HÆSTARJETTARDÓMAR ÚTGEFANDI HÆSTARJETTARRITARI I. BINDI 1920— 1924 REYKJAVÍK ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA H.F. MCMXxXvV Registur við dómana árin 1920 —1924. Nafnaskrá. A. Einkamál. Bis. Abba, skonnert „.......00000ese nr 111 Aðalpóstmeistari f. h. POE ES 3 0 5 ER} AS A a 610 Andrea Filippusdóttir ......0....%%..00.00 sn 397 Andrjes Sveinbjarnarson v.m/sk. Jón Arason .......... 569 Ánne Kirstine, m/sk. .....000000000 000 400 Anna Friðriksson ........0000000 00... je Ek a ð á apa 715 Arinbjörn Ólafsson .......0.e0.een.. en 614 Austmann, Jóh. L. Stefánsson, db. .............. 197, 618 Áfengisverslun ríkisins ......00..00.00.0.0... 0 647 Ágúst Jónsson ...... BB RIÐ SE Á PS BJRLÆ BÚÐU MÚR Á 555 #00. a #00. 430 Árni Árnason „.......00.000. 0. 585, 630 Árni Böðvarsson .,........0000000.... 262, 472 Árni G. Þóroddsson .......0...0 00. 242 Ári Jónsson ........ á fe a tin lönd Í á ÞG BR SR 5 604 Árni Sigfússon „.......0..00. 00. 548 Árni Sveinsson ........0.00.00.n 698 Ásgeir Ásgeirsson MEIR 0 ii ef á I BN I á 63, 121 Ásgeir Pjetursson ......... aonsneeneese 29 Ásgeir Sigurðsson .......0.00... 257 Bachmann, Helgi J. .........000000 000. nn ee. 654 Balslev, Joh. ............02.00000 nes 49 Belgaum, botnv. ........000000.0 ess 104 Bjarnarson, Pjetur M. .................. 21, 335, 472, 552 Bjarni Ólafsson ...1....0000000000.. 0 262 Bjarni Ólafsson v.m/b. Hrafn Sveinbjarnarson ......... 601 Bjarni Sigurðsson .....0..000.00 00. GRE 3 ER 196 IV Nafnaskrá. Björn Eyjólfsson ......000000 0. neee ter er rennt Björns, Guðrún G. .....c0.0e0ceereeeerntennveerern.s Björnsson, Guðmundur ....c0c.eeeeenrerrrntenree000. Blöndahl, M. Th. S. ....0000.eeeeeneneeenrre renn. Blöndal, Ólafur #. h. Tang ér Blið .00.00..... 313, Bogi A. J. Þórðarson „.ccccceereecnnterrrrrnni 00. Briem, Kristinn P. ....0..00000 00.00.0000... 124, 241 Briem, S. f. h. póststjórnar Íslands ......00000000.... Bæjarfógeti Siglufjarðar Í. h. ríkissjóðs ......00...... Bæjarstjórn Akureyrar c.ccccceecrerctrrnr ner. Bæjarstjórn Hafnarfjarðar .......0000.00000. 12, 256 Bæjarstjórn Ísafjarðar ......000000.. 00... 0... 226, Bæjarstjórn Reykjavíkur 22.00.0000... 00... Ex Bæjarstjórn Siglufjarðar „20.00.0000... 00.00.0000. 310, Böðvar Þorláksson ......0.0000.00 0... 0... sgð Bö aa á Carl Höepfner, h/f. .....0000001 neee nntenr tn. Carl Sæmundsen 6 Co. ....00000neennernnnnn nr Clausen, Guðrún ......00000. ene ne nn rntnn ert nt rr Clausen, Herluf ......000000 eee nr never nrnt rir C. Olesen, A/S. 2...cesseernseserrsnnrrr rr Copland, Geo. ....0000.0e0 000... 118, 207, 237, 439, Dronning Agnes, m/sk. ....0.0000e0reneneerrnrrn 0. Edvald, Jón S. ....00000000 nv ennrn nennt Eigandi Orrahóls ....cceeeeeeene ess Eigandi Svínaskógs .......0000. 0. en nr nt nt nr. Eigendur Búðar í Elgnínlinappi. 3 humm 1000 5 li Í ÍS inn Eigendur Hhnífs al MÓ 0 ann a Eigendur Sólheimatungu m. Mm. c..ccccee0 eee rrrer 000. Eigendur Svignaskarðs m. m. ...... te gonna Eigendur Valdaráss .....00.e0eeenneneenrt ert. Eigendur Víðidalstungu .......000.0enenenrnrn0 nr. Einar AFNÓFSSON ..cccsssssssssesss sr Einar Benediktsson .....000ssrssssn nn Einar M. Jónasson, sýslum. ........ 202, 256, 297, 327. Einar Þorgilsson .....0000.00eneeneennerernnrn rn Eiríkur Torfason ....0.000ceesssses rns Elías JÓNSSON ......00e.sssn enn Ellingsen, O. .....0.000eneeenrnrsnrnnenrnr rr 430, Eyjólfur Guðlaugsson ....00000c0e en eer nennt Eyvindur Þórarinsson .....0000000. neee nennt. Ble. 705 705 392 534 509 667 332 712 586 187 612 409 647 324 218 153 228 64 473 476 667 409 460 448 448 497 497 506 506 225 657 678 242 31 681 242 484 Nafnaskrá. Vv Bls. HVEFSANð, „é/g, sa sa sn búð a an 0 104 Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs ........ 189, 433, 555, 595 Sami f. h. Vífilsstaðabúsins .............. 494. Finnbogi G. Lárusson ......0000s00000n. 0. 150 Fjeldsted, Hjörtur Á. ......00...0.0.0 573 Fjeldsted, Lárus „...........00...00 0000. 220 Sami f. h. Íslandsbanka ...........00....... 348 Sami f. h. A. Ross v.sk. Jenny ............ 361 Sami f. h. eigenda m/sk. Sieka IV. ..,..... 231 Geir Sigurðsson „...........00.00.. 29 Sami t, h. h/f, Hákons siss nn a a 502 Geir Thorsteinsson á Co. h/f. lo... 601 Geo. Copland á; Co. h/f. 2000... 361, 400 Georg Jónasson ................ PR BA ii ps á 121 Gestur Guðmundsson „22.00.0000... 509, 698 Of. Bj 40 2 16 A a oa in 72 Gísli Hjálmarsson „...........000 000 319 Gísli Sveinsson ................00....0. 00 225 Sami f. h C. A. Kruuse ............... 223 Gísli Þorbjarnarson ........00%000 0. 217 Godtfredsen, Andreas „0... 586 opt arg gn 0 Bið ER um on ng á 4 0 ng Ba 29 Guðbjörg Þórdís Jensdóttir .........0.0.... 576 Guðlaugur Br. Jónsson ........00...00. 66 Guðmundur Albertsson .......00.000.00. 195 Guðmundur Daníelsson .......0.00000es 406 Guðmundur Einarsson 02.00.0000... 63 Guðmundur Guðmundsson .......0..0... 218 Guðmundur Guðnason .......0.000.0.. 217 Guðm. Hannesson, bfg. ..............0..0 527 Guðm. Helgason f. h. bæjarstj. Hafnarfjarðar ........ 256 Guðmundur Jóhannsson ......0000000.. 335 Guðmundur Jónsson „.........0.0.00 0 592 Guðmundur Kr. Guðmundsson ............... 341, 468, 593 Guðmundur Ólafsson ......00.0000.0. 195 Sami f. h. L. Zöllner .................. 56 Guðmundur Sveinsson .........0..... 0. 601 Guðni Árnason v.b/v. Mary Johnson .................. 569 Guðrún Jónsdóttir ...........00..... 592 Guðrún Ottósdóttir „...........00.00000 0... 631 VI Nafnaskrá. Bls. Gunnar E. Benediktsson ...c.ccceccceeeerrernre0nr00.. 484 Sami f. h. H. H. Kristensen A/B. .. 639 Gunnar Ólafsson á Go. 2c..ccceencenernernrrnrrer.0. 548 Gunnar Sigurðsson .......... Bat a ja 0 109, 196 Gunnlaugur Magnússon ..c..c0ceeeeeneenennrnrnrn000. 46 Gunnlaugur Kristmundsson ......000000.e.. 000. 0...0. 189 Gunnlaugur Stefánsson ..cccccccerennernnnrrrnr0 rn 593 Hafstað, Árni J ........0000. nn nn nn. nn... 124, 241, 332 Hafnarnefnd Reykjavíkur .....000000enenenece00n 00. 111 Halldór Jónsson ....0.0.000t0 sense n renn 428, 454 Halldór Jónsson, Varmá ....... aa ann jó IR SG 667 Halldór Pálsson ........00eeennnseettsnsneerttr rr 698 Hallgr. Davíðsson f. h. Carl Höepfner A 0 á 153 Hannes B. Stephensen .....000000eenenernerer ner. 657 Hans R. Þórðarson .....00.00e0e ne nvenrnrr nr renn. 693 Haraldur Böðvarsson ......000000eerenvenert rn... 439 Havsteen, Jul. f.h. Joh. Balslev ....cccc0.en.00.0.00... 49 Hálfdán Hálfdánsson ......000000e senn rent 521 Hallgrímur Benediktsson á Co. 20.00.0000... 608, 667, 674 Helga Jónsdóttir .....00000.000nenne ee eee rennnnr 0000 430 Helgi Benediktsson .......000..eveenneeennnrnnnrrnn 654 Helgi Guðbjartsson ...cceeeenennnneerrerr rn eeen 563 Helgi Hafliðason ........eeeencrenenreeerenrennnr en. 33 Hekla, kaupfjelag ......000..0. err eee ner rn ner. 231 H. H. Kristensen A/B. .....000000eenernnen enn. 639 Hið ísl. steinolíuhlutafjelag ....0..0000.00. 0000... 560 Hjalti Jónsson ........0... Ei 00 in si a 127 Hjálmar Guðjónsson ......c0000eeeeenrrerr nt. 80, 454 Hjemgaarð, Tanke ........00..00eeennrenreegnnern0. 428 Hrafn Sveinbjarnarson m/b. 2...c.0000enternrne ern. 601 Hreppsnefnd Eyrarhrepps .....000000eenee ne rnn 000... 689 Hreppsnefnd Garðahrepps ....cc0ceeeeeeenennn0 000. 404 Hreppsnefnd Gerðahrepps 2e.ccc00eeeneeer enn. 0000. 220 Hreppsnefnd Hvolhrepps ....cccc0eeneeneeneenne rn. 127 Hreppsnefnd Innri-Akraneshrepps 2....c0..00e0e0. 00... 580 Hreppsnefnd Kjósarhrepps ....cc0ceeeennnneennnner0 rt 194 Hreppsnefnd Miðneshrepps 20.00.0000. eeeeernnr00 00... 601 Hreppsnefnd Mosvallahrepps .......0eeeeeeenne..0... 144 Hreppsnefnd Reyðarfjarðarhrepps .......00.0..... 99, 100 Hreppsnefnd Sauðárkrókshrepps .....0.00....0.. 00... 319 Nafnaskrá. VII Bls. Hreppsnefnd Stafholtstungnahrepps .......000.0000... 406 Hreppsnefnd Þverárhrepps ......200000000 00... 146 Hit, Á. 00 is 0i0 á ap a a aa Bi 29 Höydahl, Lyder ..............000000 0000. 639 Ingibergur Þorkelsson .......22200.0000.0.. 0. 4 Ingibjörg Þorsteinsdóttir .........2.00000.00 0000 1 Ingjaldur Ingjaldsson ...........2..0.0 0000... 21 Ingv. Guðmundsdóttir og börn hennar ............0... 582 Ísak Bjarnason ..........0.0000... ner 308 Ísbjörninn, h/f. ...........0.00 0... 100 Íslandsbanki .................. 337, 348, 377, 476, 595, 667 Ísleifur, m/k. ..............00 000 409 Jenny, skonnert ............00000000 00. nn 361 Jensen-Bjerg .............00.000 000 nun 8, 64 Johnsen, Gísli J. ............0...0000 0... 0... 197, 618 Jóhann Eyjólfsson ..............20.00%0. 0000 enn 573 Jóhann J. Eyfirðingur á Co. .....00000000.00 0 689 Jóh. Davíðsson f. h. h/f. Sill ..........000....00... 342 Jóhannes Kr. Jóhannesson ......0.00000 0000... 109, 693 Jón Árnason ..,........ 197, 618 Jón Ásbjörnsson. f. h. Norðen ...cccc..c...0. 584 Jón Benediktsson ...........00.0000.. 0000 218 Jóni Bjáfmáðön. á six ís á iði á kn 6 a 0 242 Jón Bjarnason ...........20000.00. 0. sn nn 678 Jón Dúason .............00%0 00... sn 337 Jón Jónsson, Hafsteinsst. „...........00.0.0.. 124, 241, 332 Jón Jónsson, fiskgali ...........00.000000000.. nn. 415 Jón L. Hansson .........0...00000 00. n ven 327 Jón Sigurðsson „...........500 0000. 544 Jón S. Pálmason ...........20.0000 0... nes 146 Jónatan Þorsteinsson ........00.000000.00 0 425 Júlíus Björnsson ..........0..00. 000. Billi Í Skara 516 Karl Einarsson, bfg. ............ og ið a á a a 484 Karl Guðmundsson .............00000000 00 n. 0 698 Karl Nikulásson .............000.000 000. 187 Karl Olgeirsson ..........2.00000000 es. 357 Kaupfjelag Austfjarða s.......0..000 0000... 701 Kaupfjelag Hjeraðshúa ..........000000000.0 0. 99 Kaupfjelag Skagfirðinga 2 38 a al a ER 319 Kári h/f. ll. áð ri ni unir hrl 530 VIII Nafnaskrá. Bls Kári J. Kárason ......0.0.c00e0s.e ess 12 Ketill Ketilsson ........0000.000ee eens 4. Kirkjustjórn Íslands .........0.0000000 0. e nn. nt... 308 Kolbeinn Þorsteinsson .....0.00000000 ner err... 415 Kristján Daníelsson ........00000000.neeenn rn. 580 Kristján Kjartansson .......0000000 00 nun ennta 685 Kristján Kristjánsson .......000000000 000 enn... 657 Kristján Sumarliðason ........0000000 een en ern... 576 Kruuse, C. A. ....20000020 enn an nanna 223 Kveldúlfur h/f. .......0020000 0 .nnn rn. 29, 147 433 Kveldúlfur, m/k. .......0000%0.nnneneensrrn 409 Lagerkvist, A. J. 2....00002000 000 nnnne ner 15 Landsbankinn .......0..2000. 0. 00n. 0000. . 341, 468 Laxðal, Jón ....0..0200000.neeeerrrnnnern 223 Leifur Sigurðsson .......2000000eernnnne rn 608 Leonh. Tang ér Sön. .....0ceeeasessnsnennr 226 Leví RP. .....0000000 00 erna 8, 64, 540 Líndal, Björn .....0..00000si sasssa 38 Sami f. h. A. J. Lagerkvist ........00000..... 15 Loðmfjörð, Stefán .......0000000 00... (eter 516 Löftit JÓNSSON a 66 Loftur Loftsson .......000000000 nn 4 Lögreglustj. Boglejawíknur f. h. ríkissjóðs .. 436, 534, 540, 564 Magnús Gíslason f. h. kaupfjel. Hekla ................ 231 Magnús Kjartansson .......000000000 00 ner 630 Magnús Ketilsson ........02000..... ER #30 8 SKR BR á 4 Magnús Magnússon .......00000000 0... 42.. 150 Magnús Stefánsson .......200000.000n senn nt 56 Magnús Torfason, sýslum. ......0.00.0...00.. 357, 480, 524 Magnús Þórðarson .......000000eeessssernn nn 614 Margrjet Ámason ......0.00000.0 00. 585, 715 Mary Johnson, b/v. 2c00.0000 bg EÐ 3 ER 3 BR IR 5 569 Matth. Sveinsson Til enn frekari tryggingar tekur Hafnarfjarðarkaupstaður á sig sjálfskuldarábyrgð fyrir greindri skuld með vöxtum, svo og 14 öllum innheimtu og málskostnaði, er leiða kann af vanskilum<. Skuld- in átti að greiðast 15. september þ. á. og vextir ákveðnir banka- vextir á hverjum tíma. Hinn 5. mars þ. á. gaf bæjarstjórnin í Hafnarfirði út ábyrgð- arskjal f. h. bæjarstjórnarinnar vegna bæjarsjóðsins, er þar ábyrgst skilvís og skaðlaus greiðsla á láni alt að kr. 6800,00, er stefndur Kári Jón Kárason ætli að fá í banka eða annari lánsstofnun innanlands gegn 2. veðrjetti og uppfærslarjetti næst á eftir áður- nefndri veðdeildarskuld, er hvíli á framangreindri húseign, er hann ætli að festa kaup á, og er tekið fram að ábyrgðin nái einnig til láns af seljanda hálfu. Þar sem stefnandi fekk eigi skuld sína á tilskildum tíma, hef- ur hann höfðað mál þetta og gjört þær rjettarkröfur er að framan greinir. Frávísunarkröfu sína byggir hin stefnda bæjarstjórn á þvi, að Magnúsi Jónssyni bæjarfógeta sje stefnt í málinu og stefn- an birt fyrir honum, en þar sem sami maður notariskt einnig er bæjarstjóri í Hafnarfirði og oddviti bæjarstjórnarinnar og auk þess. sem hin stefnda bæjarstjórn hefir látið mæta í málinu, hefur frá- vísunarkrafan ekki við rök að styðjast og verður ekki tekin til greina. Þá er ágreiningur milli stefnanda og bæjarstjórnarinnar um. það, hvort ábyrgð sú, sem bæjarstjórnin hefur tekið á hinni um- stefndu skuld, sje sjálfskuldarábyrgð eða ekki. Af hálfa stefnanda er því haldið franr, að hjer sje um sjálf- skuldarábyrgð að ræða, bæði sje henni lofað í skuldabrjefinu til stefnanda og eins eigi að skilja svo ábyrgðarskjal bæjarstjóra (rjettarskjal nr. 3. í þessu máli), er sjerstaklega bent til þess, að bæjarstjórnin ábyrgist skilvísa greiðslu lánsins, að ábyrgðin eigi eins að gilda gagnvart bönkum, en þeir taki aðeins sjálfskaldar- ábyrgð gilda, og löks að svo er komist að orði í ábyrgðarskjal- inu að bæjarstjórnin skuldbindi sig til að svara til sakar fyrir. „gestarjetti Reykjavíkur í máli út af lántökunni en ekki ábyrgð- inni sjerstaklega. Þar sem að ábyrgðarskjalið er gefið út nokkru á undan veð- skuldabrjefinu og stefnandi þá væntanlega verið búinn að sjá það, verður ekkert bygt í þessu efni á veðbrjefinu. Orðin sábyrgð á skilvísri greiðslue eru og notuð þótt ekki sje um sjálfskuldarábyrgð að ræða sbr. t. a. m. yfirrjetterlóm 2 júni 1902 (Dómasafn yfirrjettarins VI bls. 441.) og engar sönnur 15 eru á það færðar, að bankarnir taki ekki einfalda ábyrgð bæjar- stjórnarinnar gilda. Loks verður það ekki bygt á orðalagi ábyrgðarskjalsins að hjer sj um meira en einfalda ábyrgð að ræða því ábyrgðin stend- ur Í svo nánu sambandi við lántökuna að eigi er nema eðlilegt þó komist sje að orði eins og gjört er. Ríkari áherslu virðist verða að leggja á hitt, að orðið sjálf- skuldarábyrgð er ekki notað í ábyrgðarskjalinu, heldur orðið ábyrgð, og að tekið er fram í því, að húseign sú, er Kári Jón Kárason ætli að kaupa, eigi að standa að veði fyrir láninu með öðrum veðrjetti og uppfærslurjatti. Virðist þetta benda til þess, að bæjar- stjórnin hafi eigi tekið á sig nema einfalda ábyrgð á láninu og verður því að taka sýknunarkröfu hennar til greina að svo stöddu, en rjett þykir að málskostnaður falli niður að því er hana snertir. Þar sem „stefndur Kári Jón Kárason hefur engum mótbárum hreyit verður að taka að öllu leyti til greina kröfur stefnanda á hend- ur honum. Mánudaginn 26. apríl. Nr. 58/1919. 0. Tynes gegn Birni Linda! f. h. A. J. Lagerqvist og gagnsök um vanefndir sölusamnings. Dómur gestarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar 6. sept. 1916: Stefndur O. Tynes kaup- maður og útgerðarmaður á Siglufirði greiði stefnda Birni mála- flatningsmanni Líndal fyrir hönd Á. J. Lagerqvist í Norrköping kr. 8217.50 með 6/, vöxtum frá 11. sept. 1916 til þess greitt verður. Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja daga frá löglegri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstar|ettar. Svo sem gert er grein fyrir í hinum áfrýjaða. dómi, var aðaláfrýjandi samkvæmt skjalinu, er hann 16 gaf út í Bergen 16. marz 1915 og skilagreininni 31. des. 1914 fyrir tunnum og salti, er gagnáfrýjandi „átti þá í vörslum hans, loforði bundinn að selja hon- um síld í 195 sildartunnur, og með því að hann af- greiddi að eins 70 sildfyltar tunnur til gagnáfrýjanda og tilkynti honum eigi, að hann væri viðbúinn að Játa meiri síld af hendi, verður, hann að greiða gagnáfrýjanda skaðabætur fyrir vanskil á síld í 125 tunnur. Samkvæmt gestarjettarstefnunni er andvirði fyrir tunnur undir hina vantandi síld og salt í hana fólg- ið í skaðabótakröfunni, og með þvi að gagnáfrýj- andi átti hvorttveggja í vörslum aðaláfrýjanda og eigi er sannað, að hann hafi fengið endurgjald fyrir, þykir eigi rjett að draga þetta andvirði frá skaðabótakröfunni. Hinsvegar verður, eins og mál- ið er flutt fyrir hæstarjetti, að draga frá kröfunni flutningsgjald til Kaupmannahafnar, sem Í gestarjett- „arstefnunni er talið kr. 2.50 fyrir hverja síldartunnu. Að öðru leyti þykir mega reikna skaðabæturn- at eins og gert er í dómnum, og verður upphæð þeirra eftir þessu kr. 3217.50 kr. 1250.00 = kr. 312.50 == kr. 4155.00, er aðaláfrýjanda ber að greiða gagnáfrýjanda með 69/, vöxtum frá 11. sept. 1916 til greiðsludags. Málskostnaðarák væði gestarjettarins skal óraskað. Málskostnað fyrir hæstarjetti þykir aðaláfrýjandi eiga að greiða gagnáfrýjanda með 150 kr. Það er athugavert, að hjeraðsdómarinn hefir eigi getið ritlauna á hjeraðsdómsgjörðunum, eins og fyrir er mælt í lögum nr. 2, 2. febr. 1894, og að dóms- gjörðirnar eru stimplaðar með 50 aurum í staðinn fyrir með 2 krónum. 1 Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjandi O. Tynes kaupmaður greiði gagnáfrýjanda Birni Líndal málaflutningsmanni fyrir hönd A.J. Lagerqvist kaupmanns 4155 krón- ur með 60/, vöxtum frá 11. sept. 1916 til greiðslu- dags. Málskostnaður fyrir undirrjetti falli niður. — Í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði aðal- áfrýjandi gagnáfrýjanda 150 krónur. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða þannig: Mál þetta hefur máleflatningsmaður Björn Líndal fyrir hönd A. J. Lagerquist í Norrköping höfðað með gestarjettarstefnu dags. 11. sept. 1916 gegn kaupmanni og útgerðarmanni O. Tynes á Siglu- firði til lúkningar skaðabótum, er hann telur vera 5800 kr. — Hefur stefnandi krafist þess, að stefndar verði dæmdur til að greiða sjer upphæð þessa með 6'/, vöxtum frá stefnudegi til þess greitt. verður og málskostnað að skaðlausu annaðhvort eftir reikn- ingi eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefur hinsvegar krafist að verða sýkn dæmdur af kröfum stefnanda og að hann verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað, en til vara að hann c: stefndur verði aðeins dæmdur til að greiða 2755 kr. 20 an. og að málskostnaður verði látinn falla niður. Málavextir eru þeir, er hjer greinir. — Með skjali útgefnu í Bergen 16. mars 1915, rjskj. nr. 3, skuld- bindur stefndur sig til þess að selja stefnandanum á sildveiðatim- unum síld í þær 1015 tunnur, er stefnandi átti geymdar hjá stefnd- um fyrir 9 kr. í hverja tunnn með 90 kilogramma innihaldi. Tel- ur stefnandi að hann hafi þegar skuldbinding þessi var gefin átt 195 síldartunnur í vörslum stefnds, er stefndum hafi borið að selja sjer síld í. En í stað þessa seldi stefndur og sendi stefnanda að eins TO tunnar af síld þetta sumar. Telur stefnandi sig því hafa vantað 125 tunnur síldar frá stefndum og hafa fyrir vanefndir þessar 3 18 beðið 5800 kr. tjón, og hefur hann höfðað mál þetta til þess að fá stefndan til að greiða sjer upphæð þessa. Stefndur hefur haldið því fram sjer til sýknunar, að framan- nefnt skjal og rskj. nr. 3, beri aðeins að skoða sem tilboð frá sinni hálfa um sölu á síld, en það tilboð hafi aldrei verið samþykt af stefnanda, og því hafi samningur aldrei verið endanlega gjörður um sildarkaup þessi. Á þetta verður ekki fallist. Að vísu er skjalið ekki undirritað til samþyktar af stefnanda, en það er eftir innihaldi sínu einhliða loforð um síldarsöluna, skuldbindandi fyrir stefndan og mátti stofnandi halda sjer að því loforði meðan það enn ekki var löglega upphafið og verður það ekki sjeð, að stefndur hati látið stefnanda vita neitt um, að hann ekki ætlaði að standa við þetta loforð gitt, eða að hann þættist hafa rjett til að rifta því. Mátti því stefnandi genga út frá að loforðið yrði efnt, sem og var gjört að nokkru leyti. — Þá hefur og stefndur ekki í fyrsta varnarskjali sínu, heldur seinna „undir rekstri málsins, talið sjer óskylt að láta meiri sild af hendi til stefnanda en hann gjörði, sökum þess að stefnandi ekki hafi greitt andvirðið. En þar sem Í fyrnefndu skuldbinding- srskjali ekkert er minst á hvenær borgun ætti fram að fara og heldur ekki sjest, að stefndur hafi aðvarað stefnanda um að stæði á borguninni, og þar sem stefnandi samkvæmt því, er síðar verð- ur sagt, máiti vænta að stefndur sendi sjer síldina, þá virðist stefnd- ur ekki verða sýknaður af þessari ástæðu. Enn hefur stefndur fært það sjer til sýknunar, að stefnandi hafi af sinni hálfu vanrækt að láta veita sildinni viðtöku, hirða hana og ekki sjeð fyrir skipi til að taka hana. Samkvæmt framangreindri akuldbindingu, rskj. nr. 3, hafði stefndur þá eina skyldu á herðum að selja stefnanda síldina í tunn- urnar og hefði þá stefnandi átt að veita henni viðtöku, láta salta hana og sjá um hana að öllu leyti, og er svo að sjá, sem stefn- andi ekki hafi gjört þetta. En með brjefi, dags. 14 júlí 1815, er stefndur hefur lagt fram sem rskj. nr. 19. í málinu, biður stefnandi stefndan að senda sjer slldina — er hann telur vera 209 tunnur — með gufuskipi sEim- skipafjelags Íslands, og er í málinn lagt fram vottorð um að stefn- andi hafi samið við fjelagið um flutning á sildinni. Verður brjef þetta ekki skilið á annan veg en þann, að stefnandi feli stefndum som viðskiftavini að annast síldina og sendiugu hennar að öllu 19 leyti. Þessu brjefi svaraði stefndur ekki svo sjeð verði og mátti stefnandi því ganga út frá því, að stefndur mundi fyrir sína hönd annast hirðingu og sendingu síldarinnar, enda ljet stefndur salta og senda stefnanda 70 tunnur. Það verður að líta svo á, að stefnd- ur með því ekki að svara brjefi þessu hafi, auk skuldbindingar sinn- ar að selja síldina, tekist þá skuldbindingu á hendur að láta salta síldina og gjöra sitt til að fá hana flutta til stefnanda. En þetta gjörði hann ekki og álíst hann því vera skyldur til að bæta stefn- anda það tjón, er hann hlaut af því að fá ekki síldina afhenta til flutnings á Siglufirði eða henni ráðstafað þar. Er meta skal upphæð þeirra skaðabóta, ber þess fyrst að geta, að milli málsaðilja er ágreiningur um í hve margar tunnur stefnd- ur skyldi selja síld. Í skuldbindingarskjali stefnds 16. mars 1915 er tunnufjöldinn ekki ákveðinn, heldur svo að orði komist, að stefnd- ur selji stefnanda síld í þær tunnur, er stefnandi eigi Í vörslum sínum. Stefndur heldur því nú fram, að er loforðið var gefið hafi stefnandi aðeins í sínam vörslum átt 178 tunnur, og þar af aðeins 152 nothæfar til að salta í. Telur hann því að í mesta lagi 82 tunnur vanti til þess að loi- orðinn, ef nokkuð heiði verið, væri fullnægt. Stefnandi telur sig hinsvegar hafa átt 195 tunnur í vörslum stefnds, og að sig: því vanti 195 tunnur. En stefnandi hefur til sönnunar sínum málstað lagt fram skilagrein frá umsjónar eða umboðsmanni stefnds yfir hve mörgum tunnum hann hafi veitt viðtöku fyrir stefnanda árið 1914 og hve margar hann hafi afhent, og er í skilagrein þessari talið, að stefnandi hafi í árslok 1914 átt alls 195 tunnur í vörslum. stefnds. Skilagrein þessa verður að telja sem fullgilda sönnun þess, að stefnandi hafi átt þenna tunnufjölda í vörslum stefnds þegar stefnd- ur skuldbatt sig til að selja síld í tunnurnar og hefur stefndur ekki fært sönnur á, að neitt af tunnum þessum hafi verið ónot- hæft. Af þessu leiðir, að er meta skal upphæð skaðabótanna ber að ganga út frá, að stefndum beri að svara til vöntunar á 125 tunnum. Stefnandi telur nú, að sildarverð í Kaupmannahöfn hafi haust- ið 1915 verið 66 aurar fyrir kilogram, eða verð hverrar tunnu með 90 kgr. innihaldi kr. 58,40, en að tunnan með 9 kr. verðinu á inni- haldi hefði kostað sig í Kaupmannahöfn 12 kr. og hafi hann þannig vegna vanefnda stefnds tapað kr. 46,40 fyrir hverja af þeim 125 tunnum, er vantaði og verður tapið þá samtals 5800 kr. Q* 20 Stefnandi hefur ekki fært neinar sönnur á hvað síldarverð hafi verið í Kaupmannahöfn í lok síld veiðitímans, heldur aðeins lagt fram skýrslu um, fyrir hvaða verð útsölumenn í Sviþjóð hafi boð- ! ið Íslenska sild til sölu Í september og nóvember 1915 og febr. 1916. En á þessum skjölum er ekkert byggjandi. Hið eina skjal, sem lagt hefur verið fram í málinu og byggjandi er á, er ákveða skal verð á Íslenskri sild haustið 1915, er vottorð, er stefndur hefur lagt fram, frá löggiltum brakún í Kaupmannahöfn, er segir að cifverð sildar Í Kaupmannahöfn um þ. 10. okt. 1915 hafi verið 60 — 62 aura pr. kgr. en fobverð á Íslandi 54 — 56 aurar. Þykir eðlilegast í hjer um ræðdu tilfelli að miða við fobverðið eða 54. anra og er þá verð hverrar tunnu með 90 kgr. innihaldi kr. 48,60. Þegar nú þess er gætt, að stefndur átti aðeins að selja sild þá, er látin var í hverja tunnu, en stefnandi að greiða allan annan kostnað, ber frá fobverðinu ekki aðeins að draga kaupverð sjálfr- ar sildarinnar og útflatningsgjaldið heldur einnig andvirði tunnu og salts, söltunarkostnað og kostnað við geymslu og útskipun. Hvorugur málsaðilja hefur lagt fram skilríki fyrir því hve miklu upphæðir þessar nemi, og áætlar því rjetturinn þær þannig: 1. Kaupverð síldarinnar. 2 kr. 9,00 9. Útflutningsgjald og verðhækkunartollur . . . — 1ð% 3. Tunnan og salt í hana 7 10,00 4. Söltun, pæklun, geymsla og útskipun . . „ = — 250 Samtals kr, 22,86 fyrir hverja tunnu. Verður eftir því verðmismunurinn, er stefndum ber að bæta kr. 48,60 — kr. 92,86 == kr. 25,74 fyrir hverja af hinum vantandi 125 tunnum. Verður því ekki komist hjá því að dæma stefndan í máli þessu til þess að greiða stefnanda kr. 25,74 X 125 = 8217 kr, 50 aur. „með 69/o vöxtum frá stefnudegi til þess greitt verður. Málskostnað þykir eftir atvikum rjett að láta falla niður. 21 Nr. 69/1919. Pjetur M. Bjarnarson Begn Ingjaldi ingjaldssyni. um rifting ráðningar háseta. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 24. júli 1919: Stefndi, Pjetur M. Bjarnarson, greiði stefnandanum Ingj- aldi Ingjaldssyni kr. 72.12 ásamt 59/o ársvöxtum frá 17. nóv. 1918 til greiðsludags, og hefir stefnandi sjóveðrjett fyrir þeirri upp- hæð í m.sk. „Mariu“. Svo greiði stefndur stefnanda og 50 krónur í málskostnað. Hið ídæmda greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt samningi milli landsstjórnarinnar og áfrýjanda skyldi hjerumrætt skip, vjelskipið >Mariac, 29.60 smálestir með 30 hesta vjel, halda uppi fyrir- fram ákveðnum vöru- póst- og mannflutningum um Húnaflóa frá 19. júní til 15. nóv. 1918, og skyldi áfrýjandi leggja annað skip til ferðanna, ef María yrði að hætta þeim einhverra orsaka vegna. Um miðjan október var Maria stödd á Ísafirði og kom þá í ljós svo mikið ólag á vjelinni, að áfrýjandi ljet Maríu snúa heimleiðis, og setti annað skip í hennar stað til Húnaflóaferðanna. Á heimleiðinni, 2. nóv., brotnaði skrúfuöxullinn fram undan Patreksfirði, en skipið komst til Hafnarfjarðar undir seglum. Þar ljet áfrýjandi skrá skipshöfnina úr skiprúmi 8. nóv. og þar á meðal stefnda, er ráðinn hafði verið há- seti og vjelaraðstoðarmaður á skipið frá 12. ágústtil 17. nóv. gegn 225 kr. kaupi og fæðispeningum á mánuði. Greinir aðilja aðallega á um það, hvort stefndi, sem áfrýjandi flutti heim til hans samdæg- urs, skuli fá umsamda borgun til afskráningardags eða lokadags ráðningartimans 22 Þegar nú litið er annarsvegar til ferða þeirra, sem skipið var ráðið til, til vjelbilunarinnar og þess árstíma, sem hún varð á, og hinsvegar til þess, að töluverður tími hefði, eftir því sem fram er komið í málinu, hlotið að ganga til viðgjörðar, en skamt eftir ráðningartímans, þá verður að álita, að áfrýjandi hafi samkvæmt 1. mgr. 96. gr. siglingalaganna nr. 56, 30. nóv. 1914, haft rjett til að rifta ráðning stefnda, og ber stefnda þá ekki kaup og fæðispen- ingar lengur en til 8. nóv., en hvorttveggja hafði verið greitt stefnda að fullu. Verður því eftir kröfu áfrýjanda að fella sjó- dóminn úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Með hliðsjón af kröfum stefnda fyrir sjó- rjettinum þykir rjett, að stefndi greiði áfrýjanda málskostnað eigi að eins fyrir hæstarjetti heldur og fyrir sjórjettinum, og ákveðst sá kostnaður 100 kr. Það athugast, að fulltrúi bæjarfógetans í Reykja- vík hefir skipað sæti bæjarfógeta við vitnaleiðslu 28. febr. þ. á., án þess að heimildar fulltrúans til þess sje getið í sjódómsgjörðunum. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn, Pjetur M. Bjarnarson, á að vera sýkn af kröfum stefnda Ingjalds Ingjalds- sonar. Stefndi greiði áfrýjanda 100. kr. í máls- kostnað fyrir sjórjetti og hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóðóminum með stefnu, útgefinni 19. desember f. á., af Ingjaldi Ingjaldssyni sjómanni gegn Pjotri 23 M. Bjarnarson, kaupmanni hjer í bænum, og hefir stefnandi gert þær rjettarkröfur: 1. Að stefndur, sem eigaudi og útgerðarmaður m.k. „Maríu“, verði dæmdur til að greiða sjer kr. 95,00 með 6%, ársvöxtunm frá 17. nóvbr. f. á., svo og kostnað allan við mál þetta eftir reikn- ingi eða mati sjódómsins. Undir rekstri málsins hefir stefn- andi þó fært kröfuna úr 95 kr. niður í 75,4 2. Að viðurkent verði með dómi, að hann eigi í sjöraðirjalt Í m.sk. „Maríu“ fyrir framangreindri kröfu og vöxtum og kostnaði, - Að viðurkendur verði með dómi sjódómsins rjettur sinn til að æera fjárnám í sjáveðinu, m.sk. „Marín“, og láta selja það við opinbert uppboð fyrir framangreindri kröfu, vöxtum og kostn- aði, ásamt kostnaði við fjárnámið og eftirfarandi uppboð. Stefndur hefir krafist þess, að verða algerlega sýknaður af öllum kröfum stefnanda í málinu. Auk þess hefir stefndur krafist, að stefnandi verði dæmdur til að endurgreiða sjer ofborgað kaup kr. 64,40 og málskostnað eftir mati sjódómsins. Þar eð sjálfstæðs dóms er krafist fyrir ondargjaldskröfu stefnds á hendur stefnanda, er hvorki hefir verið lögð til sátta mje stefnt fyrir, verður ex officio að vísa þeirri kröfa frá dómi. Málavextir eru þeir, að sumarið 1918 réðist stefnandi sem há- seti og aðstoðarvjelstjóri á m.sk. „Maríu“, sem halda átti uppi flutningaferðum til Húnaflóa fyrir landstjórnina, og var hann ráð- inn frá 12. ágúst til 17. nóvember f. á. gegn 150 króna mánaðar- kaupi og 75 krónum Í fæðispeninga á mánuði. Um miðjan október í. á. kom leki að skipinu og var gert við hann á Ísafirði. Kom þá í ljós, að ólag var svo mikið á vjelinni í skipinu, að hættulegt var talið að nota hana án viðgerðar. Var þá ákveðið að skipið skyldi hætta við Húnaflóaferðirnar og fara beint suður, og tók það farþega og farm á Ísafirði, en ekki er upplýst að þar færi fram nein skoðun á skipinu af hálfu útnefndra manna. Hinn 2. nóvember brotnaði skiftiteinninn í vjelinni út af Patreksfirði og var því þá siglt inn á Patreksfjörð. Var þar reynt að gera við vjelina en tókst ekki. Leit skipstjóri þá svo á, eftir því sem hann hefir borið sem vitni Í málinu, að skipið væri ekki í sjó- færu standi og fór af skipinu. Á Patreksfirði fór fram skoðun á skipinu eða minsta kosti á seglútbúnaði þess. Skoðunargerð. þessi hefir ekki verið lögð fram Í málinu og málspartarnir eru ósam- mála um hana, en svo mikið er víst, að stýrimaðurinn tók þar við stjórn skipsins og sigldi því til Hafnarfjarðar, en þaðan var Go 24 eftir dagbókarútdrætti þeim, sem lagður hefir verið fram í málinu, talið hættulegt að sigla skipinu til Reykjavíkur, því skipið let illa að stjórn vegna skrúfunnar, en vjelin varð ekki notuð. Var þá, að því er virðist af hálfu stýrimannsins, farið fram á, að skipið yrði dregið til Reykjavíkur, en stefndur ljet þá lögskrá skipshöfnina úr skiprúmi og flytja hana til Reykjavíkur í bifreið. Þegar kaupið var gert upp við stefnanda krafðist hann kaups til 17. nóvember, enda hafði hann áskilið það við afskráninguna, en stefndur vildi að eins telja honum kaup til 3. 8. m., er lög skráningin úr skiprúmi fór fram, og er mál þetta risið út af þvi. Stefndur telur sig hafa haft rjett á að rifta ráðningarsamn- ingnum samkvæmt 96. gr. sjólaganna frá 30. nóvembér 1914, þar sem skipið hafi verið ófært til að halda flutningaferðum áfram og jafnvel ósjófært. Þessu hefir stefnandi mótmælt eindregið og haldið því fram, að þar sem hann hafi verið ráðinn til flutninga alment, sje það sjer óviðkomandi, þétt skipið ef til vill ekki hafi getað haldið áfram hinum umsömdu ferðum til Húnaflóa, vegna bilunar á vjel- inni, og að það hafi einnig eftir vjelbilunina getað farið í flutn- ingaferðir á seglum, því skipið sje bygt sem seglskip, og hjálp- arvjel hafi síðar verið sett í það. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að gegn neit- un stefnanda hafi stefndur ekki fært sönnur á, að m.sk. „Maria“ hafi ekki verið ferðafært, er lögskráningin úr skiprúmi fór fram í Hafnarfirði 8. nóv. f. á. og honum þannig verið heimilt að rifta ráðningarsamningnum, og verður því að telja það rjettmætt, að stefnandi krefst kaups til 17. nóvbr. f. á. Frá hinu vangoldna kaupi verður eftir kröfú stefnds að draga iðgjöld í slysatrygg- ingarsjóð, er hann hefir greitt fyrir stefnanda og telst fyrir ráðn- ingartímann -kr. 3,30 eftir 3. gr laga nr. 84, frá 14. nóvbr. 1917. Hinsvegar hefir stefndur ekki gegn neitun stefnanda sannað, að stefnandi eigi að greiða honum kr. 2,16, er stefndur gerir kröfu til fyrir eldsneyti. Úrslit málsins hjer í rjettinum verða því þau, að dæma stefnd- an til að greiða stefnanda kr. Tó,á2 — kr. 3,30 = kr. 7918 ásamt 5%/, ársvöxtum af þeirri upphæð frá 17. nóv. Í. á. til greiðslu- dags og stefndanda sjóveðrjett fyrir þeirri upphæð í m. sk. „Maríu“. Auk þess á stefndur að greiða málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 50 krónur. 25 Nr. 70/1619 Pjetur M. Bjarnarson. gegn Vemundi Fr. Ásmundssyni um rifting ráðningar háseta. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 24. júlí 1919: Stefndur, Pjetar M. Bjarnarson, greiði stefnandanum Vemundi Fr Ásmundssyni kr. 85,29 ásamt 59/, ársvöxtum frá 17. nóv. f. á. til greiðsludags og hefur stefnandi sjóveðrjett fyrir þeirri upphæð í m/sk. „María“. Svo greiði stefndur stefnanda og 50 krónur í máls- kostnað. Hið idæmda greiðist innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt samningi milli landsstjórnarinnar og áfrýjanda skyldi hjerumrætt skip, vjelskipið >María, 29,60 smálestir með 30 hesta vjel, halda uppi fyrir- fram ákveðnum vöru-póst-og mannflutningum um Húnaflóa frá 19. júní til 15. nóvbr. 1918, og skyldi áfrýjandi leggja annað skip til ferðanna, ef María yrði að hætta þeim einhverra orsaka vegna. Um miðjan október var Maria stödd á Ísafirði, og kom þá í ljós svo mikið ólag á vjelinni, að áfrýjandi ljet bátinn. snúa heimleiðis og setti annað skip í hans stað til Húnaflóaferðanna. Á heimleiðinni, 2. nóvbr., brotn- aði skrúfuöxulinn fram undan Patreksfirði, en skipið komst til Hafnarfjarðar undir seglum. Þar ljet áfrýj- andi skrá skipshöfnina úr skiprúmi 8. nóvbr., og þar á meðal stefnda, sem ráðinn hafði verið matsveinn á skipið frá 18. júní til 17. nóvbr. gegn 275 kr. kaupi og fæðispeningum á mánuði. Greinir aðilja aðallega á um það, hvort stefndi, sem áfrýjandi flutti heim til hans samdægurs, skuli fá umsamda borgun til af- skráningardags eða til lokadags ráðingartímans Þegar nú litið er annarsvegar til ferða þeirra, 26 sem skipið var ráðið til, til vjelbilunarinnar og þess árstíma, sem hún varð á, og hinsvegar til þess, að töluverður tíma hefði, eftir því sem fram er komið í málinu, hlotið að ganga til viðgjörðar, en skamt eftir af ráðningartímanum, þá verður að álita, að áfrýjandi hafi, samkvæmt 1. mgr, 96. gr. siglinga- laganna nr. 56. 30, nóv. 1914, haft rjett til að rifta ráðning stefnda, og ber steinda því ekki kaup og fæðispeningar lengur en til 8 nóvbr., en hvottveggja hafði verið greitt stefnda að fullu. Verður því eftir kröfu áfrýjanda að fella sjódóm- inn úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfu stefnda.. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir sjóðdómi falli niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 80 kr. Það athugast, að fulltrúi bæjarfógetans í Reykja- vík hefur skipað sæti bæjarfógeta við vitnaleiðslu 28. febr. þ. á. án þess heimildar fulltrúans til þess sje getið í sjódómsgjörðunnm. Því dæmist rjett vera: Átrýjandi, Pjetur M. Bjarnarson, á að vera sýkn af kröfum stefnda Vemundar Er. Ásmunds- sonar. Stefndi greiði áfrýjanda 80 kr. í málskostn- að fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjódóminum með stefnu útgefinni 19. desember f. á. af Vemundi Fr. Ásmundssyni gegn Pjetri M. Bjarnarson, kaupmanni hjer í bænum og hefur stefnandi gjört þær rjettarkröfur: 1. Að stefndur, sem eigandi og útgerðarmaður m. k. „Marin“ verði dæmdur til að greiða sjer kr. 112,44 með 6'/, ársvöstum frá 17. nóv. f. á, svo og kostnað allan við mál þetta eftir reikn- ingi eða mati sjódómsins. Undir rekstri málsins hefir stefnandi þó fært kröfuna úr 112,44 niður í 92,44. 27 9, Að viðurkent verði með dómi að hann eigi sjóveðrjett í m. k. „Mariu“ fyrir framangreindri kröfu og vöxtum og kostnaði. 3. Að viðurkendur verði með dómi sjódómsins rjettur sinn til að gjöra fjárnám í sjóveðinu, m. k. „Maríu“ og láta selja það við opinbert uppboð fyrir framangreindri kröfu, vöxtum og kostnaði ásamt kostnaði við fjárnámið og eftirfarandi uppboð. Stefndur hefir krafist þess að verða algerlega sýknaður af öllum kröfum stefnanda í málinu. Auk þess hefur stefndur kraf- ist að stefnandi verði dæmdur til að endurgreiða sjer ofborgað kaup kr. £6,46 og málskostnað eftir mati sjódómsins. Þar sem sjálfstæðs dóms er krafist fyrir endurgjaldskröfu stefnds á hendur stefnanda, er hvorki hefir verið lögð til sátta nje stefnt fyrir, verður ex officio að vísa þeirri kröfu frá dómi. Málavextir ern þeir, sð sumarið 1918 rjeðist stefnandi sem matsveinn á m. k. „Maríu“ sem halda átti uppi flútningaferðum til Húnaflóa fyrir landsstjórnina, og var hann ráðinn frá 18. júní til 17. nl. nóvember f. á. gegn 200 króna mánaðarkaupi og 74. kr. fyrir fæði og kol á mánuði. Um miðjan oktober f. á. kom leki að skipinu og var gert við hann á Ísafirði. Kom þá í ljós, að ólag var svo mikið á vjelinni í skipinu að hættulegt var talið að nota hana án viðgerðar. Var þá ákveðið að skipið skyldi hætta við Húnaflóaferðinar og fara beint suður og tók það farþega og farm á Ísafirði, en ekki er upplýst að þar færi fram skoðun á skipinu af hálfu út- mefndra manna. Hinn 2. nóvember brotnaði skifiteinninn í vjel- inni út af Patreksfirði og var því þá siglt inn á Patreksfjörð. Var þar reynt að gjöra við vjelina en tóket ekki. Leit þá skip- stjóri svo á, eftir því sem hann hefur borið vitni í málinu, að skipið væri ekki Í sjófæru standi og fór af skipinu. Á Patreksfirði fór fram skoðun útnefndra manna á skipinu eða minsta kosti á seglútbúnaði þess. Skoðunargjörð þessi hefir ekki verið lögð fram í málinu og málspartarnir eru ósammála um hana, en svo mikið er víst, að stýrimaðurinn tók þar við stjórn skipsins og sigldi því til Hafnarfjarðar, en þaðan var eftir dagbókarútdrætti þeim, sem lagður hefur verið fram í málinu, talið hættulegt að sigla skipinu til Reykjavíkur, því skipið ljet illa að stjórn vegna skrúfunnar, en vjelin varð ekki notuð. Var þá, að því er virðist af hálfustýri- mannsins, farið fram á að skipið yrði dregið til Reykjavíkur, en stefnandi ljet þá lögskrá skipshöfnina úr skiprúmi og flytja hana til Reykjavíkur í bifreið. 28 Þegar kaupið var gert upp við stefnanda, krafðist hann kaups: til 17. nóvember enda hafði hann áskilið það við afskráninguna en stefndur vildi aðeins telja honum kaup til 8. s. m., er lögskrán- ingin út skiprúmi fór fram, og er mál þetta risið út af því. Stefndur telur sig hafa átt rjett á að rifta ráðningasamning- um samkvæmt 96. gr. sjólaganna frá 30. nóvember 1914 þar sem skipið hafi verið ófært til að halda flutningaferðunum áfram, og jafnvel ósjófært Þessn hefir stefnandi mótmælt eindregið og haldið því fram, að þar sem hann hafi verið ráðinn til flutninga alment, sje það sjer óviðkomandi, þótt skipið ef til vill ekki hafi getað haldið áfram hinum umsömdu ferðum til Húnaflóa vegna bilunarinnar á vjelinni og að það hafi einnig eftir vjelbilunina getað farið í flutn- ingaferðir á seglum, því skipið sje bygt sem seglskip og hjálpar- vjel hafi síðar verið sett í það. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að gegn neit- un stefnanda hafi stefndur ekki fært sönnur á, að m. k. „María“ hafi ekki verið ferðafært er lögskráningin úr skiprúmi fór fram Í Hafnarfirði 8. núv. f. á., að honum þannig hafi verið heimilt að rifta. ráðningarsamningnum og verður því að telja það rjettmætt, að stefn= andi krefst kaups til 17. nóvbr. f. á Frá hinu vangoldna kaupi verður eftir kröfu stefnds að draga iðgjöld í slysatrygginarsjóð, er hann hefur greitt fyrir stefnanda, og er fyrir ráðningartímann eigi of hátt talið af steindum kr. 7,15 eftir 3. gr. laga nr. 84 frá. 14. nóvbr. 1917. Hinsvegar befur stefndur ekki gegn neitun stefn- anda sannað, að stefnandi eigi að greiða honum kr. 3,75 fyrir sím- skeyti eða kr. 2,16 fyrir eldsneyti, er stefndur gerir kröfu til. Úrslit þessa máls hjer fyrir rjettinum verða því þau, að dæma stefndan til að greiða stefnanda kr. 92, 44 — kr. 715 = kr. 85, 29 ásamt 50/, ársvöxtum af þeirri upphæð frá 17. nóvember til greiðsludags og stefnanda sjóveðrjett fyrir þeirri upphæð í m. k. „Maríu“. Auk þessa á stefndur að greiða stefnanda málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 50 krónur. 29 Mánudaginn 3. maí. Nr. 21/1919. H.f. Kveldúlfur og Geir Sigurðsson gegn Asgeiri Pjeturssyni og Sören Goos um upphæð björgunarlauna. Dómur sjórjettar Akureyrar 11. nóvember 1918: Löghalds.jörð sú, er fram fór á Siglufirði á skipinu Ákureyrin og farmi þess á sem löglega gjörð og löglega rekin órðskuð að standa. Stefndur Ásgeir kaupmaður Pjetursson á Akureyri og Sören Goos kaupmaður á Siglufirði, sem eigendur nefnds skips og farms og fyrir hönd vátryggenda skips og farms greiði stefnanda Júl. Havsteen á Akureyri fyrir hönd hlutafjelagsins K veldúlfur í Reykja- vik og Geirs Sigurðssonar skipstjóra í Reykjavík 9800 — nína þúsund og átta hundruð — krónur, með 69/, ársvöxtum frá 13. sept. 1917 til þess greitt verður og málskostnað með 400 kr. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Fyrir hæstarjetti er að eins spurningin um hvort björgunarlaunin verði metin hærri en gjört er í hin- um áfrýjaða dómi, sem eigi hefir verið gagnáfrýjað. Samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í dómi sjórjettarins, er fallist verður á í öllum aðal- atriðum, þykir ekki ástæða til að taka til greina kröfu áfrýenda um hækkun björgunarlauna frá því, er þau eru ákveðin í dómnum, og ber því að stað- festa hann. Í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýendur hinum stefndu kr. 75.00. Það er aðfinsluvert, að málflutningsmaður stefndu fyrir yfirdómi og hæstarjetti hefir haft 8!/, mánaðarfrest í málinu, án þess sjeð verði að nokk- 30 ur þörf hafi verið fyrir slíkan frest. Ennfremur athugast, að ritlaun fyrir sjódómsgjörðirnar eru rituð á gjörðirnar eingöngu með tölustöfum, en eigi jafn- framt með bókstöfum eins og vera ber, og að rit- launin eru talin 87 kr. 50 aur. í staðinn fyrir 57 kr. 50 aur., sem er hið rjetta, og loks að dómsgjörðirn- ar eru stimplaðar með 1 kr. stimpilmerki í stað 2 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrý- endur, h.f. Kveldúlfur og Geir Sigurðsson, greiði, einn fyrir báða og báðir fyrir einn, stefndu, Ás- geiri Pjeturssyni og Sören Goos, málskostnað fyrir hæstarjetti með kr. 75,00. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendar hins áfrýjaða dóms eru svo: Mál þetta hefir málaflutningsmaður Julius Havsteen á Akur- eyri í umboði hlutafjelagsins „Kveldúlfur“ í Reykjavík sem útgerð- arfjelags skipsins „Nora“ og Í umboði skipstjóra þessa skips, Geirs Sigurðssonar Í Reykjavík, höfðað fyrir sjórjetti Akureyrar: kaupstaðar. með stefnu dags. 7. okt í. á. gegn Ásgeiri kaupmanni Pjeturssyni á Akureyri sem eiganda skipsins „Akureyrin“ og Sören Goos kaupmanni á Siglufirði sem eiganda farms nefnds skips og gegn þessum mönnum sem umboðsmönnum vátryggenda nefnds skips og farms þess, til þess að fá sjer dæmd laun fyrir að bjarga nefnda skipi og farmi þess úr sjávarháska. — Hefir stefnandi gert þær dómkröfur í málinu, að kyrsetning, er hann ljet gera á Siglafirði þ. 19. sept. 1917 á nefndu skipi og farmi þess verði staðfest sem löglega gerð og rekin, og að hinir stefndu verði dæmdir til að greiða sjer björgunarlaun, að upphæð kr. 46,666,67 með 69/, vöxtum frá 13. sept. 1917 til þess greitt verður, og máls- kostnað að skaðlausu eða eftir rjettarins mati. Hinir stefndu hafa hinsvegar krafist þess principaliter, að 3l málinu verði vísað frá dómi, en til vara, að þeir verði ekki dæmdir til að greiða meira en 200 krónur, í hæsta lagi alt að 5000 krónur, og að þeim verði dæmdur málskostnaður, eða að málskostnaður verði látinn falla niður. Kröfa sína um frávisun málsins byggja hinir stefndu á þvi, að málið heyri ekki undir sjódóm. En þetta getur ekki álitist rjett. — Málið er höfðað til þess að fá ákveðin laun handa skipi fyrir hjálp, er það veitti öðru skipi til að komast úr sjávar- háska og flytja það til hafnar og heyra slík einkamál undir sjó- dóm samkæmt 1. gr. í lögum nr. 64, 22. nóv. 1913. Frávísunar- krafa steindu verður því ekki tekin til greina. Að því er snertir aðalefni málsins, eru málavextir þeir, er hjer skal greina. Þann 13. sept. f. á. var seglskipið „Akureyrin“, eign Ásgeirs kaupmanns Pjeturssonar á Akureyri, statt við Siglunes á leið frá Hjalteyri með sildarfarm, 3785 tunnur, til kaupmanns Sören Goos Siglufirði og bar þá straumur í hægum vindi eða nálega logni skipið á sker í rifgarði þeim, er liggur fram af Siglunesi fyrir utan Siglufjörð. — Skipið tók niðri á grunninum, og hjó nokkr- um sinnum, en alda var litil. Gufuskipið „Nóra“ frá Reykjavík kom þá þar að af fiskveiðum í hafi og ætlaði með afla sinn inn á Siglufjörð. — Skipstjórinn á „Akureyrinni“ dró þá fána í hálfa stöng og kallaði með þvi neyðarmerki „Nóra“ til sín og beiddist hjálpar hennar. Skipstjórinn á „Nóru“ samþykti að veita hjálpina, og fór skipstjórinn á „Akureyrinni“ á báti sínum að hlið „Nóru“, og spurði hve mikla borgun hann vildi fá fyrir aðstoð sína, og svaraði skipstjórinn á „Nóru“ því svo, að það skyldi metið af sjórjettin- um og samþykti skipstjóri „Akureyrinnar“ það. Skipstjóri „Akur- eyrinnar“ flutti með sjer brúkaða varptrossu að gildleika 4! þumlunga úr skipi sínu, er fest var nm borð í „Nóru“, og dró „Nóra“ síðan „Akureyrina“ út af boðanum með vjelafli sínu, Hefir skipshöfn „Nóru“ sagt svo frá í sjóferðaskýrslunni, að „Ák- ureyrin“ ekki hafi hreyfst neitt við fyrsta átak, en orðið laus af grunni Í annað sinn er afl var sett á vjelina. En skipshöfnin frá nÁkureyrinni“ hefir skýrt svo frá, að skipið hafi farið af grunni við fyrsta átak. Dró „Nóra“ því næst „Akureyrina“ inn á Siglu- fjarðarhöfn, og var þar lagst fyrir akkerum. Farmur „Akureyr- innar“ var óskemdur og er það ekki upplýst, að skipið hafi 92 skemst annað en það, að ætla má að strákjölurinn eða nokkur hluti hans hafi brotnað. Samkvæmt sjóferðaskýrslunum kom „Nóra“ að Siglunesi kl. 10!/, f. h. og skipin lögðust á Siglufjarðarhöfn kl. 12'/, e. h. sama dag. Eftir að komið var inn á Siglufjörð krafðist skipstjóri „Nóru“ virðingar á „Ákureyrinni“ með farmi og var skipið af dómkvöddum mönnum virt 90000 kr. en farmurinn 50000 kr. Er nú enn ekki náðist samkomulag milli málsaðilja um upp- hæð björgunarlaunanna, Jjet skipstjóri „Nóru“ leggja löghald á skip og farm til tryggingar greiðslu bjarglaunanna, og fór sú löghaldsgjörð fram í fógetarjetti Eyjafjarðarsýslu þ. 19. sept. f. á. Hefir stefnandi síðan höfðað mál þetta sem áður er sagt, sumpart til þess að fá löghaldsgjörð þessa staðfesta, og sum- part til þess að fá björgunarlaunin, eða þóknun fyrir aðstoð sína ákveðna. Það verður að álíta, að stefnandi hafi samkvæmt 234. gr, siglingalaganna átt rjett á þvi að fá skip og farm „Akureyrinnar“ kyrsett til tryggingar kröfu sinni fyrir að hafa tekið skipið af gruúni og flutt það til Siglafjarðar, og þar sem staðfestingarmál- ið hefir verið löglega rekið, ber að staðfesta löghaldsgjörðina. Að því er snertir það atriði, hve mikil björgunarlauain skuli vera, eða hve mikil þóknun útgerðarfjelag og skipshöfn „Nóru“ skuli fá fyrir að taka „Akureyrina“ af grunni og flytja til Siglu- fjarðar, þá hafa stefndu haldið því fram, að hjer sjo ekki um björgun eða bjarglaun Í eiginlegum skilningi að ræða, og geti þá sækjandi ekki krafist annars en hæfilegrar þóknunar fyrir töfina og litilfjörlega kolaeyðslu, enda hafi „Akureyrin “ekki staðið á grunni, heldur að eins snert grunn við og við, og hefði því án hjálpar getað komist út af skerinu með akkerum sínum. En að því at- huguðu, að „Akureyrin“ snerti grunninn er hjálpin var veitt þannig að ætla má, að hún ekki gæti komist þaðan með seglum sínum, að hún var á hættulegum stað, að útfall var og straum- ur var á land, og að hjálpin var veitt eftir neyðarbendingum og eftir sögn skipstjórans af því skipið stóð á grunni, verður að álita að sækendum beri björgunarlaun samkvæmt 10. kapitula siglinga- laganna, og ber þá að ákveða björgunarlaunin samkvæmt 230. gr. siglingalaganna. Eins og áður hefir verið sagt, tók björgunin lítinn tíma og hafði lítinn kostnað í för með sjer fyrir bjargend- ur, var áhættulítil fyrir þá og dráttarreipi látið í tje frá hinu 33 Þjargaða skipi, og með tilliti til þessa þykir rjett að ákveða bjarg- launin 69), af verðmæti skips og farms, eins og hvorttveggja hefir verið“ metið af dómkvöddum mönnum, eða samtals fyrir skip og farm 9800 krónur. Ber því að dæma hina stefndu báða fyrir einn og annan fyrir báða til að greiða stefnanda upphæð þessa með 6?/, „vöxtum frá 18. sept. f. á. til þess greitt verður. Ennfremur ber steindum að greiða stefnanda málskostnað, þar með talinn kostnað við kyrsetningargjörðina, mat á skipinu o. 8. frv. og þykir málskostnaðurinn allur hæfilega ákveðinn 400 kr. Nr. 23/1919 Helgi Hafliðason. gegn Valdimar Thorarensen f. h. F. A. Huth um vanefndir sölusamnings. Dómur gestarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar 10. sept. 1918: Stefndur Helgi kaupmaður Hafliðason á Siglufirði greiði stefnandanum mála- færslumanni Valdimar Thorarensen fyrir hönd F. A. Huth í Ham- borg 4941 kr. — fjögur þúsund níu hundruð fjörutíu og eina krónu, — með 6%, vöxtum frá Í. okt. 1919 til þess greitt verður, enn- fremur málskostnað með 100 — eitt hundrað, — krónum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Hjer fyrir rjettinum hefur af stefnda hálfu ver- ið lagt fram umboð frá firmanu F. A. Huth í Ham- borg til þessarar málshöfðunar og hefur áfryjandi fallið frá kröfu sinni um frávísun málsins frá undir- rjetti. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi var áfrýjandi bundinn við sölu þá á fullum 500 tunn- 3 34 ur síldar, er umboðsmaður hans, Carl Sæmundsen ác Co., hafði gjört í hans nafni áður en tunnutalan var færð niður með skeyti áfrýjanda 7. ág. 1915, og ber honum því að greiða steinda skaðabætur fyrir það, að hann ljet ekki þessa tunnutölu af hendi. Þar sem einnig má fallast á upphæð skaðabótanna svo sem þær eru ákveðnar í hinum áfryjaða dómi, ber sam- kvæmt kröfu stefnda að staðfesta dóminn. Málskostn- að fyrir hæstarjetti ber áfrýjanda að greiða stefnda, og ákveðst hann 100 kr Það er aðfinsluvert, að undirdómarinn hefur haft gestarjeitarmál þetta undir dómi í rúma 4 mánuði án þess að drátturinn sje nægilega rjettlættur Og að dómarinn hefir eigi getið ritlauna í dómsgjörðunum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Átrýj. andi Helgi Hafliðason greiði stefnda Valdimar Thorarensen fyrir hönd firmans F. A. Huth 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri lagaaðför Forsendur hins áfrýjaða dóms eru svo: Mál þetta hefur málaflutningsmaður Valdimar Thorarensen fyrir hönd F. A. Huth í Hamborg höfðað gegn Helga kaupmanni Hatliða- syni á Siglufirði fyrir gestarjetti Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar- kaupstaðar með stefnu dagsettri 25. jan. 1916. Hefur stefnandinn krafist þess að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer 4941 kr. með 6?/, vöxtum frá 1. apríl. 1915 til þess greitt verður og máls- kostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefur hinsvegar gjört það að aðalkröfu sinni, að mál- inu verði vísað frá dómi. Til vara hefur hann krafist þess, að verða sýknaður af kröfum stefnanda og til ýtrustu vara, að hann aðeins verði dæmdur til að greiða 1056 kr. Svo hefur hann og 35 krafist að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað samkvæmt reikningi, eða eftir mati dómarans, eða að málskostn- aður verði látinn falla niður, ef dæmt verður eftir ýtrustu vara kröfu hans. Kröfu sína um frávisun rökstyður stefndur með því, að ekki sje upplýst hvort til sje nokkur F. A. Huth. í Hamborg, er sök geti átt á hendur sjer og þótt svo væri, þá hafi Valdimar Thorar- ensen ekki umboð frá honum til að höfða mál þetta. Um þetta atriði er það upplýst, að með brjefi dags. 10. nóv. 1915 felur yfirrjettarmálafærslumaður Jörgen Klerk í Kaupmanna- höfn, verslunarstjóra Hallgrími Davíðssyni á Akureyri að láta inn- heimta það, er firmað F. A. Huth í Hamborg eigi til góða hjá stefndum, fyrir það að stefndur aðeins hafi sent 350 tunnur af 500 tunnum síldar, er stefndur hafi selt F. A. Huth. Hallgrímur verslunarstjóri Davíðsson hefur svo með skriflegu umboði dags. 26. júní 1916, sem lagt hefur verið fram Í málinu fslið Valdimar Thorarensen að innheimta skuld þessa, en Valdimar "Thorarensen hefur málafærslumannsstörf og innheimtu skulda að aðalstarfi sinu. Að þessa athuguðu og að því viðbættu, að Valdimar Thor- arensen hefur lagt þau skjöl fram Í máli þessu, er ekki mætti ætla að væru í hans höndum, ef hann ekki hefði haft umboð til máls- höfðunar þessarar, verður að álíta að ekki sje ástæða til að efa það, að umrætt firma F. A. Huth í Hamborg sje til og að Valdi- mar Thorarensen hafi haft frá því löglegt umboð til málshöfðunar þessarar. Frávísunarkrafa stefnds verður því ekki tekin til greina. — Að því er snertir aðalefni málsins eru málavextir þeir, er hjer skal greina. Með skjali dags. 12. mai 1915, gefur stefndur Helgi Hafliðason firmanu Carl Sæmundsen á Co. umboð til að selja fyrir sig 500 pakkaðar tunnur af síld, er afhendast skuli í ágúst — september sama ár fyrir 19 — 20 aur. pr. kilogr. fob Ísland, eða minst 24 sur. pr. kilogr. cif Bergen eða Kaupmannahöfn. Samkvæmt þessu umboði, selur svo firmað Carl Sæmundsen á Co. fyrir hönd Helga Hafliðasonar til F. A. Huth í Hamborg, þessar 500 tunnur síldar fyrir 20 aur. hvert kilogr. fob á Íslandi, að frádreginni venjalegri disconto og skyldi síldin afhendast Í ágúst — september 1915. Er um þetta gjörður skriflegur sölu- og kaupsamningur dags. Kaupmannahöfn 15, maí 1915 og 5. júlí. 1915. Af þessum 500 tunnum afhenti stefndur 350 tunnur á tilsette gr 36 um tíma, en ljet ekki 150 tunnar af hendi og er mál þetta risið út af þeim vanefndum. Stefndur hefar nú einkum fært það sjer til sýknunar, að hann ekki í tæka tíð hafi fengið tilkynningu um söluna og að samn- ingurinn ekki að öðru leyti geti haft nokkurt giidi gagnvart sjer, heldnr ætti sækjandi sókn á hendur Carl Sæmundsen á Co. ef um nokkurt samningsrof og skaðabótakröfu gæti verið að ræða. En eins og sagt hefur verið var salan gjörð fyrir hönd steinds og í hans nafni samkvæmt löglegu umboði hans, og verður ekki sjeð, að salan færi neitt út fyrir ákvæði umboðsins. Er því málssókn- in rjettilega hafin gegn stefndum en ekki umboðsmanni hans. — Að því er það ágreiningsatriði snertir hvort, og þá hvenær, stefndur hafi fengið tilkynningu um söluna, þá hefur stefnandi gegn mótmælum stefnds haldið því fram, að Carl Sæmundsen á Co. hafi þegar 20. mai 1915 sent stefndum tilkynningu um hana. En fyrir þessu er alls engin sönnun fram komin. Hinsvegar til- kynnir Carl Sæmundsen stefndum söluna með brjefi dags. 4. ágúst, en það brjef segist stefndur ekki hafa fengið fyr en 4. október. Og ennfremur er það upplýst að þ. 7. ágúst sendir stefndur Sæmund- sen á Co. símskeyti um það, að hann aðeins geti boðið 350 tunn- ur af sild og sig vanti tómar tunnur. Ög það er ekki ástæða til að efa, þótt það sje ekki viðurkent at steindum, að Carl Sæmund- sen fe Co. hafi svarað því með símskeyti 10. ágúst, sem lagt hefir verið fram eftirrit af í málinu, og er á þá leið, að 500 tunnur hafi verið seldar, er afhendast skuli tilgreindum manni til flutn- ings með tilgreindu skipi og verði því stefndur að kaupa það er vanti (þ. e. til að fá fulla tunnutölu). Og þann 11. ágúst fær útibú Íslandsbanka á Akureyri beiðni frá banka í Kaupmannahöfn um að greiða stefndum frá Sæmundsen í Co. andvirði fyrir 500 tunnur síldar og var þetta tilkynt steindum frá bankaútibúinu með brjefi dags. 13. ágúst. Sem svar við þessu má álíta, að stefndur hafi sent símskeyti, er Carl Sæmundsen £ Co. fjekk 21. ágúst, og krefst stefndur í því skeyti, að fá sjer sendan sölusamninginn, og segist ekki fyr afhenda sildina. Þessu svarar Sæmundsen £ (o. með skeyti 23. ágúst. að stefndur verði að afhenda sildina og að samn- ingurinn verði sendur og að salan hafi farið fram í samræmi við söluumboðið 12. mai. Þetta símskeyti fjekk stefndur 24. ágúst og má álíta, að hann eftir það hafi afhent 350 tunnur af sildinni, þeim er Carl Sæmundsen á Co. hafði tiltekið. Jafnvel þó nú mætti álita, að stefndur ekki hefði fengið til- 31 kynningu um söluna fyr en um miðjan eða seinni hluta ágústmán- aðar, þá var hann bundinn við sölu þá á fullum 500 tunnum sildar, er umboðsmaður hans hafði löglega gjört í hans nafni, áður en tannutalan var færð niður með skeyti stefnds dags. 7. ágúst 1915. Verður það því að álítast samningsrof af hálfu stefnds, að hann ekki ljet fullar 500 tunnur af hendi og ber honum að svara skaða- bótum fyrir það. Samkvæmt 25. gr. hinna almennu viðskiptalaga eru bætur þær, er stefndum ber að greiða, mismunurinn milli verðs hinna vantandi 150 síldartunna á afhendingartíma og kaupverðs þeirra, samkvæmt kaupsamningnum. Samkvæmt kaupsamninngum var kaupverðið 20 a. fyrir hvert kilogram, að frádreginni venjulegri disconto. Þar sem tunnurnar áttu að vera fullpakkaðar, verður ekki álitið, að ofhátt sje að áætla 90 kilogram til jafnaðar í hverri tunnu, eins og stefn- andi hefir gjört. Hvað snertir disconto, er málspartar telja vera umboðslaun, og stefnandi telur 89%/, þá hefur stefndur mótmælt að sjer beri að greiða þau, og sist meiri en 2%/). Um þetta er ekkert tekið fram í söluumboði stefnds 12. maí 1915, en samkvæmt venju, ber seljandanam að greiða söluumboðslaunin og verður krafan um 3%/, ekki færð niður, enda hefði stefndur að þeim frá- dregnum fengið meira fyrir sildina en 19 aura fyrir kilo netto kontant; en það var það minsta er hann hafði áskilið sjer, eða leyft að selja fyrir. Kaupverð þeirra 150 tunna með sild, er ekki voru afhentar, er þannig rjett ákveðið af stefnanda kr. 2700,00 — 81,00 = 2619,00. Hvað snertir verð síldar, er afhendingin átti að fara fram, þá hefur stefnandi upplýst Í sóknarskjali sínu, að fobverð sildar á Akureyri hafi verið Í septembermánuði 1915, 66 aura pr. kilogram, og hefur þessu ekki verið mótmælt af stefndum. Verður því þetta verð að leggjast til grundvallar, er skaðabæt- urnar eru ákveðnar, en með 66 aura fobverði hefði fengist fyrir hinar vantandi 150 tunnur sildar 7560 kr. Upphæð sú, sem stefn- andi á að fá greidda vorður því 7560 kr. — 2619,00 = 4941 kr. og ber að dæma stefndan til að greiða honum þessa upphæð. — Svo ber og stefndum samkvæmt 38. gr. hinna almennu viðskifta- laga að greiða stefnanda 6*/, vexti af þeirri upphæð frá 1. okt. 1915 að telja og til þess greitt verður. — Eftir þessum úrslitum ber og að dæma stefndan til að greiða stefnanda málskostnað er ákveðst 100 kr. Dómarinn biður þess getið, að eftir að mál þetta var tekið undir dóm var hann mest allan júlímánað á manntalsþingaferðum 38 og einnig fjarverandi á ferðalagi í júlímánuði og síðan mjög önn- um kafinn við margvísleg embættisstörf, og er þetta ersökin til þess að dómsuppsögnin hefur dregist. Mánudaginn 10. mai. Nr. 16/1919. Valdimar Thorarensen f. h. Sæmundsen, Libbers £ Co. gegn Birni Lindal um skaðabætur út af vanefndum sölusamnings. Dómur aukarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar 21. september 1918: Máls- aðiljar eiga bæði í aðalmáli og gagnsök hvor af annars kröfum sýknir að vera. Málskostnaður falli níður bæði í aðalsök og gagnsök. Gagn- stefnandi Björn Lindal greiði 40 kr. sekt og aðalstefnandi Valdimar Thorarensen 20 kr. sekt, hvor um sig fyrir ósæmilegan rithátt, og eiga hin framangreindu móðgunaryrði, er þeir hafa haft hvor um annan, dauð og marklaus að vera. Sektarákvæði dómsins að fullnægja lögum samkvæmt. Dómur hæstarjettar. Eins og mál þetta er lagt fyrir hæstarjett, kem- ur að eins til álita skaðabótakrafa áfrýjanda á hend- ur stefnda, Birni Líndal yfirrjettarmálaflutnings- manni á Akureyri. Hafði stefndi, svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða dómi, falið firmanu Carl Sæ- mundsen á Co. í Kaupmannahöfn með umboði, dags. 1. júní 1915, að selja 1500 tunnur síldar, er afhend- ast áttu í sept —okt. þá um haustið gegn 25 aura verði hvert kg., cif í Bergen, og var það jafnframt 39 áskilið í umboðinu, að kaupandi skyldi setja banka- tryggingu fyrir kaupverðinu innan 30 júni.. Síld þessa seldi C. Sæmundsen á Co. firmanu Sæmundsen, Libbers £ Co í Hamborg með kaup- samningi dags. í Kaupmannahöfn 14. júní. Var síild- in seld cif í Kaupmannahöfn, skyldi afhendast kaup- anda í ágúst—september og bankatrygging sett QC. Sæmundsen ár Co. Þess er getið í kaupsamningnum milli nefndra fiimna, að C. Sæmundsen á Co. selji síldina í nafni stefnda. Og það er bert í málinu, að Carl Sæmund- sen er meðeigandi beggja firmna og að hann hafi haft rjett til að rita einn hvort firmað um sig ' Með því að salan til Sæmundsen, Lúbbers éc Co. fór fram með að mun óhagstæðari kjörum en áskil- in voru í söluumboðinu, þá getur hún eigi bundið stefnda; enda var stefnda eigi sett áskilin banka- trygging innan tilskilins tíma, og áfrýjanda hefir eigi tekist að sanna það, gegn neitun stefnda, að hann hafi sent stefnda tilkynningu um söluna innan hæfi- legs tíma, auk þess sem stefndi að gefnu tilefni frá C. Sæmundsen á Co. ljet nefnt firma vita það, að hann teldi sig eigi bundinn við söluna vegna van- efnda á skilmálunum í umboðinu. Með þessum athugasemdum, og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, er að þessu lúta, ber að sýkna stefnda og staðfesta dóminn að þessu leyti. Málskostnaðarákvæði og sektaákvæði dómsins samþykkjast einnig, þó svo að helmingur sekta renni í ríkissjóð og helmingur í bæjarsjóð Akureyrar. Það þykir rjett að áfrýjandi greiði steinda málskostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 300 kr. Það er athugavert, að hjeraðsdómarinn hefir eigi 40 getið ritlauna á dómsgjörðunum, að þær að eins eru stimplaðar með 50 aura merki og að málið hefir legið undir dómi frá 8. júní til 21. sept. 1918, án þess að drátturinn sje nægilega rjettlættur; svo vantar og ákvæði um aðfararfrest í dóminn. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardómurinn staðfestist, þó svo að dæmdar sektir renna að hálfu í ríkissjóð og að hálfu í bæjarsjóð Akureyrar. Áfrýjandi, Valdimar Thorarensen fyrir hönd Sæmundsen, Lúbbers ét Co., greiði stefnda, Birni Líndal, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir málaflutningsmaður Valdimar Thorarensen fyrir hönd firmans Sæmundsen, Libbers á Co. í Hamburg höfðað að undangenginni árangurslansri sáttatilraun gegn kaupmamni og útgerðarmanni Birni Líndal á Akureyri með aukarjettarstefnu dags. 25. janúar 1916. Hefir stefnandinn krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer 50962 krónur með 60/, vöxtum frá sáttakærudegi til þess greitt verður, og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist að verða dæmdur sýkn af þessum kröfum stefnanda og að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað eftir mati rjettarins. Jafnframt hefir stefndur Björn Lindal að undangenginni árangurslausri sáttatilraun hafið gagnsókn gegn aðalstefnanda með aukarjettarstefnu dags. 8. mars 1916 og í gagnsökinni krafist þess að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer 31018 kr. 66. au. með 69/gvöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags og máls- kostnað að skaðlausu annaðhvort eftir reikningi eða eftir rjettar- ins mati. Gagnstefndur hefir hinsvegar krafist sýknunar Í gagnsökinni 41 og að gagnstefnandi verði dæmdnr til að greiða sjer málskostnað í gagnsök að skaðlausu eða með einhverju nægilegu eftir rjettar- ins mati. Tildrögin til aðalsakar og málavextir eru þeir, er hjer skal greina. Með skjali dags. Í. júní 1915, rjskj. nr. 28, gaf stefndur Í aðalsök firmanu Carl Sæmundsen á Co. umboð til þess að selja fyrir sig 1500—-2000 fullpakkaðar tunnur af sild eif Bergen fyrir minst 25 aura hvert kilógr., og átti sildin að. útskipast Í septem- ber—október það ár. Eru í umboðinu sett ýms skilyrði fyrir, að sala megi fara fram, þar á meðal að kaupandi innan 30. júní setji nægilega bankatryggingu fyrir kaupverðinu, er greiðast skyldi að helmingi að útekipun lokinni hjer á landi, en að helmingi í Ber- gen gegn afhendingu farm skirteinis. Samkvæmt umboði þessu selur svo firmað Carl Sæmunden æ Co. fyrir hönd - aðalstefnds firmanu Sæmundsen, Libbers á Co. síld þessa, 1500 tunnur, og ér um söluna gerður skriflegur kaup- samningur í Kaupmannahöfn þ. 14. júni 1915, er lagður hefir verið fram í málinu í framriti, rjskj. nr. 41. Aðalstefndur fullnægði ekki þessum samningi, afhenti ekki hina seldu sild, og hefir stefnandi höfðað mál þetta út af því og krafist sem skaðabóta verðhækkunarinnar á síldinni til september- loka frá kaupverðinu, en þá verðhækkun eða þann verðmismun telar hann vera 50962 kr. Varnarskjöl aðalstefnds gefa tilefni til að taka það nú þegar fram, að fullnægjandi upplýsingar liggja fyrir í málinu um það, að firmað Sæmundsen, Libbers á Co. hafi verið til, er sölu- samningurinn var gerður, enda getur aðalstefndur ekki bygt sýkn- un sína á ekki tilveru þessa firma, jafnframt því, sem hann legg- ur fram og byggir gagnsókn sína á samningi, er hann sjálfur hefir gert við firmað. Hins vegar er það upplýst, að Carl Sæ- mundsen, sem er aðalmaðurinn í firmanu Carl Sæmnndsen á Co.,. sje einnig meðeigandi firmans Sæmundsen, Löbbers á Co. og að hann hafi rjett til að rita það. En aftur á móti brestur sönnun fyrir því, að sami maður hafi undirritað kaupsamninginn bæði. fyrir hönd seljanda og kaupanda. Og þar sem hið gagnstæða er ekki sannað, verður einnig að ganga út frá, að kaupsamningur- inn 14. júní 1915 hafi verið gjörður þann dag, er skjalið grein- ir, og að hann hafi verið undirritaður af þeim fyrir hönd beggja. firmnanna, er bærir vora til þess. 42 Verður aðalstefndur því ekki sýknaður af þeirri ástæða, að sölusamningurinn sje ógildur fyrir neinar þær sakir, er nú hafa verið nefndar. Þá hefir aðalstefndur fært það sjer til sýknunar, að kaup- samningurinn sje og hafi frá byrjun verið ógildur gagnvart sjer, vegna þess að ekki hafi verið fullnægt skilyrði því, er hann hefði sett, og af því að samningurinn í verulegum átriðum fari Í bága við söluumboð sitt, enda sjer ekki verið tilkynt salan eða inni- hald samningsins í tæka tið. Í þvi efni verður rjetturinn að fall- ast á að niðurlag söluumboðsins verði að skilja svo, að það hafi verið skilyrði af hálfu aðalstefnds, að honum sjálfum, en ekki öðrum fyrir 30. júní 1915 yrði sett bankatrygging fyrir greiðslu kaupverðs sildarinnar, og til að fullnægja því útheimtist bindandi loforð banka að greiða stefndum peningana, er hann af sinni hálfu hefði uppfylt söluskilyrðin. En þessu var ekki fullnægt. Að vísu hafði Sæmundsen, Libbers á Co. sett Sæmundsen £ (Co. 40000 kr. tryggingu í útbúi Íslansbanka á Akureyri til greiðslu á kaupverði sildarinnar, en trygging þessi var ekki yfirfærð til aðalstefnds, og hann fjekk fyrst eftir 30. júní óljósa tilkynningu um, að peningar þessir væru ætlaðir honum. En auk þess fer sölusamningurinn Í öðrum atriðum í bága við söluumboð stefnds. Þannig er sildin seld cif Kóbenhavn í stað þess að hana mátti að eins selja cif Bergen, helmingur kaup- verðsins átti að greiðast í Kaupmannahöfn í stað þess að aðal- stefndur hafði áskilið greiðslu í Bergen, afhendingartimi síldar- innar er í kaupsamningnum ákveðinn ágúst—september í stað þess að aðalstefndur hafði áskilið sjer afhendingu í sept.— októ- ber, og loks er ákvæðin í kaupsamningum um afleiðingar af „vis major“ óhagstæðari aðalstefndum, en hann hafði áskilið sjer í umboðinu. Alt eru þetta veraleg afbrigði frá skilmálum sölu- umboðsins, og er enginn efi á því, að stefndur hafði rjett til að rifta samningnum. En spurningin verður þá hvort aðalstefndur hafi samkvæmt 82. gr. hinna almennu viðskiftalaga fyrirgert rjetti sínum til að rifta kaupin, með því ekki að tilkynna á rjett- um tíma að hann rifti þeim, eða með því að láta annað ógert, er þurfti til að ógilda kaupin. Sækjandi hefir haldið því fram, að svo sje. Hefir hann því til stuðnings staðhæft að aðalstefndur hafi fyrir 30. júni fengið tilkynningu um að sildin væri seld og trygging sett fyrir greiðslu hennar, því til sönnunar hefir bann lagt fram eftirrit af sím- 43 skeyti, er hann segir að Carl Sæmundsen nafi sent aðalstefndum og Hallgrími Davíðssyni frá Bergen þann 20. júní 1515. rjskj. nr. 4, eni skeyti þessu er sagt að kaupandi hafi sett skeytissendanda tryggingu í Kaupmannahöfn, er hann, o: skeytissendandi verði að yfirfæra. En skeyti þetta getur ekki um að sala á hinni umræddu gild hafi farið fram, nje um hvaða tryggingu sje að ræða. Og stefnandi hefir ætlað að fá það sannað með vottorði frá ritsímastöðinni í Bergen, að skeyti þetta hafi verið sent þaðan, en þegar beðið var um vottorð þetta, var búið að eyðileggja öll símskeyti, er send höfðu verið frá ritsímastöðinni Í Bergen um þetta leyti, og gat því ritsímastöðin ekkert vottað um hvort skeytið hefði verið sent eða ekki. Og hins vegar má álita það upplýst með framlögðu vottorði símastöðvarstjórans á Akureyri, að skeyti þetta hvorki hafi komið til aðalstefnds nje til Hallgríms Davíðssonar, og virðist því mega telja það vist, að aðalstefndur hafi ekki fengið það og hafi ekki fyrir lok júnímánaðar 1915 verið búinn að fá neina tilkynningu eða vitneskju um söluna Hinsvegar er í málinu lagt fram sem rjskj. nr. 13 eftirrit af símskeyti, er Carl Sæmundsen á Co. á að hafa sent ð. júlí umboðsmanni sínum á Akureyri, þess efnis, að 40000 krónum skuli ráðstafað til tryggingar fyrir greiðslu til aðalstefnds á andvirði 1500 tunna síldar. Umboðsmaður Carl Sæmundsen á Co. á Akur- eyri var staddur á Blönduósi, er skeyti þetta kom og honum sent það þangað. Þaðan símar hann 9. júlí útbúi Íslandsbanka á Akureyri í samræmi við þetta, og biður um, að það sje tilkynt aðalstefndum. Forstjóri útbúsins átti svo tal um þetta við aðal- stefndan, en um það viðtal er ekkert upplýst annað en það, sem aðalstefndur hefir kannast við, að Carl Sæmundsen á Co. hefði fengið heimild til að fá 40000 króna lán í bankanum, er ætlaðar væru aðalstefndum til greiðslu á andvirði sildar, en í þessu fólst ekki nein tilkynniug um að sala á hinum hjer umræddu 1500 tunnum sildar hefði farið fram, enda hafði heimildin til þessa 40000 kr. láns verið útveguð Carl Sæmundsen á Co. af þeim, er ekki verður sjeð. að neitt sje við mál þetta riðinn, og hefir það því ekki með rökum verið hrakið, er aðalstefndur hefir haldið fram, að hann hafi álitið að trygging þessi stæði Í sambandi við greiðslu á andvirði þeirra 1000 ta. af sild, er aðalstefndur sjálf- ur hafi selt Sæmundsen, Liöbbers á Co., og gagnsök máls þessa ræðir um. Yfir höfuð að tala hefir aðalstefnandi ekki gegn mót- mælum aðalstefnds fært sönnur á að aðalstefndur hafi fengið vit- 44 neskju eða tilkynningu um, að sala umræddra 1500 tunna af sild hefði farið fram, fyr en hann meðtók símskeyti dags. 28, sept., er lagt hefir verið fram eftirrit af sem rjskj. nr. 17. En í sím- skeyti þessu segir Sæmundsen á Co., að sjer hafi verið tilkynt að aðalstefndur neiti að láta seldar 1500 tunnur af hendi og spyr hvers vegna hann geri það. Þessu skeyti svarar aðalstefndur með símskeyti 9. okóber, að hann ekki viðurkenni neina sölu af því skilmálum hafi ekki verið fullnægt, og er þetta skeyti einnig svar við öðru símskeyti, er Sæmundsen ás Co. hafði símað aðal- stefndum 4. okt. og aðvarað hann um, að afhendingartíminn væri liðinn og spurt hvenær hann ætlaði að afhenda hinar eit seldu 1500 tunnur; loks má enn fremur álita það upplýst, að aðal- stefndur hafi ekki sjeð kaupsamninginn frá 10. júni 1915 fyr en hann var lagður fram undir rekstri máls þessa, og að honum þar af leiðandi hafi til þess tíma verið ókunnugt um innihald hans og að hve miklu leyti hann var frábrugðinn söluumboðinn og hlaut honum þá einnig að vera ókunnugt um hverjum og hvert senda átti síldina og hvenær hana átti að afhenda. Að öllu þessu athuguðu virðist aðalstefndum ekki verða gefið það að sök, að hann ekki tilkynti um riftingura af sinni hálfu öðru vísi og fyr en hann gerði, og heldur ekki getur það orðið honum til dómsáfellis, að hafa vanrækt að leita upplýsinga hjá umboðsmanni sínum um það, hvort söluumboðið hefði verið notað, þar sem það var tímabundið og skilyrði, er það var sett, ekki var fulinægt innan ákveðins tíma. En af þessu, svo og af því að sölusamningarinn, eins og áður hefir sagt verið, í verulegum atriðum fer í bága við söluumboðið, leiðir það, að aðalstefndur er ekki skaðabótaskyldur í máli þessu, og ber því að sýkna hann af kröfum aðalstefnanda í aðalsök. Í gagnsökinni eru málavextir þeir, er hjer segir. Með samningi dags. 1. maí 1915 seldi gagnstefnandi gapn- steindum 1000 tunnur af síld fullpakkaðar fyrir 20 aura kilógr. „frítt um borð“ og skyldi kaupandi taka síldina í ágústmánuði sama ár og greiða andvirðið gegn afhendingu útskipunarskilrikja. Gagnstefndur vitjaði ekki síldarinnar í ágústmánuði eins og áskilið var, heldur ljet hann fyrst taka hana í öndverðum októ- bermánuði s. á. Afhenti gagnstefnandi þá síldina og fjekk and- virði hennar greitt ásamt vöxtum af því daga þá. er liðið höfðu. frá því síldin átti að afhendast, og ennfremur Þlássleigu og kostnað við geymsluna. En jafnframt því sem gagnstefnan di 4 gt afhenti sildina og útskipunarskilríkin, afhenti hann umboðs- manni gagnstefnds reikning yfir upphæð kaupverðsins með áfölln- um kostnaði, og hafði gagnstefnandi ritað á reikninginn, að hann áskildi sjer rjett til að krefjast þess markaðsverðs, sem afhend- ingardaginn var á sild sakir þess að sildin hefði hvorki verið tekin nje borguð í ákveðinn tíma. Það má álita að umboðsmað- ur gagnstefnds hafi tekið við reikningi þessum, en því er ekki haldið fram af gagnstefnanda, að hann hafi lofað að greiða meira fyrir síldina en umsamið var, og heldur ekki á annan hátt upp- lýst, að hann hafi lofað þessu. Hefir nú gagnstefnandi höfðað mál þetta til þess að fá verð- mismun síldarinnar greiddan. Telur hann markaðsverð sildarinn- ar á afhendingardegi hafa verið 54 a. pr. kilógr. og verður þá mismunurinn milli kaupverðs hinnar seldu síldar og markaðsverðs hennar að viðbættum vöxtum til sáttakærudags 81012 kr. 66. a., er hann krefst dóms fyrir. Því er ekki mótmælt í málinu að gagnstefndur hafi hvorki látið veita síldinni móttöku nje greitt andvirði hennar á áskildum tíma og ekki fyr en í októbermánuði. Eru þessar vanefndir á kaupsamningnim svo verulegar, að gagnstefnandi hefði getað riftað samningnum af sinni hálfu, en þetta gat hann þó því að eins gert samkvæmt 32. gr. hinna al- mennu viðskiftalaga, að hann gerði það þegar í stað að liðnum hinum umsamda afhendingartíma eða áður en gagnstefndi ljet vitja síldarinnar og tilkynti gagnstefndum það. En ekkert er fram komið í málinu, er bendir til þess að gagnstefnandi hafi gert þetta. Og þar sem gagnstefnandi ekki riftaði samningnum þegar í stað, misti hann rjett sinn til að rifta kaupin og þá um leið allan rjett til að krefjast hærra verðs fyrir hana en áskilið var í samningnum, og var honum þá óheimilt að gjöra nokkurn fyrir- vara við afhending síldarinnar, annan en þann að fá greiddan kostnað við geymslu kinnar seldu vöru og vexti af kaupverðinu þann tíma, er dregist hafði að greiða það fram yfir afhendingar- tíma, en hvorttveggja þetta hefir gagnstefndur greitt. Það verður því ekki sjeð, að gagnstefnandi eigi neina skaða- bótakröfu á hendur gagnstefndum fyrir þetta, og ber því að sýkna gagnstefnda í gagnsökinni. Eftir atvikum þykir rjett að láta málskostnað falla niður bæði í aðalsök og gagnsök. , Í einu af varnar- og gágnsóknarskjölum sínum hefir gagn- stefnandi farið þeim orðum um aðalstefnanda, að sorglegt sje að 46 slíkum mönnum sem honum, „óeiðfestum, ábyrgðarlausum og til- finningarlausum misindismönnum, sem engan greinarmun virðast kunna á sannleik og lygi“, sje leyft að fást við málafærslu hjer á landi. Þessi móðgandi ummæli ber að dæma dauð og mark- laus, og verður jafnframt að sekta gagnstefnanda fyrir þennan ósæmilega rithátt. Ákveðst sektin 40 kr. Aðalstefnandi hefir einn- ig Í sóknarskjölum sínum farið ýmsum óviðeigandi og litilsvirðandi orðum um aðalstefndan, svo sem þeim, að „athæfi aðalstefnds hafi verið miður fagurt og sannast að segja ilt, að starfsemi hans sje- negativ og samsvari gáfnafari hans og þekkingu á öllum sviðum, er aðalstefnanda sjeu knnn“. Þessi og önnur lítilsvirðandi og móðgandi ummæli um aðal- stefndan ber einnig að dæma dauð og marklaus, og sekta stefnanda fyrir þau. Ákveðst sektin honum til handa 20 kr. Báðar sekt- irnar renni að hálfu leyti í landssjóð en að helmingi í fátækra- sjóð Akureyrarkaupstaðar. Nr. 65/1919 Gunnlaugur Magnússon gegn Þóru Sigurbjörgu Jónsdóttir Barusfaðernismál. Dómur lögreglurjettar Barðastrandarsýglu 25. mars. 1919. Gunnlaugur Magnússon á Vatneyri á, sem faðir barnsins Óli Sigurjón, er stúlkan Þóra Sigurbjörg Jónsdóttir Geirseyri fæddi hinn 5. júní 1917 og hlaut nafnið Óli Sigurjón, að greiða árlegt meðlag með því, samkvæmt yfirvalds úrskurði. Svo greiði hann og kostnað af málssókn þessari með krónum 12,00. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt skýrslum málsins, þótt fremur ófyll- komnar sjeu, er eigi loku fyrir það skotið, að áfrýj- andinn geti verið faðir barns þess, Óla Sigurjóns, er 47 stefnda ól 5. júní 1917. Verður því samkvæmt. N. L. 6—13—5. að láta úrslit málsins um meðlagsskyldu áfrýjanda velta á eiði áfrýjanda, þannig að hann skuli vera sýkn af kröfum stefndu, ef hann synjar fyrir það með eiði eftir löglegan undirbúning á varnaþingi sínu, að hann hafi haft samfarir við stefndu fyrir 10. nóvbr. 1916 á þeim tíma, að hann geti ver- ið faðir að nefndu barni, en ella greiða meðlag með barninu frá fæðingardegi þess eftir ákvæði yfirvalds. Verði áfrýjanda eiðfall greiði hann stefndu máls- kostnað í báðum rjettum með 85 kr. Ella falli máls- kostnaður niður, enda hefir áfrýjandi fallið frá kröfum um málskostnað á hendur stefndu. Það er aðfinningarvert við meðferð málsins í hjeraði, að fullnægjufrestur lögreglurjettardómsins er ranglega ákveðinn 15 dagar og að ritlauna og stað- festingargjalds er ranglega krafist sbr. 3.gr. laga nr. 2/1894 og 9. gr. laga nr. 16/1911. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Gunnlaugur Magnússon, á að vera sýkn af kröfum stefndu, Þóru Sigurbjargar Jóns- dóttur, ef hann innan 8 vikna eftir lögbirtingu dóms þessa, eftir löglegan undirbúning á varnar- þingi sínu, synjar fyrir það með eiði, að hann hafi haft samfarir við stefndu fyrir 10. nóvbr. 1916 á þeim tíma að hann geti verið faðir að barni því, Óla Sigurjóni, er hún ól 5. júní 1917 og á málskostnaður þá að falla niður. Vinni hann aftur móti eigi eiðinn, á hann að greiða meðlag með barninu samkv. úrskurði 48 yfirvalds og gjalda stefndu 85 kr. málskostnað, að viðlagðri lagaaðför. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með brjefi dagsettu 7. janúar 1919, sneri stúlkan Þóra Sigur- björg Jónsdóttir til heimilis á Geirseyri sjer til lögreglustjóra Barða- strandarsýslu, með beiðni um, að hún yrði kölluð fyrir rjett ásamt Gunnlaugi Magnússyni á Vatneyri, sem hún lýsir föður barnsins Óla Sigurjóns, er hún fæddi hinn 5. júní 1917, en sem ekki hefur viljað gangast við faðerninu. Samkvæmt nefndri beiðni ákvað lögreglustjóri rjettarhald í málinu hinn 4. febrúar þ. árs, og mættu aðiljar eftir munnlegu fyrirkalli. Kærandi krafðist dóms og málskostnaðar. Dómarinn leitaði um sættir er reyndist árangurslaust. Málavextir virðast, eftir því sem upplýst er í málinu, vera þessir. Stefndur í málinu kannast við, að holdlegt samræði milli hans og kæranda, hafi farið fram í nóvember 1916, og viðurkennir faðernið, ef það að áliti læknis, geti á nokkurn hátt samrýmst þeim tíma að hann geti verið faðirinn, sem hann frá sinni hálfu telur útilokað. Að áliti læknis, sem gefið hefur skýrslu í málinu, og sem aðstoðaði við fæðinguna, telur hann sennilegest að nefnd stúlka hafi orðið barnshafandi á tímabilinu 10. ágúst til 14. sept. 1916, en upplýsir hinsvegar um það að meðgöngutíminn geti verið breyti- legur frá 240—320 dagar. Að þvi er snertir álit læknis um, hvort barnið hati verið fullburða eða ekki, getur hann þess, að svo hafi virst samkvæmt þyngdinni, en tæplega eftir lengdinni. Með því þannig tjeð sveinbarn Óli Sigurjón, virðist geta verið fæddur það fyrir tíma, sem svari til stysta meðgöngutíma 240 daga, og hinsvegar skýrsla stílkunnar gefin lækni í janúar 1917, þá að hafa menstruerað fyrir 3. mánuðum, miklu frekar styðja en ítiloka þann möguleika, að nefnt sveinbarn sje ávöxtur samræðis, er átt hefur sjer stað í nóvember, og framburður stúlkunnar hefur verið hreinn og ótvíræður í því efni, að hún á nefndu tímabili ekki hati haft afskifti til samræðis af öðrum karlmönnum, og kærður hins- vegar ekkert getað upplýst um það frá sinni hálfu, að hann hafi vitað til þess að svo hafi verið, virðist ekki verða hjá því komist, að dæma nefndum Gunnlaagi Magnússyni faðerni barnsins Óla Sigurjóns, er stúlkan Þóra Sigurbjörg ól hinn 5 júní 1917, og hlaut í skírninni nafnið Óli Sigurjón, og til þess jafnframt, að svara 49 meðlagi með nefndu barni, samkvæmt yfirvalds úrskurði, náis ekki samkomulag á öðrum grundvelli. Svo þykir og rjett, að kærður greiði kostnað af málssókn „þessari, er ákveðst krónur 12.00. Mánudaginn 17. mai. Nr. 57/1918 0. Tynes gegn Jul. Havsteen f. h. Joh. Balslev og gagnsök, útaf skaðabótum fyrir samningsrof o. fl. Dómur aukarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar 16. sept. 1918: Stefndur kaupmaður og útgerðarmaður O. Tynes á Siglufirði greiði stefndum málaflutn- ingsmanni Júl. Havsteen á Akureyri f. h. stórkaupm. Johan Balslev í Kaupmannahöfn kr. 18496,22 — átján þúsund fjögur hundruð níutíu og sex krónur tuttugu og tvo aura, — með 6?/, vöxtum frá 1. jan. 1916 til þess greitt verður. Stefndur greiði stefnandanum málskostnað með 150 kr. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Ákvæðið í samningi aðilja í símskeytunum 12.— 24. apríl 1915, um 3000 kr. fyrirframborgun, hafa þeir báðir, eftir því sem skjölin sýna, einkum kvitt- anir aðaláfrýjanda fyrir afborgunum gagnáfrýjanda af þessari upphæð, 2.,5., 24. og 31. júlí og 2. ágúst 1915, skilið svo, að gagnáfrýjandi skyldi fyrirfram, þ. e. áður en hann fengi neitt lýsi frá aðaláfrýjanda, greiða honum áminsta upphæð smámsaman eftir þörfum til Hæstarjettardómar 1920. 4 50 lifrarkaupa, enda var greiðslunni hagað þannig, án þess aðaláfrýjandi fyndi að því, eða, eins og tekið er fram í dómnum, tilkynti gagnáfryjanda, að honum þætti samningurinn með þessu vanhaldinn af honum (gagnáfrýjanda). Það verður því eigi litið svo á, að aðaláfrýjandi hafi af greindri ástæðu orðið leystur frá samningnum. Með þessari athugasemd og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, sem ekkert veru- legt þykir athugavert við og að því viðbættu að gögn þau, er lögð hafa verið fram af nýju hjer í rjetti, geta eigi raskað niðurstöðu dómsins, þá ber að stað- festa hann, og verður aðaláfrýjandi þá að greiða gagnáfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ák veðst 100 kr. Athugavert þykir, að hjeraðsdómarinn hefur haft málið undir dómi í rúmar átta vikur, án þess dráttur þessi sje afsakaður, að ritlaun eru eigi tilgreind á dómsgjörðunum, að gjöldin fyrir þær aðeins eru skrif- uð með tölustöfum, að dómsgjörðirnar eru stimplað- ar með 50 aur. merki í stað 2ja króna, og að vitna- gjörðirnar eru stimplaðar með 2ja króna merki í stað 1 kr, en að öðru leyti ekkert gjald skráð á. þær. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardómurinn á að vera óraskaður. Aðaláfrýjandi, 0. Tynes kaupmaður, greiði gagn- áfrýjanda, Júlíusi Havsteen yfirrjettarmálaflutn- ingsmanni fyrir hönd Johans Balslev stórkaup- manns, 100 krónur í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. ól Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða þannig: Mál þetta hefir málaflutningsmaður Júl. Havsteen á Akureyri fyrir hönd stórkaum. Johan Balslev í Kaupmannahöfn, að undan- genginni árangurslausri sáttatilraun höfðað gegn kaupmanni og útgerðarmanni 0. Tynes á Siglufirði fyrir aukarjetti Eyjafjarðar- sýslu og Akureyrarkaupstaðar með stefnu, dags 10. ágúst 1916. Hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 26273,27, til vara kr. 23553,27, enn til vara 23058,72, og loks til þrautavara kr. 18715,32 að viðbættum 60/, vöxtum af mestum hluta upphæðarinnar frá 1. jan. 1916, en af nokkrum hluta hennar frá sáttakærudegi 27. júlí 1916 til þess greitt verður. Svo hefir hann og krafist málskostnaðar að skaðlausu, eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefir hinsvegar viðurkent að skulda stefnanda aðeins 750 kr. 57 aur., er hann vill greiða með vöxtum eða án vaxta, en að öðru leyti krefst hann sýknunar og að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað eða að málskostnaður verði látinn falla niður, Krafa stefnandans er í þremur liðum og eru þeir þessir: 1. Skaðabætur fyrir það, að stefndur hafi rofið samning um lýsis- sölu og er aðalkrafan 22000 kr. varakrafan 19280 kr. önnur varakrafa kr. 18785,45, og þrautavarakrafan 14442 kr. ö. aur. Skuld samkvæmt viðskiftareikningi 39€0 kr. 77 a. 8. Imuheimtulaun af víxli kr. 319,50. Að því er 1. kröfuliðinn snertir eru málavextir þeir, er hjer skal greina. Þann T. april 1915 símar stefnandi stefndum tilboð am að kaupa allt að 500 föt eða tunnur (barrels) af þorskalýsis framleiðslu stefnds árið 1915 fyrir 58 kr. hver 170 kilogr. fob. Siglufirði. „Boði þessu hafnar stefndar í símskeyti ). sama mánað- ar; þann 12. sama mánaðar eímar stefnandi aftur stefndum og fer þess á leit, að hann gjöri fast tilboð um að selja sjer 200—300 föt eða tunnur (barrels) af ljósu þorskalýsi fyrir 74 kr. 170 kilogr. fob, er útskipist í júli — ágúst Þessu svarar stefndur með skeyti 18. sama mánaðar að hann að fengnum 8000 kr. samþykki að telja stefndum fob. 200—300 „barrels“ (föt eða tunnur) af Jjósu þorskalýsi fyrir 75 krónur hver 170 kilogr., er afhendist í júlí — september og sama dag endur- tekur eða staðfcstir stefndur þetta brjefi og er það einnig tekið „ 52 fram í brjefinu, að 3000 kr. greiðist fyrirfram (paa forskud). Þessu símskeyti svarar stefnandi með símskeyti 15. sama mánaðar á þá leið, að hann samþykki að kaupa minst 200 og mest 350 barrels (föt eða tunnur) af ljósu þorskalýsi fyrir 75. kr. samkvæmt skil- málum stefnds og spyr hvenær skuli senda peningana. Þessu svarar stefndur með símskeyti 21. sama mánaðar, að hann sam- þykki söluna og að 3000 kr. skuli greiðast þegar fiskiveiðar byrji í byrjun júnímáðaðar. Þessu skeyti svarar stefnandi enn aftur með símskeyti 22. apríl á þá leið að hann sendi 3000 kr. í byrjun júni. — Sumarið 1915 leið svo að stefndur sendi stefnanda að aðeins 40 föt af ljóso þorskalýsi og telur stefnandi þannig að vantað hafi 160 föt til þess að samningnum væri fullnægt og að hann við þessar vanefndir hafi beðið tjón það, er að framan greinir og stefndam beri að bæta. — Stefndur hefir haldið því fram, að stefnandi hafi sín vegna farið með söluumboð sitt erlendis og að framangreind símskeyti beri að skilja þannig, að hann aðeins heimili stefnanda að selja í umboði sinu framleiðslu sina af ljósu þorskalýsi árið 1815 fyrir minnst 75 kr. hver 170 kilogr. og geti því þegar af þeirri ástæðu ekki verið um neina skaðabótakröfu að ræða, enda hafi stefnandi fengið alla framleiðslu sina af ljósu þorskalýsi 1915. Að vísu er það nú upplýst í málinu að stefnandi hefur næstu árin á undan og í byrjun ársins 1915 selt framleiðsluvörur stefnds, þar á meðal þorskal ýsi, og tekið fyrir venjuleg umboðslaun. En orðalagið í símskeytunum er svo ákveðið, að þau geta ekki skilist á annan veg en þann, að stefndur hafi með þeim selt stefnanda sjálfum hinn ákveðna tunnu- eða fatafjölda af lýsi og skuldbundið sig til að ábyrgjast afhendingu þeirra. Milli málsparta er einnig ágreiningur um hvernig skilja beri orðið „Barrels“ í skeyt= unum. Stefndur vill halda því fram, að með því sje aðeins átt við venjulega þorskalýsistunnu að þyngd 105 kgr. og hafi því ekki verið um sendingu meira lýsis að ræða en 200 X 105 kgr. En rjetturinn verður að álíta að með þessu orði sje í skeyt- unum átt við veujuleg lýsisföt, er upp og ofan taka c. 170 kgr. af lýsi. Verður samkvæmt þessu að ganga útfrá, að í lok april- mánaðar hafi stefndur með samningi verið skuldbundinn til að selja stefnanda fob. á Siglufirði á tímabilinu júni — september 1915 200 X 170 kg. af ljósu þorskalýsi og bera ábyrgð á að vörusending þessi væri þá til. Ber þvi stefndum jafnframt að 53 svara til skaðabóta út af vanefndum á því, nema hann sénni að samningurinn hafi vegna vanefnda af hálfu stefnanda eða á annan hátt verið upphafinn eða honum breytt. Í því efni hefur stefndur haldið því fram, að stefnandi hafi af sinni hálfu rofið samninginn með því að fullnægja ekki því skilyrði að greiða 8000 kr. af kaupverði lýsisins í byrjan júní- mánaðar. Það má að vísu álíta að stefnandi hafi beðið Sören kaupm. Goos á Siglufirði að greiða upphæðina fyrir sig, en það var ekki gjört á ákveðnum tíma. Er það upplýst í málinu, að fyrst þ. 2. júlí fær stefndur greiddar kr. 200 og 5. sama mánaðar enn 1000 kr. og þennan sama dag krefur hann kaupm. Sören Goos um eftirstöðvarnar, on ekki fyr en 24. júlí fær hann næst útborgaðar 600 kr. þá 400 kr. 31. júlí, 500 kr. 2. ágúst og loks virðist mega álita að hann hafi fengið 210 kr. þ. 7. ágúst. Hafa þannig alls verið greiddar 3910 kr. af hinum áskildu 3000 kr. Eins og áður hefir verið sagt var það skilyrði fyrir samningnum af hálfu stefnds að 3000 kr. væru greiddar Í byrjun júni. Þar sem þetta ekki var haldið hafði stefndur, samkvæmt 32. gr. hinna almennu viðskiftalaga, rjett til að ripta samningnum, en þó því aðeins að hann tilkynti það þegar í stað. En þetta virðist stefndur ekki hafa gjört, og misti hann þá rjett sinn til að ripta kaupin. Að vísu er það upplýst í málinu að milli steinda annars- vegar og kaupm. Sören Goos fyrir hönd Johans Balslev hinsveg- ar hafi um sumarið farið fram munnlegur samningur þessu við- víkjandi, en um innihald þess samnings og sjerstaklega samband hans við eldri samninginn er óljóst. Það virðist þó hafa verið á þá leið, að stefadur skyldi vera laus við sinn fyrri samning, ef hann sendi stefnanda 195 föt af lýsi þá um sumarið. En heldur ekki þessu var fullnægt af hálfu stefnds. Má einnig sjá það aí brjefi stefnds til stefnanda dags. 21. sept. 1915 að hann álítur sig samningum bundinn við stefnanda, þar sem hann skýrir frá að honum sje ómögulegt að senda alt það lýsi, er hann hefði selt stefnanda og ber það fyrir sig, að fiski- veiðarnar hafi brugðist, en eins og áður var sagt bar stefndur ábyrgð á því að hin selda vara væri til og yrði afhent á rjett- um tima. Það verður því ekki annað af þessu ráðið, en að hinn upp- 54 runalegi samningur hafi staðið í gildi og að stefndur sje skyldur til að svara stefnanda skaðabótum fyrir samningsrofin. Til þess að rökstyðja með upphæð skaðabótakröfu sinnar hefur stefnandinn lagt fram vottorð dags. 20. nóv. 1915 frá Sinmel- hag og Holm löggiltum brakúnum í Kaupmannahöfn. Er það í skjali þessu, rskj. nr. 19, vottað að þeir hafi ultimo september primo oktober 1915 selt íslenskt þorskalýsi fob á Íslandi fyrir 115 — 1825 kr. pr. 100 kg. og verður það sama sem kr. 195,50 til kr. 212,50 fyrir hver 170 kg. Stefnandi byggir aðalkröfu sína 22000 kr. á því, að stefndum beri að greiða sjer skaðabætur 219, 50 — 75 kr. fyrir hvert fat af þeim 160 lýsisfötum, er ekki voru afhent, en fyrstu varakröfu sína á lægra verðinu kr. 195,50 — 75 kr. X 160 er gjörir 19280 kr. En rjetturinn getur ekki fall- ist á að leggja beri verð þetta, hvorki hærri nje lægri upphæðina, til grundvallar, er ákveða skal skaðabæturnar og það af þeirri ástæðu, að stefnandi hefur sjálfur lagt fram og stutt sig við önnur skjöl, rskj. nr. 20 og 21, er virðast sanna það, að stefnandi hefur ekki beðið svo mikið tjón af samnin;ssrofunum. Þessi skjöl virðast sýna það, að þann 24. april 1915, eða 2 dögum síðar en lýsissölusamningarnir voru fullgerðir seldi stefn- andi Ingolf Jakobsen kaupmanni í Kaupmannahöfn lýsi það, er hann hafði keypt af stefndum og er hann ekki gat fullnægt þeim samningi sökum vanefnda stefnds, að hann fyrir það hafi orðið að greiða í skaðabætur 13535 kr. 45 aur. Það er að vísu áfátt við sönnnnargögn stefnandans að kaupsamningur þessi hefur ekki verið framlagður í málinu. En það virðist mega taka skjal þetta gilt sem kvittun og ekki vera ástæða til að efa, að stefnandi hafi orðið að greiða upphæð þessa vegna samaingsrofanna og ber honum því að fá hana endurgoldna hjá stefndum. Auk þessa beina tjóns, er stefnandi varð fyrir vegna samnings- rofanna, er stefndur einnig samkvæmt hinum almennu viðskiftalög- um skyldur til að bæta stefnanda gróðamissir þann, er hann varð fyrir sökum þess að hann ekki gat fullnægt sölusamningi þeim, er hann hafði gert við kaupmann Ingolf Jakobsen. Samkvæmtrjett- arskjali nr. 21 samanborið við rskj. nr. 19 má álíta að hann hafi selt hin umræddu 200 lýsisföt komin til Kaupmannahafnar á 110 kr. hver 170 kgr. eða hann hafi átt að fá 35 kr. meira fyrir hvert lýsisfat en hann hafði keypt það fob. Siglufirði. Nú eru ekki fyrir hendi í málsskjölunum nein skilríki, er sýni hve mikill flutningskostnaður þ. e. farmgjald eða ábyrgðargiald öð o.fl. hafi verið fyrir lýsisfat frá Siglufirði til Kaupmannahafnar á þessum tíma, en rjötturinn áætlar þanu kostnað 10 kr. fyrir hvert lýsisfat. Samkvæmt því hefir stefnandi þá við samningsrofin mist af söluhagnaði, er nemur kr. 2500 %X 160 == 4000 kr. Ber því steindum að greiða stefnanda einnig þessa upphæð í viðbót við áðurgreindar kr. 18535,45. Auk þessarar upphæðar hefar stefnandi krafist að fá endur- goldnar kr. 906,60 eða kr. 450,00 er hann hafi tapað við það, að hann hafi af sínu eigin lýsi orðið að afhenda kaupmanni Ing- olf Jakobsen til fullnægingar samningnum og fengið aðeins 110 kr. fyrir hvert lýsisfat og með því orðið af miklu hærra verði, en hann þar hefði getað fengið fyrir lýsið. En gegn mótmælum stefnds er það ekki nægilega sannað, að afhending þessara 4 lýsisfata hafi farið fram, nje heldur að stefnandi hafi beðið það tjón, er hann segir, ef bann hefur afhent þau. Þessi hluti kröfu stefnanda verður því ekki tokin til greina. Samkvæmt því sem nú hefur sagt vorið verða úrslitin þau, að stefndum ber að greiða stefnandanum 17585 kr. 45 aur. sem skaðabætur fyrir samningsrofin, og er þá ekki frá upphæðinni dregið andvirði það, er stefnanda ber að greiða steindum fyrir þau 40 lýsisföt er afhent voru. 9. liður dómskröfa stefnanda er krafa um endurgjald á kr. 3960,77 samkvæmt framlögðum reikningi yfir viðskifti málsaðilja árið 1915. Samkvæmt reikningi þessum er stefndum fært til útgjalda á 16 liðum alls kr. 11629,10. Af upphæð þessari hefur stefndur aðeins vefengt 210 kr. útborgun fyrir lifur á Siglufirði, en eins og þegar hefir verið tekið fram verður að álita að sú útborgun hafi átt sjer stað. Af báðum málspörtum er það einnig viðurkent, að af greind- um kr. 116929,10 sjeu greiddar af steindum 7668 kr. 83 aur., er gerir kr. 3960,77 mismun. Eftir því sem málsfærslan liggur fyrir er um þessa kröfu samkv. viðskiftareikningnum sá einn ágreiningur, að stefndur álit- ur að á reikningnum eigi að telja sjer til tekna andvirði fyrir 40 föt af lýsi, er hann sankvæmt framangreindu hefur selt stefn- anda á árinu, en kaupverð þessara lýsisfata var 3000 kr. Stefnandi hefur haldið því fram að þessar 3000 kr. hafi komið stefndum til tekna á þann hátt, að þær hefi verið dregnar frá óð skaðabótakröfunni undir 1. lið. En þetta er ekki rjett. Eins og skaðabæturnar hafa verið ákveðnar hjer að framan og eftir útreikn- ingi stefnanda á aðalskaðabótakröfunni hafa þessar 3000 kr. ekki verið dregnar frá og eru ekki á annan hátt færðar stefndum til tekna. Ber því að draga þær frá þessum lið og verður þá upp- hæð þessa liðs er dæma ber stefndan til að greiða, að eins 960 kr. Tí aur. — 8. Undir þessum lið hefur stefnandi krafist að sjer verði dæmdar 312 kr. 50 aur. og eru það kostnaður og laun við innheimtu víxils hjá stefndum. Víxill þessi er að upphæð 6250 kr. útgefinn þ. 1. júní 1915 af stefnanda og samþykktur af stefnd- um, átti að greiðast 1. sept. 1915, en er hann ekki var greiddur á gjalddaga var hann afhentar umboðsmanni stefnanda til inn- heimtu og honum hefur stefndur greitt víxilinn þann. 17. jan. 1916 með vöxtum til greiðsladags. Á víxilinn er ritað skilyrðislaus kvittun fyrir greiðslu höfuðstóls og vaxta. Verður því ekki sjeð að stefnandi eigi neina frekari kröfu á hendur stefndum út af þessum víxli, enda er það ekki upplýst í málinu að stefnandi hafi greitt meitt fyrir innheimta víxilupphæðarinnar; það ber því að sýkna stefndan af þessari kröfu. Samkvæmt því, sem að framan hefur verið sagt, ber að dæma stefndan til að greiða stefnandanum kr. 17535,45 -| kr. 960,77 eða samtals kr. 18496,22. Svo ber honum og að greiða 60/, vexti, er samkvæmt kröfu stefnanda í stefnunni teljast frá 1. jan. 1916. Eftir úrslitum málsins þykir og rjett að dæma stefndan til að. greiða stefnanda málskostnað og ákveðst hann 150 kr. Nr. 60/1919. Guðmundur Ólafsson: f. h. Louis Zöllner gegn Magnúsi Stefánssyni, útaf verslunarskuld. Dómur gestarjettar Húnavatnssýslu 15. ágúst 1919: Aðalstefnandi Guðmundur Ólafsson f. h. Louis. 51 Zöllner, Newcastle, greiði aðalstefndum Magnúsi kaupmanni Stefáns- syni á Blönduósi kr. 1072.04 með 6'/, ársvöxtum frá 1. janúar 1918 til borgunardags. Málskostnaður í aðalsök og gagnsök falli niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Í hinum áfrýjaða dómi er það rjettilega tekið fram, að áfrýjandi hafi ekki sannað að hafa greitt stefnda þær 2000 kr., er ágreiningur er um Í málinu. Þessa upphæð ásamt 69/, ársvöxtum frá 3. júlí 1914 til 31 des. 1917, er áfrýjandi hefir talið stefnda til skuldar í reikningi sínum, ber því að fella niður af reikningi áfrýjanda, þó ekki, eftir því sem málið er lagt fyrir hæstarjett, með hærri upphæð en 2303 kr. 30 au. Með þessari athugasemd, og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, sem ekkert. verulegt þykir athugavert við, ber að staðfesta hann. Það þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda máls- kostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 7 kr. Athugavert þykir, að hjeraðsdómarinn hefir haft mál þetta undir dómi frá 19. maí til 15. ágúst, án þess dráttur þessi sje fyllilega rjettlættur, að dómsgjörðir gestarjettarins eigi eru stimplaðar, og að undirrjettarskjölin nr. 4, 5, í og 8 eigi eru rituð í dómsgjörðirnar, eins og vera ber, en látin fylgja þeim. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi, Guðmundur Ólafsson fyrir hönd Louis Zöll- ner, greiði stefnda Magnúsi Stefánssyni Tó kr. Í málskostnað fyrir hæstarjetti. ö8 Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri lagaaðför. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað Guðmundur Ólafsson, yfirdómslögmað- ur í Reykjavík, fyrir hönd Louis Zöllner, Newcastle upon Tyne á Englandi, með gestarjettarstefnu útg. 18. des. f. á., gegn Magn- úsi kaupmanni Stefánssyni á Blönduósi til greiðslu á skuld, að upphæð kr. 1259,38 ásamt 60/, ársvöxtum frá 1. janúar 1918 til greiðsludags, eða til vara £ 69—19—4 eftir gangverði og 6?/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags. Ennfremur krefat stefnandi málskostnaðar að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur Magnús Stefánsson, hefir með stefnu útgefinni 29. des. f. á., höfðað gagnsóknarmál á hendur aðalstefnanda, Guð- mundi Ólafssyni f. h. Louis Zöllner, til greiðslu á kr. 2303,30 ásamt f0/, vöxtum frá 15. ág. 1915 og málskostnaðar í gagnsök- inni. — Svo hafa málsaðiljar krafist sýknunar af hvors annars kröfum í aðal- og gagnsök. Eftir því sem sjeð verður á skjölum málsins eru mál þessi sprottin af verslunarviðskiftum málsaðlja, aðallega frá árinu 1914. Að því er aðalmálið snertir, heldur aðalstefndur því fram, að sjer undir engum kringumstæðum beri að greiða eftir- talda liði á reikningi aðalstefnanda: £ 0—19—38, er virðist hafa verið greitt af aðalstefnanda fyrir pössun á hesti og £ 0—12—0, andvirði kjötstimpils, er aðalstefnandi hefir sent aðalstefndum. Hvað eftirstöðvar hinnar umstefndu upphæðar snertir, virðast þær, eftir því sem upplýst er í málinu, vera aðallega fólgnar í þvi, að aðalstefnandi hefir reiknað öðruvísi vexti af hinum einstöku viðskiftaupphæðum og hærri „kúrs“ á enskri mynt en aðalstefndur, og heldur hinn síðarnefndi því fram, að kúrsmismunurinn muni nema um 800 kr. Hjer við athugast: Það verður að skoðast ómótmælt, að ofangreind upphæð, £0-19—3 — kr. 17,32 — hafi verið greidd af aðalstefnanda fyrir pössun á hesti, er flytja átti til útlanda ásamt öðrum hest- um honum tilheyrandi. Með því að aðalstefndur hefir eindregið neitað þvi, að umræddur hestur hafi verið einn af þeim, er hann keypti inn fyrir aðalstefnanda, virðist þegar af þessari ástæðu verða að skoða umræddan útgjaldalið aðalstefndum óviðkomandi, 59 enda hefir aðalstefnandi ekki, gegn mótmælum aðalstefnds, sann- að, að aðalstefndum beri að greiða umræddan útgjaldalið. Aðalstefadur heldur því fram, að hann hafi hvorki pantað nje notað ofangreindan kjötstímpil, og að sjer beri því ekki að greiða andvirði hans, £ 0—12—0 — kr. 1080 —. Eftirrit af brjeti dags. 16. apr. 1916, frá aðalstefndum til aðalstefnanda — rjskj. 9 — þar sem hinn fyrnefndi kveðst ekki hafa pantað nje notað stimpilinn og að best sje fyrir aðalstefnanda að nota hann þar sem hann taki kjöt, virðist benda á, að aðalstefndur segi satt hvað atriði þetta snertir. — Rjetturinn verður því að kom- ast að þeirri niðurstöðu, áð með því að aðalstefnandi hefir ekki, gegn mótmælum aðalstefnds, sannað, að aðalstefndur hafi pantað nje notað umræddan kjötstimpil, þá beri að sýkna hann af að greiða andvirði hans, eða É 0—12—0. Að því er snertir eftirstöðvar hinnar umstefndu upphæðar, kr. 1259,38 — hinum 2 ofantöldu líðum (— kr. 17,22 - kr. 10,80 —), heldur aðalstefndur því fram, eins og áður er ávikið, að upphæð þessi sje fólgin í því, að aðalstefnandi hafi oftalið vexti og reikn- að hærri >kúrs“ á hinni ensku mynt en hann (9: aðalstefndur). Í rjskj. nr. 20 kemst aðalstefndur svo að orði um þetta atriði: „Ánnars er mjög fyrirhafnarmikið og aðgæsluvert að geta sagt það til fullnustu, hve mikið er rjett og hve mikið er rangt Í þeim kúrsbreytingum, sem sækjandi hefir fært með þessa reikn- inga sína, sem hjer um ræðir. Eftir þeim upplýsingum, sem jeg hefi aflað mjer, get jeg fullyrt, að breytingin er ekki rjett gerð, en að hinu leytinu ekki sýnt reikningslega nú, hvers miklu þetta nemur í heildinni og sundurliðað á viðskiftunum“. Rjetturinn verður nú að líta svo á, að með því að aðalstefndur hefir ekki, gegn mótmælum aðalstefnanda, sýnt fram á eða sannað, að aðal- stefnandi hafi ofreiknað vexti eða reikrað hærri „kúrs“ á enskri mynt en kúrsinn hefir verið í það og það skiftið á Englandi, þá verður ekki unt að taka hjer að lútandi aðfinslur aðalstefnds til greina og ber því að skylda hann til að greiða hinar áður- umræddu eftirstöðvar (kr. 1259,38 = 17,32 - kr. 10,80) eða kr. 1281,26. Kemur þá gagnsökin til álita. Aðalstefndur telur sig eiga kr. 2803,30 til góða hjá aðal- stofnanda. Eftir því sem sjeð verður á skjölum málsins, virðist upp“ hæð þessi aðallega fólgin í því, að aðalstefndur fullyrðir að hafa meðtekið 2000 kr. minna af aðalstefnanda upp í viðskifti þeirra, 60 en aðalstefnandi kveðst hafa greitt honum. Heldur aðalstafndur því fram, að hann hafi aðeins meðtekið af aðalstefnanda samtals 20000 kr., sem sje 18000 kr. í júlí 1914 greitt á Staðarbakka í Miðfirði — og svo ennfremur 2000 kr., er aðalstefnandi hafi greitt sín vegna í Íslandsbanka. Aðalstefnandi hefir fullyrt að hafa greitt aðalstefndum 20000 kr. á Staðarbakka, auk hinna um- ræddu 2000 kr., er voru greiddar í Íslandsbanka. Það verður nú að líta svo á, að með því að aðalstefnandi hefir ekki, gegn meitun aðalstefnds, fært sannanir fyrir því að hafa greitt aðalstefndam 292000 kr., verður að leggja skýrslu hins síðarnefnda um að hafa aðeins meðtekið 20000 kr. af aðalstefn- anda til grundvallar, og með því að gagnkrafa aðalstefnds virðist þannig á rökum bygð, verður að taka hana til greina, sjerstak- lega með tilliti til þess, að aðalstefnandi hefir ekki mótmælt sjer- staklega neinum einstökum lið eða liðum á reikningi aðalstofnds — rjskj. 7. — Með þvi að aðalstefndur hefir í málsfærslu sinni gert kröfu um skuldajöfnuð á hinum umstefndu upphæðum, verð- ur samkvæmt ofansögðu að skylda aðaistefnanda til þess að greiða aðalstefndum kr. 2303,30 að frádregnum kr. 1931,26, eða kr. 1072,04 með 69/o frá 1. jan. 1918 til borgunardags. -— Eftir þess- um úrslitnm þykir rjett að málskostnaður falli niður í aðal- og gagnsök. Fimtudaginn 27. maí 1920. Nr. 5/1920 Rlettvísin (sækjandi Eggert Claessen) gegn Jóhannesi Kristjáni Jóhannessyni (verjandi Sveinn Björnsson), sem er ákærður fyrir svik og skjalafals. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 10. apríl 1919: Ákærður Jóhannes Kristján Jóhannesson, sæti fan gelsi við vatn og brauð í 6X5 daga. Svo innleysi hann og veðskuldarbrjef 61 að upphæð 7000 krónur, útgefið 25. april. 1918 af Guðmundi Guðmundssyni, Hverfisgötu 76, til Gunnars Sigurðssonar ytirdóms- lögmanns, með 3. veðrjetti í húseigninni nr. 12 við Barðnsstig, eftir ákvæðum þess. Svo ber ákærða og að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fuilnægja með aðför að lögum. Dómur landsyfirrjettarins 28. júli 1919: Ákærði Jóhannes Kristján Jóhannesson sæti 5Xð daga fangelsi við vatn og brauð og greiði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir yfirdómi, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda við yfirdóminn, yfirrjettarmálflutningsmannanna Eggerts Claessen og Björns Pálssonar, 20 kr. til hvors. Svo ber og ákærða, áður átta vikur sjeu liðnar frá lögbirtingu dóms þessa, að taka að sjer sem eigin skuld veðskuld Guðmundar Guðmunds- sonar 7000 kr. til Gunnars Sigurðssonar samkvæmt veðskulda- brjefi 25. apríl 1918 og setja tryggingu fyrir henni, eigi lakari en skuldabrjefið ákveður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að dómur landsyfirrjettarins var kveðinn upp, hafa nýjar skýrslur verið útvegaðar. En gögn þessi skifta eigi máli um úrslitin. Málflutningur verjanda gefur tilefni til að taka það einnig sjer- staklega fram, að í prófum málsins er ekkert, er bendi til þess að ákærði sje svo bilaður að heilsu, að haft geti áhrif á sakhæfi hans. Af ástæðum þeim, sem greinir í yfirrjettardóm- inum verður að sýkna ákærða af skjalafalsi en dæma hann fyrir svik. Heyra þau undir 253. og 255. gr. hegningarlaganna; og þykir hegning ákærða hæfi- lega metin í dóminum 5X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Ákærða er að vísu ekki stefnt til skaðabóta nje honum tilkynt fyrir lok rannsóknarinnar, að sú krafa yrði gjörð í málinu, en þó þykir mega taka hana 62 til greina, þar sem skaðabóta er sjerstaklega krafist í kæruskjali Gunnar Sigurðssonar og ákærði hefur ekki mótmælt þeim í varnarskjali sínu fyrir undir- rjetti nje verjandi í æðri dómum. Það verður því að skylda ákærða til að greiða veðskuldabrjef að upphæð 7000 kr. útgefið 25. apríl 1918 af Guðmundi Guðmundssyni til Gunnars Sigurðssonar, trygt með 3. veðrjetti í Barónsstíg nr. 12. Um málskostnað í hjeraði og yfirdómi á yfir- rjettardóminum að vera óraskað. Svo greiði ákarði og allan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar með talin málfærslulaun til sækjanda og verjanda, 100 kr. hvors. Það vottast, að rekstur málsins í hjeraði og yfirdómi hefir verið vítalaus. Þó athugast að vitund- arvottar að afsali Guðmundar Guðmundssonar til ákærða hafa eigi verið leiddir sem vitni í málinu — Sókn og vörn málsins í hæstarétti hefir verið lögmæt. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Jóhannes Kristján Jóhannesson, sæti fangelsi við vatn og brauð í 5X5 daga. Ákærði greiði rjettum eiganda fyrnefnds veðskuldabrjefs 7000 kr. með vöxtum samkvæmt brjefinu til greiðsludags. Svo greiði ákærði allan löglegan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar á meðal 100 kr. til hvors, sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna Eggerts Claessen og Sveins Björnssonar. Dóminum ber að fullnægja með aðförað lögum Forsendur dóms landsyfirrjettarins eru prentaðar í dómasafni yfirdómsins fyrir árið 1919. 63 Mánudaginn 31. mai 1920 Nr. 61/1919 Ásgeir Asgeirsson gegn Guðmundi Einarssyni. Dómur hæstarjettar. Með umboði dags. 15. des. 1918 fól Georg nokk- ur Jónsson stefnda í máli þessu, prófasti Guðmundi Einarssyni í Ólafsvík, að veita móttöku hjá áfrýjanda hesti, er Georg þessi átti hjá honum, en þar sem áfrýjandi ekki vildi eða taldi sjer skylt að sleppa hestinum, fjekk stefndi fógetann í Snæfellsnes- og Hnappadalssýslu með fógetagjörð 13. júní f. á. til að taka hestinn af áfrýjanda og afhenda sjer hann. Þessari fógetagjörð hefur áfrýjandi skotið til hæsta- rjettar og krafist þess að fógetarjettargjörðin verði úr gildi feld, gjörðarbeiðandi Guðmundur prófastur Einarsson skyldaður til að afhenda honum hestinn og greiða 300 kr. fyrir afnotamissi af honum með 50/, vöxtum frá 22. okt. f. á. og málskostnað eftir mati rjettarins. En þar sem hinum rjetta aðila, fram- annefndum eiganda hests þess, er ræðir um í fógeta- rjettargjörðinni, hefur ekki verið stefnt, hann hefur ekki mætt hjer fyrir rjettinum og málið ber það ekki með sjer, að hann hafi gefið steinda umboð til að mæta í máli þessu hjer fyrir rjettinum, ber ex ofificio að frávísa málinu, og verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðat 75 kr. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Afrýjandi, Asgeir Ásgeirsson, greiði steinda Guðmundi pró- fasti Einarssyni 15 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri laga-aðför. 64 Föstudaginn 11. júní 1920 Nr. 17/1920 Guðrún Clausen (E. Claessen) gegn R. P. Levi. og Jensen Björg, (Pjetur Magnússon) um rjett framleigutaka samkv. 2. gr. 1. nr 94. 1917. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 828. april. 1920. Hin umbeðna útburðargjörð á fram að fara á ábyrgð gjörðarbeiðanda. Dómur hæstarjettar. Þó að leigusamningur fyrverandi eigenda >Hótel Island< við Theodór Johnson og afsalsbrjef þeirra til stefndu fyrir hótelinu væri því eigi til fyrirstöðu að Theodór Johnson seldi áfrýjánda á leigu íbúð í hótel- inu, þá gat sú framleiga eigi að lögum átt sjer lengri aldur en leigurjettur Theodórs sjálfs, og var hinum stefndu því rjett er leigutími hans var á enda, og hann hafði slept leigurjeítinum, að fá lausa íbúð þá, sem Theodór hafði leigt áfrýjanda í hótelinu. Samkvæmt þessu ber að staðfesta hinn afrýjaða úrskurð og dæma áfrýjanda til að greiða stefndu máls- kostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 75 kr. Það þykir aðfinsluvert að fógetinn hefir eigi tilgreint ástæður fyrir því, að hann kvað eigi sjálfur upp úrskurðinn. Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðurinn staðfestist. Átrýj- andi, Guðrún Clausen, greiði stefndu, R, P. Leví og Jensen Bjerg, 75 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 65 Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar eru svo: Í útburðarmáli þessu hafa eigendur húseignarinnar „Hótel Ísland“ hjer í bænum, kaupmennirnir R. P. Leví og J. L. Jensen Bjerg, krafist þess, að fri Guðrún Clausen og fjölskylda henn- ar verði borin út úr herbergjum þeim, er hún (eða sonur hennar, er hún telst bústýra hjá) hefur haft til umráða og afnota undan- farið. Málavextir eru þeir, að Theodór Johnson leigði hina umrædda eign árið 1915 til 5 ára til 1. apríl. þ. á. af þá rerandi eigendum hennar og þar sem eignin var bygð, rekin til þess tíma, og hefur eftir það verið rekin að mestu leyti, sem „hotel“ verður að álita að hann hafi leigt hana sem „hotel“ þótt leignsamningur hans hafi ekki verið lagður fram í málinu. Enda bendir það í þá átt að leigutím'an er bundinn við 1. apríl en ekki við 15. maí. eða 1. okt. eins og venja er til, um íbúðarhús. Eins verður að álita að núverandi eigendur eignarinnar hafi keypt hana sem „hotel“ og til hotelhalds og fyrir verslunarbúðir, en ekki til íbúðar, þótt afsal þeirra fyrir eigninni hafi heldur eigi verið lagt fram, en auðvitað voru hinir nýju eigendur bundnir við samninga þá, er hinir fyrri eigendur höfðu gjört um hana eða hluta af henni, þar á meðal samninginn við Theodór Johnson og samninga þá, er hann hafði löglega gjört. Nú hafði Theodór Johnson leigt Clausensfjölskyldunni herbergi þau, er nú er krafist útburðar úr og hún tekið þau til íbúðar og er útburðinum mótmælt með skírskotun til húsaleigulaganna, er eigi að heimila fjölskyldunni framhaldandi íbúðarrjett í þeim. Þótt nú Theodór Johnson hafi átt rjett til að taka nokkurn hluta af „hotelinu“ og gjöra að íbúð, þá gat hann, sem ekki var eigandi, þó ekki gjöri það nema fyrir þann tíma, sem hann sam- kvæmt leigusamningi sínum hafði umráð þeirra. Hann gat ekki að eigendum eignarinnar fornspurðum íþyngt þeim fram yfir þann tíma og þvi ekki gjört hotelherbergi að íbúðarberhergjum og hættu þau að vera íbúð frá þeim tíma, er leigurjettur hans var á enda, Af þessari ástæðu ná húsaleigulögin, sem aðeins gilda um íbúðir, ekki til herbergja“ þeirra, sem hjer ræðir um, en þótt svo væri álitið að herbergin væru enn Íbúðarherbergi, ber þó að sama branni, að eigendurnir eigi rjett á að fá þau rýmd; því er ómót- mælt í málinu haldið fram að leigusamningur Theodórs Johnson hafi verið útrunninn 1, þ. m. og þar sem Clausensfjölskyldan leið- ir rjett sinn til herbergjanna frá rjetti Theodórs, hlýtar rjettar Hæstarjettardómar 1920 5 66 hennar til þeirra að falla niður með rjetti leigusala hennar, því húsaleigulögin breyta ekki aðildar (Kompetence) reglunum. Hin framkomnu mótmæli verða því eigi að áliti fógetarjettar- ins tekin til greina. Nr. 59/1919 Guðlaugur Br. Jónsson: gegn Lofti Jónssyni út af rofum kaupsamnings um jörð. Dómur gestarjettar Reykjavikur 4. okt. 1919: Stefndur Loftur Jónsson greiði stefnandanum Guðlaugi Br. Jónssyni 2000 krónur Í skaðabætur fyrir samningsrof, en sje að öðru leyti sýkn af kröfum hans í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Skaðabótaupphæðin greiðist innan 3 sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eins og hjeraðsdómarinn hefir tekið fram, nær hið gagnkvæma ákvæði kaupsamningsins um skaða- bætur bæði til þess, er samningnum €r riftað í heild sinni og einstök ákvæði hans rofin. Jafnframt virð- ist, eftir efni samningsins að öðru leyti, eðlilegast að skilja ákvæði þetta á þá leið, að áfryjandi hafi með því afsalað sjer rjetti þeim, er hann ella kynni að hafa átt, til þess að fá ákvæðum kaupsamningsins fullnægt á annan hátt, en með greiðslu skaðabóta, og skaðabæturnar geta ekki orðið meiri, en Íyrir- fram var ákveðið í samningnum. Af þessum ástæðum, og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann. 67 Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti með 100 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða gestarjettardómi skal órask- að. Áfrýjandi, Guðlaugur Br. Jónsson, greiði stefnda, Lofti Jónssyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri lagaaðför. Forsendur hins áfrfjaða dóms eru svo: Mál þetta, sem eftir samkomalagi málspartanna er rekið hjer fyrir Bestarjettinum, er höfðað af Guðlaugi Br. Jónssyni kaup- manni í Vík í Mýrdal gegn Lofti Jónssyni sjálfseignarbónda á Höfðabrekku í sömu sveit, og hefir stefnandi gert þær rjettar- kröfur í því Þríncipaliter, að stefndur verði dæmdur til þess að viðlögðum dagsektum að gefa sjer afsal fyrir jörðunni Höfða- brekku í Mýrdal eins og henni er lýst í kaupsamningi milli máls- Þártanna dags. 21, október 1916 gegn því að stefnandi full- nægi af sinni hálfu greindum kaupsamningi, að stefndur verði dæmdur til þess að viðlögðum dagsektum að víkja frá jörð- unni Höfðabrekku og fá stefnanda í hendur öll eignarumráð yfir henni, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer fullar skaða- bætur fyrir rof á greindum kaupsamningi þó aldrei minna en 2000 krónur, með 6%/, ársvöxtum frá 29, febrúar 1917 til greiðslu- dags, og loks að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer all- an kostnað af málinu að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Til vara hefir stofnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða ser fullar skaðabætur fyrir rof á kaup- samningnum frá 91, október 1916, þó eigi minni en 9000 krónur, með 60/, ársvöxtum frá 99. febrúar 1917 til greiðsludags, að við- urkent verði með dómi gildi 3 samninga, er stefnandi hefir gjört við nafngreinda menn, sumpart um sölu á jörðunni eða húsum á henni og sumpartum annan afnotarjett til hennar: ern 2 þeirra dag- settir 21. febrúar 1917 en einn 9. nóvember 1916; og loks að 5* 68 stefndur verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skað- lausa eftir reikningi eða mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknunar af öllum kröfum stefnanda Í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins eða samkv. reikningi. Málavextir eru þeir, að 21. október 1916 gjörðu málspartarnir með sjer kaupsamning, þar sem stefndur lofaði að selja (í sama- ingnum stendur: „sel“) stefnanda eignarjörð sina Höfðabrekku í Mýrdal með öllum gögnum og gæðum, að kúgildum fráskildum, fyrir 12000 krónur, skyldi stefndur víkja af jörðinni fyrir næstu fardaga, en fyrsta afborgun kaupverðsins, 6000 krónur, ekki greið- ast fyr en Í júni eða júlí 1917, næsta afborgun, 3000 krónur, í október eða nóvember s. á. €n fyrir eftirstöðvum kaupverðsins skyldi stefnandi gefa út skuldabrjef með öðram veðrjetti Í jörð- inni og skyldu þær ásamt 5 ársvöxtum greiðast með jöfnum afborgunum á næstu i5 árum. Þá er kaupandi hafði greitt 9000 krónur af kaupverðinu skyldi seljanda skylt að gefa honum afsal fyrir jörðinni jafnframt því að kaupandi setti tryggingu fyrir eftirstöðvam kaupverðsins. Þá er svo um mælt Í kaupsamaingnum: „En þegar í stað er kaupanda heimilt að gera kaupsamning um sölu á húseignum jarðarinnar við hvern sem hann vill, en andvirði þeirra greiði hann þá til seljanda upp Í jarðarkaupverðið '. Loks er svo að orði komist í niðurlagi kaupsamnings þessa: „Rjúfi annarhvor aðila kaupsamning þenna, skal hann greiða hinum Í skaðabætur fyrir samningsrof 2000 kr. — tvö þúsund krónur —“. Hinn 28. febrúar 1917 ljet stefndur atefnuvottana birta stefn- anda yfirlýsingu, dags. daginn áður, þess efnis að hann segði upp kaupunum á Höfðabrekku samkvæmt heimild í kaupsamningn- um, og ljet stefnuvottana jafnframt bjóða fram hið áskilda rifting- arfjo, 2000 krónur, en stefnandi vildi ekki að svo stöddu taka við fjenu, þar eð hann taldi sig hafa frekari skaðabótakröfu á hend- ar stefndum, en geymdi sjer þó rjett til þess, og daginn eftir tjáði stefnandi stefndum fyrir notarialrjetti Skaftafellssýslu að hann ætlaði sjer að halda fast við kaupin á jörðinni, og mótmælti þvi, að stefndur hefði nokkra heimild til að rifta kaupsamningnum, og 80. júní s. á. ljet stefnandi stefnuvottana birta stefndum tilkynn- ingu um það, að 6000 krónum væri deponerað Í sparisjóðnum í Vík á nafn stefnds upp Í andvirði jarðarinnar. 69 Hinn 9. nóvember 1916 gerði stefnandi „sem eigandi jarðar- innar Höfðabrekku“ leigusamnig við 3 nafngreinda menn um afnot af tilteknum húsum og landi í Höfðabrekkulandi, og er í honum ákveðið að um skaðbætar fyrir samningsrof fari eftir almennum skaðabótareglam, og hinn 21. febrúar kaupsamning um húsin við sömu menn. Er í þeim samningi tekið fram, að stefnandi hafi öðlast umráð yfir húsunum með áðurnefndum kaupsamningi frá 21. október 1916. Sama dag (21. febrúar 1917) gerði stefnandi með skírskotun til áðurnefnds kaupsamnings milli málspartanna nkaupsamning“ við Þorstein Einarsson í Vík, og „selur“ Þorsteini fyrir 4000 krónur, er greiðast áttu Í júní s. á. öll hús á Höfðabrekku önnur en þau, er hann hafði gert kaupsaming um með áðurnefndum samningi dags. s. d. og lofar að selja honum jörðina fyrir 9000 krónur. Seljanda var skylt að hafa jörðina lausa til ábúðar handa Þorsteini í næstu fardögum að undanskildum afnotum þeim, sem samningurinn frá 9. nóvember 1916 hljóðar um. Í þessum samningi er svo ákveðið, að rjúfi annarhvor aðila harn að nölla eða einhverju leyti“, skuli hann greiða hinum í skaðabætur fyrir samningsrof 1000 krónur. Stefndur í máli þessa hefir ekki vikið af jörðinni Höfðabrekku eða fengið stefnanda eignarráð yfir henni, og hefir hann því höfð- að mál þetta og gert þær rjettarkröfur, er að framan greinir. Að því er kemur til aðalkröfa stefnanda verða úrslit hennar undir því komin, hvernig, skilja beri samningsrofsákvæðið í kaup- samningi málspartanna dags. 21. okt. 1916. Stefnandi heldur því fram, að hjer sje aðeins um' venjulegt skeðabótaákvæði að ræða, er sett sje í samninga til þess að ljetta aðiljum sönnunarbyrði á tjóni, er um minniháttar brot á samn- ingunum sje að ræða, er heimili málsaðiljum alls eigi að ganga frá samningnum að ölla leyti eða takmarki hámark skaðabóta þeirra, er þeim beri, ef þeir geta fært sönnur á, að skaðinn nemi meiru en skaðabótaupphæð sú, sem til er tekin í samningnum (poenalstipulation). Stefndur heldur því hinsvegar fram, að hvor málsaðilja geti upphafið samninginn að öllu leyti gegn því að greiða hina ákveðnu upphæð, er sje hámark skaðabóta þeirra, er um geti verið að ræða út af því, að gengið er frá samningnum eða hann rofinn að einhverju leyti (multa pcenitentialis). Þegar úr því skal skorið, hvor skilningurinn sje rjettari, 70 komur til álita, að samningsrofsákvæðið í hinum margnefnda samn- ingi stendur síðast í honum, og ér ekki einskorðað við nokkurt eða nokkur einstök ákvæði hans. Það nær eftir orðanna hljóðan bæði til þess, er bann er hafinn að öllu leyti eða einhver ákvæði hans rofin. Þá skiftir skaðabótaupphæðin máli; hún er í samningnum sett 2000 krónur eða '/4 af þeirri upphæð, sem stefndur átti að greiða fyrir Höfðabrekkueignina. Getur það ekki talist ólíklegt að málspartarnir hafi viljað ákveða, að skaðabæturnar skyldu ekki fara fram úr þeirri upphæð. Til samanburðar má nefna, að í kaupsamningi þeim um Höfðabrekku, sem stefnandi gerði við Þorstein Einarsson 21. febrúar 1917, og getið er hjer að framan, er kaupverð jarðarinnar með húsum ákveðið 13000 krónur, en skaðabótaupphæðin ekki nema 1000 kr. eða !/íg af kaupverðinu, og er þó enginn vafi á, að í þeim samningi er um multa poeni- tentialis að ræða, sjá orðin: „að einhverju eða öllu leyti“, í skaða- bótaákvæði hans. Það styrkir og skilning stefnda á skaðabótaákvæðinu, að hin umræddi samningur málspartanna var óvenjulega strangur í hans garð að þv leyti, að hann átti að víkja af jörðinni fyrir fardaga 1917 þótt hann væri ekki búinn að fá neinn hluta kaup- verðsins greiddan eða tryggingu fyrir greiðslu þess á rjettum tíma, að stefnandi neitaði eigi þegar í stað við uppsögnina, að stefndur hefði rjett til að upphefja samninginn og, að stefnandi í samningum þeim, sem hann gerði um eignina, virðist hafa trygt sjer það, að skaðabætur þær, sem hann kæmi til að greiða ef ekkert yrði úr kaupunum, færu ekki fram úr skaðabótum þeim, sem honum voru Í samningnum áskildar af hálfu stefnds. Rjetturinn verðar því að líta svo á, að steindum hafi 22. febrúar 1917 verið rjett gagnvart stefnanda að upphefja samning- inn gegn því að greiða honum 2000 krónur, og verður aðalkrafa stefnanda þá ekki tekin til greina. Þá komur til álita varakrafa stefnanda. Stefnandi hefir haldið því fram, að framantilgreind ákvæði í kaupsamniagnum hafi veitt sjer sjálfstæða heimild til þess að selja hús jarðarinnar með skuldbindandi verkun fyrir stefadan og að því er snerti leigu á þeim afnotum jarðarinnar, sem umræðir í kaupsamningnum frá 9. nóvember 1916, þá hafi stefndur, er kaupsamningurinn milli málspartanna var gerður, vitað að hann var búinn að lofa slíkum samningi. Auk þess hafi mönnum þeim, T1 sem stefnandi samdi við, skapast sjálfstæður rjettar gagnvart stefndum eftir reglunum um rjett góðtrúa þriðja manns. Öllu þessu hefir stefndur mótmælt. Rjetturinn fær heldur eigi sjeð að þessar staðhæfingar stefn- anda hafi við rök að styðjast. Í kaupsamningnum milli málspartanna er stefnanda eigi veitt heimild til að afsala, heldur aðeins til náð gera kaupsamning um sölu á húseignum jarðarinnar“, svo að selt gat hann húsin þá fyrst, er hann var orðinn eigandi jarðarinnar. Bendir þetta einnig til miðurstöðu þeirrar, sem komist er að hjer að ofan, að því er skilning skaðabótaákvæðisins snertir. Það verður og að líta avo á, að grein sú Í kaupsamningnum, sem við húsasöluna á, standi í svo nánu sambandi við rofsákæði hans, að hún standi og falli með því, og rjetti málspartanna til að upphefja samninginn gegn greiðslu á 2000 króna skaðabótum. Stefnandi er nefndur „kaupandi“ einnig í þessum lið samningsins, og andvirði húsanna átti að ganga upp Í „jarðarverðið“ (c: þ. e. frá stefnanda til stefnds). Umboð það, sem rjettarhafar samkvæmt áðurnefndum 3 samningum geta bygt rjett sinn á, er ekkert annað en margnefndur kaupsamningar milli málspartanna frá 21, október 1916, og ekki neinn sjerstakur liður hans, heldur samningurinn í heild sinni. Varakrafa stefnanda um að gildi hinna umræddu 8 samninga verði viðurkent með dómi, verður því ekki tekin til greina. Hinsvegar á stefnandi samkvæmt kaupsamningnum rjett á 2000 króna skaðabótum fyrir það, að stefndur stóð ekki við samn- Ínginn, en þar sem stefndur þegar 23. febrúar 1917 bauð fram á lögmætan hátt greiðsla upphæðarinnar, verður hann ekki dæmdur til að svara vöxtum af henni. Að stofnandi hafi fyrirgjört rjetti sínum til skaðabótanna af því að hann hafi ekki boðið fram greiðslu af sinni hálfu á heimili stefnds í júní eða júlí 1917 á 6000 krónum og þannig rofið samninginn, eins og stefndur heldur fram, hefir ekki við nein rök að styðjast þar sem Samningurinn var endan lega rofinn af stefndum 29. febrúar s. á. Málskostnaður þykir eftir öllum atvikum rjett að falli niður. 12 Mánudaginn 14. júní 1920. Nr. 24/1919 Þorsteinn Jónsson gegn Gísla Björnssyni útaf skipsleigu, um greiðslu leigueftirstöðva og skaða- bóta. Dómur gestarjettar Ísafjarðarkaupstaðar g1. ágúst 1918: Stefndur Þorsteinn Jónsson greiði stefn- anda 500 — fimm hundruð — kr. fyrir vangreidda skipsleigu og 1761 kr. 13 aur. — seytján hundrað sextíu og eina krónu 13 aur. — í skipaleigubætur hvorttveggja með ö0/o ársvöxtum frá stefnu- birtingardegi til greiðsludags, svo 08 skaðabætur fyrir rýrnun bifbátsins Elliða eftir mati dómkvaddra manna þó eigi meira en 1854 — átján hundruð fimtiu og fjórar — kr. að frádregna mati eðlilegs slits. Svo greiði hann og málskostnað með 40 — fjörutiu — krónum. Dómi þessum að fullnægja innan 3 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Að vísu var hinn upphaflega umsamdi leigu- timi áfrýjanda þessa máls, sem rekið hefur verið Í hjeraði fyrir gestarjetti, samkv. samningi aðilja, úti 1. maí 1916. En þar sem áfrýjanda hefir eigi tekist að sanna það, gegn neitun stefnda, að hann hafi sagt skipinu lausu eða stefndi haft afskifti af því fyrr en um miðjan ágúst 1916, þá verður að álita að skipið hafi verið í ábyrgð áfrýjanda til þessa tíma, enda símaði áfrýjandi stefnda fáum dögum fyrir lok upphaflega leigutímans, eða 25. april 1916, að hann >hjeldi< skipinu „framvegis Í þrjá mánuði<. Að því er snertir galla þá á skipsvjelinni, er áfrýjandi hefur haldið fram sem sýknunarástæðum, af því að þeir hafi tylgt vjelinni frá upphafi leigu- 13 tímans, þá ber þess að geta, að skipið var skoðað: af matsmönnum Samábyrgðarinnar um það leyti, sem áfrýjandi tók það til afnota í byrjun maímán. 1915, og þá dæmt >í góðu ástandi, og ekkert fram- komið, er bendi til þess að áfrýjandi hafi eigi látið sjer lynda þá skoðun. Fyrnefnt símskeyti áfrýjanda verður og tæplega skýrt á annan veg en þann, að áfrýjandi hafi þá þegar talið skipið nothæft, enda notaði hann skipið út leigutímann. Og að þessu sleptu, hefir áfrýjanda eigi tekist að sanna það, gegn neitun stefnda, að hann hafi borið sig upp við stefnda undan göllum á vjelinni eða skipinu yfirleitt. Verð. ur því að telja þá galla, er verið hafa á skipi og vjel um fram eðlilega fyrningu, þá er skoðunar. "og matagjörðin fór fram á því í Reykjavík 17. ágúst 1916, á ábyrgð áfrýjanda. Þessari niðurstöðu getur einstæður framburður formanns skipsins á tímabilinu frá 1. maí til miðs sept. 1915, um nokkurt ólag á vjelinni þann tíma, eigi raskað. Og því síður fram- burður tveggja vitna um ástand vjelarinnar > vorið 1916<, er skipið hafði verið um ár í vörslum áfrýj- anda. Samkvæmt skýrslu skoðunarmanna Samábyrgð- árinnar, dags. 7. maí 1915, var vjelin sjerstaklega metin 2000 kr. virði en skipið með vjel og öðrum út- búnaði metið á 7354 kr. En 17. ágúst 1916 ljet stefndi 2 dómkvadda menn skoða og virða skip og vjel hjer í Reykjavík, og sú gjörð hefir undir rekstri Málsins verið staðfest fyrir rjetti, að viðstöddum umboðsmanni áfrýjanda og af honum verið tekin gild sem eiðfest væri. Er vjelin þar talin 500 kr. verðlægri og skipið með vijel og öðrum útbúnaði alls 1854 kr. verðlægri en í mati upphaflegu skoðun- armannanna, sbr. og vitnaframburð eins Vvjelasmiðs 14 um að >motorinn< hafi verið >óbrúklegur: 28. júní 1916 >vegna vanhirðu og óþrifnaðar<. Eftir leigu- samningi aðilja átti áfrýjandi að bæta stefnda, sam- kvæmt óvilhallra * anna mati, þær skemdir, er yrði á skipinu umfram „eðlilega fyrningu< og kenna mætti vangá áfrýjanda eða hans manna. Í nýnefndri skoð- unar- og matsgjörð er nú að vísu eigi vikið að því, hve miklu eðlileg fyrning nemi. En þegar litið er annarsvegar til ítarlegrar lýsingar matsmanna á göll- unum, og hinsvegar til þess að álíta verður að skipið hafi verið í leigufæru standi er áfrýjandi tók við því, þá verður að dæma áfrýjanda skyldan að bæta þær skemdir, er orðið hafa á skipinu umfram eðlilega fyrningu meðan það, samkv. framansögðu, var í ábyrgð hans. Samkvæmt þessari greinargjörð verður að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda þær 500 kr. leigueftir- stöðvar, er hann á enn ógreiddar af hinni upphaf- legu umsömdu ársleigu, svo OR jafngildi umsamdrar leigu fyrir tímabilið frá Í. maí til 17. ágúst. 1916, eða 588 kr. 88 aura. hvorttveggja með 50/, vöxtum frá stefnudegi, 17. mars 1917. Þá verður áfrýjandi og að greiða stefnda, fyrir skemdir á skipi og vjel, þá upphæð, er dómkvaddir menn kunna að meta þær, að frádreginni eðlilegri fyrningu, þó eigi meira en 1854 kr., en að viðbættum 59/, vöxtum frá stefnu- degi af matsupphæð þeirra. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir báðum rjettum, og ákveðst hann 150 kr. Því dæmist rjett vera. Áfrýjandi, Þorsteinn Jónsson, greiði steinda, 15 Gísla Björnssyni, 1088 kr. 88 a með 59 vöxtum frá 17. mars 1917. Svo greiði áfrýjandi stefnda og þá upphæð, með 50/ vöxtum frá gs. d., er dómkvaddir menn meta gallana samkv. skoðunar. 08 matsgjörðinni 11. ágúst. 1917, þó eigi hærri en 1854 kr. að frádreginni eðlilegri fyrningu. Loks greiði áfrýjandi stefnda málskostnað með 150 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að. för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru þannig : Með stefnu, birtri 20. april 1917, hefur stefnandi, Gísli Björns- son húsmaður frá Ísafirði krafist, að stefndar Þorsteinn Jónsson kaupmaður á Seyðisfirði verði dæmdur til að skila honum vjel- skipinu „Elliði“ Í. S. 265 á höfn á Ísafirði, að greiða 500 kr. eftirstöðvar skipsleigu frá 1. maí. 1915 til 1. maí. 1916, að greiða leigubætar frá þeim degi, 400 kr. á mánuði, þangað til skipinu er skilað á Ísafirði, til vara eftir mati dómkvaddra manna (sic), að greiða bætur fyrir skemdir á skipinu eftir mati dómkvaddra "manna, svo og 5ð/„“ársvexti frá stefnudegi til Breiðsludags og málg- kostnað eftir mati rjettarins, en síðar hefur stefnandi fallið frá kröfunni um að skipinu væri skilað aftur. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafist að sjer verði tillæmdur málskostnaður eftir mati (sic). Með samningi 23. apríl. 1515 leigir stefnandi stefndum áður- greindan vjelbát fyrir 2000 kr. ársleigu árið 1. mal 1915 til 1. mai 1916. Skipinu átti stefndar að skila á Ísafirði í því ástandi, sem það var í við byrjun leigutímans með „eðlilegri fyrningu“ en skemdir af vangá leigutaka eða hans manna átti stefndur að greiða eftir mati kvaddra (sic) manna en leigusamningnum mátti segja upp með 3 mánaða fyrirvara 1. maí 1916. Það er viðurkent að stefndur hefur eigi greitt 500 kr. af um- samdri skipsleigu frá 1. maí 1915 til 1. mai 1916 og verður því að taka þá kröfu til greina. Með símskeyti 25. apríl 1916 kveðst 16 stefndur halda Elliða Í þrjá mánuði af því engin formleg uppsögn hafi átt sjer stað. Virðist þetta benda til að báturinn hafi þh verið í leigufæru og notfæru ástandi, en af því leiðir, að steindur: hlaut að hafa alla ábyrgð á bátnum og flutning hans til Ísafjarðar að leigatímanum loknum, nema því að eins að bátarinn fyrir eðli- legt slit hafi orðið ósjófær en engar sannanir, sem á verður bygt, eru framkomnar fyrir því. Stefnandi kemst því eigi hjá að greiða stefndum leigu fyrir bátinn en hana er þó engin ástæða til að. hafa hærri en Í samningnum ér áskilið. Þegar svo ákveða skal, fyrir hve langt tímabil leigan á að lúkast, er eigi unt að ákveða það lengur en til stefnudags 17. mars. 1917 eða 1761 kr. 18 aur., þar sem greiðslutiminn, sem frekari kröfur voru miðaðar við, er niður fallinn við það að stefnandi hefur fallið frá kröfu um að skipinu verði skilað aftur og eigi tekið annað tímamark. Hinn 7. mai 1915 fór fram skoðun matsmanna á Elliða og er hann þá talinn Í góðu standi og skipið með vjel virt á 7534 (sic) kr. Að tilhlutun stefnanda fór aftur fram virðing dómkvaddra manna á skipinu hinn 17. ágúst 1917 (sic) og telja þeir að það hafi rýrnað: í verði um 1854 kr. skipsbát vanti og 1 segl — en þau sem ettir sje, ekki fullsterk sakir illrar hirðu — skjólborð skemd, smærri áhöld brotin og annan útbúnað mjög slitinn og ljelegan, vjelina riðgaða enda fjórðungi verðminni en Í byrjun leigtímans. Af þessu og með tilliti til vottorðs vjelasmiðs Ólafs Jónssonar virðist hjer um að ræða meira en eðlilegt slit og verður því að dæma stefndan til að greiða skaðabætur fyrir rýrnun báts og vjelar eftir mati dóm- kvaddra manna, er þó eigi fari fram úr 1854 kr., að frádregnu mati eðlilegs slita. Samkvæmt þessum úrslitum þykir rjett að stefndur greiði málskostnað með 40 kr. "7 Miðvikudaginn 16. júní 1920. Nr. 7/1990 Rjettvisin (sækjandi Eggert Claessen) gegn Sigurði Jens Aðalsteinssyni (verjandi L. F Jeldsted), sem er ákærður fyrir þjófnað. Dómur aukarjettar Strandasýslu a. desbr. 1919: Hinn ákærði Jens Aðalsteinsson á að sæta fangelsi við vatn og brauð í 5X<5 daga og greiða allan af máli þessu löglega leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Afbrot ákærða eru í hjeraðsdóminum rjettilega heimfærð undir 230. og 2381. gr., sbr 63. og 38. gr. hegningarlaganna, og þykir mega ákveða hegningu ákærða 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En þar sem ætla má, að ákærði hafi eigi verið fullra 18 ára, þegar hann fór iun um skemmuglugg- ann í Búð í Hnífsdal, og hann hefir hegðað sjer vel undan og eftir brotin, játað þau viðstöðulaust, og skilað eigendunum hinum stolnu munum eða borgað þeim þá, þá þykir mega ákveða samkv. 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907, að hegningu hans skuli frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef fullnægt verður lögmæltum skilyrðum. Um málskostnað í hjeraði á dóminum að vera óraskað. Auk þess greiði ákærði allan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar með talin mála- flutningslaun til sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Um meðferð sakarinnar í hjeraði athugest, að eigi hafa farið fram nógu ítarleg próf um aldur ákærða, þá 18 er hann framdi innbrotsþjófnaðinn nje heldur um, hve miklu hann stal af sykri. Þá hefir og rann- sóknin í málinu orðið mjög seinfara. Málið var kært fyrir sýslumann! 25, júní 1918, en rannsókn ekki lokið fyr en 1 desember f. á. „Sjerstaklega verður að víta þann drátt, sem varð á málinu frá því í april þangað til 1. des. Í. á. Því dæmist rjett vera. Ákærði Sigurður Jens Aðalsteinsson sæti 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppSögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16 nóv. 1907 eru haldin. Um málskostnað í hjeraði skal aukarjettar- dóminum óraskað. Ákærði greiði allan áfrýjun- arkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Eggerts Claessen, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru 8v0: I máli þessu, sem er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Jens Aðalateinssyni, nú vinnumanni Í Kollafjarðarnesi, sem komin er yfir lögaldur sakamanna og ekki hefir áður sætt ákæru eða hegn- ingu fyrir neitt lagabrot, er það sannað með eigin játningu ákærða og öðrum sönnunum, sem fram hafa komið í málinu, að um vorið 1918 hafi hann verið ráðinn yfir vorvertið, frá páskum til 12. viku sumars til róðra eða landvinnu hjá Hálfdani Hálfdanarsyni útgerðarmanni Í Hnífsdal, og að hann þá nokkru (þrem vikum) fyrir hvítasunnu, eitt kvöld þegar dimt var orðið, hafi klifrast upp á grind eða kassa, sem stóð fyrir utan gaflinn á geymsluhúsi hús- 79 bónda hans, kipt burtu rúðubroti, sem hafði verið í neðsta rúðn- gati á 6 rúðu glugga, hjer um bil 4 álnir frá jörðu, og smogið síðan inn um rúðugatið, og þegar inn var komið tekið hlera frá kompu, þar sem kornmatur og sykur hafi verið geymdur, og stolið úr sykurpoka þar c. 1 til 2 pundum af sykri, með þeim nánari atvikum, að hann tók nærpokann upp úr ytri Pokanum, og hellir síðan sykri í ytri pokann, þar til að ekki er eftir Í nærpokanum meira en tilgreint hefir verið, og tekur nærpokann með þessu af sykri í með Bjer. Gegn neitun ákærða virðist það ekki sannað, að hann hafi stolið meiru af sykri en 1—9 pundum. Út t6r ákærði aftur um dyrnar á húsinu, sem hægt var að opna að innanverðu frá, og skildi eftir opið. Þá hefir ákærði játað, að hann 19. júní um vorið hafi gengið úr vistinni hjá Hálfdani út úr missætti, bæði við Hálfdan og Stefán Finnbogason, formann á báti þeim, sem ákærði reri á, en skömmu áður hafi hann stolið úrgarmi frá Stefáni, sem legið hafi í herbergi því, er þeir sváfu í. ' Ennfremur hefir ákærði játað, að hann á heimleiðinni frá Hnífsdal að Hrófá í Steingrímsfirði, hafi fengið flutning og gist- ingu hjá Helga bónda Einarssyni á Skarði í Skötafirði, logið þar til nafns síns og kallað sig Jón Arnason, og um morguninn stolið kvenúri, sem lá á kommóðu í stofunni, þar sem hann borðaði morgunverð með þremur heimamönnum, Þegar þeir voru gengnir út, og gengið síðan út á eftir og niður að sjó til Helga bónda, til þess að kveðja hann og spyrja hann að hvað flutningurinn og næturgreiðinn kostaði, en Helgi ekkert viljað taka fyrir það. Loks hefir ákærði játað, að þegar hann í þessa sama ferða- lagi var staddur fyrir neðan bæinn Heydal í Mjóafirði, hafi hann stolið nýlegum olíustakk, sem lá þar í báti í fjörunni, um leið og hann hafi gengið fram hjá. Enn hefir ákærði játað það, að hann hafi fundið hjá sjer brest til hnuplsemi á sætindi og mat frá barndómi. Þessi brot ákærða heimfærast undir 230. og 931. gr., 4. lið, hinna almennu hegningarlaga, samanborið við 38, og 68. grein þeirra og virðist eftir málavöxtum hegningin fyrir þau hæfilega metin 5X5 daga fangelsi við vatn og brauð, en hinum stolnu munum hefir sumpart verið skilað aftur eða þeir borgaðir því verði, sem eigendurnir hafa sett upp fyrir þá, og kemur því ekki til að dæma ákærða til neinnar iðgjaldagreiðslu, en aftur á 80 móti verður að dæma hann til að greiða allan af máli þessu lög- lega leiðandi kosnað. Meðferð málsins hefir verið lögleg. Föstudaginn 18. júni 1920. Nr. 1/1920 Pjetur Guðmundsson, Sigbjörn Björnsson, Sigríður Eirikedóttir og Vilborg Stefánsdóttir (Eggert Claessen) gegn Hjálmari Guðjónssyni (Sveinn Björnsson) og gagnsök um forkaupsrjett að húseign og skaðabætur útaf sölu hennar. Frávísunardómur Dómur aukarjettar Seyðisfjarðarkaupstað- ar Og Norður-Múlasýslu 8. ágúst 1919: Sala stefndu, Pjeturs Guðmundssonar á Hauksstöðum, Vilborgar Stefáns- dóttur á Litlabakka, Sigríðar Eiríkssdóttur í Bót, Sigbjörns Björnssonar á Ekkjufelli og Bjarna Þ. S. Skaftfells á Seyðisfirði, á húseigninni Skaftfelli í Seyðisfjarðarkaupstað til Halldórs Jóns- sonar, Seyðisfirði, 18. febrúar 1918, á að vera ógild gagnvart stefnandanum Hjálmari Guðjónssyni, Seyðisfirði. Hinum stefndu ber innan 20 daga frá lögbirtingu dóms þessa að selja og afsala stefnandanum framangreinda húseign „Skaftfell“ á Seyðisfirði ásamt með því, er henni fylgdi við söluna 13. febrúar 1918 tilheyrandi múr- og naglföstu, lóð þeirri, er fylgdi þá og öllu, sem henni fylgdi og fylgja bar þá fyrir 12 — tólf — þúsund krónur, þannig að stefnandinn taki að sjer að greiða veðskuldir þær, er á húseigninni hvíldu 18. febrúar 1918 og en þá hvíla á henni og greiði afganginn af kaupverðinn Í peningum. — Þó Sl verður stefnandinn að „nota þenna rjett sinn til að ganga að kaupunum innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo greiði hin stefndu stefnandanum 3400 — þrjú þúsund og fjögur hundrað — krónur í skaðabætur fyrir óþægindi og tjón það, er stefnandi hefir beðið út af tjeðri hússölu 13. febr. 1918. Ennfremur greiði hin stefndu stefnandanum 485 — fjögur hundrað áttatíu og fimm — krónur í málskostnað, að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Ídæmdar skaðabætur og málskostnað greiði hin stefndu stefn- andanum öll fyrir eitt og eitt fyrir öll innun 20 daga frá lög- birtingu dóms þessa. Dóminum ber að tillaga með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þar sem aðalkrafa gagnáfrýjanda bæði í hjeraði og hæstarjetti lýtur að ógildingu afsals eigenda hús- ins til Halldórs Jónssonar frá 13. febr. 1918, en hann hefir setið í húsinu siðan 15. okt. 1918, og úrslit skaðabótakröfu gagnáfrýjanda hljóta, eins og málið liggur fyrir, að velta á því hversu íekið er í ógild- ingarkröfu stefnda eða forkaupsrjettarkröfu, en afsals- hafa Halldóri Jónssyni hefir eigi verið stefnt í mál- inu, þá verður að ómerkja hjeraðsdóminn ex officio og vísa málinu frá hjeraðsrjettinum. Eftir atvikum þykir rjett, að stefndi greiði áfrý- endunum málskostnað með 400 kr. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardómurinn á að vera ómerkur og vísast málinu frá aukarjettinum. Málskostnað greiði stefndi, Hjálmar Guðjóns- son, áfrýendunum, Pjetri Guðmundssyni, Sigbirni Björnssyni, Sigríði Eiríksdóttur og Vilborgu Stef- ánsdóttur, með 400 kr., að viðlagðri laga-aðför. Hæstarjettardómar 1920. 6 82 Forsendir hins áfrýjaða dóms eru svo: Mál þetta er risið út af sölu á húseigninni „Skaftfelli“ á Seyðisfirði. — Hin stefndu vorn sameigendur að húseigninni, og seldu hana 13. febrúar 1918 Halldóri Jónssyni á Seyðisfirði. En stefnandinn, sem var þá leigjandi í húsinu, taldi sig hafa forkaupsrjett að eigninni samkvæmt leigusamningi. — Vildi hann neyta forkaupsrjettarins og gera tilboð í húsið, 12 þúsund krónur, en því var ekki sint af hinum stefndu sameigendum hússiís, held- ur seldu þeir eignina nefndum Halldóri fyrir sömu upphæð. Útat þessu krefst stefnandi að greind sala verði dæmd ógild gagnvart honum og að hin stefndu verði dæmd til þess að selja og afsala honum húseignina „Skaftfell“ fyrir sama verð og með sömu skilmálum og hin stefndu -hafa selt hana nefndum Halldóri Jóns- syni. — Ennfremur krefst stefnandi, að hin stefndu greiði honum fullar skaðabætur — eftir mati dómarans eða Óvilhallra dóm- kvaddra manna — fyrir óþægindi — og tjón það, er hann biður útaf tjeðri hússölu. — Einnig krefst stefnandi að hin stefndu greiði allan kostnað, sem af máli þessu leiðir. Hin stefndu, að undanskildum Bjarna Þ. 8. Skaftfell, álíta, að stefnandinn hafi ekki átt umræddan forkaupsrjett að húseigu- inni og gera því þær kröfur, að þau verði sýknuð af kærum og kröfum stefnanda og að hann verði dæmdur til að greiða allan málskostnað. Enn fremur krefjast þau áð máli þessu verði vísað frá, þar eð það virðist höfðað gegn skökkum varnaraðiljum. Hinn stefndi Bjarni Þ. S. Skaftfell álítur, að stefnandinn hafi átt umræddan forkaupsrjett, en að umboð sitt við söluna hafi verið misbrúkað. Krefst hann fyrir sitt leyti að salan sje dæmd ógild, en að hann verði í máli þessu undanþeginn málskostnaði og skaðabótum. Nánari tildrög málsins eru aðallalega þessi : Hinir stefndu sameigendur húseignarinnar höfðu umboðs- mann fyrir sína hönd til að annast um húsið, leigja það út, segja upp leigendum, innkalla leigu og yfir höfuð að hafa húsið al- gerlega til meðferðar eins og það væri hans eign; umboðsmaður þeirra var Stefán Runólfsson, trjasmiður á Seyðisfirði, samkvæmt umboði honum gefnu 3. okt. 1911, rjskj. nr. 12. — Þessi umboðs- maður þeirra gerði leigusamning við !eigjanda hússins, Sigurð Arngrímsson, 30. april 1915, þar sem leigjanda er heimilaður forkaupsrjettur að húsinu, húsið leigt til ó ára með 6 mánaða uppsagnarfresti etc. sbr. rjskj. nr. 10. Nefndur leigjandi, Sigurð- ur Arngrímsson, fer síðan úr húsinu 1916, en í hans stað kemur stefnandinn, Hjálmar Guðjónsson, í húsið. — Húsið var notað sem veitinga- og gistihús. — Umboðsmaður eigendanna, Stefán Runólfsson, samþykti skiftin á veitingamönnum, að stefnandinn, Hjálmar Guðjónsson, komi í húsið í stað Sigurðar Arngrímsson- ar, sbr. rjskj. nr. 18. — Var stefnandinn síðan veitingamaður í húsinu þar til búið var að selja það og umboðsmaður eigendanna segir honum upp leigu á húsinu samkv. húsaleigusamningnum með 6 mánaða fyrirvara. — Á meðan stefnandinn, Hjálmar Guð- jónsson, var veitingamaður í húsinu, circa 2 ár, greiddi hann leigu af húsinu samkvæmt leigusamningnum, sem gerður var upp- haflega við Sigurð Arngrímsson, og að öðru leyti fullnægir leigj- andaskyldum samkv. leigusamningnum. Í málsskjölunum heldar stefnandinn því fram, að rjettindi og skyldur leigjanda samkv. leigusamningnum við Sigurð Arngríms- son hafi færst yfir á sig, þegar umboðsmaður eigendanna sam- þykti skiftin á veitingamönnunum og hann (stefnandinn) tók við húsinu og fullnægði samningnum sem leigjandi hússins circa 2 ár. Heldur þess vegna stefnandi því fram, að hann hafi átt for- kaupsrjett á húsinu samkvæmt leigusamningnum og gerir þaraf- leiðandi framangreindar rjettarkröfur. Hinsvegar álíta hinir stefndu — að fráskillum Bjarna Þ. $. Skaftfell —, að stefnandinn hafi aldrei öðlast forkaupsrjettinn, og byggja það sjerstaklega á tvennu. Fyrst og fremst hafi umboðsmaður þeirra (eigendanna), Stefán Runólfsson, ekki haft heimild samkvæmt umboðinu til að setja forkaupsrjettarákvæðið inn leigusamninginn við Sigurð Arngríms- son, og þá hafi umboðsmenn þeirra einnig skort heimld til að láta forkaupsrjettinn ganga yfir á stefnandann. — Í öðru lagi hafi leignsamningur Sigurðar Arngrímssonar aldrei verið færður yfir á stefnandann með áskrift á samninginn, og þess vegna hafi stefnandinn aldrei getað öðlast forkaupsrjettinn. — Af þessur ástæðum aðallega halda hinir stefndu því fram, að þeir hafi ekki þarft að sinna tilboði stefnandans þegar þeir seldu húseignina. Gera því kröfur um sýknun, eins og að framan greinir. Meginatriði máls þessa samkvæmt framanrituðu er það, hvort stefnandinn, Hjálmar Guðjónsson, hafi haft forkaupsrjett að hús- eigninni Skaftfelli þegar salan fór fram, eða ekki. Það verður nú að álitast rjett hjá hinum stefndu, að stefn- 6 84 andinn hafi ekki eignast forkaupsrjettinn, ef umboðsmann þeirra sameigendanna hefir skort heimill samkvæmt umboðinu til að setja forkaupsrjettarákvæðið inn í leigusamninginn, því samkvæmt málsskjölunum eru engar fullnægjandi sannanir fyrir því, að eig- endur sjálfir hafi gefið sjerstaklega samþykki til þess, öðruvísi en ef það gæti legið í umboðinu. Ennfremur er það rjett hjá hinum stefndu, að leigusamningur Sigurðar Arngrímssonar hefir ekki verið færður yfir á stefnandann með áskrift á samninginn, sbr. rjskj. nr. 10. — En þar með er ekki útilokað, að skyldur og rjettindi samkvæmt þessum leigusamningi hafi færst yfir á stefnandann. Bæði þessi atriði skulu tekin til íhugunar. Fyrst er þá að athuga, hvort umboð sameigenda Skaftfells til handa Stefáni Runólfssyni, rjskj. nr. 12, hafi verið svo ótak- markað, að Stefán hafi haft heimild til að setja forkaupsrjettar- ákvæðið inn í leigusamninginn. Í umboði þessu er tekið fram að Stefán hafi umboð fyrir hönd eigendanna til að sjá um húsið Skaftfell, til að leigja það út, segja upp leigendum, innkalla allar leigur og yfir höfuð hafa húsið algerlega til meðferðar, eins og það sje hans eign, og skuli alt sem hann gerir í þessu hafa sama gildi og eigendurnir hefðu það sjálfir gert. — Þar eð umboð þetta er svo víðtækt, virðist Stefán hafa haft fulla heim- ild til að setja forkaupsrjettarákvæðið inn Í leigusamning hvers þess, er leigði húsið á meðan hann hafði umráð yfir því, sam- kvæmt umboðinu. Samkvæmt því er það tvímælalanst, að Sig- urður Arngrímsson hefir fengið forkaupsrjettinn með leigusamn- ingnum. Þá er næst að athuga, hvort forkaupsrjettarinn að. húseign- inni hafi gengið úr höndum Sigurðar Arngrímssonar yfir til stefn- andans, Hjálmars Guðjónssonar. Í fyrsta lagi hefir umboðsmaður sameigenda Skaftfells, Stefán Runólfsson, samþykt skiftin á veitingamönnunum í húsinu, að stefnandinn Hjálmar Guðjónsson kæmi í húsið Í stað Sigurðar Arngrimssonar, sbr. rjskj. nr.13, og virðist þar með meint að stefn- andinn yrði leigjaudi að húsinu í stað Sigurðar Arngrimssonar, og á sama hátt og hann, það er að segja, með sömu rjettindum og skyldum samkv. leigusamningnum. Í öðru lagi skal það tekið fram að það virðist ekki að eins þessi meining í þessu samþykki umboðsmanns eigendanna heldur hefir það faktiskt gerst, að stefnandinn hefir gengið 85 inn í rjettindi og skyldur leigusamningsins alveg á sama hátt og Sigurður Arngrímsson, þar sem stefnandinn Í circa 2 ár hefir verið leigjandi í húsinu og fullnægt skilyrðunum beint samkvæmt þessum samningi, o g ennfremur að umboðsmaður eigendanna hefir farið eftir þessum samningi Í viðskiftunum við stefnanda og að umboðsmaðurinn sjálfur hefir skoðað leigusamninginn jafngild- andi fyrir stefnanda eins og Sigurð Arngrímsson. — Þar sem umboðsmaðurinn hafði fulla heimild Í umboðinu til þess að gera leigusamninginn við Sigurð Arngrímsson, þá hafði hann tvimæla- laust jafnmikla heimild til þess að láta rjettindi og skyldur samn- ingsins ganga yfir á stefnandann, eins og hann hefir faktiskt gert samkvæmt framanrituðu. Loks skal það tekið fram í þriðja lagi, að ýmislegt fleira í málsskjölunum tekur af allan vafa um það, að stefnandinn hafi gengið inn Í sömu rjettindi og skyldur leigusamningsins, eins og Sigurður Arngrímsson áður. — Sjerstaklega skal tekin fram bein yfirlýsing umboðsmanns eigendanna, rjskj. nr. lö, þar sem hann segir að meining sín hafi verið sú, að leigusamningurinn við Sigurð Arngrímsson skyldi halda fullu gidi Í öllum greinum gagnvart stefnandanum sem leigutaka. — Ennfremur í sambandi hjer við yfirlýsing Sigurðar Arngrímssonar, rjskj. nr. 16, þar sem hann segir, að þegar stefnandinn Hjálmar Guðjónsson tók við gistihússtarfinu af sjer þá hafi meining sín verið sú, að stefnand- inn tæki að sjer allar skyldur leigusamningsins og yrði aðnjótandi allra rjettinda samkvæmt honum, að engu undanskyldu. Að siðustu skal tekin fram uppsögn leigusamningsins sbr. rjskj. nr. 14, þar segir umboðsmaður eigendanna stefnandanum Hjálmari Guðjónssyni upp leigusamningnum með 6 mánaða fyrirvara samkvæmt samn- ingnum. Er það alls enginn vafi, að umboðsmaður eigendauna skoðar stefnandann sem leigjanda samkvæmt þessum leigusamn- ingi, er hafi skyldur og þá tvímælalaust rjettindi samkvæmt honum. Samkvæmt framangreindu verður það að álitast að stefnand- inn Hjálmar Guðjónsson hafi haft að öllu leyti sömu rjettindi og skyldur samkvæmt umrældum leigusamningi, eins og Sigurður Arngrlmsson hafði. Þar af leiðandi ályktast, að stefnandinn Hjálmar Guðjónsson hafi haft forkaupsrjettinn að húseigninni Skaftfelli þegar hún var seld áðurgreindum Halldóri Jónssyni 13. febrúar 1918. Þar sem stefnandinn í máli þessu hefir þannig haft forkaups- rjettinn að húseigninni Skaftfelli þegar salan fór fram, þá bar 86 hinum stefndu að gefa honum kost á að kaupa eignina fyrir sama verð og með sömu skilmálum og þeir gáta selt eða seldu eignina öðrum. Fyrir því verður að taka kröfu stefnanda til greina, að salan á húseigninni Skaftfelli, er fram fór 18. febrúar 1918 skyli vera ógild gagnvart stefnandanum og hinum stefndu beri að selja og afsala stefnandanum húseignina Skaftfell fyrir sama verð og með sömu skilmálum og hin stefndu hafa selt hana áðurgreindum Hall- dóri Jónssyni, sbr. rjskj. nr. 40, það er á þann hátt, að hin stefndu selji umrædda húseign stefnandannm með því, er henni fylgdi við söluna ið. febrúar 1918, tilheyrandi múr- og naglfast, lóð sú er fylgdi þá og alt það, sem eigninni fylgdi og fylgja bar þá, fyrir 12 — tólf — þúsund krónur, þannig að stefnandinn taki að sjer að greiða veðskuldir þær, er á húseigninni hvíldu 13. febrúar 1918 og enn þá hvila á benni og greiða afganginn af kaupverðinu í peningum. Þó ber stefnandanum að nota þenna rjett sinn til að ganga að kaupunum innan ákveðins tíma og þykir hæfilegt innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Einnig ber hinum stefndu að framkvæma sölu þessa innan ákveðins tíma og þykir hæfilegt innan 20 daga frá lögbirtingu dómsins. Krafa stefnandans um skaðabætur af hinum stefndu fyrir óþægindi og tjón það. er hann hefir beðið út af tjeðri hússölu 13. febr. 1918, virðist hafa við mikil rök að styðjast þar sem hússalan varð til þess, að stefnandinn varð að rýma úr húsinu, stöðva atvinnu sína, kosta meiru til húsaleigu, missa at ágóða gisti- og veitingahússhaldsins o. fl., sbr. málsskjölin, sjerstaklega þar sem þetta gerist á dýrum og erfiðum tímum. — Virðist því bera að taka þessa kröfu til greina þannig, að hin stefndu greiði stefnandanum skaðabætur eitt fyrir öll og öll fyrir eitt, er þykja hæfilega metnar, 3400 — þrjú þúsund og fjögur hundruð — krónur. Málskostnaðarkröfu stefnandans virðist og eftir atvikum og úrslitum málsins bera að taka til greina þannig, að hin stefndu greiði stefnandanum, eitt fyrir öll og öll fyrir eitt. 485 — fjögur hundruð áttatíu og fimm — krónur Í málskostnað, að öðru leyti falli málskostnaður niður. . Kröfur stefnandans í málinu virðist ekki vera hægt að taka frekar til greina. Í sambandi hjer við skal minst á varakröfu er stefnandinn gerir í málinu, sbr. rjskj. nr. 9, um skaðabætur í því tilfelli, að rjetturinn liti svo á, að umræddri sölu verði eigi rittað. 87 Þar sem rjetturinn litur svo á, að umrædd sala skuli vera ógild, þá kemur þessi varakrafa ekki til greina. Kröfur hinna stefnda um sýknun og málskostnað sjer til handa verður samkvæmt framanrituðu ekki hægt að taka til greina. Kröfu hinna stefndu um það, að máli þessu verði vísað frá, þar eð það virðist höfðað gegn skökkum varnaraðiljum verður ekki heldur hægt að taka til greina, þar eð hin stefndu samkvæmt málsskjölunum, hafa verið sameigendur umræddrar húseignar og þan framkvæmt eða með umboðum látið framkvæma hússöluna 13. febr. 1918, sem mál þetta er risið út af. Í sambandi hjer við skal sjerstaklega minst á afstöðu hins stefnda Bjarna Þ. 8. Skatt- fells í málinu. Þar eð hann hefir gefið umboð til umræddrar hússöln, er verður að skoðast fullkomið og ótakmarkað, þá ber hann sem eigandi, jafnt hinum sameigendunum ábyrgð á hússöl- unni 138. febr. 1918 og ber því að þola samskonar dóm og hinir sameigendurnir út af greindri hússölu. Málsaðiljarnir hafa gert kröfu um ómerking á ýmsum um- mælum og krafist sekta fyrir Ósæmilegan rithátt í málsskjölanum, en eftir atvikum sjer dómarinn ekki fært að taka þessar kröfur til greina. Loks lætur dómarinn þess getið, að honum hefir ekki verið fært að kveða upp dóm þenna fyr vegna embættisanna, svo sem yfirjarðamats Í sýslunni, manntalsþingaferða, rjettarhalda og ann- ara embættisverka, er fyrirfram voru ákveðin og eigi mátti fresta. Mánudaginn 21. júní 1920. Nr. 15/1920 Valdstjórnin (sækjandi Lárus Fjeldsted) gegn Eyjólfi Eyjólfssyni (verjandi Sveinn Björnsson), sem kærður er um brot á 6., 7., og 8. gr l. nr. 88, 1917, um notkun bifreiða. Dómur lögreglurjettar Hafnarfjarðar 27. jan. 1920: Bifreiðarstjóri Eyjólfur Eyjólfsson, til heimilis Í 88 Suðurgötu nr. 20 í Hafnarfirði greiði 50 krónur í sekt til ríkis- sjóðs, og ennfremur allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin þóknun til skipaðs talsmanns hans í málinu, cand. Juris. Björns Pálssonar í Reykjavík, 20 krónur. Dóminum að fullnægja innan 8 daga frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi ók kærður á miðjum vegi eða öllu heldur hægra megin á veginum, er hann sá til bifreiðarinnar R, E. 50, er kom á móti honum, en þá bar honum sam- kvæmt 7. gr. laga nr. 88, 14. nóv 1917 að víkja tafarlaust til vinstri. Það verður nú ekki álitið að kærði hafi beygt nægilega fljótt til þeirrar hliðar, því þegar bifreiðarnar rákust á, var bifreið kærða lítið eitt farin að beygja til vinstri og var enn sem mest á miðjum vegi. Auk þess er það rijettilega tekið fram í hinum áfrýjaða dómi, að kærði hefur vanrækt að gefa hljóðmerki til viðvörunar þar sem hann hlaut að sjá fyrir að hætta var á árekstri og þetta var því frekar skylda hans sem hann tók það ráð að stöðva bifreið sína á miðjum vegi. Hinsvegar þykir það eigi nægilega upplýst, að kærði hafi ekið með óleyfilegum hraða, sem honum einnig hefur verið gefið að sök Kærði hefur þannig gerst brotlegur gegn 7. og 8. gr. fyrnefndra laga og þykir sektin fyrir það hæfi- lega ákveðin 200 kr. Hinsvegar verður, svo sem gert er í forsendum lögreglurjettardómsins, að sýkna kærða í þessu máli af skaðabótakröfu Steindórs Einarssonar Ákvæði hins áfrýjaða dóms um málskostnað í hjeraði samþykkist. Svo verður kærði að greiða allan af áfrýjun 89 málsins leiðandi kostnað, þar með talið málflutn- ingskaup til skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta- rjetti 80 kr. til hvors. Við meðferð málsins fyrir lögreglurjettinum at- hugast, að prófin eru að ýmsu leyti ófullkomin og að vottorð vantar í dóminn samkvæmt tilsk. 3. júní 1796, 35. gr. um lögmæti málsmeðferðarinnar, en að' öðru leyti hefir rekstur málsins fyrir lögreglurjett- inum verið vítalaus. Því dæmist rjett vera: Kærði Eyjólfur Eyjólfsson greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð Svo greiði hann og allan kostn- að sakarinnar bæði í hjeraði og í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun verjanda í hjer- aði Björns Pálssonar 20 kr. og málflutningskaup til skipaðs sækjanda og verjanda í hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Sveins Björnssonar og Björns Pálssonar Kalman, 80 kr. til hvors. Dómi þessam skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hin áfrýjaða dóms er svo: Hinn 10. október f. á. rákust á bifreiðarnar R. E. 50 frá Reykjavík, er var á leið frá Reykjavík til Keflavíkur, bifreiðar- stjóri Sigurður Jónsson, til heimilis Laugavegi nr. 27 í Reykjavík, en eigandi Steindór Einarsson, til heimilis í Ráðagerði í Reykjavík, og bifreiðin H. F. 80 frá Hafnafirði, á leið frá Hafnarfirði til Reykjavíkur, bifreiðarstjóri Eyjólfar Eyjólfsson, til heimilis í Suð- urgötu mr. 20 hjer í bænum, eigendur Björn Eyjólfsson og Hall- mundur Eyjólfsson, til heimilis á sama stað. Við árekstur þennan skemdust bifreiðar þessar allmikið, og einnig varð einn farþegi bifreiðarinnar H. F. 30, landsverslunarstjóri Aug. Flyg.nring hjer 99 í bænum, fyrir meiðslum á höfði og öðrum fæti við árekstur þennan — Hefur fyrnefndur eigandi bifreiðarinnar R. E. 50, með erindi til lögreglustjóra Reykjavíkur, dags. 10. október f. á. krafist þess að hafin yrði rannsókn út af árekstri þessum, og telur hann að ákærður hafi brotið gegn lögum nr. 88, 14. nóvember 1917, um notkun bifreiða, og krefst þess að hann verði dæmdur í sektir, og ennfremur í skaðabætur til hans samkvæmt kröfu, er hann gerði þar að lútandi. Að undangenginni rannsókn út af fyrumgetnum árekstri, er ákærður sakaður um brot gegn 6., 7. og 8. gr. nefndra lags, eða fyrir að hafa, eftir atvikum ekið of hratt, eða með akstri sínum truflað umferð um veginn og fyrir eigi að hafa verið þeim megin á veginum, er bifreiðarnar mættust, er lög fyrirskipa, og loks fyrir eigi að hafa gefið hljóðmerki, er hætta var á að árekstur yrði. Hefir fyrnefndur Sigurður Jónsson, er stýrði bifreiðinni R. E. 50, fyrir lögreglurjetti Reykjavíkur 1. nóvbr. f. á. kannast við að honum hafi yfirsjest í því, að gefa ekki hljóðmerki og hægja strax á ferðinni, er hann sá til bifreiðarinnar H. F. 30 er bifreið- arnar mættust í hallanum norðan Fossvogar og til þess að sleppa við málssókn, boðist til að greiða sekt til bæjarssjóðs Reykjavík- ur svo og málskostnað, og var málsókn gegn honum látin falla miður gegn þessu. Ákærður, Eyjólfur Eyjólfsson, hefir á hinn bóginn eigi viljað kannast við, að hann við þetta tækifæri hafi orðið nokkuð brot- legur gegn oftgreindum lögum, og neitað að greiða skaðabætur til kæranda samkvæmt kröfu hans. Þann dag eða þá, er áreksturinn varð, var þoka eða þoku- súld óvenjulega mikil eða dimm, en eftir þeim upplýsingum, sem fram hafa komið undir rannsókn málsins, mun ökuhraði bifreiðar þeirrar, er kærður stýrði, eigi hafa verið um skör fram, enda og upplýst, að hann hægði á ferðinni er hann sá til hinnar bifreiðar- innar, en bifreið ákærðs var þá á miðjum vegi, oða öllu holdur hægra megin á veginum, og er áreksturinn varð, var bifreið ákærðs á miðjum vegi, að eins litið eitt farin að beygja til vinstri eða framhjól hennar komið út af hjólförum miðsvegar. Ákærður telur þetta mundi eigi hafa sakað, ef hin bifreiðin hefði farið með hæfilegum hraða, og eigi farið eftir miðjum vegi eða því sem mæst, og segir hann að venja sje að fara eða aka eftir miðjum 91 vegi þar til víkja þurfi, og hafi honum eigi verið mögulegt að víkja fljótar til rjettrar hliðar en hann gerði. — Það mun nú rjett vera, að bifreiðar venjulega fari eftir miðjum vegi á meðan ekkert er á vegi þeirra, og virðast nefnd lög heimila það, og þar sem ákærður, eftir því sem fram er komið undir rannsókn máls- ins, virðist hafa gert það, er í hans valdi stóð til þess að halda bifreiðinni til þeirrar hliðar vegarins, er lög mæla fyrir, frá því að hann varð var hinnar bifreiðarinnar, er á móti honum kom niður hallann, og þar til árekstur varð, verður eigi heldur álitið að hann hafi gjörst brotlegur gegn 7. gr. oftnefndra laga, og enda þótt hjer hefði verið ábótavant af hans hálfu, gat það eigi rjett- lætt árekstar af hálfu bifreiðar þeirrar, er niður hallann kom. Ákærður hefir þar á móti undir rekstri málsins kannast við, að hann hafi sjeð fram á að árekstur myndi geta átt sjer stað með þeim hraða, er var á bifreið R. E. 50, þegar hann varð hennar var eða sá til hennar, og því ástæða til þess fyrir hann að gefa hljóðmerki til viðvörunar bifreiðarstjóra þeim, er hjer um ræðir, og með því að eigi nægar líkur eru færðar fyrir því, að ákærður eigi hafi haft ráðrúm til þess, eins og haun hefur haldið fram, ber að láta hann sæta sektum fyrir brot gegn 8. gr. fyrnefndra laga, er samkvæmt 18. gr. þeirra og eftir atvikum, virðast hæfi- lega ákveðnar 50 krónur, og einnig ber honum að greiða allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 20 kr. til skipaðs talsmanns hans í málinu, cand. juris. Björns Pálssonar í Reykjavík. Að því er skaðabætur snertir, þá hefur maður sá, er fyrir meiðslum af árekstrinum varð, fallið frá að gera kröfu til þeirra, og með hliðsjón af 15. gr. sbr. J4. gr. 1. lið oftgreindra laga, verður skaðabótakrafa kæranda, Steindórs Einarssonar, eigi tekin til greina. 92 Þriðjudaginn 22. júní 1920. Nr. 14/1920. Sveinn Björnsson í. h. eigenda og váfryggenda skipsins >Skandiac og farms þess (Sveinn Björnsson) gegn hlutafjelaginu >Nirði< (Eggert Claessen) og Bagnsök um npphæð björgunarlauna. Dómur sjórjettar Reykjavikur 8. jan. 1990: Stefndur A. A. Hansen fyrir hönd eigenda og vátryggenda segl- skipsins „Skandia“ frá Marstal og farms þess, er í því var 19. mars 1918, greiði stefnandanum, h.f. Nirði, 90000 — níatíu og fimm þúsund — krónur með 60, ársvöxtum frá 26. mars 1918 til greiðsluðags, og staðfestist framannefnd kyrsetningargjörð frá. 8. apríl 1918 fyrir þeirri upphæð með vöxtum. Málskostnaður falli niður. Hið ídæmda greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir skýrslum málsins og atvikum, sem rjett er lýst í hinum áfrýjaða dómi, var >Skandia< í yfir- vofandi hættu, hegar henni kom hjálp Njarðar, og eigi annað sýnna, en að skipið hefði að öðrum kosti rekið í land á hættulegum stað. En samkvæmt ástæðum, sem greindar eru í dómnum, og þegar ennfremur á það er litið, að björgunin var í því fólgin, að >Skandia< var dregin frá Portlandi til Vestmannaeyja í hægu veðri, að drátturinn tók 4 klukkust. og töf Njarðar alls út af björguninni eigi meira en rúman !/, sólarhring og 93 að hættan við björgunina reyndist engin vera fyrir björgunarmenn og fjármuni þeirra eða fyrir Njörð og farm hans, þykir mega ákveða björgunarlaunin og endurgjald fyrir dráttinn til Reykjavíkur 50000 — fimmtíu þúsund — krónur. og ber að staðfesta sjórjettardóminn með þessari breytingu á upphæð björgunarlaunanna, og staðfestist kyrsetningargjörðin jafnframt fyrir þessari upphæð. Upp í málskostnað fyrir hæstarjetti þykir stefndi „eiga að greiða áfrýjanda 300 kr. Því dæmist rjett vera: Dómi sjórjettarins skal óraskað, þó svo að björgunarlaunin ákveðast 50000 krónur og kyr- setningargjörðin staðfestist fyrir þeirri upphæð. Upp í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi, h.f. Njörður, áfrýjanda, Sveini Björns- syni f. h. eigenda og vátryggenda skipsins „Skandia< og farms þess, 300 kr. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Mál þetta er með stefnu útgefinni 9. apríl 1918 höfðað fyrir -sjóðóminum af h.f. Nirði hjer í bænum gegn Albert Andersen- Hansen, skipstjóra á seglskipinu „Skandia“ frá Marstal, og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði, fyrir hönd eigenda og vátryggenda tjeðs skips og farms þess, er í því var, er því var bjargað af botnvörpungnum „Nirði“ 19. mars s. á., dæmdur til að greiða sjer kr. 185,000,00 í björgunarlaun með 6/, árs vöxtum frá 20. mars s. á. til greiðsludags. Svo hefir stefn- andi og krafist að framfylgt verði sem löglega gerð og framfylgt kyrsetningargjörð, er hann ljet fram fara 8. apríl s. á. á skipi 94 þessa og farmi þess til tryggingar björgunarlaununum með vöxt- um og kostnaði við hana og eftirfarandi málssókn, fjárnám og uppboð. Loks hefir stefnandi krafist málskostnaðar hjá stefndum eftir mati rjettarins. Stefndur hefir af sinni hálfu mótmælt framanskráðum kröf- um stefnanda og krafist þess að verða sýknaður algjörlega af þeim gegn því að hann greiði kr. 27,789,50 eða til vara kr. 29,806,77, hvorttveggja án vaxta. Svo krefst hann og þess, að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað við kyr- setningargjörðina og málið sjálft að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að 19. mars 1818 kl. 6,30 síðdegis sim- aði sýslumaður Skaftafellssýslu frá Vik í Mýrdal sýslumannin- um í Vestmannaeyjum, að þar fyrir utan væri seglskip, auðsjáan- lega í nauðum statt, og sje auðsætt, að það vilji ná sambandi við land, en þaðan sje engrar hjálpar að vænta, því sjór sje ófær. Sje því nauðsynlegt að skip sje sent frá Vestmannaeyjum, ef þess sje kostur. Sýslumaðurinn í Vestmannaeyjum sendi þá út í botn- vörpunginn „Njörð“, eign stefnanda, sem lá þar undir Eyjunum með fullan farm af ísfiski, ferðbúinn til að fara til Englands til að selja aflann, og bað skipstjórann að fara til hjálpar. Lofaði skipstjórinn því og að koma skipi þessu til Eyjanna ef hægt væri, gegn því að fá af verði skips og farms, sem lög frekast leyfðu. Fór Njörður frá Eyjunum kl. 9 um kvöldið. Um miðnætti var Njörður kominn að skipi því, er hann var að fara til að. bjarga, og var það vestan við Portland á 24 faðma dýpi. Reyndist það að vera 8/m skonnert „Skandia“ frá Marstal. Hafði skip þetta farið hjeðan úr bænum 26. janúar 1918, hlaðið fiski til Barcelona, en hrept storma og fárveður, og var svo ástatt fyrir því, er „Njörð- ur“ kom að því nóttina milli 19. og 20. mars s. á. sem hjer segir eftir skýrslu skipstjóra, stýrimanns og eins af hásetunum á „Nirði“ í sjórjetti Reykjavíkar 9. apríl 1918, að viðstöddum skip- stjóranum á Skandíu og lögfræðislegum ráðunaut hans. Skipið var á reki í áttina til lands c. 1—2 kvartmilur frá landi, er „Njörður“ kom að, en færðist nær landi meðan verið var að koma festam fyrir í því, og telur skipstjórinn að það muni hafa verið á 16—18 faðma dýpi, er „Njörður“ fór að draga það, en stýrimaðurinn, að sjer hafi virst það vera í mesta lagi rúna sjómilu frá landi og báðum og hásetanum kemur saman um, að sundið milli Portlandsklettanna hafi sjest opið. Logn var eða 95 því sem næst, en suðvestansjór mikill. Á leiðinni vil Vestmanna- eyja, en þangað kom „Njörður“ með skipið kl. 6 árdegis 20 mars, var suðvestangola, en hvesti er þangað kom á sunnan og suð- austan og gerði mikið rok. Báðar framsiglur skipsins voru brotn- ar, klyverbóma og flestöll segl farin, öldustokkar og skjólborð beggjamegin brotið, bátur og alt lauslegt á dekki farið og sömu= leiðis akkerin, svo að eigi var hægt að leggja því, er til Vest. mannaeyja kom, heldur varð að leggja því, upp í sandinn við höfnina. Fleka höfðu skipsmenn gert sjer til að reyna að bjargast á, ef skipið ræki á land og reyndu kl. T síðdegis 19, mars 1918 að að yfirgefa skipið á honum, eftir að ákveðið hafði verið í skips- ráði áður um daginn að sigla skipinu á land til þess að bjarga skipshöfninni, en hann reyndist ónógur handa henni. Í sjóferðaprófinu hjor í bænum 9. apríl 1918 lýstu hinir mættu af „Nirði“ því yfir. að þeir álitn, að með þeim sjó og vindi, sem var, mundi „Skandia“ hafa rekið á land á rúmri klukkustund, ef „Njörður“ hefði ekki komið, og í sjóferðaprófi, sem haldið var í Vesmannaeyjum 23. mars 1918 lýstu skipstjór- inn, stýrimaðurinn og einn af hásetunum á „Skandia“ yfir því, að ef „Njörður“ hefði eigi bjargað „Skandia“, hefði það skip eigi komist fram hjá landinu Í sunnanveðrinu 20. mars. Þessari skoðun höfðu skipstjórinn og hásetinn á „Skandia“ breytt, er þeir komu fyrir sjórjatt hjer í bænum 1. maí 1918, því þá halda þeir, að „Skandia“ hefði komist fram hjá landinu þótt „Njörður“ hefði ekki tekið hana, og þá neitaði skipstjórinn á „Skandia“ að hún hún hefði verið á reki, er „Njörður“ tók hana. Frá Vestmannaeyjum dró botnvörpungurinn „Jón Forseti“ „Skandia“ til Reykjavíkur að tilhlutun stefnanda og á hans kostn- að. Tók sú ferð „Jóns forseta“ að sögn stefnanda á 4. sólar- hring en stefndur heldur því fram, að hún hafi ekki tekið nema rúman sólarhring. Málspartana greinir á um það, í hve mikilli hættu „Skandia“ hafi verið, er „Njörður“ tók hana. Stefnandi heldur því fram, að sEversand- og fí. h. eigenda og vátryggjenda farms þess (Eggert Claessen) gegn Jes Zimsen f. h. skipsins. >Belgaum: (L. Fjeldsted) um upphæð björgunarlauna. Dómur sjórjettar Reykjavikur 16. júlí 1920: Löghaldsgjörð sú, sem fram fór á skipinu „Eversand“ og farmi þess hinn 9. april þ. á, á sem löglega gerð og löglega rekin óröskuð að standa. Stefndur Wilhelm Miller, fyrir hönd eigenda og vátryggj- enda skips .og farms, greiði stefnanda, Jes Zimsen kaupmanni Í Reykjavik 55000 — fimmtíu og fimm þúsund — krónur með 69/, ársvöxtum frá 31. mars 1920 til þess er greitt verður. Dóminum að fullnægja innan "þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eins og málið hefir verið lagt fyrir hæstarjett er að eins spurning um upphæð björgunarlaunanna. Með tilliti til þess, að álíta má, að björgunin hafi ekki haft í för með sjer neina verulega hættu fyrir skipið >Belgaum< og skipshöfn þess, að björg- uninni var lokið að liðnum 16—18 klukkustundum frá því hún hófst og að öðru leyti eftir mála vöxtum, eins og þeim er lýst í hinum áfrýjaða dómi, þykir mega ákveða björgunarlaunin 40.000 krónur og ber því að staðfesta sjórjettardóminn með þessari breyt- 105 ingu á upphæð björgunarlaunanna, og staðfestist kyr- setningargjörðin jafnframt fyrir þessari upphæð. Málskostnaður fyrir sjódómi og hæstarjetti fell- ur niður. Því dæmist rjett vera: Dómi sjórjettarins skal óraskað, þó svo, að björgunarlaunin ákveðast 40 þúsund krónur og staðfestist kyrsetningargjörðin fyrir þeirri upphæð. Málskostnaður fyrir sjódómi og hæstarjetti falli niður. Dómi þessum að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo : Mál þetta hefir Jes Zimsen kaupmaður í Reykjavík höfðað fyrir sjódómi Reykjavíkur, með stefnu dags. 15. april þ. á., gegn Wilhelm Miller f h. eigenda og vátryggjenda seglskipsins >Ever- sand“ frá Flensborg, og fyrir hönd eigenda og vátryggjonda farms þess, er í skipinu var, er því var bjargað af skipi stefnanda, botnvörpungnum „Belgaum“ hinn 30. mars þ. á., til þess að fá sjer tildæmd laun fyrir að bjarga nefndu skipi úr sjávarháska. Hefir stefnandi gert þær dómkröfar í málinu, að löghald, er hanu-ljet “fram faraí Reykjavík hinn 9. april þ. á. á nefndu skipi og farmi þess, verði staðfest, að stefndur verði dæmdur til að greiða allan kostnað við löghaldsgjörðina að skaðlausu, eða eftir mati rjettarins, eð stefndur verði dæmdur til að greiða sjer björgunarlaun kr. 90000,00 — níutíu þúsund krónur — ásamt 6ð% ársvöxtum frá 30. mars þ. á. til greiðsludags, auk þess allan máls- kostnað að skaðlausu eða. eftir mati rjettarins. Stefndur hefir hinsvegar krafist, að stefnanda verði að eins tildæmd hæfileg þókn- un fyrir drátt á skipinu til Reykjavíkur og að stefnandi verði dæmdur til að greiða málskostnað eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, er hjer skal greina: Hinn 30. mars þ. á. um kl. 6 f. h. var botnvörpungurinn 106 „Belgaum“ staddur á veiðum í V. N. V. frá Vestmanneyjum; sást þá frá skipinu seglskipið >Eversande frá Flensborg, sen hafði uppi neyðarmerki. Var þá þegar hætt veiðum á >Belgaumc, varpan dregin upp og haldið upp að skipinu sEversand<. Kall- aði skipstjórinn yfirum og spurði hvað væri að >Eversand<, og fekk það svar, að skipstjórinn væri dauður, stýrið væri brotið, og allir veikir um borð, og bað sá, sem stjórn hafði á Belgaum< frá veiðum í 2 sólarhringa, sem álita verður að hafi haft með sjer mikið aflatjón fyrir skipið. Virðast björgunarlaun, með hliðsjón af verðmæti hins bjarg- aða, hæfilega ákveðin 55000,00 krónur. Stefndur verður og að greiða 69/, vexti af upphæðinni, frá þeim tíma að björgun var lokið eða frá 81. mars þ á., að þeim degi meðtöldum, til þess er greiðsla fer fram. Rjett þykir að málskostnaður verði látinn falla niður. Vegna fjarveru hins reglulega sjódómsformauns og margvis- legra embættisanna, hefir dómur ekki verið uppkveðinn í málinu. fyr en þetta. 109 Mánudaginn 8. nóv. 1920. Nr. 24/1920. Jóhannes Kr. Jóhannesson (sjálfur) gegn Gunnari Sigurðssyni (enginn), um gildi fjárnámsgjörðar. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 81, júlí 1920: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina. Dómur hæstarjettar. Með hæstarjettardómi 27. maí þ. á. var áfrýj- andi, trjesmiður Jóhannes Kr. Jóhannesson, dæmdur til að greiða rjettum eiganda skuldabrjefs, er útgefið var 25. april 1918 af Guðmundi Guðmundssyni til stefnda, málaflutningsmanns Gunnars Sigurðssonar, 1000 kr. með vöxtum samkvæmt skuldabrjefinu. Er áfrýjandi ekki greiddi skuldina krafðist stefndi, sem eigandi skuldabrjefsins, aðfarar samkvæmt dómnum til lúkningar höfuðstóli skuldarinnar, áföllnum vöxt- um og aðfararkostnaði, samtals T964 kr. 74 a. Fó- geti Reykjavíkur gjörði fjárnámið 31. júlí þ á., að undangengnum samstundis uppkveðnum úrskurði, er hratt mótmælum áfrýjanda gegn því, að fjárnáms- gjörðin mætti fram fara. Þessum úrskurði og fjárnámsgjörð hefir áfrýj- andi skotið til hæstarjettar, með stefnu, dags. 24 ág. þ. á. Hefir hann krafist þess, að úrskurðinum og fjárnámsgjörðinni verði hrundið, og að sjer verði dæmdur hæfilegur málskostnaður eftir mati rjettarins. Stefndi hefir ekki mætt í hæstarjetti og enginn af hans hendi, og hefir honum þó verið löglega 110 stefnt. Er málið því rekið samkv 38. gr. hæsta- rjettarlaganna, og dæmt samkv. NL. 1—4—32 og 2. gr. tilskipunar 3. júni 1796. Stefnandi hefir hjer fyrir rjettinum bygt ógild- ingarkröfu sína á því, að áminstur hæstaréttardómur mundi hafa gengið sjer til sýknunar af greiðslu. skuldarinnar, sem fjárnámið var gjört fyrir, ef mál- svara sínum fyrir rjettinum hefði ekki láðst að leggja fram mikilsvarðandi varnargögn og mótmæla skuld- inni, og ennfremur á því, að nokkur hluti skuldar- innar hafi verið greiddur áður en fjárnámið fór fram og trygging selt fyrir greiðslu eftirstöðvanna. En hæstarjettardómurinn veitti eiganda skulda- brjefsins, stefnda, aðfararheimild, og mátti hann láta gjöra fjárnámið þegar eftir að dómurinn var kveð- inn upp, ef skuldin með vöxtum vár ekki greidd að fullu. En í skjölum málsins er enginn sönnun fyrir því, að nokkuð hafi verið greitt af skuldinni áður en fjárnámið var gjört, nje fyrir því, að trygging fyrir greiðslu hennar hafi verið sett, er stefndi hafi tekið gilda. Mótmæli stefnanda eru þannig ekki á neinum rökum bygð, og verður krafa hans því ekki tekin til greina. Þar sem stefndi ekki mætti fellur málskostnað- ur niður. Það er aðfinningarvert, að fógetinn hefir haft son sinn sem vott og virðingarmann við fógeta- rjettarhaldið. „Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði og fjár- námsgjörð skal óraskað. Málskostnaður falli niður. 111 Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo : Þar sem það með engu móti getur heft fraugang þessa máls, þótt gjörðarþoli hafi samið kæruskjal á hendur gjörðarbeiðanda og telji hann hafi haft ólöglegt athæfi í frammi gagnvart sjer verða hin framkomnu mótmæli ekki tekin til greina. * Mánudaginn 15. nóv. 1990. Nr. 19/1920. Trolle St Rothe h/f. f. h. sk. >Abba< (Eggert Claessen) Begn hafnarneind og bæjarstjórn Reykjavíkur (Pjetar Magnússon) um skaðabótaskyldu hafnarsjóðs útaf skemdum á skipi liggjandi við hafnarbakkann. Dómur sjórjsttar Reykjavíkur 1. ágúst Í. á.: Stefndur, borgarstjóri Knud Zimsen f. h. bæjarstjórnar og hafnar. nefndar Reykjavíkur, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, firmans Trolle £ Rothe f. h. eigenda seglskipsins „Abba“ frá Marstal í þessu máli. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefur verið skotið til hæstarjettar samkvæmt uppreistarleyfi 7. maí þ. á. Í hafnarreglugjörð Reykjavíkur 12. nóv. 1917, 22. gr. er gert ráð fyrir því, að leggja megi skip- um, jafnvel til fermingar og affermingar, hverju við hlíðina á öðru við bólvirki hafnarinnar, og verður þá að gera ráð fyrir, að þar sjeu fyrir hendi þær tilfæringar, sem nauðsynlegar eru til þess að leggja skipum þannig að hættulaust sje bæði fyrir það skip, 112 er innar liggur og það, er liggur utar, enda hafði Ellen Benzon akkeri úti. Að þessu athuguðu verður það ekki talið óforsvaranlegt að umsjónarmenn hafn- arinnar ljetu það afskiftalaust eða leyfðu það, að skipið Ellen Benzon lagðist utan við Abba. Með þessari athugasemd og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða sjórjettardómi, ber að sýkna stefnda af kröl- um áfrýjanda og staðfesta dóminn. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 200 kr. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað. Áfrýjandinn, Trolle 8 Rothe h/f. f. h. sk. s„Abbac greiði stefnda, borgarstjóra Reykjavíkur f. h. hafnarnefndar og bæjarsjóðs kaupstaðarins 200 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. — Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 4. mars þ. á. hefir firmað, Trolle á Rothe hjer í bænum fyrir hönd eigenda seglskipsins „Abba“ frá Marstal höfðað mál þetta fyrir sjódóminum gegn Knud Zimsen borgarstjóra fyrir hönd bæjarstjórnar og hafnarnefndar Reykja- víkur og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur fyrir hönd bæj- arstjórnar og hafnarnefndar Reykjavíkur verði dæmdur til að greiða sjer fyrir hönd tjeðra umbjóðenda sinna kr. 1900,50 með 6?/s ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað eftir mati sjódómeins. Stefndur hefir af sinni hálfa krafist sýknunar at kröfum stefnanda Í málinu og hæfilegs málskostnaðar hjá honum eftir mati sjódómgins. 113 Málavextir eru þeir, að hinn 25. marz þ. á. lá seglskipið nAbba“ við hafnaruppfyllinguna og var verið að hlaða það fiski. Var skipið þá að boði hafnarstjóra flutt að öðrum stað við hafn- aruppfyllinguna og látið leggjast milli hennar og seglskipsins „Ellen Benzon“, er lá þar fyrir við uppfyllinguna og kveður skip- stjórinn á „Abba“ það hafa verið gegn yfirlýstum vilja sínum. Næsta dag fór að hvessa af austri og skipin að þrýstast saman, kveðst skipstjórinn á „Abba“ þá hafa farið þess á leit við skipstjórann á skipinu „Ellen Benzon“, sem var tómt og hafði akkeri úti, að hann færði „Ellen Benzon“ frá hliðinni á „Abba“, en fengið það svar, að hafnarstjórnin hefði skipað svo fyrir, að skipið skyldi liggja kyrt. Um nóttina þrýsti „Ellen Benzon“ svo á „Abba“, sem var skorðuð milli uppfyllingarinnar og „Ellen Ben- zon“, að borðstokkarnir báðumegin á „Abba“ brotnuðu nokkuð. Auk þess misti skipið 3 varnarkefli, 2 landfestar úr köðlum og eina landfesti úr gildum graskaðli, sem notað var milli lands og „Abba“ og milli skipanna til þess að verjast tjóni. Skaðinn á skipinu „Abba“ og hinir mistu munir, var af dómkvöddum mönn- um metinn 808 krónur, kostnaður við matsgjörðina og sjóferða- próf út af skaðanum, sem skipstjórinn á „Abba“ fjekk haldið 30. s. m. nam kr. 67,50. Skipið tafðist í 3 daga meðan skaðinn var bættur og telur: stefnandi það 900 króna tap. Loks telur stefn- andi 125 króna þóknun fyrir að gæta hagsmuna eigenda skipsins og ábyrgðarfjelags þess út af skaðanum og aðgerðar á honum. Koma þannig út kr. 1900,50 sem stefnt er fyrir hjer í málinu. Stefnandi heldur því fram, að tjónið hafi hlotist af ráðstöf- unum hafnarstjóra og verði hafnarsjóður því að bæta það. Af hálfu stefnds er því hins vegar haldið fram og er ekk- ert upplýst í sjóferðaprófinu, sem ósanni það, að „Ellen Benzon“, sem hvorki var að ferma nje afferma, hafi verið boðið að víkja frá uppfyllingunni fyrir „Abba“ þegar það skip var flutt og að það hafi eigi verið boðið, heldur látið afskiftataust af hafnarstjór- anum, að „Ellen Benzon“ lagðist utan við „Abba“ í stað þess að fara út á höfn, enda virðist ekki hafa verið neitt varhugavert við það, er „Abba“ var flutt, því þá var logn. Þegar fór að hvessa næsta dag, kveðst skipstjórinn á „Abba“ hafa farið þess á leit. við skipstjórann á „Ellen Benzon“, að hann færði „Ellen Benzon“ frá hliðinni á „Abba“, eins og áður er getið, en því er ekki einu sinni haldið fram af stefnanda, að skipstjórinn á „Abba“ hafi þá snúið sjer til hafnarstjóra og leitað aðstoðar hans til þess að 8 114 fá skipið „Ellen Benzon“ fært frá hliðinni á „Abba“, er skipstjór- inn vildi ekki verða við tilmælum hans um að flytja skipið og hann sá að hætta var á ferðum, en til þess hefði verið nægur tími, því eftir útdrættinum úr leiðarbók „Abba“ var það kl. 6 síðdegis er skipstjórarnir töluðust við, en skemdirnar á „Abba“ urðu ekki fyrri en kl. 12 um nóttina. Sjódómurinn fær því ekki sjeð, að hafnarstjóranum verði gefin sök á því, að „Ellen Benzon“ var eigi flutt frá hliðinni á „Abba“ í tæka tíð, og þá heldur eigi hafnarstjórninni á tjóninu, er hlaust af því. Verður því að áliti hans að sýkna stefndan af kröfnm stefnandans Í málinu, en málskostnaður þykir eftir öllum atvikum rjett að falli niður. KR Mánudaginn 6. desember 1920. Nr. 26/1920. Rjettvísin (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðrúnu Jónsdóttur (Guðm. Ólafsson), sem er ákærð fyrir svik. Dómur aukarjettar Reykjavikur 15. sept. 1920: Hinar ákærðu, Friðsemd Ingibjörg Magnúsdóttir og Guð- rún Jónsdóttir, sæti, hin fyrnefnda fangelsi við vatn og brauð Í 5 daga, en hin síðarnefnda fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 12 daga. Hvor hinna ákærðu greiði sjerstaklega kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt og ákærð Guðrún auk þess 25 krónur í mála- flutningslaun til hins skipaða talsmanns síns, Guðmundar Ólafs- sonar hæstarjettarmálaflutningsmanns. Allan annan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði hinar ákærðu, báðar fyrir aðra og önnur fyrir báðar. Dóminum að fullnægja með að- för að lögum. Dómur hæstarjettar. Dómi þessum er áfrýjað til hæstarjettar að eins að því er snertir ákærðu Guðrúnu Jónsdóttur. 115 Samkvæmt ástæðum dómsins má eftir atvikum samþykkja hann. Ákærða greiði allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin málfutningslaun til sækjanda og verj- anda hjer tyrir rjettinum, 75 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum, að því leyti sem hon- um hefir verið áfrýjað, skal óraskað. Ákærða, Guðrún Jónsdóttir, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þarmeð talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda fyrir hæstarjetti, málflutnings- mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Guðm. Ólafa- sonar, 75 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: . Mál þetta er höfðað af hálfu rjettvísinnar gegn stúlkunum Friðsemd Ingibjörga Magnúsdóttur, sem er heimilislaus, og Guð- rúnu Jónsdóttur í Norðurpólnum hjer í bænun., hinni fyrnefndu fyrir þjófnað, en hinni síðarnefndu fyrir svik. Það er sannað, með eigin játningu hinnar ákærðu Frið- semdar Ingibjargar, sem kemur heim við það, er á annan hátt er upplýst í málinu, að hún hafi kringum 20. f. m. tekið að ófrjálsu 3 20 dollaraseðla-ameriska úr veski skipstjórans á barkskipinu „Cisc frá Farsund í Noregi, sem lá hjer við hafnargarðinn. Var ákærð á gangi niður við höfn með annari stúlku, Sig- ríði Viktoríu Jóhannesdóttur, þetta kvöld. Bauð tjeður skipstjóri þeim þá út í skipið og miður í káetu og settist þar að drykkja með þeim, ásamt fleirum á skipinu. Fór skipstjórinn þar að sýna þeim myndir, er hann tók úr veski, er var í kista í herbergis- klefa innar af káetunni, og sá ákærða þá að í veskinu voru út- lendir peningaseðlar. Síðar um daginn kom maður úr landi til að tala við skipstjórann; vildi hann þá ekki láta þann mann sjá 116 stúlkurnar og sagði þeim að fara inn í herbergi það, sem kistan með veskinu var í. Kveður ákærða kistuna hafa verið opna og veskið opið í handraðanum. Tók hún þá úr veskinu 3 útlenda seðla af fleirum, er þar voru, og hélt þá vera 20 króna seðla danska, en það voru amerískir 20 dollaraseðlar. Ekki sá Sig- ríður, er var með ákærðu, er ákærða tók seðlana. Daginn eftir fóru þær ákærð Friðsemd Ingibjörg og Sigríð- ur inn Í svo kallaðan „Norðurpól“ kér í bænum, þar sem samá- kærð, Guðrún Jónsdóttir, hefir greiðagölu, og þektust þær áður Ingibjörg og Guðrún. Pantaði Ingibjörg þar kaffi handa þeim Sigríði, og er Guðrún spurði hana hvort hún hefði nokkra pen- inga til að borga með, tók Ingibjörg. upp einn 20 dollaraseðilinn og sýndi Guðrúnu og sögðu þær Ingibjörg og Sigríður að það myndi vera danskur 20 króna seðill. Guðrún vissi að seðillinn var meira virði, en ekki benti hún stúlkunum á það, heldur tók seðilinn á 20 krónur. Þær Ingibjörg og Sigríður halda því nú fram, og hefir Sigríður unnið eið að framburði sínum, áð Guðrún hafi farið fram með 20 dollaraseðilinn, sem hún fjekk, og komið inn aftur og spurt, hvort þær hefðu ekki fleiri slíka seðla; hafi Ingibjörg þá tekið upp hina tvo seðlana. en Guðrún þá falast eftir að skifta þeim'og fengið þá. Hafi Guðrún því fengið alla þrjá seðlana og borgað 60 krónnr fyrir þá alla. Ákærð Guðrún hefir hins ve,rar neitað því statt og stöðugt, að hún hafi fengið nema einn 20 dollaraseðilinn og borgað meira en 90 krónur; kveðst hún ekki einu sinni hafa vitað að þær stúlkurnar Ingibjörg og Sigríður væru með fleiri en einn slíkan seðil. Hún hefir þó kannast við að hún um þessar mundir hafi haft tvo ameríska 20 dollaraseðla undir höndum og látið til tveggja kaupmanna hjer Í bænum. Kveður hún annan seðilinn hafa verið þann, er hún fjekk hjá Ingibjörgu, en fyrir hinum seðlinum gerir hún þá grein, að sama daginn og þær stúlkurmar komu til hennar með seðil þann, er hún kannast við að hafa fengið frá þeim, hafi 2 ungir Íslendingar, er hún ekki þekti, komið inn til sín og beðið sig að skifta amerískum 20 dollara- seðli og boðið sjer 10 krónur til þess. Kveðst hún hafa farið út með seðilinn og skift honum og skilið hina 2 ókunnu menn sina eftir í húsimu á meðan. Hafi þeir síðan borgað sjer 10 krónur fyrir skiftin og farið, án þess að hún viti til að aðrir hafi sjóð þá en hún. Þessi framburður ákærðu Guðrúnar er nú næsta ótrúlegur og 117 þar við bætist, að framburðar hennar bæði fyrir lögreglufalltrúanum, sem yfirheyrði hana fyrst, og síðar fyrir rjettinum, hefir verið mjög á reiki. Rjetturinn verður því að telja næga sönnun komna fram Í málinu fyrir því, að ákærð Guðrún hafi fengið alla þrjá hina stolna 20 dollaraseðla og borgað fyrir þá alla 60 krónur, þar sem er eiðfestur framburður Sigríðar, framburður ákærðu Ingibjargar og svo hitt, að upplýst er Í málinu og viðurkent af ákærðu Guðrúna, að hún um þessar mundir hafi haft með hönd- um tvo slíka seðla, án þess að geta gjört sæmilega grein fyrir því, hvaðan hún fjekk annan þeirra. Ákærð Guðrún hefir kannast við það, að hún hafi vitað, að 20 dollaraseðillinn, sem hún fjekk, hafi verið miklu meira virði en 20 krónur og að henni var það ljóst, að stúlkurnar, sem með hann voru, álitu hann ekki meira virði. Báðar hinar ákærðu eru komnar yfir lögaldur sakainanna og hafa ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt hegn- ingarlagabrot. Ákærð Guðrún sat Í gæsluvarðhaldi frá 26. f. m. til 6. þ. m. Ákærð Ingibjörg var sett í gæsluvarðhald 7. þ. m. og sitar þar enn. Verknaður Friðsemdar Ingibjargar heyrir að áliti rjettarins undir 230 gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þykir refsing sú, er hún hefir til uunið, hæfilega ákveðin vatn og brauð í 6 daga. Verknaður ákærða Gaðrúnar heyrir að áliti rjettarins undir 259. gr. hegningarlaganna og þykir refsing sú, er hún hefir til unnið, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi Í 12 daga. Ákærð Friðsemd Ingibjörg greiði sjerstaklega kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt, og ákærð Guðrún sjerstaklega kostnaðinn. við gæsluvaðhald sitt og málsvarnarlaun til hins skipaða tals- manns síns hjer fyrir rjettinum, Guðmundar hæstarjettarmála- flutningsmanns Ólafssonar, er þykja hæfilega ákveðin 25 krónur. Allan annan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði báðar hinar ákærðu ín solidum. Á rekstri máls þessa hefir enginn ónauðsynlegur dráttar átt sjer stað. 118 Föstudaginn 10. desbr. 1920. Nr. 17/1920. Sveinn Björnsson í. h. Sanðefjord Sejl Als. (Guðm. Ólafsson) gegn Geo. Copland. (Björn P. Kalman) um greiðslu gengismunar að upphæð kr. 10.246,14. Dómur sjódóms Reykjavikur 8. jan. 1990; Stefndur, Geo. Copland, á að vera sýkn af kröfu stefnandans Sv. Björnssonar f. h. >Sandefjord Sejl A/S< í þessu máli, en stefn- andi f. h. tjeðra umbjóðenda sinna að greiða stefndum 100 kr. í málskostnað innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með þeirri athugasemd, að tekið var fyrirvara- laust af hendi stefnanda við síðari helmingi farm- gjaldsins, og að ætla má, samkv. upplýsingum, sem aflað hefir verið eftir uppsögn dómsins og lagðar hafa verið fram hjer í rjetti, að uppgjörð viðskifta stefn- anda og stefnda, samdægurs og uppskipun farmsins var lokið, hafi farist fyrir af völdum skipstjóra, og ennfremur að því athuguðu, að eigi er sannað að gengi á sterling hafi verið hærra en 15 kr. 40 a., þegar greiðsla farmgjaldsins fór fram, þá ber sam- kvæmt kröfu stefnda að staðfesta sjórjettardóminn, Eftir þessum úrslitum verður stefnandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og ákveðst hann 200 kr. Það athugast, að sjórjetturinn hefir haft málið undir dómi í nærfelt í vikur, án þess að ástæðna fyrir því sje getið. 119 Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað. Stefnandi, Sveinn Björnsson f. h. >Sande- fjord Sejl A/S<, greiði stefnda, Geo. Copland, 900 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að við- lagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjódóminum með stefnu útgefinni 13. mars 1919 af Sveini Björnssyni, yfirdómslögmanni, Í. h. eig- enda seglskipsins „Amasis“ frá Sandefjord, „Sandefjord Sejl A/S“, gegn (Geo. Copland, kaupmanni hjer í bænum, og hefur stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer fyrir hönd tjeðra umbjóðanda sinna kr. 10246,14 með 6?/, ársvöxtum frá 14. september 1918 til greiðsludags og málskostnað eftir mati sjó- dómsins. Stefndur hafir af sinni hálfu krafist sýknunar af kröfum stefnanda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati sjó- dómsins. Málavextir eru þeir, að með skipsleigusamningi dagsettum í London 15. apríl 1918 leigði stefndur barkskipið >Amasisc til þess að flytja kolafarm frá Bretlandi til Reykjavíkur. Flutningsgjald- ið var ákveðið 240 shillings fyrir tonnið og átti og var helming- ur þess greiddur í London við undirskrift farmskirteina, en hinn helmingurinn átti að greiðast: „on unloading right delivery of the Cargo“ með góðum og viðarkendum sýningarvíxli í Londun eða í peningum í Reykjavík eftir vali skipseigenda, er skyldi tilkynt farmeiganda áður en skipið færi úr hleðsluhöfn. Skipið kom hingað með farminn og var honum skipað upp hjer og eru málspartarnir sammála um að uppskipuninui hafi ver- ið lokið 18. september 1918 og eins um hitt, að greiðsla síðari helmings farmgjaldsins hafi verið £ 1075 — i8—0 og átt að greiðast Í peningum hjer í bænum og verið greidd skipstjóranum 14. september 1918 með ávísun á Íslandsbanka eftir gengi á Ster- ling: eitt Sterlingspund = kr. 15,40, og að gengi á Sterling hafi verið það 18. september í báðum bönkunum hjer, 120 Stefnandi heldur því hinsvegar fram, að Sterlingsgengið hafi við greiðslu síðari helmings farmgjaldsins átt að reiknast eins og það var í bönkunum þann dag, sem greiðslan fór fram, eða 14. september 1018, en þann dag hafi gengið verið 16 krónur á Ster- lingspandinu. Sjeu því vangreiddir 60 aurar af hverju Sterlings- pundi eða kr. 10246,14, eins og stefnt er fyrir. Stefndar heldur því fram á hinn bóginn, að eftir skipsleigu- samningnum hafi gengið á Sterling átt að teljast eins og það var þann dag, er uppskipuninni var lokið eða 13. september 1918 og auk þess hafi skipstjórinn á „Amasis“ samþykt að svo skyldi vera. Þar sem hann fyrirvaralaust hafi tekið við borguninni 14. sept- ember eftir því gengi, sem var á Sterling daginn áður. Þessi framburður stefnds kemur heim við málsframsetningu stefnanda sjálfs í kærunni til sjódómsins. Þar stendur að skip- stjórinn hafi 14. september 1918 fengið farmgjaldið gjört upp Í skrifstofu stefnds og borgað eftir því gengi á Sterlingspundi sem. stefndur gat honum upp „að hefði verið daginn áður“. Rjetturinn verður því að líta svo á, að við uppgjörið 14. september 1918 á farmgjaldseftirstöðvunum, hafi það orðið að. samkomulagi milli stefnds og skipstjórans á „Amasis“, að farið skyldi eftir því gengi, er var á Sterling hjer í bænum daginn áður, en við það samkomulag eru eigendur skipsins bundnir. Þarf þá ekki að rannsaka hvernig skilja beri skipsleigusamninginn í þessu efni nje hvert gengi hafi verið á Sterling hjer í bænum 14. september 1918 og heldur eigi hvenær skipstjórinn hafi fyrst snú- ið sjer til stefnds og viljað fá uppbót, en um bæði þessi atriði eru málspartarnir ósammála. Það verður því að áliti rjettarins að sýkna stefndan af kröf- um stefnanda og þykir rjett að stefnandi greiði stefndum milg- kostnað, er ákveðst 100 krónur. 121 Mánudaginn 20. desbr. 1920. Nr. 25/1990. Ásgeir Ásgeirsson gegn Georg Jónassyni, um innlausnarrjett á veðsettum grip. Dómur hæstarjettar. Með brjefi dags. í Bjarnarhöfn 29 júní 1918 veð- setti stefndi, Georg Jónasson, jarpskjóttan hest, er hann átti, áfrýjanda Ásgeiri Ásgeirssyni, fyrir 150 kr. láni, og var svo ákveðið í brjefinu, að yrði lánið eigi endurgreitt fyrir lok septembermánaðar s. á., skyldi hesturinn verða eign Ásgeirs, er hafði hestinn í sinni vörslu. Með brjefi dags. 12. júlí s. á. bað stefndi síra Guðmund Einarsson Í Ólafsvík að greiða skuldina og taka hestinn hjá Ásgeiri. Eftir móttöku brjefs þessa sendi síra Guðmundur seint í júlí eða snemma Í ágúst næst á eftir, tvo menn að Fróðá, lögheimili áfrýjanda; áttu þeir að greiða skuldina 150 kr. og taka hestinn, en af því varð þó ekki, með því að áfrýjardi var þá í kaupavinnu í Bjarnarhöfn með hestinn. Um 20. sept. var áfrýjandi á ferð í Ólafs- vík; skýrði síra Guðmundur honum frá því, að hann ætti að taka á móti hestinum og jafnframt borga honum 150 kr. fyrir Georg Jónasson, og heldur síra Guðmundur því fram, að áfrýjandi hafi þá lofað að. afhenda hestinn jafnskjótt og hann komi frá Bjarn- arhöfn, en hans væri von næstu daga, gegn greiðslu umgetinna 150 kr. — Hinn 5. okt. sendi síra Guð- mundur með peningana að Fróðá en áfrýjandi neit= aði þá að veita þeim móttöku og afhenda hestinn. 122 Hinn 9. s. m. ljet sira Guðmundur stefnuvotta birta á lögheimili áfrýjanda kröfu um að láta hestinn af hendi og bjóða jafnframt umgetnar 150 kr., en hann neitaði enn að afhenda hestinn. Síra Guðmundur sneri sjer þá til sýslumannsins í Snæfellsness. og Hnappadalssýslu, með brjefi dags. 11. febr. 1919, og beiddist þess að hann með fógetagjörð tæki hestinn af áfrýjanda, og leiddi þetta til þess að fógetinn ákvað Í rjetti að Fróðá 12. júní f. á. að umræddur hestur skyldi tekinn úr vörslu áfrýjanda, og var hesturinn þvínæst afhentur umboðsmanni gjörðarbeið. anda. Við fógetagjörð þessa mætti áfrýjandi ekki, en faðir hans veitti peningunum móttöku fyrir hans hönd að áskildum rjetti hans gegn gjörðarbeiðanda. Þessari fógetagjörð skaut áfrýjandi til landsyfir- rjettarins með stefnu dags. 22. okt. 1919, og stefndi hann í því máli síra Guðmundi Einarssyni, en máli þessu lauk svo með dómi hæstarjettar, uppkveðnum 31. mai þ. á., að málinu var vísað frá rjettinum. Nú hefir áfrýjandi á ný skotið máli þessu til hæsta- rjettar með stefnu dags. 27. ág. þ., á., og eru þær kröf- ur hans, að umgetin fógetagjörð verði úr gildi feld, stefndi skyldaður til að afhenda honum umgetinn hest og greiða honum 300 kr. í afnotamissi af hon- um ásamt 50/, ársvöxtum frá 22. okt. 1919 til greiðslu- dags og málskostnað fyrir hæstarjetti eftir mati rjett- arins. — Stefndi krefst hins vegar að fógetagjörðin verði staðfest og að hann verði sýknaður af öllum kröfum áfrýjanda Svo krefst hann málskostnaðar eftir mati rjettarins. Áfrýjandi byggir kröfur sínar á því, að hann hafi verið orðinn löglegur eigandi hestsins samkvæmt samningnum við stefnda, með því að peningarnir hafi ekki verið boðnir fram í tæka tíð, fyrir lok sapt- 123 embermánaðar og ekki á rjettum stað, með því að avo hafi verið umsamið að lánið skyldi endurgreið- ast í Bjarnarhöfn. Þetta síðara atriði getur þó ekki komið til greina, í fyrsta lagi sökum þess að í skuld- arviðurkenningunni er enginn greiðslustaður ákveð- inn, í öðru lagi er það upplýst í málinu að áfrýjandi hafi verið kominn frá Bjarnarhöfn til lögheimilis síns Fróðá með hestinn fyrir lok septembermán. og loks hefir áfrýjandi í samtalinu við síra Guðmund 20. sept. enga kröfu gjört til þess að peningarnir væru greidd- ir í Bjarnarhöfn. Þegar nú þess er gætt, að það er sannað í mál- inu, að innlausnarfjeð var boðið fram á lögheimili áfrýjanda innan tiltekins tíma, og það má auk þess telja það viðurkent að áfrýjandi hafi í samtalinu við síra Guðmund 20. september í Ólafsvík lofað að af- henda hestinn, ef lánið yrði borgað, eða að minsta kosti ekki sett önnur skilyrði fyrir afhendingu hests- ins en þau, að honum yrði greiddir peningar þeir, er hesturinn var veðsettur fyrir, verður að telja að peningar þessir hafi verið boðnir fram í tæka tið. Samkvæmt þessu verður hin áfrýjaða fógetagjörð ekki úr gildi feld og ber að sýkna stefnda af kröl- um áfrýjanda. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er eftir mála- vöxtum ákveðst 50 kr. Því dæmist rjett vera: Hin áfrýjaða fógetarjettargjörð skal vera óröskuð, og stefndi, Georg Jónasson, vera sýkn 124 af kröfum áfrýjanda, Ásgeirs Ásgeirssonar, í máli þessu. Áfrýjandi greiði stefnda 50 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Fógeti kvað ekki upp reglulegan úrskurð í málinu. Mánudaginn 20. desbr. 1920. Nr. 6/1920. Árni 7. Hafstað og Jón Jónsson (Guðm. Ólafsson) Begn Kristni P. Briem, (Eggert Claessen) viðvíkjandi gjörðardómi um landamerki. Dómur landamerkjadómsSkagafjsrðarsýslu 26. ágúst 1918: „Málinu vísast frá landamerkjadómi. Svo greiði og stefnandi þessa máls Kr. P. Briem, stefndu, Árna J. Hafstað og Jóni Jónssyni, 50 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum“. Dómur landsyfirrjettarins lð. desbr. 1919: „Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til nýrrar og löglegri meðferðar og dómsáleggingar, Í málskostnað fyrir yfirdómi greiði stefndu, Árni J. Hafstað og Jón Jónsson, einn fyrir báða og báðir fyrir einn, áfrýj- anda Kristni P. Briem, 50 kr. innan 8 vikna frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum“. Dómur hæstarjettar. Eins og tekið er fram í hinum áfrýjaða dómi landsyfirrjettarins átti stefndi rjett á að leita úr- 125 lausnar landamerkjadómsins um landafherkin, og þá jafnframt um gildi gjörðardómsins, en þá úrlausn hefir hann ekki fengið og ber því að staðfesta lands- yfirrjettardóminn. ÁAfrýjendur greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjendurnir, Árni J. Hafstað og Jón Jóns- son, greiði stefnda, Kristni P. Briem, báðir fyrir annan og annar fyrir báða, málskostnað fyrir hæstarjetti með 150 krónum, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur landsyfirrjettarins er prentaður Í dóma- safni yfirdómsina 1919, bls. 864—866. Leiðrjettingar. Bls. 63, 7. 1. o. Jónsson verði Jónasson. — 11, 8. 1. o. fyrir Eggert Claessen komi L. Fjeldsted. — —, 6. 1. o. fyrir L. Fjeldsted komi Eggert Claessen. — 18, 8. 1. o. >þegar< falli bart. — 80, fyrir frávisunardómur komi ómerkingardómur. — 87, 8. 1. n. fyrir Lárus Fjeldsted komi Sveinn Björnsson. — 87, 5. 1. n. fyrir Sveinn Björnsson komi Björn P. Kalman. — 88. 17. 1. o. fyrir mest komi næst. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Efnisskrá. .„ Sveinn Magnússon gegn Ingibjörgu Þorsteinsdóttur, um tilkall til reka . Loftur Loftsson gegn Boneeði Átgögpi, Trpilegni Þorkelssyni, Katli Ketilssyni og Magnúsi Ketilssyni, um greiðslu veðskuldar . „ Bæjarstjórn Reykjavíkur gegn aað horstalnsaon, um greiðslu erfðafestugjalds. .,, „ R. P. Leví og Jensen-Bjerg gegn Theodor Johnson um vanefndir leigusamnings . „ Kári J. Kárason gegn Sigurði Tösisuí a hæfa stjórn Hafnarfjarðar vegna A út af sjálf- skuldarábyrgð . - O. Tynes gegn Birni Ílnðal í. h. Á, fi lageryniil og gagnsök, um vanefndir sölusamnings . Pjotar M. Bjarnarson gegn Ingjaldi Tiigjalilnuyni, um rifting ráðningar háseta . „ Pjetar M. Bjarnarson gegn Vemundi Fr. Ásunnið- syni, um rifting ráðningar háseta . . H/f. Kveldúlfur og Geir Sigurðsson gegn i Ásgaldi Pijeturssyni og Sören G'0os, um upphæð björgunar- laana . Helgi Hafliðnnsi en "Valdimar Borikenisi t h. F. A. Huth, um vanefndir sölusamnings ; Valdimar Thorarensen f. h. Sæmundsen, Libbers æ Co. gegn Birni Lindel, um skaðabætur út af vanefnd- um sölusamnings . . Gunnlaugur Magflston gegn Þóra Sigurbjörg J Bi dóttur. Barnsfaðernismál . 0. Tynes gegn Jul. Havsteea Í. h. Tók, Balsler þi gagnsök, út af skaðabótum fyrir samningsrof o. fl. Guðmundur Ólafsson f. h. Louis Zöllner gegn Magnúsi Stefánssyni, út af verslunarskuld á Rjettvísin gegn Jóhannesi Kristjáni Telkiötkyn, svik og skjalafals . 5 sgeir Ásgeirsson gegn Guðmundi Rinarssyni, tj vísunardómur . 0. Dómur Bls. 16/, 1 s.d. 4 s.d. 7 sd. 8 9, 12 s, 15 s.d. 21 s.d. 25 9; 29 s.d. 33 1 gg. s.d. 46 MW, 49 s.d. 56 "I, 60 Hl, 63 17. 18. 19. gl. 22. 23. 24. 25. 26. 21. 28. 29. 30. ðl. 32. 33. 84, Dómur Bls. Guðrún Clausen gegn R. P. Leví og Jensen-Bjerg, um rjett framleigutaka samkv. 2. gr. 1. 24/1917. Guðlaugnr Br. Jónsson gegn Lofti Jónssyni, út af rofum kaupsamnings um jörð . Þorsteinn Jónsson gegn Gísla Björmayni, út af skipsleigu . Rjettvísin gegn Sigurði Foið Aðdlstinseai Éyriu þjófnað Pjetur Guðna, Sigbjörn Björnisð, Sigeíður Eiríksdóttir og Vilborg Stefánsdóttir gegn Hjálmari Guðjánssyni. Forkaupsrjettarmál. Ómerkingardómar. Valdstjórnin gegn Eyjólfi Syjðlfssyai. Ólöglegur bifreiðarakstar . Sveinn Björnsson f. h. eigenda og a sátngaggjorida skigu- ins „Skandia“ og farms þess gegn hlutafjelaginu „Nirði“ og gagnsök. Upphæð. björgunarlauna Rjettvísin gegn Sigurði Magnússyni, brot á 143. gr. hegningarlaganna. Hreppsnefnd Royðarfjarðarhrepps gegn Kanplslagi Hjeraðsbúa. Útivistarðómur . Hreppsnefnd Reyðarfjarðarhrepps gegn aldin Sigurðssyni. Útivistardómur H/. Ísbjörninn gegn skiftaráðandanum í Í Bacð stiga. arsýslu f. h. þrotabús M. Ólsen, Ólafi NBA o. fl., um rifting kaupa á skipi Wilhelm Miiller f. h. eigenda skipsins Bessi og f. h. eigenda og vátryggjenda farms þess gegn Jes Zimsen f. h. skipsins ólga , um upphæð- björgunarlauna. Jóhannes Kr. Hlknsnssann gegn Gunnari Sigurð. syni, um gildi fjárnámsgjörðar . - . Trolle á Rothe h/f. f. h. sk. „Abba“ gegn hafnar- nefnd og bæjarstjórn Reykjavíkur. Skaðabótamál . Rjettvísin gegn Guðrúnu Jónsdóttur, fyrir svik. Sveinn Björnsson f. h. Sandefjord Sejl A/S gegn Geo. Coland, um greiðslu gengismunar . Asgeir Ásgeirsson gegn Georg J a um flr arrjett á veðsettum grip á Árni J. Hafstað og Jón Fðuinön gegn T Köln p. Briem, viðvíkjandi gjörðardómi um landamerki . Se s.d. a "Sg Bi . 5 Sl s.d, Þl 19 s 12 „ha 8. d. 64. 69 72 "1 80 87 92 97 99 100 104 109 1l1 114 118 121 124 Ræstarjettardómar Útgefandi: Þæstarjettarritari. II. árgangur. 1921. Mánudaginn 10. janúar 1921. Nr. 13/1920. Hreppsnefnd Hvolhrepps (Pjetur Magnússon) segn Sæmundi Oddssyni, Hjalta Jóns- syni og skiftaráðanda í Rangár- vallasýslu f. h. dánarbús Sveins Árnasonar og gagnsök (Eggert Claessen), viðvíkjandi forkaupsrjetti sveitarfjelags að jörð. Dómur aukarjettar Rangárvallasýslu 28. febrúar 1920: Svo framarlega sem meðstefndur Sæmundur Oddsson, eftir löglegan undirbúning á sinu varnarþingi, synjar fyrir það með eiði, að hann hafi fyrir 16. apríl 1918 borgað ábú- andanum Sveini Árnasyni á Stóra-Moshvoli einhverja fjárupphæð fyrir forkaupsrjett hans, eða rjettara sagt, fyrir afsal hans á for- kaupsrjetti hans, sem leiguliða, Sæmundi til handa, þá skulu stefndu vera sýknir af kröfum stefnanda í þessu máli. Vinni hann aftur á móti ekki áminstan eið, þá skulu afsala- brjef þan, er ræðir um í dómi þessum, vera ógild gagnvart hrepps- nefnd Hvolhrepps, og meðstefndur Sæmundur Oddsson skal skyld- ur til, að viðlagðri 10 króna sekt til sveitarsjóðs Hvolhrepps fyrir hvern dag, er fram yfir líður 6 vikur frá þessum degi, að selja hreppsnefndinni í tjeðum hreppi fyrir hönd sveitarfjelagsins jörð- ina hálfan Stóra-Moshvol, vestri hálflenduna, með sömu kjörum og ræðir um Í framangreindu afsalsbriefi til hans, dags. 25. mai 1918, 9 128 þó skal hreppsnefndin hafa hálfsmánaðarfrest til að ganga að kaupunum, eftir að stefndi hefir boðið henni kaupin Að öðru leyti skulu stefndu vera sýknir af kröfum stefn- andans. Málskostnaður skal falla niður. Dóminnm að fullnægja innan 6 vikna frá uppsögn hana, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu hefir Hjalta Jónssyni verið stefnt tyrir sáttanefnd fyrir hönd erfingja Ólafs Magnús- sonar, en fyrir aukarjettinn hefir honum verið stefnt í eigin nafni. Þar sem eigi sjest af málinu að sátt hafi verið reynd við Hjalta, nema sem umboðsmann nefndra erfingja eða fyrir þeirra hönd, verður að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa málinu frá auka- rjettinum hvað hann snertir, sökum vantandi sátta- tilraunar, og dæma áfrýjanda til að greiða honum 150 kr. í málskostnað fyrir báðum dómum. Með afsalabrjefi 16. apríl 1918 eignaðist Sveinn Árnason ábýlisjörð sína, hálflendu Stóra-Moshvols í Hvolhreppi í Rangárvallasýslu, og er ekkert fram- komið í málinu er sýni, að hann hafi eigi orðið lög- legur eigandi hálflendunnar með afsali þessu. Var honum því frjálst að selja hana hverjum er hann vildi. I þvi efni skiftir það engu, þó að Sveinn Árnason, eins og áfrýjandi heldur fram, og eigi er ósennilegt eftir málavöxtum, hefði keypt jörðina beint í því skyni að selja hana þegar aftur steinda, Sæmundi Oddssyni, samið við hann um kaupin áður en hann (Sveinn) fjekk afsalið og tekið við einhverri fjárhæð upp í kaupverðið eða undir öðru nafni, eða þó að það hefði verið ætlun þeirra Sveins að fara með þessum hætti á svig við ákvæði laga nr. 30 20. október 1905, 4. gr., um forkaupsrjett sveitarfje- laga, með því að lögin áskilja eigi sveitarfjelagi for- 129 kaupsrjett við sölu jarðar, sem er Í sjálfsábúð. Verð- ur eftir þessu að breyta hinum áfrýjaða dómi að því er kemur til hinna stefndu, Sæmundar Oddsson- ar og skiftaráðanda Rangárvallasýslu fyrir hönd dánarbús Sveins Árnasonar, og sýkna þá af kröfum áfrýjanda í málinu, en dæma hann til að greiða þeim málskostnað fyrir aukarjettinum og hæstarjetti, er eftir atvikum þykir eiga að ákveða 150 kr. handa hvorum. Það er athugavert, að liðið hafa 3 mánuðir frá dómsupptöku til dóms-uppsagnar í málinu, án þess að dómarinn hafi gjört fullnægjandi grein fyrir þess- um drætti. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu frá aukarjettinum að því er kem- ur til stefnda Hjalta Jónssonar. Hinir stefndu, Sæmundur Oddsson og skiftaráðandi Rangár- vallasýslu fyrir hönd dánarbús Sveins Árna- sonar, eiga að vera sýknir af kröfum áfrýjanda, hreppsnefndar Hvolhrepps, í þessu máli. Áfrýjandi greiði, að viðlagðri laga-aðför, hinum stefndu 150 kr. hverjum í málskostnað í hjeraði og hæstarjetti. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með skjali dags. 16. apríl 1918 afsalaði meðstefndur í máli þessu, Hjalti skipstjóri Jónsson í Reykjavík, fyrir hönd erfingja Ólafs Magnússonar, fyr bónda í Vestri-Tungu, jörðina vestasta Moshvol í Hvolhreppi, 10 hndr. að f. m., meðstefndum Sveini Árnasyni, er þá „var ábúandi jarðarinnar, fyrir umsamið kaup- 9* 190 verð kr. 3000.00, en nefndur ábúandi afsalaði jörðina aftur rúm- lega mánuði síðar, með skjali dags. 25. maí, meðstefndum Sæ- mundi borgara Oddssyni í Eystri-Garðsauka, fyrir sömu upphæð, og voru því næst bæði brjefin lesin samtímis á manntalsþingi að Stórólfshvoli 1. dag júnímánaðar s. á., og fjekk þá stefnandinn, hreppsnefndin í Hvolhreppi, fyrst að vita um jarðarsölu þessa. Taldi hreppsnefndin sölu þessa ógilda og óbindandi fyrir sig, vegna þess að ábúandinn hefði í raun og veru ekki keypt jörð- ina, heldur hefði hann selt forkaupsrjett sinn að henni sem ábú- andi meðstefndam Sæmundi Oddssyni, fyrir 1000 krónur eða aðra álíka upphæð áður eða um sama leyti og Hjalti Jónsson gaf út afsalið til ábúanda, enda hafi þá Sæmundur greitt jarðarverðið fyrir ábúanda. Stefnandi taldi því, að í raun og veru hefði Sæ- mundur Oddsson keypt jörðina af Hjalta Jónssyni, og aðeins notað rjett ábúanda til að kaupa jörðina, og hafi því salan til ábúanda aðeins verið pro forma og hann hafi ekki neytt forkaupsrjettar síns að lögum, en þá beri henni forkaupsrjetturinn, er henni hafi aldrei verið gefinn kostur á að neyta. Útaf þessu hefur hreppsnefndin, að undangengnum kærum til sáttanefndar, 31. október 1918, höfðað mál þetta með rjettar- stefnu, dags. 6. febrúar 1919, gegn áðurnefndum Hjalta Jónssyni og Sæmundi Oddssyni og síðan með framhaldsstefnu 11. júlí 1919 gegn áðurnefndum ábúanda, Sveini Árnasyni, einnig að undangenginni sáttatilrann, og hefur nefndin sem stefnandi gjört þær rjettarkröfur, að salan til ábúandans og þar af leiðandi sal- an frá ábúandanum verði dæmd ógild, og henni verði tildæmdar forkaupsrjettur að jörðinni fyrir sama verð og með sömu kjörum og greinir í afsalsbrjefi til meðstefnds Sæmundar Oddssonar, og að stefndu verði in solidum, það er: einn fyrir alla og allir fyrir einn, að viðlögðum dagsektum, skyldaðir til að gefa nefndinni af- sal fyrir jörðinni, að stefndu verði in solidum dæmdir til þess að bæta nefndinni tjón það, er hún hafi beðið fyrir brot á for- kaupsrjettinum, eftir því sem óvilhallir menn mundu meta, og loks að stefndu verði dæmdir til að greiða nefndinni málskostn- að að skaðlausu, eða eftir mati rjottarins. Hinir stefndu hafa af sinni hálfu gjört eftirfarandi rjettar- kröfur: Meðstefndur Sæmundur Oddsson hefir, að því er formhlið málsins snertir, gjört þá rjettarkröfu, að málinu verði vísað frá rjettinum fyrir ólöglega málasamsteypu, þar sem honum sje stefnt 131 í sameiningu við annan mann, Hjalta Jónsson, og því haldið fram af stefnanda, að þeir sjeu samábyrgir fyrir tvær athafnir, en þær sjeu alveg óháðar hvor annari; önnur framin af Hjalta án hans meðverknaðar, sem sje sala Hjalta til Sveins, er eigi ekkert skylt við sölu Sveins til hans, og geti hann því enga ábyrgð borið á hinni fyrri sölu jarðarinnar, og Hjalti enga ábyrgð á hinni síðari sölu hennar. Í öðru lagi krefst hann frávísunar málsins að því er með- stefnda Hjalta Jónsson snertir, vegna þess að honum sje stefnt fyrir aukarjett Rangárvallasýslu, en eigi þó heimili suður Í Reykjavik, jafnframt og hann telur óheimilt að stefna honum fyrir varnarþing jarðarinnar, af því að í máli þestu sje eigi ágreiningur um beinlínis eignarrjett yfir jörðu. Þegar dæma á um frávisunarkröfur hinna stefndu, þá verður að athuga þær í sambandi við þá staðhæfingu stefnandans, að sala Hjalta Jónssonar til Sveins Árnasonar hafi að eins verið pro forma, en raunverulegur kaupandi jarðarinnar Stóra-Moshvols hafi verið meðstefndur Sæmundur Oddason, og hafi því Hjalti sem seljandi brotið með þessu þá skyldu, er á honum hvildi, að bjóða eða bjóða láta stefnanda, hreppsnefnd Hvolhrepps, jörðina til kaups, að ábúanda raunverulega frágengnum. Það brot, sem hjer er um að ræða, er fólgið í blekkingu, sem eigi verður framkvæmt eftir eðli sínu nema með tveimur at- höfnum, nefnilega með pro forma afsalsbrjefi, fyrst frá seljanda til ábúanda og síðan weð öðru afsalsbrjefi frá ábúanda til hins raun- verulega kaupanda. Lögbrotið, sem framið er á þennau hátt, er því að eins eitt, en til þess að fullkomne það þurfa tvær at- hafnir, sem sje, fyrst afsal seljanda til ábúanda og síðan afsal ábúanda til hins sanna kaupanda, og aðilar að þessu eina lögbroti eru þvi eftir eðli sínu þrír, eða allir hinir stefndu, en hitt er annað mál, hvort þau skilyrði eru fyrir hendi, er þurfa til þess, að þeir allir verði taldir samsekir; gæti verið að seljandi hafi verið blektur og hann hefði unnið að brotinu í góðri trú, en ekki nauðsynlegt, að um það sje vissa fengin þegar málssókn er hafin. Það verður því ekki á það fallist, að hjer sje um ólöglega málasamsteypa að ræða, og verður máli þessa eigi frávísað fyrir þá sök. En hvað viðvíkur hinni ástæðunni til frávísunar, að sökinni sje ranglega stefnt til varnarþings jarðarinnar, að því er með- stefnda Hjalta Jónsson snertir, einkanlega fyrir það, að í máli 132 þessu sje eigi ágreiningur um eignarrjett yfir jörðu, þá er það heldur ekki rjett. Fyrsta krafa stefnandans er þó einmitt sú, að afsalsbrjef meðstefnda Hjalta, sem pro forma afsalsbrjef til Sveins Árnasonar, verði dæmt ógilt, og dómsályktun um þetta hlýtur eftir eðli sínu að ganga á undan, áður en til þess kemur, að stefnanda verði dæmdur umkrafinn forkaupsrjettar. Verður því að álíta, að meðstefndum Hjalta Jónssyni sje rjettilega stefnt að svara til sakar í máli þessu á varnarþingi jarðarinnar, samkvæmt N. L. 1—2— 18. Enda sýnist eðlilegast, að þannig vaxið mál sem þetta sjó Í heildinni sótt og varið á varnarþingi jarðarinnar, er fellur saman við varnarþing hinna annara málsaðila. Þá krefst meðstefndi Sæmundur Oddsson, fyrir hönd með- stefnda Hjalta Jónssonar, að hann verði sýknaður þegar af þeirri ástæðu, að hann sje ekki rjettur sakaraðili, er byggist á því, að meðstefndur Hjalti Jónsson hafi að vísu haft umboð til þess að selja jörðina vestasta Stóra-Moshvol fyrir hönd erfingja Ólafs Magnússonar, en ekki haft neitt umboð til þess að svara til sakar í þessu máli. Að því er þessa sýknunarástæðu snertir, má vísa til þess, sem áður er sagt um frávísun málsins fyrir ólöglega málasam- steypu. Meðstefndur Hjalti Jónsson, er. í þessu máli ekki sakaður um það, að hafa selt jörð umbjóðandans, heldur fyrir það, að hafa selt hana á þann hátt, að sala hans hafi orðið meðorsök til lögbrots gegn stefnanda, og verður hann þegar af þeirri ástæðu að skoðast rjettur sakaraðili, en ekki umbjóðandinn. Loks hafa hinir stefndu neitað því, að hin umþráttaða sala meðstefnda Hjalta Jónssonar til ábúandans Sveins Árnasonar, hafi verið pro forma, eða að eins til málamynda, og krefjast þeir al- gjörðrar sýknunar af þeirri ástæðu, svo og greiðslu málskostnað- ar eftir rjettarins mati. Þetta er auðvitað aðalatriðið í málinu og röksemdafærsla um önnur atriði fer fyrir ofan garð og neðan. Skal það þá af rjettarins hálfu tekið fram, að hjer ræðir um leið til þess að brjóta þann forkaupsrjett til kaupa á jörðu, ér lög nr. 30, 20. okt. 1905, um forkaupsrjett leiguliða o. fl., hafa veitt sveitarfje- lögum við jarðarsöla, og það kemur ekki málinu við, þótt þriðji maður í þessu máli hefði getað náð tilgangi sínum aðra leið, er hann hefur ekki farið. 133 En pro forma sala til ábúanda, er Í raun og veru engin sála til hans, og þótt hann Í skjali láti nefna sig sem kaupanda, án þess að leggja fram nokkurt andvirði og selja aftur sem slíkur þriðja manni, er leggur fram andvirðið frá sjálfum sjer, þá þýðir það ekki annað en hjálp ábúandans til þess að láta þriðja mann ná kaupum á jörðu, sem hann ella hefði ekki getað fot kaup á vegna forkaupsrjettar viðkomandi sveitarfjalags. Hlýtur því ábúandi og kaupandi að vera jafnan í vitorði um slíka sölu, en ekki nauðsynlegt að upphaflegur seljandi hafi bagmynd um hið rjetta samhengi sölunnar. Stefnandi hefur nú leitt ýms rök og líkur að því, að þannig löguð sala hafi átt sjer stað, er meðstefndur Hjalti Jónsson seldi ábúandanum og meðstefndum Sveini Árnasyni, meðal ann- ars með því, að láta mótpartinn leggja Íram skjal, dags. 21. mars 1918, rjettarskjal nr. 27 í málinu, er ssnnar það að Sveinn Árnason hefir með skjali þessu gefið Sæmundi Oddssyni umboð til þess að kaupa hálfan Stóra-Moshvol fyrir alt að 3000 krónar, og jafnframt til þess að útvega fyrir sig peninga til kaupanna. Í öðru lagi hefur stefnandi rjettilega bent á það, sem ósenni- legt, að ábúandinn hafi keypt jörðina fyrir sjálfan sig, að hann selur hana rúmum mánaði seinna umbjóðanda sinum fyrir hina sömu upphæð og hann keypti jörðina fyrir. Í þriðja lagi hefir Sæmundur Oddsson ekki fengist til, þrátt fyrir áskorun mótpartains, að skýra frá því, hvaðan honum komu peningar, ér hann keypti jörðina fyrir ábúandann, samkvæmt umboði hans; og loks hefir stefnandi látið leiða 4 vitni, er bera það öll, að Sveinn hafi sagt þeim það hverju í sínu lagi, að Sæmundur Odds- son hafi greitt sjer fja fyrir forkaupsrjettinn að ábýlisjörð hans. Þrjú vitnin bera, að hann hafi talað um „mikið háa borgun“, og eitt vitnið, að hann hafi tilnefnt 1000 kr. Eitt vitnið ber, að Sveinn hafi sagt sjer þeita 22. mars 1918, annað um mánaðamót mars og april s. á. og hið þriðja í byrjun apríl s. á. Og öll bera þan, að hann hafi tilgreiut Sæmund Oddsson sem kaupanda að forkaupstjettinum, og skiftir þetta atriði miklu í málinu. Að visu verður að fallast á það með hinum stefndu, að vrðalagið um sölu og kaup forkaupsrjettarins hljóti að vera á misskilningi bygt, þvi forkaupsrjettar leiguliða er bundinn við psrsónu leiguliðans, og getur þar af leiðandi ekki gengið kanp- um og sölum; hið gagnstæða mundi og gjöra forkaupsrjett sveitar- fjlaga að engu. Hitt er annað mál, að leiguliði getur tekið fje 134 fyrir það að afsala sjer forkaupsrjettinum og væri lögfuli sönnun fyrir því, að Sveinn Árnason hefði afsalað sjer forkanps- rjetti að jörðinni til Sæmundar Oddssonar, áður en afsalsbrjef Hjalta var útgefið til hans, þá væri það jafnframt sannað, að kaup Sveins af Hjalta hefðu að eins verið gerð til málamynda og leitt til þess að bera fyrir borð forkaupsrjett hreppsnefndar- innar. En þar sem álita verður, að stefnanda hafi eigi tekist þetta, en hins vegar fært sterkar líkur fyrir því, samkvæmt áður sögðu, að svo hafi verið, þé virðist rjett. að láta úrslit málsins vera komin undir synjunareiði hinna stefndu um þetta atriði. Í þessu sambandi er rjett að geta þess, að Sveinn Árnason andaðist IT. ágúst 1919, og getur því ekki komið til greina að leggja honum fyrir synjunareið, og heldur ekki fyrir meðstefnda Hjalta Jónsson, því engar líkur eru fram komnar fyrir því, að honum hafi verið kunnugt um málamyndakaupin eða rjettara sagt forkaupsrjettarafsal Sveins, annað en áðurnefnt umboðsskjal, rjettar- skjal 27, sem eins vei getur bent til þess, að hann hafi verið í góðri trú um það, að Sveinn væri raunverulegur kaupandi, er hann afsalaði honum jörðinni. Verður því synjnnareiðurinn að leggjast fyrir Sæmund Oddsson einan, þannig, að ef hann synjar fyrir það með eiði, að bafa greitt Sveini Árnasyni fyrir 16. april 1918 einhverja fjárupphæð fyrir forkaupsrjett eða rjettara sagt, afsal Sveins á forkaupsrjetti hans honum til handa, þá skuli fram- farin jarðarkaup standa óhögguð. En vinni hann ekki eiðinn, þá skuli þinglesin afsalsbrjef frá Hjalta til Sveins og Sveini til Sæ- mundar vera ógild, og meðstefndur Sæmundur Oddsson skal skyld- aður til, fyrir hönd hinna stefndu innan ákveðins tíma frá lög- legri birtingu dómsins, að viðlagðri 10 króna sekt til sveitar- sjóðs Hvolhrepps fyrir hvern dag, er fram yfir líður, að selja hreppsnefnd Hvolhrepps fyrir hönd hreppsfjelagsins, hálfa jörð- ina Stóra-Moshvol, vestri helminginn, með sömu kjörum og ræðir um í afsalsbrjefi Sveins Árnasonar, dags. 25. maí 1918, og skal hreppsnefndinni veittur sami frestur og ræðir um Í áðurnefndum lögum um forkaupsrjett leiguliða o. fl. 5. gr. til þess að segja til þess hvort hún gungi að kaupunum. Að því er snertir kröfu stefnanda um bætur fyrir tjón eftir mati óvilhallra manna, ef endanleg úrslit málsins falla henni í vil að öðru leyti, þá er af stefnandans hálfu ekkert upplýst um það, í hverju slíkt tjón eigi að vera fólgið, og þó að nokkur dráttur verði á því, að hreppurinn nái kaupum á jörðimi, þá 135 verður ekki sjeð, að það hafi í för með sjer tekjamissi fyrir hann, því útgjöldin á sama tíma mundu hafa orðið lík, og ber því ekki að taka þessa kröfu til greina, hvernig sem málið fer. Um málskostnaðarkröfur málsaðila er það að segja, að verði álagður eiður unninn, þá þykir rjett að málskostnaður falli niður, en verði úrslitin á hina hlið, þá þykir og varhugavert, að dæma stefndu til greiðslu málskostnaðar in solidum, með sjerstöku til- liti til þess, sem áður er Sagt, að líkur benda heldur til þess, að meðstefndur Hjaiti Jónsson hafi verið in bona fide — án þess nokkuð sje þó upplýst frá hans hálfu í því efni — um mála- myndakaup ábúandans, og ennfremur það, að ábúandinn er nú dáinn og þykir því rjett, einnig í þessu tilfelli, að láta máls- kostnað falla niður, og áð öðru leyti eftir atvikum. Meðstefndur Sveinn Árnason lá veikur þegar honum var birt sáttanefadarfyrirkell í málinu, og er engin afsökun frá hans hendi framkomin um það, að hann hafi eigi getað fengið annan mann fyrir sig til þess að mæta á sáttafundinum — hefur þó látið mæta fyrir sig fyrir rjettinum —, þá átti hann fyrir þetta að sæta sekt til landssjóðs, en þar sem hann er nú dáinn, þykir rjett, að láta sektina falla niður. Málsaðilar hafa komið sjer saman um, að telja dóminn sjer birtan á þeim degi, er hann er uppkveéðinn. Vegna ýmsra annara embættis-anua dómarans, hefur eigi unnist tími til að leggja fyr dúm á mál þetta. Föstudaginn 14. janúar 1981. Nr. 32/1920. Rjettvísin (Eggert Claessen) segn Hallgrími Finnssyni, Geir Páls- syni og Elíasi F. Hólm (Guðm. Ólafsson, B. P. Kalman og Pietur Magnússon), sem eru ákærðir fyrir brot á 288. og 261. gr. hegn- ingarlaganna og Hallgrímur að auki fyrir brot á 230. gr. sömu laga. 136 Dómur aukarjettar Reykjavíkur 3. desem- ber 1920: Hinir ákærðu: Hallgrímur Finnsson, Geir Pálsson og Elías F. Hólm, sæti betranarhúsvinnu, Hallgrímur í þrjú ár, Geir í tvö ár og sex mánuði, en Elías í tvö ár. Kjartani Helgasyni Í Moshúsum geymist rjettur til skaðabóta hjá ákærðum Hallgrími Finnssyni fyrir framangreinda neta- og fiskitöku. Ákærður Elías F. Hólm greiði sjerstaklega 25 krónur í máls- varnarlaun til hins skipaða talsmanns sins, Pjetars Magnússonar hæstarjettarmálaflutningsmanns, Allan annan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kastn- að greiði hinir ákærðu allir Íyrir einn og einn fyrir alla. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Afbrot hinna ákærðu ber að heimíæra undir 288. gr. síðari málslið, sbr. 55. gr. og 46. gt., svo og undir 261. gr. sbr. 55. gr. hinna almennu hegningar- laga, og að því er Hallgrím Finnsson snertir einnig undir 230. gr. og ákveðst hegningin með hliðsjón af 63. gr. Eftir ástæðum málsins og hlutdeild hvers hinna ákærðu í hinum drýgðu glæpum, sem í öllu verulegu er rjett lýst í aukarjettardóminum, þykir hæfilegt að ákveða hegninguna þannig, að Hallgrím- ur Finnsson sæti betrunarhúsvinnu í þrjú ár, Elías F. Hólm í tvö ár og sex mánuði og Geir Pálsson í tvö ár. Eiganda þorskanetanna og fiskjarins, sem stolið var, verða ekki dæmd iðgjöld í þessu máli. Um málskostnað í hjeraði á aukarjettardómin- um að vera óraskað. Ákærðu greiði, einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar með talin málflutningslaun til sækjanda, 250 kr., og til verjendanna, 100 kr. til hvers þeirra. Í hæstarjetti hefir verið lagt fram afsalsbrjef til ákærða Geirs Pálssonar fyrir mótorskipinu >Leoc og 137 sömuleiðis hegningarvottorð Hallgríms Finnssonar og Elíasar F Hólm úr Snæfellsnesssýslu, er útveguð hafa verið eftir að málið var dæmt í hjeraði. Í dómsgjörðunum er þess ekki getið hvers vegna ekki hefir verið útvegað fæðingarvottorð Geirs Pálssonar. Að öðru leyti hefir meðferð málsins í hjeraði verið vítalaus. Því dæmist rjett vera: Hinir ákærðu sæti betrunarhúsvinnu, Hall- grímur Finnsson í þrjú ár, Elías F. Hólm í tvö ár og sex mánuði og Geir Pálsson í tvö ár. Um „málskostnað í hjeraði á aukarjettardóm- inum að vera óraskað. Ákærðu greiði, einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda fyrir hæsta- rjetti, hæstarjettarmálaflutningsmanns Eggerts Claessen, 250 kr. og til verjendanna, málaflutn- ingsmannanna Guðmundar Ólafasonar, Björns P. Kalman og Pjeturs Magnússonar, 100 kr. til hvers þeirra. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svv: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað gegn þeim Hall- grimi Finnssyni, skipstjóra, til heimilis á „Hotel Skjaldbreið“, Geir Pálssyni trjosmið til heimilis í Lokagötu nr. 14 og Elíasi Finnssyni Hólm, kaupmanni, til heimilis á „Hotel Skjaldbreið“, fyrir brot á ákvæðum 288. gr. og 261. gr. hegningarlaganna frá 1869, og að því er ákærðan Hallgrím snertir, einnig fyrir brot á ákvæðum 230, gr.Jaganna, og eru málavextir þeir ernú skal greina. Ákærður Hallgrímar, sem er albróðir ákærðs Elíasar, var 138 mjög illa stæður peningalega. Hann skuldaði t. a. m. Elíasi bróður sínum um 8000 krónur og Elías, sem hefur „Hotel Skjald- breið“ á leigu, hafði orðið að taka hann með konu og barni hús- næðislausan og lána honum 3 gestaherbergi í hótelinu. Auk þess skuldaði Hallgrímur ekkja bróður þeirra Elíasar að minsta kosti 1000 krónur, er hún þurfti að fá borgaðar, en hann gat ekki greitt. Einu sinni síðast í september eða fyrstu dagana í október í ár fór Hallgrímur að tala um það við Elías bróður sinn, að hægt væri að græða fje á þann hátt að leigja skip, vátryggja svo vör- ur, sem ekki væru til í skipinu og sökkva því svo. Kvaðat Hallgrimur vita til þess að þetta hefði verið gjört í Noregi og lánast vel. Í sambandi við þetta tal, taldi Hallgrímur fram skuld- ir sínar, sem voru um fjórtán þúsund krónur.; Elias kveðst hafa tekið lítið undir þetta tal Hallgríms, en tók þó ekki þvert fyrir að eiga hlut í sliku. Um líkt leyti kom það til tals, að þeir bræður leigðu m/sk. „Hermóð“ og eign ákærðs Geirs m/sk. „Leo“, sem er 43 smálestir brútto, meðfram vegna þess, að Geir skuld- aði Elíasi peninga. Orðaði Hallgrímur það við Geir, er tók því líklega, en ekkert var á það minst milli þeirra Hallgríms og Geirs, í fyrsta skifti, er þeir áttu tal um þetta, að „Leo“ yrði sökt. Rjett á eftir hittust þeir Hallgrimur og Geir hjá „Liver- pool“ og gengu saman upp Í Fiseherssund og átti þá Geir upp- tökin að samtali og samningi milli þeirra um það, að Hallgrímur, sem vera átti skipstjóri á „Leo“, skyldi sökkva skipinu. Sagði Geir Hallgrími að skipið væri vátrygt fyrir 75.000 krónum í Sjóvátryggingarfjelagi Íslands, og að „totalforlis“ yrði það að vera, því annars fengi hann ekkert útborgað af vátryggingar- upphæðinni, og var það rjett því skipið var að eins vátryggt á þann hátt. Hallgrímur hefur kannast við að hafa strax mótmæla- laust gengið inn á þetta og varð það þegar að samingi milli þeirra og átti Hallgrímur að fá 3000 krónur í sinn hlut af vá- tryggingarupphæðinni en Geir hitt. Kom Hallgrimur með þá uppástuugu, að áður en skipið legði hjeðan í ferð þá, er því yrði sökt Í, skyldi meitlað eða höggvið inn í planka í byrðingnum kringum hæfilega stórt stykki, er svo ekki þyrfti annað en að slá á til þess að það færi úr. Þetta ráð líkaði Geir ekki, þótti það of hættulegt fyrir skipshöfnina. og varð það þá úr, að þeir á- kváðu án þess að upplýst hafi orðið, hvor þeirra átti þá appá- stungu, að hæfilega mörg og stór göt skyldu boruð á skipið áður en það færi Í ferðina og tappar settir í þau, er svo mætti kippa 139 úr. Kom þeim saman um, að skipinu skyldi sökt vestnr undir Jökli í góðu veðri, en ekki var ákveðinn þá tíminn, er þetta skyldi ske. Hallgrímur sagði svo Elíasi bróður sinum að Geir vildi leigja skipið og láta sökkva því, og nú væri sjálfsagt fyrir þá að nota tækifærið og mótmælti Elias því ekki, en kveðst hafa færst undan í flæmingi að gera leigusamninginn við Geir, er Hallgrímur var áfjáður í að kæmist á, en þó varð það úr, að þeir bræður gjörðu leigusamning um skipið við Geir 10. október þ. á., tóku við því 15. s. m., gjörðu samning við útgerðarmann hjer í bænum um tvær ferðir með sild til Stokkseyrar og voru búnir að ferma skipið sild frá honum 18. s. m., en frá þeim degi áttu þeir bræður að svara Geir leigu eftir skipið. Var leigutíminn ákveðinn það sem eftir var ársins og leigan 3000 krónur um mánuðinn. Lagði skipið síðan á stað til Stokkseyrar, en varð að snúa aftur vegna óhagstæðs veðnrs, lá svo hjer og beið byrjar. Föstudaginn 5, nóvember þ. á., gjörðist sá samningur milli Hallgríms og manns þess, er sildina átti í „Leo“, að Stokkseyrar-ferðunum skyldi frest- að meðan „Leo“ færi eina ferð vestur á fjörðu, því þangað var hægt að fara eftir vindstöðunni, þótt hún leyfði eigi ferð til Stokkseyrar. Var þá sildinni skipað upp úr „Leo“ og vesturförin ákveðin -og hafði Hallgrímur einsett sjer að sökkva skipinu Í þeirri ferð. Þegar Elías var búinn að gansa inn á það við Hallgrím bróður sinn að eiga hlutdeild í því að sökkva „Leo“, áttu þeir bræðurnir tal um það, hve hátt ætti að vátryggja vörur þær, er talið yrði að sendar yrði með „Leo“ í þeirri ferð, sem honum yrði sökt, og um líkt leyti voru þeir búnir að koma sjer saman um það að skifta jafnt á milli sín netto ágóðanum, sem yrði á hinum fyrirhuguða vátryggingarsvikum þeirra. Sagði Hallgrimur þá, að hvað hagnaðarinn væri minni en 50 þúsund krónur, væri það lítið og miðaði hann þá við skuldir sínar. Elíasi fanst 50 þúsund krónur fallhátt og kveðst hafa stungið upp á 30—40 þúsundum, en það þótti Hallgrími of lágt og kom þeim þá saman um að haga vátryggingunni svo, að nettó hagnaðurinn yrði 50 þús- und krónur. Elías, sem rekur verslun hjer í bænum undir nafninu „A. B. C.“, hafði vátryggingarsamning við Sjóvátryggingarfjelag Íslands og viðskiftabók, er hann þurfti eigi annað en færa inn í í einu lagi verðhæð þeirra vara, er hann sendi með hverju skipi 140 og var sú viðskiftabók sótt vikulega frá vátryggingarfjelaginn og upphæðirnar færðar eftir henni í bækur fjelagsins, en yrði skaði, varð að sundurliða sendinguna eftir á til að færa sönnur á tjónið. Þeir bræður töluðu sig því samau um, hvað standa skyldi á faktúrum þeim yfir vörurnar, er þeir urðu að hafa til taks til sönnunar tjóninu eftir á og skrifaði Elías á nokkrum kvöldum um mánaðamótin október og nóvember heima hjá sjer á „Hotel Skjald- breið“, 8 faktúrar og eina heildarfaktúra yfir vörur, er teldust sendar í hinni fyrirhuguðu ferð, í þessu skyni. Standa á þeim aðallega tóbaksvörur svo og Kína-lifs-elexir, körfastólar o. fl. og er verðhæðin á vörunum samtals talin kr. 6ð.988.46, sem að við- bættum 109/, hagnaði verða kr. 59.387.00, og þá upphæð færði Elías inn í viðskiftabók sína við Sjóvátryggingarfjelagið og tók „boð“ tfjelagsins bókina 9. nóvember þ. á. til innfærslu úr í bæk- ur fjelagsins. . Faktúrurnar samdi Elias með hliðsjón af því, að þeir bræð- ur hefðu 50 þúsund króna hagnað af vátryggingunni. Töldu þeir sjer kostnað við skipið 8000 krónur og stóla þá, er sendir vora, 2000 króna virði. Fimtudags- eða föstudagskvöldið 4. eða 5. s. m. fylti Hall- grímur í viðurvist Elíasar og Í samráði við hann 8—9 kassa með rusli, hálmi og grjóti, og voru þeir síðan fluttir út í „Leo“ svo og 27 körfustólar. Laugardaginn 6. nóvember var „Leo“ tekinn upp að Zimsens- bryggju og sildin tekin úr honum og sett í land. Skipið stóð á þurru um fjöru. Ákvað Hallgrímur þá að bora skipið á fjörunni næsta kvöld, áður en farmur yrði tekinn í það vestur á mánu- daginn. Hitti hann Geir Pálsson um kvöldið og sagði honum frá þessu og talaðist svo til milli þeirra að Geir kæmi niður til Hall- grims kl. 7 á sunnudagskvöldið og þeir færu saman niðar að skipinu og boruðu það. Keypti Hallgrímur „sponsbor“ í Zimsens- búð um kvöldið til þess að bora mað. Sagði Hallgrímur Elíasi frá þessari fyrirætlun þegar um kvöldið. Ekki vissi Geir neitt um fyrirætlun þeirra bræðra um vöru- sendinguna með „Leo“ og ekki heldur um, að Elíasi væri kunn ráðagjörð þeirra Hallgríms um að sökkva skipinu. Sunnudagskvöldið næsta 7. nóvember, kom Geir ekki til Hallgríms eins og um var samið, og kveður hann ástæðuna hafa verið þá, að sjer hafi hrosið hugur við fyrirætlun þeirra. Fjekk Hallgrímur þá Elias bróður sinn með sjer í hans stað. Fóru þeir 141 kl. Jangt gengin 8 ofan að skipinu og út í það, þar sem það stóð við Zimsensbryggja. Hafði Hallgrímur stilt svo til, að eng- inn skipverja var í skipinu. Elías hjelt vörð uppi á skipinu en Hallgrímur fór ofan í káetu, sagaði Í sundur fjöl í káetugólfinu til þess að komast að byrðingnum og tók upp aðra fjöl, er laus var. Boraði hann síðan með sponsbornunn á stjórnborðshlið undir káetugólfinu aftarlega, á öðru og þriðja umfari neðan frá, 6 göt á byrðinginn 3 ceatimetra í þvermál, setti í þau korktappa, er hann bjó til úr ca. þumlungsþykkri korkplötu, er var Í káetunni og batt öngultaum um hvern tappa með lykkju á endanum, og lágu þær niður byrðinginn. Voru 4 götin á neðra umfarinu en tvö á því efra. Var Hallgrímur um klukkustund að þessu, fleygði svo bornum í sjóinn og þeir bræður fóru heim. Ekki hafði Hallgrímur ráðgast um það við Elías eða Geir hve mörg göt skyldu boruð, heldur rjeði því einn og skýrði þeim frá þvi eftir á. „Sponsbor“ notaði hann eftir ráðleggingu Geirs. Mánudaginn 8. nóvember færði Hallgrimur inn á farmskrá „Leo“ eftir fyrirlestri Eliasar vörur þær, er talið var að verslun- in „Á. B. C.“ sendi sjálfri sjer til Ísafjarðar. Var á farmskránni talið sent 24 kassar 40 körfustólar og 3 koffort, en í skipið fór ekki annað frá versluninni en framannefndir S eða 9 kassar með ruslí og 27 stólar. Þá um kvöldið hittust þeir Geir og Hall- grímur og sagði Hallgrímur Geir, að hann væri búinn að bora skipið. —Þriðjudagskvöldið eftir negldi Hallgrímur í viðurvist Eliasar 12—14 þumlunga langa, 3—38'/, þumlungs breiða og *{,„—?l, þumlungsþykka spýta yfir götin með töppunum í á byrð- ingnum á „Leo“. Var hún fest með 2 tveggjaþumlunga nöglum, er reknir voru sinn í hvorn enda hennar þannig, að ca. !/, þuml- ungur stóð upp af fjölinní af hverjum nagla. Höfðu ákærðir orðið ásáttir um, að þetta væri tryggara til þess að tapparnir ýttust ekki inn af þrýstingnum utanfrá og hristingnum frá vjelinni. Miðvikudagsmorguninn 10. nóvember lagði skipið svo á stað í vesturförina og voru á því skipshöfnin, 6 manns með skipstjór- anum, ákærðum Hallgrími og Ó farþegar, þar á meðal ákærður Elías, er kveðst hafa orðið að fara til þess að vekja ekki grun, þar sem hann sendi sjálfum sjer vörurnar á Ísafjörð, og svo til að hjálpa Hallgrími bróður sínum til þess að sökkva skipinu, t. a. m., með því að standa á verði meðan Hallgrímur væri að taka úr tappana. Skipið komst vestur í flóa, fjekk norðvestan- 142 hrið með talsverðum sjó, sneri aftur, kom hingað inn sama kvöldið og beið byrjar til að leggja á stað í ferðina að nýju. Að kvöldi hins 12. nóvember hittust þeir að máli Hallgrim- ur og Geir; sagði Geir Hallgrími þá, að sjer riði á að skipinu yrði sökt sem fyrst því hann byggist við því á hverjum degi að gengið yrði að sjer og lofaði Hallgrími þá 1000 krónum í við- bót við hinar áður lofuðu 3000 krónur, ef hann sökti skipinu fljótt, en Hallgrímur lofaði að gjöra það eins fljótt og veður leyfði og var ákveðið að skipið legði á stað aftur þriðjadaginn 16. nóvember kl. 4 síðdegis; um morguninn fjekk lögreglan til- kynningu um tiltæki þeirra fjelaga með skipið og hóf rannsókn í í málinu. . Ákærðir hafa allir haldið því staðfastlega fram undir rann- sókn málsins, að þeir hafi ekki ætlað að stofna mannslífum í háska með tiltæki sínu. Hitt hafa þeir játað hreinskilnislega og tregðulaust, að þeir hafi ætlað sjer að sökkva skipinu og svíkja ábyrgðarfjelagið. Hallgrimur skipstjóri hefur stöðugt haldið því fram að hann teldi ekki meiri hættu á að fara á sjó með skipinu eftir að það var borað, en áður, sjerstaklega meðan bann sjálfur, sem vissi um götin, stjórnaði því. Skipinu ætlaði hann ekki að sökkva nema í góðu veðri, skamt frá landi og þar sem landtaka væri góð, svo ugglaust væri að skipshöfnin kæmist í land á bátnum, sem eftir því sem upplýst er í málinu, er hæfilegur handa 8 manns Í góðu veðri, en Hallgrímur taldi nægan handa 10 manns. Spýtan, sem negld var yfir tappana sat svo föst, eftir því, sem hann hefir skýrt frá og staðfestist við reynsluna, að henni varð ekki náð frá nema að hún brotnaði, og var þá ekki hætt við að tapparnir þrýstust inn úr byrðingnum. Að því er snertir far- þegana, sem voru með skipinu, er það upplýst, að þeir áttu allir að fara í land á Sandi nema ákærður Elias og kveðst skipstjór- inn hafa ætlað sjer að vera búinn að losna við þá á land áðnr en hann sökti skipinu. Forstjóri Stýrimannaskólans og skipaskoðunarmaður Sjó- vátryggingarfjelags Íslands, sem skoðuðu „Leo“ að tilhlutun rjett- árins meðan á rannsókn málsins stóð, hafa borið það fyrir rjett- inum, að það hafi að þeirra áliti ekki verið að stofna mannslif- um í bersýnilega hætta, þótt skipið hefði farið hina fyrirhuguðu ferð vestar, enda styður þá skoðun reynsla sú, er fjekst 10. 143 nóvember, er skipinu var siglt langt vestur í Flóa í slæmu veðri og hingað aftar, án þess að nein bilun á skipinu kæmi í ljós. Loks má taka fram, að hinir ákærðu Hallgrímur og Elías fórn báðir með skipinu, er það lagði á stað og ætluðu með því aftur og vera á því, er því væri sökt. Eins og tekið er fram hjer að framan, kveðst ákærður Elías hafa komist inn í þetta mál fyrir fortölur Hallgríms bróður sins og til þess að koma honum úr fjárhagsvandræðum hans og hefur Hallgrímur játað, að hann hafi átt upptökin við Elías og verið þess hvetjandi að samningarnir við Geir kæmust sem fyrst á. Geir hefur og borið, að fjárhagsvandræði sín hafi verið þess vald- andi að honum kom til hugar að sökkva skipinu og að hann hafi miklu heldur viljað selja skipið fyrir talsvert minni upphæð, en vátryggingarupphæðinni nam, heldur en að þvi væri sökt og er það upplýst, að hann reyndi að selja skipið fram að þeirri stand, er hann var tekinn fastur, og það fyrir 65.000 krónur. Um ákærðan Hallgrím Finnsson er það ennfremur sannað með eigin játningu hans, að um síðastliðna páska hafi hann, á Skirdagskvöld að hann minnir, verið suður í Miðnessjó á m/b. Eggert Ólafssyni, er hann átti hlut í og var formaður fyrir. Urðu þeir þá varir við netatrossu Í sjónum. Varð það þá að sam- komulagi milli allrar bátshafnarinnar, 11 manns að ákærðum með- töldum, að þeir skyldu taka og slá eign sinni á netin og fisk þann, er í þeim var. Drógu þeir svo öll netin, 8 að tölu, upp í bátinn, tóku úr þeim fisk þann, er Í þeim var og hjeldu hingað með fiskinn, seldu hann og fjekk hver á bátnum rúmar 17 krónur í hlut af andvirði hans. Netin fengu tveir menn af bátshöfninni og skyldu þeir greiða hinum 10 krónur hverjum fyrir hvers hluta í þeim. Net þessi átti Kjartan Helgason í Moshúsum, komst hann að því hverjir hefðu tekið netin og bar það á ákærðan, er þeir hittust hjer í bænum í septemberlokin síðustu. Kveðst hinn á- kærði ekki hafa meitað því og það orðið að samningum milli þeirra, að ákærður greiddi Kjartani 1000 krónur í febrúar næst- komandi fyrir aflann og atvinnutjón og skilaði aftur netunum eða öðrum jafngóðum, en Kjartan tæki kæru sína yfir netaþjófnað- inn aftur. Allir erna hinir ákærðu komnir yfir lögaldur sakamanna og hefur enginn þeirra áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt 10 144 hegningarlagabrot. Þeir voru allir settir Í gæsinvarðhald 17.t. m. og sitja þar enn. Brot ákærðu heyra að áliti rjettarins undir 288. gr. síðari málslið sbr. 55 gr. og 45. gr. svo og 261. gr sbr. 55. gr. hegningar- laganna og, að því er ákærðan Heillgrim snertir, einnig undir 930. gr. sbr. 53. gr. laganna. Þykir relsing sú, er þeir hafa til unnið og sem ákveða ber með tilliti til 63. gr. nefndra laga, hæfi- legs ákveðin betrunarhúsvinna í þrjú ár að því er Hallgrím snertir, tvö og hálft ár að því er Geir snertir og tvö ár að því er Elías F. Hólm snertir. Kjartani Helgasyni í Moshúsum ber að geyma rjett sinn til skaðabóta hjá ákærðum Hallgrími fyrir neta- og fiskþjófnaðinn. Ákærður Elías F. Hólm greiði sjerstaklega málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns hjer við rjettinn, Pjetars Magnús- sonar hæstarjettarimálaflutningemauns, er ákveðast 25 krónur. Allan annan af máli þessu löglega leiddar og leiðandi kostn- að greiði allir hinu ákærðu in solidum. Rekstur málsins hefur verið vítalaus. Mánudaginn 31. jan. 1921. Nr. 29/1920 Hreppsnefnd Mosvallahrepps (Eggert Claessen) gegn Pjetri A Ólafssyni (B. P. Kalman), um útsvarsskyldu stefnda í hreppi þar sem hann ljet leggja á land sild til verkunar. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 18. febr. 1920. „Hin umbeðna fjármámsgjörð á ekki fram að fara“. Dómur hæstarjettar Fógetaúrskurðinum í máli þessu, sem hrepps- nefndin í Mosvallahreppi hefir skotið hingað, að 145 fengnu uppreistar- og gjafsóknarleyfi, á, af ástæðum þeim, sem greinir í forsendum úrskurðarins, að vera óraskað, þó með þeirri athugasemd að skipin voru gjörð út frá Reykjavík og Ingólfsfirði. Áfrýjandinn greiði stefnda málskostnað. fyrir hæstarjetti með 100 kr. Skipuðum talsmanni áfrýjanda bera 75 kr. í málssóknarlaun af almannafje. Því dæmist rjett vera: Fógetaúrskurðinum skal óraskað. Hæstarjettarmálflutningsmanni Eggert Claes- sen bera 75 kr. málsóknarlaun af almannafje Áfrýjandinn, hreppsnefnd Mosvallahrepps, greiði stefnda, Pjetri A. Ólafssyni, 100 kr. máls- kostnað, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í máli þessu hefir hreppsnefnd Mosvallahrepps í Ísafjarðar- sýslu krafist lögtaks á 50 króna aukaútsvari og 7 króna skóla- gjaldi, er lagt hefur verið á Pjetur A. Ólafsson konsul, til heimilis hjer í bænum, í tjeðum hreppi fyrir fardagaárið 1918 — 1919. Byggir hreppsnefndin þar heimild sína til útsvarsálagningar þessar- ar á því, að gjörðarþoli hafi látið verka þar í hreppnum sild af tveimur skipum svo hundruðum tunna skifti. Gjörðarþoli kannast við að hann fyrri hlata septembermán- aðar 1918 hafi látið flytja í land í Mosvallahreppi og komið þar fyrir til verkunar gegn ákveðnu gjaldi nokkuð á fjórða hundrað tunnur af sild, er veidd var á tveim skipum, sem haldið var út frá Patreksfirði og höfðu alla afgreiðslu og bækistöð sína þar, en lögðu aðeins nokkurn hluta af afla sínum um stuttan tíma í land á Ísafirði og í Mosvallahreppi til verkunar en á hvorugum þessara staða hafði gjirðarþoli sildverkunarstöð sjálfur heldur fjekk síldina verkaða hjá öðrum gegn ákveðnu gjaldi. Telur gjörð- arþoli sig því ekki hafa rekið neina þá atvinnu í Mosvallahreppi 10* 146 umrætt ár, er baki honum útsvarsskyldu þar og hefur því mót- mælt að hin umbeðna lögtaksgjörð fari fram. Rjetturinn fær nú ekki sjeð, að það út af fyrir sig, að koma afld í verkun hjá öðrum á ákveðnum stað, baki útsvarsskyldu, eftir lögum nr. 48 frá 3. nóvember 1915 eða öðrum lögum, á þeim stað, er verkunin fer fram og þar sem eigi er upplýst, að giörðarþoli hafi rekið síldveiði með nót eða arðsama atvinnu Í Mosvallahreppi umrætt ár, verður útsvarsálagningin að teljast óheimil að lögum og útsvarið ekki tekið lögtaki. Mánudaginn 21. febr. 1921. Nr. 3/1920 Jón S. Pálmason gegn hreppsnefnd Þverárhrepps Dómur hæstarjettar. Málsókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jón S. Pálmason, er eigi mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Svo greiði hann og stefndu, hreppsnefnd Þverárhrepps, er hefur gjafvörn í málinu og hefur látið mæta, eftir kröfu skipaðs málflutningsmanns hennar, 50 krónur í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. 147 Miðvikudaginn 2. mars 1921 Nr. 21/1920 h.f. Kveldúlfur (Eggert Claessen) gegn Ólafi Þorvaldssyni (Guðm. Ólafsson) um skaðabætur fyrir tjón,er varð við bifreiðarakstur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. ág. 1920: Kærði Davíð Jónsson greiði 76 króna sekt í bæjarsjóð Reykjavíkur og allan af máli þessu löglegan leiddan og leiðandi kostn- að. —H.f. Kveldúlfur greiði Ólafi Þorvaldssyni kr. 502.80 í skaða- bætur. Ídæmdar skaðabætur greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa og dóminum að öðru leyti að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Lögreglurjettardóminum hefir aðeins verið áfrýj- að að því er snertir skaðabæturnar og hefir áfrýj- andi krafist aðallega að skaðabótaákvæði dómsins verði dæmt dautt ög ómerkt og að skaðabótakröfunni verði vísað frá lögreglurjettinum, en til vara að áfrýj- andi verði sýknaður af skaðabótakröfunni og til þrautavara, að hann verði að eins dæmdur til að greiða kr 195,30. Ómerkingar og frávísunarkröfu sína byggir áfrýj- andi á því, að málið að því er skaðabæturnar snertir hefði átt að reka sem einkamál í hjeraði, en ekki sem opinbert lögreglumál. En þar sem refsimál fyrir brot gegn lögum nr. 38, 14. nóv. 1917 um notk- un bifreiða eru eftir eðli sínu opinber lögreglumál — ef þau ekki rekast sem almenn sakamál, — og þar sem ennfremur skaðabótaákvæði laganna er sett sem viðbót við refsiákvæðið og Í náið samband við það, verður að álita, að sá er tjón bíður sem afleiðing af broti gegn lögum þessum eigi rjett á að 148 fá skaðabæturnar ákveðnar og dæmdar af lögreglu- rjettinum samhliða refsímálinu. Verður því krafa áfrýjanda um ómerkingu og frávísun frá lögreglu- rjettinum ekki tekin til greina Krafa áfrýjanda um algerða sýknun verður heldur ekki tekin til greina, með því að það er sannað að hinn kærði bilstjóri hefur ekið með ot- miklum hraða og það verður eigi ætlað að slysið hefði hlotið að vilja til, ef ökumaður hefði sýnt nægi- lega varkárni. En þar sem áfrýjandi hjer fyrir rjett- inum hefur ómótmælt haldið því fram að meðalgang- verð eða markaðsverð á þrjevetrum hryssum hafi sumarið 1980 verið 242 kr 50 a. og stefndi hefur ekki upplýst að tryppi það, er varð undir bifreiðinni, hafi verið sjerstaklega verðmætt, verður áfrýjandi eigi dæmdur til að greiða stefnda hærri skaðabætur en nefnda upphæð, að frádregnum þeim 47 kr. 20 a. er ræðir um í lögreglurjettardómnum eða kr. 195.30. Þar sem áfrýjandi kom ekki fram með mótmæli gegn skaðabótakröfu stefnda fyrir lögreglurjettinum, þótt hann mætti fyrir rjettinum og fengi þar vit- neskju um skaðabótakröfuna og væri tilkynt að dóm- ur yrði látinn ganga um hana í málinu, þykir rjett að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Það er aðfinsluvert að mál þetta hefur verið 8 vikur undir dómi án þess dráttur þessi sje nægi- lega rjettlættur. Því dæmist rjett vera: Átfrýjandi, hlutafjelagið Kveldúlfur, greiði stefnda, Ólafi Þorvaldssyni, 195 kr. 30 a. Málskostnaður fellur niður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum, 149 Forsendur hins áfrýjaðs dóms hljóða svo: Hinn 18. maí. þ. á. ók Davíð Jónsson, bifreiðarstjóri, Njála- götu 53 hjer í bænum, vörnflutningabifreiðinni R. E. nr. 19, eign Kveldúlfsfjelagsins hjer Í bænum, hlaðinni af fiski suður að Mels- húsum; þegar á Framnesveginn kom, sá hann 3 hross austanvert við veginn, hjeldu þau í hægðum sínnm vestar yfir veginn og var eitt þeirra síðast, 9 vetra hryssa, eign Ólafs Þorvaldssonar Fichersundi 1, var komin upp á veginn skamt fyrir framan bif- reiðina, kveður kærður hana hafa tekið skyndilega viðbragð og snúið sjer alveg við, en Í þeim svifum rakst bifreiðin á hana, velti henni um koll, fór yfir hana og braut báða afturfætar hennar, var hún síðan drepin að tilhlutun lögreglunnar. Kærður hefur kannast við að hafa ekið með 16-—20 km. hraða á klukkustund og að hann hafði eigi hægt á bifreiðinni þótt hann sæi hrossin vera að fara yfir veginn og ekki fyr en bifreiðin var komin fast að hryssunni, sem fyrir henni varð, kveðst hann þá hafa bremsað svo sem saðið var, en sjer hafi samt sem áður eigi tekist að stöðva bifreiðina áður en hún rakst á hryssuna. Kærður hefur því ekið með of miklum hraða og eigi sýnt nægilega varkárni. Hefur hann með þessu gjörst brotlegur gegn 6. gr. laga nr. 88 frá 14. nóvember 1917 sbr. 49. gr. lögreglu- samþyktar fyrir! Reykjavík frá 19. april. 1919 og þykir refsing sú, er hann hefur til unnið, hæfilega metin 75 króna sekt, er renni í bæjarsjóð. Eigandi hryssu þeirrar, er fyrir slysinn varð, hefir gjört þá kröfa í málinu, að eigendur bifreiðarinnar verði dæmdir Í því til ð greiða sjer 550 kronur Í skaðabætar fyrir hana, að frádregn- um kr. 47.90, er hann hefir fengið fyrir hana. Kveldúlfsfjelagið hefir látið mæta í málina og eigi hreyft neinnm mótmælum gegn kröfum eiganda hryssunar. Verður því að taka skaðabótakröfuna til geina, sbr. 15. gr. bifreiðarlaganna. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, ber kærðum Davíð Jónssyni, að greiða. Drátturinn á dómsuppsögn Í máli þessu stafar af embættis- önnum dómarans og hefir því enginn ónauðsynlegur dráttur á því átt sjer stað. 150 Mánudaginn 17. mars 1921. Nr. 20/1990. Magnús Magnússon (Pjetur Magnússon) Begn Finnboga G. Lárussyni (Eggert Claessen), viðvíkjandi útburði af jörð. Úrskurður fógetarjettar Gullbringu- og Kjósarsýslu 11. júní 1919: Utburð ber að framkvæma á gerðarþola af þeim helming jarðarinnar Króks í Gerðahreppi, sem hann áður hefir haft í sjálfsábúð, en krafa gerðarbeiðanda um útburð hans af hinum helmingi jarðarinnar verður ekki tekin til greina. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinuu áfrýjaða úrskurði hefir áfrýjandi ekki fært sönnur á það, að stefndi, erhann keypti jörðina Krók á nauðungaruppboðinu 19 ágúst 1916, hafi nokkurn tíma bygt honum þá hálflendu jarðarinnar, sem áfrýjandinn átti og hafði í sjálfs- ábúð, á uppboðsdegi, og þar sem áfrýjanda var ekki í söluskilmálunum fyrir eigninni áskilinn rjett- ur til framhaldandi ábúðar á þessari jarðarhálflendu, hafði stefndi rjett til þess að fá áfrýjanda borinn út af henni, er hann beitti þrásetu. Samkvæmt þessu ber að staðfesta hinn áfrýjaða fógetaúrskurð sam- kvæmt kröfu stefnda. Svo verður og að dæma á- frýjanda til þess að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 75 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetaúrskurður staðfestist. Áfrýjandi, Magnús Magnússon, greiði stefnda, 151 Finnboga G. Lárussyni, 75 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með 'brjefi dags. 7. desbr. f. á., hefir gjörðarbeiðandi f. h. Finnboga G. Lárussonar á Búðum í Snæfellsnessýslu sem núver- andi eiganda allrar jarðarinnar Króks í Gerðahreppi í Gullbringu- sýslu, ásamt Krókvelli og svonefndum „Girtabletti“, bygt gjörðar- þola út, er til 19. ágúst 1916 var eigandi hálfrar jarðarinnar, sem þá var seld á nauðungaruppboði til lúkningar veðdeildarláni, er hvíldi á allri jörðinni, og ábúandi allrar jarðarinnar; að helmingi í sjálfsábúð, en að hinum helmingnum, sem leiguliði, án bygg- ingarbrjefs, að því er virðist. — Hefir útburðar síðan verið kraf- ist á gjörðarþola af allri jörðinni með brjefi, dags. 5. þ. m. á ábyrgð gjörðarbeiðanda. Útbyggingarsakir eru þær taldar: að gjörðarþoli hafi engan rjett fengið til ábúðar á jörðinni, að minsta kosti eigi á þeim helming hennar, er hann átti þar til hann var seldur á nauð. ungaruppboði 19. ágúst 1916, að hann hafi eigi goldið eftirgjöld, hvorki yfir höfuð, nje á rjettum tíma, að hann hafi lánað af nytjum jarðarinnar, hagbeit og torfskurð án leyfis jarðareiganda, og loks, að hann hafi tekið í leyfisleysi húsmann á jörðina. Þegar áður, eða með brjefi 3. júní f. á., hefir gjörðarbeið- andi, að undangenginni útbyggingu 19. des. 1916, krafist útburð- ar á tjeðum ábúanda af fyrgreindri jörð ásamt tilheyrandi og af sömu ástæðum, sem nú, én með fógetarjettarúrskurði 10. júnímán- aðar f. á. var þeirri kröfu gjörðarbeiðanda hnekt af þeirri ástæðu, að útbyggingunni eigi var framfylgt með útburði þegar í næstu fardögum á eftir. Gjörðarþoli mótmælir að útbyggingarsakir gjörðarbeiðanda sjen á rökum bygðar, og heldur því fram, að þar sem honum Í bæði skiftin hafi verið bygt út af allri jörðinni, eða eigi einungis af þeim hluta hennar, sem eigi hafi verið hans eign, heldur einnig af hinum helming hennar, sje þar með viðurkent að hann hafi einnig ábúðarjett á þeim helming jarðarinnar, enda hafi hann við nanðungarsölu áskilið sjer ábúðarrjett á jörðinni. — Til vara krefst hann þess að vera að eins borinn út af hálfri jörðinni. Enda þótt svo hafi atvikast, að formleg útbygging af hálfu gjörðarbeiðanda hafi átt sjer stað einnig af þeim hluta jarðar- 152 innar, er var Í sjálfsábúð gjörðarþola, virðist það út af fyrir sig eigi vera næg sönnun þess, að hann hafi fengið ábúðarrjett einnig á þeim hluta jarðarinnar, sem honum og með útbyggingunni var tilkynt þegar á sama árinu og nauðungarsalan fór fram, og svo aftur f. á, og í söluskilmálunum fyrir eigninni eða hálflendu þessari er gjörðarþola að eins geymdur rjettur til framhaldandi ábúðar á hinni hálflendunni. — Virðist því ekkert vera því til fyrirstöðu að útburðar á gjörðarþola fari fram af þeim helming jarðarinnar, er hann áður hafði í sjálfsábúð. Kemur þá til álita, hvort útbyggingarsakir gjörðarbeiðanda að því er hinn helming jarðarinnar snertir, sjeu á rökum bygðar. Gegn neitun gjörðarþola virðist það eigi sannað af hálfu gjörðarbeiðanda, að hann hafi lánað af nytjum jarðarinnar, hag- beit og torfskurð, eða fram yfir það, er honum var heimilt sem ábúanda og eiganda hins helmings jarðarinnar, og sama or að segja um húsmannstöka gjörðarþola, sem hann og neitar að átt hafi sjer stað í eiginlegum skilningi. — Að því er eftirgjalds- greiðslu gjörðarþola snertir, þá er það að athuga, að jarðar- leigjanda eða landsdrotni, sem er búsettur margar „þingmanna- leiðir“ frá heimili leiguliða, bar, samkvæmt 25. gr. ábúðarlaganna frá 12 janúar 1884, skylda til að benda ábúanda á umboðsmann í lögboðinni fjarlægð, er veitti afgjöldum jarðarinnar móttöku fyrir hans hönd, og á hinn bóginn hefir gjörðarþoli, að því er virðist árlega, boðið landsdrotni ógoldin jarðarafgjöld þau, er hann kann- ast við að honum hafi borið að greiða, og það eigi sannað af hálfu gjörðarbeiðanda eða landsdrottins, að leigumáli sje eða hafi verið annar en sá, er leiguliði kannast við, sbr. 3. gr. fyrgreindra laga, en landsdrottinn neitað að veita afgjöldunum móttöku. 153 Mánudaginn 14 mars 1921. Nr. 28/19920. Sveinn Magnússon segn Þóru Guðmundsdóttur. Dómur hæstarjettar. Máli þessu, seu dæmt var í hjeraði á. júlí 1919, var skotið til hæstarjettar með stefnu dass. 9. okt. 1920, en uppreistarleyfi af hendi áfrýjanda eigi feng- ið fyr en 4. desbr. s. á. Lögmælti áfrýjunarfresturinn var þannig liðinn er áfrýjunarstefnan var tekin, enda uppreistarleyfið síðar útgefið en 28. sbr 26. gr. hæstarjéttarlaganna heimilar. Verður því ex officio að frávísa áfrýjun- arstefnunni. Stefnda mætti eigi hjer í rjetti, og verða ómaks- bætur því ekki gjörðar. Því dæmist rjett vera: Máli þessu er vísað frá rjetti. Föstudaginn 18. mars 1921. 21/1920. Hallgrímur Davíðsson f. h. h/f. Carl Höepfner, Akureyri (L. Fjeldsted) gegn Sveini Frímannssyi (E, Claessen), viðvíkjandi greiðslu andvirðis fyrir 19 tn. af síld. Dómur gestarjettar Eyjafjarðarsýslu og Ak- ureyrarkaupstaðar 29. desember 1919: Stefndur 154 verslunarstjóri Hallgrimur Davíðsson f. h. h/f Carl Höepfners verslunar á Akureyri, greiði stefnandanum Sveini Frímannssyni sjómanni Í Ólafsfirði 1618 kr. 15 a. — sextán hundruð og þrettán krónur og 15 aura — með 50/ vöxtum frá 27. okt. þ. á. til þess greitt verður, og ennfremur málskostnað með 40 krónum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir því sem fram er komið í máli þessu, sjer- staklega með gögnum þeim, er útveguð hafa verið eftir að dómur gekk í málinu í hjeraði og lögð hafa verið fyrir hæstarjett, verður að vísu að telja það sannað, að versunarstjóri firmans C. Höepfner, Hall- grímur Davíðsson, hafi tekist á hendur sildarsölu þá, er ræðir um Í málinu, í eigin nafni en ekki sem verslunarstjóri firmans eða fyrir þess hönd, en þar sem Hallgrímur virðist ekki hafa tekið þetta fram við mann þann, er um síldarsöluna samdi fyrir hönd stefnd „ hafði stefndi eftir stöðu Hallgrims ástæðu til að ætla, að hann ætti við firmað sjálft um Söluna, og að þetta hafi verið skoðun stefnda, styrkist við það, að hann flutti síldina til Hríseyjar og afhenti hana þar fisktökumanni C. Höepfners. Um innihald sölusamningsins er það upplýst, að hjer var eigi um beint kaup eða sölu að ræða held- ur um umboðssölu, og viðurkennir stefndi að hann hafi átt að annast útskipun síldarinnar, eða að minsta kosti að hann hafi átt að greiða stimpilgjald og út- flutningsgjald og kostnað við útskipun hennar. það verður og að teljast upplýst í málinu, að stefndi hafi komið síldinni til geymslu hjá þriðja manni þar til hún ætti að flytjast í skip. Afskifti fisktöku- manns (C Höepfners af umræddri síld virðast því ekki hafa verið önnur en þau, að hann fyrir hönd 155 stefnda og samkvæmt beiðni hans fjekk mann bú- settan í Hrísey til að flytja umrædda sild um borð, en þessi maður annaðist útflutning á sild bæði fyrir sjálfan sig og aðra í skip það, er taka átti síldina. Það verður nú ekki álitið, að þessi ráðstöfun fisktökumannsins baki áfrýjanda ábyrgð á sild þeirri, er týndist í sjóinn við útskipunina, en hins vegar virðist rjett að hann greiði stefnda andvirði 3 tunna, er ekki fóru í sjóinn, svo og andvirði þeirra 4 tunna, er björguðust, að björgunarkostnaði frádregnum. Ber áfrýjanda því að greiða stefnda 7/;, af kr. 1613,10 eða kr. 594,30 að frádregnum björgunarlaunum, kr. 86,14 == kr. 508,16 með 59/, ársvöxtum frá 27. okt. 1919 til greiðsludags. Málskostnaður í hjeraði og fyrir hæstarjetti á eftir atvikum að falla niður. Það athugast, að ritlauna er ekki getið á dóms- gjörðum undirrjettar, að stimpilmerki vantar á vitna- gjörð B og að gjaldið (1—2 kr.) á vitnagjörð C er ekki bókstafað. Því dæmist rjett vera: Átrýjandi, firmað Carl Höepfner, greiði stefnda, Sveini Frímannssyni, 508 kr. 16 a. með 50/, ársvöxtum frá 27. okt. 1919 til greiðslu- dags. Málskostnaður fyrir báðum rjettum fell- ur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir Sveinn Frímannsson, sjómaður í Ólafsfirði, höfðað með stefnu dags. 27. okt. þ. á. gegn Hallgrími verslunar- 156 stjóra Daviðssyni f. h. hlutafjelagsins Carl Höepfners verslun á Akureyri og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmd- ur til að greiða sjer 1675 kr. 85 a., að frádregnum 62? kr. 70 a. eða kr. 1613,15, með 69/, vöxtum frá stefnudegi til Breiðsludags og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndur hefir hinsvegar krafist þess, að verða sýkn dæmdur af kröfum stefnandans og að stefnandi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skaðlausu, og auk þess sektaður fyrir óþarfa málsýfingu. Stefnandi skýrir svo frá málavöxtum, að síðastliðið sumar hafi hann selt Hallgrími Davíðssyni sem verslunarstjóra Carl Höepfrers verslunar á Akureyri 19 tunnur af saltaðri gild með 98 kílógramma innihaldi í hverri tunnu og hafi hann samkvæmt ráðstöfun nefnds verslunarstjóra flutt síldina til Hríseyjar og af- hent hana umráðamanni Carl Höepfners verslunar þar, með lög- mætu matsvottorði. Hafi síldin þar með verið seld og afhen“ kaupanda fyrir umsamið verð, 90 aura hvert kílógramm eða 19 tunnur alis fyrir 1675 kr. 80 a. Og þar sem Carl Höepfners verslun hefir neitað að greiða kaupverðið, hefir hann höfðað mál' þetta til innheimta skuldarinnar, þó að frádregnum 62 kr. 70 a., er hann áætlar fyrir útflutningsgjaldi, stimpilgjaldi og útskipun- arkostnaði. Stefndur hefir hinsvegar neitað því, að Carl Höepfners versl- un á Akureyri hafi nokkuð verið viðriðin kaup á sild þessari eða sölu hennar, heldur hafi það verið verslunarstjóri Hallgrímur Davíðsson, er persónulega hafi lofað að selja þessa sild fyrir stefnanda. Sje þvi Carl Höepfners verslun ekki réttur sakaraðili í máli þessu, og beri því þegar af þeirri ástæðu að sýkna stefnda af kröfum stefnanda. Í annan stað hefir stefndi haldið því fram, að sild sú, er hjer um ræðir, hafi ekki verið seld, hvorki Carl Höepfners verslun nje Hallgrími Davíðssyni, heldur hafi hinn síðarnefndi að eins lofað að selja síldina fobsölu fyrir stefnenda, gegn venjulegum söluumboðslaunum. Jafnframt er það upplýst að sildin var af Hallgrimi Davíðssyni seld fob um borð í skip, er lá við Hrísey, en þegar verið var að flytja síldina um borð Í skipið, hvolfdi bátnum, sem megnið af síldinni var Í, og náðist lítið af sildinni aftur. Telur stefndur að stefnandi hafi átt að bera ábyrgð á síldinni þar til bún var komin um borð í skipið, sem flytja átti hana til útlanda, og því sje útilokað, að hann geti krafist endurgjalds á meiru, en andvirði þriggja tunna, er 157 ekki vora í bátnum, sem hvolfdi, en netto andvirði þeirra 3 tunna telur stefndur vera 260 kr. 43 a. Fyrir hönd stefnanda samdi útvegsbóndi og kaupmaður Páll Bergsson í Hrísey við Hallgrím Davíðsson um síldarsöluna. Í málinu hefir verið lagt fram óvefengt vottorð frá honum þess efnis, að hann hafi álitið að Hallgrimur Davíðsson hefði gjört þá samn- inga ekki í eigin nafni, heldur sem verslunarstjóri Carl Höepfners verslunar á Akureyri. Mátti því stefnandi ganga út frá, að hann ætti við h/f Carl Höepfner um söluna, og það því fremur sem það er ekki kunnugt, að Hallgrimur Davíðsson við hlið aðalstarf semi sinnar sem verslunarstjóri h/f Carl Höpfners á Akureyri reki verslun, hvorki almenna verslun nje umboðssölu. En þetta skiftir ekki miklu máli, nje heldur kitt, hvort sild- in hefir verið seld af stefnanda eða látin í umboðssölu. Það er viðurkent í málinu að h/f Carl Höepfner rekur sumarverslun Í Hrísey sem útbú frá aðalversluninni á Akureyri. Eftir fyrir- mælum verslunarstjóra Hallgríms Davíðssonar flutti stefnandi síldina til Hríseyjar, ljet meta hana þar og afhenti hana um- boðsmanni Carl Höepfnars þar, er hefir gefið kvittun fyrir því, að síldin hafi verið afhent h/f Carl Höepfner og er sú kvittun eða viðurkenning lögð fram Í málinu sem rjettarskj. nr.3. Síðan ræður h/f Carl Höepfner menn til að flytja sildina um borð í skip það, er flytja átti hana til útlanda og verður ekki annað sjeð en að þetta hafi verið gjört án þess stefnandi hafi verið aðvaraður um það, eða hann um það vitað. En af þessu leiðir, að álita verður að hlatafjelagið Carl Höepfner beri ábyrgð á flutningi sild- arinnar úr landi um borð í skipið, og að því sje skylt að bæta stefnanda það tjón, er af því hlautst, að síldin fórst á þeirri leið. Sömuleiðis ber og Carl Höepfner að standa stefnanda skil á and- virði þeirra 3 tunna sildar, er það afhenti um berð í skipið til útflutnings úr landinu. Málinu er þannig rjettilega beint gegn verslun h/f Carl Höepfners á Akureyri. Samkvæmt framansögðu ber hlutafjelaginu Carl Höepfner að greiða stefnanda andvirði þeirra 19 tunna sildar, er afhentar voru verslun þess í Hrísey. Stefnandi telur sig samkvæmt samningnum hafa átt að fá fyrir síldina 90 aura fyrir hvert kílógramm eða 1675 kr. 80 au. að frádregnum kr. 62,70 fyrir áætluðu stimpil- gjaldi, útflutningsgjaldi og útskipunarkostnaði. Og með tilliti til skýrslu þeirrar, sem stelndur hefir lagt fram í málinu, rjettarskjal nr. 14, yfir söluverð og kostnað sildar þeirrar, er send var frá 158 Hrísey með sama skipi, sem átti að flytja síld þá er ræðir um í þessa máli, virðist þessi krafa stefnanda ekki vera of há. Ber því að dæma stefnda til að greiða stefnandanum 1613 kr. 15 a., með 5/, vöxtum frá stefnudegi til greiðsludags. Eftir þettum úrslitum verður og að dæma stefnda til að greiða stefnandanum málskostnað, er ákveðst 40 krónur. Mánudaginn 4 april 1921. Nr. 35/1921. Rjettvísin (L. Fjeldsteð) Begn Kristjáni Daða Bjarnasyni, Gústaf Sigurbjarnasyni, Guðjóni Guðmundssyni, Ólafi Magnússyni, Önnu Lydiu Steinunni Thejl og Viðar Vik (E. Claessen, P. Magnússon og Guðm. Ólafsson), sem eru ákærð fyrir brot gegn 23. kapítula hegn- ingarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 1. desbr. 1920: Hinir ákærðu Tómas Tómasson, Niels Petersen og Geir Pálsson eiga að vera sýknir af ákæru rjettvísinnar í þessu máli. Hinir ákærðu Kristján Daði Bjarnason og Gústaf Sigurbjarna- son sæti betrunarhúsvinnu, Kristján Daði í 12 mánuði en Gústaf í 9 mánuði. Hin ákærðu Siggeir Siggeirsson, Jón Einarsson, Helgi Skúla- son, Svedenborg Albert Ólafsson, Brynjólfur Magnús Hannesson, Steingrímur Klingenberg Guðmundsson, Guðjón Guðmundsson, Ólafar Magnússon, Anna Lydia Steinun Thejl og Vidar Vik sæti fangelsi við vatn og brauð, Siggeir í 6X5 daga, Jón 155 daga, Vidar Vik í 4Xó daga, Svedenborg Albert, Guðjón og Lydia í 159 3%X5 daga hvert, Helgi í 2X5 daga, Brynjólfar Magnús og Ólafar í 5 daga hvor, og Steingrímur Klingenberg í 3 daga. Fullnustu refsingar þeirra Siggeirs Siggeirssonar, Jóns Fin- arssonar, Helga Skúlasonnr, Svedenborgs Alberts Ólafssonar, Brynjólfs Magnúsar Hannessonar og Steingríms Klingenbergs Guðmundssonar, skal frestað og hún falla niður, nema þeir innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp, drýgðan af ásettu ráði, og sjeu í því máli dæmdir til þyngri hegningar en sekta. Hinir ákærðu Kristján Daði Bjarnason, Gústaf Sigurbjarnason og Jón Einarsson greiði in soliðum Sigurði kaupmanni Hallssyni kr. 422,50 í iðgjöld. Í málsvarnarlaun fyrir nina ákærðu Tómas Tómasson og Geir Pálsson greiðist hinum skipaða talsmanni þeirra, Eggert Claessen hæstarjettarmálaflutningsmauni, 50 krónur “úr rlkissjóði. Ákærða Lydia Thejl greiði sama skipuðum talsmanni sínum 25 krónur í málsvarnarlaun sjerstaklega. Allan annan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostn- að greiði hiuir ákærða Sigggeir Siggeirsson og Kristján Daði Bjarnason in solidum að hálfa, en hinn helming kostnaðarins greiði öll hin önnur dómfeldu ín solidum. Ídæmd iðgjöld greiðist innan 15 daga frá lögbirtinga dóms bessa og honum að öðru leyti að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar Mál þetta hefir verið flutt skriflega. Svo sem frá er skýrt í hinum áfrýjaða dómi, fór ákærði Vidar Vik í bifreið sinni með þeim Sig- geiri Siggeirssyni og Þorkeli Ottesen í september- mánuði f. á. niður að horni á húsi Guðmundar Ei- ríkss við Hafnarstræti og beið þar í bifreiðinni með Þorkeli meðan Siggeir fór í lokað vörugeymslurúm Árna Benediktssonar heildsala í sömu götu, opnaði það með þjófalykli, tók þaðan 3 stranga af tvisttaui, ljet þá Í poka, er Vidar Vik lagði til, og fluttu þeir þess- ar Vörur í bifreiðinni til verslunar ákærða, Lauga- veg 44, og Íjekk hann þær. Ákærði hefir kannast 11 160 við, að hann hafi ekið með þeim Siggeiri og Þorkeli í nefndan stað í bifreiðinni, en eigi þótst muna, hvert erindið hafi verið, og þó eigi viljað vefengja, að skýrsla þeirra um það, að þeir hafi þá ekið heim vörum, er hann hafi keypt af Siggeiri, væri rjett. Það þykir eftir þessu og öðru þvi, er upplýst er í áálinu um viðskifti Siggeirs og ákærða, vera næg ástæða til að líta svo á, að ákærði hafi vitað, að Siggeir ætlaði að taka og tók að ófrjálsu umgetna vörustranga, og verður hann því að teljast meðsek- ar honum um þennan verknað. En með því að eigi verður fullyrt, að ákærði hafi vitað að vörurnar voru fengar með innbroti, verður að heimfæra þessa hlutdeild hans undir 230. gr. sbr. 49. gr. hinna al- mennu hegningarlaga. Með tilliti til þessa og ann- ara afbrota ákærða, sem Í dómnum eru rjettilega heimfærð undir 240. gr. hegningarlaganna, ákveðst refsing hans með hiðsjón af 63. gr. 6>{5 daga fang- elsi við vatn og brauð. Svo skal hann og samkv. lögum nr. 10, 18. maí 1920, 4. gr. 2. málsl., með því að hann er útlendingur og hefir eigi dvalist full 5 ár á Íslandi, verða af landi burt, þegar hann hefir þolað þessa refsingu. Afbrot ákærða Guðjóns Guðmundssonar ber að heimfæra undir 240. gr. hegningarlaganna, og þykir refsingin hæfilega ákveðin fyrir hann 2%5 daga fangelsi við vatn og brauð. Ákærða Kristján Daða Bjarnason ber einnig að dæmi fyrir samverknað Í stuldi á stigvjelum úr póst- húsgarðinum, svo og eftir 230. sbr. $3. gr. hegn- ingarlaganna fyrir áhrif á bróður sinn. Brot hinna ákærðu eru að öðru leyti í dómn- um rjett heimfærð undir þær greinir hegningarlag- anna, sem þar eru taldar, en refsingu Gústafs Sigur- 161 bjarnasonar þykir eftir atvikum mega ákveða 8 mánaða betrunarhúsvinnu. Með þessum breytingum ber að staðfesta dóminn samkvæmt þar greindum ástæðum, að svo miklu leyti sem honum er áfrýjað. Hin ákærðu greiði allan áfrýjunarkostnað máls- ins á þann hátt er síðar segir. Það athugast, að fæðingarvottorð ákærðu Guð- jóns Guðmundssonar, Lydiu Thejl og Ólafs Magnús- sonar hafa eigi veri lögð fram í málinu, og eigi heldur hegningarvottorð fyrir ákærðu Lydiu Thejl úr Snæfellsness- og Hnappadalssýslu. Því dæmist rjett vera: Refsing ákærða Gústafs Sigurbjarnasonar ákveðst 8 mánaða betrunarhúsvinna, ákærða Guðjóns Guðmundssonar 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð, ákærða Vidar Vik 6X5 daga fang- elsi við vatn og brauð og skal hann verða af landi burt er hann hefir þolað refsinguna. Að öðru leyti á aukarjettardómurinn, að því leyti sem honum er áfrýjað, að vera óraskaður. Ákærðu, Gústaf Sigurbjarnason, Ólafur Magn- ússon og Anna Lydia Steinunn Thejl, greiði in soliðum skipuðum -verjanda sínum, Eggert Claes- sen hæstarjettarmálflutningsmanni, 80 kr. í máls- varnarlaun. Ákærðu Kristján Daði Bjarnason og Guðjón Guðmundsson greiði in solidum skipuðum verj- anda sínum Pjetri Magnússyni málaflutnings- manni 60 kr. í málsvarnarlaun. 11* 162 Ákærði Viðar Vik greiði skipuðum verjanda. sinum Guðmundi Ólafssyni málaflutningsmanni 60 kr. í málsvarnarlaun. Allan annan áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknarlaun hins skipaða sækjanda Lárusar Fjeldsted málaflutningamann8, 150 kr., greiði hin ákærðu öll ín solidum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru svo: Mál þetta er höfðað af rjettvisinnar hálfu fyrir brot á ákvæð- um 23. kapítula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869 gegn hinum ákærðu: 1) Siggeir Siggeirssyni, Laugaveg nr. 13, 2) Kristjáni Daða Bjarnasyni, Bakkakoti, 3) Gústaf Sigurbjarna- syni, Grettisgötu nr. Í, 4) Jóni Einarssyni, Grettisgötu nr. 16 B, 5) Helga Skúlasyni, Vesturgötu nr. 14 B, 6) Svedenborg Albert Ólafssyni, Skólavörðustig nr. 22, 7) Brynjólfi Magnúsi Hannes- syni, Bjargi, 8) Steingrími Klingenberg Guðmundssyni, Ingólfs- stræti nr. 18, 9) Guðjóni Guðmundssyni, Barónsstig nr. 18, 10) Tómasi Tómassyni, Bergstaðastræti nr. 64, 11) Ólafi Magnús- syni, Rauðarárstíg nr. 3, 12) Lyðdiu Önnu Steinunni The)l, Grett- isgötu nr. 8, (13) Niels Petersen, Baldursgötu nr. 26, 14) Geir Pálssyni, Baldursgótu 34, og 15) Vidar Vik, Hverfisgötu nr. 18, eg eru málavextir að því er hvern einstakan þeirra snertir þeir, er nú skal greina: Um ákærðan Siggeir Siggeirsson er það sannað með eigin játningu hans, er kemur heim við það, er á annan hátt er upp- lýst í málinu, að hann hafi gjörst sekur um ólöglegt athæfi það, er hjer fer á eftir: Nóttina milli 30. júní og 1. júlí í ár fór ákærður inn um bakdyrnar á húsinu nr. 8 við Skólavörðustíg, er voru opnar, og inn Í herbergi Hagstofunnar, er voru ólæst. Fann hann þar í borðskúffa ónotuð frímerki, tók nokkuð af þeim og seldi síðar fyrir samtals um 40. krónur. Það hefir ekki orðið upplýst, hve 163 miklu hin stolnu frímerki námu, en nokkuð af þeim hefir Hag- stofan fengið aftur. Ákærður kveðst hafa verið mjög drukkinn við hið umrædda tækifæri og hafa farið inn í húsið í þeim til- gangi að leggja sig fyrir og sofa úr sjer, en um það hafa eigi fengist aðrar upplýsingar. Sömu nóttina fór ákærður með þjófalykli, er hann hafði smið- að og bar á sjer, inn { verslunarbúð Pjeturs Hjaltesteds kaup- manns í húsinu nr. 23 við Laugaveg, í þeim tilgangi að stela þar einhverju. Fann hann þar í ólæstum járnstokk á skáphyllu í vinnu- stofu innar af búðinni c. 250 krónur í bankaseðlum, c. 80 krónur í gullpeningum, dönskum og erlendum og ce. 20 krónur í silfur- peningum. Peninga þessa tók ákærður og hagnýtti sjr, nema megnið af gullpeningunum, er hann kveðst hafa fleygt í í Ölfusá af ótta við að þjófnaðurinn kæmist upp, ef hann gæfi þá út. Ákærður var sinsamall á báðum þessum stöðum. Að kvöldi hins 17. eða 19. júní Í ár var ákærður og sam- ákærður Kristján Daði Bjarnason suður á Íþrótta velli og voru orðnir peningalausir. Gengu þeir þá inn í bæinn og ráðguðust um það, hvar þeir ætta að fá peninga. Varð það úr að Siggeir fór inn í hús það í Hafnarstræti, er Eimskipafjelag Íslands hefir skrifstofur sínar í og inn í skrifstofurnar með þjófalykli sinum; í ólæstum kassa Í Ólæstri borðskúffu c 130 krón- fann hann þar í ur í peningum og hafði á burt með sjer. Kristján stóð niðri á götunni á verði meðan Siggeir var uppi, og er hann kom niður, sagði hann Kristjáni, að hann hefði aðeins tekið 116 krónur og fjekk Kristjáni 55 krónur af þeim í sinn hlut. Þá fór ákærður tvisvar sinnum Í fyrravetur að kvöldi til ásamt Kristjáni og lengur Þorkeli Ottesen inn í búð Ámunda kaupmanns Árnasonar í húsinu nr. 37 við Hverfisgötu. —Opnaði ákærður búðardyrnar með þjófalykli sínum og fóru þeir báðir inn, ákærður og Kristján, en Þorkell stóð úti á verði. Í fyrra skiftið tóku þeir úr búðinni flauelsstranga, 3—4 aðra vefnaðarvörustranga, 3 ávaxtadósir og eitthvað af vindlingum og ljetu í poka, er þeir höfðu meðferðis. Fóru þeir með þýfið heim til Kristjáns, er hafði leigt herbergi í húsinu nr. 73 við Langa- veg, borðuðu ávextina og reyktu vindlingana. Kvöldið eftir kveðst ákærður hafa farið með flanelsstrangann til samákærðu Lydiu Thejl og selt henni hann fyrir ca 60 krónur. Næsta kvöld kveðst ákærður hafa farið með hina strangana, sem hann man 164 ekki hvort voru 3 eða 4, og selt sömu þá fyrir 50 krónur. And- virðinu skiftu þeir fjelagar á milli sín. Í síðara skiftið, er þeir fóru í búð Ámunda, segir ákærður áð þeir hafi tekið 5—6 vefnaðarvörustranga, farið fyrst með þá heim til Kristjáns, og ákærður selt þá síðar samákærðum Vidar Vik. Svo tóku þeir og eitthvað af ávöxtum. Andvirðinu fyrir þýfið eyddu þeir í fjelagi. Þá fór ákærði í samráði við Kristján með þjófalykli sínum kvöld eitt Í fyrravetur inn Í brauðabúð á Laugavegi nr. 68, en Kristján beið úti á meðan. Tók ákærður þar eitthvað af ávöxt- um, brauði og smápeningum. Fóru þeir með það heim til Kristj- ána á Laugaveg 78 og neyttu þess þar. Þá fór ákærður bæði Í fjelagi við Kristján og einn nokkram sinnum sumarið 1919 og fram á haustið með þjófalykli sínum inn í kjallara hússins nr. Íð við Hafnarstræti, þar sem Árni Benediktsson heildsali hafði þá vörubirgðir sínar. Kveður ákærður þá Kristján munu hafa tekið í fjelagi um 20 vefnaðarvörustranga, tvisttau og gardinutau, marga pakka af sokkum og marga kassa af handsápu með 3 stykkjum í. Einn kveðst ákærður hafa tekið þar um 10 stranga af álnavörn, 2 kassa af sokkaböndum, 10 pör af karlmannsnærfatnaði og c. 5 stakar nærbuxur. Þá tóku þeir ákærður og Kristján og seldu 12 pör af kven- stigvjelum, sem orðið höfðu eftir í kassa tilheyrandi Árna Bene- diktssyni, er var í Pósthúsportinu. Eins nörruðu þeir ákærður og Kristján Daði Bjarna Jón Bjarnason, 14 ára gamlan dreng, bróður Kristjáns, sem var í þjónustna Árna Benediktssonar síðastliðinn vetur, til þess að taka að ófrjálsu ýmsar vörur frá Árna, er þeir svo seldu og hagnýttu sér andvirði þeirra án þess að Bjarni Jón fengi annað af þvi, en að þeir tóku hann með á ýmsar skemtanir. Vörur þessar seldi ákærður, að því er hann heldur fram, samákærðum Vidar Vik, Lydiu Thejl og Niels Petersen, og eyddu þeir fjelagar andvirðinu, sem ekki hefir verið upplýst hve miklu hafi numið samtals. Sunnudaginn 6. júní síðastliðinn kveðst ákærður hafa átt erindi niður á skrifstofa F. C. Moóllers heildsala, sem var { hús- inu nr. 20 við Hafnarstræti. Hitti hann Kristján og samákærðan Steingrím Klingenberg Guðmundsson á leiðinni niður eftir og slóg- ust þeir í för með honum og biðu fyrir utan meðan hann fór inn í húsið. Skrifstofur F. C. Mollers voru lokaðar því sunnudagur 165 var, en eftir því kveðst ákærður ekki hafs munað fyr en hann kom að dyrunum læstum. Hinsvegar kveður ákærður dyrnar á skrifstofa Guðm. Kr. Guðmundsson é (Co., stem ern á sömu hæð- inni, hafa staðið opnar í hálfa gátt og fór hann þar inn. Kveðst hann á borðinu og gólfinu í miðskrifstofunni, sem sömuleiðis var ólæst, hafa tekið um 300 krónur Í peningaseðlum, er þar hafi legið, og farið með þá miður. Kveðst haun hafa sagt þeim Kristjáni og Steingrími að hann hefði stolið þar peningum og fengið Kristjáni 70 en Steingrími 20 krónur, og síðan veitt þeim mat á veitingasöluhúsi og loks farið með þá Í bifreiðarferð. Kristján og Steingrímur kannast við að þetta sje rjett, en þó vill Kristján ekki kannast við að hafa fengið meira en 50 krónur af hinu stolna fé. Ákærður hefir þverneitað því að hafa farið inn í húsið í þeim tilgangi að stela og eins hinu að Kristján og Stein- grímur hafi vitað hvað fram fór fyr en hann kom niðurtil þeirra og sagði þeim það. Úr hinni umræddu skrifstofu var stolið þennan dag, að því er kært hefir verið yfir, eða frá því á laugardagskvöld til mánu- dags, um 900 krónum í peningum úr vindlakassa í ólæstum skrif- borðsskáp í stofu þessari, en frekari upplýsingar um þennan þjófnað hafa ekki fengist Ákærður var í þjónustu Viðskiftafjelagsins í 4—5 mánaða tíma og fór þaðan um mánaðamótin október og nóvember f. á. Á því tímabili gjörði hann tilraun til að stela primusvjel úr pakkhúsi fjelagsins við Steinbryggjuna, en vielin var tekin af honum áður en hann komst burt með hana. Úr sama pakkhúsi stal hann og um þessar mundir að minsta kosti 4 prímushausum og seldi þá samákærðum Ólafi Magnússyni á kr. 2,50 stykkið. Eftir að ákærður var farinn úr þjónustu Viðskiftafjelagsins, fóru þeir Kristján og hann í bifreið eitt kvöld fyrir jólin niður að vörugeymsluhúsi félagsins í Kirkjustræti 8 b í þeim tilgangi að stela þar einhverja. Fór ákærður þá einn inn Í vörugeymsluna með hinum rjetta lykli, sem hann vissi hvar geymdur var, og tók þar í poka, sem hann hafði meðferðis, 12 pör af strigaskó- fatnaði, 3 kassa af vindlingum með 500 stykkjum í hverjum og tvo kassa með ó0 stykkjum Í hvorum. Skófatnaðinn og stærri vindlingakassana seldu þeir Kristján, er beði hafði í bifreiðinni meðan ákærður fór inn í vörugeymsluna, og ákærður samákærð- um Niels Petersen; borgaði hann þeim um TO krónur fyrir skó- fatnaðinn og um 45 krónur fyrir vindlingana. 166 Síðar um veturinn fór ákærður á sama hátt einn inn í vöru- geymslu þessa og tók þá framundir 10 mille af vindlingum og seldi þá Ingvari Pálssyni kaupmanni fyrir eitthvað á 3. hundrað krónur. Kl. 7T—8 síðdegis dag einn um mánaðamótin júlí og ágúst þ. á. fór ákærður einn um ólæstar bakdyr í húsi Magnúsar Benja- mínssonar úrsmiðs í Veltusundi og komst alla leið inn í sölubúð hans og vinnustofu. Úr sölubúðinni tók ákærður ó karlmannsúr úr ólæstum sýningarskáp, voru 3 þeirra með silfurkössum en 3 með nikkelkössum. Seldi hann úrin síðan 2 kyndurum á e/s „Gullfoss“ fyrir áfengi og öl, og hefir 4 þeirra verið skilað aftar. Þá tók hann og á vinnustofu Magnúsar spiritus á pottflösku tóma, er hann fann þar, úr stórri glerflösku, er var þar í Óólæst- um skáp, og hafði á burt með sjer. Loks hefir ákærður kannast við að hafa fengið hjá drengn- um Þorkeli Ottesen, sem var búðardrengur Í verslun Markúsar Einarssonar á Co., 4 box af tóbaki og 3 metra af chevioti, sem kostaði kr. 8,55 pr. metra í búðinni fyrir einar 18 krónur, og vissi hann þó að Þorkell tók vörur þessar að ófrjálsu úr búðinni. Verður að líta svo á, að samkomulag hafi verið milli Þorkels og ákærðs um að fremja þjófnað þennan. Um ákærðan Kristján Daða Bjarnason er það sannað með eigin játningu hans, er kemur heim við annað það, er upplýst hefir orðið í málinu, að hann hefir gjört sig sekan í neðantöldu ólögmætu athæfi. Hann var ásáttur við Siggeir um að drýgja peningaþjófnaðinn í skrifstofu Eimskipafjelags Írlands og ljekk vð krónur af þýfinu eins og að framan greinir. Sama er að segja um þjófnaðinn úr búð Ámunda Árnasonar í bæði skiftin. Svo var og um þjófnaðinn úr brauðabúðinni á Laugavegi nr. 68, sem að framan er frá skýrt. Þá var hann og í fjelagi við Siggeir um þjófnaðinn hjá Árna Benediktssyni og um að narra Bjarna Jón bróður sinn til aðtaka að ófrjálsu vörur frá Árna, eins og skýrt er frá hjer að framan. Enn var ákærður með Siggeir, er hann fór í fyrra skiftið og stal vörum úr vörugeymsluhúsi Viðskiftafjelagsins, og höfðu þeir orðið fyrirfram ásáttir um að drýgja þann þjófnað. Enn tók ákærður við hluta af þýfinu úr skrifstofu Guðm. Kr. Guðmundssonar á Co., eins og að framan er frá skýrt. 167 Kvöld eitt í aprílmánuði í ár sátu þeir heima hjá ákærðum í herbergi hans á Laugavegi nr. 73, áðurnefndur Þorkell Ottesen og samákærðir Gústaf Sigurbjarnason og Jón Einarsson, og voru nokkuð ölvaðir, Jón þó mest. Fóru þeir allir út og gengu niður Grettisgötu. Þegar þeir gengu fram hjá húsinu nr. 45 við þá götu, tóku þeir eftir því, að rúða var brotin í glugga í herbergi innar af verslunarbúð Sigurðar Hallssonar kaupmanns, sem er í kjallara hússins. Urðu þeir þá allir fjórir ásáttir um að fara þar inn að stela. Þorkell var sendur heim til ákærðs á Laugaveg 13 eftir poka undir þyfið. Ákærður reif frá spýtu þá, er negld var fyrir hina brotnu rúðu og tók úr rúðubrot það, sem eftir sat. Fóru þeir Gústaf og hann inn um rúðugatið í herbergið og úr því um ólæstar dyr inn Í búðina, tóku þar 3 stranga af floneli, kjóla- tansstranga, tvenn stigvjel, lítilsháttar af vindlingum og súkku- laði, jotu í pokann og fóru með það heim á Laugaveg 73, seldu siðan þýfið fyrir um 100 krónur og skiftu andvirðinu. Kvöld eitt seint í mars í ár hittust þeir þrir, ákærður, Gústaf og Þorkell Ottesen á götun. Kom þeim þá öllum saman um að fara inn Í vörugeymsluhús Garðars Gíslasonar heildsala í nánd við Franska spitalann og ná í benzin, sem Þorkell vissi að var þar inni. Húsi þessu var læst með vængjahurð. Er önnur hurðin fest aftur með rilum, sem ganga annar upp úr henni en hinn niður Í gólfið og dregst sá rill upp í austurátt. Hinni hurðinni er læst í þessa með læsingarjárni, sem gengur inn í keng, sem festur er Í föstu hurðina. Reyndu þeir fyrst að komast inn í húsið með því að smeygja járni inn á milli hurðanna og spenna þær hvora frá annari, en er það tókst ekki, lögðust þeir ákærður og Þorkell fast á harðina; gaf hún þá eftir og opnaðist. Var tekið eftir því síðar, að neðri endi kengsins, sem hjelt læsingarjárninn, hafði gefið sig frá. Úr húsinu tóku þeir ákærður og Þorkell 3 benzínkassa, en Gústaf stóð á verði á meðan og meðan þeir opnuðu húsið. Með benzinið fóru þeir heim til ákærðs á Laugaveg 73, seldu það daginn eftir á Tó krónur og skiftu með sjer og eyddu andvirðinu. Þá tók og samákærður Helgi Skúlason í samráði við ákærð- an og. eftir. áeggjan hans að ófrjálsu vörur, er námu um 800: króna virði úr sölubúð föður sins, og seldi ákærður þær, og skiftu þeir Helgi og hann andvirðinu sumu og eyddu sumu í félagi víð aðra drengi. Ennfremur tók drengurinn Ólafar Kristjánsson, sem þá var í 168 þjónusta Halldórs Eiríkssonar heildsala, í samráði við ákærðan 4 kassa af dósamjólk og afhenti ákærðum 2 en Bjarna Jóni bróður ákærðs 2 í vörugeymslu Halldórs. Seldi ákærður mjólkur= kassana og kveðst hafa fengið 10 krónur Í sölulaun fyrir hvern. Ákærður Gústaf Sigurbjarnason hefir játað að hafa verið með þeim Kristjáni, Jóni Einarssyni og Þorkeli í innbrotinu hjá Sigurði Hallsyni kaupmanni, sem að framan er frá skýrt. Enn fremur hefir hann játað, að hafa verið með Kristjáni og Þorkeli um innbrot í vörgeymsluhús Garðars Gíslasonar og benzintökuna þaðan. Loks hefir ákærður játað, að hann Í marsmánuði Í ár hafi keypt 2 benzindunka af Ámundinusi nokkrum Jónssyni, þótt hann vissi að þeir gátu ekki verið Ámundínnsi frjálsir. —Dunka þessa keypti hann báða fyrir 14 krónur, en seldi þá aftur 2 bifreiðar- stjórum fyrir 25 krónur. Ákærður Jón Einarsson hefir kannast við það, að hann hafi verið með þeim Kristjáni, Gústaf og Þorkeli í því að taka ákvörðun um innbrotið hjá Sigurði Hallssyni, en kveðst þá hafa verið mjög drukkinn og kemur það heim við framburð hinna. Verður að telja upplýst, að svo mikið hafi kveðið að því, að að honum verði ekki gefinn verknaðurinn að sök svo sem ef hann hefði verið allsgáður. Hinsvegar hefir hann játað, að hann sftir á hafi selt þýfið og fengið og hagnýtt sjer hluta af andvirði þess. Annað hegningarvert athæfi verður ekki talið sannað uyp á þennan ákærða. Ákærður Helgi Skúlason hefir játað, að hann hafi í sam- ráði við Kristján Daða Bjarnason og eftir áeggjan hans tekið ýmsar vörur, svo sem gúmmístigvjel, karlmannsfatnað, vindla og súkkulaði, að ófrjálsu úr verslunarbúð föður sins, Skúla kaup- manns Einarssonar, á tímabilinu frá april til júlí í ár. Vörur þessar námu eftir framburði hans um 800 króna virði eftir búðar- verði. Hann afhenti Kristjáni vörurnar í búðinni, er seldi þær langt undir verði, og eyddu þeir og aðrir drengir andvirðinu Vörur þessar hefir ákærður síðar borgað föður sínum fullu verði með peningum, sem hann átti sjálfur. Ákærður Svedenborg Albert Ólafsson hefir játað að það hafi orðið að samkomulagi milli sin og piltsins Ólafs Krisjáns- sonar, sem var búðarmaður við verslun, Árna Eiríkssonar hjer í bænum, að ákærður skyldi kaupa af Ólafi eða selja fyrir hann vefnaðarvörustranga, er Ólafur stæli úr verslun þeirri, er hann 169 var í. Var drengurinn Bjarni Jón, bróðir ákærðs Kristjáns Daða Bjarnasonar, í fjelagi við ákærðan Svedenborg um þetta, og fjokk Kristján til að selja strangana aftur fyrir Svedenborg. Ákærður sótti svo í tveim ferðum Í fyrra vor með viku millibili í bifreið samtals 7 vefnaðarvörustranga, er Ólafar tók úr vörugeymslu verslunar Árna Eiríksonar í Höepfnerspakkhúsi hjer í bænum og afhenti ákærðum í nánd við pakkhúsið, og var Bjarni Jón með ákærðum í bæði skiftin. Fóru þeir svo með strangana heim til Kristjáns á Laugaveg 73, og seldi Kristján þá og borgaði ákærð- um fyrir þá 300 krónur, en ákærður borgaði Ólafi aftur af þeim 250 krónur, eftir því sem hann befir skýrt frá. Þá hefir ákærð- ur og játað, að hann kafi keypt eina tylft af bómullarsokkum handa sjer af Bjarna Jóni þessum, þótt bann vissi að sokkarnir voru Bjarna Jóni ófrjálsir. Ákærður Brynjólfur Magnús Hannesson hefir játað, að hann dag einn í vor, Síðdegis, úti á götu, hafi keypt kvittaðan reiknirg frá verslun Árna Eiríkssonar á Jón heildsala Sivertsen að upphæð kr. 85,50 af áðurnefndum Ólafi Kristjánssyni, er send- ur hafði verið til að heimta inn upphæðir þessa og annara reikn- inga frá versluninni, fyrir ö0 eða óð krónur, er hann borgaði Ólafi samstundis, þótt hann vissi, að Ólafi væri óheimilt að selja reikninginn. Skömmu síðar fjekk ákærður dreng til að fara með reikninginn og fjekk þá upphæð hans greidda að fullu. Ákærður Steingrímur Klingenberg Guðmundsson hefir játað að hafa tekið við 20 krónum af peningum þeim, sem ákærð- ur Siggeir Siggeirsson stal úr skrifstofum Guðm Kr. Guðmnnds- sonar é Co. og neytt góðgerða, er keyptar voru fyrir þá, þótt hann vissi að Siggeir hafði stolið peningunum. Ákærður Guðjón Guðmundsson, sem rak í fyrra vetur verslun í húsinu nr. 26 við Vesturgötu undir nafninu „Lagarfoss“, hefir kannast við það, að hann síðastliðinn vetur hafi keypt af piltinum Ólafi Kristjánseyni, sem hann vissi að var búðarmaður í verslun Árna Eiríkssonar: 2 kassa af sólskinssápu á 45 krónur hvorn, er í verslun Árna Eiríkssonar kostuðu 70 krónur, 2 karlmannsregnkáp- ur, er í versluninni kostuðu Tó krónur hvor, á 50 krónur, 2 kvenregnkápur, er kostuðu 56 krónur, aðra á 40 krónur en hina á 20 krónur, gardinutanspakka, 28—30 yards, á 40 krónur. Fyrir sama seldi ákærður og 2 pakka af ljerefti öðrum kaupmönnum fyrir c. 25 krónur hvorn, til þess að ná inn 30 króna skuld, er hann átti hjá Ólafi, því ákærður lánaði honum við og við peninga, 170 og dró lánsapphæðirnar frá andvirði vara þeirra, er hann keypti af Ólafi, sem stal öllum vörunum úr verslun Árna Eiríks- sonar. . Hjá drengnum Bjarna Jóni, sem ákærður vissi að var í heild- söluverslun Árná Benediktssonar, fjekk hann um 20 kassa af stykkjasápu og ce. 3 metra af lasting í skiftum fyrir sælgætis- og munaðarvörur úr búð sinni. Ákærður hefir borið, að hann hafi trúað því „framan af“, að Ólafur fengi vörurnar út í reikning sinn Í verlun Árna Eiríks- sonar, en Bjarra Jón hafi haun grunað strax, og því haft miklu minni viðskifti við hann, og að hann hafi ekki selt sápuna frá honum af því að sig hafi grunað að hún væri illa fengin. Dreng- irnir Ólafur og Bjarni Jón hafa borið, að ákærður hljóti að hafa vitað, að vörurnar væru stolnar, og ákærður Svedenborg, sem þá var búðarmaður hjá ákærðum Guðjóni, hefir borið, að ákærð- ur Guðjón hafi vitað, hvernig vörurnar hafi verið til komnar, því hann hafi talað við sig um, að hættulegt mundi vera að eiga kaup við drengi þessa, því munir þeir, sem þeir væru að selja, ínundu vera stolnir. Það þykir því nægilega upplýst Í málinu, að ákærður Guð- jón hafi vitað, að munir þeir, sem hann keypti af hinum nefndu drengjum og seldi fyrir Ólaf, væru stolnir. Ákærður Tómas Tómasson hefir játað, að samákærður Kristján Daði Bjarnason hafi komið til sín á götu einu sinni í mafmánuði Í ár og boðið sér vefnaðarvöru til kanps. Fór hann heim til Kristjáns á Laugaveg 73 um kvöldið til að líta á vöruna og voru það 3 strangar, áteknir að því er ákærðum virtist, einn með gráleitu nankini, 45 yards, flonelsstrangi nær 50 yards og c. #0 yards af kjólatani. Varð það úr, að ákærður keypti stranga þessa af Kristjáni á kr. 1,80 pr. metra af nankininu, kr. 1,75 pr. metra af flonelinn og kr. 1,50 pr. metra af kjólatauina, og borg- aði þá samstundis með fast að 200 krónum. Ákærður hefir játað, að sjer hafi þótt salan grunsamleg og því spurt Kristján, kvaðan hann hefði vöruna, og hafi Kristjan þá sagt, að hann hafi fengið hana „fyrir vinnu sína“, en þó ekki viljað tilgreina manninn, er hann fjekk hana hjá. Þetta er nú Í sjálfu sjer grunsamlegt; en þar sem ákærður hefir stöðugt neitað pvi, að sig hafi grunað að varan væri Kristjáni ófrjáls, og verð það, sem ákærður gaf fyrir vörurnar, er ekki svo lágt, að það hlyti að vekja grun um að varan. væri 171 Kristjáni ófrjáls, og þar sem ákærður skýrði þegar í byrjun rjett og satt frá viðskiftunum, þykir ekki komin fram uönnun þess í málinu, að ákærður hafi haft þann grun um að varan væri Kristjáni ófrjáls, að hann með kaupunum á henni hafi gjört sig sekan í hilmingu, og verður því að sýkna hann af ákæru rjettvís- innar Í þessu máli og dæma hinum skipaða talsmanni hans, E. Claessen hrm., málsvarnarlaun af almanna fje. Ákærður Ólafur Magnússon hefir játað tregðulaust, að hann síðastliðið vor hafi keypt af samákærðum Kristjáni 4 kassa með súkkulaði í fyrir 35 krónur, og mokkra siðar karlmannsfatnað fyrir 75 kr nur. Svo viðurkendi hann og 2. september í ár eftir áðnr í sama réttarhaldi að hafa þverneitað því, að hann hafi ennfremur keypt af Kristjáni poka með einum gúmmistig- vjelum, ó peysum, tvennum buxum og einum trjeklossum, fyrir 85 krónur. Þá kannaðist ákærður og við í sama réttarhaldi, að hafa keypt hálfan vindlakassa af Kristjáni á 10 krónur og 4 prímushausa af Siggeiri Siggeirseyni; er eigi ósennilegt, að hann hafi ekki munað eftir þeim viðskiftum fyrri en hann var mintur á þau. Hinum seldu munun hafði Kristján og Helgi Skúlason stolið úr búð Skúla Einarssonar, en Siggeir primushaus- unum frá Viðskiftafjelaginu. Ákærður hefir haldið því fram, að hann hafi ekki grunað Kristján um, að vörurnar væru honum ófrjálsar, heldur hafi hann haldið að vörurnar væru „brask“-vörur, og að það hafi vilt sjer sýn, að Kristján bauð honum vörurnar um hábjartan dag í fleiri manna viðurvist, og liggja eigi fyrir í málinu upplýsing- ar, er hnekkja þessum framburði haas. Hinsvegar hefir ákærður kannast við, að eftir að Kristján var tekinn fastur í máli þessn, sem var 18. ágúst þ. á, hafi hann farið að gruna það, að vör- urnar hefðu verið honum Óófrjálkar, og að ástæðan til þess að hann neitaði fyrst Í rjettarhaldinu 2. september í ár, að hafa keypt pokann af Kristjáni, hafi verið ótti fyrir að pokinn, með því sem í honum var, yrði tekinn frá sjer, ef hann skýrði frá kaupum sinum á honum, en með þessari neitun hefir ákærði að áliti rjettarins gjört sig sekan í hilmingu. Ákærð Lydia Anna Steinunn Thejl, gift Magnúsi Guð- mundssyni, Grettisgötu mr. 8, rekur verslan með álnavöru og hefir átt mikil viðskifti við samákærðu Siggeir og Kristján Daða. Hefir verið mjög erfitt að fá hjá henni ábyggilega skýrslu um viðskiftin, og hún stöðugt reynt að draga úr þeim. Þó hefir 172 hún ekki treyst sjer til að neita því, að skýrsla Siggeirs um viðskifti þeirra væri rjett, en eftir skýrslu Siggeirs byrjuðu viðskifti beirra þannig, að kvöldið eftir fyrra innbrotið hjá Ámunda rnasyni kaupmanni fóru þeir Kristján og hann með flauels- strangann, er þeir tóku þar, heim til ákærðu. Kristján fór þó ekki lengra en að húsinu, en Siggeir barði á búðardyrnar, sem voru læstar. Lauk ákærða upp fyrir Siggeiri, sem hún þekti og: vissi hver var, og bauð hann henni flauelið til kaups. Keypti hún það af honum fyrir 3 krónur alinina að því er hann segir, en metrann að því er hún heldur fram, og styðst sá framburður hennar við framburð Kristjáns um það atriði. Setti ákærð sjálf verðið á flauelið og kveðst ætíð gjöra það, „ekki síst þegar hún eigi við svona bjána“, eins og hún komst að orði Í rjettarhaldinu 1. september þ. á. Kveður hún Siggeir hafa byrjað á því að setja 12 krónur upp á metrann, en svo látið flauelið á 3 krónur metrann. Fyrst í því rjettarhaldi hjelt hún því fram, að flauelið hefði ekki verið meira en c. 5 metrar, en síðar var hún ekki föst á því. Siggeir heldur fram, að flauelið hafi verið um 20 álnir og hann fengið c. 60 krónur fyrir það Ámundi Árnason hefir borið, að saknað hafi verið úr búð sinni um þessar mundir stranga með 10—12 metrum af dökkbláu flaueli, er kostað hafi kr. 10,50 metrinn. Næsta kvöld, að því er Siggeir minnir, fór haun með hina strangana, er teknir voru hjá Ámunda, og hann minnir að væru þrir eða fjórir, til ákærðu, seldi henni þá fyrir 50 krónur og kveðst sjálfur hafa sett það verð á þá. Síðar Í fyrravetur kveðst Siggeir hafa selt ákærðu 6—T vefnaðarvörustranga, er stolið hafði. verið frá Árna Benediktssyni, einn eða tvo Í einu, og fengið að því er hann minnir 80 krónur fyrir hvern af þremur þeirra, en minna fyrir hina. Þá kveðst hann og hafa selt henni 10 pör af bómullarsokkum, á krónu parið, silkitvinnakassa fyrir eina krónu og tvo kvenmannssilkiboli á 10 krónur hvorn og loks gefið henni tvo kassa af handsápu, og hafði öllum þessam vörum verið stolið frá Árna Benediktssyni. Kristján Daði Bjarnason hefir skýrt svo frá, að viðskifti sín við ákærðu hafi byrjað svo, að hann hafi farið til ákærðu eftir að Siggeir, sem fór eina ferð til Ameriku með „Gullfoss“ seint í fyrravetur, var farinn Í þá ferð, og sagt henni, að hann væri sendur af Siggeiri. Sagði ákærða Kristjáni þá, að hún hefði opna búð að eins milli kl. 3 og 8 á daginn, og að koma með 173 vörur, er hann vildi selja, fyrir eða eftir þann tíma; kveður hann það hafa komið fyrir, að hann hafi komið til ákærðu tvisvar sama daginn, Í fyrra skiftið til þess að láta hana vita, að hann kæmi síðar um daginn með vörar. Ákærð hefir játað þetta satt og viljað skýra það svo, að hún hafi ekki viljað tefja sig frá búðarstörfunum á kaupunum við Kristján, en búðina hafi hún opnað svo seint á daginn til að geta sint húsverkum. Kristján kveðst hafa selt ákærðu 3 eða 4 ljereftsstranga, lík- lega ö stranga af „Crep“, 2 stranga af tvisttaui og "/,—1 dúsín af kvensokkum. Setti ákærð að sögn Kristjáns sjálf verðið á vöruna aðallega, og hafi það verið slumpaverð. Minnir hann að verðið væri TÓ aurar fyrir metrann af tvisttaui, 50 aurar af ljer- efti og 20 krónur stranginn af Crepinu. Kveður hann ákærðu hafa sagt, að hún vissi að vörur þessar væru frá Árna Bene- diktesyni, og að hún hafi ekki verið í vafa nm að þær væru stolnar. Ákærð hefir dregið í efa, að hún hafi keypt svona mikla álnavöru af Kristjáni, en ekki treyst sjer til að gefa neina ábyggi- lega skýrslu um, hve mikið hún hafi keypt. Þá hefir ákærður Kristján haldið því fram, að kvöldið eftir innbrotið hjá Sigurði Hallssyni hafi hann farið með þýtið (3 pakka af floneli á 45 metra pakkann, einn pakka, 13 metra, af kjólataui og tvenna karlmannsskó eða stigvjel) til ákærðu og selt henni það á rúmar 100 krónur, er hann fjokk borgaðar samstundis. Ákærð hefir kannast við að hafa keypt álnavöruna og „dálitla hrúgu“ af vasaklútum fyrir 180 krónur, en „geymt“ stigvjelin fyrir Kristján. Það er upplýst í málinu og játað af ákærðu, að skömmu. eftir að hún hafði tekið við þessum vörnm af Kristjáni hafi kom- ið til hennar lögregluþjónn, skýrt henni frá innbrotinu hjá Sig- urði Hallssyni og hverju hafi þá verið stolið og beðið hana að láta lögregluna vita, ef henni yrðu boðnar þær vörur. Neitaði ákærð þvi afdráttarlaus, að henni hefðu verið boðnar nokkrar grunsamlegar vörur til kaups, en lofaði að láta lögregluna vita tafarlaust, ef slíkt kæmi fyrir. Rjett á eftir fór maður ákærðu til föður Kristjáns og sagði honum að vörur þær, erKristján hefði selt konu sinni væru stoln- ar, og yrði kært yfir því til lögreglunnar, ef vörurnar yrðu ekki teknar frá henni aftur og andvirði þeirra endurgreitt. Fór Kristján þá til ákærðu, endurgreiddi henni 100 krónur af and- virði hinna seldu vara, og tók þá jafnframt stigvjelin, er ákærða 114 hafði geymt fyrir hann. Kveður Kristján sjer hafa virst strang- arnir hafa rýrnað í vörslum ákærðu, en fyrir því er engin sönn- un framkomin. Sigurður Hallsson hefir skýrt svo frá, að flonelsmetrinn hafi kostað 2 krónur í verslun sinni, metrinn af kjólatauinu kr. 7,50. Telur hann kjólatauið muni hafa verið 35 metra, en Kristján kveðst hafa horít á það mælt af ákærðu og hafi það verið 18 metrar. Ákærða fortekur að það hafi verið 35 metrar, en gat enga ábyggilega skýslu um það gefið, hve margir metrar það voru. Ákærða hefir játað afdráttarlaust, að hún hafi keypt vörurn- ar af Siggeiri og Kristjáni af því að hún hafi getað fengið þær ódýrari hjá þeim en annarsstaðar, en neitað því, að sig hafi grunað að þær væru stolnar, er hún keypti þær. Ekki skýrði ákærða frá því í rjettinum, að lögreglan hefði sagt sjer frá innbrotinu hjá Sigurði Hallssyni, og hún neitaði að hafa orðið vör við hinar stolnu vörur þaðan, fyrri en hún var beint spurð um það og henni sýnd skýrsla lögregluþjónsins. Kveður hún aðalástæðuna til þess, að hún skýrði eigi lögregl- unni frá vörukaupunum, hafa verið þá, að hún vildi hlífa móður Kristjáns við þeirri sorg, að sonur hennar kæmist í hendur lög- reglunnar fyrir þjófnað, en játaði jafnframt að hún þekti hana ekkert, hefði ekki einusinni sjeð hana svo hún vissi, en hafði eftir manni sínum, að foreldrar Kristjáns ættu mörg smábörn. Hinn skipaði talsmaður ákærðu hefir í vörn sinni fyrir hana lagt mikla áherslu á vörubrask, sem vitanlega hefir átt sjer stað hjer ; bænum að undanförnu, og svo hitt, að verð það, er ákærða gaf fyrir hina stolnu muni, hafi ekki verið svo lágt, að það út af fyrir sig vekti grun um að varan væri seljandanum ófrjáls. Það er nú að vísu svo, að það getur verið nokkru hættara við að saklausu menn hendi það, að kaupa stolna muni á brask- tímum en ella, og að verðið, er varan er keypt á, getur ít af fyrir sig gefið leiðbeiningu um, hvort hilming liggi fyrir eða ekki. Hinsvegar nægir ekki að vísa til þess sem sýknuástæðu, heldur verður að athuga hvert tilfelli fyrir sig og ráða að likum um það, hvort sakborningur hafi haft vissu fyrir eða svo sterkan grun um, að munirnir væru ófrjálsir, að honum verði gefin hilm- ing að sök, því mjög sjaldgæft er að sakborningar fáist til að kannast beinlínis við það, að þeir hafi vitað að varau var frjáls. Rjetturinn fær nú ekki betur sjeð, en að framburður ákærðu 175 í málinu Í sambandi við alt framferði hennar, bæði á undan og meðan á rannsókn málsins stóð, og við það, sem á annan hátt er upplýst í því, sje þess næg sönnun, að hún hafi vitað, eða að minsta kosti haft svo sterkan grun á því, að vörur þær, er hún keypti af þeim Siggeiri og Kristjáni Daða, væru þeim ófrjálsar, að hún hafi gjörst sek í hilmingu. Ákærða hefir t. a. m. kannast við, að hún hafi keypt vörurn- ar á kvöldin, eftir lokunartíma sölubúða, og jafnvel að hafa sagt Kristjáni, að koma á þeim tímum, er ekki var annara von. Hún hefir kannast við, að hafa sett sjálf verð á vöru þá, er hún keypti af þeim, og kveður það vana sinn, „ekki síst er hún eigi við svona bjána“. Hún hefir játað, að hafa gefið 3 krónur fyrir metrann af flaueli, sem kostaði kr. 10,50 í búð Ámunda Árna- sonar og Siggeir byrjaði með að setja 12 króna verð á. Þeir Siggeir og Kristján stilla svo til, að ekki fari aðrir með þeim inn til ákærðu, þótt þeim sje fylgt að húsi hennar, því þeir vita að hún vill ekki hafa votta við. Hún hefir ekki borið á móti því, að Kristján hafi stundum komið til hennar til að láta hana vita að hann kæmi síðar með vörur sama daginn. Slumpaverðið, er hún setti á vörurnar frá Kristjáni. Viðurkenning hennar á því, að hún hafi keypt vörurnar af því að hún hafi getað fengið þær ódýrari en annarsstaðar. Framkoma hennar við lögreglu- þjónninn eftir að hún hafði keypt þýfið frá Sigurði Hallssyni og það, að hún heimtaði þá að kaupin gengju aftur, Í stað þess að skila lögreglunni hinum stolnu vörum, og loks tregða hennar á að gefa sanna og rjetta skýrslu fyrir rjettinum um viðskifti sín við þá fjelaga. Alt þetta bendir svo ótvírætt í þá átt, að hún hafi vitað að vörurnar væru þeim ófrjálsar, að rjetturinn verður að telja sannað Í málinu, að hún hafi gjörst sek í hilming með kaupum sinum og meðferð á þeim. Ákærður Niels Petersen, sem kominn er yfir lögaldur saka- manna, og ekki hefir áður, svo kunnugt sje, sætt refsingu fyrir nokkurt hegningarlagabrot, hefir játað, að hann í fyrra sumar hafi í tvö skifti keypt einn 60 metra tvisttausstranga af Siggeiri á 60 krónur hvorn. Þá hefir hann og kannast við að hafa keypt strigaskó- fatnað þann og vindlinga, er þeir Siggeir og Kristján Daði stálu frá Viðskiftafjelaginn, er þeir fóru þangað báðir, og segjast hafa selt honum, og fyrir það verð, er þeir skýrðu frá. Ákærður hefir haldið því fram, að Siggeir hafi sagt sjer að hann væri að selja vörurnar fyrir „agent“, og að ákærður 12 176 gæti selt þær Í hverja búð, er hann vildi. Hann á 5 börn og þarf því mikils með til heimilisins; verðið, sem hann gaf fyrir vöruna, ekki heldar tiltakanlega lágt, og hánn gaf þegar í rjettinum af sjálfsdáðum skýrslu um viðskiftin. Þykir því verða að byggja á þeim framburði hans, er hann hefir staðfastlega haldið fram, að hann hafi ekki vitað eða grunað að vörurnar væru ófrjálsar, og sýkna hann af ákæru rjettvísinnar Í þessu máli. Ákærður Geir Pálsson, sem er kominn yfir lögaldur saka- manva og ekki hefir áður verið refsað fyrir nokkurt hegningar- lagabrot, er sömuleiðis sakaður um að hafa keypt stolna muni. Hann hefir játað að hafa keypt af Kristjáni Daða í júní síðastlið- ið sumar fyrir 60 krónur, gúmmístigvjel og peysu, er þeir Kristj- án og Helgi Skúlason höfðu stolið úr búð Skúla Einarssonar og síðar einn kassa af niðursoðinni mjólk á 40 krónur, er þeir Kristján og Ólafur Kristjánsson höfðu stolið frá Halldóri Eiríks- syni heildsala. Kristján bauð ákærðum vörur þessar um hábjartan dag og Í fleiri mann viðurvist. Þá hefir ákærður og kannast við að hafa haft taisverð við- skifti við Lárus nokkurn Lárusson, sem nýlega hefir verið dæmd- ur til refsingar fyrir hlutdeild Í þjófnaði í öðru máli. Hins- vegar hefir ákærður haldið því fram, að Lárus þessi hafi sagt sjer, áð hann hefði leyst borgarabrjef og væri að byrja heildsölu, og hafi hann trúað því. Ákærður lagði sjálfur fram í rannsókn- inni gegn Lárusi ótilknúður reikning yfir viðskifti þeirra, og hefir um öll viðskifti sín við hann og Kristján Daða gefið sann- ar skýrslur tregðulaust. Verð varanna er heldur eigi tiltakan- lega lágt, og viðskiftin hafa farið opinberlega fram í viðurvist annara. Verður því að taka trúanlegan framburð ákærðs um að hann hafi hvorki vitað nje grunað, að hinar umræddu vörur væru ófrjálsar, sýkna hann af ákæru rjettvisinnar í þessu máli og dæma hinum skipaða talsmanni hans, E. Claessen hrm., málsvarnarlaun af almannafje. Ákærður Vídar Vík hefir kannast við að hafa keypt af sam- ákærðum Siggeiri Siggeirssyni Í fyrrasumar og fram á haust 1 dúsin af karlmannsokkum, 2 kassa af sokkaböndum, um 20 pakka af álnavöru, tvisttaui og floneli, 10 pör af karlmannsnærklæðnaði og 5 stakar buxur, og voru allar þessar vörur stolnar úr vöru- geymslu Árna Benedikssonar heildsala. Ákærður vildi Í fyrsta ekki kannast við að hafa keypt nema 17 sokkaböndin og 15—18 stranga af álnavöra af Siggeiri og álna- vöruna ekki nema Í tvö skifti. Rak ákærður, er viðskiftin fóru fram, verslun á Laugaveg 44 í fjelagi við Markús Einarsson kaup- mann, en stýrði henni einn um þessar mundir, því Markús Ein- arsson var fjarverandi. Voru þeir ákærður Gústaf Sigurbjarna- son og drengurinn Þorkell Ottesen í þjónustu verslunarinnar. Kveður ákærður Siggeir hafa komið til sín í búðina og boðið sjer tvisttau til kaups; fjekk ákærður sýnishorn af því og sá strax að það var frá Árna Benediktssyni. Kveður hann Siggeir svo hafa komið með 5—6 pakka af tvisttaui og viljað selja sjer. Kveður ákærður sjer hafa þótt þetta grunsamlegt og spurt Sig- geir, hvaðan hann hefði vöruna. Hafi Siggeir þá sagt, að hann stæði í sambandi við mann, sem seldi-vindla og vindlinga og hefði Siggeir selt Árna Benediktsyni þess konar vörur fyrir mann þennan fyrir tvisttau, og ætti nú að koma því í peninga. Ekki kveðst ákærður hafa fengið að vita hver maður þessi var, og svo grunsamlegt fanst honum alt þetta, að hann kveðst hafa hringt í síma til Áma Benediktssonar og fengið það svar, að sjer væri óhætt að kaupa tvisttanið, og gert það því; svarið hafi slegið níðar grun sínum. Ákærður segir, að Siggeir hafi viljað fá 75 aura fyrir yardinn af tauinu, en hann hafi „prúttað“ verðinu niður í.62!/, eyri pr. yard. Hjerumbil viku síðar kvað ákærður Siggeir hafa komið aftur og boðið tvisttau og flonel, og eftir að hafa fengið sýnishorn af flonelinu, er hann sé. að var einnig frá Árna Benediktssyni, kveðst ákærður hafa keypt 10—18 pakka af þrenns konar tvisttaui og floneli af Siggeiri, er hafi komið með vöruna í tveim ferðum, er ekki fjellu sama daginn, og borgað mismunandi verð fyrir tvisttauið, þó ekki minna en 62'/, eyri pr. yard, og, að því er hann minnir, 75—80 aura pr. yard af flonelinu. Ákerði skýrði og sjálfur frá því, að verðið á samskonar tvisttani og hann keypti af Siggeiri, hafi á þeim tíma verið kr 0,99—-1,50 pr. yard hjá Árna Benediktssyni, en um verð- ið á flomelinu hjá Árna vissi hann ekki. Í síðara skiftið, er ákærður kveðst hafa átt kaupin við Siggeir, kvaðst hann ekki hafa haft svo mikla peninga, að hann hafi getað borgað Siggeiri alla vöruna í peningum, heldur kveðst hann munu hafa borgað hjer am bil helminginn í peningum, en útá hinn helminginn hafi Siggeir tekið vörur smátt og smátt í búðinni, uiðursoðna ávexti, vindlinga og þess háttar. Kveður ákærður Siggeir hafa sagt að hann hefði vörur þær, er hann seldi ákærðum, úr sama stað, og því hafi 12* 178 hann ekki hringt til Árna Benediktssonar í síðara skiftið, er hann átti kaupin við Siggeir. Siggeir hefir hinsvegar haldið því stöðugt fram, að hann hafi ekki selt ákærðum minna en 25 stranga af álnavöru og aldrei meira en tvo stranga Í einu og stundum ekki nema einn stranga, og aðeins einu sinni kveðst hann muna eftir því, að hann hafi farið tvær ferðir sama daginn. Gústaf Sigurbjarnason hefir borið það, að Siggeir hafi kom- ið 8—10 sinnum með vörur til ákærðs og selt honum, og hefir ákærður ekki treyst sjer til að bera á móti því. Þorkell Ottesen hefir borið, að hann hafi 3—4 sinnum flutt Alnavörustranga, 9—10 alls, úr Hafnarstræti, þar sem vörugeynsla Árna Benediktssonar var, heim til ákærðs fyrir Siggeir, og hefir ákærður játað það rjett vera. Þá hafa þeir borið það fyrir rjettinum, Siggeir og Þorkell, að einu sinni hafi ákærður beðið Siggeir að láta sig fá vörur, og kveðst Siggeir hafa svarað því til, að hann neuti ekki að sækja hana. Hafi ákærður þá sagt, að þeir gæta farið í bifre'ð þeirri, er verslunin eða hann hafði yfir að ráða, og lagt til poka undir vöruna. Fóru þeir svo þrír í bifreiðinni, ákærður, Siggeir og Þorkell, niður að horninu á húsum Guðmundar Eiríkss heild- sala við Hafnarstræti, og biðu þeir ákærður og Þorkell í bifrsið- inni meðan Siggeir fór Í vörugeymslu Árna Benediktssonar, og sótti þangað 3 stranga af tvisttaui, óku svo allir þrír upp í versl- un ákærðs með strangana og fjekk hann þá. Ákærður hefir kannast við, að hann muni að þeir þrír, hann minni að drengurinn hafi verið með, hafi ekið Í bif- reiðinni niður að hinu umrædda horni, en hvert erindið hafi verið, kveðst hann ekki muna, og ekki heldur að hann hafi ekið heim vörum, er hann hafi keypt af Siggeiri, en úr því að þeir Siggeir og Þorkell muni þetta háðir, vilji hann ekki neita því, að skýrsla þeirra um þetta atriði sje rjett, en kveðst þá ekki hafa vitað að Árni Benediktsson hafði vörugeymslu í Hafnarstræti. Hann hefir og játað, að Siggeir hafi oftar en einu sinni fengið lánaða hjá sjer poka. og eins hefir hann kannast við, að hann hafi 3—4 sinnum lánað Siggeiri peninga, og hefir ekki neitað, að lánsupphæðirnar hafi verið dregnar frá andvirði vara þeirra, er Siggeir kom með næst á eftir og seldi ákærðum. Siggeir Siggeirsson hefir neitað því statt og stöðugt, að hann hafi sagt ákærðum, að hann hafi fengið álnavörnna hjá Árna 179 Benediktssyni fyrir vindla og vindlinga, en játar að hafa sagt honum, að hann væri að selja vöruna fyrir annan mann. Þeir Siggeir og Kristján Daði, sem hafði stolið mestu af vöru þeirri í fjelagi við Siggeir, er Siggeir seldi ákærðum, hafa haldið því fram, að ákærður hafi „vitað vel, að vörur þær, er hann keypti, væru illa fengnar og sumt af þeim tekið frá Árna Benediktssyni. Hafi hann stundum neitað að greiða þeim nokkuð fyrir það, er þeir færðu honum í það og það skiftið, nema þeir færu og sæktu meira, og stundum hafi hann hótað að klaga þá og yfirleitt greitt þeim lítið fyrir vöruna. Siggeir hefir borið, að það muni hafa verið í kringum 1000 krónur, sem hann hafi fengið hjá ákærðum fyrir vörur frá Árna Benediktssyni, en sá framburður er auðsjá- anlega bygður á ágiskun. Þá hefir Kristján Daði síðar í rana- sókninni borið það, að hann hafi að eins einu sinni komið inn til ákærðs meðan Siggeir seldi honum stolna vöru, og hlýtar því framburður hans um framangreind atriði að byggjast á sögusögn Siggeirs. Ákærður hefir haldið því fram, að hann hafi ekki vitað eða sig grunað, að vörur þær, er hann keypti af Siggeiri, væru hon- um ófrjálsar. Þessum framburði ákærðs verður þó að áliti rjettarins að hafna algjörlega. Ákærður skýrði frá því þegar Í fyrsta sinn, er hann mætti Í rjettinum í máli þessu, að honum hafi fundist vöruframboð Sig- geirs og sögusögn hans um það, hvaðan hann hafði vöruna, svo grunsamleg, að hann hafi hringt í síma vestur til Árna Bene- diktssonar, og fengið þær upplýsingar, að sjer væri óhætt að kaupa vörurnar. Síðar kvaðst hann hafa fengið að vita, að það hafi verið Kristján Daði Bjarnason, sem hafi svarað sjer Í síma Árna, en það getar ekki hafa verið, því Kristján var þá fyrir löngu farinn úr þjónustu Árna, eftir fram- burði Sigurðar Snorrasonar, verslunarmanns hjá Árna. Virðist því óhætt að ganga út frá því, að þessi framburður ákærða um hringinguna til Árna og svarið þaðan, sje uppspuni einn. Þá kemur þeim saman um það, ákærðam. og Siggeiri að Siggeir hafi sagt ákærðum, að hann væri að selja vöruna eða kom henni Í peninga fyrir annan mann. En samt borgar hann Siggeir ekki nema um helminginn af þeirri vöra, er hann kveðst hafa keypt af honum í annað skiftið, er þeir áttu álnavörukaup saman, Í peningum, Út á hinn helminginn tekur Siggeir smátt 180 og smátt sælgætis- og munaðar- vörur úr búð ákærðs, og honum þykir það ekkert grunsamlegt. Ákærður hefur sjálfur í rjettinum skýrt frá því, að ódýrasta tvisttaustegundin, sem hann keypti af Siggeiri og vissi að var frá Árna Benediktssyni, hafi kostað í heildsölu hjá Árna 99 aura pr. yard, en honum þykir það ekki grunsamlegt, að Siggeir skul geta selt honum yardinn á 62!/, eyri, meira en „þriðjungi ódýrara en Árni, sem varan á að vera keypt hjá. Ákærður hjelt því fram Í fyrra sinni, er hann mætti Í rjett- inum, að hann hefði aðeins tvisvar keypt álnavöru af Siggeiri. Kveðst hann þá hafa verið farinn að gruna, að Siggeir stæli vörunum frá Árna og hætt öllum viðskiftam við hann, er oft hafi komið síðar að bjóða vörur. Síðar Í sama rjettarhaldi varð ákærður að kannast við, eða treysti sjer ekki til að neita því, að sá framburður Gústafs Sigur- bjarnasonar væri rjettur, að hann, 0: ákærður, hefði 8—10 sinn- um gjört upp við Siggeir og borgað honum peninga fyrir keypt- ar vörur. Gústaf Sigurbjarnason hefir skýrt frá því, að það hafi borið í tal milli sín og ákærðs í september í fyrra, að munir þeir, er Siggeir væri að selja, myndu vera ófrjálsir. Þessu hefir ákærður ekki neitað, en sagst ekki hafa viljað trúa því, að Siggeir væri þjófur, fyrri en í fyrravetur. Þetta, sem nú hefir verið talið, í sambandi við framburðinn um bifreiðarferð þeirra ákærðs og Siggeirs, pokalánin og pen- ingalánin af hálfu ákærðs til Siggeirs og framburð Siggeirs og Kristjáns Daða um, að ákærðum bafi verið kunnugt um, hvernig vörur þær voru tilkomnar, sem Siggeir seldi ákærðum, er að áliti rjettarins næg sönnun þess, að ákærður hafi vitað að vörurnar væru stolnar, eða haft þann grun um, að svo væri, að hann hafi gjörst sekur í hilmingu við kaupin á þeim. Ákærður Siggeir Siggeirsson er fæddur 26. september 1902 og var því ekki orðinn 18 ára, er hann framdi afbrot sín. Hann, sem ekki hefir áður sætt refsingu eða ákæru fyrir nokkurt hegn- ingarlagabrot, var veiklaður af blóðleysi í æsku og varð af þeirri ástæðu að hætta námi um stund. Prestur sá; er bjó hann uadir fermingu, hefir vottað, að hann hafi verið mjög óþroskaður and- lega og að sumu leyti beinlínis „defect“. Dómarinn hefir við rannsókn málsins komist að nokkuð likri niðurstöðu um gáfnafar ákærðs. Hann virðist mjög minnisdaufur og „apathiskur“ og ekki iði hafa þá tilfinningu fyrir athæfi sinu, sem búast hefði mátt víð af pilti á hans aldri. Hann kveðst oft hafa vorið undir áhrifum víns, er hann framdi afbrot sín, og er það sennilegt. Hann sat í gæsluvarðhaldi frá 18.--28. ágúst þ. á. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 230. gr. og 281.gr., 4. lið, sbr. að miklu leyti 55. gr. og að því er prímusvjolina snertir 45. gr. hegningarlaganna frá 25. júní 1869, og þykir refs- ing sú, er hann hefir til unnið eftir nefndum hegningarlagagrein- um, sbr. 138. gr. og með hliðsjón at 68. gr., hæfilega ákveðin Íangelsi við vatn og brauð í 6X5 daga. Ákærður Kristján Daði Bjarnason, sem sat í gæsluvarð- haldi frá 18. ágúst til 11. september þ. á., en hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu Íyrir nokkurt brot, er fæddur 81. janúar 1902 og var því ekki fullra 18 ára er hann drýgði sum framan- greind brot sín. Þau heyra að áliti rjettarins undir 231. gr., 4. lið, og 280. gr., sbr. að miklu leyti 55. gr., svo og 240. gr. hegn- ingarlaganna, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið eftir þeim, sbr. að sumu leyti 38. gr. og með hliðsjón af 63. gr., hæfilega ákveðin betrunsrhúsvinna Í 12 mánuði. Ákærður Gústaf Sigurbjarnason, sem sat Í gæsluvarðhaldi frá 20. ágúst til 6. september þ. á., ea hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot, er kominn yfir lögaldur saka- manna, fæddur 28. júlí 1901. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 281. gr., 4. lið, sbr. óð. gr., svo og 240. gr. hegningarlag- anna, og þykir refsing hans, með hliðsjón af 63. gr., hæfilega ákveðin betrunarhúsvinns Í 9 mánuði. Ákærður Jón Fíinarsson, sem sat Í gæsluvarðhaldi frá 20. ágúst til 6. september þ. á., en ekki hefir sætt ákæru eða refs- ingu fyrir nokkurt brot, er fæddur 81. mars 1900 og því kominn. yfir lögaldur sakamanna. Brot hans heyrir að áliti rjettarins undir 281. gr., 4. lið, sbr. öð. gr. laganna, og þykir refsing hans eftir þeim, sbr. 40. gr., hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð í 5X5 daga. Ákærður Helgi Skúlason er fæddur 3. desember 1901 og því kominn yfir lögaldur sakamanna, er hann framdi afbrot sín. Hann hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot en fengið besta orð. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 230. gr, sbr. 55. gr. begningarlaganna, og þykir refsing hans, með hliðsjón af 68. gr., hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð í 2X5 daga. 182 Akærður Svedenborg Albert Ólafsson hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot og er fæddur 18. nóvember 1899. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 280. gr., sbr. 55. gr. svo og 240. gr. hegningarlaganna, og þykir refsing hans, með hliðsjón af 63. gr., hæfilega ákveðin fangelsi við vata og brauð í 8X5 daga. Ákærður Brynjólfur Magnús Hannesson hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot og er fæddur 30. janúar 1900 Brot hans heyrir að áliti rjettarins undir 230. gr. sbr. 55. gr. hegningarlaganna, og hegningin þykir hæflega ákveð- in fangelsi við vatn og brauð 1 5 daga. Ákærður Steingrímur Klingenberg Guðmundsson hefir hvorki sætt ákæru eða refsingu áður og er fæddur 28. september 1900. Brot hans heyrir að áliti rjettarins undir 240. gr. hegning- arlaganna, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð Í ð daga. Ákærður Guðjón Guðmundsson er kominn yfir lög- aldur sakamanna, og hefir ekki verið refsað áður. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 230. gr., sbr. 55. gr., svo og 240. gr. hegningarlaganna, og þykir refsing hans, með hliðsjón af 63. gr., hæfilega ákveðin fangelsi við vatna og brauð í 35 daga. Ákærður Ólafur Magnússon er kominn yfir lögaldur saka- manna og hefir eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir hegning- ingarlagabrot: Brot hans heyrir að áliti rjettarins undir 240 gr. hegningarlagánna, og þykir ref.i:gin hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð í Ó daga. Ákærð Anna Lydia Steinunn Thejl er komin yfir lögaldur sakamanra, og hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu svo kunn- ugt sje. Brot hennar heyra að áliti rjettarins undir 240, gr. hegningarlaganna, og þykir refsing hennar, með hliðsjón af 63. gr, hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð { 3X5 daga. Ákærður Vídar Vík er kominn yfir lögaldur sakamanna. Hann var með landsyfirrjettardómi, uppkveðnum 23. júní 1919, sýknaður af ákæru rjettvísinnar fyrir sviksamlegt athæfi, en hefir verið "sektaður '. april 1919 um 500 krónur fyrir bannlagabrot og 18. mars 1920 um 20 krónur fyrir lögreglusamþyktarbrot. Fyrir önnur brot hefir hann ekki verið kærður eða honum refsað svo kunnugt sje. Brot hans heyra að áliti rjettarins undir 240. gr. hegningar- 183 laganna, og þykir refsingin fyrir þau hæfilega ákveðin faugelsi við vatn og brauð Í 4X6 daga. Sakir æsku hinna ákærðu, Siggeirs Siggeirssonar, Jóns Ein- arssonar, Helga Skúlasonar, Svedenborgs- Albert Ólafssonar, Brynjólfs Magnúsar Hannessonar og Steingríms Klingenbergs Guðmundssonar, svo og þess, að hjer er um fyrsta brot að ræða og. að því er suma snertir, fremur smávægileg, þykir mega ákveða, að refsing þeirra sje skilorðsbundin samkvæmt lögum nr. 39 frá 16. nóvember 1907. Iðgjaldskrafa hefir ekki komið fram í málinu frá öðrum en Sigurði kaupmanni Hallssyni. Gjörir hann kröfu til endurgjalds á krónum 587.50 fyrir það, er frá honum var.stolið við innbrotið í búð hans. Á skaðabótareikningi hans eru tilfærðir 85 metrar af bláu kjólataui á kr. 7,50 pr. metra, en eftir því, sem upplýst er Í málinu, verður ekki talið sannað, að Í kjólatauspakkanum hafi verið meira en 13 metrar, og hinir ákærðu hafa sjerstaklega mótmælt þessum lið: reikningsins. Verður því að færa upphæð reikningsins niður um 22 X kr. '7,50 == kr.165,00 eða niður í kr. 422,50, en dæma hina ákærðu, Kristján Daða Bjarnason, Gústaf Sigurbjarnacon og Jón Einarsson, sem ekki hafa getað mótmælt reikningnum að öðru leyti með rökum og sumpart beint sam- þykt þann, til þess in soliðum að greiða Sigurði Hallssyni þessa upphæð. Að því er til málskostnaðar kemur, þá hefir hinn skipaði talsmaður ákærðs Siggeirs Siggeirssonar ekki krafist málsvarn- arlauna og verða honum því ekki dæmd þau. Málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns ákærðu, Tómasar Tómassonar og Geirs Pálssonar, sem eftir framanskráðu ber að greiða af almanna fje, ákveðast 50 krónur. Ákærð Lydia Thel greiði sjerstaklega hinum skipaða tals- manni sinum, E. Claessen hæstarjettarmálaflutningsmanni, máls- varðarlaun, er ákveðast 25 krónur. Allan annan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostn- að greiði hinir ákærðu, Siggeir Siggeirsson og Kristján Daði Bjarnason, in soliðum að hálfu, en hinn helming kostnaðarins reiði öll hin önnur dómfeldu in solidum. Rekstur málsins hefir verið vítalaus. 184 Mánudaginn 4 apríl 1921. Nr. 2/1921. Emil Randrup (Eggert Claessen) gegn Vidar Vik (Enginn) um hve víðtæk sje ábyrgðarskylda samskuldara. Dómur bæjarþings Reykjavikur 18. jan. þ, á: „Stefndur, Vidar Vik, greiði stefnandanum, Émil Randrup, kr. 511,18, ásamt 5!/,*/, ársvöxtum frá 1. október f. á. til greiðslu- dags, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri að- för að lögum. — Málskostnaður falli niður“. Dómur hæstarjettar. Kröfur áfrýjanda fyrir hæstarjetti eru þær, að hinum áfrýjaða dómi verði breytt þannig, að stefndi verði dæmdur til að greiða 1022 kr. 35 a., ásamt 5!l/a */, vöxtum frá 1. október 1920 til greiðsludags og málskostnað fyrir undirrjetti, svo og málskostnað fyrir hæstarjetti, hvorttveggja eftir mati rjettarins. Stefndi hefir ekki mætt í hæstarjetti og enginn af hans hendi, og hefir honum þó verið löglega stefnt. Er málið því rekið samkvæmt 38. gr. hæsta- rjettarlaganna, tölul. 1, og dæmt samkv. NL, 14 —32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Samkvæmt viðurkenningarskjali því, er stefndi og Markús Einarsson gáfu út 20. nóv. 1919, fengu þeir í sameiningu veðskuldabrjef það, er ræðir um í málinu að láni, og urðu þeir samskuldarar áfrýj- anda fyrir þeirri upphæð, er innheimt var samkvæmt skuldabrjefinu En sem samskuldarar voru þeir hvor um sig skyldir til að endurgreiða skuldina að fullu, þar sem hið gagnstæða var ekki áskilið, og bar þeim 185 þá jafnframt að svara sömu vöxtum, sem áskildir voru í skuldabrjefinu, eða 54“. Áfrýjandi átti þannig rjett á að krefjast greiðslu allrar skuldar- innar af stefnda án þess áður að hafa krafið sam- skuldarann eða þrotabú Markúsar Einarssonar á Co um skuldina að nokkru eða öllu leyti. Það ber því að taka kröfu áfrýjanda til greina, og dæma stefnda til að greiða áfrýjanda 1022 kr. 35 a. með 5!/4%/, ársvöxtum frá 1. okt. 1920 til greiðsludags. Að því athuguðu, að stefndi mætti ekki fyrir sáttanefnd Reykjavíkur við sáttaumleitunina í mál- inu, og að öðru leyti eftir þessum úrslitum, ber að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað í hjeraði og einnig fyrir hæstarjetti, og ákveðst máls- kostnaðurinn fyrir báðum rjettum samtals 200 kr. Svo verður hann og að greiða sekt samkvæmt tilsk. 11. ágúst 1819, er ákveðst 8 kr. og rennur í ríkissjóð. Því dæmist rjett vera: Stefndi Vidar Vik greiði áfrýjandanum Emil Randrup 1022 kr. 35 a. með 5'/49/ ársvöxtum 1. október 1920 til greiðsludags, og málskostnað í hjeraði og fyrir hæstarjetti með samtals 200 krónum. Enn fremur greiði hann sekt til ríkis- sjóðs 8 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru þannig: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 11. nóvember f, á. af Emil Randrup í Hafnarfirði gegn kaupmanni Vidar Vik hjer í bænum, 186 og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 1022,35 ásamt 5!/, */, ársvöxtum frá 1. október f. á. til greiðsludags og málskostnað eftir mati rjetterins. Stefndur hefir krafist sýknunar að svo stöddu af kröfum stefnandans Í málinu. Málavextir eru þeir, að 20. nóvember 1919 fengu þeir Markús kaupmaður Einarsson hjer í bænum, sem nú er orðinn gjald- þrota, og stefndur að láni hjá stefnanda veðskuldabrjef, er hann átti, og framseldi Markús Einarsson það síðan til þriðja manns að þar til fenginni beimild frá stefnanda, ritaðri á skuldabrjefið sjálft, og innheimti sá 850 krónur af höfuðstól þess og kr. 172,85 sem áfallna vexti 1. október f. á. Fyrir láninu á skuldabrjef- inu hjá stefnanda gáfu þeir Markús Eirarssson og stefndur út viðurkenningu eða „Overenskomst“ eins og skjalið ér kallað í yfirskrift þess. Taka þeir fram í skjali þessu, að þeir beri fulla ábyrgð á skjalinu gagnvart stefnanda, „samt er begge Under- tegnere med sit Gods og Navn ansvarlige for Forpligtelserne“, eins og stendur Í skjalinu. Eru það afborgun og vextir af veð- skuldabrjefi þessu, sem hinn nefndi þriðji maður hefir innheimt af veðskuld stefnanda, sem stofnandi krefst dóms fyrir yfir stefnd- um Í máli þessu. Sýknukröfu sína byggir stefndur á því, að þar sem peningar þeir, er þeir Markús Einarsson og hann fengu fyrir veð- skuldabrjef stefnanda, hafi gengið til að kanpa fyrir vörur handa verslun Markúsar Einarssonar, verði stofnandi fyrst að gjöra kröfu í þrotabú Markúsar, og kveðst hann fús á að borga mismuninn, sem ekki fáist úr því. Það er in confesso Í málinu að þeir báðir, Markús Einarsson og stefndur, hafi fengið hið umrædda veðskuldabrjef að láni hjá stefnanda Í fjelagi, og þar sem eigi verður sjeð á viðurkenningar- skjali því, er þeir gáfu út fyrir láninu, og sem jafnframt inni- heldur skuldbindingu þeirra út af lántökunni, að ábyrgð þeirra út af henni hafi verið sjálfskuldarábyrgð, fær rjetturinn ekki sjeð, að stefnandi geti beint kröfu um greiðslu allrar hinnar umstefndu upphæðar að séefndum, og verður því að sýkna hann að henni til hálfs. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að málskostnaður falli niður. 187 Föstudaginn 15. apríl 1991. Nr. 1/1921. Karl Nikulásson (Eggert Claessen) gegn bæjarstjórn Akureyrar (Pjetur Magnússon), út af álagning aukaútsvars Úrskarður fógetarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkanpstaðar 30. desember 1990: Hin umbeðna lögtaksgjörð á að njóta framgangs. Dómur hæstarjettar Þess skal getið, að samningur áfrýjanda við „Hið íslenska steinolíuhlutafjelag< hefir verið lagður fram í hæstarjetti, en samkvæmt honum hafði áfrýjand- inn fast kaup hjá fjelaginu fyrir sölu á olíu þess, en allur arður af sölunni rann til fjelagsins. Að vísu er í máli þessu beinlínis nánast um útsvarshæð áfrýjanda að ræða, og það atriði heyrir ekki undir úrskurð dómstólanna. En þar sem bæj- aratjórnin játar beint í forsendum úrskurðar síns, að útsvar áfrýjanda sje á hann lagt „mestmegnis „ „Í tilliti til hinnar miklu olíuumsetningar Stein- olíufjelags Íslandae, og hefir lagt útsvar, er báðum var ætlað, á áfrýjanda einan, af því að það sje „álitamál, hvort beinlínis sje hægt að leggja útsvarc á fjelagið, þá er hjer um svo ólöglega álagningar- aðferð að ræða, að eigi þykir verða komist hjá að dæma fógetaúrskurðinn ógildan. Eftir þessum úrslitum þykir rjett. að hin stefnda bæjarstjórn greiði áfrýjanda málskostnað í hæsta- rjetti og er hann ákveðinn 150 kr. 188 Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðurinn skal úr gildi feldur. Stefndi, bæjarstjórn Akureyrar, greiði áfrýj- anda, Karli Nikulássyni, 150 kr. málskostnað í hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo : Við niðurjöfnun aukaútsvara í Akureyrarbæ 1919 gjörði nið- urjöfnunarnefnd Akureyrar Karli Nikulássyni, ræðismanni á Akur- eyri, að greiða 700 króna útsvar árið 1920 Útsvar þetta hefir hann neitað að greiða, þar sem útsvarið sje „mestmegnis lagt á olíuverslun Hins íslenska steinoliafjelags“ hjer í bænum, sem hann er hjer umboðsmaður fyrir, en fjelagið eigi alls ekki að greiða útsvar af þessari sölu, þar sem hann hafi olíuna í Konsignation, og sjálfur eigi hann að eins að greiða útsvar af þeirri „próvision“, kr. 2000,00, sem hann hafi eða þá hafi haft Í ágóða af verslun- inni með olíu fyrir fjelagið Til vara hefir requisitas boðist til þess, að greiða af nefndri útsvarsupphæð kr. 175,00, sem sje hæfilegt útsvar lagt á sig samanborið við aðra gjaldendur í bæn- um, er hann hefir tekið sjer til samanbnrðar. Requisitus hefir á rjettum tíma kært útsvarið, og krafist á því lækkunar og leið- rjettingar hjer fyrir niðurjöfnunarnefrdinni og siðar fyrir bæjar- stjórn Akureyrar, en bæjarstjórnin hefir á fundi þann 17. febrúar þ. á. samþykt að útsvarið skuli óbreytt standa. Eins og þetta mál liggur fyrir, virðist það rjett, að requisiti hafi verið gjört að greiða útsvar í Akureyrarbæ 1920, og að tillit hafi verið tekið til þess við álagningu útavarsins, að öll hin umrædda steinolíuverslun hafi einungis gengið gegnum hendur requisiti hjer, sem að öllu leyti hefir rekið og rekur þá verslun Í sínu nafni, og verður því ekki fallist á, að útsvarið sje ólöglega eða „mestmegnis“ ólöglega lagt á requisitus, en það virðist ekki vera á valdi fógetarjettarins, þar sem álagningin ekki verður talin ólögleg, að breyta upphæð útsvarsins — hækka það eða lækka — þar sem fyrir liggur úrskurður bæjarstjórnar- innar um, áð útsvar það, sem niðurjöfnunarnefndin lagði á re- quisitus fyrir árið 1920, skuli óbreytt standa. Ber því að fram- kvæma lögtaksgjörðina á ábyrgð gjörðarbeiðanda. 189 Miðvikudaginn 20. apríl 1991. Nr. 8/1921. Gunnlaugur Kristmundsson (E. Claessen) Begn fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs (Sig. Lýðsson), um skilning ákvæðisins um stundarsakir í lögum nr. 15/1919 og aldursuppbót barnakennara. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 8. mars 1991: Stefnandanum í máli þessu, Gunnlangi Kristmundssyni, ber úr ríkissjóði Íslands kr. 2410,67 Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ákvæðinu um stundarsakir í lögum nr. úð, 28. nóvbr. 1919, samanbornu við 9. gr. lag- anna, átu að eins þeir kennarar, er ráðnir voru af skólanefnd eða fræðslunefnd til kenslu skólaárið 1919— 1920, störfuðu fulla 6 mánuði og kendu 30 stundir á viku, kröfu til fullra launa samkvæmt nefndum lögum. Þar sem stefndi hefir samþykkt að greiða áfrýjanda laun samkvæmt lögum þessum, þótt hann að eins kendi 26 stundir á viku þetta skólaár, þá verður þegar af þeirri ástæðu að telja það rjett, enda í samræmi við 9 gr. laganna, að ákveða launin ?%/,, hluta af venjulegum árslaunum og reikna einnig dýrtíðaruppbótina eftir því. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í forsendum hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður einnig að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr, 190 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi Gunnlaugur Kristmundsson greiði fjármálaráðherra f.h ríkissjóðs málskostnað fyrir hæstarjetti með 150 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 16. júní f. á. af Gunnlaugi Kristmundssyni, kennara við barnaskólann í Hafnarfjarðarkaup- stað, gegn fjálmálaráðherra Magnúsi Guðmundssyni f h. ríkis- sjóðs Íslands, til greiðslu á þeim hluta launa stefnanda fyrir skólaárið 1919—-1990, sem greiðast á úr ríkissjóði, svo og dirt:)- aruppbót fyrir tímabilið frá 1. janúar f. á. til loka skólaársins að upphæð samtals kr. 3351,00 og sundurliðar hann kröfu sina á þessa leið: 1. */“ af 1875 króna launum . . . . - - - - kr. 625,00 2. Launaviðbót eftir þjónustualdri . .. — #00,00 8. Dýrtíðaruppbót af allri lampi 1875 krónum og af launaviðbótinni 800 krónum, eða af samtals 2675 krónum frá */, f. á. til loka skóla- ársins, að */,„, eða af 1605 krónum 120%/, „ — !926,00 kr. 8951,00 Svo krefst stefnandi og 69/, ársvaxta af þessari upphæð frá sáttakærudegi 4 júní f. á til greiðsludags og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndur telur að af launum og dýrtiðaruppbót stefnanda fyrir umrætt skólaár úr ríkissjóði hafi '/, (fyrir mánuðina október til desember 1919) fallið til útborgunar á árinu 1919, en ?/, á ár- inu 1920; er því eki mótmælt af stefnanda. Þá telur stefndur að draga verði frá launum stefnanda um- rætt skólaár, er átt hefði að vera 1875 krónur eftir þeim tíma, sem skólinn stöð, ef hann hefði kent 30 stundir á viku, */40 hluta af þeirri ástæðu, að hann hefði ekki kent nema 26 stundir í viku og verði árslaunin að aldursviðbótinni fráskilinni því aðeins 1625 krónur. 191 Loks telur stefndur að stefnanda beri ekki nema 200 krónur í aldursuppbót. Málspartarnir eru sammála um það, að ríkissjóði beri að greiða '/, af laununum sjálfum. Aldursuppbótin og '/s af laununum, eins og stefndur telar það, er því samtals kr. 741,67, en upphæð sú, er dýrtiðaruppbótin telst af, 1925 krónur. Dýrtíðaruppbótin var 88%/, af þeim fjórð- ungi, sem Í gjalddaga fjell 1919, en 1207 af %, hlutunum, sem í gjalddaga fjell 1920. Sundurliðast upphæð sú, sem stefnanda ber eftir skilningi stefnds á lögunum um skipun barnakennara og laun þeirra nr. 75, 28. nóvember 1919, því, eins og hjer segir: Árið 1919 fjell í gjalddaga: 1. " af kr. 741,67. . .. 0... 0... kr. 185,42 2. 880, af !/, af 1825 leður ....— 401,50 Árið 1920 fjell í gjalddaga: 3. Sl, af kr. 4167. . . 2... — 5565 4. 1200/, af ?%/, af 1826 ern fn „0. — 1642,50 Af besnn samtals kr. 2785,67 hefir stefndur greitt . ; . — 875,00 og er því ekki mótmælt af stefnanda. Það eru því kr. 2410,67 sem stefndur viðurkennir að stefnanda beri úr ríkissjóði. Þessi upphæð hefir stefnanda staðið til boða gegn fullnaðarkvittun, en hann ekki viljað þiggja, heldur höfðað mál þetta og gjört rjettar- kröfur þær, er að framan greinir. Stefndur hefir hinsvegar krafist að stefnanda verði ekki til- dæmd hærri upphæð úr ríkissjóði en kr. 2410,67, en vaxtalaust, þar sem honum hafi staðið upphæðin til boða án þess til máls þyrfti að koma. Svo hefir stefndur og krafist málskostnaðar að skaðlausu hjá stefnanda. Upphæð sú, er málspartana greinir á um, er því kr. 8851,00 —-2410,67=940,33, og stafar mismunurinn af því, að þeir telja hvor á sinn veg aldursuppbót og hin föstu laun stefnanda, og þar af leiðandi dýrtíðaruppbótina, sem ekki er ágreiningur um hvernig telja skuli eða greiða að öðru leyti. Stefnandi hefir verið fastur kennari í 8 ár við barnaskóla utan kaupstaða í Gullbringueýslu og Í 5 ár við barnaskólann í Hafn- arfirði. Þar sem hann umrætt skólaár var fastur kennari við barnaskólann í Hafnarfjarðarkaupstað, telur hann sig hafa átt rjett á að fá 800 krónur í launaviðbót eftir þjónustualdri eftir a.-lið 12. gr. laganna um skipun barnakennara og laun þeirra. 13 192 Heldar hann því fram, að orðið „þjónustaaldar“ þýði í lagamál- inu, sjerstaklega þá er um eftirlaunarjett er að ræða, öll þau ár, sem starfsmaður ríkisins hefir starfað í embætti, sem eftirlauna- rjettur er lagðar, og þá merkinga hafi það í 12. gr. framangreindra laga. Skifti það því ekki máli í hverjum hinna þriggja kennara- flokka, sem ræðir um Í greininni, stefnandi hafi starfað, því ald- ursuppoótin eigi að teljast eftir árafjöldanum, sem hann hafi starf- að sem fastur kennari og miðast við stöðu þá (kaupstaðarskóla- kennarastöðu), sem hann var Í, er lögin komu fyrst til fram- kvæmda. Af hálfu stefnds er því hinsvegar haldið fram, að þar sem kennurum sje í 12 gr. barnaskólakonnaralaganna skift í 3 flokka að því er lannaviðbót eftir þjónustualdri snertir, og viðbótin sje mismunandi í flokkunum, verði að skilja orðið nþjónustualdur“ í byrjun greinarinnar, sem starfstíma Í stöðu Í ákveðnum kennara- flokki, þannig að stefnandi geti ekki átt kröfu til hærri aldurs- viðbótar en samsvari árafjölda þeim, er hann hefir starfað Í flokki kaupstaðarskólakennara, en eftir honum eigi stefnandi ekki kröfa til launaviðbótar fyrir nema eitt hækkunartímabil eða 200 kr. Skýringu stefnanda á orðinu „þjónustaaldur“ er mótmælt af hálfa stefnds, og á það rjettilega bent, að í tilvitnunum þeim Í lög, þessum skilningi til staðfestu, seim stefnandi tilfærir, sje jafnaðar- logast sjerstök útskýring á þýðingu orðsins í því sambandi, sem það er notað. Þá telar stefndur og liggja nær, að skýra ákvæði barnaskólakonnaralaganna um aldursviðbót svo, að þau verði Í samræmi við ákvæði laganna um laun embættismanna nr. fl. frá 28. nóvember 1919 am sama efni, en í samræmi við lög um svo óskylt efni sem eftirlaun. Á þessa röksemdafærslu stofnds verður rjetturinn að fallast. Skýring stefnds á orðinu „þjónustualdur“ í 18. gr. barnaskóla- kennaralaganna liggur eins nærri og skýring stefnanda, og það er ekkert sem bendir til þess, að löggjafinn hafi viljað veita barnakennurum greiðari aðgang að. því að fá launaviðbót eftir þjónustualdri en embættismönnum ríkisins, þótt embættismanna- launalögin sjeu skýrari í þessu efni en barnaskólakennaralögin ; þvert á móti verður það að teljast svo ósennilegt, að slíkt yrði að vera gefið ótvírætt til kynna í lögunum. Lögin era bæði samþykt af Alþingi sama árið og staðfest af konungi sama dag. Nú er það ótvírætt eftir embættismannalaunalögunum, að til þess að embættismaður, sem hefir færst milli embætta, geti 193 lagt saman þjónustnár sín til aldnrslaunaviðbótar, verður embætti það, sem hann fer úr, ekki aðeins að hafa verið Í sömu stjórnar- grein og hitt, er hann flyst í (9: embættin samkynja) heldur verða embættin og að vera jöfn að launum. Þar sem kaupstaðar- skólakennarastöður era hærra launaðar en barnaskólakennarastöð- ur utan kaupstaða, getur stefnandi því eigi að áliti rjettarins fengið aldursviðbót, sem kaupstaðarskólakennari fyrir þan árin, sem hann hefir kent utan Hafnarfjarðar, og á því ekki kröfu til hærri aldursviðbótar en 200 króna, enda fjekst Alþingi 1920 ekki til að fallast á að skilningur stefnanda á hinu umrædda ákvæði barnakennaralaganna væri rjettar, þótt þess væri leitað. Frá kröfu stefnanda verður því að draga 600 krónur, sem oftalda launaviðbót eftir þjónustnaldri ásamt dýrtíðaruppbót af þeirri upphæð (88 % af kr. 150,00 -} 120 % af kr. 450,00) sem nemur 6/2 krónum, eða samtals kr. 1372,00, en það er hærri upphæð en sú, sem ágreiningur er um Í málinu, þótt lann stefn- anda, að frádreginni launaviðbót eftir þjónustualdri, sjen talin eins og hann telur þau sjálfur. Hefir það því enga þýðingu fyrir úrslit málsins, hvor málspartanna telar þan rjettar, þar sem dæma verður stefndan til að greiða upphæð þá, sem hann hefir boðið fram, og verður því ekki út í það farið hjer. Þar sem stefnanda hefir staðið til boða upphæð sú, er rjettar- inn telur hann eiga, verða honum ekki dæmdir vextir af henni. Þar sem greiðsla hennar hinsvegar var því skilyrði bundin, að stefnandi gæfi fullnaðarkvittun fyrir henni, og hefði þá útilokað sig frá að bera ágreininginn milli málspartanna undir úrlausn dómstólanna, þykir rjett að málskostnaður í máli þessa falli niður 13 194 Miðvikudaginn 27. apríl 1921. Nr. 4/1921. Hreppsnefnd Kjósarhrepps (Guðm. Olafsson) gegn Jes Zimsen (L. Fjeldsted), um útsvarsskyldu af leigðum rjetti til laxveiði með stöng. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 81 júlí 1920: Hið nmbeðna lögtak á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru Í hinum áfrýjaða úrskurði, ber að staðfesta hann, og verður áfrýjandi þá að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 100 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Átrýjaudi, hreppsnefnd Kjósarhrepps, greiði stefnda, Jes Zimsen konsúl, 1U0 kr. í málskostn- að fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. rm Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo; Jes Ziomsen, konsúll og kaupmaður hjer í bænum, á sumarbú- stað í landi jarðarinnar Laxárnes Í Kjósarhreppi, og hefst hann þar við á sumrum nokkurn tíma með fjölskylda sinni, og leigir rjett til að veiða lax á stöng Í ánum Laxá og Bugða. Vegna þessarar dvalar og laxveiðiafnotanna lagði hreppsnefnd Kjósar- hrepps á nefndan kaupmann 50 króna aukaútsvar til sveitarsjóðs Kjósarhrepps haustið 1918, en haun hefir neitað að greiða þetta átsvar og telur sig alls ekki útsvarsskyldan Í hreppnum vegna 195 þess, að umrædd laxveiði sje eigi arðsamt fyrirtæki, heldur aðeins til gamans. Hreppsnefnd Kjósarhrepps heldur því aftur á móti fram, að laxveiði á stöng Í ám þeim, sem hjer ræðir um, sje arðsöm, og útsvarið því rjettilega álagt. Hafa báðir aðiljar lagt það undir úrskurð fógetarjettarins, hvort lögtak á útsvarinu skuli fram fsra. Hreppsnefnd Kjósarhrepps telar heimild sína fyrir útsvars- álagningunni liggja í ákvæðum laga nr. 48, 3. uóvember 1915, um breytingu á lögum nr. 83, 2. nóvember 1914, um breytingu Á sveitarstjórnarlögunum frá 10. nóvember 1905, en til þess að ákvæði þessara laga eigi við, verður laxveiðin að vera stund- uð sem atvinna, sbr. orðin: „Þótt sú atvinna sja rekin enn styttri tíma“. En eftir upplýsingum þeim, sem liggja fyrir í málinu, verður að teljast vafalaast, að laxveiði requisiti sje eigi rekin í atvinnuskyni, heldur sem gaman eða til skemtunar Í sumarhvíld hans. Samkvæmt þessn verður fógetarjettarinn að líta svo á, að út- svarsskylda fylgi ekki umræddum laxveiðiafnotum, og með því að eigi liggur heldur fyrir, svo upplýst sje, annar grundvöllur fyrir hinni umræddu útsvarsálagniagu, verður að synja um framgang hins umbeðna lögtaks. Föstudaginn 29. apríl 1921. Nr. 31/1991. Ólafur V. Davíðsson £egn Guðmundi Ólafssyni í. h. G. Albertssonar. Dómur hæstarjettar Máli þessu, er dæmt var Í hjeraði 10. jan. f á, hefir verið áfrýjað samkvæmt uppreistarleyfi dags. 23. sept. f. á., en áfrýjunarstefnan er ekki tekin út fyr en 8 vikum síðar eða þann 18, nóv. f. á. Sam- 196 kvæmt 28. gr. hæstarjettarlaganna fjell uppreistar- leyfið úr gildi, er liðnar voru 4 vikur frá dagsetn- ingu þess, án þess áfrýjunarstefna væri tekin út. Að þessum tíma liðnum brast því heimild til að áfrýja málinu og verður sökum þessa galla að vísa því ex officio frá rjettinum. Málskostnaðar hefir ekki verið krafist og fellur hann því niður. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. —Mála- kostnaður fyrir hæstarjetti falli niður Föstudaginn 29. april 1921. Nr. 34/1920. Bjarni Sigurðsson gegn Gunnari Sigurðssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Bjarni Sigurðsson, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir Í hæstarjetti. 197 Miðvikudaginn 22. júní 1991. Nr. 13/1921. Gísli 7. Johnsen Regn skiftaráðandanum í Vestmanna- eyjum f. h. dánarbús Jóhanns Lárusar Stefánssonar Aust. manns og Sigurði Ólafssyni, Rósu Hjartardóttur, Sigfúsi Árnasyni og Jóni Árnasyni. Omerkingardómur. Úrskurður skiftarjettar Vestmanneyja- kaupstaðar 192. febr. 1921: >Hin gerða ráðstöfun á eignum Jóhanns heitins Stefánssonar Austmann skal ónýt vera. Dómur hæstarjettar. Skiftarjettargjörðirnar sýna það eigi, að sátta- tilraun hafi farið fram um ágreiningsatriðið áður en úrskurður var kveðinn upp Í skiftarjettinum, eins og fyrir er skipað í skiftalögum 12. april 1878, 38. gr., og verður því ex olficio að dæma hinn áfrýjaða skiftarjettarúrskurð ómerkan. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur, niður. Það er aðfinningarvert, að dómarinn hefir eigi sett fjarverandi erfingjum svaramann til að gæta rjettar þeirra, þegar arfleiðslu vottarnir staðfestu vott- orð sin fyrir aukarjettinum, og að skiftaráðandi hefir haft málið um 8!/, mánuð til úrskurðar. Því dæmist rjett vera: Skiftarjettarúrskurðurinn skal vera ómerkur. Málskostnaður fellur niður, 198 Föstudaginn 14. okt. 1921. Nr. 22/1921. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðjóni Jónssyni (L. Fjeldsted). Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 16. desbr. 1920: Kærður Guðjón Jónsson greiði 300 króna sekt til bæjarsjóðs Reykjavíkur og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þegar slysið bar að höndum var bifreiðin á fjölförnum gatnamótum og vegur sleipur. Miátti kærði því ekki aka þar hraðara en svo, að vagninn yrði stöðvaður þegar Í stað, og bar honum að stöðva bifreiðina þá þegar, er hann varð þess var, að maður var svo nærri henni, að hætta gat verið á árekstri. Kærði gjörði þetta eigi og má álíta það sann- að, að hann hafi ekki verið svo aðgætinn og sjer- staklega ekki temprað hraðan, svo sem staðhættir og kringumstæður útheimtu og þannig gjörst brot- legur gegn 1. og ð. málsgrein 6. greinar í lögum nr. 88, 14. nóv. 1917, um notkun bifreiða. Enn- fremur er það upplýst, að ljós var ekki tendrað aftan á vagninum þegar slysið varð, að hraðamalir var enginn á bifreiðinni, að kærði ekki gaf hljóð- bendingu sem skylt var, og loks, að kærði skýrði ekki frá nafni sínu og heimilisfangi og bauð ekki hjálp sína, þeim er slasaðist. Að þessu athuguðu og að öðru leyti með skýr- skotun til lögreglurjettardómsins ber að dæma kærða 199 fyrir brot gegn 3. gr., 3. b., 6. gr., 8. gr. og 9. gr. fyrnefndra laga og ákveðst refsingin 200 kr. sekt. Þórarni Brandssyni, er fyrir slysinu varð, verða ekki dæmdar skaðabætur í þessu máli af því hjer- aðsdómarinn hefir af tilzreindum ástæðum synjað honum þess að fá skaðabótakröfu hans útkljáða jafnhliða refsimálinu og ekki dæmt um hana. Samkvæmt framansögðu ber að staðfesta hinn áfrýjaða lögreglurjettardóm, þó með áður greindri breytingu á sektarupphæðinni og sektin á að renna í ríkissjóð, þar sem málið er eingöngu höfðað fyrir brot gegn nefndum lögum um notkun bifreiða. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað þar með talið málflutningskaup til skipaðs sækjanda og verjanda Í hæstarjetti, 80 kr. til hvors þeirra. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal óraskað að öðru en því, að sektin sje 200 kr., er renni Í ríkissjóð. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leið- andi kostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málaflutn- ingsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að- lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Guðjóni bifreiðarstjóra Jónssyni, Grjótagöta nr. 10 hjer í bænum, fyrir 200 brot á ákvæðum laga úr. 88. frá Í4. nóvember 1917 um notkun bifreiða og eru málavextir þeir er nú skal greina: Kærður, sem stýrði vöruflutningabifreiðinni R. E. 199, eign Sveinjóns Einarssonar frá Bráðræði hjer Í bænum, var föstndaginn 96. f£. m. að aka fiski fyrir h.f. „Defensor“ frá fískihúsum fjól- agsins fyrir innan bæinn niður á hafnarbakkann. Hefir hann skýrt svo frá að um kvöldið um 7 leytið hafi hann komið að innan niður Bankastræti og ekið hægt eins og venja sín ajo. Þegar hann var kominn niður í brekkuna í Bankastræti neðar- lega, sjer hann koma á móti sjer tvær vöruflutninga bifreiðar austur Áustarstræti og fara upp Í Bankastræti. Kveðst kærður hafa ekið á syðri (vinstri) hlið vegarins og hægt ferðina Þegar bifreiðarnar komu á móti honum. Kveðst hann ekki geta Sagt nákvæmlega hversu mikill hraði bifreiðarinnar hafi verið því hraðamælir vanti í bana, en hefir haldið því fram að hraðinn hafi ekki náð 9 km. á klukkustund. Þegar síðari bifreiðin, sem uppeftir ók, fór fram hjá honnm. Þegar síðari bifreiðin, sem uppeftir fór, var komin á móts við kærðan kveðst hann hafa verið staddur neðst í brekkunni, móts við Lækjargötana. Verður hann þess þá var, að maður kemur suður yfir götuna og virtist kærðum hann stefna beint á bifreið sína og vera komin fast að henni og gekk sá áfram eins og hann „tæki ekki eftir bifreið kærða. Kveður kærður þá hafa komið fát á sig, sig hafa snöggbeygt bifreiðina til vinstri hand- ar, hana runnið til á hálkunni og rakst hún á manninn, er fjell miður á götuna. Kærður kveðst hafa stöðvað bifreiðina fram- undan búð Haraldar Árnasonar og litið við. Hann kveðst hafa vitað að bifreiðin hafi ekki farið yfir manninn og því ekki hafa álitið, að hann hafi getað meiðst mikið og heldur leiðar sinnar vestur eftir án þess að fullvissa sig um hvað manninum liði og bjóða aðstoð sína, ef með þyrfti. Kærður kveður framljóg bifreiðarinnar hafa verið í ágætu standi en ekkert ljós að aftan því leiðsluna vanti og ekki kveðst hann muna til að hann pæfi hljóðmerki. Maður sá, er fyrir bifreiðinni varð, er Þórarinn Brandison skósmiður, 65 ára að aldri, og hefur alla æfi verið daufdumbur. Hann ætlaði af gangstjottinni neðst við Bankastræti að norðan suðar yfir götuna á hornið hjá Bókaverslun Sigfúsar Fymundssonar, en fór mjög hægt, því bálka var mikil. Hann tók eftir bifreiðunum tveimur som fóra upp Bankastræti og ætlaði að komast yfir göt- 201 una strax á eftir þeim, en þegar hann er kominn rúmlega yfir miðja götuna, veit hann eiri fyrri til en bifreið kærða kemur ofan að á hlið við hann vinstra megin og svo nærri honum, að aurvarið á framhjólinu hægramegin rakst í hann og síðar framhornið á dekkinu. Kendi hann þá mikils sársauka í vinetri mjöðminni, hálfsvimaði og fjall á hægri hliðina. Komu þar að menn, er náðu Í aðra bifreið og óka Þórarni upp á Landakota- spítala og kom það í ljós við læknis skoðun á honum að lær- leggshálsinn var brotinn og telur læknirinn brotið stafa af bylt- unni Í vottorði því, sem lagt hefar verið fram í málinu, en sjálf- ur heldur Þórarinn því fram, að aðalmeiðslið hafi hann hlotið við áreksturinn en ekki við byltuna, því áreksturinn hafi orðið á vinstri hlíðina á sjer og þeim megin sje brotið, en hann hafi dottið á hægri hliðina. Læknirinn telur meiðsl Þórarins bæði langvinnt og kvala- fallt, á sjúkrahúsinu verði hann að dvelja ca. 10—12 vikur og óhaltar eða jafnfær til vinnu verði hann aldrei. Þórarinn Brandsson hefur gjört þá kröfu til bifreiðarstjór- ans og eiganda bifreiðarinnar R. E. 199 í málinu, að þeir greiði allan þann kostnað, er leiði af legu hans á sjúkrahúsinu, og hon- um fullt lífsviðurværi meðan hann lifi, eftir að hann geti farið af sjúkrahúsinu, allt eftir mati rjettarins. Það verður þó ekki hægt að taka þessa kröfu til greina Í þessa máli. Eftir vottorði læknisins þarf Þórarinn að liggja ca. 10—12 vikur á sjúkrahúsinu og fyrri en hann er farinn þaðan er ekki hægt að ákveða sjúkrahúskostnaðinn; þá er og alsendis óvíst hvað langt kann að líða þar til læknar telja sje fært að votta um það, að hve miklu leyti Þórarinn hafi misst hæfilegleika sína til að vinna fyrir sjer. Eftir þessu þykir ekki mega draga þetta mál, en geymdur skal Þórarni rjettur hans óskertur til skaða- bóta, bæði gegn kærðum og eiganda bifreiðarinnar R. H. 199. Eftir framansögðu hefur kærður gjörst brotlegur gegn ákvæð- um 6., 8. og 9. greinar framangreindra laga, og þykir refsing sú, er hann hefur til unnið með því eftir 18. gr. laganna, hæfilega ákveðin 300 króna sekt, er renni í bæjarsjóð. Svo ber kærðum að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið, 202 Föstudaginn 21. okt. 1921 Nr. 9/1921. Ólafur Jóhannesson gegn Einari M. Jónassyni Dómur hæstarjettar. I birtingarvottorði stefnuvottanna á hæstarjettar- stefnunni er þess eigi getið, hvar og á hverjum tíma dags stefnan hafi verið birt stefnda, sem ekki hefir mætt í málinu fyrir hæstarjetti. Sönnun brest- ur þannig fyrir því, að stefnubirtingin hafi verið lögleg, og verður fyrir þá sök að vísa málinu frá hæstarjetti. Málskostnaður fyrir hæstarjetti á að falla niður“ Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Mánudaginn 28. okt. 1921. Nr. 1/1921. Pjetur A. Ólafsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Valdemar Thorarensen (L. Fjeldsted), út af leigu á sildarsöltunarstöð. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 16. mars 1920: Svo framarlega sem stefndur, Pjetur Á. Ólafsson, eftir löglegan undirbúning synjar fyrir það með eiði á varnarþingi sínu, að hann hafi samþykt að skipað yrði upp úr síldveiðiskipi 203 hans >Kópc á Siglufirði sumarið 1917 og söltunarpláss hjá 0. Tynes, sem verið var að semja um leigu á handa honum, skyldi tekið til notkunar af fólki hans, nema því að eins að Þorsteinn kaupmaður Jónsson yrði með honum Í leignnni að hálfa, á hann að greiða stefnanda, Valdemar Thorarensen, kr. 2229,50 með 6% ársvöxtum frá 4. maí 1918 til greiðsladags en málskostnaður að falla niður. Vinni stefndur hinsvegar ekki svofeldan eið á hann að greiða stefnandanum kr. 4229,50 með vöxtum eins og að framan segir og 150 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hana að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með áfrýjunarleyfi dags. 18. febr. 1921 Það er eigi vefengt af áfrýjanda hálfu, að um- boðsmaður hans hafi leigt af O. Tynes síldarsöltun- arpláss það, er ræðir um í málinu, fyrir 4000 kr., án nokkurra skilyrða um að annar maður væri með áfrýjanda um leiguna, og þareð áfrýjandi því næst tók síldarsöltunarplássið til notkunar, án þess að gjöra leigusala aðvart um að hann gjörði þannig lagað skilyrði um leiguna, hafði leigusali, O. Tynes, ástæðu til að ætla, að áfrýjandi hefði undirgengist að greiða hina umsömdu leigu. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til forsenda hins áfrýjaða dóms, er ekki hefir verið gagnáfrýjað, ber samkvæmt kröfu stefnda að staðfesta hann, þó þannig, að í stað Valde- mars "Thoarensen, sem er látinn, kemur dánar- bú hans. Í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýjandi stefnda 150 kr. 204 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða gestarjettardómi skal órask- að. Í málskostnað fyrir hæstarétti greiði áfrýj- andi, Pjetur A. Ólafsson, dánarbúi Valdemars. Thorarensen 150 kr. Eiðvinningin skal fram fara innan 8 vikna frá lögbirtingu dómsins, og honum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er með stefnu útgefinni 16. júlí f. á. höfðað fyrir gestarjettinum af Valdemar Thorarensen, málaflutningsmanni á Akureyri gegn Pjetri A. Ólafssyni konsúl, til heimilis í húsinu „Valhölle bjer í bænum og hefur stefnandi krafist þess að stefnd- ur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 4229,00 með 6?/o ársvört- um frá 4. maí 1918 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarina. Stefndur hefur viðurkent að hann eigi að greiða 2000 krón- ur af hinni umstefndu upphæð en hefur þó krafist algjörðrar sýkn- unar Í málinu og málskostnaðar hjá stefnanda að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Málavextir ern þeir, að sumarið 1917 leigði Björn kaup- maður Guðmundsson hjer í bænum, sem þá var á Siglufirði, sild- arsöltunarpláss, bryggju o. fi. af 0. Tynes, kaupmanni og út- gjörðarmanni á Siglufirði handa stefndum í þessu máli, og var það tekið til afnota af mönnum hans. Leigan var ákveðin 4000. krónur til sildarvertíðarloka 1917, þó skyldi sild sú, er veiddist á vertíðinni, mega liggja án sjerstaks endurgjalda á lóðinni til vors 1918. Auk þessa greiddi 0. Tynes kr. 229,50 í síldarmatslaun fyrir stefndan 12. september 1917. Út af kröfa sinni á hendur stefndum höfðaði O. Tynes 4. maí 1918 mál á hendur honum fyrir gestarjetti Eyjafjarðarsýslu á Siglufirði en því máli var vísað frá dómi af gestarjettinum og sá dómur staðfestur af landsyfirrjetti. Framseldi þá O. Tynes. 205 stefnanda kröfu sína á hendur stefndum og út af henni er mál: þetta risið. Stefndur neitar því ekki að svo hafi verið um samið, sem, að framan er frá skýrt, nje heldur hinu, að hann hafi notfært sjer hið leigða sumarið 1917 meðan hann rak síldveiðar frá Siglufirði og átt þar síld geymda veturinn 1917—1918, Vörn sína byggir - hann á því, að Björn Guðmundsson hafi farið út fyrir umboð það,. sem stefndur gaf honum er hann leigði síldverkunarstöðina af Q. Tynes með hinum umrædda skilmálum, Kveður hann umboð sitt til Björns hafa verið bundið því skilyrði, að Þorsteinn kaupmað- ur Jonsson, sem var á Austfjörðum um það leyti, er stóð á Leigu- samningunum við Tynes, yrði með í leigunni að hálfu. Sendi stefndur Birni símaumboð þess efnis um það leyti, sem skip hans. >Kópur< kom til Siglufjarðar. Kveðst hann ekki hafa vitað bet- ur en að Þorsteinn væri með sjer í leigunni þar til um það leyti, er sildveiðum hans á Siglufirði um sumarið var lokið og þá ekki haft neina ástæða til að tilkynna Tynes heimildarbrest Björns til að semja, heldur hafi hann neitað að greiða meira en helming hinnar umsömda leigu, er hennar var krafist, því Björn hafi ekki. haft umboð til að skuldbinda sig frekar. Endurgjaldskröfunni um kr. 229,50 hefur stefndur í byrjun málsins mótmælt að svo stöddu meðan ekki væri gjörð frekari grein fyrir henni en þá var gjört, en eftir að stefnandi hefur lagt fram kvittaðan reikning frá yfirsíldarmatsmanni Jakobi Björnssyni fyrir greiðslu upphæðarinnar af hálfu O. Tynes fyrir hönd stefnda, hefur hann ekki endurtekið mótmæli sín gegn henni og verður því. að líta svo á, sem hann hafi fallið frá þeim. Björn Guðmundsson hefur borið það sem vitni í máli þessu og framburður hans verið tekinn jafngildur og eiðfestur væri, að hann hafi ást símtal við stefndan frá Siglufirði að morgni hins 14. ágúst 1917, um leiguna og þá sagt stefndum, að hann hefði ekki umboð til að semja fyrir hönd Þorsteins Jónssonar. Hafi. stefnandi þá í símtalinu fallið frá skilyrðinu um að Þorsteinn Jónsson yrði með í leigunni með því að samþykkja að síldverk- unarstöðin yrði tekin til notkunar handa skipi hans og fólki, er kom sama dag til Siglufjarðar. Hið umrædda símskeyti frá stefnd- um fjekk Björn ekki fyrri en síðar sama daginn, og var stefndur þó búinn að senda það, er þeir Björn og hann átta vímtalið sam- an um morguninn, en Björn var búinn að semja við Tynes er- hann fjokk það skeyti. 206 Með þessum vitnaframburði Björns telur rjetturinn svo miki, ar líkur framkomnar fyrir því, að stefadur hafi samþykt leiguna á hinni umræddu síldverkunarstöð til handa sjer enda þótt Þor- steinn Jónsson yrði ekki með í henni, að það verði að vera kom- ið undir eiði stefnds, ef hann á að geta losnað við að greiða helm- ing leigunnar. Hinsvegar getur rjetturinn ekki aðhyllst þá skoð- un stefnenda að stefndur verði undir öllum kringumstæðum að greiða alla hina umsömdu leigu úr því að hann trygði sjer það ekki að Þorsteinn Jónsson væri með í leigunni áður en hann tók hið leigða til notkunar, því það var leigusala að gæta þess, að maður sá, er hann samdi við fyrir annan, hefði nægilegt umboð til að semja eins og gjört var. Það verða því úrslit þessa máls hjer í rjettinum, að svo framarlega sem stefndur synjar fyrir það með eiði, að haun hafi samþykt að skipað væri upp úr sildveiðaskipi hans, „Kóp“, á Siglufirði, og hin umrædda sildarverkunarstöð tekin til notkunar í hans þarfir, nema Þor:teinn Jónsson yrði með honum í leigunni að hálfu, á hann að greiða stefnandanum helming hinnar um- sömdu leigo, 2000 krónur, að viðbættum sildarmatskostnaðinum, kr. 229,50, samtals kr. 2299,50, með 6ð/, ársvöxtum frá 4. mal 1918, en málskostnaður að falla niður. Vinni stefndur hinsvegar ekki svofeldan eið, á hann að greiða stefnandanum alla hina um- stefadu upphæð með vöxtum eins og að framan greinir, og 150 krónur Í málskostnað. 207 Mánudaginn 31. okt 1921. Nr. 19/1921. Sveinn Björnsson í. h. A/S >Thorec (Pjetur Magnússon) gegn Geo. Copland (B. P. Kalman), út af skipsleigu. Dómur sjódóms Reykjavikur 14. febr. 1991: Stefndur, Geo. Copland, á að vera sýku af kröfum stefnandans, Sv. Björnssonar f. h. h/fj. eimskipafjelagsins „Thore“ í þessu máli, en stefnandi fyrir hönd tjeðs umbjóðanda síns á að greiða stefndum 100 kr. í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Fyrir hæstarjetti hefir áfrýjandi slept kröfunni um greiðslu á vangoldnum aukabiðdagabótum. Eftir að málið var dæmt í sjódóminum hefir verið fenginn vitnisburður manns, er var fulltrúi stefnda, og verið tekinn gildur sem eiðfestur væri; gjörir skýrsla hans það sennilegt, að hann hafi þeg- ar er >Geysirc kom til Reykjavíkur í aprílmánuði 1919 tjáð skipstjóra, að stefndi hefði aðeins fengið útflutningsleyfi fyrir 1000 smálestum fiskjar og að skipstjóri hafi þá talið það hæfilegan farm í skipið; en þessi skýrsla styrkir niðurstöðu þá, er sjódómur- inn hefir komist að um farmgjaldskröfu áfrýjanda, og með því að fallist verður á ástæður þær, er greind- ar eru í dómnum, ber að staðfesta hann. I málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýjandi stefnda 300 krónur. 14 208 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi Sveinn Björnsson fyrir hönd A/S >Thorec greiði stefnda Gco. Copland 300 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða avo: Má) þetta er höfðað fyrir sjórjettinum með stefnu útgefinni 10. mars f. á. af Sveini Björnssyni hrm. hjer Í bænum f. h. h./fj. eimskipafjelagsins >Thorec í Kaupmannahöfn gegn Geo. Copland, kaupmanni hjer Í bænnm, og hefir stefnandi krafist þess að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer f. h. tjeðs umbjóðanda síns kr. 11200,00 sam vangoldið farmgjald og kr. 1250,00 sem vangoldnar aukabiðdagabætur, samtals kr. 12450,00 ásamt 6ð/, ársvöxtum frá 1. október 1919 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati sjódómsins. Stefndur hefir principaliter krafist algjörðar sýknunar af öllum kröfam stefnanda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins, Til vara hefir stefndur krafist þess, að hann verði aðeins dæmdur til að greiða 7000 krónur og til þrautavara 8750 krónur. Málavextir eru þeir, að ÍT. mars 1919 gjörði umboðsmaður eimskipafjelagsins „Thore“ hjer í bænum skipsleigusamning við stefndan um leigu á skipi fjelagsins >Geysic með fiskfarm hjeðan úr bænum og úr Hafnarfirði til Spánar og skyldi stefndur greiða 175 krónur í farmgjald fyrir hverja smálest fiskjar og 2500 krón- ur í aukabiðdagagjald á dag. Í samningi þessum stendur að skipið „Geysir“ fermi „hjer um bil 1200 tonn af dauðum þunga að meðtöldum kolabyrgjum, sem taka hjer um bil 200 tonn og rúmar 61,000 teningsfet af sekkjavöru“ ... og að það >Skuli leigjast í ferð frá Reykjavík og Hafnarfirði, þar sem það á að taka fullkomið fullfermi af fiskis. Hinn 1. maí 1919 hafði verið látið í skipið 1003 smálestir af fiski og 3 smálestir af sundmaga. Daginn eftir tjáist skip- etjórinn á „Geysi“ hafa spurt stefndan að því, hvort hann gæti 209 ekki fengið 40-60 smálestir af fiski í viðbót í skipið, en stofudur átti að hafa svarað því til, að hann hefði ekki útflutningeleyfi fyrir meiru en 1000 smálestum af fiski. Skipstjórinn og fyrsti stýrimaður á „Geysi“ hafa síðar vott- að undir eiðstilboð, að í skipinu, er það fór hjeðan 3. maí 1919, hafi enn verið rúm fyrir 64 smálestir af fiski, og þar sem stefnd- ur eftir skipsleigusamningnum átti að láta fullformi í skipið af fiski, hafa eigendur þess látið höfða mál þetta gegn honum og krefjast dóms fyrir farmgjaldi fyrir 64 smálestir, sem á hafi vant- að, á 175 krónur smálestina eða kr. 11200,00. Auk þessa telja þeir skipið hafa tafist !/, dag við fermingu og uppskipun umfram aukabiðdaga þá, er þeir hafa fengið borgun fyrir og hafa því krafist 1250 króna fyrir hann eða samtals kr. 12450 með vöxtum og málskostnaði eins og að framan greinir. Eins og tekið hefir verið fram stendur í skipsleigusamningn- um, að >Geysirc fermi „hjer um bil 1200 tonn af dauðum þunga að meðtöldum kolabyrgjum, sem taka hjer um bil 200 tonn“.' Ettir þessu mátti leigutaki skipsins, stofndar, ganga út frá því að fann fullnægði skyldu sinni eftir samningnum til þess að láta hullkomið fullfermi af fiski í skipið, er hann ljeti í það rúmar 1000 smálestir, því honum átti að vera heimilt að byggja á því, að burðarmagu þess "væri rjett tilgreint í leigusamningnum og að það væri hjer um bil 1000 smálestir að kolabyrgjunum frá- teknum. Rjettarinn fær því ekki sjeð, að eigendur skipsins eigi kröfu til þess, að stefndur greiði þeim áskilið farmgjald fyrir 64 smálestir af fiski, þótt gengið sjo út frá því, að það í hinni um- ræddu ferð hefði getað tekið þær í viðbót í lestarúmið, vegna þess hve litlar kolabyrgðir það hafði þá í kolabyrgjum sínum og verður því að sýkna stefndan af kröfunni um það samkvæm aðalkröfu hans. Stefndur hefir heldur eigi gegn eindregnum mótmælum stefnds fært sönnar á að skipið hafi við fermingu og affermingu hins umrædda fiskifarms tafist hálfan dag umfram aukabiðdaga þá, er hann hefir fengið borgun fyrir og verður því einnig að sýkna stefndan af kröfunni um 1250 króna borgun fyrir hann. . Eftir þessum úrslitum þykir verða að tildlæma stefndum málskostnað hjá stefnanda og hann hæfilega ákveðinn 100 krónur. 210 Miðvikudaginn 2. nóvember 1921. Nr. 5/1921. Sveinn Ólafsson (L. Fjeldsteð) gegn Sigurði Eiríkssyni (Guðm. Olafsson). Ómerkingardómur. Dómur sjódóms Suður-Múlasýslu 13. ág. 1920: Stefndi Sveinn Olafsson greiði stefnanda Sigurði Eiríks- syni kr. 222,96 og eftir mati óvilhallra dómkvaddra manna bætur fyrir atvinnutjón þann tíma, sem Alpha tafðist frá veiðum vegna skemdanna, þó eigi hærri en kr. 1800,00 hvort tveggja fjárhæð- ina ásamt 5% vöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og máls- kostnað kr. 221,70. , Sömuleiðis greiði stefndi Sveinn Ólafsson kr. 20,00 í sekt til fátækrasjóðs Mjóafjarðarhrepps og kr. 20,00 til ríkissjóðs. Dómur hæstarjettar. Með því að það sést ekki á dómsgjörðunum eða á annan hátt að sjódómsmennirnir hafi unnið dreng- skaparheit, sem á. gr. laga nr. 52, 30. nóv. 1914, um sjódóma, áskilur, þá verður þegar af þeirri ástæðu ekki komist hjá að ómerkja sjórjettardóminn og alla meðferð málsius fyrir rjettinum. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann eftir atvikum ákveðinn 200 kr. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardómurinn og öll meðferð málsins fyrir rjettinum á ómerk að vera. Stefndi, Sigurður Eiríksson, greiði áfrýjanda, Sveini Ólafssyni, 200 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. A 211 Mánudaginn 14. nóv. 1921. Nr. 16/1921. Sigurjón Benediktsson . P. Kalman) gegn Sigtryggi Jónssyni (L. Fjeldsted). Omerkingardómur. Dómur gestarjettar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar 27. nóv. 1920: Í aðalsökinni greiði aðalstefndur járnsmiður Sigurjón Benediktsson Siglufirði aðalstefnanda Vald. Thorarensen f. h. Sigtryggs Jónssonar 3518 krónur 47 aura með 5% ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags. Í gagnsökinni greiði gagnstefndur Vald. Thorarensen Í. h. Sigtryggs Jónssonar gagnstefnanda Sigurjóni Benediktssyni 42 krónur 60 aura með 59/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsladags og með skuldajöfnuði við kröfu aðalstefnanda í aðalsök. Málskostnað í aðalsök greiði aðalstefndur aðalstefnanda með 120 krónum, en málskostnaður Í gagnsök falli niður. Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta, er var rekið sem aðalmál og gagn- sök fyrir undirrjétti, hefir verið flutt skriflega fyrir hæstarjetti. Þegar aðalmálið var þingfest í gestarjettinum á skrifstofu bæjarfógetans á Akureyri | maí 1918 mætti sækjandi, Sigtryggur Jónsson timburmeistari á Akureyri, eigi sjálfur Í rjettinum, en í hans stað mætti málaflutningsmaður Valdemar Thorarensen, er sækjandi hafði falið fiutning málsins. Fyrir hönd stefnda mætti málaflutningsmaður Böðvar Bjarkan. Leitaði dómarinn um sættir milli þeirra, en sætta- tilraunin reyndist árangurslaus. Í tilskipun um sættastiptanir 20. jan. 1797, 25. gr. er bannað að senda málaflutningsmann í sinn 212 stað til að túlka mál fyrir sáttanefnd, og verður þetta fyrirmæli eftir eðli sínu að eiga jafnt við um sættatilraun fyrir gestarjetti. Með því að það nú er vitanlegt, að nefndur umboðsmaður sækjanda, Val- demar Thorarensen, hefir gjört málflutning og mála- flutningsmannastörf að aðalstarfi sínu um mörg und- anfarin ár, verður í þessu efni að skoða hann sem málaflutningsmann, þó eigi hafi hann fengið skipun sem málaflutningsmaður. Sáttatilraunin verður því að teljast ólögleg. Þegar gagnsökin var þingfest 8. júní s. á. mætti gagnstefnandi, Sigurjón Benediktsson, eigi sjálfur, en í hans stað mætti yfirrjettarmálaflutningsmaður Böð- var Bjarkan og leitaði dómarinn un sættir í gagn- málinu milli hans og umboðsmanns aðalsækjanda. Sáttatilraunin í gagnmálinu var því einnig ólögleg af sömu ástæðu og sættatilraunin Í aðalmálinu, að málaflutningsmaður mætti þar fyrir hönd gagnsækj- anda. Verður því ex officio að ómerkja hinn áfrýj- aða dóm og alla meðferð málsins í hjeraði eftir þingfesting þess, svo og fjárnámsgjörðina, er gjörð var samkvæmt dómnum hinn 31. desember f. á — Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð máls- ins í hjeraði eftir þingfesting þess svo og fjár- námsgjörðin 31. desember f. á. á að vera ómerk. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. 213 Miðvikudaginn 30. nóv. 1921. Nr. 12/1921. Valdimar Sigurðsson (Pjetur Magnússon) Begn Sigfúsi Sveinssyni SFón Ásbjörnsson). Spurning um kaup á beitusild. Dómar gestarjettar SuðurMúlasýslu 29. des. 1920: Svo framarlega sem stefndi Valdimar Sigurðsson, útgerðarmaður á Eskifirði, vinnur eið að því, eftir löglegan und- irbúning á varnarþingi sinu, að stefnandi kaupm. Sigtús Sveins- son á Norðfirði, hafi svarað neitandi, er stefndi pantaði 15 strokka af síld hjá honum 17. júní þ. á, eða að stefndi hafi skilið svar stefnanda sem neitandi, skal hann vera sýkn af öllum kærum og kröfum stefnanda í máli þessu, og málskostnaður falli niður, en treysti stefndi sjer ekki til að vinna svofeldan eið, á hann að greiða stefnanda Sigfúsi kaupm. Sveinssyni Norðfirði kr. 2325,00, með 6ð/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað kr. 249,00. Dóminum ber að fullnægja innan ðja sólarhringa frá lög- birtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar Aðalkrafa áfrýjanda hjer fyrir rjettinum er, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur og að málinu verði vísað aftur heim í hjerað til nýrrar dómsáleggingar. Hann rökstyður kröfu þessa með því, að dómsorðið hljóði ekki á nafn hins rjetta varnaraðila í hjeraði, er hafi verið útgerðarfjelagið Valdimar Sigurðsson ér Co., heldur á nafn Valdimars Sigurðssonar per- sónulega. En, þar sem það er nægilega ljóst af for- sendum dómsins, að dæmt er um fjárkröfu á hendur útgerðarfjelaginu Valdimar Sigurðsson á: Co, verður að skilja dómsorðið í samræmi við forsendurnar þannig, að með því sje nefndu útgerðarfjelagi, en ekki Valdimar Sigurðssyni persónulega, gjört að full- 214 nægja fjárgreiðsluákvæði dómsins ef eiðurinn yrði ekki unninn. Ómerkingar- og heimvísunarkrafa áfrýj- anda verður því ekki tekin til greina. Stefndi hefir ekki gegn neitun áfrýjanda sannað, að hann hafi í símtalinu 17. júní 1920 lofað að selja sild þá, er áfrýjandi þá falaði af honum nje að samningur um síldarkaupin hafi þá eða síðar verið fullgerður og eru heldur ekki fengnar svo sterkar líkur fyrir því, að svo hafi verið, að rjett sje að láta úrslit málsins vera komin undir synjunareiði áfrýj- anda. Af þessum ástæðum verður að fella dóminn úr gildi, og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í máli þessu. . Það þykir rjett að málskostnaður í hjeraði falli niður, en stefnda ber að greiða áfrýjanda málskostn- að fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 krónur. Það athugast, að á dómsgjörðunum er þess ekki getið, að innheimt hafi verið hið lögákveðna gjald fyrir staðfesting og innsiglun þeirra og að ritlaunin eru sett lægri en þau eru að lögum. Því dæmist rjett vera: Átrýjandi, Valdimar Sigurðsson f. h. Valdi- mar Sigurðsson á Co., á sýkn að vera af kröf- um stefnda, Sigfúsar Sveinssonar, Í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði falli niður, en stefndi greiði áfrýjanda 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Stefnandi málsins Sigfús kaupmaður Sveinsson á Norðfirði, hefir höfðað mál þetta með gestarjettarstefnu dags. 27, ágúst þ. á. gegn Valdimar útgerðarmanni Sigurðssyni, Eskifirði, vegna út- 215 gerðarfjelagsins Valdimar Sigurðsson £ Co. s. st. og krafist þess að stefndi Valdimar Sigurðsson vegna útgerðarfjelagsins Valdimar Sigurðsson át Co. verði dæmdur til að greiða sjer kr. 2325,00 með. 6?/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað kr. 249,00. Hinsvegar hefir stefndi, Valdimar Sigurðsson, neitað að greiða hina umstefndu skuld, og krafist þess, að hann vegna Valdimar Sigurðsson £ Co. verði algerlega sýknaður af öllum kröfum stefnanda í máli þessu og hann dæmdur í bætur fyrir óþarfar og ástæðulausar málsýfingar. Stefnandi Sigfús Sveinsson byggir kröfur sínar í máli þessu á því, að Valdimar Sigurðsson vegna Valdimar Sigurðsson £ Co. hafi pantað hjá sjer 1500 kg. af beitusild þ. 17. júni þ. á. fyrir kr. 2825,00 og hafi stefndi Valdimar Sigurðsson átt að veita sild- inni móttöku frá skipi, er þá var væntanlegt með síldina frá Reykjavík, en stefndi hafi ekki verið viðstaddur, þegar síldin kom og enginu fyrir hans hönd. Stefnandi hafi því neyðst til þess, að láta flytja sildina á frystihús og geyma hana þar á kostnað stefnda; tilkynnt síðan stefnda þetta og krafið hann um borgun, en hann hafi hvorki borgað nje veitt síldinni móttöku. Stefndi, Valdimar Sigurðsson, hefir nú að vísu játað, að hann hafi pantað umrædda sid hjá stefnanda, en haldið því jafnframt fast fram, að stefnandi Sigfús Sveinsson hafi gefið þau svör við þessari málaleitun sinni, að síldin væri þá þegar öll pöntuð og hann gæti engu lofað. Hinsvegar hefir stefnandi haldið því fram, að Valdimar Sigurðsson hafi fengið fullkomið loforð fyrir sild- inni, eins og allir aðrir Eskfirðingar og utansveitarmenn, er báðu um síld og síldarkaupin milli sín og stefnda hafi þvi verið fullgerð. Það som á milli ber í máli þessu er því þetta, hvort Sig- fús Sveinsson hafi gefið stefnda ákveðið loforð fyrir síldinni þeg- ar hann pantaði hana, eða ekki. Samkvæmt því, sem fram hefir komið í máli þessu, er það sannað, að stefnandi hafði síld á boð- stólum um það leyti, sem Valdemar Sigurðsson pantaði sildinas og að stefnandi seldi ýmsum Eskfirðingum og öðrum síld um það leyti, og samkvæmt ómótmæltum vottorðum Hermanns Jónssonar Firði, Mjóafirði og vottorði Chr. Wathne, Fáskrúðsfirði, rjettar- skjal nr. 17 og 18, virðist upplýst, að stefnandi hafi selt af sama sildarfarmi, jafnvel alt að mánuði seinna en stefndi talaði við stefnanda og pantaði rldina. Samkvæmt vottorði, rjettarskjali nr. 19, lýsir Sören Sörensen yfir því, að sjer sje ljóst af samta tveggja eigenda vjelbátsins Síðu-Halls, þeirra Valdimars Sigurðs- sonar og Óla Þorleifssonar, að þeir hafi getað fengið síld hjá 216 Sigfúsi Sveinssyni 20 júní þ. á. Sami maður hefir verið leiddur sem vitni Í málinu og samkvæmt framburði hans, virðist hann staðfesta fyrgreint vottorð, en hinsvegar kveðst hann ekki muna ummælin, en heldur því fram, að umrætt samtal hafi átt við sildarfarm þann, sem kom 20. júni til stefnanda. Stefudi hefir aft- ur á móti til sönnunar því, að stefnandi hafi neitað sjer um síld- ina, skírskotað til rjettarskjala nr. 10, 11, 12 og 24. Á rjettar- skjölum nr. 10, 11 og 24, virðist ekki verða bygt með því að vottorð þau, sem þar um getur, eru óstaðfest og auk þess gefin af meðeigendum stefnda, en rjettarskjal nr. 12 sýnir, að stefndi hefir pantað síld 20. júní bjá „Hinum sameinuðu íslensku verslun- um“ á Eskifirði, en einnig þetta vottorð virðist þýðingarlítið í þessu sambandi, því það sannar ekkert um það, að sildarkaup við stefnanda hafi ekki átt sjer stað 17. júni. Eins og áður er sagt er það sannað að stefnandi Sigfús Sveinsson hafði sild á boðstólum, þegar stefndi pantaði sildina og ennfremur er upplýst, að stefnandi seldi ýmsum mönnum á Eskifirði og annarstaðar sild af umræddum sildarfarmi, bæði áður og eftir að stefndi pant- aði umrædda sild; ennfremur virðist rjettarskjal nr. 19 sbr. við vitnisburð Sören Sörensen, styðja þá staðhæfingu stefnanda, að kaupin hafi verið fullgerð, og samkvæmt rjettarskjali nr. 3 virð- ist stefnandi hafa látið skrifa útgerðarfjelaginu Valdimar Sigurðs- syni(!) úttektarmiða yfir síldina, sama dag sem sildarskipið kom, sem, ætla mætti að stefnandi hefði ekki gert, ef hann hefði verið sjer þess meðvitandi, að hann hefði neitað stefnda um síldina. Þetta ásamt eftirriti af ábyrgðarbrjefi stefnanda til útgorðarfje- lagsins Valdimar Sigurðsson á Co., rjettarskjal nr. 7 o. fl., virð- ist benda á að stefnandi hafi talið kaupin fullgerð, þegar í byrj- un, og virðist því samkvæmt þeim líkum, sem fram hafa komið í málinu, bera að láta úrslit málsins vera komin undir eiði stefnda Valdimars Sigurðssonar um það, að stefnandi Sigfús Sveinsson hafi svarað neitandi, er stefndi pantaði umrædda sild 17. júní þ. á., eða að hann hafi skilið svar stefnanda sem neitandi. Vinni stefndi svofeldan eið, skal hann f. h. félags-útgerðarinnar Valdimar Sigurðsson á (Co., vera sýkn af öllum kærum og kröfum stefnanda í máli þessu og málskostnaður falli niður, en troysti hann sjer ekki til að vinna svofeldan eið, virðist stefnda bera að greiða stefnanda Sigfúsi Sveinssyni umstefnda skuld kr. 2325,00 með 69/, ársvöxtum frá stefnndegi til greiðslndags og málskostnað kr. 249,00. I 217 Miðvikudaginn 30. nóv. 1921. Nr. 17/1921. Guðmundur Guðnason gegn Gísla Þorbjarnarsyni. Dómur hæstarjettar. Með því að stefna í máli þessu fyrir hæstarjetti hefir eigi verið lögð fram, fellur málssókn þessi niður. Áfrýjandi Guðmundur Guðnason greiði 50 kr. aukagjald í ríkissjóð áður en hann geti fengið málið tekið fyrir af nýju í hæstarjetti. Stefndur, Gísli Þorbjarnarson, hefir sjálfur mætt í málinu og lagt fram eftirrit af stefnunni, og verð- ur því að telja stefnuna honum birta. Þvi verður að dæma honum, samkvæmt kröfu hans, ómaksbæt- ur fyrir árangurslausa þingsókn, og ákveðast bæt- mrnar 15 krónur. Því dæmist rjett vera: Málssókn þessi er niður fallin. Stefnandi Guðmundur Guðnason greiði steindum Gísla Þor- bjarnarsyni í ómaksbætur 15 kr. sem ber að greiða að viðlagðri aðför að lögum. 218 Mánudaginn 19. des. 1921. Nr. 14/19821. Jón Benediktsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Pjetri Guðmundssyni, Guðmundi Guðmundssyni og Böðvari Þorlákssyni (Enginn). Landamerkjamál. Ómerkingardómur. Dómur merkjadóms Húnavatnssýslu 27. okt. 1920: Á milli Holts og Húnstaða ræður merkjum bein lína úr fossinum í Fossgili í Efri-Strokkakeldu norður við Laxá. Af borg- un til dómenda, samtals 200 kr., greiði sækjendur Pjetur Guð- mundsson, Guðmundur Guðmundsson og Böðvar Þorláksson in solidum ?/, eða 120 kr, en varnaraðili Jón Benediktsson ?/, með 80 kr, Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Dóminum að fullnægja innan ðja sólarhringja frá lögbirtingu, hans að viðlagri laga-aðför. Dómur hæstarjettar. Hinir stefndu hafa eigi mætt i hæstarjetti enda þó að þeim hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið rekið samkv. 1. lið 38. gr. hæstarjettarlag- anna og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Í hjeraði var málið rekið sem landamerkjamál og lauk þar með merkjadómi Húnavatnssýslu 27. okt. f. á. Hefir þeim dómi verið skotið hingað með stefnu, dags. 23. april þ. á., og er aðalkrafa áfrýj- anda, að dómurinn verði ómerktur og málinu heim- vísað og honum dæmdur málskostnaður fyrir báðum rjettum. Rökstýður áfrýjandi ómerkingarkröfuna með því,.að meðdómsmenn sýslumanns hafi hvorki verið eiðfestir nje látnir vinna drengskaparheit, enda sjest það hvergi í dómsgjörðunum að svo hafi verið gjört. 219 Það er nú að vísu eigi beinlínis áskilið í landa- merkjalögunum nr. 41, 28. nóv. 1919, að meðdóm- endur skuli eiðfestir eða vinna drengskaparheit, svo sem gjört var um eiðfesting þeirra í eldri landa- merkjalögunum. En eiður af hendi meðdómenda hefir verið áskilinn í lögum vorum frá fornu fari, sbr. 41. kap. þingskapaþáttar Grágásar, 3. kap. þingfararbálks Jónsbókar og N. L. 1—1—?2 og 1—T —5. Og það sjest á athugasemdum stjórnarinnar við 10. gr. frv. til laga nr. 41/1919, að eigi hefir verið ætlast til að eið- eða heitvinning fjelli niður í landamerkjamálum, heldur hefir nauðsyn hennar verið talin liggja í fyrirmælum 1. gr. laga nr. 29, 11. júlí 1911. Hjer við bætist, að eiður eða dreng- skaparheit er lögmælt í líkum tilfellum, sbr. 5. gr. laga nr. 35, 2. nóv. i914 og 4. gr. laga nr. 59, 30. nóv. s. á, enda nokkurskonar eiður áskilinn jafnvel af hendi votta og virðingarmanna fógeta sbr. 9. mgr. 2. gr. laga nr. 19, 4. nóv. 1887. Samkvæmt þessum almennu reglum löggjafar- innar ber að láta meðdómsmenn í landamerkjamál- um vinna eið áður en þeir taka til starfa, og þar sem það sjest eigi af dómsgjörðunum að meðdóms- mennirnir hafi unnið slíkan eið, verður ex officio að Óómerkja hinn áfrýjaða dóm og meðferð málsins fyrir merkjadóminum, heimvísa málinu og skylda merkjadóminn til að taka málið upp að nýju. Eftir þessum úrslitum verða hinir stefndu að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Landamerkjadómurinn á að vera ómerkur og vísast málinu heim til löglegri meðferðar. 220 Hinir stefndu, Pjetur Guðmundsson, Guð- mundur Guðmundsson og Böðvar Þorláksson, greiði áfrýjanda, Jóni Benediktssyni, in solidum 150 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að við- lagðri aðför að lögum. Þriðjudaginn 20. des. 1921. Nr. 28/1921. Hreppsnefnd Gerðahrepps (Guðm. Ólafsson) gegn Lárusi Fjeldsted , (sjálfur). Víxilmál. Ómerkingardómur. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 24. jan. 1921: Hinir stefndu, Guðmundar Björnsson, Einar Magnússon, Eiríkur "Torfason, Halldór Þorsteinsson og Magnús sýslumaður Jónsson f. h. Gullbringusýslu eiga að vera sýknir af kröfum stefnandans, L. Fjeldsteds, í þessu máli, en hann að greiða þeim 190 krónur í málskostnað. Stefndar sjera Friðrik J. Rafnar f. h. Gerðahrepps greiði stefnandanum 11000 krónur ásamt 69/, ársvöxtum frá 7. mars f. á. til greiðsludags, '/,'/, af upphæðinni í þóknun og 555 krónur í afsagnar- og málskostnað. Hið ídæmda greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögtirt- inga dóms þesva að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að það er ljóst af skjölum, sem lögð hafa verið fram samkv. novaleyfi, dags. 12. f. m., að maður sá, er stefnt var Í hjeraði Í. h. Gerðahrepps, hafði, þá er hjeraðsstefnan var birt honum 1. okt. f. á., eigi að eins lagt miður oddvitastörf heldur og vikið úr hreppsnefndinni fyrir rúmum 15 mánuðum, 221 og eigi verður sjeð, að honum hafi á annan hátt verið falið að koma fram fyrir hönd hreppsnefndar- innar, þá verður ex officio að ómerkja dóminn og meðferð málsins, sem skotið hefir verið hingað af hendi hreppsnefndarinnar, samkv. uppreistarleyfi, dags. 27. okt. þ. á, að því er kemur til áfrýjandans, hreppsnefndarinnar í Gerðahreppi. Samkvæmt þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjandanum málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 200 kr. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardómurinn og öll meðferð málsins í hjeraði á, að því leyti er áfrýjandann, hrepps- nefndina í Gerðahreppi snertir, ómerk að vera. Stefndi, Lárus Fjeldsted málaflutningsmaður, greiði áfrýjanda 200 kr. málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu birtri 1. og 12. október f. á. af L. Fjeldsted hrm. hjer í bænum gegn sjera Friðriki J. Rafnar á Útskálum f. h. Gerðahrepps, Guðmundi Björnssyni í Gerðum, Einari Magnússyni s. st., Eiríki Torfasyni, Bakkakoti, Halldóri Þorsteinssyni Í Vörum og Magnúsi Jónssyni, sýslumanni í Hafnarfirði f. h. Gullbringusýslu og hefir stofnandi krafist þess, að hinir stefndu verði in solidum dæmdir til að greiða sjer upphæð 11000 króna vixils, útgelins af stefndum Guð- mundi 7. nóvember 1919 og samþykkts af steindum sjer Friðriki f. h. Gerðahrepps til greiðslu í Íslandsbanka hjer í bænum 7. mars Í. á. en afsagðs sökum greiðslufalls 10. s. m. og era hinir aðrir stefndir ábekingar á víxli þessum. Auk víxilupphæðarinnar hefir stefnandi krafist dóms yfir stefndum sömuleiðis in soliðdum fyrir 69, ársvöxtum af henni frá gjalddaga víxilsins til greiðslu- 222 dags, '/%/, af henni í þókuun og afsagnarkostnaði og málskostn- aði að skaðlansu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi 555 krónum. Hinir stefndu Guðmundur Björnsson, Einar Magnússon, Eiríkur Torfason, Halldór Þorsteinsson og Magnús Jónsson hafa krafist sýknunar af kröfum stefnanda í málinu og kr. 544,74 málskostnaðar hjá honum, með skírskotum til þess, að krafan á hendar þeim væri fyrnd eftir 78. gr. vixillaga fyrir Ísland frá 13. janúar 1882. Þessi varnarástæða þeirra er á rökum bygð og verður því að taka sýknunarkröfu þeirra til greina, að dæma þeim máls- kostnað hjá stefnanda en gegn mótmælum hans verður málskostn- aðarupphæðin ekki ákveðin hærri en 100 krónur. Af hálfu stefnds sjera Friðriks J. Rafnar f. h. Gerðahrepps, sem hefir látið mæta í málinu, hafa hinsvegar engar mótbárur komið fram gegn framangreindum kröfum stefnanda á hendur honum og verður því að taka þær til greina að öllu leyti. 223 Viðbætir. Dómar hæstarjettar í Kaupmannahöfn í íslenskum málum, dæmdir 1921. Mánudaginn 10. janúar 1921. Nr. 148. Jón kaupmaður Laxdal (Fenger) gegn Gísla Sveinssyni yfir. rjettarmálaflutningsmanni í. h. C. A. Kruuse (Enginn), um skyldu áfrýjanda til að greiða skaðabætur vegna vanefnda farmsamnings. Dómur sjódóms Reykjavíkur 11. maí 1918: Aðalstefnandi Gísli Sveinsson f. h. C. A. Kruuse og gagnstefnandi Jón Laxdal eiga að vera sýknir hvor af annars kröfum í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur landsyfirrjettarins 27, júní 1919: Stefndi Jón Laxdal greiði aðaláfrýfjanda Gísla Sveinssyni f. h. C. A. Kruuse 1400 kr. mað 69/, ársvöxtum frá 10. okt. 1917 til greiðsludags. Að öðru leyti eiga málsaðilar að vera sýknir hvor af annars kröfum í máli þessu. Málskostnaður fellur niður bæði í aðalsék og gagnsök fyrir báðum rjettum. Dómi þessum ber að fullnægja áður en 8 vikur sjeu liðnar frá lögbirtingu hans að viðlagðri lagaaðför. 15 224 Dómur hæstarjettar. Fyrir hæstarjetti hefir áfrýjandi látið falla nið- ur gagnkröfur þær, er hann gjörði á fyrri dómstigum. Enda þótt áfrýjandi samkvæmt farmsamningi þeim, er um getur í hinum áfrýjaða dómi, hefði verið óheimilt að afhenda farminn, af þurrum salt- fiski, í skipið í pökkum í staðinn fyrir lausan, verð- ur þó að álíta að stefndi hafi ekki af þeirri ástæðu getað gert kröfu til skaðabóta gagnvart honum. Gegn neitun áfrýjanda hefir stefndi sem sje hvorki sannað það, að skipstjórinn hafi mótmælt að taka við fiskinum pökkuðum fyr en að fermingunni var að fullu lokið, nje fært sönnur á sitt mál um að áfrýjandi hafi áður en ferming byrjaði, ábyrgst að skipið skyldi fá fullfermi, þótt fiskurinn væri af- hentur pakkaður. Þegar af þessum ástæðum verður að sykna áfrýjanda samkvæmt kröfu hans. Málskostnaður fyrir öllum dómum á, eftir at- vikum, að falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Jón Laxdal kaupmaður, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Gísla yfirrjettar- málaflutningsmanns Sveinssonar Í. h. C. A. Kruuse, í þessu máli. Málskostnaður fyrir öllum dómum falli niður. Til dómsmálasjóðsins greiði stefndi 10 kr. Ástæður landsyfirrjettardómsins eru prentaðar i X. bindi dómasafnsins bla. 628 — 724. 225 Föstudaginn 18. nóv. 1991. Nr. 19. Einar fyrv. sýslum. Benediktsson (1, Kondrup) gegn Gísla Sveinssyni (Enginn), um rjett áfrýjanda, sem skiftaráðanda í dánarbúi, að greiða erfðahluta manni, sem hann hafði skipað að mæta við skiftin fyrir hönd hlutaðeigandi erfingja. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 18. júní 1916: Stefndur, Einar Benediktsson, greiði stefnandanum, Gísla Sveinssyni f. h. dánarbús Sigurbergs Einarssonar 288 kr. ásamt 5%/, ársvöxtum frá sáttakærudegi 18. jan. þ. á. til greiðsludags, og málskostnað með 25 krónum. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur landsyfirrjettarins 15. janúar 1917: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Átrýjandi, Einar Benediktsson greiði stefnda Gísla Sveinssyni fyrir hönd dánarbús Sigurbergs Einarssonar 80 kr. í málskosnað fyrir yfirdómi. Dóminum ber að fullnægja áður en 8 vikur eru liðnar frá löglegri birtingu hans að viðlagðri laga-aðför. Dómur hæstarjettar. Eftir öllu því, sem liggur fyrir verður að álíta, að þessar 288 kr, er — eins og getið er í hinum áfrýjaða dómi — voru lagðar út í arf hinum full- veðja Sigurbergi Einarssyni, sem var fjarverandi við skiftin 25 janúar 1906, hafi á skiftafundinum verið greiddar Páli Pálssyni, sem áfrýjandi skipaði fjárhaldsmann Sigurbergs og til þess að mæta fyrir hans hönd. Þar sem ennfremur verður að ætla, að fyrir hendi hafi verið lögleg skilyrði fyrir þessari fjárhaldsmannskipun og að skiftarjetturinn hafi ekki haft ástæðu til að fylgja reglum ísl. opins brjefs frá 15* 226 9. nóv. 1825, verður engin krafa gjörð á hendur á- frýjanda, þótt Sigurbergur hafi ekki fengið greiddan þenna arfahluta sinn hjá Páli Pálssyni. Það verður því að sýkna áfrýjanda, en rjett þykir að máls- kostnaður fyrir öllum dómum falli niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn, Einar fyrv. sýslumaður Bene- diktason, á að vera sýkn af kröfum stefnda Gísla Sveinssonar, í þessu máli. Málskostnaður fyrir öllum dómum falli niður Ástæður landsyfirrjettardómsins eru prentaðar í X. bindi dómasafnsins bls. 8—12. Þriðjudaginn 29. nóv. 1921. Nr. 20. Bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar (1, Kondrup). gegn Ólafi Davíðssyni í. h. Leonh Tang 8 Söns verslunar eða gegn verslun þessari, (Enginn), um rjett Ísafjarðarkaupstaðar til lóðarbletts. Dómur sukarjettar Ísafjarðarkaupstaðar 083. maí 1914: Hin umþrætta lóð á að vera eign Ísafjarð- arkanpetaðar eins og byggingarnefndin ákvað hana á fundi sínum 7. apríl 1909. Málfærslumaður stefnanda Magnús bæjarfógeti Torfason 221 greiði 10 kr. sekt til landssjóðs. Ummælin: „Þjófur dæmir þjóf af sjer“, „að einskis er af honum örvænt“ og „málsfærslumaður mótpartsins kemst eigi hjá að sæta sekt fyrir ósannindi í máls- flatningnum“, eiga að vera dauð og ómerk. Málskostnaður falli niður. Að fullnægja innan 15 daga eftir lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur landsyfirrjettarins 1. febrúar 1915: Aðaláfrýjandi Ólafur Davíðsson fyrir hönd Leonh. Tang £ Söns verslunar á að vera sýkn af kröfum gagnáfrýjanda bæjarstjórnar Ísafjarðarkaupstaðar, í þessu máli Um málskóðtnað, sekt fyrir ósæmilegan rithátt og ómerking framangreindra ummæla skal hin- um áfrýjaða dómi óraskað, þó svo að sektin sje 10 kr. t:1 fá- tækrasjóðs Ísafjarðarkaupstaðar og 10 kr. til landsjóðs. Máls- kostnaður fyrir yfirdómi falli niður. Idæmda sekt ber að greiða, áður en liðnar sjeu 8 vikur frá löglegri birtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar: Samkvæmt ástæður, þeim, er greinir í hinum áfrýjaða dómi dæmist rjett vera: Dómur landsyfirrjettarins á að vera órask- aður. Til dómsmálasjóðsins greiði áfrýjandi, bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar, 10 krónur. Ástæður landsyfirrjettardómsins ern prentaðar í IX. bindi dómasafnsins bls. 425—-439. 228 Fimtudaginn í desbr. 1921. Nr. 21. Valdemar Thorarensen f. h. Carl Sæmundsen £ Co. (Mortensen-Larsen) gegn Ragnari kaupmanni Ólafssyni (Fich), um heimild stefnda til að rifta kaupi á sild af áfrýjanda. Dómur Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaup staðar 23. sept. 1918: Stefndi á að vera sýku af kröfu áfrfjandans í þessu máli. Áfrýjandi, Valdemar Thorarensen f. h. Carl Sæmundsen á Co., greiði stefnda, Ragnari kaupmanni Ölafs- syni, málskostnað með 100 kr. Málflutningsmaður Valdemar Thorarensen“ og málflutninsmaður Böðvar Jónsson greiði, hinn tyrnefndi 40 kr. og hinn síðarnefndi 20 kr., sekt, sem rennur að hálfu í landssjóð en að hálfu í fátækrasjóð Akureyrarkaupstaðar. Ákvæðum dómsins um málskostuað og sektir ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur landsyfirrjettarins 8. desbr. 1919: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal óraskað. Áfrýjandi, Valde- mar Thorarensen f. h. Carl Sæmundsen á Co., greiði stefnda Kagnari Ólafssyni 80 kr. í málskostnað fyrir yfirdómi. Ídæmdur málskostnaður og sektir greiðist áður liðnar sjeu 8 vikur frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru Í hinum áfrýjaða dómi ber eftir kröfu stefnda að stað- festa hann. Málskostnað fyrir hæstarjetti þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda með 500 krónum. Því dæmist rjett vera: Dómur landsyfirrjettarins á að vera óraskaður. 229 Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýjandi, Valdemar "Thorarensen f. h. Carl Sæmundsen á Co., stefnda, Ragnari kaupmanni Ólafssyni, með 500 krónum. Svo greiði áfrýjanda og 10 krónur í dómsmálasjóð. Ástæður landsyfirrjettardómsins eru prentaðar í X. bindi dómasafnsins, bls. 849—856. Hæstarjettardómar Útgefandi: Fæstarjettarritari. lll. árgangur. 1922. Föstudaginn 27. janúar 1929. Nr. 21/1921. Eárus Fjeldsted f. h. eiganda mótorskipsins „Sieka IV“ (Lárus Fjeldsted) gegn Magnúsi Gíslasyni í. h. kaup- fjelagsins „Hekla“ (Pjetur Magnússon) útaf vangreiddu farmgjaldi. Dómur sjódóms Reykjavíkur 1. nóvember 1920: Aðalstefnandi Lárns Fjeldsted f. h. eiganda mótorskipsins Sieka IV, og gagnstefnandi Magnús Gíslason f. h. kaupfjelagsins „Hekla“ eiga að vera sýknir hvor af annars kröfum í máli þessu. Málskostnaður bæði í aðalsök og gagnsök falli niðar. Dómur hæstarjettar. Þegar vjel skipsins bílaði í fyrstu var viðiak- andi farmsins staddur í Kaupmannahöfn, fermingar- stað skipsins, og var honum og sömuleiðis farmsend- ara tilkynt um bilun vjelarnnar Að liðnum 9 dög- um frá því vjelin bilaði var farmvrinn skoðaður af hálfu viðtakanda og þá ekki talið nauðsynlegt að taka hann úr skipinu. Nokkrum dögum síðar, er viðtakandi farmsins var farinn frá Kaupmannahöfn, 16 232 var farmsendari sem umboðsmaður farmviðtakanda aðvaraður af miðlara skipsins um að vörurnar kynnu að skemmast af því að liggja Í skipinu og ráðstöfun- ar beiðst um hvað gjöra skyldi við farminn og var að- vörun þessi endurtekin tæpum mánuði síðar, er vjel- in bilaði í annað sinn. Hvorugri þessari aðvörun var sint að neinu, 08 þar sem stefndi hefir ekki nægilega mótmælt því fyrir sjórjettinum, að farm- sendari hafi haft umboð til að gæta hagsmuna sinna að því er ráðstöfun farmsins snertir meðan skipið lá á fermingarstaðnum, þá verður að líta svo á, að skipstjóri hafi beint aðvörunum sínum til rjetts hlut- aðeiganda. Nú átti farmeigandi að vísu rjett á að gjört væri við vjelina svo fljótt sem kostur var á og var þessa ekki gætt, þar sem aðgerðin drógst lengur en nanð- synlegt var. En með því að umboðsmaður farm- eiganda ekki hóf nein mótmæli gegn þeim ónauðsyn- lega drætti, og þar sem hann ekki sinti endurtekn- um aðvörunum miðlara skipsins um að ráðstafa farm- inum svo að hann ekki skemdist í skipinu, og skip- stjóri virðist hinsvegar hafa annast farminn tilhlýði- lega og gjört þær ráðstafanir, er við áttu, til þess að firra vörurnar skemdum með því að hafa lestina opna þegar veður leyfði, þá ber skipseigandi ekki ábyrgð á því, þótt vörurnar hefðu spilst af því að liggja Í skipinu meðan það beið eftir aðgerð vjelar- innar. Af þessum ástæðum ber, með skírskotun til máls- útlistunarinnar í hinum áfrýjaða sjórjettardómi, að sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í máli þessu, en dæma stefnda til að greiða áfrýjanda eftirstöðvar farmgjaldsins, 7000 kr. með 69/, vöxtum frá 24. ágúst 1919 til greiðsludags. 233 Það þykir rjett, að málskostnaður fyrir sjódóm- inum falli niður, en að stefndi greiði áfrýjanda máls- kostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 krónur. Því dæmist rjett vera: Stefndi Magnús Gíslason f. h. kaupfjelags- ins >Heklac greiði áfrýjanda Lárusi Fjeldsted f. h. eiganda skipsins >Sieka IVe 1000 — sjö þúsund — krónur með 69, vöxtum frá 24. ágúst 1919 til greiðsludags. Málskostnaður fyrir sjódóminum falli niður, en stefndi greiði áfrýjanda 300 krónur í máls- kostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjódóminum með stefnu útgefinni 15. desember f. á. af Lárusi Fjeldsted hæstarjettarmálaflutnings- manni hjer Í bænum f. h. eiganda hollenska mótorskipsins Sioka 1V, W. Mulder gegn Magnúsi Gíslasyni stjórnarráðsfulltrúa f. h. kaup- fjelagsins „Hekla“ á Eyrarbakka og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði f. h. stefnds kaupfjelags dæmdar til að greiða sjer f. h. tjeðs umbjóðanda síns 7000 krónur sem vangoldna leigu fyrir ofannefnt skip ásamt 60/, ársvöxtum frá 21. ágúst f. á til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu, eða eftir mati sjó- dómsins. Stefndur hefir krafist sýknunar af öllum framangreindum kröfum stefnanda í málinu. Hann hefir og með gagnstefnu útgefinni 8. febrúar þ. á. höfðað gagnsök gegn stefnanda og krafist þess í henni, að aðal- stefnandi verði f. h. umbjóðanda síns dæmdur til að greiða sjer f. h. kaupfjelagsins „Hekla“ með eða án skuldajafnaðar krón- ur 15947,00 í skaðabætur auk 60/, ársvaxta af upphæðinni frá 16* 234 gagnstefnudegi til greiðsludags svo 08 málskostnaðar að skað- lausa eða eftir mati sjódómsins. Málavextir eru þeir, að 20. april Í. á. gjörði forstjóri kaup- fjelagsins „Hekla“ Guðm. Guðmundsson, sem þá var staddur í Danmörku, leigusamning um mótorskipið Sieka IV, sem þá lá í Kaupmannahöfn, eina ferð til Eyrarbakka og var leigan ákveðin 14000,00 krónur fyrir ferðina. Var helmingur hennar. greiddur við undirskrift samningsins -€n hinn helmingurinn átti að greiðast „on right delivery of the cargo“. Hinn 5. maí þ. á. var skipið fullfermt og átti að leggja á stað næsta dag, en er vjelin var sett Í gan brotnaði stykki í henni og við það bognaði endinn á öxlinum. Áleit skipstjóri ekki fært að leggja á stað án viðgjörðar á vjelinni. Var Guðmundi Guðmundssyni gjört aðvart um bilun- ina. Kom hann út í skipið og tjáði skipstjóri honum þá að við- gjörðin mundi sennilega taka vikutíma, ef endurbæta mætti hin brotnu eða skemda stykki, að því er skipstjóri hefir borið í sjórjetti Árnessýslu. Skömmu síðar fór Guðmundur Guðmunds- son heim til Íslands. Eftir skýrslu skipstjórans á „Sieka IV“, sem lögð hefir verið fram í málinu, var sí ákvörðun tekin 13. mai að láta skipa- smíðastöð Burmeister á. Wain í Kaupmannahöfn gjöra við möótor- bilunina, sem átti sjer stað 6. s. m, og var skipið flatt þangað og undirbúningur hafinn, en næsta dag kom símskeyti frá Hol- landi þess efnis, að stykkin yrðu send frá Amsterdam og komnu þau loks til Kaupmannahafnar 10. júni f. á. og 18. s. m. var vjelin komin í lag og sett Í gang en þegar hún hafði gengið í 10 mínútur, brotnaði hið nýja stykki og öxullinn bognaði. Skrif- aðist skipstjórinn þá á um málið, að því er sjeð verður, við vá- tryggjendur skipsins, fram og aftur, og fær loks 28. s. m. sím- skeyti um að láta aðgjörðina fara fram í Kaupmannahöfn. Sneri skipstjórinn sjer þá til Aðurnefndrar skipasmíðastöðvar, var að- gjörðinni þar lokið 17. júlí og skipið lagði loks á stað 18, gs. m. en kom ekki fyrri en 94. ágúst til Eyrarbakka. Daginn eftir fjekk kaupfjelagið „Hekla“ dömkvadda menn til þess að skoða vörur þær, er komu með skipinu. Reyndust þær, sjerstaklega cement, mjög skemdar og kartöflur að mestu ónýtar. Taka skoðunarmennirnir það fram, að Í lestarrúminu hafi verið hiti, illt loft og rakafult. Möttu þeir skaðann á vörunum kr. 1584200 en kostnaðurinn við tkoðunina og matið nam 235 kr. 105,00 og eru það þessar samtals kr. 15947,00, sem gagri- stefnt er fyrir í málinu. Gagnstefnandi heldur því nú fram, að því er kröfuna í aðal- málinu snertir, að sjer beri ekki að greiða farmgjald fyrir vörar þær, sem komið hafi skemdar og að farmgjald þeirra og hið óbeina tjón, sem hann hafi beðið við það, hve seint vörurnar komu, sje meira en upphæð sú, som stefnt er fyrir í aðalmálinu, og krefst því sýknunar af þessari ástæðu. Í gagnsökinni heldur gagnstefnandi því fram, að hin langa töf skipsins í Kaupmannahöfn, sem skipstjóri og eigandi skipsins beri ábyrgð á, hafi valdið skemdum þeim, er á vörunum urðu, og sje skipseiganda því skylt að að bæta fyrir það. Aðalstefnandi hefir haldið því fram, fyrst og fremst, að töfin í Kaupmannahöfn hafi stafað af óviðráðanlegnm orsökum, sem skipseigandi beri ekki ábyrgð á, í öðru lagi, að gagnstefn- andi eða umboðsmaður hans hafi samþykt ráðstafanir þær um viðgjörð vjelarinnar í skipinu, sem gjörðar hafi verið, og loks neitað því, að skemdir þær, er reyndust á vörunum, hafi stafað af töfinni í Kaupmannahöfn. Hann hefir því krafist sýknunar af kröfum stefnanda. Vjelbilunin 6. maí verður nú að teljast ófyrirsjáanlegt atvik, sem skipseiganda verður ekki gefin sök á. Hinsvegar var honum skylt gagnvart leigutaka skipsins að láta bæta skaðann sem fyrst svo að sem minst töf yrði fyrir leigutakann, sem var búinn að ferma skipið og fær rjetturinn ekki sjeð, að Þeirrar skyldu hafi verið gætt sem skyldi, þar sem ekki var tekin ákvörðun um að- gjörðina fyrri en viku eftir að bilanin varð og þó sjerstaklega þar sem þeirri ákvörðun var breytt daginn eftir og önnur gjörð, er fyrirsjáanlega hlaut að tefja för skipsins lengur, eins og líka kom á daginn. En óverjandi þykir rjettinum það, að er vjelin bil- ar aftur 18. júní f. á, að þá skyldi engin ráðstöfun vera gjörð til aðgjörðar á henni fyrri en 28. s. m. eða meira en hálfum mánuði eftir að hún átti sjer stað. Þá fær rjetturinn heldur eigi sjeð að aðalstefnanda hafi tekist að færa sönnur á, að gagnstefnandi hafi samþykt þessar ráðstafanir. Byggir aðalstefnandi staðhæfingu sína um það á því, að firma það í Kaupmannahöfn, sem fór með umboð skips- eiganda, hafi 20. maí og aftar 18. júní f. á. tilkynt firma því í Kaupmannahöfn, er sent hafði aðalvörnrnar í nSieka IV“ til kaup- fjelagsins „Heklu“, hvernig komið væri og spurst fyrir um það, 236 hvað gjöra ætti við farminn, án þess að fá svar. —Gagnstefnandi hefir neitað að hið umrædda firma hafi farið með umboð sitt Í þessu máli, að öðru leyti en til þess, að senda vörurnar og þeirri skyldu hafði það fullnægt er vörurnar Voru komnar í skipið á forsvaranlegan hátt, og mátti standa á sama hvað um þær varð úr þvi. Þótt þetta síðarnefnda firma því svaraði ekki brjefum hins firmang, þá leiðir ekki af því neinn rjettarmissi fyrir kanp- fjelagið „Hekla“. Skipstjórinn á „Sieka IV“ átti að gæta hags- muna kaupfjelagsins að því er farminn snerti og eigandi skipsins að bera ábyrgð á, ef vanbrestur hefir á því orðið. Rjetturinn verður því að telja skipseiganda eiga sök á því, að töf skipsins Í Kaupmannahöfn varð svo löng, sem raun varð á, og honum skylt að bæta leigutaka skipsins skaða þann, sem af því hafi hlotist. Eins og tekið hefir verið fram, fór fram skoðun á farmi skipsins er það kom til Eyrarbakka og voru skemdirnar á vör- unum metnar kr. 15742,00 og verður ekki annað sjeð á mats- gjörðinni en að við matið sje gengið út frá því, að fullt farm- gjald hafi vorið greitt fyrir vörurnar hingað, verður hið van- goldna farmgjald því að greiðast, eða koma til frádráttar skaða- bóta upphæð þeirri, er kaupfjelagið „Hekla“ þykir eiga rjett á. Rjettarinn telur nú engan vafa á því, að hin langa töf skipsins Í Kaupmannahöfn, sem hann telur skipsetiganda eiga að nokkra leyti sök é, hafi átt mikinn þátt í þeim skemdum, som á farminum urðu og byggir það að nokkru leyti á skoðunargjörð- inni. Hinsvegar telur rjetturinn varhugavert að slá því föstu, að skipseigandinn eigi að bæta kaupfjelaginu allan hinn metna skaða. Þykir eftir öllum atvikum rjett, að láta kröfur málsaðiljanna fallast í faðma, og sýkna þá hvorn af annars kröfum í aðalsök og gagnsök og láta málskostnað Í báðum málunum falla niður. 281 Mánudaginn 30. jan. 1922. Nr. 18/1921. Sveinn Björnsson f. h. eiganda sk. „Ruthby“, (Pjetur Magnússon) gegn Geo. Copland (Björn P. Kalman) útaf vangreiddu farmgjaldi og aukabiðdagabótum Dómur sjódóms Reykjavíkur 14. febr. 1991: Stefndur, (Geo. Copland. á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Sv. Björnssonar f. h. eiganda skipsins „Ruthby“, í þessu máli en stefnandi f. h. tjeðra umboðsmanna sinna að greiða stefndum 100 krónur Í málskostnað, innan þriggja sólahringa frá lögbirtinga dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar, Krafa áfrýjanda um vangoldið farmgjald, krón- ur 6,4,96, verður eigi tekin til greina, þegar af þeirri ástæðu að miðlari skipsins, sá hinn sami, er gjörði farmsamninginn, hefir 28. febrúar 1919 samþykt út. reikning stefnda á farmgjaldinu athugasemdalaust, en þar er gjaldið miðað við 1016 kg. þunga á tonni, og verður að telja þetta samþykki næga sönnun þess, að samningsaðiljar o: miðlari skipsins og stefndi, hafi í umræddum farmsamningi miðað farmgjaldið við enskt tonn, þótt það hafi ekki verið tekið Bjer- staklega fram í samningnum. Viðvíkjandi kröfu áfrýjanda um 12300 kr. í aukabiðdagabætur er það rjettilega tekið fram í hin. um áfrýjaða dómi, að áfrýjandi hafi eigi gegn mót- mælum stefnda sannað, að firmað Salinera Espanola hafi verið farmsendari þegar það fjekk tilkynningu frá skipstjóranum á >Ruthbyc um að skipið væri til- 238 búið til að taka við farmi og þar sem skjöl þau, er lögð hafa verið fram í hæstarjetti, leiða eigi til ann- arar niðurstöðu, ber einnig að sýkna steinda af þess- ari kröfu. Varakrafa áfrýjanda, er hann hefir gjört hjer fyrir rjettinum um að stefndi verði dæmdur til að greiða biðdagabætur eftir mati rjettarins eða mati óvilhallra manna, og hann rökstyður með því, að ef Salinera Espanola verði ekki talin farmsendari, þá hafi stefndi vanrækt að hafa farminn til taks við komu skipsins til Íbza, verður eigi heldur tekin til greina, með því að skipstjórinn hvorki gjörði leigu- taka skipsins aðvart um komu sína nje hóf nein mótmæli gegn drætti á afhendingu farmsins. Samkvæmt framansögðu ber eftir kröfu stefnda að staðfesta sjórjettardóminn, Og verður áfrýjandi eftir þessum úrslitum að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 200 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfryjaði sjórjettardómur á að vera óraskaður. Áfrýjandi, Sveinn Björnsson f. h. eiganda „Ruthby<, greiði stefnda, Geo. Copland, 200 kr. Í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjetti Rvíkur með stefnu útgefinni 10. mars f. á. af Sv. Björnssyni hrm. hjer í bænum f. h. eiganda tkips- ins „Ruthby“ frá Rodbyhavn gegn Geo. Copland, kaupmanni hjer í bænum og hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmd- ur til að greiða sjer Í. b. tjeðra umbjóðenda sinna kr. 12300,00 í 239 aukabiðdagabætar og kr. 674,96 sem vangreitt farmgjald, samtals kr. 12974,96 ásamt 60/, ársvöxtum frá 2. ágúst 1919 til greiðslu- dags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefir af sinni hálfu krafist algjörðrar sýknunar af öllum kröfum stefnanda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að með skipsleigusamningi dagsettum 18. júni 1918 milli Emil Strand, skipamiðlara hjer:í bænum í umboði eiganda seglskipsins „Ruthby“ frá Rodbyhavn og stefnds, leigði stefndur tjeð skip, sem þá lá hjer, til þess að fara til Ibiza á Spáni og sækja þangað saltfarm. Var farmgjaldið ákveðið 190 danskar krónur fyrir hverja afhenta smálest af salti. Skipið kom til Ibiza 28. oktober 1918 og 25. s.m. tilkynti skipstjórinn „Salinera Espanola“ að skipið væri reiðubúið að taka við farminum en fermingu skipsins var ekki lokið fyrri en 14. desember s. á. og til að afferma það í Hafnarfirði gengu 4 dag- ar. Í skipsleigusamningnum voru áskildir 12 dagar til ferming- arinnar og affermingar og aukabiðdagagjaldið ákveðið 300 krónur á dag. Telur stefnandi því aukabiðdagana 41 og þar sem stefnd- ur hefir ekki viljað greiða neitt aukabiðdagagjald og auk þess talið farmgjaldið 190 kr. fyrir hver 1016 kg. af salti í farminum þar sem stefnandi telur farmgjaldið eiga að miðast við 1000 kg. þunga — on sá mismunur nemur kr. 674,96 — hefir hann höfðað mál þetta og gjört rjettarkröfur þær, er að framan greinir. Stefndur heldur því fram, að hann hafi enga vitneskju fong- ið um það, að skipið „Ruthby“ væri komið til Ibiza og væri reiðu- búið að taka við farminum fyrri en 8. desember 1918 og hafi hann þá þegar gjört ráðstafanir til þoss, að saltfarmur væri í það lát- inn og fermingunni verið lokið 14. s. m. Hann hefir neitað því afdráttarlaust að „Salinera Espanola“ hafi farið með umboð sitt til að sjá um farm í skipið fyrri en eftir að hann var búinn að fá vitneskju um komu þess til Ibiza 8. desember og hafi það fjelag því ekki verið farmsendandi 25. oktober, er skipstjórinn á „Ruthby“ sendi því tilkynningu um að skipið væri reiðubúið að taka við farmi. Telur stefndur því þá tilkynningu markleysu og enga auka- biðdaga hafa fallið á við fermingu eða affermingu og mótmælir af þeirri ástæðu gjörsamlega kröfunni um aukabiðdagabætur. Að því er farmgjaldið snertir er svo ákveðið í hinum um- rædda skipsleigusamningi, sem ritaður er á enska tungu: „The freight to be paid as following: 190 kroner — say one hundred 240 and ninety kroner — danish kroner: pr. discharged Ton“, stefn- andi heldur því nú fram að venja sje að reikna danskt tonn eða 1000 kg. í saltflutningum. Stefndur heldur því hinsvegar fram að farmgjaldið í hinum umræðda samningi sje miðað við 1016 kg. þunga og Í saltflutningum sje venjan að miða farmgjaldið við enskt tonn og hefir lagt fram í málinu því til sönnunar farm“ gjaldsreikninga fyrir tvö seglskip, er hann hefir leigt til saltflutn- ings um líkt leyti eða nokkru síðar en „Ruthby“. „Er farmgjaldið í báðum þessum reikningum miðað við tonn af 1016 kg. þunga og er síðari framgjaldsreikningurinn fyrir sáltfarmi, er stefndur fekk í febrúar 1919 með skipinu „Ruthby“ og viðurkendur rjettur af Emil Strand skipamiðlara, þeim hinum sama, er gjörði skips- leigusaming þann við stefndan um skipið fyrir hönd eiganda þess, sem mál þetta er risið út af. Stefnandi hefir nú gegn mótmælum stefnds hvorki fært sönn- ur á, að fjelagið „Salinera Espanola“ hafi verið farmsendandi þegar það fekk tilkynninguna frá skipstjóranum á „Ruthby“ 25. oktober 1918 um, að skipið væri tilbúðið að taka við farmi, njð, að venja sje Í lbiza að senda því fjelagi slíkar tilkynningar og verður hann því ekki talinn hafa sannað, að biðdaga skipsins hafi átt að telja frá 26. s. m. eða frá fyrri tíma, en stefndur heldur fram. Leiðir af því, að sýkna verður stefndan að áliti rjettarins af kröfunni um 12800 krónur Í aukabiðdagabætur. Þá hefir stefnandi heldur eigi fært neinar sannanir fyrir því, að venjan sje Í saltflatningum að miða farmgjaldið við tonn af 1000 kg. þunga. Upplýsingar þær, er stefndur hefir komið fram með í málinu benda Í gaognstæða átt, og einkennilegt væri, ef meiningin Í skipsleigusamningnum fyrri um „Ruthby“ hefði verið að miða faringjaldið við danskt tonn en ekki enskt, að slíkt hefði ekki verið tekið fram berum orðum eins og um myntina, sjerstaklega þar sem samningurinn var á ensku. Það verður því að áliti rjeltarins einnig að sýkna stefndan af kröfunni um kr. 674,96 sem vangoldið farmgjald. Eftir þessum úrslitum verður að dæma stefndum málskostnað hjá stefnanda og þykir hann hæfilega ákveðinn 100 krónur. 241 Mánudaginn 30. jan. 1992. Nr. 25/1921. — Árni 7. Hafstað og Jón Jónsson gegn Kristni P. Briem. Dómur hæstarjettar Málssókn þessi fellur niður. — Áfrýjendur, Árni J. Hafstað og Jón Jónsson, er eigi mættu í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 15. febr. 1999. Nr. 20/1921. Matthías Þórðarson (L. Fjeldsted) segn Eiríki Torfasyni, Jóni Bjarna. syni, Árna G. Þóroddssyni, Ófeigi Ófeigssyni, Eyjólfi Guð. laugssyni og Símoni Guð. mundssyni. (Enginn). Landamerkjamál. Ómerkingardómur. Dómur merkjadóms Gullbringu og Kjósar- sýslu 21. júlí 1921: Landamerki milli jarðarinnar Kefla- víkur í Keflavíkurhreppi og svo nefndra Leirujarða í Gerðahreppi í Gullbringusýslu skula vera: Úr miðri „Gróf“, fyrir vestan tún- ið í Keflavik; þaðan bein lína til „Keflavíkurborgar“; þaðan í vörðuna „Kölku“ á Háaleiti og þaðan í svo nefnda „gömlu þúfue á Háaleiti. 242 Málskostnaður, samtals kr. 322,00, greiðist að helmingi at eiganda jarðarinnar Keflavíkur, en að helmingi af eigendum Leiru- jarða. Dómur hæstarjettar. Hinir stefndu hafa eigi mætt í hæstarjetti, enda þótt þeim hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið rekið samkv. 1. lið 38. gr. hæstarjettar- laganna, og er dæmt samkv. N. L 1.—4—-ð2. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Málið er landamerkjamál og var dæmt í merkja- dómi Guilbringu- og Kjósarsýslu 21. júlí f. á. af sýslumanni og tilkvöddum meðdómsmönnum, en gjörðir merkjadómsins bera það eigi með sjer, að meðdómsmennirnir hafi unnið eið eða drengskapar heit áður en þeir leystu þetta dómstarf af hendi. Það er nú að vísu engin bein fyrirmæli um það í landamerkjalögum nr. 41, 28. nóv. 1919, eins og hinum eldri landamerkjalögum frá 1882, að með dómsmenn í landamerkjamálum skuli vinna eið, en eiðtaka dómsmanna hefir frá fornu fari verið gl- menn regla Í íslensku rjettarfari, enda sýna athuga- semdir stjórnarinnar við 19. gr. frumvarps til fyrnefndra laga nr. 4l 1919, að eigi hefir verið til þess ætlast að gjöra neina breytingu á hinum eldri lögum að öðru leyti en því að drengskaparheit komi í stað eiðs, sbr. 1. gr. laga nr. 29., 11. júlí 1911. Hjer við bætist, að eiður er lögmæltur í líku tilfelli, sbr. 5. gr. laga nr. 3, 2. nóv. 1914. Samkvæmt þessum almennu reglum löggjalar- innar ber að láta meðdómsmenn Í landamerkjamál- um vinna eið, áður en þeir taka til starfa, og þar sem það, eins og áður segir, sjest eigi í dómsgjörð- unum að meðdómsmennirnir hafi unnið slíkan eið, 243 verður ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og meðferð málsins fyrir merkjadóminum, heimvísa mál- inu og skylda merkjadóminn til að taka málið upp að nýju. Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndu áfrýj. anda og ákveðst hann 150 kr. Því dæmist rjett vera: Einn áfrýjaði dómur 03 meðferð málsins fyrir merkjadóminum á að vera ómerk og vís- ast málinu heim til nýrrar og löglegrar með- ferðar Stefndu, Eiríkur Torfason, Jón Bjarnason, Árni G. Þóroddsson, Ófeigur Ófeigsson, Eyjólfur Guðlaugsson og Símon Guðmundsson, greiði, allir fyrir einn og einn fyrir alla, áfrýjanda Matthíasi Þórðarsyni 150 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri aðför að lögum. rr Miðvikudaginn 22. febr. 1999. Nr. 24/1991. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Hans Hirtz (Björn P. Kalman). Brot á 1. og 5 gr. laga nr. 91/1917, um aðflutnings- bann á áfengi Dómur lögreglurjettar Siglufjarðarkaup- staðar 21, sept. 1921: Kærður, skipstjóri Hans Eirta, 244 greiði Í sekt Í ríkissjóð 1000 kr. Allt áfengi, sem þýska skipið m./s. Baldur hafði meðferðis, 8)€ upptækt og eign ríkissjóða. Kærður Friedrich Wilhelm Wienecke greiði 1000 kr. í sekt til ríkissjóði. Svo greiði hinir kærðu in solidum allan af rannsókn og máli þessu leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Dómi lögreglurjettarins hefir verið áfrýjað að eins að því er snertir kærða, skipstjóra Hans Hirtz. Ný sakargögn hafa verið útveguð og þau lögð fram í hæstarjetti. Þegar litið er til þess, að mjög er ósennilegt, að áfengisfarmur, €r fara á frá Hamborg til Gauta- borgar, og tók tiltölulega mikinn hluta af lestarrúmi skipsins, Sje sendur þvert úr leið um 8vo langan veg sem til Íslands, að maður sá, er samkvæmt farmskir- teininu vartalinn viðtakandi farmsins Í Gautaborg, fanst þar ekki, að farmskjölin voru ekki útbúin sem hjer- lend lög mæla fyrir um farmskjöl verslunarskipa, að nokkuð af áfengisfarminum var falið í salttunn- um, að meira var af spíritus Í skipinu en farmskir- teinið tilgreindi, að af tölu kassa utan af konlaki, er fundust í skipinu, má ráða, að meira hafi verið af- hent af áfengisfarminum en upplýst er í prólum málsins, að allmikið áfengi var selt og flutt í land að næturþeli á Siglufirði, að kaupendur áfengis þess hafa borið það, að þeir hafi rætt um kaupin við kærða 08 skilið hann svo, sem við hann væri samið um þau 08 áfengið átt að greiðast með sild, að kærði hefir ekki gert fulla grein fyrir með hverju hann greiddi sild þá, er hann keypti, og að það hinsvegar er alls ósennilegt, að ferðin hafi verið gjörð 245 til Siglufjarðar til að kaupa síld í það lestarrúm, sem afgangs var áfengisfarminum, þá er ekkert mark takandi á farmskírteini skipsins yfir áfengið, og verður enginn trúnaður lagður á þá skýrslu kærða, að áfengið hafi átt að fara til Gautaborgar, en ekki verið ætlað til innflutnings og afhendingar hjer við land. Og er það þá nægilega sannað, að kærði hafi orðið sekur um brot gegn 1. gr. laga nr. 91, 14. nóv. 1917, enda verður ekkert tillit tekið til skýrslu kærða um að stýrimaðurinn hafi selt áfengið úr skipinu án vilja hans og vitundar. Ennfremur er það sannað, að um leið og kærði sýndi skipsskjölin, undirritaði hann á skrifstofu lög- reglustjóra ranga yfirlýsingu á dönsku þess efnis, að ekkert áfengi væri í skipinu, og leiddi þetta til þess, að áfengið var ekki innsiglað þegar eftir komu skipsins Hefir kærði með þessu gjörst brotlegur gegn 5. gr. fyrnefndra laga. Samkvæmt framansögðu er kærði sekur um brot gegn 1.0g 5. gr. laga nr. 91, 14. nóv. 1917. Hið ólög- lega innflutta áfengi á upptækt að vera og eign ríkis- sjóðs, og þar sem álíta verður að áfengið hafi verið ætlað til sölu, ákveðst refsingin samkv. 14. og 15. gr. laganna 1000 kr. sekt til ríkissjóðs, og að auki tveggja mánaða einfalt fangelsi. Málskostnaðarákvæði lögreglurjettardómsins verð- ur að standa óraskað, en kærði greiði allan kostnað málsins fyrir hæstarjetti, þar með talið málflutnings- kaup til sækjanda og verjanda 200 kr. til hvors. Það er aðfinningarvert við meðferð málsins í hjeraði að þrjú vitni hafa verið eiðfest tvisvar sinnum, 246 Því dæmist rjett vera. Kærði Hans Hirtz greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð og sæti auk þess einföldu fangelsi í tvo mánuði. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign ríkissjóðs. Málskostnaðarák væði lögreglurjettardómsins skal óraskað, en kærði greiði allan kostnað sak- arinnar í hæstarjetti, þar með talið málflutnings- kaup til skipaðs sækjanda og verjanda, mál- flutningsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Björns P. Kalman, 200 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er þannig vaxið, að kærðu, Hans Hirta og fried- rich Wilhelm Wienecke, hinn fyrnefndi sem skipstjóri, hinn sið- arnefndi sem stýrimaður, komu hingað á höfnina á þýsku skipi, sem heitir Baldur þ. ö þ.m. Sama dag kemur skipstjórinn hing- að á skrifstofuna til að greiða skipagjöldin og sýnir þá mæling- arbrjef skipsins og €r þá lagt fyrir hann að útfylla áfengisvott- orð, sem var á dönsku, um áfengisbirgðir Í skipinu, sem svo skipstjórinn útfyllir og gefur í því ekkert upp að hann hafi á- fengi meðferðis, heldur undirritar vottorðið og útfyllir eins og hann hefði ekkert áfengi og ber vottorðið með sjer að skipið hafi ekkert áfengi meðferðis. Eins og síðar kom á daginn hafði skipið meðferðis skipsforða af áfengi og auk þess um 23 smá- lestir af áfengi sem farm, er samkvæmt farmskirteini skipstjórans er síðar kom fram, á að fara til August W. Jakobsson í Gauta- borg, en eigi hefir vörumóttakandinn eða utanáskrift hans fyrir- fundist að því er lögreglustjórinn í Gautaborg vottar; og or á farmskirteinið skráður sem sendandi að þessum farmi, firma í Hamburg, Sturm Æ Búlek. Eftir að skipið bafði legið hjer nokkra daga komst lögreglan eftir því, að áfengi mundi flutt frá 241 borði, og í prófum, sem haldin vora í málinu, hefir kærði, skip- stjórinn Hans Hirtz, játað að hafa flatt frá borði og Í land 6 flöskur til neytsla á privat dansleik hjer og ennfremur áð hafa selt hjer á höfninni 2 flöskur, hvorttveggja af áfengisforða skips. ins, en ekki af farminum. Í þessum prófum kannaðist skipstjór- inn og við að hafa áfengisfarm meðferðis og skipsforða og gaf að nýju skýrslu um áfengið, sem kemur heim við farmskirteinið yfir áfengisfarminn, en við raunsókn áfengisins og flutning frá borði, sem framkvæmt var eftir úrskurði dómarans, til þess að sannprófa áfengisbirgðirnar, hefir áfengisfarmurinn í skipinu reynst 5 flöskum á 25 lítra = 195 lítram meira en uppgefið af skip- stjóra og farmskírteinið hljóðar upp á En kærði Hans Hirtz, skipstjórinn, neitar að hafa selt af áfengisfarmi skipsins, nje að hafa vitað um bað, að selt væri af farminum, en viðurkennir, að stýrimaðurinn muni hafa selt í land af áfengisfarminum. Hefir stýrimaðurinn á skipinu, meðákærði Friedrich Wilhelm Wienecke, játað að hafa selt í land af áfengisfarminum án vitundar og vilja skipstjórans Hans Hirtz. Með lögum nr. 91, 14. nóv, (sic) sbr. einkum 5. gr. 3. málsgr. er skipstjóra, sem kemur frá útlöndum, skylt að tilkynna lögreglu- stjóra um leið og hann sýnir skipsskjölin hvort nokkuð áfengi Bje Í skipinu og hvað mikið. Þetta hefir kærði Hans Hirtz alls ekki Bert og álíst hann fyrir brot á þessu ákvæði að hafa brotið tjeði lög sem sá, er skýtur áfengi undan innsiglan. Auk þess hefir kærði skrifað undir áfengisvottorð um að hafa ekki áfengi og þótt kærður haldi því fram, að hann hafi ekki skilið vottorðið, sem var á dönsku o. m, a. inniheldur orðið „Spírituosa“, þá verður eigi hægt að taka slíka mótbáru til greina, þareð hann verður sjálfur að bera ábyrgð á, hvað hann skrifar undir, og álíst kærði á sama hátt fyrir þetta að hafa gerst brotlegur gegn tjeðum lögum, sem sá er skjóti áfengi undan innsiglan. Kærði Hans Hirtz skipstjóri á þýska skipinu m. gs. Baldur hefir því gjörst brotlegur gegn Í. gr. og 5. gr. laga nr. 91, 14, nóv. 1917 sbr. 14. og 16, gr. sömu laga. Þykir hegningin hæfilega ákveðin 1000 kr. sekt Í ríkissjóð og að áfengi það er skipið hafði meðferðis sje upptækt og Þign rikissjóðs. Kærði Friedrich Wilhelm Wienecke hefir því gerst brotlegur gegn tjeðum lögum fyrir sölu áfengis og álíst sektin hæfilega ákveðin 1000 kr., er rennur í ríkissjóð, 17 248 Svo greiði hinir kærðu in soliðum allan af rannsókn og máli þessu leiðandi kostnað. Það vottast, að rekstar málsins Í hjeraði hefir verið lögmætur. ———— Mánudaginn 27. febr. 1922. Nr. 31/1921. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Otto Eisenhardt (Björn P. Kalman) útaf broti á Í. BT. laga nr. 91/1917, um aðflutnings- bann á áfengi. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 28. des. 1921: Kærður, Otto Fásenhardt, greiði 800 króna sekt. til ríkissjóðs og sæti auk þess einföldu fangelsi í 8 mánuði. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign rikissjóðs. Kærður greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Meðal nýrra skjala, sem aflað hefir verið eltir uppsögn lögreglurjettardómsina, er frumskýrsla lög- reglustjórnarinnar í Hamborg frá 23. desbr. Í, á. Segir þar meðál annars, að samkvæmt farmsamningi, gerðum 380. nóv. 8. á, SEM ekki hefir komið fram Í málinu, hafi hjerumrætt skip > Wilhelm Reinhold verið leigt „undir farm af spritti til Íslands, ca. 15--20 tonnc, $88n 120,000 marka leigu og 8000 marka viðbótarleigu fyrir hvern dag, >ef ferðin skyldi 249 vara lengur en 15 dagac. Er þar ennfremur hermt úr samningnum, að hann Sje úr gildi Senginn „er varan hefir verið afhent í nánd við Ísland eða þeg- ar fylgdarmenn farmsins lýsa því yfir að förin sje á enda.c Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum þeim, er getur í lögreglurjettardómnum og ekkert verulegt þykir athugavert við, ber að stað. festa dóminn, þó þannig, að fangelsishegningin þykir eftir atvikum hæfilega metin eins Mánaðar einfalt fangelsi. Kærði greiði allan kostnað, er leiðir af áfrýjun málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 200 kr. til hvors, Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað, þó þannig z að kærði Otto Eisenhardt, sæti einföldu fangelsi í einn mánuð. Kærði greiði allan kostnað af áfrýjun máls- ins, þar á meðal 200 kr. málflutningslaun hvor- um, sækjanda Pjetri Magnússyni og Verjanda Birni P. Kalman. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu Segn skip- stjóranum á þýska botn vörpungnum n Wilhelm Reinhold“ frá Geestemiinde, Otto Eiseuhardt, til heimilis í Reuterstrasae nr. 16 250 Hinn 18. þ.m. kom ofannefnt skip, sem €r útbúið með Ís, kolum og öðru til fiskveiða, hingað inn í höfnina og var meðal skjala þess farmskirteini yfir. nálægt 20 smálestir af áfengi, sem eftir því átti að fara til borgarinnar st. Johns á Newfoundlandi. Farmskirteini þetta er dagsett Í Hamborg 9. þ. m.-og sendandi tarmsins Í því talinn Chr. Sehlöter en móttakandi farmsins er þar enginn nefndur, aðeins tekið fram sð honum að velafstaðinni ferð skuli skilað „in St. Johns for Order“. Tók lögreglan þá skýrslu af kærðum, er skýrði svo frá að útgjörðarmenn skipsins sjeu þeir C. Köempf og 8. Meyer Í Goestemiinde og hafi það verið að botnvörpuveiðum hjer við land í sumar. Farm þann, er skipið hafi meðferðis, hafi það tekið í Hamburg og hafi útgjörðarmaður- inn G. Meyer sjöð um öll skjöl farminn áhrærandi, en ekki kærður sjálfur, gæti hann því engar frekari upplýsingar gefið um farm- sendanda eða farmmóttakanda en fælust í farmskirtein nu, en hins- vegar kvaðst hann hafa vitað að ferðinni var heitið til Newfound- land, því þar hafi skipið átt að veiða Í ís og fara svo með veið- ina heim til Þýskalands. Sunnudaginn 11. þ. m. kvaðst kærður hafa farið frá Ham- burg og þá fengið fyrirskipun frá G. Meyer um að koma við hjor í Reykjavík og tá hjer símskeyti um framhald ferðarinnar og bjóst bann þá jafnframt við að fá nánari fyrirskipun um það hvað bann ætti að gjöra við farminn og Um móttakanda hans. Kvaðst hann þá mundu biða eftir þessu símskeyti. Lögreglunni þótti áfengisflutningur kærðs og skýrsla hans um hann $vo grunsamleg, að hún sendi má!ið 20. þ. m. til rjettar- rannsóknar. Þegar fyrir rjettinn kom, gaf kærður þar skýrslu, sem Í öllu verulegu kom heim við skýrslu þá, er hann hafði gefið lög- reglunni. Þó kvað hann þá að hann þyrfti ekki að bíða ettir símskeyti frá Þýskalandi til að halda áfram ferðinni til Newfonnd- land, hann gæti farið þangað og fengið þangað fyrirskipun um, hvað hann ætti að gera vit tarminn. Hann taldi sjer ekki skylt að svara ÝMSUM spurningum, Sem dómarinn lagði fyrir hann og kvaðst þurfa að fara hjeðan. Leiddi það til þess, að kærður, var úrskurðaður Í gæsluvarðhald 91. þ. m. sem grunaður tí, Íþk gegn Í. gr. aðflutningsbannnlaganna og hefur setið í gæsluvarð- haldi siðan. Síðar Í rjettarprófunum hefir kærður kannast við það, að 251 hann myndi ekki hafa haldið ferðinni áfram til Newfoundland nema hann hefði fengið fyrirskipun um það að heiman. Kærður hefir verið nokkuð óstöðugur í framburði sínum og stundum komist í mótsögn við sjálfan sig eins og rjettarprófin sýna. Hinsvegar hefur hann stöðugt haldið því fram, að svo hafi verið um talað áður en hann fór frá Þýskalandi, að hann skyldi fara til Newfoundlands og fiska þar í Ís til heimflatninga ef hann fengi ekki aðra fyrirskipun hingað. Á þeta getur rjetturinn þó ekki lagt trúnað af ástæðum þeim, er nú skal greina. Það verður að teljast upplýst í málinu að ekki sje venja að reka botnvörpuveiðar við Newfoundland um þetta leyti árs og að þar muni nú lítils fiskjar von. Þá verður það og að teljast upplýst, að mjög mikill vafi er á því, að hægt sja að flytja fisk, sem veiddur er við New- foundland óskemdan í í; til Þýskalands. Kunnugir menn þekkja þess ekki dæmi að það hafi verið Björt eða Ísvarinn fiskur flatt- ur 8vo langa leið. Þá er vegalengdin milli þessara tveggja staða svo mikil- yfir 2500 sjómilur- að engin líkindi eru til, að fiskiveiðar reknar á þennan hátt frá Þýskalandi við Newfoundland myndu svara kostnaði. Það mælir og mjög á móti því, að skipinu hafi verið ætlað að fara til Newfoundland, að það er látið koma við hjer, til þess eins, að því er haldið er fram, að sækja hingað fyrirskipun um framhald ferðarinnar. Það er upplýst í málinu að krókurinn hingað er yfir 400 sjómílur og alkunnugt að miklu beinna liggur við að koma við í Shetlandseyjum eða Færeyjum. Það verður að ganga út frá því að þýskir útgerðarmenn, stjórni útgerð sinni með skynsemi og hagsýni og er því ekki gott að skilja, að útgjörðarmenn „Wilhelm Reinhold“ hafi ætlað sjer að láta skipið hætta nú veiðum hjer við land og fara vestur til Newfoundland til að fiska þar í Ís til heimflutnings. En við þetta bætist, að upplýst er í málinu, að aðflutnings- bann á áfengi er í Newfoundland og því óiíklegt að áfengissend- iog eins og sú, sem hjör er um að ræða, eigi að fara þangað, og að kærður hefir enn ekkert fært inn í dagbók skipsins síðan hann fór frá Hamburg og því er hvergi í dagbókinni getið um að skipið sje á ferð til Newfoundland Enn má geta þess, að mat- sveinninn á skipinu hefir borið það fyrir rjettinum, að hann hafi 252 ókki heyrt þess getið fyrri ea þá, að skipið ætti að fara til New: foundland. Með öllu þessu þykir það nægilega sannað, að sá framburð: ur kærðs, að skipinu hafi verið ætlað að fara til Newfoundland, er uppspuni einn og þar með, að ákvörðunarstaður farms þess, er framskirteinið hljóðar um, hefur verið settur Í það út í bláinn. Meðan á rannsókn málsins hefir staðið, hafa komið hingað 3 símskeyti frá Geestemiinde um framhald ferðar kærðs, (rjettar- skjöl 18, 14, og 18) og hljóða þau öll um að hann eigi að fara ekki til Newfoundland heldur til Hollands og Í einu þeirra, undir- skrifuðu „Kaempf“ standa orðin: „Wie besprochen“, enda hefir kærður ekki viljað neita því fyrir rjettinum eftir að skeytin komu, að svo hafi verið um talað milli hans og G. Meyer, að hann ætti að fara til Hollands, en kærður kveðst ekki hafa átt að fara þangað án sjerstakrar skipunar. Kærður hefir kannast við það fyrir rjettinnm, að skipshöfn- in hafi á leiðinni frá Hamburg hingað drukkið úr einum líkör- kassa og einum kassa með vinsýnishornum, sem á farmskirteininu (rjettarskjali 5) standa. Kveðst hann hafa haft til þessa leyfi vínverksmiðju þeirrar, sem vínið er frá og skipamiðlara þeim, sem sá um afgreiðsla varanna, 0g telar víst, að miðlarinn hali haft samþykki farmeiganda til þessarar ráðstöfunar, því að öörum kosti myndi hann ekki hafa gefið leyfið. Ennfromur hefir kærður haldið því fram fyrir rjettinum, áð skipshöfnin eigi 14 kassa af „Genever“ af 19., sem á farmskirtein- inu standa, og hefir enga grein getað Íyrir því gjört, hvernig á því standi, að þessir I4 kassar voru teknir upp á farmskirteinið, sem hljóðar um vörur, sendar af Chr. Sehlúter til 34. Johns for Ordre, eins og að framan er frá skýrt. Með þessum framburði kærðs, að skipshöfnin sumpart hafi neytt nokkurs hluta af áfengi því, sem á farmskirteininu stendur, sumpart eigi nokkuð af því, í sambandi við það að ákvörðunar- staður áfengisins Í farmskirteininu þykir augljóslega settur út í bláinn eftir því, sem að framan greinir, svo og það, að enginn móttakandi er nefndur í þvi, þykir eftir atvikum nægilega sannað, að hið umrædda farmskírteini geti ekki vorið vonjalegt farm- skírteini, er eigi að hafa það gildi, er slík skjöl hafa að alþjóða- lögum, heldur sje það eingöngu búið til, til að hafa að yfirskyni, ef á þarf að halda, til þess að láta svo líta út sem bjer sjé um farmsendingu að ræða. Og að minsta kosti hefir kærður orðið 253 að líta svo á, sem það væri ekki skuldbindandi fyrir sig, því annars hefði hann aldrei látið viðgangast, að á það væru settar Vörur, sem haun vissi að hans eigin skip:höfn átti, eða leyft að neytt væri vara, er á því stóðu, nema hann hefði trygt sjer sam- þykki rjettra hlutaðeigandi til þess. Víð komu sína hingað skrifaði kærður undir venjulegt dreng. skaparvottorð á íslensku um það, að á farmskrá skipsins væru taldar allar vörur, er í skipinu findust, að skipsforða undantekn- um og á vottorði skipsins um skipsforðann, sem undirritað er að viðlögðum drengskap af matsveininum á því, er ekkert áfengi talið. Loks útfyltu skipverjar allir að viðlögðum drengskap skrá yfir tollskyldar vörur þær, er hver þeirra um sig hefði meðferðis, og eru á þeirri skrá taldir rúmlega 90 lítrar af áfengi. Við rannsókn 20. þ. m. á því, sem í skipinu var, kom það í ljós, að í skipinu höfðu verið við komu þess hingað 39 kassar af kognaki, 4 kassar af genever, 1 kassi af líkör og 3 kvartil með áfengi, sem ekki stóðu á farmskírteininu og ekki var getið Í vott- orðum þeim, som að ofan greinir. Áfengi þetta var í netarúmi skipsins undir netunum ásamt 14 kössum af genever, er á farm- skirteininu stóðu, og hafði þetta rúm ekki verið innsiglað af lögreglunni um leið og lestarrúmið og ísrúmið voru innsigluð, en i þeim var hið annað áfengi, er á farmskírteininu stóð, . Lögtegluþjónn sá, sem fyrir áfengisleitinni í skipinu og inn- siglaninni stóð, hefir nú borið það fyrir r,ettinum, og unnið eið að þeim framburði sínum, að hann hafi með farmskirteinið í höndunum spurt kærðan að því, hvort alt það áfengi, or í farm- skírteininu stæði, væri Í lestarrúmi skipsins og hafi kærður svar- að þeirri spurningu játandi. Jafnframt tjáist lögregluþjónninn hafa spurt að því, hvort hann vissi til að áfengi væri annars- staðar í skipinu en í lestinni og hafi kærður svarað Þeirri spurn- ingu neitandi. Kærður hefir eindregið mótmælt þessum framburði lögreglu- þjónsins. Hann kveðst þvert á móti hafa beðið um að netarúmið væri innsiglað og hefir lögregluþjónninn játað það satt vera og 1. stýrimaður á skipinu borið, að hann hafi heyrt kærðan segja lögregluþjóninum, að áfengi væri Í netarúminu. Samtal kærðs og lögregluþjónsins fór fram á ensku, sem kærður kveðst kunna litið Í og er því ekki ósennilegt að misskilningur kunni að hafa átt sjer stað. Ef kærður hefði viljað skjóta áfengi því, er Í neta- rúminu var, undan ínusiglinga, hefði hann ekki beðið um að neta- 254 rúmið yrði innsiglað. Hann verður þvi ekki talinn sannur að sök um brot á 5. gr. bannlaganna þótt svo færi að netarúmið væri ekki innsiglað jafnsnemma og hin önnur rúm, sem áfengi var Í, Kærður heldur því fram að skipshöfnin eigi Í fjelagi áfengi það, er Í netarúminu var og hafi fengið það með þeim hætti, er nú skal greina. Í Geestemiinde hafi komið áfengissali út Í skipið og spurt sig að því hve mikið áfengi hver einstakur af skipshöfninni mætti hafa með sjor. Kveðst kærður þá hafa spurt skipshöfnina að þvi, hve mikið áfengi hver einstakur vildi fá, og hve mikið hver gæti borgað. Hafi svo hver pantað hjá áfengissalanum það, er honum sýndist og þeir borgað honum, er fje höfðu, en hið annað hafi kærður borgað áfengissalanum sjálfur vegna skipshafnarinnar, og hafi það verið mestur hluti upphæðarinnar. Ekki kveðst mættur hafa skrifað hjá sjer hve mikið hver einstakur af skipshöfninni hafi borgað, en áfengissalinn Í Geestemiinde, sem þó á að vera búinn að fá alt áfengið borgað, á að hafa gjört það og lofað kærðum upplýsingum um það. Áfengið kveðst kærður ætla að skifta milli skipshafnarinnar og muni hann þá skrifa hjá þeim, sem ekki hafa borgað, hvað hver fái, en þeir segi sjálfir til hverjir hafi borgað og muni ekki skrökva að sjer. Yfirleitt er framburður kærðs um þetta svo ósennilegur, að honum verður ekki trúað. Kærður hefir haldið því fast fram, að hann geti ekki gefið frekari upplýsingar um áfengi það, er hann telur farm í skipinu, en að framan greinir og hefir neitað því afdráttarlaust, að selja hafi átt áfengi þetta hjer. Áfengi það, er hann telur skipshöin- ina eiga segir hann að hún ætli að drekka sjálf og hafi byrgt sig svo riflega, af því að verð á Afengi í Þýskalandi muni hækka um helming um þessar mundir. Hann hefir og neitað því afdráttarlaust, að selja Lafi átt áfengi þetta hjer og skifta svo hagnaðinum milli skipverja. Það þykir nú sýnt og sannað hjer að framan, að ekkert mark sje takandi á farmskirteininu (rjettarskjali nr. ö) í þessu máli. og engin sennileg skýring liggur fyrir Í málinu á því, hvers vegna áfengi það, sem Í því er talið, sje hingað komið Þetta land liggur 8vo afskekt, að ekki er minsta ástæða til að ætla að skip sjeu send hingað til að bíða eftir fyrirskipun um það, hvert farmur sá, sem Í þeim er til annara landa, eigi að fara. Sjerstaklega skal það tekið fram, að ekki getur komið til 255 mála að trúa því, að skip, sem flytja á farm á frá Þýskalandi til Hollands, sje sent hingað til að bíða eftir fyrirskipun um framhald ferðarinnar. Það er því ekki hægt að gjöra sjer nokkra sennilega grein fyrir því, hvernig á því standi, að áfengi það, sem talið or farmur í „Wilhelm Reinhold“, sje hingað komið, aðra en þá, að kærður hafi ætlað að selja það hjer. Þessi skoðun styrkist og mjög við það, að alt er áfengið í smá-ilátum, Áfengi það, er kærði telur skipshöfnina eiga, nemur um 700 flöskum og auk þeirra rúmum 100 pottum. Nær ekki nokkurri átt að trúa því, að skipshöfnin — 14 manns — hafi ætlað að drekka það alt Saman, heldur verður að álita, að kærður, sem hefir játað að kafa borgað það að mestu leyti, hafi og ætlað að selja það hjer og ef til vill skifta hagnaðinum af sölunni milli skipshafnarinnar. Þar sem kærður stöðu sinnar vegna á skipinu verður að bera alla ábyrgð á innflutningi áfengis þessa, hikar rjetturinn ekki við að telja harn sannan að sök um brot á 1. gr. aðflatn- ingsbannlaganna bæði að því er snertir það áfengi, sem farmur hefir verið talinn og hitt, er hann kveður skipshöfnina eiga, og þykir refsing sú, or hann hefir unnið til fyrir það eftir 14. gr. laganna, hætilega ákveðin 800 króna sekt til ríkissjóðs og auk þess einfalt fangelsi í 3 mánuði. Hið ólöglega innflatta áfengi á að vera upptækt og eign ríkissjóð. Kærður greiði og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfa dráttar orðið. 256 Mánudaginn 27. febr. 1922. Nr. 21/1921. Ólafur V Davíðsson gegn Guðm. Helgasyni f. h. bæjar- sjóðs Hafnarfjarðar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi Ólafur V. Davíðsson, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann vill lá mál sitt af nýju tekið fyrir í hæsta- rjetti. Mánudaginn 27. febr. 1922. Nr. 29/1922. Ólafur Jóhannesson gegn Einari M. Jónassyni Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi Ólafur Jóhannesson, sem eigi mætir Í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann vill fá mál sitt af nýju tekið fyrir í hæsta- rjetti. 257 Föstudaginn 3. mars 1922. Nr 21/1991. Ásgeir Sigurðsson (L. Fjeldsted) gegn Sveini Björnssyni f h. Damkjær Petersen, Guðm. Ólafson) út af greiðslu farmgjalds. Dómur sjórjettar Reykjavíkur, 11. júní 1921. Stefndur, Ásgeir Sigurðsson, greiði stefnandanum, Sveini Björns- syni f, h. Damkjær Petersen, kr. #681,19 ásamt 6?/, ársvöxtum frá ö. febrúar 1918 til greiðsludags og 100 kr. í málskostnað, innan Þriggja sólarhringa trá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri að- för að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, er þess getið í leigusamningnum um skip það, er ræðir um í málinu, að það beri 440 smálesta þunga dauðrar vigtar, en samkvæmt þessu hafði leigutaki skipsins, áfrýjandi þessa máls, rjett til að byggja á því, að það gæti tekið 440 smálestir af salti í þeirri ferð, er það var leigt til. Það er nú eigi ágreining- ur um bað milli málsaðila, að skipið hafi getað bor- ið 440 toun, og því er eigi heldur haldið fram af eiganda skipsins, stefnda hjer fyrir rjettinum, að áfrýjandi hafi eigi haft á reiðum höndum nægan farm í skipið. Ágreiningurinn er að eins um það, hvort skipið hafi í raun og Veru fermt 440 tonn af salti í umræddri ferð. Áfrýjandi heldur því fram, að skipstjórinn hafi neitað að taka meira í skipið en 410 >metrisk tonne, er svari til 403 tonna þunga, með því að hann telur að miðað hafi verið við enskt tonn, 1016 kilógr., í skipsleigusamningnum. Byggir áfrýjandi þetta bæði á farmskirteini skipsins, en þar 258 er farmurínn talinn 410 „metrisk tonne, svo og á sölureikningi hins spanska afsendara, en þar er farinurinn einnig talinn 410 tonn. Hins vegar hefir skipstjórinn á umræddu skipi í brjefi til eiganda þess, dags. 8 sept. 1918, haldið því fram, að skipið hafi verið fullfermt 03 legið á sama hleðslumerki og við brottför þess frá Reykjavík sumarið 1917, en þá hafði skipið tekið fiskfarm bjeðan til Spánar um 440 tonn. Umrætt skip fórst á leiðinni frá Spáni hingað og hafa því ekki frekari upplýsingar fengist um stærð eða þunga farmsins. Samkvæmt skipsleigusamningnum Var furmgjald- ið ákveðið með heildarupphæð sin a lump sum 10000 kr. fyrir ferðina, og átti að greiðast í Kaup- mannahöfn í dönskum krónum um leið og farmskir- teinið væri undirritað. Eftir því sem fram hefir komið hjer fyrir rjettinum, var búið að hlaða skipið 6. okt. 1917, og hinn 19. s. m. greiddi áfrýjandi farmgjaldið með kr. 64,348,81, en hærri upphæð taldi hann sjer ekki skylt að greiða, vegna þess að 37 eða 30 tonn, eftir því hvort reiknað væri nieð ensku tonni eða metratonni, hefðu vantað uppá farm þann er skipinu hefði verið skylt að taka. Það er ennfremur upplýst Í málinu, að skipið lagði ekki af stað frá Ibiza fyr en Í janúarmán. 1918. Með umgetnu farmskirteini og sölureikningi virð- ast vera fengnar líkur fyrir því, að skipstjórinn hafi ekki tekið á móti meira salti en þar er tilgreint, 410 tonnum, og þar sem skipseigandi, þrátt fyrir það að skipið lá kyrt á fermingarstaðnum um ð mánuði eftir að hann fjekk að vita um mótmæli áfrýjanda, hirti ekki um að afla sjer upplýsinga eða sannana um það, að skipið lægi á hleðslumerki, og umsögn skipstjóra hjer að lútandi er með öllu órök- 259 studd, þar sem hann hvorki hefir staðfest skýralu sína fyrir rjetti nje útdráttur úr dagbók skipsins hjer að lútandi hefir verið lagður fram í málinu, verð- ur eftir atvikum að gera ráð fyrir að skipið hafi Í raun og veru eigi tekið meiri farm en farmskir- teinið greinir, enda var það eðlilegt, að skipstjóri vildi ekki sigla með jafnmikinn farm um hávetur frá Spáni, eins og hjeðan til Spánar að sumri til. Þar sem nú áfrýjandi hafði rjett til þess að byggja á því, að skipið tæki 440 tonn og heildarleiga skipsins var miðuð við það, þá hafði hann og rjett til þess að draga frá hinni umsömdu leigu tiltölulega upphæð vegua hinna vantandi 30 tonna. Samkvæmt þessu bar honum að greiða alls kr. 65,221,50 og þar sem hann að eins hefir greitt kr. 64,348,81, ber nú að dæma hann til að greiða stefnda muninn Í dönsk- um krónum, 878 kr. 49 a. með 69/, ársvöxtum frá ð. febr. 1918 til greiðsludags. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir undirrjetti og hæsta- rjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Ásgeir Sigurðsson, greiði stefn- anda, Sveini Björnssyni f. h. Damkjær Petersen, Í dönskum krónum 878 kr. 49 a. ásamt 67/, árs- vöxtum frá 5. febr. 1918 til greiðsludags. Máls- kostnaður falli niður. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með skipsleigusamningi dagsettum bjer í bænum 12. Júlí 1917 tók Ásgeir kaupmaður Sigurðsson hér í bænnm á leigu skip- ið nEllen“ frá Kolding, eigandi Damkjær Petersen, til þess að 260 fara til Ibiza að aflokinni ferð með fisk til Barcelona og taka þar saltfarm til Hafnarfjarðar eða Reykjavíkur. Í leigusamn- ingnum er þess getið að skipið beri 440 smálesta þunga dauðrar vigtar. Skipið tók saltfarminn í Ibiza í janúarmánuði 1918 og lagði af stað áleiðis til Íslands, en fórst á leiðinni. Farmgjaldið var ákveðið „in a lump sum“ 70.000 krónur og átti að greiðast Í Kaupmannahöfn án nokkurs aukakostnaðar eða umboðslauna um leið og farmskirteini væri undirskrifað, en þegar til greiðslu þess kom hélt leigutaki eftir af því kr. 5681,19 og færði til sem ástæðu að skipið hefði ekki haft meira en 410 smálestir meðferðis. Eftir árangurslausar tilraunir til að ná eftirstöðvunum af farmgjaldinu hjá leigutaka höfðaði hrm. Sveinn Björnsson mál þetta í. h. eiganda skipsins gegn leigutaka fyrir sjódómi Reykjavíkur með stefnu útgefinni 10. mars Í. á. og hefir krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer Í. h. téða umbjóðanda síns kr. 5681,19 með 6 %/, ársvöxtum frá ó febr. 1918 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist fullrar sýknunar af kröfum stefn- anda í málinu og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Sýknukröfur sínar byggir stefndur á því, að eiginlega hafi hann greitt meira af farmgjaldsupphæð þeirri, sem áskilin var Í leigusamningnum, en sér hafi borið. Skipið hafi átt að taka 440 smálestir af salti og leigan hafi verið miðuð við það þótt ákveð- in upphæð væri. Hinsvegar hafi það ekki tekið Í hinni umræddu ferð meira en “410 metrisk ton, er svari til 403 smálesta þunga en hann hafi greitt farmgjald, sem svari 410 smálestum því að hann hafi ekki vitað betur er hann greiddi farmgjaldið on að skipið hefði tekið 410 smálestir og því greitt farmgjaldið ettir því og hærra farmgjald en samsvari 403 smálesta þunga hafi sér ekki verið skylt að greiða, þar sem sagt sé Í samningn- um að skipið beri 440 smálestir en skipstjórinn hafi talið skipið fallfermt og ekki viljað taka meira í það, en hin umræddu 410 „metrisku ton“ af salti. Stefnandi hefir neitað því að hann hafi tekið á sig nokkra ábyrgð á því, að >Ellenc tæki 440 smálestir í hinni umræddu ferð og þar sem farmgjaldið hafi verið ákveðið „in a lump sum “fyrir ferðina beri stefndum að greiða hina áskildu upphæð að fullu. Í leigi samningnum standi aðeins að skipið beri 440 smáleslir, dauðrar vigtar og sje það satt, að svo hafi verið. Hefir henn 261 því til sönnunar upplýst, að þetta sama skip hafi tekið af stefnd- um sjálfum til flutnings til Barcelona 436 smálestir af fiski auk ð smálesta lestarklæðningar og hefur stefndur kannast við að það væri rjett að öðru leyti en því, að lestarklæðningin hafi eigi verið meira en 3 smálestir og að flutningurinn hafi farið fram um hásumarið. Auk þessa hefir stefnandi upplýst, að úr skipinu hafi árið 1901 verið skipað 480 smálestum af kolum og það flutt 484 smálestir af salti frá Ibiza til Reykjavíkar í maí 1917. Enn- fremur hefir stefnandi haldið því fram að skipið hafi í hinni umræddu ferð haft meðferðis 440 smálestr af salti þótt farm- skírteinið teldi það ekki svo mikið og loks neitað því, og styðst sú neitun við framlagða yfirlýsingu frá skipstjóranum á „Ellen“, að skipstjórinn hafi neitað að taka meira salt í skipið, en í því var, er það fór frá Ibiza í hina síðusta ferð sína Rjetturinn verður nú að vera stefnanda samdóma um það, að Í leigusamningnum hafi eigandi skipsins ekki tekið neina ábyrgð á því, að skipið flytti 440 smálestir af salti Í ferð þeirri, er um var samið og að hann hafi ekki sagt rangt til um burðarmagn skipsins. Þar sem heildarleiga var ákveðin fyrir ferðina í hin- um umrædda samningi, var það ekki skipseiganda heldur leigu- taka að sjá um hvað tekið væri í skipið og hann hefir ekki gegn mótmælum stefnanda fært sönnur á, að skipið hefði ekki getað tekið 440 smálestir af salti. Stefndur hafði auk þess haft skipið á leigu áður og átti því að vera kunnugt um burðarmagn þess. Þar som heildarleiga fyrir skipið var ákveðin í samningnum, getur stefndur að áliti rjettarins ekki komist hjá að greiða alla hina umsömdu leigu og á ekki rjett á fá neinn afslátt á henni þótt skipið hefði ekki meira meðferðis en hleðsluskjölin sýndu Það verður því að taka kröfur stefnanda til greina að öllu leyti og þykir málskostnaður sá er stefndar á að greiða honum hæfilega ákveðin 100 krónur. 262 Föstudaginn 10. mars 1922. Nr. 26/1921. ; Sveinn Magnússon (Sjálfur) gegn Bjarna Ólafssyni, Sveini Guðmúndssyni og Árna Böðvarssyni (Guðm. Olafsson) Frávísunardómur. Úrskurður fðgetarjettar Mýra- og Borgar fjarðarsýslu 98. apríl 1921: Lögtaksgjörð sú, er hreppstjóri Ytri-Akraneshrepps framkvæmdi bjá Sveini Magnús- syni á Setbergi á Akranesi, 31. f. m. skal standa óröskuð fyrir 930 kr. auk kostnaðar við lögtakið og söluna. Dómur hæstarjettar. Átrýjandi hefir skotið til hæstarjettar lögtaks- úrskurði fógetarjettar Mýra- og Borgarfjarðarsýslu uppkveðnum 23. apríl 1921, um barnsmeðlag, með stefnu, dags. 12. okt. 8. á. og var þá málskotsfrest- ur liðinn samkv. Í. nr. 29, 16. desbr. 1863, 11. gr. sbr. 1 nr. 22, 6. okt. 1919, 26. gr. Með því að áfrýjandi hefir eigi fengið uppreistarleyfi verður ex officio að vísa málinu frá hæstarjetti. í sambandi við lögtaksúrskurð fógetans hefir áfrýjandi skotið til hæstarjettar uppboðsgjörð hrepps- stjórans Í Ytri-Akraneshreppi, þar sem hann seldi á opinberu uppboði fjármuni áfrýjanda þá, sem lögtak var gjört í til lúkningar meðlagskröfunni. En með því að rjettargjörðum hreppstjóra, sem eigi hafa komið undir úrskurð sýslumanns verður eigi áfrýjað til hæstarjettar, ber að vísa málinu einnig að þessu leyti frá rjettinum. 263 Málskostnað fyrir hæstarjetti verður áfrýjandi að greiða hinum stefndu og ákveðst hann 50 krónur. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýj- andi, Sveinn Magnússon, hinum stefndu Bjarna Ólafssyni, Sveini Guðmundssyni og Árna Böð- varssyni 50 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 20. mars 1922. Nr. 2/1922. Rjettvísin (Pjetur Magnússon) gegn Kristjáni Sólberg Sólbjartssyni (L. Fjeldsted) Innbrotsþjófnaður. Dómur aukarjettar Snæfellsness og Hnappa- dalssýslu 2. desbr. 1921: Ákærði Kristján Sólberg Sólbjartsson sæti 8 — átta — mánaða betrunarhússvinnu. Í ið- gjöld greiði hann 130 kr. til Pjeturs Kristófers Pjsturssonar, kaup- fjelagastjóra á Sandi. Svo greiði ákærði og allan af málinu og varðhaldsvist sinni leiðandi kostnað, þar með taldar 8 kr. Í máls- varnarlaun til hins skipaða talsmanns sins Ágústs verslunarstjóra Þórarinssonar Í Stykkishólmi. Ídæmd iðgjöld greiðist innan 15 daga frá lögbirting dóms þessa og honum að öðru leyti að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða aukarjettardómi ber að staðfesta hann. 18 264 Ákærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til Sækjanda og verjanda í hæstarjetti 75 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað, Ákærði Kristján Sólberg Sólbjartsson greiði allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda í hæsta jetti, hæstarjettarmálaflutningsmannanna Pjeturs Magn- ússonar og Lárusar Fjeldsted, 75 kr, til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðtör að lögum, Forsendur hins áfrýjaða dóms eru svo: Mál þetta er af hálfu rjettvísinnar höfðað gegn hinum ákærða Kristjáni Sólberg Sólbjartssyni, vinnumanni á Sandi, fyrir inn. brotsþjófnað, og eru málavextir þeir, er nú skal greina: Með eigin játningu hins ákærða og öðrum skýrslum málg- ins er það löglega sannað, að hann aðfaranótt 19. septbr. þ. á, framdi innbrot í búð Kaupfjelags Hellissands á Sandi með þeim hætti, að hann með vasahnífi sínum losaði trjerúðn, neglda með 4 smánöglum, frá glerlausu rúðuopi neðst í glugga á herbergi innar af búðinni, klæddi sig úr jakka og vesti, setti svo báða handleggi inn í gegnum rúðugatið til þess að síður stæði á öxl- unum, og smaug svo í skakkhorn inn gegnum rúðuopið og komst þannig inn í herbergið innar af búðinni, en úr herbergi þes:u var greiður gangur fram í búðina, því að læsingarlaust hurðar- skrifli var milli innr herbergisins og búðarinnar. Ákærði hafði oft komið í búð kaupfjelagsins og var kunnugur húsaskipun, og hafði sjeð kaupfjolagsstjórann Pjetur Kristófer Pjetursson hand- leika lítinn peningakassa, er hann hafði í búðinni og ljet í pen- inga þá, er komu inn fyrir seldar vörur. Fyrirfarandi dag sunnu. daginn 11. septbr. þ. á, hafði ákærði gengið fram hjá húsi því á Sandi, þar sem í er búð nefnds kaupfjelags, litið inn nm búðar. gluggann og sjeð þá peningakassann standa á borði neðan við hillurnar í búðinni, og þá vaknað hjá ákærða löngun til að stela kassanum, og sjeð að auðvelt mundi að ná hoLum með því að 265 taka að næturþeli trjerúðuna frá neðsta rúðuopinu Í herberginu innar af búðinni, smjúga þar inn, fara svo fram í búðina, taka þar kassann og fura svo út sömn leið. Ásetti hann sjer þá jafa- framt að fremja innbrotið þá um nóttina. Úr herberginu innar af búðinni fór ákærði svo fram í búð- ina, fann þar stráx peningakassann á sama stað, er hann hafði sjeð hann fyrirfarandi dag, tók svo kassann, ljet hann út um rúðuopið og niður á jörð, sem ekki var hærra en manni Í mjöðm, — og smaug svo út ui rúðuopið á sama hátt og hann hafði komist þar inn, og fór að öllu sem hljóðlegast. Ekkert tók ákærði úr búðinni annað en peningakassann. Stakk hann því næst pen- ingakassanum undir jakkalaf sitt og fór með hann upp í hraun, kippkorn upp fyrir kauptúnið, sprengdi upp kassann, sá að í hon- um var talsvert af vilfurpeningum og dálítið af seðlum, en tók ekkert í það sinn úr kassanum, taldi svo kassann í hraungjótu og fór svo heim til sín og háttaði. Að kveldi til nokkrum dögum síðar fór ákærði upp Í hraun til að vitja um kassann og tók þá úr honum skjöl, er kaupfjelags- stjórinn geymdi í kassanum, reif þau Í sundur og lagði í gjótuna undir kassanum; að skýrslu kaupfjelagsstjórans voru skjöl þessi borgarabrjef og lífsábyrgðarskirteini hans. Jafnframt tók ákærði þá úr kassanum 15 kr, er hann eyddi til sælgætiskaupa handa sjer og fleiri smáútgjalda. Nokkru síðar tók hann á ný 17 kr úr kassanum, og Jénaði þar af manni á Sandi 10 kr. en 7 kr. varði hann upp Í skuli, er hann stóð í á Sandi. Sunnudagskveldið 16. oktbr. þ. á. tók hann enn úr kassan- um 90 kr. og varði þar af kr 89.50 til kanpa á brjóstnál, arm- bandi, kapseli, úri með úrfesti og tannbakshring af ferðamanni frá Reykjavík, er kom á Sand með slíka muni til sölu, og varð þetta til að koma upp innbrotsþjófnaði ákærða, því að húsbóndi. ákærða frjetti um kaupin og þóttu þau kynleg, af því að hann vissi ekki til að ákærði ætti nokkra peninga, og gekk því á ákærða um þetta, er þá meðgekk peningastuldinn úr kaupfjelagsbúðinni aðfaranótt 12. septbr. þ. á. Hafði af sýslumanni verið haldið próf á Sandi 23. septbr. þ. á. út af innbrotsþjófnaði þessum, án þess að nokkuð yrði uppvíst um, hver valdur hefði verið að verknaðinum. Húsbóndi ákærða skýrði svo kaupfjelagsstjóranum Pjetri Kristófer Pjeturssyni frá játningu ákærða, en hann aftur hrepp- stjóra. Vísaði ákærði svo hreppstjóra á staðinn, þar sem pen- 18* 266 ingakassinn var falinn í hrauninu við Sand, og reyndist þá vera eftir Í kassanum kr. 76.86, er var afhent kaupfjelagsstjóranum. Gjörir hann kröfu til þess að ákærði verði dæmdar til iðgjalds- greiðslu 180 kr, og eru þar af 122 kr. til endurgreiðslu á pen- ingum þeim, er ákærði samkvæmt framansögðu tók úr Peninga- kassanum, en eftirstöðvarnar 8 kr. fyrir eyðilegging á Peninga- kassanum og skjölum þeim, sem í kassanum voru. Hefir ákærði samþykt iðgjaldakröfu þessa. Ákærði er fæðdur 28 júni 1899 og hefir eigi áður sztt ákæru eða dómi fyrir neitt lagabrot. Afbrot hans ber að heim- færa undir 231. gr. 4 málslið hinna almennu hegningarlaga, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin 8 mánaða betrunarhássvinna. Í iðgjöld greiði ákærði 180 kr. til Pjeturs Kristófers Pjeturssonar, kaupfjelagsstjóra á Sandi. Svo greiði ákærði og allan af málinu og varðhaldsvist sinni leiðandi kostnað, þar með taldar 8 r. í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns sins Ágústs verslunar. stjóra Þórarinssonar Í Stykkishólmi. Það vottast að rekstur málsins hefir verið vítalaus. Föstudaginn 31. mars 1922. Nr. 12/19292. Valdstjórnin (P. Magnússon) gegn Haraldi Jónssyni (L. Fjeldsted), sem er ákærður fyrir brot á lögum nr. 91/1917, um aðflutningsbann á áfengi. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 2. mars 1922: Kærður, Haraldur Jónsson, greiði 200 króna sekt í rík- issjóð og allan af máli þessa löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. 261 Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er tilgreindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi, ber að staðfesta hann. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þat með talið málflatningskaup til sækjanda og verjanda í hæstarjetti 40 kr. til hvors Því dæmist rjett vera: Hinum áfryjaða lögreglurjettardómi skal óraskað. Kærði, Haraldur Jónsson, greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda 08 verjanda Í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmannannð, Pjeturs Magnússonar 0g Lárusar Fjeldsted 40 kr. til hvor8- Dómi þessum skal fullnægja með aðför að ————— lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað Í máli þessu, sm höfðað er af vald- stjórnarinnar hálfu gegn Haraldi Jónssyni, trjesmið, Lindargötu 28, fyrir brot á lögum Br 91, 14. nóvember 1917 um aðflutnings- bann á. áfengi, með eigin játning kærðs, sem kemur heim við það, sem á Annan hátt er upplýst í málinu, að hann 5. þ. m. hafi farið út Í e/s. Gullfoss, er lá hjer við hafnarbakkann, 2var sinn- um og keypt af þjóninum þar eina flösku af aqva vitae í hvort skifti fyrir 95 krónur flöskuna og flutt í land. Áfongið úr flösk- um þessum drakk kærður. 1 þriðja skiftið, er hann fór út í skip“ ið og ætlaði að kaupð meira áfengi, tjekk hann það ekki vegna þess, að hann hafði ekki næga peninga meðferðis. Gerði hann þá tollþjóninum aðvart um hina ólöglegu sölu og kærði hana sið- an fyrir lögreglunni. Þjónn sá, Er hefur viðurkent að hafa selt kærðum umrætt áfengi, hefir undirgengist soktagreiðslu fyrir lögreglustjóranum, 268 en kærður hefir neitað að greiða sekt vegna þess að hann hafi komið upp þessari ólögmætu áfengissölu frá skipinu. Með þessu framferði hefir kærður gjörst brotlegur gegn 7, og 8. gr. áðurnefndra laga og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið hæfilega ákveðin 200 króna sekt, er renni í rikissjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu helir enginn óþarfar dráttur orðið. Miðvikudaginn 5. april 1922. Nr. 3/1999. Rjettvísin (P. Magnússon) 8€gn Ólafi Lárussyni Fjeldsted, Sturlaugi Lárussyni Fjeldsteq (Jón Ásbjörnsson) Og Gunnari Sigurðssyni (B., P. Kalman), sem ákærðir eru um brot 8egn 24.—26. kap. hegn- ingarlaganna. Dómur áukarjettar Reykjavíkur 14. desbr 1921: Hinir ákærðu: Ólafur Hannes Lárusson Fjeldsted, Stur. laugur Lárasson Fjeldsted og Gunnar Sigurðsson, eiga að Vera sýknir af ákæru rjettvísinnar í þessu máli. Allur af málinu löglega leiddur og leiðandi kostnaður þar á meðal 95 krónur í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanng ákærðs Starlaugs, Gunnars E. Benediktssonar, lögfræðings, greið. ist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Með þeirri athugasemd, að próf þau, er farið hafa fram eftir uppsögn hjeraðsdómsins, skera eigj fremur en aðalprófin, úr um sekt hinna ákærðu Ól. 269 als L Fjeldsted og Gunnars Sigurðssonar, þá verður að staðfesta aukarjettardóminn að því er þá báða snertir af þeim ástæðum, er greinir Í forsendum dómsins. Hinsvegar þykir ettir öllum atvikum mega telja það sannað, að €88 þau, er ákærði, Sturlaugur L Fjeldsted, flutti Birni nokkrum Halldórssyni 29. apríl f. á., hafi verið úr eggjakassa þeim, er mál þetta er höfðað útaf og fara átti til H. J. Hansen bakara, en aldrei kom til skila og þar sem Sturlaugur daginn áður en hann flutti Birni eggin, hafði verið til yfir- heyrslu hjá lögreglunni útaf vanskilum á kassanum, sem hann eða meðákærður Ólafur hafði tekið til flutnings Í afgreiðslu Sameinaða gufuskipafjelagsins 18. eða 19. april, þá þykir ennfremur mega ætla, að Sturlaugur hafi vitað eða hlotið að gruna, að eggin, er hann flutti Birni, voru úr oftnefndum kassa, og þá ólöglega tengin. Hefir Sturlaugur því með flutningnum á eggjunum til Björns, gerst brotlegur gegn 250 gr. hegningarlaganna, Og þykir hegning sú, er hann hefir til unnið, hæfilega metin 25 daga fangelsi við vatn og brauð. Gæsluvarðhaldskostnað sinn og málsvarnarlaun í hjeraði á Sturlaugur að greiða að fullu, varnarlaun verjanda sins 08 Ólafs í hæstarjetti að helmingi, en annan málskostnað í hjeraði en fyr var nefndur, sóknarlaun sækjanda hjer Í rjetti og annan áfrýjun- arkostnað að þriðjungi. Að öðru leyti á málskostn- aður Í hæstarjetti að greiðast af almannafje. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað, að því er snertir hina ákærðu Ólaf L. Fjeldsted og 270 Gunnar Sigurðsson, en ákærði Sturlaugur L. Fjeldsted sæti 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Svo greiði Sturlaugur gæslu varðhaldskostn- að sinn og málsvarnarlaun verjanda síns í hjer- aði, cand jur. Gunnars E Benediktssonar, 25 kr., að fullu, varnarlaun verjanda síns og Ólafs í hæstarjetti, Jóns málaflutningsmanns Ásbjörns- sonar, Tó kr, að helmingi, en annan málskostn- að í hjeraði, sóknarlaun sækjanda málsins hjer Í rjetti, Pjeturs hæstarjettarmálflutningsmanna Magnússonar, 120 kr, og annan áfrýjunarkostn. að að þriðjungi. Annar áfrýjunarkostnaður, þar með talin málsvarnarlaun verjanda Gunnars, Björns málaflutningsmanns P. Kalman, 60 kr, greiðist af almannafije. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta or höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn þeim Ólafi Hannesi Eárussyni Fjeldsted, ökumanni, til heimilis í Hverfisgötu 93, bróður haus, Sturlaugi Lárussyni Fjoldsted ökumanni, til heimilis í Freyjagötu 3 og Gunnari Sigurðssyri kaupmanni, ti) heimilis á Laugavegi 55, fyrir brot á ákvæðum 24.—26. kapitula hinua almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869. Ákærður Ólafur er fæddur 23. maí 1883 og Var með auka. rjettardómi Snæfellsness- og Hnappadalssýslu, uppkveðnum 10. janúar 1906, dæmdur samkvæmt 950. gr. hegningarlaganna ti) 2X<5 daga fangelsisrefsingar við vata og brauð og aftar með aukarjettardómi sömu sýslu uppkveðnum 10. október 1914 sam. kvæmt 281. gr. 1. málsl. og 240. gr. sömu laga til 192 mánaða betrunarhússvinnu. Hann sat í gæsluva:ðhaldi frá 15.—19. Í. m. Ákærðar Sturlaugur er fæddur 10. nóvember 1888 og var an með aukarjettardómi Snæfellsness- Og Hnappadalssýslu, uppkveðn- um 10. janúar 1906 dæmdur samkvæmt 250. gr. hegningarlaganna, sbr. 48. gr. 2. málsgr. og 38. og 22. gr. til fangelsisrefsingar við venjulegt fangaviðurværi í 8 daga. Hann sat í gæsluvarðhaldi frá 1681. Í. m. Ákærður Gunnar er fæddur 2. febrúar 1885 og var með lands- yfirrjettardómi uppkveðnum 96. apríl 1915 dæmdur í 2ja ára betr- unarhússvinnu fyrir brot á 266. gr. sbr. 48. gr. hegningarlaganna; auk þess hefir hann verið sektaður nokkrum sinnum fyrir lög- reglubrot. Hann sat Í gæslavarðhaldi frá 15.— 21. Í. m. Málavextir era þeir, að með e/s >Ísland< 18. april í ár komu 11 heilkassar með eggjum til afgreiðslu Sameinaða gafu- skipafjelagsins og vort látnir þar inn Í vörugeymsluhús. Áttu 10 kassarnir að fara í Smjörhúsið hjer í bænum en sá ellefti til Hansens bakara og var hann merktar öðruvísi en hinir. Kvittaði ákærður Sturlaugur, sem ók vörum heim til Smjörhússins, fyrir móttöku á 8 kössum hjá afgreiðslunni 18. april og ákærður Ólafur, sem einnig ók vörum til Smjörhússins, fyrir móttöku á 3 kögss- um daginn eftir. Daginn eftir að þeir bræður höfðu ekið köss- unum kom maður frá Hansen bakara til að sækja kassa þann, er til hans átti að fara, en hann fanst þá ekki í vörngeymsluhúsinn, voru þá kvittanirnar athugaðar og kom í ljós að þeir bræður höfðu kvittað fyrir móttöku á samtals 11 kössum. Ljet afgreiðsl- an þá rannsaka kostgæfilega alla eggjakassa, fulla og tóma, Í Smjörhúsinu, €n kassi Hansens fanst þar ekki og þangað höfðu ekki komið nema 10 kassar, en þeir Olafur og Sturlaugur stað- hæfðu að þeir hefðu ekið öllum eggjakössunum, er þeir hefðu kvittað fyrir, Í Smjörhúsið og gátu engar upplýsingar gefið um hvað orðið hefði um kassann til Hansens. Var þá hvarf kassa þessa kært fyrir lögreglunni, en það bar engan árangur fyrri en í haust að lögreglan komst á snoðir um, áð um likt leyti og eggjakassi Hansens hvarf, hefði ákærður Starlaugur átt að aka miklu af eggjum heim til Björns Halldórssonar, Barónsstig 22. Var þá lögreglurannsókn hafin á ný og síðar rjettarrannsókn með þeim árangri, er nú skal greina. Hjónin Björn Balldórsson, verkamaður og kora hans, Ágústa Margrjet Aradóttir, hafa borið fyrir rjettinum og unnið eið að þeim framborði sínum, að dag einn seint í april Í ár hafi ákærð- ur Starlaugur komið heim til þeirra með 4 kassa með útlendum hænueggjum í á handvagni og sagt að ákærður Gunnar bæði 212 Björn að geyma eggin og voru kassarnir látnir þar inn Í geymsln- skúr. Síðan kveða hjónin ákærðan Sturlaug hafa sagt þeim, að dag einn hefðu þeir bræður í misgripum ekið heilum eggjakassa inn til ákærðs Gunnars með vörum, er þeir voru að aka fyrir hann og ætlað að aka kassanum aftur niður í bæ, en þá hafi Gunnar sagt, að þeir skyldu láta sig hafa kassann, hann skyldi þá borga þeim 100 krónur hvorum, er hann væri búinn að selja úr honum og hafi það orðið úr, að Gunnar fjekk kassann. Konan Ágústa Margrjet Aradóttir, heldur því og fram að hún hafi átt tal við ákærðan Ólaf um málið úti á götu og skilið hann svo, sem hann staðfesti frásögn Sturlaugs. Bæði kveðast hjónin hafa átt tal um eggjakassa þessa við ákærðan Gunnar og að hann hafi neitað að hafa sent Sturlaug með kassana eða beðið fyrir geymslu á þeim, en þau bera að Gunnar hafi sagst hafa geymt eggjakassa fyrir þá bræður, Ólaf og Sturlaug, í Porti sínu. Björn Halldórsson ber að Sturlaugur hafi sagt þeim hjónunum báðum saman söguna inui í íbúð þeirra en konan að þan Star. laugur og hún hafi verið tvö ein inni í stofu hennar, er hann sagði benni söguna. Allir hinir ákærðu neita því afdráttarlaust og eindregið að þeir geti gefið nokkrar upplýsingar um, hvað orðið hafi af eggja- kassa Hansens bakara. Bræðurnir kveðast helst álíta að hann hafi lent í Smjörhúsinu. Sturlaugur neitar því afdráttarlaust gið nokkuð sje hæft í því, að hann hafi sagt þeim hjónunum Birni og Ágústu Margrjeti sögu þá, er þau hafa eftir honum og Ólafur neitar því jafn eindregið að kona Björns Halldórssonar og hann hafi nokkra sinni átt tal saman um þessa eggjakassa, Hinsvegar kveður ákærður Sturlaugur það satt vera, að hann seint í april í ár hafi ekið í handvagni, að því er hann minnir frekast, tveim- ur eggjakössum eftir beiðni ákærðs Gunnars inn til Björns Hajl- dórssonar á Barónsstíg 22 og beðið Björn frá Gunnari að geyma kassana. Staðhæfir hann að Gunnar hafi beðið sig að aka kösg- um þessum og afhent sjer þá í búð sinni. Ákærður Gunnar neitar því jafn eindregið, að hann hafi beðið Sturlaug fyrir nokkur egg til Björns og að Björn Haj- dórsson og kona hans hafi nokkru sinni minst á þau við sig eða að hann hafi sagt þeim, að hann hafi geymt eggjakassa fyrir þá bræður. Eini fótarinn, sem fyrir þessu sje, að kona Björng hafi einu sinni spurt sig hvort hann ætti nokkuð Beymt hjá manng sínum og hafi hann Svarað því neitandi. Þá hefir hann og þver- 213 neitað því að hafa feng'ð nokkur egg hjá þeim bræðrum eða fyrir tilstilli þeirra. Hann kveðst hafa selt mikið af eggjum, útlendum og innlendum og stundum fengið heilkassa af eggjum frá útlöndum, en þverneitar því, að hann hafi í ár fengið nokk- urn slíkan kassa svo snemma Sem í april eða að slíkur kassi hafi verið í húsum sínum á þeim tíma en þó hefir búðarmaður hans, Árni Þorsteinn Árnason, borið sem vitni í málinu og unnið eið að, að eggjakassi, eins og sá, sem hjer er um að ræða, hafi verið í vörugeymsluhúsi Gunnars seint Í april í vor og þeir báðir, Gunnar og bann sótt egg í hann fram í búðina, en kassinn verið horfinn þaðan 29. april þ.á. €r lögreglan framkvæmdi áfengisleit hjá Gunnari og veit vitnið ekki hvaðan kassi þessi kom eða hvað af honum varð og var þó mikið í honum er vitnið sótti síðast egg Í kassann. Þrátt fyrir vitnaframburði þá og líkur, sem fram er komið í máli þessu, 8vo og tortíð ákærðu, verður að áliti rjettarins þó eigi talið nægilega sannað í því að ákærðir hafi slegið eign sinni á eða hagnýtt sjer eggjakassa þann, sem til Hansens bakara átti að fara. Verðar því að sýkna þá af ákæru rjettvísinnar í málinu „og dæma málskostnaðian af almanna fé. Hinn skipaði talsmaður ákærðs Sturlaugs hefir krafist þess, að skjólstæðing slaum verði eftir mati 1jettarins dæmdar bætur fyrir gæsluvarðhald hans og fullur málskostnaður. Krafan um bætar fyrir gæsluvarðhaldið verður ekki tekin til álita í þessu máli. Hinsvegar þykir mega skilja kröfuna um málskostnað svo, sem talsmaðurinn gjöri kröfu til málsvarnarlauna handa sjer og þykir rjett að taka þá kröfu til greina og tildæma honum máls- varnarlaun, 25 krónur, af almanna fje. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfa dráttar orðið. 214. Laugardaginn 8. apríl 1929. Nr. 5/1922. Rjettvísin (L. Fjeldsted) 8egn Bjarna Gíslasyni (Guðm. Ólafsson), sem ákærður er fyrir þjófnað. Dómur aukarjettar Siglufjarðarkaupstað- ar 6. oktbr. 1921: Ákærði skal sæta refgingu 4>5 daga fangelsi við vatn og brauð. Hann greiði Jóni Jónssyni Steina- flötum iðgjöld kr. 214,00 og allan kostnað, er leiðir af málinu, Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með eigin játningu ákærða, sem með dómi auka- rjettar Eyjafjarðarsýslu 5. júní 1915 hefir verið dæmdur fyrir einfaldan þjófnað, og með öðrum gögn- um í málinu, er það sannað, að í lok ágústmánaðar f. á. fór ákærði seint um kvöld eða fyrri hluta næt- ur í hjall á Steinaflötum í Siglufirði, sprengdi upp hjallloftið, er var læst, og braut þar upp læsta kistu og stal úr henni 214 krónum í peningum, er átti Jón Jónsson á Steinaflötum En af Þeningum þessum hefir eigandinn aftur fengið 10 krónur. — Ennfren- ur er það sannað, að ákærði hefir áður Sama sum- arið stolið trjávið, 10 borðum, 2 trjám og 1 planka, frá öðrum manni á Siglufirði, og hefir þessi trjávið- ur verið metinn 55 kr. 50 a., en iðgjalda fyrir hann hefir ekki verið krafist. Þessi afbrot ákærða heyra undir 931, gr. 4. lið og 282. gr. sbr. 63. gr. hinna almennu hegningar- laga og þykir refsingin hæfilega ákveðin betrunar. húsvinna í tíu mánuði Ákærða ber að greiða Jóni Jónssyni á Steinaflötum iðgjöld eftir kröfu hans með 215 904 krónutn, 08 ennfremur allan af máli þessu leið- andi kostnað bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda 80 kr. til hvors. Við meðferð málsins í hjeraði er það aðfinslu- vert, að ákærði hefir ekki verið krafinn sagna um æfiferil sinn, að meðal málsskjalanna er ekki eftir- rit af fyrnefndum aukarjettardómi Eyjafjarðarsýslu, að hegningarvottorð ákærða úr Siglufjarðar kaupstað vantar, og að prófun málsins er ónákvæm. Því dæmist rjett vera: Ákærði Bjarni Gíslason sæti betrunarhús- vinnu í tíu mánuði. Hann greiði Jóni Jónssyni á Steinaflötum 204 krónur í iðgjöld og ennfremur greiði hann allan af málinu leiðandi kostnað í hjeraði og fyrir hæstarjetti þar með talin málflutningslaun til sækjanda hæstarjettarmálaflutningsmanns Lár- usar Fjeldsted og verjanda málaflutningsmanns Guðmundar Ólafssonar 80 krónur til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með eigin játningu ákærða, Bjarna Gíslasonar og öðrum gögnum hefir það sannast, að Bjarni Gíslason hefir aðfaranótt þ. 28. ágúst 8. 1. farið inn Í bjall 4 Steinaflötum. Hafi hjallurinn verið ólæstur og hafi ákærði sprengt upp hjallloftið, sem var læst og kistu upT á hjallloftinu, sem líka var læst, án þess þó að sprengja læsingarnar upp með stingtóli heldur með spýtu, sem hann fann fyrir sjer á vjettvangi; hafi kærði tekið úr kist- unni þá peninga sem í henni vora án þess að telja þá, en sem full ástæða er til að ætla að hafi verið 214 krónur eftir fram- 276 bnrði Jóns Jónssonar. Hefir ákærði eytt nokkru af þessum pen- ingum en nokkuð fól hann tjeða nótt, en þykist eigi muna hvar hann fól peningana og hefir ekki orðið uppvíst um þá Peninga. Ennfremur er það sannað með eigin játningu ákærða, að hann hafi í júnímánuði s. |. stolið 10 borðum, 2 trjám og 1 Þlanka, samtals virt á kr. 55,50, en ekki hefir eigandi þeirra hluta kraf- ist iðgjalda fyrir. Ákærði heldur því fram, að hann hafi verið ölvaður er hann gerði sig sekan í peningaþjófnaðinum. Enda þótt ekki sje full ástæða til þess að rengja slíkan framburð kærða er þó engin sönnun framkomin fyrir að slíkt hafi haft áhrif á sakhæfi hans. Ákærði heldur því ennfremur fram, að hafa tekið timbrið af því að hann ætti inni hjá eiganda timbursins og fengi ekki inneign sína á annan hátt, on ekki getur slíl ástæða heldur sýknað ákærða. Ákærði er kominn yfir lögaldar sakamanna og hefir 5. júní 1915 verið dæmdur skilorðsbundnum dómi fyrir endurtekinn þjótn- að í 3X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Afbrot ákærða heyrir undir 230. gr. hegningarlaga 25, júní 1869 og þykir refsingin hæfilega ákveðin 45 daga fangelsi við vatn og brauð. Kærði greiði til Jóns Jónssonar Steinaflötum hina stolnn Peningaupphæð kr. 214,00, en eigandi hins stolna timburs hefir eigi krafist iðgjalda fyrir timbrið. Svo greiði hinn ákærði allan af málinu leiðandi kostnað. Það vottast að málsmeðferðin í hjeraði hefir verið lögmæt, 271 Mánudaginn 1. maí „922. Nr. 10/1922. Rjettvísin (Jón Ásbjörnsson) gegn Ólafi Friðrikssyni, Hendrik Jóni Siemsen Ottóssyni, Markúsi Jónssyni, Reimari Eyjólfssyni, Jónasi Magn- ússyni og Ásgeiri M. Guð- jónssyni (Lárus Fjeldsted), sem ákærðir eru um brot gegn 12. kap. hegningar- laganna. Dómur aukarjettar Reykjavikur 4. febr. 1991: Kærður Ásgeir Möller Guðjónsson á að vera sýkn af ákæra rjettvísinnar Í þessu máli. Hinir ákærðu Ólafur Friðriksson Möller, Hendrik Jón Siexi- sen Ottósson, Markús Jónsson, Reimar Eyjólfsson og Jónas Magn- ússon sæti fangelsi við vatn og brauð, Ólafur í 6X5 daga, Hend- rik í 4><ð daga en þeir Markús, Reimar og Jónas í 3X5 daga hver. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað þar með taldar 50 krónur Í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns ákærðu Markúsar og Jónasar, fyrverandi sýslumanns Sigurðar Þórðarsonar, greiði ákærður Ólafur að hálfu og hinn helminginn allir hinir dómfeldu, einn fyrir alla og allir fyrir einn. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar: Eftir hinum ófullkomnu upplýsingum, sem feng- ist hafa í málinu 08 samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, og ekkert veru- legt þykir athugavert við, verður að staðfesta hann, þó þannig, að brot Ólafs Friðrikssonar heimfærist undir 104. gr. 1. lið og 53. gr. sbr. 99. gr. hegning- arlaganna og ákveðst refsingin fyrir hann 8 mánaða 278 betrunarhúsvinna, og að refsing hinna ákærðu Mark- úsar Jónssonar, Keimars Eyjólfssonar og Jónasar Magnússonar ákveðst 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð og að málskostnaðarák væði dómsins breytist að því leyti, að hinir ákærðu Markús og Jónas greiði einir in solidum málsvarnarlaun talsmanns þeirra í hjeraði. Allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 120 kr. til hvors, greiði hinir ákærðu Ólafur, Hendrik, Markús, Reimar og Jónas sem síðar segir. Hegningarvottorð úr Norður-Múlasýslu fyrir á- kærða Jónas Magnússon hefir ekki verið fengið. Því dæmist rjett vera: Refsing ákærða Ólafs Friðrikssonar ákveðgt 8 mánaða betrunarhúsvinna og hinna ákærðu Markúsar Jónssonar, Reimars Eyjólfssonar og Jónasar Magnússonar 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð fyrir hvern þeirra. Hinir ákærðu Markús Jónsson og Jónas Magnússon greiði einir in soliðum málsvarnarlaun sín í hjeraði. Að öðru leyti skal aukarjettardómurinn vera ó- raskaður. Allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og Verjanda fyrir hæstarjetti, málflutningsmanns Jóns Ag- björnssonar og hæstarjettarmálaflutningsmanns Lárusar Fjeldsted, 120 kr. til hvors, greiði á- kærði Ólafur Friðriksson að helmingi, en hinn 279 helminginn greiði hann in solidum með ákærð- um Hendrik Ottóssyni, Markúsi Jónssyni, Reim- ari Eyjólfssyni og Jónasi Magnússyni. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn þeim 1) Ól- afi Friðrikssyni Möller, ritstjóra, Saðurgötn 14, fæddum 16. ágúst, 1886, 2) Hendrik Jóni Siemsen Ottóssyni, stúdent, Vesturgöta 29 fæddum 8. október 1897, 3) Markúsi Jónssyni, bryta, Bergþóra- götu 10, fædddum 24. febrúar 1891, 4) Reimari Eyjólfssyni, verkamanni, Vesturgötu 12, fæddum 14. janúar 1886, 5) Jónasi Magnússyni, rafvirkja, Brekkustíg 15, fæddum 99. ágúst 1895 og 6) Ásgeiri Möller Guðjónssyni, sjómanni, Bakkastíg 5, fæddum 4 mai 1901, fyrir brot á ákvæðum 12. kapitula almennra hegningar- laga frá 25 júní 1869. "Enginn hinna ákærðu hefir áður svo upplýst sja sæti ákærn eða refsingu fyrir nokkurt brot nema Reimar Eyjólfsson, er var sektaður 4. júlí 1916 um 20 krónur fyrir brot á ákvæðum bruna- málalöggjafarinnar. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Síðastliðið haust fluttist hingað til landsins rússneskur pilt- ur, Nathan Friedmann að nafni, 15 ára að aldri, á vegum ákærðs Olafs Friðrikssonar ritstjóra, kom það skömmu síðar í ljós, að piltur þessi var haldinn af næmum og illkynjuðum augnasjúkdómi (trachoma), sem eftir skýrslu angnlæknis þess, er leitað var til er eigi hjer í landinu. Lagði þá landlæknir til við Stjórnarráðið. að fengnum tillögum augnlækna bæjarins, að piltinum yrði bann- að að dvelja hjer á landi. Stjórnarráðið skipaði þá 14. nóvem- ber f. á. samkvæmt heimild í lögum nr. 10 frá 18. ma! 1920, um eftirlit með útlendingum, svo fyrir, að rússneski Pilturinn skyldi fara af landi burt eigi síðar en með gufuskipinu „Botnia“, er fara átti föstudaginn 18. s. m. og lagði fyrir lögreglustjóra að birta það fyrir piltinum og ákærðum Ólafi og sjá um, að þessari fyrir. skipun yrði hlýtt. Þegar ákærður Ólafar fjekk frá lögreglustjóra tilkynningu um, að senda ætti rússneska piltinn af landi bart, fór hann að 19 280 semja við Stjórnarráðið um styrk handa piltinum næstu árin, en þær samningaumleitanir leidda ekki til samkomulags. Föstudaginn 18. nóvember Í. á. sendi lögreglustjóri því yfir- lögregluþjóninn og tvo lögregluþjóna heim til ákærðs Ólafs í Suðargötu 14 til þess að sækja piltinn, því þann dag átti e.s. „Botnia“ að fara. Fundu þeir Ólaf að máli, en hann tjáði þeim að pilturinn væri ekki hjá sjer og að hann vissi ekkert um, hvar hann væri. Jafnframt bauð Ólafur lögregluþjónunam að leita Í húsinu, en því boði virðist ekki hafa verið tekið. Hinsvegar sím- aði yfirlögregluþjónninn á lögreglustöðina, að margir menn væru saman komnir hjá Ólafi og að hindra mundi eiga lögregluna með valdi í því að ná piltinum, enda hafði ákærður Ólafur lýst því yfir í blaði því, sem hann er ritstjóri að, að pilturinn yrði ekki látinn fara. Lögreglustjóri bað þá A. V. Tulinius forstjóra og slökkvi- liðsstjóra að safna að sjer mönnnum eftir því sem hægt væri og aðstoða lögregluna við að ná rússneska piltinum ef með þyrfti. Bragðust þeir vel við og safnaði hinn fyrrnefndi að sjer um 50, mönnum en hinn síðarnefndi um 15 mönnum og voru þeir með menn þessa á Suðurgötunni og í nánd við bústað Ólafs Friðriks- sonar, en eftir því sem þeir Tulinius og slökkviliðsstjórinn hafa borið fyrir rjetti, fengu þeir aldrei meina skipun eða beiðni frá. lögreglunni um neina ákveðna aðstoð og áttu því lítinn eða eng- an þátt í því, er eíðar fór fram. Síðan fór lögreglustjóri í broddi lögreglannar heim að bú- stað Ólafs Friðrikssonar og hafði meðferðis rjettarúrskurð fyrir því, að gjöra mætti þar húsleit eftir rússneska piltinum. Hitti. lögreglastjóri Ólaf í forstofunni og tjáði honum það erindi sitt að sækja piltinn. Svaraði Ólafar því sama og yfirlögreglu- þjóninum, að pilturinn væri þar ekki og að Ólafur vissi ekki hvar hann væri. Las lögreglustjóri þá upp húsleitarúrskurðinn og bauð honum að opna stofuhurðirnar Íram Í forstofuna, sem voru aflæstar, en Ólafur neitaði að hlýða því boði. Rauð lög- reglustjóri þá mönnum þeim, er inni Í stofunum voru, að opna hurðirnar, en þeir sinnta heldur ekki því boði og svöruðu að. húsráðandi (9: Ólafur) rjeði því hvort hurðirnar yrðu opnaðar. Ljet lögreglustjóri þá sækja verkfæri og brjóta upp hurðina milli forstofunnar og svefnherbergis Ólafs og var fyrir innan hana stór skápur, er dreginn hafði verið fyrir hurðina. Inni Í stofunum voru 17 menn, er safnast höfðu til Ólafa. 281 Bauð lögreglustjóri mönnum þessum að ganga út og hlýddu þeir því möglunarlitið, verðar rjetturinn því að telja þá vítalansa samkvæmt úiðurlagi 104 gr. almennra hegningarlaga frá 28. jún 1869, þar sem þeir skipuðast við fyrirmæli lögreglustjóra og fórn út án þess að gjöra óskunda á mönnum eða fjármunum manna, aðra en ákærðan Ólaf Friðriksson, sem telja verður forgöngumann þeirra. Hóf lögreglan þá leit í fbúðinni eftir rússneska Piltinum og fann hann eftir all-langan tíma í fylgsni, sem er bak við rúmgafl hjónanna, og liggur þar undir stiga. Á íbúð ákærðs Ólafs eru þrennar útidyr. Aðaldyr til norð- urs og fór lögreglan inn um þær dyr, þá liggja og dyr út á tröppur við suðausturenda hússins og loks eldhúsdyr vestan á húsinu. , Þegar lögreglan var búin að finna rússneska piltinn fór Olafur Friðriksson út á tröppurnar við suðausturdyrnar, en þar fyrir utan hafði safnast að múgur og margmenni, og kallaði upp: „Nú ern þeir búnir að finna rússneska piltinn og koma bráðum með hann grátandi, en við látum hann ekki fara“. Um líkt leyti fór og ákærður Hendrik Ottósson út úr íbúð Ólafs, en þeir tveir virðast hafa verið þar ínni meðan stóð á leitinni eftir rússneska piltinum, að minsta kosti öðru hvoru, og ljet orð falla um, að ekki ætti að líða lögreglunni að fara með piltinn og að: „við (o:hann og þeir, sem honum væru fylgjandi) metum mannúð- ina meira en hegningarlögin“. Rjett á eftir kom Sæmundur Gíslason lögregluþjónn út á tröppurnar við suðausturdyrnar með rússneska piltinn undir vinstri handleggnum en lögreglukylfa í hægri hendi og gengu yfirlög- reglaþjóninn og lögreglufalltrúinn rjett á eftir honum. Hafði þá ekki verið rudd braut gegnum manufjöldann niður á Suðurgötu eins og lögreglufulltrúinn hafði falið einum af lögregluþjónunum að sjá um að gjört yrði, heldur stóð mannfjöldinn í þyrpinga fast við tröppurnar og niður undir götu. Þegar Sæmundur kom niður Í tröppuna með piltinn, kveðar hann hafa verið þrifið í fætur sjer af tveim mönnum, er stóðu sínu megin hvor við tröppuna og var tekið svo fast sjerstaklega í vinstri fót honum, að hann varð að styðja sig með hægri hend- inni við handriðið á tröppanni til að verjast falli. Missti hann þá rússneska piltinn og lögreglakylfan var þrifin af honum af manni, er stóð sunnan við tröppurnar, og hann barinn með henni 282 og sömuleiðis yfirlögregluþjónninn, sem næstur honum gekk. Lenti þarna Í all-miklum ryskingum um stund og meðan á þeim atóð för kona ákærðs Ólafs, er staðið hafði út Í mannþrönginni, eftir fyrirlagi manns síns inn Í húsið aftur með rússneska piltinn um „sömu dyrnar og út með hann var komið um, og Ólafar á eftir og fáeinir menn aðrir með honum. Gjörði þá lögreglufull- trúinn og tveir lögregluþjónar með honum tilraun til þess að komast á eftir þeim inn í húsið aftur um sömu dyrnar til að sækja piltinn, en var varnað þess af þeim, er inn voru komnir á undan þeim og lágu á hurðinni. Kom annar lögregluþjónninn fæti á milli hurðarinnar og karmsins en þá barði ákærður Ólafur á fótinn á honum með steini, ér kastað hafði verið að utan inn um glugga, svo lögregluþjónninn varð að draga fótinn til sín og lögreglan frá að hverfa. Eftir skýrslu lögreglufulltrúans reyndi lögreglan þar á eftir að komast inn um norðurðyr hússins og og bakdyrnar, en þá var búið að aflæsa þeim dyrum að innan og hvarf svo lögreglan frá tilraunum sínum til að ná rússneska Æiltinnm í það sinn. Það hefir ekki orðið upplýst í málinu hverjir það voru, sem kipptu Í fætur Sæmundar lögregluþjóns, er hann kom niður í ,tröppuna með rússneska piltinn, mjo hver það var, er þreif kylfu hans og barði hann og yfirlögregluþjóninn. Yfirleitt þekti lögreglan ekki aðra af þeim, sem veittust að henni úti, en ákærðu Ólaf og Hendrik, sem og báðir hafa játað að þeir hafi ætlað að ráðast á lögregluna og viljað bæði sjálfir og fá aðra Í lið með sjer til þess að taka rússneska piltinn af henni með valdi. en eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja í málinu, var þeim. varnað þess að ná til Sæmundar lögregluþjóns og yfirlög- regluþjónsins og Hindrik var tekinn og farið með hann niður á lögreglustöð, en Ólafur fór inn Í húsið aftur eins og að framan greinir. Við ryskingar þær, sem skýrt er frá hjer að framan hlaut enginn neitt alvarlegt meiðsli. Ákærður Ólafur ritstjóri Friðriksson hefir skýrt svö frá, að það- hafi „verið meining sín að hafa piltinn Nathan Friedmann ekki á heimili sínu 18. nóvember Í. á. þegar „Botnia“ átti að fara, hetdur:fela hann einhverstaðar annarsstaðar en vera sjálfur heima og 'hafa:íhenn hjá sjer til að villa lögreglunni sýn. En svo fór, að hann fann engan stað, er hann vildi láta piltinn í og varð hann “ví heima, en ákærður kveðst hafa treyst því, að hann 283 myndi ekki finnast þar sem hann var falinn. Hann kveðst ekki geta um það sagt eða munað hvort hann hafi nokkru sinni hugs- að sjer að hindra brottför piltsins með valdi fyrri en lögreglan var búin að finna hann 18. nóvember. Eftir 18. nóv. 1991 hafði ákærður Ólafur Friðriksson vörð manna í húsi sinu dag og nótt. Voru það aðallega menn, er komu til hans af sjálfsdáðum og hjetu liðsinni sínu til þess að varna töku rússneska piltsins. Aðrir menn reyndu að koma á sættum milli Ólafs og stjórnarvaldanna og fá Ólaf til að láta rússneska piltinn fara með góðu, en það reyndist árangurslaust, Þriðjudaginn 22. nóvember skipaði Stjórnarráðið skipstjórann á björgunarskipinu „Þór“, Jóhann P. Jónsson, áður sjóliðsforingja, aðstoðarlögreglustjóra hjer í bænum og fól honum sjerstaklega að bæla niður mótþróa þann gegn lögregluvaldina, sem því hafði sýndur verið. Kvaddi hann marga borgara bæjarins sjer til að- stoðar sem varalögreglulið og fór í broddi lögregluliðsins og varalögregluliðs þessa miðvikudaginn 28. nóvember f. á. heim til ákærðs Ólafs ritstjóra Friðrikssonar, sem var heima og hafði vörð rúmlega 20 manna um sig. Var hús Ólafs lokað er aðstoð- arlögreglustjórinn kom þar, en Ólafur í forstofunni og nokkrir menn með honum og höfðu spýtur í höndunum að vopni. Skýrði aðstoðarlögreglustjórinn Ólafi þá frá því, að hann væri kominn til að taka hann fastan og skoraði á hann að gefa sig lögregi- unni á vald og á menn þá, er með Ólafi vora, að ganga út, en Ólafur neitaði að gefa sig á vald lögreglunni og að opna húsið. Tjáði aðstoðarlögreglustjóri Ólafi þá, að hann bæri alla ábyrgð á því, sem af því leiddi, að óhlýðnast þessari skipun og ljet síðan sprengja upp hurðina og fór inn með mönnum sínum. Varð því ekkert af mótstöðu af hálfu þeirra, sem ínni voru, heldur skipuðust þeir við fortölur lögreglunnar og ljetu taka sig fasta án þess að gjöra sig seka um óskunda á mönnum eða munum. Verður rjetturinn því einnig að telja menn þessa vitalausa sam- kvæmt himni tilvitnuðu hegningarlagagrein, aðra en ákærðan Ól- af Friðriksson, sem einnig þá var forgöngumaður þess að varna lögreglunni að ná í rússneska piltinn. Rússneski pilturinn var 28. nóvember 1921 uppi á lofti í húsinu nr. 14 við Suðurgötu. Var hann tekinn þar og hafður í sóttvarnarhaldi þar til hann skömmu síðar var sendur af landi burt. Menn þeir, er teknir voru fastir Í húsi Ólafs ritstjóra Frið- 284 rikssonar 93. nóvember voru fluttir í fangelsi, en slept flestum að lokinni lögregluyfirheyrslu. Í gæsluvarðhald voru aðsins úrskurðaðir hinir ákærðu Ólafur og Hendrik Ottósson og sátu þeir Í gæsluvarðhaldi frá 26. nóvember f. á. hinn fyrnefndi til 30. s. m. en hinn síðarnefndi til 29. s. m. Ákærður Ólafur Friðriksson, ritstjóri hefir haldið því fram, að vegna sáttaboða, er hann tjáist hafa fengið frá stjórninni 23. nóvember 1921, hafi hann ekki búist við þvi, að yfirvöldin myndu hlutast frekara til um að taka Nathan Friedmann með valdi og því ekki búist við heimsókn af lögreglunnar hálfu í því skyni. Hins vegar kveðst hann hafa heyrt, að liðsafnaður væri í bænum í því skyni að pilturinn færi af landi burt og við heimsókn af því liði kveðst hann hafa búist og því haft vörð í húsi sínu nótt og dag eftir 18. nóvember. Hann hefir þó kannast við, að hann hafi ekki viljað gefast upp 28. nóvember f. á. þótt hann sæi, að það var lögreglan og aðstoðarlið hennar, sem kom þann dag til að sækja piltinn, þótt litið yrði úr vörn bæði af hans hálfa og manna hans. Hann hefir og óskað bókað eftir sjer, að hann telji alla mótspyrnu gegn og ofbeldi við lögregluna Í þessu máli sjer að kenna og að án sinna aðgjörða myndi henni engin mótþrói hafa verið sýndur í því. Hínir ákærðu Markús Jónsson, Reimar Eyjólfsson og Jónas Magnússon hafa kannast við það, að þeir hati farið inn í íbúð ákærðs Ólafs Friðrikssonar 18. nóvember eftir að lögreglan var búin að missa rússneska piltinn og hann var komin inn í íbúðina aftur og hjálpað Ólafi til þess að varna lögreglunni inngöngu með því að liggja á og ýta á hurð þá, er lögreglan var að reyna að komast inn um. Auk þess hefir ákærður Markús kann- ast við að hafa svarað áskorun lögreglunnar til borgaranna um aðstoð við hana á þá leið, að enginn alþýðumaður aðstoðaði lögregluna í þessu máli. Hins vegar er það ekki upplýst, að menn þessir hafi átt nokkurn þátt í ryskingum þeim, sem úti urðu þann dag og að framan er frá skýrt. Ákærður Ásgeir M. Guðjónsson hefir skýrt svo frá, að hann hafi staðið í mannþrönginni fram af tröppunni við suðaust- urdyr hússins nr. 14 við Suðurgötu þegar Sæmundur lögregla- þjónn kom út með rússneska piltinn og kveðst hafa tekið piltinn er Sæmundur var að missa hann, ea í því fengið mikið högg í höfuðið. Kveðst hann þá hafa fengið manni þar í þvögunni og og hann vissi ekki hvort var með Ólafi Friðrikssyni eða lögregl- 285 unni og áttust þeir við þangað til búið var að fara með piltinn aftur inn Í húsið. Kveðst ákærður hafa verið blóðugur í andliti, með kúlur á höfði og skitug föt er viðureigninni lauk og því farið bakdyramegin inn í íbúð Olafs til að ræsta sig, en neitar því fastlega, að hann hafi átt nokkurn þátt í því að varna lög- reglunni inngöngu í húsið eða sýnt henni annan mótþróa, og er það ekki sannað gegn neitun hans. Hinir ákærðu hafa haldið því fram, að þeim hafi þótt rúss- neska piltinam Órjettur gjör með þvi að meina honum landvist hjer og að það hafi verið af meðaumkvun með honum, að þeir vilda hindra, að hann væri tekinn eg fluttur af landi burt. Það þykir ekki sannað gegn neitun ákærðs Ásgeirs M. Guðjónssonar, að hann hafi gjört sig sekan Í refsiverðum mótþróa gegn lögreglunni og þykir því verða að sýkna hann af ákæru rjettvísinnar Í þessu máli. Framangreind bret Ólafs ritstjóra Friðrikssonar heyra að áliti rjettarins undir I04 gr. og 99. gr. sbr. 68. gr. hegningar- laganna og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið eftir þeim með hliðsjón af 63. gr., hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð i 6X6 daga. Framangreint brot ákærðs Hendriks Ottóssonar heyrir að áliti rjettarins undir:9%. gr. sbr. og 63. gr. hegningarlaganna og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það hæfilega á- kveðin fangelsi við vata og brauð í 4Xð daga. Brot ákærðu Markúsar Jónssonar, Reimars Eyjólfssonar og Jónasar Magnússonar heyrir að áliti rjettarins undir 99. gr. hegningarlaganns og þykir refsing þeirra, hvers um sig, hæfilega ákveðin fangelsi við vatn og brauð í 3X5 daga. Af áföllnum og áfallandi kostnaði í máli þessa, þar með- töldum málsvarnarlaanum til hins skipaða talsmanns ákærðu Mark- úsar og Jónasar, sem ákveðst ó0 krónur, þykir rjett að ákærður Ólafur Friðriksson greiði helminginn en hann og hinir ákærðu Hendrik, Markús, Reimar og Jónas hinn helminginn in solidum. Rekstur málsins hafir verið vitalaus. 286 Föstudaginn 5. maí 1922. Nr. 16/1922. Valdstjórnin (Guðmundur Ólafsson) gegn Guerrant, Charles Arthur Joseph. (B. P. Kalman.) Ólöglegar botn vörpuveiðar. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 1. april 1929: Kærður, Guerrant, Charles Arthur Joseph, greiði 10000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands. Öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í botnvörpungnum >Cap Fagnete frá Fecamp skulu upptæk og eign sama sjóðs. — Kærður greiði auk þess allan af máli þessu lög- lega leiddan og leiðandi kostnað. — Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að hinn áfrýjaði lögreglurjettardómur var uppkveðinn hefir farið fram rjettaryfirheyrsla, yfir ýmsum mönnum frá botnvörpungnum sCap Fagnete. Jafnframt hefir verið lögð fram ný skýrsla frá yfir- manni varðskipsins Íslands Falk< og uppdráttur af hjerumræddu sjávarsvæði með árituðum athugun- um varðskipsins. Þessi nýu rjettarpróf hafa eigi leitt nýtt í ljós, er haft geti áhrif á úrslit málsins. Hins vegar skýr- ir sjerstaklega uppdrátturinn athuganir varðskipsins svo, að telja verður vafalaust, samkvæmt miðunum þeim og mælingum, sem varðskipið gerði, eftir mið- anir við fleiri staði á landi samtímis, þar sem mið- anir þær, er gerðar voru frá botnvörpungnum styðij- ast eigi við öunur landmið en Dyrhólaeyjarvita ein- an, að botnvörpungurinn hafi, þá er varðskipið varð hans vart og tók hann, verið innan við landhelgi, 281 svo sem hún var á hjerumræddu svæði fyrir Kötlu- hlaupið 1918, og þá því fremur innan landhelgi mið- aðrar við landaukann eftir hlaupið. Verður því með skirskotun til forsenda lögreglu- rjettardómsins, sem ekkert verulegt þykir athugavert við, að staðfesta dóminn að öllu leyti og þá jafn- framt að skylda kærða til að greiða allan áfrýjun- arkostnað, þar á meðal málflutningslaun til sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 120 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. — Kærði, Charles A. J. Guerrant, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutniugslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Björns P: Kalman, 120 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er upplýst í máli þessu, sem höfðað er af valdstjórn- arinnar hálfu gegn skipstjóranum á botnvörpungnum „Cap Fagnet“ frá Fécamp, Guerrant, Charles Arthur Joseph frá Fécamp, fyrir brot á lögum nr. 5 frá 18. maí 1920, með skýrslu frá yfirforingj- anum á varðskipinu Íslands Falk til dómarans, dagsettri í dag, að nefndur botnvörpungur var tekinn aðfaranótt fimtadagsins 30. f. m. um kl. Í eftir miðnætti, misv. S. V. af Hjörleifshöfða, með stjórnborðsbotnvörpu úti og var farið með botnvörpunginn hingað. Staður sá, er botnvörpungurinn var tekinn á var ákveðinn svo af varðskipinu: Dyrhólaeyjarvitinn í N 73 W. Hægri kantur Hjörleifshöfða í N 25 E. Bæði miðin rjettvísandi. Dýpi 92 metrar. Hornin: Dyrhólaeyjarviti til efst í Hötta 259 55" 288 Efst á Höttu til hægri kantsins á Hjörleifshöfða 729 19' Hafursey litlu innar en vinstri kantur Hjörleifshöfða. Reynist þá staður sá, er botnvörpungurinn var tekin á, að „vera 0: Í/, sjómílu innan landhelgislinunnar eins og hún var ákveðin á sjókortinu fyrir Kötluhlaupin síðustu. Kærður hefir ekki viljað mótmæla því, að mælingar þær, sem gerðar voru af varðskipinu, geti verið rjettar og hafi vorið framkvæmdar með þeirri nákvæmni, sem unt var. Hins vegar kveðst hann vera þeirrar skoðunar, að vegna þess, að dimt var, er botnvörpangurinn var tekinn, þá geti miðanirnar við Hjörleifshöfða og Portland verið svo ónákvæmar, að munað geti því, að staðurinn sje talinn innan landhelgislinunnar eða um 0,4 sjómilu, og boinvörpungurinn því verið tekinn á henni eða utan hennar. Að því er hornmælingarnar snertir þá er það viðurkent í málinu, að þær voru ekki gjörðar fyr en bjart var orðið á fimtudagsmorguninn og að varðskipið hafði vikið sjer frá, frá því að miðin voru tekin um nóttina. Telur kærður það því mjög hæpið, að varðskipið hafi fundið aftur nákvæmlega þann sama stað, er miðin voru tekin frá og hornamælingarnar verið gjörðar frá honum. Gegn þessum vjefengingum hefir yfirforinginn á varðskipinu upplýst, að miðin í Dyrhðlaeyjarvita og hægri kant Hjörleifshöfða, er sje þverhnýptar, með nálega lóðrjettum kanti og því mjög auðsær og ekki sje hægt að villast á, hafi verið tekin hvað eftir annað. Til enn frekari tryggingar því, að staðurinn hafi verið rjett og nákvæmlega ákveðinn kveðst yfirforinginn um morguninn hafa leitað uppi stað þann, er botnvörpungurinn var tekinn á og miðað var frá um nóttina, svo nákvæmlega sem unt var tekið hornamælingarnar þaðan og sannfært sig enn betar um, að mið- anirnar (Pejlingerne) væru rjettar. Þá hefir kærður haldið því fram, að hann, er foringinn írá warðskipinu kom um borð í botnvörpunginn, hafi óskað eftir að varpað væri akkeri á staðnum og legið þar til bjart væri orðið svo mælingarnar yrðu framkvæmdar við dagsbirtu og er því hafi verið neitað, kveðst kærður hafa boðið að kasta út hraðamæli og sigla beint á land til að sjá hve langt hann kæmist, en því hafi heldur ekki verið sint. Hann kveðst kl. milli 12!/, og 1 um- ræðda nótt hafa tekið mið af Portlandi N 68 V, dýpi 95 metrar, og eftir þeirri miðan átt að vera utan landhelginnar ér hann byrjaði að kasta út vörpu sinni, er hann hafði dregið upp þar 289 og hafi ekki verið búinn að kasta meirn en svo, að o: 20 metrar af henni hafi verið komnir Í sjó er varðskipið kum að. Hlutaðeigandi foringi hefir hins vegar skýrt svo frá, að sjer hafi ekki skilist að kærður færi fram á að varpa akkeri og liggja til morguns eða setja út hraðamæli og sigla á land. Hins vegar hafi kærður talað um það hvað eftir annað á leiðinni hingað, að rjettara hefði verið að liggja þar til bjart hafi verið orðið. Foringinn kveðst að tilhlutun kærðs hafa verið við dýpt- armælingu, er fram fór á botnvörpungnum þegar eftir að hann kom um borð í hann og reyndist dýpið 92 metrar. Ásamt kærð- um framkvæmdi foringinn og miðan frá botn vörpungnum til Dyrhólaeyjarvita, sem var rjettvísandi N 70 V. Er þá staður skipsins eftir þeirri miðun og dýpinu rjett fyrir innan landhelgis- lHnuna eins og hún var ákveðin fyrir síðustu Kötlahlaupin. Þessu hefir kærður ekki borið á móti. Rjetturinn fær nú ekki sjeð, að vjefongingar kærðs geti hnekt skýrslu yfirforingjans á varðskipinu eða staðarákvörðun- um hans, sjerstaklega þegar þess er gætt, að vjefengingarnar eru bygðar á miðun kærðs, er fram fór Í sömu dimmunni og miðanir varðskipsins, sem vjefengdar eru, en staðfestar með hornamæling- um morguninn eftir og til þess, að miðanir þær, er kærður fram- kvæmdi ásamt foringjanum frá varðskipinu leiddu til þeirrar sömu niðurstöðu og ákvarðanir varðskipsins, að staðurinn væri innan landhelginnar, en því hefir kærður ekki mótmælt eins og að framan greinir. Þá er og þess að gæta, að staðarákvarðanir varðskipsins eru gjörðar af þaulæfðum mönnum og með hinum fullkomnustu og bestu tækjum. Við þetta bætist, að landhelgislínan er ekki nein föst eða ákveðin lína á sjónum heldur breytist hún eftir því sem land „eykst fram í sjóinn eða brýtur upp. Nú er það alkunna, að við síðustu Kötlagosin færðist land á þessu svæði um eina sjómílu út Í sjóinn svo að Jandhelgislinan færðist jafnmikið út við það, sbr. Notices to Mariners '/, 1922 bls. 144. Rjetturinn telur þvi fullsannað í málinu, að staður sá, er „Cap Fagnet“ var tekinn á, hafi verið langsamlega innan land- helginnar og að kærður með því að veiða þar með botnvörpu hafi gjörst sekur um brot á 1. grein áðurnefndra laga og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það, eftir 3. grein, hæfi- lega ákveðin 10000 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð. Svo skulu .og öll veiðarfæri, þar með taldir dragatrengir og afli inn- 290 anborðs í botnvörpungnum >Cap Fagnet<, upptæk og andvirði þess renna Í sama sjóð. Loks greiði kærður allan af máli þesgu löglega leiddan og leiðandi kostnað. máli þessu hefir enginn Óónauðsynlegur dráttur orðið. Mánudaginn 8. maí 1922. Nr. 13/1922. Rjettvísin (Jón Ásbjörnsson) gegn Bjarna Jónssyni (B. P. Kalman), sem er ákærður fyrir þjófnað. Dómur aukarjettar Reykjavikur 6. mars 1922: Ákærður, Bjarni Jónsson, sæti eins árs betrunarhúsvinnu og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er tilgreindar eru í hinum áfrýjaða aukarjettardómi og ekkert er við að athuga, ber að staðfesta hann. Ákærða ber að greiða allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal órask- að. Ákærði, Bjarni Jónsson, greiði allan af áfrýj- un málsins leiðandi kostnað, þar með talin mál - 291 flutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, málflutningsmannanna, Jóns Ásbjörnssonar og Björns P. Kalman, 60 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru svo: Það er löglega sannað Í máli þessu, sem höfðað er af hálfu rjettvísinnar gegn Bjarna Jónssyni frá Húsavík við Steingríms- fjörð, með eigin játningu ákærðs, sem kemur heim við það, som Á annan hátt hefir verið upplýst í málinu, að hann hafi gjört sig sekan í athæfi því, sem nú skal greina. I. Sumarið 1917 var ákærður sendur til Árna sál. læknis Gislasonar, sem þá þjónaði á Hólmavík, til að sækja meðal. Á meðan læknirinn brá sjer frá tók ákærður 25 eða 50 krónur, man ekki hvort heldur, úr ólæstri 'skrifborðsskúffu, sem var í herbergi því, er hann beið í, og sló eign sinni á. II. Veturinn 1918 hefir ákærður játað að hafa í eitt skifti farið inn um op á kolakjallara hjá R. P. Riisverslun á Borðeyri og var ókrókuð lúga fyrir. Op þetta er 20 þumlúngar á hæð og notað til að láta kol inn um. Þegar inn í kjallarann var komið komst hann óhindrað upp á pakkhúsloft, sem var áfast við búðar- loftið og ólæst hurð á milli loftanna. Fór hann síðan niður í búðina og tók 10 pd. af suðusúkkulaði, 24 rúllur af tvinna, nokk- uð af höggnum melis, fáeina lausa penna, 5—6 legg af pappír og 20 eða 40 krónur í peningum ár ólæstri peningaskúffn, sem þar var. Þýfi þetta hagnýtti hann sjer. Í rjettarprófi, sem haldið hefir verið í Strandasýslu út af þjófnaði þessum, skýrir þáverandi verslunarstjóri, núverandi með- eigandi R. P. Riisverslunar frá því, að þjófnaðar þessa hafi ekki orðið vart, en þar fyrir sjó ekki útilokað að skýrsla ákærðs sje rjett og sje rjett skýrt frá húsaskipun verslunarinnar af ákærðum. Ekki verður sjeð að eigandi verslunarinnar hafi gert skaða- bótakröfu í tilefni af þjófnaði þessum. III. Í sumar er leið stundaði ákærðar sjó á fískiskipinu „Svend“ frá Ísafirði. Hefir hann kannast við að hafa eitt skifti, er hann var í landi, tekið og slegið eign sinni á 3 mansjottskyrt- ur við verslunarhús Lofts Gunnarssonar kaupmanns þar. 292 IV. Föstudagskvöldið 16. desember síðastl. kl. um 11 hefir. ákærður kannast við að hafa tekið og slegið eign sinni á bláan karlmannsklæðnað, er hjekk á snúru við „Doktorshúsið“ við Vest- urgötu hjer í bænum. Föt þessi eru eign Sveins Sveinssonar sjómanns og voru til' viðgerðar hjá unnustu hans, sem býr í nefndu húsi. Hafa fötin, sem fundust í vörslum ákærðs og virt hafa verið á kr. 70,00, verið afhent eigandanum. V. 99. desember s. l. kannast ákærður við að hafa tekið af snúrum milli Skólavörðustígs og Njálsgötu hvítt lak og hvítt rúmteppi og slegið eign sinni á. Lak þetta, sem vottarnir hafa virt á kr. 3,00 er eign frú Halldóru Ólafsdóttur, Skólavörðustig 25 og hefir henni verið af- hent það. Rúmteppið á frú Rasmusína Ingimundardóttir s. gt, Hefir það verið virt á kr. 12,00 og henni afhent það. VI. Síðast er e.s. „Ísland“ kom hingað til lands í desem- bermánuði s. 1. kveðst ákærður hafa verið farþegi með skipinu frá Vestmannaeyjum til Reykjavíkur og dag einn hafa farið inn til þjónsins á II. farrými — hurðin stóð opin og var enginn. maður inni —. Hjekk úr þar á veggnum og tók ákærður það. niður og fór að skoða það, og stakk því síðar á sig. Varð þjónn- inn var við, að úrið var horfið og hafði orð á þvi, kveðst ákarð- ur þá hafa kallað á haun á eintal og afhent honum úrið. Talaði skipstjórinn svo við ákærðan út af þessu, en síðan var málið. látið falla niður. VII. Þriðjudagskvöldið 20. desember s. 1. kom ákærður heim til Kaabers bankastjóra til að biðja um að lána sjer pen- inga. Á meðan hann beið fram Í forstofunni eftir að frú Kasber kæmi fram, sá hann hvar kvenntaska úr leðri stóð upp úr vasa á kápú, sem hjekk þar. Tók hann töskuna stakk henni í. innri frakkavasa sinn og hafði hana á brott með sjer er hann hafði lokið erindi sínu við frú Kaaber. Í töskunni vora auk kaupbætisseðla, lyklar og um 200 krón- ur í peningum, 8 50 króna seðlar, 2 eða 8 10 krónu seðlar, 3. 5 krónu seðlar og 5 1 krónu seðlar. Kveðst ákærður hafa fleygt töskunni með öðru innihaldi en peningunum og lyklunum inn í port í austarbænum, og lyklunum hjá Gróðrarstöðinni. Hefir hvorki. taskan nje lyklarnir fundist. Af peningunum kveðst hann hafa notað aðra seðla en 50, króna seðlana, en þeim hafi hann fleigt í sjóinn bjá Kveldilfg- 293 bryggjunni af ótta við að þjófnaðurinn kæmist upp er hann fram-. vísaði svo stórum seðlum. Eigandi töskunnar, fröken Elna Bentzen, hefir fallið frá, skaðabótakröfu út af þjófnaðinum. Ákærður, sem er fæddur 4. júní 1896, hefir með aukarjettar- dómi Strandasýslu uppkveðnum 9. nóvember 1918 verið dæmdar í 8 mánaða betrunarhússvinnu fyrir brot gegn 930. og 231. gr. sbr. 63. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Dómur þessi var staðfestur í yfirrjetti 10. febrúar 1919 með þeirri breyt- ingu, að refsingin var hækkuð upp í 9 mánaða betrunarhúsvinnu og hefir ákærður afplánað þá refsingu. Brot ákærðs sub. nr. Í er eftir frásögn hans drýgt áður en málssókn sú var hafin gegn honum, er leiddi til fyrnefndra dóma, en brotið sub. nr. II. meðan á áfrýjun aukarjettardómsins stóð. Ákærður hefir borið það fram í rjottarrannsókninni, að þjófn- aðurinn sje sjer ósjálfráður og að hann muni líða af stelsýki og- hefir hann því verið athugaður af geðveikralækninum. Geðveikra-. læknirinn hefir þó vottað, að ákærður sje ekki geðveikur og að hann hafi ekki fundið hjá honum nein ábyggileg einkenni, er bendi til stelsýki. Framantalin brot ákærðs heyra að áliti rjettarins undir 280. sbr. 65, gr. og 232. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, með tilliti til 63. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin eins árs betrunarhússvinna. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfar dráttar orðið. 294 Mánudaginn 15. maí 1922. Nr. 9/1922. Þórður 7. Thoroddsen (Björn P. Kalman) gegn Þorleifi Guðmundssyni (Jón Ásbjörnsson), út af persónulegri ábyrgð á veðskuld. Dómur bæjarþings Reykjavikur ð. febr, 1991: Stefndur, Þóður J. Thoroddsen, greiði stefnandannm Þorleifi Guðmundssyni, 3662 kr. 43 au. með 69/, ársvöxtum Bak frá 5. febrúar 1919 til borgunardags og 100 kr. í málskostnað, Dóminum að fullnægja áður 16 dagar sjeu liðnir frá lög- legri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið áfrýjað til hæstarjettar samkv. uppreistarleyfi dags. 2. febr. þ. á. Átrýjandi hefir viðurkent undir rekstri málsins, að er hann hafi keypt húseignina nr. 8 við Bergstaða- stræti af stefnda og fjekk hana afhenta til eignar og umráða, hafi hann tekið að sjer að greiða veð- skuld þá. er ræðir um Í málinu í stað jafnmikils hluta af kaupverðinu, og hvílir þá sönnunarskyldan á áfrýjanda fyrir því, að þetta greiðsluloforð hans hafi verið því skilyrði eða þeirri takmörkun bundið, að hann bæri ekki ábyrgð á greiðsln skuldarinnar umfram það, er veðið hrykki til eftir að það var komið úr eigu hans. En alla sönnun brestur fyrir því, að þetta greiðsluloforð áfrýjanda hafi verið þannig takmarkað. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða bæjarþingsdóms, ber að stað- festa hann. 295 Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti, er ákveðst 150 krónur. Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Áfrýj- andi, Þórður J. Thoroddsen, greiði stefnda, Þor- leifi Guðmundssyni, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir bæjarþinginu, að undangenginni árangurslausri sáttatilraun, með stefnu, útgefinni 31. mars 1919, af Þorleifi Guðmundssyni alþingismanni í Þorlákshöfn, gegn Þórði J. Thoroddsen lækni hjer í bænum, og hefir stefnandi kraf- ist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 3562,43 með 69/, ársvöxtum frá 5. febr. 1919 til borgunardags, og máls- kostnað eftir mati rjettarins. Aftur á móti hefir stefndur gert þær rjettarkröfur, að hann verði algerlega sýknaður og sjer dæmdur hæfilegur málskostnaður. Hin umstefnda skuld er þannig til orðin, að hinn 12. apríl 1913 seldi stefnandi stefndum húseignina nr. 8. við Bergstaða- stræti hjer í bænum, og hvildi þá á húsi þessu meðal annars skuld, að uppþæð kr. 8768,55, auk vaxta, við firmað 0. Johnson á, Kaaber, sem umboðsmenn ýmsra erlendra firmna. Húseign þessa seldi stefndur svo 2. janúar 1914, og nokkru síðar var hún seld á nauðungaruppboði með þeim úrslitum, að ekki greiddast upp í umrædda skuld, sem hvíldi á eigninni með öðrum veðrjetti, nema kr. 1188,21, auk vaxta, svo að eftirstöðvarnar urðu kr. 2580,34, og eru það eftirstöðvar þessar að viðbættum kr. 982,09 í vöxtu, eða samtals kr. 3562,43, sem um er stefnt. Stefnandi heldur þvi fram, að stefndur hafi, er hann keypti áðurnefnda húseign tekið á sig persónulega ábyrgð á greiðslu skuldar þess- arar, en þessu neitar stefndur mjög ákveðið og segir samningana milli sín og stefnanda um skuld þessa hafa verið þannig, að 20 296 stefndur ábyrgðist skuldina aðeins að svo miklu leyti, sem húg- eignin hrykki, en persónulega ábyrgð hafi hann enga á sig tekið, Til styrktar sína máli hefir stefnandi lagt fram afsalsbrjef til stefnds, fyrir áðurnefndri húseign, og heldur hann því fram, að þetta sje afsal það, er hann hafi afhent stefndum, er kaupin fóru fram, en í afsali þessu er það tekið fram, að stefndur taki að sér hina umstefndu skuld, sem sína eigin skuld. Stefndnr neitar því að þetta sje það afsal, sem hann fjekk hjá stefnanda en ekki hefir hann samt lagt annað afsal fram, þótt stefnandi hafi á hann skorað. Hins vegar hefir stefndur til styrktar sínu máli sannað það, að á skuldabrjef, sem hann gaf stefnauda um leið og kaupin fóru fram, ritaði stefnandi yfirlýs- ingu um, að ef stefndur seldi oftnefnda húseign, skyldi stefnandi skyldur að taka kaupandann gildan sem greiðslumann skaldar- innar, ef hann væri fullveðja, fjárráður og tæki að sjer skuldina. Telur stefndur að með þessu hafi hann sýnt, að hann vildi eigi standa Í persónulegri ábyrgð út af kaupum þessum, og að stefn- andi hafi gengið að þessu. Rjetturinn verður nú að líta svo á, að eigi sje annað fært en að leggja hið framlagða afsal til grundvallar dómi í málinn og leiðir þar af, að dæma verður stefndan til að greiða hina umstefndu skuld með vöxtum. Byggist þetta meðal annars á því, að það er svo óvanalegt að kaupandi taki eigi á sig per- sónulega greiðsla á skuldum þeim, er hvíla á eignum, er hann kaupir, að kaupandi, sem þannig er ástatt um, verður að bíða skaðann af, ef hann tryggir sjer eigi sönnun fyrir þesgn, enda hefði stefndum verið þetta innan handar með því að láta "þing- lesa afsal sitt eða taka yfirlýsingu af stefnanda Í svipaða átt og hann gerði um skuldabrjef það, er áður er nefnt, auk þess, sem varkárni hans í þessu efni gefur grun um, að hann mundi einnig hafa trygt sér sönnun fyrir því, að hann væri eigi per- sónulega ábyrgur fyrir umstefndri skuld, hefði svo verið um samið. Skuldabrjefið fyrir láni því, er hjer ræðir um, hefir verið lagt fram kvittað í málinu og er það afmáð af folio tjeðrar húseignar í veðskrám Reykjavíkur. Samkvæmt þessa þykir hæfilegt að stefndur greiði stefnanda 100 krónur í málskostnað. 291 Miðvikudaginn 17. maí 1992. Nr. 1/1922. Ólafur Jóhannesson (Jón Ásbjörnsson) gegn Einari M. Jónassyni (Enginn). Ómerkingardómur. Úrskurðar fógetarjettar Barðastrandar- sýslu 10. jan. 1921: Lögtak á vangreiddum togara- gjöldum, kr. 160,00 frá f. ári, af hálfu kaupm. Ó. Jóhannessonar Vatneyri, á fram að fara. Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir ekki mætt í hæstarjetti, þó að hon- um sje löglega birt stefnan. Er málið því flutt skrif- lega samkv. 38. gr., 1. lið, hæstarjettarlaganna og dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og tilsk. 3. júní 1796 2. gr. Máli þessu var upphaflega áfrýjað til hæstarjett- ar með stefnu dags. 12. mars f. á., en var þá frá- vísað með dómi rjettarins, uppkveðnum 21. okt. f. ár. Nú hefir því aftur verið áfrýjað til hæstarjett- ar með stefnu, dags. 3. jan. þ. á. Með stefnu þess- ari skýtur áfrýjandi til hæstarjettar úrskurði upp- kveðnum 8. febr. f. á. í fógetarjetti Barðastrandar- sýslu af stefnda Einari sýslumanni M. Jónassyni á þá leið, að lögtak skuli fram fara hjá áfrýjanda á vangreiddum togaragjöldum frá f. á. (1920) kr. 160,00. Krefst áfrýjandi þess, að úrskurðurinn verði ómerktur og málinu vísað frá fógetarjettinum. Eins og skýrslur málsins bera með sjer, er krafa stefnda, lögtakskrafan, þannig til komin, að áfrýj- andi hafði í umboði hans á hendi innheimtu at- 20* 298 greiðslugjalda frá botnvörpuskipum, er komu til Patreksfjarðar, og að stefndi telur áfrýjanda eiga sjer vangoldnar kr. 160,00 af því innheimtufje. Hvort sem þessi krafa stefnda yrði talin rjett eða eigi, er það bert að henni fylgir eigi lögtaks- rjettur gagnvart áfrýjanda, og brast stefnda því algerlega lagaheimild til að taka hana lögtaki hjá honum. Fyrir því ber samkvæmt kröfu áfrýjanda að ómerkja hinn áfrýjaða úrskurð og vísa málinu frá fógetarjettinum. Með. því að lögtakskrafa stefnda þannig var rakalaus, þykir rjett, samkv. l. nr. 29, 16. des, 1885, 13. gr. i. f, að dæma stefnda til að greiða áfryj- anda að skaðlausu málskostnað fyrir hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði úrskurður á að vera ómerkur og vísast málinu frá fógetarjettinum. Stefndi, Einar M. sýslumaður Jónasson, greiði áfrýjanda, Ólafi kaupmanni Jóhannessyni, málskostnað fyrir hægstarjetti að skaðlausu. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 299 Mánudaginn 12. júní 1922. Nr. 15/1922. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Eiríki Kjerulf (Pjetur Magnússon), útaf broti á aðflutningsbannslögum nr. 91/1917. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðarkaup- staðar 5. nóv. 1981: Kærði Eiríkur Kjerulf á að vera sýkn af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu. — Kostnaður sak- arinnar greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Það er sannað með útskrift úr áfengisbók lyfja- búðarinnar á Ísafirði, með skrám gjörðum eftir áfengislyfseðlum kærða, Eiríks aukalæknis Kjerulfs á Ísafirði, með framburði sjálfs hans og öðrum skýrsl- um, að kærði hefir, á tímabilinu frá 1. maí 1919 til 30. apríl 1920, látið út um 2500 áfengisseðla til um 845 manna, þar með talinn sjálfur hann. Áfengið, sem út var látið á nefndu tímabili gegn áfengisseðlum kærða, nam um 1028 lítrum af spiritus concentratus, um 694 |. af koníakki, um 58 1. af portvíni og sherry og um 6 1. af rauðvíni. Átengisseðlarnir voru látnir út nálega daglega, ekki ósjaldan 20—30 á dag, en af öðrum lyfseðlum hafa lyfjabúðinni borist um 20 seðlar á dag frá báðum læknunum í læknishjeraðinu. 29 menn hafa fengið frá 12—2 áfengisseðla hjá kærða. Sjálfum sjer hefir kærði gefið 88 áfengisá vísanir. Venjulegur ávísanaskamtur kærða af spiritus concentratus nam 400—800 gr. Að eins 13 sinnum var skamturinn 200 gr. eða minni. En hæstur var 300 hann 2200 gr. og var hann handa kærða Sjálfum, Af koníakki var smæsti skamtur (einu sinni) 1/, lítra, venjulegur 3/,—1 1., en hæstur 10 l, auk 13 flaskna á 3/, 1. tvisvar og 9 Í. einu sinni; hefir kærði á vísað sjer sjálfum alla þessa háu skamta, á einum mán- uði yfir 30 l. af koníakki gegn 4 áfengisseðlum, auk annars áfengis. Af portvíni, Sherry og rauðvíni hefir verið ávísað í einu frá 8/, 1. upp í 211, og hefir kærði ávísað sjer hæsta skamta einnig af þeim tegundum. Alt áfengið tjáist kærði hafa ávísað sem læknig- meðal, enda hafa rannsakað áfengisbeiðendur sem aðra vitjendur, og yfirleitt tekið af þeim sömu borg- un og fyrir aðrar ráðleggingar. Vitni hafa þó borið, að kærði hafi tekið 2—5 kr. fyrir hvern áfengis- seðil. Kvillarnir, sem kærði hefir ávísað áfengi við, eru, að framburði nokkurra vitna, sem við áfenginu tóku: meltingarkvillar, matarólyst, kalda, svefnleysi, sjóveiki og hjartveiki. At því sem hjer er greint, þykir það bert, að kærða hafi hlotið að vera það ljóst, að áfengi það, er hann ávísaði sjálfum sjer og öðrum hafi oft át að nota til nautnar eða í öðru skyni en til Jækn. inga, enda er það sannað, að sumir þeirra, sem áfengi fengu samkv. ávísun kærða, hafi orðið Sumpart druknir og sumpart hreifir af því. Hefir kærði því Björst brotlegur gegn 18. gr. bannlaganna nr. 91, 14. nóv. 1917. Og verður þannig að fella algjörlega úr gildi lögreglurjettardóminn, sem Páll Jónsson cand. juris kvað upp sem setudómari á Ísafirði 5. nóv. f. á. enda eru forsendur dómsins að miklu leyti fjarri sanni. Kærði hefir með landsyfirrjettardómi 16. júlí 301 1917 verið dæmdur, samkv. 17. gr. þágildandi bann- laga nr. 44/1909, í 200 kr. sekt til landssjóðs. Er því hjer um endurtekið brot af hendi kærða að ræða á tilsvarandi grein, 18. gr. núgildandi bannlaga ar. 91/1917, og þykir kærða eftir öllum atvikum hæfilega refsað með 600 kr. sekt til ríkissjóðs. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði í hjeraði og hjer í rjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, er ákveðast 200 kr. fyrir hinn fyrnefnda og 120 kr. fyrir hinn síðarnefnda. Það athugast, að rannsókninni er að ýmsu leyti ábótavant. Og aðfinsluvert er, að vitni hefir verið eiðfest án þess það sjáist, að kærða hafi verið gefinn kostur á að gæta rjettar síns við eiðfestinguna. Því dæmist rjett vera: Kærði, : Eiríkur aukalæknir Kjerúlf, sæti 600 kr. sekt, er renni í ríkissjóð. Svo ber honum og að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði í hjeraði og í hæstarjetti, þar á meðal málfutningslaun til sækjanda og verj- anda, málflutningsmannanna Jóns Ásbjörnsson- ar og Pjeturs Magnússonar, 200 kr. hinum fyr- nefnda, og 120 kr. hinum síðarnefnda. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur lögreglurjettardómsins hljóða svo: Með brjefi stjórnarráðsins, dags 23. júní 1920, var lagt fyrir bægjarfógetann á Ísafirði að hefja rjettarrannsókn til þess að komast fyrir það, hvort kærði Í máli þessu, Eiríkur Kjerúlf ankalæknir hafi gert sig sekan gegn bannlögunum. 302 Í brjefinu er eigi gerð önnur grein fyrir skipun þessari en sú, að hún sje „í tilefni af brjefi“ bæjarfógetans, en þetta brjef hans hefir eigi komið fram í málinu og ekkert verið upplýst nm innhald þess eða efni. Verður því eigi sjeð hvort til grundvall- ar fyrir þessu brjefi bæjarfógetans liggi sjálfkrafa eigin athugun hans sem lögreglustjóra, bending heilbrigðisatjórnarinnar eða kær ur einstakra manna eða fjelaga. Samkvæmt fyr greindu brjefi stjórnarráðins var því næst rjettarrannsókn hafin gegn kærða og var fyrst rannsakað hve mikið hafði verið látið úti af áfengi í lyfjabúðinni á Ísafirði gegn Ávísunum kærða á tímabilinu 1. mai 1919 til 30, apríl 1920 að báðum þeim dögum meðtöldum. Sýnir sú rannsókn að kærði eigi á þessu tímabili að hafa gefið út 2464 ávísanir á áfengig- lyf. Og eru þá taldar þær ávísanir, er hann fjekk áfengi út á handa sjálfum sjer ad usum poprium sem læknir svo og, afhend- ingar frá lyfjabúðinni á áfengi, som í áfengisbók lyfjabúðarinnar eru taldar eftir ávísun kærða, en lyfseðlar fundust eigi fyrir við rannsóknina. Þessar 2464 afhendingar eru taldar að nema 1029!/, lítra vínanda blandaðs og óblandaðs og 698!/, lítra cognacg og vína. Að því er næst verður komist voru ávísanir þessar á áfeng- islyf gefnar ca. 790 mönnum, en rannsókninni hefir eigi verið beint að því að finna tölu sjúklinganna, heldur sérstaklega að þvi að finna áfengismagnið, sem á umræddu tímabili var afhent samkvæmt ávísunum kærða og hve mikið hafi verið látið úti til einstakra manna. Í því efni var lögð fram skrá yfir áfengi látið úti til notk- unar nokkurra manna eitir lyfseðlum frá kærða á tímabilinu, sem rannsóknin tekur yfir og eru þar auk kærða sjálfs tilgreindir 14 menn, er fengið hafa frá 12 upp í 28 sinnum lyfseðil um áfengi hjá kærða á þessu tímabili og eiga þeir að hafa fengið út á ávísanir þessar frá ca. ó lítra vínanda og 1l/, lítra cognacs upp í ca. 20 lítra vínanda og Í lítra cognacs. Þá var við rannsóknina lögð fram skrá yfir nokkra men, er lögreglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stór- skömtum sem læknislyfi og loks var lagður fram útdráttur úr dóms- málabók Ísafjarðar, er sýnir að á tímabilinu 27. janúar 1916 ti 21. september 1920 hafa átta menn sætt sektum 19 sinnum fyrir lögreglubrot, framin er þeir voru undir áhrifum víns. Að lokn- um samanburði á áfengisbók lyfjabúðarinnar og lyfseðlam kærða 303 var rannsókninni beint að yfirheyrslu vitna. Voru 16 þeirra manna, er áfengislyfseðla höfðu fengið hjá kærða á þessu tíma- bili látnir bera vitni í málinu og tvö önnur vitni voru látin gefa umsögn um þá 87 menn, er taldir voru upp á skránni yfir þá menn, er lögreglustjóri taldi eigi trúandi fyrir áfengi í stór- skömtum sem læknislyfi. Þegar rannsóku málsins var lokið, var hún send stjórnarráðinu og var svo fyrirskipuð málshöfðun með brjefi stjórnarráðsins, dags. 15. júlí 1921 og stefna gefin út í mál- inu 80. s. mán. Undir rekstri málsins var eftir kröfu kærða tekin itar- legri skýrsla af nokkrum þeirra vitna, sem yfirheyrð höfðu verið við rannsóknina og nokkur vitni voru leidd, sem eigi höfðu r áður gefið skýrslu í málinu. Í varnarskjali, sem kærði hefir sjálfur samið og lagt var fram í rjettinum, hefir hann haldið því fram, að hann hefði eigi heimild til að láta stjórnmálastefnur eða skoðanir ráða neina um störf sín og skoðanir sem læknis og í því sambandi tekið fram, að meðan áfengi er á lyfjaskrá, yrði hann að haga áfengislyfjagjöfum sem öðrum lyfjagjöfum eftir þekkingu sinni og reynslu á nytsemi lyfsins án tillits til stjórnmálaskoðana ein- stakra manna, fjelaga og flokka. Enn fremur hefir hann bent á að á því tímabili, sem rannsóknin nær yfir, hafi enginu einn maður fengið svo mikið áfengismagn út á lyfseðla frá honum, að eigi hefði verið heimilt að láta 1/, hluta meira áfengismagn til þess manns, sem mest áfengi hefir fengið út á ávísanir frá honum, samkvæmt reglum um sölu lyfja sem áfengi er Í frá 15. april 1990, sem voru í undirbúningi á þeim tíma, sem rann- sókrin Í málinu tekur til. Þá heldur kærði þvi fram að, ef allir starfandi læknar á landinu hefðu á þessu tímabili látið úti jafn- mikið áfengismagn og hann, hefðu átt að flytjast til landsins ca. 36000 Htrar af 8 gráðu vínblöndu, en samkvæmt hagskýrslum hafi innflutningurinn numið 116000 lítrum. Hann upplýsir og að á þessa tímabili hafi verið notaðir ca. 100 litrar af þessari blöndu til iðnþarfa hjer í umdæminu og áætlar samkvæmt því að til iðnþarfa hafi á öllu landinu verið notaðir ca. 40000. Verður þá afgangs va. 40000, sem hljóti að hafa verið notaðir til lyfja, og dregur hann af þessu þá ályktun, að aðrir læknar að meðaltali hljóti að hafa fyrirskipað hálfu meira áfengi til lyfja en hann á umræddu tímabili. Loks upplýsir kærði að tveir læknar í umdæminu hafi á 304 greindu tímabili fylgt þeirri meginreglu að fyrirskipa eigi áfengi sem lyf og stafi af því, að allir sjúklingar úr þeim hjeruðum, sem áfengislyfs þarfnist, leiti til hans, og að umdæmi hans, að því er þetta lyf snertir, þannig svari til umdæmis með 6000—8000 íbúum. Kærði hefir gert þá aðalkröfu, að málinu verði vísað frá dómi sökum Ónákvæmrar og óábyggilegrar rannsóknar og ólög- legrar meðferðar við rannsóknina. Í öðru lagi, ef málinu yrði eigi vísað frá dómi, hefir hann krafist algerðrar sýknunar af kærum valdstjórnarinnar í málinu. Það verðnr nú að fallast á það, að rannsóknin í málinu hefir eigi verið eins formleg og vera átti. Þannig þykir kærði eigi aðeins eiga rjett á að fá vitnesku um sakagiftir heldur og hvaðan þær eru runnar. Þá verður að telja það beint brot á reglum um meðferð lögreglumála, að vitni hefir verið eiðfest án þess að kærða væri gefinn kostur á að mæta eða láta mæta við eiðfestinguna. Eins verður að fallast á það, að rannsókn málsins er að ýmsu leyti ónákvæm og óábyggileg og má þar tiltaka, að eigi virðist nægilega kostað kapps um að finna til hlítar hve mikið áfengismagn þeir menn raunverulega hafa fengið, sem mest áfengi hefir verið afhent út á lyfseðla frá kærða. Í rjettarhaldinn 18. septemher 1920 gerir rannsóknardómarinn þá athugasemd, að sökum nafnlíkingar sjeu lyfseðlar og áfengisbók ekki ábyggilegur grundvöllur fyrir rannsókn í málinu, og er það rjett. Þannig sjest á útskrift úr áfengisbókinni, sem lögð hefir verið fram í málinu, að víða er ekkert heimilisfang viðtakenda tilgreint og stundum er heimilisfangið shjer< sett við nöfn manna, sem vit- anlegt er um að heimili eiga utan kaupstaðarins. Af þessu leiðir meðal annars að einatt getur verið um fleiri samnefnda menn að ræða þótt áfengisbók upplýsi eigi um að fleiri sjen en einn, Það er t, d. vitanlegt, að á umræddu tímabili eða köflum úr því voru heimilisfastir í hjeraðinu þrir mena að nafni Pjetur Jónsson og þrír menn að nafni Páll Jónsson, auk þess sem ferðamenn með þeim nöfnum kunna að hafa leitað læknis hjer. Þegar svo á það er litið, að fornöfn viðtakenda einatt eru skammstöfuð á lyt- seðlunum, en þó stundum færð fullum stöfum inn í áfengisbókina, er það ljóst að vixlan getur hafa átt sjer stað og að áfengis. bókin getur eigi verið ábyggilegur grundvöllur til þess að að. greina einn viðtakanda frá öðrum. Samkvæmt þessu virðist eigi aðeins óábyggilegt heldur jafnvel óleyfilegt að tileinka einum og 305 sama manni álla eða flesta þá lyfseðla, sem hljóða á nafn hans „eða upphafsstaf að fornafni hans og föðurnafn eins og gert hefir verið á einu rjettarskjali, sem lagt var Íram við rannsóknina og eigi sjest að tilraun hafi verið gerð til að leiðrjetta síðar. Á- galla verður og að telja það á rannsókninni, að flest vitnin sem látin vora gefa skýrslu við rannsóknina, næst því að stað- festa að þau hefðu fengið lyfseðla um áfengi hjá kærða, en það var þegar upplýst með samhljóða lyfseðlum kærða og áfengis bók, eru krafin um skýrslu, sem einvörðungu varðar þan sjálf, nefnilega hvort þau hefðu misbrúkað það áfengi, er þau fengu út á lyfseðla frá kærða, en engra upplýsinga leitað um atriði sem þó virðast að þýðinga hefðu getað haft fyrir málið, eins ogt. d. það, hvort kærði hefði sjerstaklega rannsakað heilsufar þeirra áður en hann fyriskipaði þeim lyfið. Þótt skrá sú yfir nokkra menn, er lögreglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömtum sem læknislyfi, sem lögð var fram við rannsóknina, að vísu telji upp menn, sem á umræddu tímabili hafa fengið lyfseðla um áfengi hjá kærða — tveir þeirra hafa aðeins sinn lyfseðilinn hvor — þá verður eigi sjeð hvað hún eigi að upplýsa eða sanna í málinu. Að byggja áfellisdóm yfir kærða á henni fyrir þá sök, að hann hefir látið af hendi áfengislyfseðla til þessara manna, getur eigi komið til mála þar eð persónuleg skoðun lögreglustjóra vissulega getur eigi raskað dómi kærða sem læknis um nytsemi eða nauðsyn lyfsins. "Og sem mælisnúra fyrir framtíðarbreytni kærða, sem þó ekki gæti verkað á úrslit þessa máls — getur skrá þessi ekki verið meint, þar sem inn á hana er tekinn maður, sem beinlins er sagt um að sje dáinn. Útdrátturinn úr dómsmálabók Ísafjarðar yfir menn, sem lög- reglubrot hafa framið undir áhrifum víns, verður einnig að telja óþarfan og þýðingarlausan fyrir málið því að, þótt þarnefndir menn hafi fengið áfengislyfseðla hjá kærða — útdráttarinn sýnir að menn þessir tvisvar sinnnm, löngu fyrir það tímabil, sem rannsóknin í málinu nær yfir, höfðu orðið ölvaðir af áfengi, sem þeir fengu út á lyfseðil frá kærða — og svo væri álitið að lög- reglubrot þeirra hefðu átt að aðvara kærða um að láta þeim „eigi áfengi í tje, þá er fyrst á það að líta, að ekkert er upplýst um að kærði hafi fengið vitneskju um brotin eða orsök þeirra og á hinn bóginn enda þótt svo hefði verið, þá gat slíkt eigi 306 raskað skoðun hans eða athöfnum sem læknis um nytsemi eða nauðsyn lyfsins í hverju einstöku tilfelli. Þótt rannsóknin Í málinu verði þannig að ýmsu leyti að teljast gölluð, finst ekkert því til fyrirstöðu, að efnisdómur gangi um málið eins og það er upplýst og kemur þar sjerstaklega til greina, að valdstjórnin hefir fyrirskipað málshöfðun er eigi Ítar- legri rannsókn og þannig virðist æskja efnisdóms á grundvelli fyrirliggjandi rannsóknar. —Frávísunarkrafa íkærða verður því eigi tekin til greina. Með landsyfirrjettardómi 16. júlí 1917 hefir kærði verið dæmdur í 200 kr. sekt og sakarkostnað fyrir brot á 17. gr. laga um aðflutningsbann á áfengi 30. júli 1909. Eins og að framan greinir gefur rannsóknin Í málinu í skyn, að kærði hafi á tímabilinu 1. mai 1919 til 30. april 1920 gefið 2464 ávísanir á áfengi til ca. 790 manna, hljóðandi um í alt 1029!/, lítra vínanda og 698!/, lítra cognacs og vína, og er kærða gefið það að sök, að áfengisútlát þessi hafi verið svo mikil, að honum hljóti að hafa verið ljóst, að sumt af áfenginu hafi verið fengið til nautnar en eigi sem læknislyf. Í málinu er það upplýst, að enginn einn maður hefur á umræddu tímabili fengið lyfseðla hjá kærða fyrir meira áfengi en sem svarar 21 lítra vínanda, að sjálfum honum undanteknum, en heimild virðist skorta til að taka til íhugunar, hversu mikinn lyfjaforða löggiltur læknir tekur handa sjálfum sjer ad usum pro- prium sem læknir. Með skýrslum vitna þeirra, sem yfirheyrð voru undir rekstri málsins, verður það að teljast sannað í málinu, að kærði hafi gert sjer far um að sporna við þvi, að áfengi það, sem hann hefir gefið lyfseðla um, yrði misbrúkað, og er Í því sambandi rjstt að taka fram, að eigi virðist rjett eða heimilt að láta lækni sæta ábyrgð fyrir að lyf þau, er hann fyrirskipar við sjúkdómum og kvillum. sjou misbrúkuð þvert ofan Í reglur hans. Í prófunum hefir kærði gefið þá skýrsla, að hann taki aldrei gjald fyrir lyf- seðla sjerstaklega, heldur taki hann gjald fyrir viðtöl eftir efnum og ástæðum manna. Þessari skýrslu hans verður eigi talið hnekt með vitnisburði tveggja vitna, sem borið hafa, annað þeirra að það hafi greitt ó kr. og hitt 2 kr. fyrir lyfseðil, þar eð vitnin eðlilega hafa eigi gert greinarmun á, hvort þau greiddu gjaldið fyrir lyfseðilinn eða viðtalið. Það verður því að minsta kosti að teljast ósannað í málinu, að kærði hafi gert sjer áfengislyf- seðlagjafir að fjeþúfu. 307 Heldur er ekkert fram komið Í málinu, er hnekt geti skýrslu kærða um, að hann hafi fylgt reynslu, þekkingu og sannfæringu sinni, er hann fyrirskipaði áfengislyf við kvillum og sjúkdómum, enda styrkist sú skýrsla hans verulega við framburð þeirra vitna, sem undir rekstri málsins hafa borið, að hann þegar löngu áður en bannlögin gengu Í gildi, meðan öllum var frjálst að afla sjer áfengis án læknisseðils, hafi fyrirskipað þeim áfengi sem lyf í Hkum mæli og síðan. Enda þótt samanburður á landsyfirrjettardómnum frá 16. jálí 1917 við rannsóknina í máli þessu sýni, að áfengislyfseðla- útlát kærða hafi bæði að tölu og áfengismagni verið hlutfallslega miklum mun meiri á því tímabili, sem rannsóknin tekur til, en á tilsvarandi tímabili, sem dómurinn fjallar um, og það þótt lögð sje til grundvallar skýrsla kærða um að umdæmi það, sem áfeng- islyfseðlaútlát hans ná til, svari til umdæmis með 6—8000 íbúum, þá virðist þó eigi að síður hjer vera að ræða um takmarkalínur á algerlega sjerfræðislegu efni, sem er næsta Ísjárvert fyrir al- menna dómstóla að setja. Og þegar svo stendur á, virðist þegar fyrirfram að setningin in dubio pro reo eigi að gilda. En það, sem ráða hlýtur útslitum í máli þessu, er það, að reglur um sölu lyfja, sem áfengi er í, frá 15. apríl 1920, sem telja ber, svo langt sem þær ná, autentiska lögskýringu á lögum nr. 91, frá 14. nóvember 1917 — en þar sem þau lög eru yngri en landsyfirrjettardómurinn frá 16. júlí 1917 upphefja þau að sjálfsögða verkanir hans — heimila áfengisútlát til einstakra manna, að minsta kosti fjórðungi meira en nokkur einstakur maður hefir fengið ávísun á hjá kærða. Þegar fyrir þá sök þyk- ir verða að sýkna kærða af kærum valdstjórnarinnar í mál þessu, og er þá eigi þörf að taka aðrar sýkunarástæður kærða til íhug- unar. — Eftir þessum úrslitum verður kærði eigi dæmdur til að greiða sakarkostnað, og ber því að greiða hann af almannafje. Það vottast, að rekstur málsins og meðferð hefir verið lög- mæt. — 308 Föstudaginn 16. júní 1922. Nr. 1/1922. Ísak Bjarnason (Pjetur Magnússon) gegn Sigurði Magnússyni í h. kirkjustjórnar Íslands: (Enginn). Ómerkingardómur. Landmerkjamál. Dómur merkjadóms Gullbringu- og Kjóg- arsýslu ó. sept. 1921: Landamerki á milli kirkjujarð- arinnar Vífilsstaða í Garðahreppi annarvegar og jarðarinnar Fify- hvamms, áður Hvammkots, í Seltjarnarnesshreppi hinsvegar, skulu vera: Úr Dýjakrók sunnan Arnarnesslækjar beina línu í grasgróna þúfu (Hnoðra) á Hnoðraholti, þaðan beina línu yfir Leirdal í markastein í Vatnsendahvarfi suðvestanverðu. Málskostnaðar, samtals kr. 163,00, greiðist að helmingi af eiganda eða umráðanda kirkjajarðarinnar Vífilsstaða, en að helm- ingi af eiganda jarðarinnar Fífuhvamms. Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir eigi mætt í hæstarjetti, þótt honum hafi verðið löglega stefnt. Málið hefir því verið. rekið samkv. 1. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna, og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Málið er landamerkjamál og var dæmt í merkja- dómi Gullbringu- og Kjósarsýslu 5. seft. f. á. af sýslumanni óg tilkvöddum meðdómsmönnum, en gjörðir merkjadómsins bera það eigi með sjer, að. meðdómsmennirnir hafi unnið eið eða drengskapar- heit áður en þeir leystu þetta dómatarf af hendi. Það eru nú að vísu engin bein fyrirmæli um það í landamerkjalögum nr. 41, 28. nóv. 1919, eins og í hinum eldri landamerkjalögum frá 1882, að með- 309 dómsmenn Í landamerkjamálum skuli vinna eið, en eiðtaka dómsmanna hefir frá fornu fari verið almenn regla í íslensku rjettarfari, enda sýna at- hugasemdir stjórnarinnar við 10. gr. frumvarps til fyrnefndra laga 28. nóv. 1919, að eigi hefir verið til þess ætlast að gjöra neina breytingu á hinum eldri. lögum að öðru leyti en því, að drengskaparheit komi í stað eiðs, sbr. 1. gr. laga nr. 29, 11. júlí 1911.. Hjer við bætist, að eiður er lögmæltur í líku tilfelli í 5. gr. laga nr. 35, 2. nóv. 1914. Samkv. þessum almennu reglum löggjafarinnar ber að láta meðdómsmenn í landamerkjamálum vinna eið, áður en þeir taka til starfa, og þar sem það, eins og áður segir, sjest eigi Í dómsgjörðunum að meðdómsmennirnir hafi unnið slíkan eið, verður ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og meðferð málsins fyrir merkjadóminum, heimvísa málinu og skylda merkjadóminn til að taka málið upp að nýju, Upp í málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur og meðferð málsins fyrir merkjadóminum á að vera ómerk og vísast málinu heim til nýrrar og löglegrar meðferðar. Stefndi, Sigurður Magnússon f. h. kirkju- stjórnarinnar, greiði áfrýjanda, Ísak Bjarnasyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að við- lagðri aðför að lögum. 310 Miðvikudaginn ?1. júní 1922. Nr. 17/1922. Bæjarstjórn Siglufjarðar. kaupstaðar (Gröm. Ólafsson) kegn Pjetri A. Ólafssyni (Björn P. Kalman), útaf útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur í, janúar 1922: „Hið umbeðns lögtak á ekki fram að fara“, Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir lagt fram í hæstarjetti nokkur skjöl til stuðnings skýrslu sinni um síldarsölu stefnda á Siglufirði sumarið 1920, og sýna þau, að stefndi hefir 16. júlí 1920 gjört sumning í Reykjavík við tvo menn þar um að selja þeim 500 máltunnur af herpinótasild veiddri á mótorskipið Reaper, er stefndi hjelt úti frá Reykjavík á sildveiðum við Norður- og Vesturland þá um samarið og skyldi færa sildina í land á bryggju á Siglufirði, að stefndi hefir ennfrem- ur símleiðis samið við mann á Akureyri um sölu á 400 máltunnum af nýrri síld af sama skipi, er einn- ig skyldi skilað á Siglufirði, og loksins að stefndi hefir selt hlutafjelagi á Siglufirði, einnig símleiðis, bræðslusild fyrir 1904 kr. Reaper kom nokkrum sinnum á Siglufjörð á tímabilinu frá 8.—19. ágúst og skilaði hinum um- samda afla að mestu leyti, eða alls 867!'/4 máltunnu, auk bræðslusildarinnar. Útsvarsálögu þá, er um er deilt í máli þessu, byggir stefndi á |. nr. 58, 28. nóv. 1919 um breyi- ingu á 1. nr. 30, 22. nóv. 1918 um bæjarstjórn á 3ll Siglufirði, 19. gr., en þar segir Í 3. málsgr., að leggja megi útsvar meðal annars á sildarkaup og síldar- sölu, þótt sú atvinna sje rekin enn styttri tíma, 9: en 8 vikur. Eftir því verður því að eins lagt út- svar á kaup og sölu síldar á Siglufirði, að kaupin gjörist þar, og sjeu þannig vaxin, að þau verði talin atvinna. En nú er það, eins og fyr getur, upplýst, að stefndi hafi sumpart með skriflegum samningi og sumpart símleiðis selt frá Reykjavík síld þá alla, er Reaper flutti til Siglufjarðar, en það eitt, að skipið skilaði síldinni á Siglufirði, verður út af fyrir sig eigi talið kaup og sala. Það verður því eigi litið svo á, að umgetin sildarsala heimili útsvarsálagn- ingu á stefnda á Siglufirði, og verður samkv. því að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð. Málskostnað þykir áfrýjandi eiga að greiða stefnda og ákveðst hann 150 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Áfrýj- andi, bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar, greiði stefnda, Pjetri A. Ólafssyni, 150 kr. í málskostn- að, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í máli þessu hefir bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar kraf- ist lögtaks á 225 króna aukaútsvari, er lagt hefir verið á Pjetur A. Ólafsson konsúl, til heimilis hjer Í bænum, í tjöðum kaupstað fyrir árið 1920. Byggir bæjarstjórnin heimildina til útsvarsálagn- ingar þessarar á því, að gjörðarþoli hafi veitt, saltað og selt síld á Siglnfirði sumarið 1920. Gjörðarþoli hefir neitað því afdráttarlaust, að hann hafi saltað síld á Siglufirði umrætt ár, og er þeirri neitun hans ekki hnekt. 21 312 Hinsvegar hefir gjörðarþoli kannast við að hafa gjört m./k. „Reaper“ út á sildveiðar hjeðan úr bænum sumarið 1920 og hafi skipið veitt við Vesturland og Norðurland og komið nokkrum sinnum inn á Siglafjörð á tímabilinu frá 8.—19. ágúst til þess að skila afla sínum, er hann hafi selt þangað hjeðan gegnum símann. Auk þess kannast gjörðarþoli við að hafa selt til Siglufjarðar 1—2 síldarfarma, er hann átti á Vestfjörðum, en þessá starfsemi sína kveður hann ekki hafa bakað sjer útsvarsskyldu á Siglufirði. Því er ekki eina sinni haldið fram í málinu, að m./k. „Reaper“ hafi verið haldið út frá Siglufirði, eða að skipið hafi gjört þar annað eða meira en skila síld þeirri, er gjörðarþoli hefir skýrt frá, að hann hafi selt þangað, eða að gjörðarþoli eða annar maður í umboði hans hafi komið á Siglufjörð ár:ð 1920 til þess að reka þar atvinnu, og yfirleitt verður að byggja á skýrslu gjörðarþola um atvinnurekstur hans á Siglufirði umrætt ár, þar sem ekkert er upplýst Í málinu, er ósanni hana. Rjetturinn fær því ekki sjeð, að upplýst sje í málinu, að gjörðarþoli hafi rekið Í Siglafjarðarkaupstað á árinu 1920 noxkra þá atvinnu, er hafi bakað honum útsvarsskyldu þar eftir 19. gr. laga nr. 58 frá 28. nóv. 1919 um breytingu á lögum nr. 30 frá 99. nóvember 1918 um bæjarstjórn á Siglafirði, sem gjörðarbeið- andi hefir skírskotað til, nje öðrum lögum. Verður útsvarsálagn- ing sú, sem hjer er um að ræða, því að teljast óheimil að lögum og útsvarið ekki tekið lögtaki. 313 Föstudaginn 23. júní 1922. Nr. 4/1922. Þorleifur Jónsson (Björn P. Kalman) . gegn Olafi Blöndal í. h. Tang £ Riis (Pjetur Magnússon), útaf vanefndum á greiðslu fyrir kjöt. Dómur gestarjettar Snæfellsness- og Hnappadalssýslu 15. sept. 1921: Stefndi, Þor- leifur Jónsson, bóndi á Hömrum í Hraunhreppi, greiði stefnanda Ólafi verlunarstjóra Blöndal í Skógarnesi fyrir hönd Tang á Riis s. st. 666 kr. 34 aur, með 50/, ársvöxtum frá 1. jan. þ. á. til r borgunardags og 40 kr. í málskostnað. Dómi þessum ber að fullnægja ínnan 3 sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Aðalágreiningsefnið milli aðilja eins og málið ligg- ur fyrir hæstarjetti, er það, hvort stefndi hafi haft heimild til að láta áfrýjanda ógreiddan fimta hluta þess verðs, er áfrýjandi telur stefnda hafa lofað við- skiftamönnum sínum fyrir sláturafurðir haustið 19!9, og nemur sá hluti 668 kr. 10 aur. fyrir áfrýjanda. En rjett sinn til þess byggir stefndi á því, að hann. hafi að eins lofað viðskiftamönnum sínum sama verði og Sláturhúsið í Borgarnesi gæfi, og þar sem Slátur- húsið hafi eigi greitt viðskiftamönnum sínum fimta hlutann af upphaflega. tilteknu verði þess, þá geti hann heldur ekki verið skyldur til frekari greiðslu. Áfrýjandi heldur því hins vegar fram, að stefndi hafi lofað Borgarnesverði eða hæsta verði, er þar fengist, og að þó að loforð stefnda ætti að miðast við verð Sláturhússins, þá hafi stefnda þó brostið 21* 314 heimild til nefnds frádráttar, þar sem loforð hans hafi verið án allrar takmörkunar. Það er sannað í málinu, aðallega með verðaug- lýsingum stefnda, að stefndi hafi, án nokkurrar tak- mörkunar, lofað viðskiftamönnum sinum sama verði — tilteknu verði eftir flokkum — fyrir sláturafurðir nefnt haust og Sláturhúsið í Borgarnesi ljet uppi þá um haustið fyrir kjötkauptið. Mátti áfrýjandi því líta svo á, að stefndi hefði lofað verði Sláturhúss- ins, enda hafa kjötkaupmenn bæði í Borgarnesi og Stykkistólmi borgað það verð, án nokkurs frádrátt- ar. Þessari ályktun getur það ekki raskað, þó að Sláturhúsið, sem er Í sameign fjelagsmanna sinna, samvinnufjelag, samkv. heimild í fjelagslögum sín- um, ljeti fjelögum sínum ógreiddan fimtung upphaf- lega tiltekins verðs sins. Ætti áfryjandi því Í raun- inni heimtingu á endurgreiðslu nefnds mismunar, 668 kr. 10 aur., af hendi stefnda. En þar sem áfrýj- andi hefir einvörðungu áfrýjað gestarjettardóminum sjer til sýknu'og hann með dóminum, auk vaxta og málskostnaðar, var að eins dæmdur til að greiða stefnda 666 kr. 34 aura, þá getur hærri krafa en dómsupphæðin ekki komið hjer til greina, en fyrir henni ber að sýkna áfrýjanda, og þarf þá eigi að rannsaka aðrar varnarástæður hans. Eftir þessum úrslitum ber steinda að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, og ákveðst hann 300 kr. en málskostnaður í hjeraði þykir eftir atvikum mega falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn, Þorleifur Jónsson, á að vera sýkn at kröfum stefnda, Ólafs Blöndal í. h. verslunar Tang á Riis í Skógarnesi. 315 Málskostnaður í hjeraði falli niður, en mála- kostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 300 kr., að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu dags 8. apríl þ. á. hefir Ólafar verslunarstjóri Blöndal í Skógarnesi fyrir hönd verslunar Tang á Riis s. st. höfðað mál þetta fyrir gestarjetti sýslunnar gegn Þorleifi Jóns- syni bónda á Hömrum í Hraunhreppi og hefir stefnandi gjört þær rjettarkröfur, að stefndi verði dæmdur til greiðslu á verslun- skuld kr. 719.98 ásamt 19/o ársvöxtum frá stefnudegi til borgun- arðags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Mál þetta er risið út af verslunarviðskiftum stefnda við verslun Tang á Riis í Skógarnesi árin 1919 og 1920. Stefndi heldur því fram, að stefnandi hafi lofað því að stefndi fengi allar útteknar vörur við verslunina með sama verði og verslun Jóns Björnssonar á. (Co. í Borgarnesi, seldi sömu vörutegundir, en þetta loforð hafi stefnandi ekki efnt, heldur fært útteknar vörur með hærra verðlagi, ennfremur hafi stefnandi ekki fært stefnda til tekna !/, hluta verðs sláturfjárafurða frá haustinu 1919 en hafi þó lofað að borga sama verð fyrir þær og verslun Jóns Björnssonar Æ Co. í Borgarnesi, og sú verslun hafi borgað út tjeðan fimta hluta verðsins; loks mótmælir stefndi því, að stefnandi leggur 7, ársvexti á skuld stefnda eins og hún er tal- in við árslok 1920 og á ný 7*/, Í gestarjettarstefnunni 8. apríl þ. á. Í frumvörn sinni krefst stefndi sýknunar að fullu og auk þess málskostnaðar greiðslu af hálfu stefnanda, en síðar undir rekstri málsins hefir hann að höfðaðri gagnsök sundurliðað kröfur sínar þannig, að hann krefst að sjer verði í viðskiftum við versl- unina færðar til tekna eftirgreindar upphæðir: 1. Offært verð úttekinnar vöru 1919 miðað við Borgarnesverð . „20. 2... 0... kr 6140 9. Offært verð úttekinnar vöru 1920 miðað við Borgarnosverð „0... 87.12 8. !/, verðs sláturfjárafurða frá haustinu 1919. . . — 668.10 4. 8%, vextir af upphæðum þessum samtals kr. 767.22 — 6138 Samtals kr. 828.60 316 Stefnandi hefir mótmælt kröfum stefnda og krafist dóms samkvæmt stefnunni. Stefndi hefir ekki neitað því, að vöru- magn úttekinnar og innlagðrar vörn í viðskifttum hans við versl- unina þessi ár sje rjett talið, og er því ekki ágreiningur um það, heldur um verðlagið á vörunum. Til stuðnings kröfum sínum um lækkun á verði úttekinnar vöru 1919 og 1920 niðnr í verð við verslun Jóns Björnssonar í Co. í Borgarnesi, hefir stefndi lagt fram vottorð dags 12. mai þ. á. frá 8 bændum í Staðarsveit, þeim Jóni G. Sigurðssyni, Ás: mundi Jónssyni og Eiríki Sigurðssyni um að stefnandi hafi lýst því yfir á fundi Í Hofgörðum haustið 1920, að sama verð yrði á útteknum vörum í Skógarnesi það ár og hjá versluu Jóns Björns- sonar á Co. í Borgarnesi, og er vottorð þetta staðfest fyrir rjetti af 2 hinum fyrstnefndu vottorðsgefendanna undir rekstri málsins með þeirri athugasemd, að þeir hafi skilið þetta svo, að verðlag þetta ætti að minsta kosti að gilda aðalvörurnar. Ennfremur hefir stefndi lagt fram vottorð stefnanda dags 30, desbr. 1919 um að Þorsteini Einarssyni í Litluþúfu sje lofað verðlagi þessu á matvöru, kaffi og sykri, og einnig vottorð frá Lifgjarni Hall- grimssyni á Ranðamel dags 20. mai þ. á. um að hann hafi fengið samskonar afslátt hjá stefnanda samkvæmt loforðum hans; ennfremur brjef stefnanda dags. 13. júlí f. á. til sjera Jóns N. Johannessens á Staðastað, innihaldandi tilboð um sama verð á útteknum nauðsynjavörum og hjá verslun Jóns Björnssonar é Co. í Borgarnesi, svo og vottorð Hjörleifs Björnssonar og Halldórs Erlendssonar dags. 21. júní þ. á. um að stefnandi hafi í viðtali í febrúar 1919 í stofunni á Hjarðarfelli sagt, að sama verðlag yrði á útlendri og innlendri vöru og hjá Jónunum í Borgarnesi, og er vottorð þetta staðfest fyrir rjetti í máli þessn. Að því er snertir vottorð þeirra Staðarsveitinganna athugast, að fyrst og fremst nær það aðeins til viðskifta við verslunina árið 1920 en ekki árið 1919, og að því sleptu verður ekki álit- ið að stefndi, er árið 1920 bjó á Höfða í Eyjarhreppi, geti bygt rjett til vörnverðs á ummælum stefnanda á fundi Í annari sveit. Og þótt nokkrum mönnum hafi verið lofað Borgarnesverði á út- teknum vörum, verður ekki þaraf leiddur almennur rjettur við- skiftamanna verslanarinnar, þar á meðal stefnda, til slíks verð- lags. Ummæli stefnda í stofunni á Hjarðarfelli við þá Hjörleif Björnsson og Halldór Erlendsson um verðlag hjá stofnanda, geta eigi heldur sem lanslegt tal í viðræðu haft skuldbindandi verknn 817 fyrir stefnanda, sem alment loforð til viðskiftamanna, er stefndi geti bygt á kröfu um verðlag á útteknum eða innlögðum vörum. Stefnandi hefir neitað því að hafa lofað stefnda Borgarnes- verði á útteknum vörum, og þar sem stefndi hefir eigi gegn neit- un stefnanda sannað, að sér hafi verið lofað öðru verði en í reikningnum greinir, geta athugasemdir hans við verð á úttekinni vöru við verslun stefnanda Í Skógarnesi eigi orðið teknar til greina. Þá hefir stefndi haldið því fram, að sjer beri rjettur til ógoldins fimtahlata af verði sláturfjárafurða þeirra, er hann haustið 1919 hafi lagt inn við verslun stefnanda í Skógarnesi og telur hann tjeðan fimta hluta nema að verðhæð kr. 668.10. Stefndi heldur því fyrst og fremst fram, að stefnandi hafi lofað sér sama verði fyrir sláturfjárafurðir þetta haust, sem borg- að yrði af verslun Jóns Björnssonar á Co. í Borgarnesi, en því hefir stefnandi neitað og stefndi eigi gegn neitun stefnanda sann- að að svo hafi verið. Um þetta atriði er upplýst Í málinu, að verslun Jóns Björns- sonar € Co. og Kaupfjelag Borgfirðinga í Borgarnesi borguðu út tjeðan fimtahluta, svo og kaupm. Sæm. Halldórsson í Stykkis- hólmi, að því er snertir viðskifti hans sunnanfjalls eða í Hnappa- dalssýslu, en að aftur á móti Sláturhúsið í Borgarnesi, er hafði aðalfjártökunra þar þetta haust og rjeð þar verðlaginn, borgaði ekki út fimtahlutann. Úrlausn þessa atriðis verður því að vera undir því komin, hvaða sláturafurðaverð verslunin hafi lofað viðskiftamönnum sín- um yfirleitt haustið 1919. Um þetta er upplýst í málinu með framburði Guðbjarts óðalsbónda Kristjánssonar á Hjarðarfelli, að stefnandi ljet hann birta Í Staðarsveit þetta haust áætlunarverð á sláturfjárafurðum við Skógarnesverslun, sem átti að vera sama og: hjá Slátarhúsinu í Borgarnesi. , Ennfremur segir svo Í brjefi frá stefnanda til Jóns G. Sig- urðssonar óðalsbónda í Hofgörðum, dags. 6. 1919, framlögðu í málinu af stefnda: „Verslunin hjer ætlar sjer að gefa sama verð fyrir slátarafurðir í haust og Sláturhúsið í Borgarnesi, og treyst- um við yður til að láta það berast, Þetta staðfestist og at 2 brjefum frá nefndum Jóni G. Sigurðssyni til stefnanda fram- lögðum í málinu, dags. 7. sept. og 11. des. 1919, þar sem skýr- skotað er til fyrnefnds brjefs stefnanda dags. 6. sept. 1919 um að Skógarnesverslun borgi sláturafurðir haustið 1919 með sama 318 verði og Sláturhúsið í Borgarnesi, og einnig af framburði Jóns G. Sigurðssonar sem vitnis í málinu, er jafnframt skýrði frá, að verð á kjöti og gærum 1919 og 1920 hafi hjá Skógarnesverslnn verið Í samræmi við verð Sláturhússins í Borgarnesi. Um birtingar verslunarinnar haustið 1919 á verði sláturaf- urða það haust Í öðrum hreppum ea Staðarsveit, er ekki upp- lýs Í málinu. En þar sem þær verðtilkynningar, er fyrirliggja upplýsing. ar um, miðast við Sláturhúsið í Borgarnesi og upplýst er, að nefnt Sláturhús borgaði ekki viðskiftamönnum sínum tjeðan finta part verðs sláturafurðanna frá haustinu 1919, þykir ekki unt að skylda verslunina til að færa stefnda til tekna tjeðan fimta hluta, Stefnandi hetir á verslunarreikningi stefnda pr. 81. desbr. 1990 skuldað stefnda fyrir 7'/, vöxtum af skuld hans með kr. 46.64, þótt reikningur stefnda sýni, að hann var skuldlaus í árg- byrjun. í gestarjettarstefnunni í málinu svo og Í sókn sinni hefir stofnandi ennfremur krafist 7*/, ársvaxta frá stefnudegi til borg- unardags. ' Með þessu móti krefst stefnandi tvöfaldra vaxta, og með því að lánsviðskifti við verslunina eru miðuð við greiðslu fyrir árg- lok, þykir stefnandi aðeins eiga kröfu til vaxta frá ársbyrjun 1921. Frá kröfu stefnanda . . . . . =... kr 1998 ber því að draga umrædda vexti . 2. . „ 46.64 Eftir verða þá kr. O666,84 og ber að skylda stofnda til að greiða stefnanda upphæð þessa kr. 666 34 ásamt 59/, ársvöxtum, sbr. almenn viðskiftalög nr. 81, 1). júlí 1911, 38. gr., frá 1. jan. þ. á. til borgunardags. Svo ber stefnda og að greiða stefnanda málskostnað er ákveðst 40 kr. 319 Föstudaginn 23. júní 1999, Nr. 6/1929. Gísli Hjálmarsson gegn Hannesi Thorarensen í. h. Sláturfjelags Suðuriands (Pjetur Magnússon). Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Gísli Hjálmarsson, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. — Svo greiði hann og stefnda, Hannesi Thor- arensen, f. h. Sláturfjelags Suðurlands, er hefir látið mæta í málinu, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 27. sept. 1922. Nr. 30/1921. Hreppsnefnd Sauðárkrókshrepps (Jón Ásbjörnsson) gegn Kaupfjelagi Skagfirðinga (Pjetar Magnússon), útaf útsvari kaupfjelagsias. Urskurður fógetarjettar Skagafjarðarsýslu 4, júní 1921: Hið umbeðna lögtak á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Haustið 1920 gerði hreppsnefnd Sauðárkróks- hrepps Kaupfjelagi Skagfirðinga að greiða 5695 890 króna aukaútavar til hreppsins. Eftir að kaupfje- lagsstjórinn hafði árangurslaust krafist, að hrepps- nefndin lækkaði útsvarið, kærði hann það fyrir sýslu- nefnd Skagafjarðarsýslu, er á aðalfundi í. á. færði það niður í 1971 krónu. Samt sem áður krafðist hreppsnefnd Sauðár- krókshrepps þess, að allt útsvarið, er hreppsnefndin hafði gert kaupfjelaginu að greiða, yrði tekið lög- taki. Kaupfjelagið greiddi Í fógetarjettinum upphæð þá, er sýslunefndin hafði ákveðið, eða 1371 kr. en áleit sjer ekki skylt að greiða meira, og skaut ágrein- ingnum undir úrskurð fógeta. Gekk um þetta úr- skurður í fógetarjetti Skagafjarðarsýslu 4. júní f. á. á þá leið, að lögtakið ætti ekki fram að fara. Úrskurði þessum hefir hreppsnefnd Sauðárkróks- hrepps, að fenginni gjafsókn og með skipuðum málaflutn- ingsmanni, áfrýjað til hæstarjettar með stefnu, dags. 3. des. f. á. og Krafist þess, að úrskurðurinn verði úr gildi feldur og að lagt verði fyrir fógetann að framkvæma hið umbeðna lögtak, og úð hið stefnda kaupfjelag verði dæmt til að greiða hæfilegan máls- kostnað, eins og málið væri ekki gjafsóknarmál. Kaupfjelagið hefir hins vegar krafist, að úrskurð- urinn verði staðfestur og að áfrýjandi verði dæmdur til að greiða málskostnað eftir mati rjettarins. Þar sem í máli þessu eigi er ágreiningur um að hið steinda kaupfjelag hafi rekið útsvarsskylda atvinnu umrætt ár, heldur um það, hve hátt útsvar sje hæfilegt að það greiði, verður að telja að fulln- aðarlyktir sjeu orðnar á málinu með úrskurði sýslu- nefndar Skagafjarðarsýslu, og að eigi verði leitað úrlausnar dómstólanna um það. Verður því að fall- ast á það, að fógetinn synjaði um lögtakið og stað- festa hinn áfrýjaða úrskurð. 321 Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti, er ákveðst 150 krónur. Hinum skipaða sækjanda, málaflutningsmanni Jóni Ásbjörnssyni, ber málflutningskaup úr ríkissjóði og ákveðst það 120 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði skal óraskað. Hreppsnefnd Sauðárkrókshrepps greiði Kaup. fjelagi Skagfirðinga 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Skipuðum málflutningsmanni áfrýjanda, Jóni Ásbjörnssyni, greiðist 120 kr. í málsóknarlaun úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Það er upplýst í máli þessu, að útsvar það, sem krafist er lögtaks á, var kært til hlutaðeigandi sýslunefndar, sem breytti úrskurði hreppsnefndar, og er lagður fram úrskurður sýslunefnd- ar, er gjörðarþoli hefir fullnægt. Með því að nefndur úrskurður er í lögmætu formi, verður að telja að fógetarjettarinn sje ekki bær að dæma um gildi hans að öðru leyti (sbr. lög 4. nóv. 1887, 4. gr., hliðstæð þessu) og samkvæmt því úrskurðast: 322 Föstudaginn 29. sept. 1922. Nf. 39/1922. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Pjetri Hoffmann (Jón Ásbjörnsson). Brot á aðflutningsbannslögum á áfengi. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 3. júní 1922: Kærði Pjetur Hoffmann greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð, og sæti auk þess 4 daga einföldu fangelsi. Framangreint áfengi skal vera upptækt og eign ríkissjóðs. Allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað, þar með talinn varðhaldskostnaður, greiði kærður. Dóminum að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum, Dómur hæstarjettar. Brot kærða ber að heimfæra undir 8. gr. og 15. gr., 2. málsgr. laga nr. 91, 14. nóv. 1917, um aðflutn- ingsbann á áfengi, og þykir refsing hans hæfilega metin samkvæmt nefndum lagagreinum, sbr. 17. gr. laganna, 250 kr. sekt til ríkissjóðs. Átengi það, er umræðir í dómnum, með umbúðum, skal upptækt og eign ríkissjóðs, Allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda, 50 kr. til hvors, ber kærða að greiða. Því dæmist rjett vera: Kærði, Pjetur Hoffmann, greiði 250 króna sekt í ríkissjóð og allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin mál- 323 flutningslaun til sækjanda og verjanda, mála- flutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 50 kr. til hvors. — Framannefnt áfergi með umbúðum skal upptækt vera og eign ríkissjóðs. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Að kvöldi 21. april þ. á. fengu lögregluþjónar bæjarins grun um, að kærði Pjetur Hoffmann hjer í bænum, hefði um hönd ólöglega sölu á áfengi. Til þess nú að ganga úr skugga um þetta, fór Hermann nokkur Erlendsson, sjómaður hjer í bænum, heim til kærða, að fyrirlagi annars lögregluþjónsins, fyrst kl. 10 um kvöldið og keypti 1/, flösku af brennivíni hjá kærða og borg- aði honum T kr. 50 au, fyrir '/, flöskuna. Nokkru síðar sama kvöldið fór tjeður Hermann Erlendsson aftur heim til kærða, pantaði hjá honum heilflösku af brennivíni, fjokk á flöskuna að vörmu spori hjá kærða og borgaði honum lóð kr. fyrir áfengið, en glerið lagði Hermann sjálfur til. Kærði hefir kannast við þessi viðskifti. Ennfremur er það sannað með játningu kærða og öðrum gögnum, að þetta sama kvöld seldi hann Jónasi Sigurðssyni og Alfons Hannessyni, sjó- mönnm hjer í bænum, sína hálfflöskuna hvorum af brennivíni, og borguðu þeir honum, Alfons Hannesson 7 kr. fyrir flöskuna en Jónas Sigurðsson 7 kr. 50 aur. Þetta umrædda kvöld var gjörð húsleit hjá kærða og fundust hjá honum pjáturdunkur með á að giska 2—3 lítrum af ómenguðum spiritus og 1 fl. kognak. Tók lögreglan áfengið í sínar vörslur. Kærði hefir gefið þá skýrslu fyrir rjettinum, að áfengið hafi hann keypt af manni í Reykjavík, er hann áleit að væri þýskur, þar eð hann talaði á eigi góðri dönsku og kvaðst vera á þýskum togara. Kveðst kærði hafa borgað 15 kr. fyrir spfritusinn, en 6 kr. fyrir kognaksflöskuna. Eftir framburði kærða keypti hann áfengi þetta meðan hann dvaldi í Reykjavík í vetur, en þangað fór hann Í mars, en kom hingað aftur 9. apríl. Kærði hefir eigi áður sætt hegningu fyrir neitt lagabrot, en 324 hann hefir orðið 4 sinnum sekur um brot á lögreglusamþyktum Reykjavíkur og Ísafjarðar, í öll skiftin tyrir að hafa verið drukk- inn á almannafæri, sem sje Í Reykjavík tvisvar, árið 1920 og 91, og fjekk 70 kr. sekt í fyrra skiftið en 50 kr. sekt í síðara skift- ið, á Ísafirði 50 kr. sekt 1921 og 100 kr. sekt 1922. Með framangreindum aðgerðum hefir kærði orðið brotlegur við lög nr. 91, 14. nóv. 1917 um aðflutningsbann á áfengi, þar sem hann á ólöglegan hátt hefir keypt áfengi, er hann eigi hefir sagt til, og verður þá, samkvæmt 11. gr. þeirra, að líta svo á, að hann hafi gjörst brotlegur gegn 1. gr. laganna, og þykir refs- ing sú, er hann hefir unnið til, hæfilega ákveðin eftir 14. gr. þeirra 250 kr. sekt til ríkissjóðs, og þar sem það er sannað, að kærði hefir selt áfengi til framangreindra 3. manna, þykir hann ennfremur eiga að sæta fangelsisrefsingu, er ákveðst 4 daga ein- falt fangelsi samkvæmt 14 gr. tjeðra laga. Allan af málinu leidd. an og leiðandi kostnað, þar með talinn varðhaldskostnaður, greiði kærði. Framangreint áfengi dæmist upptækt og verður eign rikissjóðs. Málinu hefir verið hraðað tilhlýðilega og meðferð þess vitalaus. Föstudaginn 20. sept. 1922. Nr. 33/1922. Bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar Ben Theodor Jakobssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkis- sjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 325 Mánudaginn 2. okt. 1999. Nr. 30/1922. Einar Viðar (Björn P. Kalman) N gegn Ólafi Jóhannssyni (Þ. Magnússon). Víxilmál. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 38. júní 1922: Stefndir Þorsteinn J. Sigarðsson og Einar Viðar greiði, báðir fyrir annan og.annar fyrir báða, stefnandanum Ólafi Jó- hannssyni 4000 krónur ásamt 60/, ársvöxtnm frá 10. janúar þ. á. til greiðsludags, '/,%/, af upphæðinni í þóknun og kr. 19,50 í afsagnarkostnað. Auk þess greiði stefndur Þorsteinn stofnanda kr. 460,50 í málskostnað. — Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með pví að víxill sá, er ræðir um í hinum áfrýjaða dómi, var afsagður sökum greiðslufalls á heimili stefnda, Hverfisgötu 74, en þar var eigi, sam- kvæmt víxlinum, heimild til að láta afsögn fara fram, er víxilrjettur glataður gegn áfrýjanda, og verður því að fella gestarjettardóminn úr gildi að því er til áfrýjanda tekur, og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í þessu máli, Í málskostnað fyrir gestarjettinum og hæstarjetti þykir rjett, að stefndi greiði áfrýjanda 200 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandimn, Einar Viðar, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Ólafs Jóhannssonar, i þesgu máli. Stefndi greiði áfrýjanda 200 kr, í máls- 326 kostnað fyrir gestarjetti og hæstarjetti, að við- lagðri aðför að lögum. Forsendnr hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu birtri 15. mal þ.á. af Ólafi Jóhannssyni skipstjóra, gegn kaupmönnunum Þorsteini J. Sigurðssyni, Hverfisgötu 32, er rekur verslun í Aust- urstræti 12, og Einari Viðar, Laufásveg 36, til greiðslu á 4000 króna eftirstöðvam af 8000 króna vixli, útgefnum 10. nóvember f. á. af steindum Einari Viðar og samþyktum af stefndum Þor- steini til greiðslu til stefnanda 10. janúar þ. á, en afsögðum vegna greiðslufalls 12. s. m. Hefir stefnandi krafist þess, að stefndu verði in soliðum dæmdir til að greiða sjer framangreind- ar 4000 krónur ásamt 6'/o ársvöxtum frá 10. janúar þ. á til greiðsludags, '/s *í, af upphæðinni í þóknun, kr. 19,50 í afsagnar- kostnað og málskostnað að skaðlausa. Nemur hann eftir fram- lögðum reikningi, sem kemur heim við lágmarksgjaldskrá mála- flutningsmannafjelagsins, kr. 460,50. Stefndur Þorsteinn J. Sigurðsson hefir hvorki mætt nje mæta látið og er honum þó löglega stefnt. Verður því að því er hann snertir eftir NL 1—4—32 og tilsk. júní 1796 2. gr., sbr tilsk. 15. ágúst 1832, 8. gr, að dæma málið eftir framlögðum skjölum og skilríkjum, og þar sem stefnandi hefir lagt fram Í málinu hinn umrædda vixil ásamt afsagnargjörð, verða kröfur hans gegn steindum Þorsteini teknar til greina að öllu leyti. Stefndur Einar Viðar hefir látið mæta Í málinu og haldið því fram, að hinn framlagði víxill sje ekki vistaður víxill. Hann hafi átt að greiða og þar af leiðandi að afsegja Í Austurstræti 12, og þar sem afsögnin hafi eigi farið fram þar, heldur í Hverf- isgötu 74, sje hún ólögleg og víxilrjettur á hendur sjer glataður. Hefir hann því krafist sýknunar af kröfum stefnanda í milinn og 400 króna málskostnaðar hjá honum. Rjetturinn telur það nú vafalaust, að meining hlutaðeig- enda, og þá einnig stefnds Einars Viðars, með því að setja klausuna > Víxillinn greiðist til hr. Ólafs Jóhannssonar skipstjóra e { víxilinn, hafi verið sú, að vista hann á heimili Ólafs, þótt ákvæðið sje ekki sem höndulegast orðað. Ef hlutaðeigendur hefðu ekki viljað hafa víxilinn vistaðan, þurftu þeir ekki annað en að strika með öllu út orðin; > Víxjlinn 321 greiðist í Landsbankanume, sem í eyðnblaðinu hafa staðið. Það getur heldur ekki hafs verið meining þeirra með hinni umræddu klausu, að hún ætti að skiljast sem framsal á víxilupphæðinni fra Viðar til Ólafs, eins og stefndur hefir haldið fram, því slíkt framsal felst í eyðuframsali því, er Viðar ritaði aftan á víxilinn í sambandi við afhendingu víxilsins til Ólafs. Þar sem afsögnin fór fram á lögmæltum tíma á heimili Ólafs Jóhannssonar, verður rjettarinn að telja hana lögmæta, og hefir stefnandi þá einnig varðveitt víxilrjett sinn á hendur stefndum Einari Viðar, og verður þá einnig að því er Einar Viðar snert- ir að taka kröfur stefnanda til greina, að öðru leyti en því, að rjett þykir að málskostnaður falli niður að því er hann snertir. Miðvikudaginn 4. okt. 1922. Nr. 8/1922. Jón L. Hansson (P. Magnússon) gegn Snæbirni Kristjánssyni (L. Fjeldsted) og Einari M. Jónassyni, sýslumanni (Enginn). Útaf rjetti áfrýjanda til ábýlisjarðar sinnar. Dómur ankarjettar Barðastrandarsýslu 10. okt. 1921: Stefnandi Jón L. Hansson hefir afsalað sjer ábúðarrjetti á jörðinni Hlíð í Þorskafirði, sem þannig er lok- ið. Hann greiði í eftirgjald eftir nefnda ábúðarjörð sína frá far- dögum 1914 til brottfarar, gildandi árlegt verðlag á smjöri og ám með lömbum, og bæti stefndum þannig upp árlegt þegar greitt eftirgjald. Við brottför af jörðinni svari hann til álags, eftir mati úttektarmanna hreppsins, með fullri hliðsjón af umbót- 22 328 uni lögum samkvæmt, svo greiði hann og í kostnað af málssókn þessari stefndam 150 krónur. Dóminum að fullnægja með 15 daga fyrirvara frá lögbirtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Aðalkrafa áfrýjanda hjer fyrir rjettinum er, að hiun áfrýjaði dómur verði ómerktur og að málinu verði vísað heim aftur til nýrrar og löglegrar dóms- áleggingar. En til vara krefst hann, að dóminum verði hrundið og breytt á þá leið, að stefndi Snæ- björn Kristjánsson verði dæmdur til að gefa áfrýj- anda afsalsbrjef fyrir jörðinni Hlíð í Þorskafirði gegn 2600 króna endurgjaldi, og til þrautavara, að með dómi hæstarjettar verði viðurkendur lifstíðarábúðar- rjettur áfrýjanda á jörðinni Hlíð gegn 150 kr. árlegu eftirgjaldi. Þá krefst hann og að stefndu verði báð- ir in solidum eða hvor í sínu lagi í því hlutfalli, sem rjetturinn ákveður, dæmdir til að greiða máls- kostnað fyrir hæstarjetti að skaðlausu, svo og málg- kostnað fyrir undirrjetti eftir mati rjettarins. Loks krefst hann, að hjeraðsdómarinn verði látinn sæta sektum eða til vara aðfinslu fyrir ólöglega meðferð málsins. Hjeraðsdómarinn, Einar M. Jónasson, sem stefnt hefir verið til ábyrgðar í málinu, hefir hvorki mætt nje mæta látið í rjettinum, og hefir þó stefnan verið löglega birt honum. En stefndi Snæbjörn Kristjáns- son hefir látið mæta, mótmælt ómerkingar- og heim- vísunarkröfu áfrýjanda og krafist að verða sýknaður og að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur með þeirri breytingu, að eftirgjaldið eftir jörðina Hlíð teljist frá fardögum 1915. Og til vara krefst hann að vera algjörlega sýknaður af vara- og þrautavarakröfu 329 áfrýjanda. Loks krefst hann einnig málskostnaðar fyrir hæstarjetti eftir mati rjettarins. Með því að ekki var leitað sátta um gagnkröt- ur þær, er stefndi setti fram í varnarskjali sínu fyrir undirrjettinum, og ekki var stefnt til að fá dóm fyrir þeim, brast hjeraðsdómarann alla laga- heimild til að dæma um kröfur þessar að efni til, og verður því að ómerkja hinn áfrýjaða dóm að þessu leyti. Hinsvegar er það tekið fram í forsendum auka- rjettardómsins, að kröfur áfrýjanda á hendur stefnda verði ekki teknar til greina, og verður því að líta svo á, að dæmt hafi verið um kröfur þessar í hjer- aði, þótt þess sje ekki getið í dómsorðinu, og er því heimild til að leggja dóm á þessi atriði hjer fyrir rjettinum Áfrýjandi hefir leitt vitni í málinu eftir að dómur var kveðinn upp í hjeraði. En sönnun er enn ekki fengin fyrir því, að stefndi hafi bundið það fastmælum við áfrýjanda, að selja honum jörðina Hlíð í Þorskafirði, nje lofað honum |lifstíðarábúð á jörðinni gegn 130 króna árlegu eftirgjaldi. Ber því að sýkna stefnda bæði af varakröfu og þrautavara- kröfu áfrýjanda. Ákvæði undirrjettardómsins um málskostnaði í hjeraði standi óbreytt. Það er ekki næg ástæða til að sekta undirdóm- arann fyrir ólöglega meðferð málsins. En með því að hann án allrar lagaheimildar kvað upp efnisdóm um gagnkröfur steinda, og áfrýjandi gat ekki fengið dóminn feldan úr gildi að þessu leyti, nema með því að áfrýja honum, þá þykir rjett að skylda hjer- aðsdómarann til að greiða áfrýjanda málskostnað gt 330 fyrir hæstarjetti, er ákveðst 400 kr. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Snæbjörn Kristjánsson, á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda Í þessu máli. Áfrýjandi, Jón L. Hansson, greiði stefnda, Snæbirni Kristjánssyni, 150 kr. í málskostnað í hjeraði. Að öðru leyti skal hinn áfrýjaði aukarjett- ardómur ómerkur vera. Sýslumaður Einar M. Jónasson greiði áfrýj- anda 400 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en að öðru leyti fellur málskostnaður í hæstarjetti niður. Málskostnaðarákvæðum dómsins skal fyll- nægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu dagsettri 7. mal 1921 hefir Árni Árnason frá Höfðahólum, sýslunefndarmaður, fyrir hönd Jóns L. Hanssonar í Hlíð í Þorkafirði höfðað mál þetta, fyrir aukarjetti Barða- strandarsýslu hinn 9. júni þ. á. gegn Snæbirni hreppstjóra Kristjánssyni í Hergilsey, og gjört þessar kröfur fyrir hönd um- bjóðanda síns: 1. að stefndur gefi umbjóðanda hans Jóni L,. Hanssyni afsal fyrir jörðinni Hlið Í Þorskafirði frá fardörum 1921, gegn 2600 króna greiðslu fyrir hana. 2. til vara, að stefnd- ur gefi Jóni L. Hanssyni lifstíðarábúð á jörðinni, gegn 180 króna árlegu eftirgjaldi, og að stefnanda að síðustu við burtför sína frá jörðinni verði greiddur mismunurinn á virðingu jarðarinnar, eins og hún þá verður, og söluverði hennar 2600 krónnm. Að síðustu krefst hann málskostnaðar út Í ystu æsar, og ekki undir 500 kr. til sáttakærudags 18. okt. 1920, eftir reikningi eða nati, eða hvorutveggja. 331 Stefndur í málinu, Snæbjörn hrstj. Kristjánsson í Hergilsey, hefir aftur á móti krafist sýknunar af öllum kærum og kröfum stefnanda, og ennfremur samkvæmt framlagðri gestarjettarsátt milli aðilja frá 3. júní þ. á. gjört þessar kröfur: 1. að stefnandi verði dæmdur að hafa fyrirgjört rjetti sínum kaupa sem ábúðar á jörðinni Hlíð. 2. að hann greiði til sín eftirgjald eftir jörðina Hlíð eftir gildandi árlegri verðlagsskrá á smjöri og ám með lömbum. 3. að hann svari til fulls ofanálags á jörðina þá hann frá henni fer. 4. að hann greiði sjer allan kostnað af málssókn- inni eftir mati jettarins. Að því er sjeð verður, eru tildrög málsins þessi, að vorið 1914 kom til tals milli aðilja um kaup og sölu á jörðinni Hlíð á Þorskafirði, sem er eignarjörð stefnds; var verðið ráðgjört 2600 krónur, að því er stefnandi hermir, og flutti stefnandi Jón L. Hansson þá um vorið á jörðina, en ekkert gjörðist endanlegt milli þeirri um kaupin í það sinn, enda fól stefnandi þriðja manni að fastgjöra þan fyrir sína hönd, að því er honum segist frá, sem ótvírætt bendir til, að kaupin ekki voru fastráðin í þetta sinn. að öðra leyti hefir ekkert komið fram í málinu, er upplýsi um, að þriðji maður sá, er falið var að gjöra út um kaupin, hafi framkvæmt það, eða á nokkurn hátt gengið frá því máli, hvorki munnlega eða skriflega, og þá heldur ekki tilkynt stefnanda neitt í þá átt, að hann hefði fest kaup á jörðinni fyrir hans hönd, svo stefnandi geti bygt kröfu á því til handa sjer, og heldur ekki hefir stefnanda tekist með vitnaframburði, eða á annan hátt, að færa rök að því, að honum hafi verið lofað jörðin, hvað þá held- ur seld, enda því tvímælalaust neitað af stefndum. Ekki virðist. hægt að gefa stefndum heldur sök á því, að umboðsmaðar stefn- anda ekki hefir rækt starfið eins og til var ætlast af honum, að. sögn stefnanda. Af framangreindum ástæðum verður aðalkrafa. stefnanda ekki tekin til greina, um að skylda stefndan að gefa. umbjóðanda hans, Jóni L. Hanssyni, Hlíð, afsal fyrir tjeðri jörð. Aftur á móti, að því er varakröfur stefnanda snertir, virðist ekki ástæða að taka þær sjerstaklega til athugunar, með því sætt sú, er aðiljar gjörðu milli sín fyrir gestarjetti Barðastrandarsýslu að Stað 3. júní s. 1, framlagt rjskj. 6 í málinu, sem umboðsmaðar stefn- anda ekki hefir sjorstaklega vjefengt eða mótmælt sem ólögmætri, eða komandi í bága við umboð hans frá 9. sept. 1920, verður að teljast koma í bága við þær kröfar, og útiloka þær, og geta þær þegar af þeim ástæðum ekki orðið teknar til greina, enda virð- 332 ast þær þess eðlis, að þær standi og eða falli með aðalkröfu stefnanda, eftir því sem á hana yrði litið. Þar sem þannig hvorki aðal- eða varakröfur stefnanda verða til greina teknar, virðist ekki hjá því komist, eftir málsfærslunni hjer fyrir rjettinum að leggja gestarjettarsátt aðilja frá 3. júní s. 1. til grundvallar fyrir úrslitum þessa máls, og ber því: 1. að skylda stefnanda, Jón L. Hansson, að fara skilyrðis- og útburðar- laust af jörðinni Hlíð í Þorskafirði, og þannig að hafa fyrirgjört ábúðarrjetti sínum. 2. að hann greiði stefndum mismun á eftir- gjaldi eftir jörðina Hlíð, er svari til árlegs greidda eftirgjalds, og þess, er greiða bar eftir verðlagsskrá hvert ár, í smjöri og ám með lömbum, allan þann tíma, er hann fyrst fluttist á jörð- ina, til þess tíma hann frá henni fer. 3. að hann svari til álags á jörðina eftir mati úttektarmanna, lögum samkvæmt. (Umboðs- maður stefnanda hjer fyrir rjettinum hefir ekki Bjerstaklega mót- mælt því, að þessar kröfur fælust Í sættinni). 4. og að hann greiði steinda kostnað hans af máli þessu, er ákveðst 150 krónur. Miðvikudaginn 18. okt. 1922 Nr. 19/1922. Árni J. Hafstað, Þórarinn Sigurjónsson og Jón Jónsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Kr. P. Briem (Enginn). Landamerkjamál. ÓOmerkingardómur. Dómur merkjadóms Skagafjarðarsýslu 81, mai 1921: Landamerki milli Grænhóls í Skarðshreppi annars- vegar og Víkur og Glæsibæjar í Staðarhreppi hinsvegar (Glægi- bæjar að því leyti, sem sú jörð á óskift beitiland með Vík) skula vera þessi: 333 Bein lína úr miðjum Ferjuhamarskletti, sem er austan Hjer- aðsvatna fast við Hjeraðsvötn (skagar út Í þau) niðar frá bæjar- tóttunum á eyðibýlinu Ferjuhamri, og lítið eitt norðar en þær, vestur í Tröllhöfða, þar sem merkin milli Víkur og Hólkots eru á honum. Merkjavörðu á miðjum Ferjuhamskletti skulu aðilar hlaða, og fer um það eftir lögum nr. 41, 28. nóv. 1919, Í. gr. Dagkaup dómenda skal vera 15 kr. á dag og að auki ó kr. á dag í ferðakostnað, þegar um það er að ræða. Málskostnaður fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför, Dómur hæstarjettar. Mál þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með áfrýjunarleyfi, dags. 12. april 1922. Í hæstarjetti hefir aðeins verið mætt af hálfu áfrýjandans Jóns Jónssonar, 08 stefndi hefir eigi mætt þó að honum hafi verið löglega stefnt. Málið hefir því verið. flutt skriflega samkvæmt 38. gr. hæstarjettarlaganna og €r dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. ð. júní 1796. Málið er landamerkjamál og lauk því í hjeraði með dómi kveðnum upp Í landamerkjadómi Skaga- fjarðarsýslu 31. maí 1921, af sýslumanni og tveimur meðdómsmönnum, en hjeraðsdómsgjörðirnar bera það ekki með sjer, að meðdómsmennirnir hafi unnið eið eða drengskaparheit áður en þeir leystu dómstarf þetta af hendi. Að vísu eru engin bein fyrirmæli um það Í landamerkjalögum nr. 41, 28. nóv. 19ið, eins og Í hinum eldri landamerkjalögum 1%. mars 1889, að meðdómsmenn í landamerkjamálum skuli vinna eið, en eiðtaka dómsmanna hefir frá fornu fari verið al- menn regla í íslensku rjettarfari, enda sjest það af athugasemdum stjórnarinnar við 10. gr. frumvarps 384 til fyrnefndra laga nr. 41, 28. nóv. 1919, að eigi var ætlast til þess að gjöra neina breytingu á eldri lög- um í þessu efni, að öðru en því, að drengskaparheit komi í stað eiðs, sbr. 1. gr. laga nr. 29, 11. júlí 1911. Hjer við bætist að eiður er lögmæltur í líku tilfelli, sbr. 5. gr. laga nr. 35, 2. nóv. 1914. Samkvæmt þessum almennu reglum löggjafar- innar ber að láta meðdómsmenn í landamerkjmálum vinna eið, áður en þeir taka til starfa, og með því að, eins og áður segir, eigi sjest af dómsgjörðunum að slík eiðfesting hafi farið fram í þessu máli, verð- ur ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og með- ferð málsins fyrir merkjadóminum, heimvísa málinu og skylda merkjadóminn til að taka málið upp að nýju. Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýj- anda Jóni Jónssyni og ákveðst hann 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur og meðferð málsins fyrir merkjadóminum á að vera ómerk, og vís- ast málinu heim til nýrrar og löglegrar með- ferðar. Stefndi, Kristinn P. Briem, greiði áfrýjanda Jóni Jónssyni 150 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti að viðlagðri aðför að lögum. 33) Miðvikudaginn 18. okt. 1922. Nr. 31/1922. Guðm. Jóhsnnsson (B. P. Kalman) gegn Pjetri M. Bjarnarson (Enginn). Víxilmál. Spurning um löglega afsögn vixils. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 18. júní 1921: Stefndir, G. Eiríkss og G. Jóhannsson, greiði, annar fyrir báða og báðir fyrir annan, stefnandanum Pétri M. Bjarnar- son, 2500 krónur ásamt 69/, ársvöxtum frá 15. marz þ. á. til greiðsludags, kr. 10,50 í afsagnarkostnað og 250 krónur Í máls- kostnað, alt innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið rekið samkv. 1. lið 2. málsgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. N.L. 1—4—392 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Þar sem útgefandi víxilsins, áfrýjandi þessa máls, hafði ekki ákveðið annan greiðslustað en heimili samþykkjanda, var samþykkjanda eftir því sem á stóð, samkvæmt 89. gr. víxillaganna heimilt að ákveða eða semja svo um við stefnda, að greiðslu- staður víxilsins skyldi vera á heimili hans, Lauga- veg 49. Með þessari athugasemd og að öðru leyti samkvæmt ástæðum snertandi áfrýjanda, sem til- greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann að því leyti sem honum er áfrýjað. Stefndi hefir hvoki mætt nie látið mæta í mál- inu. Verður því, samkv. þessum úrslitum, hvorugur aðili dæmdur til þess að greiða hinum málskostnað hjer í rjetti. 336 Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað, að því leyti sem honum hefir verið áfrýjað. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu birtri 19. april þ. á. af Pjetri M. Bjarnarson, kaupmanni, gegn Gað- mundi Eirikss heildsala og Guðmundi Jóhannssyni skipstjóra, báð- um til heimilis hjer í bænum, og hefir stefnandi krafist þess, að að stefndir verði dæmdir in solidum til að greiða sjer upphæð 2500 króna víxils, útgefins af steindum Guðmundi Jóhannssyni 15. desember f. á. og samþykts af stefndum G. Eiríkss til greiðsla 15. mars þ. á. en afsagðs sökum greiðslufalls 17. s. m. ásamt vöxtum, þóknun, afsagnarkostnaði og öðrum kostnaði, alt eftir vixillögum 18. janúar 1882, svo og málskostnað að skaðlausu sam- kvæmt reikningi að upphæð 250 krónur. Stefndur Guðm. Eirikss hefir látið mæta í málinu, en eng- um mótmælum hreyft gegn framangreindum kröfum stefnanda. Af hálfa stefnds Guðm. Jóhannssonar hefir hinsvegar verið kraf- ist sýknunar af kröfum stefnanda á hendur honum og málskostn- „ aðar hjá stefnanda. Sýknukröfu sýna byggir stefndur G. Jóhannsson á þvi, að þegar hann hafi gefið út víxilinn, hafi meiningin verið að hann væri vistaður í Landsbankanum og notaður til framlengingar öðrum vixli, sem hann hafi staðið sem útgefandi á en G. Firikss sem samþykkjandi. Að því er vistun snerti, hafi ekki staðið á víxlinum, er hann gaf hann út, annað en orðin: „ Víxillinn greið- ist“... sem era prentuð á hann, en síðar hafi verið bætt við orðunum: „P. M. Bjarnarson Laugaveg 49“. Þessa viðbót beri því að skoða sem fölsun á víxlinum, er gjöri það að verkum, að honum sje með öllu óskylt að svara til fjárhæðar víxilsins. Til vara hefir stefndur G. Jóhannsson haldið fram, að vix- illinn geti ekki talist vistaður á Laugavegi 49 og sje afsögnin, er fór fram þar, því ólögleg. 331 Rjetturinn verður nú að vera stefnanda samdóma um það, að í því að stefndur G. Jóhannsson fjekk samþykkjanda til ráð- stöfunar víxilinn með orðunum: „Víxillinn greiðist . . .“, án þess að ákveða sjálfur greiðslustaðinn, felist nægilegt umboð frá honum til handa samþykkjanda til að ákveða greiðslustaðinn, svo að stefndur geti eigi eltir á komið fram með þá mótbára gegn stefnanda, sem eignaðist víxilinn síðar, að víxillinn hafi átt að greiðast á öðrum stað, en hann tilgreindi. Sömuleiðis verður rjetturinn að fallast á, að vistun vixilsins á Laugavegi nr. 49 sje nægilega skýr, og vírillinn því rjettilega afsagður þar. Sýkn- unarkrafa stefnds (G. Jóhannssonar verður því ekki tekin til greina, heldur verður að taka kröfur stefnanda að öllu leyti til greina með því að málskostnaðarreikningur hans er Í samræmi við lágmarksgjaldskrá málaflutningsmaunafjelagsins. Föstudaginn 20. okt. 1922. Íslandsbanki (L. Fjeldsted) gegn Jóni Dúasyni og gagnsök (P. Magnússon) Um skaðabætur út af synjun bankans um innlausn seðla hans í gulli. tv to Nr. 11/19% Dómur bæjarþings Reykjavikur 26. mai 1921: Stjórn h/íj. Íslandsbanki, Reyjavík, greiði stefnanda Jóni Dúasyni skaðabætur eftir mati dómkvaddra, óvilhallra og skynbærra manna, þó eigi yfir 6250 kr. Málskostnaður fellur niður. — Dóm- innm ber að fullnægja áður 15 dagar eru liðnir frá löglegri birt- ingu hans og upphæðarskaðabótanna, að viðlagðri aðför að lögum. 338 Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hálfu Íslandsbanka með stefnu dags. 28. febrúar þ. á, að fengnu uppreistarleyfi dags. 8. s m., og krefst bankinn algerðrar sýknunar af kröfum stefnda, svo og málskostnaðar fyrir undirrjetti og hæstarjetti. Stefndi hefir frá sinni hálfu gagnáfrýjað málinu með stefnu útgefinni 31. maí þ. á., sömuleiðis að fengnu uppreistarleyfi dags. 22. s. m. Hefir hann hjer fyrir rjettinum fært aðalkröfu sína niður í 24612 kr.3 a., en fil vara krefst hann að bankinn verði dæmdur til að greiða honum 11744 kr. 65 a. og til þrautavara hefir hann krafist staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi, þó þannig, að hámarksákvæði skaðabótanna verði felt burtu úr dómnum. Loks krefst hann málskostnaðar fyrir báðum rjettum. Gagnáfrýjandi hefir lagt fram í hæstarjetti nokk- ur ný Skjöl, en skjöl þessi geta ekki leitt til annar- ar niðurstöðu en þeirrar, er komist hefir verið að í hinum áfrýjaða dómi, og ber því samkvæmt ástæð- um þeim, sem fram eru teknar í dómnum, að stað- festa hann. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að málskostn- aður í hæstarjetti í aðalsök og gagnsök falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal órask- að. Málskostnaður í hæstarjetti í aðalsök og gagnsök fellur niður. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðr Í aðför að lögum. 339 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Cand. polit. Jón Dúason hefir, að undangenginni árangurs- lausri sáttatilraun höfðað mál þetta fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu, útgefinni 2. mars f. á., gegn stjórn h./f. Íslandsbanka í Reykjavik, og krafist þess, að bankinn verði dæmdur til að greiða sjer kr. 43,624,80 í skaðabætur með 5%/, ársvöxtum frá sáttakærudegi til borgunardags, og málskostnað að skaðlausu. — Stefndur hefir aftur á móti krafist þess, að hann verði al- gerlega sýknaður Í málinu og að málskostnaður verði dæmdur honum eftir rjottarins mati, sva og að stefnandi verði dæmdur í sekt fyrir óþarfa þrætu, en hina síðastnefndu kröfu þykir ekki ástæða til að taka til greina. Eftir þeim upplýsingum, sem fyrir liggja, er málið þannig vaxið, að hinn 12. des. 1919 sendi stefnandi mann í bankann með 25,000 kr. í seðlum hans til þess að fá þeim skift fyrir gull, en bankinn færðist undan að láta gullið og næsta dag sendi stefn- andi enn með 24,000 kr. í seðlum og bað bankann skifta á þeim og gulli, en fjekk afsvar. Bankinn er samkvæmt lögum nr. 66, 10. nóv. 1905 skyldur til að leysa seðla sína inn með gulli og telar því stefnandi að bankinn hafi með þessu atferli gert sjer skaða, er hann sje skyldur að bæta. Skaðabótakröfa sína miðar stefnandi víð dollar-gengi, hið hæsta, sem hjer hefir orðið frá 19. des. 1919 til 11. mars 1920, sem hann tjáir vera í kr. og ð au. og er því ekki mótmælt af stefndum. Og með því að ganga út frá að hann hefði getað fengið hjer um bil 13,140 dollara fyrir nefnd- ar 49,000 kr. og þannig grætt 8 kr. 32 au. á hverjum dollar, miðað við venjulegt gengi hans gagnvart krónunni, fær stefnandi út hina nefndu skaðabótafjárhæð. Stefndur hefir ekki mótmælt innlausnarskyldu sinni á seðlun- um, en heldur því fram, að lögleg krafa um skifti á gulli og seðlum hafi eigi verið gjörð, og auk þess hefir hann haldið því fram, að gull bankans hafi verið innsiglað af ríkisstjórninni, svo að hann hafi ekki getað látið neitt af því af hendi. Þessi síðasta varnarástæða er þó eigi nægilega sönnuð og auk þess of seint fram komin í málinu. Og rjetturinn verður ennfremur að líta svo á, eftir því sem fram er komið í málinu, að krafan um innlausn seðlanna hafi verið löglega fram sett bæði hinn 19. og 18. des. 1919. , Með vitnaleiðslu Í málinu er það upplýst, að seðlar þeir, er stefnandi beiddist innlausnar á með gulli síðari daginn voru hinir 340 sömu og hann hafði beiðst innlausnar á daginn áður, að því undanskildu að síðari daginn var framvísað 1000 kr. minna af seðlunum, en af því leiðir að stefnandi getur alls engar bætur fengið fyrir synjun um gullinnlausn þeirra 24000 kr., er hann sendi í bankann seinni daginn, auk þess sem einmitt þann dag komu í gildi lög, er leystu bankann frá skyldu til að innleysa seðla sína með gulli, og virðist verða að telja gildi þeirra laga frá byrjun þess dags. Um þær 25,000 kr., sem innlausnar var beiðst á hinn 19. deg. 1919, verður aftur á móti að álíta, að bankiun hafi verið skyldar til að láta gull fyrir þær, og á þá stefnandi rjett til bóta fyrir þann skaða, sem hann kann að hafa haft af að því var synjað. Hins vegar verður skaði þessi ekki metinn eftir gengi dollara hjer á landi, því að hinn 15. des. 1919 var bannaður útfatning- ur á gulli úr landinu, og alls engar líkur á að stefnandi hefði á þessum skamma tíma komið gullinu úr landi, þegar á það er litið, að stefnandi hafði fyrir 12. des. 1919 fengið skift í gull í bankanum 12,000 kr. í seðlum, sem hann seldi síðar að einhverju leyti hjer innanlands, en sendi ekkert af til útlanda. Og í málinu eru alls engar líkar færðar að því, að stefnandi mundi hafa und- ið bráðari bug að útflutningi þess gulls, sem hann hefði fengið hinn 12. des. 1919, ef beiðni hans hefði verið tekin til greina, en þess gulls, sem hann hafði áður fengið. Skaðabæturn- ar verða því að miðast við sölu gullsins hjer á landi. Í þesun efni er það upplýst í málinu, að stefnandi hefir selt hjer innan- lands nokkuð af þeim 18,000 kr. í gulli, er hann hafði fengið hjá bankanum fyrir 12. des. 1919, með 259/, hagnaði, og eftir að það var upplýst í málinu, hefir stefnandi til vara krafist þess, að sjer verði dæmdar 12,500 kr. í skaðabætur, sem er 25/, af 50,000 kr., en virðist hafa átt að vera 25/, af 49,000 kr. eða kr. 12250,00 og til þrautavara, að sjer verði dæmdar 250/, af 24,000 kr. eða 6,000 kr. í skaðabætur, en hefði átt að vera 259/, af 25,000 kr. eða kr. 6250,00., Að öðru leyti liggja alls engar upplýsingar í málinu fyrir rjettinum um hversu mikill markaður sje fyrir gull hjer á landi, þegar ekki má flytja það úr landi og þegar eigi er tilætlunin að setja það í umferð sem peninga, eigi heldur mitt ábyggilegt um verðið, þegar svo mikið var um að ræða, som hjer. Verður ekki eingöngu á því bygt, þótt nokkur hluti hinna umrædda 12,000 kr. væri seldur með nefndum hagnaði, þar sem ekkert er upplýst um, hvers vegna ekki var meira selt af þessu ð4dl gulli með því verði. — Aðalmarkaðurinn virðist undir þeim kringumstæðum, sem hjer liggja fyrir, hljóta að vera til smíða, en markaðurinn hjá gullsmiðum hjer virðist hljóta að vera mjög þröngur, og mandi stefnandi sennilega hafa orðið að geyma gull- ið hjer alllengi, ef til þessa eins skyldi notað, og hefði þetta valdið vaxtamissi og ef til vill sölukostnaði. En eins og þegar er tekið fram, liggja alls engar upplýsingar fyrir rjettinum Í þessum efnum, og treystist hann því eigi til að ákveða bæturnar, en verður að láta ákvörðun þeirra koma undir mat dómkvaddra, óvilhallra, þar um skynbærra manna, þó þannig, að þær fari eigi fram úr 6250 kr. Eftir þossum úrslitum þykir málskostnaður eiga að falla niður. Í tilefni af, að dregist hefir viku lengur en lögmætt er að kveða upp dóm þennan, er þess getið, að ástæðan til þess er annriki dómarans, enda hefir bann síðan mál þetta var tekið undir dóm, kveðið upp 50 aðra dóma, auk annara starfa. a Mánudaginn 30. okt. 1922. Nr. 87/1922. Stjórn Landsbankans gegn Guðm. Kr. Guðmundssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, stjórn Landsbankans, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 342 Mánudaginn 13. nóv. 1922. Nr. 36/1922. Jóhannes Davíðsson f. h. h/f. Sill (Jón Ásbjörnsson) gegn Steingrími Torfasyni (L. Fjeldsted), útaf endurgreiðslu á ofborguðu kaupverði vegna van- æfnda sölusamnings. Dómur gestarjettar Eyjafjarðarsýslu 920. mars 1922: Löghaldsgerð sú, er framkvæmd var í Hrísey 18. ágúst 1920 í ýmsum eignum tilheyrandi hlutafjelaginu Sill í Gautaborg, á sem löglega gerð óröskuð að standa. — Aðalstefndi, Jóhannes Davíðsson í Hrísey, fyrir hönd hlutafjelagsins Sill í Gautaborg, greiði aðalstefnanda, Steingrími Torfasyni í Hafnarfirði, 5270 kr. 40 aura, ásamt 69/, vöxtum pr. anno af þeirri upphæð frá 1. ágúst 1917 að telja, þar til greitt er. Svo ber honum og að greiða aðalstefnandanum 150 krónur í málskostnað. — -Gagnstefndur, Steingrímur Torfason, á að vera sýkn af öllum kærum og kröfum gagnstefnanda í máli þessa. — Hið ídæmda að greiða innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er viðurkent í mál þessu, að R. Tiljander hafi haft umboð áfrýjanda til að senda Ásgeiri Pjet- urssyni símskeytið 4. júlí 1917, og verður að líta svo á, að með símskeyti þessu hafi Ásgeir öðlast næga heimild til að selja vörur þær, er getur um í skeytinu, og til þess að semja svo sem hann gjörði við stefnda um kaup á tunnum og salti, er áfrýjandi átti í Hrísey. Með þessari athugasemd og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, sem í öllu verulegu verður fallist á, ber að staðfesta hann. ð4ð Málskostnað fyrir hæstarjetti er rjett að áfrýj- andi greiði stefnda, og ákveðst hann 300 krónur. Það athugast, að mál þetta, sem er gestarjettar- mál, hefir dómarinn haft 8 vikur undir dómi, án þess að greindar sjeu ástæður fyrir þessum drætti. Því dæmist rjeit vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Jóhannes Davíðsson fyrir hönd h/f. Sill, greiði stefnda, Steingrími Torfasyni, 300 krónur í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög máls þessa, sem er hafið með kyrsetningargjörð framkvæmdri 18. ágúst 1920 í Hrísey í eignum h.f „Sill“ frá Gautaborg, eru þannig: Hlutafjelagið „Sill“ í Gautaborg hafði sumarið 1916 síldar- stöð í Hrísey og átti þar því síldartunnur, salt og kol, er síld- veiðar byrjuðu sumarið 1917, en það ár hafði fjelagið enga út- gerð eða sildarkaup á eynni, og vildi því selja þessar vörur. Bað það þá mann í Gautaborg, er var kunnugur hjer á landi, um að útvega sjer kaupanda að þeim. Hinn 4. júlí 1917 sendir maður þessi kaupmanni Ásgeiri Pjeturssyni á Akureyri svohljóð- andi símskeyti: nMundað þjér eða aðrir vilja kaupa ea. 1000 tóm- tannar, ca. 500 salttunnur, 25 tonn kol. Verð á hverju fyrir sig sænskar krónur 20 — 40 — 250, Geymt í Hrís- ey. Símsvar óskast“. Símskeyti þessu svaraði Ásgeir Pjetursson daginn eftir þannig : „Hefi selt Steingrími Torfasyni, Hafnarfirði, tunnur og salt, geymt í Hrísey, samkv. skilmálum yðar. Tannur og salt verða að vera Í góðu ásigkomulagi“, 28 844 Símskeyti þessu svarar umboðsmaður aðalstefnda, að þvi er næst verður komist 10. júlí, þannig: „Togarahlutafjelagið SIL staðfestir sölu á tómtunnum, salttunnum, kolum og ea. 300—400 botnum, verð á hverju fyrir sig 20 — 40 — 250 — 1 sænskar krónur, Ómögulegt lægra. Símsendið strax 30000 krónur. Afgangur greið- ist við móttöku í síðasta lagi '/4 1917. Salt og tunnur verða seldar eins og þær fyrirfinnast í geymslu í Hrísey Íslandi. Símsendið peningana strax“. Þessu síðasta skeyti svarar Svo Ásgeir Pjetursson 14. s, m. þannig: „Peningarnir sendast á mánudag“. Öll hin tilfærðu símskeyti voru rituð á sænsku, en eru hjer tilfærð í Íslenskri þýðingu eftir varnarskjali umboðsmanns aðal- stefnda, rjottarskjal 6. Samkvæmt þessu sendir Ásgeir Pjetars- son fyrir hönd Steingríms Torfasonar umboðsmanni aðalstefnda með símaávísun 32400 danskar krónur, er jafngilda 30000 sænsk- um krónum, og lætur aðalstefnandinn síðan taka tunnurnar og saltið í Hrísey 28. og 31. júlí 1917. Afhendir umboðsmaður h.f. Sill í Hrísey honum 488 saltfyltar tunnur og 280 tómar tunnur. Meira fjekk aðalstefnandi ekki, enda telur hann, að meira hafi eigi verið gjaldgeng verslunarvara af tunnum fjelagsins í Hrísey. Samkvæmt kanptilbeðinu voru hinar mótteknu tunnur ásamt saltinu 21129 kr. 60 aura virði í dönskum peningum, en greitt hafði aðalstefnandi 32400 danskar krónur eða 5270 kr. 40 anrum meira en hann hafði fengið vörur fyrir. Hefir hann því höfðað mál þetta til þess, að fí þá upphæð endurgreidda, og krefst, að kyrsetningargjörðin frá 18. ágúst 1920 (sjá rjettarskjal nr. 2) verði staðfest og sjer tildæmdar þessar kr. 5270,40, ásamt 60/, vöxtum pr. anno af þeirri upphæð frá 1. ágúst 1917 að telja til greiðslu- dags. Ennfremur krefst hann, að aðalstefndi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins, þar með talinn kostnaður við kyrsetningargjörðina, Þessar dómkröfur sínar rökstyður hann sjerstaklega með því að hann hafi keypt af aðalstefnda, hlutafjelaginu Sill, um- ræddar síldartunnur og salt fyrir það verð, sem tilgreint er i símskeyti 4. júlí og fyrir milligöngu Ásgeirs kaupmanns Pjetars- sonar. Hafi hann samkvæmt símskeyti frá umboðsmanni fjölags- ins í Svíþjóð greitt fyrirfram megnið af áætluðu kaupverði eða danskar krónur 32400 af kr. 43200, sem honum bar að greiða, 345 ef hann hefði fengið 1500 tunnur, þar af 500 saltfyltar, eins og umsamið var. En þegar til kom, afhenti umboðsmaður fjelagsins í Hrísey aðeins 488 saltfyltar tunnur og 280 tómar tunnur, enda hafi það komið í ljós, að fleiri nothæfar “unnur eða sem talist gátu gjaldgeng vara, átti fjelagið ekki í Hrísey þegar afhending- in átti að fara fram. Leggur hann fram þessu til sönnunar skoð- unargjörð tveggja dómkvaddra manna (rjettarskjal 8) á tunnum þeim, er aðalstefndi átti í Hrísey 2. ágúst 1917. Þá heldur hann því fast fram, að hann hafi haft fylsta rjett til að telja Ásgeir kaupmann Pjetursson fullgildan umboðsmann aðalstefnda við kaup þessi. Málsfærslumaður aðalstefnda mótmælir því ákveðið, að um- bjóéandi hans skuldi eða hafi nokkru sinni skuldað aðalstefnandat nokkurn eyri. Krefst hann því, að löghaldsgjörðin frá 18. ágús 1920 verði upphafin sem ólöglega álögð og umbjóðandi hans sýkn- aður af öllum kærum og kröfum aðalstefnanda í máli þessu. Jafnframt hefir hann gagnstefnt aðalstefnandanum og krefst að hann verði dæmdur til að greiða sjer fyrir hönd umbjóðanda sins 8000 króna bætur fyrir löghald að ófyrirsynju, eða aðra hæfilega upphæð eftir ákvörðun dómarans, en til vara, að gagnstefndi verði dæmdur til að greiða bætur eftir mati óvilhallra, dóm- kvaddra manna. Ennfremur krefst hann, að umbjóðanda hans verði tildæmdur málskostnaður bæði í gagnsök og aðalsök eftir mati dómarans. Loks krefst hann, að aðalstefnda eða honum fyrir hans hönd verði tildæmdur rjettur til að fá fallnægingu á skaðabót- um og málskostnaði af verðmæti því, er „requirentinn“ hefir sett ti) tryggingar við löghaldsgjörðina, svo langt sem það hrekkur. Þessar dómkröfur sínar rökstyður málsfærslumaður aðal- stefnda og gagnstefnanda með því að umbjóðandi hans, h.f Sill í Gautaborg, hafi aldrei selt Steingrími Torfasyni í Hafnarfirði salt og tunnur, heldur hafi hann selt Ásgeiri Pjeturssyni salt, tunnur og kol, þ. e. allar vörubirgðir fjelagsins í Hrísey. En skilmálar hafi verið þeir, að kaupandi keypti allar vörur aðalstefnda í Hrísey í því ástandi, sem þær voru, og greiddi 30000 krónur af kaup- verðinu fyrirfram, en afganginn við móttöku varanna, en þær átti kaupandinn að taka ekki síðar en 1. ágúst. Þessum skil- yrðum hafi hvorki Ásgeir Pjetursson nje aðalstefnandinn fall- nægt, og geti hinn síðarnefndi því ekki, þótt hann væri rjettur aðili málsins, átt kröfu á hendur aðalstefnda um endurborgun á nokkru af fje því, sem hann hefir greitt, Ef hann eigi rjett til 8416 endurborgunar á þessum kr. 5270,40 samkvæmt samningum þeim, er hann hef.r gert við Asgeir Pjetarsson, þá eigi hann líka að- ganginn að honum. Sjerstaklega leggur umboðsmaður aðalstefnda áherslu á það, að umbjóðandi hans hafi aðeins viljað selja allar hinar framboðnu vörur Í einu og Í því ástandi, sem þær voru, en „að öðrum kosti ekkert. Þá mótmælir hann matsgjörðinni (rjettar- skjal 8) fyrir það, að matsmennirnir hafi ekki verið löglega út- nefndir og að hún sje óstaðfest. Loks mótmælir hann því, að Ásgeir Pjetursson hafi haft umboð til að selja hinar frambgönu vörur; hann hafi aðeins verið spurður að, hvort hann vildi kaupa þær, og beðinn að grenslast eftir, hvort aðrir vildu kaupa. Af málsfærslunni og hinum framlögðu skjölum virðist mega ráða, að sú fullyrðing aðalstefnandans í máli þessu sje rjett, að hann hafi samið við kanpmann Ásgeir Pjetursson um kaup á ca. 500 saltfyltum sildartunnum og ca. 1000 tómum tunnum, er gðal- stefndi, hlutafjelagið Sill í Gautaborg, átti í Hrísey, og að það - hafi verið áskilið í samningnum, áð tunnurnar væru í gildu og góðu standi. Ennfremur verður rjetturinn að taka þá fullyrðing hans fullgilda, að hann aðeins hafi veitt móttöku 488 saltfyltum tunnum og 280 tómum tunnum, er samkvæmt samningnum kogst- uðu 27129 /,,, danskar krónur. Þá er það viðurkent, að aðal- stefnandinn hafi greitt aðalstefnda fyrir milligöngu Ásgeirs Pjet- urssonar 32400 danskar krónur, er jafngiltu 30000 sænskum krón- um. Loks verður rjetturinn að telja það sumpart sannað og sumpart viðurkent, þrátt fyrir mótmæli umboðsmanns aðalstefnda gegn matsgerðinni (rjettarskjal 8), að tunnur þær, sem aðalstefndi átti eftir 2. ágúst 1917, hafi eigi verið góð og gild vara, sem fullnægði skilyrðum þeim, er sett voru í samningnum milli gðal- stefnandans og Ásgeirs Pjeturssonar, og að eigi hafi verið færð fullnægjandi rök fyrir því, að aðalstefndi hafi átt kost á, eða gjört ráðstafanir til, að útvega fullgildar tunnur í þeirra stað. Úrslit þessa máls velta á þvi, hvernig lita beri á afstöðu Ásgeirs kaupmanns Pjeturssonar gagnvart aðalstefnda, hvort hann hafi verið bær til þess að gera bindandi samning við aðalstefn- andann um sölu á tunnum þeim og salti, er aðalstefndi átti í Hrísey sumarið 1917 og mál þetta snýst um. Það er nú að vísu rjett, að í símskeyti því, er umboðsmaður aðalstefnda Í Svíþjóð sendi Ásgeiri Pjeturssyni 4. júlí 1917, felst eigi umboð til hans. En samkvæmt því gerir hann samning eða undirbýr samning við aðalstefnandann, Steingrím Torfason, er hann tilkynnir með sím- 341 skeyti næsta dag. Þessu símskeyti svarar aðalstefndi gegnum umboðsmann sinn í Svíþjóð með símskeyti nokkrum dögum sið- ar. Byrjar það með orðunum: #„Togarahlutafjelagið Sill stað- festir sölu á tómtunnum, salttunnum, kolum ....“ Síðan eru sett ýms skilyrði fyrir sölunni, þar á meðai að greiða beri 30000 sænskar krónur fyrirfram af kaupverðinu og að tunnurnar verði seldar eins og þær fyrirfinnast í Hrísey. Þetta orðalag í upphafi skeytisins, samanborið við skeytin 4. og 5. júlí, verður rjetturinn að skilja svo, að með því sje Ásgeiri Pjeturssyni fyrst og fremst veitt umboð til að fullgjöra samning þann, er hann hafði undirbúið við aðalstefnandann, Steingrím Torfason, og skýrt er Írá í símskeyti 5. júlí, því um aðra sölu var ekki að ræða, eftir því sem sjeð verður af skjölum málsins, enda fullgjörir Ásgeir Pjetursson nú samninginn við aðalstefnandann og greiðir hann þegar þær 30000 sænskar krónur, sem greiða bar fyrirfram. Um kol hafði aldrei verið talað í samningum hans við Ásgeir Pjetursson og skilyrðið um, að tunnurnar seljist „eins og þær fyrirfinnist í Hrísey“, verður naumast skilið svo, að kaupandinn eigi að greiða 20 sænskar krónur fyrir hverja tóma tunnu, hve gölluð eða ljeleg sem hún er, því 20 sænskar krónur = 21,60 danskar krón- ur fyrir tóma síldartunnu var mjög hátt verð sumarið 1917, þó um nýjar og fullgildar tunnur væri áð ræða. En af þessu leiðir að Trjettarins áliti, að aðalstefndi var í öllum greinum bundinn við samninginn, án tillits til þess, hvernig sambandi hans og við- skiftum við Ásgeir Pjetursson var háttað. Samkvæmt framansögðu ber að staðfesta kyrsetningargjörð þá, sem gjörð var í Hrísey 13. ágúst 1920 í eignum hlutafjelags- ins Síll í Gautaborg. Ennfremur ber að dæma aðalstefnda til að greiða aðalstefnandanum 9270 kr. 40 aura með 60/, ársvöxtum pr. anno af þeirri upphæð frá 1. ágúst 1917 að telja til greiðslu- dags. Þá ber og að dæma gagnstefnda sýknan af öllum kærum og kröfum gagnstefnandans í máli þessu. Loks ber að dæma aðalstefnda til að greiða málskostnað, sem eftir atvikum virðist hæfilega metinn 150 krónur. 348 Miðvikudaginn 15. nóv. 1922. Nr. 35/1922. Lárus Fjeldsted f. h. Íslandsbanka (L. Fjeldsted) gegn Uppboðsráðandanum og skiftaráðandanum í Reykjavík (Magnús Guðmundsson), um rjett ófullnægðs veðhafa í skipi að fá það sem hæstbjóðandi útlagt til eignar. Úrskurður uppboðsráðanda Reykjavíkur 7. júlí 1921: Krafa Lárusar Fjeldsted hrmflm. f. h. Íslands- banka um að fá mótorskipið Víking R. E. 81 útlagt fyrir hæsta boð, verður ekki tekin til greina. Dómur hæstarjettar. Málinu hefir verið áfrýjað til hæstarjettar sam- kvæmt áfrýjunarleyfi dags. 5. júlí þ. á. Hjer fyrir rjettinum hefir það verið upplýst, að eignir hlutafjelagsins >Mar<, er var eigandi þilskips- ins Víkingur R KE. 31, voru teknar til skifta sem þrotabú, eftir að fjárnámið var gjört í skipinu en áður en nauðungaruppboðin fóru fram. Nú hefir að vísu hlutafjelaginu >Marc ekki verið stefnt, en þar sem skiftaráðandanum í þrotabúinu hefir verið stefnt, og mætt hefir verið fyrir hans hönd, þykir ekki fyrir þessa sök ástæða til að frávísa málinu. það er engum vafa undirorpið, og er viðurkent af málsaðilum, að ef um fasteignarveð hefði verið að ræða, voru öll skilyrði fyrir hendi til þess að veð- hafi hefði getað fengið veðið útlagt sjer til eignar, og með því að álíta verður, að reglunni um útlagn- ign veðsins til eignar, verði jafn vel við komið um 349 skrásett þilskip sem fasteign, þá átti áfrýjandi sam- kvæmt siglingalögunum 30. nóv. 1914, —. gr. 1. málsgr., rjett á að fá skipið útlagi sjer til eignar fyrir það verð, er hæst var boðið á uppboðinu. Verður því að fella úrskurð uppboðsráðanda úr gildi og skylda skiftaráðandann í þrotabúi hlutafje- lagsins >Marc til að leggja áfrýjanda skipið út til eignar fyrir hæsta boð, 75000 krónur. Áfrýjandi hefir ekki krafist málskostnaðar fyrir hæstarjetti og fellur hann því niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði uppboðsrjettarúrskurður er feld- ur úr gildi og ber skiftaráðandanum í Reykjavík að leggja hæstarjettarmálaflutningsmanni Lárusi Fjeldsted f. h. Íslandsbanka þilskipið Víkingur R. E. 31 út til eignar fyrir T5000 krónur. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður, Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í máli þessu hefir hrjmflm. Lárus Fjeldsted krafist þess fyrir hönd Íslandsbanka, að bankanum verði lagt út til eignar mótorskipið Víkingur R E. #1 fyrir hæsta boð, samkvæmt reglum þeim, sem gilda um fasteignarveð, þegar veðhafi fær ekki fulla greiðslu veðskuldar sinnar. Í 5. gr. siglingalaganna nr. 56, 30. nóv. 1914 er svo ákveð- ið, að um stofnun og vernd eignarrjettar og eignarhafta á skrá- settu skipi eða skipshluta, skuli farið eftir reglunum um fasteign- ir að svo miklu leyti sem þeim verði komið við. Þó er sjóláns- veð undanþegið þessu ákvæði, og að öðru leyti gilda sömu regl- ur um sjálfsvörsluveðrjett í skipi og Í öðru lausafje. Það þarf nú væntanlega eigi að leiða rök að því, að regl- urnar um, að fasteign esi arðið útlögð veðhafa, sem ekki fær 350 falla greiðsla skuldar sinnar af andvirði veðsins, snerta hvorki stofnun nje vernd veðrjettarins, heldur innihald hans. En einnig spurningunni um það, hvort reglur þessar snerti eigi stofnun eignarrjettarins, verður að áliti uppboðsrjettarins, að svara neit- andi. Þegar fasteign er lögð út, er uppboðinu hætt sem árangurslausu og veðhafinn fær engan eignarrjett yfir veðinu við uppboðið. Réttur slíks veðhafa til þess að fá veðið útlagt á því verði, sem hæst er boðið, byggist því á innihaldi veðrjettarins í fasteign, en um innihald veðrjettarins í skipinu gilda, eins og tokið hefir verið fram, reglirnar um innihald veðrjettar í lausa- fje, en veðrjettur Í því heimilar veðhafa engan frekari rjett til að verða eigandi veðsins, en hverjum öðrum, sem á uppboði býður í það. Rjetturinn fær því ekki sjeð, að veðhafi í skipum eigi rjett á að fá þau útlögð eftir sömu reglum og gilda um veðhafa í fast- eignum að því er þær snertir, og verður framangreind krafa Lárusar Fjeldsted hrmflm. f. h. Íslandsbanka því ekki tekin til greina. Mánudaginn 27. nóv. 1922. Nr. 46/1922. Rjettvísin (Sigurður Sigurðsson) Begn Lárusi Óskari Frímannssyni (Jón Ásbjörnsson) og Gunnlaugi Friðrik Sigurðssyni (L. Fjeldsted). Sauðaþjófnaðarmál. Dómur aukarjettar Húnavatnssýslu 3. júní 1999: Ákærði Lárus Óskar Frímannsson sæti 15 — fimtán — mánaða betrunarhúsvinnu. — Ákærði Gunnlaugur Friðrik Sig- 351 urðsson sæti 10 — tína — mánaða betrúnarhúsvinnu. — Ákærði Lárus greiði, auk varðhaldskostnaðar sins, %, hluta af öllum af málinu leiðandi kostnaði og */, hluta af sama kostnaði in solidum með ákærða Gunnlaugi Friðrik Sigurðssyni, svo og 20 kr. í máls- varnarlann til skipaðs talsmanns síns, Jóns prests Pálssonar. — Ákærði Gunnlaugur greiði, auk varðhaldskostnaðar sins, */, hluta af öllum af málinu leiðandi kostnaði in solidum með Lárusi og 20 kr. í málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins, Björns hrepp- stjóra Árnasonar. — Svo gteiði ákærðu in soliðum iðgjöld þess- um mönnum: Jónínu Jónsdóttur frá Höfnum 38 kr. Árna Guðmundssyni, bónda í Víkum, €1 kr., Karli Árnasyni, Víkum, 38 kr., Guðmundi Árnasyni, Víkum, 55 kr., Gunnari Eggertssyni, Hafragili, 65 kr., Ragnari Guðmundssyni, Flankastöðum, 26 kr., Símoni Klemenssyni, Kambakoti, 50 kr., Pjetri Jónssyni, Hofi, 81 kr. Sigarði Árnasyni, Höfnum, 25 kr. og Carl Berndsen, Spákonn- felli, 65 kr. Hið ídæmda ber að greiða innan 15 daga frá lögbirtinga dóms þessa, og dóminum að öðru leyti að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt prófunum hefir ákærði Lárus Fri- mannsson verið einn um það, að kasta eign sinni á gimbur Ásmundar Árnasonar í Ásbúðum og dilká Ingibjargar Friðriksdóttur í Ytriey. Um dilkána er þess getið, að hún hafi >komið fyrir í fjec ákærða í fjárhúsi hans, og hafi hann þá afmarkað ána. Verður að skilja þetta orðalag svo, sem sú tiltekt ákærða heyri undir 250, gr. hegningarlaganna. Hins- vegar er ekkert upplýst um það, hvernig gimbur Ásmundar hefir komist í vörslur ákærða, og verður því, eins og á stóð, einnig að heimfæra það brot ákærða undir sömu grein. Að öðru leyti má telja það sannað, að ákærði Lárus Frímannsson og ákærði Gunnlaugur Sigurðsson, þáverandi vinnumaður Lárusar, hafi, eftir fyrirfram samanteknu ráði og Í sameiginlegu hagsmunaskyni, 352 kastað eign sinni á kindur þær allar, 18 að tölu, sem ræðir um í prófunum, enda báðir unnið saman að hinum saknæma verknaði. En verknaði ákærðu og aðstæðum er í prófunum lýst á þá leið, að kindur þessar hafi allar >komið fyrir í fje< ákærða Lárusar Frimannssonar, sumpart í fjárhúsum hans og sum- part annarstaðar, og ákærðu báðir þá jafnframt eða upp úr því afmarkað kindurnar, ýmist undir mark annars eða hins. En að svo vöxnu máli verður, sam- kvæmt því sem áður segir, og að heimfæra þessi brot hinna ákærðu undir fyrnefnda grein hegningar- laganna, sbr. 55. gr. Hegning hvors um sig þykir eftir öllum atvikum hæfilega metin, svo sem gjört er í aukarjettardóm- inum, 15 mánaða betrunarhússvinna fyrir Lárus og 10 mánaða betrunarhússvinna fyrir Gunnlaug. Um málskostnað í hjeraði og iðgjöld á auka- rjettardómurinn að vera óraskaður, að því undan- teknu, að iðgjöld Gunnars Eggertssonar á Hafragili eiga að falla niður, með því að ekki sjest, að þeirra hafi verið krafist. Málskostnað fyrir hæstarjetti eiga hinir ákærðu að greiða annar fyrir báða og báðir fyrir annan, þar með talin 200 kr. sóknarlaun til sækjanda og 100 kr. varnarlaun til hvors verjanda. Um meðferð dómarans á rannsókninni er það aðfinningarvert, að eiður hefir að ófyrirsynju verið tekinn af þeim Ingibjörgu Friðriksdóttur, Sveinbirni Guðmundssyni og Guðmundi Júlíussyni, enda þótt Lárus hefði þá játað það brot, er eiður nefndra vitna átti við. Að öðru leyti athugast, að rannsóknin er sumstaðar eigi nægilega ítarleg og að hún hefir framan af eigi verið verið rekin með nægilegum hraða. 353 Því dæmist rjett vera: Akærði Lárus Frímannsson sæti 15 mánaða og ákærði Gunnlaugur Sigurðsson 10 mánaða betrunarhússvinnu. Um málskostnað í hjeraði og iðgjöld á aukarjettardómurinn að vera órask- aður, að því undan skildu, að iðgjöld til Gunn- ars Eggertssonar falli niður. Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði hinir ákærðu annar fyrir báða og báðir fyrir annan, þar með talin 200 kr. til sækjanda, Sigurðar kand. juris Sigurðssonar, og 100 kr. til hvors verjanda, málaflutningsmannanna Jóns Ásbjörns- sonar og Lárusar Fjeldsted. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hjóða svo: Í máli þessu, sem af rjettvísinnar hálfa er höfðað gegn Lárusi Óskari Frimannssyni, bónda á Tjörn, og Gunnlaugi Frið- rik Sigurðssyni í Finnstaðanési, er það með eigin játningu hinna ákærðu og öðrum skýrslum, sem fengnar hafa verið, löglega sann- að, að þeir hafa í fjelagsskap gert sig seka í afbrotum þeim, er nú skal greina: a Seint í júni f. á. tóku hinir ákærðu að ófrjálsn hvíta, vetur- gamla gimbur, eign ekkjufrú Jóninu Jónsdóttur frá Höfnum. — Kom kind þessi fyrir í smalamensku á Tjörn, heimili Lárusar, og var þá af ákærðu afmörkuð undir mark Gunnlaugs. — Var kind- inni slátrað í Kálfshamarsnesi síðastl. haust og lögð þar inn í reikning Gunnlaugs. Fyrir kind þessa, sem virt hefir verið á 38 kr., hefir verið krafist iðgjalds. Skömmu síðar tóku ákærðu að ófrjálsu hvíta, vetargamla gimbur, sem kom fyrir í smalamensku á Tjörn, tllheyrandi Jónatan Guðmundssyni, Spákomafelli, og afmörkuðu hana undir mark 354 Gunnlaugs. Kind þessari hefir verið skilað aftur eigandanum, sem ekki hefir gjört kröfu til skaðabóta. — Í sama mund tóku ákærðu einnig að ófrjálsu hvitan, veturgamlan hrút, tilheyrandi Árna Á. Guðmundssyni, Víkum, og hvíta, veturgamla gimbur, eign Karls Árnasonnar, sama bæ, en báðar þessar kindur höfðu komið fyrir Í smalamensku á Tjörn um leið og kind Jónatans. Afmörk- uðn ákærðu kindur þessar undir mark Lárusar. Var þeim bið- um slátrað af ákærðu á Tjörn síðast. haust og hagnýtti Lárus sjer afurðir þeirra. — Kindur þessar hafa hvor um sig verið virtar á 38 kr., og hafa eigendurnir krafist iðgjalda. — Um Hkt leyti og ákærðu tileinkuðu sjer síðastnefndar 3 kindur, tóku þeir að ófrjálsu og afmörkuðu undir mark Lárusar hvita á með lambi, er kom fyrir í smalamensku á Tjörn og sem var eign Guðmund: ar Árnasonar Víkum. Fjell ærin og lambið í hluta Lárusar og slátraði hann ánni heima á Tjörn síðastl. haust með aðstoð Gunn- laugs og hagnýtti sjer hana, en lambið afhenti hann Gunnlangi í skiftum fyrir annað lamb, og var því slátrað sama haust á Skagaströnd og afurðir þess lagðar inn 1 reikning Gannlaags þar. Hefir ærin með lambinu verið virt á óð kr. og iðgjalda krafist af eigandanum. Nokkru siðar, að því er virðist, tóku ákærðu að ófrjálsa hvíta á með lambi, er kom fyrir Í smalamensku á Tjörn, og sem var eign Gunnars Eggertssonar á Selnesi í Skagafjarðarsýslu. Af- mörkuðu þeir ána undir mark Lárusar, enda slátraði hann henni heima hjá sjer síðastl. haust með. aðstoð Gunnlaugs og hagnýtti sjer afurðir hennar, en lambið, sem ákærðu afmörkuðu undir mark Gunnlauge, hagn ýtti Gunnlaugur sjer og ljet sama haust slátra í Kálfshamarsnesi. —Rúði Lárus ána og hagnýtti sjer ullina af henni. Hefir ærin verið virt á 42 kr. en lambið á 23 kr. Um síðastl. vorgöngur tóku ákærðu að ófrjálsu og afmörk- uðu undir mark Lárusar 2 hvit lömb, eiga Ragnars Guðmunds- sonar á Flankastöðum. Komu lömb þessi fyrir í smalamenska á Tjörn. Slátraði Lárus lömbunum heima á Tjörn síðastl. haust með aðstoð Gunnlaugs og hagnýtti sjer afurðir þeirra. Bæði lömbin hafa verið virt á 26 kr. og hefir iðgjalda verið krafist, Í ágúst f. á. tóku ákærðu ennfremur að ófrjálsu á og lamb, er hafði komið fyrir í smalamensku á Tjörn, og sem var eign Símonar Klemenssonar, Kambakoti. Slátruðu þeir kindum þess- um, er þeir hagnýttu sjer, að minsta kosti að miklu leyti, en bins vegar er ekki fyllilega upplýst, hve mikið hvor þeirra fjókk 35ð af afurðum þeirra. Hefir ærin verið virt á 30 kr. en lambið á 20 kr., og hefir iðgjalda verið krafist. — Síðastl. haust tóku ákærðu sömul. að ófrjálsu hvíta geldá, sem kom fyrir á Tjörn, og sem var eign Árna Guðmundssonar, Vikum. Slátruðu þeir ánni heima á Tjörn um haustið og hagoýtti Lárus sjor hana. Kind þessi hefir verið virt á 43 kr. og iðgjalda verið krafist. — Um líkt leyti tóku ákærðu ennfremur að ófrjálsu veturgamla gimbur, er kom fyrir á Tjörn, og lóguðu henni þar heima. — Kind þessi, sem hefir verið virt á 38 kr. var eign Pjeturs Jónssonar á Hofi. — Í sama mund tóku þeir einnig að ófrjálsu frá sama kollótta á, er var slátrað heima á Tjörn. Hefir ærin verið virt 443 kr. Ákærðu hagnýttu sjer kindur þessar og hefir iðgjalda verið krafist fyrir þær. — Þá tóku ákærðu og að ófrjálsu um haustið hvítt lamb, tilheyrandi Sigurði Árnasyni í Höfnum og hvíta á með lambi, tilheyrandi Carl Berndsen, Spákonufelli. Komu þessar kindur fyrir á Tjörn. Slátruðu ákærðu kindunum heima á Tjörn og hag- nýttu sjer. Lamb Sigurðar hefir verið virt á 25 kr., en ær Carls ásamt lambinu á 65 kr. Hefir iðgjalda verið krafist. Allar hinar ofangreindu kindur hafa ákærðu tekið að ófrjálsu og lógað eða látið lóga. Það verður að teljast upplýst, að þeir hafi þegar í upphafi komið sjer saman um, að skifta afurðum kindanna eða andvirði þeirra jafnt milli sín, en Lárus virðist þó hafa fengið meira en Gunnlaugur. Það er með eigin játningu Lárusar og öðrum skýrslum er fengnar hafa verið í málinu, löglega sannað, að hann haustið 1920 hefir tekið að ófrjálsu mórauða, veturgamla gimbur, eign Ingibjargar Friðriksdóttur, Ytriey. Hafði kind þessi komið fyrir í smalamensku á Tjörn og Lárus afmarkað hana, að minsta kosti að nokkru leyti. Kind þessari hefir verið skilað aftur eigandan- um, sem ekki hefir gjört kröfu til skaðabóta. — Þá er ákærður Lárus ennfremur sakaður um það, að hafa vorið eða sumarið 1920 tekið að ófrjálsu og afmarkað undir sitt mark hvíta, veturgamla gimbur, tilheyrandi Ásmundi bónda Árnasyni í Ásbúðum. Ákærði hefir þó ekki viljað játa á sig afbrot þetta. En samkv. þeim skýrslum, sem fengnar hafa verið í málinu um þetta atriði, þar á meðal eiðfestum framburði tveggja vitna, virðist ekki verða komist hjá því að líta svo á, að lögfull sönnun sje fengin fyrir því, að Lárus hafi tekið tjeða kind að ófrjálsu og afmarkað sjer hana. Kind þessari hefir verið skilað aftur eiganda hennar, sem ekki hefir gjört kröfu til skaðabóta. 356 Akærði Lárus Oskar Frímannsson er kominn yfir lögaldur gakamanna og hefir eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt afbrot. Afbrot þau, er ákærði hefir gert sig sekan Í, virðast heyra undir 281. gr. 1. málsl. og 250. gr. hegningarlaganna, sbr. við 48. gr. og 55. gr. og þykir refsingin fyrir þau með hliðsjón til 58. og 68. gr. sömu laga hæfilega ákveðin ló mánaða betrunar- hússvinna. „Svo greiði ákærði, auk varðhaldskostnaðar síns, %/ hluta af öllum af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnaði og 2, af sama kostnaði in soliðum með Gunnlaugi Friðrik Sigurðs- syni, svo og 20 kr í málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins, Jóns prests Pálssonar. Ákærði Gunnlaugur Friðrik Sigurðsson er kominn yfir lög- aldur sakamanna og hefir eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt afbrot. Afbrot þau, er hann hefir gjört sig sekan í, virðast heyra undir 250 gr. hegningarlaganna, sbr. við 48. og 55. gr., og þykir refsingin fyrir þau með hliðsjón til 58. gr. og 63. gr. sömu laga hæfilega ákveðin 10 mánaða betrunarhúsvinna. Svo greiði ákærði, auk varðhaldskostnaðar sins, ?/, hluta alls af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnaðar in solidum með Lárusi Óskari Frímannssyni, og 20 kr. í málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns síns, Björns hreppstjóra Árnasonar. Svo greiði ákærðu in solidum iðgjöld þessum mönnam: Jónína Jónsdóttur, ekkjufrú frá Höfnum, 38 kr., Árna Á. Guð- mundssyni, bónda í Víkum, 81 kr., Karli Árnasyni, Víkum, 38 kr., Guðmundi Árnasyni, Víkum, öð kr. Gunnari Eggertssyni, Hafra- gili, 65 kr., Ragnari Guðmundssyni, Flankastöðum, 26 kr., Símoni Klemenssyni, Kambakoti, 50 kr, Pjetri Jónssyni, Hofi, 81 kr., Sigurði Árnasyni, Höfnum, 25 kr. og Carl Berndsen, Spákonu- felli, 65 kr. — Rekstur málsins hefir verið vitalaus. 857 Miðvikudaginn 29. nóv. 1999. Nr. 28/1922. Hans Magnús Torfason (Jón Ásbjörnsson) Begn Karli Olgeirssyni (B. P. Kalman). Meiðyrðamál. Dómur gestarjettar Ísafjarðar 12. jan. 1999: Framangreind ummæli eiga að vera dauð og ómerk, Stefndur Hans Magnús Torfason greiði sekt í ríkissjóð 60 kr., eða sæti 10 daga einföldu fangelsi ef sektin er eigi greidd í tæka tíð. Stefndur greiði stefnanda Karl Olgeirssyni 40 kr. í máls- kostnað. Dómi þessum ber að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lög- legri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið i hinum áfrýjaða dómi, er mál þetta risið útaf því, að áfrýjandi, Magnús sýslumaður Torfason, lagði fram í lögreglurjetti Ísa- fjarðarkaupstaðar ;. okt. 1920, við rannsókn útaf broti á 18. gr. laga 14. nóvbr. 1917 um aðflutnings- bann á áfengi, er hann hafði með höndum sem rann- sóknardómari, skjal nokkurt með yfirskriftinni: „Skrá yfir nokkra menn, er lögreglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömtum sem læknislyfi. Á þessari skrá stóð meðal annars nafn stefnda, og þareð hann taldi þetta freklega meiðandi og móðgandi fyrir sig, höfðaði hann meiðyrðamál þetta. Þegar þess er. gætt, að læknir, sem lætur af hendi áfengi sem læknislyf, verður að sjálfsögðu að gæta meiri varúðar í útlátum sínum á áfengi til vínhneigðra manna en annara, þá verður að álita að 858 það hafi verið eðlilegt að áfrýjandi Í umræddri rjett- arrannsókn rannsakaði þetta atriði sjerstaklega, en í þeirri rannsókn var hin umrædda skrá að áliti rannsóknardómarans einn liður. Þar sem ennfremur álit lögreglustjórans um að taka nafn stefnda á umræðda skrá styðst við framburð tveggja vitna, er leidd hafa verið í málinu, verður það eigi talið með öllu ástæðulaust, að áfrýjandi tók nafn stefnda á skrána, og verður því ekki álitið, að hann hafi með þessu farið út fyrir þau takmörk, sem honum voru sett sem rannsóknardómara í umgetinni rannsókn, og er þá eigi heimild til þess, að dæma hann til hegningar eða taka ómerkingarkröfu stefnda til greina. Það ber því að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir undirrjetti falli niður, en málskostnað fyrir hæsta- rjetti greiði stefndi áfrýjanda með 150 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, sýslumaður Hans Magnús Torfa- son, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Karls Olgeirssonar, í máli þessu. Málskostnaður fyrir undirrjetti fellur niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 150 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög máls þessa eru á þá leið, að 5. október 1920 lagði stefndur, Hans Magnús Torfason sýslumaður í Árnessýslu, sem þá var bæjarfógeti á Ísafirði, fram Í lögreglurjetti Ísafjarðarkaup- 359 staðar við rannsókn í málinu um brot á lögum um aðflutnings- bann á áfengi 14. nóvbr. 1917, skjal undirritað af honum sjálf- um sem bæjarfógeta, er hann sýndi vitnum sem hann yfirheyrði og var yfirskrift skjals þessa: Skrá yfir nokkura menn, er lög reglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömtum sem læknislyfic. En á skrá þessari er stefnandi, Karl Olgeirsson kaupmaður á Ísafirði, talinn nr. 8. Tjáist stefnandi hafa sjeð nafn sitt á skránni, og telur hann aðdróttanir þær og orðin sjálf er hin ofangreinda, tilvitnaða fyrirsögn hefir inni að halda, fi meiðandi fyrir sig. Með stefnu útgefinni 9. ágúst f. á. hefir stefnandi því höfð. að mál þetta fyrir gestarjetti Ísafjarðar samkvæmt N.L,. 1—9—16 gegn stefndum fyrir ærumeiðandi orð og aðdróttanir, og krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sekt fyrir ofangreind Orð og aðdróttanir, að orðin verði að því er stefnanda snertir dæmd dauð og Ómerk, og að stefndur verði dæmdur til að grölða honum málskostnað að skaðlausu samkvæmt reikningi eða til vara eftir mati dómarans. Stefndur krefst þess hinsvegar, að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda, þar á meðal ómerkingarkröfu, og að stefnandi verði dæmdur til að greiða málskostnað að skaðlansu eftir mati rjettarins. Eins og fyr segir, telur stefnandi hin átöldu ummæli frek- lega meiðandi fyrir sig, með því að í þeim felist aðdróttun nm óráðvendni, eða aðdróttun um það, að sem sjúkling sje honum eigi trúandi fyrir áfengislyfjum sjálfs hans vegna, eða þess vegna, að hann noti áfengið í bága við bannlögin -- jafnvel öðrum til skaðræðis — og ennfremur, að ummælin sjeu framkomin í því skyni að hnekkja virðingu hans og trausti. Aftur á móti heldur stefndur því fram, að það sje fjarri sanni, að í ummælunum felist nokkur aðdróttun um Óráðvendni. Skráin, sem ummælin standi Í, sje einn þáttur í rannsókn, og miði að því að fá nánari vitneskju um áfengi, sem fengið hafi verið úr einni af lyfjabúðum landsins, að rannsókn þessi hafi eigi verið hafin til þess að grenslast eftir áfengisskömtum til sjúklinga, heldur til ósjúkra manna, að ekkert hafi verið fjær stefndum að drótta því að stefnanda, að hann hafi drukkið lyfseðlaátengið í bága við bannlögin, og yfirleitt sje ekkert jafn langt frá sann- leikanum og það, að hin umstefndu ummæli sjéu framkomin í því skyni, að hnekkja virðingu og trausti stefnanda. En auk 24 360 þess sem ummælin sjeu ósaknæm Í sjálfu sjer, verði þau fyllilega rjettlætt — fyrst og fremst með útdrætti úr áfengisskamtaskrá, og Í öðru lagi með framburði 2 vitna, er hafi borið það fyrir lögreglurjetti, að þau telji stefnanda >alkunnan Óreglumanne. Loks heldur stefndur því fram, að nefnd skrá sje til orðin og fram komin eftir dómi stefnds og bestu samvisku, sem sjálf- sagður og nauðsynlegur liður í starfi hans sem embættismanns við rannsókn Í bannlagamáli, er honum hafi verið skipað að framkvæma af stjórnarráði Íslands. Að því nú hin átöldu ummæli snertir, verður því eigi neit- að, að þau út af fyrir sig eru freklega meiðandi fyrir stefnanda með því að í þeim felst aðdróttun um, að stefnandi hafi eigi sama trúverðugleik og aðrir. En spurning er um það, hvort um- mælin sjeu rjettlætt með því, er stefndur færir sjer til afsökunar. Eins og áður segir, heldur stefndur því fram, að skráin, sem ummælin standi í, sje þáttur í rannsókn, er miði að því að fá nánari vitneskju um áfengi, er fengið hafi verið í einni af lyfjabúðum landsins. En skráin gefur engar upplýsingar um það. Heldur eigi er neitt framkomið í málinu, er sýni, að skráin sje þáttur í eftir- grenslan eftir áfengisskömtum til ósjúkra en eigi sjúklinga. Þá hefir stefndur lagt fram útdrátt úr skrá yfir áfengi, látið úti til notkunar nokkurra manna eftir lyfseðlum frá lög- giltum lækni. En lög nr. 91, 14. nóv. 1917, um aðflutningsbann á áfengi, heimila, að lyfsalar selji mönnum áfengi eftir lyfseðli frá löggiltum lækni, og þar sem ekkert er fram komið í máli þessu til upplýsingar því, að hjer sje um annað en löglega sölu að ræða, virðist útdráttur þessi þýðingarlaus fyrir málið. Að því svo snertir það atriði, að tvö vitni hafi borið það íyrir lögreglurjetti, að þau teldu stefnanda alkunnan óreglumann, þá hafa tvö vitni að sönnu borið það fyrir lögreglurjetti Ísa- fjarðar, að þau teldu engan af þeim mönnum, sem á umrætdri skrá standa, reglumann, þar á meðal stefnanda, og annað vitn- anna borið það, að það teldi hann alkunnan óreglumann, en hvorugt vitnanna hefir staðfest framburð sinn með eiði, og hefir honum þó verið mótmælt sem röngum. Framburður þessi virðist því þýðingarlaus fyrir þetta mál. Samkvæmt framanskrifuðu hefir stefndur því eigi rjettlætt hin átöldu ummæli eða sýnt að þau sjeu fram komin sem sjálf- sagður og nauðsynlegur liður í starfi stefnds sem embættismaung 361 við fyrirskipaða rannsókn. Það her því, eftir kröfa stefnanda, að dæma hin átöldu ummæli dauð og ómerk, sbr. 290. gr. hinna alm. hegningarlaga 25. júni 1869, svo ber og að dæma stefnda í sekt fyrir þau, sbr. 219. gr. fyrnefndra laga, og þykir sektin hæfilega ákveðin 60 krónur, og komi 10 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er eigi greidd á rjettum tíma. Eftir þessum úrslitum virðist rjett, að stefndur greiði stefn- anda málskostnað fyrir undirrjetti, er ákveðst 40 krónur Hvortveggi málsaðilja hafa krafist ómerkingar og sekta fyrir nokkur ummæli í sóknar- og varnar-skjölum málsins, en eftir at- víkum virðist ekki næg ástæða til að taka kröfur þessar til greina. Föstudaginn 1. desbr. 1929. Nr. 29/1929. Geo. Copland 8 Co. h.f. (B. P. Kalman) segn L. Fjeldsted vegna A. Ross f. h. eigenda skonnert >Jennyc (L. Fjeldsted). Útaf endurgreiðslu farmgjalds. Dómur sjórjettar Reykjavikur 4. júní 1921: Stefndi, Axel Ross f. h. eigenda Sk. „Jenny“, á að vera sýkn af kröfum stefnda Geo. Copland á Co. h.f. í þessu máli. Í málskostnað greiði stefnandi stefndum 100 krónur. Dóminum ber að fullnægja áður 38 sólarhringar eru liðnir frá löglegri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjer fyrir rjettinum er það viðurkent — en því var neitað fyrir sjólóminum — að viðgerð á skipinu sJenny< hafi verið lokið í Lissabon 26. jan. 1919, #24 362 og að skipið við skoðunargjörð daginn eftir, 27. jan., hafi verið talið í góðu og viðunanlegu standi, fært um að halda áfram ferð sinni til Íslands. En skip- ið fór þó ekki frá Lissabon fyr en 30. maí s. á., og verður að telja þessa töf skipsins brot á skipsleigu- samningnum 8. febr. 1918, álítst hún útaf fyrir sig, þó að ekkert tillit sje tekið til dvalar skipsins í Færeyjum síðar í sömu ferð, eiga að varða stefnda bótum til áfrýjanda fyrir það tjón, er hann kann að hafa beðið vegna tafarinnar. Þetta tjón metur áfrýjandi kr. 13415,83, er hánn krefst að fá sjer dæmdar, og sundurliðar þannig: 1. verðfall á salti kr. 125,00 á smálest fyrir 85 smálestir $12 kíló, sem reyndust vera Í skipinu, þegar það kom hingað, kr. 10696,50; 2. vexti af fyrirfram greiddu farmgjaldi, salti og vátryggingu, samtals af kr. 27105,67, frá 1. febr. 1919 til 20. júli 1920, kr. 2394,33; og 3. kostn- að við afsagnargjörð og símskeyti, kr. 325,00. Fyrsta lið kröfunnar byggir áfrýjandi á því, að verð á salti hjer hafi verið 260 kr. á smálest til 1. mars 1819, og að nefnt skip, ef það hefði farið frá Lissabon þegar er viðgerð þess var lokið, mundi hafa getað náð hingað nógu tímanlega til þess að hann hefði getað selt saltið þessu verði. En ettir nefndan dag hafi salt fallið Í verði, svo að hann, þegar skipið löngu síðar kom, hafi eigi getað fengið meira en kr. 135,00 fyrir smálestina. Það verður þó eigi gjört ráð fyrir, að skipið, þó að það hefði haldið ferðinni áfram tafarlaust eftir viðgerðina, mundi, eins og áfrýjandi ætlar, hafa gengið ferðin svo greiðlega, að það hefði komist hingað fyrir 1. mars 1919, og verður því eigi miðað við saltverðið fyrir þann dag. En hinsvegar er það upplýst í málinu, að verð 363 á salti, affermdu í Reykjavík, hafi verið 240 kr. á smálest frá 1. mars til 15. maí s. á, og með því að ætla verður, að skipið hefði komist til Reykjavíkur fyrir síðarnefndan dag, ef það hefði eigi tafist í Lissa- bon eftir viðgerðina, og að áfrýjandi þá hefði getað fengið þetta verð, 240 kr., fyrir hverja smálest saltg- ins, þykir rjett, að um þennan lið kröfunnar sje far- ið eftir því verði, þó þannig, að frá sje dreginn mis- munur á verði saltsins í skipinu hingað komnu og verði þess landfluttu, en sá mismunur telst, eftir því sem stefndi. ómótmælt heldur fram, 35 kr. á smá- lest, og verða eftir þessu bætur þær, sem áfrýjandi þykir eiga tilkall til fyrir verðfall á saltinu 70 kr. á hverri smálest, kr. 5990,04. 2. lið kröfunnar, vexti, sem þar eru taldir, þykir eigi, eins og málið liggur fyrir, ástæða til að taka til greina, en hinsvegar telst rjett, að samþykkja kostnaðinn, kr. 325,00, sem getur um í 3. tölulið, og ber eftir þessu að dæma stefnda tii að greiða áfrýjanda kr. 5990,04-kkr. 325,00, samtals kr. 6315,04 með 6) ársvöxtum frá 20. júlí 1920 til greiðslu- dags. Málskostnaður fyrir sjódóminum á að falla nið- ur, en rjett þykir að stefndi greiði áfrýjanda 200 kr. upp í málskostnað fyrir hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Stefndi, L. Fjeldsted vegna A. Ross f. h. eigenda skipsins >Jenny:, greiði áfrýjanda, Geo. Copland ér Co h.f., 6315 kr. 4 a. með 60) árs- vöxtum frá 20. júlí 1920 til greiðsludags. Máls- kostnaður fyrir sjóðóminum falli niður. Upp í 364 málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýj- anda 200 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með skipsleigusamningi, dags. 8. febrúar 1918, leigði Geo. Cop- land kaupmaður skonnortuna „Jenny“ frá Danmörku, til þess að flytja saltfarm frá Spáni til Íslands, og er h.f. Geo. Copland á Co. var stofnað um árslokin 1919 gengu rjettindi og skyldur sam- kvæmt samningi þessum yfir á hlutafjelag þetta. Skipið tók svo saltfarminn í Cadiz og fór þaðan af stað hinn 10. okt. 1918, en varð að leita hafnar í Lissabon 6. nóv. 8. á. vegna leka á skipinu. Var skipið tekið þar til aðgerðar og för þaðan eigi fyr en 30. mai 1919, og hjelt ferðinni áfram, en varð að leita hafnar í Fær- eyjum hinn 24. júlí s. á. vegna þess að stórsiglutrjeð var brotið. Í Færeyjum lá skipið svo til 25. maí 1920 er það lagði af stað til Íslands og komst til Reykjavíkur í byrjun júni f. á. Saltfarm- urinn átti að fara til Stokkeyrar, en þangað komst skipið ekki vegna óveðurs og leka. Farmar skipsins var seldur til Stokkseyrar fyrir 260 kr smálestin, en sú sala riftaðist vegna tafa skipsins og saltverðið var, er skipið kom, fallið mjög mikið. Leigutakar skipsins litu svo á, að eigendur þess ættu sök á drætti þeim, er varð á komu þess hingað, þannig að þeir væru skaðabótaskyldir, og hafa þeir því höfðað mál þetta fyrir sjó- dómi Reykjavíkur gegn skipstjóranum Axel Ross f. h. eigtnda „Jenny“ með stefnu útgefinni 8. ágúst Í. á. og krafist þess, að skipstjórinn verði Í. h. eigenda skipsins dæmdur til að greiða sjer kr. 13415,83 með 6/, ársvöxtum frá 20. júlí í. á. til borgmar- dags auk málskostnaðar eftir mati sjódómsins, Stefndur hefir aftur á móti krafist algerðrar sýknunar í mál- inu og málskostnaðar eftir mati sjóðómsins. Stefnandi byggir kröfu sína eingöngu á því, að eigendur skipsins hafi með atferli sinu valdið því að það kom svo teint hingað, og getur því að eins verið að ræða um legu skipsins Í Færeyjum og Lissabon. 365 Um hina lönga dvöl 1 Færeyjum er það upplýst í málinu, að stórsiglan var brotin er skipið kom þangað, og að hvorki var hægt að fá nýtt siglutrje í Færeyjum nje fá það flatt þangað frá Danmörku, og beið því skipið þangað til það fjekk siglutrje úr skipi, er strandaði í Færeyjum. Að þannig vöxna máli verður ekki sjeð, að eigendur skips- ins beri ábyrgð á drættinum í Færeyjum, og telst hann því eigi varða skaðabótumi. Um dvöl skipsins í Lissabon, sem, eins og áður er tekið fram, stóð yfir frá 6. nóv. 1918 til 30, maí 1919, heldur stefnandi því ákveðið fram, að hún hafi verið óþarflega löng, og hafi viðgerð skipsins verið lokið 27. jan. 1919, en brottför þess dregist vegna þess, að eigendur skipsins hafi ekki greitt viðgorðarkostnaðinn fyr en um það bil sem skipið fór frá Lissabon, og til sönnunar þessu vísar stefnandi til mótmælagjörðar, sem hann ljet umboða- mann sinn í Lissabon fá framkvæmda af yfirvöldum þar 21. april 1919. Stefndi andmælir því, að mótmælagjörð þessi hafi nokkurt sönnunargildi, því að þótt hún eftir á hafi verið birt skipstjóra, sje hún ekki annað en einhliða yfirlýsing umboðsmanns stefnanda. Heldur stefndur því fram, að viðgerðinni hafi ekki! verið lokið fyr en um það bil sem mótmælagjörðin fór fram, en viðurkennir, að lítilsháttar dráttur hafi orðið á að koma peningum til greiðsla aðgerðarinnar frá Danmörku til Lissabon sökum erfiðleika á yfir- færslu peninga. Eftir því sem fyrir liggur í málinu getur það eigi talist sannað, að drátturinn á brottför skipsins frá Lissabon eftir að aðgerðinni var lokið, hafi verið svo mikill, að hann hafi valdið stefnanda skaða, sjerstaklega þegar þess er gætt, sem síðar kom fram og olli töf skipsins í Færeyjum, og þykir því rjett að sýkna stefnda, og ber stefnanda eftir þessum úrslitum að greiða stefnda málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinu 100 kr. 866 Miðvikudaginn 6. desbr. 1922. Nr. 27 og 58/1922. Rjettvísin (Björn P. Kalman) gegn Guðmundi Þorlákssyni (L. Fjeldsted) 08 Birni Gunnlaugssyni (Guðm. Olafsson). Svik og skjalafals, og hlutdeild síðarnefnds manns í svikum. Dómur aukarjettar Gullbringu- og Kjós- arsýslu 15. april 1922: Ákærði Björn Gunnlaugsson á að vera sýkn af ákæru rjett- vísinnar Í máli þessu. Ákærði Guðmundur Þorláksson sæti betrunarhássvinnu í 15 mánuði. Af sakarkostnaðinum ber ákærða Birni Gunnlaugssyni að greiða '/, hluta, svo og varðhaldskostnað hans og onnfremur málsvarnarlaun, 70 kr. til skipaðs talsmanns hans, cand.“juris Sveinbjarnar Jónssonar Í Reykjavík. — Hinn ákærði Guðmundur Þorláksson greiði */; hluta sakarkostnaðarins, svo og varðhalds- kostnað hans og einnig málsvarnarlaun, 70 krónur, til skipaðs talsmanns hans, cand. juris Steindórs Gunnlaugssonar í Reykjavík. Loks ber hinum ákærðu, Birni Gunnlaugssyni og Guðmundi Þorlákssyni, in solidum, að greiða til kæranda þessa máls, Þýór- arins Þorvarðssonar í Reykjavík, kr. 3500,00, ásamt 8?/, árs- vöxtum af upphæð þessari frá 3. janúar þ. á. til greiðsludags. Dóminum, að því er ídæmda hegningu snertir, að fullnægja lögum samkvæmt, að viðlagðri lagaaðför; að því er idæmdar bætur snertir innan 14 daga frá lögbirtingu dómsins, að viðlagðri lagaaðför. Dómur aukarjettar Gullbringu- og Kjús- arsýslu 28. okt. 1922: Guðmundur Þorláksson á Korpúlfsstöðum í Mosfellshreppi 367 sæti þriggja mánaða betrunarhússvinnu, sem hegningarauka. -= Ennfremur greiði hann allan sakarkostnað. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var dæmt í aukarjetti Gullbringu- og Kjósarsýslu 15. aprílmánaðar. þ. á. og áfrýjað til hæstarjettar með stefnu dags. 11. maí þ.á. Var málinu samkvæmt ósk sækjanda í hæstarjetti frest- að til þess að fá ítarlegri próf og ný sakargögn. 1 framhaldsprófunum játaði ákærði, Guðmundur Þorláks- son, á sig ný afbrot, sem ekki komu undir dóm í hjeraði, en höfðu verið framin áður en dómur gekk. Var því annað mál höfðað gegn honum fyrir þessi afbrot og hann dæmdur í aukarjetti Gullbringu- og Kjósarsýslu 28. okt. þ. á. í viðbótarhegningu fyrir þau samkvæmt 65. gr. hegningarlaganna. Þessum dómi hefir einnig verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 6. f, m., og hafa bæði málin verið rek. in hjer fyrir rjettinum sem eitt mál væri. Það er sannað í málinu, að ákærði Guðmundur Þorláksson hefir með blekkingum þeim og svikum, sem lýst er í aukarjettardóminum 15. apríl þ. á., fengið þáverandi kaupamann sinn, Þórarinn Þor- varðsson, til þess að lána sjer 3000 krónur í viðbót við 4500 kr., er hans: áður hafði fengið að láni hjá honum, þótt hann hlyti að sjá, að hann hefði engin úrræði til að endurgreiða það, að hann hefir veðsett fleirum en einum sömu gripi, að hann hefir selt öðr- um en veðhafa veðsetta lausafjármuni, þannig, að veðhafar misstu veðið, en fengu ekkert af andvirð- inu, og að hann hefir selt fjármuni, er hann hafði umráð yfir, en voru ekki eign hans og honum því óheimilt að selja. Andvirðið fyrir þessa seldu fjár- 368 muni, svo og lánsfje það, er hann fjekk hjá Þórarni, greiddi ákærði að mestu nokkrum skuldheimtumönn- um sínum öðrum fremur á þeim tíma, er hann hlaut að sjá fyrir, að gjaldþrot vofðu yfir honum. Þá er það og upplýst, að ákærði fjekk tvo menn sem útgefanda og ábeking á 3000 kr. víxil með honum sem sam- þykkjanda og fjekk hann síðan þessum víxli skift fyrir tvo aðra víxla að upphæð 1200 kr. og 1000 krónur. En í stað þess að skila aftur 3000 króna víxlinum eða ónýta hann, eins og áskilið hafði verið, seldi ákærði víxilinn, og urðu ábyrgðarmennirnir að innleysa hann. Þá er það loks sannað, að ákærði hafi ritað í heimildarleysi nafn annars manns á 700 króna víxil og nöfn tveggja manna á 500 króna víxil. Ákærði var samþykkjandi beggja þessara víxla og greiddi sjálfur 500 króna víxilinn. Þessi afbrot ákærða heyra undir 253., 203., 263. og 211. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsing hans hæfilega ákveðin tveggja ára betrunar- hússvinna. Að því undanteknu, að álíta má upplýst, að ákærði Björn Gunnlaugsson hafi að eins Í eitt skifti átttal við meðákærða Guðmund Þorláksson og Þórarinn Þorvarðsson báða saman í húsinu nr. 58 við Lauga- veg, er afbroti Björns og atvikum, er að því lúta, rjett lýst Í aukarjettardóminum 15. apríl, þ. á. og verður að líta svo á, að hann hafi gjörst meðsekur í broti Guðmundar, er hann skýrði ekki Þórarni Þorvarðssyni frá hver hann væri eftir að hann fjekk * fulla vitneskju um, að Þórarni hafði verið talin trú um, að hann væri bankastjóri og með þeirri blekk- ingu átti að hafa fje af Þórarni. Þetta brot ákærða Björns heyrir undir 253. gr. sbr. 49. gr. hegningar- laganna og þykir refsingin fyrir það, með hliðsjón 369 at51.gr. 2. málsgrein, hæfilega ákveðin fjörutíu daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. En þar sem ákærði gerði ítrekaðar tilraunir til að fá meðákærða til þess að hætta við að fremja afbrotið, fjekk loforð hans fyrir því og fjekk engan hagnað, er brotið var síðar framið, og með því að hann áður hefir hegðað sjer vel, játað brot sitt tregðulaust og boðið fram skaðabætur undir rekstri málsins í hjeraði, þykir mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907, að hegningunni skuli frestað og hún falla nið. ur eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef ákærði full- nægir lögmæltum skilyrðum og greiðir skaðabætur samkvæmt ákvæði þessa dóms. Þá verður og að dæma ákærða Guðmund Þor- láksson til að greiða Þórarni Þorvarðssyni í skaða- bætur 7500 krónur með 50/ vöxtum frá dagsetningu veðbrjefs hans fyrir skuldinni eða frá 23. júlí f. á., og ákærða Björn Gunnlaugsson til þess að greiða in solidum með Guðmundi 3000 krónur af upphæðinni með sömu vöxtum. Hinir ákærðu greiði allan sakarkostnað í hjeraði og fyrir hæstarjetti sem síðar segir. Það athugast, að fullnægjufrestur skaðabóta í aukarjettardóminum er ákveðinn 14 dagar í stað 15 dagar. Því dæmist rjett vera: Ákærði Guðmundur Þorláksson sæti tveggja ára betrunarhússvinnu. Ákærði Björn Gunn- laugsson sæti fangelsi við venjulegt Íangaviður- væri í fjörutíu daga, en fullnustu hegningar „hans skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef hann heldur skilorð 370 laga nr. 39, 16. nóv. 1907 og greiðir skaðabæt- ur samkvæmt ákvæði dóms þessa. Ákærði Guðmundur Þorláksson greiði skaða- bætur Þórarni Þorvarðssyni 7500 krónur með 50/, vöxtum frá 23. júlí f. á., og af þeirri upp- hæð greiði meðákærði Björn Gunnlaugsson in soliðum með honum 3000 krónur með sömu vöxtum. Ákærði Guðmundur Þorláksson greiði varð- haldskostnað sinn og málsvarnarlaun til tals= manns síns í hjeraði, cand. jur. Steindórs Gunn- laugssonar, 70 krónur, og til verjanda síns í hæstarjetti, Lárusar Fjeldsted —málaflutnings- manns, 100 kr. Ákærði Björn Gunnlaugsson greiði varð. haldskostnað sinn og málsvarnarlaun til talg- manns síns í hjeraði, cand. jur. Sveinbjarnar Jónssonar, 70 kr., og til verjanda sins Í hæsta- rjetti, málaflutningsmanns Guðmundar Ólafsson- ar, 100 krónur. Allan annan kostnað sakarinnar Í hjeraði og í hæstarjetti, þar með talin sóknarlaun, 250 krónur, til skipaðs sækjanda í hæstarjetti, mála- flutningsmanns Björns P. Kalman, greiði ákærði Guðmundur Þorláksson, þó þannig, að ákærði Björn Gunnlaugsson greiði 1/, hluta hans in soliðum með Guðmundi. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. minn 311 Forsendur dómsins 15. apríl hljóða svo: Með eigin játningu hinna ákærðu, Guðmundar Þorlákssonar, bústjóra á Korpúlfsstöðum í Mosfellshreppi, og Björns Gunnlangs- sonar, kaupmanns, til heimilis í Reykjavík, sem báðir eru komnir yfir lögaldur sakamanna, og eigi áður hafa sætt ákæru eða begningu fyrir neitt brot gegn hinum almennu hegningarlögum, svo og skýrslu kæranda þessa máls, Þórarins Þorvarðssonar frá Vestur- heimi, er þá var kaupamaður ákærða Guðmundar Þorlákssonar, og öðrum gögnum Í málinn, virðist það vera nægilega sannað, að“ meðákærði Björn Gunnlaagsson hafi nm eða eftir miðjan júlímánuð f. á., eftir beiðni ákærða Guðmundar Þorlákssonar, kom- ið upp í húseignina nr. 58 B. við Laugaveg í Reykjavík, hvar ákærði Guðmundur Þorláksson þá hjelt til hjá systar sinni, og hafi þá Guðmundur í viðurvist fyrnefnds Þórarins, sem meðákærði eigi þá kveðst hafa þekt fyrir annan, minst á að hann þyrfti að fá reikningslán að upphæð alt að 10 þúsund krónur; gaf þá með- ákærði Björn Gunnlaugsson sig ekkert inn á tal um þetta, fyr en ákærði Guðmundur spyr hann um það, hvort sjer muni takast að fá lán þetta í Landsbankanum, að meðákærði ljet í ljós það álit sitt, að honum fyndist það líklegt, ef nægileg trygging væri fyrir láninu, og fór svo út. En litlu síðar þann sama dag kom svo ákærði Guðmundur til hans og segir honum frá því, að hann hafi sagt hinum ókunna manni, er fyr greinir, og sem ætlaði að lána honum peninga, að meðákærði væri bankastjóri Magnús Sigurðsson, og biður hann að vera sjer hjálplegur í þessu tilliti og koma aftur upp Í húseignina nr. 50 B við Laugaveg, ug varð það úr, að meðákærði. fór þangað aftur, og fór þá ákærði Guð- mundur Þorláksson þegar að minnast á fyrumgetna reiknings- lántöku í Landsbankanum, án þess þó að kynna meðákærða fyrir Þórarni sem bankastjóra í þeirra viðurvist, og upp á fyrirspurn ákærða Guðmundar Þorlákssonar þá um það, hvort lánið mundi vera fáanlegt, svaraði meðákærði, að hann hjeldi það, ef trygg- ing væri nægileg fyrir láninu, og er Þórarinn beiddist skriflegrar yfirlýsingar um að lánið fengist, svaraði meðákærði því, að sögn Þórarins, að það væri sjálfsagt, og fór hann síðan frá þeim Guð- mundi og Þórarni. En næsta dag hittust menn þessir aftur, að fyrirlagi ákærða Guðmundar Þorlákssonar, á kaffisölahúsi í Reykja- vík, og tók ákærði Guðmundur þegar að ræða um fyrumgetna um, án þess þó að beina nokkurri spurningu til meðákærða, sem aðeins blustaði á útskýringar ákærða um lántökuna, Fór 372 svo velnefndur Þórarinn Þorvarðsson frá þeim ákærðu í þeim til- gangi að sækja 3000 krónur í Landsbankann af inneign hans þar, er, hann ætlaði að lána ákærða Guðmundi Þorlákssyni, en er maður þe“si var farinn, tók meðákærður þegar að sýna ákærða Guðmundi fram á, eins og hann þegar í fyrsta hafði gjört, að það væri glæpsamlegt af honum að taka við peningum af manni þessum á þennan hátt, og reyndi að fá hann til þess að falla frá þessa áformi sínu, og fór svo út af kaffisölustaðnum frá Guð- mundi, en Í dyrunum mætir hann Þórarni, sem segist vera með peningana, og ávarpar meðákærða eitthvað frekar út af því, en hann kveðst þá verða að flýta sjer vegna þess að hann yrði að fara heim til sin Virðist svo sem Þórarinn eigi hafi viljað af- henda Guðmundi lánsfje þetta nema í viðurvist meðákærða, eða eigi nema hann fengi skriflega yfirlýsingu hins svonefnda banka- stjóra um að reikningslánið fengist, og fóru þeir því, Guðmundur og Þórarinn, að leita meðákærða uppi, og spurði Gnómundur nokkrum sinnum eftir Birni í húseigninni nr. Íð í Þingholtsstræti, en var jafnan svarað, að hann væri þar eigi, en Guðmundur hafði sagt Þórarni, að hinu svonefndi bankastjóri Magnús Sig- urðsson byggi Í húseign þessari. Hjeldu þeir svo upp á Skóla- vörðustig til Runólfs „nokkurs Stefánssonar; hringir Guð- mundur þar Í talsíma og segir þeim, er hann talar við, að það sje bankastjóri Magnús Sigurðsson, en sá, er hann ávarpaði, var meðákærði Björn Gunnlaugsson, sem spyr Guðmund að því, hvort hann sje alveg vitlaus, en í því rjettir Guðmundur heyrn- artólið að Þórarni, sem spyr, hvort eigi sje vist að lánið fáist, og mun Björn hafa borið við annríki, en að sögn Þórarins þó tal- ið víst að lánið fengist. Það er svo fyrst eftir 2--3 daga, að Þórarinn lætur tilleiðast að lána ákærða Guðmundi Þorlákssyni umræddar 3000 krónur í viðbót við áður lánaðar 4500 krónur, og var um það gjörður samningur hjá Stefáni nokkrum Loðmfjörð, er Guðmundur sagði Þórarni að væri lögmaður, og undirskrituðu þeir Þórarinn og Guðmundur báðir skjal þetta hjá fyrnefndum manni, án vitandarvotta, en brjefið ritaði fyrnefndur Stefán Loðmfjörð að mesta leyti eftir uppkasti, er Guðmundur fjekk honum, og Guðmundur hafði áður sýnt Þórarni heim á Korpúlfs- stöðum. Er skjal það, er þeir undirskrifuðu, dagsett 23, júlí f. á. að upphæð 8300 krónur, með veði í öllum eignum ákærða, föstum og lausum, og gjalddagi brjefsins ð1. júlí f. á. Að kvöldi dags þess, er Þórarinn tók út í bankanum fyr- 313 greindar 3000 krónur, kom Guðmundur Þorláksson til meðákærða Björns Gunnlaugssonar í sölubúð hans, og sýndi hann þá Gað- mundi enn á ný fram á, að það væri glæpsamlegt af honum að fá fyrgreinda peninga að láni hjá Þórarni með þeim hætti, er fyr greinir, og varð það úr, að Guðmundur lofaði meðákærða, að hann eigi skyldi taka að láni fje þetta, og daginn eftir, er með- ákærði eftir beiðni Guðmundar var staddur hjá honum í hús- eigninni nr. 58 B við Laugaveg, lýsti hann því yfir að nýju, að hann væri fallinn frá lántöku þessari, og væri ánægður yfir því, að hann hefði hætt við það. Hefir ákærði Guðmundur Þorláks- son undir rannsókn málsins kannast við þetta, og játað að hann hafi svikið þetta loforð sitt vegna þess að hann hafi orðið að fá lán þetta. Nokkru eftir að lánið er fallið í gjalddaga, er Þórar- inn kallaður í talsíma á Korpúlfsstöðum, og kveðst sá, er símaði, vera bankastjóri Magnús Sigurðsson, og spyr Þórarinn að því, hvort hann eigi ekki að taka á móti láni Guðmundar Þorláksson- ar, en lætur þess um leið getið, að bankinn eigi geti veitt lán þetta fyr en „ríkislánið“ sje fengið, og verði hann að bíða rð- legur þangað til. Hefir ákærði Guðmundur Þorláksson kannast við, að hann sjálfar hafi gjört þetta, en eigi meðákærði Björn Gunnlaugsson, en þá að eins skýrt Þórarni frá því, að umrætt reikningslán eigi fengist fyr en „ríkislánið“ væri tekið, en Þórar- inn hugði þetta vera sama mann og Guðmundur hafði sagt hon- um vera bankastjóra Magnús Sigurðsson. Hefir meðákærði Björn Gunnlaugsson að vísu kannast við, að oftnefndur Þórarinn Þor- varðsson hafi sótt umrætt fje, 3000 krónur, í bankann eingöngu af því, að Þórarinn hafi haldið hann vera bankastjóra og í trausti þess, að Guðmundar fengi reikningslánið, en þar sem hann á hinn bóginn hafi, áður en Þórarinn lánaði Guðmundi fje þetta, verið búinn að fá loforð Guðmundar um að veita því eigi móttöku, og einnig gengið út frá því sem gefnu, að Þórarinn eigi ljeti það af hendi við Guðmund nema að fenginni skriflegri yfirlýsingu hans um það, að reikningslánið fengist; hafi hann verið fullviss um að þessi aðstoð hans, sem fyr greinir, engan árangur gæti hatt, enda neitar hann nokkumtíma að hafa gefið Þórarni fulla vissu um það, að reikningslánið fengist. Að gefnu tilefni aí hálfu talsmanna ákærða Björns Gunn- langssonar hefir rannsókn framfarið um það, hvort oftnefndur Þórarinn Þorvarðsson hafi áður en þetta átti sjer stað, þekt ákærða fyrir annan, og virðist það upplýst vera, að Þórarinn 314 þessi hafi komið í sölubúð ákærða í erindum fyrir þáverandi húsbónda sinn, en af því verður eigi með neinni vissu ráðið, að Þórarinn hafi þekt ákærða fyrir annan á öðrum stað, þótt hann hafi sjeð hann þar Í búðinni, og sjálfur fortekur hann að svo hafi verið, en á hinn bóginn kveðst ákærði Björn Gunnlaugsson áður hafa þekt Þórarinn fyrir annan eða sjeð hann í sölubúð sinni, en eigi munað eftir því, er hann hitti hann bjá Guðmundi. Vottorð geðveikralæknis liggur fyrir um það, að Þórarinn þessi hafi lengi þjáðst af geðveiki svo greinilegri, „að flestir, sem um- gengust hann, gátu naumast komist hjá því að verða veikinnar mjög brátt varir“. Hefur ákærði Guðmundur Þorláksson kann- ast við að honum hafi þótt maður þessi frábrugðinn öðram mönnum Í umgengni og framkomu, 03 einnig að hann hafi not- fært sjer þetta, er bann lánaði hjá honum fje það, er fyr greinir, og vísvitandi blekt hann með því að veðsetja honum eignir sinar, sem veðsettar hafi verið áðar. Meðákærði Björn Gunnlaugsson kveðst þar á móti eigi hafa neitt um geðveiki manns þessa vitað — virst hann vera stiltur og hæglátur maður. Það hefir eigi sannast, að meðákærði Björn Gunnlausson hafi aðstoðað ákærða Guðmund Þorláksson í eigin hagsmuna skyni. Ákærði Guðmundur Þorláksson hefir, auk þess er fyr grein- ir, einnig kannast við að hafa veðsett fleirum en einum sama hlutinn til tryggingar lánum, er hann hafi fengið, þannig, að veðsetningar þessar hafi komið í bága hver við aðrá, og loks hefir hann játað, að hann í heimildarleysi hafi ritað nafn Sveins bónda Gíslasonar í Leirvogstungu í Mosfellshreppi á víxil útgef- inn af föður ákærða, Þorláki Sigurðssyni, 1. mai f. á., og selt víxil þennan, að upphæð 700 kr., til Kaupfjelags Reykjavíkur upp Í skuldaviðskifti hans við greint kaupfjelag. Kveðst ákærð- ur að vísu þá rjett áður hafa haft í höndum vixil sömu upphæð- ar og Í sama gjalddaga, útgefinn af föður hans og samþyktan af honum sjálfum, og með eiginhandar nafni fyrnefnds Sveins Gísla- sonar sem ábekings á víxli þessum, en víxill þessi segir hann að eyðilagst hafi í veski hans af „kopt“-bleki, er áður hafi kom- ist í veskið, og hann þyl kastað honum eða eyðilagt hann, en í trausti til væntanlegs samþykkis fyrnefnds Sveins Gislasonar rit- að svo nafn hans á hinn nýja víxil, sem hann svo hafi ætlað að tilkynna honum, en það farist fyrir, en því hefir oftnefndur Sveinn Gíslason neitað eindregið, að hann um þessar mundir hafi nokkurntíma verið á víxli með ákærða Guðmundi Þorlákssyni, 375 þrátt fyrir það þótt ákærði hafi tilgreint nánar stað og stan|, er þetta hafi átt að eiga sjer stað. Með brjefi stjórnarráðsins, dags. 10. desbr. f. á., er fyrirskip- að, að sakamál skali höfðað gegn þeim Guðmundi Þorlákssyni og Birni Gunnlaugssyni. Virðist brot hins fyrnefnda heyra undir 258., 255. og 9271. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, og hegning sú, er hann hefir tilunnið fyrir afbrot þessi hæfileg, eftir atvik- um Íð mánaða betrunarhússvinna. Afbrot meðákærða Björns Gunnlaugssonar, eða verknaður hans, virðast heyra undir 253. gr. hinna almennu hegningarlaga, sbr. 49. gr. sömu laga, en þar sem hann samkvæmt framansögðu af sjálfsdáðum hefir fengið ítrekað loforð forgöngumanns afbrots- ins, um að falla frá lántöku þeirri, er fyr um ræðir, og lánveitingin fer fram á annan hátt, en hann gat búist við í fyrstu, og honum óafvitandi, virðist eftir atvikum mega telja hann vítalausan vera samkvæmt ól. gr. hinva almennu hegningarlaga, og ber því að sýkna hann fyrir ákæru af hálfu rjettvísinnar í máli þessu, en málskostnaður að */, hl., og auk þess málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns hans, er teljast hæfileg 70 krónur, virðist eftir atvik- um rjett vera að greiðist af ákærða Birni Gunnlaugssyni, og enn- fremur varðhaldskostnaður hans. Ákærði Guðmundur Þorláksson greiði ?/, hl. kostnaðar af málinu, og að auki málsvarnarlaun, 70 kr., til skipaðs talsmanns hans í málinu, svo og varðhaldskostnað hans. Þá hefir fyrnefndur Þórarinn Þorvarðsson eða umboðsmað- ur hans, B. P. Kalman í Reykjavík, gjört þá kröfa í málinu, að hinir ákærðu, Guðmundur Þorláksson og Björn Gunnlangsson, verði in soiidum dæmdir til að greiða honum kr. 7500,00 ásamt 8 %/, ársvöxtum af kr. 3000,00 frá Í. júni f. á, af kr. 1500,00 frá 9. júni s. á., og af kr. #000,00 frá 28. júlís. á., alt til greiðslu- dags, og að honum ennfremur verði dæmdar kaðabalr fyrir at- vinnutjón það og kostnað, sem hann hafi haft af máli þessu, minst 1000 krónur, eða aðra upphæð eftir mati dómarans. Að því er ákærða (Guðmund Þorláksson snertir, er það vafalaust, að honum ber að greiða að fullu lán þan, þrjú að tölu, samtals kr. 7600,00, er fyr um getur, enda hefir hann eigi undir rekstri máls þessa hreyft neinum mótmælum gegn greiðslu upphæðar þessarar nje umkrafðra vaxta af henni, en að því er ákærða Björn Gunnlaugsson snertir, þá verður eigi álitið, að 25 316 honum beri nein lagaleg skylda til að endurgreiða lán þau, sam- tals kr. 4500,00, er Þórarinn veitti ákærða Guðmundi Þorlákssyni 1. og 9. júni f. á, sem hann eigi að neinu leyti var við riðinn, og heldur eigi af lánveitanda eða umboðmanni hans færð næg rök fyrir því, að ákærði Björn Gunnlaugsson með síðari fram- komu sinni hafi orsakað það, að lánveitandinn eigi hefir fengið uppbæð þessa greidda. Að öðru leyti eru hin tvö fyrstgreindu lán máli þessa óviðkomandi. Á hinn bóginn virðist rjett vera, að ákærði Björn Gunn- laugsson gjaldi óvarkárni sinnar að tilkynna eigi lánveitanda Þórarni Þorvarðseyni, er hann með framkomu sinni sem banka- stjóri hafði vakið hjá að vísu óvissa von um reikningslán til handa Guðmundi Þorlákssyni, að Guðmundur þessi gagnvart hon- um hefði bundist loforðum um að taka eigi að láni þær 3000 krónur, er hann fjekk hjá lánveitanda 93. júlí f. á., og sem hann einnig á sínum tíma hefir boðið lánveitanda greiðslu á, ásamt 500 kr. í skaðabætur, og virðist því rjett vera, að skylda ákærðu Björn Gunnlaugsson og Guðmund Þorláksson in solidum að greiða fyrnefndum Þórarni Þorvarðssyni þessar samtals kr. 3500,00, með 80/, ársvöxtum frá 3. janúar þ. á., eða stefnudegi, að telja, til greiðsludags, eða einn fyrir báða og báðir fyrir einn. Það vottast, að rekstur málsins í hjeraði hafi verið lögmætur. Forsendur dóms 28. okt. hljóða þannig: Með aukrjettardómi Gullbringu- og Kjósarsýslu 15. apríl þ. á. í málinu: Rjettvísin gegn Guðmundi Þorlákssyni og Birni Gunnlaugssyni, sem áfrýjað hefir verið til hæstarjettar, en þareigi útkljáð enn þá, er fyrnefndur Guðmundur Þorláksson, auk máls- kostnaðar og skaðabóta, dæmdur í 15 mánaða betrunarhússvinnu fyrir svik og skjalafölsun, en við framhaldsrannsókn, er haldin hefir verið að tilhlutun sækjanda máls þessa í hæstarjetti, hefir maður þessi játað, að hann á síðastliðnu ári, eða áður en dómur gekk í hjeraði, hafi, auk áður Ídæmdra afbrota, í heimildarleysi ritað nöfn þeirra Ársæls bóksala Árnasonar og Jóns Ólafssonar, bifreiðarstjóra Í Reykjavik, á 500 kr. vixi), er hann svo seldi manni í Reykjavík, sem, þegar víxillinn fjall í gjalddaga, krafðist innlausnar á honum hjá fyrnefndum mönnum, en þeir neituðu greiðslu á honum, þar þeir eigi hefðu ritað nöfn sin á vixil þennan. Ennfremur hefir ákærði undir fyrumgetinni framhalds- 371 rannsókn kannast við að hafa selt 3000 kr. víxil með eiginnöfn- um fyrnefndra manna eftir að samkomulag hefði orðið á milli hans og þeirra, eftir hans eigin tilmælum, að víxlar að upphæð 1000 kr. og 1200 kr. yrðu útgefnir í stað fyrgreinds víxils, er þá yrði eyðilagður, og sem þá var í vörslum ákærða, en sem svo seldi víxil þennan ásamt hinum tveimur, eins og fyr greinir. Hafa fyrnefndir menn að visu kannast við, að þeir hvor um sig hafi látið uppi við ákærða, er hann kannaðist við afbrot sitt, að því er hinn falsaða víxil snertir, að þeir eigi fyrir sitt leyti myndu telja honum þetta til sakar, ef hann greiddi vixil- upphæðina sjálfur, sem hann og gjörði. Ennfremur er það upp- lýst, að menn þessir hafi framlengt fyrgreindan 3000 kr. víxil með ákærða sem samþykkjanda. Þessi afbrot ákærða virðast heyra undir ákvæði 255. og 271. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869, og virð- ist viðbótarhegning sú, er hann fyrir þau hafi tilunnið, eftir at- vikum, og með hliðsjón af 65. gr. hegningarlaganna, hæfileg, risann sub í 3 mánuði, svo ber og að dæma ákærða til þess að greiða sakarkostnað allan. Skaðabóta hefir eigi verið krafist undir rekstri málsins. Það vottast, að rekstur málsins í hjeraði hafi verið lögmætur. Mánudaginn 11. desbr. 1929, Nr. 29/1929. Ólafur Friðriksson (P. Magnússon) gegn Stjórn Íslandsbanka (L. Fjeldsted). Meiðyrðamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 16. mars 1922: Framantalin meiðandi og móðgandi ummæli um stefnanda, stjórn Íslandsbanka, eiga að vera dauð og ómerk 25,* 318 Stefadar, Ólafar ritstjóri Friðriksson, greiði 60 króna sekt í ríkissjóð eða sæti 12 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd á ákveðnum tíma. Hann greiði og stefnanda 20000 krónur í skaðabætur og 75 krónur Í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi, ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 200 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi, Olafur Friðriksson, greiði stefndu, stjórn Íslandsbanka, 200 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 26. október 1920, af stjórn Íslandsbanka hjer í bænum, gegn ritstjóra blaðsins „Alþýðublað- ið“, Ólafi Friðrikssyni, til heimilis hjer í bænum, út af nafnlausri grein í 182. tölablaði mefnds blaðs, er út kom 12. ágúst 1920, með yfirskrifinni: „Flotið sofandi að feigðarósi“, er stefnandi telur mjög meiðandi fyrir sig, miða að því að spilla áliti bank- ans og veikja traust hans utanlands og innan og hafa valdið bankanum stórkostlegs fjártjóns og álitstjóns, 379 Ummæli þau í hinni umstefndu grein, er stefnandi átelur sjerstaklega, eru þessi: 1. Fyrirsögnin: „lotið sofandi að feigðarósi“. 2. Undirfyrirsögnin: „Á Íslandsbanki að draga landið með sjer á höfuðið?“ 8. 1. málsgrein hinnar umstefndu greinar: „Svo að segja með hverjum degi sem líður, ágerist peningakreppa sú, er Íslands- banki hefir sett landið í, aðallega með því að lána Fisk- hringnum innstæðufje almennings til þess að braska með“. 4. Þessi ummæli síðar Í greininni: „Síðan erfiðleikarnir byrj- uðu — erfiðleikarnir, sem allir vita að eru óvitarlegum og óverjandi ráðstöfunum Íslandsbanka að kenna, hefir banka- stjórnin framið þau axarsköft, að fyllilega er ljóst, að hún er með öllu ráðþrota“. Hefir stefnandi gjört þær rjettarkröfur í málinu, að framan- greind ummæli verði dæmd dauð og ómerk og stefndur dæmdur Í hina þyngstu refsinga, er lög frekast leyfa, fyrir þau, og að hann verði dæmdur til að borga stefnanda 100,000 krónur í skaðabætur og málskostnað fyrir undirrjetti. Stefndur hefir krafist algjörðrar sýknunar af kröfam stefn- anda í málinu, hann sektaðan fyrir óþarfa málsýfingu og dæmd- an til að greiða sjer allan málskostnað að skaðlausu. Kröfur sínar í málinu rökstyður stefndur með þvi, að þar sem Íslandsbanki sje önnur aðalpeningastofnun landsins, er hafi seðlaútgáfurjett og ávaxti innlánsfje landsmanna, þá sjeu fjár- málaráðstafanir bankastjórnarinnar og umræður um þær þjóðmál. Sje það rjettur og skylda ekki síst blaðamanna að vera þar á verði og vita það, sem aðfinsluvert þyki. Sje eitthvað ranghermt í greinum blaðanna um þessi mál, taki þau leiðrjettingar á þvi, en þess hafi stefnandi ekki farið á leit við „Alþýðublaðið“, held- ur höfðað ó mál gegn ritstjóranum. Þá hefir stefndur og bent á það, að önnur blöð hafi fundið að aðgjörðum stefnanda, og hafi blaðagreinar veikt traust Ís- landsbanka og bakað honum fjárhagslegt tjón, þá eigi fleiri sök á því en stefndur einn. Ummælin í fyrirsögn hinnar umstefndu greinar og undir- fyrirsögninni vill stefndur rjettlæta með því, að blaðamenn noti oft eggjandi og ginnandi yfirskriftir yfir greinum sínum til að fá sem flesta til að lesa þær. Það sje ekki rjett, að ummælunum um ráðþrot og að flotið sje sofandi að feigðarósi sje beint til 380 stefnanda, heldur sje þeim beint til landsstjórnarinnar. Í undir- fyrirsögninni sje aðeins varpað fram þeirri spurningu, hvort Ís- landsbanki sje að Íara á höfuðið, og til þess hafi verið ástæða, þar sem bankinn hafi stórtapað á útlánum, sjorstaklega til „Fiskhringsins“, og sje því hin átalda í. málsgrein saunleik- anum samkvæm og ósaknæm. Loks telur stefndur það fjarstæðu, að greinar sínar hafi skaðað bankann erlendis, og að sú ráðstöf- un bankastjórnarinnar, er hún ljet hætta að leysa inn seðla bank- ans erlendis, rjettlæti ummælin í hinni siðustu af hinum átöldu klausum. Það er auðvitað rjett, að stjórn Íslandsbanka, hagur hans og umræður um það, eru þjóðmál, en einmitt þess vegna verða þeir, sem um það rita, að stilla orðum sinum og ummælum við hóf, og mega ekki mála með of dökkum litum eða slengja fram órökstuddum ásökunum og aðdróttunum, er hljóta að skaða bank- ann og þjóðina mjög mikið. Þessa hefir stefndur ekki gætt í hinni umstefndu grein. Í fyrirsögn hennar er gefið í skyn, að látið sjó reka á reiðanum, ekki einasta af bankastjórn, heldur og af landsstjórninni, eftir því sem í greininni stendur. Í undirfyrirsögninni er gengið út frá því sem gefnu, að bankinn fari á höfuðið, spurningin er að- eins um það, hvort hann eigi að draga landið með sjer. Í fyrstu málsgreininni er það sagt berum orðum, að fjárkreppan sje bank- anum að kenna, og að hann hafi lánað innstæðufje landsmanna til að braska með. Í síðustu klausunni, sem átalin er, er það árjettað, að fjárkreppan sje bankanum að kenna, og sagt að bankastjórnin hafi framið þau axarsköft, að fyllilega sje ljóst að hún sje með öllu ráðþrota. Fyrir engu af þessu hefir stefnandi fært nokkur rök. Þótt tap hafi orðið eða verði á láninu til „Fiskhringsins“, þá er það engin sönnun þess, að sú lánveiting hafi verið óforsvaranleg eða óráðleg þegar hún fór fram, og stefndur hefir enga tilraun gjört til að færa sönnur á, að stöðv- un á innlausn seðlanna erlendis hafi verið misráðin. Hin átöldu ummæli era mjög meiðandi og móðgandi fyrir stefnanda og verður því að taka til greina kröfu hans um Ómerk- ingu þeirra og sekt á hendur stefndum fyrir þau eftir 219. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869, og þykir, með með hliðsjón af því að stefnandi hefir höfðað á önnur mál gegn stefndum fyrir meiðyrði, eftir grundvallarreglu þeirri, er kemur fram Í 63. gr. hegningarlaganna, mega ákveða hana 60 krónur í ösi ríkissjóð, eða til vara 12 daga einfalt fangelsi, ef sektin er eigi greidd á ákveðnum tima. ; Til sönnunar því, að Íslandsbanki hafi beðið mikið fjár- hagslegt tjón og álitsmissi við hina umstefndu grein og hinar aðrar 4 greinar stefnds, sem stefnandi hefir lögsótt stefndan fyrir, hefir stefnandi lagt fram skilríki fyrir því, að í ágústmánuði 1920 — mánuði þeim, er hinar umstefndu greinar birtast í — hafi verið tæmdar viðskiftabækur við bankann, er nemi samtals kr. 202,093,79, en í sama mánuði árinu áður hafi upphæðir tæmdra viðskiftabóka aðeins numið kr. 19,044,24, og að í ágústmánuði 1920 hafi verið teknar út úr viðskiftabókum og af innlánsskírteinum fram yfir innlög kr. 1,571,878,86, en aðeins kr. 181,669,88 í ágúst- mánuði 1919. Þá hefir stefnandi og haldið því fram, að erlend viðskifti hafi og verið dregin í hópum frá bankanum af sömu ástæðu. Hinar aðrar 4. greinar, sem stefnandi hefir stefnt stefndum fyrir og gjört sömu rjettarkröfurnar Í málum út af, era birtar í Alþýðublaðinu 13., 14, 17. og 18. ágúst 1920. Þær eru fram- hald af grein þeirri, sem hjer ræðir um, og í þeim endurteknar sakargiftir hennar á hendur stefnanda og lýsing á hag Íslands- banka og afleiðingum þess. Þær eru allar, eins og grein sú, er hjer ræðir um, kærðar fyrir sáttanefnd sama daginn (27. ágúst 1920), öllum málunum stefnt fyrir dóm sama daginn (26. okt. 1920), í öllum málunum hafa báðir málspartarnir vísað til sömu sóknar og Vvarnargagna, og dómur í öllum 5 málunum verður kveðinn upp sama daginn. Þykir því mega og verða að skoða allar grein- arnar sem eina heild að því er snertir áhrif þeirra á hag Ís- landsbanka og skaðabótaskyldu stefnds gagnvart stefnanda, því erfitt er að dæma um, hver áhrif hver einstök þeirra út af fyr- ir sig hefir haft á hag bankans. Það virðist nú liggja Í augum uppi, að sakargiftir eins og þær, sem felast í hinum umstefndu greinum á stjórnendur Ís- landsbanka og ummælin um hag bankans, hljóti að hafa bakað bankanum fjárhaglegt tjón og spilt áliti hans og lánstrausti, að öðrum kosti yrði að ganga út frá því, að blað það, sem grein- arnar birtust Í, væri með öllu áhrifalaust. Þegar hins vegar á að tiltaka skaðabótaupphæðina, verður að taka tillit til þess, sem stefndur hefir haldið fram, að í öðrum blöðum hafa og birst greinar, er vítt hafa rekstur Íslandsbanka og eflaust átt sinn þátt Í að veikja traustið til bankans 382 Að öllu þessu athugaðu þykir mega ákveða skaðabætur þat, er stefndur á að greiða stefnanda fyrir fjárhagstjón það, er hinar umstefndu greinar álitast hafa bakað Íslandsbanka, 20000 krónur. avo ber steindum og að greiða stefnanda málskostnað, og ákveðst hann 75 krónur. Miðvikudaginn 18. desbr. 1922. Nr. 54/1922. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Jóni Gunnari Jónssyni (B. FP. Kalman). Brot á bifreiðarlögunum. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 20. sept. 1922: Kærði, Jón Gunnar Jónsson, greiði 200 króna sekt í ríkis- sjóð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fallnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lög- reglurjettardómi, er það viðurkent af kærða, að hann hafi ekið mikið af leiðinni ljósalaust; kveðst hann að vísu hafa kveikt tvisvar á luktum bifreið- arinnar, en slökt þær aftur at því að honum hafi fundist >að ljósið verkaði eins og villuljósæ. Þar sem dimt var orðið, er kærði var á ferðinni, var það skylda hans að hafa ljós tendrað, og afsökun hans hjer að lútandi verður ekki tekin til.greina. 383 Hann hefir þannig auk brots þess á 6. gr. laga nt. 88, 14. nóv. 1917, er hann er dæmdur fyrir, einnig gjörst brotlegur gegn 3. gr. sömu laga. Með þessari athugasemd, og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, þykir refsing sú, er kærði hefir til unnið, samkvæmt 13. gr. nefndra laga, hæfilega ákveð- in Í dómnum 200 kr. sekt, og þykir því mega stað- festa hann. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal óraskað. Kærði, Jón Gunnar Jónsson, greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstrjettarmálaflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Björns P. Kalman, 60 kr til hvors. Dómi „þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað í máli þessu, sem höfðað er af vald. stjórnarinnar hálfa gegn Jóni Gunnari Jónssyni, bifreiðarstjóra, til heimilis í Grettisgötu mr. 44 hjer í bæ, fyrir brot á lögum nr 88, 14. nóvember 1917, að hann hafi gjört sig sekan í athæfi því, er nú skal greina: Að kvöldi hins 2, ágúst s. l., kl. á 11. tímanum, fór kærði ö84 með bifreið þá, R. E. 185, er hann stýrði, frá Arbæ til Reykja víkur með 4 farþega, sem hann hafði boðið far með sjer, en bifreiðin R. E. 185 er eign Gísla J. Johnsen, konsúls, er not- ar hana til aksturs fyrir sjálfan sig. Gekk ferðin vel þar til bifreiðin kom að trjebrú, sem er á veginum Í svonefndum Sogum innanvert við bæinn. Vegurinn er þar 5 metrar á breidd, en trjebrúin 4,20 metrar, og er þannig dálitið bil milli enda brúarinnar beggja megin og vegkantanna. Á vinstri vegkanti — rjett út við brúnina —- stóð bifreið, sem bilað hafði um daginn, og vár hún í ca. 2,20 metra fjarlægð frá brúnni. Eftir samhljóða framburði kærða og vitnanna, ók hann fremur hægt þar til hann kom að brekkunni fyrir utan Elliðaár (nær bænum). Herti hann þá á ferðinni, en kveðst þó aldrei hafa ekið með meiri hraða en 35 km. á klukkustund. Dimt var nokk- uð um kvöldið, en kærði ók ljósalaust. Kveðst hann tvívegis hafa kveikt á luktum bifreiðarinnar, en slökt í bæði skiftin, þar sem sjer hefði virst ljósin „vera villuljós“. Þegar kærði kom { nánd við brúna, ók haun á vinstri vegkanti. Kveðst hann þá hafa farið út á miðjan veginn, þar sem hann hafi munað eftir að brúin var ekki eins breið og veg- urinn og síðan stýrt til hægri til að komast fram hjá bifreið þeirri, sem stóð á veginum. En þá hafi hann lent út í lausan vegkant og því snúið aftar til vinstri, en við það rakst vinstri öxullinn á framhjóli kærða á bifreið þá, er stóð á veginum, en við áreksturinn snerist stýrishjólið í höndum kærða til vinstri og lenti bifreiðin Í sömu svipan út af vinstri vegkantinum. Eitir mælingum þeim, er lögreglan ljet fram fara fáum dögum seinna, reyndist vegalengdin frá því, sem bilaða bifreiðin stóð og þang- að, sem bifreið kærða lenti út af veginum, að vera 20 metrar. Tveir af farþegum þeim, sem í bifreiðinni voru, meiddust allmikið, svo og bifreiðarstjórinn, en hvorugur farþeganna hefir krafist skaðabóta fyrir meiðsli sin. Kærði, sem ekki er upplýst að hafi verið undir áhrifum áfengis við aksturinn, hefir haldið því fram, að hann hafi keyrt með lögleyfðum hraða, þ. e. minna en 85 km. á klukkustund, og telur að slys þetta verði að telja hendingu, sem sjer verði ekki gefin sök á. Á þetta getur rjetturinn ekki fallist. Þó hægt væri að telja að slysið hefði ekki orðið, ef bilaða bifreiðin hofði 385 ekki staðið á götunni, er það aðgætandi, að kærða, ser vissi af henni, bar skylda til að haga keyrslu sinni svo, að hann gæti klaklaust komist fram hjá henni, eins og fjöldi annara bif- reiðarstjóra $erði þann dag, bæði á undan og eftir, þar sem óvenjuleg umferð var þarna um veginn vegna hátíðar, sem hald. in var þann dag á Árbæ. Og bifreiðarstjóri hefir því að eins rjett til að keyra með 35 km. hraða á klukkustund, að hann alt að einu geti fullnægt öllum skyldum sinum, og í myrkri, eins og var þegar slysið átti sjer stað, má ekki keyra með meiri hraða en 15 km. á klukkustund. Framburður vitnisins Ásgeirs Ásgeirssonar bendir og til að hraði bifreiðar kærða hafi verið óforsvaranlegur, þar sem hann fann ástæðu til að skorða sig og aðra stúlkuna, sem hjá honum sat, áður en slysið vildi til, og komst þannig hjá að þau meiddust, og til hins sama bendir vega- lengd sú, er bifreiðin rann frá því að hún rakst á biluðu bifreið- ina og þar til hún rann út af veginum. Framantalið afbrot kærða, sem 14. maí siðastl. hefir undir- gengist fyrir lögreglustjóra, að greiða 150 króna sekt fyrir að aka bifreið ölvaður, heyrir að áliti rjettarins undir 6. gr. laga nr. 88, 14. nóvember 1917, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, með tilliti til 13. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin 200 kr. sekt, er renni í ríkissjóð. Svo greiði kærði og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. ö86 Mánudaginn 18. desbr. 1922. Nr. 60/1922. Rjettvísin (Magnús Guðmundsson) gegn Ingvari Lárussyni og Einari Aðalsteini Bæringssyni (P. Magnússon), út af skjal- og vixlafölsun. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 3. nóv. 1922: Ákærðu, Ingvar Lárusson og Einar Aðalsteinn Bæringsson, sæti betrunarhússvinnu, hinn fyrnefndi í 15 mánuði en hinn síðar- nefndi Í eit“ ár. Svo greiði þeir og, annar fyrir báða og báðir fyrir annan, allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Refsingu ákærða Ingvars Lárussonar fyrir að rita heimildarlaust nafn Maríu Ásmundsdóttur undir brjefið til Sæmundar kaupmanns Halldórssonar, ber að ákveða eftir 270. gr. hinna almennu hegningar- laga, og fyrir fölsun víxlanna eftir 271. gr. og að nokkru leyti 277. gr. sbr. 271. gr. laganna. Að öðru leyti verður að fallast á ástæður auka- rjettardómsins með þeirri athugasemd, að þvi er snertir refsingu ákærða Ingvars Lárussonar, að tillit verður að taka til gæsluvarðhalds hans og má þannig staðfesta dóminn. Ákærði Ingvar Lárusson greiði varðhaldskostnað sinn. Allan áfrýjunarkostnað málsins greiði hinir ákærðu in solidum, þar með talin málflutningslaun 381 sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Ákærði Ingvar Lárusson greiði varðhaldskostnað sinn. Allan áfrýjunarkostnað málsins greiði hann og ákærði Einar Aðalsteiun Bæringsson in solidum, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, málflutningsmann- anna Magnúsar Guðmundssonar og Pjeturs Magnússonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað í máli þessu, sem höfðað er af rjett- vísinnar hálfu gegn sjómönnunum Ingvari Lárussyni og Einari Aðalsteini Bæringssyni, báðum til heimilis í Garðastræti 4 hjer í bæ, með eigin játningu ákærðu, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu, að þeir hafi gjört sig seka Í at- hæfi því, sem nú skal greina: 1. Í nóvembermánuði f. á. átti ákærði Ingvar heima í Tjarnargötu 6 hjer í bæ. Ritaði hann þá 22. s. m. Sæmundi Halldórssyni, kaupmanni í Stykkishólmi, brjef í nafni Maríu Ás- mundsdóttur frá Krossum í Staðarsveit, þess efnis, að hún bað Sæmund um að senda sjer 500 krónur út í reikning föður hennar, og kvaðst hafa heimild hans til þessa. Jafnframt var í brjefinu tekið fram, að adresss hennar væri Í Tjarnargötu 6 hjer í bæ, Brjef þetta var ritað í algjörðu heimildarleysi Maríu, sem ákærði aðeins -þekti að nafni. „Bjóst hann við því, að Sæmundar mundu senda peningana til Tjarnargötu 6 og ætlaði þá að kom- ast yfir þá og hagnýta sjer. Sæmundur sendi ekki peningana, en ritaði Maríu um þetta, og er ákærði í september síðastl. ritaði systur hennar brjef, athuguðu þær að rithöndin á því brjefi var 388 sí sama og á brjefinu til Sæmundar, og komst þannig upp hver skrifað hafði það brjef. II. Í októbermánuði s. 1. hefir ákærði lagvar verið til heimilis í Garðastræti 4 hjer í bæ. (7. þess mánaðar kom þang- að í fæði meðákærði Einar Aðalsteinn Bæringsson frá Ísafirði og höfðu þeir ekki kynst fyr. Ákærði Ingvar átti, er þetta skeði, peninga og útistandandi skuldir um 200 krónur, en ákærði Rinar var með öllu fjelaus og var ákærða Ingvari kunnugt um það. 3 dögum eftir að ákærði Einar kom Í Garðastræti á, átta þeir tal saman, Ingvar og hann, og stakk Ingvar þá upp á því að þeir öfluðu sjer peninga í fjelagi á þann hátt, að falsa víxla og selja þá og skifta milli sín andvirðinu. Var Einar ófús til þessa í fyrsta, en sama kvöldið varð það að samkomulagi milli þeirra, að framkvæma verknaðinn. Fengu þeir sjer nú vixileyðublað og fengu mann til að út- fylla það með 500 króna upphæð, en um gjalddaga hefur ekki orðið upplýst, og er víxill þessi glataður. Síðan ritaði ákærði Ingvar að ákærða Einari viðstöddum nafnið Pjetur Hoffmann á víxil þennan sem samþykkjanda, og nafnið Carl Proppé sem út- gefanda. Rjeð ákærði Ingvar nöfnunum og hafði í huga Pjetur Hoffmann, sjómaun á TÍsafirði, og Carl Proppt, stórkaupmann hjer í bæ. Fengu þeir síðan mann, er bjó í húsinu, til að fara með víxilinn niður Í Íslandsbanka og reyna að selja hann, en biðu sjálfir fyrir utan á meðan. Bankinn vildi ekki kaupa vixilinn og er hann nú glataður, svo sem fyr segir. III. Þegar þetta mistókst, kom ákærðum saman um að búa til nýjan víxil. Var víxill sá að upphæð kr. 1200,00, útgefinn 90. október síðastl. og með gjalddaga 20. febrúar 1928. Sem út- gefanda að víxli þessum ritaði ákærði Ingvar nafnið Carl Proppt og nafnið Guðmundur Magnússon, Laugaveg 52, sem samþykkj- anda og ennfremur nafnið Geir Sigurðsson, Vesturgötn 26, sem ábekings. Á Laugavegi ö2 er enginn maður til með nafninu Guð- mundur Magnússon, og kveðst ákærði Ingvar við engan sjerstak- an mann hafa átt með því nafni, en með hinum nöfnunum við Carl Proppé þann, sem fyr er nefndur og Geir Sigurðsson skip- stjóra, Vesturgötu 26 Á. Kveðst hann hafa vitað, hvernig þeir rituðu nöfn sín, og er mafn Geirs nokkuð svipað því, sem hann ritar það venjulega, en nafn Proppö/mjög ólíkt því, sem hann 389 ritar venjulega nafn sitt. Ákærði Einar var viðstaddur, er ákærði Ingvar ritaði nöfn þessi á víxilinn, en Ingvar réð hvaða nöfn þeir notuðu. Með víxil þennan fóru þeir, eftir því sem frekast verð- ur upplýst, til Pétors M. Bjarnarson, kaupmanns hjer í bæ, og ætluðu að reyna að selja honum hann, en hittu hann ekki heima. Laugardaginn 21. október fóru þeir síðan með víxilinn til Sig- urðar Berndsen kaupmanns, Bergstaðastræti 36, og buðu honum hann til kaups fyrir 800 krónur. Berndsen hefir verið fjarver- andi, og því ekki hægt að leiða hann sem vitni í málinu, en eft- ir því sem upplýst er með samhljóða framburði ákærðu, tók Berndsen víxilinn til sín og bað þá að koma aftur um kvöldið. Um kvöldið, er þeir komu, kvaðst Berndsen ætla að eiga tal við Proppe áður en hann keypti víxilinn, og bað ákærðu að koma aftur næsta dag. ' Urðu þeir þá hræddir um að fölsunin kæmist upp og komu ekki aftur. Átti Berndsen síðan tal við Propps, sem sagði honum að nafn sitt væri falsað, og afhenti Berndsen þá víxilinn á lögreglustöðina 26. f. m. Ákærðu eru báðir komnir yfir lögaldur sakamanna, ákærði Ingvar fæddur 192. október 1889, og ákærði Einar Aðalsteinn 5. nóvember 1899, og hafa þeir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot. Framantalin brot ákærða Ingvars heyra að áliti rjettarins undir 272. gr. og 271. gr. sbr. 55. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1969, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, með tilliti til 63. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin 15 mánaða betranarhússvinna. Framantalin brot ákærða Einars Aðalsteins heyra að áliti rjettarins undir 271. gr. sbr. 55. gr. hegningarlag- anna, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, með tilliti til 63. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin betrunarhússvinna í eitt ár. Svo greiði ákærðu og ín solidum allan af máli þessu lög- lega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið, 390 Miðvikudaginn 20. desbr. 1922. Nr. 55/1922. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðmundi Jónssyni (B. P. Kalman), út af broti á 8. gr. lögreglusamþyktar Reykjavíkur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 10. okt. 1922: Kærði, Guðmundur Jónsson, greiði 75 króna sekt í bæjarsjóð og allan af máli þessu leiðdan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. það er sannað í máli þessu með játningu kærða og skýrslum vitna, að kærði var kvöld eitt í síðast- liðnum septembermánuði drukkinn á götum bæjar- ins, og hafði ill orð í frammi við lögregluþjón. Þetta er brot gegn 8. gr. lögreglusamþyktar Reyja- víkur 19. april 1919, og með því að fallist verður á refsi- og málskostnaðarákvæði lögreglurjettardómsins, ber að staðfesta hann. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til skipaðs sækjanda og verjanda Í hæstarjetti, 60 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærði, Guðmundur Jónsson, greiði allan áfrýjunarkostn- að sakarinnar, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málaflutn- 391 mannanna Jóns Asbjörnssonar og Björns P. Kalman, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað Í máli þessu, sem höfðað er af vald- stjórnarinnar hálfu gegn Guðmundi Jónssyni frá Helgastöðum, verkamanni til heimilis í Hverfisgötu #8 hjer Í bæ, fyrir brot á 8. gr, 2. mgr. lögreglusamþyktar fyrir Reykjavík, nr. 48, 19. apríl 1919, sumpart með eigin játningu kærða, sumpart með fram- burði þeirra vitna, €r leidd hafa verið í málinu, að hann hafi gjörst sekur um athæfi það, sem nú skal greina. Laugardagskvöldið 16. september síðastl., kl. um 12, komu lögregluþjónarnir Sæmundur Gislason og Guðlaugur Jónsson inn í „Litla kaffihúsið“ við Laugaveg til þess að hafa umsjón með því að lokað yrði. Sat kærði þar fyrir ásamt fleiri mönnum og var, eftir samhljóða framburði 4 vitna, sem leidd hafa verið, áber- andi drukkinn. Lögregluþjónarnir buðu gestunum að hafa sig á braut, og varð þá kærði fyrir svörum og kvaðst mundi drekka kaffi sitt fyrst og „fá sjer út í“, Hafði hann þar flösku með áfengi og helti í bolla sinn og annars manns, Sém hjá honum sat, en annar lögregluþjónninn tók af honum flöskuna. Síðar um nóttina hitti hann aftur sömu lögreglaþjónana og komu þeir honum þá í geymslu yfir nóttina Í hegningarhúsinu vegna ofstopa, sem hann hafði í frammi að þeirra áliti. Kærði hefir kannast við, að hafa þetta kvöld drukkið ca. 9 flöskur af malaga frá áfengisversluninni. Kveðst hann ekki hafa smakkað vín, er neinu nemi, Í meira en 2 ár, og hafi áfeng- ið því haft meiri áhrif á sig en ella. Þegar litið er til framburðar vitnanna um álit þeirra, að kærði hafi verið áberandi drnkkinn umrætt kvöld, og þess gætt, hversu mikið áfengi hann kannast við að hafa drukkið, fær rjett- urinn ekki betur sjeð, en að það sje nægilega upplýst, að kærði hafi gjört brotlegur við 8. gr., 2. mgr., lögreglusamþyktar fyrir Reykjavík, nr. 48, 19. april 1919, og þykir refsing sú, er hann 26 392 hefir til unnið, hæfilega ákveðin 75 króna sekt, er renni í bæjarsjóð. Svo greiði kærði og allan af máli þessu löglega leiðdan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið, Miðvikudaginn 20. desbr. 1922. Nr. 42/1922. Sveinn Magnússon gegn Guðmundi Björnsson. Útivistardómur. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Sveinn Magnússon, sem eigi matir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 1. Efnisskrá. Dómur. Bls. Lárus Fjeldsted f. b. eiganda m/s „Sieka IV“ gegn Magnúsi Gíslasyni f. h. kaupfjelagsins „Hekla“, útaf vangreiddu farmgjaldi - a Sveinn Björnsson Í h. eiganda sk. „Ruthby“ gegn Geo. Copland, útai vangreiddu farmgjaldi og auka- biðdagabótum a Ss Árni J. Hafstað og Jón Jónsson gegn Kristni P. Briem. Útivistardómur. ri Matthlas Þórðarson gé8n Eiríki Torfasyni o. fl. Landamerkjamál. Ómerkingardómur . í a Valdstjórnin gegn Hans Hirtz. Brot á 1. og Ó. gr. laga nr. 91/1917, am aðflutningsbann á áfengi . = la Valdstjórnin gegn Otto Eisenhardt, út af broti ál. gr. laga. nr. 91/1917, um aðflutningsbann á áfengi "| Ólafar V. Daviðsson gegn Guðm. Helgasyni Í. h. bæjarsjóðs Hafnarfjarðar. Útivistardómur . Ólafur Jóhannesson $€8n Einari M. Jónassyni. Úti- vistardómur a |, Ásgeir Sigurðsson EB" Sveini Björnssyni f-h. Dam- kjær Petersen, útaf greiðslu farmgjalds. . - = > Sl Sveinn Magnússon gégn Bjarna Ólafssyni o. fl. Frá- kjör 1 Rjettvísin gegn Kristjáni Sólberg Sólbjartssyni. Ínn- brotsþjófnaður a Valdstjórnin gegn Haraldi Jónssyni, útaf broti á lög“ um nr. 91/1917, um aðflutningsbann á áfengi. sl Rjettvísin gegn Ólafi og Sturlaugi Lárussonum Fjeldsted og Gunnari Sigurðssyni. Ákærðir um brot á 24.—26. kap- hegningarlaganna . í Rjettvísin gegn Bjarna Gíslasyni, átaf þjófnaði . Bi Rjettvísin gegn Ólafi Friðrikssyni o. Íl., útaf broti gegn 12. kap. hegningarlagamna „0. fly Valdstjórnin gegn Guerrant, Ch. A. J. Ólöglegar botnvörpuveiðar si a 5/, Rjettvísin gegn Bjarna Jónssyni. Þjófnaður. tig 231 231 241 242 245 248 256 256 257 262 268 266 268 274 am 286 290 i8. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 21. 28. 29. 30. 3l. 32. 33. 35. 36. Dómur, Bls, Þórður J. Thoroddsen gegn Þorleifi Guðmundssyni, útaf persónulegri ábyrgð á veðskuld . - #8} Olafur Jóhannessoú gegn Einari M. Jónassyni, Ómerkingardómur, I Valdstjórnin gegn Eiríki Kjerulf, útaf broti á að- flutningsbannslögum nr. 91/1917 a Ísak Bjarnason gegn Sigurði Magnússyni f. h. kirkja- stjórnar Íslands. Ómerkingardómur. Landamerkja- mál. a Bæjarstjórn Siglurjarðarkaupstaðar gegn Pijetri A. Ólafssyni, útaf útsvarsskyldu A Þorleifur Jónsson gegn Ólafi Blöndal f. h. Tang £ Riis, útaf vanefndum á greiðslu fyrir kjöt. a Gísli Hjálmarsson gegn Hannesi Thorarensen f. h. Sláturfjelags Suðurlands. Útivistardómur á I Hreppsnefnd Sauðárkrókshrepps gegn Kaupfjelagi Skagfirðinga, útaf aukaútsvari a Valdstjórnin gegn Pjetri Hoffmann. Brot á aðflutn- ingsbannslögum á áfengi a Bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar gegn Theodor Jakobssyni. Útivistardómur a Einar Viðar. gegn Ólafi Jóhannssyni. Víxilmál. Álio Jón L. Hansson gegn Snæbirni Kristjánssyni og Einari M. Jónassyni. Útaf rjetti áfrýjanda til ábýl- isjarðar sinnar... . ms Árni J. Hafstað o. Íl. gegn Kr. P. Briem. Landa- merkjamál. Ómerkingardómur . I Guðm. Jóhannsson gegn Pjetri M. Bjarnarson. Víx- ilmál tn Íslandsbanki gegn Jóni Dúasyni. Skaðabótamál. a Stjórn Landsbankans gegn Guðm. Kr. Guðmunds- syni. Útivistardómur I Jóhannes Davíðsson f. h. h/f. Sill gegn Steingrími Torfasyni. Útaf endurgreiðslu vegna vanefnda sölu- samnings . a Lárus Fjeldsted f. h. Íslandsbanka gegn uppboðs- ráðandanum og skiftaráðandanum í Reykjavík, um rjett ófullnægðs veðhafa í skipi til að fá það útlagt fyrir hæsta boð 2... #3 Rjettvísin gegn Lárusi Ó. Frimannssyni og Gunn- laugi Tr. Sigurðssyni. Sauðaþjófnaður . 294 297 299 308 310 313 319 319 382 324 325 327 332 335 337 31 342 343 8ö0 gt. 39. 41. 42. 43. Dómur, Bis. Hans Magnús Torfason gegn Karli Ólgeirssyni. Meið- vitinn. á á á Geo. Copland í Co. h/f. gegn L. Fjeldsted vegna A. Ross Í. h. eigenda skonnert „Jenny“, út aí endur- greiðslu farmgjaldB si Rjettvísin gegn Guðmundi Þorlákssyni og Birni Gunnlaugssyni, útaf svikum og „skjalafalei 2 Ólafur Friðriksson gegn stjórn Íslandsbanka. Meið- yrða- og skaðabótamál. Valdstjórnin gegn Jóni Gunnari Jónssyni. Brot á bifreiðarlögunum 0 „5 Rjettvísin gögn Ingvari Lárussyni og Einari Aðal- steini Bæringssyni. Vixilfals Valdstjórnin gegn Guðmundi Jónssyni. Brot á lög: reglusamþykt Reykjavíkur 0; Sveinn Magnússon gegn Guðmundi Björnsson. Úti- vistardómur . . . s % B *a Sa li lg 1 Sl 857 361 366 am 382 386 390 392 Hæstarjettardómar Útgefandi: Bæstarjettarritari. ID. árgangur. 1923. Miðvikudaginn 10. jan. 1923. Nr. 41/1999 Ragnhildur Pjetursdóttir (Jón Ásbjörnsson) gegn Stefáni Thorarensen (Magnús Guðmundsson), Móðgandi og óvirðandi atferli samkv. 219. gr. hegn- ingarlaganna Dómur bæjarþings Reykjavíkur 10. ág. 1929: Aðalstefndur og gagnstefnd eiga að vera sýkn hvort af ann- ars kröfum bæði í aðalsök og gagnsök. Málskostnaður falli niður bæði í aðalsök og gagnsök, Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða dómi, verður eigi álitið að verknaður stefnda falli undir 219. eða 213. gr. hinna almennu hegning- arlaga, en hins vegar verður að telja að atferli steinda, að negla aftur hurð þvottahússins meðan áfrýjandi var þar inni, sje móðgandi fyrir hana og lýsi megnri óvirðingu. Verður að dæma stefnda í sekt fyrir það samkvæmt 219. gr. hegningarlaganna og þykir sektin eftir öllum málavöxtum hæfilega ákveðin 150 kr. og komi 15 daga einfalt fangelsi í a 394 stað sektarinnar, ef hún er eigi greidd á rjettum tíma Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að stefndi greiði áfrýjanda málskostnað fyrir undirrjetti og hæstarjetti, er ákveðst 400 kr. Því dæmist rjett vera. Stefndi, Stefán "Thorarensen lyfsali, greiði 150 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 15 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd í tæka tíð. Stefndi greiði áfrýjanda, frú Ragnhildi Pijet- ursdóttur, málskostnað fyrir undirrjetti og hæsta- rjetti með 400 kr. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Að undangenginni árangurslausri sáttatilraun hefir frú Ragn- hildur Pjetursdóttir, Laugaveg 18 A hjer í bænum, höfðað mál þetta fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu, útgefinni 4. mars 1920 gegn Stefáni Thorarensen, lyfsala s. st., og krafist þess, að hann verði dæmdur í þá hegningu, sem lög frekast leyfa, fyrir það, að hann hafi, er hún var inni í þvottaherbergi í húsi því, er hún bjó í og hann hefir í lyfabúð sina, neglt aftur hurðina á herbergi þessu og haldið henni innibyrgðri þar ásamt öðrum kvenmanni, uns þær náðu í mannhjálp. Ennfremur hefir stefn- andi krafist þess, að stefndi verði dæmdur til að greiða hæfilegar bætur eftir mati rjettarins fyrir þá smán og óþægindi, sem hann olli með þessu, svo 08 málskostnað að skaðlausu eftir mati rjettarins. Stefndi hefir krafist algerðrar sýknunar Í málinu, og að sjar verði dæmdur málskostnaður eftir mati rjettarins. Ennfremur befir hann gagnstefnt stofnanda með stefnu útgefinni 24. febr, 395 þ. á., og krafist þess, að aðalstefnandi verði dæmdur í sekt fyrir ójöfnuð þann, yfirgang og móðganir, er hann hafi haft í frammi við aðalstefinda út af notkun tjeðs þvottahúss, svo og til að greiða málskostnað. Í gagnsökinni hefir aðalstefnandi krafist sýknunar og að sjer verði dæmdur málskostnaður, svo og að aðalstofndi verði dæmdur Í sskt fyrir óþarfa þrætu. Tildrög málsíns eru þau, að síðla dags hinn 26. jan. 1922, var aðalstefnandi ásamt þvottakonu staddur í þvottaherbergi því: í kjallara hússins nr. 18 A við Laugaveg, sem aðiljar þessa máls hafa afnot af sem leigatakar, og var tilætlun aðalstefnanda og þvottakonunnar, að leggja þvott í bleyti, vegna þess að næsta dag skyldi þvo. Aðalstefndi hafði áður hitt þvottakonuna og bannað henni að nota þvottahúsið, þar sem hún væri með þvott, sem eigi væri eign Íbúa hússins, en þá sneri þvottakonan sjer til aðalstefnanda, og fór hann síðan með henni í þvottaherbergið og tók að leggja þvottinn í bleyti. Þá kom aðalstefndi að og virð- ist hafa farið fram á að aðalstefnandi og þvottakonan hættu þessn, þar sem það væri óheimilt samkvæmt leigusamningi hans, en þær neituðu því. Kvaðst aðalstefndi þá mundi negla aftar þvottaherbergishurðina, þar sem eigi væri hægt að læsa henni, og spurði þvottakonúna og aðalstefnanda, hvort þær vildu ekki fara út áður, en þær skeyttu því eigi, og negldi aðalstefndi þá hurðina aftur. Aðalstefnandi og 'þvottakonan virðast eigi hafa reynt að hrinda upp hurðinni, heldur biðu þær þar til þær gátu kallað á krakka út um glugga, og var þá smiður sóttur og dró hann naglana út, sem hurðin var negld með, og sluppu þær þannig út, og höfðu þá verið inni nær 3 stundarfjórðunga. Eftir þeim upplýsingum, sem liggja fyrir í málinu, verður að álíta, að aðalstefndi hafi neglt hurðina aftur með 5 nöglum, er voru 2!/, þuml. á lengd. 4 af nöglum þessum voru reknir í dyraumgerðina gegnt framhlið hurðarinnar og síðan beygðir útaf á hurðina, þannig, að aðeins '/, hvers nagla var rekin í trje. 5. naglinn var rekinn Í gegnum sjálfa hurðina og dyrakarminn, en virðist hafa sprengt, svo að hann hafði lítið hald. Aðalstefnandi heldur því fram, að með þessu hafi aðal- stefndi orðið brotlegur gegn 212. eða 218. gr. hinna alm. hegn- ingarlaga frá 25. júm 1869, og auk þess gegn 219. gr. sömu laga. Aðalstefndi telur aftur á móti að verknaður sinn geti alls eigi fallið undir nein ákvæði hegningarlaganna, því að aðalstefn- 27* 396 andi hefði vel getað farið út úr þvottaherberginn, hefði hann reynt og kært sig um, aunaðhvort um glugga eða með því að hrinda upp hurð þeirri, sem negld var aftur. Rjettarinn verður að telja það nægilega upplýst í málinu með álitsgjörð þar til útnefndra manna og tilraunum, sem gjörðar hafa verið, að það hafi verið auðvelt fyrir aðalstefnanda og þvottakonuna, að hrinda upp hurð þeirri, sem aðalstefndi negldi aftur, en af þessu leiðir að verknaður hans þykir ekki geta fallið undir 219. eða 218. gr. hinna alm. hegningarlaga, þar sem aðal- stefnandi var eigi neyddur til að vera inni í þvottahúsinu, heldur gat hrundið dyrunum upp, ef hann hefði viljað og reynt til þess. Atferli aðalstofnda virðist eigi heldur falla undir 219. gr. tjeðra laga og ber því að sýkna aðalstefnda af kröfum aðalstefnanda í aðalmálinu. Eins og vikið er að áður, hefir gagnstefnandi krafist þess Í gagnmálinn, að gagnstefnda verði dæmd í sekt fyrir ójöfnuð, yfirgang og móðganir, er hún hafi sýnt sjer þennan umrædda dag, að því er virðist með því að nota þvottahúsið án leyfis hans. En jafnvel þótt svo sje litið á, sem notkun þess hafi verið óheimil, getur það alls eigi varðað sektum, en hins vegar þykir ekki alveg næg ástæða til að sekta gagnstefnanda fyrir óþarfa málsýfingu. Kröfur gagnstefnanda í gagnmálinu verða því eigi teknar til greina. Ettir þessum úrslitum þykir rjett að málskostnaður í gagn- sök og aðalsök falli niður. 397 Miðvikudaginn 10. jan. 1923. Nr. 45/1922. Ragnhildur Sigurðardóttir. (Björn P. Kalman) segn Andreu Filippusdóttur. (Enginn). Skemdir á reykháf við niðurrif nágrannareykháfs. Dómur aukarjettar Ísafjarðarkaupstaðar 81. mars 1929: Framangreint lögbann verður eigi staðfest. Stefnandi, frú Ragnhildur Sigurðardóttir, greiði stefndu, frú Andreu Filippus- dóttur, 150 krónur í skaðabætur og'50 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið rekið skriflega fyrir hæsta, rjetti samkv. 1. lið 38. greinar hæstarjettarlaganna. Málið var vettvangsmál í hjeraði, en þar sem með þessi mál á að fara eins og með landamerkja- mál og það hefir verið ófrávíkjanleg rjettarfarsregla, að dómarar skuli eiðfestir sbr. t.d. >. gr. laga nr. 35/1914, en það sjest ekki að meðdómararnir í þessu máli hafi verið eiðfestir, þá verður eigi komist hjá ex officio að ómerkja dóminn og vísa málinu, samkv, kröfu áfrýjanda, heim til löglegri meðferðar. Samkv. þessum úrslitum verður stefnda að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og og vísast málinu heim til löglegri meðferðar. 398 Stefnda Andrea Filippusdóttir greiði áfrýjanda, Ragnhildi Sigurðardóttur, 100 króna málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með brjefi dags. 26. septbr. 1921 tilkynnti stefnandi þessa máls, frú Ragnhildur Sigurðardóttir, hjer í bænum, fógeta, að verið væri að rifa niður skorstein Í húsi hennar, nr. 22 við Aðal- stræti, hjer, og að fyrir því rjeði stefnda, frú Andrea Filippus- dóttir, til heimilis hjer í bænum, en stefnda á sambygt hús um- ræddu húsi stefnanda. Krafðist stefnandi þess, að fógeti yrði sjer fylgjandi að því að leggja lögbann á, að stefnda eða nokkur fyrir hennar hönd hreyfði við nefndum skorsteini. Daginn eftir lagði fógeti lögbann á, að stefnda hreyfði við nefndum skorsteini, eða ljeti gjöra það fyrir sig, enda hafði stefnandi sett tryggingu fyrir afleiðingum gjörðarinnar. Með stefnu útgefinni 4. október f. á. hefir stefnandi höfðað mál þetta fyrir aukarjetti Ísafjarðar, og krafist þess, að tjeð lög- bannsgjörð verði staðfest sem löglega gjörð og rjettlætt, að stefnda verði dæmd til að setja skorsteininn í húsi stefnanda, nr. 22 við Aðalstræti, að viðlögðum dagsektum, í sama ástand, sem hann var í 26. septbr. f. á., en þann dag hafi stefnda látið rifa bak. hlið hans niður, að stefnda verði dæmd til að greiða 1000 kr. í skaðabætur fyrir spjöll og skemdir á greindri húseign vegna niðurrifs skorsteinsins, og að stefnda verði dæmd til að greiða málskostnað að skaðlausu. Stefnda krefst þess aftur á móti, að lögbannið verði eigi staðfest, að henni verði tildæmdur málskostnaður eftir mati rjett- arins, og að henni verði tildæmdar skaðabætur fyrir lögbanns- gjörðina. Eins og áður segir, er hús aðilja sambygt, þannig, að stefn- andi á norðurpartinn en stefnda suðurpartinn. Um takmörk suð. urparts við norðurpart segir í kaupbrjefi stefndu, dags. 21. desem- ber 1864, að þau sjeu „uppi og niðri eins og nyrðri brún skor- steinsins ræður“, og þar sem stofnandi hefir eigi lagt fram sitt kanpbrjef eða á annan hátt vefengt brjefið, verða takmörk milli syðri og norður parts að miðast við „morðurbrún skorsteinsins“. Í málinu er engin þræta um það, að skorsteinninn í hús 399 hluta stefndu er eldri en skorsteinninn í norðurhluta þess, heldaf eigi um það, að skorsteinninn Í norðurhluta er bygður við suður- skorsteininn. En þrætan er um það, hvort stefnda, er reif skor- stein sinn og bygði nýjan í staðinn, hafi um leið rifið bakhlið- ina, það er að segja suðurhliðina Í skorsteini stefnanda. Það er nú viðurkent Í málinu, að þá er stefnda reif niður skorstein sinn, kom gat mikið á skorstein stefnanda á allri neðri hæðinni. En við skoðun dómenda á þrætustaðnum sáust greinileg merki þess, að skorsteinn stefnanda hafði verið bygður þannig við skorstein stefndu, að norðurhlið hans var jafnframt notuð sem suðurhlið norðurskorsteinsins, þannig, að hliðar hans voru bundnar við suðurskorsteininn með steinlímdum múrsteinum, er greyptir höfðu verið inn í suðurskorsteininn kringum tvær tommur. Þegar því stefnda reif skorstein sinn, opnaðist suðurhlið nyrðri skorsteins- ins á neðri hæðinni, eins og áður segir. En er upp fyrir neðri hæð er komið, skiljast skorsteinarnir og halda sjer úr því hvorum sig, enda var þar beygja allmikil á suðurskorsteininum til suðurs, er norðurskorsteinninn reyndar fylgir að nokkru leyti. Það er einnig viðurkent Í málinu, að skorsteinn stefndu var orðinn ónýtur, og að henni af brunamálastjóra bæjarins hafði verið skipað að byggja nýjan skorstein. Stefnda var því knúð til að rífa gamla skorsteininn, og með því að ekkert er upplýst í mál- inu um það, að við byggingu norðurskorsteinsins hafi lagst sú kvöð á eiganda suðarskorsteinsins, að hann mætti eigi rífa niður nema með samþykki eiganda norðurskorsteinsins, verður eigi álit- ið, að stefndu hafi brostið heimild til að rífa skorstein sinn eins og hún gerði, eða ætlaði að gera. Með því nú að lögbannið byggist á því, að gengið hafi verið á rjett stefnanda of hálfu stefndu, að því leyti sem hún hafi rifið niður nokkurn hluta af skorsteini hennar (stefnanda), þá er þetta samkvæmt framansögðu eigi á rökum bygt, og ber því að telja lögbannið Ólöglegt og synja um staðfesting þess; svo ber og að sýkna stefndu af hinum öðrum rjettarkröfum stefnanda í málinu. Eftir þessum úrslitum kemst stefnandi eigi hjá því, að greiða stefndu skaðabætur fyrir miska og óþægindi við hina ólög- legu lögbaunnsgjörð, er ákveðst.150 krónur. Svo ber og stefnanda að greiða stefndu málskostnað, er ákveðst 50 krónur. 400 Föstudaginn 12. jan. 1923. Nr. 32/1922. Geo. Coplanð éd Co. (Björn P. Kalman) gegn Pjetri Magnússyni í. h. eigenda m/sk. Anna Kirstine (Pjetur Magnússon), út af biðdagabótum. Dómur sjódóms Reykjavíkur 7. janúar 1922: Hið stefnda firma, Geo. Copland £ Co., greiði stefnandan- um, Pjetri Magnússyni f. h. eigenda m/sk. „Anna Kirstine“ frá Rudköbing, kr. 19750,00 ásamt 6 %l, ársvöxtum frá ó. ágúst 1920 til greiðsludags, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðlör að lögum. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Áður en áfrýjandi ritaði undir leigusamninginn um „Anna Kirstinee, 1. maí 1920, hafði hann, eins og skýrt er frá í dómnum, og milligöngumaður aðila um skipsleiguna, Peacock brakún í Glasgow, fyrir hans hönd skifst á allmörgum símskeytum um leigu- skilmálana við stefnda; stóð það einkum á milli, að áfrýjandi vildi láta telja biðdaga og aukabiðdaga skipsins frá þeim degi, er það kæmist að til fermingar í venjulegri röð (usual eða regular turn) þeirra skipa, er biðu eftir afgreiðslu, en stefndi vildi að talið yrði frá þeim degi, er skipið eftir tilkynningu frá skipstjóra væri tilbúið að taka á móti farminum. Stefndi var lengi tregur til að ganga að ákvæðinu um að bið skipsins eftir venjulegri röð kæmi eigi til greina við reikning biðdaga og aukabiðdaga, en svo lauk þó, að hann samþykti þetta ákvæði með símskeyti til Peacock 27. apríl 1920. 401 Af símskeytunum sjest það, að nefnt ákvæði var af hálfu áfrýjanda mjög verulegt atriði í samn- ingsgerðinni, og að á því valt það, hvort hann semdi um leigu á skipinu eða eigi. Þetta vissi stefndi, og honum gat því eigi dulist, að þar sem gagnstætt ákvæði var tekið upp í samninginn, þá hlaut það að hafa orðið fyrir misskilning þeirra, er frá samn- ingnum gengu, og að áfrýjandi hefði af vangá ritað undir hann, án þess að leiðrjetta þetta. Það verður eftir þessu eigi sjeð, að stefnandi hafi haft rjettmæta ástæðu til að gjöra sjer von um, að honum, við undirskrift áfrýjanda undir skipsleigusamninginn, ykist rjettur, að því er umrætt atriði snertir, fram yfir það, sem umsamið var með símskeytunum. Þar sem það eigi er sannað, að neitt annað hafi tafið skipið í Ibiza en bið þess eftir að komast í venju- lega röð, og skipið síðan var fermt á einum degi, þykir ekki eiga að taka til greina kröfu stefnda um aukabiðdagabætur í Ibiza, og verður þá að sýkna áfrýjanda af þeirri kröfu. Svo sem fram er tekið í forsendum dómsins, sem ekki er gagnáfrýjað af stefnda, var skipið eigi komið á tiltekinn affermingarstað í Reykjavík fyr en að kveldi hins 21. júlí 1920, og að morgni hins 22. júli var byrjað að skipa upp farminum, en um hádegi stöðvaði skipstjórinn uppskipunina, sökum þess að áfrýjandi vildi ekki greiða umræddar auka- biðdagabætur, og stóð sú stöðvun til 28. s. m. En svo sem þegar er sagt, átti sú krafa eigi við rök að styðjast, svo að óheimilt var af þeirri ástæðu að stöðva afferminguna, og verða því engar aukabið- dagabætur dæmdar fyrir þá daga. Nefndan dag um kl. 1 byrjaði uppskipun af nýju, og var henni lokið óð. ág. að kveldi, eftir 81/, dag. Þar frá ganga 31. 402 júlí, er skipið fjekk skipun um að fara frá hafnar. bakkanum, og 1. ágúst, sem var sunnudagur. Hafa þá til uppskipunarinnar gengið 6!/, dagur, og á þá áfrýjandi að greiða stefnda aukabiðdagabætur fyrir 1!/, dag eða 750 kr. með 60/, ársvöxtum frá 5. ág. 1920, er greiðist í dönskum krónum samkvæmt ákvæði skipsleigusamningsins. Málskostnaður fyrir hæstarjetti þykir eftir at- vikum eiga að falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Geo. Copland á Co., greiði stefnda, Pjetri Magnússyni fyrir hönd m/sk. Anna Kir- stine, 750 kr. með 6 %/o ársvöxtum frá 5. ág. 1920 til greiðsludags. Málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjettinum með stefnu, útgefinni 23. september 1920 af Pjetri Magnússyni hæstarjettarmálaflutnings- manni f. h. eigenda m/sk. „Anna Kirstine“ frá Rudkobing gegn firmana (Geo. Copland á Co. hjer í bænum, og hefir stefnandi krafist þess, að hið stefnda firma verði dæmt til að greiða sjer f. h. tjeðs umbjóðanda sins kr. 81775,00 í biðdagabætur ásamt 6'/o ársvöxtum frá 5. ágúst 1920 til greiðsladags, og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndi hefir aðallega krafist algjörðrar sýknunar af öllum kröfum stefnanda í málinu. Til vara hefir hann krafist þess, að hann verði aðeins dæmdur til að greiða biðdagabætur fyrir hálf- an dag með 250 krónum. Málavextir eru þeir, að um mánaðamótin apríl og maí 1920 403 gjörði hið stefnda firma skipsleigusamning við umboðmain eigenda m/sk. „Anna Kirstine“ fra Rudköbing, firmað J. C. Pea- cock á Co. í Glasgow, um leigu á nefndu skipi fyrir saltfarm frá Ibiza hingað til lands gegn 110 króna farmgjaldi fyrir hverja smálest. Er svo ákveðið í samningi þessum: „Ferma skal skip- ið á fimm virkum dögum eftir að skipstjóri á vinnutíma hefir gefið tilkynningu um, að skipið sje í skipalægi, tilbúið til að taka farm. Afferming skal ske á fimm virkum dögum, ef veður leyfir, eftir að skipstjóri hefir tilkynt móttakendum, að skipið sje á tilteknum affermingarstað, tilbúið til að afferma“. Aukabið- dagagjaldið var ákveðið 500 krónur á dag fyrir 10 aukabiðdaga, en það, sem þar kynni að vera fram yfir, er ósamningsbundið. Skipsleigusamningurinn er undirskrifaður í Glasgow 28, april 1920 af umboðsmanni stefnanda, en í Edinburg 1. maí 1920 af George Copland f. h. stefnda. Skip þetta kom 15. maí 1920 til Ibiza, og sama dag til- kynti skipstjóri farmsendanda, að skipið væri reiðubúið til að taka á móti farminum. 20. maí tilkynti skipstjóri að bið- dagar væru liðnir, og að hann myndi krefjast aukabiðdaga- gjalds samkvæmt skipsleigusamningnum. 30. s. m. tilkynti skip- stjórinn enn að aukabiðdagar enduðu 31. s. m. á hádegi, og 1. júní s. á. að hann mundi krefjast 850 króna fyrir hvern dag, er skipið liggi þar fram yfir. Skipið var ekki fullfermt fyr en að kvöldi 23. júní 1920. Til þess að afferma skipið hjer telur stefnandi hafa gengið alls 13 daga, eða 8 dögum meira en ákveðið var Í skipsleigusamn- ingnum. Kröfur þær, er stefnandi telur sig eiga á hendur stefnda til biðdagabóta, eru því þessar: 1. Aukabiðdagar í Ibiza frá 21. til 31. s. m, 10 dagar, samkvæmt samningi 500 krónur á dag kr. 5000,00 2. Aukabiðdagar s. st. frá *!/, á hádegi til %/, kl. 6 e. h., 28l/2 dagur á 850 krónur. . . . . „ — 19976,00 3. Aukabiðdagar í Reykjavík frá 29. júlí til5. ágúst að báðum dögum meðtöldum, 8 dagar á 850 kr. — 6800,00 Kemur þannig út hin umstefnda upphæð kr. 31775,00 Sýknukröfu sína byggir hið stefnda firma á því, að svo hafi í raun og veru verið umsamið milli sín og firmans J. C. Peacock á Co., sem umboðsmanns eigenda „Anna Kirstine“, að , skipið skyldi taka farm sinn Í venjulegri röð (usual turn), og eigi „404 því engar biðdagabætar að fá fyrir bið sína í Ibiza, og til ferm- ingar þess hafi ekki gengið nema hinir umsömdu 5 dagar. Ákvæð- ið í skipsleigusamningnum um það, að ferma skuli skipið á fimm virkum dögum eftir að tilkynt hafi verið að það sje tilbúið að taka farminn, sje komið inn Í samninginu af vangá og brjóti al- gjörlega í bág við það, sem Peacock með samþykki skipseiganda hafi samið um við stefnda, er hafi undirritað skipsleigusamning- inn í grandaleysi, og Í trausti þess, að hann væri Í samræmi við við það, sem um hafði verið samið, og ekki athugað fermingar- skilyrðin í honum fyrri en skipstjórinn fór að krefja hann um aukabiðdagabætar eftir komu skipsins hingað. Það er upplýst Í málinu, að talsvert þjark átti sjer stað, sjerstaklega um fermingarskilyrðin, áður en skipleigusamningur var gjörður, og að því af hálfu stefnda var haldið stöðugt fram, að skipið ætti að taka farminn Í venjulegri röð, og að eigandi skipsins stritaðist gegn því að ganga að þessu skilyrði, þar til hann í síinskeyti til Peacocks 27. apríl 1920 gekk að því, að semja mætti um, að skipið tæki farminn Í venjulegri röð. Það verður þó að áliti rjettarins að fara eftir ákvæðum hins endanlega skipsleigusamnings (rjettarskjal nr. 2), þegar gjöra á út um það, með hverjum skilmálum „Anna Kirstine“ hafi verið leigð, sjerstaklega af því, að símskeytasendingar þær, er fóru fram um þá, voru á milli eigenda skipsins og Peacocks, umboðs- manns hans, en ekki milli eigenda og stefnda eða umboðsmanns hans, og svo af því, að skipseiganda var sendur skipsleigusamn- ingurinn eins og hann er úr garði gjörður, án þess þá væri tekið fram við hann, að samningurinn væri Í raun og veru öðruvisi, en um hafði verið samið, enda hefir skipseigandi svarað svo yfir- lýsingu Peacocks eftir á um það, að að svo miklu leyti sem samn- ingarinn brjóti í bág við símskeytin milli þeirra, þá stafi það af ritvillum, og að hann haldi sjer að samningnum. Í hinu prentaða eyðublaði, sem notað hefir verið undir samninginn, og umboðs- menn málsaðilja hafa undirskrifað, eru orðin um fermingu skips- ins: „regular colliery turn“ yfirstrikuð, og Í þeirra stað rituð með ritvjel orðin: „five working days“, og er erfitt að skilja, að hjer geti verið um ritvillu að ræða. Stefndi hefir ekkert haft við það að athuga, hvernig stefn- andi telur aukabiðdagana í Ibiza, og verður stefnandi því eitir skipsleigusamningnum að teljast eiga bætur fyrir 331/, biðdag þar. Hinsvegar hefir stefndi haldið því fram, að ef um aukabið- 405 dagabætur sje að ræða í máli þessu, verði þær að teljast 500 kr. á dag, eins og ákveðið er Í samningnum fyrir þá 10 daga, sem þar er talað um, og verður rjetturinn að fallast á það, með því að engar upplýsingar liggja fyrir um það í málinu, að það sjen ekki nægar bætur, og stefnandi getar ekki sett aukabiðdagagjald- ið eftir eigin geðþótta, án samþykkis stefnda, en það verður ekki álitið liggja fyrir. Stefnandi heldur því fram, að skipið hafi komið hingað 18. júli 1920, og að skipstjórinn hafi daginn eftir tilkynt að hann væri tilbúinn að láta farminn af hendi. 99. júlí kannast stofn- andi við að uppskipun hafi verið stöðvað vegna vanskila á bið- dagabótum, og 28. júlí hafi verið byrjað aftur að afferma og af- fermingunni hafi verið lokið 5. ágúst, en á tímabilinu hafi verið 2 rigningardagar. Telur stefnandi að til affermingarinnar hafi gengið 13 verkdagar, þar af 8 aukabiðdagar, og gjörir kröfa til 850 króna aukabiðdagabóta fyrir hvern þeirra. Telur hann rjett- mætt, að affermingin hafi verið stöðvað vegna neitunar á greiðslu aukabiðdagabótanna frá Ibiza, eða á, að trygging væri sett fyrir greiðslu þeirra, og verður rjetturinn að vera sömu skoðunar á því og hann. Stefndi hefir hirs vegar haldið því fram, að skipið hafi ekki verið komið á tiltekinn affermingarstað í höfninni fyrri en að kvöldi hins 21. júlí 1920, og kemur sú staðhæfing heim við útdrátt þann úr dagbók „Anna Kirstine“, sem stefnandi hefir lagt fram í málinu. Byrja biðdagarnir þá fyrst 29. júlí 1990, og þangað til affermingunni er lokið, 5. ágúst, eru alls 15. dagar. Á þessu tímabili eru 2 sunnudagar (25. júlí og 1. ágúst), og stefn- andi hefir sjálfur viðurkent, að ekki hafi orðið skipað upp í 2 daga á því sakir regns. Verkdagar hafa því aðeins verið 11, þar af 5 biðdagar, sem ekki átti að borga fyrir, og 6 aukabið- dagar, sem dæma ber stefnda til að greiða aukabiðdagabætur fyrir eftir framansögðu. Það verður því niðurstaða þessa máls hjer í rjettinum, að dæma beri stefnda til að greiða stefnanda 500 króna aukabiðdaga- bætur á dag fyrir 33!/,- 6 = 39!/, aukabiðdag, eða kr. 19750,00 með vöxtum eins og krafist er, en eftir öllum málavöxtum þykir rjett að málskostnaður falli niður. 406 Mánudaginn 15. jan. 1923. Nr. 47/1923. Guðmundur Daníelsson (Pjetur Magnússon) gegn Hreppsnefnd Stafholtstungnahrepps (Magnús Guðmundsson), útaf aukaútsvari. Úrskurður fógetarjettar Mýra- og Borgar- fjarðarsýslu 7. ág. 1922: Lögtaksgjörð sú, er hreppstjóri Borgarhrepps framkvæmdi 17. f£, m. hjá Guðmundi Danlelssyni, Svignaskarði, staðfestist hjer með. Dómur hæstarjettar. Í 1. gr. laga nr. 50/1919 er komist svo að orði, að leggja megi útsvar á ... leiguliðaafnot af jörð >svo sem slægjuafnot<, þótt engin ábúð fylgi . . . Samkv. þessu þóttist stefnda, hreppsnefnd Stafholtstungna- hrepps, hafa heimild til að leggja á áfrýjanda, Guð- mund bónda Daníelsson í Svignaskarði í Borgar- hreppi, útsvar fyrir afnot hans af svokölluðu Sig- mundarnesi, engjastykki í Stafholístungnahreppi, enda lagði hún útsvar á Guðmund haustið 1921. Eftir „greinargerð flutningsmanns frumvarps til ofannefndra laga á alþingi 1919, var tilgangur hans með nýmæli frumvarpsin8, að girða betur, en gert þótti með eldri lögum, fyrir það, að kaupstað- arbúar og lausamenn gætu leigt slægjur hjá sveita- bændum, án þess að hlutaðeigandi hreppur fengi nokkrar tekjur af slíkri slægnaleigu. Og af nefnd- arálitum beggja deilda, sjerstaklega efri deildar, má 407 ráða, að þingnefndirnar hafi litið líkt á tilgang ný- mælisins. Eftir því sem málið hefir verið flutt hjer í rjetti, má telja rjett og afnot áfrýjanda yfir Sig- mundarnegi, er hann hefir girt, gamalt ítak Svigna- skarðs í Haugaland í Stafholtstungum. En með því að álíta verður, bæði eftir orðum hjeraðlútandi laga og eftir greindum tilgangi þeirra, að sama eigi ekki að gilda um ítaksrjett, sem um venjulega slægna- leigu búlauss utansveitarmanns, þá brast stefndu heimild til að leggja útsvar á áfrýjanda. Ber því að fella fógetarjettarúrskurðinn úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefndu. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefnda greiði áfrýjanda málskostnað í hæstarjetti, og ákveðat hann 150 kr. Svo bera málflutningsmanni stefndu, sem fengið hefir gjafvörn hjer í rjetti, 80 kr. í máls- varnarlaun úr ríkissjóði. Því dæmist rjeit vera: Fógetarjettarúrskurðurinn er feldur úr gildi. Skipuðum málflutningsmanni stefndu, Magn- úsi Guðmundssyni, bera 80 kr. Mmálsvarnarlaun úr ríkissjóði. Stefnda, hreppsnefndin í Stafholtstungna- hreppi, greiði áfrýjanda, Guðmundi Daníelssyni, 150 króna málskostnað fyrir hæstarjetti, að við- lagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Síðastliðið haust lagði hreppsnefnd Stafholtstungnahrepps 40 kr. aukgútsvar á Guðmund bónda Daníelsson í Svignaskarði 408 fyrir afnot, er hann hefir af engjastykki á Sigmundarnegi, en Guðmundur neitaði að greiða, og var því úrskurðað, að taka mætti upphæðina lögtaki 27. júni þ. á. og lögtakið framkvæmt. af hreppstjóra Borgarhrepps 17. Í. m. Gjörðarþoli hefir ekki mótmælt upphæð útsvarsins, en mót- mælt því að bann væri útsvarsskyldur, og byggir hann mótmæli sín á því, að nes þetta sje metið með Svignaskarði og verði þvi að telja það tilheyrandi Borgarhreppi. Í lögum nr. 50, og. nóv. 1919, er svo að orði kveðið: að leggja megi útvar á „leiguliðaafnot af jörð, svo sem slægjuafnot, þótt engin ábúð fylgi“ og þar sem ummæli þessi eru svo skýr, ákveðin og víðtæk, virðist mál þetta aðeins geta oltið á því, hvort slægjublettur þessi liggi í Borgarhreppi eða Stafholtstung- um, og verður ekki sjeð að það geti haft nokkur áhrif á úrslit þessa máls, hvort hann er metinn með heimalandi Svignaskarðs eða ekki, því ákvæði laganna eru Svo skýr, að það útaf fyrir sig gæti ekki nægt til að undanþiggja slægjuafnot þessi útsvars- skylda. Það er kunnugt, að nes þetta liggur við Norðurá, og um- lakt af löndum jarða, er tilheyra Stafholtstungnahreppi, og verður því ekki sjeð að nokkur vafi geti leikið á því, að engjastykki þetta liggi Í Stafholtstungnahreppi, Og verður því að líta svo á, sem hreppsnefnd Stafholtstungnahrepps hafi í nefndri lagagrein haft heimild til að leggja útsvar á slægjuafnotin. Samkvæmt framansögðu ber að staðfesta lögtaksgjörðina. 409 Nr. 50/1922. Eigendur og vátryggjendur m/sk. Dronning Agnes (Jón Ásbjörnsson) gegn Sigurði Sigurðssyni f. h. bæj- arstjórnar Ísafjarðarkaup- staðar, útgerðar m/b. Ísleifur og útgerðar m/b. Kveldúlfur (Sigurður Sigurðsson), um upphæð björgunarlauna. Dómur sjódóms Ísafjarðarkaupstaðar 7. júlí 1922: Hin framkvæmda löghaldsgjörð staðfestist. Stefndi, Rasmus Henrik Friis, skipstjóri f. h. útgerðar m/sk. Dronning Agnes og vátryggjenda skips og farms, greiði stefnanda, Sigurði Sigurðssyni É. h. bæjarstjórnar Ísafjarðar, útgerðar m/b. Ísleifs og útgerðar m/b. Kveldúlfs, 57000 — fimmtíu og sjö þúsund — krónur með 69/, ársvöxtum frá 30. september 1921 til greiðslu- dags. Svo staðfestist og veðrjettur sá, er stiftaðist með löghalds- gjörðinni 30. september 1991, að því snertir hina tildæmdu fjár- hæð með vöxtum og kostnaði, og sje stefnanda heimilt að gjöra fjárnám Í skipinu m/sk. Dronning Agnes og greindum farmi þess, og selja það við opinbert uppboð til lúkningar hjer greindri kröfu hans með áföllnum og áfallandi vöxtum og kostnaði. Máls- kostnað greiði stefndi stefnanda með 800 krónum. Dómi þessum að fallnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er greinir í sjórjettardómin- um, meðal annars vegna framburðar skipstjóra og stýrimanns og fleiri manna á >Dronning ÁAgnese, sem Og vegna framburðar annara sjónarvotta um eldsmagn Í og brunaskemdir á tjeðu skipi og farmi, og af lýsingu útnefndra matsmanna á skemdum á 28 410 hvorutveggja, þykir bert, að skipið hafi verið statt í neyð, þá er vjelbátarnir sÍsleifurc og >Kveldúlfure vitjuðu þess í Bolungarvík, að beiðni skipstjóra, laugardagsmorguninn 3. sept. 1991. Og þar sem hættu þeirri, sem dráttur tjeðra vjelbáta á nefndu skipi til Ísafjarðar miðaði til að: leysa skip og farm úr, ljetti eigi fyr en eldurinn var slöktur, meðal annars fyrir liðveitslu slökkyir liðsins á Ísafirði, þá þykir eiga að dæma stefnda bjarglaun f. h. útgerða nefndra vjelbáta og bæjar- stjórnar Ísafjarðar. En þar sem björgunin tók skamman tíma og engin veruleg vandkvæði virðast hafa verið henni samfara, nje veruleg hætta fyrir bjargendur, báta eða slökkviáhöld, þá þykja bjarglaunin öllum bjarg- endum til handa hæfilega ákveðin í einu lagi 20000: krónur með 69/ ársvöxtum frá 4. sept. 1991 til gteiðsludags, enda staðfestist löghaldsgjörðin fyrir nefndri upphæð. Málskostnaður í hjeraði og hæstarjetti þykir eitir öllum atvikum eiga að falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn, eigendur og vátryggjendur m/sk. sDronning Agnese, greiði stefnda, Sigurði Sigurðssyni f. h. útgerða vjelbátanna sÍsleifa og >Kveldúlfsc frá Ísafirðia og bæjarstjórnar Ísafjarðarkaupstaðar, 20000 krónur með 69 ársvöxtum frá 4. sept. 1991. Málskostnaður í hjeraði og hæstarjetti falli niður. 411 Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 3. september „1921 á áttundu stundu fyrir hádegi, voru skipstiðrarnir á m/b. Ísleifi og m/b. Kveldálfi beðnir um að: bregða við og fara út Í Ísafjarðardjúp fram undan Bolungarvik, og draga þaðan inn til Ísafjarðar skip, sem væri að brenna. Beiðnin kom frá umboðsmanni þeirra, er umboð höfðu fyrir skips- eigendur að undirlagi stýrimannsins á skipinu. Tveir skipstjórar“ brugðu þegar við og hjeldu út á Djúpið, og komu að hinu brenn- andi skipi, sem reyndist að vera m/sk. Dronning Agnes frá kaup- mannahöfn, kl. c. 9 f. h. Var festum komið úr skipinu yfir Í mótorbátana, og drógu þeir það síðan inn til Ísafjarðar, inn undir svo kölluð Mjósund, og var skipið sett þar á grunn. Um bruna skipsins er þetta upplýst í sjóprófunum, sem hófst 5. september Í. á.: Skipið hafði legið á Önundarfirði (Flateyri) og lestaði þar þurfisk. Átti það því næst að halda til Ísafjarðar, til þess að: taka þar viðbót við farminn. Hinn 2. september kl. 43/, e. h. lagði skipið á stað og bjelt út Önundarfjörð og kom inn á Ísa- fjarðardjúp á níundu stundu. Kl. 9'/, sáust hafnarljósin á Ísa- firði og samstundi8 varð einn skipverja var við reyk í skipinu. Gjörði hann vjelstjóra aðvart og spurði, hvort eldur væri í vjrla- rúminu, en vjelstjóri kvað það eigi vera, en var strax farið að: rannsaka, hvar eldar væri Í skipinu. Eftir 10 mínútna leit fanst eldur brenna í skilúminu milli afturlestarinnar og vjelarámsins, og kom brátt í ljós, að eldurinn einnig var kominn í íbúð skip“ stjóra, sem var fyrir aftan vjelarúmið. Var vjel skipsins þá stöðv- uð og tekið til slökkviáhaldanna, og jafnframt ausið vatni í eld- inn með fötum, þangað til slökkvidælan gat farið að vinna. Eftir stundarkorn var búið að lægja eldinn, þar sem hans. varð fyrst vart, el hann bjelt áfram að jeta sig aftur efrir skip- inu og einnig fram eftir undir dekkinu, alt fram undir aftara lestaropið. Var nú viel skipsins aftur sett Í gang, til þess að komast inn til Ísafjarðar, en stöðva varð hana aftur eftir 10 mínútur, sökum þess að eldurinn æstist við gang hennar. Voru 28* 412 „þá dregin upp segl til þess að forðast að skipið ræki á land, en síðan var ákveðið að halda undir land, þar sem hægt væri að varpa akkerum, en næs“i staður var Bolungarvík. Þótti óverj- andi að eiga á hætta, að skipið ræki brennandi til hafs. Kl. 9 að morgni hins 8. september lagðist skipið svo fyrir akkeri und- an Bolungarvík á 15 faðma dýpi. Fór stýrimaður þegar í land til þess að leita aðstoðar við að slökkva eldinn, en með því að engin slökkviáhöld var að fá í Bolungarvík, og heldur engin tæki til þess að draga skipið inn til Ísafjarðar, fór stýrimaðarinn inn til Ísafjarðar, til þess að fá hjálp þaðan, og kom þangað á áttundu stundu eins og áður segir. Eins og fram er tekið, drógu mótorbátarnir Ísleifur og Kveldúlfur skipið inn til Ísafjarðar, og var kl. nálega 12 á há- degi þegar því var lagt til grunns. Brann eldurinn áfram og unnu skipverjar látlaust að því að slökkva hann. KI. ca. 1!/, e. h. bað skipstjórinn á hinu brennandi skipi um aðstoð slökkviliðs bæjarins og slökkvidæln, enda var skips- höfn hans þá að þrotum komin af svefnleysi og þreytu. Fr slökkviliðsstjóri þá um borð í skipið við 5. mann með slökkidæju bæjarins, og var henni komið fyrir á þilfari m/b. Ísleifur. Að slökkvuninni unnu, auk slökkviliðsins úr landi, skipshöfn m/b. Ísleifa og þeir, sem unnið gátu af skipshöfn hins brennandi skips, og hafði tekist að vinna bug á eldinum um kl. 5, e. }. Dróg m/b. Ísleifur þá skipið inn á Poll, og var því lagt við bryggju h/f. Hinar sam. ísl. verslanir, og tveir menn úr brung- liðinn skipaðir á vörð, ef eldurinn kynni að blossa upp aftur. Bæjarstjórn Ísafjarðar f. h. slökkviliðs og slökkvitækja bæ). arins og útgerðir mótorbátanna Ísleifur og Kveldúlfur f. h, eig- enda og skipshafna þeirra, hjeldu því nú fram, að aðstoð sú, er Dronning Agnes þannig var veitt, fjelli undir ákvæði siglinga- laganna um björgun, og gjörðu því kröfu til björgunarlauna, og þegar skipstjórinn á m/sk. Dronning Agnes hvorki þóttist geta viðurkent slíka kröfu nje heldur geta greitt neitt fyrir þá hjálp, sem veitt hafði verið, kröfðust bjargendur þess, að löghald væri lagt á skipið og farm þess til tryggingar björg- unarlaununum, og var löghaldsgjörðin framkvæmd 29. og 30, sept. 1921. Með stefnu, dags. 30. sept. f. á., hefir stefnandi svo höfðað mál þetta, og eftir árangurslausa sáttatilraun krafist þess, að greind löghaldsgjörð verði staðfest, að honum sem umboðsmanni 413 bjargendanna, Sem komið hafa sjer saman um að sækja málið Í sækjendasamlagi, hjá stefnda, skipstjóra Rasmus Henrik Friis f. h. útgerðar m/sk. Dronning Agnes og vátryggjenda skips og farms, verði tildæmdar 100000 kr. í björgunarlaun eða þóknun eftir mati rjettarins með 69/, ársvöxtum frá 3. september f. á., eða til vara, frá stefnudegi, enn fremur að honum verði tildæmdur allur kostnaðar við löghaldsgjörðina og rekstur málsins að skaðlausu, að með dómi sjódómsin8 verði viðurkent, að bjargendur eigi veð- rjett í hinu bjargaða verðmæti fyrir kröfu þeirra með vöxtum og kostnaði, eins og hún verði metin af sjódóminum, og að rjettur bjargenda til að gera fjárnám Í því, sem bjargað var, og selja það við opinbert uppboð til lúkningar kröfum þeirra, verði stað- festur af sjóðóminum. Stefadu hafa krafist sýknunar í málinu gegn því, að þeim væri gjört að skyldu að greiða stefnanda hæfilega þóknun eftir mati rjettarins fyrir aðstoð þá, er veitt var m/sk. Dronning Agnes um leið og þeir halda því fram, að um björgun sje alls eigi að ræða, heldur aðeins verðmæta aðstoð. Svo krefjast þeir og að löghaldsgjörðinni verði; synjað um staðfestingu, og ennfremur krefjast þeir málskostnaðar eftir mati rjettarins. Fyrir rjettinum liggur því fyrst að athaga, hvort um björgun sje að ræða í skilningi siglingalaganna, eða aðeins um verðmæta aðstoð. Í sjóprófunum er upplýst, að stöðva hafi orðið vél skipsins þegar eldsins varð vart, sökum þess að eldurinn æstist við gang hennar. Ennfremur hafa skipstjóri, stýrimaður, bátsmaður og einn háseta á skipinu skýrt svo frá í prófunum, að að þeirra áliti hafi skipshöfninni verið ómögulegt að slökkva eldinn án aðstoðar. Þar sem skipið gat þannig eigi af eigin rammleik haldið ferðinni áfram, og skipshöfnin eigi megnaði á eigin spýtur að slökkva eldinn, verður rjetturinn að líta svo á, að það hafi verið „statt Í meyð“ í skilningi siglingalaganna, þegar mótorbátarnir Ísleifur og Kveldúlfur komu á vettvang. Þar að auki er upylýst í sjóprófunum, að eldurinn hafi leikið um olíugeyma skipsins, en á þeim voru um 14 smálestir af olíu, og jafnvel einn þeirra verið orðinn laskaður af eldsmagninu. Er því sýnilegt, að yfirvofandi hætta hefir verið á, að sprenging yrði í skipinu, enda höfðu björg unarbátarnir verið settir á sjó, og farangur skipverja borinn á þilfar upp, með því að þeir bjuggust við að verða að yfirgefa skipið á svipstundu, einmitt fyrir þá sök, að sprenging yrði Í olfugeymunum. Rjettarinn litar því svo á, að starf mótorbátanna 414 Ísleifs og Kveldúlfs heyri undir ákvæði 299, gr. siglingalag- anna. Á hinn bóginn verður að álíta, að hinu eiginlega björgun- arstarfi hafi verið lokið, þegar skipið var komið á grunn á Ísg- firði, því að enda þótt eldurinn hjeldi áfram að eyða skipinu og eigi yrði ráðið við hann án hjálpar úr landi, verður þó að telja neyðarástandinu ljett, þegar skipinu er ráðið til grunns. Aðstaða þess eftir það virðist sambærilegust aðstöðu húss á þurru landi. Það verður því eigi fallist á þá skoðun stefnanda, að vinnu slökkviliðs bæjarins og notkun slökkvidælu hans beri að skoða sem björgunarráðstafanir, heldur verður að skoða það sem eftir- farandi verðmæta aðstoð. Fyrir úrslit málsins hefir það þó enga þýðingu, hvernig litið er á aðstoð þá, sem bæjarfjelagið veitti, þar sem það er í sækjendasamlagi við bjargendurna, en í máli þessu er eigi um að ræða skiftingu björgunarlauna eða þóknunar fyrir veitta aðstoð milli þátttakenda. Við ákvörðun björgunarlaunanna athugast: Með virðingargjörð, dags 15. sept. f.á. er hið bjargaða skip virt á 25000 kr. í þvi ástandi, sem það var eftir brunann, en í málinu er ekkert upplýst um verðmæti þess fyrir brunann, nje held- ur um það, fyrir hvaða fjárhæð það hefir verið vátrygt. Með virðingargjörð dags. 16. september f. á. er farmur skips- ins metinn á 378,195 kr. fyrir brunann, en á 253560 kr. eftir brunann, og verður verðmæti það, sem bjargað var þannig 278560 kr. Samkvæmt framlögðum virðingargjörðum hefir verðmæti mótorbátanna, er björgunina framkvæmdu, numið 137700 kr, samtals. Björgunarstarfið hefir verið framkvæmt með atorku og kappi, en virðist á hinn bóginn eigi hafa verið neinum sjerlegum erfiðleikum bundið, enda þótt mótorbátarnir hefðu engan Sjerstak- an útbúnað sem björgunarskip. Tíminn, sem björgunarstarfið tók, hefir numið ca. 3 klukkustundum, en stefnandi hefir ómótmælt tilfært, að bjargendurnir hafi tafist heilan dag frá veiðum, og að meðalafli hafi á þeim tíma numið ca. 1500 kr. á samskonar báta og hjer um ræðir. Enn er á það að lita, að það fær eigi dulist, að ærin hætta var á að tjón gæti orðið á skipum, mönnum og útbúnaði bjargenda, ef sprenging hefði orðið í skipinu. Þegar á alt þetta er litið, finnur rjetturinn að björgunar- laun og þóknun fyrir veitta aðstoð sje hæfilega ákveðin 57000 kr. 415 Samkvæmt þessa ber að staðfesta hina framkvæmdu lög- haldsgjörð og að öðru leyti taka kröfur stefnanda til greina, þó þannig, að vextir af hinni tildæmdu fjárhæð reiknist frá stefnu- degi, og að veðrjettur stofnanda Í hinum lögbundau munum tak- markist við hina tildæmdu upphæð með vöxtum og kostnaði. Stefnandi hefir ómótmælt tilfært, að hann, áður en til máls- höfðunar kom, hafi skorað á stefndu að bjóða fram þóknun, er þeir teldu hæfilega fyrir hina veittu aðstoð, en til þess hafi þeir eigi verið fáanlegir. Fyrir því verður að telja stefndu eiga sök á að til málshöfðunar þurfti að koma, og þegar þar við bætist, að eigi þykir rjett að þeir hafa fært málið á þeim grundvelli, að að eigi væri um björgun að ræða, finnur rjetturinn að stefndu beri að greiða stefnands málskostnað, sem og kostnað við lög- haldsgjörðina, sem Í einu lagi ákveðst 800 kr. Föstudaginn 19. jan. 1923. Nr. 61/1922. Jón Jónsson (Bjarni Þ. Johnson) gegn Kolbeini Þorsteinssyni (Jón Ásbjörnsson), útaf skilagrein fyrir greiðslu skulda. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 12. okt. 1922: Svo framarlega sem stefnandinn, Jón Jónsson, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu synjar fyrir það með eiði, að skuldir þær, er hvildu á m/b. „Gammurinn“, er hann var seldur í april 1919, hafi numið kr. 2101,40, á stefndur Kolbeinn Þor- steinsson að greiða honum kr. 417,£7 með 5/ ársvöxtum frá 25. april 1919 til greiðsludags. Vinni stefnandinn ekki svofeldan eið á stefndur að greiða honum 225 krónur með vöxtum eins og að framan greinir. 416 Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingn hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu, sem skotið er til hæstarjettar gr hendi beggja aðila, verður, svo sem gjört er í hinum áfrýjaða dómi, að telja það sannað, að upphæð skulda, þeirra, er á útgerð mótorbátsins s„Gammure hvíldu, og taldar voru á lista þeim, er aðaláfrýjandi hafði Sjálfur samið og afhent Einari Einarssyni fisksala, hafi verið um 200 krónum hærri, en áfrýjandi hefir- kannast við, og ber því að færa niður kröfu hans. um ?/, af þeirri upphæð, eða um kr. 133,33. Í öðru lagi verður að álíta, að stefndi hati, eftir því sem fyrir lá, haft ástæðu til þess að líta svo á, að nefndum Einari Einarssyni, sem hafði umboð. áfrýjanda til þess að afsala og taka á móti Pening- um fyrir mótorbátinn og annast um hann sem sína eign, bæri þóknun frá áfrýjanda fyrir störf hans við. víkjandi bátnum, eftir að áfrýjandi fór af landi burt 12. apríl 1919 til þess, er sala fór fram 93. 8. m., Svo og fyrir útborganir skulda þeirra, er á bátgút- gerðinni hvíldu, og af brjefi áfrýjanda, dags. 91. apríl 1919, er lagt hefir verið fram í hæstarjetti, má og ráða það, að áfrýjandi hefir þá litið svo á, að. Einari bæri borgun fyrir þetta, auk þeirra 160 kr., er hann hafði greitt honum fyrir að selja bátinn, Það verður því að álíta, að stefndi hafi haft heimild til þess að greiða honum þóknun í þessu skyni, en eftir því sem upplýst er í málsfærslunni um fyrir. höfn Einars hjer að lútandi, þykir sú þóknun hæfi. lega sett 100 kr. Hins vegar þykir það upplýst, að sú upphæð. 417 42 kr. 70 au, er greidd hefir verið B. Kr. Guðmunds- syni, hafi ekki staðið á lista áfrýjanda, og hafði stefndi því ekki næga heimild til að greiða honum þá upphæð, og verður hún því ekki dregin frá dóm- kröfu áfrýjanda. Samkvæmt framansögðu ber frá dómkröfu áfrýj- anda, 551 kr. 20 a. að draga framangreindar 133 kr. 33 a. og 100 kr, en eftirstöðvarnar, kr. 317,87, er stefndi hefir ekki gjört áfrýjanda skil fyrir, verð- ur að dæma hann til að greiða, ásamt 59/, ársvöxt- um frá sáttakærudegi 12. jan. 1922 til greiðsludags. Eftir öllum málavöxtum þykir rjett að máls- kostnaður fyrir undirrjetti og hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Kolbeinn Þorsteinsson, greiði áfrýj- anda, Jóni Jónssyni, 317 kr. 87 a. með 59/, árs- vöxtum frá 12. jan 1922 til greiðsludags. Málskostnaður fyrir undirrjetti og hæstarjetti fellur niður. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinui 17. janúar þ. á. af Jóni Jóns- syni, fisksala, Grettisgötu 39 B, gegn Kolbeini Þorsteinssyni, trje- smið, Skólavörðustíg nr. 4, og hefir stofnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 551,20 ásamt 6 '/,. ársvöxtum frá 25. april 1919 til þess er greitt verði og máls kostnað út Í æsar að skaðlausu, eða eftir mati rjettarins. Stefndi hefir krafist algörðrar sýkuunar af kröfum stefnanda. í málinu og málskostnaðar hjá honum. 418 Málavextir era þeir, að stefnandi átti ?/, hluta í mótorbátn- um „Gamminum“, en Sæmundur nokkur Skaftason tf, hluta í bátnum. Selda þeir mótorbátinn vorið 1919 og var nokkur hlati kaupverðsins greiddur við undirskrift kaupsamnings um hann, en "hitt átti að greiðast síðar, og skyldi þá gefa út afsal fyrir bátn- um, en áður en að því kæmi, fór stefnandi til Ameríku, og fal þá Einari Einarssyni, fjsksala hjer í bænum, að annast söluna, "en stefndi í þessu máli hafði boðið stefnanda og hann þegið, að stefndi skyldi taka við eftirstöðvum kaupverðsins fyrir bátinn, borga skuldir bátsins og senda stefnanda hans hluta af nettó-and- virðinu þegar hann óskaði þess. Gáfu þeir Einar og Sæmundur síðan út afsal fyrir bátnum og fengu þá greiddar 5300 krónur, "og afhenti Einar stefnda þær og jafnframt lista með rithönd stefnanda, yfir skuldir þær, er greiðast áttu af bátsverðinu. Listi þessi kvað hafa glatast úr vörslum Einars Einarssonar, er hafði veitt peningum viðtöku hjá stefnda til að greiða með skuldir þær, er á listanum stóðu, en um upphæð þeirra er Ágreiningur í málinu. Stofnandi heldur því fram, að skuldir þessar hafi ekki numið meiru en kr. 1612,10, hafi þá verið eftir af bátsverðinu kr. 3687,30, þar af hafi Sæmundi borið !/s eða kr. 1229,10, on sjer ?/4 eða kr. 2458,20. Af þeim hafi stefndi aðeins afhent sjar við heimkomu sína frá Ameríku kr. 1907,00 en engin fullnægj- andi skil gjört sjer fyrir þeim kr. 651,20, sem þá eru ettir, og hefir hann því höfðað mál þetta og gjört rjettarkröfur þær, or að framan greinir. Stefndi heldur því hinsvegar fram, að upphæð sú, er hann „afhenti Einari til greiðslu skulda þeirra, er á bátnum hvíldu, hafi verið kr. 2101,40, og hafi þá komið til skifta milli eigenda báts- ns kr. 3198,60. Af þeim hafi hann greitt Sæmundi þriðjunginn, kr. 1066,20. Hafi þá komið í hlut stefnanda kr. 3132,40, og hafi hann greitt Einari Einarssyni af þeim 225 krónur fyrir ómök hans við sölu bátsins og greiðslu skulda þeirra, er á honum hvíldu, en 1907 krónur hafi hann lagt inn í viðskiftabók við Íslandsbanka með nafni stefnanda, og eru þær sú upphæð, sem stefnandi viðurkennir að sjer hafi verið staðin skil á. Stefnandi hefir neitað því afdráttarlaust, að stefndi hafi haft nokkra heimild til þess að greiða Einari Einarssyni nokkur 'Ómakslaun, því hann hafi sjálfur verið búinn að því áður en hann tór til Ameríku, og þar sem stefnandi samdi sjálfur við Einar uy sölu á mótorbátnum og stefndi hafði sjálfur boðist til að borga 419 „fyrir stefnanda skuldir þær, er á bátnum hvíldu, án þess að áskilja sjer ómakslaun, og hefir ekki fært sönnur á að stefnandi hafi samþykt þessa greiðslu til Einars, því framburður Einars um það atriði, er snertir hann svo mjög sjálfan, verður ekki tekinn til greina, verður að áliti rjettarins að dæma stefnda til að greiða stefnanda þessa upphæð með 5/, ársvöxtum frá því sal- "an á mótorbátnum fór fram, 25. apríl 1919, til greiðsludags. Um þær kr. 326,20, sem málspörtunum ber á milli, er það áður tekið fram, að stefndi kveður þær hafa gengið til greiðslu á skuldum, sem að parti stefnanda hvíldu á m/b. „Gammur“, en stefnandi neitar því, eð á bátnum hafi hvílt meiri skuldir en hann hefir frá skýrt. Það er þó sannað Í málinu með vitnisburði þeirra Einars Einarssonar og Sæmundar Skaftasonar að upphæð skuldanna, sem á tátnum hvíldu, hafi verið yfir 1800 krónur, eða um 200! krónum meiri, en stefnandi kannast við. Verðar því að sýkna stefnda af kröfu stefnanda um greiðslu á kr. 138,38 af upphæð þeirri, er á milli ber. Að því er loks snertir þær kr. 192,87 af hinni umstefndu upphæð, sem þá eru eftir, þykir eftir öllum málavöxtum rjett að dæma stefnda til að greiða stefnanda þá upphæð, með vöxtum eins og að framan greinir, svo framar- lega sem stefnandi synjar fyrir það með eiði, að skuldir þær, er hvíldu á m/b. „Gammurinn“, er salan fór fram á honum í april 1919, hafi numið þeirri upphæð, sem stefndur heldur fram. Málskostnaður þykir rjett að falli niður. 420 Miðvikudaginn 24. jan. 1923. Nr. 692/1992. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Stefáni Thorarensen. (L. Fjeldsted). Brot á bifreiðalögunum. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 80. nóv. 1929: Kærði, Stefán Thorarensen, greiði 50 króna sekt til ríkig- sjóðs og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Auk þess greiði hann vegagjörð ríkissjóðs kr. 442,65 í skaðabætur. Ídæmdar skaðbætur greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, og dóminum og að öðru leyti að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með vitnisburðum, sem fengnir hafa verið í málinu, verður að telja það sannað, að kærði haf orðið brotlegur gegn 7. gr. laga nr. 88, 14. nóvem- ber 1917, um notkun bifreiða, og þykir sekt hans fyrir það hæfilega ákveðin 100 kr. Með þessari breytingu, og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, sem ekkert verulegt þykir athuga- vert við, má staðfesta hann. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Stefán Thorarensen, greiði 100 kr, sekt til ríkissjóðs. Að öðru leyti skal lögreglu. 421 rjettardóminum óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta- rjetti, málaflutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir verið höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Stefáni Thorarensen, lyfsala hjer í bæ, fyrir brot á Jögum nr. 88, 14. nóvember 1917 um notkun bifreiða. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og byggjast sum- part á eigin játningu kærða og sumpart á framburði vitna þeirra, som leidd hafa verið í málinu. Sunnudaginn 38. september síðastl., kl. um 6 e. h., rákust mannflutningabifreiðin R. É. 165, eign Guðlaugar Þorsteinsdóttur, sem kærði stjórnaði, og vöruflutningsbifreið ríkissjóðs, R. E. 142, bifreiðarstjóri Jón Ármann Jónsson, á á þjóðveginum, sem liggur upp frá Reykjavík, rjett fyrir innan Lækjarhvamm. Vegurinn er þar 5,70 metra breiður, en breidd hvorrar bifreiðar ca. 160 cm., svo nóg rúm var fyrir þær að mætast þar. Var bifreiðin R. E. 142 á leið austur eftir (upp veginn), en bifreið kærða á leið Í áttina til Reyjavíkur. Dumbungsveður var, en sá þó til sólar. Bifreiðarnar skomdust báðar nokkuð, sjerstaklega vöruflutn- ingsbifreiðin. Brotnaði hægra framhjól hennar og fjell hún útaf vegkantinum að hálfa og vinstra framhjólið út fyrir veginn. Auk bifreiðarstjóra vöruflutningsbifreiðarinnar voru 3 far- þegar með bifreiðinni. Hafa þeir allir verið leiddir sem vitni Í málinu. Í bifreið kærða voru einnig 4 farþegar. En bifreiðin var lokuð, og gátu þeir því ekki sjeð og ekki um það borið, á hvern hátt áreksturinn hafi atvikast. Bifreiðarstjóri R. E. 142 áleit alla sök árekstarsins liggja hjá kærða, og hefir umboðsmaður vegamálastjóra því kært hann til sekta og skaðabóta, en þær nema eftir matsgerð, sem fram- kvæmd var af þar til dómkvöddum mönnum, kr. 407,65, auk kostnaðar við matið kr. 35,00, eða samtals kr. 442,65. 422 Kærði heldur því hinsvegar fram, að sökin liggi öll á herð-- um bifreiðarstjóra R. E. 142, og hefir komið fram með skaða-- bótakröfu á hendur vegagerðinni að upphæð kr. 501,00. Það er upplýst í málinu, að rjett áður en áreksturinn varð, mætti bifreiðin R. E. 102 2 gangandi mönnum, er gengu samsíða í áttina til Reykjavíkur yst á vegkantinum hægra megin, sjeð til Reykjavíkur. Heldur kærði því fram, að bifreiðarstjóri R. E. 142 hafi keyrt þannig, að vinstri hjól bifreiðar hans hafi verið alt að 2 metrum frá vinstra vegkanti, er áreksturinn varð, og hún haft á þann hátt ca. 3,60 m. vegpláss, eða mun meira en hang bifreið. Þetta kveðst hann byggja á mælingum hjólfara bifreiðarinnar, þegar áreksturinn varð, og svo á mælingum, er hann hafði fram- kvæmt sjálfur ásamt vitnunum Stefáni Þorlákssyni og Gunnari. Ólafssyni, bifreiðarstjórum, á förum í veginum daginn eftir, er þeir álitu vera bjólför eftir bifreið R. E. 142. Bifreiðarstjóri R. E. 142 kveðst altaf hafa ekið svo langt úti á vinstra vegkanti, sem hann áleit forsvaranlegt. Þegar hann. mætti fyrgreindum gangandi mönnum, kveðst hann kafa beygt ei. lítið fyrir þá, en verið kominn fullkomlega fram hjá þeim og: aftur út á vegkantinn, er áreksturinn varð. Áreksturinn varð þannig, að hægra framhjól bifreiðarinnar R.E. 165 (sjeð Í áttina til Reykjavíkur) rakst innanvert við hægra framhjól R. E. 142 (sjeð frá Reykjavík), og brotnaði það kjól þannig, að ásinn, sem hjólið er fest við, tók niðri, og mark- aði djúpa skoru í veginn, sem stefnir skáhalt í áttina út á veg-- kantinn. Lögreglan ljet framkvæma mælingar á veginum sama dag- inn og áreksturinn varð, og era þær miðaðar við farið í vegin- um þar sem hjólásinn tók niðri, og reyndist við þá mælingu að bifreiðin R. E. 142 hafi haft yfir að ráða 2 metrum af veginum, en bifreiðin R.E. 165 3,70 metrum. Kærði hefir ekki neitað því, að mæling þessi sje rjett. hann hefir hinsvegar haldið því fram, að staður sá, sem hjólás- inn tók niðri, sje ekki sá staður, sem áreksturinn hafi orðið á, og muni bifreiðin hafa runnið 1—1'/, til 2 lengdir sínan meðan pílárarnir í hjólinu voru að brotna og þar til ásinn tók niður, og Í áttina út af vegkantinum. Það er upplýst í málinu, að bifreiðin R.E. 142 hefir runnið. nokkuð frá því að árekstarinn varð og þar til hjólásinn tók niður. Um hraða bifreiðarinnar er það upplýst, að kærði muni: 423 hafa ekið með ca. 25 km. hraða á klukkustund, en bifreiðarstjóri: R.E. 142 kveðst hafa ekið með ca. 15—18 km. hraða. Kærði. hefir látið það álit í ljós, að hraði bifreiðar R. E. 142 muni hafa. verið miklu meiri en hraði bifreiðar sinnar. En það er upplýst, að bifreiðin R. E. 142 hafði meðferðis, auk 4 manna, Í tonn af: vörum, og hefir bifreiðarstjóri R. E. 142 haldið því fram. að ekki. sje hægt að láta bifreiðina fara hraðara en 25—30 km. á klukku- stund með þeim þunga. Áuk þess kveðst bifreiðarstjórinn hafa verið að draga af bensingjöf og setja vélina á 1. gir rjett um það leyti er árekstarinn varð. Lögreglu þjónn sá, er framkvæmdi fyrumgetna mælingu, og Egill Vilhjálmsson bifreiðarstjóri, sem báðir hafa verið leiddir sem vitni í málinu, hafa látið það álit sitt í ljós, að ekki hafi verið hægt að greina með vissu förin eftir bifreiðina R. E. 142, er þeir framkvæmdu mælingu sína samdægurs og áreksturinn varð,. og hefir þá því síður verið hægt að byggja nákvæma mælingu á þeim næsta dag, þegar kærði, Stefán Þorláksson og Gunnar Ólafsson, framkvæmdn mælingu sína. Af framanskráða verður að álita, að niðurstaðan um það, hvor bifreiðin hafi hatt meira vegp'áss Í því augabliki, er árekst- urinn varð, verði ekki bygð á mælingum þeim, sem fram hafa farið, og verður þá að fara eftir framburði sjónarvottanna að. árekstrinum, en það eru, auk kærða og bifreiðarstjórans á R. E. 142, farþegar þeir, sem með þeirri bifreið vora, og hafa þeir allir verið leiddir sem vitni og staðfest framburð sinn með eiði. Vitnið Ágúst Kr. Guðmundsson kveður bifreiðarstjóra; R.E. 142 hafa keyrt „á vegkanti, eins tæpt ug vitnið álítur for- svaranlegt“, og hafi hann, sem sat vppi á bifreiðinni, búist við" að bifreiðin mundi steypast yfir sig út fyrir veginn við árekstur. inn, og verið viðbúinn að henda sjer út af bifreiðinni hinummegin. Kveður hann þá hafa athugað hj lför bifreiðar kærða þá samtímis, og komist að þeirri niðurstöðu, að bifreið hefði getað" farið fram hjá benni hægramegin (miðað frá Reykjavík), svo langt hafi hún verið inn á veginum. Vitnið Þórður Jónsson hefir borið það, að bifreiðin R E. 142 hafi verið komin útá vinstri vegkaat aftar, eftir að hafa beygt hjá hinum gingandi mönnum, og hafi hún að hans áliti verið eins nálægt vegkantinum, eins og hún gat verið, án þess að þess að velta út af veginum, er árekturinn varð. Kveður hann. 424 „vafalaust, að bifreiðin R. E. 165 hafi haft miklu meira vegpláss, en bifreiðin R. E. 149, er áreksturinn varð. Vitnið Magnús Guðjónsson hefir borið, að bifreiðin R. E. 142 hafi ekið mjög utarlega á veginum, og hafi nýlega verið búin að aka fram hjá hinum gangandi mönnum. Kveðst hann ekki skilja í þeirri óaðgætni kærða, að aka á bifreiðina R. E. 149, en hann hafi ekið með miklum hraða og sagt, að hann hafi ekki sjeð bifreiðina R. E. 142. Kærði hefir líka kannast við að hafa ekki sjeð bifreiðina R.E. 142 fyr en rjett í því augnabliki að árekstarinn varð. Kveðst hann ekki hafa verið búinn að opna glerrúðuna framan á bifreið sinni nema til hálfs, og hafi verið móða á henni. Að öllu þessu athuguðu, og að því viðbættu, að Vegurinn er beinn þar sem áreksturinn varð, og nægilegt útsýni yfir hann, þykir mega telja sannað, að kærði hafi ekki haldið sjer nægileg utarlega á veginum með bifreið sina, og með því, eins og hinn, að hafa ekki nægilega opna glerrúðuna, svo hann hefði nægilegt útsýni yfir veginn, orðið orsök Í árekstrinum, því það verður ekki, eins og ásatt var, talið bifreiðarstjóra R. E. 142 tl lasta, þótt hann gæti ekki hljóðmerki, er hann sá bifreið kærða, og það gjörði kærði ekki heldur. Verður eftir vitnaframburðum þessum ekki komist hjá því, að telja kærða sekan um brot á 6. gr. og 1. gr. laga nr. 88, 14. nóvember 1917, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það eftir 18. gr. þeirra, hæfilega ákveðin 50 króna sekt, er renni í ríkissjóð. Eins og að framan getur, hefir vegagerð ríkisins krafist þess, að kærði verði dæmdur til að bæta vegagerðinni tjón það, er hún beið við áreksturinn, og verður, samkvæmt 14. gr. áður- greindra laga, að taka þá kröfu til greina í þessu máli. Kærði hefir að vísa mótmælt hinni framlögðu matsgjörð, en svo óákveð- ið, að mótmælin verða ekki tekin til greina, og þar sem hann verður að teljast valdur að tjóninu, verður að dæma hann til að bæta það að fullu, og greiða vegagerð ríkissjóðs alla hina um- skröfðu upphæð. rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 425 Föstudaginn 26. jan. 1993. Nr. 62/1922. Þorleifur Jónsson (Sig. Sigurðsson) 8egn Jónatan Þorsteinssyni (Pjetur Magnússon), útaf upphæð stundavinnukaups, Dómur bæjarþings Reykjavikur 99. júní 1999. Stefndur, Jónatan Þorsteinsson, greiði stefnandanum, Þorleifi Jónssyni, kr. 40,50 með 4 “lg ársvöxtum frá 93. febrúar 1991 til borgunardags, ea sje að öðru leyti laus við kröfur hans í þessa máli. Málskostnaður fellur niður. Dóminum ber að fullnægja áður liðnir eru 15 dagar frá lög- legri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, er ágreiningurinn milli málsaðila í því fólginn, að áfrýjandi heldur því fram, að ekkert hafi um kaup verið samið, og hafi hann þá talið það sjálfsagt, að hann fengi kaup það, er fulltrúar verkmannafjolags- ins Dagsbrún og fulltrúar fjelags atvinnurekenda hjer í bænum höfðu komið sjer saman um, kr. 1,48 á klukkustund, en stefnandi heldur því hinsvegar fram, að hann hafi sagt áfrýjanda, er hann falaðist eftir vinnunni hjá honum, að hann vildi ekki borga meira en 1 kr. um kl.stund, og hafi áfrýjandi ekki hreyft mótmælum gegn því. Þar sem nú skýrsla stefnda um kaupið styðst við það, að sama daginn og áfrýjandi rjeðst til vinn. unnar, rjeðust að minsta kosti 4 menn aðrir til hinn- ár sömu vinnu fyrir Í kr. um kl.stund, og stefi,di hefir auk þess ómótmælt haldið því fram, að honum 29 426 um þetta leyti hafi boðist nógir menn til hinnar um- ræddu vinnu, er vár í því fólgin að laga lóðina kringum hús hans, fyrir umgetið kaup, þykir rjett, samkvæmt varakröfu steinda, að láta úrslit máls þessa velta á eiði áfrýjanda, þannig, að ef hann neitar því með eiði, að stefndi hafi, áður en hann byrjaði vinnuna, Sagt honum að hann vildi ekki greiða hærra kaup en 1 kr. um kl.stund, þá ber að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda 59 kr. 94 a. með 5/, ársvöxtum frá 23. febr. 1921 til greiðslu- dags, og fellur þá málskostnaður niður, með því að áfrýjandi hefir fallið frá kröfu um málskostnað, en vinni áfrýjandi ekki svofeldan eið, greiði stefndi, svo sem ákveðið er í hinum áfrýjaða dómi, kr. 40,50 með vöxtum, og á þá málskostnaður í undirrjetti að falla niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýjandi með 100 kr. Því dæmist rjett vera: Ef áfrýjandi, Þorleifur Jónsson, eftir lögleg- an undirbúning neitar því með eiði, að stefndi, Jónatan Þorsteinsson, hafi, áður en áfrýjandi byrjaði vinnuna, látið í ljósi, að hann vildi ekki greiða hærra kaup en Í kr. um klukkustund, þá greiði stefndi áfrýjanda 59 kr. 94 a. með 50/, ársvöxtum frá 23. febr. 1921 til greiðslu- dags og fellur þá málskostnaður niður bæði í undirrjetti og hæstarjetti, en vinni áfryýjandi ekki eiðinn, greiði stefndi honum 40 kr. 50 a. með 59/, ársvöxtum frá, 23. febr. 1921 til greiðslu- dags, og fellur þá málskostnaður Í undirrjetti 427 niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýjandi stefnda með 100 kr. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 10. nóv. f. á, hefur Þorleifur Jónsson, verkamaður, Bjargarstíg 17, hjer. í bænum, höfðað mál betta fyrir bæjarþingi Reykjavíkur, að undangenginni árangurslausri sátta- tilraun, gegn Jónatan Þorsteinssyni, kaupmanni, til heimilis á Sólvöllum hjer í bæ og hefur stefnandi krafist þess að stefndur verði dæmdur til að greiða sjor kr, 69,94 fyrir vinnu, með 6?% ársvöxtum frá 23. febrúar 1921 ti) borgunardags og málskostnað eftir reikningi eða mati rjettarins. Stefndur hefur viðurkent að sjer beri að greiða stefnanda kr. 40,50 og kveðst jafnan hafa verið reiðubúinn að borga þá fjárhæð. Að öðru leyti hefur hann krafist sýknunar og að sjer verði dæmdur málskostnaður að skaðlausn eða eftir mati rjett- arin8, ; Hin umstefnda skuld er sprottin af því, að í febrúar f. á. Vann stefnandi 40!/, klst. hjá stefndum við hús hans á Sólvöllum. Heldur stefnandi því fram, að ekkert hafi nm kaupið verið samið, en hann hafi gengið ít frá því sem gefnu, að hann fengi það kaup, sem þá var ákveðið af verkamannafjelaginu „Dagsbrún“ en það var þá kr. 1,48 á kl.st. og við það er krafa hans miðuð, Stefndur heldur því aftur á móti fram, að hann hafi sagt stefnanda, er þeir ræddu um vinnuna, að hann vildi ekki borga nema Í kr. um kl.st. hverja og hafi stefnandi ekki hreyft mót- mælum gegn því, heldur farið í vinnuna. En þegar greiða átti kaupið hafi stefnandi neitað að taka við þessu kaupi og heimtað kr. 148 með því að hann væri í tjeðu verkamannafjelagi og gæli því eigi unnið fyrir lægra kaup. Það er upplýst í málinu, að stefndur hafi ekki borgað öðp- um mönnum er samskonar vinnu unnu á sama tíma nema Í kr, um klst. hverja og virðast þvi líkur á, að hann hafi ekki ætlast til að stefnandi fengi hærra kaup, enda ekkert í málinu som bendi á að hann hefði átt að geta sjeð, að stefnandi vildi eigi vinna fyrir svo lágt kaup um þetta leyti árs þegar venjulega er fremur 29* 428 Htið um vinnu. Og með því að stofnandi hefur eigi sannað það, að stefndur hafi vakið hjá honum rjettmæta von um hærra kaup en samverkamenn hans fengu, sjer rjetturinn ekki fært að taka kröfur hans til greina 08 ber því að eins að dæma stefndan til að greiða þær 40 kr 50 au. Sem hann hefur boðið fram með 40), ársvöxtum frá 923. febr. 1921 til borgunardags. Málskostnaður þykir eftir atvikum rjett að falli niður. Mánudaginn 5. febr. 1923. Nr. 38/1922. Tanke Hjemgaard (Magnús Guðmundsson gegn Halldóri Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Ómerkingardómur. Of stuttur stefnufrestur. Dómur aukarjettar Seyðisfjarðarkaupstað- ar 11. febr. 1922: Tanke Hjemgaard, kaupmaður í Hauge- sund, greiði Halldóri Jónssyni, kaupmanni á Seyðisfirði, kr. 5886,10 með 6, ársvöxtum frá sáttakærndegi til greiðsludags og kr. 15,00 í málskostnað. Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu að viðlagðri lagaaðiör. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar samkvæmt uppreistarley fi dags. 31. ágúst Í. á. og hefir áfrýjandi krafist þess, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur of málinu vísað frá undirrjettinum. Það er upplýst hjer fyrir rjettinum, að áfrýj- andi átti lögheimili bæði á Seyðisfirði og Í Hauge- sund í Noregi þegar stefnan til hjeraðsdómsins var 429 gefin út og birt. Var stefnda samkvæmt 8. gr. Í lögum nr. 63, 14. nóv. 1917, um stefnubirtingar, heimilt að kjósa um á hvorum staðnum hann ljet birta stefnuna og kaus hann að láta birta áfrýjanda hana á heimili hans í Haugesund og bar þá að miða stefnufrestinn við þann stað eða heimili og telja hann að minsta kosti þrjá mánuði samkvæmt 4. gr. í lögum nr. 62, 14. nóv 1917, um stefnufrest til ís- lenskra dómstóla. Með því nú að ekki liðu fullir þrír almanaksmánuðir frá því stefnan var birt til dómfestingar í hjeraði og áfrýjandi hvorki mætti nje ljet mæta þar, þá verður samkvæmt kröfu hans að ómerkja dóminn og alla meðferð málsins í hjeraði og vísa málinu frá undirrjettinum. Svo ber og samkvæmt kröfu áfrýjanda að dæma steinda til að gréiða málskostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 100 krónur. Það athugast, að stefnufrestur er ekki ákveðinn í stefnu hjeraðsdómarans, að hann hefir haft málið undir dómi í 10 vikur án þess að dráttur þessi sje rjettlættur og að dómsgjörðirnar eru ekki stimplaðar. Því dæmist rjeti vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu frá undirrjettinum. Stefndi, Halldór Jónsson, greiði áfrýjanda, Tanke Hjemgaard, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 430 Miðvikudaginn '. febr. 1923. Nr. 66/1993. Ágúst Jónsson (Bjarni Þ. Johnson) Begn Helgu Jónasdóttur (L. Fjeldsted), útaf rjetti til riftingar kaupa á bifreið. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 22. febr. 1999: Stefnandanum Helgu Jónasdóttur er rjett að rifta kaup- um þeim á hálfri bifreiðinni R.E. 45, er hún gjörði við stefndan, Ágúst Jónsson 27. júní 1919. Stefndur greiði stefnandanum 2000 krónur með 89, ársvöxtum frá 23. janúar 1990 til greiðsludags , og 100 krónur í málskostnað gegn þvi að stefnandi sleppi ölla tilkalli til hins umrædda bifreiðarhelmings. Hið idæmda greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. - Dómur hæstarjettar: Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms og með því að nýjar skýrslur, sem lagðar eru fram í hæsta- rjetti, geta eigi breytt niðurstöðu dómsins ber að staðfesta hann. Málskostnað fyrir hæstarjetti ber áfrýjanda að greiða stefndu og ákveðst hann 200 kr. Það er aðfinsluvert, að málflutningsmanni stefn- anda í hjeraði hafa verið veittir 10 framhaldsfrestir í málinu, samfleytt rúmlega T mánuði, án þess að sjeð verði, að nokkur þörf hafi verið fyrir þennan langa frest, enda dómaranum engin grein gjörð fyrir nauð- syn hans. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi, Ágúst Jónsson, greiði stefndu, Helgu 431 Jónasdóttur, 200 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er að undangenginni árangurslansri sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 6. febrúar f. á. af Helgu Jónasdóttur, hjer í bæ gegn Ágústi Jónssyni veggfóðrara, til heimilis í Mjóstræti 10 hjer í bæ. Hefir stefnandi krafist þess að henni verði dæmdur rjettur til að rifta kaupum á 1/, bif- reið, er hún keypti af stefndum 97. júní 1919 og að stefndur verði dæmdur til endurgreiðslu á kaupverði hennar kr. 2000,00, er hún hafði greitt, með 6, ársvöxtum frá 97. júni 1919 til greiðsludags og til að greiða kr. 300,00 í skaðabætur fyrir samn- ingsrof svo og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknunar í málinu og að stefnandi verði dæmd til að greiða sjer málskostnað að skaðlausu eftir mati rjettarins. Málavextir era þeir, að með afsalsbrjefi dags. 27, júní 1919 afsalaði stefndur stefnanda hálfa bifreiðina R.E. 45, sem hann átti að helmingi móti Sigmundi Jónssyni bifreiðarstjóra, fyrir umsamið kaupverð kr. 2000,00, sem var samstundis greitt. Er svo tekið fram í afsalsbrjefinu, að bifreiðinni skuli fylgja öll „Vara-stykki, sem okkur hefir komið saman um og eru kr. 600 — sexhundruð króna — virði að óvilhallra manna mati“ og ennfremur tekið svo til orða: „Engin veðbönd hvíla á tjeðri bifreið ..,.., Seinna kom það í ljós, að meðeigandi bifreiðarinnar hafði veðsett með brjefi dags. 20. maí s. á. óstefndum mönnum „bifreið mina R.E. 45, með fyrsta veðrjetti .. ..“ til tryggingar 2400,00 króna víxilskuld og er veðskuldabrjef þetta þinglesið 22, maí s. á. Varð þetta til þess eftir því sem sjeð verður, að gengið var að bifreiðinni af skuldareigendum, er eigi var staðið í skilum með greiðslu skuldarinnar. Ennfremar heldur stefnandi því fram, að vara-stykki þan, er fylgdu bifreiðarhluta þeim, er hún keypti hafi að eins verið kr. 108,50 virði í stað kr. 600,00. Telur hún þetta svo veruleg- 432 ár vanefndir að hún hafi rjett til að rifta kaupunum á bifreiðar- helmingnum og hefir gjört rjettarkröfur þær, er fyr getur. Stefndur hefir haldið því franr, að tilgreind orð í afsali hans um veðsetning bifreiðarinnar hafi að eins átt við hluta hans í henni og hafi hann verið veðbandalaus, því sameigandi sinn hafi fyrst og fremst ekki ætlað að veðsetja nema sinn hluta bifreiðar- innar með framannefndu veðsetningarskjali, en þótt svo væri ekki, hefði hann brostið heimild til að veðsetja sinn hluta (stefnanda) og veðrjetturinn því verið ógildur að því er til hans tæki. Spurningin um gildi veðrjettarins á hluta stefnds í bifreið- inni RE. 45 verður ekki afgjörð Í þessu máli þar sem veðhöfun- um hefir ekki verið stefnt Í því. Hitt virðist ljóst að hvort sem hann er gildur eða ógildur hetir hann haft í för með sjer óþægindi fyrir stefnanda og par sem beint er tekið fram Í afsal- inu að bifreiðin sje óveðsett og það gat skift stefnanda máli fjárhagslega þótt veðrjetturinn næði ekki nema til hluta meðeig- anda hennar, verður að álítast að stefndur hafi tekið ábyrgð á að bifreiðin væri óveðsett. Stefndur hefir mótmælt því að stefnandi hafi ekki fengið vara-stykki þau, er bifreiðinni átti að fylgja eftir afsalina. Stefnd hefir lagt fram skoðunar- og matsgjörð tveggja dómkvaddra manna, þar sem þeir lýsa því yfir, að þeir hafi metið vara-stykki þau, „sem okkur voru sýnd af báðum málspörtum tilheyrandi allri bif- reiðinni R.E. 45“ og hafa þeir metið þau á samtals kr. 217,00. Þykir því þar sem matsgjörð þessari hefir ekki verið mót- mælt með nægilegum rökum, mega ganga út frá því að vantað hafi á, að afsalið hafi verið uppfylt að þessu leyti. Af framansögða þykir svo miklar vanefndir hafa orðið á umræddum bifreiðarkaupum af hálfu stefnds, að stefnandi eigi rjett á að rifta þeim og verður að dæma stefndan til að endur- greiða stefnanda kaupverð bifreiðarinnar kr. 2000,00. Þar sem upplýst er Í málinu að stefnandi hefir haft mot bifreiðarinnar einhvern tíma, verða henni ekki tildæmdar skaðabætur þær er hún hefir krafist og vexti af tildæmdri upphæð að eins frá sátta- kærndegi 28. janúar 1920. Málskostnað þykir stefadur eiga að greiða stefnanda með kr. 100,00. 433 Föstudaginn 9. febr. 1993. Nr. 6/1923. Ólafur Thors f h. h/f. „Kveldúlfur“ (Jón Ásbjörnsson) 8esn fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs (Sigurður Sigurðsson), útaf greiðslu stimpilgjalds. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 28. júní 1922: Stefndur, fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Ólafs Thors f. h. h/f. „Kveldúlfur“ í þessu máli, en stefnandi að greiða stefndum 300 krónur í málskostnað, innan Íð daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar : Að því athuguðu, að lög nr. 2/1920 lögleiða, enda þótt þau nefnist viðaukalög við stimpilgjalds- lögin frá 1918 og gjaldið samkvæmt þeim stimpil- gjald, Í rauninni verðtoll af öllum innfluttum vörum öðrum en þeim, sem þau beint undanskilja, og að öðru leyti af ástæðum þeim, sem greindar eru í hin- um áfrýjaða dómi, ber að staðfesta dóminn. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og ákveðst hann 300 kr. Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Áfrýjandi, Ólafur Thors f. h. hlutafjelags- ins Kveldúlfs, greiði stefnda, fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, 300 kr. málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Að Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslansa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 26. október Í. á. af Ólafi Thors, framkvæmdarstjóra Í. h. h/fj. „Kveldúlfur“ hjer í bænum gegn fjármálaráðherra Íslands f. h. ríkissjóðs til endurgreiðslu á sam- tals 13000 krónum, sem nefnt hlutafjelag greiddi Í stimpilgjald og viðskiftanefndargjald árið 1920, ásamt 6 %/, ársvöxtum af upphæð" inni frá 25. september 1920 til greiðsludags og til greiðslu máls- kostnaðar Í þessu máli að skaðlausu, eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist algjörðrar sýknunar af kröfum stefn- anda í málinu og málskostnaðar hjá honum að skaðlausu san- kvæmt mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að 18. mars og 10. april 1920 komu hingað til bæjarins frá Bretlandi 2 botnvörpuskip er h/fj. „Kveld- úlfar“ hafði látið smiða þar. Krafði lögreglustjórinn hjer í bæn“ um fjelagið um stimpilgjald, 19) af andvirði skipanna, sem kostað höfðu bæði 1040000 krónur, samkvæmt lögum nr. 2 írá, 15. mars 1920 og '/4 "lo { viðskiftanefndargjald samkvæmt reglu- gjörð 12. mars 8. á. sbr. lög nr. 1 frá 8. mars 1920 og bráða- birgðalög nr. 8 frá 15. apríl s. á. Nam stimpilgjaldið af báð- um botnvörpuskipunum kr. 10400,00 en viðskiftanefndargjaldið kr. 2600,00. Hlatafjelagið „Kveldúlfur“ taldi sjer nú ekki skylt að greiða gjöld þessi en til þess að fá frjáls umráð yfir skipun- um og þan skrásett hjer, greiddi fjelagið hin umkröfðu gjöld, sam- tals 18000 krónur, með fyrirvara, höfðaði síðan mál þetta og hefir gjört rjettarkröfur þær, er að framan greinir. Endargreiðslukröfu sina byggir stefnandi á því, að hin um- ræddu gjöld sjeu að eins lögð á „vörur“ en skip sjeu ekki „vara“ að minsta kosti ekki þegar þau sjeu flutt inn, ekki til sölu, held- ur til útgjörðar á eigin kostnað, eins og hjer hafi átt sjer stað. Máli sínu til sönnunar hefir hann lagt fram vottorð frá kennara í íslenskum fræðum við Háskóla Íslands, Sigurði Nordal, pró- fessor, þess efnis að það mundi ekki vera Í samræmi við daglega málvenju að telja, að sá maður, sem keypti sjer eitt skip til þess að gera það út til veiða eða flutninga, væri að flytja vöru til s landsins, en prófessorinn tekur það beint fram í vottorði sinu, að hann vilji ekkert um það segja, hvernig orðið vara muni vera notað í Íslensku lagamáli, eða hvort því kunni að hafa verið gefin þar rýmri eða þrengri merking en í venjulegu máli. Þá heldur stefnandi því og fram, að ákvæðið í 1. gr. lag- 435 ánna nr. 2 frá 1920 um að stimpilgjaldið skuli reiknað eftir inn: kaupsverði varanna: „kominna um borð í skip, er flytja vörurnar hingað til lands“, sfni, að í lögunum sje að eins átt við vörur í venjulegri merkingu orðsins og að gjaldið geti ekki náð til skipa, sem keypt eru frá útlöndum og siglt hingað. Stefndur heldur því hinsvegar fram, að í Íslensku lagamáli, sjerstaklega í viðskiftalögunum og í skattalöggjöfinni hafi orðið vörur, víðtækari merkingu en í daglega máli og í skattalögsjöf- inni svo víðtæka, að enginn vafi sje í því, að skip falli inn und- ir hugtakið „vörur“ í skatta- og tollmálum. Á þessa skoðun stefnds verður rjetturinn að fallast. Í viðskiftalögam nr. 31 frá 11. júl 1911, er orðið „vara“ sumstaðar haft í sömu merkingunni og danska orðið nGenstand“ Í viðskiftalögunum dönsku (sjá t. a. m. 27. gr. og 30. gr. íslensku viðskiftalaganna). Í 1. gr. vörutollslaganna nr. 30, frá 99. október 1912 ep lagður tollar á „vörur“, sem fluttar eru til Íslands og orðið notað þar Í svo rúmri merkingu, að það innifelur í sjer bæði skip og báta, venjulegan farangur ferðamanna o, fl, sem ekki er kallað „vara“ Í daglegu máli, sjá undantekningarákvæðið { Sömu grein, Sömu rúmu merkinguna hefir orðið „vara“ eða „vörur“ { lögum nr.22 frá 20. október 1918, nr.45 frá 9. nóvember 1914 og nr. 38 frá 27. júní 1991, Það virðist nú ástæðulaust að ætla að hugtökin „vara“ og „varningur“ gsjeu notuð í annari og þrengri merkingu Í laga- ákvæðum þeim, sem á veltur í þessu máli, en í hinnm tilvitnuðu lagaákvæðum, þar sem um náskyld efni er að ræða og hin tjl- vitnuðu lagaákvæði ern bæði eldri og Yngri en hin, Það verður heldar eigi bygt á ákvæðinu í 1. 8r. laganna nr. 2 frá 1920 um, að stimpilgjaldið skuli miðað við innkaups- verð varanna, „kominna um borð í skip, er flytja vörar hingað til lands“ að hugtakið vörur sje þar notað í hinni daglegu þrengri merkingu orðsins, því það ákvæði er miðað við venjulegan flutn- ing til landsins og aðallega sett til þess að skýra, að eigi megi leggja flutningsgjaldið við innkaupsverð varanna Þegar stimij- gjaldið er ákveðið. Þvert á móti sýnir undantekningarákvæðið Í sömu grein um venjulegan farangur ferðamanna, að orðið vörur Í þeim lögum er notað í rýmri merkingunni því að öðrum kosti væri það ákvæði beint óþarft og villandi. Rjettarinn verður því að vera þeirrar skoðunar að stimpil- 436 gjaldið og viðskiftanefndargjaldið fyrir skip h/fj. „Kveldúlfur“ hafi verið krafin að lögum og að sýkna verði stefndan af kröl- unni um endurgreiðslu á þeim og eftir þeim úrslitum þykir verða að taka til greina málskostnaðarkröfu stefnds og dæma stefnanda til að greiða honum málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 300 krónur. Miðvikudaginn 14. febr. 1923. Nr. 67/1922. O Ellingsen (L. Fjeldsted) gegn lögreglustjóra Reykjavíkur í. h. ríkissjóðs (Bjarni Þ. Johnson), útaf tekjuskatti. Frávísunardómur. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 2. mai 1922: Hin framkomnu mótmæli verða eigi tekin til greina og á lögtaksgjörðin fram að fara á ábyrgð gjörðarbeiðanda. Dómur hæstarjettar. Mál þetta er risið útaf tekjuskatti og dýrtið- ar- og gróðaskatti, sem áfrýjanda var gjört að greiða á manntalsþingi 1921, að upphæð 5920 kr, Af upp- hæð þessari greiddi áfrýjandi 2320 kr., en þareð hann neitaði að greiða eftirstöðvar skattsins, 3600 kr., krafðist lögreglustjórinn í Reykjavik að þær væru teknar lögtaki bjá honum. Um þessa kröfu kvað fógetarjettur Reykjavíkur hinn 2. maí f. á. upp þann úrskurð, að hin framkomnu mótmæli yrðu ekki tek- in til greina 08 að lögtaksgjörðin ætti fram að fara. Þessum úrskurði hefir áfrýjandi að fengnu upp- reistarleyfi „útgefnu 29. des. f. á, skotið til hæsta- 431 rjettar með stefnu dags s. d. og síðan með nýrri stefnu dags. 25. f. m., en með því að uppreistarleyfið hefir verið gefið út eftir að liðinn var missirisfrestur sá, er ákveðinn er Í 11. gr. í lögum nr. 29, 16. des. 1885, en lagaákvæði þetta stendur óhaggað af hæsta- rjettarlögunum, brast heimild til að veita uppreist til áfrýjunarinnar, og verður því ex officio að vísa málinu frá rjettinum. Málskostnaðar hefir ekki verið krafist af stefnda hálfu og fellur hann því niður. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Máls- kostnaður fálli niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Á skrá yfir eigna- og atvinnutekjur í Reykjavík 1919 og tekjuskatt 1921 var O. Ellingsen, kaupmaður hjer í bænum, sett- ur með 50000 króna atvinnutekjur árið 1919 og var honum gjört að greiða af þeim tekjum á manntalsþingi 1921 kr. 5320,00 í tekjnskatt samkvæmt tekjuskattslögunum og í dýrtiðar- og gróða- skatt kr. 600,00 eftir lögum nr. 20 frá 5. október 1918. Þar sem Q. Ellingsen neitaði að greiða nema 2320 krónur af tekjuskattinum og allan dýrtíðar. og gróðaskattinn hefir lög- reglustjórinn í Reykjavík sem innheimtumaðar skatta þessara krafist lögtaks hjá honum fyrir 3000 krónum af tekjaskattinum og öllum dýrtíðar- og gróðskattinum, 600 krónum, samtals kr. 3600,00 ásamt kostnaði við lögtakið og venjalegum sölukostnaði. Gjörðarþoli hefir nú mótmælt því að lögtakskrafan nái fram að ganga af þeirri ástæða, að tekjuupphæð sín árið 1919 sje af vangá sett 50000 krónur í tekjuskattsskrána fyrir 80000 krónur. Hafi skattanefndin gjört sjer þá upphæð í tekur en hún misritast í skrána. Af 30000 króna atvinnutekjum sje tekjuskatturinn ekki nema 2820 krónur og af ekki meiri tekjum eigi engan dýr- tiðar- og gróðaskatt að greiða eftir áðurnefndum lögum. 438 Gjörðarþoli hefir. kannast við það, að hann hafi ekki sjálfur gelið skattanefndinni upp atvinnutekjur sínar umrætt ár og að hann hafi ekki athugað skattaskrána meðan hún lá frammi lögum samkvæmt nje kært yfir misrituninni en kveður ástæðuna til þess hafa verið þá, að einn af skattanefndarmönnunum hafi sagt sjer að skattanefndin hefði sett hann í skatt af 30000 krónum enda nemi sú upphæð fyllilega tekjum sínum árið 1919. Hann hefir lagt fram í málinu vottorð frá skattanefndinni þess efnis, að við niðurröðun hinnar umræddu skattaskrár hafi komist inn villa að því er gjörðar þola snerti, þannig, að honum sjeu gjörðar 50000 króna tekjur í stað þess að það eigi að vera 80000 króna tekjur og skattur samkvæmt þvi. Skattaskráin er undirrituð af skatta- nefndinni 18. janúar 1921, og vottorðið um framlagningu hennar og leiðrjettingar eftir úrskurðum um framkomnar kærur 15. apríl s. á, en framan nefnt vottorð er dags. 6. október og 2. desember 1991 og eftir því, sem upplýst er Í málinu, bygt á minni tveggja skattanefndarmannanna. Formaður nefndarinnar var veikur og fjarverandi úr nefndinni er tekjur gjörðarþola voru áætlaðar af henni. Það er ekki véfengt af gjörðarþola að hinn umkrafði tekju- skattur og dýrtiðar- og gróðaskattur sje rjett krafðir af honum eftir skattaskránni eins og frá henni var gengið af hálfu skatta- nefndar og yfirskattanefndar og þykir verða að fara eftir skránni við innheimtu skattanna, enda ér engar sönnur á það færðar í málinu, að atvinnutekjur gjörðarþola hafi ekki numið 50000 krón- um árið 1919. Hann hefir játað það, að hann hafi enga status bók fært og geti því ekki gefið upp atvinnutekjur sínar umrætt ár svo sem á hann hefir verið skorað en órökstudd staðhæfing hans eftir á um það, að þær hafi ekki farið fram úr *0000 krón- um, er engin sönnun í því efni. Þá hefir hann heldur eigi gegn mótmælum gjörðarbeiðanda fært neinar sönnur á, að ástæðan til þess, að hann athugaði ekki skattaskrána meðan hún lá frammi, hafi verið sú, er hann hefir tilgreint, ekki einu sinni vottorð skattanefndarmanns þess, er á að hafa sagt honum frá tekjuskatts- upphæð hans. Við þetta bætist, að ef taka ætti til greina vott- orð undirskattanefnda, gefin eftir minni löngu eftir að þeir hafa gengið frá skattaskránum fyrir sitt leyti og sent þær frá sjer, þá væri mjög SVO dregið úr því valdi, sem skattanefndum er fengið í 20. grein tekjuskattslaganna nr. 23 frá 14. desember 1877 sbr. landshöfðingjabrjef frá 12. apríl 1890 og 6. gr. tekjuskattslaga ur, 54 frá 26. október 1917 að því er skattskrárnar snertir, 439 Fógetarjetturinn fær því eigi sjeð, að hægt sje að taka hin framkomnu mótmæli gegn framgangi lögtaksgjörðar þessarar til greina. Mánudaginn 19. febr. 1923. Nr. 34/1922. Geo. Copland (Björn P. Kalman) gegn Haraldi Böðvarssyni f. h. firmans Haraldur Böðvarsson gr Co. (Jón sbjörnsson), útaf rifting fiskkaupa. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 8. júní 1999: Ef stefnandi, Haraldur Böðvarsson, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu synjar fyrir það með eiði, að stefndur, Geo. Cop- land, hafi áskilið sjer í samningi þeirra um fiskkaupin í mars- mánuði 1918, að honum (Copland) væri frjálst að rifta samningn- um ef útflutningur á fiski yrði af einhverjum ástæðum stöðvaður, á stefndur að greiða honum f. h. firmang „Haraldur Böðvarg- son á Co.“ kr, 111974,75 með 60/, ársvöxtum frá 96. september 1918 til greiðsluðags og 190 krónur í málskostnað. Vinni stefnandi hins vegar ekki svofeldan eið á stefndur að vera sýkn af kröfum hans f. h. nefnds firma í þessu máli og málskostnaður að falla niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirting hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það verður að telja vafalaust, að hinn umsamdi fiskur, sem ágreiningur er um í þessu máli, hafi af aðaláfrýjanda verið ætlaður beint til útflutnings og að gagnáfrýjanda hafi verið þetta ljóst, þar sem hann skuldbatt sig til að skila fiskinum fob á Akranesi, 440 En þessari skuldbindingu gat gagnáfrýjandi eigi fullnægt. Þegar ráðstafanir stjórnarinnar UM útflutn- ing á íslenskum afurðum ársins 1918 hófust var gagnáfrýjandi eigandi og umráðamaður hins um- samda fiskjar eða þess af honum, sem hann þá hafði aflað, og var honum því skylt samkvæmt reglugjörð 11. júní 1918 að bjóða fiskinn úitflutningsnefndinni, sem hafði rjett til að kaupa hann handa banda- mönnum og taka hann eignarnámi, ef eigi gekk saman um verð og söluskilmála við seljanda. Með þessum ráðstöfunum var gagnáfrýjanda bannað að fullgjöra kaupin við aðaláfrýjanda, og voru samnings. slit af þeirri ástæðu báðum aðilum ábyrgðarlaus, aðaláfrýjanda jafnt fyrir það, þótt hinn umþrætti fyrirvari hefði eigi verið „gjörður í samningnum. Eftir þessu verður að sýkna aðaláfrýjanda af kröf- um gagnáfrýjanda í málinu. Málskostnaður fyrir bæjarþinginu þykir rjett að falli niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti verður gagnáfrýjandi að greiða aðaláfrýjanda og ákveðst hann 500 kr. Á rekstri málsins hetir staðið óhæfilega lengi í bæjarþinginu, hátt á 4. ár; hafa málaflutni gsmenn aðila fengið márgð Og langa fresti og eigi verið látnir tilgreina, til hvers þá ætti að nota, Og að síð- ustu VOFU málflutningsmanni gagnáfryjanda veittir 19 frestir samfleytt í 370 daga, er hann þó eigi not- aði en lagði málið í dóm við svo búið. Þessi með- ferð málsins, bæði af hendi hjeraðsdómara 08 mál- flutningsmanna er mjög aðfinsluverð. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjandi Geo. Copland á að vera sýkn af kröfum gagnáfrýjanda Haraldar Böðvarssonar 441 fyrir hönd firmans Haraldur Böðvarsson á Co. — Málskostnaður fyrir bæjarþinginu falli niður, en gagnáfrýjandi greiði aðaláfrýjanda 500 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Haraldur Böðvarsson kaupmaður hjer í bænum hefir í. h, firmans Haraldur Böðvarsson á Co. sama staðar að undan- genginni árangurslausri sáttatilraun höfðað mál þetta fyrir bæjar- þingi Reykjavíkur með stefnu útgefinni 7. október 1918 gegn stórkaupmanni George Copland, hjer í bænum og krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer fyrir hönd tjeðs firma kr. 170998,25 með 6 %/, ársvöxtum frá stefnudegi til borgunardags og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist algjörðrar sýknunar í málinu og máls- kostnaðar eftir mati rjettarins. Á hinni umstefndu fjárhæð stendur þannig, að stofnandi gerði í mars 1918 samning við stefndan um að selja honum 2000 skpd. af fiski frá því ári og nam andvirði þess fiskjar 472700 krónum, en stefndur riftaði þessum samningi vegna útflatn- ingstálmana á fiskframleiðslu 1918 og fjekk stefnandi þá eigi fyrir fiskinn nema 301701 kr. Tó au. Mismunurinn á þessum fjár- hæðum er hin umstefada upphæð og telur stefnandi stefndan skyldan að greiða sjer hana, þar sem hann hafi riftað áðurnefnd- um samningi án lögmatra ástæðna. Aðiljar era sammála um það, að í mars 1918 hafi þeir gert munnlega samning um áðurnefnd kaup og um kaupverðið er eigi heldur neinn ágreiningur. Eftir að mál þetta hófst hefir stefnandi fengið uppbætar á umræddan fisk, er nema samtals kr. 59023,50, sem aðiljar virðast sammála um að draga megi frá dómkröfunni sem þá verður kr. 111974,75. Stefndur hefir engum altragssatáðs nm hreyft um útreikning kröfunnar og ekki heldur haldið því fram, að stefnandi hati fengið eða hefði getað fengið meira fyrir fiskinn. Ágreiningurim í málinu er eingöngu um það hvort stefnda hafi verið heimilt að rifta kaupsamningnum um fiskinn, en það atriði veltur aftur á innihaldi samningsins, sem aðiljar eru ósammála um. 30 442 Í málinu hefir verið lagt fram samningsuppkast, sem stefnd- ur heldur fram að sje samhljóða hinum munnlega samningi, sem fyr er nefndur. Síðasta málsgrein þessa uppkasts er svohljóð. andi: „Ef það kemur fyrir, að útflutningur á fiski verði stöðv- aður hjeðan af einhverjum ástæðum, er það á valdi kaupanda hvort hann vill upphefja samninginn eða halda honum áfram“. Nú fór það svo, að með reglugjörð 22. april 1918, sbr. auglýsing 94. mal s. á. var heftur útflutningur á afurðum landsins, fram- leiddum á því ári og notaði stefndur þetta til að rifta hinum gerða samningi. Stefnandi heldur því aftur á móti fram, að stefndur hafi eigi í hinum munnlega samningi orðað neitt um fyrirvara þann eða skilyrði, er felst í niðurlagi því í samningsuppkastinu, sem til- fært er hjer að framan og hann heldur því ennfremur fram, að ef slíkt skilyrði hefði verið sett mundi sjer aldrei hata dottið í hug að selja stefnda fiskinn, því að sjer hafi verið innan handar að selja hann öðrum skilyrðislaust fyrir svipað verð, og því til sönnunar hefir hann lagt fram fiskkaupaskýrslu ýmsra manna og fjelaga hjer í bænum, sem keyptu fisk í stærri stíl fyrri hluta ársins 1918 og ennfremur útdrátt úr símskeyti og brjefi til fjelaga sinna í Bergen, þar sem söluverðið samkvæmt samningnum við stefndan er tilgreint án þess að nokkurt skilyrði sja nefnt. Enn- fremur hefir hann lagt fram tvo sölusamninga um fisk, er hann seldi steindum í febrúar og april 1918, án þess að umræddra skil- yrða sje getið, en þeir sanna ekkert í þessu efni, því þeir eru um fisk frá árinu 1917, en tjeðar sölutálmanir náðu eigi nema til framleiðslu ársins 1918. Stefndur hefir aftur á móti lagt fram tvo samninga um fisk- kaup sín, dagsetta í jan. 1918, þar sem svipað skilyrði er sett því, sem hann heldur fram gagnvart stefnanda, en með vitnaleiðslu sem fram hefir farið í málinu að tilhlutun stefnanda hefir mjög rýrnað sönnunargildi þessara samninga, því að fyrverandi fjelagi stefnds hefir borið það sem vitni, að hann hafi sett þetta ákvæði í ummrædda samnirga vegna útflutningsörðugleika, sem voru liðn- ir hjá er umþrættur samningur var gerður. Ennfremur hefir sama vitni borið það, að það telji það ólíklegt að stefndur hafi í mars 1918 sett umrætt skilyrði við stefnanda og kveðst það þó hafa verið í fjelagi við stefndan til Í. júlí 1918. Stefndar hefir einnig leitt vitni um það, að hann hafi fyrri part ársins 1918 átt tal um það við aðra, að útflutningshömlur á 443 fiski væru ef til vill væntanlegar, en vitnisburður þessi sannar lítið, þar sem það er ekki tilgreint hvenær samtöl þessi fóru fram. Eftir því tilefni, sem málsskjölin gefa, þykir rjett að taka það fram, að stefnandi virðist hafa hlotið að ganga út frá því, að hinn umræddi fiskur væri ætlaður til útflutnings, en hinsvegar er ekkert sem sýnir að hann bafi átt að vita það að stefndur legði mikla áherslu á að flytja hann út sjálfur fyrir eigin reikning. Samkvæmt hinu framanskráða hefir stefndur eigi sannað það, að oftnefnt skilyrði hafi verið sett í umræddan fiskkaupasamning og stefnandi eigi Ósannað það. Um þetta atriði liggja því eigi fyrir nægar sannanir í málinu. En einmitt á þessu atriði velta Úrslitin, þar sem fiskútflutningur var aðeins stöðvaður um stundar- sakir og því eigi hægt að álíta, að stefnandi hafi hlotið að sjá það fyrir, ef skilyrðið væri eigi sett, að stefndur vildi eigi vera bundinn við samninga, þótt bráðabirgðaútflutningsteppa kæmi. Með því nú að enginn skriflegur samningur liggur fyrir milli málspartanna eins og tekið hefir verið fram og rjettarinn fær eigi sjeð, að sönnunarbyrðin um það, að hið umrædda skilyrði hafi ekki verið í hinum munnlega samningi, eigi að hvila á stefnanda, þá þykir eftir dómvenju þeirri, sem myndast hefir, þegar líkt hefir staðið á og hjer, heimilt og rjett að leggja það undir eið stofn- anda, hvort hið margnefnda skilyrði var sett eða eigi, þannig ef að stefnandi synjar fyrir það með eiði sínum, að skilyrðið hafi verið sett, þá eigi stefndur að greiða honum kr. 111974,75 með 60/, ársvöxtum frá sáttakærudegi til borgunardags og 1200 krónur i málskostnað en vinni hann ekki eiðinn, sje stefndur sýkn af kröfum stefnanda í málinu og málskostnaður falli niður. 30* 4A4 Miðvikudaginn 28. febr. 1923. Nr. 59/1922. Eigandi Valdaráss með Valdar. ásseli og umboðsmaður jarðar- innar Króka, Gunnar Kristó. fersson (Magnús Guðmundsson) gegn eigendum Víðidalstungu með hjáleigum, Teiti Teitssyni og Þórði Guðmundssyni sem um- boðsmanni hálfrar jarðarinnar (Pjetur Magnússon). Landamerkjamál. Dómur landamerkjadóms Húnavatnssýslu 99, maí 1922: Landamerki milli jarðanna Víðidalstungu með hjáleigum og Valdaráss með Valdarásseli og Krókum skulu vera þessi: Úr Hesti við Fitjaá beina línu í Steinaborg, úr henni beina Hnu upp í Tunguás Í stein merktan L., þaðan sömu línu 50 metra upp ásinn, þaðan beina línu suður ásbrúnirnar í miðjuna á kringl- óttu móaholti rjett fyrir vestan Rústar eða Tungukotstún, þaðan beina línu í norðvestur jaðar Sauðholts, þar til hún sker beina línu, sem dregin ei um Hesthól frá vestri til austurs. Af borgun til dómenda, samtals 300 kr., greiði sækjendur Teitur Teitsson og Þórður Guðmundsson in solidum 100 kr., en varnaraðili Gunnar Kristófersson 200 krónur. Að öðru leyti falli málskogtnaður niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Með þeirri athugasemd, að framlögðum upp- drætti, sem ekki er gerður samkvæmt 17 gr. landa- merkjalaganna nr. 41, 28. nóv. 1919, hefir verið mót- mælt og að ekki verður bygt á framburði þeirra vitna, sem leidd hafa verið eftir uppkvaðningu merkjadómgins, án þess stefndu væri gefinn kostur á 445 að gæta rjettar síns við vitnaleiðsluna og með því að áfrýjandi hefir ekki að öðru leyti upplýst hjer fyrir rjettinum, að neinar þær ástæður sjeu fyrir hendi, er heimili að fella hinn áfrýjaða landamerkja- dóm úr gildi samkvæmt 15. gr. landamerkjalaganna, ber að staðfesta dóminn. Áfrýjanda ber að greiða hinum stefndu máls- kostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 250 krónur. Því dæmist rjett vera: Landamerkjadóminum skal óraskað. Áfrýj- andi Gunnar Kristófersson, greiði hinum stefndu Teiti Teitssyni og Þórði Guðmundssyni 250 krón- ur í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hafs höfðað Teitar Teitsson, eigandi hálflend- unnar Víðidalstungu og tilheyrandi hjáleigna, og Þórður Guð- mundsson umboðsmaður hins helmings nefndrar jarðeignar, gegn Gunnari Kristóferssyni, kaupmanni og fyrverandi hreppstjóra, eig- anda jarðarinnar Valdaráss með Valdarásseli og umboðsmanni jarðarinnar Króka, allra liggjandi í Þorkelshólshreppi. Hafa sóknaraðiljar gjört þær rjettarkröfur, að landamerkin milli Víðidalstungu með hjáleigum og Valdaráss með Valdarásseli og Krókum verði ákveðin þannig: Frá Hestkletti við Fitjaá beint upp Í Steinaborg; þaðan upp í Tunguás þar til sjer heim að Valdarási, og svo suður eftir Tunguási sem sjer heiman frá Valdar- ási um móaholt fyrir vestau Rúst, eins og merkin hafa verið hald- in frá ómunatíð og í vestanvert Sauðholt, þar sem það nær lengst vestur og þar í það, sem mætist holtið og fláin. Varnaraðili hefir hins vegar gjört þá rjettarkröfn, að landa- merkin milli Víðidalstungu með hjáleigum og Valdaráss með Valdarásseli og Krókum verði ákveðin þannig: Frá Hestkletti við Fitjaá, þaðan til austars Í Steinaborg; úr Steinaborginni suð“ 446 úr og upp Í vörðuna, sem er norðantil á há Tunguási; frá þeirri vörðu eptir sama ás til suðurs sem sjest heiman frá Valdarási; þaðan beina línu sjónhending í vestanvert Sauðholt. Báðir málsaðiljar hafa auk þess gjört málskostnaðarkröfu, Í landamerkjaskrá fyrir Víðidalstungu með hjáleigum, daga. 23. mars 1890 (rskj. nr. 6.), eru merkin milli nefndra jarða og Valdaráss (með Valdarásseli og Krókum) talin úr Hesti beint { Steinaborg; þaðan upp í Tunguás þar til sjer heim að Valdarási, og svo suður eftir Tunguás, sem sjer heiman að frá Valdarási, og þaðan rjettsýnis Í vestanvert Sauðholt. Í landamerkjabrjefi fyrir Valdarási (með Valdarássoli og Krókum) dags. 28. júlí 1890, rskj. nr. 18, eru landamerkin mili þessara jarða og Víðidalstungu með hjáleigum talin úr Hesti til austurs í Steinaborg; úr Steinaborginni suður og upp í vörðuna, sem er norðantil á há Tunguási, frá þeirri vörðu eftir sama ás til suðurs, sem sjest heiman frá Valdarási; þaðan beina línu sjón- hending í vestanvert Sauðholt. Dómendurnir hafa ásamt málsaðiljam skoðað etaðháttu, og og gjört hina lögboðnu áreið á merkjalinuna, sem er afarlöng, Undir áreiðinni kom málsaðiljum saman um merkið Host, og sömuleiðis um það, að merkið í Steinaborginni, sje hinn hæsti og ummálsmesti klettur á borginni. — Ennfremur kom málsaðilj. um saman um það, að merki það í Sauðholti, sem nefnt er í rskj, nr. 6 og 13 skyldi vera eða væri í norðvestur jaðri Sauðholisg, fyrir utan og meðan Sauðholtsgren. — Hinsvegar hafa dómendurn. ir ekki getað fundið vörðu þá, sem rskj. nr. 18 talar um að sje norðantil á há Tunguási, með því, að rjetturinn getur ekki fallist á það, að varða sú uppi á ásnum, er varnaraðili benti á undir áreiðinni geti verið hin umrædda merkjavarðs, þareð ekki sjest heim að Valdarási frá henni, njo hún sjáanleg frá Valdarási, Hin rjetta merkjavarða fyrir finst því ekki og virðist aldrei hafa verið hlaðin, en samkvæmt sáttagjörningi milli eigenda umræddra jarða á rkskj. nr. 3, virðist merkjavarðan hafa átt að standa vestan til á Tunguási, skamt fyrir ofan og austan Ytri Langholtsenda. Spursmálið verður því hvar vestan á ásnum varð. an átti eða ætti að standa. Rskj. nr. 3, 6 og 13 bera það með sjer, að merkjalínan milli jarðanna frá umræddri vörðu eigi að fylgja ásbrúnum svo langt suður, sem til þeirra sjest heiman að frá Valdarási. Rjetturinn hefir því samkvæmt þessu komist að þeirri niðurstöðu, að til þess að ná beinni linu eitir tjeðum ág- 447 brúnum, sem næst því, sem sjest heiman að frá Valdarási, ætti umræðd varða að standa 50 metra fyrir ofan stein þann, er dóm- endurnir undir áreiðinni hafa merkt með L. og sem stendur upp- undan Ytri Langholtsenda. Samkvæmt ofanrituðu verður rjtturinn, að komast að þeirri niðurstöðu, að landamerkin milli áðurgreindra jarða, sjeu úr Hesti í Steinaborg; úr henni beina línu upp Í Tunguás í stein merktan L, þaðan sömu línu ö0 metra upp ásinn; þaðan beina línu suður ásbrúnirnar í miðjuna á kringlóttu móaholti rjett fyrir vestan Rústar- eða Tungukotstún, þaðan beina linu Í norðvestur jaðar Sauðholts þar til hún sker beina línu sem dregin er um Hesthól frá vestri til austurs. — Samkvæmt staðháttum og hinum fram lögðu skjölum verður bin umrædda merkjalína, eða merki, að vera sem að ofangreinir, með sjerstöku tilliti til þess, að ekki verður annað sjeð, en að eyðihýlið Rúst eða Tungukot hafi frá ómuna- tíð tilheyrt Víðidalstungu eigninni, og að áðurnefnt landamerkja- brjef fyrir Valdarási frá 1890 rskj. nr. 13, sem sóknaraðili heldur fram, að aðeins sje undirritað af öðrum umboðsmanni eða um- ráðanda Víðidalstungu eignarinnar, hafi ekki gjört meina breyt- ingu á þessu. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að borgun ti) dómenda, sem sje 110 kr. til sýslumanns Boga Brynjólfssonar, 110 kr. til dómarans Jónasar B. Bjarnasonar og 80 kr. til dómarans Magnúsar Jónssonar, eða samtals 300 krónur, greiðist að !/, hluta eða með 100 kr. af sóknaraðiljum, en að */s eða með 200 kr. af varnar aðila. Að öðru leyti falli málskostaður niður. 448 Miðvikudaginn 28, febr. 1923. Nr. 57/1922. Eigandi Orrahóls, Matthías Ólafsson. (Enginn) Begn Eiganda Svínaskógs og Þorsteini Þorsteinssyni sýslumanni (Jón Ásbjörnsson). Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Matthías Ólafsson, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. — Svo greiði hann og stefnda, Þorsteini Þorsteing- syni, er látið hefir mæta í málinu 50 kr. í ómaks- bætur, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 7. mars 1923. Nr. 13/1923. Rjettvísin (Magnús Guðmundsson) gegn Magnúsi Veturliða Jónssyni (L, Fjeldsted). Þjófnaður. Dómur aukarjettar Ísafjarðarsýslu 23. okt. 1929: Ákærðar Magnús Veturliði Jónsson sæti 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð; svo ber honum og að greiða allan af málinu og varðhaldi sínu leiðandi kostnað, þar með talin mils- 449 varnarlaun hins skipaða talsmanns síns Páls yfirdómslögmanná Jónssonar, 20 kr. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með dómi aukarjettar Ísafjarðarsýslu uppkveðn- um 20. jan. 1915 hefir ákærði verið dæmdur sam- kvæmt 231. og 230. gr. hinna almennu hegningar- laga 25. júni 1869 fyrir innbrotsþjófnað og einfaldan þjófnað, en með tilliti til þess að andlegur þroski ákærða virtist mjög lítill, var svo ákveðið í dómin- um, að gæsluvarðhaldsvist hans skyldi koma í stað hegningar. Þar sem ákærði hefir nú á ný gjört sig sekan í innbrotsþjófnaði og einföldum þjófnaði heyrir brot hana undir 232. gr. hegningarlaganna, en með tilliti til þeirra upplýsinga, sem fram eru komnar í málinu um andlegan þroska ákærða, þykir með tilliti til 40. gr. sömu laga rjett að ákveða hegningu hans 65 daga fangelsi við vatn og brauð. Málskostn- aðarákvæði undirdómsins staðfestist. Ákærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Við meðferð málsins í hjeraði er það að athuga, að undirdómarinn hefir gefið vottorð um að ákærði hafi ekki áður sætt ákæru eða hegningu fyrir nokk- urt lagabrot, þótt hann, Svo sem að framan er sagt, hafi áður sætt dómi í Ísafjarðarsýslu fyrir innbrots- þjófnað og einfaldan þjófnað, að undirdómarinn hefir vanrækt að láta birta ákærða undirrjettardóminn og að vottorð stefnuvottanna um birtingu hæstarjettarstefn- 450 unnar er ritað á laust blað en ekki á hæstarjettar- stefnuna sjálfa. Því dæmist rjett vera: Ákærði Magnús Veturliði Jónsson á að sæta 6X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Ákvæði undirrjettardómsins um málskostnað staðfestist. Svo greiði ákærði og allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings- laun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálaflutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað gegn ákærðum, Magnúsi Veturliða Jónssyni í Bolungavík fyrir þjófnað og stór- þjófnað. Samkvæmt eigin játningu ákærðs og öðrum gögnum eru tildrög og atvik málsins þannig: Aðfaranótt laugardags 12. ágúst þ. á. fór ákærður inn í búð Odds Guðmundssonar, kanpmanns í Bolungavík, með þeim hætti, að hann skreið inn um glugga á búðinni, en glugganum niði hann úr á þann hátt, að hann með vasahnif sínum beygði upp naglana, er hjeldu aftur glugganum og smeygði honum svo ár. Er ákærður var kominn inn í búðina, tók hann úr peningaskiff- unni, sem eigi var læst, 2 fimmkrónu seðla, 6 einnar krónu seðla og 8 tuttugu og fimmeyringa, eða samtals 18 kr. Auk þoss 1 pund súkkulaði, 4 rauðleita karlmannsvasasklúta, 1 kvenslifsi, 5 vöndla af cigarettum, nokkra vindla, og lítilháttar af brjóst- sykri Í brjefi. Að því búnu fór ákærður aftur út um gluggann og ljet hann Í samt lag aftur. 451 Ennfremur er það sannað, að rjett fyrir hátíðarnar í vetut, sem leið, átti ákærður tal við fyrnefndan kaupmann, fyrir innan búðarborðið hjá honum og sá hann sjer þá færi að taka frá hon- um að ófrjálsu 1 rjólbita, er kostaði 11 kr. Ofantöldum munum, nema rjólbitanum, hefir ákærður skilað eigandanum aftur, og 10 kr. af peningunum, en ógreiddar eru 8 kr. af þjófnaðinum frá því í sumar og 11 kr. fyrir rjólbitann. En iðgjalda hefir eigi verið krafist. Ákærður hefir eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt laga- brot, en hefir þó 8 sinnum áður gjört sig sekan í innbrotsþjófn- aði, sem sje í búð Guðmundar Sveinssonar í Hnífsdal 1912, í búð Ásgeirs Ásgeirssonar á Flateyri 1913 og í búð sama á Ísafirði 1914. En vegna andlegs vanþroska, var ákærður eigi talinn sak- hæfur með því að hann hefir hvorki sætt ákæru nje refsingu fyrir brot þessi, eins og áður segir. Afbrot ákærðs í þessu máli ber því að skoða sem framin Í fyrsta sinn, Við rannsókn málsins hefir dómaranum að sönnu virst ákærð- ur nokkru sljógari og minnislausari en alment gerist. En hins- vegar var ákærður Í fyrstu tregur til að meðganga, eða reyndi til að dylja atvik, er hann sýnilega áleit að myndu skaða máls- stað hans. Hann virtist þá vera sjer þess meðvitandi, að verknaður hans væri ólöglegur. Áð tilhlutun dómarans, hefir ennfremur læknir athugað ákærðan, og lætur hann í ljósi það álit á honum, að vegna meðfæddrar gáfnatregðu og lítilfjörlegrar uppfræðslu Í sameiningu, sje hann svo sljógur, að honum verði tæplega gefin sök á athæfi sínu „á sama hátt og fullorðnum mönnum og heil- um á sálu“. En hinsvegar geti hann eigi talið hann skorta svo mjög þennan sálarhæfileika, að hann geti komist hjá allri refsingu. Samkvæmt framansögðu ber því að telja ákærðan sakhæfan. Afbrot ákærða, sem er kominn langt yfir lögaldar saka- manna, ber að heimfæra undir 281. og 230, gr. hinna almennu hegningarlaga sbr. 63. og 40. gr. tjeðra laga og þykir hegningin hæfilega metin 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Svo ber og ákærðum að greiða allan af málinu og varðhaldsvist sinni leiðandi kostnað; þar með talin málsvarnarlaun hins skipaða tals- manns sins, er ákveðst 20 kr. Það vottast að málinu hefir verið hraðað lögum samkvæmt og meðferð þess vitalaus. I 459 Föstudaginn 9. mars 1928. Nr. 5/1923. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Magnúsi Þorsteinssyni. (Björn P. Kalman). Brot á samþykt nr. 124/1918 um lokunartíma sölu- búða í Reykjavík. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 80.nðv, 1922: Kærður Magnús Þorsteinsson greiði 30 króna sekt í bæjarsjóð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að búð kærða, sem hefir á boðstólum vörur, sem verslunarleyfi þarf til að versla með, hefir verið opin fram yfir lögleyfðan tíma, hefir kærði gjörst brotlegur gegn samþykt nr. 124/1918 og með því að sekt sú, sem honum er gjörð fyrir þetta í lögreglurjettardóminum, þykir hæfilega metin, þá ber að staðfesta dóminn. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða kostnað sakarinnar fyrir hæstarjetti, þar á meðal sóknar- og varnarlaun til sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærði, Magnús Þorsteinsson, greiði málskostnað fyrir hæstarjetti, þar á meðal sóknarlaun til málflutn- ingsmanns Guðm. Ólafssonar og varnarlaun til 453 málfutningsmanns Björns P. Kalman, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfa gegn Magnúsi Þorsteinssyni, kaupmanni, Vesturgötu 20 hjer í bænum fyrir brot á samþykt nr. 124, 22. október 1918 um lokunartíma sölabúða í Reykjavík, Það er löglega sannað í málinu með eigin játning kærðs að hann ásamt Brynjólfi Árnasyni kaupmanni hafi opna sælgætis- verslun í Austurstræti nr. 5 hjer í bæ og hafi kærður umsjón með versluninni. Verslun þessi hefir aðallega til sölu innlent konfekt og súkkulaði frá súkkulaði- og konfektgerðinni „Freyja“ hjer í bæ, en auk þess nokkuð af erlendu konfekt og súkkulaði og kveðst hann ekki vita til að af hinni erlendu vöru sje selt eftir kl. 7 á kvöldin, því hann hafi gefið búðarstúlkunni skipun um að gjöra það ekki. Hinsvegar er það til sýnis í búðinni þar til henni er lokað, sem er kl. 11 á kvöldin. Álítur hann sig ekki hafa brotið umrædda samþykt af þessum ástæðum. Eftir íslenskum rjetti verður að telja að verslunarleyfi þurfi til að hafa opna sölubið til að versla með erlendan varning. En samkvæmt 1. gr. nefndrar samþyktar ber að loka slíkum búðum kl. 7 að kveldi virka daga, og þetta boð tekur til allra verslana í Reykjavík, sem versla með vörur þær, er verslunarleyfi þarf til að selja, sbr. 4. gr. samþyktarinnar. Spurningin er því að eins sú, hvort kaupmaður með því að hafa einnig til sölu Íslenskar afurðir eða varning, sem þarf ekki verslunarleyfi til að selja, geti með því að stansa sölu útlenda varningsins haft búðins opna lengur en tilskilið er Í samþyktinni. En á það getur rjetturinn ekki fallist. Með því móti væri ómögulegt að hafa eftirlit með að samþyktinni væri fylgt, því ekki þyrfti annað en versla með eina Íslenska vörutegund til að mega hafa sölubúðir opnar Í bág við ákvæði samþyktarinnar. Að áliti rjettarins er um tvent að velja, annaðhvort að selja bæði innlendar og erlendar vörur eftir verslunarleyfi og fylgja þá lokunarákvæði samþyktarinnar eða selja eingöngu innlendar afurð- ir og nær samþyktin þá ekki til slíkrar „verslunar“, 454 Að áliti rjettarins hefir kærður því brotið 1. gr. sam þyktar nr. 124, 22. október 1918 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið eftir 7. gr. hennar hæfilega ákveðinn 30 króna sekt er renni Í bæjarsjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfar dráttar orðið. Mánudaginn 19. mars 1923. Nr. 20/1922. Hjálmar Guðjónsson (Björn P. Kalman) gegn Pjetri Guðmundssyni, Sigbirn Björnssyni, Sigríði Eiríksdóttur, Vilborgu Stefánsdóttur, Bjarna Þ. S. Skaptfell og Halldóri Jónssyni (Jón Ásbjörnsson), um forkaupsrjett að húseign og skaðabætur út af sölu hennar. Dómur aukarjettar Norður-Múlasýslu og Seyðisfjarðarkaupstaðar, 14. nóv. 1921: Stefndn, Pjetur Guðmundsson, Bjarni Þ. S. Skaptfell, Sigbjörn Björnsson, Sigríður Eiríksdóttir, Vilborg Stefánsdóttir og Halldór Jónsson, eiga að vera sýkn af kröfum sækjandans, Hjálmars Guðjónssonar, í máli þessu. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var í fyrstu dæmt í hjeraði 8. ágúst 1919, en sá dómur var með dómi hæstarjettar 18. júní 1920 ómerktur og málinu vísað frá undirrjettinum, 455 Var málið síðan dæmt á ný í aukarjetti Norður- Múlasýslu 14. nóv. 1921 og hefir nú þessum dómi verið skotið til hæstarjettar með áfrýjunarstefnu 13. maí f. á. og málið flutt skriflega samkvæmt leyfi rjett- arin8. Út af því, að einn hinna stefndu, Bjarni Þ. $S. Skaptfell, sem hvorki hefir mætt nje látið mæta hjer fyrir rjetti, mætti í málinu Í hjeraði og hreyfði þar eng- um mótmælum fyrir sitt leyti, er þess getið, að með því að áfrýjandi hefir engum sjerkröfum hreyft gegn Bjarna, fremur hjer en þar, heldur beint kröfum sínum á hendur öllum hinum stefndu in solidum, þá kemur sjerstaða Bjarna í hjeraði hjer ekki frekar til álita. Eins og segir í hinum áfrýjaða aukarjettardómi var að vísu umboð eigenda hússins >Skaptfelle til Stefáns Runólfssonar 3. okt. 1911 að eins umsjónar- og leiguumboð og fólst ekki í því heimild honum til handa, til þess að veita leigutaka hússins forkaups- rjett að þvi. En með því að telja verður nægilega upplýst í málinu, að tveir af eigendum hússins, þeir er út á við höfðu ráðstöfun þess á hendi, hafi sam- þykt, að forkaupsrjettarákvæðið mætti setja í húsa- leigusamning Sigurðar Arngrímssonar og að hinir sameigendurnir eða að minsta kosti sumir þeirra hafi síðar fengið vitneskju um það og látið það af- akiftalaust, þá verður að álíta, að Sigurður Arngríms- son hafi samkvæmt húsaleigusamningi sínum átt forkaupsrjett að húsinu næst eftir hvern sameig- andann. Hinsvegar brast Sigurð Arngrímsson heimild til að framselja öðrum forkaupsrjettinn, nema sam- þykki húseigenda kæmi til. Og með því að engin sönnun er framkomin fyrir því gegn neitun stefndu, 456 að húseigendur hafi samþykt að Sigurður mætti fram- selja forkaupsrjettinn Hjálmari Guðjónssyni, áfrýj- anda þessa máls, verður ekki álitið, að hann hafi átt forkaupsrjett að húsinu þegar það var selt Hall- dóri Jónssyni, enda hafði Sigurður afsalað sjer for- kaupsrjettinum áður. Af þessum ástæðum ber að sýkna hina stefndu af kröfum áfrýjanda og staðfesta aukarjettardóminn, sem ekki hefir verið gagnáfrýjað. Áfrýjanda ber að greiða hinum stefndu, að undanskildum Bjarna Þ. S. Skaptfell, málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 krónur. Við meðferð málsins í hjeraði athugast, að 10 vikur hafa liðið frá dómsupptekt til dómsuppsagnar án þess greint sje frá, hvað valdið hafi þeim drætti. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal órask- að. Áfrýjandi, Hjálmar Guðjónsson, greiði stefndu, Pjetri Guðmundssyni, Sigbirni Björnssyni, Sigríði Eiríksdóttur, Vilborgu Stefánsdóttur og Halldóri Jónssyni 300 krónur í málskostnað fyrir hæsta- rjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir aukarjetti Norður-Múlasýslu og Seyðisfjarðarkaupstaðar af Hjálmari Guðjónssyni á Seyðisfirði með stefnu útgefinni 2. september 1920 gegn Pjetri Guðmundssyni á Haukstöðum, Bjarna Þ. S. Skaptfell á Seyðisfirði, Sigbirni Björna- syni á Ekkjufelli, Sigríði Eiríksdóttur í Bót, Vilborgu Stefáns- dóttur á Litlabakka og Halldóri Jónssyni á Seyðisfirði. Sækjandi krefst þess aðallega að sala á húsinu Skaptfoll í Seyðisfjarðarkaupstað til Halldórs Jónssonar verði dæmd ógild, 4ðí stefndu Pjetur Guðmundsson, Bjarni Þ. S. Skaptfell, Sigbjörn Björns- son, Sigríður Eiríksdóttir og Vilborg Stefánsdóttir dæmd til að selja honum húseignina Skaptfell ásamt lóðarrjettindum á þvi verði og með öllum sömu skilmálum, sem hún var seld Halldóri Jónssyni 18. febr. 1918, og Halldór Jónsson dæmdur til að þola það og samþykkja, ennfremur að fyrst nefnd stefndu verði dæmd eitt fyrir öll, og öll fyrir eitt til að greiða honum fullar skaða- bætur að skaðlausu eftir reikningi eða mati dómkvaddra manna, fyrir óþægindi og tjón það alt, sem hann hefir beðið og kann að bíða út af tjeðri hússölu, en til vara að fyrst nefnd stefndu verði dæmd eitt fyrir öll og öll fyrir eitt til að greiða sjer skaða- bætur, sem að framan segir og auk þess bætur fyrir missi húss- ins, ef dómurinn tekur ekki aðalkröfuna til greina, þær bætur einnig eftir reikningi eða mati dómkvaddra manna. Svo krefst hann og málskostnaðar. Stefndu, Pjetur Guðmundsson, Sigbjörn Björnsson, Sigríður Eiríksdóttir og Vilborg Stefánsdóttir krefjast þess að verða dæmd sýkn af kröfum sækjanda og hann dæmdur til að greiða þeim allan af málinu leiðandi kostnað að skaðlausu. Stefndur Bjarni Þ. 8. Skaptfell gerir engar rjettarkröfur í málinu. á Stefndar Halldór Jónsson krefst sýknunar og málskostnaðar eftir reikningi eða mati rjettarins. Málavextir era þessir: Hinn 28. mai 1910, var húsið Skaftfell selt á opinberu upp- boði og varð Pjetur Guðmundsson á Hauksstöðum, stefndur í þessu máli, hæðstbjóðandi að því. Sama dag gjöra stefndu, að Halldóri Jónssyni undanskildum, með sjer samning um, áð húseignin skuli vera sameign þeirra allra, og ákveða jafnframt, að maður skuli valinn af sameigendum til að sjá um húsið. Hinn ð. október 1911, gefa eigendur hússins Stefáni Runólfssyni á Seyðisfirði skriflegt umboð „til að sjá um hús vort Skaptfell í Seyðisfjarðar- kaupstað, til þess að leigja út húsið, hvort sem er alt í einu lagi eða hin einstöku herbergi, segja upp leigjendum og innkalla allar leigur og yfir höfuð að hafa húsið algjörlega til meðferðar eins og það sje hans eign“. Með samningi 30. apríl 19lð selur svo nefndar Stefán Runólfsson Sigurði Arngrímssyni húsið á leigu til,5 ára og er Svo ákveðið Í 11. grein leigusamningsins að leigu- taki skuli hafa forkaupsrjett að húsinu ef það yrði selt á leigu- tímanum. Hinn 18. maí 1916 tekur Hjálmar Guðjónsson sækjandi 3l 458 í máli þessu við húsinu af Sigurði Arngrímssyni með samþykki umsjónarmanns hússins, Stefáns Runólfssonar. Hinn 13. febrúar 1918 selja og afsala eigendurnir Halldóri Jónssyni húsið. Sækjandi, heldur því fram, að allar skyldur og rjettindi Sigurðar Arngríms- sonar, samkvæmt húsaleigusamningnum 30. apríl 1915,, þar á meðal forkaupsrjettur að húsinu, hafi færst yfir á sig, er hann tók við húsinu 1916 og hafi því þessi rjettur verið brotinn á. sjer, er stefndu seldu Halldóri Jónssyni húseignina án þess að: bjóða honum hana áður á sama verði og hún var seld fyrir. Stefndu, að undanskildum Bjarna Þ. S. Skaptfell, sem hetir ekki fært fram vörn í málinu, og Halldóri Jónssyni, halda því hinsvegar fram, að umsjónarmaður hússins hafi farið út yfir um- boð sitt, er hann veitti Sigurði Arngrímssyni forkaupsrjett að: húsinu, og sje því ákvæði 11. gr. framangreinds leigusamnings ekki bindandi fyrir þá. Ea af því leiði það, að þeim hafi verið óskilt að bjóða sækjanda húseignina til kaups eða sinna boði hans. í hana, er þeir seldu Halldóri Jónssyni hana. Sækjandi álítur að orðin „hafa húsið algerlega til meðferðar. eins og það sje hans eign“, í framangreindu umboði 3. okt. 1911, sjeu svo víðtæk, að umsjónarmanni hússins hafi verið heimilt að veita leigjendum forkaupsrjett að þvi. Á þetta verður ekki fal|- ist. Hin tilvitnuðu orð sýna það að vísu, að umsjónarmaðurinn megi gera fleira en leigja út húsið, innkalla leigur og segja upp. leigjendum. En svo víðtækan skilning á umboðinu að umsjónar- maðurinn hafi mátt ráðstafa húsinu sem sinni eign, selja, veðsetja. veita forkaupsrjett að því o. s. frv. er ekki hægt að aðhyllast,. nema ekki verði kjá því komist. Önnur skýring á umboðinu liggur nær. Umsjónarmanuinum er falið með umboðinu að sjái um húsið og sem dæmi upp á umsjónina nefnir umboðið útleign, innköllun húsaleigu og uppsögn leigurjettar. En fleira getur talist til umsjónar með húsinu, t. d. viðhald á því. Og í stað. þess að telja alt þess konar upp, sem og var litt mögulegt, er st leið farin að tákna með almennum orðum hvað til umsjónar með húsinu teljist. Eftir umboðinu hefir þá umboðsmaður eigenda. hússins aðeins umsjón með húsinu, en ekki rjett til að ráðstafa því án samþykkis umbjóðanda sinna. Meira en þetta hafði um-. sjónarmaðurinn, og þeir er við hann skiftu sem slíkan, ekki ástæðu til að álíta fólgið í umboðinu. Önnur atriði í málinu benda ótvi- rætt til þess, að þessi skilningur á umboðinu sje rjettar. Má þar til nefna: 459 1. Áritun umsjónarmannsins á umboðið, kar sem hann tekur að sjer að sjá um húsið, er Í fullu samræmi við skilning þann á umboðinu, sem hjer er haldið fram. 9. Í 4. grein ofannefnds samnings sameigendanna 28. maí 1910 segir Svo; „Undirritaðir velja sjer umsjónarmann ..... til þess... . að sjá um, að húsið sje sem oftast að hægt er leigt til íbúðar eða annara afnota, og skal hann ábyrgjast mánaðarlega greiðslu á húsaleigunni .... Leiguskilmála ákveða fjelagsmenn Í heild sinni ....“ Ög í 5. grein sama samnings segir SVO: „> Allar smærri aðgerðir á húsinu (viðhald) annast umboðsmaður fyrir fjelagsins hönd .... Samningur þessi sýnir það, að sameigendur hafa ætlast til þess, að umsjónarmaðurinn hefði takmarkað umboð, enda er umboðið í samræmi við samning þenna. 3. Hinn 18. október 1916 gáfu eigendur Skaptfells umsjónar- manninum umbóð til að selja húseignina. En þess var eigi þörf, ef söluheimild hefði falist í umboðinu, 8. október 1911. 4. Loks hefir maður sá, sem samdi umboðið, borið það fyrir rjetti, að hann hafi ekki meint annað með orðunum: „hafa húsið algjörlega til meðferðar sem sína eign“, en að um- sjónarmanninum bæri, auk þess, sem nefnt er Í umboðinu, að hafa nauðsynlega umsjón með húsinu til viðhalds og að- gjörða eftir því, sem með kynni að þurfa, greiða af því skatta og skyldur o. s. frv. Þá er að athuga hvort eigendur Skaptfells hafi berum orð- um eða með þögn sinni samþykt forkaupsrjettar ákvæðið Í 11. grein húsaleigusamningsins við Sigurð Arngrímsson. Sækjandi heldur því fram, að tveir af eigendum Skaptfells, Pjetur Guð- mundsson og Bjarni Skaptfell, hafi samþykt það, að forkaups- rjettarákvæðið væri sett í húsaleigusamning Sigurðar Arngrims- sonar, og hafi þeir þá einnig komið fram fyrir hönd annara sam- eigenda að húsinu. Tvö vitni, Sigurður Arngrímsson og Stefán Runólfsson hafa borið það, að Pjetar hafi gefið samþykki sitt til þess. Pjetur Guðmundsson hefir mótmælt þessu, og vitnin eru svo riðin við málið, að framburður þeirra telst ekki fullgildur, enda gat enginn einn sameigenda, svo gilt væri gagnvart öllum eigendum hússins, gjört þá ákvörðun. Eigendur Skaptfells hafa lýst því yfir, að sumir þeirra hafi orðið þess áskynja að umsjónarmaður hússins hafi veitt Sigurði Arngrímssyni forkaupsrjett að því, en að þeir hafi álitið sjer það 3l* 460 óviðkomandi og þýðingarlaust. Þar sem það sjest ekki á málg- skjölunum, að þeim hafi verið gefið tilefni til þess að lýsa yfir því, hvort þeir væru forkaupsrjettinum samþykkir, þá verður Þögn þeirra í þessu efni, ekki álitin hafa sömu þýðingu sem samþykki berum orðum gefið. Af framanrituðum ástæðum hefir Sigurður Arngrímsson ekki öðlast forkaupsrjett að Skaptfelli með húsaleigusamningnum 30. apríl 1915, og þar sem sækjandi þessa máls leiðir rjett sinn frá rjetti Sigurðar þá gat hann ekki öðlast meiri rjett gagnvart eigendum hússins en Sigurður hafði, og hefir þannig ekki fengið forkaups- rjett að Skaptfelli, er hann tók við því af Sigurði Arngríms- syni 1916. Það verður því að sýkna stefndu af kröfum sækjanda, Kröfur aðilja um sekt fyrir ósæmilegan rithátt og um ómerking ummæla á málsskjölunum þykir ekki næg ástæða að taka til greina, Málskostnaður þykir eftir atvikum rjett að falli niður. Miðvikudaginn 11. apríl 1923. Nr. 48/1922. Sigurður Sigurðsson í. h. Porter Brothers (Pjetur Magnússon) gegn Jóni S. Edvald. (Enginn). Frávísunardómur ómerktur. Dómur aukarjettar Ísafjarðarkaupstaðar 8. júlí 1922: Firmað Karl £ Jóhann sýknast af kærum og kröfum stefnanda í málinu. Málskostnaðar eigi krafist. — Máling gegn aukstefndum Jóni S. Edvald frávísast ex officio. Málskostn. aður falli niður. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu er aukarjettardómi Ísafjarðarsýslu og kaupstaðar, uppkveðnum 3. júli 1922, áfrýjað að 461 því leyti, er hann kemur við stefnda, en hann hefir eigi mætt eða látið mæta fyrir hæstarjetti, og er því málið flutt þar skriflega. Hefir áfrýjandi krafist þess að dómur þessi verði dæmdur ómerkur að því er stefnda snertir og undirdómarinn skyldað- ur til að taka málið upp á ný til dómsálagningar að efni til. Í hæstarjetti hafa verið lagðar fram þýðingar af tveimur umboðsskjölum, dags. 23. sept. og 22. okt. 1922, rituðum á ensku til Sigurgeirs kaupmanns Einarssonar til að innheimta skuld þá, er ræðir um í dómnum; er Sigurgeiri með skjölum þessum falið að ganga eftir skuldinni með lögsókn, ef á þurfi að halda, hjá firmanu Karl á Jóhann á Ísafirði, en þar eð firma þetta neitaði því gagngjört Í upphafi máls- sóknarinnar að hafa pantað eða látið panta vöruna, sótti umboðsmaður áfrýjanda með tilkvaðningar- stefnu, dags. 11. mars 1921, stefnda Jón S. Edvald til að greiða skuldina ef dómur fengist eigi yfir aðal- stefnda. Umgetin umboð veita að vísu eigi beinlínis heimild til málssóknar gegn öðrum en firmanu Karl ác Jóhann, en þar sem stefndi bygði heimild sina til þess að panta umrædda vöru í nafni firmans Karl á Jóhann á því, að samvinna stæði til milli hans og firmans, þykir eðlilegt að skilja umboðið svo, að í því lægi einnig heimild til þess að beina málssókninni gegn stefnda, og þar sem framkvæmdar- stjóri áfrýjandans auk þess hefir undir rekstri máls- ins lýst því yfr um annað umboðið, en þau lúta bæði að hinni sömu vörusendingu og það er auðsýni- lega af vangá að hitt umboðið er eigi einnig nefnt í yfirlýsingunni, að það nái einnig til hvers þess, er ætti að greiða skuld þá, er ræðir um Í málinu þá 462 þykir vera framkomin nægileg sönnun fyrir því, að umboðsmaður áfrýjandans hafi haft heimild til að beina málssókninni gegn stefnda. Að svo vöxnu máli þykir verða að ómerkja aukarjettardóminn, að svo miklu leyti, sem honum hefir verið áfrýjað, heimvísa málinu og gjöra hjeraða- dómaranum að taka það upp af nýju að sama skapi og leggja dóm á það að efni til. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjandanum málskostnað í hæstarjetti og er hann ákveðinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardómurinn á, að því leyti sem honum er áfrýjað, að vera ómerkur. Heim. vísast málinu og ber hjeraðsdómaranum að leggja dóm á málið að efni til. Stefndi, Jón S. Edvald, greiði áfrýjandan- um, Sigurði Sigurðssyni f. h. Porter Brothers, lð0 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti að við. lagðri aðför að lögum. 463 Föstudaginn 13. april 1923. Nr. 19/1923. Rjettvísin (Sigurður Sigurðsson) gegn Axel Peder Christjan Herskind. (L. Fjeldsted). Spurning um brot á 18. kap. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavikur 91. desbr. 1999: Ákærður, Axel Peder Christjan Herskind, á að vera sýkn af ákæru yjetbrísinnar í þessu máli. — Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. . Af ástæðum þeim, er tilgreindar eru í hinum áfrýjaða aukarjettardómi, ber að staðfesta hann. Allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað ber að greiða af almannafje, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera. Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal órask- að. Áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, mál- flutningsmannanna Sigurðar Sigurðssonar 08 Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors, skal greiða af almannafje. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Axel Peder Christjan Herskind, cand. pharm. til heimilis í Vonarstræti 12 hjer í bænum, fæðdum 4. október 1896, fyrir brot á ákvæðum 464 18. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og erg málavextir þeir, sem nú skal greina. Laugardaginn 4. f. m. klukkan milli 3 og 4 síðdegis kom Þórður nokkur Þórðarson frá Ráðagerði drukkinn inn í lyfjabúð. ina nr. 19 við Laugaveg og ljet lyfsalinn, Stefán Thorarensen, hann út úr lyfjabúðinni og var Þórður þá svo drukkinn, að lyt. salinn varð að styðja bann niður tröppurnar frá lyfjabúðinni, því hann treysti honum ekki til að ganga þær niður hjálparlaust, Þegar út úr lyfjabúðinni kom gekk Þórður upp með henni að vestanverðu og inn í portið og þar inn í skúr og hitti þar stúlku, sem hann var að biðja um að selja sjer eitthvað á glas en fjekk ekki eftir því sem vitnið Kristján Þorgrímsson Hoffmann hefir borið. Fór Þórður þá inn um bakdyr lyfjabúðarinnar á vinnu- stofu (laboratorium) sem þar er og ákærður vinnur i, og var þar með drykkjulæti. Bað ákærður Þórð þá að fara út og gegndi hann því, „en með þrjósku. Fylgdi ákærður á eftir Þórði út í portið, en þar fór Þórður að kasta af sjer vatni. Fór ákærður þá til Þórðar og vildi fá hann út úr portinu. Varð hann að ýta Þórði á undan sjer því hann hálfþrjóskaðist við að fara. Þegar úr porthliðinu kom tók ákærður í herðar Þórði og ýtti eða hrynti Þórði út úr portinu á götuna. Slangraði Þórður þá út á götuna, en hún var hál af bleyta, svo Þórður misti fótanna og fjell á rennusteinsbarminn með höfuðið, því hann kom ekki höndunum fyrir sig, og fjekk hann 5—6 centímetra langt blæðandi sár fyrir. ofan vinstra augað. Gekk það inn að beini og var með talsvert tánum sárabörmum. Komu þá menn þar að, hjálpaðu Þórði á Íætur, fórn með hann fyrst inn í lyfjabúðina og svo til læknis og er sár hans nú gróið. Þórður hefir krafist 200 króna af z ákærðum í sára- og skaðabætur. Þórður hefir kannast við, að hann hafi verið nokkuð undir áhrifum víns við hið umrædda tækifæri, en ekki mikið drukkinn, en þó, að hann muni ekki að hann hafi farið inn í Portið eða yfirleitt eftir sjer frá því að honum var fylgt út úr aðaldyrnm lyfjabúðarinnar og hann gekk upp með henni að vestan og þar til hann var reistur við á götunni eftir fallið. Það er upplýst í málinu, að Þórður þessi hefir Þráfaldlega, komið drukkinn inn í lyfjabúð þessa og vakið þar óróa og að. lyfsalinn hefir gefið starfsmönnum sinum þá fyrirskipun að láta Þórð út, þegar hann komi þar inn drukkinn. Ákærður, sem ekki hefir áður sætt ákæru fyrir nokkurt 465 brot og fær besta orð fyrir prúðmensku, hefir neitað því ein- dregið, að hann hafi ætlað sjer að meiða Þórð eða beitt hann. harðari tökum en nauðsynlegt var til þess að fá hann út úr port- inu og ekkert er komið fram Í málinu, er Ósanni þann fram- burð hans. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að ákærður hafi verið í sínum fulla rjetti er hann setti Þórð út úr portinu eftir það, sem á undan var gengið, ug að meiðsli Þórðar hafi stafað af því, hve drukkinn hann var við hið umrædda tækifæri. Verður því að sýkna ákærðan af ákæru rjettvísinnar í þessu máli og málskostnaðurinn að greiðast af almannafje. Eftir þeim úr- slitum kemur skaðabótakrafa Þórðar Þórðarsonar ekki til álita. Á rokstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið Mánudaginn 16. april 1923. Nr. 18/1923. Rjettvísin (Pjetur Magnússon) gegn Jakobi Sigurðssyni (Magnús Guðmundsson). Spurning um brot á 18. kap. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 22. desbr. 1922: Ákærður, Jakob Sigurðsson, á að vera sýkn af ákærum rjettvisinnar í máli þessu. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru Í hinum áfrýjaða aukarjettardómi, ber að staðfesta dóminn, með þeirri athugasemd að Í dóminum er skírskotað til 40. gr. hegningarlaganna i stað 41. gr. 466 Allan áfrýjunarkostnað, þar með talin Málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda, 60 Kr. til hvors, ber að greiða af almannatfje. Því dæmist rjett vera: Áukarjettardóminum skal óraskað. Allur áfrýjunarkostnaður, þar með talin málflutningslaun til sækjanda 08 verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Magnúsar Guðmundssonar, 60 ir. til hvors, greiðist af almannafje. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað í máli þessu, sem höfðað er af rjett- vísinnar hálfu gegn Jakobi Sigurðssyni afgreiðslumanni, Lækjar- götu 4 hjer í bæ, fyrir brot á 18. kapítula almennra hegningar- laga frá 25. júní 1869, með eigin játning ákærðs, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu, að hann hafi gjört sig sekan í athæfi því, sem nú skal greina. 29. september síðasti. kl. milli 4 og 6 síðdegis kom Helgi Þórðarson Steinberg, verkamaður, Skólavörðustíg 41, niður í nNýju bifreiðarstöðina“ við Lækjartorg. Var hann drukkinn og var erindið að skamma ákærðan, sem starfar á stöðinni, fyrir það, að hann hafi verið svikinn um bilfar austur að Ölfusá. Skýrir Helgi svo frá að hann hafi þann sama dag pantað bilfar með einni af bifreiðum þeim, sem ganga frá „Nýju bif- reiðarstöðinni“ til Ölfusár. Hafi hann átt við Jakob um þetta og greitt honum fyrirfram fyrir farið kr. 15,00. Nokkru áður en bif- reiðin átti að fara af stað, kveðst hann hafa hringt ákærðan upp og beðið hann að biðja bifreiðarstjórann að taka sig heima hjá sjer. Gjörði pifreiðarstjórinn það og var mjög Þröngt í bifreið. inni. „Þegar niður á Njálsgötu kom þurfti Helgi að skreppa í búð og bað bifreiðarstjórann að bíða á meðan og skildi eftir pakka, er hann hafði meðferðis, Í bifreiðinni á meðan. Þegar bann kom aftur út úr búðinni að lítilli stunda liðinni, kveður 461 hann bifreiðina hafa verið farna og Mann staðið á götunni með böggul sinn. Rann honum þá í skap og fór miður á bifreiðar- „stöð til að „skamma Jakob fyrir svikin“ og heimta peninga sína endurgreidda. Lenti þar í skömmum með þeim og ýtti ákærður honum út úr stöðinni svo hann fjell út af gangstjettarbrúninni og £ótbrotnaði þannig að önnur pípan á hægra fæti brotnaði. Helgi hefir kannast við að hafa verið drukkinn er þetta skeði. Kveðst hann hafa keypt heilflösku af brennivíni hjá ákærðum kl. milli 3 og 4 um daginn og hafi hann drukkið einn úr henni svo aðeins hafi verið eftir lögg í henni, er hann var fluttur heim eftir fótbrotið. Ákærður hefir neitað því, að Helgi hafi samið við sig um farið austur. Þeir hafi engin önnur viðskifti átt saman, en að Helgi hafi hringt til sín og beðið sig að skila til bifreiðarstjór- ans að taka sig heima, sem hann og hafi gjört. Hann hefir ein- dregið meitað því að hafa tekið á móti nokkrum peningum frá Helga upp í bílfarið og ein8 hinu að hann hafi selt honum brenni- vín í þetta skifti, fyr eða síðar, og er ekkert af þessu sannað gegn neitun hans. Kveður hann Helga hafa komið með rosta miklum niður á bifreiðarstöð og verið mikið drukkinn og skammað sig fyrir svik. Hafi hann fyrst svarað honum og ýtt honum út úr bifreiðarstöð- inni er Helgi myndaði sig til að slá hann. En þar sem Helgi hafi verið mjög drukkinn hafi hann ekki þolað þetta og fallið niður af gangstjettini 08 fótbrotnað. Hann kveðst alls ekki hafa sýnt Helga nokkura fantaskap heldur stjakað honum út af neyðarvörn og geti hann ekki borið ábyrgð á því hvernig fór. Hann hefir því neitað að greiða skaðabætar til Helga, en hann gjörði skaðabótakröfa undir lögreglusókninni, sem hann þó fjell frá Í rjettinum, þar sem hann taldi sig ekki orðinn svo heilbrigðan að hægt væri að meið læknishjálp sina og atvinnutjón. Vitni þau, er sál atburð þennan, hafa borið það, að Helgi hafi verið mikið drukkinn að þeirra áliti er þetta skeði. —Vitnið orti Jónsson hefir staðfest þann framburð með eiði, að Helgi hafi þrifið í axlirnar á ákærðum og farið að hrista hann til áð- ur en ákærður ýtti við honum og vitnið Ingðlfar Guðmundsson hefir borið, að sig minni „að Helgi hafi steytt hnefann framan Í Jakob áður en Jakob ýtti við honum svo hann datt“. Helgi hefir sagt um þetta, „að hann muni ekki hvort hann þreif til Jakobs ... 104 Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar eftir því sem fram hefir komið í mál að ákærður hati eigi verið harðhent- ari við Helga, en honum var heimilt eftir 40. gr. almennra hegn- ingarlaga frá 25, júní 1869, er hann ýtti honum út úr bifreiðar- stöðinni og þótt svo mikið si,c hafi orðið af því, sem raun er á orðin, verður að telja að það hafi hlotist af framferði Helga sjálfs og ástandi hans. ; Verður því að sýkna ákærðan, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna, fæddur 15. október 1883, og ekki hefir áður sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt hegningarlagabrot, af ákærum rjettvis- innar í þessu máli. Allur af máli þessu löglega leiddur og leiðandi kostnaður greiðist af almannafje. Á máli þessu hetir enginn óþarfur dráttar orðið. Föstudaginn 20. apríl 1928. Nr. 49/1999. Landsbanki Íslanas (Jón Ásbjörnsson) Begn Guðmundi Kr. Guðmundssyni (Pjetur Magnússon), „ um skyldu áfrýjanda til að greiða af hendi trygg. ingarfje. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 6. apríl 1922: Landsbanki Íslands greiði stefnanda Guðm. Kr. Guð. mundssyni 26500 danskar krónur með 69/ ársvöxtum frá 7. júl 1921 og 300 krónur í málskostnað. — Dóminum ber að fullnægja áður en liðnir eru 15 dagar frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst hjer fyrir rjettinum að gufu. skipið Marie Louise, er flytja átti kol þau, er ræðir 469 um í málinu, varð fyrir sjóhrakningum og gat ekki haldið ferð sinni áfram, €n í stað þess útvegaði J. Malandain nýtt skip 08 sendi með því nýjan kolafarm til skipa sinna, €r stunduðu fiskiveiðar hjer við land. Skip þetta kom til Seyðisfjarðar 4. júní 1921 og ætlaði þá nefndur Malandain, að því er virðist, að senda skipið til Reykjavíkur með kol til stefnda, en at því varð þó eigi, með því að stefndi neitaði að taka á, móti kolunum. Heldur áfrýjandi þvi nú fram, að með þessu kolaframboði hafi ábyrzð bankans fallið niður. Á þetta verður eigi fallist. Í ábyrgðarskjali bankans er að vísu eigi tekið fram innan hvers tíma kolin eigi að athendast, en með því að þar er tekið fram að skip það, er átti að skila kolunum, hafi lagt af stað frá Englandi 23. mars 1921 og niðurfall bankaábyrgðarinnar er miðað við komu skipins til Reykjavíkur, verður að skilja ábyrgðar- skuldbindingu bankans svo, að þar sje gjört ráð fyrir að kolaskipið komi næstu daga eða innan hæfilegs tíma, enda hafði steindi með símskayti 18. apríl 1921 beðið J. Malandáin að síma bankanum að greiða tryggingarfjeð, ef kolaskip hans yrði eigi komið 1. maí, og gat Malandain samkvæmt þessu eigi búist við að kolunum yrði veitt móttaka eftir þann tíma. Þar sem kolin voru eigi boðin fram Í tæka tíð og þar sem hinsvegar verður að fallast á þá skoðun undirdómarans, að greiðsluskylda bankans hafi ekki verið því skilyrði bundin að stefndi fengi dóm yfir Malandain 8 ennfremur að því at- huguðu að lita verður svo á, að stefndi í við- skiftum þeim, er hjer ræðir um, hafi haft rjett til að reikna sjer 69) ársvexti af fje því, er hann lagði út fyrir J. Malandain, ber að staðfesta hinn áfrýjaða 410 dóm, þó með þeirri breytingu, er leiðir af því, að: stefndi hefir hjer fyrir rjettinum fært kröfur gína. niður í 27085 kr. 73 a. í íslenskum krónum með 6 %/,, ársvöxtum frá 1. jan. 1992 að telja. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða. stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst. 500 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi Landsbanki Íslands greiði stefnda. Guðmundi Kr. Guðmundssyni 27085 kr. 73 a. með 6!/ ársvöxtum frá 1. jan. 1999 til greiðsludags. Ákvæði undirdómsins um málskostnað stað-- festist. Svo greiði áfrýjandi stefnda 500 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Að undangenginni árangurslausri sáttatilraun hefir Gið- mundur Kr. Guðmundsson skipamiðlari bjer í bænum höfðað mát þetta fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu, útgefinni 15. okt, f. á. gegn Landsbanka Íslands og krafist þess, að hann verði. dæmdur til að greiða sjer 26500 kr. danskar með 6 9, ársvöxtum frá 7. júlí s. á. til greiðsludags og málskostnað að skaðlaugu, Stefndur hefir krafist sýknunár í málinu og málskostnaðar“ eftir mati rjettarins. hinni stefndu upphæð stendur þannig, að stefndur tilkynti> stefnanda með brjefi dags. 15. apríl f. á, að hann eftir: beiðni: Landmandsbanken í Kaupmannahöfn tækist á hendur ábyrgð á 26500 dönskum krónum vegna Jerome Malandain, Fécamp, Á, ábyrgð þessari stóð þannig, að þegar hún var gefin, voru hjer“ stödd 2 botnvörpuskip, sem voru eign eða undir umsjón nefnds- áil Malandains. Höfðu skip hans fengið hjer 150 smálestir af kolum að tilhlutun stefnanda, 08 skyldi kolaskuld þessi greiðast með. jafnmiklu af kolum, en með því að greiðslan drógst lengur en um samið var, ætlaði stefnandi, sem varð að greiða andvirði kol- anna, þeim sem hann hafði fengið þau hjá, að kyrsetja skip Malandains til þess að ná borguninni með málssókn hjer. En til að fyrirbyggja kyrsetninguna útvegaði Malandain sjer tryggingu þessa og ljet stefnandi sjer það nægja og slepti skipunum. Ábyrgð þessi var þó þeim skilyrðum bundin að hún fjelli niður, ef stefnandi og Malandain semdu sín á milli um kolaskald þessa eða kolin kæmu 1 gufaskipinu Marie Louise, sem virðist hafa lagt af stað eða átt að leggja af stað frá Englandi hingað 28. mars f. á, en ókomið þegar ábyrgðin var sett um miðjan apríl s. á. Svo líður og bíðar þar til 1. júlí s. á. að skip þetta kem- ur ekki með kolin og sá stefnandi sjer þá ekki fært að bíða leng- ur og lagði málið til sátta, með því að Landsbankinn vildi ekki. greiða hina umstefndu fjárhæð án dóms. Ástæður bankans fyrir þessari undanfærslu eru þær, að hann telur ábyrgð sina ekki sjálfskuldarábyrgð og þurfi stefnandi því, áður en hann geti krafist greiðslu á ábyrgðarupphæðinni hjá. bankanum, að fá dóm yfir Malandain og sanna á þann veg, að skuldin sje rjettmætt cg ennfremur að sanna, að hann (9: stefnandi) geti ekki fengið greiðsla hjá Malandain þótt dómur liggi fyrir um rjettmæti skuldarinnar. Stefnandi lítur aftur á móti þannig á, að bankinn hafi með nefndu brjefi sínu tekist á hendur sjálfstæða skyldu til að greiða hina umþrættu skuld ef hvorugt hinna nefndu skilyrða yrði uppfylt. Eins og vikið er að áður hafði Landsbankinn ábyrgst stefn- anda greiðslu hinnar umstefndu . upphæðar, ef honum yrðu ekki afhent 150 smál. af kolum in matnra, úr skipi, sem hlaðið var ti: ferðar hingað um 93. mars f. á. eða ef samkomulag yrði ekki að öðru leyti milli stefnanda og Malandain. Að öðru leyti en þessu virðist greiðsluskylda bankans skilyrðislaus með öllu. Nú er það in confes80 í málinu, að hvorugt hinna nefndu skilyrða hafi uppfylst og verður rjettarinn því að líta svo á, að bankan- um sje skylt að greða hina umstefndu upphæð með umkröfðum vöxtum, enda er 8v0 að sjá af símskeyti Malandains til stefnanda frá 23. april f. á. (ískj. nr. 15) að hann líti þannig á ábyrgðina,. því að í skeyti þessu tilkynnir hann stefnanda,. að Landsbankinn 412 muni greiða gegn afhendingu kvittana. Auk þess virðist stefn- andi með rjettu hafa getað gengið út frá því, er hann fjekk trygg- ingu bankans og slepti með þvi kyrsetningarvarnarþinginu hjer á landi. að ábyrgðin væri þess eðlis sem hjer er gengið út frá, því að ella átti hann á hættu ærinn kostnað og drátt, en ábyrgðar- upphæðin var ekki hærri en svaraði verði kolanna. Ennfremur verður að dæma bankann til að greiða máls- kostnað er ákveðst 500 krónur. Mánudaginn 30. apríl 1923. Nr. 4/1923. Árni Böðvarsson gegn Sigfúsi Vormssyni og Snæbirni Bjarnasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Árni Böðvarsson, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 30. april 1923. Nr. 9/1923. Tómas Jónsson og Ólafur Ólafsson gegn Pjetri M. Bjarnarson (sjálfar). Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. , Áfrýjendur, Tómas Jónsson og Ólafur Ólafsson, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til 413 ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði þeir og in solidum stefnda, Pjetri M. Bjarnarson, er hefir mætt j málinu, 15 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 11. maí 1993. Nr. 21/1923. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Herluf Clausen (Jón Ásbjörnsson). Brot á lögum nr. 43/1903, um skrásetning vörumerkja. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 3. febr. 1923: Kærður, Herluf Clausen, greiði 100 króna sekt í ríkis- sjóð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Kærðum er óheimilt að hafa á boðstólum rafmagnsvöruteg- undir þær, sem upp er taldar í vörumerkjaskrásetning nr. 18 frá 1922 og auðkendar eru með orðinu „Therma“. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi og með því að skýrslur þær, er útvegaðar hafa verið í málinu eftir að dóm- ur var kveðinn upp í hjeraði og lagðar hafa verið fyrir hæstarjett, geta ekki breytt niðurstöðu dómsins, ber að staðfesta hann. Kærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 60 kr. til hvors, 32 414. Því dæmist rjett vera. Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærði, Herluf Clausen, greiði allan kostnað sakarinnar z í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda málflutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og Jóns Ásbjörnssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu eftir kröfa firmans Halldór Guðmundsson £ Co. gegn Herluf Clausen, kaup- manni, til heimilis á Kirkjutorgi nr.4 hjer í bæ fyrir brot á lög- um nr. 43 frá 18. nóvember 1903 og er það, sem nú skal greina löglega sannað á málinu með eigin játningu kærðs, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í því. Firmað Halldór Guðmandsson á Co. er einkasali á Íslandi fyrir rafmagnstækjaverksmiðjuna „Therma“ í Sviss. — Hefir firmað. jafnframt fengið leyfi til að láta skrásetja í eigin nafni hjer á landi vörumerki hennar „Therma“ fyrir ýms rafmagnstæki. — Skrá- setning þessi fór fram kl. 4 síðdegis 12. ágúst Í. á. og var birt í; Lögbirtingablaðinu 1. september s. Á. Í dagblaðinu „Vísi“ 23. og 28. september s. 1. auglýsti kærður að hann hefði til sölu nokkra „Therma“ rafmagnsofna. Ofnar þessir eru frá sömu verksmiðju og firmað Halldór Gnð- mundsson á Co. hefir einkasöluumboð fyrir hjer á landi og, eftir því sem upplýst er, fengnir fyrir milligöngu umboðsmanns verk- smiðjunnar í Noregi. Áleit firmað „Halldór Guðmundsson £ Co.“ kærðan með þessam auglýsingum og sölu ofnanna hafa brotið rjett þann, er skrásetning vörumerkisins hefir veitt því, þar sem hún væri Í eigin nafni þess og verksmiðjan sjálf hefði ekki rjett til að selja, hjer öðruvísi en fyrir milligöngu þess þær vörur, sem merkið er skrásett fyrir, en það eru meðal annars allskonar rafmagnsofnar.. 475 Það kefir því krafist þess, að kærður verði sektaður fyrir þetta tiltæki og honum dæmt óheimilt eftirleiðis að hafa á boðstólum vörur þær með þessu merki, sem taldar eru upp í skrásetningar- auglýsingunni. Kærður hefir mótmælt þessu og haldið því fram að skrá- setning vörumerkisins á nafn firmans Halldór Guðmundsson á (Co. geti ekki útilokað menn frá að selja vörur með því merki frá sömu verksmiðjunni og framleiðir vörur þessar handa firmanu. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að úr því að firmað Halldór Guðmundsson á Co. hafði fengið skrásett um- rætt vörumerki í eigin nafni og þessi skrásetning hefir verið aug- lýst á tilhlýðilegan hátt, sje öðrum Óheimilt að selja vörur þær, sem auðkendar eru á þennan hátt, þótt þær sjeu frá sömu verk- smiðju, sem framleiðir fyrir það firma, og engu lakari en þær vörur, sem það selur. Og þar sem kærður hefir auglýst og selt slíkar vörur eftir að Lögbirtingablaðið 7. september s. 1. kom út, og telja verður eftir því sem upplýst er í málinu að honum hafi verið kunnugur einkarjsttur firmans „Halldór Guðmundsson ér Co.“ til að selja framangreindar vörutegundir, sem anðkendar eru á þennan hátt, að minsta kosti áður en hann setti síðari auglýsing- una í dagblaðið Vísi, verður ekki hjá því komist að álíta að kærður hafi brotið 13. gr. 2 mgr. sbr. 17. gr. framangreindra laga og þykir refsing sú er hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin 100 króna sekt í ríkissjóð. Kærðum er óheimilt eftirleiðis að selja vörutegundir þær, sem getur í framangetinni auglýsingu í Lög- birtingablaðinu og auðkendar eru með orðinu „Therma“. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfar dráttur orðið. 32* 416 Mánudaginn 14. maí 1923. Nr. 16/1923. Íslandsbanki (L. Fjeldsted) gegn Pjetri Magnússyni f. h.C. Olesen A/s. (Pjetur Magnússon), um skyldu bankans til að greiða í dönskum krónum fje, sem hann hafði innheimt fyrir stefnda. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. jan. 1998: Stefnd stjórn Íslandsbanka Í. h. bankans greiði stefn- andanum, Pjetri Magnússyni f.h. firmans C. Olesen A/s., danskar kr. 68933,56 ásamt 5 '/, ársvöxtum af kr. 67616,76 frá 1. janúar 1921, af kr. 1248,00 frá 8. febrúar s. á. og 2f 68,80 frá 1. mars s. á. til greiðsludags og 500 íslenskar krónur Í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt skilagrein áfrýjanda til stefnda, dags. og. okt. 1921, hafði áfrýjandi fyrir árslok 1920 inn- heimt 67616 kr. 76 a. af upphæð þeirri, sem mál þetta snýst um og hún var fullheimt 13. febr. 1921. En þá var enginn gengismunur viðurkendur í bönk- unum á Íslenskri og danskri krónu. Gengismunur sá, sem síðar varð, verður því að bitna á áfrýjanda, með því að hann stóð ekki stefnda skil á innheimtu- fjenu í tækan tíma. Að þessu athuguðu, og að öðru leyti með skir- skotun til ástæðna þeirra, sem greinir í hinum á- frýjaða bæjarþingsdómi, ber að staðfesta dóminn. Og verður áfrýjandi þá að greiða stefnda málskostn- að fyrir hæstarjetti, 08 þykir hann hæfilega ákveð- inn 500 kr. 477 Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Stjórn Íslandsbanka f. h. bankans, greiði stefnda, Pjetri Magnússyni f. h. C. Olesen A/s., 500 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 16. febrúar f. á; af Fjstri Magnússyni hrjm. hjer í bænum f. h. firmans C. Olesen A/s. í Kaupmannahöfn, gegn stjórn Íslandsbanka og hefir stefnandi krafist þess, að stefnd verði í. h. bankans dæmd til að greiða sjer danskar krónur 68933,56 ásamt 6/, ársvöxtum, af kr. 67616,76 frá 1.janúar 1921, af kr.1248,00 frá 8.febrúar s.á. og af kr. 68,80 frá 1. mars s. á. til greiðslndags svo og innheimtu- og málskostnað að skaðlausn. Stefndur hefir krafist sýknunar af öllum kröfum stefnanda gegn því að greiða hina umstefndu upphæð í íslenskum krónum með 59/, ársvöxtum af upphæðinni eins og krafist er og máls- kostnaðar hjá stefnanda eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að firmað C. Olesen A/s. hafði um langan tíma haft viðskiftasamband við Íslandsbanka á þann hátt, að það sendi bankanum til innheimtu allar ávísanir og víxla á hjerlenda viðskiftamenn sína. Bankinn innheimti upphæðirnar hjer og greiddi firmanu þær aftur jafnharðan í Danmörku. Þannig standa sakir þar til 30. september 1920. „Þann dag sendir bank- inn firmanu skilagrein fyrir tveimur innheimtum og skýrir frá því í brjefina, að hann sakir skorts á erlendum gjaldeyri, sjái sjer því miður ekki fært að senda borgun strax, en voni að ekki líði á löngu áður en hann geti sent því innieign sína að við- bættum 59/) ársvöxtum. Sýnir viðskiftareikningur firmans og bankans, sem fram hefir verið lagður Í málina, að bankinn var þá búinn að innheimta fyrir firmað frá því í júlí s. á. en ekki búinn að yfirfæra rúmar 33 þúsund krónur, eða nálega helming 478 hinnar umstefndðu upphæðar. Hinn 10. desember 1920 skrifar firmað bankanum og spyrst fyrir um það, hvenær það geti vænst borgunar og svo aftur 5. febrúar 1921, en með brjefi dags. 21. janúar 1921 hafði bankinn endursent firmanu 3 innheimtur á kaup- mann einn hjer í bænum af því, að hann hafi ekki viljað borga bankanum nema bankinn gæti þá þegar yfirfært upphæðina til firmans í dönskum krónum, en þess kvaðst bankinn ekki megn- ugur Í svipinn (í Öjeblikket). Í brjefi dags. 9. febrúar 1921 bend- ir firmað bankanum á, að það geti ekki látið jafnstórar upphæðir og endursendar voru standa utan við verslunarveltu (uprodaktive) þótt bankinn geti ekki útvegað gjaldeyri og spyrst fyrir um það hvernig það eigi að skilja endursendinguna. Jafnframt kveðst firmað óska að 'fá upphæðir þær greiddar, er bankinn hafi að undanförnu innheimt fyrir það. Firmað endurnýjar svo kröfur sínar um greiðslu við og við en árangurslaust. Bankinn ber við getuleysi sinu, er komi af skorti á útlendum gjaldeyri, en hvergi verður sjeð, að hann hafi talið sjer skylt að greiða innieign firmans Í dönskum gjaldeyri eða boðið fram greiðslu í Íslenskum krónum. Jafnvel svo seint sem í símskeyti 9. april 1921 eftir að gengismunur þó var opinberlega viðurkendur af bönkunum hjer minnist bankinn ekki á gengismun, og ekki heldur í brjefi sinu til danska sendiherrans hjer um málið dags. 30. maí s. á.. Stefndur heldur því nú fram, að bankinn hafi heimt inn íslenskar en ekki danskar krónnr fyrir firmað, þar sem ávísanir þær og víxlar, er til innheimtu var sent, hafi átt að greiðast hjer og hann því ekki getað neitað borgun í íslenskum krónnm, en af því leiði aftur, að bankanum beri engin skylda til þess að greiða í dönskum krónum nema hann þá fái bættan gengismun þann, sem sje á Íslenskum og dönskum krónum. Það sje algild banka venja að yfirfæra ekki upphæðir án þess að taka gengismun og þeirri venju hafi bankinn einnig fylgt undanfarið í viðskiftum sínum við firmað og jafnan fært því til útgjalda „agio“ í skila- greinum sínum fyrir innheimtum fyrir það, þessu til sönnunar hafa verið lögð fram 9 afrit af slíkum skilagreinum frá bankan- um til firmans frá árunum 1916—1918 að því er sjeð verður, Að áliti rjettarins verður á það að líta Í þessu máli, að um áframhaldandi viðskifti er að ræða milli firmans C. Olesen A/s. og Íslandsbanka. Bankinn hafði árum saman innheimt fyrir firmað kröfur þess á hjerlenda viðskiftamenn þess og jafnan og jafnóð- um skilað upphæðunum í ávísunum á danska banka án nokkurra 479 verulegra affalla. Það verður ekki sjeð að bankinn hafi haft nokkurn fyrirvara um innheimtur þær, sem hjer er spurning um endurgreiðslu á og mátti firmað því við því búast, að um þær færi sem um hinar fyrri. Þegar bankinn heimti þær inn var enginn gengismunur viðurkendur hjer á íslenskum og dönskum krónum, að minsta kosti ekki af bönkunum og skiftir það því ekki máli þótt innheimtaupphæðirnar mætti greiða í bankanum í Íslenskum krónum. Svo mun og hafa verið með upphæðir þær, er bankinn hafði áður heimt inn fyrir firmað og greitt honum affallalítið í dönskum gjaldeyri. Að því er snertir gjald það, er bankinn kallar „agio“ í skilagreinum sínum og er jafnan í þeim slegið saman við burðar- gjald (Porto), þá er það svo lágt, 1—2%/% að það getur ekki hafa verið gengismunur enda þektist ekki gengismunur á dönsk um og Íslenskum krónum árin 1916—1918. Það verður því að skoða það eins og venjulegt yfirfærslugjald (Provision) og verður ekki álitið að firmað hafi samþykt að greiða gengismun ef til kæmi þótt það borgaði það gjald umyrðalaust. Rjetturinn verður nú að líta svo á, að Íslandsbanki hafi með allri framkomu sinni gagnvart firmanu (. Olesen Als. vakið þá öruggu von og trú.hjá firmanu, að hann myndi standa því skil á innheimtum þeim, sem mál þetta er risið út af, með ekki meiri afföllum, en áður höfðu átt sjer stað um innheimtur fyrir það, og verði þegar af þeirri ástæðu að taka til greina kröfu firmans um dóm fyrir þeim í dönskum krónum. Það var og vegna getuleysis bankans, sem firmað átti engan þátt í, að innheimtarn- ar voru ekki yfirfærðar jafnóðum og þær voru greiddar bankan- um hjer, eins og verið hafði áður og virðist það eigi geta komið til mála að firmað eigi að bera hallann við það, með því að greiða gengismismun þann, sem nú er orðinn á danskri og Íslenskri krónu og enginn var, að minsta kosti ekki hjá bönkunum, á þeim tíma, sem yfirfærslan átti að eiga sjer stað og firmað hefði helst kosið. Að því er hinsvegar snertir vaxtahæð þá, sem bankinn á að svara firmanu af hinni umstefndu upphæð, þá verður rjettur- inn að líta svo á, að firmað hafi samþykt að bankinn greiddi aðeins 50/) p. a. af fje því, er það ætti innistandandi í honum, með því að gjöra engan fyrirvara um tilkynninguna um það í brjefi bankans til þess, dagsettu 30. september 1920, sem að framan getur, að inneign þess yrði ávöxtuð með þeirri vaxtahæð. 480 Það verða því úrslit þessa máls hjer í rjettinum að taka til greina kröfu stefnanda um dóm yfir stefndum fyrir hinni um- stefndu upphæð í dönskum krónum ásamt vöxtum eins og krafist er, með þeirri breytingu, að vaxtahæðin sje 59/, og eftir þeim úrslitum verður auk þess að dæma stefndan til að greiða stefn. anda „málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 500 Íslenskar krónur. Miðvikudaginn 16. maí 1923. Nr. 1/1928. Hans Magnús Torfason (Jón Ásbjörnsson) gegn Páli Stetánssyni (B. P. Kalman). Meiðyrðamál. Dómur gestarjettar Ísafjarðar 12. jan. 1929: Framangreind ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur, Hans Magnús Torfason, greiði sekt í ríkissjóð 60 kr., eða sæti 10 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd í tæka tíð. ' Stefndur greiði stefnanda Páli Stefánssyni 40 kr. í máls- kostnað. Dómi þessum ber að fullnægja innan 8 sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, sem skotið hefir verið til hæstarjettar samkvænt uppreistarleyfi, dags. 10. jan. þ. á., er mál þetta risið útaf því, að áfrýjandi Magnús sýslumaður Torfason, lagði fram í lögreglurjetti Ísafjarðarkaupstaðar 5. okt. 1920, við rannsókn útaf broti á 18. gr. laga 14. nóvbr. 481 1917 um aðflutningsbann á áfengi, er hann hafði: með höndum sem rannsóknardómari, „skjal nokkurt með yfirskriftinni: >Skrá yfir nokkra menn, er lög- reglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömtum sem læknislyfi. Á skrá þessari stóð. meðal annara nafn stefnda, og þar eð hann taldi þetta meiðandi og móðgandi fyrir sig, höfðaði hann meiðyrðamál þetta. Þegar þess er gætt, að læknir, sem lætur af hendi áfengi sem læknislyf, verður að sjálfsögðu að gæta meiri varúðar í útlátum sínum á áfengi til vinhneigðra manna en annara, þá verður að álita. að það hafi verið eðlilegt að áfrýjandi í umgetinni rjettarrannsókn rannsakaði þetta atriði sjerstaklega, en í þeirri rannsókn var hin umrædda skrá að áliti rannsóknardómarans einn liður. Þar sem álit lög- reglustjórans um að taka nafn stefnda á nefnda skrá styðst við framburð tveggja vitna, er leidd hafa verið í málinu, verður það eigi talið ástæðulaust, að áfrýjandi tók nafn stefnda á skrána, og verður þá ekki álitið að hann hafi með þessu farið út fyrir þau takmörk, sem honum voru sett sem rannsóknar- dómara í umgetinni rannsókn, og er þá eigi heimild til þess, að dæma hann til hegningar eða taka ómerk- ingarkröfu stefnda til greina. Það ber því að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Eftir atvik- um þykir rjett að málskostnaður fyrir undirrjetti falli niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 150 kr. Því dæmist rjett vera: Átrýjandi, Hans Magnús Torfason, á að vera. sýkn af kröfum stefnda, Páls Stefánssonar, í þessu 482 máli. Málskostnaður fyrir undirrjetti fellur nið- ur, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 150 kr. að viðlagri aðför að lög- um. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: „Tildrög máls þessa eru á þá leið, að 5. október 1920 lagði stefndur, Hans Magnús Torfason sýslumaður í Árnessýslu, sem þá var bæjarfógeti á Ísafirði, fram í lögreglurjetti Ísafjarðar- kaupstaðar, við rannsókn í máli um brot á lögum um aðflutnings- bann á áfengi 14. nóv.br. 1917, skjal, undirritað af honum sjálf- um sem bæjarfógeta, er hann sýndi vitaunum, er hann yfirheyrði, og var yfirskrift skjals þessa: „Skrá yfir nokkra menn, er lög- reglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömt- um sem læknislyfi“. En á skrá þessari er stefnandi, Páll Stefáns- son, talinn nr. 4. Tjáist stefnandi hafa sjeð nafn sitt á skránni og telur hann aðdróttanir þær og orðin sjálf, er hin ofangreinda tilvitnaða fyrirsögn hefir inni að halda ærumeiðandi fyrir sig. Með stefnu útgefinni 9. ágúst ft. á. hefir stefnandi þvi höfðað mál þetta fyrir gestarjetti Ísafjarðar samkvæmt N. L. 1—2—16 gegn stefndum fyrir ærumeiðandi orð og aðdróttanir, og krefst þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sekt fyrir ofan- greind orð og aðdróttanir, að orðin verði, að því er stefnanda snertir, dæmd dauð og ómerk og að stefndur verði dæmdur til þess að greiða honum málskostnað að skaðlausu samkvæmt reikn- ingi, eða til vara eftir mati dómarans. Stefndur krefst þess hinsvegar, að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda, þar á meðal ómerkingarkröfu, og að stefnandi verði dæmdur til að greiða málskostnað að skaðlausu „eftir mati rjettarins. Eins og fyr segir telur stefnandi hin átöldu ummæli freklega meiðandi fyrir sig með því að í þeim felist aðdróttun um óráð- vendni eða aðdróttun um það, að sem sjúklingi sje honum eigi trúandi fyrir áfengislyfjum sjálfs hans vegna, eða þess vegna, að hann noti áfengið í bága við bannlögin jafnvel öðrum til skað- ræðis, og ennfremur að ummælin sjeu fram komin í því skyni að hnekkja virðingu hans og trausti. 483 Aftur á móti heldur stefndur því fram, að það sje fjarri sanni áð Í ummælunam felist nokkur aðdróttun um óráðvendni. Skráin, sem ummælin standi Í, sje einn þáttur í rannsókn, og miði að því, að fá nánari vitneskju um áfengi, sem fengið hefir verið úr einni af Jyfjabúðum landsins, að rannsókn þessi hafi eigi verið hafin til að grenslast eftir áfengisskömtum til sjúklinga heldur til ósjúkra manna, að ekkert hafi verið fjær stefndum en að drótta því að stefnanda að hann hafi drukkið lyfseðlaáfengið í bága við bannlögin, og yfirleitt sje ekkert jafn langt frá sannleik- anum og það, að hin umstefndu ummæli sjeu framkomin í því skyni að hnekkja heiðri og trausti stefaanda. En auk þess sem ummælin sjeu ósaknæm Í sjálfu sjer, verði þau fyllilega rjettlætt, fyrst og fremst með útdrætti úr áfengisskamtaskrá og í öðru lagi með framburði tveggja vitna, er hafi borið það fyrir lögreglu- rjetti, að þeir telji stefnanda „alkunnan óreglumann“. Loks held- ur stefndar. því fram að nefnd skrá sje til orðin og fram komin eftir dómi stefnds og bestu samvisku, sem sjálfsagður og nauðsyn- legur liður í starfi hans sem embættismanns, við rannsókn í bann- lagamáli, er honum hafði verið skipað að framkvæma af stjórnar- ráði Íslands. Að því nú hin átöldu ummæli snertir verður því eigi neitað, að þan útaf fyrir sig eru freklega móðgandi fyrir stefnanda, með því að í þeim felst aðdróttun um, að stefnamdi hafi eigi sama trúverðugleik og aðrir. En spurningin er um það hvort ummælin sjeu rjettlætt með því, er stefndur færir sjer til afsökunar. Eins og áður segir, heldur stefndur því fram, að skráin, sem ummælin standa í sje þáttur Í rannsókn, er miði að því að fá nánari vitneskju um áfengi, er fengið hefir verið í einni af lyfjabúðum landsins. En skráin gefur engar upplýsingar um það. Heldur eigi er neitt fram komið í málinu er sýni, að skráin sje þáttur Í eftirgrenslan eftir áfengisskömtum til ósjúkra, en eigi til sjúklinga. Þá hefir stefndur, lagt fram útdrátt úr skrá yfir áfeugi látið úti til notkunar nokkurra manna eftir lyfseðli frá löggiltum lækni. En lög mr. 91, 14. nóv. 1917 um aðflutningsbann á áfengi heimila að lyfsalar selji mönnum áfengi eftir lyfseðli frá löggilt- um lækni og þar sem ekkert er fram komið í máli þessu til upp- lýsingar því, að hjer sjé um annað en löglega sölu að ræða, virðist útdráttur þessi þýðingarlaus fyrir málið. Að því nú snertir það atriði, að 2 vitni hafi borið það fyrir lögreglurjetti, „að þau teldu stefnanda alkunnan óreglumann, þá hafa 2 vitni að 454 sönnu borið það fyrir lögreglurjetti Ísafjarðar, að þau teldu engan af þeim mönnum sem á umræddri skrá standa reglumann, þar á meðal stefnanda, og annað vitnanna borið það, að það teldi hann alkunnan óreglumann, en hvorugt vitnanna hefir staðfest fram- burð sinn með eiði, og hefir honum þó verið mótmælt sem röng- um. Framburður þessi virðist því þýðingarlaus fyrir þetta mál. Samkvæmt framanskráðu hefir stefndur því eigi rjettlætt hin átöldu ummæli eða sýnt að þau sjeu fram komin sem sjálf- sagður og nauðsynlegur líður í starfi stefnda sem embættismanns við skipaða rannsókn. Það ber þvi eftir kröfu stefnanda að dæma hin átöldu ummæli dauð og ómerk sbr. 220. gr. hinna al- mennu hegningarlaga frá 20. júní 1869, svo ber og að dæma stefndan í sekt fyrir þau samkvæmt #19. gr. fyrnefndra laga og þykir sektin hæfilega ákveðin 60 kr. og komi 10 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er eigi greidd á rjettum tíma, Eftir þessum úrslitum virðist rjett að stefndur greiði stefn- anda málskostnað fyrir undirrjetti, er ákveðst 40 kr. Hvortveggi málsaðila hafa krafist ómerkingar og sekta fyrir nokkur ummæli Í sóknar- og varnarskjölum málsins, en eftir at- vikum virðist eigi næg ástæða til að taka kröfu þessa til greina. Föstudaginn 18. maf 1928. Nr. 11/1923. Gunnar E. Benediktsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Eyvindi Þórarinssyni og Karli bæjarfógeta Einarssyni. (Enginn). Frávísunardómur í víxilmáli ómerktur. Dómur gestarjettar Vestmannaeyjákaup- staðar 24. ágúst 1922: Máli þessu vísast frá dómi. Stefnandi Gunnar E. Benediktsson greiði stefnda Eyvindi Þórarinssyni málskostnað krónur 60,00. Að því er snertir málskostnað ber dóminum að fullnægja innan 3ja sólarbringa frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. 485 Dómur hæstarjettar. Mál þetta er flutt skriflega fyrir hæstarjetti með því að stefndi hefir eigi mætt þar. Með gestarjettardómi Vestmannaeyjakaupstaðar, uppkveðnum 24. ágúst 1922, var málinu vísað frá dómi fyrir þá sök, að það væri ranglega höfðað sem víxilmál, en áfrýjandi hefir hjer fyrir rjettinum krafist þess, að dómurinn verði ómerktur og málinu vísað heim til dómsáleggingar að efni til. Með því að eigi verður fallist á ofangreinda ástæðu hjeraðsdómarans til frávísunar málsins, en telja verður samkvæmt lögum nr.2, 13. jan. 1882 um víxilmál og víxilafsagnir 1. gr., að full heimild hafi verið til að höfða málið sem víxilmál, ber að taka til greina kröfu áfrýjanda um ómerking dóms- ins og heimvísun málsins. Eftir atvikum þykir eigi vera næg ástæða til þess að samþykkja kröfu áfrýjanda um málskostn- aðargreiðslu á hendur hjeraðsdómaranum, en sam- kvæmt kröfu hans ber að dæma stefnda Eyvind Þórarinsson til að greiða honum málskostnað fyrir hæstarjetti, sem ákveðst 100 kr. Það er aðfinningarvert, að hjeraðsdómarinn hefir haft víxilmál þetta undir dómi í nær fullar 8 vikur án þess að afsaka það á nokkurn veg. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til dómsáleggingar að efni til. Karl bæjarfógeti Einarsson á að vera sýkn af málskostnaðarkröfu áfrýjanda, Gunnars E. Benediktssonar, en stefndi Eyvindur Þórarins- 486 son greiði honum 100.kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn Gunnar É. Benediktsson málg-- færslumaður frá Reykjavík höfðað gegn stefndum, sjómanni Ey- vindi Þórarinssyni á Strandbergi hjer, sem víxilmál með stefnu útgefinni 1. april 1922 til greiðslu á eftirstöðvum af víxli að upphæð 1600 kr. útgefnum af Eyvindi Þórarinssyni 10. september 1990 til greiðslu í Utbúi Íslandsbanka hjer 10. október 1920, ásamt 69/, ársvöxtum frá forfallsdegi til greiðsludags og máls- kostnað eftir reikningi kr. 140,00. Stefndur heldur því fram, að vixill þessi hafi verið greiddur- í viðskiftareikning sinn við verslunina Skjaldborg hjer 10. október 1921, þar sem víxilupphæðin þá var færð honum til útgjalda við tjeða verslun, en við það hafi hann einmitt, eftir reikningnum, orðið skuldugur versluninni um kr. 1063,30, sem er hin umstefnda upphæð, og heldur hann því fram, að reikningsviðskifti sín við. verslunina Skjaldborg beri að leggja til grundvallar í þessu máli. En eftir þeim reikningum skuldar stefndur hina umstefndu upp- hæð kr. 1063,30, en þessum reikningi segist stefndur ekki vera samþykkur, og hefir lagt fram í málinu því til sönnunar rjettar- skjöl nr. 7 og 8, innlagsseðil fyrir 2000 kilógröm af þorski, sem hann reiknar sjer á kr. 1400,00 og kr. 800,00 fyrir ferð til Stokks- eyrar 1918 fyrir tjeða verslun, en hvorug þessi upphæð er tilfærð í reikningnum frá versluninni og beri því að telja honum til góða í þessu máli, samtals kr. 2200,00 og sem hann nú heldur fram að eigi að jafnast við hina umstefndu upphæð, að. geymdum rjetti til að krefjast þess, sem umfram er, síðar meir. Rjettarinn verður, að líta svo á, að enda þótt þetta mál hafi verið höfðað sem víxilmál, og bæði málsaðilar og dómari hafi að nokkra leyti litið svo á að svo væri, enda Trjett þar sem málshöfðunin byggist á víxli að nafninu til. Rjetturinn getur ekki fallist á kröfu stefnanda Í málinu, sjer- staklega þar sem víxillinn er færður inn Í viðskiftareikning stefnds við verslunina Skjaldborg og upphæðin færð honum þar til skuld- ar, þannig einmitt við þá innfærsla hefir stefndur orðið skuldug- ur versluninni um hina umstefndu upphæð. 487 Þar sem eftir þessa að mál þetta virðist ranglega höfðað sem víxilmál, þá sjer rjettarinn sjer ekki annað fært en að vísa máli þessu frá dómi, og þar sem hvorki hefir verið stefnt til sátta nje sátt í því reynd koma ekki málsástæðar til greina á þessu stigi málsins. Eftir úrslitum málsins virðist stefnandi eiga að greiða stefnda hæfilegan málskostnað, sem ákveðst kr. 60,00: Föstudaginn 18. maí 1993. Nr. 27/1923. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted) gegn William Browning a (Guðm. Ólafsson). Úrskurður: Áður en mál þetta verður dæmt í hæstarjetti, ber að útvega fyrir rjetti skýrslur um eftirgreind atriði: 1. hve lengi skipið G. Y. 928 Sethon hafi legið á skipalegu Vestmannaeyja áður en varðskipið kom, 2. hvort veður og sjór hafi verið svo mikið, dag- inn sem skipið kom, að eigi hafi verið fært að búlka veiðarfæri áður en skipið tók höfn. Ber rannsóknardómaranum að útvega skýrslur þessar og aðrar upplýsingar, er framhaldsrannsóknin kann að gefa tilefni til að leita. Því úrskurðast: Rannsóknardómaranum ber að útvega framan-. greindar skýrslur og upplýsingar svo fljótt sem verða má. 488 Föstudaginn 25. maí 1923. Nr. 65/1922. Rjettvísin (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðmundi Þorsteinssyni (Pjetur Magnússon). Brot gegn 136. sbr. 145. gr., 253., 210. og 263. gr. hegningarlaganna. Dómur sukarjettar Barðastrandarsýslu 18. nóv. 1922: Ákærður Guðmundur Þorsteinsson fyrv. póst- afgreiðslumaður Geirseyri sæti betrunarhússvinnu, er ákveðst 3 ár. Svo greiði hann og allan af sökinni löglega leiðandi kostnað að skaðlausu. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að dómur gekk í hjeraði hafa framhalds- próf verið tekin og nýjar skýrslur útvegaðar og er það sannað, að ákærði, er var póstafgreiðslumaður á Patreksfirði frá því í maí 1918 þar til honum var vikið frá í aprilmánuði 1922, hafi á tímabili þessu dregið sjer fje úr póstsjóði, er hann hafði undir hönd- um og bar ábyrgð á. Samkvæmt reikningsuppgjörð póststjórnarinnar, sem ákærði hefir viðurkent, nemur sjóðþurðurinn um 21000 kr. og eru þá ekki taldar með 2700 kr., er aðalpósthúsið í Reykjavík, hefir neitað að greiða samkvæmt póstávísunum ákærða en hann heldur því fram, að hafi verið innborgaðar í póstsjóðinn á Patreksfirði og beri að telja með sjóð- þurðinum. Ákærði hefir kannast við að hafa byrjað að eyða fje úr póstsjóðnum í sínar þarfir þegar á fyrsta ári eftir að hann tók við póstafgreiðslunni og að hann 489 hafi verið sjer þess meðvitandi, að sjóðþurðurinn hafi í maímánuði 1921 verið orðinn að minsta kosti 7000 krónur en megnið af sjóðþurðinum virðist hafa mynd- ast eftir þann tíma. Ákærði hefir varið nokkru af sjóðfjenu til byggingar íbúðarhúss og lánað öðrum nokkrar upphæðir, en að öðru leyti hefir ekki feng- ist ábyggilega upplýst hvað af sjóðfjenu hafi orðið. Ákærði leyndi sjóðþurðinum í fyrstu þannig, að hann færði ekki innborgaðar póstávísanir og póst- kröfur inn í póstbækurnar jafnóðum og þær voru greiddar heldur seinna og sendi ekki mánaðarreikn- ingana, er dagsettir voru um mánaðamót hver, frá sjer fyr en hann á næsta mánuði hafði fengið nokkurt fje innborgað til greiðslu sjóðþurðarins fyrir liðinn tíma. En er sjóðþurðurinn var orðinn svo mikill, að ákærði þóttist ekki geta leynt honum með þessu móti tók hann það ráð, að skrifa póstávísanir til manna í Reykjavík, án þess nokkur innborgun á Patreksfirði ætti sjer stað fyrir þeim og fengu við- takendur þær útborgaðar á pósthúsinu í Reykjavík, en greiddu svo annaðhvort sjálfir eða gegnum milli- liði upphæðirnar aftur til pósthússins þar í reikning ákærða. Á þessum póstávísunum tilgreindi ákærði sem sendendur menn búsetta á Patreksfirði eða til- búin nöfn og færði hann svo ávísanirnar inn í póst- bækurnar sem innborgaðar á næsta mánuði eftir að þær voru sendar. Alls gaf ákærði þannig út 24 rangar póstávísanir að upphæð 22990 krónur og var öll sú upphæð greidd pósthúsinu aftur nema 370 kr. 16 a., er gengu til eigin þarfa ákærða. Þá er það og sannað, að ákærði hefir heimildar- laust ritað nafn kaupmanns á Patreksfirði undir 5000 kr. ávísun til sín sjálfs, er hann sendi með árituðu framsali sínu upp Í viðskifti sín við aðal- 33 490 pósthúsið Í Reykjavík einum þeirra manna, er hann hafði sent rangar póstá vísanir. Loks hefir ákærði veðsett manni á Patreksfirði íbúðarhús sitt vitandi það, „að hann þá átti ekki fyrir skuldum og að gjaldþrot vofði yfir enda var hann lýstur gjaldþrota skömmu síðar. Framangreind afbrot ákærða heyra undir 136. sbr. 145. gr., 258, 270., og 263. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsingin fyrir þau hæfilega ákveðin betrunarhússvinna í tvö át og Sex mánuði. Iðgjalda hefir ekki verið krafist og verða þau því ekki dæmd í þessu máli. Ákærða ber að greiða allan af málinu leiðandi kostnað bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda fyrir hæstarjetti, 300 kr., og verjanda 100 kr. Það athugast, að aldursvottorð ákærða og hegn- ingarvottorð úr Barðastrandarsýslu hefir ekki verið framlagt. Það er aðfinningarvert, að ákæruefnið er í auka- rjettarstefnunni eigi nægilega ákveðið, þar sem ákærða. er stefnt fyrir að hafa >gjörst brotlegur við ýmsar greinir hinna almennu hegningarlaga, þar á meðal nokkrar þar sjerstaklega tilgreindar. Loks athugast, að rannsókn og meðferð málsins hjá undirdómaran- um er mjög ábótavant. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Guðmundur Þorsteinsson, sæti betr- unarhússvinnu Í tvö ár og SEX mánuði. Svo greiði hann og allan af málinu leiðandi kostnað bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda í hæstarjetti, 491 málflutningsmanns Jóns Ásbjörnssonar, 300 kr., og verjanda, málflutningsmanns Pjeturs Magnús- sonar, 100 kr. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir af hálfu rjettvísianar verið höfðað gegn fyrv. póstafgreiðslumanni Guðmundi Þorsteinssyni Geirseyri, sem gegnt hefir sýslan þeirri frá 1. mai 1918 til aprílmánaðar þ. á að honnm var vikið frá sýslaninni. Við bráðabirgðarannsókn hjá kærðum, er póststjórnin ljet fara fram hjá honum, skömmu áður en honum var vikið frá sýsl- aninni, reyndist sjóðþurð hjá honum kr. 26505,34 til 29205,34, með því vafi leikur á um ávísanir, að upphæð kr. 2700,00 út- gefnar 2. april, sem póststjórnin stöðvaði útborgun á, er grunur hennar var vakinn, að kærður hefði gefið út á hana falskar ávísanir. . Kærður hefir trógðulaust, er rannsókn var hafin í málinu, játað á sig brot útaf sjóðvöntuninni, og ennfremur játað á sig, að hafa gefið út falskar ávísanir samtals fyrir kr. 22990, á tímabil- inu frá 2. febrúar 1929 til 20. mars. Þá eru síðustu ávísanirnar gefnar út, að upphæð kr. 2840,00. Brúkaði hann til þessa gerfi- nöfn, en sem gátu átt við verslunarrekendur hjer á staðnum, eða í grend, og hefir kærður játað að þetta væri gert í því skyni „að villa póststjórninni sýn“. Aftur á móti liggur ekki fyrir ábyggileg játning, fyrir ástæðum þeim, er sjóðþurð þessi á rót sína að rekja til, en hún hefir að því er sjeð verður aðallega myndast á tvennan hátt: 1. Með því að gefa át falskar ávísanir, sem póststjórnin greiddi út, sem verulegt innborgað Íje þar vestra, en sem aldrei hafði innborgast þar, endurgreiðslur á fje þessu gat því aldrei orðið annað en skyngreiðsla, því í eðli sínu var það ekki annað, en skilað aftur lái. 2. Með því að stinga póstkröfum undir stól, og leyna þannig greiðslum þeirra. Þar sem ekki fjekst ábyggilegur framburður í þessu efni, voru fengnir óvilhallir menn, að semja lista yfir inn- og útborgað 383* 492 fje til póstafreiðslunnar á tímabilinu frá 1. jan. 1921 til 10. april 1922, og fylgja listar þessir rannsóknargjörðunum, sem nr, 3, nr. 5, 6 og í með því umframgreiðslur reyndust á tímabilinu frá 10. október 1921 til 10. april 1922 kr. 26239,40, eða sem svaraði sem næst til sjóðþurðarinnar, og fyrir 1. okt. gat aðeins hafa verið sjóðþurð Í póstkröfum — er skotið hafði verið undan — þær kröfur, er gátu hafa borist póstafgreiðslunni innan þess tíma, en við athugun á þeim, virðist hverfandi lítill bluti þeirra, geta verið greiddur innan Í. okt. eða sem svarar mest 1—£000 krón- um, og getur sjóðþurð 1. okt. 1921 þannig, ekki hafa numið að neinum mun meira, að því er ætla verður eftir skjölunum, en um 5000 krónur, og væri skýrsla kærðs um að hafa þurft að brúka októberpeninga til greiðslu á ágúst- og september-reikningum tek- in trúanleg, hefði sjóðþurð á nýári ekki átt að vera hærri, en sem svaraði 10 þúsund krónum, og hinar fölsku 9000 krónur, að nægja að mestu til að greiða þá vöntun, og janúarpeningar vera óeyddir. Listi nr. 6 sýnir að frá 1. okt. 1991 til 10. april 1922 hafa mánaðarlegar umframgreiðslur verið frá kr. 2103,37 í október, til 5977,43 í mars, er þær komast hæst, en á mánuðunum mars og apríl, eru innfærðar kröfur þær, er skotið hafði verið undan, og því eru umframgreiðslur þá mánuði ekki ábyggilegar, geta verið komnar inn fyrir þann tima. Það sem gjörir skýrslu kærðs tortryggilega, að sjóðþurðin hafi vaxið honum yfir höfuð, „að hann af þeirri ástæðu hafi dregið í lengstu lög að senda reikn- ingana“ o. s. frv. eru janúar og febrúargreiðslur hans. Það er sannað og viðurkent, að ekki einasta hundruð heldur og þúsundir króna komu inn, á mánuðunum janúar og febrúar, en allar greiðslur kærðs til hins opinbera á þessu tímabili, nema krónum kr. 1737,69, þar af febrúarpeningar krónum 882,03, og til þess að geta greitt þessa upphæð, heldur kærður fram, að hafa ekki getað sent þessa reikninga, fyr en 30. mars. Ennfremur er það sannað og viður- kent, að kærður hefir fengið greiddar frá póststofunni í Reykja- vík í byrjun marsmánaðar reikningslega sjeð, 22000,00 krónur í fölskum ávísunum, en kröfur sem kærður hafði skotið undan, eru fyrst innfærðar, og koma póstsjóði til tekna í mars eða apríl- mánuði, og þar af leiðandi gat ekkert af þá útgefnum ávísunum gengið til greiðslu þeirrar sjóðþurðar, er slíkar ávísanir þegar höfðu myndað. Þykir því nægilega færðar sönnur á með þessu, að kærður af ásettu ráði hafi dregið að senda reikningana, til að 493 komast yfir sem mest fje ríkissjóðs, og að hann hafi notað stöðu sína sem póstafgreiðslumaður í þessu skyni sjer sjálfum til eigin- hagsmuna, og að hann á þennan hátt hafi gjörst brotlegur við 230. grein hegningarlaganna frá 1869 síðari hluta. Að því er hinsvegar snertir hinar fölsuðu ávísanir samtals 22990,00 krónur, sem kærður hefir viðurkent rangar að efni, og útbúnar með gerfi- nöfnum, verður ekki á það fallist, að heimfæra beri það brot undir fyrirmæli 136. gr. Þar sem hjer er að ræða um efnisfölsun sjerstakra skjala, óviðkomandi bókfærslunni, auk þess löggiltan gjaldmiðil, heldur beri að heimfæra það brot undir ákvæði 276. ásamt 277. gr. sbr. 270. gr. hegningarlaganna. Þar sem bú kærðs hefir verið tekið til skiftameðferðar, sem þrotabú, og ekki útlit fyrir að eignir þær, er komu fram, greiði nema brot af sjóðþurð- inni, eða þá að hún greiðist á annan hátt, verður að telja rjett, að heimfæra brotið undir 136. sbr. 145. gr. hinna almennu hegn- ingarlaga, og með hliðsjón af því, hvernig brotið er framið, og allri framkomu kærðs, tilfæra það undir þyngri ákvæði nefndrar lagagreinar. Kærður telur sig fæddan í Reykjavik 23. febrúar 1893, og er þannig kominn yfir lögaldur sakamanna, hefir ekki sætt dómi eða hegningu fyr. Var í hans tíð sem póstafgreiðslumanns, í mars 1919, framinn: stór póstþjófnaður úr gufuskipinu Geysir hjeðan frá Patreksfirði, en ekkert sannast um þann þjófnað, enn- fremur var rannsókn hafin gegn kærðum hjer í sýslu hinn 29. nóv. f. á, fyrir drykkjuskaparóreglu, en það mál fjell niður, þar eð sannaðist að neytt hafði verið áfengisvökva að læknisráði eftir lyfseðli, en þeir sem athugað hafa reikninga kærðs og bókfærslu, telja hana yfirleitt í góðu lagi, og ekkert sjerstakt athugavert. Frá áramótum 1922 hafði kærður einungis póstafgreiðsluna á hendi, en aðalsjóðþurðin virðist einmitt stafa frá þeim tíma, uppúr áramótunum. Að því er brigður á launaloforðum frá póst- stjórnarinnar hálfu snertir, hefir aðalpóstmeistari í brjefi fram- lögðu í rjettinum, neitað slíkum áburði. Verður ekki álitið að neinar af þessum ástæðum geti að verulegu leyti haft áhrif á dómsúrslit. Brot kærðs verður þannig að heimfæra undir 136. gr. sbr. 145. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 1869, 280. gr. sömu laga og 216. gr. ásamt 277. gr. sbr. 270., en ekki hefir þótt ástæða að taka sjerstaklega til greina 256. gr, en hegninguna fyrir öll brot 494 þessi, ber að ákveða með hliðsjón af fyrirmælum 6ð. gr. og þykir hún hæfilega metin ðja ára betrunarhússvinna. Þá ber og að skylda kærðan til að greiða allan sakarinnar kostnað að skaðlausu. Rekstur málsins hefir verið vítalaus. Miðvikudaginn 30. maí 1923. Nr. 20/1923. — Fjármálaráðherra í. h. Vífils. staðabúsins (Jón Ásbjörnsson) gegn hreppsnefnd Garðahrepps. (L. Fjeldsted), útaf útsvarsskyldu Vífilsstaðabúsins. Úrskurður fógetarjettar Gullbringu- og Kjósarsýslu 15. jan. 1923: Hið umbeðna lögtak fyrir aukaútsvari lögðu á Vifilsstaðabúið á Vífilsstöðum fyrir fardaga- árið 1991 til 1992 til sveitarsjóðs Garðahrepps, að upphæð kr. 1200,00, svo og kostnaði við innheimtu þess, á fram að fara á þann hátt, sem mælt er fyrir i þar að lútandi úrskurði $. apríl f. á, rituðu á lögtaksbeiðni hreppsnefndar Garðahrepps, dags. 95. mars f. á., birtum 22. april s. á. og samkvæmt 9. gr. laga 16. des. 1885. Dómur hæstarjettar. Að vísu telur reikningur Heilsuhælisins á Vifils- stöðum 1921, sem framlagður er Í málinu, tekjur og gjöld af búi hælisins sem sjerstaka tekju- og gjalda- liði og tekjurnar allmiklu meiri en gjöldin. En það er in confesso í málinu, að allur afrakstur búsins 495 gengur til hælisins, enda sjest það á sjálfum reikn- ingnum, að búið er einn þáttur í rekstri hælisins. En á slíka starfsemi, sem með engu móti verður kölluð atvinna, var hvorki heimilt að leggja útsvar samkvæmt 1. mgr. 1. gr. laga nr. 50/1919, nje held- ur samkv. 2. mgr. nefndrar lagagreinar, sem ræðir um lagningu útsvars á atvinnurekstur utansveitar- „manna, meðal annars fyrir jarðarafnot. Verður því að ógilda fógetarjettarúrskurðinn og þá jafnframt að skylda stefnda til að greiða áfrýj- anda málskostnað fyrir hæstarjetti, og þykir hann æftir atvikum hæfilega metinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðurinn er feldur úr gildi. Stefndi, hreppsnefnd Garðahrepps, greiði áfrýjanda, fjármálaráðherra f. h. Heilsuhælisins á Vífilsstöðum 150 kr. málskostnað fyrir hæsta- rjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Hreppsnefndin í Garðahreppi Í Gullbringusýsla hefir haustið 1921 lagt 1200 kr. aukaútsvar á afnot Vífilsstaðabúsins eða ábúð þess á þjóðjörðinni Vífilsstöðum í greindum hreppi, en umráða- maður Heilsuhælisstofnunarinnar læknir Sigurður Magnússon, hefir neitað að greiða útsvar þetta vegna þess, að stofnun þessi, sem rekin sjó á kostnað ríkissjóðs, eigi sje arðberandi fyrirtæki heldur líknarstofnun fyrir alt landið,og að ábúðin, sem útsvarið sje lagt á, sjo orðinn einn liður í rekstri stofnunarinnar, er sje eign ríkis- sjóðs og rekstur jarðarinnar sje kostaður af ríkissjóði, og fyr- greint aukaútsvar sje því Í raun og veru lagt á Heilsuhælið sem slíkt eða ríkissjóð sem eiganda þess, en um útsvarsskyldu þegar svo sje ástatt, geti eigi verið að ræða. Af hálfu gjörðarbeiðanda er því á hinn bóginn haldið fram, að enginn greinarmunur sje á því gjörður í 36. gr. sveitarstjórnarlaganna, sem álagning fyr- 496 greinds aukaútsvars styðjist við, hver ábúandi jarða sje, eða hvert arður af búskap lendi, heldur fortakslaust heimilað að leggja á slíkan atvinnurekstur, og búskapur sá, ér hjer um ræðir, sje sannanlega rekinn með góðum hagnaði — Vifilsstaðabúið. Með því að fyr um rætt aukaútsvar, lagt á Vífilsstaðabúið. fyrir farðagaárið 1921 til 1922, eingöngu virðist miðað við ábúð Vífilsstaðahælisins á þjóðjörðinni Vifilsstöðum svo og þjóðjörðinni Hagakoti í greindum hreppi, sem það vitanlega einnig hefir til ábúðar, eða afnot og afrakstur af jörðum þessum, en eigi lagt á rekstur Heilsuhælisins Í heild sinni, og á hinn bóginn engin krá, hefir framkomið, hvorki til hlutaðeigandi hreppsnefndar eða sýslu- nefndar, um að hið álagða aukaútsvar eftir atvikum sje of hátt ákveðið í samanburði við útsvör lögð á ábúð annara jarða Í hreppnum, eða aukaútsvör lögð á aðra gjaldendur hreppsins, og loks enginn greinarmunur €r gjörður á því í hinni tilvitnuðu laga- grein, hver ábúandi sje eða hvert arður eða afrakstur af jarðar- ábúðinni lendi, virðist rjett vera að umræddur gjaldandi greiði hið. álagða aukaútsvar, kr. 1200,00, til sveitarsjóðs Garðahrepps. Hefir hreppstjóranum Í Garðahreppi með úrskurði sýslumanns dags. 8. april f. á. verið falið að framkvæma lögtak fyrir útsvar- inu, en hann eigi með lögtaksgjörð >. f. mán. lögformlega full- nægt því, samkvæmt 9. gr. laga 16. desbr. 1885, um lögtak og fjárnám án undanfarins dóms eða sáttar, með yfirlýsing sinni um að þar uppskrifaðir gripir sjeu lögteknir til fullnægingar auka- útsvarinu og kostnaði við lögtakið. 497 Föstudaginn 8. júní 1923. Nr. 53/1922. — Eigendur Búðar í Eyrarhreppi (B. P. Kalman) BEgn eigendum Hnífsdals neðri (Jón Ásbjörnsson) og Oddi Gíslasyni sýslu- manni. (Enginn, útaf skifting lands milli þessara jarða. Dómur aukarjettar Ísafjarðarsýsla 5. júlí 1922: Framangreind landskifti eru ógild. Hina stefndu, Halldór Pálsson, Pál Pálsson, Hjört Guð- mundsson, Valdimar Þorvaldsson, Guðmund Sveinsson og Kjartan B. Guðmundsson, ber að sýkna af kærum og kröfum stefnandans. Hálfdáns Hálfdánssonar og Sigríðar Össursdóttur. Stefnandi greiði steindum 200 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Fyrir hæstarjetti hafa áfrýjendurnir gjört þær rjettarkröfur, að ákvæði hins áfrýjaða dóms um ógildingu landskiftagjörðar þeirrar, er ræðir um í málinu, verði staðfest, og að vísað verði frá undir- rjetti kröfu áfryjendanna um að jörðinni Búð verði dæmd sem einkalandareign allt svæðið frá túni jarðar- innar og allt út að Skarfaskeri niður til stórstraums- flæðarmáls. Loks hafa þeir krafist málskostnaðar fyrir undirrjetti og hæstarjetti. Þar sem dóminum hefir eigi verið áfrýjað af hálfu hinna stefndu verður engin breyting gjörð á ákvæði dómsins um ógilding landskiftagjörðarinnar, og ber því að staðfesta dóminn að þessu leyti sam- kvæmt kröfu áfrýjenda. 498 Um hitt atriði málsins, um landareign jarðarinnar Búðar, er það að athuga, að málsaðila greinir á um það, hvort landsvæði það, er deiit er um í málinu, sje einka- eign Búðar eða hvort jörðin eigi aðeins slægnaitak á landspildu þessari, sem sje sameiginlegt land jarð- anna Búðar og Hnífsdals neðri, svo og um takmörk landspildu þessarar, en þessi ágreiningur er í eðli sínu landaþræta og á undir landamerkjadóm. Verð- ur þvi ex officio að ómerkja aukarjettardóminn að þessu leyti og vísa kröfunni frá undirrjettinum. Eins og málatilbúnaðinum hefir verið hagað af áfrýjenda hálfu þykir rjett að málskostnaður í hjer- aði og hæstarjetti falli niður. Áfrýjendur hafa stefnt undirdómaranum Oddi sýslumanni Gíslasyni og krafist þess að hann verði dæmdur til greiðslu málskostnaðar fyrir hæstarjetti annaðhvort in solidum með stefndu eða út af fyrir sig, en þareð engin ástæða var til þess að stefna undir- dómaranum til ábyrgðar, verður krafa þessi eigi tek- in til greina, en um málskostnaðargreiðslu til undir- dómarans er eigi að ræða, með því að hann hefir eigi mætt eða mæta látið Í rjettinum. Því dæmist rjett vera: Ákvæði aukarjettardómsins um ógilding land- skiftagjörðarinnar staðfestist. Að því er snertir kröfu áfrýjendanna um að jörðinni Búð verði dæmt sem einkalandareign allt svæðið frá túni jarðarinnar og allt út að Skarfaskeri niður til stórstraumsflæðarmáls, ómerkist dómurinn og vig- ast málinu að því leyti frá undirrjetti. 499 Málskostnaður fellur niður bæði í hjeraði "og í hæstarjetti. Sýslumaður Oddur Gislason sýknast af mála- -kostnaðarkröfu áfrýjenda. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með skjali dags. 20. mars 1919 kröfðust eigendur Hnífsdals neðri (Heimabæjar) þeir Guðmundur Sveinsson, Valdimar Þor- varðsson, Kjartan B. Guðmundsson, Halldór Pálsson, Páll Páls- son, Hjörtur Guðmundsson og Guðmundur Sveinsson, sem einnig var eigandi '/, jarðarinnar Búðar í Hnífsdal, að látin væri fara 'fram landsskifti á allri fjörulóðinni fyrir neðan götu, innan frá Hnífsdalsá og út að svokölluðu Skarfaskeri. Samkvæmt því skipaði sýslumaður 3 menn og einn fyrir oddamann til þess að framkvæma landsskifti á umræddu svæði. Framkvæmdu lands- skiftamenn síðan skiftin, og undirskrifuðu gjörðabók því viðvíkj- „andi 21. júlí 1920. Yfirmats hefir eigi verið krafist. Með stefnu útgefinni 22. október f. á., krefst stefnandinn, 'Hálfdán Hálfdánsson og ekkjan Sigríður Össursdóttir, bæði til heimilis í Búð, Hnífsdal, að umrædd landsskiftagjörð verði dæmd ógild, en með landsskiftagjörð þessari sje skift landi milli eigenda og ábúenda Hnifsdals neðri (Heimabæjar) og jarðarinnar Búðar, að jörðinni Búð verði dæmd sem einkalandareign alt svæðið frá túni jarðarinnar og út að Skarfaskeri, niður til stórstraumsflæðarmáls, og að stefndir verði dæmdir til að greiða stefnanda málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndir eigendur Hnifsdals neðri, öðru nafni Heimabæjar, þeir Halldór Pálsson, Páll Pálsson, Hjörtur Guðmundsson, Valdi- mar Þórðarson, Guðmandur Sveinsson og Kjartan B. Guðmunds- son, krefjast þess aftur á móti að þeir verði sýknaðir af kærum og kröfum stefnanda, og hann verði dæmdur í málskostnað með sjorstöku tilliti til þess að málshöfðunin hefði við engin rök að styðjast. Eins og áður er sagt hafa farið fram landsskifti á svæði því, sem um er stefnt í málinu og verður því að athuga hvort mál þetta verði tekið til meðferðar af rjettinum, eða því beri að ifrávísa, sem rjettinum óviðkomandi sakir þess að landsskifti hafi 500 framfarið, er eigi hefir verið hrundið á þann hátt, sem landsskifta- lögin mæla fyrir, með yfirmati. Rjetturinn litur svo á, að fyrir dómsstólana megi leggja spurninguna um það, hvort meðferð skiftanna að formi til hafi verið lögleg, og ber því að athuga það. Stefnandi heldur því fram, að ofannefnd landsskifti hafi verið framkvæmd án þess að hann væri boðaður til að vera við skiftin, er hann álitur að hafi farið fram þann 27. júní 1920, því þá hafi hann, án þess að hafa fengið nokkra vitneskju um það, sjeð landsskiftamennina vera að setja niður merkjaþolla, enda kvaðst stefnandi þá hafa gengið til þeirra, og int þá eftir hvert erindi þeirra væri, og er þeir þá tjáðu honum að þeir væru að fram- kvæma landsskifti, kvaðst hann hafa bannað þeim það. Þá hafa og stefndir mótmælt landsskiftum sakir þess að rjettindi jarðar- innar Hrauns, sem er uppsátur fyrir einn bát í Neðri-Hnífsdal (Heimabæ), sje fært úr svonefndri Heimabæjarvör, inn á „Sand“ að málsaðilum óaðspurðum, sökum þessa og eins vegna þess að árflúðirnar sjeu teknar með Í lendingarmáli verði lendingarsvæðið oflitið í hlutfalli við aðra hlutaðeigendur. Að því nú er landsskiftagjörðina snertir, þá sýnir hún að landsskiftamenn boða eigendur og ábúendur jarðarinnar Neðri- Hnífsdals og Búðar á fund, sunnudaginn 6. júli 1919, á nánar til- teknum stað í Hnífsdal til þess að ræða væntanleg landsskifti á fjörulóð tjeðra jarða. Í landsskiftagjörðinni er þess eigi beint getið hvort allir hlutaðeigendur hafi mætt á fundinum en hins- vegar segir þar, að landsskiftamenn hafi haldið fund, með eig- endum og ábúendum greiudra jarða og þeir hafi lagt fyrir þá uppkast af skiftagjörð og frumteikningu að landi því er skifta skyldi og að skiftin sjeu framkvæmd samkvæmt því með litlum breytingum eftir samhljóða óskum gjörðarbeiðanda. Hinsvegar segir ekkert um það í gjörðinni að eigendur og ábúendur hafi verið boðaðir til þess að vera við sjálf skiftin og virðist það eigi hafa verið gjört. En í landsskiftalögunum er beinlínis fyrirskipað að boða skuli eigendur og ábúendur til þess að vera við landsskifti og þar sem að hvortveggja málsaðila telja landsskiftin hafa farið fram að þeim óspurðum, stefnandi yfirleitt og stefndir að minsta kosti að því er snertir það atriði skiftanna, sem þeir samkvæmt áðursögðu mótmæla, litur rjetturinn svo á að landsskiftin hafi eigi við lög að styðjast að þessu leyti og að 501 því beri að dæma gjörðina ógilda eftir kröfu stefnanda sbr. lög nr. 43 '/,, 1918, 4. gr. um landsskifti. Næst er þá sú rjettarkrafa stefnda að jörðinni Búð verði dæmd sem einkalandareign alt svæðið frá túni jarðarinnar út að Skarfaskeri niður til stórstraumsflæðarmáls, sbr. landamerkjaskrá, dags. 26. mai 1886. Að því athuguðu að samkvæmt rjettarkröfu stefnanda og skjölum málsins virðist einungis að ræða um lögskýringu á landa- merkjaskrá jarðarinnar Búðar, lítur rjetturinn svo á, áð eigi sje ástæða til þess að frávísa málinu ex officio fyrir þá sök, að það heyri undir landamerkjadóm, og af sömu ástæðu virðist held- „ur eigi ástæða til að dæma málið með. meðdómsmönnum sbr. 16. gr. laga nr. 41, %/,, 1919 um landamerki og fl. Eins og fyr segir, byggir stefnandi kröfu sína á landa- merkjaskrá Búðar dags. 26. mai 1886. En sama ár og dag er landamerkjaskrá Neðri-Hnifsdals (Heimabæjar) samin og hafa báð- ar þessar skrár vorið framlagðar í málinu. Í landamerkjaskrá Búðar stendur: „Jörðinni Búð heyrir til frá túni og að Skarfaskeri, sem slægjur eiga að heita“ .„..... „Slægjur heyra nú eigi jörðinni meiri til, en beit og öll önnur hlunnindi á hún jafnt Heimábæ“. Í landamerkjaskrá Heimabæjar segir um þetta atriði: „að frátöldu Búðartúni og slægjum frá því og út að Skarfaskeri“ .... „'/s af ofangreindu kaglendi og fjöru tilheyrir Búð“. Í málinu er það upplýst að jörðin Búð var lögð til sem hjálenda frá höfuðbýlinu Hnifsdal neðri (Heimabæ) og er það þá æði Ósennilegt að hjálendan hafi öðlast fjörurjettindi í langtum stærri mæli en hlutfallslega við höfuðbýlið. Fyrir slíku þyrfti að vera óyggjandi sannanir Í málinu. — Í hinum tilvitnuðu orð- um landamerkjaskránna virðist eigi geta falist annað en orðin hljóða um, að jörðin Búð hafi land þetta til slægna, en hefir hinsvegar engan einkarjett yfir fjörulóðinni eða þeim hlata lands- áns, sem eigi er til slægna öðruvísi en Í sameign og í rjettu hlut- falli við stærð beggja jarðanna. Enda virðist þessi skilningur koma enn þá tvímælalausara fram í síðari málsgrein landamerkja- skrár Búðar, þar sem segir: „Slægjur heyra nú eigi jörðinni meiri til, en beit og öll önnur hlunnindi á hún að tiltölu jafnt Heima- bæ“. Í landamerkjaskrá Neðri-Hnífsdals (Heimabæjar) segir hjer mm: „'/, af ofangreindu haglendi og fjöru tilheyrir Búð“. Orðanna hljóðan um þetta virðist því eigi geta verið öllu 502 ljósari. Að sjálfsögðu ber því að sýkna hina stefndu af þessari kröfu stefnanda. Eftir þessum úrslitum getur stefnandi eigi kom- ist hjá að greiða stefndu málskostnað er ákveðst 200 krónur. Mánudaginn 11. júní 1923. Nr. 2/1923. Geir Sigurðsson í. h. h/f. Hákon (L. Fjeldsted) gegn Sigurjóni Pjeturssyni f. h. h/f. Stefnir (B. P. Kalman), útaf skaðabótum. Dómur sjódóms Reykjavíkur 11. febr. 1929: Stefndur Sigurjón Pjetursson f. h. h/f. Stefnis á að vera sýkn af kröfum stefnandans Geirs Sigurðssonar f. h. h/f. Hákonar í þessu máli, en stefnandi að greiða stefndum 100 krónur í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri. aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar samkvæmt uppreistarleyfi 18. des. Í. á. Að vísu verður að telja það mjög varhugaverða ráðstöfun að leggja stærra skipi, sem Walpole var,. fast við ytra borð skipsins Hákon að kvöldi dags á þeim árstíma, sem allra veðra er von (lok septem- bermánaðar) og án þess að svo væri um festar og legufæri búið, að flytja mætti skipið í skjótri svipan ef veður breyttist, en þar sem veður var gott þegar skipinu var lagt þannig með leyfi hafnarstjórnar án. 503 þess nokkur mótmæli kæmu fram gegn því af hálfu skipverja á Hákon og skipshöfnin á Walpole var ekki neitt aðvöruð og vissi því ekki að hætta var á ferðum, enda hafði öðrum botnvörpung einnig með leyfi hafnarstjórnar verið lagt utan á Walpole, svo að hann gat ekki hreyft sig úr stað, og að öðru leyti samkvæmt ástæðum sjórjettardómsins ber að sýkna stefnda og staðfesta hinn áfrýjaða dóm. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að dæma áfrýj- anda til að greiða stefnda upp í málskostnað fyrir hæstarjetti 100 kr. Því dæmist rjett vera: . Sjórjettardóminum skal óraskað. Áfrýjandi, Geir Sigurðsson f. h. h/f. Hákon, greiði stefnda, Sigurjóni Pjeturssyni f. h. h/f. Stefnir 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjódóminum með stefnu útgefinni 4. apríl f. á. af Geir Sigurðssyni, útgerðarstjóra f. h. h/f). „Há- konar“ hjer í bænum gegn Sigurjóni Pjeturssyni framkvæmdar- stjóra f. h. h/fj. „Stefnis“ sömuleiðis hjer í bænum og hefir stefn- andi krafist þess að stefndur í. h. h/fj. „Stefnis“ verði dæmdur til að greiða sjer f. h. h/fj. „Hákonar“ 1875 krónur í skaðabætur með 6 %/, ársvöxtum frá 29. september 1920 til greiðsludags og málskostnað. eftir mati sjódómsins. Stefndur hefir krafist sýknunar af öllum kröfum stefnanda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati sjódómsins. Málavextir eru þeir, að 28. september 1920 var m/k. „Há- koni“, eign h/fj. „Hákonar“, lagt upp að m/k. „Skaftfellingi“ er lá hjer við hafnaruppfyllinguna, með leyfi hafnarstjóra og skip- stjórans á „Skaftfellingi“ og þá jafnframt settar 3 síðuhlífar- 504 milli skipanna. Var svo farið að flytja síld úr „Hákoni“ yfir í „Skaftfelling“. Kl. 41/, síðdegis sama dag kom botnvörpungur- inn „Walpole“ eign h/fj. „Stefnis“ og lagðist með leyfi hafnar. stjóra utan á síðuna á „Hákoni“, og setti festar á land bæði að framan og aftan. Skipstjórinn á „Hákoni“ var þá ekki á skipinu, en engum mótmælum var þá eða síðar hreyft af hálfa „Hákonar“ gegn því að „Walpole“ legðist eða lægi eins og hann gjörði. Litlu síðar kom botnvörpungurinn „Ingólfur Arnarson“ og lagðist utan á síðuna á „Walpole“ og setti einnig festar í land bæði að framan og aftan. Veður var gott 28. september 1920 þar til á miðnætti að vindur fór að vaxa. Kl. 4 að morgni 29. september var tekið eftir því á „Hákoni“ að fremsta hlífin milli „Hákonar“ og „Skatt- fellings“ kom eigi að notum sökum þess að skipin, sem hreyfðust töluvert mikið fram og aftur, höfðu færst þannig til, að „Hákon“ lá nú nokkru framar á „Skaftfellingi“ en áður. Reyndi skipstjór- inn á „Hákoni“ og annar maður á því skipi, sem vakti um nótt- ina til skiftis við skipstjóra, þá með aðstoð vökumannsins á „Skaftfellingi“, að færa fremstu hlífina milli skipanna fyrir framan framsiglureiða, en gátu aðeins komið hlíifinni niður milli öldu- stokka skipanna. Stuttu síðar breyttist vindstaðan og lægði að mun vindinn. Eftir hádegið daginn eftir, er búið var að losa úr „Hákon“, var farið með skipið út á höfn og því lagt þar. Kom þá í ljós, að á stjörnborðssiðu skipsins höfðu orðið talsverðar skemdir. Fjekk stefnandi Í. október 1920 dómkvadda 2 menn til að meta skaðann og möttu þeir hann á 1875 krónur. Telur stefn- andi b/v. „Walpole“ vera valdan að skaða þessum þar sem „Hákon“ hafi ekki getað hreyft sig frá „Skaftfellingi“ vegna þess að „Walpole“ lá við hliðina á honum og hefir því höfðað mál þetta og gjört rjettarkröfur þær, er að framan greinir. Stefndur hefir nú viljað vjefengja að „Hákon“ hafi beðið hinn umrædda skaða nóttina milli 28. og 29. september 1920, en það verður að teljast nægilega upplýst Í málinu að svo hafi verið, sbr. sjerstaklega framburð vitnisins Guðmundar Jónssonar 9. nóvem- ber f. á. í sambandi við önnur atvik málsins. Þá hefir stefndur mótmælt því að eigendur „Walpole“ heri nokkra ábyrgð á hinum umrædda skaða þó bann væri beðinn hina umræddu nótt. Kveður hann það hafa verið í alla staði rjettmæta og forsvaranlega ráðstöfun að leggja „Walpole“ utan á „Hákon“ 28. nóvember, enda hafi það verið gjört eftir tilvísun 505 hafnarfógeta, veður verið hið besta og skipstjórnarmenn á „Hákoni“ engum mótmælum hreyft gegn henni og ekki aðvarað þá, sem úm borð voru Í „Walpole“ nóttina milli 28. og 29. september þegar hvessa fór, um að hætta væri á ferðum eða beiðst aðstoð- ar þeirra og hafði „Walpole“ þó „damp uppi“. Í hafnarreglugjörð Reykjavíkur 22. nóvember 1917, 29. gr. er gjört ráð fyrir því, að leggja megi skipum, jafnvel til ferm- ingar og affermingar, hverju við hliðina á öðru við bólvirki hafnarinnar og verður það því ekki talin óforsvaranleg ráðstöfun af skipstjóranum á „Walpole“ að leggja skipinu utan á „Hákon“ enda skeði það með samþykki hafnarstjóra og án mótmæla af hálfu „Hákonar“. Þá hefir stefnanda heldur eigi tekist að færa sönnur á, að mönnum þeim, sem voru um borð i „Walpole“ nétt- ína milli 28. og 29. september 1920, — en það voru stýrimaður, 2. vjelstjóri og varðmaður, hafi verið gjört viðvart um, eða þeir vitað, að nokkur hætta væri á ferðum, því vitnaframburður áður: nefnds Guðmundar Jónssonar í þá átt kemur algjörlega í bág við framburð vitnisins Brynjólfs Jóns Einarssonar, sem hjelt vörð í n Walpole“ frá kl. 12 um nóttina til kl. 8 um morguninn og tjáist ekki hafa átt tal við aðra skipsmenn á „Hákoni“ en skipstjór- ann, er þar um aðspurður hafi svarað, að „Hákoni“ stafaði ekki hætta af „Walpole“ af þvíað vindurinn stæði af landi. Auk þessa hefir vitni þetta borið, að ekki hafi aðrir menn á n Walpole“ en það verið á þilfari um nóttina meðan það var á verði. Skaði sá, er „Hákon“ beið, virðist hafa stafað af því, að ekki voru nægar hlífar milli þess skips og „Skaftfellings“, en á því átti „ Walpole“ eða eigendur hans enga sök. Það þykir því verða að sýkna stefndan af kröfum stefn- anda Í málinu og dæma stefnanda til að greiða stefndum máls- kostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 100 krónur. 34 506 Miðvikudaginn 13. júní 1923. Nr. 14/1923. Eigendur Sólheimatungu með Norðurkoti og Suðurkoti (M. Guðmundsson) gegn eigendum Svignaskarðs með Fróðhúsum (Pjetur Magnússon). Landamerkjamál. Dómur landamerkjadóms Mýra- og Borgar- fjarðarsýslu 31. ágúst 1922: Svignaskarði með Fróð- húsum tilheyri öll laxveiði í Gljúfurá frá því að Hópið fellur í hana og álla leið fyrir Sólheimatungu landi alt þar til lönd Sól- heimatungu og Hauga mætast. Dagpeningar, fæðis- og ferða- kostnaður dómendanna ákveðst 20 kr. á dag. Kostnað af dóm- þingi þessu kr. 97,00 greiði eigendur Sólheimatungu með Norður- koti og Suðurkoti, Jónas E. Jónsson, Jón Björnsson frá Bæ, Jón Björnsson frá Svarfhóli og Jósef Björnsson in solidum. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að merki það, Gróf eða Græfralækur, sem áfrýjendurnir lögðu eitt undir álit landamerkja- dómsins sem takmark fyrir einkalaxveiðirjetti stefnda í Gljúfurá að neðanverðu, ekki getur komið til greina og með því að laxveiði hefir, samkvæmt framburði vitna, um langt skeið fram á síðustu ár, verið not- uð frá Svignaskarði og Fróðhúsum alla leið niður að Hópi, þá brestur heimild til að hrinda merkja- dóminum. Verður því að staðfesta dóminn og þá jafnframt skylda áfrýjendur til að greiða stefnda málskostnað 507 fyrir hæstarjetti, og þykir hann hæfilega ákveð- inn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Merkjadóminum skal óraskað. Áfrýjend. urnir, Jónas E. Jónsson, Jón Björnsson frá Bæ, Jón Björnsson frá Svarfhóli og Jósef Björnsson, greiði stefnda, Guðmundi Daníelssyni, f. h. eig- enda Svignaskarðs og Fróðhúsa, einn fyrir alla og allir fyrir einn, 150 króna málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er risið út af ágreiningi um laxveiði í Gljúfará milli jarðanna Svignaskarðs með Fróðhúsum og Sólheimatungu með Norðurkoti og Suðurkoti. Eigendur Svignaskarðs með Fróðhúsum hafa gjört þær kröf- ur, að þeim verði tildæmd Öll veiði Í Gjúfurá frá því að Hópið fellur í hana og alla leið fyrir Sólheimatungu landi alt þar til er lönd Hauga og Sólheimatungu mætast og að þeim auk þess verði tildæmdur allur kostnaður, er af málinu leiðir. Eigendur Sólheimatungu með Norðurkoti og Suðarkoti hafa hinsvegar gjört þær kröfur, að málinu verði vísað frá og eigend- ur Svignaskarðs með Fróðhúsum sektaðir * "rir óþarfa málsýfingu og að þeim auk þess verði tildæmdur má.skostnaður að skaðlausu, en til vara hafa þeir krafist þess að þeir verði sýknaðir af kröfu eigenda Svignaskarðs með Fróðhúsum um rjett til veiði í Gljúfurá. Hvað frávísunarkröfa Sólheimatungu- Norðurkots- og Saður- kotseigenda snertir, þá verður hún ekki tekin til greina þar sem mál þetta rjettilega heyrir undir úrskurð landamerkjadóms. Í máldaga Stefáns biskups á rskj. 4 b, máldaga Gísla biskaps á rskj. 5 og máldaga Vilchins biskups á rskj. 6, segir svo, að hálfkirkjan í Svignaskaði eigi laxveiði Í Gljúfurá frá Kjarka- læk og Kiðamúlaós og þaðan hálfa veiði til Djúpavaðs. 34* 508 Ennfremur segir í máldaganum á rskj. 4b, að Svignaskarðg- kirkja eigi og kerstöðu í greindri Gljúfurá og alla veiði í keri eða teinum. { Máldögum þessum hefir ekki verið mótmælt, enda eru þeir löggiltir, að minsta kosti máldagarnir á rskj. ð og 6, og verður því að leggja þá til grundvallar fyrir úrslitum málsins og verður ekki talið að lögfesta sú fyrir Sólheimatungu landi á rskj. 20, er lögð hefir verið fram, haggi ákvæðum þeirra. Hinsvegar greinir aðila á um hvar hinn svonefndi Kjarka- lækur sje. Svignaskarðseigendur halda því fram að það sem nú er kallað Hóp og rennan úr því yfir í Gljúfurá sje ósar hins forna Kjarkalækjar, en Hópið er myndað af tveim lækjum og á annar þeirra (sem kendur er við Laxholt, Galtarholt og Eskiholt) upp- tök sín nálægt svonefndum Kjarka- eða Karkamúla og halda Svignaskarðseigendur þvi fram að eitthvert samband sje milli múlans og hins samnefnda forna Kjarkalækjar. Sólheimatungueigendur neita því hinsvegar að þetta sje hinn forni Kjarkalækur, en hafa bent á gróf í melbarði, skamt fyrir neðan Kiðamúlaós, sem þeir telja líklegt, að sje Kjarkalækur og styðja þá skoðun sína ennfremur við það, að það sje tekið fram í máldaga Stefáns biskups að Svignaskarð eigi kerstöðu í Gljúfurá og alla veiði í keri, en slíkt ákvæði hafi verið óþarft ef Svigna- skarð ætti alla veiði yfir ána og hljóti því Kjarkalækur að hafa fallið í Gljúfurá ofar en kerveiðin hafi verið stunduð, en það hafi hann ekki gjört ef hann hafi fallið eins og Svignaskarðseigendur hafa haldið fram. Halda þeir því þess vegna fram að mál þetta sje þeim óviðkomandi þar sem grófin, er þeir benda á sem Kjarka- læk, sje ofar en land þeirra nær eða í landi Hauga. En á þetta verður ekki fallist. Gróf sú er Sólheimatungueigendur hafa bent á sem Kjarkalæk er ekki unt að álíta að hafi nokkurn tíma verið lækur og því aldrei hafi getað borið nafnið Kjarkalækur. Einnig er á það að líta, að spölurinn frá gröf þessari upp að Kiðamúla er svo stuttur að litt hugsanlegt er að nokkrum hafi dottið Í hug að fara að leggja alla veiðina undir Svignaskarð á svo stuttum spöl og það því síður sem áin virðist lítt fallin til veiða á þeim kafla. Hvað hinu atriðinu viðvíkur um kerstöðuna þá þurfti að taka hana sjerstaklega fram Í máldaganum enda þótt Svigna- skarð ætti alla veiði í ánni á þeim stöðvum, því að öðrum kosti hefði ótakmörkuð kerveiði verið óheimil, þar sem veiðin Í Gljúfurá, 509 tilheyrir öðrum ofar. Samkvæmt þessu er það því samhuga álit dómendanna að Kjarkalækur verði að teljast að hafa fallið í Gljúfurá þar sem Hópið rennur í Gljúfará. Af þessum ástæðum, sem ennfremur eru styrktar með fram- burði vitna og öðrum gögnum, sem fram hafa komið af hendi Svignaskarðseigenda, að veiðin hafi fram á siðustu ár að eins verið stunduð frá Svignaskarði, verða dómendurnir að fallast á kröfur Svignaskarðseigenda um að öll laxveiði í Gljúfurá frá því að Hópið fellur í hana og alla leið að Sólheimatunga landi alt þar til er lönd Sólheimatungu og Hauga mætast, tilheyri Svignaskarði með Fróðhúsum. Krafa eigenda Sólheimatungu með Norðurkoti og Suðurkoti um að eigendur Svignaskarðs með Fróðhúsum verði sektaðir fyrir óþarfa málsýfingu verður ekki tekin til greina. Dagpeningar, fæðis- og ferðakostnaður dómenda ákveðst 20 kr. á dag. Kostnað af dómþingi þessu kr. 97,00 greiði eigendur Sól- heimatungu með Norðurkoti og Suðurkoti Jónas E. Jónsson, Jón Björnsson frá Bæ, Jón Björnsson frá Svarfhóli og Jósep Björns- son in solidum. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. a Mánudaginn 18. júní 1923. Nr. 52/19922. Gestur Guðmundsson (Björn P. Kalman) gegn Ólafi Blöndal f. h. verslunar Tang £c Riis, Skógarnesi (Pjetur Magnússon), útaf verðlagi á útlendum nauðsynjavörum hjá versl- uninni árin 1919 og 1920 og uppbót á verðinu þau árin. Dómur gestarjettar Snæfellsness- og Hnappa- dalssýslu 15. sept. 1921: Stefndi, Gestur Guðmundsson, bóndi á Rauðamel ytri í Eyjahreppi, greiði stefnanda, Ólafi versl: 510 únarstjóra Blöndal í Skógarnesi fyrir hönd verslunar Tang á Riis s. st., 2077 kr. 76 aura með 5'/ ársvöxtum frá 1. janúar þ. á. til borgunardags og 50 krónur í málskostnað. Dómi þessum ber að fullnægja innan Sja sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. í máli þessu, sem skotið er til hæstarjettar sam- kvæmt uppreistarleyfi dags. 14. sept. Í. á. hefir áfrýjandi gjört þær kröfur, að frá upphæð þeirri, er hann hefir verið dæmdur til að greiða, verði dregið: 1. ógreiddur !/; hluti af verði sláturfjárafurða 1919 0. kr. 417,10 9. verðmunur á útteknum vörum 1919 miðað við Borgarnesverð . . . . — 165,73 3. 50/, af viðskiftareikningi áfrýjanda 8. Á. 07 138,50 4. verðmunur á útteknum vörum 1920 miðað við Borgarnesverð . . . 2. — 224,64 Samtals kr. 945,97 Stefndi hefir hjer fyrir rjettinum samþykt að dómkrafan færist niður um hina fyrstnefndu upp- hæð kr. 417,10. Um 2. og 3. lið er þess að geta, að stefndi hefir hinn 31. des. 1919 fært áfrýjanda til tekna uppbót á reikningi hans í Skógarnesi kr. 162,88, og þar sem álíta verður eftir því, sem fyrir liggur, að uppbót þessi sje uppbót á verði útlendrar vöru árið 1919 og uppbót þessi er að telja má hin sama og áfrýj- andi gjörir kröfu til, verður að álíta að hann hafi þegar fengið greiddan umræddan verðmun. Hins- vegar hefir áfrýjandi eigi Íært nein rök fyrir því, að hann eigi kröfu til frekari ívilnunar það ár, þótt 511 verslun Jóns Björnssonar £ Co. í Borgarnesi hafi ef til vill gefið skuldlausum viðskiftamönnum sínum af- slátt af ákveðnu vöruverði. . Hvað loks viðvíkur 4. kröfuliðnum verður að telja það sannað með vitnisburðum 2ja manna, að verslunarstjórinn í Skógarnesi hafi á fundi í Hofgörð- um haustið 1920 lýst því yfir í áheyrn alls þing- heims að sama verð yrði á útteknum vörum í Skógar- mesi árið 1920 sem hjá verslun Jóns Björnssonar £ Co. í Borgarnesi, og hafa vitnin Í þessu sambandi borið, að þau hafi skilið yfirlýsingu verslunarstjórans svo, að sama verð ætti að vera að minsta kosti á allri nauðsynjavöru. Það verður nú að líta svo á, að yfirlýsing þessi sje bindandi fyrir verslunina ekki að eins gagnvart þeim viðskiftamönnum, er staddir voru á fundinum eða búsettir voru í Staðarsveit, heldur einnig alment gagnvart öðrum viðskiftamönn- um verslunarinnar, þar á meðal áfrýjanda, enda væri það lítt skiljanlegt að annað verðlag hefði átt að gilda gagnvart viðskiftamönnum verslunarinnar í ná- grannasveitum. Þar sem nú stefndi hefir eigi hreyft mótmælum gegn útreikningi áfrýjanda á þessum verðmun að því er úttekt hans snertir, ber að taka til greina kröfu hans um frádrátt á umræddum kr. 224,64. Samkvæmt framansögðu færist þá hin tildæmda upphæð niður um kr. 417,10,4-224,64 eða alls kr.641,74 og ber þá að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda 1436 kr. 2 aura með vöxtum eins og segir í dómnum. Eftir atvikum þykir rjett, að málskostnaður falli niður bæði í hjeraði og hæstarjetti. 519 Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Gestur Guðmundsson, greiði stefnda, Ólafi verslunarstjóra Blöndal fyrir hönd verslunar Tang á“ Riis í Skógarnesi, 1436 kr. 2 aura með 59/, ársvöxtum frá 1. jan. 1921 til borgunardags. Málskostnaður í hjeraði og hæstarjetti fellur niður. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu dags. 17. febrúar þ. á. hefir Ólafur verslunar- stjóri Blöndal í Skógarnesi fyrir hönd verslunar Tang á Riig s. st. höfðað mál þetta fyrir gestarjetti sýslunnar pegn Gesti Guðmundssyni bónda á Rauðamel ytri í Eyjahreppi, og hefir stefnandi gjört þær rjettarkröfur, að stefndi verði dæmdur til greiðslu á verslunarskuld kr 2226,00 ásamt 7T9/, ársvöxtum frá stefnudegi til borgunardags og málskostnaði að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Mál þetta er risið út af verslunarviðskiftum stefnda við verslun Tang á Riis í Skógarnesi árin 1919 og 1920. Stafndi heldur því fram, að stefnandi hafi lofað því að stefndi fengi all- ar útteknar vörur við verslunina með sama verði og verslun Jóns Björnssonar á Co. í Borgarnesi seldi sömu vörutegundir, en þetta loforð hafi stefnandi ekki efnt, heldur fært útteknar vörur til reiknings með hærra verðlagi; ennfremur hafi stefnandi ekki fært stefnda til tekna !/, hlata verðs slátarfjárafurða frá haustinu 1919, en hafi þó lofað að borga sama verð fyrir þær og verslun Jóns Björnssonar £ Co. í Borgarnesi, og sú verslun hafi borgað út tjeðan fimta hluta verðsins; loks mótmælir stefndi því, að atefn- andi leggur T9/, ársvexti á skuld stefnda eins og hún er talin við árslok 1920 og á ný 7 1 gestarjettarstefnunni 17. febr. þ. á. Í framvörn sinni krefst stefndi þess, að honum verði bættur upp fimti hluti sláturfjárafurða frá haustinu 1919 og verðmismunur á 513 útteknum vörum 1919 og 1920 miðað við verð í verslun Jóns Björnssonar á Co. í Borgarnesi, að vaxtakrafa stefnanda falli nið- ur og að stefnandi svo „gefi út nýjan viðskiftareikning stefnda með þeim breytingum sem krafist er, að viðbættum 8?/, vöxtum af fimta partinum frá áramótum 1920 til greiðsludags“, svo og að stefnandi verði dæmdur til málskostnaðargreiðslu. Síðar undir rekstri málsins hefir stefndi að höfðaðri gagnsök nánar tilgreint kröfur sínar þannig, að honum verði í viðskiftum við stefnanda færðar til tekna eftirgreindar upphæðir: 1. Verðmismunur á útteknum vörum 1919 miðað við Borgarnes- verð... - „0. kr. 165,73 2. 59/, af viðdldtlaréikningi kn 271, 30. -. . — 188,50 3. TI, vextir frá 1. jan. 1920 til 1. júlí 1991. . — 32,99 Þessar upphæðir TEIR Ag nema kr. 387,22, en stefndi telur þær . .. „kr 827,17 4. Verðmismunur á útteknum vörum 1920. „ .. — 224,64 5. !/, sláturfjárafurða . . . „0... — 417,10 6. TO/, af kr. 417,10 fyrir árið 1920 „0... .— 29,19 1. 7, vextir af kr. 1007,10.. 2... — 70,49 Samtals kr. 1077,59 Stefnandi hefir mótmælt kröfum þessum og krafist dóms samkvæmt stefnunni. Stefndi hefir ekki meitað því að vörumagn úttekinnar og innlagðrar vöru í viðskiftum sínum við verslunina þessi ár sje rjett talið, og er því ekki ágreiningur um það, heldur um verð- lagið á vörunum. Til stuðnings kröfum sínum um lækkun á verði úttekinnar vöru 1919 og 1920 niður í verð við verslun Jóns Björnsson Co. í Borgarnesi hefir stefndi lagt fram vottorð dags. 12. mai þ. á. frá 38 bændum í Staðarsveit, þeim Jóni G. Sigurðs- syni, Ást Jónssyni og Eiríki Sigurðssyni um að stefnandi hafi lýst því yfir á fundi í Hofgörðum haustið 1920, að sama verð yrði á útteknum vörum í Skógarnesi það ár og hjá verslun Jóns Björnssonar á Co. í Borgarnesi, og er vottorð þetta staðfest fyr- ir rjetti af 2 hinum fyrstnefndu vottorðsgefendanna undir rekstri málsins með þeirri athugasemd, að þeir hafi skilið það svo sem verðlag þetta ætti að minsta kosti að gilda aðalvörurnar. Enn fremur hefir stefndi lagt fram vottorð stefnanda, dags. 30. des. 1919, um að Þorsteini Einarssyni á Litlu-Þúfu sje lofað verðlag þetta á matvörn, kaffi og sykri, og einnig vottorð frá Lifgjarni Hallgrímssyni á Rauðamel syðri, dags. 20. maí þ. á. um að hann 514 hafi fengið samskonar afslátt hjá stefnanda samkvæmt loforðum hans; ennfremur brjef stefnanda, dags. 18. júlí f.á., til síra Jóns N. Jóhannessens á Staðastað innihaldandi tilboð um sama verð á útteknum nauðsynjavörum og hjá verslun Jóns Björnsson á Co. í Borgarnesi, svo og vottorð Hjörleifs Björnssonar og Halldórs Erlendssonar, dags. 21. júní þ. á. um að stefnandi hafi í viðtali í febrúar 1919 í stofunni á Hjarðarfelli sagt, að sama verðlag yrði á útlendri og innlendri vörn og hjá Jónunum í Borgarnesi, og er vottorð þetta staðfest fyrir rjetti í máli þessa. Áð því er snertir vottorð þeirra Staðsveitinganna athugast, að fyrst og fremst nær það að eins til viðskifta við verslunina 1920 en ekki árið 1919, og að því sleptu verður ekki álitið að stefndi, sem er búsettur í Eyjahreppi, geti bygt rjett til vöru- verðs á ummælum stefnanda á fundi í Staðarsveit. Og þótt nokkrum mönnum hafi verið lofað Borgarnesverð á útteknum vör- um, verður ekki þaraf leiddur almennur rjettur viðskiftamanna verslunarinnar, þar á meðal stefnda, til slíks verðlags. Ummæli stefnanda Í stofunni á Hjarðarfelli við þá Hjörleif Björnsson og Halldór Erlendsson um verðlag hjá stefnanda geta eigi heldur sem lauslegt tal í viðræðu haft skuldbindandi verkun fyrir stefn- anda sem alment loforð til viðskiftamanna, er stefndi geti bygt á kröfu um verðlag á útteknum vörum. Stefnandi hefir neitað því að hafa lofað stefnda Borgarnesverði á útteknum vörum, og þar sem stefndi hefir eigi gegn þessari neitun stefnanda sannað, að sjer hafi verið lofað öðru verði en Í reikningnum greinir, geta athugasemdir hans við verð á úttekinni vöru við verslun stefn- anda í Skógarnesi eigi orðið teknar til greina. Þá hefir stefndi haldið því fram, að sjer beri rjettur til ógoldins fimta hluta af verði sláturfjárafurða þeirra, er hann haustið 1919 hafi lagt inn við verslun stefnanda í Skógarnesi, og telur hann tjeðan fimta hluta nema að verðhæð kr. 417,10. Stefndi heldur því fyrst og fremst fram, að stefnandi hafi lofað sjer sama verði fyrir sláturfjárafurðir þetta haust sem borgað yrði af verslun Jóns Björnssonar á Co. í Borgarnesi, en því hefir stefnandi neitað og stefndi eigi gegn neitun stefnanda fært sönnur á að svo hafi verið. Um þetta atriði er upplýst Í málinu, að versl- un Jóns Björnssonar £ Co. og Kaupfjelag Borgfirðinga í Borgar- nesi borguðu út tjeðan fimta hluta, svo og kaupmaður Sæm, Hall- dórsson í Stykkishólmi að því er snertir viðskifti hans sunnan- fjalls eða í Hnappadalssýslu, en að aftar á móti Sláturhúsið í 515 Borgarnesi, er hafði aðalfjártökuna þar og rjeð þar verðlaginu, borgaði ekki út fimta hlutann. Úrlausn þessa atriðis verður því að vera undir því komin hvaða sláturafurðaverð verslunin hafi lofað viðskifta- mönnum sínum yfirleitt haustið 1919. Um þetta er upplýst í málinu með framburði Guðbjarts óðalsbónda Kristjánssonar á Hjarðarfelli, að stefnandi ljet hann birta í Staðarsveit þetta haust áætlunarverð á sláturfjárafurðum við Skógarnesverslun, sem átti að vera sama og hjá Sláturhúsinu í Borgarnesi. Ennfremur segir svo í brjefi frá utefnanda til Jóns G. Sigurðssonar óðalsbónda í Hofgörðum, dags. 6. sept.br. 1919, framlögðu í málinu af stefnda: „Verslunin hjer ætlar sjer að gefa sama verð fyrir sláturafurðir í haust og Sláturhúsið í Borgarnesi, og treystum við yður til að láta það berast“. Þetta staðfestist og af 2 brjefum frá nefnd- um Jóni G. Sigurðssyni til stefnanda, framlögðum í málinu, dags. 7. sept.br. og 11. des.br. 1919, þar sem skírskotað er til fyrnefnds brjefa stefnanda, dags. 6. sept.br. 1919, um að Skógarnesverslun borgi slátarafurðir haustið 1919 með sama verði og Slátarhúsið í Borgarnesi, og einnig af framburði Jóns G. Siguðssonar sem vitnis í málinu, er jafnframt skýrði frá, að verð á kjöti og gær- um 1919 og 1920 hafi hjá Skógarnesverslun verið í samræmi við verð Sláturhússins í Borgarnesi. Um birtingar verslunarinnar haastið 1919 á verði sláturafurða það haust í öðrum hreppum en Staðarsveit, er ekki upplýst í málinu. En þar sem þær verð- tilkynningar, er fyrir liggja upplýsingar um, miðast við Slátur- húsið í Borgarnesi, og upplýst er að nefnt sláturhús borgaði ekki viðskiftamönnum sínum tjeðan fimta part verðs sláturafurðanna frá haustinu 1919, þykir ekki unt að skylda verslunina til að færa, stefnda til tekna nefndan fimta hluta. Stefnandi hefir á verslunarreikningi stefnda pr. 31. des.br. 1920 skuldað stefnda fyrir 79/, vöxtum af skuld haps með kr. 148,24, þótt reikningur stefnda sýni, að hann var skuldlaus í ársbyrjun. Í gestarjetiarstefnunni í málinu svo og Í sókn sinni hefir stefnandi ennfremur krafist 79/ ársvaxta frá stefnudegi til borgunardags. Með þessu móti krefst stefnandi tvöfaldra vaxta, og með því að lánsviðskifti við verslanir eru miðuð við árslok, þykir stefnandi að eins eiga kröfu til vaxta frá ársbyrjun 1991, Frá kröfu stefnanda . . . . 0... 0. kr. 2226,00 ber því að draga umrædda en 0... — 1484 Eftir verða þá kr. 2077,16 og ber að dæma stefnda til að greiða stefnanda upphæð þessa 516 kr. 2077,76 ásamt 59/, ársvöxtum, sbr. almenn viðskiftalög nr.91, 11. júlí 1911, 38. gr., frá 1. jan. þ. á. til borgunardags. Svo ber stefnda og að greiða stefnanda málskostnað, er ákveðst 50 kr. Miðvikudaginn 20. júní 1923. Nr. 31/1923. Stefán Loðmfjörð (Björn P. Kalman) gegn Júlíusi Björnssyni. (Enginn). Vixilmál. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 10. mars 1993: Stefndur, Stefán Loðmfjörð, greiði stefnandanum, Júlíusi Björnssyni, kr. 757,50 ásamt 6 of, ársvöxtum frá 15 f. m, til greiðsludags, '/4 */o upphæðarinnar Í þóknun og kr. 122,25 í máls- kostnað, allt innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þossa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru Í hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann. Mál þetta hefir verið flutt skriflega, með því að stefndi sótti eigi dómþing í hæstarjetti, og á því málskostnaður þar að falla niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Máls- kostnaður falli niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu birtri 19. f. m. af Júlfusi Björnssyni kaupmanni hjer í bænum gegn Stofáni 517 Loðmfjörð, Grettisgötu nr. 2, til greiðslu víxils, að upphæð kr. 757,50, útgefins af stofnanda 15. desember f. á. og samþykts af stefndum til greiðslu í Íslandsbanka hjer í bænum 15. f. í. ásamt 69/, ársvöxtum af víxil upphæðinni frá gjalddaga víxila- ins til greiðslsudags, 1/s */ó af henni í þóknun og málskostnaðar að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi, sem er í samræmi við aukatekjulögin og lágmarksgjaldskrá málaflutings- mannafjelagsins, kr. 122,25. Stefndur hefir krafist frávísanar málsins frá rjettinum og 100 króna málskostnaðar hjá stefnanda. Frávísunarkröfu sína byggir stefndur á því, að lög nr. 38/1911 taki ekki til annara víxla en þeirra, „þar sem greiðandi (sam- þykkjandi) á annað varnarþing en þar sem greiðslustaðurinn er“. Þetta er þó að áliti rjettarins ekki rjett, því lögin taka fram ber- um orðum, hver stefnufrestur varnaraðila beri, ef heimili hans sje innan sama lögsagnarumdæmis og fyrirtökustaður málsins og kveða það vera hinn venjulega stefnufrest, án þess að gjöra nokkra undantekningu að því er það tilfelli snertir, að heimili varnaraðila sje Í sömu þinghánni og fyrirtökustaður málsins, en svo hefði orðið að vera, ef lögunum hefði ekki verið ætlað að ná einnnig til þeirra víxilmála, þar sem Varnaraðili er búsettur innan dómþinghár fyrirtökustaðarins. Það er og alkunnugt að með greindum lögum vildi lög- gjafarvaldið gjöra víxiliganda það mögulegt að lögsækja í einu máli alla skuldunauta eftir víxli, þótt þeir ættu heima í ýmsum dómþinghám, en þeim tilgangi yrði ekki náð, ef skilningur stefnds á þeim væri rjettur, svo framarlega sem einn af víxilskuldurun- um og vixileigandi ættu heima innan dómþinghár fyrirtökustaðar- ins, því þá yrði að sækja málið gegn þeim víxilskuldara fyrir hinum venjalega undirrjetti í dómþinghá hans, en hinum víxil- skuldurunum yrði að stefna fyrir gestarjettinn, þar sem lögin gjöra engan greinarmun á því, hvort víxilskuldara, sem á heima í sömu dómþinghá og fyrirtökustaðurinn er, er stefnt einum eða ásamt öðrum víxilskuldurum. i Loks er og það, að skilningur stefnds á lögum nr. 33/1911 kemur algjörlega í bág við dómvenju þá, sem hefir myndast síðan þau gengu í gildi, að minsta kosti hjer í Reykjavík. Frávísunarkrafa stefnds verður því ekki tekin til greina og þar sem stefndur hefir eigum andmælum hreyft að því er snertir efni málsins verða kröfur stefnanda teknar til greina að öllu leyti. 518 Föstudaginn 22. júní 1923. Nr. 35/1923. Rjettvísin (Björn P. Kalman) gegn Marínó Norðkvist Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot gegn 205. gr. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Ísafjarðarsýslu 1l. des.br. 1922: Ákærður Marinó Norðkvist Jónsson sæti 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Hann greiði og allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað þar með talin málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns síns, Sig- urðar skólastjóra Jónssonar, 20 kr. Dómi þessum ber að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Afbrot ákærða heyrir undir 205. gr. hinna al- mennu hegningarlaga og ákveðst refsingin með til- liti til þess að ofbeldisverkið var ekki framið af fyrirhuguðu ráði, 100 króna sekt til ríkissjóðs eða 15 daga einfalt fangelsi, ef sektin er ekki greidd í tækan tíma. Hjeraðsdómarinn hefir að vísu ekki rannsakað einstaka liði í skaðabótareikningi Olafs Einarssonar, er fyrir áverkanum varð, en með þvi ákærði hefir undir rannsókn málsins tjáð sig fúsan til að greiða honum allt að 100 krónur fyrir atvinnumissi og þjáningar, þykir mega dæma ákærða samkvæmt 303. gr. hegningarlaganna til að greiða Ólafi þessa upphæð í skaðabætur. Um málskostnað í hjeraði á aukarjettardóminum að vera óraskað. Auk þess greiði ákærði allan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar með 519 talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 60 krónur til hvors. Það athugast, að rannsókn málsins er yfirleitt mjög ófullkomin. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Marínó Norðkvist Jónsson, greiði 100 króna sekt Í ríkissjóð, sæti ella 15 daga einföldu fangelsi. Svo greiði hann og Ólafi Einarssyni, sjómanni í Hafnarfirði, 100 krónur í skaðabætur. Um málskostnað í hjeraði skal aukarjettar- dóminum óraskað. Ákærði greiði allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talin málflutnings- laun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, málflutningsmannanna Björns P. Kalman og Jóns Ásbjörnssonar, 60 krónur hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað fyrir aukarjetti Ísafjarðarsýslu gegn ákærðum Marinó Norðkvist Jónssyni, sjó- manni í Bolungavík, fyrir líkamlegt ofbeldi og lHkamlega meiðingu. Með eigin játningu ákærðs og öðrum gögnum er það sannað að tildrög og atvik málsins eru þannig: Sunnudagskvöldið 20. ágúst þ.á. var ákærður ásamt 4 öðrum mönnum staddur inni á kaffihúsinu Ísafjörður hjer í bænum; kl. 11'/4 um kvöldið fór hann þaðan út ásamt fjelögum sínum. Inni á kaffihúsinu var einnig staddur Ólafur Einarsson, sjómaður frá Hafnarfirði, og fór hann út um líkt leyti, og kveðst hafa átt einhver orðaskifti við ákærðan Í anddyri hússins um leið og hann 520 fór út, en ákærður minnist þess eigi, kveðst eigi hafa tekið eftir Ólafi inni á kaffihúsinu eða þegar hann fór þaðan. Þá er ákærður var kominn út af kaffihúsinu, gekk hann ytir Silfurgötu og fram hjá bókaverslun Jónasar Tómassonar. Kom þá maður til hans og tók ljett í öxl ákærðs án þess að hann ávarp. aði hann, en ákærður þekti ekki manninn strax, með því að dimt var. Nam ákærður þá staðar, og spurði mann þennan, sem var fyrnefndur Ólafur Einarsson, hvað hann vildi sjer, og kveðst nm leið hafa kreft hnefana, en Ólafur .krosslagði hendur sínar á brjóstinu og svaraði eigi. Ákærður ljet þá í ljósi að þetta þýddi að hann bæðist vægðar, en Olafur hafi þá sagt að hann fyrirliti hann og vildi eigi leggja hendur á hann. Ólafur Einarsson minnist þess hing- vegar eigi að hann hafi haft þessi ummæli og ef það eigi sann. að í málinu. „Ákærður þreif þá í jakkauppslög Ólafs að framan, brá fæti fyrir hann, og feldi hann til jarðar með allmiklu afi. Fjell Ólafur á andlitið á götuna, fjekk töluverðan áverka og varð auk þess illa útverkaður á fötum með því að gatan var blayt og óhrein. Áverkanum er lýst svo af lækni, er skoðaði Ólaf á eftir, að hann hafi haft áverka á hægri hendi og andliti. Á hendinni voru 3 flumbrur á þumalfingursvöðvanum á stærð ca.1/, etm. Á enninu er þroti og 4 flumbrur 8—4 m.m. að þvermáli. Nefið er þrútið og á nefliðnum hefir húðin höggvist sundur þannig að myndast hefir sár, sem er eins og þríhyrningur í lögun, oddur hans veit upp og húðflipinn er fastur við grunnlínuna. Varirnar þrútnar, sprungið fyrir á efri vör að innanverðu. Hakan litið eitt þrútin. Báðir, þeir ákærður og Ólafur, voru töluvert ölvaðir er þetta gerðist, en þó eigi svo, að þeir vissu eigi hvað þeir gerðu, og væri færir ferða sinna. Framangreindur verknaður ákærðs, sem kominn er yfir lig- aldur sakamanna og hefir á þessu ári verið sektaður fyrir brot á áfengislöggjöfinni, en annars eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, verður að teljast honum til ábyrgðar, sem viljandi ofbeldisverk, og verður hann að sæta refsingu fyrir verknaðinn, samkvæmt 205. gr. hinna almennu hegningarlaga, er þykir hafi- lega metin 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi; gyo ber og ákærðum að greiða allan sakarkostnað, þar með talin málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns, er ákveðast 20 kr. 521 Ólafur Einarsson hefir gert reikning til skaðabóta hjá ákærð- um fyrir atvinnumissi og endurgjaldi fyrir læknishjálp. En skaða- bætur fyrir þetta verða eigi dæmdar Ólafi í þessu máli með því að nauðsynlegar skýrslur, eftir hverjum ákveða mætti upphæðina, vanta. En Ólafi Einarssyni geymist Óóskertur rjettur til skaða- bóta hjá ákærðum. Það vottast að málinu hefir verið hraðað lögum samkvæmt og meðferð þess vítalaus. Föstudaginn 22. júní 1993. Nr. 17/1923. Hálfdán Hálfdánsson (Björn P. Kalman) gégn Oddi Gíslasyni bæjarfógeta (Enginn), útaf rjettarneitun.; Dómur hæstarjettar. Mál þetta er höfðað af stefnanda fyrir hæsta- rjetti samkv. N. L 1.—6.— 17. gegn stefnda fyrir rjettarneitun, og með því að stefndi mætti eigi í rjettinum þótt honum væri löglega stefnt, hefir það verið flutt skriflega og verður dæmt eftir skýrslum þeim, er stefnandi hefir lagt fram. Með brjefi, dags. 3. nóv. Í. á., beiddist stefnandi aðstoðar stefnda sem fógeta (á Ísafirði) til þess að ná úr vörslu vjelasmiðju hlutafjelagsins >Hæsti- kaupstaður< á Ísafirði og fá sjer Í hendur vjelar- hluta nokkra úr vjelbátnum >Eggert Ólafsson, eign stefnanda, tekna til aðgjörðar í vjelasmiðjunni. Var í þessu skyni fógetagjörð haldin á skrifstofu stefnda 6. s. m, en þar var því af hálfu. vjelasmiðjunnar 35 522 eða hlutafjelagsins haldið fram, að það ætti halds- rjett í umgetnum vjelarhlutum og neitað að fram- selja þá, nema full trygging væri sett fyrir upphæð- um, samtals kr. 3006,89 er stefnandi var talinn skulda hlutafjelaginu fyrir aðgerðir á vjelum >Eggerts Ólafssonar< það ár (1922) eftir reikningum, sem fram voru lagðir, en samkvæmt þeim höfðu aðgerðir á vjelinni farið fram 5 fyrstu mánuði ársins svo og aftur í september- og októbermánuðum. Stefnandi mótmælti því, að haldsrjettur hlutafjelagsins næði til viðgerðarkostnaðar fyrri hluta ársins, en hjelt því fram, að full greiðsla eða trygging hefði verið boðin fram fyrir hina síðari aðgerð. Um þenna ágreining gekk úrskurður stefnda 2 dögum síðar, 8. nóv., á þá leið, að gjörðin skyldi eigi fram fara. Næsta dag, 9. nóv., ritaði stefnandi stefnda brjef og sendi yfirlýsingu útbús Íslandsbanka á Ísafirði, um að bankinn ábyrgðist skilvísa greiðslu á allt að kr. 3006,59, sem stefnandi kynni að verða dæmdur til að greiða verslunarfjelaginu = Hæstikaupstaður fyrir viðgerð á vjel bátsins >Eggert Ólafssonc og með því að stefnandi skyldi svo úrskurðinn, að hann væri bygður á því, að ónóg trygging væri framboðin, beiddist hann þess, að stefndi tæki fógetagjörðina upp af nýju, þar sem hann nú byði fram fulla tryggingu fyrir kröf- um hlutafjelagsins, en stefndi taldi sig eigi geta tek- ið málið fyrir af nýju vegna áður gengins úrskurð- ar um það og reit hann 10. nóv. synjun á brjef stefnanda. Út af þessu hefir stefnandi höfðað þetta mál, og krefst hann þess að stefndi verði dæmdur fyrir rjettar- neitun í sekt og til að greiða sjer skaðabætur fyrir tjón það, er hann hafi beðið fyrir rjettarneitunina, allt að 4266 kr. svo og málskostnað fyrir hæstarjetti 523 kr. 335,00. Gjörir stefnandi þá skýringu á skaða- bótakröfunni, að eftir að synjað var um afhendingu vjelarhlutanna hafi >Eggert Ólafssona orðið að liggja á Ísafjarðarhöfn með ónothæfa vjel og hafi hann þá við árekstur á annað skip orðið fyrir skemdum, sem metnar hafi verið á kr. 2266,00, en aflatjón bátsins frá 10. nóv. til 12. des. — en þann dag varð báturinn búinn til veiða, eftir að stefnandi hafði fengið vjelarhlutana afhenta með því að fullnægja kröfum h/f >Hæstakaupstaðare — metur stefnandi kr. 2000,00. Að vísu verður eigi fallist á þá skoðun stefnda, að úrskurðurinn 8. nóv. hafi verið því til fyrirstöðu, að fógetagjörðin yrði tekin upp aftur, en það verður að líta svo á, að stefnandi hafi eins og atvik voru til átt rjett á því, að svo væri gjört. En þegar af þeirri ástæðu, að stefnandi á eigi sókn til refsingar á hendur stefnda: út af áminstri synjun, verður að sýkna hann af refsikröfu stefnanda. Svo sem þegar er sagt, heldur stefnandi því fram, að rjettarneitun stefnda hafi valdið tjóni því, er hann beið við árekstur bátsins og tafir frá veiði- skap; tekur hann fram, að ef fógetagjörðin hefði verið tekin upp aftur með hinni framboðnu trygg- ingu, þá hefði allt fallið í ljúfa löð, vjelasmiðjan afhent hlutina og báturinn, ef allt hefði farið með feldu, komist á stað á veiðar. En ef svo er, þá má ætla, að vjelasmiðjan hefði og án fógetagjörðar af- hent hlutina, ef henni hefði verið boðin umgetin trygging, en það verður eigi sjeð í skýrslum máls- ins, að stefnandi hafi gjört það. Og hefði vjela- smiðjan engu að síður neitað að framselja hlutina, gat stefnandi tekið það ráð, er hann tók mánuði síðar, að greiða hlutafjelaginu — með fyrirvara um 35* 524 endurgreiðslu þess, er ofgreitt væri, ef svo sýndist — þær upphæðir, er það þóttist eiga hjá honum og miðaði haldsrjett sinn við. Það verður eftir þessu eigi ætlað, að stefnandi hafi neytt þeirra ráða, sem fyrir hendi voru, til að verjast tjóninu, og verður því eigi fallist á, að undanfærsla stefnda að taka upp aftur fógetagjörðina hafi verið orsök tjónsins þann veg, að hún hafi bakað honum skaðabótaskyldu, og ber því að sýkna hann af þeirri kröfu stefnanda. Málskostnaður fyrir hæstarjetti á að falla niður. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Oddur bæjarfógeti Gíslason, á að vera sýkn af kröfu stefnanda, Hálfdáns Hálfdánsson- ar, í þessu máli. Málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Laugardaginn 23. júni 1923. Nr. 8/1923. Hans Magnús Torfason (Jón Ásbjörnsson) Ben Þórhalli Gunnlaugssyni (B. P. Kalman). Meiðyrðamál. Dómur gestarjettar Ísafjarðar 12. jan. 1999: Framangreind ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur, Hans Magnús Torfason, greiði sekt í ríkissjóð 60 kr., eða sæti 10 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd í tæka tíð. 525 Stefndur greiði stefnanda Þórhalli Gunnlaugssyni 40 kr. í málskostnað. Dómi þessum ber að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, sem skotið hefir verið til hæstarjettar samkvæmt uppreistarleyfi, dags. 10. jan. þ. á., er mál þetta risið útaf því, að áfrýjandi Magnús aðalapniallynr Torfason, lagði fram í lögreglurjetti Ísafjarðarkaupstaðar 5. okt. 1920, við rannsókn útaf broti á 18. gr.laga 14. nóvbr. 1917 um aðflutningsbann á áfengi, sem hann hafði með höndum sem rannsóknardómari, skjal nokkurt með yfirskriftinni: >Skrá yfir nokkra menn, er lög- reglustjóri telur að ekki sje trúandi fyrir áfengi í stórskömtum sem læknislyfi<. Á skrá þessari stóð meðal annara nafn stefnda, og þar eð hann taldi þetta meiðandi fyrir sig, höfðaði hann meiðyrða- mál þetta. Þegar þess er gætt, að læknir, sem lætur af hendi áfengi sem læknislyf, verður að sjálfsögðu að gæta meiri varúðar í útlátum sinum á áfengi til vinhneigðra manna en annara, þá verður að álíta að það Hafi verið eðlilegt, að áfrýjandi í umgetinni rjettarrannsókn rannsakaði þetta atriði sjerstaklega, en í þeirri rannsókn var hin umrædda skrá að áliti rannsóknardómarans einn liður. Þar sem ennfremur álit lögreglustjórans um að taka nafn stefnda á um- rædda skrá styðst við framburð tveggja vitna er leidd hafa verið í málinu, verður það eigi talið með öllu ástæðulaust, að áfrýjandi tók nafn stefnda á skrána, og verður því ekki álitið, að hann hafi með þessu farið út fyrir þau takmörk, sem honum voru 526 sett sem rannsóknardómara í umgetinni rannsókn, og er þá eigi heimild til þess, að dæma hann til hegningar eða taka ómerkingarkröfu hans til greina. Það ber því að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður í hjeraði falli niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 100 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, sýslumaður Hans Magnús Torta- son, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Þórhalia Gunnlaugssonar, í máli þessu. Málskostnaður í undirrjetti fellur niður, en málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 100 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms eru samhljóða forsondum undirrjettardómsins Í málinu nr. 7/1928, sem prentaðar srun á bls. 482—484 hjer að framan, nema orðin „og annað vitnanna borið það, að það teldi hann alkunnan óreglumann“ standa ekki í forsendum undirjattardómsins í málinu nr. 8/1923. 527 Miðvikudaginn 26. sept. 1923. Nr. 15/19283. Sveinn Árnason (Magnús Guðmundsson) Be8n Guðmundi Hannessyni (Jón Ásbjörnsson), Meiðyrðamál. Dómur gestarjettar Skagafjarðarsýslu 26. okt. 1929: Stefndur Sveinn Árnason á að greiða 60 kr. sekt í ríkissjóð eða sæta ella eins mánaðar einföldu fangelsi. Um- stefnd ummæli: „Hlýt jeg því að álita, að dómarinn hafi ekki lesið stefnuna og með því vanrækt dómaraskyldu sína svo mikið, að hann hljóti fyrir það að sæta ábyrgð, sem jeg hjer með krefst, og læt mjer nægja, að stjórnarráðið gefi honum alvarlega ráðn- ingu eða á minningu“ og ennfremur: „Vona jeg þess vegna, að stjórnarráðið verði við kröfu minni og láti þennan dómara sjá, að hann þarf að lesa betur þau mál er hann dæmir“, eiga að vera dauð og ómerk. — Að öðru leyti sje stefndur sýkn af kröfum stefnanda í þessu máli. — Í málskostnað greiði stefndur stefn- anda 70 krónur, en að öðra leyti falli hann niður. Dóminum að fallnægja innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Tildrög máls þessa eru þau, að árið 1920 átti áfrýjandi í skuldamáli við mann einn fyrir gesta- rjetti Sigufjarðarkaupstaðar. Í dómi þeim, er hinn stefndi bæjarfógeti kvað upp Í málinu, vísaði hann einum kröfulið áfrýjanda frá rjetti fyrir þá sök, að krafa þessi hefði ekki verið framsett Í gestarjettar- stefnunni sem dómkrafa. En þar sem áfrýjandi hins- vegar taldi kröfu þessa fólgna í dómkröfu sinni, ritaði hann stjórnarráðinu kæru þá, er ræðir um í þessu máli. Þótt nú svo yrði litið á, að umgetin krafa hafi 528 verið innifalin í dómkröfu áfrýjanda og þv ekki rjett að vísa henni frá dómi, þá hafði áfrýjandi ekki heimild til þess að fara þeim orðum um stefnda, sem rjettilega eru vítt í hinum áfrýjaða gestarjettar- dómi sem lítilsvirðandi og móðgandi fyrir stefnda. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til gestarjettardómsins, sem ekki hefir verið gagnáfrýjað, ber að staðfesta hann þó með þeirri breytingu, að sektin ákveðst 50 krónur og vararefsingin 10 daga einfalt fangelsi. Eftir atvikum þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða gestarjettardómi skal órask- að, þó þannig að sektin ákveðst 50 kr. og áfrýj- andi skal sæta 10 daga einföldu fangelsi ef sekt- in ekki er greidd á rjettum tíma. Áfrýjandi, Sveinn Árnason, greiði stefnda, Guðmundi Hannessyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með utanrjettarstefnu útgefinni "T. ágúst þ. á. og árituða fyrirkalli dómarans 26. september þ. á. höfðaði Guðmundur Hannesson bæjarfógeti á Siglufirði mál þetta gegn Sveini Árna- syni hreppstjóra í Folli í Fellshreppi út af meiðyrðum, er. ann taldi Svein hafa haft um sig Í brjefi til Stjórnarráðs Íslands, dags. 27. ágúst 1921. En ummælin eru þessi: „Hlýt jeg því að álíta að dómarinn hafi ekki lesið stefnuna og með því vanrækt dómaraskyldu sína svo mikið, að hann Hjóti 529 fyrir það að sæta ábyrgð, sem jeg hjer með krefst, og læt mjer nægja að stjórnarráðið gefi honum alvarlega ráðningu eða áminningu“. Og ennfremur: „= - = Aftur á móti finst mjer að vel eigi við að slíkt sje ekki látið dátalið af því opinbera, þar sem dómarar annars geta kom- ist hjá að láta nokkurn mann ná rjetti sínum, með því að segjast ekki sjá Í stefnunum það sem stendur þar með skýrum stöfum og allir aðrir geta sjöð nema dómarinn sjálfur. Vona jeg þess vegna að stjórnarráðið verði við kröfu minni og láti þennan dómara sjá að hann þarf að lesa betur þau mál! er hann dæmir“, Stefnandi krefst þess, að stefndur sje dæmdur til refsingar fyrir þessi ummæli, þau dæmd dauð og ómerk og sjer tildæmdur málskostnaður að skaðlausu samkvæmt framlögðum reikningi. Stefndur hefir aftur á móti krafist að vera sýknaður af öli- um kröfum stefnanda og að hann verði dæmdur til að greiða sjer allan kostnað þessa máls. Um sættir var leitað en árangurslaust. Sem sýknunarástæður heldur stefndur fram: 1. að með orðunum „hlýt jeg því að álíta að dómarinn hafi ekki lesið stefnuna o. s. frv.“ sje átt við að dómarinn (stefnandi í þessu máli) hafi lesið stefnuna svo athyglislaust að það fyrir dómara væri sama og enginn lestur. En að: stefnandi hafi lesið stefnuna með svo lítilli athygli vill stefndur síðan sanna með samanburði á stefnu og dómi í máli því, sem ræðir um í nefndu brjefi stefnds til Stjórnar- ráðs Íslands og ummæli stefnds eru risin af. 2. að klausan: „Aftur á móti..... lesa þær ekki“, eigi ekki við stefnanda heldur sje almenns eðlis. Það verður um slðarnefnt atriðið að fallast á það með stefnd- um að orðunum Í umræddri klausu sje ekki beint til stefnanda heldur koma þau fram sem rökstuðningur á því að stefndur ætl- ast til að Stjórnarráð Íslands gefi stefnanda áminning, sem sje vegna þeirra afleiðinga, er stefndur telur geta orðið af því ef „slíkt“ „sje látið óátalið“, (þ. e. a. s. það sem þar á undan er borið stefnanda á brýn), sbr. orðin „dómarar annars“ Í upphafi klausunnar. Kröfur stefnanda um refsing og ómerking vegna þessara ummæla geta því ekki orðið teknar til greina. Þá verður að taka það fram um fyrra atriðið að þar eð: skýring þeirri á nefndum orðum, er stefndur heldur fram er ekki 530 mótmælt af stofnanda og hún er Í sjálfu sjer eðlileg, þá verður hún lögð til grundvallar við athugun á saknæmi ummæla þess. ara. En eðlilegur verður sá skilningur að teljast þar eð stefnd- ur segir svo á öðrum stað í brjefi sínu til Stjórnarráðs Íslands, að stefnandi hafi ekki tekið til greina einn lið af dómskröfu sinni í stefnunni, og með því virðist gefa í skyn að stefnandi hafi a, m. k. lesið hina aðra liði, er stefnan taki fram. Stefndur hefir ekki mótmælt að umstefnd orð „hlýt jeg því að álita að dómarinn“ o. s. frv, þó að þannig sje skilin, sje móðgandi fyrir stefnanda, enda verður að telja að svo sje. En um hitt hvort ástæða hafi verið af hálfu stefnds til þessara ummæla getur þessi dómstóll ekki dæmt. Að þeirri niðurstöðu gæti hann ekki komist nema með því að slá föstu að dómur hliðstæðs dóm- stóls væri rangur, sem hann ekki er bær um, þvi að stefnandi hefir mótmælt staðhæfingum stefnds um þetta og fullyrt að um- mælin væri ástæðulaus. Að þessu leyti verður því að taka kröfu stefnanda til greina og dæma stefndan til refsingar fyrir hin nefndu meiðandi um- mæli. Þykir rjett að ákveða hana eftir 219. gr. almennra hegn- ingarlaga */, 1869 og telst hún hæfileg 60 kr. til ríkissjóðs eða til vara eins mánaðar einfalt fangelsi og er þá tekið tillit ti) þess að hinum meiðandi ummælum var ekki ætluð útbreiðsla. Eftir þessum úrslitum þykir rjott að stefndur greiði stefn- anda 70 kr. í málskostnað, en að hann falli að öðru leyti niður. Hin umstefndu ummæli: „Hlýt jeg þvi“ ... „ráðningu eða áminningu“ og „vona jeg .- . er hann dæmir“, eiga að vera dauð og ómerk. Miðvikudaginn 3. okt. 1923. Nr. 34/1993. H/. Kári (Pjetur Magnússon) gegn Stefáni Th. Jónssyni (Magnús Guðmundssson), útaf kaupum á bleytusnjó og spurningu um aðild áfrýjanda. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 15. marg 1923: Stefnður Páll Ólafsson f. h. fískiveiðafjelagsins „Kára“ 531 greiði stefnandanum, Stefáni Th. Jónssyni, 3500 krónur ásamt 6%/, ársvöxtum frá 30. júní 1920 til greiðsludags, og 326 krónur í málskostnað innan 15 daga frá lögbirtinga dóms þessa að við- lagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þar sem líta verður svo á, að áfrýjandi hafi með símsvarskeyti sínu 30. sept. 1920 við símfyrirspurn stefnda 28. s. m. gengist við því, að bleytusnjór sá, sem þar um ræðir og pantaður hafði verið hjá stefnda í júní s. á., hafi verið keyptur fyrir hönd áfrýjanda, þá er málið rjettilega höfðað gegn honum. Og þar sem kröfuupphæð stefnda fyrir vanefndir kaupsamningsins var ekki mótmælt í hjeraði, verður varakrafa áfrýjanda hjer í rjetti um lækkun kröf- unnar ekki tekin til greina gegn mótmælum stefnda. Af sömu ástæðu verða vextir ekki miðaðir við sátta-. kærudag, svo sem áfrýjandi og hefir farið fram á til vara hjer í rjetti. Að þessu athuguðu ber að staðfesta bæjarþings- dóminn, þó með þeirri breytingu, að vextir eiga að teljast frá 30. sept 1920, með því að báðum aðiljum kemur saman um, að orðin >30. júníc í dómsorðinu sje ritvilla. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti og þykir hann hæfilega ákveðinn 200 kr. Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað, þó þannig að telja ber vextina frá 30. sept. 1990. Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði áfrýj- andi, Páll Ólafsson fyrir hönd h.f, >Kárac, stefnda, Stefáni Th. Jónssyni, með 200 kr. 532 Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu úugefinni 29. apríl f. á. af Stefáni Th. Jónssyni, konsúl á Seyðisfirði, gegn framkvæmdarstjóra fiskiveiða- hlutafjelagsins „Kára“ hjer í bænum, Páli Ólafssyni, fyrir fjelaga- ins hönd, til greiðslu á kr. 8500,00, fyrir 100 smálestir af frogn- um bleytusnjó, með 6/, ársvöxtum af upphæðinni frá 30. septem- ber 1920 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu með kr. 326,00. Stefndur hefir krafist sýknunar af kröfum stefnda í málinu og hæfilegs málskostnaðar eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að 18. júní 1920 sendi þáverandi fram- kvæmdarstjóri fiskiveiðahlutafjelagsins „Kára“, sem þá var ný- stofnað, Þorsteinn kaupmaður Jónsson hjer í bænum, stefnandan- um svohljóðandi símskeyti undirritað með skrásettu símnefni hans sjálfs „Thorst“: „Geturðu selt okkur 200 tonn ís eða minna. Hvaða verð ?“. Þessu símskeyti svaraði stefnandi daginn eftir á þessa leið: „Thorst, Reykjavík. Get selt ykkur ef strax um- semst 200 tonn frosinn bleytusnjó, sem að áliti ensku trollaranna, sem keypt hafa hann, er ein8 góður. Verðið 30—35 krónur ettir því hvað mikið verður tekið“. Daginn eftir sendi framkvæmdar- stjórinn stefnanda svohljóðandi símskeyti undirritað með símnefni hans: „Viljum kaupa 100 tonn frosinn snjó ef brúklegur“. Verð- ur tekinn ágúst, september. Staðfestið. Var salan staðfest sama daginn af stefnanda. Nú leið og beið og snjórinn var ekki tok- inn. Sendi stefnandi þá enn 28. september 1920 svohljóðandi símskeyti: „Thorst, Reykjavík. „Hvenær verða þessi 100 tonn snjó tekin?“ „Þau áttu takast ágúst, september. Símsvar“, Þessu símskeyti svaraði framkvæmdarstjórinn 30. s. m. og undir- ritaði það simskeyti með nafni fjelagsins, „Kári“: „Höfum frjett snjórinn óbrúklegur, látum samt skoða hann hið fyrsta“. Það varð þó ekki af því að snjórinn yrði skoðaður eða tekinn og bráðnaði hann niður en stefndi höfðaði mál þetta og hefir Í því gjört framangreindar rjettarkröfur. Sýknukröfu sína rökstyður stefndur með því, að fiskiveiða- hlatafjelagið „Kári“ sje ekki rjettur varnaraðili í málinu, heldur- 533 hafi framkvæmdarstjóri fjelagsins keypt snjóinn handa sjálfum sjer og fyrir sinn reikning, en ekki fjelagsins og byggir þetta á því einu, að hans símnefni er undir skeytunum til stefnanda frá 18. og 20. júní 1920, því það hefir komið skýrt fram í vitnafram- burði framkvæmdarstjórans í málinu að hann hafi keypt hinn um- rædda snjó fyrir hönd fjelagsins og ekki haft afskifti af útgerð annara fjolaga um þær mundir, og hefir sá framburður verið tek- inn jafngildur og eiðfestur væri, þótt honum hafi verið mótmælt af því, að málið varðaði hann sjálfan persónulega. Framkvæmdar- stjórinn hefir og upplýst, að fjelagið hafi ekki verið búið að fá neitt símnefni skrásett í júní 1920 og hann þráfaldlega notað sitt símnefni á skeytum fjelagsins, og i málinu er það sannað, að framkvæmdarstjórinn notaði á víxl símnefni sitt og nafn fjelags- ins Í öðru máli, við stefnanda, sem enginn vafi getur leikið á, að varðaði fjelagið en ekki framkvæmdarstjórann sjálfan. Þá hefir stefndur enga grein getað fyrir því gjört hvorki hvers vegna framkvæmdarstjórinn hefði átt að nota orðin „okkur“ og „viljum“ í skeytunum frá 18. til 20. júni í stað orðanna „mjer“ og „vil“ ef skeytin hefða ekki verið send fyrir fjelagsins hönd, nje hinu, að fjelagið fór að svara símskeyti stefnanda frá 28. september 1920 ef það skeyti var því óviðkomandi. Umboðsmaður stefnds hefir í vörn sinni dagsettri 7. septem- ber f. á. til vara mótmælt því, að hinn umræddi snjór hafi verið nothæf vara, en bæði er það, að þau mótmæli eru of seint fram komin og svo hitt, að engin tilraun hefir verið gjörð til að færa sönnur á þau gegn mótmælum stefnanda. Það verður því ekki hægt að taka neitt tillit til hinna framkomnu ummæla og þar sem hinni umstefndu upphæð eða vaxtakröfunni hefir ekki verið mótmælt sjerstaklega, verður að taka kröfur stefnanda til greina að öllu leyti. 534 Mánudaginn 8. okt. 1923. Nr. 24/1923. Lögreglustjóri Reykjavíkur í. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson) gegn Magnúsi Th. S. Blöndahl (M. Guðmundsson), útaf skatti til ríkissjóðs af atvinnutekjun. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 30, jan. 1923: Hin umbeðna lögtaksgjörð á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Í hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði er það rjettilega tekið fram, að ágreiningurinn í máli þessu, um það hvort stefndi hafi átt rjett á að draga tap á útistandandi verslunarskuldum frá skattskyldum at- vinnutekjum árið 1921, heyri undir úrslit dómstól- anna. Það sjest af skjölum málsins, að stefndi hefir krafist þess í kæru til skattstjórans að frá skatt- skyldum atvinnutekjum hans árið 1921 væru dregn- ar kr. 6958,96, sem hann taldi að hann hefði tapað á árinu af útistandandi skuldum tilheyrandi atvinnu- rekstri hans, og er sú kæra reyndist árangurslaus sneri hann sjer til yfirskattanefndarinnar og sendi henni jafnframt lista yfir skuldir þessar. Tók nefnd. in kæru hans til greina að því leyti að hún dró 620 kr. af umgetnum skuldum frá atvinnutekjum hans og færði skattinn niður samkvæmt því. Áfrýjandi vefengir það nú ekki, að stefndi hafi haft rjett til að draga frá atvinnutekjum sínum 1991 tap á útistandandi verslunarskuldum það ár, en 535 ágreiningurinn hjer fyrir rjettinum 'er að eins um það hve mikið tap þetta hefir verið. Áfrýjandi mót- mælir því að tap þetta hafi numið meiru en þeim 620 kr., er yfirskattanefndin hefir tekið til greina. Stefndi heldur því hins vegar fram að tap hans hafi numið þeim kr. 6958,96, er hann hefir nánar greint í kæru sinni. Heldur hann því fram, að í fógeta- rjettinum hafi því ekki verið mótmælt, að hann (stefndi) hafi árið 1921 tapað þessari upphæð, og með því hafi gjörðarbeiðandi óbeinlínis viðurkent þetta og geti nú ekki komið fram með mótmæli eða vefengingar á þessu atriði. Á þetta verður ekki fall- ist. Fulltrúi lögreglustjórans, er mætti í fógetarjett- inum, mótmælti varnarskjali því, er stefndi lagði þar fram, svo og öðrum varnargögnum hans að svo miklu leyti, sem þau kæmu í bága við lögtakskröf- una, og með tilliti til þess, að gera verður ráð fyr- ir að lögreglustjóranum eða fulltrúa hans hafi verið ókunnugt um á hverju yfirskattanefndin bygði úr- skurð sinn, þykja þessi mótmæli nægilega ákveðin. Hin framkomnu mótmæli þykja því ekki ot- seint framkomin, og þar sem stefndi hefir eigi gegn þeim fært sönnur á að tap hans 1921 hafi numið meiru en yfirskattanefndin hefir tekið tillit til, verða mótmæli hans gegn lögtakinu eigi tekin til greina. Það verður því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða lögtaksúrskurð úr gildi og skylda fógetann til þess að framkvæma hið um- beðna lögtak. Með tilliti til þess, að ekki hefir verið tekið fram í úrskurði yfirskattanefndar af hvaða ástæð- um frádráttarkröfu stefnda hefir verið synjað og þetta hefir heldur eigi komið fram í fógetarjettinum,. þykir rjett að málskostnaður í hæstarjetti falli niður. 536 Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður skal úr gildi feldur og ber fógetanum að framkvæma hið umbeðna lögtak. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Við ákvörðun tekju- og eignaskatts hjer í Reykjavík árið 1922 var gjörðarþola Magnúsi Th. $. Blöndahl, verksmiðjueig- anda hjer í bæ, gjört að greiða kr. 4982,00 í skatt. Hann heiir talið sjer skylt að greiða kr. 4220,00 og greitt þær, en mótmælt að greiða afganginn kr. 762,00, og hefir lögreglustjórinn í Reykja- vík f. h. ríkissjóðs því krafist lögtaks fyrir þeirri upphæð ásamt kostnaði við lögtakið og eftirfarandi uppboð. Upphæð sú, sem ágreiningurinn er risinn útaf, er þannig tilkominn, að gjörðarþoli dró frá atvinnutekjum sinum árið 1991 í skattaframtali sínu kr. 6958,96, sem hann hafði tapað á árinu af útistandandi skuldum tilheyrandi atvinnurekstri hans. Skatt- stjórinn vildi ekki taka þennan frádrátt til greina þrátt fyrir kæru gjörðarþola, og á sömu leið fór, er hann sendi kæru tj} yfirskattanefndar, en í málinu er ekkert upplýst um það, af hverj- um ástæðum það hafi verið. Fógetarjetturinn verður að telja það eðlilegt og í samræmi við tekjuskattslögin nr. 74/1921, að draga megi frá skattskyldum atvinnutekjum manna skuldir þær, sem sannanlega hafa tapast á árinu og stafa beint frá atvinnurekstrinum, enda verður ekki bot- ur sjeð af eftirriti af brjefi frá fjármálaráðuneytinu dags, 24. mai f.á., sem lagt hefir verið fram Í málinu, en að bæði þessi stjórnar- völd sjeu þeirrar skoðunar, að skattalögin heimili þetta. Því hefir ekki af hálfu gjörðarbeiðanda verið nægilega möt- mælt, að gjörðarþoli hafi tapað á útistandandi verslunarskuldum árið 1921 kr. 6958,96, og engin grein fyrir því gjörð, hvers Vögna honum var synjað um frádráttinn á tapi þessu frá skattskyldum tekjum hans s. á. Fógetarjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að ágreiningurinn Í þessu máli um það, hvort gjörðarþoli hafi átt rjett á að draga umrætt tap frá skattskyldum tekjum sinum, heyri 531 undir úrlausn dómstólanna, en 8jé ekki sem mat, sem yfirskatta- mefnd hefir fullnaðar-úrskurðarvald um eftir greindum lögum, úr því telja verður in confesso, að tapið sje í raun og veru beðið á árinu 1921. Þar sem fógetarjetturinn ennfremur, eins og að framan greinir, verður að vera gjörðarþola samdóma um það, að hann hafi átt rjett á frádrættinum, verður að taka til greina mót- mæli hans gegn framgangi gjörðar þessarar. Miðvikudaginn 10. okt. 1993, Nr. 54/1923. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Guðfinni Jónssyni (Bjarni Þ, Johnson), útaf gangnavanskilum. Dómur lögreglurjettar Seyðisfjarðarkaup- staðar 13. okt. 1922: Kærði Guðfinnur Jónsson, Seyðis- firði, greiði 50 — fimmtín — króna sekt í bæjarsjóð Seyðisfjarðar- kaupstaðar. Svo greiði og kærði málskostnað í máli þessu T — sjö — krónur. Dóminum ber að fullnægja innan 8 sólarhringa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst í málinu að kærði, er samkvæmt ákvörðun gangnastjóra Seyðisfjarðarkaupstaðar bar að leggja til einn mann í þriðju fjallgöngur haustið 1922, sendi engan mann af sinni hálfu í göngurnar og hafði hann þó fengið löglega tilkynningu um þær. Með þessu hefir kærði gjörst brotlegur gegn 13. gr. reglugjörðar um fjallskil og refaveiðar í Norður- 36 538 Múlasýslu og Seyðisfjarðarkaupstað 5. júlí 1918 og þykir refsing hans fyrir það brot hæfilega metin, sam- kvæmt 36. gr. reglugjörðarinnar, 50 kr. er renni í bæjarsjóð Seyðisfjarðarkaupstaðar. Allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda 50 kr. og til verjanda 40 kr, ber kærða að greiða. Það er aðfinsluvert að undirdómarinn hefir tiltekið málskostnaðarupphæðina í lögreglurjettar- dóminum og að óhæfilega langur dráttur hefir orðið á áfrýjun málsins, þar sem lögreglurjettardómurinn er kveðinn upp og birtur kærða 18. október 1922 en vottorð dómarans um að kærði óski málinu áfrýj- að er dagsett 17. maí 1923 og hæstarjettarstefnan dagsett 19. júní 1923. Því dæmist rjett vera: Kærði, Guðfinnur Jónsson, greiði 50 króna sekt er renni í bæjarsjóð Seyðisfjarðarkaupstað- ar. Svo greiði kærði og allan kostnað sakar- innar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með tal- in málflutningslaun til sækjanda, málaflutnings- manns Magnúsar Guðmundssonar, 50 krónur og til verjanda, málaflutningsmann8 Bjarna Þ. John- son, 40 krónur. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórninni gegn Guðfinni Jóns- syni, Seyðisfirði, fyrir brot gegn 18. gr. fjallskilareglugjörðar 539 Norður-Múlasýslu og Seyðisfjarðarkaupstaðar, sakaðar um að hafa skorast undan að leggja til mann í 3. fjallgöngur á þessa hausti, á Seyðisfirði. — Það sem komið er fram í máli þessu, ber það með sjer, að ákærða hafi borið að leggja til einn mann í 3. fjall- göngur, en skorast undan því, og engan mann lagt til í 8. fjall- göngurnar. Fgærir ákærði þær ástæður til varnar sjer að gangna- seðillinn hafi komið ofseint til sín og annað það, að hann hafi ekki fengið mann til að fara í fjallgöngurnar fyrir sig, en sjálfur geti hann ekki heilsunnar vegna farið í fjallgöngur. Hvað fyrri ástæðunni viðvíkur, þá viðurkennir ákærði að hafa fengið gangnaseðilinn 1. október en 8. göngur átta fram að fara 9. október og virðist átta daga fyrirvari vera í fylsta máta nægilegur tími og með því sje fullnægt skilyrðinu í 10. gr. fjall- skilareglagjörðarinnar, að gangnaseðillinn hafi komið til ákærða nógu snemma fyrirfram fyrir 3. göngur; því útaf vanrækslu með að leggja til mann í 8. göngur er ákærði kærður; þess vegna koma þessu máli ekki við 2. eða 1. göngur, hvort þær hafi verið tilkyntar mógu snemma eða ekki. Þessi ástæða ákærða virðist því ekki hafa við neitt að styðjast, úr því fyrirvarinn "var nægi- legur með tilliti til 3. gangna. Verður því ekki hægt að taka þessa ástæðu ákærða til greina. Hvað viðvíkur hinni ástæðunni að hann hafi ekki sjálfur getað farið Í fjallgöngur eða fengið mann fyrir sig, þá viðurkennir ákærði sjálfur, að hann hafi að eins nefnt við tvo menn að fara Í göngurnar fyrir sig, annan sem ekki var fær um það heilsunnar vegna, hinn sem að eins hefir þá ástæðu að sig vanti skóklæði; virðist það vera lítil ástæða ef nefnt hefir verið við manninn að fara í göngurnar fyr en á gíð- ustu stundu, því naumast hefði þurft margra daga fyrirvara til þess að undirbúa skóklæði og lítur því út fyrir að ákærði hefði getað fengið þennan mann Í göngurnar fyrir sig, ef hann hefði undirbúið hann nógu snemma með skóklæðin, og virðist því vora ákærða sök að undirbúa ekki manninn og vanræksla, ákærða, að láta hann ekki fara í göngurnar. Þar að auki er það óafsakan- lega lítilfjörleg tilraun til þess að útvega mann fyrir sig Í göng- urnar, að nefna það að eins við tvo menn í öllum Seyðisfjarðar- kaupstað og getur það ekki skoðast að neinu leyti fullnægjandi viðleitni til að gjöra skyldu sína um gangnaskil. Reyndar getur ákærður þess, að hann hafi beðið gangnastjóra að útvega mann, en hvorutveggja er, að gangnastjóri var ekki skyldugur að útvega manninn og engin ástæða fyrir ákærða til þess að komast undan 36* 540 fjallskilaskyldu, að tilfæra það, að hann hafi beðið annan mann um hjálp til gangnaskila. Tilraunir ákærða til þess, að útvega manninn fyrir sig Í fjallgöngurnar hafa verið svo litilfjörlegar og ófullnægjandi, að þær geta okki að neinu leyti afsakað vanrækslu ákærða með gangnaskil. Verður því ekki hægt að taka þessa ástæðu ákærða til greina. Þar sem ákærði ekki getur tilfært neinar aðrar ástæð- ur til afsökunar vanrækslu sinni um fjallskil, en framan er til- greint, og ekki er hægt að taka til greina, þá verður að álitast, að Skærði hafi án nægilegra ástæðna skorast undan að inna fjall- skil af hendi, eins 0g honum bar, og er þetta brot hans ásamt annara er skoruðust undan fjallskilum því tilfinnanlegra þar sem gangnafall varð að gjöra af þeim ástæðum hjer á Seyðisfirði við 3. göngur í haust sbr. þingskj. nr. 1. — Brot ákærða heyrir und- ir Íð. gr. fjallskilareglugjörðar Norður-Múlasýslu og Seyðisfjarðar- kaupstaðar frá 5. júlí 1918 og þykir refsing sú er hann hefir til unnið hæfilega ákveðin 50 — fimmtíu — króna sekt er ronni í bæjarsjóð Seyðisfjarðarkaupstaðar. Svo greiði og ákærði í málskostnað af máli þessa T — sjö — krónur. — Á rekstri málsins hefir enginn ónauðsynlegur drátt- ur orðið. Föstudaginn 12. okt. 1923. Nr. 25/1923. Lögreglustjórinn í Reykjavík f. h. ríkissjóðs. (Jón Ásbjörnsson) gegn R. P. Leví (M. Guðmundsson), útaf frádrætti skulda frá atvinnutekjum. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 30. jan. 1923: Hin umbeðna lögtaksgjörð á ekki fram að fara, Dómur hæstarjettar. Í skattframtali sínu fyrir árið 1921 taldi stefndi til frádráttar atvinnutekjum sínum ýmsar upphæðir, 541 er alls námu kr. 74718,00, en hvorki skattstjórinn nje yfirskattanefnd, er stefndi síðar kærði skatt sinn fyrir, tók þann frádrátt til greina. Eftir því sem málið liggur fyrir við hæstarjett er að eins spurning um rjett stefnda til að draga frá atvinnutekjum sín- um 1921 tvo liði af upphæðum þessum, tapaðar verslunarskuldir, kr. 1745,40 og tap á útgerð m/b Blika, kr. 44997,64, en þessar tvær upphæðir eru samanlagðar hærri en atvinnutekjur þær, er skatt- stjóri og yfirskattanefnd höfðu gjört stefnda að greiða skatt af. Áfrýjandi vefengir það nú eigi að stefndi hafi átt rjett á að draga frá atvinnutekjum sínum 1921 tap á útistandandi verslunarskuldum það ár, nje heldur að honum hafi verið rjett að draga tap á út- gerð m/b Blika það ár frá gróða á öðrum atvinnu- tekjum sínum. Ágreiningurinn hjer fyrir rjettinum er að eins um það hvort nokkuð tap hafi orðið og þá hve mikið. Mótmælir áfrýjandi því, að stefndi hafi árið 1921 tapað verslunarskuldum þeim, sem að framan eru nefndar, svo og að hann það ár hafi tapað á útgerð m/b Blika. Gegn bessu heldur stefndi því fyrst og fremst fram, að í fógetarjettinum hafi því ekki verið mótmælt, að hann (stefndi) hafi árið 1921 tapað þess- um upphæðum, og með því hafi gjörðarbeiðandi óbeinlínis viðurkent þetta og geti nú ekki komið fram með mótmæli eða vefengingar á þessu atriði. Á þetta verður ekki fallist Fulltrúi lögreglustjórans, er mætti Í fógetarjettinum, mótmælti varnarskjali því, er stefndi lagði þar fram, svo og öðrum varnar- gögnum hans, að svo miklu leyti sem þau kæmu í bága við lögtakskröfuna og með tilliti til þess, að gjöra verður ráð fyrir, að lögreglustjóranum eða fulltrúa hans, hafi verið ókunnugt um á hverju yfir- 542 skattanefndin bygði úrskurð sinn, þykja þessi mót- mæli nægilega ákveðin. Hin framkomnu mótmæli þykja því ekki ofseint framkomin, og þar sem stefndi hefir eigi gegn þeim fært sönnur á að hann hafi tapað umgetnum vergl- unarskuldum árið 1921 nje að hann það ár hafi tap- að á útgerð m/b Blika áðurnefndri upphæð, enda hafa engir reikningar fyrir útgerðina verið lagðir fram í málinu, verða mótmæli hans gegn lögtakinu eigi tekin til greina. Það verður því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða lögtaksúrskurð úr gildi og skylda fógetann til þess að framkvæma hið umbeðna lögtak. Með tilliti til þess, að ekki hefir verið tekið fram í úrskurði yfirskattanefndar af hvaða ástæðum frádráttarkröfu stefnda hefir verið synjað og þetta hefir heldur eigi komið fram Í fógetarjettinum, þyk- ir rjett að málskostnaður í hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður skal úr gildi feldur og ber fógetanum að framkvæma hið umbeðna lögtak. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Við ákvörðun tekjur og eignaskatts hjer í Reykjavík árið 1922 var gjörðarþola Ragnari P. Levi kaupmanni hjer í bæ gjört að greiða kr. 1649,50 í tekju- og eignaskatt. Gjörðarþoli taldi sjer okki skylt að greiða neinn tekjuskatt og að eins kr. 173,00 eignaskatt, og hefir hann greitt þær. MHefir lögreglustjórinn kraf- ist þess f. h. ríkissjóðs, að lögtak fari fram fyrir mismuninum 543 kr. 1476,50 auk kostnaðar við lögtakið og eftirfarandi uppboð, en þessu er mótmælt af gjörðarþola. Gjörðarþoli gaf sjálfur upp tekjur sínar og eignir, og dró þá frá tekjum þeim, sem hann hafði á árinu af verslun sinni tap- aðar útistandandi skuldir á árinu, að upphæð kr. 1745,40, og enu- fremur tap, sem hann hafði beðið á árinu á rekstri mótorbátsins Blika að upphæð kr. 44997,40. Skattstjórinn vildi ekki taka frá- drátt þennan til greina og á sömu leið fór, er gjörðarþoli kærði fyrir yfirskattanefnd, en Í málinu er ekkert upplýst um það, af hverjum ástæðum það hafi verið. Fógetarjettarinn verður að telja það eðlilegt og í samræmi við tekjuskattslögin nr. 44/1921, bæði að maður, sem rekur tvær atvinnugreinar, þar sem önnur hefir tap í för með sjer, en hin gróða á sama ári, megi draga tapið af annari atvinnugreininni frá gróðanum á hinni, er hann gefur upp tekjar sínar til skatts, á sama hátt og honum ber að greiða skatt af tekjum þeim samanlögð- um, sem báðar atvinnugreinarnar gefa af sjor, ef vel gengur; og eins hitt, að draga megi frá skuldir þær, sem sannanlega tapast á árinu á atvinnurekstrinum, enda verður ekki betur sjeð af eftir- riti af brjefi frá fjármálaráðuneytina til skattstjóra dagsettu 94. mai Í. á, sem lagt hefir verið fram í málinu, en að bæði þessi stjórnarvöld sjeu þeirrar skoðunar, að skattalögin heimili þetta hvorttveggja. Því hefir nú ekki af hálfu gjörðarbeiðanda verið nægilega mótmælt, að gjörðarþoli hafi á árinn 1921 tapað á útistandandi verslunarskuldum kr. 1745,40 og, á mótorbátaútgerð kr. 44997,40, og engin grein verið gjörð fyrir því, hvers vegna honum var synjað um frádrátt á tapi þessu frá skattskyldum tekjum hans s. á. Fógetarjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að ágreiningurinn Í þessu máli um það, hvort gjörðarþoli hafi átt rjett á að draga ummalt tap frá skattskyldum tekjum sínum, heyri undir úrlausn dómstólanna, en sje ekki um mat, sem yfirskatta- nefnd hefir fullnaðar-úrskurðarvald um eftir greindum lögum, úr því telja verður in confosso, að tapið sje Í raun og veru beðið á árinu 1921. Þar sem tógetarjetturinn ennfremur, eins og að fram- an greinir, verður að vora gjörðarþola samdóma um það, að hann hafi átt rjett á frádrætíinum, verður að taka til greina mótmæli hans gegn framgangi gjörðar þessarar. 544 Miðvikudaginn 17. okt. 1928. Nr. 51/1922. Jón Sigurðsson og Þórður Ás- mundsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Ólafi B. Björnssyni og Níels Kristmannssyni (Láras Fjeldsted), útaf skaðabótum vegna áreksturs vjelbáta. Dómur sjódóms Reykjavíkur 15. apríl 1999: Stefndir, Ólafur B. Björnsson og Niels Kristmannsson, eiga að vera sýknir af kröfum stefnendauna, Jóns Sigurðssonar og Þéórð- ar Ásmundssonar, Í þessu máli. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Að visu má ætla, að vb. >Þorbjörn<, sem er 11,86 smál. brúttó og lá nær vindi og sjó en vb. „Sigurfarie, hafi rekið aðfaranótt 20. des. 1919 og þá brotið >Sigurfara< meira eða minna. En þar sem fastir skoðunarmenn Vjelbátaábyrgðarfjelags Akur- nesinga hafa vottað það 3. jan. þ. á. og síðan staðfast það vottorð í öllum aðalatriðum fyrir rjetti, að sÞor- björn hafi haft >örugg< legufæri, og það er auðsætt af vitnaspurningum áfrýjanda til skoðunarmannanna og svörum þeirra, að þeir áttu við legufæri þau, er báturinn átti í sjó á Lambhúsasundi, enda báturinn tekinn í ábyrgð fjelagsins frá |. jau. 1920 samkvæmt vottorði skoðunarmanna 15. des. 1919 um að bátar- inn væri í „ágætu lagi< og endurtrygður í Sam- ábyrgðinni, þá þykir bresta sönnun fyrir því, að þau legufæri, sem sjórjetturinn taldi „fullforsvaranlege, hafi, eftir því sem þá var álitið, verið svo ófull- nægjandi, að stefndu, eigendur „Þorbjarnare, eigi fyrir þá sök að bera ábyrgð á þeim skemdum, sem urðu á >Sigurfara<, útaf árekstri bátanna, sem báðir 545 voru mannlausir, Þess má og geta, að legufærin voru miklum mun þyngri en áskilið er um fiski- og flutn- ingabáta af líkri stærð í 65. gr. tilsk. nr. 43/1922 um eftirlit með skipum og bátum og öryggi þeirra. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru í forsendum sjórjett- ardómsins og yfirleitt má fallast á, ber að staðfesta dóminn. Samkvæmt þessum úrslitum verða áfrýjendurnir að greiða stefndum málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 300 kr. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað. Áfrýjendurnir, Jón Sigurðsson, og Þórður Ásmundsson, greiði stefndu, Ólafi B. Björnssyni og Níels Kristmannssyni, 300 króna málskostnað. fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málspartanna höfðað fyrir sjórjetti Reykjavíkur með stefnu útgefinni 11, september 1920 af eigendum m/b „Sígurfara“ frá Akranesi, þeim Jóni Sigurðssyni og Þórði Ásmundssyni báðum til heimilis á Akranesi, gegn eig- endum m/b „Þorbjarnar“ frá Akranesi, þeim Ólafi B. Björnssyni, kaupmanni, Níels Kristmannssyni, kaupmanni, og Elíasi Benedikts- syni, skipstjóra, öllum sömuleiðis til heimilis á Akranesi, og hafa stefnendur krafist þess, au stefndir verði in soliðum dæmdir til að greiða sjer 22500,00 króna skaðabætur fyrir skemdir á m/b „Sigurfara“ aðfaranótt 20. desember 1919, er þeir telja stefndu sem eigendur m/b „Þorbjarnar“ eiga að bera ábyrgð á og þar af leiðandi missi af afnotum bátsins, ásamt 50/, áisvöxtum af 546 upphæðinni frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað að skaðleusa eftir mati sjódómsins og enn hafa stefnendur krafist þess, að viðurkendur verði sjóveðrjettur þeirra í m/b „Þorbirni“ fyrir skaðabótaupphæðinni. Undir rekstri málsins hafa stefnendur fallið frá öllum kröf- um sínum Í málinu á hendur Elfasi skipstjóra Benediktssyni. Málavextir eru þeir að 18. desember 1919 komu vjelbátarnir „Þorbjörn“ og „Sigurfari“ heim til Akranes og var bátunum lagt með því sem í þeim var við legufæri þeirra á Lambhúsasundi, því engin tök voru á því eftir skýrslu formannsins á „Sigur- fara“, stefnandans Jóns Sigurðssonar, að afferma bátana fyrir S.s.v. stormi. Í „Sigurfaranum“ voru meðal annars 25 steinolín- föt, bundin á þilfarinu, en ekki er upplýst í málinu hvað var í „Þorbirni“, sem stefndar Elías Bonediktsson var formaður á. Ekki er upplýst Í málinu með vissu hve langt var milli legufæra bát- anna. Formaðurinn á „Þorbirni“ kveðst hafa sett legufæri hans niður um 20. september haustið 1919 vestur og fram af „Sigur- faranum“ og hafi áreiðanlega verið á að giska 40—50 faðmar milli bátanna og formaðurinn á „Sigurfaranum“ hefir látið í ljósi það álit sitt að þegar akkeri „Þorbjarnar“ hafi verið lagt muni það hafa verið viðlíka langt frá akkeri „Sigurfarans“ og venja sje að hafa milli báta þegar þröngt sje Í sundinu. Legufæri „Þor- bjarnar“ voru akkeri 400—500 pd. á þyngd og við það 15 faðma stokkakeðja og 7 faðmar af keðju þar sem hlekkirnir voru 1 þuml- ungur Í gegnumskurð og höfðu þau ekki verið athuguð svo upp- lýst sje frá því að þau voru sett niður. Legufæri „Sigurfarans“ vora kátterakkeri 600— 700 pd. að þyngd með gildri 25 faðma langri keðju. Við þessi legufæri var bætt 19. desember 1919 öðru akkeri 200 pd. þungu með 25 faðma keðju. Það er upplýst í málinu að „Sigurfarinn“ hafi verið veikar bygður en „Þorbjörn“, en um stærð bátanna er ekkert upplýst. Nóttina milli 18. og 19. desember var talsvert mikið veður og áttin ekki stöðug, aðallega S.A. en þá varð ekkert að.. Hinn 19. desember var farið út í báða bátana og skkeri bætt við á „Sigurfaranum“ eins og að framan greinir. Lá „Þorbjörn“ þá sem næst beint fram af „Sigurfara“ eftir S.V. átt eins og þá var síðari hluta dagsins með vaxandi stormi. Um nóttina gjörði ofsa- rok af S.V. og að morgni hins 20. desember kom það Í ljós að báða bátana hafði rekið undan veðrinu undir land og var „Sigar- farinn“ sokkinn, en „Þorbjörn“ á floti og þá kominn það aftur 547 með „Sigurfara“ að stjórnborðskinnungurinn á honum lá við bak- borðssíða aftanverða á „Sigurfaranum“ og rann „Þorbjörn“ öðru hvoru á „Sigarfarann“ um stýrishúsið. Voru báðir bátarnir all- mjög brotnir, einkum þó „Sigurfari“. A „Þorbirni“ var brotinn öldustokkurinn bakborðsmegin milli vanta og 4 styttur í skjól- borðinu. Ennfremur hafði öldustokkurinn lyfst upp að aftan svo var og klyver- og messanbóma brotin. „Sigurfarinn“ var mjög brotinn, skjólborð og byrðingur, báðumegin en einkum þó bak- borðsmegin. Sjóferðapróf Í málinu var haldið 27. desember 1919 eftir kröfu stefnenda og tveir menn dómkvaddir til að meta skomd- irnar á „Sigurfara“. Möttu þeir skaðann að undanteknu atvinnu- tjóni á 18500 krónnr, en atvinnutjónið meta stefnendur 4000 krón- ur og þar sem þeir telja skemdirnar á „Sigurfara“, „Þorbirni“ að kenna og hafa stafað af því að legufæri „Þorbjarnar“ voru ekki forsvaranleg og Í ólagi og hafi hann því rekið á „Sigurfar- ann“ og sökt honum, hafa þeir höfðað mál þetta gegn eigendum hans og gjört rjöttarkröfur þær er að framan greinir. Sýknukröfa síns Í málinu byggja stefndir á því að legu- færi „Þorbjarnar“ hafi verið í alla staði góð og gild, en veðrið hafi nóttina milli 19. og 20. desember verið svo mikið að ekkert hafi haldið, sje því hjer um „ulykkelig Hændeise“ að ræða, er þó aðallega hafi verið ásigkomulagi „Sigurfarans“ að kenna þar sem hann hafi lengi verið ljelegur, veikbygður og óþjettur og ávalt gefið sig í vondu veðri og við hið umrædda tækifæri hafi 25 steinolluföt verið á þilfari hans, er hafi skolað út og brotið bátinn svo hann hafi sokkið og „Þorbjörn“ þá fyrst rekið á hann. Hinsvegar hafa stefndir ekki upplýst, að aðra báta er lágu í Lamb- húsasundi, hina umræddu nótt, hafi rekið. Það er upplýst í málinu að í janúarmánuði 1990 voru legu- færi „Þorbjarnar“ tekin upp og höfðu þau þá ekki verið hreyfð frá því 20. desember. Kom það þá í ljós, að akkeri „Þorbjarnar“ var stokklaust og flækt í legufæri „Sigurfarans“, en ekki verður um það sagt, hvenær stokknrinn hafi farið úr akkerinu þótt mest- ar líkur sjeu til að hann hafi brotnað er akkerið drógst úr botni nóttina milli 19. og 20. desember 1920. Eins og Íram hefir verið tekið rak bátana upp um skamm: degisnótt Í afspyrnuveðri og sá enginn hvernig það vildi til eða hvorn bátinn byrjaði fyr að reka. Þegar athugað er hvernig legufærum þeim er lýst, sem „Þorbirni“ var lagt við 17. desem- ber 1919 verður skki annað sjeð en að fullforsvaranlegt hafi verið 548 að leggja venjulegum mótorbát við þau, en um stærð „Þorbjarnar“ er ekkert upplýst Í málinu eins og tekið hefir verið fram. Rjettarinn fær því ekki sjeð, að það sje nægilega sannað að stefndir eigi að bera ábyrgð á tjóni því, er stefuendur biðu við það, að „Sigurfarinn“ rak undir land og sökk hina umræddu nótt. Verður því að sýkna stefndu af kröfum stefnenda í mál- inu en eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður í því falli niður. Föstudaginn 19. okt. 1923. Nr. 12/1923. Gunnar Ólafsson á Co. (Jón Ásbjörnsson) gegn Árna Sigfússyni (Pjetur Magnússon), útaf kröfu stefnda til umboðslauna. Dómur aukarjettar Vestmannaeyjakaupstaðar 24. ágúst 1922: Stefndu, Gunnar Ólafsson og Jóhann Þ. Jó- sefsson vegna firmans Gunnar Ólafsson á Co., greiði stefnanda Árna Sigfússyni, kr. 1000,00. — Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst í málinu, að fisksölu þeirri, er stefndi hafði með höndum fyrir áfrýjendur og 2 kaup- menn aðra í Vestmannaeyjum, var hagað þannig, að allan fiskinn, einnig fisk, er stefndi átti sjálfur, átti að bjóða út í einu lagi, og unnu hlutaðeigendur allir að sölunni í samráði við stefnda að því leyti að þeir ræddu sameiginlega framkomin tilboð og settu Í sam- einingu skilyrði fyrir sölunni. Er það ennfremur 549 upplýst, að það hafi oft átt sjer stað, að kaupmenn og kaupfjelög í Eyjunum hafi komið sjer saman um að selja fisk sinn í fjelagi á líkan hátt og hjer ræð- ir um, en við slíkar fjelagssölur hafi það ekki verið venja, að sá, er fengið hafi umboð til þess að standa fyrir sölunni út á við, hafi reiknað sjer nokkur ómaks- eða umboðslaun af fjelögum sínum, heldur hafi þessi fjelagsskapur byggst á því, að hlutaðeig- endur töldu sjer sameiginlegan hagnað af því, að geta selt mikinn fisk eða heilan skipsfarm í einu. Þá hafa þeir kaupmenn, er ásamt áfrýjendun- um höfðu gefið stefnda söluumboð, borið það sem vitni, að stefndi hafi lýst því yfir bæði á undan að honum voru gefin umboðin og eins á meðan á söl- unni stóð, að hann væri eigi að gangast fyrir þess- um samtökum til þess að fá laun fyrir, og styðst þessi framburður vitnanna við það, að þegar þeir stefndi og fjelagar hans á sameiginlegum fundi gjörðu upp reikninga sína að sölunni lokinni, þá var and- virðinu fyrir fiskinn skift milli fjelagsmanna að rjettri tiltölu við fisk þann er hver þeirra ljet af hendi, og fjekk hver sinn hluta af andvirðinu án þess að ómaks- eða umboðslaun væru dregin frá eða neitt talað um að slík laun ætti að greiða, enda verður eigi sjeð að stefndi hafi hreyft kröfu sinni um umboðslaunin fyr en meira en ár var liðið eftir að fisksalan var að fullu um garð gengin. Með þessum gögnum verður að telja það sann- að, að stefndi, er eigi hefir umboðssölu á hendi sem atvinnu, hafi eigi áskilið sjer umboðslaun, er hann tók við söluumboði áfrýjenda eða síðar á meðan á sölunni stóð, og þar sem áfrýjendur eftir því sem atvik lágu til, höfðu eigi ástæðu til að ætla að stefndi ætlaðist til umboðslauna, þykir ekki heimild til að 550 dæma áfrýjendur til að greiða honum umkrafin um- boðslaun. Það ber því eftir kröfu áfrýjenda að fella hinn áfrýjaða aukarjettardóm úr gildi og sýkna þá af kröfum stefnda. Málskostnaður í hjeraði þykir mega falla niður, en málskostnað í hæstarjetti ber steinda að greiða áfrýjendum og ákveðst hann 200 kr. Það er vítavert að undirdómarinn hefir haft mál þetta undir dómi í nærfelt 5 mánuði. Því dæmist rjett vera: Áfrýjendurnir Gunnar Ólafsson é Co. eiga að vera sýknir af kröfum stefnda Árna Sigfús- sonar í þessu máli. Málskostnaður í hjeraði fellur niður en máls- kostnað í hæstarjetti greiði stefndi áfrýjendum. með 200 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn Árni Sigfússon kaupmaður í: Garðhúsum hjer í Eyjum eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað gegn stefndu Gunnari Ólafssyni og Jóhanni Þ. Jósefssyni, sem eigendum firmans Gunnar Ólafsson á Co. hjer til greiðsla um- boðslauna kr. 2617,74 ásamt 69/, ársvöxtum frá 1. janúar 1920 til greiðsludags, fyrir að hafa selt fisk haustið 1919 fyrir kr. 180887,50, auk málskostnaðar. Stefndur hefir haldið því fram að honum sje ólöglega stefnt fyrir sáttanefnd og rjett, þar sem að eins hann sje nefndur með nafni sem eigandi stefnds firma Gunnar Ólafsson £ Co., og þess vegna krefst hann að málinu sje vísað frá dómi. En þar sem þeim Gunnari Ólafssyni og Jóhanni Þ. Jótefs- syni er stefnt Í bæði skiftin, sem eigendum tjeðs firma og engiun 551 hefir haldið því fram að aðrir sje eigendur að því, þá virðist stefnan og sáttakæran lögleg, og málinu verður því ekki vísað. frá af þeim ástæðum. Það verður því að líta á málið, eins og það liggur fyrir. Málavextir eru þannig: Haustið 1919 em þeir stefnandi, stefndur og fleiri Vest- mannaeyingar, sem selja vildu fisk, staddir í Reykjavík og gaf þá stefndur, H/f Bjarmi og Eyþór Þórarinsson, stefnanda umboð til að selja fyrir sig fisk fyrir ákveðið verð og með ákveðnum skilmálum fyrir ákveðið tímatakmark, að því er stefndan snertir. Þessi sala fór ekki fram þegar í stað, en af skjölum máls- ins má það ráða, að hún hefir farið fram nokkru síðar sama ár og þá með fullu samþykki stefnds og annara, er hlut áttu að. máli. Raunar með nokkuð öðrum skilyrðum, en tekið var fram í hinum upprunalegu umboðum. Stefnandi heldur því fram, að hann eigi full venjuleg um- boðslaun, sem hann reiknar sjor 2 af hundraði fyrir þessa sölu sína og krefst að sjer verði dæmd hin umstefnda upphæð. Stefndur heldur því hinsvegar fram, að hjer hafi ekki verið: um nein umboðslaun að ræða, heldur um sameiginlega sölu í þágu allra blutaðeigenda, þar á meðal stefnanda sjálfs og að hann því eigi engin umboðslaun fyrir sölu þessa. Það er nú upplýst í málinu, að stefnandi hefir selt fisk fyrir stefndan einmitt fyrir þá upphæð, er málsskjölin ræða um, eða kr. 130887,50 og reiknað sjer fyrir það 29/, í ómakslaun. Eftir þeim skjölum og skilríkjum, sem liggja fyrir í málinu, verður það að álítast sannað að stefnandinn hafi orðið að bera ýmsan kostnað af sölu þessari og umsvif við hana vegna stefnds,. án þess þó að hægt sje að telja það venjuleg umboðsstörf. Eftir þeim upplýsingum, sem fyrirliggja Í málinu, og samkvæmt þessu. verður rjetturinn að líta svo á, að hann hafi heimild til að ákveða. ómakslaunin og virðast þau hæfilega ákveðin kr. 1000,00. Eftir. atvikum virðist málskostnaður eiga að falla niður. 552 Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 36/1923. Tómas Jónsson og Ólafur Ólafsson gegn Pjetri M. Bjarnarson. Dómur hæstarjettar. Áfrýjendur, Tómas Jónsson og Ólafur Ólafsson, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef þeir vilja af nýju fá mál sitt tekið fyr- ir í hæstarjetti. Mánudaginn 5. nóv. 1923. Nr. 27/1923. Valdstjórnin (L. Fjeldsted) Begn William Browning (Guðm. Ólafsson), útaf broti á 2. gr. 1. nr. 5/1920 um bann gegn botn- vörpuveiðum. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyjakaup- staðar 24. apríl 1922: Anklagede William Browning, Förer af britisk Damtrawler G. Y. 928 „Sethon“ bör yde en Böde i Landhelgissjóður Íslands Kroner 2500,00 og Sagsomkostninger 100 Kroner. Dommen at fuldbyrde i Henhold til Loven. Dómur hæstarjettar. Með úrskurði hæstarjettar 18. maí þ. á. var lagt fyrir rannsóknardómarann að útvega fyrir rjetti 5ð3 skýrslur um nokkur atriði í máli þessu. Hafa þær skýrslur verið fengnar og lagðar fram í hæstarjetti. Með eigin játningu kærða í lögreglurjetti Vest- mannaeyjakaupstaðar 24. april 1922 og skýrslu skip- stjórans á eftirlitsskipinu Íslands Falk, dagsettri sama dag, er það sannað að kærði hafi að morgni þess 24. apríl 1922 legið fyrir akkeri á skipalegunni í Vestmannaeyjum, með skipi sínu, botnvörpuskipinu „Sethone, G. Y. 928, með botnvörpu að nokkru leyti utanborðs, og er þeirri sönnun eigi hnekt með yfir- lýsingum þeim, er kærði og tveir skipverjar hans hafa gefið fyrir notarius í Englandi, eftir að hinn áfrýjaði dómur var kveðinn upp, og lagðar hafa verið fram í hæstarjetti. Það er ennfremur sannað, með skýrslum, sem komnar eru fram í málinu eftir að hinn áfrýjaði dómur var kveðinn upp, að veður og sjór hafi eigi verið svo mikið, daginn sem skipið kom á skipaleguna í Vestmannaeyjum, að eigi hafi af þeim sökum verið fært að búlka veiðarfærin áð- ur en skipið kom í landhelgi. Kærði hefir því gjörst brotlegur gegn 2. gr. laga um bann gegn botnvörpu- veiðum nr. 5, 18. maí 1920, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega metin samkvæmt 3. gr. laganna 2000 kr. sekt er renni í Landhelgissjóð Ís- lands. Svo ber kærða og að greiða allan af málinu leiddan og löglega leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti 60 kr. til hvors. Það er aðfinsluvert að óhæfilega langur dráttur hefir orðið á áfrýjun málsins, þar sem lögreglurjettar- dómurinn er kveðinn upp 24. apríl 1922 en áfrýj- unarstefna eigi gefin út fyr en 29. janúar 1923 og birt 21. mars s. á. að ritlauna, staðfestingargjalds og stimilgjalds er ranglega krafist og að málskostn- 27 554 aður er Í lögreglurjettardómnum tiltekinn með ák veð- inni upphæð. Því dæmist rjett vera: Kærði, William Browning, greiði 2000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands. Svo greiði hann og allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málaflutn- ingsmannanna Lárusar Fjeldsted og Guðmundar Ólafssonar, 60 krónur til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Ved egen Bekendelse er det tilstrækkelig bevist at William Browning, Förer af britisk Trawler G. Y. 928 „Sethon“, Dags Morgen har befundet sig paa Reden her med Fangstredskaberne i Uorden og maa derfor anses at næynte Förer med dette git Forhold har overtraadt Bestemmelserne i Lov af 18. Mai 1990, Nr. 5, $ 2 og bör derfor efter samme Lovs 3. $ straffes med en Böde til Landhelgissjóður Íslands, som efter Omstændig- hederne fastsættes til 2500 Kroner, samt Sagens Omkostninger med 100 Kroner. 555 Miðvikudaginn "7. nóv. 1923. Nr. 44/1923. Einar Arnórsson (sjálfur) gegn fjármálaráðherra í. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson). Spurning um rjett fjárveitingarvaldsins 1922 til að lækka laun áfrýjanda fyrir starf hans í hinni dansk- íslensku ráðgjafarnefnd. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 24. mars 1923: Stefndur fjármálaráðherra Íslands Magnús Jónsson f. h. ríkissjóðs á að vera sýkn af kröfum stefnandans, prófessors Einar Arnórs- sonar, Í máli þessu. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir ekki sannað gegn mótmælum stefnda, að svo hafi umsamist með forsætisráðherra annarsvegar og áfrýjanda og samnefndarmönnum hans hinsvegar, að hver nefndarmannanna skyldi hafa 2000 króna árslaun fyrir nefndarstarfið út kjörtímabilið, og það verður ekki álitið að í athöfn- um fjárveitingarvaldsins fram að árinu 1922, sem lýst er í hinum áfrýjaða dómi, felist samþykki eða loforð um greiðslu 2000 króna árslauna út kjör- tímabilið. Að svo vöxnu máli og með því að 8. gr. til- skipunar 28. maí 1919 mælir svo fyrir að laun sam- bandsnefndarmannanna — en áfrýjandi og sam- nefndarmenn hans voru kjörnir í nefndina af Alþingi 23. september 1919 — skuli ákveðin af fjárveitingar- valdinu, sem, eins og kunnugt er, ákveður tekjur og gjöld, og þá sjerstaklega Óólögmælt gjöld, svo 37* 556 sem laun nefndarmanna eru, að eins fyrir hvert fjár- hagstímabil, þá þykir bresta heimild að lögum ti} þess að skylda ríkissjóð til að greiða áfrýjanda hærri árslaun fyrir árið 1923 en tiltekin eru af fjárveit- ingarvaldinu fyrir það ár, enda sjest ekki, að ríkig- stjórnin hafi leitað fjárlagaheimildar fyrir launa- upphæð nefndarmannanna fyr en á Alþingi 1929, er fjárlagafrumvarpið fyrir 1923 var samþykt á. Það verður því.að staðfesta hjeraðsdóminn og þá jafnframt skylda áfrýjanda til að greiða stefnda máls- kostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal óraskað, Áfrýjandi, Einar prófessor Arnórsson, greiði fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs 150 kr. í máig- kostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er upplýst í máli þessu og in confesso, að stefnandinn, prófessor Einar Arnórsson hjer í bænum, hafi haft sæti í „Hinni dansk-fslensku ráðgjafarnefnd“ frá 3ðl. desbr. 1918, sem stofnuð var samkvæmt 16. gr. dansk-íslenskra sambandslaga frá 30. nóvir, s. á. og að hann ásamt hinum öðrum nefndarmönnum hati haft að launum hvert árið 1919, 1920, 1921 og 1922, 2000 krónur auk ferðakostnaðar. Voru meðlimir íslenska hluta ráðgjafarnefndir- innar í fyrstu skipaðir af forsætisráðherra, en svo 23. september 1919 kosnir í hana af sameinuðu Alþingi. Árslaun nefndarmanna hjer voru í fyrstu ákveðin þannig af þáverandi forsætisráðherra, og 17. janúar 1920, er af honum gefin út svolátandi útgjaldaskipun til ríkisfjehirðis: „Hjermeð er lagt fyrir yður, herra rikisfjehirðir, gð greiða þeim Jóhannesi Jóhannessyni, bæjarfógeta, Einari 557 Arnórssyni prófessor og Bjarna Jónssyni docent, er kosnir voru til að skipa hinn íslenska hluta hinnar dansk-íslensku ráðgjafarnefndar til 30. nóvbr. 1926, sbr. tilsk, 28. maí 1919, hina árlegu þóknun 2000 krónur til hvers með !/,, fyrir- fram mánaðarlega frá 1. þm. ...... Er því haldið fram af stefnanda og því eigi mótmælt, að Alþingi hafi, þegar er kosning nefndarmanna fór fram, verið kunnugt um þáverandi launakjör nefndarmanna, og af þinginu hvorki þá nje síðar verið gjörðar neinar athugasemdir við greiðslu launanna, eins og þau í upphafi hafi verið ákveðin, eða sett neitt skilyrði þar að lútandi, nje heldur fjárhagsnefndir þingsins fundið að launakjörum þessum eftir að hafa athugað landsreikningana og athugasemdir yfirskoðunarmanna reikninganna, og fjárhaps- nefndirnar ekki einu sinni talið þörf á að leita fjárveitingar á aukafjárlögum fyrir launagreiðslu þessari, sem upprunalega hafi verið miðuð við launakjör dönsku nefndarmannanna og þannig tekið hana sem hverja aðra sjálfsagða og óhjákvæmilega greiðslu, þar til að á Alþingi f. á. að fjárveitingarnefnd neðri deildar hafi lagt til, eða meiri hluti hennar, að fjárhæð sú, er landsstjórnin hafði ákveðið, yrði færð miður, þannig að hver nefndarmanna skyldi í ársþóknun að eins hafa kr. 500,00 og hafi tillaga þessi verið samþykt á þinginu, og nefndarmönnum samkvæmt því tjáð af fjármálaráðherra, að frá síðustu áramótum yrði þeim greidd ársþóknun þessi mánaðarlega að Á Er það álit stefnanda að með þessu hafi verið rofnir samn- ingar um laun þeirra, er gjörðir hafi verið við forsætisráðherra eins og að framan greinir og síðan samþyktir af Alþingi, um að þeir skylda hafa 2000 krónur að árslaunum það tímabil, er þeir voru kosnir fyrir, eða til 80. nóvbr. 1926. Krefst stefnandinn þess fyrir rjettinum, að honum verði með dómi viðurkendur rjettur til þess að fá greiddan úr ríkissjóði Ís- lands sem þóknun fyrir starf sitt í fyrnefndri ráðgjafarnefnd kr. 2000,00 á ári, með '/,, fyrirfram frá 1. jan. 1998 til 30. nóvbr. 1926, svo og að fjármálaráðherra verði fyrir hönd ríkissjóðs dæmd- ur til að greiða honum (stefnanda) málskostnað að skaðlausu eða eftir mati dómarans. Af hálfu verjanda málsins f. h. ríkissjóðs er það eigi viður- kent að af sækjanda hálfu sje færðar sönnur fyrir því í málinu, að stjórnin hafi samið við hann eða hina aðra nefndarmenn um 2000 kr. ársþóknun til loka kjörtímabilsins, enda þótt launa- 558 upphæð þessi hafi verið tiltekin svo í upphafi og síðan greidd án þess að Alþingi gjörði nokkurn fyrirvara um launakjörin, og mótmælir hann að svo hafi verið tilætlast, enda sanni fyr tilvitnað brjef til ríkisfjehirðis eigi þetta, og þó svo mætti skilja útgjalda- skipun brjefs þessa, þá hafi stjórnin eigi haft heimild til þess að semja um þetta á eindæmi sitt, eða án þess að leita sámþykkis þingsins þar að lútandi. Telur verjandi og ólíklegt að þingið hafi ætlast til að fyrgreind laun nefndarmanna hjeldust óbreytt undir öllum kringumstæðum, eða þrátt fyrir breytingu á verðgildi peninga þar til Í lok kjörtímabilsins, og ekki nema sanngjarnt að þóknun þessi breyttist eftir því, og þar sem því eigi hafi verið haldið fram af stefnanda, að Alþingi hafi beinlínis samþykt neitt um það, hversu launin skyldu vera, hljóti það að hafa óbundnar hendur í því efni, að eigi sje útilokað að það lækkaði Janna- upphæðina fyrir hin síðari ár kjörtímabilsins, ef því sýndist svo. Loks heldur verjandi málsins því fram, að þótt sækjandi |{ti svo á, að hjer sje um þegjandi samþykki að ræða, sem skuldbindandi væri ef einstaklingar ættu hlut að máli, þá sje öðru máli að gegna þegar stjórn eða Alþingi eigi hjer annarsvegar hlut að máli, því þá komi til greina sjerreglur löggjafarinnar um það, á hvern hátt þing og stjórn geti skuldbundið ríkið til fjárgreiðslu, sem sja að annaðhvort þurfi að liggja fyrir sjerstök lög, sem með berum orð- um heimili greiðsluna og upphæð hennar, eða þá að heimildin verði að vera fyrir hendi í fjárlögum, en þá gildi hún Vitanlega „að eins fyrir-það fjárhagstímabil, sem þau eru sett. Er það því álit verjanda, að þar sem fyr umgetin þóknnn eigi hafi verið ákveðin með lögum, verði nefndarmenn að hlýta því, sem ákveðið er í hverjum fjárlögum fyrir sig, eða að þeir eigi geti krafist hærri greiðslu, en þar sje ákveðin, en auðvitað neitað að gegna starfinu, ef þeim þyki greiðslan oflág. Af framangreindum ástæðum mótmælir stefndur kröfum sækj- anda um launagreiðsluna, svo og málskostnaðar kröfu hans, og krefst þess, að stefndum verði dæmdur hæfilegur málskostnaður eftir mati rjettarins. Í niðurlagi 16. gr. fyrgreindra sambandslaga, um stofnun og starfsvið ráðgjafarnefndarinnar, er svo fyrirmælt, að konungur eftir tillögum frá stjórn beggja landa setji nánari fyrirmæli nm tilhögun og starfsemi nefndarinnar, og Í 8. gr. tilskipunar þar að lútandi, útg. 28. maí 1919, er ákveðið, að þóknun sambands- nefndarmanna skuli ákveðin af hinu danska og hinu Íslenska fjár- 559 veitingarvaldi hvoru um sig handa sínum nefndarmönnum, og á sama hátt skuli ákveðið um greiðslu annars kostnaðar, sem starf nefndarinnar kunni að hafa í för með sjer. Hvorki í sambandslögunum nje tilskipuninni, er fyr greinir, er fjárveitingarvaldinu, þ. €. konungi og Alþingi, settar meinar skorður fyrir þvi hve há eða lág launaþóknunin til nefndarmanna skuli vera, mjo heldur fyrir þvi, hvort hún skuli ákveðin fyrir lengri eða skemri tíma Í senn, én þar sem fjárveitingarvaldinu einu er falið að taka ákvörðun um veiting og greiðslu þóknunar þessarar, svo og annar8 kostnaðar við störf nefndarinnar, virðist það ótvírætt benda til, að það sje gjört á fjárlögum hverjum eða að eins fyrir það tímabil í hvert sinn, er þau gilda fyrir, og enda þótt Alþingi hafi, er kosning nefndarmanna fór fram á sinum tíma, verið kunnugt um lofaða fjárveiting af hálfu stjórnarinnar til nefndarmanna, sem og liklegt er, og eigi þá haft neitt við launakjör þessi að athuga, og síðar samþykt þau árlega óbein- lHnis, verður eigi þar af ráðið með neinni vissu, hvort ætlast hafi verið til að launin hjeidust þannig óbreytt út kjörtímabil nefndar- manna og með 4. lið C. 10. gr. núgildandi fjárlaga, hvarmeð fjár- veiting samkvæmt tillögum ríkisstjórnarinnar, 12000 krónur, er lækkuð niður í 7500 krónur, sem samðvarar lækkun á launum nefndarmanna eftir því, sem upplýst er í máli þessu, eða 2000 kr. niður í 500 kr. árlega, virðist augljóst vera að fjárveitingarvaldið fyrir sitt leyti eigi hefir viðurkent að það, með því sem á undan er gengið og fyr greinir, hafi samþykt að árslaun til nefndar- manna skyldu vera hin sömu út kjörtímabil þeirra, eða til 80. nóvbr. 1926., “Það væri og tilgangslaust þar sem sjerstök laga- heimild er eigi fyrir hendi og gagnstætt anda og fyrirmælum 81. gr. stjórnarskrárinnar frá 18. maí 1920, að skylda fjármála- ráðherra f. h. ríkissjóð til þess að fullnægja launakröfum stefn- anda, en um persónulega ábyrgð hans eða fyrverandi ríkisstjórnar er eigi að ræða. Ber því að sýkna stefndan af kröfum stefnanda. Málskostn- aður virðist eftir atvikum eiga að falla niður. 560 Miðvikudaginn 28. nóv. 1923. Nr. 39/1923. Hið íslenska steinolíuhlutafjelag (Jón Ásbjörnsson) gegn Olafi Þorsteinssyni (Guðm. Ólafsson), itaf kröfu áfrýjanda um skaðlausa greiðslu flutnings- kostnaðar bifreiðar. É Dómur bæjarþings Reykjavikur 5. apríl 1993: Stefndur, Ólafur Þorsteinsson, greiði stefnandanum, M. Eskildsen f. h. Hins íslenska steinolíufjelags, kr. 44,55 ásamt 5 */s ársvöxt- um frá 10. nóvember 1921 til greiðsludags innan 15 daga frá lög- birting dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Það verður að teljast sannað með vitnafram- burði þeirra manna, sem voru heyrnarvottar að samningi aðilja, að stefndi skyldi, auk flatningg- gjalds undir bifreiðina milli New York og Reykja- víkur, greiða allan áfallandi kostnað, enda tókst áfrýjandi á hendur fyrir bænastað stefnda og í greiða- skyni við hann að útvega honum flutning á bif- reiðinni. Verður stefndi því eigi að eins að greiða áfrýj- anda upphæð þá, sem honum er gert að greiða í hinum áfrýjaða dómi, heldur og þá 100 dollara eða óð0 kr. sem áfrýjandi lagði út fyrir flutning bit- reiðarinnar milli New York og Bayonne og 2 kaup- sýslumenn hjer í bænum, kunnugir þar vestra, hata borið um fyrir rjetti, að færi eigi fram úr því er þar gerist um slíka flutninga milli nefndra staða, sem liggja sinn hvorum megin New York hafnar. Ber 561 stefnda þannig að greiða áfrýjanda umstefndar 594 kr. 55 aura með 50/, ársvöxtum frá 10. nóvem- ber 1921. Svo á stefndi og að greiða áfrýjanda málskostn- að í hjeraði og hæstarjetti, og er sá kostnaður eftir atvikum ákveðinn 300 kr. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Ólafur læknir Þorsteinsson, greiði áfrýjanda, framkvæmdarstjóra M. Eskildsen f. h. Hins íslenska steinolíuhlutafjelags, 594 kr. 55 aura með 59/ ársvöxtum frá 10. nóv. 1921. Svo greiði stefndi áfrýjanda og málskostn- að í hjeraði og fyrir hæstarjetti með 300 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 12. janúar f.á. af M. Eskildsen, forstjóra Hins íslenska steinolíufjelags hjer í bænum, gegn Ólafi Þorsteinssyni, lækni, Skólabrú hjer í bænum, til greiðslu á kr. 594,55 skuld út af flutningi á bifreið, ásamt 59/, ársvöxtum frá sátta- kærudegi 10. nóvember 1921 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu, eftir mati rjettarins. Stefndi hefir prindipaliter krafist sýknunar af öllum kröfum stefnanda í málinu og hæfilegs málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Til vara hefir hann mótmælt hinni umstefndu upphæð sem alt of hárri. Málavextir eru þeir, að sumarið 1920 keypti stefndur fyrir milligöngu firma eins hjer í bænum bifreið frá Ameriku. Vegna óhagstæðra skipaferða frá Ameríku hingað sneri stefndur sjer til stefnanda og bað hann að hlutast til um, að bifreiðin yrði flutt hingað frá New York með fyrsta steinolíuskipi er hingað kæmi 562 frá Ameríku það sumar eftir því sem stefnandi skýrir sjálfur frá. Varð það að samningum milli málspartanna, áð svo skyldi vera, og skyldi stefndur greiða 500 krónur í farmgjald fyrir bifreiðina hingað og eftir því sem stefnandi heldur fram, allan beinan kostnað við flutning bifreiðarinnar. —Stefndur heldur því hins- vegar fram, að firma það í Ameríku, sem seldi bifreiðina hafi átt að annast flutning bifreiðarinnar til skips og hafi það verið stofnanda kunnugt, enda hefir hann ekki mótmælt því. Bifreiðin kom hingað í ágústmánuði 1920 með steinolíuskipinu „Föina“ og hafði stefndur þá þegar greitt farmgjaldið fyrir hana. Fór stefnd- ur þá til stefnanda og spurðist fyrir um aukakostnað út af flutn- ingi bifreiðarinnar, er sjer bæri að greiða og greiddi þá kr. 35,15 í símskeytakostnað er stefnandi hafði lagt út vegna flutningsins og vissi þá ekki betur en að hann væri laus allra mála út af honum, því firmanu, sem bifreiðina seldi, hafði hann greitt 14 dollara „for delevery Charges“. Nokkru síðar að því er sjeð verður, fjekk Hið Íslenska steinolíufjelag reikning frá firmanu Standard Oil Co., sem sent hafði steinoliufarminn með „Föina“ yfir aukakostnað við sendingu hinnar umræddu bifreiðar, að upp- hæð 108,10 dollara, greiddi þann reikning með kr. 594,55 og krafði stefndan um upphæðina, en er hann vildi ekki greiða hana, höfðaði fjelagið mál þetta og gjörði rjettarkröfur þær, er að framan greinir. Þeir 108,10 dollarar, sem stefndur er krafinn um endur- greiðslu á, sundurliðast þannig: 100 dollarar fyrir prammatluta- ing „Lighterage“ og 8,10 dollarar fyrir „Udgifter ved Aflevering“. Það er upplýst í málinu, að „Föina“ tók ekki steinollufarm- inn Í New York heldur í bænum Bayonne og mun bifreiðin hafa verið flutt sjóleiðis frá New York þangað og 100 dollararnir borgun fyrir þann flutning. Þar sem stefnandi hafði tekið að sjer flutning á bifreið stefnds frá New York hingað gegn ákveðnu flutningsgjaldi og ekki látið stefndan vita, að skip það, er hana átti að flytja, færi frá öðrum stað, svo stefndur gæti látið seljanda bifreiðarinnar flytja hana þangað, fær rjetturinn ekki sjeð, að stefndur verði skyldaður til að endurgjalda stefnanda kostnaðinn við flutninginn milli þessara staða og verður því að sýkna stefndan af kröfanni um endurgreiðslu á 100 dollurum af hinni umstefndu upphæð. Þar sem flutningur bifreiðarinnar hinsvegar var framkvæmd“ ur eftir beiðni stefnds og Í greiðaskyni við hann, án þess að 563 stefnandi ætlaði að hagnast á honum eftir því, sem upplýst er í málinu, þykir stefndur eiga að endurgjalda stefnanda þá 8,10 dollara, sem hann hefir lagt út fyrir móttöku og afhendingu bif- reiðarinnar, en það verða kr. 44,55 eftir gengi því, er stefnandi setti á dollar og ekki hefir verið mótmælt, enda hefði þessi kostn- aður vafalaust fallið á, þótt „Föina“ hefði tekið bifreiðina í New York. Eftir þessum úrslitum og öllum málavöxtum þykir rjett að málskostnaður. falli niður. Föstudaginn 30. nóv. 1923. Nr. 28/1923. — H/f. Raflýsing Bolungarvíkur gegn Matth. Sveinssyni og H. Guð- bjartssyni. Dómur hæstarjettar. Með því að endurnýjaður frestur eigi verður veittur í málinu og ágrip dómsgjörða liggur eigi fyrir, verður að vísa máli þessu frá hæstarjetti. Málskostnaðar hefir eigi verið krafist og fellur hann því niður. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Máls- kóstnaður fellur niður. 564 Föstudaginn 'T. desbr. 1923. Nr. 26/1923. Lögreglustjóri Reykjavíkur f.m, ríkissjóðs (Jón, Ásbjörnsosn) gegn Bernhard Petersen (M. Guðmundsson), útaf skatti af atvinnutekjum stefnda. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 39, jan. 1923: Hin framkomnu mótmæli verða tekin til greina og á lögtaksgjörðin ekki fram að ganga. Dómur hæstarjettar. Í skattframtali sínu fyrir árið 1921 taldi stefndi til frádráttar atvinnutekjum sínum meðg| annars sinn hluta af tapi á útgerð m/b >Sjömöenc kr. 15496,15, er stefndi hafði gert út Í fjelagi við tvo nafngreinda menn, en hvorki skattstjóri eða yfirskattanefnd, er stefndi síðar kærði skatt sinn fyrir, tók þennan frádrátt til greina. Mótmalir áfrýjandi því hjer fyrir rjettinum, að stefndi haf árið 1921 tapað nokkru verulegu á útgerð skipsins, og byggir hann þessi mótmæli sín á því, að skipið hafi ekki verið gert út nefnt ár, en gagnvart þesgu hefir því ómótmælt verið haldið fram hjer fyrir rjettinum, að skip þeita, er gert var út frá Noregi til selveiða norður í Íshafi, hafi komið inn til gt- gerðarhafnar þar af veiðum um áramótin 1920 — 1991 hafi það að vísu atvikast svo, að skipið hafi ekki farið út á veiðar aftur, en þar sem það uppruna- lega hafi verið tilætlun eigendanna að halda því úti á veiðum árið 1921, hafi skipshöfnin ekki verið lög- skráð úr skiprúmi fyr en í maí nefnt ár og skip- 565 stjóri og vielstjóri ekki farið af skipinu fyr en seint á árinu; við alt þetta hafi fallið mikil útgjöld á útgerð skipsins svo sem til mannahalds, viðhalds, vátryggingar, vaxta o. Íl, og hefir stefndi lagt fram í málinu vottorð frá hinni íslensku deild >Central- anstalten for Revision og Driftsorganisatione dags. 9. f. m. um að stofnunin hafi sannprófað, að stefndi hafi beðið tap á útgerð skipsins 1921 að minsta kosti kr 11493,94. Þar sem vottorð þetta er gefið af Sjer- fróðum mönnum í þessu efni eftir rannsókn á bók- um útgerðarinnar og fylgiskjölum og forstjóri stofn- unarinnar og skrifstofustjóri hafa staðfest vottorð þetta fyrir rjetti, verður að telja það eftir atvikum nægilega sannað, að tap stefnda á umræddri útgerð nefnt ár hafi numið þessari upphæð, og hefir stefndi þá rjett til þess að nefnd upphæð verði dregin frá atvinnutekjum hans svo sem þær eru ákveðnar af skattstjóra kr. 43879,15 og er hin rijetta upphæð tekna hans þá kr. 32385,21. Í annan stað er ágreiningur milli málsaðila um það, hvort skattstjóri hafi haft heimild til þess að gera stefnda að greiða viðbótar eða aukaskatt sam- kvæmt 44. gr. tekjuskattslaganna vegna þess að hann hafi vanrækt að gefa skattstjóra lögboðna framtalsskýrslu í tæka tíð, en um þetta atriði verð- ur rjetturinn að vera fógetanum sammála að ekki hafi legið fyrir þan skilyrði, er lögin krefjast, til þess að þessi viðurlög yrðu lögð á stefnda. Eftir því sem að framan segir ber stefnda að greiða tekjuskatt af kr. 32350,00, og nemur skattur- inn af. þessari upphæð kr. 2842,00, í eignarskatt á hann að greiða kr. 4,90 eða samtals kr. 2846,90, Upp í þetta hefir hann þegar greitt kr. 2383,45 og á hann þannig ógreiddar kr. 463,45 og ber sam- 566 kvæmt kröfu áfrýjanda að leggja fyrir fógetann að framkvæma lögtak hjá stefnda fyrir þessari upphæð. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyr. ir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður skal úr gildi feldur að því leyti að fógetanum ber að fram- kvæma lögtak hjá stefnda, Bernhard Petersen, fyrir ógreiddum eftirstöðvum af tekju- og eignar- skatti hans 1922, 463 kr. 45 aur. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Við ákvörðun tekju- og eignaskatts árið 1922 gat gjörðar- þoli Bernhard Petersen kaupmaður hjer í bæ ekki talið fram tekjur sínar fyrir þann tíma, sem getur Í lögum nr. 74, 24. júní 1921; vegna þess að bókhald hans var ekki Í nægilegri reglu til að hann gæti gefið ábyggilegt tekjur og eignaframtal. Var hon- um því áætlaður skattur af skattstjóra. 6. júní s.1. hafði gjörðar- þoli komið bókhaldi sínu í lag og sendi þá yfirlit yfir tekjur sínar og eignir til skattstjóra, og með brjefi skattstjóra dags, { júní s. á. er honum tilkynt, að skattur hafi verið reiknaður út að nýju samkvæmt skattframtali hans og beri honum að greiða í tekju- og eignaskatt kr. 5739,40. Er skattur þessi tekjuskattur af kr. 43879,15 -þ 259/, af þeirri upphæð eftir 44. pr, laganna kr. 10969,00 eða alls af kr. 54#48,15, sem verður alls kr, 573900 og eignaskattur af kr. 9998,00 { 25 9/ af þeirri upphæð ötir sömu lagagrein kr. 12485,00, sem verður alls kr. 7.40 í eignaskatt, Gjörðarþoli hefir mótmælt því, að honum beri að greiða meira en kr. 2883,45 í tekju- og eignaskatt, þar sem óheimilt sje að refsa sjer eftir 44. gr. tekjuskattslaganna, úr því hann hafi ekki fengið brjeflega tilkynningu þá, er krafist er Í greininni sem skilyrðis fyrir refsiskatti, og að frá tekjum sínum beri að 567 draga á árinu tap, að upphæð kr. 15496,15, sem hann hafi tapað á útgerð, sem hann hafi rekið á árinu með fullri ábyrgð í fje- lagi við 2 aðra nafngreinda menn. Hann hefir kært yfir skatti sínum til yfirskattanefndar en enga leiðrjettingu fengið. Síðan hefir hann greitt upp Í skattinn kr. 2383,45, og hefir lögreglustjórinn því krafist lögtaks hjá gjörðarþola fyrir afganginum kr. 3855,95 ásamt kostnaði við lög- takið og eftirfarandi uppboð, en framgangi gjörðarinnar er mót- mælt af gjörðarþola. Hvað viðvíkur frádrætti gjörðarþola á tapi því, er hann hafði af útgerð á árinu og skattstjóri og yfirskattanefnd hafa ekki tekið til greina, er það að segja, að fógetarjetturinn verður að telja það eðlilegt og í samræmi við tekjuskattslögin, að mað- ur, sem rekur tvær atvinnugreinir, þar sem önnur hefir tap í för með sjer en hin ágóða á sama ári, megi draga tapið á annari atvinnngreininni frá gréðanum á hínni, er hann gefur upp tekjur sínar til skatts, á sama hátt og honum ber að greiða skatt af tekjum þeim samanlögðum, sem báðar atvinnugreinarnar gefa af sjer, ef vel gengur, enda verður ekki betur sjeð, af eftirriti af brjefi frá fjármálaráðuneytinu til skattstjóra dags. 24. maí f. á., sem lagt hefir verið fram Í málinu, en að bæði þessi stjórnarvöld sjeu þeirrar skoðunar að skattalögin heimili þetta. Því hefir ekki af hálfu gjörðarbeiðanda verið nægilega mót- mælt, að gjörðarþoli hafi á árinu 1921 tapað á útgerð, er hann rak sjálfur (þótt í fjelagi við 2 aðra nafngreinda menn væri) og bar fulla ábyrgð á, kr. 15496,15 og engin grein verið gjörð fyrir því, hvers vegna honum var synjað um frádrátt á tapi þessu frá skattskyldum tekjum hans sama ár. Fógetarjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að Ágreiningurinn í þessu máli um það, hvort gjörðarþoli hafi átt rjett á að draga umrætt tap frá skattskyldum tekjum sínum, heyri undir úrlausn dómstólanna, en sje ekki um mat, sem yfirskatta- nefnd hefir fullnaðarúrskurðarvald um eftir greindum lögum, úr því telja verður in confesso, að tapið sje beðið á árinu 1921. Þar sem fógetarjetturinn ennfremur, eins og að framan greinir, verður að vera gjörðarola samdóma um það, að hann hafi átt rjett á frádrættinum, verður að taka til greina mótmæli hans gegn framgangi gjörðar þessarar, að því er snertir skattauka þann, er af því leiðir að upphæðin er ekki dregin frá skattskyldum tekj- nm hans. 568 Um hitt atriðið, þar sem viðbótarskattur er lagður á pjörðar. þola fyrir að láta hjá líða að gefa upp tekjur sínar, er svipuðu máli að gegna, því þar sem hjer er um refsing að ræða, hlýtur það að heyra undir úrskurðarvald dómstólanna, hvort Etna kvæmdarvaldið (skattanefndin) hafi uppfylt skilyrði þan, sem lög- in krefjast til þess að þessi refsing sje lögð á mann. Eftir fyrnefndri lagagrein er það skilyrði fyrir því að leggja megi viðbótarskatt á mann, að hann hafi vanrækt að gefa lög. boðna framtalsskýrslu og að hann hafi ekki bætt úr þessari van- rækslu innan ó daga frá því er skattanefnd (skattstjóri) sendir honum brýeflega áminningu um það. Á þessari reglu laganna gjörir kgl. tilskipun útgefin 1. apríl f. á. þá breytingu, að því er Reykjavík snertir, að nægilegt sje í Reykjavík að birta þess- konar áskorun í dagblöðunum, en ekki þurfi brjeflega áminningu til hvers einstaks manns. Því hefir verið haldið fram af gjörðar. þola og því ekki verið sjerstaklega mótmælt, að hann hafi enga brjeflega áskorun fengið, on skattstjóri hafi í trausti til þess, að fíamanskráð tilskipun hefði hlotið undirskrift konungs, sett áskor- un í dagblöðin hjer síðustu daga marsmánaðar til manna um að gefa upp tekjur sínar. En þar sem eins og að framan segir reglur 44. gr, sijtq hjer til 1. apríl að minsta kosti, verður slík auglýsing Í mars ekki talin geta hafa haft þær verkanir, sem henni er ætlað að hafa eftir að tilskipunin gekk í gildi. Úrslit máls þessa hjer fyrir fógetarjettinum verða því þau, að mótmæli gjörðarþola gegn framgangi gjörðarinnar verða tekin til greina að öllu leyti. 569 Mánudaginn 10. desbr. 1993. Nr. 25/1923. Andrjes Sveinbjarnarson í. h. eigenda og vátryggjenda m/sk. „Jón Arason“ og farms. (Guðu. Ólafsson) gegn Guðna Árnasyni fí. h. eigenda b/v. „Mary Johnson (Jón Ásbjörnsson), útaf upphæð björgunarlauna. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 94. jan. 1998. Stefndur Andrjes Sveinbjarnarson f. h. vátryggjenda m/sk. „Jón Arason“ og farms þess er í honum var 5. febrúar 1920, greiði stefnandanum, eigendum b/v. „Mary Johnson“ frá Scharborongh 10000 krónur ásamt 6/, ársvöxtum frá 24. mars 1990 til greiðslu- dags og 100 krónur upp Í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, er fall- ast verður á, ber að staðfesta hann. Samkvæmt þessum úrslitum ber áfrýjanda að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti með 300 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur skal vera Óraskaður. Átrýjandi, Andrjes Sveinbjarnarson f. h. eig- enda og vátryggjenda m/s. sJón Arasone og farms, greiði stefnda, Guðna Árnasyni tf. h. eig- enda b/v. „Mary Johnson<, málskostnað fyrir hæstarjetti með 300 krónum. 38 570 Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Miðvikudagskvöldið 4. febrúar 1920 lagðist m/sk. „Jón Ara- son“, sem var eign Bdvalds Sæmundsens á Blönduósi en firmað G. Kr. Guðmundsson 8 Co. hjer í bænum hafði á leigu, af stað frá Bíldudal áleiðis hingað hlaðið 37,980 smálestum af saltfiski eign Kveldúlfsfjelagsins hjer í bænum. Fimtudagsmorguninn 5. s. m. var skipið út af Arnarfirði, og vár þá NÁ stormur og snjóhríð. Kl. 6 árdegis var vindurinn snúinn til SV og treystist skipstjórinn, Andrjes Sveinbjarnarson, þá ekki til að leggja í röstina heldur bjelt inn á Patreksfjörð og lagði skipinu kl. 1!/ um morguninn á Gjögurbót við Örlygshöfn í Pátreksfirði að því er hann heldur fram fyrir bakborðsakkeri og 30 faðma keðju, á þriggja faðma dýpi, 200—300 faðma frá landi, hjer um bil réir miðri víkinni, með stefnið til norðvesturs. Kl. 10'// um morgan- inn sá skipstjóri að hann hafði lagt skipinu á of litlu dýpi og ljet fara að hita upp vjelina til að færa skipið utar en kl. 10!/, stóð það. Var þá sett full ferð á vjelina til að reyna að ná skipinu út, en það tókst ekki því skipið stöð að aftan, eða alt að því til miðskipa eftir því sem stýrimaðurinn hefir. borið: - Var þá fyrst sett varpakkeri fram af skipinu til að reyna að draga skipið út á því, en það drógst inn. „Síðar var sett út stærra varpakkeri til að halda því í horfi, því það hafði snúist eitthvað, er vjelin var sett á stað, og til þess að varna því að skipið færi lengra upp. Eftir framburði stýrimannsins var dýpið mælt um háfjör- una og var þá að því er hann minnti 5 fet við stjórnborðshliðina, en um 2 fet við hina hliðina og þetta vitni hefir borið að skip- inu hafi ekki verið lagt nema 150—-200 faðma frá landi og Ágúst Ólafsson háseti, bar það fram í sjórjetti Barðastrandarsýslu að skipið hafi verið „því sem næst á þurru“ um fjöruna en eftir ; óvjefengdri skýrslu, sem lögð hefir verið fram í málinu, var fjara í Patreksfirði 5. febrúar 1990 kl. 1,27 e. h. og nálægt því stór- streymt, en mismunur á flóði og fjöru er ca. 3 metrar. Inni á Patroksfirði var fremur gott veður framan af deginum 5. febrúar 1920. Þegar „jóni Arasyni“ var lagt um morguninn var dimm- viðri sökum kafaldsjelja, en til lands sást þó í Örlygshöfn, því. 571 sjó.braut.þar, og. ákváðu skipstjórinn. og. stýrimaðurinn fjarlægð skipsins frá landi, með hliðsjón. af „brotinu, enda stóð aldan þar á „land. og..skipstjórinn hefir „vottað *%/, 1920, að brotið hafi á skipinu mestan. tímann, sem það.lá þar, en síðar !!/, 1991 breytt því: vottorði í þá átt, að það hafi að eins. verið. smákvika við skipið um bláfjörana.. Síðari hluta dagsins hvesti af austnorðri með talsverðum snjóþyngslum, og var orðið rokhvast af þeirri átt um kvöldið; en í henni „stendur vindur á land í Örlygshöfn. Í Örlygshöfn er sandbotn og utan vert við lendinguna grjóturðir fram Í sjó, en. um miðja fjöruna er grjót innanvert við lend. inguna. Skipshöfnin á „Jóni Arasyni“ beið nú átekta og bjóst við að skipið mundi fljóta upp undir flóðið, og komast út af eigin rammleik. Var stýrið þó ekki í lagi, því efsta stýrislykkjan hafði brotnað. og, hinar hrokkið upp af, við það að kjölbúturinn undir skrúfuhausnum (kjalarhællinn) hafði brotnað, eftir því sem stýri- maður. og einn. af hásetum. skipsins hafa borið, en snúa mátti skipinu samt sem. áður til beggja hliða, eftir því sem vitni hafa borið í málinu. Innan frá Patreksfirði, sást í kíki hvar „Jón: Arason“ lá flatur fyrir bárunni, með hliðina að landi og brant á skipinu. Fór Ólafar konsúll Jóhannesson þá út.i b/v. „Mary Johnson“ frá Scharborough, sem Já þar á höfninni, ferðbúinn til heimferðar, og fjekk skipstjórann til að fara yfir fjörðinn, til að hjálpa skipinu. Fór „Mary Johnson“ af stað um 2 leytið, og lagðist fyrir akkeri framundan „Jóni Arasyni“, dró upp merkiflögg og bljes í. pípu sína. Var skipshöfnin á „Jóni Arasyni“ þá að reyna að ná skip- inn út, en hætti við þá tilraun, en dró upp Íslenska fánann, Sendi skipstjórinn á „Mary Johnson“ þá bát til hins skipsins, og var einn Íslendingur í þeim bát, sem var háseti á botnvörpungnum, Varð það úr að vír frá vindu „Mary Johnson“ var flattar yfir í „Jón Arason“, festur um mastrið í „Jóni Arasyni“ og strengdur með vindunni á „Mary Johnson“ eftir því sem mátti bjóða henni, en „Jón. Arason“ hreyfðist ekki, breytti að eins lítið stefnu í átt- ina til botnvörpungsins.. Síðar setti „Mary Johnson“ falla ferð áfram með. skrúfunni, og dró jafnframt inn akkerisfesti sína, og losnaði „Jón „Arason“ þá af grunninum, og dró „Mary Johnson“ hann inn á Patreksfjarðerhöfn og var kominn þangað með hann kl. 6!/4 um kvöldið, Eigendur „Mary Johnson“ höfðuðu síðan mál þetta fyrir sjó- 38* et 912 dóminum, með stefnu útgefinni 24. mars 1920 gegn skipstjóranum á „Jóni Arasyni“ Andrjesi Sveinbjarnarsyni, og hafa krafist þess, að hann verði f. h. eigenda og átryggjenda skips þessa, og farms þess, er Í því var 5, febrúar 1920, dæmdur til að greiða sjer 40,000 krónur Í björgunarlaun með 69/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist þess að hann verði sýknaður af framan- greindum kröfum stefnanda gegn því að greiða honum hæfilega þóknun fyrir dráttaraðstoð, þó ekki yfir 4000 krónur, eða til vara eftir mati sjódómsins, og málskostnaðar hjá stefndum, þar sem hann hafi verið reiðubúinn til að greiða hæfilega þóknun. Stefnendar hafa haldið því fram að „Mary Johnson“ hafi bjargað „Jóni Arasyni“ úr yfirvofandi neyð, þar sem skip og farmur, og ef til vill skipshöfnin, mundu hafa farist að kvöldi hins 5. febrúar 1920, þegar rokhvesti á austnorðan, ef ekki hefði verið búið að bjarga skipinu af grunni áður, en skipshöfnin hefði ekki af eigin rammleik getað náð skipinu út á flæðinu um daginn, því þá hefði verið mikið farið að hvessa og vindur og sjór staðið á skipið. Af hálfu stefnds er því hinsvegar haldið fram, að skip- ið hefði hæglega komist af grunninum €r flæddi. Þegar þess hinsvegar er gætt, að „Jóni Arasyni“ var lagt kl. T!/, að morgni, en flæði var kl. 7,07 og að skipið stóð svo, þegar kl. 10'/s, að skipshöfnin náði þvi ekki út, þótt veðrið væri þá miklu betra, og sjógangur minni, en síðar varð um daginn að skipið þurfti að hafa sig út móti vindi og sjó, og að stýrið var bilað, verður sjórjetturinn að telja það hafa verið í svo mikilli hættu statt, að um björgun hafi verið að ræða. Stefnendur halda þvi fram að verðmæti hins bjargaða hafi verið krónur 111465,00. Skipið virt á kr. 79182,00 en farmurinn hæfilega metinn á kr. 850,00 smálestin af fiskinum eða hann all- ur á kr. 82283,00. Stefndur hefir kannast við að „jón Arason“ hafi verið vátryggður fyrir þeirri upphæð, sem stefnandi hefir tilnefnt, sem virðingarverð hans, en að eins talið skipið rúmra 80 þúsund króna virði, er því var bjargað. Fyrir því eru ekki færð önnur rök en þau, að skip af hans gerð hafi verið fallin Í verði um 50 %/, og auk þess hafi viðgerðarkostnaður við hann numið tæpum 1000 krónum. Þegar nú þess er gætt, sem að framan greinir, um hættu þá er skipið „Jón Arason“ og farmurinn í honúm var staddur í, a 573 „Mary Johnson“ var ekki stofnað Í neina hættu með björgnninni, sem var iunfjarða, tók tiltölulega mjög stuttan tíma, og var ekki sjerlega vandasöm, svo og verðmætis hins bjargaða, þykja björg- unarlaunin nægilega hátt sett 10 þúsund krónur með vöxtum, eins og krafist hefir verið, þar eð vaxtahæðinni hefir ekki verið mót- mælt sjerstaklega og ber því að dæma stefndan til að greiða stefndum þá upphæð, og eftir öllum atvikum 100 krónur upp í málskostnað. Miðvikudaginn 12. desbr. 1923. Nr. 29/1923. Jóhann Eyjólfsson (M. Guðmundsson) gegn Hirti A. Fjeldsted (Pjetnr Magnússon), útaf kröfu stefnda um bætur fyrir skemdir á mótor- bát og leigu fyrir hann. Dómur sjórjettar Reykjavikur 20. jan. 1998: Stefndur, Jóhann Eyjólfsson, greiði stefnandanum, Hirti A. Fjeld- sted, kr. 625,00 með 5/, ársvöxtum frá 10. febrúar f. á. til greiðsla- dags og 50 krónur upp í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt flutningi málsins hjer fyrir rjettin- um og eftir atvikum þykir mega ákveða bæturn- ar fyrir skemdir á kjöl hins umrædda mótorbáts 15 krónur og ber því að draga 50 kr. frá dóms- upphæðinni. Að öðru leyti ber samkvæmt kröfu stefnda að staðfesta sjórjettardóminn af ástæðum þeim, sem þar eru tilgreindar. 514 Eftir atvikum þykir rjett, að málskostnaður tyr- ir undirrjetti falli niður, en að áfrýjandi greiði stefnda 100.kr. upp í málskostnað fyrir. hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Jóhann Eyjólfsson, greiði. stefnda Hirti A. Fjeldsted 575 kr. með A 0/, vöxtum frá 10. febr. f. á. til greiðsludags. Málskostnaður fyrir undirrjetti falli niður, en áfrýjandi greiði stefnanda 100 kr. upp í mála- kostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. ' Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 14. desember 1991 leigði stefnandinn í þessu máli, Hjörtur A.. Fjeldsted, hjer í bænum, stefndum Í málinu. Jóhanni Eyjólfssyni frá Brautarholti, m/b. „Málmey“ R.E..182, til vöra- flutninga upp Í Hvalfjörð og átti stefndur að leggja til bátahöfn á bátinn og olíu. Lagði báturinn á stað samdægurs. og lá við Akranes um. nóttina. „Næsta dag „var farið inn á Hvalfjörð „og bátnum lagt um nóttina Í svoneindum Hvammsós með vörum í en bátshöfnin var í landi. Var bátnum lagt svo nærri landi að hann stóð á grunni um fjöruna, kom þá gat á stjórnborðssíða bátsins framan til og kjölurinn skemdist... Hingað kom báturinn aftur 19. desember 1921. Fjekk stefnandi þá „dómkvadda 2 menn til að meta skemdirnar á bátnum og möttu þeir skaðann á 1020 krónur. Höfðaði stefnandi síðan mál þetta gegn steindum fyrir sjórjettinum og hefir krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer matsupphæðina, kr. 1020,00, kostnað við matið,o, fl. kr. 99,50 og leigu fyrir bátinn meðan hann var í ferðinni og þangað til viðgjörðinni var lokið 9. jauúar Í. á. kr. 720,00, sam- tals kr. 1839,50 ásamt 69/, ársvöxtum frá stefnubirtingardegi 10. s. m. til greiðsladags og kr. 211,37 í málskostnað. 515 Stefndur hefir krafist, sýknunar af kröfum „stefnanda í mál- inu og málskostnaður hjá. honum. eftir mati rjettarins. Sýknakröfa „sins Í málina byggir stefndur á því, að! bátur- inn hafi verið í svo slæmu standi, að hann hafi ekki verið leign- fær og: hafi: það: orðið orsökin til bilunarinnar. Það er nú upplýst i málinu, að:bátarinn: var illa útbúinn. Á hann vantaði bæði ljósker og leiðarstein og koplingin í vjelinni bilaði rjett eftir að: lagt var á á-stað hjeðan, en hinsvegar verðar báturinn 'ékki talinn Óleigafær, þótt tillit verði að taka:til: útbún- aðar:hans, er ákveða skal leigu fyrir hann. Það verður nú að telja misráðið, ef ekki óverjandi, að bát- urinnvar hina umræddu nótt látinn vera mannlaus með vörum Í svo nálægt landi í Hvammsós, að: vitanlegt var að hann mundi standa um fjörnna og: verður stefndur, sem hafði bátinn:á leigu og hafði ráðið formann á bátinn, að bæta stefnanda tjón það, er hann beið við það. Það er upplýst Í málinu, að stefndur var hvorki aðvaraður er hinir dómkvöddu menn voru útnefndir nja þegar þeir skoðuðu skemdirnar og framkvæmdu matsgjörðina og er, matið þá ekki bindandi fyrir hann. Það er ennfremur upplýst Í málinu, að stefnandi kom bátn- um ekki í aðgerð fyrri “en 27. desember 1991 og að aðgerðinni var lokið 3. janúar 1922 og að hún kostaði ekki nema 300 krón- “Var 4 þeirri upphæð innifalinn kostnaður við að draga bát- inn á land og :aðgjörðin:á brotinu á stjórnborðshlið bátsins, on þann kostnað höfðu: matsmennirnir metið á samtals 770 krónur. Hinsvegar náði aðgjörð þessi ekki til skemdarinnar á kjölnum, er matsmennirnir höfðu. metið á 250 krónur. Það verður nú að dæma stefndan til að endurgjalda stefn- anda þær 800 krónur, er viðgjörðin á bátnum kostaði hann, Svo og fyrir skemdina á kjölnum, sem þó ekki verður sjeð að. stefn- andi. hafi látið bæta áðar en hann fór að nota „bátinn aftur, og þykir upphæðin til þess hæfilega ákveðin 125 krónur ettir upp- lýsingum þeim, er. liggja fyrir. í málinu. Ennfremur verður að dæma stefndan. til að greiða atefnanda hæfilega leigu fyrir bátinn fyrir þá 6 daga, sem hana var í Hvalfjarðarferðinni og fyrir þá 8 daga, sem. aðgjörðin stóð yfir. Þykir leigan fyrir hina fyr- nefndu daga hæfilega sett 20 krónur á dag en fyrir hina. síðar- nefndu 10 krónur á dag eins og stefnandi áskildi sjer hjá manni þeim, er hann kom bátnum til.aðgjörðar hjá, fyrir hvern þann dag, 516 er aðgerðin drægist fram yfir umsamdan aðgerðartima og verða það þá 200 krónur sem stefndanda bera Í leigu eftir bátinn. Matskostnaðurinn verður að teljast stefndum óviðkomandi úr því að hann var hvorki aðvaraður um að vera við útnefningu matsmannanna nje mat þeirra, enda er sá kostnaður venjulega innifalinn í matsspphæðinni. Af hinu öðru, sem stefnandi telur í stefnunni til matskostnaðar, er kostnaður við sjóferðaprófið, málg- kostnaður og um steinolíu þá, sem krafist er 27 króna fyrir, er ekki sannað í málinu að hún hafi verið notuð í þarfir stefnda. Eftir framansögðu verður stefndur dæmdur til að greiða stefnanda 300 krónur, 125 krónur, 200 krónur eða samtals kr. 625,00 með 5“/, ársvöxtum frá 10. tebrúar f. á. til greiðslu. dags og eftir þeim úrslitum þykir ennfremur rjett að dæma hann til að greiða stefnanda 50 krónur upp Í málskostnað. Mánudaginn 17. desbr. 1923. Nr. 40/1923. Guðbjörg Þórdís Jensdóttir (Björn P. Kalman) gegn Kristjáni Sumarliðasyni. (Enginn). Barnsfaðernismál. Dómur einkalögreglurjettar Ísafjarðarsýslu 90. mai 1922: Svo framarlega sem Kristján Sumarliðason, sjómaður í Bolungavík vinnur eið að því eftir löglegan undir- búning á varnarþingi sinn, að hann hafi ekki átt holdlegt sam- ræði við stúlkuna Guðbjörgu Þórdísi Jensdóttur í Bolungavík á þeim tíma, að hann geti verið faðir að meybarni því, er hún ót 4. mars þ. á. sje hann sýkn saka, en vinni hann eigi eiðinn, ska} hann teljast faðir barnsins. Dóminum að fullnægja innan 8ja sólarhringa frá löglegri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. BT Dómur hæstarjettar. Í barnsfaðernismáli þessu, er áfrýjandi hefir skotið til hæstarjettar að fengnu uppreistarleyfi, gjaf- sókn og skipuðum málflutningsmanni, hefir stefndi eigi mætt fyrir rjettinum, þótt honum hafi verið lög- lega stefnt. Hefir málið því verið rekið samkvæmt 1. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt sam- kvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Að vísu er það ekki tekið fram berum orðum í dómsgerðunum að dómarinn hafi leitað um sættir milli málsaðila og dómarinn hefir heldur eigi leið. beint barnsmóðurinni til að gera ítarlegar rjettar- kröfur, en þar sem ráða má það af prófum málsins, að dómarinn hafi í raun og veru leitað um sættir og prófin eru yfirleitt greinileg, þykir eigi næg ástæða til að ómerkja dóminn. Þar sem fallast má, svo sem framburði áfrýj- anda fyrir lögregurjettinum var háttað, á ákvæði lögreglurjettardómsins um það, að úrslit málsins eigi að vera komin undir synjunareiði hins lýsta barng- föður, ber að staðfesta nefndan dóm, þó með þeirri breytingu samkvæmt 16. gr. laga nr. 46, 97. júní 1921 að tiltaka ber í eiðstaf þeim, er stefnda verð. ur stílaður, það tímabil, er eiðurinn tekur til. Vinni stefndi synjunareiðinn fellur málskostnaður fyrir hæstarjetti niður og greiðast þá ómakslaun hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, er ákveðast 60 kr., úr ríkissjóði, og vottast það að málfærslan af hans hendi hefir verið óaðfinnanleg. Verði stefnda hinsvegar eiðfall, greiði hann áfrýj- anda málskostnað fyrir hæstarjetti eins og málið væri eigi gjafsóknarmál, þar með talin framannefnd mál- flutningslaun hins skipaða talsmanns áfrýjanda, en um 578 málskostnað fyrir lögreglurjettinum ér eigi að ræða með því að hans hefir eigi verið krafist í hjeraði. Ennfremur athugast við meðferð málsins í hjer- aði, að ritlauna og staðfestingargjalds hefir ranglega verið krafist sbr. 3. gr. laga nr. 2/1894 og 9. gr. laga nr. 27/1921. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Kristján Sumarliðason, á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda, Guðbjargar . Þórdísar Jensdóttur, ef hann innan 8 vikna eftir lögbirt- ingu dóms þessa, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu, synjar fyrir það með eiði að hann hafi haft samfarir „við áfrýjanda á tíma- bilinu maí og júni 1921, og á málskostnaður þá að.falla niður, en málflutningskaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, hæstarjettarmála- flutningsmanns Björns P. Kalman, 60. kr., greið- ist þá úr ríkissjóði. Vinni stefndi aftur á móti eigi eiðinn skal hann teljast faðir að barni því, er áfrýjandi ól 4. mars 1922 og. greiða henni allan málskostnað fyrir hæstarjetti eins og „málið, væri eigi. gjaf- sóknarmál, þar með talið málflutningskaup. hins skipaða talsmanns áfrýjanda fyrir hæstarjetti 60 kr., að viðlagðri aðför að lögum. ———— Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 4, márs þ. á: ól stúlkan Guðbjörg: Þórdís Jensdóttir í Bolungavík meybarn,, sem €r enn. óskirt, „og. hefir. hún. lýst. föður 579 að því Kristján Sumarliðason, sjómann:í Bolungavík, Hefir hún fyrir rjettinum gefið þá skýrslu, að hún hafi átt samræði við tjóðan Kristján Sumarliðason“ tvívegis í mafmánuði og síðast 1. júní, alt í. á..cÍssíðasta skiftið sem sja 1. júní f. á., kveðst hún hafa orðið:þess:vör, að hún varð barnshafandi, en álítur þó að samræðið hafi, verið fullkomið einnig í hin tvö skiftin með því að hún. hafi fundið að.Kristján feldi einnig þá sæði. Enn- fremar hefir hún við fyrstu yfirheyrslu gefið þá skýrslu, að hún hafi eigi átt samræði við neinn annan mann en Kristján Sumar- liðason og af því geti enginn annar en hann verið Áaðir.að barn= inu. Þá hefir hún skýrt rjettinum frá, að um jólaleytið í vetar hafi hún átt tal við tjeðan Kristján um faðerni barnsins, er hún þá gekk með, og hafi. hann þá kannast við að hann væri faðir barnsins, ef það fæddist í næstkomandi marsmánnði. Kristján Sumarliðason hefir hinsvegar neitað því, að hann væri faðir að barninu, en hefir þó kannast við að hann hafi átt samræði við stúlku þessa þrívegis, fyrst haustið 1920, svo um Jólin sama ár, og í þriðja skiftið 10. mars fá. Neitar hann áð hann hafi átt samræði við stúlkuna eftir þetta og hann geti því eigi verið faðir barnsins: Hefir. Guðbjörg kannast:við að hafa átt,samræði. við Kristján í tvö. fyrsttöldu..skiftin, en: neitar þvi:að hafa átt samræði „við hann í mars Í. á., eða yfir höfuð á öðrum tíma en hún hefir skýrt frá. SR a "ðÞá“ér það upplýst í málinu að Jón Karl Eyjólfsson bakari i-Bolúngavík“ átti samræði við stúlku þessa fyrst 20; ágúst.f. á, og svo;tvívegis:1 september: Hefir. stálkan kannast við þetta, við aðra yfirheyrslu og þannig leiðrjett. fyrri. framburð sinn Í rjettinum um, það.að hún hefði eigi átt. samræði við neinn annan. “Með framburði hlutaðeigandi ljósmóður er það úpplýst, að stölkubarn það sem Guðbjörg ól 4. mars þ.á., var fullburða 'éða barn éftir 9 mánaða meðgöngutima, eða Í hæstalægi gæti. verið um svo sem vikutíma minni meðgöngutíma' að:ræða. Rjetturinn lítur nú.svo:á, að „eftir, atvikum. eigi úrslit þessa máls að vera komin undir synjunareiði Kristjáns Sumarliðasónar þannig, að svo framarlega sem hann vinnur eið að því eftir lög- legan undirbúning á varnarþingi sínu, að hann hafi eigi átt hold- legt samræði við umrædda stúlku á þeim tíma, að hann geti 'ver- ið faðir að barni því, er hún ól 4. mars þ. á. sje hann sýkn saka, en.vinni: hann agi eiðinn“ skal hann telja föður. að barninu. 580 Miðvikudaginn 19. desbr. 1923. Nr. 46/1922. Hreppsnefnd Innri-Akranes- hrepps (Magnús Guðmundsson) gegn Kristjáni Daníelssyni. (Pjetur Magnússon). -Barnsfaðernismál. Dómur aukarjettar Mýra- og Borgarfjarð- arsýslu 25. okt. 1992: Stefndur á að vera sýkn af kröf- um stefnanda Í þessu máli. Málskostnaður fellur niður. Dómur hæstarjettar. Í barnsfaðernismáli þessu, sem höfðað hefir ver- ið að tilhlutan hreppsnefndarinnar í Innri-Akraneg- hreppi, og hreppsnefndin hefir skotið til hæstarjett- ar að fengnu uppreistarleyfi, gjafsókn og skipuðum málflutningsmanni, sjest eigi að sátt hafi verið reynd milli málsaðila, hreppsnefndarinnar annars vegar og stefnda hins vegar. Auk þess er málið að ýmsu leyti ekki nægilega upplýst, þannig er eigi lagt fram í málinu fæðingar- vottorð barnsins og eigi heldur sátt sú eða samning- ur milli barnsmóðurinnar og stefnda um 50 kr. ár- lega greiðslu til barnsmóðurinnar eða með barninu, er getur um í prófunum. Af þessum ástæðum verður ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa málinu heim til löglegri meðferðar. Ómakslaun hins skipaða talsmanns hreppsnefnd- arinnar, sem rekið hefir málið óaðfinnanlega, ákveðast 581 60 kr. og greiðast úr ríkissjóði, en að öðru leyti þykir rjett að málskostnaður falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til nýrrar og löglegri með- ferðar. Skipuðum talsmanni áfrýjanda, hæstarjettar- málaflutningsmanni Magnúsi Guðmundssyni greið- ist 60 kr. ómakslaun úr ríkissjóði. Að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: 2. ágúst 1918 ól Stefanía Magnúsdóttir í Hausthúsum barn, „og. hefir Innri-Akraneshreppur orðið að taka barnið að sjer og því krafist þess að mál þetta yrði höfðað, til þess að fá stefnda „dæmdan til að greiða meðlag með barninu. Barnsmóðirin hefir í rjettarhaldi 18. janúar 1921 skýrt svo frá, að um veturnætur 1917 hafi hún haft samfarir við stefnda, standandi upp við vegginn Í Íshúsinu, en þegar hún nú í síðustu rjettarhöldum var ítarlega spurð um hvernig þessum samförum þeirra hafi verið varið hefir hún lýst þeim þannig, að óhugsandi wirðist að þær hafi leitt til barnsgetnaðar. Þar sem þessi skýrsla móðurinnar er Í fulla samræmi við lýsinga þá er stefndur hefir gefið á fundi hans og Stefaníu, verð- ur að leggja hana til grundvallar fyrir úrslitum málsins og verð- nr því að sýkna stefnda af kröfum stefnanda í málinu. Málskostnaður falli niður. 582 Miðvikudaginn 19. desbr..1923. Nr. 47/1923. Ingveldur Guðmundsdóttir og börn hennar gegn skiftaráðandanum í Ísafjarðar. kaupstað í. h. dánarbús Gríms Jónssonar og lögráðamanni ó- skilgetinna barna hans. Um gildi erfðaskrár. Úrskurður“ skiftarjettar Ísafjarðarkaup- staðar 8. maí 1923: Framangreind arfleiðsluskrá er gild, þó þannig að með henni er einungis ráðstafað '/, hluta af helm- ingi búsins. Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið rekið samkvæmt 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt. sam- kvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796. Að því athuguðu, að ekki var borin fram fyrir skiftarjettinum nein sjerstök ógildingarástæða gegn erfðaskrá arfleifanda, sem andaðist 29. sept. 1919, heldur henni að eins mótmælt alment, og að hvorki hefir verið aflað nóvaleyfis nje að. öðru leyti farið eftir fyrirmælum 36. gr. hæstarjettarlaganna, þá verð- ur, þar sem stefndu hafa ekki mætt í málinu, að telja mótmæli áfrýjeudanna hjer í rjetti um að erfða- skráin brjóti bág við N. L. 5—2— 12, ofseint fram- komin. Hefir erfðaskránni þannig ekki verið löglega mót-. mælt og verður því að staðfesta skiftarjettarúrskurðinn.. Málskostnaður hjer í rjetti verður ekki dæmdur, þar eð stefndu, eins og áður segir, mættu ekki við. fyrirtekt þess. Því dæmist rjett vera: Skiftarjettarúrskurðinum. skal. vera óraskað, Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Forsendur: hins: áfrýjaða úrskurður hljóða svo: Á skiftafundi í búinu 5. þ. m. var lögð fram. arfleiðslaskrá eða gjafabrjef frá cand: theol. Grími sál. Jónssyni nndirskrifað af honum 12. september 1917 og viðurkent s. d. í viðurvist notarius publitus, en notarialvottalaust. Með brjefi þessu gefur arfleiðandi börnum sínum og Kristín ar Eiríksdóttur, þeim Grími, Hildi og Kristínu */, -- einn fjórða — hluta af skuldlansum eignum sínum eftir sínn dag. Arfleiðsluskrá þessari hefir verið mótmælt sem ólöglegri af umboðsmanni. ekkjunnar, frú Ingveldar Guðmundsdóttur og syni þeirra Sigurði Grímssyni stad. jar. En hinsvegar hefir umboðsmaður Kristínar Eiriksdóttur og barna hennar krafist að arfleiðsluskráin verði úrskurðað gild; auk þess heldur umboðs- maðurinn því fram að með ákvæði brjefsins: „/, — einum fjórða — hluta af skuldlausum. eignum búsins. eftir „mig látinn“, hafi arf- leiðandi ráðstafað !/, hluta alls búsins eins og það liggi fyrir skuldlaust, Hann „krefst því að:-arfleiðslaskráin verði úrskurðuð á þeim grundvelli. Þá, hefir og einn erfingjanna Jón. kaupmaður Grímsson gert þá kröfu að arfleiðsluskráin verði úrskurðuð gild, þó þannig að börnum Kristínar Eiríksdóttur verði einungis úrskurðaður !/, hluti af helmingi búsins. - Ennfremur hefir. greindar erfingi upplýst í skiftarjettinum, að árið 1920 hafi orðið samkomulag milli hans og hæstarjettarmálaflutningsmanns Guðm. Ólafssonar fyrir. hönd ekkjunnar og alsystkina hans um það, að þó að ef til vill gera mætti erfðaskrá þessa ógilda, skyldi hún tekin gild að öllu leyti og:að hann samkvæmt því.hafi haft á hendi fyrir búið töluverðar útborganir til nefndrar Kristínar Eiríksdóttur upp í arfahluta barna hennar, eins og kvittanir þær er fylgi með skjölum bús- ins sýni. Þessi upplýsing til skiftarjettarins hefir“ eigi á neinn hátt verið vefengd, þar sem það hvorki hefir verið vefengt að um- getið samkomulag hafi átt sjer stað nje heldur það, að Guðm. 584 Ólafsson hafi Í raun og veru haft umboð til þess að samþykkja arfleiðslaskrána. Það verður því að að lita svo á að þetta sje viðurkent í málinu, enda sýna búskjölin að Jón Grímsson hefir haft á hendi fyrir búsins hönd útborganir þær ér að ofan get- ur um. Það ber því samkvæmt framangreindu að úrskurða arf- leiðsluskrána gilda. Að því er þar næst snertir þá spurningu, hvort ákvæði arf. leiðslaskrárinnar: „'/4 bluta .- - eftir minn dag“ eigi við alt búið eða einungis helming þess, þó er þess að gæta að í raun og veru er hjer að. ræða um fjelagsbú Gríms sál. Jónssonar og ekkju hans, frú Ingveldar Guðmundsdóttur, og með því að arf- leiðandi ráðstafar hjer búinu eftir sinn dag, brast hann að minsta kosti heimild til þess að ráðstafa nema sinum helmingi af búina án samþykkis konu sinnar og með því að samþykkis hennar hefir eigi verið leitað, Htur rjetturinn svo á, að arfleiðandi hafi í hæsta- lagi getað ráðstafað helmingi búsins og að þar af leiðandi sje hjer einungis að ræða um '/, hluta af helmingi búsins. Miðvikudaginn 19. desbr. 1923. Nr. 48/1923. Þorvaldur Pálsson gegn Jóni Ásbjörnssyni f. h. „Norden“. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Þorvaldur Pálsson, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. — Svo greiði hann og stefnda, Jóni Ásbjörns- syni f. h. „Norden<, sem látið hefir mæta í málinu, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. 585 Miðvikudaginn 19. desbr. 1993. Nr. 49/1993. Margrjet Árnason Begn skiftaráðanda Árnessýslu o 1. Dómur hæstarjettar Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Margrjet Árnason, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 19. desbr. 1998. Nr. 51/1928. Steindór Einarsson gegn Árna Árnasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Steindór Einarsson, sem eigi mætir j málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 586 Miðvikudaginn 19. desbr. 1923. Andreas Godtfredsen Nr. 55/1923. gegn bæjarfógeta Siglufjarðarkaup- staðar í. h. ríkissjóðs. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi, Andreas Godtfredsen, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Efnisskrá. Ragnhildur Pjetursdóttir gegn Stefáni Thorarensen. Meiðandi og móðgandi atferli . a . Ragnhildur Sigurðardóttir gegn Beisðivans Filippus. dóttur, útaf niðurrifi reykháfs . í Geo. Copland £ Co. gegn Pjetri glsiagöli h. eigenda m/sk. Anne Kirstine, útaf biðdagabótum . Guðmundur Danielsson gegn hreppsnefnd Stafholts- tungnahrepps. Útsvarsmál . á Eigendur og vátryggjendur m/sk. ÍBrouniag ai gegn Sigurði Sigurðssyni f. h. bæjarstjórnar Ísa- fjarðar, útgerðar mk. Ísleifur og m/k. Kveldúlfur og gagnsök. Björgunarlaun . Jón Jónsson gegn Kolbeini Bænin Eiki mál a Valdstjörnin jögar Btsíni íárstfónöft, Brot á bifreiðalögunum . Þorleifur Jónsson gegn it Þörsteðninyni, útaf upphæð stundavinnukaups Tanke Hjemgaard gegn Halldóri Fðarröl, ot statt- ur stefnufrestur. Ómerkingardómur Ágúst Jónsson gegn Helgu Jónasdóttur. Rifting kaupa á bifreið . Ólafur Thors f. h. h/f. Kveldúlfs gegn fjármála- ráðherra f; h, ríkissjóðs, útaf stimpilgjaldi O. Ellingsen gegn lögreglustjóra Reykjavíkur f. h. ríkissjóðs, útaf tek) juskatti. Frávísunardómur Geo. Copland gegn Haraldi Böðvarssyni f. h. firmans Haraldur Böðvarsson á Co., útaf rifting fiskkaupa Eigandi Valdaráss gegn eigendum a Landamerkjamál. Eigandi Orrahóls gegn siganda nuna: Úti. vistardómur K Rjettvísin gegn Mgnisi V Veturliða sinni, Þjófn- aður . ; én í a Dómur Bls. 10/, 393 to, 397 21, 400 'S/, 406 "409 1, 415 #/, 420 2/, 425 5, 428 |, 430 %, 433 “/, 486 1/, 439 28, 444 B/, 448 "|, 448 1 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 21. 28. 29. 30. 3l. 32. 33. Valdstjórnin gegn Magnúsi Þorsteinssyni. Brot á samþykt nr. 124/1918. á Hjálmar Guðjónsson gegn Pjetri Glsðmuðdisgní o. fl útaf forkaupsrjetti að húsi og skaðabótum Sigurður Sigurðsson f. h. Porter Brothers gegn Jóni S. Evald 3 Rjettvísin gegn A. p. Chr. Herskiiið. Elna af broti á 18. kap. hegningarlaganna 5 am" Ea Rjettvísin gega Jakobi Sigurðssyni. Sýknun af broti á 18. kap. hegningarlaganna Landsbanki Íslands gegn Guðm. Kr. Guðmandseyri útaf greiðslu tryggingarfjár Árni Böðvarsson gegn Sigfúsi Vormssyni og Búæbirni Bjarnasyni. Útivistardómur Tómas Jónsson og Ólafur Ólafsson gegn Pjótri M. Bjarnarson. Útivistardómur Valdstjórnin gegn Herluf Clausen. Ólögleg ákuðs setning vörumerkis . Íslandsbanki gegn Pjetri Mini t h. c. Ole. sen A/S. Greiðsluskylda í dönskum krónum . Hans Magnús Torfason gegn Páli Stefánssyni. Meiðyrðamál í Gunnar E. Benediktsson gegn gin Þórarins. syni og Karli Einarssyni, bfg. Víxilmál. Ómerk- ingarðómur Valdstjórnin gegn William Bronadiilga krk Rjettvísin gegn Guðm. Þorsteinssyni. Brot gegn 186, 253, 270. og 263. yr. hegningarlaganna Fjármálaráðherra Í. h. Vífilsstaðabúsins gegn hrepps- nefnd Garðahrepps. Útsvarsmál . . . Eigendur Búðar í Eyrarhreppi g2gn gruni Hnífs- dals neðri og Oddi Gíslasyni, Skifting lands . á Geir Slgndhrai £ h bt Hákon gegn Sigurjóni Pjeturssyni f. h. h/f. Stefnir . Eigendur Sólheimatungu m. m. gegn slakur Dómur Ris. *|, 452 M/, 454 M, 460 'S/, 463 !S/, 465 20, 468 s/, 479 20), 479 ls 473 Ms 476 Ss 480 Ss 484 /, 487 Sl, 488 20/, 494 Ss 497 B(g "509 le 506 Svignaskarðs m. m. Landamerkjamál . . Gestur Guðmundssson gegn Ólafi Blöndal t. h. Tang Riis verslun í Skógarnesi. Vöruverð BL 36. 91. 38. 39. 40. 4l. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. ól. ö2. 1ll Dómur Bis. Stefán an gegn Júlíusi Björnssyni. Víxil- mál En Rjettvísin gegn Hfarinu Norðkvist Ínu. Ofbeldis. verk a #2 Hálfdán Hálfdánsson gegn , Oddi Hidlaaysi, Rjettar. neitun Hans Magnús ot gegn Þórhalli Efnin syni. Meiðyrðamál - Sveinn Árnason gegn Guðmundi Hatlisggi, Meið. yrðamál. H/f. Kári gegn Stefáni Th. Tn útaf kaapum á bleytusnjó og um aðild á Lögreglustjóri Reykjavíkur f. h. tíkinsjöða gegn M. Th. S. Blöndahl. Skattamál . sr Valdstjórnin gegn Guðfinni SR Babú vanskil a sg Lögreglustjóri Eyiljndkiur Í. ER gegn R. P. Levi. Skattamál Jón Sigurðsson og Þórður Hlaða: Bógni Ólafi B. Björnssyni og Níelsi Kristmannssyni. Skaða- bætur vegna áreksturs vjelbáta Gunnar Ólafsson á Co. gegn Árna Sigfússyni, útaf kröfu til umboðslauna Tómas Jónsson og Ólafar Öh Bögi Pjetri M. Bjarnarson. Útiristardómur Valdstjórnin gegn William Browning. Brot. á lög- um um botnvörpuveiðar . i Einar Arnórsson gegn járn álariðhorra, Í. h. milda sjóðs. Útaf þóknun fyrir störf í hinni dansk- íslensku ráðgjafarnefnd Ba 5 Hið ísl. steinolíuhlutafjelag gegn Ólafi Þorsteins- syni, útaf flutningsgjaldi fyrir bifreið . H/f. Raflýsing Bolungarvíkur gegn Matth. Stef syni og H. Guðbjartssyni. Frávísunardómur Lögreglustjóri Reykjavíkur f. h. ríkissjóðs gegn Bernhard Petersen. Skattamál - Andrjes Sveinbjarnarson vegna m/sk. Tók Áragón gegn Guðna Árnasyni vegna SR tt Johnson. Björgunarlaun Su - 2 0 A 2 20 0 Sl 10 Sl So 2, So Sl10 "0 #1 Sa "a la ö21 ö24 527 530 öð4 531 540 544 548 552 560 563 564 ö69 IV 54. 5ð. 56. 58. 59. 60. 6l. Dómur Jóhann Eyjólfsson gegn Hirti A. Fjeldsted. Skaða- bótamál . - Guðbjörg Þörðis Jeugdðttir Rexn Kristján lungu liðasyni. Barnsfaðernismál . 5 Hreppsnefnd Tanri- -Akraneshrepps gi Kristjáni Sumarliðasyni. Barnsfaðernismál . 2. Ingveldur Guðmundsdóttir og börn hennar gegn skiftaráðandanum Í Ísafjarðarkaupstað f. h. dánar- bús Gríms Jónssonar og lögráðamanni óskilgetinna barna hans. Um gildi erfðaskrár Þorvaldur Pálsson gegn Jóni Álið t. h. Norden. Útivistardómur Margrjet Árnason gegn skiftaráðandanum ið Árina- sýslu o. fl. Útivistardómur . Steindór Einarsson gegn Árna Á ij rtfvinku dómur Andreas Godtfraðson áð bæjarfógeta Siglafjarðar- kaupstaðar t. h. ríkissjóðs. Útivistardómur . Sg MT Eg Bls. 573 576 580 - ö82 - ö84 585 „ 585 ö86 Ræstarjettardómar Útgefandi: Þæstarjettarritari. D. árgangur. 1924. Föstudaginn 11. jan. 1994. Nr. 50/1923. Sveinn Jón Einarsson (Björn P. Kalman) segn Þórarni Brandssyni og gagnsök. (Jón Ásbjörnsson). Skaðabætur vegna meiðsla manns, er bifreið aðal- áfrýjanda ók á. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. janúar 1993: Stefndur, Sveinn Jón Einarsson, greiði stefnandanum, Þórarni Brandssyni, 6000 krónur ásamt 59/, ársvöxtum frá 94. mal 1999 til greiðsludags og 80 krónur í málskostnað. Auk þess greiði stefndur dómgjöld í máli þessa eins og það hefði ekki verið sótt með gjafsókn. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hendi beggja aðila, af aðaláfrýjanda samkvæmt áfrýjunarleyfi, dags. 21. ágúst f. á., og af gagnáfrýj- anda samkvæmt áfrýjunarleyfi, dags. 17. desember Í. á., og að fengnu gjafvarnar- og gjafsóknarleyfi og skipuðum málflutningsmanni. Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. 39* 588 Eftir þessum úrslitum verður aðaláfrýjandi að greiða kaup hins skipaða málflutningsmanns gagn- áfrýjanda fyrir hæstarjetti, er ákveðst 100 kr. Að öðru leyti falli málskostnaður fyrir hæsta- rjetti niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Aðal. áfrýjandi, Sveinn Jón Einarsson, greiði málflutn- ingskaup hins skipaða málflutningsmanns gagn- áfrýjanda fyrir hæstarjetti, Jóns hæstarjettar- málaflutningsmanns Ásbjörnssonar, 100 kr. Að öðru leyti fellur málskostnaður fyrir hæstarjetti niður. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Föstadaginn 26. nóv. 1920 var Guðjón nokkur Jónsson, bif- reiðarstjóri, þá til heimilis í Grjótagötu nr. 10 bjer í bænum, að aka fiski fyrir h./fj. Defensor hjer í bænum frá fiskihúsum fje- lagsins fyrir innan bæinn niður á hafnarbakka á vöruflutninga- bifreiðinni R.E. 199, sem þá var eign stefnds Í þessu máli, Sveins Jóns Einarssonar á Meistaravöllum hjer í bænum. Um T-laytið um kvöldið ók bifreiðin niður Bankastræti og rakst þá á stefnand- ann í þessu máli, Þórarinn Brandsson, skósmið, 6ð ára að aldri, sem alla æfi hefir verið daufdumbar. Ætlaði hann af gangstjett- inni neðst við Bankastræti að norðan suður yfir götuna á hornið hjá húsinu nr. 2 við Lækjargötu, en varð fyrir aurvarinu á fram- hjóli bifreiðarinnar hægra megin og síðar framhorninu á dekk- inu, kendi til mikils sársauka á vinstri mjöðminni, hálfsvimaði og fjell á hægri hliðina. Hann var fluttur á sjúkrahús og kom það þá í ljós við læknisskoðun á honum, að lærleggshálsinn var brotinn. Gegn bifreiðarstjóranum var höfðað mál af valdstjórnar- 589 innar hálfu fyrir brot á ákvæðum laga nr. 88 frá 14. nóvember 1917 um notkun bifreiða og með dómi hæstarjettar í því, upp- kveðnum 14. október 1921, var bifreiðarstjórinn dæmdur í 200 króna sekt og málskostnað fyrir brot á 8. gr. 36. gr., 6. gr., 8. gr. og 9. gr. laganna. Hinsvegar var skaðabótakrafa frá Þórarni Brands- syni á hendur bifreiðarstjóranum og eigenda bifreiðarinnar ekki tekin til greina í því máli af því, að ekki þótti mega draga refsimálið þar til hægt væri að gjöra út um skaðabótakröfuna. Þórarinn Brandsson lá á Landakotsspitala frá 26. nóvember 1920 til 15. febrúar 1921 og nam kostnaðurinn við þá legu auk læknishjálpar 388 krónum. Hefir hann að fenginni gjafsókn og eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað mál þetta gegn fyrver- andi eiganda bifreiðarinnar R.E. nr. 199, Sveini Jóni Einarssyni með stefnu útgefinni 21. júní 1922 og krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer 10000 krónar eða aðra hæfilega upphæð eftir mati rjettarins, sem skaðabætur fyrir hjúkrun og læknishjálp, atvinnumissi og skerðingu starfskrafta, sem leiddi af meiðsli því, er hann hlaut af árekstri bifreiðarinnar 26. nóvember 1920, auk 50/, ársvaxta af ofangreindri upphæð frá sáttakæru- degi 24. mai Í. á. til greiðsladags, og málskostnað eftir mati rjettarins eins og málið væri ekki gjafsóknarmál. Stefnandi hefir lagt fram í málinu eftirrit af vottorði Matthí- asar læknis Einarssonar hjer Í bænum dags. 7. október 1991 þess efnis að læknirinn hafi skoðað stefnanda greindan dag. Sje vinstri fóturinn ca. 1 þumlung styttri en hinn, svo að hann gangi tölu- vert haltur, máttminni sje hann líka en þó geti hann gengið staf- laust. En það sem bagi hann mest sje það að hreifanleiki í mjaðmarliðnum sje næstum enginn og gjöri það honum „næsta ómögulegt“ að stunda iðn sína. Læknirinn gjörir ráð fyrir, að þetta ástand batni eitthvað, en ekki verði það neitt verulegt.. Stefnandi hefir ennfremur lagt fram vottorð dagsett 19. septem- ber 1922 undirritað af kaupmönnunum Jóni Brynjólfssyni og Stefáni Gunnarssyni hjer í bænum svohljóðandi: „Þrátt fyrir ítrekaðar til- raunir hefir það sýnt sig, að Þórarni Brandssyni er ómögulegt að sitja nema fáar mínútur Í senn, síðan hann varð fyrir því áfalli, að bifreið keyrði á hann árið 1920. Þetta vottum við ettir marg- ar tilraunir og reynslu.“ Þessu vottorði hefir ekki verið mótmælt af stefndum. Stefnandi heldur því ennfremur fram, að hann sje og ófær til að stunda aðra atvinnu en skósmíði síðan slysið bar að hönd- 590 um, hann kunni ekki aðra iðn og sje orðinn of gamall til að nema aðra og svo sje hann ófær til allrar áreynslu vegna meiðslisins. Stefndur hefir gjört þá aðalkröfu í málinu að hann verði sýknaður af skaðabóta- og málskostnaðarkröfum stefnanda í því Tíl vara hefir hann krafist að hann verði að eins dæmdur til að greiða sjúkrakostnað stefnanda og til Þrautavara, að krafan verði færð niður í 3000 krónur. Svo hefir stefndar krafist málskostnaðar hjá stefnanda hvernig sem málið fer. Sýknukröfa sina byggir stefndur á því, að bifreiðarstjórinn er ók bifreiðinni R.E. nr. 199 þegar slysið varð, hafi ekki verið í þjónusta sinni og tekið bifreiðina Í fullkomnu heimildarleysi Þessu til sönnunar hefir stefndi leitt sem vitni annan bifreiðar. stjóra, sem var Í þjónustu bans þegar slysið vildi til en var far- inn úr henni þegar hann mætti Í málinu sem vitni. Hefir vitni þetta borið, að stefndur hafi sagt sjer um eða fyrir miðjan nóvem- bermánuð 1920, að Guðjón Jónsson væri farinn úr þjónustu sinni og vissi vitnið ekki til að Guðjón hefði fengið vöraflutningabif- reið stefnda að láni nema einu sinni eftir það og var það ekki í það skifti, sem slysið vildi til. Það er viðurkent í málinu að stefndur átti tvær bifreiðar er slysið vildi til, fólksflutningabifreið og vöruflatningabifreið. þótt hann seldi vöruflutningabifreiðina eftir það, og var Guðjón Jónsson þá enn skráður bifreiðarstjóri á henni í bifreiðaskrá Reykjavíkur, svo stefndur hefir að minsta kosti ekki verið bú- inn að tilkynna annan bifreiðarstjóra á henni til skrárinnar, er slysið vildi til. Nefndur Guðjón Jónsson hefir verið leiddur Sæti vitni í málinu og borið það, og sá framburður tekinn jafngildur og eiðfestur væri, að hann hafi ekið bifreiðinni, er siysið vildi ti) með fallu samþykki stefnda, er tekið hafi við borguninni Eyrin aksturinn og síðan borgað vitninu. Í 15. gr. laga nr. 88 frá 14. nóvember 1917 er svo ákveðið sem aðalregla, að eigandi bifreiðar beri ábyrgð á henni og sje skaðabótaskyldar samkvæmt 1ð. gr. Hitt er undantekningar. ákvæði, að sje bifreiðin notuð af öðrum manni í heimildarleysi eigandans, þá færist skaðabótaskylda hans yfir á notandann og þykir því sönnunarbyrðin um heimildarleysi bifreiðarstjórans í 2 þessa tilfelli eiga“ að hvíla á steindum og þar sem hann hefir 591 ekki fært sönnur á það atriði, verður sýknukrafa hans eigi tekin til greina af þeirri ástæðu. Þá hefir stefndur viljað byggja sýknukröfu sína á því, að að stefnandi hafi átt all-mikla sök á slysinu sjálfur. Í þessu máli era engar sönnur á það færðar, að stefnandi hafi orðið valdur að slysinu af ásettu ráði eða gjört sig sekan Í vítaverðri óvar- kárni er það vildi til og í dóminum í lögreglumálinu út af því, sem lagður hafa verið fram Í þessu máli, er ekki á það minst. Verður þessi sýknuástæða stefnds því heldur ekki tekin til greina. Varakröfu sína um að verða að eins dæmdur til að greiða stefnanda sjúkrakostnað hans, byggir stefnandi á því, að stefndur muni geta orðið frískur aftur og stundað iðn sína, en það þykir nægilega sannað með vottorðum þeim, sem að framan ern nefnd, að svo muni ekki verða og verður varakrafan því ekki tekin til greina. Að áliti rjettarins verður að dæma stefndan eftir ákvæði 15. gr. þráttnefndra bifreiðarlaga til að greiða stefnanda hæfilegar bætur fyrir hjúkrun og læknishjálp, atvinnamissi og skerðingu starfskrafta, er hann beið við slysið, og kemur þá til álita hve há sú upphæð á að vera til að vera nægileg. Í því efni er það eitt upplýst Í málinu að stefnandi er dauf- dumbur, var 65 ára, er slysið vildi til og hefir áður stundað skóaraiðu og verður að teljast ófær til þess nú. Hinsvegar er ekkert upplýst um það, hve mikið hann vann sjer inn áður en slysið vildi til, og ekki annað en staðhæfing stefnanda fyrir því, að hann sje nú af völdum slyssins ófær til allrar annarar atvinnu og hið framlagða læknisvottorð kemur að nokkru leyti í bág við það. Það liggur nú í augum uppi að meiðsl það, er stefnandi fjekk, hefir rýrt starfskrafta hans að miklum mun, sjer- staklega þar sem hann er nú ekki lengur fær um að stunda iðn þá, er hann hafði numið og stundað. Hinsvegar verður að taka tillit til þess, að stefnandi var orðinn háaldraður maður, er hann varð fyrir slysinu og að starfskraftar hans hafa því verið farnir að rýrna og áttu fyrir sjer að rýrna enn meira af elli. Að þessu öllu athuguðu þykir mega meta þá skerðingu starfskrafta stefn- anda, sem leiddi af slyginu, að meðaltali 600 krónur á ári af þeim, er hann kann að eiga ólifað og bætarnar fyrir hana því eiga að miða við þá upphæð, er stefnandi hefði orðið að greiða fyrir lífrenta sömu upphæðar, á þeim tíma er slysið vildi til, en 599 sú upphæð nemur um 5500 krónum. Hjúkrun og læknishjálp þyk- ir hæfilega ákveðin eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja, 500 krónur, þannig að öll skaðabótaupphæðin verði 6000 krónur. Þessa upphæð her að áliti rjettarins að dæma stefndan til að greiða stefnanda með vöxtam, eins og krafist er og málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 80 krónur og greiði stefndur auk þess rjettargjöld í málinu eins og það hefði ekki verið gjafsóknarnál af hálfu stefnanda. Þar sem málið er sótt með gjafsókn, vottast, að sókn þess hefir verið vitalans. Föstudaginn 11. jan. 1924. Nr. 41/1928. Guðmundur Jónsson (Björn P. Kalman) gegn Guðrúnu Jónsdóttur (Pjetur Magnússon). Dómur hæstarjettar. Máli þessu, er dæmt var í merkjadómi Reykja- víkurkaupstaðar 5. febrúar f. á., hefir verið áfrýjað samkvæmt áfrýjunarleyfi, dags. 5. maí f. á, en áfrýjunarstefna er ekki tekin út fyr en meira en 4 vikum síðar eða þ. 4. júni f. á. Samkvæmt 28, gr. hæstarjettarlaganna fjell áfrýjunarleyfið úr gildi, er 4 vikur voru liðnar frá dagsetningu þess, án þess áfrýjunarstefna væri tekin út. Að þessum tíma liðn- um brast þvi heimild til að áfrýja málinu og verð- ur sökum þessa galla ex officio að vísa þvi frá rjettinum. 593 Málskostnaðar hefir ekki verið krafist og fellur hann því niður. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. —Máls- kostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Mánudaginn 21. jan. 1924. Nr. 38/1923. Gunnlaugur Stefánsson (Björn P. Kalman) gegn Guðm. Kr. Guðmundssyni (Pjetar Magnússon). Spurning um hvort stefndi hefði keypt eða að eins tekið til umboðssölu 2 botnvörpur af áfrýjanda. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 18. april 1922: Stefndur, Guðm. Kr. Guðmundsson, á að vera sýkn af kröfum stefnanda Gunnlaugs Stefánssonar Í þessu máli. Stefnandi greiði stefndum 100 kr. í málskostnað. Dóminum ber að fullnægja áður en liðnir eru 3 sólarhringar frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast verður á það, að áfrýjandi þessa máls, sem uppreistarleyfis hefir verið aflað í 17. april f. á., hafi ekki gegn neitun stefnda fært nokkrar sönnur á það, að stefndi hafi keypt botn- vörpur þær, er ræðir um Í hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta dóminn. 594 Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og er hann ákveðinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað, Áfryj. andi, Gunnlaugur Stefánsson, greiði Sstefnda, Guðm. Kr. Guðmundssyni, 150 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Gunnlaugur Stefánsson kaupmaðar í Hafnarfirði hefir með stefnu, útgefinni 7. nóv. f. á, höfðað mál þetta fyrir gestarjetti Reykjavíkurkaupstaðar, gegn Guðmundi Kr. Guðmundssyni skipa- miðlara hjer í bænum, og krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer 1600 kr. skuld með 69/, vöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu. Stefndur hefir krafist algerðrar sýknunar Í málinu og máls-: kostnaðar eftir mati rjettarins. —Enufremur hefir hann krafist að stefnandi verði dæmur í sekt fyrir óþarfa þrætu og fyrir óvið- eigandi ummæli Í sóknarskjölum málsins, en ekki þykir hæg ástæða til að taka þessar sektakröfur til greina. Hin umstefnda skuld er þannig til orðin að sögn stefnanda, að hann hafi í mai 1921, selt stefndum 2 botnvörpur fyrir 800 kr. hvora og skyldu þær greiðast við móttöku, en úr því hafi samt eigi orðið. Stefndur þverneitar aftur á móti, að hann hafi keypt botnvörpur þessar, en kveðst hafa tekið þær af stefnanda í nm- boðssölu og virðast þær vera óseldar í vörslum stefnds. Stofn. andi hefir reynt að sanna með vitnaleiðslum, að sala hafi fyrið fram, en honum hefir ekki tekist það, heldur hefir þvert á móti komið fram í vitnaleiðslunum ýmislegt sem fremur ósannar en sannar skýrslu stefnanda. Þannig hefir stefnandi haldið því fram, að nafngreindur maður í Hafnarfirði hafi tekið við botnvörpam þessam fyrir hönd stefnds, en með vi!naleiðslunum virðist það 595 fyllilega upplýst, að stefnandi hefir sjálfur sent vörpurnar til stefnds og greitt flutningsgjald fyrir þær til Reykjavíkur. Samkvæmt þessu getur það ekki talist sannað gegn mót- mælum stefnds, að hann hafi keypt umræddar vörpur og ber því að sýkna stefndan, en dæma stefnanda til að greiða honum málg- kostnað, sem þykir hæfilega ákveðinn 100 kr. Mánudaginn 28. jan. 1924. Nr. 37/1993. Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson) gegn Íslandsbanka (Lárus Fjeldsted). Útaf afgjaldi í ríkissjóð af aukaseðlum bankans. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. jan. 1998: Stefnd, stjórn Íslandsbanka í. h. bankans, greiði stefnandanum, fjármálaráðherra Íslands f.h. ríkissjóðs, kr. 1474,37 með 6 %/, árs- vöxtum frá 1. október 1919 og kr. 1493,70 ásamt 6?/, ársvöxtum frá 1. nóvember s. á. hvorutveggja til greiðsludags, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum, en að öðru leyti sje stefnd sýkn að kröfum stefnanda í málinu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Eins og tekið er fram í forsendum hins áfrýjaða dóms, er málið risið af því, að áfrýjandi hefir skilið lög þau, er heimild veittu til aukningar á seðla- útgáfu bankans, og vitnað er til í hinum áfrýjaða dómi, á þá leið, að málmforði sá, er bankinn trygði með aukaseðla þá, er hann gaf út, skyldi að minsta 596 kosti að $/4 vera í tryggingum þeim, sem tald- ar eru í a- og b-liðum 5. gr. 1. nr. 66, 10. nóv. 1905; en stefndi hefir hins vegar skilið umrædd lög á þá leið, að skilyrðum þeim, er þau setja um trygg- ingu aukaseðlanna, væri fullnægt ef þeir væru trygð- ir með einhverju því, er talið væri til málmforða í 5. gr. laga nr. 66, 10. nóv. 1905, og þyrfti sú trygg- ing eigi að skiftast eftir ákveðnum hlutföllum milli einstakra tegunda málmforðans. Í 5. gr. laga nr. 11, %. júní 1902, um heimild til að stofna hlutafjelagsbanka á Íslandi, er ákveðið hvað til málmforða bankans skuli teljast, og í niður- lagi greinarinnar er mælt svo fyrir, að þeir hlutar málmforðans, sem taldir eru undir tölulið c. og d. í greininni, megi ekki fara fram úr !/, alls málmforð- ans. Í 6. gr. nefndra laga er m. a. mælt svo fyrir, að sá hluti málmforðans, sem er fyrir hendi í bankan- um í löglegri gjaldgengri mynt, skuli jafnan nema minst 1/, hluta af seðlaupphæð þeirri, sem úti er. Með lögum nr. 65, 10. nóv. 1905, voru gerðar ýmsar breytingar á nefndum lögum, nr. 11, 7. júní 1902, m. a. var lágmark málmforðans fært niður úr !/g í 3/4 af seðla- upphæð þeirri, sem úti er í hvert skifti, og auk þess var með 3. gr. 1. nr. 65, 10. nóv. 1905, gerð sú breyting á 6. gr.1. nr.11, 7. júní 1902, að af málm- forða bankans skyldi ávalt vera fyrir hendi í bank- anum sjálfum og útibúum hans hjer á landi, svo mikið, að það svari að minsta kosti til % hluta seðlafúlgu þeirrar, sem úti er í hvert skilti, enda sje það gjaldgeng mynt. Það verður nú að líta svo á, að umrætt ákvæði 3. gr. laga nr. 65, 10. nóv. 1905, hafi felt úr gildi áðurnefnt niðurlags- ákvæði 5. gr. l. nr. 11, 7. júni 1902, með því að skipulag það, er 3. gr. laga nr. 65, 10. nóv. 1905 597 kemur á hlutfallið milli ýmsra tegunda málmforða bankans, eigi verður samrýmt niðurlagsákvæði 5. gr. 1. nr. 11. 7. júní 1902, og það að síðastnefnt ákvæði alt að einu hefir verið tekið óbreytt upp í 5. gr. 1. nr. 66, 10. nóv. 1905, getur eigi hafa haldið þvi í gildi, þar sem þau lög að eins áttu að vera ný út- gáfa á 1. nr. i1., 7. júní 1902, með áorðnum breyt- ingum. Þegar því lagaboð þau, er heimild veittu til aukningar á seðlaútgáfu bankans, áskilja, að auka- seðlarnir sjeu trygðir með málmforða samkvæmt 5. gr. 1. nr. 66, 10, nóv. 1905, þá brestur heimild til að krefjast annars af bankanum en að hann tryggi aukaseðla þessa með einhverjum þeim tryggingum, sem taldar verða til málmforðans samkvæmt nefndri lagagrein, án þess að krafist verði ákveðinna hlut- falla milli einstakra tegunda þeirra trygginga. Það verður því af framangreindum ástæðum að staðfesta hinn áfrýjaða dóm, og ber, eftir þessum úrslitum, að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst kr. 500.00. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, greiði stefnda, Íslandsbanka, málskostnað fyrir hæstarjeiti kr. 500.00. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með lögum nr. 59/1914, mr. 11/1915, pr. 17/1915, nr. 1/1916, nr. 10/1917, mr. 81/1917, nr. 38/1918, nr. 57/1919, og nr. 24/1920 var stjórninni veitt heimild til þess að leyfa Íslandsbanka að auka 598 seðlaútgáfu sína fram yfir þær 2'/ milljón króna, sem bankan- um var heimilað að gefa út í seðlum Í 4. grein laga nr. 66/1905, ýmist um ákveðna upphæð eða þá stundum eftir því sem við- skiftaþörfin krefði, gegn ákveðnum skilyrðum, sem voru hin sömu í öllum þessum lagaboðum, að svo miklu leyti, sem þan snerta þetta mál, nema í lögunum nr. 24(1920, en um skilninginn á þeim lögum útaf fyrir sig er enginn ágreiningur milli málsaðilja. Stjórn- in veitti svo Íslandsbanka heimild til að auka seðlaútgáfuna um ákveðna upphæð í einu, en tók ávalt jafnframt fram, að bankan- um bæri að gæta skilyrða þeirra, er af löggjafarvaldsins hálfu hefðu verið sett fyrir því, að slíka heimild mætti veita. Skilyrði þan, er hjer skifta máli, hljóða svo Í framangreind- um lögum: 1. „að minsta kosti helmingur íorðans til tryggingar seðla- upphæð þeirri, sem úti er í hvert skifti og fer fram úr 91(, miljón króna, sjö málmforði, samkvæmt 5. gr. nefndra laga 10. nóvember 1905“, og 2. „bankinn við lok hvers mánaðar greiði vexti 20/, á ári, af upphæð þeirri, sem úti er í mánaðarlok, og fer fram úr 2!/, miljón króna og málmforðinn nægir ekki til“. Íslandsbanki notfærði sjer heimildina til seðlaútgáfuaukning- arinnar öll árin 1915—1920 og greiddi Í ríkissjóð upphæðir þær fyrir hvern mánuð, sem eftir skilningi bankastjórnarinnar á skil- yrðunum fyrir seðlaaukningunni, átti að greiða og voru þær upp- hæðir að sjálfsögðu einnig færðar bankanum til útgjalda í reikn- ingum hans. Leið svo og beið þar til að yfirskoðunarmenn lands- reikninganna einhverntíma á árinu 1920 gjörðu þá athugasemd við 2. gr. 17. — Tekjur af Íslandsbanka — í landsreikningnum fyrir árið 1918, að gjald af ótrygðum aukaseðlum, sem bankinn hafði í umferð í desembermánuði það ár, væri vantalið hjá bank- anum. Útaf af þessari athugasemd yfirskoðunarmanna landsreikn- inganna sneri þáverandi fjármálaráðherra sjer til stjórnar Íslands- banka og kom þá í ljós, að hún hafði annan skilning á skilyrð- unum fyrir seðlaaukningunni að því er snerti tryggingu auka- seðla þeirra, er afgjaldsfríir máttu vera, en látin var uppi Í athugasemd yfirskoðunarmanna landsreikninganna. Var síðan eftir að árangurslaus sáttaumleitan hafði farið fram, mál þetta höfðað yrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni. ð. október 1921 af fjár- nálaráðherra f. h. ríkissjóðs gegn stjórn Íslandsbanka og þess írafist að hún f. h. bankans yrði dæmd til að greiða sem van- 599 goldið afgjald af aukinni seðlaútgáfa á árunum 1915—1990 inelusive kr. 76386,16 ásamt 69/, ársvöxtum af hverjum hluta þessarar upphæðar frá því hann fjell í gjalddaga til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stjórn Íslandsbanka hefir samþykt að greiða kr. 1474,37 með 69/, ársvöxtum frá 1. október 1919 og kr. 1493,70 með sömu vöxtum frá 1. nóvember 1919, hvorutveggja til greiðsludags, sakir þess, að gullforði bankans hafi í lok mánaðanna september og október 1919 verið oftalinn um eina miljón króna í reikningum bankans. Að öðru leyti hefir hún krafist sýknunar af kröfam stefnanda Í málinu og málskostnaðar hjá honum. Ágreiningurinn í málinu milli málspartanna er sá, að stefn- andi heldur því fram, að ?%, hlutar málmforða þessa, sem var til tryggingar aukaseðlum þeim, sem afgjaldsfríir áttu að vera, hafi átt að vera gullforði, en stefndur heldur því hinsvegar fram, og hefir farið eftir því í átreikningum sínum, að nægilegt hafi verið að tryggingin væri málmforði eins og hann er ákveðinn í 5. gr. laga nr. 66/1905. Auk þess heldur stefndur því fram, að skiln- ingur sinn á ágreiningsatriðinu sje viðurkendur og samþyktur af hlutaðeigandi stjórnarvöldum og geti stofnandi því nú eigi gengið frá þeim skilningi, enda þótt dómstólarnir kynnu að fallast á, að hinn skilningurinn væri rjettari. Á þessa skoðun verður rjetturinn að fallast. Stjórn Íslandsbanka hefir aldrei dregið dul á skilning sinn á tryggingarákvæðinu og það er in confesso Í málinu að öðrum skilningi á því hafi ekki verið hreyft við hana fyrri en fjármála- ráðherra átti tal við hana um málið, eftir að athugasemdir yfir- skoðenda landsreikninganna við landsreikninginn fyrir árið 1918 voru komnar fjármálaráðuneytinu í hendur, einhverntíma á ár- inu 1920. Eftir 15. gr. reglugjörðar fyrir Íslandsbanka, staðfestrar 25. nóvember 1903 (Stjtíð. s. á. A, nr. 48), kýs Alþingi 8 af 7 mönnum Í fulltrúaráð bankans og ráðherra Íslands (forsætisráð- herrann) er sjálfkjörinn formaður í því. Fulltrúaráðið hefir eftir 19. gr. á hendi hina æðstu forstöðu bankans og allra mála hans. Það getur eftir 20. gr. ályktað að fela einstökum fulltrúum sjer- stakar tegundir af störfum sínum til framkvæmda og að annar“ endurskoðanir Í skrifstofum bankans og ber því rjettar og þ væntanlega einnig skylda til þess að sjá um, að bankanum sje hverjum tíma stjórnað eftir ákvæðunum um stjórn hans og a 600 hann fullnægi skilyrðum þeim, sem sett eru fyrir seðlaútgáfurjetti hans. Auk þess er í 22. gr. reglugjörðarinnar svo ákveðið, að formaður bankaráðsins hafi rjett til þess, hvenær sem hann vilji, að heimta sýnt og sannað, að málmforði bankans sje í hinu lög- ákveðna hluttfalli við seðla þá sem í veltu eru, og geti hvenær sem vera skal látið sýna sjer bækur bankans og skjöl. Ennfremur er svo ákveðið í 38. gr. reglugjörðarinnar að annar af endar- skoðendum bankans skuli vera stjórnskipaður og að endurskoðend- ur skali rannsaka reikninga bankans og bera þá saman við hæk- ur hans. Það verður því ekki betur sjeð en að stjórn og þingi sje tryggður aðgangur og vald til þess að gæta riettar og hagsmuna ríkissjóðs gagnvart bankastjórninni, enda rita báðir endurskoðunar- mennirnir vottorð á ársreikninga bankans og bankaráðið með for- sætisráðherra í broddi fylkingar kvitta bankastjórnina með áritun sinni á ársreikninga bankans fyrir reikningsskilunum öll þessi um- ræddu ár. Við þetta bætist að trúnaðarmenn Alþingis, endurskoða ár- lega í landsreikningnum tekjur þær, sem ríkissjóður hefir af Ís- landsbanka og hafa að því er árin 1915 til 1917 snertir, okkert fundið athugavert við skilning bankastjórnarinnar á tryggingar- skilyrðinu, fjárhagsnefndir þingsins síðan yfirfarið gjörðir þeirra og Alþingi loks í heild sinni samþykt greiðslurnar frá bankan- um með samþykt sinni á lögunum um samþykt á landsreikning- unum fyrir umrædd ár (lög nr. ö1/1917 og nr. 25/(1919), alt án nokkurs fyrirvara um það, að skilningur bankastjórnarinnar á tryggingarskilyrðunum fyrir aukaseðlunum væri ekki rjettur. Að öllu þess athuguðu þykir rjettinum, þótt ekki kunni að liggja fyrir bein yfirlýsing af hálfu hlutaðeigandi stjórnarvalda um það, að skilningur stjórnar Íslandsbanka á þráttnefnda skil- yrði fyrir tryggingu aukaseðlanna sje rjettur, það sem farið hefir fram milli bankastjórnarinnar og stjórnarvaldanna þó nægileg til þess, að vekja þá öruggu von hjá bankastjórninni og traust til þess, að ekki yrði fundið að skilningi hennar og að við hann yrði látið sitja, að ekki sje þegar af þeirri ástæðu gjörleg: að taka kröfur stefnanda gegn henni Í þessu máli til greina, frokar en hún hefir sjálf samþykt og þarf þá ekki að rannsaka frekar hvor skilningur málspartanna á tryggingarákvæðinu sje rjettari. Eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niður. 601 Miðvikudaginn 30. jan. 1924. Nr. 42/1923. — H/f. Geir Thorsteinsson á Co. Begn Guðmundi Sveinssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, H/f. Geir Thorsteinsson á Co., sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 27. febr. 1924. Nr. 22/1928. Hreppsnefnd Miðneshrepps (Guðm. Ólafsson) gegn Bjarna Ólafssyni vegna m/b. „Hrafns Sveinbjarnarsonar“ (Magnús Guðmundsson). Útsvarsmál; spurning um takmörk Faxaflóa að suð- vestan. Úrskurður fógetarjettar Mýra-og Borgar- fjarðarsýslu 19.júni 1922: Lögtaksgjörð sú, er hrepp- stjóri Ytra-Akraneshrepps framkvæmdi 16. í. m. hjá Bjarna kaup- manni Ólafssyni á Akranesi fyrir 150 kr. útsvari til Miðnes- hrepps frá árinu 1921, er hjer með úr gildi feld og hinir lögteknu munir leystir úr löghaldina. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi, hreppsnefnd Miðneshrepps hefir skotið lögtaksmáli þessu til hæstarjettar að fenginni upp- 602 reist, dags. 16. mars f. á., gjafsókn og skipuðum mál- flutningsmanni. Eftir staðháttum og samkvæmt þeim upplýsing- um, er lagðar hafa verið fram hjer í rjettinum, þar á meðal vottorð frá 10 skipstjórum og siglingafróð- um mönnum, verður að telja að Faxaflói takmarkist að suðvestanverðu af Garðskaga, enda er þessi niður- staða í samræmi við það, að lög 12. nóvbr. 1875 um þorskanetalagnir í Faxaflóa, er mæla svo fyrir að hvergi megi leggja þorskanet í Faxaflóa á viss- um tíma árs, hafa ætíð verið skilin þannig, að þáu næðu að eins til svæðisins innan við Garðskaga. Þar sem því Sandgerði verður eigi talið liggja við Faxaflóa, hafði hreppsnefnd Miðneshrepps heimild til þess samkvæmt lögum nr. 50/1919 að leggja auka- útsvar á útgerð stefnda þar árið 1921. Samkvæmt þessu verður að fella hinn áfrýjaða lögtaksúrskurð úr gildi og skylda fógetann til þess að framkvæma hið umbeðna lögtak fyrir útsvarinu 150 kr. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefndi greiði ómakslaun hins skipaða málflutningsmanns hreppsnefndarinnar, sem hefir rekið málið óaðfinnan- lega, og ákveðast þau kr. 100,00. Að öðru leyti þykir rjett að málskostnaður falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður skal úr gildi feldur og ber fógetanum að framkvæma hið umbeðna lögtak. Stefndi, Bjarni Ólafsson, vegna m/b. >Hrafns Sveinbjarnarsonare greiði málflutningskaup hins skipaða talsmanns áfrýjanda, hæstarjettarmála- 603 flutningsmanns Guðmundar Ólafssonar, 100 kr., að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Oddviti Miðneshrepps hefir krafist þess, að lögtak þetta yrði framkvæmt, og telur heimildina fyrir útsvarsálagningunni að finna í lögum nr. 50, 28, nóv. 1919, en þar er svo að orði kveðið: „Ekki er heimilt að leggja aukaútsvar á útvegsmenn úr öðrum hreppi í sama sýslufjelagi, eða við sama fjörð eða flóa, sem út- ræði er Í, ef á þá er lagt útsvar Í sveitarfjelagi þeirra.“ Gjörðarbeiðandi hefir haldið því fram, að lagaákvæði þetta heimilaði útsvarsálagninguna, með því að Faxaflói ætti að eins að teljast innan Garðskaga, og yrði því svæðið milli Garðskaga og Reykjaness ekki talið liggja við Faxaflóa. Gjörðarþoli hefir aftur á móti haldið því fram, að Faxa- flóa beri að telja að Reykjanesi, og lagt fram því til sönnunar vottorð frá Páli skólastjóra Halldórssyni og Hannesi Hafliðasyni er telja skilning hans rjettan á þessu atriði. Bæði eftir lega landsins og gögnum þeim sem fyrir liggja, verður að telja það rjett, að Faxaflói nái alla leið að Reykjanesi og þar sem gjörðarþdli hefir fært sönnur á, sbr. rskj. 16, að hann hafi greitt útsvar fyrir vjelbátinn „Hrafn Sveinbjarnarson“ árin 1920 og 1921 á Akranesi, virðist ekki hafa verið heimilt að leggja útsvar þetta á í Miðneshreppi, og ber því að fella lögtaks- gjörð þá úr gildi, er hreppstjóri Ytri-Akraneshrepps framkvæmdi hjá Bjarna Ólafssyni á Akranesi 16. f. m., og leysa hina lög- teknu muni úr löghaldinu. 604 Föstudaginn 29. febr. 1924. Nr. 56/1923. — Pjetur Magnússon ft. h. P. W. Jacobsen á Sön (Pjetur Magnússon) gegn Árna Jónssyni. „ (Jón Ásbjörnsson). Spurning um skyldu stefnda til að greiða víxil- upphæð í dönskum krónum. Dómur bæjarþings Reykjavikur 26. april 1928: Stefndur, Árni Jónsson, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Pjeturs Magnússonar f. h. firmans P. W. Jacobsen, Í þessu máli en stefnandi f. h. tjeðs umbjóðanda sins að greiða stefndum 100 krónur Í málskostnað innan Íð daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Enda þótt svo verði að líta á, að stefnda hafi samkvæmt samningum hans við áfrýjanda verið skylt að sjá um yfirfærslu á vixilupphæð þeirri, er ræðir um í málinu, þá verður þó að telja að áfrýjandi hafi, með þeirri ráðstöfun á víxilupphæðinni að láta fyrir- varalaust greiða hana inn í reikning sinn í Lands- bankanum, leyst stefnda undan þeirri skyldu og ber því, þegar af þeirri ástæðu, að staðfesta hinn áfrýjaða dóm. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti með 250 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Pjetur Magnússon fyrir hönd P. W. Jacobsen á. Sön, „greiði stefnda Árna 605 Jónssyni málskostnað fyrir hæstarjetti með 250 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað fyrir bæjar þinginu með stefnu útgefinni 18. janúar þ. á. af Pjetri Magnús- syni hrm., Í. h. firmans P. W. Jacobsen á Sön í Kaupmanna- höfn, gegn Árna Jónssyni, timburkaupmanni, Laugaveg 87 hjer í bænum, til greiðslu á dönskum kr. 36138,77 með 60/, ársvöxtum frá 4. september 1920 til greiðsludags, að frádregnum jafnmörg- um Íslenskum krónum með 49/, ársvöxtum af þeim frá sama degi og málskostnaði að skaðlausu eða eftir mati rjettarins, Málavextir eru þeir, að vorið 1920 keypti stefndur timbur- farm af firmanu P. W. Jacobsen á Sön. Fjekk hann síðan leyfi til innflutnings á farminum, og er í beiðni hans um innflatnings- leyfið dags. 27. april 1920 tekið fram að ?%/ hlutar andvirðis farmsins greiðist við undirskrift farmskirteinis í Kaupmannahöfn með peningum, sem Landsbankinn hafi þegar yfirfært, en hluti verði greiddur með ðja mánaða víxli, og er stimpill Landa- bankans á umsókninni, enda var Anuflutningólepti ekki veitt á þeim tímum, nema umsækjandi færði sönnur á, að hann hefði trygt sjer yfirfærslu á andvirði hins innflutta. Hinn 4. júní 1920 fór farmurinn frá Kaupmannahöfn og voru */, hlutar andvirðisins greiddir þar, en fyrir '/, hluta andvirðisins af firmað át ðja mánaða óvistaðan víxil að upphæð kr. 36138,;% er stefndur síðan samþykti. Hinn 14. maí 1920 bafði stefndur símað firmanu að yfirfærsla á víxilupphæðinni væri trygð fyrir milligöngu Lands- bankans. Í brjefi dags. 17. ágúst 1920 tjáði stefndur firmanu, að þrátt fyrir ítrekaða ósk sína sæi Landsbankinn sjer ekki fært að senda víxilupphæðina þá þegar, og færi svo að bankinn mót von sinni gæti ekki yfirfært upphæðina, þegar greiða eigi víxilinn, 4. september, sje ekki annað fyrir hendi en reyna að fá leyfi inn- flutningsnefndarinnar til þess að senda upphæðina í póstávísun. En sendi firmað víxilinn Landsbankanum, skuli stefndur gera sjer alt far um að upphæðin verði sem fyrst yfirfærð. Takist það ekki skuli upphæðin verða greidd iun Í reikning firmans í hvor: um bankanum, er það óski. Með brjefi dags. 5. júlí 1920 sendi firmað Landsbankanum víxilinn og bað bankann að innheimta upphæð hans og „afregne 40* 606 til os paa sædvanlig Maade“ og í brjefi firmans til Landsbankans dags. 25. ágúst 1990 segir svo: „Skulde Valutaforholdene paa Ís- land for Tiden umuliggöre Udbetaling af Belöbene til os, bedes Pengene indsat paa almindelig rentebærende Bankkonto paa vort Navn indtil Udbetaling atter kan finde Sted. Belöbet for den Dem under 5. f.M. til Inkassation hos Herr Árni Jónsson Reykja- vik, sendte Veksel, stor Kr. 361838,77 pr. 4. September bedes lige- ledes indsat paa Kontoen, saafremt det ikke kan lykkes Dom at faa Belöbet afsendt straks“. Loks sendi firmað bankanum sim- skeyti 2. september 1920 svohljóðandi: „Kan Jónssons Veksel- belöb ca. Kr. 360U0, ikke tilsendes os da indsæt paa vor Konto. Brev Gullfoss.“ (Brjefið frá */4 1920). Á gjalddaga víxilsins 4. september 1920 innleysti stefndur hann í Landsbankanum og fjekk hann afhentan með áritaðri skilyrðislausri kvittun. Hinn 14. mai 1921 skrifaði tirmað stefndum og býður hon- nm viðarkaup, og mintist þá ekki einu orði á það, að viðskiftin frá árinu áður sjeu þá ekki fyllilega uppgjörð, en í brjefi dags. 1. april 1922 skýrir firmað stefndum frá því, að það hafi enn ekki fengið víxilupphæðina yfirfærða, og fer þess á leit að hann hlutist til um að upphæð sú, danskar kr. 36138,77, sem hann á sinum tíma hafi innborgað verði yfirfærð Í ávísun á dansk- an banka eða póstávísunum, eða þá að hann sendi firmanu kr. 51626,31 Íslenskar krónur er með gengi því, er þá sja á Ís- lenskri krónu Í Kaupmannahöfn svari til víxilupphæðarinnar. Þessu brjefi svaraði stefndur á þá leið 25. april f.á., að er hann hefði snúið sjer til Landsbankans og fengið það svar að víxilupphæðin hefði eftir ráðstöfun firmans í símskeyti þess frá 2. september 1920 verið sett inn á konto þess í bankanum, og yrði það því að eiga við bankann um málið. Jafnframt tjáði stefndur firmanu að hann hefði ekki vitað betur en að víxil- upphæðin hefði verið yfirfærð skömmu eftir að hann innborgaði hana og styrkst Í þeirri trú við það, að ekkert hefði verið á málið minnst í brjefi firmans til sín dags. 14. mal 1921 og sjer boðin framhaldandi viðskifti við firmað. Stefnandi heldur því nú fram, að stefndur hafi átt að greiða andvirði alls viðarfarmsins í Kaupmannahöfn og að það hafi að eins verið vegna þess, að stefndur hati skýrt firmanu frá því, að Landsbankinn hefði lofað honum að yfirfæra vixilupphæðina, að firmað hafi sent Landsbankanum víxilinn til innheimtu og ráð- 607 stafað upphæð hans á reikning sinn í bankanum í því fulla trausti að drátturinn á yfirfærslunni myndi aldrei verða nema skammur, og að það traust hafi bygst á skýrslum stefnda. Telur stefnandi stefndan því eiga að greiða sjer gengismun þann, sem nú er á danskri og Íslenskri krónu, og bæta sjer vaxta mismun þann er hann hafi orðið að sæta. Það virðist nú auðsætt af brjefi stefnds til firmans P. W. Jacobsen £ Sön frá 17. ágúst 1920 að stefndar hafi þá talið sjor skylt að sjá um yfirfærslu vixilupphæðarinnar. Hinsvegar tekur hann í brjefiun enga ábyrgð á yfirfærslunni, ef firmað sendi Landsbankanum víxilinn til innheimtu, heldur lofar að gjöra sitt til að upphæðin verði yfirfærð sem fyrst, og tekur það fram, að fáist upphæðin ekki yfirfærð, skuli haun greiða upphæðina inn í reikning firmans í hvorum bankanum sem það vilji, en þá auð- vitað á ábyrgð firmans, að því er yfirfærsluna snerti. Rjettur- inn fær nú ekki betur sjeð, en að firmað, með því að senda Lands: bankanum víxilinn til innheimtu með eyðaframsali og ráðstafa upphæðinni eins og það gjörði, í sambandi við skilyrðislausa kvittun bankans á víxlinam og afhendingu hans til stefnds, hafi leyst stefndan frá þessari skyldu, er á honum kann að hafa hvílt til yfirfærslu upphæðarinnar, og að firmað hafi gjört sjálfstæðan samning við Landsbankann um ávöxtun og yfirfærslu upphæðar- innar er stefndur beri ekki ábyrgð á, allra síst þar sem hann var ekkert látinn vita um dráttinn á yfirfærslunni og það, að firmað teldi hann eiga að sjá um yfirfærsluna, í meira en hálft annað ár, frá því að hann innleysti víxilinn. Það verður því að áliti rjettarins að sýkna stefndan af kröf- um stefnanda í málinu og dæma stefnanda til að greiða honum málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 100 krónur. 608 Föstudaginn 29. febr. 1924. Nr. 63/1923. Leifur Sigurðsson gegn Skiftaráðanda Reykjavíkur fí. h. þrotabús Sigurjóns Pjeturssonar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Leifur Sigurðsson, sem ekki mætir í málinu greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. — Svo greiði hann og stefnda, skiftaráðanda Reykjavíkur f. h. þrotabús Sigurjóns Pjeturssonar, er hefir látið mæta í málinu, 50 kr. ómaksbætur að við- lagðri aðför að lögum. Föstudaginn 7. mars 1924. Nr. 61/1923. H. Benediktsson á. Co. (B. Þ. Johnson) gegn uppboðsráðanda og skiftaráðanda Gullbringu- og Kjósarsýslu í. h. þrotabús Matthíasar Þórðarsonar. (Enginn). Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir hvorki mætt nje látið mæta í máli þessu og hefir það því verið rekið skriflega tam- kvæmt 1. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna. 609 Í söluskilmálunum við nauðungaruppboð á versl- unarstaðnum Keflavík, eign þrotabús Matthíasar Þórð- arsonar, er fór fram samkvæmt 87. gr. skiftalaganna, var svo ákveðið, að ásamt verslunarstaðnum yrði selt alt laust og fast >inventarc. Á þriðja og síð- asta uppboðinu í Keflavík 20. okt. f. á. ljet áfrýjandi mæta og lagði fram veðbrjef, er sýndi að honum voru veðsettir ýmsir nánar tilgreindir lausafjármunir, er ætla mátti, að taldar væru með sinventaric í sölu- skilmálunum og mótmælti hann því, að munir þesa- ir yrðu seldir í einu lagi og ásamt fasteigninni, en krafðist sjersölu á þeim. Á uppboðinu var einnig mætt af hálfu kaupmanns Geo. Copland, er átti 2. veðrjett í verslunarstaðnum með sinventarie, og taldi hann munina vera í veði sínu og veðrjett sinn rjetthærri og mótmælti hann því kröfu áfrýjanda. Gekk um þetta samdægurs úrskurður uppboðsrjettar- ins á þá leið, að mótmælum og kröfum áfrýjanda var hrundið og voru síðan hinir veðsettu munir seldir ásamt verslunarstaðnum og varð kaupmaður (Geo. Copland hæstbjóðandi og honum veitt hamarshögg. Áfrýjandi hefir nú skotið tjeðum úrskurði upp- boðsrjettarins til hæstarjettar og krafist þess, að hann verði feldur úr gildi sem og uppboðið á lausafjár- mununum og að hinn stefndi uppboðs- og skifta- ráðandi, er einum hefir verið stefnt til hæstarjettar, verði skyldaður til að láta sjersölu á hinum veð- settu lausafjármunum fara fram. En samkvæmt því, sem sagt hefir verið hjer að framan átti og að stefna Geo. Copland, og með því að honum hefir ekki verið stefnt og hann ekki mætt eða látið mæta hjer fyrir rjettinum þá verður að frávísa málinu ex olficio. 610 Málskostnaður fyrir hæstarjetti á að falla niður með því að stefndi hefir ekki mætt. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Málskostn- aður fellur niður. a Mánudaginn 17. mars 1924. Nr. 52/1924. Aðalpóstmeistari f. h. póststjórnarinnar (Björn P. Kalman) gegn P. A. Ólafssyni. (Enginn). Skiftarjettarúrskurður ómerktur. Úrskurður skiftarjettar Barðastrandarsýglu 13. apríl 1923: Máli þessu vísast frá skiftarrjettinum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu er áfrýjað samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 31. ágúst f. á. með stefnu dags. 21. sept. næst á eftir. Stefndi mætti ekki í málinu, þá er sókn skyldi flutt í því. Hefir það því verið flutt skriflega af hálfu áfrýjanda samkvæmt 38. gr. hæstarjettar- laganna, og ber því að dæma það samkvæmt fram- lögðum skjölum og skilríkjum eftir N. L. 1--4-39 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Fyrirmæli 32. gr. laga nr. 7, 13. apríl 1894 um það, að mál til riftingar samkvæmt 22—31. gr. sömu laga skuli fara sem gestarjettarmál, eru því ekki til fyrirstöðu, að riftingarkrafa megi framkoma fyrir 611 skiftarjett sem mótmæli gegn kröfu, sem lýst er í bú, eins og átti sjer stað í þessu máli, og að skifta- rjettur leggi úrskurð á mótmælin um leið og hann ákveður, hvort krafan skuli koma búi til gjalda eða markar henni sæti í skuldaröðinni. Skiftaráðanda bar því að úrskurða um gildi veðrjettar þess, er í hinum áfrýjaða úrskurði greinir, eins og báðir aðiljar líka óskuðu. Það ber því að ómerkja hinn áfrýjaða úrskurð og skylda skiftaráðandann til þess að leggja úrskurð á umrædda riftingarkröfu að efni til. Samkvæmt þessum úrslítum málsins verður að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, og ákveðst hann 120 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður á að vera ómerkur og ber skiftaráðanda að leggja að efni til úrskurð á hina framkomnu riftingar- kröfu. Stefndi greiði áfrýjanda 120 kr. í málskostn- að að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrfjaða úrskurðar bljóða svo: Með brjefi dags. 31. des. 1921, veðsetur fyrverandi póst- afgreiðslumaður Guðmundur Þorsteinsson verslun P. A. Ólafsson- ar Geirseyri með lista veðrjetti húseign sína á Geirseyri fyrir 5293 króna 05 aura skuld, en nokkru eftir raunverulega dagsetn- inga veðbriefsins 14.—15. mars 1922, var bú veðsala tekið til skiftameðferðar, sem þrotabú. Meðferð búsins verður því að fara fram, samkvæmt fyrirmælum 87. greinar sbr. 90. grein skiftalag- anna sbr. lög 13. april 1894 um gjaldþrotaskifti. Þar sem hjer virðist að ræða um annað og meira, en niðurröðun skulda, þar 612 sem gildi nefnds veðbrjefs hefir verið vjefengt, verður ekki gjeð, að skiftarjetturinn sjö bær um, að leggja úrskurð á málið, sem í eðli sínu sje dómsmál, og beri því að vísa því frá skifta- rjettinum. Mánudaginn 17. mars 1924. Nr. 60/1928. Jóhannes 7. Reykdal (L. Fjeldsted). gegn bæjarstjórn Hafnarfjarðarkaup- staðar. Ómerkingardómur. Landamerkjamál. Dómur merkjadóms Gullbringu- og Kjósar- sýslu 30. sept. 1922: Máli þessu vísast frá landamerkja- dóminum. Af borgun til meðdómenda greiði sækjandi Jóhannes Reykdal 67 kr. ö0 aura, en verjandi Hafnarfjarðarkaupstaðar 67 kr. 50 aura. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Dóminum að fullnægja að því er ídæmdan málskostnað snert- ir innan Sja daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri laga aðför. Dómur hæstarjettar. Hin stefnda bæjarstjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar hefir eigi mætt í hæstarjetti þótt henni hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið rekið sam- kvæmt 1. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkvæmt N.L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Mál þetta var höfðað Í hjeraði samkvæmt 8, gr. landamerkjalaga nr. 41, 28. nóv. 1919, og lauk því svo, að merkjadómurinn, með dómi uppkveðnum 30. sept. 1922, vísaði því frá rjetti sökum þess að ekki hafði verið lagður fram uppdráttur af þrætu- landinu og málið að öðru leyti ljelega upplýst. 613 Ánnar málsaðilinn, eigandi jarðarinnar Setbergs, hefir nú að fenginni uppreist, dags. 29. sept. Í. á., skotið máli þessu til hæstarjettar, og hefir hann kraf- ist þess að dómurinn verði úr gildi feldur, málinu heimvísað og merkjadómurinn skyldaður til þess að leggja efnisdóm á málið. Í landamerkjalögunum er eigi fyrirskipað að gera skuli uppdrátt af þrætulandi, enda væri það oft ónauðsynlegt vegna þess að dómendur eiga að ganga á merki og kynna sjer staðháttu, en þar sem merkja- dómur telur uppdrátt nauðsynlegan málinu til skýr- ingar, verður að telja rjett að merkjadómur í þessu efni fari eftir fyrirmælum 17. gr. landamerkjalag- anna, sem sje kveði upp úrskurð um það, að nauð- synlegt sje, áður en dómur gangi í málinu, að gerð- ur sje uppdráttur af þrætulandinu. En þar sem það sjest eigi af dómsgerðunum, að merkjadómurinn hafi kveðið upp slíkan úrskurð eða á annan hátt aðvar- að málsaðila um að gera eða útvega uppdrátt af þrætu- landinu, verður samkvæmt kröfu áfrýjanda að ómerkja hinn áfrýjaða dóm, heimvísa málinu og skylda merkja- dóminn til að taka málið upp af nýju. Málskostnað fyrir hæstarjetti greiði stefndi áfrýj- anda og ákveðst hann 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til nýrrar og löglegri meðferðar og dómsálagningar að efni til. Stefnda, bæjarstjórn Hafnarfjarðárkaupstað- ar fyrir hönd bæjarsjóðs, greiði áfrýjanda, Jó- hannesi J. Reykdal, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. 614 Mánudaginn 17. mars 1924. Nr. 58/1923. Magnús Þórðarson (B. P. Kalman) gegn Arinbirni Ólafssyni. (Enginn). Spurning um hvort dómur var uppkveðinn af lög- legum dómstóli, o. fl. Dómur aukarjettar Vestmannaeyjakaup- staðar 14. april 1923: Stefndi, Magnús Þórðarson, greiði stefnanda Arinbirni Ólafssyni 3600 krónur og vexti af þeirri upphæð 6?/, p. a. frá 25. janúar 1923 til greiðsludags og málskostnað krónur 22. Dóminum að fallnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu hefir áfrýjandi skotið til hæsta- rjettar dómi uppkveðnum Í aukarjetti Vestmanna- eyjakaupstaðar 14. april Í. á. svo og úrskurði upp- kveðnum 20. sept. s. á. Í fógetarjetti sama staðar ásamt eftirfarandi fjárnámsgjörð, en þar Sem stefndi mætti eigi í málinu er sókn skyldi flutt í því hjer fyrir rjettinum, hefir málið verið flutt skriflega af hálfu áfrýjanda samkvæmt 38. hæstarjettarlaganna og dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Fyrir hæstarjetti krefst áfrýjandi þess aðallega að hinn áfrýjaði fógetarjettar-úrskurður, ásamt eftir- farandi fjárnámsgjörð, verði úr gildi feldur, og bygg- ir hann þessa kröfu fyrst og fremst á því, að hinn áfrýjaði dómur, er var heimild fjárnámsgjörðarinnar, sje markleysa, með því að maður sá, er dóminn kvað upp, hafi eigi þá haft löggildingu til dómsstarfa. Um 615 þetta atriði er þess að geta að 17. febrúar f. á. var fulltrúi bæjarfógetans í Vestmannaeyjum, Jón Krist- geirsson, Í fjarveru bæjarfógetans, settur til að gegna bæjarfógetaembættinu, þar til önnur ráðstöfun yrði gerð. Hinn 1. april var Símon Þórðarson cand. juris settur til að gegna dómarastörfum í Vestmannaeyj- um, þar til hinn reglulegi dómari kæmi heim af alþingi. Í setningarbrjefi Símonar Þórðarsonar er þess eigi getið frá hvaða tíma hann sje settur til þessa starfa og verður því að líta svo á að Setning hans hafi fyrst átt að gilda frá þeim tíma, er hann kom í lögsagnarumdæmið og tók við starfanum, en það varð, eftir því sem upplýst er í málinu, eigi fyr en 24. apríl f. á. Samkvæmt því verður að telja, að löggilding Jóns Kristgeirssonar til dómarastarfa í Vestmannaeyjum, hafi enn verið í gildi er hann kvað upp hinn áfrýjaða dóm 14. apríl f. á., og að hinn áfrýjaði dómur hafi verið kveðinn upp af lög- legum dómstóli, og verður því eigi fallist á þessa málsástæðu áfrýjanda. Þá hefir áfrýjandi í annan stað talið það eiga að varða ómerkingu hins áfrýjaða dóms, að undir- dómarinn hafi ranglega synjað sjer um umbeðinn framhaldsfrest, en með því að áfrýjandi áður hafði haft nálægt 6 vikna frest og látið þann frest ónotað- an, verður að fallast á að rjett hafi verið að veita honum eigi, gegn mótmælum stefnda, frekari frest og verður hinn áfrýjaði dómur því eigi heldur ómerkt- ur af þeirri ástæðu. Til vara hefir áfrýjandi krafist aðgerðrar sýkn- unar af kröfum stefnda fyrir undirrjettinum, en með því að mótmæli hans gegn þeim fyrir undirrjettin- um eigi voru nægilega ákveðin og nóvaleyfi eigi 616 hefir verið fengið, verður sýknukrafa hans eigi tek- in til greina. Samkvæmt framansögðu ber því að staðfesta hinn áfrýjaða aukarjettardóm og fógetarjettarúrskurð ásamt eftirfarandi fjárnámsgjörð. Með því stefndi eigi hefir mætt á málskostnaður í hæstarjetti að falla niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi og fógetarjettar- úrskurði ásamt eftirfarandi fjárnámsgjörð skal óraskað. Málskostnaður fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn, Arinbjörn Ólafsson til heimilis í Borg hjer, eftir árangurslausa sáttatilraun, höfðað gegn steind- um kaupmanni Magnúsi Þórðarsyni til heimilis í Hvammi hjer, með stefnu útgefinni 2, febrúar 1923 til greiðslu á kaupi fyrir verslunarstörf hjá stefnda yfir tímabilið frá 1. janúar 1999 til septemberloka s. á., eða í 9 mánuði á 400 krónur eða samtals 8600 krónur, ásamt 80/, ársvöxtum af upphæðinni frá sáttakaru- degi til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu. Stefndi gerði þær kröfur við síðustu fyrirtekt málsins að honum yrði úrskurðaður 15 daga framhaldsfrestur í málinu, en með því að hann hefir ekki fært fullar líkur fyrir þörf þessa frests, nje heldur gert fullnægjandi grein fyrir til hvers hann hafi hagnýtt fyrir málið 6 vikna frest þann, er hann hafði í málinu, er ekki hægt að taka kröfu hans til greina. Verður því að dæma málið eftir þeim gögnum sem nú liggja fyrir hendi Í því, og samkvæmt þeim kröfum sem stefnandi ljet bóka við rjettarhaldið í málinu 21. f. m, því að stefndi hefir ekki skilað skjölum málsins enn. Stefnandi hefir haldið því fram, að hann árið 1921 hafi verið ráðinn til stefnda við verslunarstörf fyrir 400 krónur á 617 mánuði, en aldrei hafi verið talað um neina breytingu á þeirri ráðningu og hafi því ráðningin framlengst af sjálfu sjer. Stefndi hefir aftar á móti krafist að verða algert sýknaður í máli þessu og hefir haldið því fram að hann hafi aldrei ráðið stefnanda hjá sjer fyrir 400 krónur á mánuði, en hefir hinsvegar ekki mótmælt því að hafa borgað stefnanda upphæð þessa á mánuði árið 1921 og hefir stefndi heldur ekki bent á hvaða kaup stefnanda hafi borið fyrir hið umrædda 9 mánaða tímabil. Einnig hefir stefndi krafist þess að verða sýknaður af kröfum stefnanda vegna þess að hann skuldi stefada í útteknum vörum við verslun hans í það minsta sem svarar kaupi fyrir síðast nefnt tímabil, og að því beri að gera hjer skuldajöfnuð, en með því að hjer er stefnt út af kaupi fyrir vinnu, og að stefndi hefir ekki gagnstefnt í málinu virðist ekki eftir atvikum vera hægt að taka þessa kröfu stefnda til greina, enda hefir hann ekki upplýst hve há verslunar- skuld stefnanda er. Eftir því sem hjer að framan segir eg eftir þeim skilríkjum og atvikum, sem fyrir liggja Í málinu virðist verða að taka kröfu stefnanda til greina að öllu leyti, nema að því er snertir kröfuna um 89/, vexti, svo að fyrir því beri að dæma stefnda til að greiða stefnanda krónur 3600,00 og virðist hæfilegt að stefndi greiði í vexti af skuldinni 6//, p. a. frá sáttakærudegi, eða 25. janúar 1923 til greiðsludags, svo og málskostnað sem ákveðst hæfi- legur kr. 22,00. 618 Mánudaginn 17. mars 1924. Nr. 62/1923. Gísli 7. Johnsen (Jón Ásbjörnsson). gegn skiftaráðandanum í Vestmanna- eyjum í. h. dánarbús Jóhanns Lár. usar Stefánssonar Austmanns og Sigurði Ólafssyni, Rósu Hjartar- dóttur og Sigfúsi Árnasyni vegna hans sjálfs og sem umráðamanni fjarverandi erfingja, svo og Jóni Árnasyni. (Enginn). Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið flutt skriflega samkvæmt 1. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna. Auk þess sem hæstarjettarstefnan hefir ekki verið birt öllum þeim, sem stefnt var, er birtingarvottorð- ið úr Vestmannaeyjum að eins undirritað af öðrum stefnuvottinum og brestur þannig sönnun fyrir því að stefnan hafi verið löglega birt fyrir hinum stefndu þar, sem eigi hafa mætt eða látið mæta fyrir hæsta- rjetti. Það verður því að vísa málinu ex officio frá rjettinum. Málskostnaður fyrir hæstarjetti á að falla niður. Því dæmist rjett vera. Máli þessu vísast frá hæstarjetti, Máls- kostnaður fellur niður. I TL 619 Miðvikudaginn 19. mars 1994. Nr. 4/1994. Valdstjórnin (L. Fjeldsted) gegn Gesti Guðmundssyni (B. P. Kalman). Brot á aðflutningsbannslögum nr. 91/1917, Dómur aukarjettar Reykjavíkur 30, nóv, 1923: „Ákærður Sigurður Berndsen, sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í 60 daga og greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð. Kærður Gestur Guðmundsson sæti einföldu fangelsi í 30 daga og greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð. Kærður Árni Árnason greiði 200 króna sekt í ríkissjóð, Áfengi það, sem að framan greinir og er í vörslum lögregl- "annar sje upptækt og eign ríkissjóðs. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði ákærður Berndsen að '/,, hlutum, kærður Gestur að ts hlutum og kærður Árni að '/,, hluta. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjeraðsdóminum hefir að eins verið áfrýjað að því er kærða snertir. Og þar sem fallast verður á ástæður dómsins um sök kærða, ber að staðfesta dóm- inn að því leyti. Samkvæmt þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 80 krón- ur til hvors. Því dæmist rjett verg: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Kærði, Gestur Guðmundsson, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknar og varnar- 41 620 laun hæstarjettarmálaflutningsmannanna L. Fjelq- steds og B. P. Kalmans, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að, lögum. Forsendur ankarjettardómsins hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurði Berndsen, kaupmanni, Bergstaðastræti 10 hjer í bæ fyrir brot á 14. og 22. kapítula almennra hegningarlaga frá 25, júni 1869 og á lögum nr. 91, 14. nóvember 1917 um aðflutn- ingsbann á áfengi og af valdstjórnarinnar hálfa gegn Gesti Guð. mundssyni, skrifara, Bergstaðastræti Í og Arna Árnasyni frá BHöfðahólum, Laugaveg 58, fyrir brot á áðurnefndum lögum frá 1917, og er það, sem nú skal greina, löglega sannað, sumpart með; eigin játning kærðra, sumpart með framburði vitna svo. og öðr- um gögnum, sem aflað hefir veriði málinu. I. Föstadaginn 4. maí s. Í. kl: milli 8*/, og 4 síðdegis fóru þeir Alfred Gíslason, stad. art., 17 ára, og Sigurberg Eiríksson, verslnnarmaður, 16 ára, eftir beiðni Guðmundar Sigurjónssonar gæsluman:s bannlaganna fyrir Stórstúkuna, til Gests Guðmuids- sonar skrifara, Langaveg 94C í þeim tilgangi að kaupa hjá hon- um áfengi og ætlaði Guðmundur svo að kæra Gest, ef hann sydi. áfengið. Komu piltar þessir, sem kveðast áður hafa keypt áfengi hjá. Gesti, á heimili hans, börðu þar að dyrum og kom dökkhærður. kvenmaður til dyra. Spurðu þeir hvort Gestur væri heima o var því svarað játandi, og kom hann því næst til dyra. Fölgðu þeir hjá honum eina flösku af spiritusblöndu og kvaðst hann hafa hana og seldi þeim síðan sína hálfflöskuna af spiritusblöndu hyor- um, fyrir samtals 10 krónur, og voru þeir báðir viðstaddir er þeir töku á móti áfenginu og greiddu andvirðið. Var áfengi þetta síðan flutt niður á lögreglustöð og skýrsla tekin af þeim. Síðan var gerð húsleit eftir áfengi hjá kærðum (Gesti og fanst við hana 1/, flaska af spiritusblöndu, sem álíta verður að kærðar hafi vert grein fyrir, hvar hann hafi fengið. Þennan framburð sinn hafa, Alfred og Sigurberg staðfest með eiði eftir löglegan undirbúying. í málinu. 621 Kærður, Gestar hefir neitað því að hafa selt vitnunum Alfred og Sigurberg áfengi í umrætt skifti eða endranær, en gegn eið- festum framburði þeirra verður sú neitun ekki tekin til greina. II. 20. ágúst s. 1. kl. milli 5 og 6 e. h. var kærður Gestur Guðmundsson að stíga út úr bifreið við heimili sitt, Bergstaða- stig 1, og hafði meðferðis pakka undir hendinni. Sigurði Gísla- syni, lögregluþjóni, sem þar var viðstaddur, þótti pakkinn grun- samlegur og hafði kærðan með sjer niður á lögreglustöð og kom þá í ljós að þetta var 10 lítra brúsi fullur af spiritus. Kærður gerði þá grein fyrir áfengi þessu, að Tryggvi Gunnarsson, verslunarmaður. hefði beðið sig að geyma pakkann. Hefði hann farið á bifreið niður að porti hússins nr. 4 við Lækjar- götu og fengið pakkann þar afhentan af Tryggva, án þess að vita hvað í honum væri. Tryggvi hefir eindregið meitað því, að hafa látið kærðan Gest fá áfengi þetta, og gegn neitun hans verður ekki álitið að kærður hafi gert grein fyrir því, á hvern hátt umrætt áfengi hafi komist í vörslur hans. III. Hinn 5. maí kl. um 1 e. h. koma á lögreglustöðina piltarnir Sigurberg Eiríksson og Stefán Runólfsson og höfðu með- ferðis 1 }/, flösku spiritusblönda, sem þeir kváðust hafa keypt af ákærðum Sigurði Berndsen báðir saman, fyrir 10 krónur, en þeir höfðu farið á heimili hans að undirlagi Guðmundar Sigurjónssonar, til að fala áfengi hjá honum, í því skyni, að kæra hann fyrir lögreglunni ef hann seldi þeim áfengi. Hefir kærður Sigurður Berndsen eftir nokkrar vifilengur kannast við að hafa selt vitnunum umrætt áfengi. IV. Í sambandi við mál þetta var að undangengnum dóms- úrskurði 18. júní s. 1. framkvæmd húsrannsókn hjá ákærðum Sig- urði Berndsen og fundust við hana ýmsir mumir, svo sem 19 úr, 4 úrfestar, 4 hringir o. fl. Var farið að grenslast eftir hvernig á munum þessum stæði og kom þá í ljós að þeir voru að mestu handveð, sem ýmsir höfðu sett fyrir áfengi, sem þeir höfðu keypt af kærðum, en áttu að borga seinna. Hefir kærður kannast við að þetta sje rjett og að hann hafi smátt og smátt selt bæði spiritusblöndu og Cognak, eftir því sem upplýst er í málinu, a. m. k, 10 !/, flöskur af spiritusblöndu og 2 '/, af Cognaki, sem hann kveðst hafa fengið út á lyfseðla. Gripum þeim, sem settir hafa verið að handveði fyrir áfengiskuldum hefir með samþykki 41* 622 kærðs verið skilað eigendunum, að svo miklu leyti, sem til þeirra hefir náðst. V. Laugardaginn 5. maí s. . kl. 4!|, e. h. var framin hús- leit hjá kærðum Sigurði Berndsen eftir áfengi og fundust við þá húsrannsókn 2 þriggjapelaflöskur og 1 pottflaska fullar af spiritus, sem eru Í vörslum lögreglunnar. Kærður Berndsen gerði þá grein fyrir áfengi þessu, að það væri eign Árna Árnasonar frá Höfða- hólum, sem hann hefði beðið sig að geyma. Árni Árnason kveður þetta rjett vera. Kveðst hann hafa keypt 5 lítra af spiritus af manni, sem hann ekki þekti, niður hjá Völundarbryggju og geymt þá fyrst á heimili sínu á Laugaveg 58 og drukkið smátt og smátt nokkuð af því, en flutt afganginn 2!(,—8!l4 Mter niður á heimili kærðs Berndsen og falið honum það til geymslu. Þó að ýmislegt í prófum málsins bendi til þess, að Árni hafi alls ekki falið Sigurði neinn spiritus til geymslu um þetta leyti og framburður þeirra sje að ýmsu leyti ósamkvæmur og ótrúlegur, treystir rjetturinn sjer ekki til að hnekkja frásögn Árna um eignarrjett hans að umræddum spiritus, en þar af leiðir að ekki verður álitið, að hann hafi gert nægilega grein fyrir þvi, á hvern hátt hans hafi verið aflað, og er hann þá sekur um brot á aðflutningsbannslögunum. VIL. Tveim dögum eftir að Sigurberg Eiríksson og Stefán Runólfsson keyptu áfengisflösku þá, sem getur um sbr. nr. III. af kærðum Berndsen kom hann kl. um 4 e. h. ásamt kærðum Gesti Guðmundssyni, á heimili vitnisins Alfreds Gíslasonar Bergstaða- stræti 36. Kærður Gestar fór inn til föður vitnisins, en kærður Berndsen gerði boð fyrir það og bað það að tala við sig í for- stofa hússins. Spæði kærður vitnið hvort það hefði verið með þeim vitnunum Stefáni og Sigurbergi er þeir keyptu áfengis- flöskuna af honum og svaraði vitnið því neitandi. Banðst kærður þá til að gefa vitninu 50 krónur í pening- um ef það gæti fengið þá til að „gera þetta ónýtt“. Fyrir það átti hann að lofa þeim peningaborgun og „nóg af áfengi“. Sagði kærður að hraða þyrfti þessu, því hann ætti að koma niður á lögreglustöð kl. 10 næsta morgun út af málinu. Svaraði vitnið á þá leið, að erfitt myndi að fá þá Stefán og Sigurberg til að aftarkalla skýrslu sína, en það kostaði ekkert að reyna það. Nú fór vitnið til þeirra Sigurbergs og Stefáns og skýrði 623 þeim frá því, hvað Sigurður hefði boðið. Kom þeim öllum saman um, að ekki kæmi til mála að breyta skýrslu sinni, sem var rjett, en langaði hinsvegar til að vita, hversu langt Sigurður vildi ganga. Fóru þeir þá á leið heim til Sigurðar, en hittu hann á Bergstaðastrætinu og urðu þeir 4 samferða heim til vitnisins Alfred. Endurtók kærður þá beiðni sína um að þeir tækja aftur framburð sinn fyrir lögreglunni um að hafa keypt áfengisflöskuna hjá sjer, og áttu þeir í stað þess að segja, að Guðmundur Sigur- jónsson hefði fengið þeim áfengisflöskuna í hendur og keypt þá til að fara með hana heim til kærðs, koma með hana þaðan og bera það, að kærður hefði selt þeim hana. Fyrir þetta áttu þeir að fá peningaborgun 100—200 krónur hvor og ókeypis áfengi eftir þörfum. Þá mintist kærður á það við vitnin, að Gestur myndi borga vitnunum, Alfred og Sigurbergi, enn betur en hann, ef þeir tækju aftur framburð sinn um áfengiskaup þeirra hjá honum. Sögðust vitnin ætla að athuga málið og vita hvort hann eða Guðmundur byði betur, og varð það að samkomulagi, að þan og kærður skyldu hittast um kvöldið heima hjá kærðum og átti þá að gera út um þetta og Gestur að vera viðstaddur. Vitnin fóru svo heim til Guðmundar Sigurjónssonar og sögðu honum frá samtalinu og varð það að samkomulagi að þau færu ekki heim til kærðs heldur sendu þau dreng með miða sem ritað var á að þau gætu ekki æru og drengskapar síns vegna, gengið að tilboðina. Kærður Gestur hefir staðfastlega neitað því að það hafi verið að hans undirlagi að Berndsen fór að fitja upp á því við vitnin Alfred og Sigurberg að þau tækju aftur framburð sinn um sölu hans á áfengi, og kemur sú neitun hans heim við framburð meðákærðs Berndsen, sem hinsvegar hefir kannast við að vitnin hafi í höfuðatriðunum skýrt rjett frá. Þó hefir hann haldið því fram, að þau hafi sjálf átt uppástungana um að segja að Guð- mundur Sigurjónsson hafi látið þá fá áfengið, sem þó er sannað að var ákærður með samhljóða eiðfestum framburði þriggja vitnanna. Ákærður Sigurður Berndsen er kominn yfir lögaldur saka- manna, fæddur 17. desember 1889. Hann hefir ekki sætt ákæru eða refsingu fyrir hegningarlagabrot, en undirgengist 400 króna sekiergreiðslu í ríkissjóð í lögreglurjetti Reykjavíkur fyrir að geta ekki gert grein fyrir álengi, sem fanst við húsleit í vörslum hans 624 og tvisvar verið sektaður fyrir brot á aðflutningsbannslögunum í Húnavatnssýslu um 25 kr. og 200 kr. Kærður Gestur Guðmundsson hefir tvívegis undirgengisí sektargreiðslu fyrir brot á aðflatningsbannslögunum: í fyrsta sinn 12. júní 1922, 300 króna sekt fyrir að selja í eitt skifti 4 lítra af spiritus og síðar 95. október s. á. 600 kr. sekt fyrir að geta ekki gert grein fyrir áfengi sem fanst Í vörslum hans við húsleit. Kærður Árni Árnason hefir ekki áður sætt ákæru eða refg- ingu hjer í bæ. Brot kærðs Sigurðar Berndsen sub. nr. Ill og IV ber að heimfæra undir 15. gr. laga nr. 91 frá Í4. nóvember 1917 og verknaður sá sem lýst er sub. VI undir 146. og 287. sbr. 53. gr. almennra hegningarlaga frá 20. júní 1869, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fansa- viðurværi í 60 daga og 1000 króna sekt, er renni Í ríkissjóð. Brot kærða Gests Guðmundssonar sub. nr. I og 11 ber, með tilliti til fyrri brota, að heimfæra undir 1. sbr. 12. og 15. gr. laga nr. 91 frá 14. nóvember Í917 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin 1000 króna sekt í ríkissjóð og einfalt fangelsi í 30 daga. Brot kærðs Árna Árnasonar sub. nr. V ber að heimfæra undir 1. sbr. 11. gr. laga nr. 91 frá 14. nóvember 1917, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin 200 króna sekt er renni Í ríkissjóð, svo skal og áfengi það, er fanst við hús- rannsóknina hjá kærðum Berndsen og er eign kærðs Árna, upp- tækt og eign ríkissjóðs. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði kærðir þannig: ákærður Sigurður að '/,, hlutum, kærður Gestur að */,, og kærður Árni að */is- Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 625 Föstudaginn 21. mars 1924. Nr. 1/1924. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðmundi Jónatanssyni, Jóni Guð- mundssyni, Sveini Guðmundssyni og Sveini Sigurðssyni. (Pjetar Magnússon). Spurning um brot á reglum um mjólkursölu á Ísafirði. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðars ýslu 15. okt. 1923: Kærðir Guðmundur Jónatansson, Jón Guðmunds- son, Sveinn Guðmundsson og Sveinn Sigurðsson greiði hver um sig 40.kr. sekt til bæjarsjóðs Ísafjarðar. Allan af málinu leiðandi kostnað greiði kærðir in solidum. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það sjest á niðurlagi 1. mgr. 3. gr. reglna um mjólkursölu á Ísafirði nr. 64/1921, að bannið í upp- hafi 1. gr. við mjólkursölu í bænum, án leyfis heil- brigðisnefndar, á yfirleitt ekki við sölu þeirra mjólkur- framleiðenda, sem eiga heima utan Eyrarlands, en svo er ástatt um alla hina kærðu, og að minsta kosti ekki við sölu þeirrar mjólkur, sem seld er á, heimilum nefndra framleiðenda. Og það er in confesso, að heilbrigðisnefndin á Ísafirði hafði ekki notað sjer heimild þá til að banna mjólkursölu framleiðenda utan Eyrarlands, sam- kvæmt áður tilvitnaðri 1. mgr. 3. gr., þá er brot kærðu eiga að hafa átt sjer stað. Hinum kærðu var því ábyrgðarlaust að selja mjólk til Ísafjarðar frá heimilum sínum, enda má telja það upplýst, að mjólk sú er þeir seldu til Ísa- 626 fjarðar hafi borist neytendum hennar þar með sömu ummerkjum, sem hún fór með frá heimilum þeirra. Það verður því að sýkna alla hina kærðu af kær- um valdstjórnarinnar og þá jafnframt leggja allan kostnað málsins bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 60 kr. til hvors, á almannafje. Því dæmist rjett vera: Hinir kærðu, Guðmundur Jónatansson, Jón Guðmundsson, Sveinn Guðmundsson og Sveinn Sigurðsson, eiga að vera sýknir af kæru vald- stjórnarinnar. Allur kostnaður sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti greiðist af almannafje, þar með tal- in málflutningslaun sækjanda og verjanda, hæsta- rjettarmálaflutningsmannanna Jóns Ásbjörnsson- ar og Pjeturs Magnússonar, 60 kr. hvorum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað með stefnu útgefinni 10. ágúst þ. á. gegn bændunum Guðmundi Jónatanssyni á Fossum, Jóni Guðmundssyni á Hafrafelli, Sveini Guðmundssyni á Góustöðum og Sveini Sigurðssyni í Arnardal, allir í Eyrr- hreppi, fyrir brot á reglum um mjólkursölu á Ísafirði frá 10. júni 1921. Tildrög málsins eru á þessa leið: Á tundi heilbrigðisnefndar Ísafjarðarkaupstaðar, var Bam- kvæmt reglum um mjólkursölu á Ísafirði 10. júní 1921 samþykt að fela Karlinnu Jóhannesdóttur, hjer í bænum, einni, útsölu á allri aðfluttri mjólk til bæjarins frá 15. júní þ. á. Sölu mjólkur- innar má haga þannig, að hver mjólkurframleiðandi útvegi sjálf- ur kaupendur að mjólk sinni, enda skal hann þá leggja mjólkur- 627 sala til hæfilegt ílát undir hana. Mjólkursali ber að eins ábyrgð á innheimtu andvirðis þeirrar mjólkur, er hann útvegar kaupend- ur að. Ennfremur var á fundi heilbrigðisnefndar 25. júní s. á samþykt að fela einnig Olgu Bergsveinsson útsölu á aðfluttri mjólk, enda uppfylli hún sömu skilyrði og Karlinna Jóhannes- dóttir. Báðar þessar samþyktir voru kunngerðar með uppfestum auglýsingum í bænum, og í auglýsingunni um síðari samþyktina var þess sjerstaklega getið, að ríkt yrði gengið eftir að aðflutt mjólk yrði eigi seld annarsstaðar. Hinir kærðu, er aldrei hafa sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot hafa kannast við að þeim hafi verið kunnugt um framangreindar ráðstafanir heilbrigðisnefndar, og með eigin játn- ingu þeirra og öðrum gögnum er eftirfarandi nægilega sannað í málinu. Guðmundur Jónatansson. Eftir það að samþykt heilbrigðisnefndar um mjólkursölu var gengin í gildi 15. júni þ. á. sendi kærður mjólk sína á mjólkur- sölustað Karlinnu Jóhannesdóttur, en mjólkin gekk eigi út öll, mema við og við. En það sem afgangs var, tók mjólkurboð kærðs með sjer til baka daginn eftir og var hún þá farin að súrna, og orðin að litlum notum. Kærðum mislíkaði þetta og 18. júli þ. á. fór hann að senda nokkuð af mjólkinni beint til 8ggja viðskiftamanna sinna hjer í bænum eða samtals tæpa 2%/, lítra, en auk þess sendi hann hingað 14 lítra sumpart til Karlinnu Jóhannesdóttur og sumpart til Olgu Bergsveinsson. Kærður hefir haldið því fram, að Karlinna Jóhannesdóttir hafi Í fyrstu heimilað sjer að flytja mjólkina heim til neytend- anna í Ílátum þeirra, gegn því að greiða henni 59%/, í ómakslaun. En gegn mótmælum Karlinnu er þetta eigi sannað, enda lítur rjetturinn svo á, að það sje eigi á valdi mjólkursala að gera undanþágu frá ákvæðum heilbrigðisnefndar. Að því er kærðan Jón Guðmundsson snertir, er það sann- að, að eftir að samþykt heilbrigðisnefndar gekk í gildi, hjelt kærður áfram að senda tæpa 2 og /, lítra mjólkur heim til tveggja fyrri viðskiftamanna sinna, bjer í bænum, sem sje ?/, potts til annars en 2 potta til hins. En neytandi greindra %/, potts hafði fengið leyfi hjá manni Karlinnu Jóhannesdóttur fyrir því, að. mjólkurboð kærðs færði neytandanum mjólkina heim til hans. Hinn hluta mjólkurinnar, um 20 litra sendi kærður til 628 Karlinnu Jóhannesdóttur, í ílátum þeim, er hann áður hafði sent mjólkina í til neytendanna, hjer í bænum. En mjólkursalan afhenti svo mjólkina aftur til viðskiftamanna kærðs Í sömu ílátunum gegn „50|, þóknun af söluandvirði mjólkurinnar. En kringum miðjan júlí þ. á. flutti kærður sig með mjólk sína frá Karlinnu Jóhannes- dóttur til hins mjólkursalans, Olgu Bergsveinsson. Kærður heldur því fram, að hann hafi eigi brotið í bága við reglurnar um mjólkursölu, þar eð hann telji sig selja mjólkina heima hjá sjer, á Hafrafelli og sendi hana einungis til viðskifta- manna sinna hjer í bænum. Sveinn Guðmundsson. Það er sannað Í málinu, að þann dag, er samþykt heil- brigðisnefndar gekk í gildi, fór kærður með tæpa 4 lítra mjólkur til Karlinnu Jóhannesdóttur, en hún tók einungis við rúmum '/, hlata mjólkurinnar. Hitt fór hann með aftur heim til sín. Fór kærður þá að selja mjólk sína heima hjá sjer, sumpart til við- skiftamanna Í nágrenninu og sumpart til viðskiftamanna á Ísatirði samtals tæpa 4—5 lítra á dag. Heldur kærður því fram að hann áliti sig hafa heimild til að selja viðskiftamönnum sínum á Ísafirði mjólk, þrátt fyrir sam- 'þykt heilbrigðisnefndar, þar eð hann selji mjólkina heima hjá sjer -og sendi hana síðan til viðskiftamanna sinna, hjer í bænum. Sveinn Sigurðsson. Með játningu kærðs er það sannað, að hann hjelt áfram að færa fyrri viðskiftamönnum sínum hjer í bænum, mjólk, heim til „þeirra, þrátt fyrir samþykt heilbrigðisnefndar. Kveðst kærður nokkru áður en samþykt heilbrigðisnefndar gekk í gildi, hafa verið sjer í útvegum um kaupendur að mjólk sinni, hjer í bænum, kringum 26 lítra, og samið svo við þá, að þeir keyptu af honum mjólkina heima hjá honum í Arnardal fyrir 45 aura hvern pott, en auk þess áttu þeir að greiða 15 aura á pott í flutningskostnað til Ísafjarðar. En daginn sem samþykt heilbrigðisnefndar gekk í gildi, fór kærður á fund Karlinnu Jóhannesdóttur og kveðst hafa fengið leyfi hennar til þess fyrst um sinn að færa viðskiftamönn- um sínum sjálfur mjólkina, meðan þeir væru að átta sig á breyt- ingunni og meðan hann væri að reyna að fá þá til að sækja mjólkina á útsölustaðinn. En hinsvegar kveðst Karlinna einungis hafa samsint því, að kærður afhenti viðskiftamönnum sinum sjálf- ur mjólkina meðan hann væri að útvega sjer ílát undir hana. Er „það því eigi sannað Í málinu, að mjólkursala hafi samsint frokar, 629 enda ekkert upplýst í málinu um það, að nokkur breyting yrði að þessu leyti á afhending mjólkurinnar af hálfu kærðs, þann rúman mánuð, er leið frá því hjer umrædd mjólkursala byrjaði og þangað til mál þetta var kært. Samkvæmt framansögða virðast kærðu því hafa selt mjólk sína hingað til bæjarins í bága við ákvæði heilbrigðisnefndar. En spurning er svo um það, hvort heilbrigðisnefnd hafi með lögum heimild til þess að gera ákvæði um sölu aðfluttrar mjólkur eins og hjor hefir átt sjer stað. Skal í þessu tilliti tekið fram: Með lögum nr. 82, 1918 um mjólkursölu á Ísafirði, er bæjar- stjórn Ísafjarðar heimilað að setja ákvæði um alt, er lítur að með- ferð og gæðum rjóma og mjólkur, er selja á í kaupstaðnum, svo og um tölu og legu útsölustaða þeirra vörutegunda, ennfremur að ákveða, að enginn megi standa fyrir sölu mjólkur eða rjóma til almennings, nema með samþykki heilbrigðisnefndar, er einnig hefir „heimild til þess að svifta mjólkursala leyfinu. Samkvæmt þessari lagaheimild hefir svo bæjarstjórn Ísafjarð- -ar samið reglur um mjólkursölu á Ísafirði og stjórnarráðið sam- þykt þær 10. júni 1921. Það virðist samkvæmt þessu nægilega ljóst, að reglur um mjólkursölu á Ísafirði 10. júní 1921, hafa lagaheimild. En í 1. gr. þeirra segir: „mjólk má eigi selja Í bænum, nema með samþykki heilbrigðisnefndar“. Ákvæði þetta í sambandi við tilsvarandi ákvæði fyrgreindra heimildarlaga verður nú að skilja svo, að það sje á valdi heilbrigðisnefndar að setja ákvæði um sölu aðfluttrar mjólkur eins og átt hefir sjer stað þannig, að sala aðfluttrar mjólkur skuli og megi einungis fara fram á hinum tilteknu út- sölustöðum, er því beri að skoða sem einkasölustaði. Í ákvæðinu felst tvent, sem sje sölnbann og innflutningsbann, á allri aðfluttri mjólk, nema frá hinum fyrirskipuðu útsölustöðum. Það skiftir því eigi máli, hvort kærðir telji sig hafa selt mjólkina heima hjá sjer og einungis sent hana frá sjer til viðskiftamanna sinna hjer í bænum, eða hvort þeir selja mjólkina neytendum hjer á staðnum, því hvorttveggja virðist vera óheimilt. Með skírskotun til framanritaðs, hafa kærðir því að rjettar- ins áliti orðið sekir um brot gegn tjeðum reglum um mjólkursölu á Ísafirði og að þeir eigi að sæta sektum fyrir brotið, er þykir hæfilega metin 40 kr. fyrir hvern þeirra og renni sektin í bæjarsjóð Ísafjarðar, sbr. 4. gr. í reglum um mjólkurölu á Ísafirði 10. júní 620 1921. Svo ber og kærðum að greiða in soliðum allan af málinu. leiðandi kostnað. Málinu hefir verið hraðað lögum samkvæmt. Mánudaginn 31. mars 1924. Nr. 67/1923. Einar Rísberg gegn Magnúsi Kjartanssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Einar Rísberg, sem ekki mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir Í bæstarjetti. Mánudaginn 31. mars 1924. Nr. 68/1924. Einar Rísberg 2 gegn Árna Árnasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Einar Rísberg, sem ekki mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 631 Miðvikudaginn 9. april 1924. Nr. 30/1924. Elías Jónsson (Björn P. Kalman) gegn Guðrúnu Ottósdóttur og gagnsök (Guðm. Ólafsson). Barnsfaðernismál. Dómurlögregluriettar Strandasýslu 2. mars 1923: Svo framarlega, sem barnsmóðirin, Guðrún Ottósdóttir, „vinnur eið að því á varnarþingi sinu, eftir löglegan undirbúning, að hún á tímabilinu frá 26. desember 1921 til 15. mars 1922, hafi „ekki haft holdlagt samræði við neinn annan karlmann, en hinn lýsta barnsföður Elias Jónsson, verður að líta svo á, að hann sje faðir að barni því er kærandi ól 9. nóvbr. 1922 og dó óskirt 14. s. m., og skal hann þá skyldur til að greiða kæranda barns- fararkostnað, að sínum parti, lögum samkvæmt, og meðgjöf með barninu, frá fæðingu til dánardægurs, eftir yfirvaldsúrskurði, og ennfremur til að greiða, allan af máli þessu, löglega leiðandi kostnað. En treysti aftar á móti barnsmóðirin sjer ekki til, að vinna svofeldan eið, skal kærði vera sýkn af kröfum hennar í þessu máli, og greiðist þá málskostnaður af almannafje. Dóminum að fallnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans, „að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af 'hendi beggja aðila og hefir gagnáfrýjandi fengið gjaf- varnar og gjafsóknarleyfi og skipaðan málflutnings- mann og gagnáfrýjað málinu, samkvæmt áfrýjunar- leyfi dags. 12. janúar þ.á, með stefnu dags. 16. 8. m. Það er upplýst í málinu að aðilar sváfu ein tvö í sama herbergi á þeim tíma, er líklegt má telja, að barn það, er gagnáfrýjandi ól 9 nóvember 1922, hafi verið getið. Þetta atriði ásamt því að gagn- 632 áfrýjandi hefir, bæði áður en barnið fæddist og eftir, jafnan haldið því fram, að aðaláfrýjandi væri faðir að því, þykir veita þær líkur fyrir faðernislýsingu gagnáfrýjanda, að rjett sje, eins og ákveðið var í lögreglurjettardóminum, að láta úrslit málsins vera komin undir eiði hennar, þó þannig að eiðfresturinn verði 3 mánuðir frá uppsögn þessa dóms og að eið- stafurinn verði samkvæmt fyrirmælum 16. gr. laga nr. 46, 27. júní 1921, og að upphaf tímabils þess, er eiðurinn á að taka til, verði ákveðið 1. janúar 1999 í samræmi við framburð gagnáfrýjanda. Vinni gagn- áfrýjandi eiðinn skal aðaláfrýjandi teljast faðir að. stúlkubarni því, er gagnáfrýjandi ól 9. nóvember 1922 og vera skyldur til að greiða að sínum hluta meðlag með barninu og harnsfararkostnað eftir yfir- valdsúrskurði, svo og greiða málskostnað fyrir undir-. rjetti og hæstarjetti, eins og málið væri eigi gjaf- sóknarmál, þar með talið málflutningskaup hins skip- aða málflutningsmanns gagnáfrýjanda er ákveðst 80 krónur. Verði gagnáfrýjanda hinsvegar eiðfall á aða1- áfrýjandi að vera sýkn af kröfu hennar og greiði. hún þá aðaláfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti er ákveðst 150 kr. Að öðru leyti greiðist þá kosin- aður málsins, þar með talið málflutningskaup hins skipaða talsmanns gagnáfrýjanda, 80 kr, af a|l- mannafje. Það er aðfinsluvert við meðferð málsins í hjer- aði, að fullnægjufrestur lögreglurjettardómsins er rang-- lega ákveðinn 15 dagar. Það athugast ennfremur, að aðaláfrýjunarstefnan í máli þessu er dags. 12. april Í. á, en dráttur sá, sem orðið hefir á málinu, þykir hafa verið nægilega. rjettlættur í málsfærslunni. 633 Því dæmist rjett vera: Ef gagnáfrýjandi, Guðrún Ottósdóttir, innan þriggja mánaða frá uppsögn þessa dóms, eftir löglegan undirbúning, á varnarþingi sínu vinn- ur eið að því, að aðaláfrýjandi, Elías Jónsson, hafi haft samfarir við sig á tímabilinu frá 1. janúar til 15. mars 1922, skal aðaláfrýjandi- teljast faðir að stúlkubarni því, er sagnáfrýjandi ól 9. nóvember 1922, og vera skyldur til að. greiða að sínum hluta meðlag með barninu og barnsfararkostnað eftir yfirvaldsúrskurði, svo og: að greiða allan kostnað málsins fyrir undirrjetti og hæstarjetti eins og málið væri ekki gjaf- sóknarmál, þar á meðal málflutningskaup hins skipaða málflutningsmanns gagnáfrýjanda, hæsta-- rjettarmálaflutningsmanns Guðmundar Ólafssonar, 80 krónur. Verði gagnáfrýjanda aftur á móti eiðfall skal aðaláfrýjandi vera sýkn af kröfum hennar og ber gagnáfrýjanda þá að greiða aðaláfrýj- anda málskostnað fyrir hæstarjetti -með 150. krónum. Að öðru leyti greiðist þá kostnaður: málsins, þar með talið málflutningskaup hins. skipaða talsmanns gagnáfrýjanda, 80 kr., af al-- mannafje. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför: að lögum. 634 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað eftir kröfu ógiftrar stúlku, Guðrúnar Ottósdóttar vinnukonu á Ytra-Ósi í Hrófbergsbreppi, samkvæmt kæru dags. 29. jan. þ. á., rjettarskjal nr. 1, gegn Eltasi Jónssyni, nú Jansamanni á Innra-Ósi í sama hreppi, en seim veturinn 1991 til 1922, var stúlkunni samtíða, þá vetrarmaður á Ytra-Ósi. Stúlkan heldur því fram í kærunni og jafnan síðan, við öll próf í málinu, að tjeður Elías, sje faðir barns þess er hún ól 9. nóvember síðastliðinn, og áð hvorki sja eða geti verið um annan föður að barni sínu að ræða, þar sem hún aldrei hafi haft holdleg afskifti af neinum öðrum, en segist hafa haft holdlegar samfarir við hann oft á tímabilinu, frá því laust eftir nýár 1922 og fram til 27. mars s. á. og hefir í framburði sinum, Sjerstak- lega stað- og stundfest samfarirnar í þrjú skifti, en segir þær þess utan oft hafa átt sjer stað, og segir ennfremur frá Mörgum atvikum, milli sín og Elíasar, sumarið 1922, sem sprottið hafi af þessum viðskiftum þeirra um veturinn, og því ástandi hennar, að hún var ekki einsömul. Elías aftur á móti synjar með öllu fyrir faðerni barnsins og það blátt áfram af þeirri ástæðu, að hann hafi aldrei komið nálægt kæranda til þeirra hluta, og segir allar sögur hennar hjer að lútandi lygi og tóman uppspuna, án þess þó að hann treysti sjer til að benda á neinn, sem bonum þyki líklegur til að vera faðir barnsins, nema með dylgjum einum, sem ekkert mark virð- ist á takandi og hann jafnvel tekur aftur Í öðru orðinu. Þegar litið er yfir málið í heild sinni, virðist alt sem fram hefir komið hniga í þá átt að sanna sögu stúlkunnar, bæði allur vitnaframburður, sem til hefir náðst og framburður hennar sjálfr- ar, altaf sjálfum sjer samkvæmur, bæði fyrir rjettinum og eins utan rjettar, frá því í fyrra sumar, að fyrst fór að brydda á ástandi hennar, og fram til loka rjettarprófanna, Segir stúlkan svo ítarlega frá nokkrum atvikum, um viðskifti þeirra Elíasar, bæði áður en hún vissi af ástandi sínu og eins eftir að hún vissi það, að það virðist frágangssök að lita á þau, sem lygi og uppspuna, jafnvel undir öllum kringumstæðum, en ekki síst þegar þess er gætt, að hjer á hlut að máli, að dómi allra, sem til þekkja, sann- orð en fremur veigalitil og treggáfuð stúlka, sem ekki að dómi „þessara. manna mundi hafa vitsmuni eða þrek, til að halda fram ósönnum framburði og lognum sögum, við löng og erfið próf, íþarnig að ekki bryddi á mótsögnum, og virtist bæði framburður 635 "og framkoma stúlkunnar, þegar þan Elías. vora Prófuð saman í rjettinum, bera öll sannleikans einkenni. Aftur á móti virðist neitun Elíasar, á því, að hafa haft nokk- ur líkamleg afskifti af stúlkunni, þó hún sje bæði stórorð og eindregin, fábreytt og tómhljóðleg, skorta hljómgrunn sannleik- ans, og virðist Í sjálfa sjer enginn sannfærandi kraftur fólginn á bláberri neitun og kröfa um sannanir í svona máli, og i gálaus- legu framboði eiðs síns, og beint tortryggilegt virðist það atriði, að hann grunar ástand stúlkunnar, nálega mánuði á undan öllu öðru heimilisfólki. Það hefir ekki tekist að leiða fullgildar sannanir fyrir holdlegu samræði milli Elíasar og kæranda á fyrgreindu tímabili 'og verður hann því ekki beint dæmdur faðir að barni kæranda, en á hinn bóginn virðist rjett, að láta endalyktir málsins vera komnar undir eiði kæranda; þannig að treysti hún sjer til að vinna eið að því á varnarþingi sínu, eftir löglegan undirbúning, að hún á tímabilinu frá 26. desember 1991 til 15. mars 1922, en á því tímabili virðist eftir öllu, sem fram hefir komið í málinu, rjett að ætla, að barn Guðrúnar sje komið undir, hafi hún ekki haft holdlegar samfarir við neinn karlmann annan en kærða, verð- ur að líta svo á, að: kærði sje faðir barns þessa, sem hún ól 9, nóvbr. 1922 og verður þá að dæma hann til að greiða barns- fararkostnað kæranda, og meðgjöf með barninu frá fæðingu til dánardægurs, 14. nóybr. 1922, að sínum Þarti, samkvæmt yfir- valdsúrskurði og í því falli verður ennfremur, að dæma hann til að greiða allan af máli þessu löglega leiðandi kostnað. En treysti kærandi sjer ekki til að vinna svofeldan eið, skal kærði vera sýkn af kröfum kæranda í þessu máli, og greiðist þá málskostnaður af almannafja. 42 636 Föstudaginn 9. mai 1924. Nr. 5/1924. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Margrjeti Zoéga (Björn P. Kalman), Spurning um gildi vinveitingaleyfis kærðu. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur “. febr, 1994: Kærð, Margrjet Zoéga, greiði 200 króna sekt Í ríkissjóð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er rjettilega tekið fram í hinum áfrýjaða dómi, að kærða misti rjett sinn til áfengisveitinpa, að fullu er 9. gr. laga nr. 44, 30. júlí 1909 gekk í gildi og gat kærða ekki öðlast rjettinn á ný nema með nýju leyfi samkvæmt ákvæðum reglugjörðar nr. 65, 18. júlí 1922. Hefir kærða því með því að byrja áfengisveitingar á ný án slíks leyfis gjörst brotleg gegn 15. gr. sbr. 9. gr. nefndrar reglugjörðar. Og með tilliti til þess, að kærða taldi sig hafa Trjett til að veita áfengi samkvæmt leyfisbrjefinu 4. júní 1883 og hefir haldið því fram, að hún hafi byrjað áfengisveitingarnar til þess að fá dóm um gildi leyfig- brjefsins, þykir eftir atvikum mega ákveða refsing- una, samkvæmt Í. gr. reglugjörðarinnar og 15. pr. 9. málsgr. laga nr. 91, 14. nóv. 1917, 200 kr. sekt í ríkissjóð, eins og gjört er í hinum áfrýjaða dómi. Það ber því að staðfesta lögreglurjettardóminn, er að öðru leyti skirskotast til. Kærða greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 80 kr. til hvors. 631 Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærða, Margrjet Zoöga, greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og Verjanda fyrir hæstarjetti, mála- flutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Björns P. Kalman, 80 kr. til hvors, Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir kæru frá lögreglunni höfðað af vald- stjórnarinnar hálfu gegn ekkjufrú Margrjeti Zoöga, Laufásveg nr. 7 hjer í bænum, fyrir brot á ákvæðum aðflatningsbannslaganna. Kærð er ekkja eftir Einar Zoöga, veitingamann, sem með. amtsbrjefi dagsettu 4. júní 1883 fjekk leyfi til að selja allar hin- ar sömu veitingar og! aðrir gestgjafar hjer í bænum og hjelt hann áfram gestgjafaatvinnu til dauðadags, en að honum látnum hjelt ekkja hans áfram atvinnunni þar á meðal veitingu áfengra drykkja og var hún orðin ein um rjettinn til þess hjer í bænum. er lögin um aðflutningsbann áfengis nr. 44/1909 gengu að fullu í gildi 1. janúar 1915, en með 9. gr. greindra laga var hún svift áfengisveitingarjettinum. Höfðaði hún þá mál gegn ráðherra Íslands fyrir hönd landssjóðs til skaðabóta fyrir þessa rjettar- sviftinga en með dómi hæstarjettar Í því, uppkveðnum 229. októ- ber 1918, var ráðherrann fyrir hönd landssjóðs sýknaður af kröf- um hennar í málinu. Er það tekið fram í forsendum tjeðs dóms (Landsyfirrjettardómar og hæstarjettardómar í íslenskum málum X. bls. 608), að bannið í nefndri lagagrein sje að eins beiting af valdi því eða heimild, sem löggjafarvaldið hafi til þess að setja almennar reglur um atvinnumálin og geti kærð því ekki bygt skaðabótakröfu á ákvæðinu í 50. gr. í stjórnarskránni frá 5. janú- ar 1874. Nú í vetur varð lögreglan þess vör, að kærð seldi vín frá Áfengisverslun ríkisins Í veitingastofam, er hún hefir opnað í húsi sínu nr. 12 við Austurstræti hjer í bænum og hóf rannsókn út af 42* 638 því, og með brjefi lögreglustjóra dagsettu 29. desember f. á. var málið sent hingað til dómsmeðferðar. Kærð hefir kannast við það, að hún hafi selt vin frá Áfengis- verslun ríkisins með mat í tjöðum veitingastofum sinum og hold- ur því fram, að hún hafi fullan rjett til þessa eftir áfengisveit- ingaleyfi manns síns sáluga frá árinu 1883. Litur hún svo á að aðflutningsbannslögin sjea að nokkru leyti upphatin og við það hafi áfengisveitingarjettur sinn raknað við aftur. Þá vill kærð og byggja rjett sinn til áfengisveitinganna á forsendum landsyfirrjettardómsins Í framannefnda skaðabótamáli hennar (Landsyfirrjettardómar X. bls. 20), þar sem í þeim gje gengið út frá fullkomnu aðflutningsbanni áfengis, en „praktist“ sjeu aðflutningsbannslögin nú afnumin og geti því hvorki orð þeirra nje andi verið því til fyrirstöðu, að hún haldi áfengis- veitingaleyfi sínu og áfengisveitingunum áfram, þar sem leyfi sitt hafi verið ótímabundið og að eins fallið niður um stundarsakir vegna aðflutningsbannsins. Rjetturinn verður nú að. vera þeirrar skoðunar að rjettar- inn til áfengisveitinga hafi að fullu verið tekinn af kærðu með áðurnefndri 9. gr. laga nr. 44(1909 og hún því ekki getað öðlast hann aftur með tilskipun nr. 10/1922 sbr. lög nr. 9(1922. Kærð hefir ekki öðlast heimild til vinveitinga samkvæmt 9. gr. reglu- gjörðar nr. 65/1922 (Stj. t. s. á. B. bls. 148) og hefir því með framferði sinu gjörst brotleg gegn ákvæðum 15. greinar reglu- gjörðarinnar. Þykir refsing sú, er hún hefir til unnið fyrir það eftir 9. sbr. 15. gr. laga nr. 91/1917, hæfilega ákveðin 200 króna sekt, er renni Í ríkissjóð. Svo greiði kærð og allar af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 639 Miðvikudaginn 14. maí 1924. Nr. 3/1923. Gunnar E. Benediktsson í. h. H. H. Kristensen A./B. (L. Fjeldsted) gegn Lyder Höydahl (Björn P. Kalman). Um skyldu eiganda síldar til að endurgreiða umboðs- manni sínum framlög hans og kostnað við geymslu og sölu síldarinnar. Dómur gestarjettar Vestmannaeyjakaupstað- ar 27. febr. 1922: Stefndur, Lyder Höydahl, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Gunnars E. Benediktssonar vegna H. H. Kristensen, Aktiebolag, Göteborg, í máli þessa. Stefnandi greiði stefnda 100 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja að því er málskostnað snertir innan Sja sólarhringa frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta höfðaði áfrýjandinn gegn stefnda fyrir gestarjetti Vestmannaeyja með stefnu, dags. 29. júlí 1921, til endurgreiðslu á framlögum sínum og öðr- um kostnaði út af sölu á 1407 tunnum af saltaðri síld, er stefndi hafði sent honum til sölu í septem- ber 1919. Krafðist áfrýjandi þess aðallega, að stefndi yrði dæmur til að greiða sjer 37796 íslenskar krón- ur og 89 aura, sem sje 26617 sænskar krónur og óð aura, að viðbættum 42 aurum í íslenskri mynt fyrir hverja sænska krónu, vegna þáverandi gengis- munar á sænskri og íslenskri krónu. Til vara krafð- ist áfrýjandi þess að stefndi yrði dæmdur til að greiða sjer 26617 sænskar kr. og 53 aura, að við- bættum gengismun sænskrar og íslenskrar krónu, 640 þá er skuldin yrði greidd. Svo krafðist áfrýjandi og 69, vaxta frá 1. júlí 1920 af hvorri upphæðinni, sem dæmd yrði, og málskostnaðar eftir mati rjettar- ins. En með dómi gestarjettarins 21. febrúar 1922 var stefndi alsýknaður af kröfum áfrýjanda, og áfrýjandi dæmdur til að greiða stefnda 100 kr. máls- kostnað fyrir gestarjettinum. Þessum dómi hefir áfrýjandi, að fengnu upp- reistarleyfi 15. des. 1922, skotið til hæstarjettar með áfrýjunarstefnu, dags. 11. jan. 1923, og gert í áfrýj- unarstefnunni Sömu rjettarkröfur og Í gestarjettar- stefnunni, að viðbættri kröfu um málskostnað fyrir hæstarjetti, eftir mati rjettarins. En undir rekstri málsins hefir áfrýjandi gert þær breytingar á stefnu- kröfunum, að hann hefir lækkað aðalkröfuna um 9354 íslenskar krónur vegna gagnkröfu stefnda um þá upphæð fyrir afnot áfrýjanda af stöð stefnda á Dvergasteini vestra og krefst nú þannig að eins 35449 íslenskra króna 89 aura, og að hann hefir felt niður varakröfuna. Stefndi hefir hinsvegar krafist staðfestingar á gestarjettardóminum og málskostnaðar fyrir hæsta- rjetti, og byggir hann þær kröfur sínar á því að umboðsmaður áfrýjanda hafi ábyrgst sjer 90 aura fyrir hvert kíló síldarinnar, að áfrýjandi hefði átt að selja síldina fyr og loks á því, að ýmsir liðir í reikningnum sjeu sumpart ofháir og sumpart ósannaðir. Um fyrstu ástæðuna er það að segja, að það sjest á skeytum aðila og brjefum, að ekki hefir verið að ræða um neina ábyrgð af hendi áfrýjanda á til- teknu lágmarksverði fyrir síldina, heldur hefir hún verið send áfrýjanda Í venjulega umboðssölu. Hvað því viðvíkur, að áfrýjandi hafi selt sild- ina ofseint og þannig bakað stefnda tjón, þá á það 641 sjer heldur engan stað. Áfrýjandi símaði stefnda eftir að hann hafði tekið við síldinni, að hann hefði orðið að leggja hana í hús til geymslu, vegna sölu- erfiðleika, og við þeirri tilkynningu hreyfði stefndi engum athugasemdum. Síðan skiftust aðilar alt af öðru hvoru á símskeytum og brjefum út af söluhorf- um, áfrýjandi tilkynti stefnda hvað eftir annað markaðsverð síldar, en stefnda þótti það oflágt, þangað til hann loks símaði áfrýjanda T. april 1920 meðal annars: sSælg bedst mulig<. Seldi áfrýjandi þá skömmu seinna um 1200 tunnur fyrir 32 sænska aura hvert kíló og skýrði stefnda bæði símleiðis og brjeflega frá sölunni. Litlu síðar var afgangurinn, rúmar 200 tunnur, seldur. Að því er loks snertir aðfinningar stefnda við ýmsa liði í reikningi áfrýjanda, þá er þess fyrst að geta, að flestir liðirnir eru skjallega sannaðir, en að öðru leyti eru aðfinningar stefnda sumpart ekki nægilega ákveðnar og sumpart ofseint frambornar. Það verður því að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda ofannefndar 35442 kr. 89 aura, sem, að þar nefndum 2354 kr. meðtöldum, er munurinn á söluverði síldarinnar annarsvegar og framlögum áfrýjanda út af síldarsölunni hinsvegar. Þá verður stefndi og að greiða áfrýjanda 6 %/, vexti frá 1. júlí 1920 af nefndum 35442 kr. 89 aura og málskostnað fyrir báðum rjettum, og þykir hann hæfilega ákveð- inn 800 kr. Það athugast, að ekki sjest að stimpilmerki hafi verið sett á dómsgerðirnar, og hefir stimpilgjald þó verið greitt. Um meðferð málsins hjer í rjetti athugast, að málið var þingfest 30. april 1923 og hafa verið veitt- ár Í því ekki allfáir frestir, meðal annars nokkrir 642 stuttir frestir, vegna lasleika málflutningsmannanna. Hinir frestirnir hafa verið veittir til að bæta úr vantandi upplýsingum, enda var málið litt upplýst í hjeraði, vegna útivistar áfrýjanda. Hafa frestirnir að miklu leyti verið notaðir til útvegunar nýrra. upplýsinga, enda mörg ný skjöl lögð fram hjer í rjetti. En þar sem yngstu upplýsingarnar, sem lagð- ar voru fram Í rjettinum, eru frá janúar 1923, þá. hefði mátt leiða málið allmiklu fyr til lykta og er dráttur þess af hendi málflutningsmanns áfrýjanda. að því leyti aðfinsluverður. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Lyder Höydahl, greiði áfrýjanda, Gunnari E. Benediktssyni f. h H. H. Kristen- sen A./B., 35442 kr. 89 aura með 69/, ársvöxt- um frá 1. júlí 1920 og málskostnað fyrir báð- um rjettum með 800 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn, Gunnar E. Benediktsson mála- færslumaður frá Reykjavík höfðað f. h. H. H. Kristensen, Aktie- bolag, Göteborg, gegn steindum Lyder Höydahl, kaupmanni til; heimilis bjer í kaupstaðnum, með stefnu útgefinni 22. júlí 1991. Sátta var leitað en sáttatilraun varð árangurslaus. Stefnandi krefst þess f. h. umbjóðanda sins að stefndur verði dæmdur til að greiða krónur 37796,89 með 69/, ársvöxtum frá 1. júlí 1920 eða C26617 kr. öð aura, sænskar, með sömu vöxtum, eða til vara nefnda upphæð sænskra króna með því gengi sem verði á þeim, er greiðsla fer Íram ásamt sömu vöxtum og: málskostnað eftir mati rjettarins. 643 Stefndur krefst hinsvegar að sjer verði tildæmdar hjá stefn-. anda krónur sænskar 61929,47, til vara 7319,76 sænskar krónur,. og hvorttveggja með vöxtum frá 1. júlí 1920 og málskostnað eftir mati rjettarins. Þá krefst stefndur einnig að allar kröfur stefn- anda falli niður og sjer tildæmdur málskostnaður. Haustið 1919 tók umbjóðandi stefnanda H. H. Kristensen, Aktiebolag, Göteborg, að sjer að selja 1407 tunnur sildar fyrir steinda og greiddi honum 40000 kr. fyrirfram upp í andvirði síld- ar þessarar, en þegar hann sendi „uppgör“ sitt, miðað við 1. júlí 1920 er kostnaðurinn við þessar 1407 tunnur orðinn kr. 37196,89- og vill hann fá stefnda dæmdan til að endurgreiða þá upphæð eins og að framan segir með vöxtum, sem og til að greiða mála-. kostnað. Samkvæmt skjölum þeim, er stefndar hefir lagt fram, þótt ekki sje tekið tillit til vitnisburðar J. Kristensen í málinu, enda virðist það ekki hægt, þar sem ekki er upplýst að stefnanda hafi verið kunnugt um vitnaleiðslu þessa, en hann mætti okki við. hana, þá virðist nægilega upplýst að H. H. Kristensen, Aktie- bolag (Göteborg), hefir að minsta kosti ofreiknað sjer í kostnað og kursmismun krónur sænskar 7469,58 og vanreiknað söluverð sildarinnar um sænskar kr. 24577,61 eða samtals reiknað stefnd- um Í óhag um 82047,09 kr. sænskar, saman ber rjettarskjöl nr. 10, nr. 9, nr. 8, nr. 6 og nr. 5, sem öll benda ótvírætt í þá átt að. reikningur H. H. Kristensen, Aktiebolag, sje ekki rjettur eða nái nokkurri átt enda fylgja því skjali, rjettarskjali nr. 9, engin skil- ríki, hvorki sölureikningur eða aðrar skýrslur. Samkvæmt þessu ber að sýkna stefnda í máli þessa af öll- um kröfum stefnanda, en þar sem stefndur hefir ekki gagnstefnt í málinu, verða kröfur hans ekki teknar til greina í þessa máli,. en samkvæmt úrslitum málsins, virðist rjett að dæma honum máls- kostnað, sem hæfilegur ákveðst 100 krónur. Enda þótt stefndur hafi Í vörn sinni nokkuð stór orð um nefnt firma H. H. Kristensen, þá sjer rjettarinn, eins og málið. liggur fyrir, ekki ástæðu til að sekta stefnda fyrir Ósæmilegan. rithátt. 644 Föstudaginn 23. maí 1924. Nr. 65/1923. Eigandi lóðar nr. 42 við Hverfis. götu, Þorsteinn Gunnarsson (Pjetur Magnússon) gegn eiganda lóðar nr.29 við Klappar- stíg, Valdemar Poulsen (Jón Ásbjörnsson). Ágreiningur um umferðarrjett yfir lóðarstykki. Dómur merkjadóms Reykjavíkur 13. nó ybr.1998: Eiganda lóðarinnar nr. 42 við Hverfisgötu Þorsteini Gunnarssyni er óheimilt að hafa eða setja nokkur mannvirki vestur af gafli íbúðarhússins nr. 42 og fyrir vestan línuna ab á uppdrætti mæl- ingamanns rskj. ur. 11. Svo endurgreiði Þorsteinn Gunnarsson og bæjarsjóði Reykjavíkur málskostnað 2 kr. innan 8ja sólar- hringa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjer fyrir rjettinum hefir áfrýjandi aðallega gjört þá rjettarkröfu að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur og málinu vísað heim til nýrrar og lög- legri meðferðar fyrir merkjadóminum, og byggir hann þessa kröfu sína á því, að mál þetta sje í raun rjettri um eignarrjettinn að lóðarstykki því, er ágrein- ingurinn er um og því höfðað af röngum aðila; en þar sem stefndi hefir í máli þessu einungis gjört kröfu gagnvart áfrýjanda til þess að fá viðurkendan umferðarrjett sinn á ágreiningssvæðinu, hefir hann rjett til þess að fá dóm um þetta atriði án tillitg til deilu um eignarrjettinn að lóðarræmunni að öðru leyti. Ómerkingarkrafan verður því eigi tekin til „greina. Þá hefir áfrýjandi viðurkent umferðarrjett steinda „suður á móts við suðvesturhorn á íbúðarhúsi áfrýj- 645 anda nr. 42 við Hverfisgötu, og hefir því til vara krafist þess, að sjer verði heimilað að hafa eða setja mannvirki vestur að linunni ab á undirrjettarskjali nr. 11 að lóðarmörkum, en af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða merkjadómi, verður ekki álitið að áfrýjandi hafi sannað eignarrjett eða annan rjett til þrætulóðarinnar fyrir vestan linuna „ ab á uppdrættinum á undirrjettarskjali nr. 11, sem heimili honum að hindra umferðarrjett stefnda á þessu svæði. Það ber því eftir kröfu stefnda að stað- festa hinn áfrýjaða merkjadóm, og verður áfrýjandi eftir þessum úrslitum að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða merkjadómi skal óraskað. Áfrýjandi Þorsteinn Gunnarsson greiði stefnda Valdemar Poulsen 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Eigandi lóðar nr. 29 við Klapparstíg telur sig hafa rjett til umferðar um gangstíg þann, sem liggur norðan frá Hverfisgöta suður að húsinu nr. 42 og suður með vesturgafli þess og vestur- mörkum þeirrar lóðar alt að línunni bc á uppdrætti mælinga- manns rskj. nr. 11. En fyrir suðurendanum á stig þessum hefir eigandi nr. 29 bygt steinsteypt geymsluhús, er hefir aðalútgöngu- dyr mót norðri og út á stiginn og gaf byggingarnefnd bæjarins samþykki sitt til þessa. Til sönnunar þessum umferðarrjetti sin- um hefir hann lagt fram eftirrit af þinglesnu kaupbrjefi, dags. 14. júli 1911, en þar stendur, að í kaupinu sje rjettur til frjálsrar umferðar um stíg þann 10 feta breiðan, sem liggur frá Hverfis- götu suður að hinu selda lóðarsvæði og sýndur er á uppdrættin- um, rskj. nr. 2, með rauðum punktlinum og einkendur með bók- 646 stöfunum GHIJKLM. Eigandi lóðar nr. 42 við Hverfisgötu telur hinsvegar kvaðalausa eign sína stykki úr syðri hluta stigsins, som innilukt er með bárujárnsgirðingu sem sýnd er á uppdrættinum rskj. nr. 11 og ber fyrir sig afsalsbrjef 3. ágúst 1921 samanborið við- uppdrátt á rskj. nr. 6. Og hefir hann í trausti þessar heimildar reist nefnda bárujárnsgirðingu og þar með hindrað frjálsa umferð um stiginn sunnanverðan þannig að suðurendi girðingarinnar foll- ur hjer um bil á miðjar aðalútgöngudyr geymsluhússins, sem eig- andi nr. 29 við Klapparstig hefir gera látið á það eins og áður er sagt og þrengt stiginn að stórum mun eins og uppdrátturinn rskj. nr. 11 sýnir. Það er nú að vísu svo, að eigandi lóðar nr. 29 við Klappar- stig hefir ekki með kaupbrjefinu frá 14. júlí 1911 sbr. uppdrátt- inn rskj. nr. 2 sannað umferðarrjett sinn að linunni bc á upp- drættinum rskj. nr. 11, sem fellur saman við línuna CB á rskj. nr. 2 heldur að eins að línunni ÍJ á rskj. nr. 2, sem dregin er úr suðvesturhorni hússins nr. 42, sem merkt er d á rskj. nr. 11 og jafnhliða línunni CB á rskj. nr. 2. En hinsvegar er þess að gæta, að uppdráttarinn rskj. nr. 6 var ekki gerður í því skyni að sýna takmörk lóðar nr. 42 við Hverfisgötu eins og hún var seld 8. ágúst 1921 og þar áður 2. júlí s. á.; uppdrátturinn sýnir ekki girðingu, sem stóð er þessar sölur fóru fram og gekk úr sað- vesturhorni hússins nr. 42 í framhaldi af vesturgafli þess suður í. lóðamörk eins og rauða línan ab á rskj. nr. 11 sýnir, en girðing þessi, sem var rifin í s. 1. september þegar hin nýja girðing var sett, var á vesturtakmörkum lóðarinnar nr. 42 á því svæði er hún náði, sbr. orð afsalsins „eins og girðingar vísa“, er eimig eru staðfest með framburði seljandans frá 3. ágúst 1991, sem mætt hefir sem vitni Í málinu. Línan CD og punktlínan DE á uppdrættinum rskj. nr. 6 sýndu því ekki 8. ágúst 1921 og sýna ekki nú lóðarmörk nr. 42 á því svæði er. þær liggja, heldur voru þá og eru enn vesturgafl hússins nr. 42 og linan að á rskj. nr.11 í lóðamörkum. En hjer við bætist það, að af vottorði á rskj. nr. 5, sem staðfest hefir verið fyrir rjettinum, má ráða það, að eigandi nr. 29, Valdemar Poulsen, hafi, áður en salan á nr. 49: fór fram 1921, haft rjett til umferðar á lóðinni í framhaldi af gangstígnum, sem afmarkaður er á rskj. nr. 2, alla leið að lín- unni bc á rskj. nr. l1. Í þessu sambandi skal það og tekið fram, að umferðarkvöðin var aldrei lögð á lóðina nr. 42 heldur á lóð-- 647 ána nr. 40 sbr. rskj. nr. 1. og nr. 9, enda er slík kvöð ekki nefnd á afsölunum fyrir nr. 42. Samkvæmt framansögðu álitst því eiganda nr. 42 óheimilt -að hafa eða setja nokkur mannvirki vestur af húsgafli sínum og fyrir vestan línuna ab á rskj. nr. 11, sem hindra frjálsa umferð eiganda nr. 29 við Klapparstíg um gangstiginn alt saður að lóðar- mörkum við línuna ðc á rskj. nr. 11. Ekki þykir ástæða til að gera málsaðilum að greiða kaup dómsmanna, en borgun fyrir birtingu fyrirkalls endurgreiði máls- „aðilinn Þorsteinn Gunnarsson bæjarsjóði Reykjavíkur með 2 kr. Föstudaginn 30. maí 1994. Nr. 10/1924. P. Mogensen fí. h. Áfengisversl- unar ríkisins (Jón Ásbjörnsson) gegn bæjarstjórn Reykjavíkur (Guðm. Olafsson). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 26. jan. 1924: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina og á lögtaksgjörðin fram að fara á ábyrgð gjörðarbeiðanda. Dómur hæstarjettar. Það er rjettilega tekið fram í hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði, að Áfengisverslun tíkisins, sjer- staklega smásalan í Reykjavík, sem útsvarið að Sögn hinnar stefndu bæjarstjórnar hefir aðallega verið lagt á, er rekin í hagnaðar og gróðaskyni fyrir ríkissjóð- inn og er það upplýst að verslunin er rekin sem sjáfstætt arðsamt fyrirtæki og að reksturinn er ekki 648 frábrugðinn verslunarrekstri einstakra manna eða fjelaga í neinu því, er máli skiftir um útsvarsskyld- una. Er því verslunin sem hver önnur föst verslun í kaupstaðnum útsvarskyld í bæjarsjóð Reykjavíkur: samkvæmt 3. gr. sbr. 1. gr. Í lögum nr. 18, 19. okt. 1877, og ber því með skírskotun til fógetarjettar- úrskurðarins að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum ber að dæma áfrýjanda til að greiða hinni steindu bæjarstjórn málskostnað fvrir hæstarjetti, er ákveðst 300 krónur. Því dæmist rjett vera. Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði skal óraskað. Áfrýjandi P. Mogensen Í. h. Áfengis- verslunar ríkisins, greiði bæjarstjórn Reykja- víkur 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Við aukaniðurjöfnun útsvara Í Reykjavík í september 1929 gjörði niðurjöfnunarnefndin Átengisverslun ríkisins að greiða 8000 króna aukaútsvar Í bæjarsjóð það ár. Þar sem Áfengis- verslunin vildi ekki greiða útsvar þetta hefir bæjargjaldkeri Reykjavíkur krafist lögtaks fyrir því, en Áfengisverslunin hefir látið mæta af sinni hálfu við lögtaksgjörðina og mótmæla því að hún nái fram að ganga. Bæjargjaldkerinn hefir hinsvegar haldið fast við lögtakskröfuna fyrir hinni umræddu aukaútsvars- upphæð ásamt kostnaði við lögtakið og væntanlega sölu hinna lögteknu muna og báðir málsaðilar lagt ágreininginn undir úr- skurð fógetarjettarins. Eins og alkunnugt er var með lögum nr. 44 frá 30. júlí 1909 sbr. ný lög nr. 91/1917, bannaður innflutningur til Íslands frá 1. janúar 1912 að telja á áfengi, sem í er meira en 2'/,)/, af vínanda að rúmmáli, nema til iðnaðarfyrirtækja, efnarannsknar- 649 stofn, náttúrugripasafna, eða annara þvílíkra stofnana, til iðn-- þarfa og verklegra nota Í stofnuninni. Svo var og leyft að flytja inn vínanda til eldsneytis og vínanda og annað áfengi til læknis- dóma eftir hinni almennu lyfjaskrá. Skyldi alt áfengi, er leyfi- legt var að flytja inn eftir framansögðu, flutt fyrst á land hjer í bænum og vera undir umsjón sjerstaks manns, umsjónarmanns áfengiskaupa, er hafa skyldi á höndum eftirlit með áfengiskaup- um. Síðar var sendimönnum annara ríkja heimilaður takmark- aður áfengisinnflutningur. Með lögum nr. 62 frá 27. júní 1921 var ríkisstjórninni frá 1. janúar 1922 veittur einkarjettur til innflutnings hingað til lands- ins frá útlöndum á vínanda og áfengi, sem heimilt var að flytja til landsins eftir aðfutningsbannslögunum, að konsúlaáfenginu undan- skildu, og rjettur til sölu á því til lyfsala og lækna, er rjett höfðu til lyfjasöla, svo og öðrum þeim, er bannlögin heimiluðu. Skyldi sett á stofn áfengisverslun og ríkisstjórnin skipa mann til að veita henni forstöðu. Skyldi hann hafa lyfsalapróf og hafa á. hendi eftirlit með lyfjabúðum landsins. Í lögunum er svo ákveðið, að rikisstjórnin setji nánari regl- ur um áfengissöluna, svo og um það, hvernig fara skuli um áfengisbirgðir lyfjabúða og lækna, sem fyrir hendi kunna að verða þegar lögin ganga í gildi, hvort gjald skuli greitt af þeim í ríkissjóð eða hvort þær skuli teknar eignarnámi. Á áfengi það og vínanda, sem heimilt var að flytja til lands- ins og eigi skyldi nota til lyfja, skyldi leggja 25—75%/, miðað við verð þess komins í hús bjer á landi, að meðtöldum tolli. Lyfjaáfengi svo og önnur lyf, er verslunin útvegaði læknum, skyldu hinsvegar seljast án hagnaðar. Lögákveðna tolla og innflutnings- gjöld af vörum til verslunarinnar skyldi greiða á þann hátt, og á þeim tíma sem toll- og skattalög mæltu fyrir, en á útsvarsskyldu verslunarinnar var ekki minst einu orði. Ágóða af versluninni skyldi greiða í ríkissjóð og teljast með tekjum hans og hámarks- verð Í smásölu skyldi ríkisstjórnin setja á vörur þær, er lögin hljóða um. Með lögum nr. 9 frá 30. nóvember 1929, sem gengu þegar í gildi, var svo ákveðið að með kgl. tilsk. mætti ákveða að vín, sem ekki er í meira en 219/, af vínanda að rúmmáli, skuli undan- þegin ákvæðum bannlaganna og að reglugjörð skuli sett til varn- ar misbrúkun við sölu og veitingar þessara vína. Var tilskipun þessi gefin út sama dag og lögin og samkvæmt henni reglugjörð 650 frá 18. júní 1929 (Stj.tið. s. á. B., bls. 143). Í henni er „Áfengis- verslun ríkisins“ falið að annast innflutning og sölu á vinum þeim, „er inn má flytja eftir lögunum, til a) útsölustaða, sem settir eru „á, stofn með reglugjörðinni, b) veitingastaða þeirra, sem rjett hafa til veitinga vína eftir henni og c) lyfsala og lækna, sem rjett hafa til lyfjasölu, þó aðeins þau vin, sem talin eru í lyfjaskrá og aðeins til lyfja. Áfengisversluninni er og falið að ákveða útsöluverð vina, skal það ekki fara fram úr innkaupsverði með áföllnum kostnaði sað viðbættum venjulegum verslunarbagnaði“ (4. gr. reglugjörðar- innar). . Í Reykjavík hefur landsstjórnin sjálf útsölu vínanna (5. gr. reglugjörðarinnar) og hefur falið hana Áfengisversluninni. Er því „ómótmælt haldið fram í þessu máli, að ÁAfengisverslunin hafi byrjað smásölu á vínum 29. júní 1922 og opnað sjerstaka búð fyrir hana 29. ágúst s. á. Í hinum öðrum kaupstöðum þar sem „áfengissala er, er hún rekin af einstökum mönnum sem fengið hafa meðmæli bæjarstjórnar og leyfi dómsmálaráðuneytisins. Fá þeir vínin frá Áfengisversluninni með heildsöluverði og selja þau út í smásölu fyrir eigin reikning á því verði er Á tengisverslunin hefir ákveðið. Mótmæli sín gegn framgangi lögtaksgjörðar þessarar byggir -gjörðarþoli á því að útsvarið sje ekki rjettilega lagt á Áfengis- verslunina, þar sem hún hafi eigi tekið til starfa fyrri en Í árg- byrjun 1922 og ekki nema mjög lítið fyrstu mánuðina, hljóti út- svarið að vera lagt á tekjur hennar árið 1922, en af því leiði, „að tvisvar verði lagt á sömu umsetninguna, því við útsvarsálagn- „ingu eigi að leggja á tekjur gjaldanda næsta ár á undan gjald- „árinu sbr. auglýsingu nr. 68 frá 26. mai 1915, enda sje enginn vafi á að þeirri reglu sje fylgt við niðurjöfnun aukaútsvara, ekki -gíst síðan alment skattaframtal komst á og alt annað yrði Óhæfi- 'legur slumpareikningur. Á þetta getur fógetarjettarinn þó ekki fallist. Hið um- krafða aukaútsvar er lagt á Áfengisverslunina við aukaniður- jöfnun útsvara hjer í bænum í september 1922 og þá að sjálfsögðu „á rekstur og tekjur hennar það ár, sjerstaklega af smásölunni, sem þá var sýnilegt orðið, að rekin yrði í 4 mánuði það ár. Anka- niðurjöfnun hjer í bænum fer fram eíðari hluta septembermánaðar og gilda um hana sömu reglur og settar eru um aðalniðurjöfnun- ina, sem fer fram í febrúarmánuði sbr. 18. og 19. gr. reglugjörðar 651 nr. 68/1915. Niðurjöfnan aukaútsvara fer fram eftir efnum og ástandi gjaldendanna og nær til allra sem hafa fast aðsetur í bænum, þegar hún fer fram sbr. tilsk. 20. apríl 1872, 22. gr. Á fastar verslanir og aðrar arðsamar stofnanir og fyrirtæki í kaup- staðnum, sem eru rekin að minsta kosti á mánuði af gjaldárinu (0: því ári sem aukaútsvarið verður gjaldkræft á) er lagt gjald eftir heimild í lögum nr. 18/1877 um bæjargjöld í Reykjavíkur- kaupstað, 3. gr. og skal það samsvara útsvarinu eftir efnum og ástandi, samkvæmt því sem hæfa þykir eftir árlegri velta og arði, án þess að tillit sje tekið til annara tekna og eigna þess, sem Í hlut á. — Ef nú skoðun gjörðarþola, að leggja eigi á undanfar- andi árstekjur, væri rjatt, væri eigi hægt að leggja aukaútsvar á mann eða stofnun fyrsta atvinnurekstrarár hans, eða hennar, en hitt er þó venja að það sje gjört. Hitt er annað mál að við niðurjöfnun aukaútsvara er að jafnaði tekið mikið tillit til tekna gjaldendanna árið á undan, því þær þykja oft góð bending og leiðarvísir um efni þeirra og ástand á gjaldárinu. Þá eru mótmæli gegn framgangi lögtaksgjörðar þessarar og sjerstaklega bygð á því, að það verði að teljast meginregla Í löggjöf vorri að ríkissjóður sje aldrei útsvarsskyldur, og hafi þeirri reglu jafnan verið fylgt, þar til farið hafi verið að elta Landsverslunina með útsvarsálagningum. Er þetta talið tekið skýrt fram í niðurlagi forsenda landsyfirrjettardóms, uppkveðins 18. nóv. 1918 í máli milli bæjarstjórnar Reykjavíkur og lands- stjórnarinnar um útsvarsskyldu Landsverslunarinnar árið 1917. Er á það bent að ríkissjóður sje ekki útsvarsskyldur af tekjum sínum af talsíma og ritsíma, ekki af húseignum sínum, lóðum, lendum, jörðum eða sjóðum. Meira að segja hafi bæjarsíminn hjer í bænum greitt aukaútsvar meðan hann var rekinn sem einka- fyrirtæki, en viðurkent hafi verið að útsvarsskyldan fjelli niður, er ríkissjóður eignaðist hann og tók að starfrækja hann. Því er og haldið fram, að þetta sje alls ekkert undarlegt, því ríkissjóð- ur sje eign allra landsmanna, og væri því harla undarlegt ef ein- stökum bæjar- eða sveitarfjelögum væri heimilt að skattleggja hann, því það væri sama og að leggja skatt á landsmenn, sem búsettir væri á öðru Jlandshorni. — Enn er bent á það, að inn- flutningur vina hafi verið bannaður áður svo að bæjarsjóður Reykjavíkur hafi einskis Í mist við það, að ríkissjóður tók að sjer sölu þeirra. Ástæðan til þess að ríkið tók að sjer verslun á áfengi hafi alls ekki verið væntanlegur gróði á sölunni eða það, 43 652 að hlynna hafi átt að ríkisrekstri, heldur hafi markmiðið verið það, að sporna við mjög miklum innflutningi áfengis. Af hálfu bæjarsjóðs er því hinsvegar mótmælt að sú megin- regla gildi í Íslenskri löggjöf að ríkissjóður sje ekki útsvarskyld- ur og á það bent að engin lög sjeu því til fyrirstöðu, að rikis- sjóði verði talið skylt að greiða útsvar af atvinnu, sem hann reki í einstöku sveitar- eða bæjarfjolögum í gróðaskyni. Ástæðan til þess, að ekki hafi verið lagt útsvar á ríkissjóð, sje sú, að það sje fyrst nú á allra síðustu árum, að ríkissjóður hafi byrjað á atvinnurekstri Í gróðaskyni, svo engin venja hafi getað myndast, sem útiloki útsvarskyldu ríkissjóðs þegar svo standi á. Því er haldið fram, að starfræksla rikissjóðs á síma- og póstflutningum sje ekki sambærileg við Landsverslunina eða Áfongisverslunina eins og þær sjeu reknar og hafi verið árið 1922. Markmiðið með ríkisrekstri á símum og póstflutningi sje eingöngu það, að tryggja landsmönnum sem hagfeldust og ódýrust not af þessum sam- göngutækjum, en alls ekki gróði á rekstrinum. Á fengisverslunin, að minsta kosti smásalan, sje hinsvegar rekin eingöngu í hags- munaskyni fyrir ríkissjóð, og hafi verið falin einstökum mönn- um Í hinum kaupstöðunum af því, að þar hafi verið minni gróða að vænta. Með Landsversluninni eins og hún hafi verið rekin síðan árið 1920 en þó einkum síðan ríkið tók einkasölu á tóbaki og steinolíu og fjekk henni að versla með, og með Átengisverslun- inni, megi segja að fyrstu sporin sjeu stigin til þess að ríkið taki í sínar hendur í gróðaskyni rekstur þeirra atvinnuvega, sem borgarar þjóðfjelagsins hafi haft tekjur sínar af og sjeu engin takmörk fyrir því, hve halda megi langt á þeirri braut, en það rýri tekjur borgaranna af þeim atvinnuvegum og þar með gjald- þol þeirra og gjöri þá ófæra til að bera sömu byrðar og áður í þarfir þjóðfjelagsins og mæli hlutarins eðli með því, að rikis- sjóður ljetti að sama skapi opinberum gjöldum af einstaklingun- um og hann taki frá þeim eða rýri atvinnulindir þeirra. Sjer- staklega eigi þetta við um gjöldin í þarfir sveitarsjóðanna þar sem engir væru til að bera þarfir þeirra ef ríkið tæki allan arð- inn af atvinnuveganum. Ríkisrekstur einhverrar atvinnu innan ákveðins sveitarfjelags eða bæjarfjelags, sje sama og allir lands- búar reki þar þessa atvinnnu í fjelagi og sje því ekki nema eðli- legt og rjettmætt, að greiddur sje hæfilegur skattur af þessum atvinnurekstri til hlutaðeigandi sveitar- eða bæjarfjelags, enda sje 653 það í samræmi við ákvæði sveitarstjórnarlaganna um atvinnu- rekstur utansveitarmanna eða fjölaga innan ákveðins sveitarfjolags. Loks er bent á það af hálfu gjörðarbeiðanda, að það sjo aðeins tylliástæða að ríkið hafi tekið að sjer smásöluna með áfengi til þess að takmarka áfengisnautn í landinu, því þá hefði ríkið líka átt að taka að sjer smásöluna í hinum kaupstöðunum, og á það, að bæjarsjóðir njóti hagnaðarins af smásölunni þar, því þeir geti lagt á útsölumennina og sje því Reykjavíkurbær rjett- lægri í því efni en þeir nema að viðurkent verði, að Áongis- verslunin sje hjer útsvarsskyld. Á því er nú enginn efi að Á fengisverslunin, sjerstaklega smásalan hjer í bænum, er rekin að minsta kosti aðallega í gróða- skyni fyrir ríkissjóð sbr. lög nr. 62/1921, 7. og 9. gr. og sjer- staklega 4. og Ö. gr. reglugjörðar nr. 65/1922 og fjárlögin fyrir árið 1924 nr. 18/1923, 2. gr. 18, og er að því leyti ekki frábrugð- in öðrum verslunum einstakra manna eða fjelaga. Rjettinum er ekki kunnugt um að nokkurt rikissjóðsfyrirtæki hafi áður verið rekið aðallega í atvinnu- eða gróðaskyni og verður því að vera gjörðarbeiðanda samdóma um það, að engin venja geti hafa mynd- ast um gjaldfrelsi slíkra fyrirtækja ríkissjóðs til sveitar- eða bæjar- sjóða, Það er og ofmælt að ríkissjóður greiði engin gjöld til sveitar- eða bæjarsjóða og sje gjaldfrjáls til þeirra, því hann greiðir hjer í Reykjavík ekki aðeins þau gjöld í bæjarsjóð, sem segja má að sjeu borgun fyrir ákveðin hlunnindi, sem bærinn læt- ur í tje, svo sem vatnsskatt, raforkugjald, sorphreinsunargjald, gangstjettagjald og hafnargjald fyrir skip sín í Hafnarsjóð, held- ur og hið almenna lóðargjald í bæjarsjóð eftir lögum nr. 18/1877 um bæjargjöld í í Reykjavíkurkaupstað af öllum húseignum sínum og lóðum í bænum, að dómkirkjunni einni undanskilinni, enda er hún ein berum orðum undanþegin gjaldinu í lögunum (2. gr. in fine). Rjetturinn fær nú ekki betur sjeð en að Áfengisverslunin falli beint undir orðin í 1. og ð. gr. laga nr. 18/1877 („stofnanir og arðsöm fyrirtæki,“ „föstum verslunum og öðrum arðsömum stofnunum og fyrirtækjum í kaupstaðnum“) og sje því útsvars- skyld, nema hægt sje að byggja gjaldfrelsi hennar á einhverri sjerstakri heimild. Eins og að framan greinir telur rjetturinn það ekki verða bygt á venjanni og þekkir ekkert alment lagaboð, er það verði bygt á og í hinum sjerstöku lögum um Á fengisverslun- ina er það ekki að finna. Rjetturinn fær því ekki sjeð, að hægt sje að taka til greina hin framkomnu mótmæli gegn framgangi lögtaksgjörðar þessarar, 654 Föstudaginn 30. maí 1924. Nr. 6/1924. Helgi Benediktsson gegn Helga Í. Bachmann. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Föstudaginn 20. júní 1924. Nr. 13/1924. Valdstjórnin (Pjotur Magnússon) gegn Sigurði Sigurðssyni (Jón Ásbjörntson). Brot á lögum nr. 5/1920, um bann gegn botnvörpu- veiðum. Dómur lögreglurjettar Burðastrandarsýslu 30. okt. 1928: Sigurður Sigurðsson skipstjóri á botnvörpungn- um „Geir“ R.E. 241 í. h. fiskihlutafjelagsins Geir, Reykjavík, sýknast fyrir broti á 1. gr. laga nr. 5. '%/; 1920, en idæmist fyrir brot á 2. gr. sömu laga í 10,000,00 — tíu þúsund — króna sekt til landhelgissjóðs Íslands. Svo greiði hann og í kostnað af málssókn þessari 189,00 krónur. Afli og veiðarfæri skula ekki upptæk. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað með játningu kærða og öðrum skýrslum, þar á meðal skýrslu skipstjórans á eftir- litsskipinu >Íslands Falke, dags. 29. úkt. f. á, að 655 kærði hafi með skipi sínu, botnvörpungnum „Geir RE. 241, verið staddur innan landhelgi á Arnarfirði að kveldi 28. s. m. og eigi haft veiðarfæri sín í búlka innanborðs, heldur hafi varpan bakborða- megin legið á öldustokknum og hangið út fyrir hann og báðir hlerarnir þeim megin einnig hangið utan- borðs, annar jafnvel Í sjó um tíma, en hinn í gálg- anum. Hefir kærði því gerst brotlegur gegn 2. gr. laga nr. 5/1920 og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið, eftir öllum atvikum hæfilega metin sam- kvæmt 3. gr. nefndra laga 4000 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð. Svo ber kærða og að greiða allan kostnað máls- ins, bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 80 kr. til hvors. Það er aðfinningarvert, að hjeraðsdómarinn hefir látið ýms vitnanna staðfesta framburð sinn með drengskaparheiti, án þess það sjáist, að lögmælt skil- yrði fyrir slíkri staðfestingu hafi verið fyrir hendi, að kærði er dæmur til refsingar sf. h.e fiskifjelags þess, er átti skipið, og loks dæmdur í málskostnað með tiltekinni upphæð. Því dæmist rjett vera: Kærði, Sigurður Sigurðsson, greiði 4000 króna sekt í Landhelgissjóð. Svo greiði hann og allan sakarkostnað bæði í hjeraði og hæsta- rjetti, þar með talin sóknar- og varnarlaun til hæstarjettarmálaflutningsmannanna #Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. 656 Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu hins opinbera höfðað gegn Sigurði Sigurðssyni skipstjóra á fiskiveiðaskipinu „Geir“ frá Reykjavík t. h. fiskihlutafjelagsins Geir, Reykjavík, fyrir meint brot á land- helgislögunum frá '*/, 1920 1. og 2. gr. og eru tildrög málsins, að því er næst verður komist þessi: Mál þetta er tekið til rannsóknar eftir kröfu yfirmannsins á varðskipinu „Islands Falk“ dagsettri 29. þ. m., er hitti nefndan Geir R.E. 241 innan landhelgislinunnar á Arnarfirðinum aðfarg- nótt þess 29. eða síðast um kvöldið þann 28., og er nefnt skip var rannsakað með ljóskastaranum, kom í ljós að dráttarnótin á bakborðsblið Já á öldustokknum, sem og hlerar Í gálgum, og eng- um vafa undirorpið, að skipið var statt innan landhelgislínunnar, og að því er virtist með veiðarfærin tilbúin að hefja þarna veið- ar. Nánari rannsókn gat ekki farið fram með ljóskastaranum, með því að hann bilaði eftir rúma mínútu, en bátur frá varðskipinn kom fyrst að togaranum nokkru síðar, reyndist þá við athugun allar pokinn hangandi utanborðs, og nokkur hluti netsins innan á og ntan öldustokksins, en fiskur reyndist ekki svo teljandi gje, hvorki í netinu eða vörpunni sjálfri eða á þilfarinu. Ennfremur er það upplýst, að skipið hafði ekki uppi ljós á framsiglu, gvo sem fyrirskipað er, en logandi hliðarljós, og aftur á. Það vorð- ur að teljast sannað með samhljóða framburði skipstjóra og stýri- manns, að er varðskipsins varð vart, hafi verið gerð tilraun tj} þess að ná trollinu inn, og hefir stýrimaðurinn meðal annars haft um það svofeld orð: „Þegar vitnið sá varðskipið, gjörði það ráðstöfun til þess, að vjelin yrði sett aftur í hreyfingu, og var þá gefin skipun um, að keyra aftur á nokkra snúninga, sem aðallega var gjört í þeim tilgangi að varna þess að Fálkinn yrði þess var, að trollið væri úti, og gjörði hann þá ráðstafanir tj} þess, að trollið yrði dregið inn“. Þessi skýrsla ásamt framburði þeirra manna af varðskipinu, er athuguðu ástand skipsins með ljóskastaranum, virðist benda til þess, að allmikill meiri hnti botnvörpunnar, hafi þegar verið kominn Í sjó, og veiðin þá þeg- ar átt að byrja þarna, ef ekki hafin, en tilviljun ein hindrað 657 það, en allur undirbúningur hafinn, en þrátt fyrir þetta ástand veiðarfæranna, og sjerstaklega með tilliti til þess, að enginn fisk- ur fyrirfanst á þilfarinu, þykir ekki næg sönnun fengin fyrir því, að brot sje hjer framið samkvæmt 1. gr. laga nr. ó '%/, 1920, og verður því eins og ástendur að sýkna stefndu fyrir brot á þeirri grein, Hinsvegar, þar sem hjer virðist að ræða um sjerstaklega gróft hirðuleysi að því er veiðarfærin snertir, og með hliðsjón af því, að brot í slíkum tilfellum ekki er útilokað, og deildar geta verið skoðanir um, hvað felst Í ákvæðum 1. gr. nefndra laga, fiski- veiðar með botnvörpum „hvort ekki tilraunin ein“, getur heyrt þar undir, án þess fiskur hafi fengist, og þar sem löggjafinn lætur hæstu sekt fyrir brot á 2. gr. nefndra laga, svara til lægsta brots samkvæmt 1. gr., virðist ekki einasta átt við, að hæstu sekt sje beitt, ef um Ítrekað brot sje að ræða, þar sem nefnd grein við itrekun brotsins ákveður um, að afli og veiðarfæri skuli þá einnig upptæk, heldur og einnig, ef ekki full sönnun sje færð fyrir broti á 1. gr. en hinsvegar llmiklar líkur, þykir því rjett, þrátt fyrir þótt hjer sje að ræða um brot framkvæmt Í fyrsta sinn, að ákveða sektina fyrir brot á 2. gr. nefndra laga frá 1920 í þessu tilfelli 10,000,00 — tín þúsund -— krónur, en afli og veiðarfæri skula ekki gjörð upptæk. Þá ber og að ídæma stefndan í kostnað af málssókn þessari 182,00 krónur. Mánudaginn 23. júní 1924. Nr. 16/1824. Kristján Kristjánsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Hannesi B. Stephensen f. h. eig- enda m/b. Víkings og sýslumanni Einari M. Jónassyni (Lárus Fjeldsted). Útaf vangoldnu hásetakaupi áfrýjanda. Ómerkingar- dómur. Dómur sjöððms Barðastrandarsýslu 1. nóv. 1998: Máli þessu vísast frá sjörjettinam. Málskostnaður greið- st af aðiljum að hálfa samkvæmt reikning. 658 Dóminum að fullnægja innan ðja sólarhringa frá lögbirtinga að því er málskostnaðinn snertir, undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta höfðaði áfrýjandi fyrir sjódómi Barða- strandarsýslu útaf vangoldnu kaupi sem lögskráður háseti á vjelbátnum Víking, er stefndi gerði út í tje- lagi við meðeigendur sína árið 1922 á fisk- og síld- veiðar, og lauk málinu svo, að sjódómurinn, með dómi uppkveðnum, 1. nóvbr. f. á, vísaði því frá rjettinum með þeirri rökfærslu, að því er virðist, að svo yrði að líta á, sem áfrýjandi hefði afsalað sjer sjódómsmeðferð á málinu með því að hreyfa eigi andmælum viðvíkjandi kaupgreiðslunni, er hann var skráður úr skiprúmi. Þessum dómi hefir áfrýjandi skotið til hæsta- rjettar með stefnu útgefinni 1. apríl þ. á., og hefir hann krafist þess, að dómurinn verði ómerktur og málinu vísað heim aftur til dómsálagningar að eini og aðalstefndi og hjeraðadómarinn, sýslumaður Einar M. Jónasson, dæmdir til þess in solidum að greiða málskostnað fyrir hæstarjetti. Svo hefir hann og krafist þess að hinn stefndi undirdómari verði dæmd- ur Í sekt fyrir meðferð málsins í hjeraði. Frávísunarástæða sjódómsins hefir eigi við nein rök að styðjast, en auk þess bera dómasgjörðirnar það með sjer, að allri meðferð málsins eftir hið fyrsta Tjettarhald í því 10. júlí f. á. hefir verið mjög ábótavant; þannig hefir í rjettarhaldi í málinu 12. júlí verið blandað inn í þetta mál óviðkomandi máli gegn þriðja manni án þess að hjeraðsdómarinn hafi, svo sjeð verði, bent aðiljum á að það væri ólögmætt. Í rjettarhaldi 26. sept. var málið lagt í dóm, en eftir það hafa 2 málsskjöl verið færð inn 659 i dómsgjörðirnar án þess að málið væri tekið upp af nýju eða skjölin lögð fram í rjettarhaldi í mál- inu; að vísu hafa málsaðilar samþykt þessa með- ferð, en slíkt samþykki gat ekki gjört þessa aðferð lögmæta. Loks hefir undirdómarinn kveðið hinn áfrýjaða dóm upp Í sjórjetti Barðastrandarsýslu án þess að hinir útnefndu sjódómsmenn væru til stað- ar Í rjettinum, og Í niðurlagi dómsins er ákveðið að málskostnaður skuli greiðast af aðiljum að hálfu samkvæmt reikningi, en enginn slíkur reikningur hefir verið lagður fram í málinu, og dómurinn að þessu leyti óákveðinn. Af framantöldum ástæðum verður ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og meðferð málsins frá því málið var lagt til sátta í hinu 1. rjettarhaldi 10. júlí frá f. á. og leggja fyrir sjódóminn að taka málið fyrir að nýju Í því ástandi, er það þá var. Það verður að dæma aðalstefnanda og hjeraða- dómarann til þess in solidum að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 200 kr. „Svo verður og að láta hjeraðsdómarann sæta sekt fyrir hina ólögmætu og hirðulausu meðferð máls- ins, og ákveðst sektin 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði sjórjettardómur og undan- farandi meðferð málsins á að vera ómerk, og heimvísast málinu til nýrrar og löglegri með- ferðar, frá því sátt var reynd í því í rjettarhaldi 10. júlí f. á., og dómsálagningar. Stefndi, Hannes B. Stephensen f. h. eig- enda m/b. Víkings, og undirdómarinn, sýslumaður 660 Einar M. Jónasson, greiði, einn fyrir báða og báðir fyrir einn, áfrýjanda Kristjáni Kristjáng- syni 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Hjeraðsdómarinn, Einar M. Jónasson, greiði 100 kr. sekt í ríkissjóð. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir sjómaður Kristján Kristjánsson á Bíildudaj höfðað gegn Hannesi B. Stephensen og fjel. á Bildudal, er höfðu til útgerðar mótorskipið Víking árið 1922, en á nefnt skip var stefnandi Jlögskráður vjelamaður á útgerðartímabilinu, og telur sjer vangreiddar kaupgjaldseftirstöð var krónur 1371,00 síðar niður- fært í kr. 1070,40, svo og málskostnaður eftir mati. Stefndur hefir krafist sýknunar og sjer tildæmdan málskostnað. Stefnandi, sem var lögskráður starfsmaður á skipinu, hefir árið 1922 verið afskráður af því, án þess hann hjer fyrir rjettinum hafi fært sönn- ur á eða líkur fyrir því, að afskráning úr skiprúminu hafi farið fram án hans vitundar og vilja, en þó svo hefði verið var hon- um innan handar að hreyfa andmælum gegn því, og þar sem afskráningin hefir farið fram, án þess upplýst sje hjer fyrir rjett- inum, að andmælum bafi verið hreyft, og kaupgjaldið er meðal annars eitt af þeim atriðum, er hásetinn hefir heimting á, að f4 ráðið til lykta, áður en hann er afskráður, verður að fallast á, að atefnandi með þessari aðferð sinni, hafi afsalað sjer hinum gjó- rjettarlegu ákvæðum bjer að látandi, og beri því ex officio að vísa þessu máli frá sjórjettinum. Málskostnaður þykir rjett að skiftist milli aðilja að hálfu. 661 Miðvikudaginn 17. sept. 1923. Nr. 25/1924. Rjettvísin og Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted) gegn Sigurði Berndsen (Pjotar Magnússon); og Valdstjórnin æ. F) gegn Guðm. Þorkelssyni (P. 1). Brot á aðflutningsbannslögunum á áfengi og brot gegn 156. sbr. 53. og 46. gr. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 9. maí 1994: Ákærðir, Sigurður Berndsen og Guðmundur Þorkelsson skulu sýknir vera af ákæru rjettvísinnar í máli þessu. Ákærður Sigurður Berndsen greiði fyrir brot gegn ákvæð- um 15. gr. laga nr. 91/1917, 1500 króna sekt í ríkissjóð og sæti 45 daga einföldu fangelsi. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fallnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað í málinu að ákærði Sigurður Berndsen að kveldi hins 8. mars s. Í. seldi rúmlega hálft 400 gr. glas af spiritusblöndu. Ennfremur er það sannað í málinu, að eftir að Bárður Lárusson, annar þeirra manna, er keyptu áfengið við umrætt tækifæri af ákærða Sigurði Bernd- sen, hafði gefið meðákærða Guðmundi Þorkelssyni skriflega yfirlýsingu um að skýrsla sú, er hann, Bárður, hafði gefið lögreglunni 8. mars s.l. um áfengiskaupin, væri röng, fór meðákærði Guðmundur með þessa yfirlýsingu Bárðar til ákærða Sigurðar, og er það sannað með eigin játningu ákærða Sig- 662 urðar, að hann bað meðákærða Guðmund, að um- ekrifa yfirlýsinguna og fá Bárð til að undirskrifa hana aftur, en ákærða Sigurði hlýtur að hafa verið það ljóst að yfirlýsing þessi var röng. Samkvæmt beiðni meðákærða Guðmundar, gaf Bárður út dag- inn eftir, 13. mars s.l., nýja yfirlýsingu sama efnis og hina fyrri og afhenti ákærði Sigurður síðan lög- reglunni þá yfirlýsingu. Þessi afbrot ákærða Sigurðar Berndsen, heyra undir 3. lið 15. gr. laga 91, 14. nóv. 191“ og 156. sbr. 53. og 48. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsing hans hæfilega ákveðin 1500 kr. sekt í ríkissjóð og fangelsi við venjulegt fanga viðurværi í 80 daga. Ákærði Guðmundur Þorkelsson hefir að vísu, í prófum málsins, eindregið neitað því að sjer hafi verið kunnugt um að meðákærði Sigurður Berndsen hafi selt umrætt áfengi. En hinsvegar eru Í málinu, einkum með vitnisburðum þeirra Bárðar Lárussonar, Sigurgeirs Tómassonar og Erlings yfirlögregluþjónas Pálssonar, komnar fram svo miklar líkur fyrir því að þessi neitun hans sje röng, og að honum hafi verið það ljóst að yfirlýsing sú, er hann fjekk Bárð til að gefa og reyndi að fá Sigurgeir til að gefa, væri röng, að telja má sannað að hann með því atferli sínu hafi gjörst brotlegur gegn 156. sbr. 53. og 46. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsing hans hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviður- væri í 80 daga. Ákærði Guðmundur Þorkelsson greiði sjálfur varðhaldskostnað sinn í hjeraði en allan annan af málinu leiddan og löglega leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, kr. 80 til hvors, greiði ákærðu in solidum. 663 Því dæmist rjett vera: Ákærði Sigurður Berndsen greiði 1500 króna sekt í ríkissjóð og sæti fangelsi við venju- legt fangaviðurværi í 80 daga. Ákærði Guðmundur Þorkelsson sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 20 daga. Ákærði Guðmundur Þorkelsson greiði varð- haldskostnað sinn í hjeraði, en annan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málfiutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálaflutnings- mannanna Lárusar Fjeldsted og Pjeturs Magnús- sonar 80 kr. til hvors, greiði ákærðu in solidum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurði Berndsen, kaupmanni, Bergstaðastræti 10 hjer í bæ, fyrir brot gegn ákvæðum 14. kapítula almennra hegningar- laga frá 25. júní 1869 og lögum nr. 91, 14. nóv. 1917, um að- flutningsbann á áfengi og af rjettvísinnar hálfa gegn Gnðmandi Þorkelssyni umboðssala, til heimilis á Lokastig 22 hjer í bæ, fyr- ir brot gegn ákvæðum 14. kap. hegningarlaganna. Tildrög málsins era þan er nú skal greina: I. Þann $. mars s. l. kl. um 9 að kvöldi fóru þeir Bárður Lárusson, verkamaður, til heimilis á Njálsgötu 37, 21 árs að aldri og Sigurgeir Tómasson sjómaður, til heimilis á Bergþórugötu 41, 91 árs að aldri heim til Sigurðar Berndsen kaupmanns í Berg- staðastræti 10 í þeim tilgangi að kaupa af honum áfengi. Þeir hittu Sigurð heima. Fór Sigurgeir fyrst inn til Sig- urðar því að hann þekti Sigurð og hafði keypt áfengi af honum áður, en Bárður beið á ganginum í húsi Sigurðar á meðan. Að vörmu spori kom Sigurgeir fram Í ganginn til Bárðar og bað 664 hann að koma inn og lána sjer 5 kr. fyrir '/, flösku af spiritus- blöndu. Gerði Bárður það og fór með honum inn til Sigurðar. Voru þeir Bárður og Sigurgeir svo báðir áhorfandi, er Sigurðar afhenti þeim flöskuna og tók við 5 kr. fyrir hana, sem Sigurgeir afhenti honum. Fóru þeir svo út, en skamt frá húsi Sigurðar tók lögreglan þá og færði þá á stöðina og var þá tekin af þeim skýrsla um það sem gjörst hafði. Þennan framburð sinn hafa þeir báðir, Bárður og Sigurgeir, staðfest með eiði eftir löglegan undirbúning. Kærður Sigurður Berndsen hefir neitað því að hafa got framannefndum mönnum áfengi Í umrætt skifti eða endranær, on gegn eiðfestum framburði þeirra verður sú neitun ekki tekin til greina. II. Að kvöldi þess 12. mars s.1. kom maður heim til vitnisins Bárðar, sem það ekki þekti. Kvaðst hann vera heild- sali hjer í bænum. Byrjaði hann samtal sitt við Bárð á því að spyrja hann um það, hvort hann hefði atvinnu og er Bárður neit- aði því, kvaðst maðurinn mundi geta útvegað honum pláss á botnvörpungnum „Ásu“ því að skipstjórinn væri náskyldur sjór. Bárður tók þessa með þökkum, en þá sagði maðurinn, að hann yrði að gera sjer þann greiða á móti að gefa sjer skriflega yfirlýsingu um það, að skýrsla sú, er bann hafði gefið fyrir lög- reglunni þann 8. mars um áfengiskaup hjá Sigurði Berndsen, væri röng. Taldi hann svo mjög um fyrir Bárði að gera þetta, sagði Sigurð aumingja, sem ekki gæti bjargað sjer með öðru móti en því að selja vín og auk þess væri hann hættulegur mótstöðu- maður og því væri vissara fyrir Bárð að breyta framburði sinum. Ennfremur gaf maður þessi Bárði í skyn að hann mundi fá vaxföt hjá sjer, ef hann vildi gera þetta. Bárður ljet tilleiðast af þessam fortölum og gaf manninum, sem var ákærður, Guðmundur, skriflega yfirlýsingu um það, að framburður hans fyrir lögreglunni um það, að hafa keypt vín af Sigurði, væri rangur, hann hefði keypt það hjá öðrum manni. Framburður Bárðar fyrir rjettinum um það hvort Guðmund- ur hafi sagt það skýlaust að hann vissi, að þeir hefðu keypt vínið af Sigurði, hefir ekki verið að öllu leyti samræmur, en þó hefir hann ávalt haldið því fast fram, að Guðmundur hafi gefið í skyn að hann vissi, að svo hefði verið. Þegar þeir Bárður og Guðmundur skildu, bað Guðmundar 665 hann að ná í Sigurgeir fjelaga sinn, því að hann ætlaði að fá samskonar yfirlýsingu hjá honum. Lofaði Bárður því. Áður en þeir skildu bað Bárður Guðmund að láta sig hafa 5 kr. Gerði hann það, en tók fram, að það yrði að skoðast sem lán. Skömmu síðar hittust þeir Guðmundur og Sigurgeir og bað Guðmundar hann um að gefa samskonar yfirlýsingu og Bárður hafði gefið, var Sigurgeir til með það, en vildi fá 5 kr. fyrir það, en því neitaði Guðmundur. Varð ekki af kaupunum með þeim. Sigurgeir hefir ávalt haldið sig við það í framburði sínum, að Guðmundur hafi ekki gefið í skyn að hann vissi um, að þeir hefðu keypt vín af Sigurði, heldur hefði hann fremur látið á sjer heyra, að hann hjeldi að framburður þeirra Bárðar um það fyrir lögreglunni, væri ekki rjettur. Yfirlýsingu þá,sem Bárður gaf Guðmundi, fór hann með til Sigurðar Berndsen og lagði hann hana fram á lögreglustöðinni, var Bárður þá aftur kallaður fyrir og gekk hann þá strax frá yfirlýsingunni og fyrir rjettinum: hjelt hann sjer að öllu leyti við þann framburð, sem hann hafði gefið fyrir lögreglunni um áfengis- kaupin hjá Sigurði Berndsen. Ákærður Sigurður Berndsen hefir, eins og getið er um hjer að framan, harðlega neitað því að hafa beðið ákærðan Guðmund um að það að fá skriflega yfirlýsingu hjá þeim, sem afturkallaði þennan framburð þeirra, hinsvegar hefir hann kannast við það, að hafa beðið Guðmund að grenslast eftir því hjá þeim Bárði og Sigurgeiri, hvers vegna þeir væru að bera þessi ósannindi á sig, og hafi Guðmundar lofað að gera það. Framburður ákærðs Guðmundar um þetta atriði, er að öllu samhjóða við framburð ákærðs Sigurðar. Hefir hann ávalt neitað því mjög eindregið að hafa haft nokkra hugmynd um að Sigurð- ur hafi selt þeim vínið og ávalt haldið sjer við að Sigurður hafi sagt sjer, að þetta væri uppspuni úr þeim. Af þessum sökum og meðfram vegna kunnngleika við Sig- urð segist hann hafa farið að grenslast fyrir um þetta hjá þeim Bárði og Sigurgeiri. Segist hann hafa látið það ótvírætt í ljósi við þá báða, að framburður þeirra um vínkaupin hjá Sigurði væri rangur og hafi þeir ekkert mótmælt því og því hafi hann viljað, til þess að losa Sigurð við þennan áburð, fá þá til að gefa skrif- lega yfirlýsingu, sem afturkallaði hann. Þá hefir ákærður neitað því í framburði Bárðar, að hann 666 hafi boðist til að útvega honum togarapláss, heldur hafi hann aðeins bent Bárði á að hann skyldi reyna til að fá pláss á „Ásu“, Einnig hefir hann neitað því að hafa gefið honum í skyn, að hann skyldi fá ókeypis vaxföt hjá sjer og sömuleiðis að hafa lán- að honum 5 krónur. Ákærður Guðmundur hefir ennfremur neitað því að hafa sagt Bárði, að Sigurður væri hættulegur mótstöðumaður og með. því reynt að hafa áhrif á Bárð til þess að gefa yfirlýsinguna. Enda þótt framburður Guðmundar sje ærið tortryggilegur og margar líkur bendi til þess að hann hafi vitað um að Sigurð- ur seldi þeim vínið þar sem Sigurður oft áður hefir orðið upp- vís að áfengissölu og einnig fyrir nokkru síðan dæmdur fyrir það. að gera tilraun til þess að fá vitni til þess að bera falsvitni fyr- ir rjettinum, þá þykir þó ekki að áliti rjettarins nægilega miklar sannanir vera til sakfellingar ákærðum og ber því að sýkna hann,. sem sat Í gæsluvarðhaldi frá 15.—31. mars þ. á., af ákæru rjett- vísinnar í þessu máli. Af sömu ástæðu ber og að sýkna Sigurð Berndsen, af ákæru rjettvísinnar Í þessu máli. Ákærður Sigurður Berndsen hefir undirgengist 400 króna sektagreiðslu í ríkissjóð í lögreglurjetti Reykjavíkur fyrir að geta ekki gert grein fyrir áfengi sem fanst við húsleit í vörslum hans og auk þess hefir hann tvisvar verið sektaður í Húnavatnsýslu fyrir brot gegn aðflatningsbannslögunum, Í fyrra skiftið um 25 kr. og hið síðara 200 kr. Og enn hefir hann með aukarjettardómi Reykjavíkur uppkveðnum 30. nóvember 1928 verið dæmdur í 1000 króna sekt og 60 daga fangelsi við venjulegt fangaviðar- væri fyrir brot gegn aðflatningsbannslögunum og 146. og 227. gr. sbr. við 58. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júni 1869. Brot kærðs Sigurðar Berndsen, ber að heimfæra undir 1ð,gr. laga nr. 91 frá 14. nóvember 1917 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega metin 1500 króna sekt í ríkissjóð og ein- falt fangelsi í 45 daga. Svo greiði og kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn Ónauðsynlegur dráttur orðið. 667 Mánudaginn 29. sept. 1924. Nr. 8/1924. H. Benediktsson £ Co. BEsn Geo. Copland, Íslandsbanka og upp- boðsráðandanum í Gullbringu- og Kjósarsýslu f. h. þb. Matth. Þórðar- sonar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, H. Benediktsson á Co., er eigi mæt- ir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Mánudaginn 29. sept. 1924. Nr. 11/1924. Bogi A. 7. Þórðarson gegn Halldóri Jónssyni Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Bogi A. J. Þórðarson, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 44 668 Miðvikudaginn 1. okt. 1924. Nr. 42/1924. Rjettvísin (Pjetur Magnússon) gegn Kristjáni Vigfúsi Kristjánssyni (Lárus Fjeldsted). Þjófnaðarmál. Dómur aukarjettar Snæfellsness- og Hnappa- dalssýslu 12. júlí 1924: Ákærði Kristján Vigfús Krist- jánsson sæti 8 — átta — mánaða betrunarhúsvinnu. Svo greiði ákærði og allan af máli þessu leiðandi kostnað. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Afbrot hins ákærða ber að heimfæra undir 232. er. 2. málslið hinna almennu hegningarlaga og með því að refsingin þykir hæfilega ákveðin af hjeraðsdóm- aranum 8 mánaða betrunarhúsvinna, ber að staðfesta hinn áfrýjaða aukarjettardóm. Ákærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Ákærði Kristján Vigfús Kristjánsson greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda, mála- flutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Lár- usar Fjeldsted 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 669 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu rjettvísinnar höfðað gegn hinum ákærða Kristjáni Vigfúsi Kristjánssyni, til heimilis í Ólafsvík, fyrir brot gegn 23. kapítula hinna almennu hegningarlaga, og eru mála- vextir samkvæmt skýrslum málsins þeir, er nú skal greina: Hinn 4. febrúar þ. á. um kl. 6 síðdegis var ákærði á gangi i Ólafsvíkarkauptúni og kom að svonefndu Götahúsi þar í kaup- túninu, þar sem er sölubúð Kaupfjelags Ólafsvíkur. Hafði hann á göngu sinni mætt kaupfjelagsstjóranum á leið úr búðinni og vissi að búðin mundi því vera mannlaus, sá að ytri hurð búðar- innar var ekki læst og var frá komum sínum í búðina fyrirfar- andi daga kunnugt um, að rúða á annari vængjahurðinni í innri útihurð búðarinnar var brotin og taldi því færi vera á því að fara inn Í búðina án þess vart yrði við og það enda þótt ljós logaði í búðinni. Í þessu bar þar að Gnunlaug Gunnlaugsson unglingspilt á Fagrabakka í Ólafsvík og stakk kærði upp á því við hann, að þeir skyldu fara inn í búðina. Fóra þeir svo að búðardyrunum og var ytri hurð búðarinnar opin, en innri hurð- in, vængjahurðin, aflæst, og er þeir komu að brotnu rúðunni í vængjahurðinni ætlaði Gunnlaugur að fara fyrst inn í búðina og var kominn hálfur inn um rúðuopið, en ákærði kipti þá í öxl hans og dró hann til baka, og kvaðst ætla að fara inn í búðina sjálfur. Fór ákærði svo inn um rúðuopið á vængjahurð innri búðarhurðarinnar þannig, að hann setti fyrst annan fótinn inn um rúðuopið, komst svo inn með efri hluta búksins og dró því næst hinn fótinn inn, og var þá kominn inn í búðina. Ljós log- aði á lampa í búðinni, og einnig á kontór innar af búðinni, og gardína var fyrir kontór-glugganum. Ákærði gekk svo inn á kontórinn innar af búðinni, sem var Óaflæstur og að púlti þar, sem hann vissi að kaupfjelagsstjórinn var vanur að geyma í pen- inga, lyfti upp ólæsta púltlokinu og sá þar niðri í púltinu tvo peningakassa, sem báðir vora ólæstir, tók úr öðrum þeirra tvo 10 kr. seðla og einn 10 kr. seðil úr hinum kassanum, hallaði svo aftur púltlokinu, ljet aftur kontór-hurðina, gekk því næst fram í búðina og fór svo út um rúðuopið á vængjahurðinni á sama hátt og hann komst þar inn. Ekki tók hann annað úr búðinni eða kontórnum en tjeðar 30 kr. Í peningum. Meðan á þessu stóð hafði Gunnlaugur verið á hnotskóg á götunni úti fyrir búðarhús- inu og Í námunda þar við. Af peningunum 30 kr., hefir kaup- 44* 670 fjelagsstjóranum verið skilað aftur 25 kr, en hann hefir fráfallið tildæming iðgjalda fyrir hinar vantandi Ó kr. Með brjefi, dags. 23. apríl þ. á. hefir dóms- og kirkjumála- ráðuneytið úrskurðað, að málshöfðun gegn Gunnlaugi Gunnlaugs- syni, sem er fæddur 15. ágúst 1906 og því aðeins 17 ára, skuli falla niður með skilorðum 6. gr. laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907 um skilorðsbundna hegningardóma og hegningu barna og unglinga. Er því mál þet:a höfðað gegn Kristjáni Vigfúsi Kristjánssyni einum. , Ákærði Kristján Vigfús Kristjánsson er fæddur 8. oktbr. 1900. Hann var með aukariettardómi sýslunnar uppkveðnum 9. nóvbr. 1922 dæmdur með skilorðsbundnum hegningardómi í Ó daga fangelsi við vatn og brauð fyrir brot gegn 230 gr. hinna almennu hegn- ingarlaga. Afbrot það er hann nú er saksóttur fyrir þykir verða að heimfæra undir 281. gr. 4. málslið hinna almennu hegningar- laga og þykir refsing hans hætilega ákveðin 8 mánaða betrunar- húsvinna. Svo greiði ákærði og allan af málinu leiðandi kostnað. Það vottast, að rekstur málsins hefir verið vitalaus. Miðvikudaginn 8. okt. 1924. Nr. 41/1924. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Sveini Sveinssyni (Guðm. Ólafsson). Brot á aðflutningsbannslögunum á áfengi. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 11. jan. 1924: Kærður Sveinn Sveinsson greiði 300 kr. sekt til ríkissjóðs. Framangreint áfengi með ílátum skal vera upptækt og eign ríkissjóðs. Allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað greiði kærður. Dóminum að fallnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Kærði er í hinum áfrýjaða dómi dæmdur bæði fyrir söluna á spiritusnum til þeirra Ágústs N. Benja- 671 mínssonar og Jónasar Sigurðssonar og fyrir vörslu þeirra 11 þriggja pela flaskna af spiritus, sem fund- ust við heimilisrannsóknina hjá honum. En þar sem dómarinn hafði, áður en málið kom í dóm, tekið boði kærða um 200 kr. sekt til ríkissjóðs fyrir spiritussöluna og felt að því leyti niður málið, sem hann hafði höfðað at sjálfsdáðum, þá verður að sitja við þá sekt fyrir það brot kærða, og kemur það því ekki til álita hjer. Að því er aftur á móti snertir spiritus þann, sem fanst hjá kærða við heimilisrannsóknina, þá getur kærði ekki komist hjá að verða dæmdur fyrir vörslu sína á honum. Kærði gerði í prófunum þá grein fyrir heimild sinni til þessa áfengis, að hann hefði keypt það hjá manni á gufuskipinu Gullfoss, en þóttist þó hvorki geta gert nánari grein fyrir manninum nje heldur treysta sjer til að þekkja hann, þó að honum yrði sýndur hann. En með þannig löguðum framburði þykir kærði ekki hafa gert þá grein fyrir vörslu sinni á þessu áfengi, sem ætla má að átt sje við í 2. mgr. 12. gr. laga nr. 91/1917. Verður því samkvæmt nýnefndu ákvæði að telja kærða sekan um brot gegn Í. gr. laganna, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið samkvæmt 14. gr. og með tilliti til sölusektarinnar, hæfilega metin 200 kr. sekt til ríkissjóðs. Um upptekt áfengisins og málskostnað í hjeraði á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Eítir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað sakarinnar hjer í rjetti, þar með talin 60 kr. málflutningslaun til sækjanda og verjanda, hvors fyrir sig. Það er aðfinningarvert við meðferð málsins í hjeraði, að dómarinn tók boði kærða um sekt fyrir 672 spiritussöluna áður en heimilisrannsóknin fór fram, að sú rannsókn var ekki ákveðin með venjulegum úrskurði, að annað vitnið, sem leitt var í prófunum, var ekki látið segja til aldurs síns og að prófin eru yfirleitt ófullkomin. Loks athugast, að varðhalds- úrskurðurinn yfir kærða var ekki nauðsynlegur eins og málið horfði við. Því dæmist rjett vera: Kærði, Sveinn Sveinsson, greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð. Um upptekt áfengisins og málskostnað í hjeraði skal lögreglurjettardóminum óraskað. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda, málflutningsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Guðmundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu valdstjórnarinnar höfðað fyrir lög- reglurjettinum með stefnu útgefinni 8. Í. m. gegn Sveini Sveins- syni, nú til heimilis í Vestmannaeyjum fyrir brot á lögum nr. 91, 14. nóv. 1917, um aðflutningsbann á áfengi. Samkvæmt eigin játningu kærðs og öðrum gögnum eru atvik og tildrög málsins þannig: Hinn ið. ágúst f. á, kom unglingspiltur að nafni Ágist Núpdal Benjamínsson hingað með e/s. „Sirius“ frá Reykjavík, fór hann heim til kærðs, er þá bjó í Tangagötu hjer í bænum, bað hann selja sjer '/, flösku af spiritusblöndu eða !/, fl. af óblönduð- um spiritus. Neitaði kærður því í fyrsta, en rjett á eftir og án 673 tilefnis spurði hann piltinn bvort hann vildi heldur blandaðan eða Óblandaðan spiritus. Keypti Núpdal þá af kærðum }/, fl. af óblönduðum spiritus, er hann helti af flösku er hann tók undan legubekk í herbergi sínu og sagði piltinum að hann hefði keypt hana hjá lyfsala í Reykjavík. Fyrir þennan vínanda greiddi pilt- urinn kærðum 6 kr. í peningum. Um sama leyti og Ágúst Núpdal Benjaminsson kom heim til kærðs, kom þangað annar unglingsmaður Jónas Sigurðsson að nafni og keypti af kærðum !/, flösku af óblönduðum spiritus á 12 kr. og greiddi honum andvirðið í peningum. Við húsleit er fór fram hjá kærðum sama dag, fundust 10, 3 pelaflöskur með spiritus concentratus, og ellefta flaskan axla- full. Tók lögreglan áfengið í sínar vörslur. Áfengi þetta og 1 flaska í viðbót eða alls 12 flöskur keypti kærður um borð í g/s. Gullfoss, hjer við hafskipabryggjuna 4. eða 5. ágúst Í. á. af háseta eða manni er heyrði skipinu til, og er það eigi sannað í málinu hver maðurinn var. Kveðst kærður hafa greitt 16 kr. fyrir hverja flösku. K:æ:ður var mjög tregur til að meðganga brot sitt, og áður en ranusókn málsins var lokið, fór hann úr bænum í óleyfi dóm- arans og kom eigi aftur til yfirheyrslu fyr en að ráðstöfun yfir- valds, eftir að varðhaldsúrskurður hafði verið uppkveðinn yfir kærðum. Kærður var þó eigi í haldi nema tæpa klakkustund undir rannsókn málsins við komu g/s. Gullfoss 29. nóvember f. á. Brot kærðs, er eigi hefir áður sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, ber að heimfæra undir, 8. gr. og 15. gr. 2. málsgr. laga nr. 91, 14. nóvenbar 1917, um aðflutningsbann á áfengi, og þykir hegning hans hæfilega metin samkvæmt nefndum lagagrein- um sbr. 17. gr. þeirra 300 kr. sekt til ríkissjóðs. Áfengi það, er umræðir í dóminum með ílátum skal upp- tækt og verða eign rlkissjóðs. Allan af málinu leiðdan og leið- andi kostnað greiði kærður. Málinu hefir verið hraðað tilhlýðilega og meðferð þess vitalaus. 614 Föstudaginn 17. okt. 1924. Nr. 20/1924. H. Benediktsson 8 Co. (Jón Ásbjörnsson) gegn Verslun Böðvarssona (Lárus Fjeldsted). Útaf kröfu áfrýjanda um að fá sjer greitt andvirði salts, er stefndi hafði keypt og fengið afhent af þriðjamanni, er stefndi borgaði með skuldajöfnuði. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 22. mars 1924: Stefndur, Ólafur Böðvarsson f. h. „Verslun Böðvarssona“, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Hallgrims Benediktssonar f. h firmans H. Benediktsson á Co. í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir ekki leitt sönnur að því, gegn mótmælum stefnda, að stefndi hafi vitað annað en að Ólafur V. Davíðsson, sem aðiljum kemur saman um, að þá hafi staðið í skuld við hann, Seldi saltið fyrir sjálfan sig. Ber því að telja stefnda hafa hait rjett til að greiða andvirði saltsins til Ólafs með innieign sinni hjá honum. Í hjeraði er því ómótmælt haldið fram af hálfu stefnda, að hann hafi um áramótin 1920/1921 sent Ólafi V. Davíðssyni reikning yfir viðskifti þeirra til þess tíma og fært Ólafi til tekna andvirði saltsina og jafnað þannig skifti þeirra. Þessu er að vísu mótmælt fyrir hæstarjetti, en þau mótmæli eru of seint framkomin, og verður því ekkert tillit tekið til þeirra. Við reikningsskil stefnda voru engar athuga- semdir gerðar Íyr en nálægt ári síðar, eða um ára- mótin 1921/1922. Fyrir þessa sök hafði stefndi 615 einnig fulla ástæðu til að líta svo á, að reiknings- skil hans væru tekin gild og skuldajöfnuður hans samþyktur, og að hann væri því laus við saltskuld- ina, eins og hann hefði greitt hana í peningum gegn kvittun berum orðum gefinni. Það, sem gerst hefir með þessum hætti milli stefnda og Ólafs Davíðssonar, skuldbatt áfrýjanda, og með því að hin nýju gögn, er lögð hafa verið fram hjer í dóm, breyta.eigi heldur neinu um úrslit- in, ber að sýkna stefnda af kröfu áfrýjanda um greiðslu á hinni umstefndu upphæð í þessu máli. Hæsti- rjettur felst eftir atvikum á málskostnaðarákvæði hins áfrýjaða dóms, og verður því að staðfesta hann að niðurstöðu til. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og þyk- ir hann hæfilega metinn kr. 300.00. Það er aðfinsluvert, að málflutningsmenn aðilja hafa í hjeraði fengið fresti á fresti ofan án þess að nokkrar ástæður sjeu færðar fyrir því, og hefir máls- meðferð frá þingfestingu til dómtöku staðið yfir frá 1. nóv. 1922 til 27. febr. 1924, eða 16 mánuði alls. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, H. Benediktsson á Co., greiði stefnda, Verslun Böðvarssona, í málskostnað fyr- ir hæstarjetti kr. 300.00. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að Jögum. 676 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er með skírskotun til laga ur. 59/1905 at hálfu stefnanda og með samþykki stefnds höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 10. október 1922 af Hallgrími Benediktssyni, heildsala, f. h. firmans H. Benediktsson ér Co. hjer í bænum gegn Ólafi kaupmanni Böðvarssyni í Hafnarfirði f. h. „Verslunar Böðvarssona“ s. st. til greiðsla skuldar fyrir útteknar vörur, að upphæð kr. 4681,80 með 6?/, ársvöxtum frá 1. janúar 1991 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist algjörðrar sýknunar af kröfum stein- anda í málinu og málskostnaðar hjá honum að skaðlausu eftir taxta málaflutningsmannafjelagsins. Málavextir era þeir, að vorið 1920 átti „Verslun Böðvars- sona“ í Hafnarfirði inni hjá firmanu Davíðsson ét Hobbs s. st. og taldi erfitt að fá inneign sína frá firmanu greizda í Pening- um. Um þessar mundir fjokk verslunin, að því er stefndur ómót- mælt heldur fram, fyrirspurn um það frá Kaupfjelaginu „Fram“ í Vestmannaeyjum hvort hún gæti selt kaupfjelaginu mótorbátsfarm af salti og flutt hann til Vestmannaeyja. Kveðst stefndur þá hafa átt nóg salt sjálfur, en kosið heldur að kaupa þennan farm hjá Davíðsson ét Hobbs til að jafna viðskifti þeirra, og sendi síð- an mótorkutter sinn Ísafold með saltið til eyja. Hinsvegar hafði firmað H. Benediktisson át Co. hjer í bæn- um ásamt Bernhard kaupmanni Petersen fengið farm af þýsku salti Í apríl byrjun. Var 750 smálestum at þessu salti skipað upp í Hafnarfirði. Var samið svo um við Ólaf V. Davíðsson, kaupmann í Hafnarfirði, að hann skyldi annast uppskipun, geymsln, afhendingu og útskipun á salti þessu fyrir umsamið verð, selja það síðan eða Hallgrímur Benediktsson fyrir 185 krónur smálest- ina og fá !/, part af ágóðanum af sölu saltsins í sinn hlut. Greiðsla öll fyrir selt salt skyldi ganga jafnóðum til H. Bena- diktssonar og Ólafur Davíðsson vera „ánsvarlegur“ fyrir rjettri afhendingu á þvi er móttekið var, að undanskildri eðlilegri rýrnun. Það er nú in confesso í máli þessu, að salt það, er stefnd- ar fjekk — 34680 kg. á kr. 135,00 pr. tonn — kr. 4681,80 — og sendi til Vestmannaeyja, var af þýska saltinu frá H. Benedikts- syni. CHefir hann því höfðað mál þetta gegn stefndum og gjört rjettarkröfur þær, er að framan greinir. Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, að hann hafi ekki vitað betur en að salt það, er hann fjekk, væri frá Daviðs- 617 son á; Hobbs og að hann hafi tekið það til þess að ná inneign sinni hjá því firma, og myndi alls ekki hafa tekið saltið ef hann hefði vitað að það væri eign annars en þess firma, þar sem hann hafi selt það án hagnaðar til Vestmannaeyja. Máli sínu til stuðnings heldur hann því fram, að Ólafar Davíðsson hafi beint sagt sjer að hann ætti saltið og að hann hafi fengið reikning yfir það frá Davíðsson £ Hobbs, og eftir staðfestum útdrætti úr frumbók stefnds, sem hann hefir lagt fram í málinu, hefir hann, 24. april, debiterað Kaupfjslagið „Fram“ í Vestmannaeyjum fyrir 34,68 smálestum af salti fyrir kr. 4681,80 frá Davíðsson á Hobbs og flutningsgjaldi á því til Vestmanna- eyja. Hann kveður saltið hafa verið látið úti úr húsi er Davíðs- son á Hobbs hafði umráð yfir og af manni sem var í þjónustu fjelagsins, án þess að nokkur mintist á það við sig, að það væri eign annars en fjelagsins. Hann kveður bryggjnvörð Ólafs Daviðs- sonar, sem afhenti saltið, hafa átt tai við sig um greiðslu salts- ins einn sinni Í októbermánuði 1920 og þá talið það eðlilegt að andvirðið gengi upp Í skuld Ólafs við sig. Síðan hafi hann ekki verið krafinn um andvirði saltsins fyrri en stefndi tjáði honum að það hefði verið sin eign og krafði hann um borgun í janúar 1922, en þá mótmælti hann kröfunni jafnharðan. Stefnandi hefir haldið þvi fram að stefndur hafi vitað, eða að minsta kosti átt að vita, að firmað Davíðsson é Hobbs var ekki eigandi saltsins, heldur hann, en að áliti rjettarins hefir hon- um ekki, hvorki með framburði vitna þeirra, sem yfirheyrð hafa verið í því, eða með öðrum upplýsingum, sem frá hans hendi liggja fyrir í málinu, tekist að hnekkja þeirri skýrslu og stað- hæfingu stefnds, að honnm hafi verið ókunnugt um annað, en að Ólafar Davíðsson, sen hann samdi um saltkaupin við, eða firmað Davíðsson á Hobbs ætti saltið, og verður hann þá ekki dæmdur til að greiða öðrum andvirði þess. Það verður því að áliti rjettarins að sýkna stefndan af kröfum stefnandans í málinu, en með tilliti til þess, að stefndur hetir ekki orðið við þeirri kröfu stefnanda, að leggja fram í málinu reikning þann frá Davíðsson £ Hobbs yfir saltið, er hann tjáist hafa fengið, þykir málskostnaður mega falla niður. 678 Mánudaginn 20. okt. 1924. Nr. 21/1924. Einar Þorgilsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóni Bjarnasyni (Pjetar Magnússon). Spurning um skilning orðanna >alment fiskverð< í ráðningarsamningi stefnda, er var háseti á útvegi áfrýjanda. Dómur sjórjettar Reykjavikur 16. júni 1924: Stefndur Einar Þorgilsson, greiði stefnandanum Jóni Bjarnasyni kr. 108,36 með 5 /, ársvöxtum frá 1. október 1921 til greiðslu- -dags og 40 krónur upp Í málskostnað. Fyrir upphæðum þessum á stefnandi sjóveðrjett í m/sk, „Esther“ R.E. 81 og getur að undangengnu fjárnámi látið selja það á nauðungaruppboði til lúkningar þeim ásamt fjárnámi og sölukostnaði. Hið ídæmda greiðist innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir upplýsingum þeim, er fram eru komnar í málinu, og að miklu leyti hefir verið aflað eftir að dómur gekk í því í hjeraði, verður að líta svo á, að hið salmenna fiskverð<, sem átt er við í viðbótar- „ákvæðinu á skipshafnarskránni, hafi verið verð það, er kaupmenn í Hafnarfirði gáfu viðskiftamönum sín- um fyrir fullþurkaðan fisk nr. 1—2 án aðgreiningar, heimfluttan til þeirra í sumarkauptíð 1921, en ekki það verð, er fiskútflytjendur gáfu fyrir fisk fluttan á skipsfjöl — hið svokallaða fobverð —, og með því að það er ekki sannað af hálfu stefnda að þetta kaupmannaverð hafi verið hærra en 170 kr. fyrir skippundið, hafði stefndi eigi heimtingu á neinni uppbót á hinu umsamda blautfisksverði 45 aura fyr- ár hvert kilo. 679 Það ber því samkvæmt kröfu áfrýjanda að sýkna. hann af kröfum stefnda í máli þessu. Málskostnaður fyrir undirrjetti virðist eftir atvik- um eiga að falla niður, en málskostnað fyrir hæsta- rjetti verður stefndi að greiða áfrýjanda og ákveðst hann 250 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Einar kaupmaður Þorgilsson, á að vera sýkn af kröfu stefnda, Jóns Bjarnason- ar, í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði fellur niður, en málskostnað í hæstarietti greiði stefndi áfrýjanda með 250 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjettinum með stefnu útgefinni 29. september f. á. af Jóni Bjarnasyni sjómanni gegn Einari Þor- gilssyni kaupmanni í Hafnarfirði til greiðslu á uppbót á fiskverði árið 1991 að upphæð kr. 200,70 ásamt 59/, ársvöxtum frá 1. októ- ber 1991 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu. Svo hefir stefnandi og stefnt Í málinu P. J. Thorsteinsson framkvæmdar- stjóra h/f. „Harðar“ hjer í bænum, sem eiganda m/sk. „Esther“ R.E. 81 og krafist þess að viðarkent verði með dóminum í mál- inu, að hann eigi sjóveðrjett Í greindu skipi fyrir framannefndum upphæðum og rjettur hans til að gjöra fjárnám í því fyrir þeim og láta selja það við opinbert uppboð fyrir kröfunum ásamt kostn- aði við fjárnámið og efirfarandi uppboð. Báðir hinir stefndu hafa krafist sýknunar af kröfum stefn- anda í málinu og hæfilegs málskostnaðar hjá honum eftir mati sjórjettarins. Málavextir eru þeir að Í febrúar 1921, rjeðist stefnandi há- seti á áðurnefnt mótorskkip, sem stefndur Einar Þorgilsson gerði út, gegn hálfdrætti. Skyldi fiskurinn vigtast upp úr skipinu eftir hverja ferð, og hálfdrættið borgast með 45 aurum bvert tvípund 680 „af þorski ógölluðum og lönga, en lægra verði fyrir annan fisk. Svo er bætt við Í dálkinum með yfirskriftinni „Önnur kjör, sem tilskilin ern, þá er skipshöfnin er táðin á skip“, Í skiphafnar- skránni þessari klausu: „Hásetar fá uppbót á fiskverði samkvæmt samningi, sem því svarar, sem alment fiskverð verður fram yfir 170 — eitt hundrað og sjötiu — skippuud af þorski nr.1. og 9“, Stefnandi heldur því nú fram að sjer beri hin umstefnda upphæð sem uppbót á andvirði 3344,00 tvípunda af þorski, vigt- uðum upp úr skipi, sem jafngildi 13,38 skippundum af fullverkuð- um þorski og að uppbótin sje 13 krónur á skippundi, þar sem fiskverðið hafi alment verið 185 kr. fyrir skippund af þorski nr. 1 og 173 krónur af þorski nr. 2 sumarið 1921. Stefndur Einar Þorgilsson hefir nú mótmælt því að upp- bótarákvæðið verði skilið svo, þar sem sje átt við fob sölu og eins hinn að alment verð á þorski nr. 1 og nr. 2 upp til hópa og keyptan á staðnum hafi verið um 170 krónur pr. sumarið 199, Rjetturinn verður nú að líta svo á, að beinast liggi við að skilja uppbótarklausuna svo, að uppbót skipverjanna á fiskverð. inu eigi að miðast við það, sem alment meðalverð á fyrsta og annars flokks fiski færi fram úr 170 krónum pr. skpd., þar sem skipverjar lögða fiskinn inn til stefnds, Einars Þorgilssonar, upp úr skipinu, og verðið var miðað við tvípundið á þorskinum óverk- mðum, og gjörður greinarmunur á 1. og 2. flokks vöru. Nú hefir stefnandi lagt fram vottorð frá stærsta fiskútflytjandanum árið 1921, þess efnis, að fiskverðið hefði verið Í júlímánuði það ár, hið sama og stefnandi heldur fram og er meðalverð í 1. og 9, flokki þá kr. 179,00 pr. skpd. Á stefnandi því að áliti rjettar- ins kröfu til 9 króna uppbótar á hvert skippund af fullverkuðum þorski, sem hálfdrætti hans nam. Telur stefnandi það, eins og að framan getur, hafa numið 13,38 skpd., en stefndur hefir mót- mælt því, að þorskurinn hafi numið svo miklu, því of lítið sje að reikna að ekki hafi farið nema 250 kilo af fiski upp úr skipi í skippund af fullverkuðum fiski, og að frá skippundatölu þeirri, er stefnandi fær út, verði að draga 109/, af þeirri ástæðu og verð- ur rjetturinn að fallast á það. Uppbót stefnanda verður því 9><12,05 = kr. 108,36. Stefndur P. J. Thorsteinsson hefir mótmælt því að stefnandi eigi sjóveðrjett í m/sk. „Esther“, fyrir kröfum þeim, er han kunni að reynast eiga á hendur stefndum Einari Þorgilssyni, því þar sem hann hafi verið ráðinn gegn hálfdrætti, hafi hann orðið 6g1 eigandi að fiskinum, jafnóðum og hann dró hann og eigi því ekkert ógreitt af kaupinu. Á þetta getur sjórjetturinn ekki fallist. Stefnandi var ráð- inn með þeim kjörum, að selja útgerðarmönnum hálfdrætti sitt ákveðnu verði og er því ekki búinn að fá kaupið greitt fyrri en hann hefir fengið hálfdrættið borgað að fullu. Eftir þeim úrslitum er mál þetta fær hjer Í sjórjettinum þykir rjett að stefndur Einar Þorgilsson greiði stefnanda 40 krón- ur upp Í málskostnað. Mánudaginn 3. nóv. 1994. Nr. 29/1924. O. Ellingsen (táras Jóhannesson) gegn A. Obenhaupt (Guðm. Ólafsson). Spurning um gildi rgj. nr. 120, 19. okt. 1918 um verð framfærslu á vörum í heildsölu. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 19, júní 1994: Stefndur O. Ellingsen, greiði stefnandanum, A. Obenhaupt, dansk- ar krónur 4,060,20 og Íslenskar krónur 25,26, að frádregnum íslenskum krónum 8,120,00 með 69/, ársvöxtum frá 25. október í. á. til greiðsludags og kr. 178,00 í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með 2. gr. 1. nr. 7, 30. júlí 1918 var landsstjórn- inni veitt heimild til, ef þörf gerðist, að banna inn- flutning á vörum til landsins, nema með leyfi stjórnar- innar, og ákveða hve mikið skuli lagt á vöruna. Af þessu og undirbúningi laganna á alþingi verður að líta svo á að rgj. nr. 120, 19. okt. 1918 um verð- framfærslu á vörum í heildsölu, er sett var með heimild í lögum þessum, hafi eigi tekið til kaupa er 682 vörur voru seldar fob. í erlendum höfnum, enda verður og að líta svo á að umrædd reglugjörð hafi verið gengin úr gildi, er kaup þau, sem mál þetta er risið út af, fóru fram. Bæði var reglugjörðin einn liður í ráðstöfunum þeim, er þing og stjórn gjörðu til að bæta úr örðugleikum þeim á verslunar- högum landsins, er af heimsstyrjöldinni stöfuðu, og virðist hún því hafa gengið úr gildi er ástand það, sem hana skapaði, hvarf. Auk þess má ætla að landsstjórnin með rgj. 28. sept. 1920 hafi falið verð- lagsnefnd framkvæmd rgj. nr. 120, 19. okt. 1918. Er mælt svo fyrir í 4. gr. rgj. 28. sept. 1920, að verðlag það er nefndin ákveður falli úr gildi jafn- skjótt og nefndin hættir störfum, en nefnd þessi var lögð miður með augl. atvinnu- og samgöngumála- ráðuneytisins 20. apríl 1921. Af þessum ástæðum verður aðalkrafa áfrýjanda í hæstarjetti, um algera sýknun af kröfum stefnda eigi tekin til greina, og með því ennfremur að telja verður, með hliðsjón af ákvæðum kaupsamnings aðilja um ráðstöfunarrjett stefnda á hinum seldu vörum, að rjett sje að leggja uppboðsandvirði vörunnar, á uppboðinu 15. okt. f. á., til grundvallar um verð hennar, enda uppboðið aug- lýst og haldið á viðunanlegan hátt, þá ber að stað- festa hinn áfrýjaða dóm og ber áfrýjanda eftir þess- um úrslitum að greiða stefndum málskostnað í hæsta- rjetti er ákveðst 300 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, O. Ellingsen, „greiði stefnda, A. Obenhaupt, málskostnað í hæstarjetti með 300 krónum. 683 Dóminum skal fullnægja, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni ð1. okt. f. á. af A. Obenhanpt stórkaupmanni hjer í bænum gegn Q. Ellingsen kaupmanni í Reykja- vík, til greiðslu á dönskum krónum kr. 4060,20 og ísl. kr. 25,26 að frádregnum ísl. kr. 3120,00 með 69/, ársvöxtum frá 25. okt. f. á. til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. —Nemur hann eftir framlögðum reikningi, sem er Í samræmi við aukatekja- lögin og lágmarksgjaldskrá málflutninggmannafjelagsins kr. 178,00. Stefndur hefir hinsvegar krafist algerðrar sýknunar af öll- um kröfum stefnanda í málinu og sjer tildæmdan málskostnað. Til vara hefir hann krafist þess, komist rjetturinn að þeirri niður- stöðu að stefndur hafi bakað sjer skaðabótarábyrgðar gagnvart stefnda, að skaðabæturnar verði ákveðnar af rjettinum eða óvil- höllum mönnum, en að ekki verði farið eftir uppboðssölanni. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Hinn 17. júli f.á. undirrituðu stefnandi sem seljandi, A. Oben- haupt, Hellerup —- og stefndur sem kaupandi „sluttseðil“, þar sem stefndur festir kaup á ca. 800 kg. af netagarni no. 11/5 á dansk- ar kr. 2,10 hvert lbs., og ca. 800 kg. af netagarni no. 19/3 á danskar kr. 2,25 hvert lbs. Var garnið selt fob. Genaa og átti að afhendast hjer í júlí eða ágúst ef unt væri. Borgun átti að fara fram gegn farmskirteini eða afhendingaseðli að vild kaup- anda og hafði seljandi heimild til að ráðstafa garninu á ábyrgð og fyrir reikning kaupanda ef hann greiddi ekki andvirðið innan 14 daga og skyldi kaupandi greiða alt það tjón sem hlytist af slíkri söfu. Í ágústmánuði f. á. kemur svo garnið no. 11/5, sem mál þetta er risið út af. Samkvæmt reikningi á rskj. nr.6 dags. 27. ágúst f. á. nemur verð garnsins með flutningskostnaði og vá- tryggingu m. m. samtals danskar kr. 4060,20 reiknað á danskar kr. 2,10 hvert lbs. fob. auk vörutolls m.m., er nam Ísl. kr. 25,26. Þann sama dag sem reikningurinn er dagsettur meðtók stefndur samhljóða reikning frá stefnanda hjer ásamt tilkynningu um að innleysa garnið. Stefndur telur það sjálfsagt að hann hefði þá innleyst garnsendingu þessa, ef hann ekki um sömu mundir hefði 45 684 heyrt að netagarn væri boðið út í heildsölu fyrir kr. 4,50 kg. op eftir nokkra rannsókn kveðst hann hafa komist að því að það væri einmitt stefnandi sem byði þá garn fyrir þetta verð, en sam- kvæmt þáverandi gengi á danskri krónu kveður hann kílóið hafa kostað sig eða átt að kosta samkvæmt reikningnum á rskj. nr. 6 ísl. kr. 5,91 75/100. Kveðst stefndur þar af leiðandi hafa neitað að taka á móti garninu, þar sem hjer væri alveg um óhæfilega álagningu að ræða, en þó fyrst eftir að hafa reynt að komast að samkomulagi við stefnanda. Heldur stefndur því fram að stefn. andi hafi með þessu brotið í bága við lög nr. 7, 30. júlí 1918 og reglugjörð dags. 19. okt. s. á, um verðframfærslu á vörum í heildsölu, enda hafi það verið forsenda sín fyrir samningnum fri 17. júlí á rskj. nr. 5, að stefnandi seldi nú sem fyrri betra og ódýrara netagarn en aðrir bæði sjer og öðram. Í sönnunarskyni fyrir því að stefnandi hafi reiknað garnið óhæfilega hátt hefir stefndur lagt fram brjef frá firmanu Tenconi á Leth í Kaup- mannahöfn og Þórði Sveinssyni á Co. hjer, um verð á nokkrum garntegundum, en ekki er unt að byggja neitt á þeim brjefum um það, hvaða verð hafi verið í innkaupi á garntegund þeirri, sem mál þetta er risið út af. —Stefndur heldur því þess vegna fram að hann sje ekki bundinn við samninginn á rskj.nr. 5, og hafi haft fullkomna heimild til að neita að taka móti garninu. Þegar svo stefndur innleysti ekki garnið, skoraði stefnandi með brjefi dags. 21. sept. f. á. á stefndan að gera það og greiða reikningsupphæðirnar danskar kr. 4060,20 plus ísl. kr. 25,26 inn. an 14 daga. En með brjefi dags. 6. okt. s. á. er stefndum til. kynt með skírskotun til samningsins á rskj. nr. 5, að netagarnið verði selt á opinberu uppboði. Fór svo uppboðið á netagarninu fram 15. okt. f. á. kl. 1 síðdegis við Suðurgötu 3 hjer, eftir að það hafði verið, auglýst í Morgunblaðinu 14. s. m. og tilkynt stefndum með brjefi dags. 15. okt., sem birt er stefndum af stefnu. vottunum kl. 10!/, árdegis þann sama dag. Nettó andvirði uppboðs. ins nam kr.3120,00. Stefndur hefir loks haldið því fram að upp. boðið sje ekki skuldbindandi fyrir sig, þar sem það hafi verið auglýst með svo litlum fyrirvara, og enginn greiðslufrestur gef. inn á uppboðsandvirðinu, og hafi garnið fyrir þá sök selst miklu ver en ella. Stefnandi heldur því aftur á móti fram, að stefndur sje bundinn við samninginn á rskj. nr. 5 og mótmælir því að reglu- gjörðin frá 1918 geti komið til álits í þessu máli, enda sje það 685 verslun sín í Hellerup, sem selur garnið. Hann hefir og mót- mælt umsögn stefnds um verðlag á garninu. Rjettarinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að samning- uriun frá 17. júlí f. á. sje bindandi fyrir stefndan, eins og málið liggur fyrir, hvað sem reglugjörðinni frá 1918 líður, enda hefir steindum að áliti rjettarins ekki tekist að sanna hvort eða hve mikið stefnandi hefir lagt á vörusending þessa. Og með því að í annan stað salan á garninu þykir eftir atvikum hafa verið nægi- lega tilkynt, þá verður að taka kröfur stefnanda til greina að öllu leyti. Miðvikudaginn 5. nóv. 1924. Nr. 40/1924. Rjettvísin (Lárus Jóhannesson) Begn Kristjáni Kjartanssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot gegn 270. gr. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Ísafjarðarsýslu 20. júní 1924: Ákærður Kristján Kjartansson sæti 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð, svo greiði hann og allan af málinu leiðandi kostnað, þar á meðal málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns síns, yfirdómslögmanns Páls Jónsonar 20 kr. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eins og segir í aukarjettardóminum verður að telja sannað, að ákærði hafi samið símskeyti það, er ræðir um í málinu, ritað heimildarlaust nafn Árna Guðmonssonar undir það og sent firmanu Kjartan é Jón í Hnífsdal Hefur hjeraðsdómarinn rijettilega heimfært afbrot þetta undir 270. gr. hinna almennu hegningarlaga og verður fallist á, að refsingin er ákveðin 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En 45* 686 með tilliti til þess, að ákærði, er var 22 ára að aldri þegar hann framdi brotið, hefur ekki áður sætt ákæru eða hegningu fyrir neitt lagabrot, að senni- legt er, að Árni Guðmonsson hafi verið loforði bund- inn að greiða innieign sína hjá Ingimar Bjarnasyni upp Í skuldina við firmað Kjartan é Jón, að ákærði framdi ekki afbrotið í eiginhagsmuna skyni og að engum var bakað tjón með því, þá þykir mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907, að fullnustu refsingarinnar skuli frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef fullnægt verður lögmæltum skilyrðum. Um málskostnað í hjeraði á aukarjettardómin- um að vera óraskað, og ákærða ber að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins til hæstarjettar, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 80 krónur til hvors. Prófun málsins er yfirleitt ófullkomin og þykir það einkum athugavert, að annar eigandi firmans Kjartan á Jón hefir ekki verið yfirheyrður og að kærandinn Árni Guðmonsson hefir ekki verið kraf- inn vitnisburðar um hvort hann áður en hann fór úr Hnífsdal eða í símtali við ákærða um það leyti sem brotið var framið, hafi lofað að greiða innieign sína hjá Ingimar Bjarnasyni upp Í skuldina við firmað Kjartan á Jón. Ennfremur athugast, að ákærða er í dóminum veittur aðfararfrestur, er ekki átti að gera og loks að málið hefir orðið mjög Seinfara. Próf í því eru hafin 9. sept. 1922 og dómur er ekki kveðinn upp fyr en 20. júní þ. á, en þessi dráttur á að miklu leyti rót sína að rekja til þess, að próf málsins hafa tvisvar verið send stjórnarráðinu, sem og til þess, að ákærði fór Í óleyfi dómarans úr lög- 687 sagnarumdæminu 08 dvaldi utan þess um 4 mánuði meðan rannsókninni var enn ekki lokið. Þvi dæmist rjett vera: Ákærði Kristján Kjartansson sæti 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En fullnustu refs- ingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Um málskostnað í hjeraði skal aukarjettar- dóminum óráskað. Ákærði greiði allan áfrýjunar- kostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, cand. jur. Lárusar Jóhannessonar og málaflutningsmanns Jóns Ás- björnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er ef rjettvísinnar hálfa höfðað gegn ákærðum Kristjáni Kjartanssyni verslunarmanni í Hnifsdal fyrir skjalafals. Með eigin játningn ákærðs og öðrum gögnum verður að telja það nægilega upplýst Í málinu, að ákærður hefir hinn 2. desem- ber 1921 í nafni annars manns, Árna Guðmonssonar á Gjögri Í Strandasýslu, samið símskeyti á Ísafirði, undirskrifað það með nafni Árna, og sent það firmanu Kjartan á Jón í Hnífsdal. Efni símskeytisins var að ávísa firmanu 250 kr., er ákærður vissi, að Árni átti hjá þriðjananni, Ingimar Bjarnasyni, skipstjóra í Hnifs- dal. Það kom þó eigi til útborgunar samkvæmt tilvísun sím- skeytisins með því sð Ingimar Bjarnason átti áður í síma, tal við Árna, er upplýsti, að hann hefði eigi sent simskeytið. Hin nánari atvik málsins eru þau, að sumarið 1921 var Árni Guðmonsson formaður á bát, er firmað Kjartan á Jón átti 688 og skuldaði hann firmanu nokkra upphæð, er gert var ráð fyrir að yrði greidd af kaupi Árna á bátnum, en bátarinn fiskaði litið, og var skuld Árna við firmað orðin kringum 700 kr. um mánaða- mótin ágúst—september 1921, þegar báturinn hætti úthaldi. Fr Árni þá norður í Strandasýslu og kom þaðan eigi fyrri en í júlí 1922. Ákærður var þá í þjónustu firmans Kjartan 8: Jón og hafði á hendi bókhald og innheimta fyrir það. Gerði hann því til- raunir til þess að fá Árna tll að greiða umgetnar 250 kr. upp í skuldina, en þessar 250 kr. átti Ingimar Bjarnason inni hjá firm. anu. Hinn 1. nóvember 1921, sendi ákærður Árna viðskiftg. reikning hans við firmað og hafði í þeim reikningi fært inn ti} Árna 250 kr. frá Ingmar Bjarnasyni. Kveðst ákærður bæði hafa skrifað og símað til Árna að láta upphæðina ganga inn í reiky- ing sinn við firmað, en hann svaraði eigi og með því að ákærði vissi, að Árni myndi koma til Hólmavíkur í byrjun desember s. á, vildi hann eiga tal við hann um skuldina í síma og fór því til Ísafjarðar 2. desember og átti, í síma, tal við Árna um skuldina, en hann gaf ekkert ákveðið svar og kvaðst ætla að koma til við- tals við hann um vorið. Framburður ákærðs um greint samtal við Árna er þó frem- ur óljós, og stafar það af þvi, að ákærður kveðst hafa verið ölv- aður er hann símtalaði við Árna og sjerstaklega kveðst hann hafa verið orðinn ölvaður, er hann sendi framangreint símskeyti tj firmans Kjartan 8: Jón. Kveðst hann hafa komið til Ísafjarðar kl. 1-—2 e. hád. umgetinn dag, farið inn á símastöðina og beðið um símtal við Árna Guðmonsson. En á meðan hann var að biða eftir símtalinu, hafi maður að nafni Bjarni Elíasson, stýrimaður á Ísafirði, hitt hann, boðið honum heim til sín, en þar hafi þeir farið að drekka saman lyfjabúðaráfengi. Kveðst ákærður brátt hafa orðið ölvaður og eftir að umgetið símtal við Árna hafði átt sjer stað, settist hann aftur að drykkju með áðurnefndum manni og fleiri mönnum á Ísafirði. Kveðst hann því eigi gjörla vit hvernig símskeytið til firmans Kjartan 8. Jón hati orðið til. HR þessi framburður ákærðs er eigi sennilegur. Fyrst og fremst bendir ekkert á það, að frumrit símskeytisins sje ritað af ölvuð. um manni, þvert á móti virðist það ritað með stiltri og rólegri hönd; í öðru lagi hefir ákærðum eigi lánast að tilnefna neim þeirra manna, er hann kveðst hafa setið að drykkju með og framangreindur Bjarni Elíasson hafði druknað nokkru áður an ákærður gaf skýrslu sína í rjettinum. En eftir það að símskeyt. 689 ið kom til firmans Kjartan £ Jón, fór ákærður sjálfur með það til Ingimars Bjarnasonar, að því er virðist, í því skyni, að fá innskrifaðar umræddar 250 kr. í reikning Árna við firmað en efri hluti símskeytisins var rifinn af svo eigi sást hvaðan það var sent. Skýrsla ákærðs hjer að lútandi verður því eigi til greina tekin. Eftir þessu verður að líta svo á, að ákærður hafi samið umrætt símskeyti og motað það á hegningarverðan hátt. Ákærður er fæddur 15. október 1899 og hefir eigi áður sætt ákæru eða hegning fyrir neitt lagabrot. Brot hans ber að heim- færa undir 270. gr. hinna almennu hegningarlaga 25. júni 1869 og með tilliti til þess, að ekkert tjón leiddi af brotinu og að eigi er upplýst að ákærður hafi meitt sem teljandi er, nema þá óbein- lnis, átt að hagnast á broti þessu, þykir hegning hans hæfilega metin 4—5 daga vatn og brauð; svo greiði hann og allan af málinu leiðandi kostnað, þar með talin málsvarnarlaun hins skip- aða verjanda 20 kr. Mánudaginn 17. nóv. 1924. Nr. 28/1924. Hreppsnefnd Eyrarhrepps (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóhanni 7. Eyfirðing á Co. (Lárus Jóhannesson). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Ísafjarðarsýslu 81. mars 1924: Umbeðið lögtak verður eigi framkvæmt. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða úr- skurði er það viðurkent að stefndi, firmað Jóhann J. Eyfirðingur á Co., sem rekur útgerð og verslun á Ísafirði, hefir leigt lóð á svonefndu Skeiði í Eyrar- 690 hreppi í Ísafjarðarsýslu, látið gjöra þar fiskreiti, reist hús á lóðinni og látið verka þar fisk, það er þvo hann úr salti og þurka yfir sumarmánuðina maí til september, að firmað verkaði sumarið 1923 þar 2—3000 skpd. af saltfiski, er firmað sumpart aflaði á báta, er það gerði út á Ísafirði og sumpart hafði keypt í öðrum veiðistöðvum, hafði marga menn dag- lega Í vinnu og fastan umsjónarmann eða verkstjóra. Á þessa starfsemi stefnda lagði hreppsnefnd Eyrarhrepps, haustið 1923, 1900 kr. aukaútsvar, og er stefndi taldi sjer eigi skylt að greiða útsvarið, krafðist hreppsnefndin þess, að það yrði tekið lög. taki, en með úrskurði uppkveðnum 31. mars þ. á. neitaði fógetinn að framkvæma lögtakið. Þótt umrædd fiskverkun sje einn þáttur í at. vinnurekastri stefnda, er hún engu að síður fyrirtæki rekið í atvinnuskyni í Eyrarhreppi, og verður þvi að teljast útsvarsskyld þar, samkvæmt 1. gr. í lög- um nr. 29, 19. júlí 1922. Það verður því að fella hinn áfrýjaða lögtaks- úrskurð úr gildi og skylda fógetann til þess að fram. kvæma hið umbeðna lögtak. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 2400 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður skal úr gildi feldur og ber fógetanum að framkvæma lögtakið. Stefndi Jóhann J. Eyfirðingur £ Co. greiði áfrýjanda hreppsnefnd Eyrarhrepps 200 kr. í mála- kostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 691 Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í október f. á. lagði hreppsnefnd Eyrarhrepps 1900 kr. auka- áttsvar á firmað Jóhann J. Eyfirðingur £ Co., á atvinnurekstur þess og verslun á svonefndu Skeiði í Eyrarhreppi fyrir fardaga- árið 19293—24. En með því að gjörðarþoli neitaði gagngert að hann væri útsvarsskyldur í Eyrarhreppi hefir gjörðarbeiðandi krafist lögtaks á útsvarinu. Gjörðarþoli, er á lögheimili á Ísafirði og rekur þar útgerð og verslun, byggir neitun sína að greiða umgetið útsvar, á lögum nr. 29, 1992 1. gr. 5. málsgr., er banni að leggja útsvar á út- vegsmenn úr öðrum hreppi Í sama sýslufjelagi eða við sama fjörð eða flóa, sem útræðið er í, ef á þá er lagt útsvar Í sveitarfjelagi þeirra og ennfremur á því, að atvinna hans á Skeiði sje eigi arð- samt fyrirtæki. En um það er enginn ágreiningur í málinu að gjörðarþoli greiði útsvar á Ísafirði. Það er viðurkent Í málinu að gjörðarþoli hefir leigt lóð af bændunum á Hafrafelli í Skutulsfirði, á svonefndu Skeiði í Eyrar- hreppi, að hann hefir látið gera fiskreiti, reisa hús og látið verka þar fisk þ. e. þvo hann úr salti og þurka yfir sumarmánuðina maí til september, að hann síðastliðið ár verkaði á þennan hátt 2—-3000 skpd. af saltfiski, hafði marga menn daglega í vinnu og stöðugan fastan umsjónarmann með þessari starfsemi. Ennfremur hafa 4 bændur í Eyrarhreppi í nágrenni við um- rædda verkunarstöð gjörðarþola vottað umdir eiðstilboð, að vjel- bátar gjörðarþola hafi við og við að minsta kosti, farið með fisk sinn af hafinu inn á Skeið og lagt hann þar upp til verkunar, að gjörðarþoli hafi við og við látið flytja fiskinn af Skeiðinu út Í skip til útflutnings og gjörðarþoli hafi selt og haft á boðstólum ýmsar vörur í húsi sínu á Skeiði án þess að þær væru pantaðar „áður frá Ísafirði, og hafa þeir lagt fram marga endurritsreikn- inga af viðskiftum þessum, er allir hafa það sameiginlegt, að nafnstimpill gjörðarþola stendur eigi á þeim. En gjörðarþoli hefir eindregið mótmælt vottorðum þessum sem röngum og þareð vottorðsgefendum hefir eigi gefist kostur á að staðfesta þau fyrir rjetti, verður eigi á þeim bygt að svo komnu. Gjörðarþoli lýsir starfsemi sinni á Skeiði á leið, að vegna skorts á þurkunarstöðam á Ísafirði hafi hann leigt wmgetinn stað, þvegið þar og þurkað þann fisk, er hann aflaði og keypti. Áð tilhögunin hafi verið sú, að vjelbátar gjörðarþola hafi lagt fisk- 692 inn upp á Ísafirði. Fiskurinn því næst fluttar inn á Skeið, ým- ist þveginn eða óþveginn til þurkunar og síðan fluttur aftar til Ísafjarðar. Jafnhliða útgerðinni hefir gjörðarþoli verslun á Íga- firði með nauðsynjavörur er að útgerð lúta og matvöru. Hafi hann látið viðskiftamönnum sinum og verkafólki þær vörur í tje, en öll sú verslun farið fram á Ísafirði á þann hátt, að umsjónar- maður gjörðarþola á Skeiði hafi ávalt annast um að panta þær. Hafi það þó stundum komið fyrir að fólk fór úr vinnunni áður það fengi vörurnar og þær þá legið í pakkhúsinu. Þegar svo ná- grannarnir komn og sáu vörurnar hafi þeir beðið umsjónarmann- inn að láta þá fá þær og hann þá gert það örfáum sinnum. Þá heldur gjörðarþoli þvi fram, að fiskur af vjelarbátum hans hafi jafnan verið lagður upp á Ísafirði fyrst. Einungis tvisvar sinn- um hafi það komið fyrir að fiskurinn væri eigi allur tekinn upp úr bátunum, þareð þá við skoðun hans hafi komið í ljós, að hann var follsaltaðrr, útbúinn til útvöskunar og hafi bátarnir þá verið. látnir flytja hann inn á Skeið. Gjörðarþoli fullyrðir einnig að enginn uggi af þurrum fiski hafi verið útfluttur frá Skeiði heldur hafi gjörðarþoli selt allan. sinn fisk á Ísafirði og útflutt þaðan. En gjörðaþoli hafi selt „smáparti“ af labradorverkuðum fiski og ýsu og skipið sem fisk- inn átti að taka komið áður en gjörðarþoli hafði flutt fiskinn til Ísafjarðar. Hafi harn þá gegn þóknun fengið leyfi fiskkaupanda til að láta fiskinn um borð í skipið út á Polli um leið og hann var fluttur frá Skeiði. Með skírskotun til þess að á fyrnefndum vottorðum verður eigi bygt, hefir gjörðarbeiðandi eigi hnekt framangreindri skýrslu í verulegum atriðum. Þau vöruviðskifti er gjörðarþoli hefir átt á Skeiði eru eigi þannig vaxin eins og málið nú liggur fyrir, að þau verði talin verslun, enda hefir eigi verið kvartað yfir Ólög- legri verslun í þessu tilliti af hendi gjörðarþola. Heldur eigi virðist það nægilega sannað að vjelarbátar gjörðarþola hafi notað Skeiðið sem útgerðarstöð, eða að gjörðarþoli hafi útskipað fiski til útflutnings frá Skeiði nema í ofangreindu tilfelli, er frekar staðfestir aðalregluna, að fiskur hafi annars verið tflutku frá, Ísafirði. Að vísu er nú hjer eigi um útveg að ræða er heyri undir 1. gr. 5. málsgr. 1. nr. 29, 1922. En rjetturinn lítur svo á, að framangreind starfsemi gjörðarþola á Skeiði sje liður í útgerð hans á Ísafirði og geti eigi út af fyrir sig talist arðsöm atvinna 693 eða lóðarafnot, er arð gefi. Var því eigi heimilt að jafna um- ræddu aukaútsvari á gjörðarþola sbr.1.nr.29, 1922, 1. gr.2. og 4. mgr. I Föstudaginn 21. nóv. 1924. Nr. 15/1924. Hans R. Þórðarson (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóhannesi Kr. Jóhannessyni (Pjetur Magnússon). Spurning um rjett áfrýjanda til að rifta verksamningi. Dómur gestarjettar Reykjavikur 8. mars 1924: Stefndur, Hans Þórðarson, greiði stefnandanum, Jóhannesi Kr. Jóhannessyni, kr. 1005,48 með 6?l, ársvöxtum frá 6. nóvem- ber 1923 til greiðsludags, innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu, sem lauk í hjeraði á þá leið, að kröfur stefnda um umsamið verkkaup, borgun fyrir aukavinnu og framlagt efni voru teknar til greina, að sleptri lítilfjörlegri lækkun á síðasta liðnum, hefir áfrýjandi skotið til hæstarjettar og krafist algerðrar sýknunar og málskostnaðar fyrir báðum rjettum, en stefndi, sem fengið hefir gjafvörn og sjer skipað- an málflutningsmann, krefst staðfestingar á hjeraðs- dóminum og málskostnaðar hjer í rjetti. Aðilja greinir aðallega á um það, hvort áfrýj- andi hafi vísað stefnda frá fyrirfram umsömdu verki án lögmætra ástæðna. Heldur áfrýjandi því fram, að verk stefnda hafi yfirleitt verið svo illa af hendi leyst og sjerstaklega einn liður þess, strigalagningin, 694 að sjer hafi verið heimilt að vísa stefnda burtu, og ber fyrir sig í því efni aðallega mat dómkvaddra manna á verkinu. Kannast áfrýjandi þó ekki við að hafa meinað stefnda annað verk en að leggja veggfóður ofan á striga, sem hafi verið svo illa lagð- ur að dómi matsmanna, að ekki hafi verið tiltök að una því. Það er in confesso með aðiljum, að áfrýjandi hafi tekið límpott og veggfóður frá stefnda um það leyti, sem líma skyldi veggfóður á strigann. Og verður að fallast á, að sú athöfn áfrýjanda jafngildi frávísun með berum orðum, enda var enginn skila- dagur fyrir verkinu ákveðinn í samningi aðilja. En til þess að vísa stefnda frá verki, verður áfrýjandi ekki talinn að hafa haft næga heimild, þar sem strigalagningin, sem matsmenn virtu að meðtaldri veggfóðrun 150 kr., ekki getur talist, þótt >mjög ábótavant< væri, svo sem stefndi hefir kannast við, svo mikils virði miðað við heildarverkið, að áfrýjandi mætti fyrir þá sök eina vísa stefnda frá verki, enda hafði stefndi hvorki verið aðvaraður um útnefningu matsmannanna nje heldur gefinn kostur á að gæta rjettar síns við mátið. Auk nýnefndra sýknuástæðna, hefir áfrýjandi mótmælt flestum liðum í reikningum stefnda, en eftir flutningi málsins þykir ekki. ástæða til að fella nið- ur aðra liði, umfram þann lið, er hjeraðadómarinn hafði lækkað, en þá er hjer verða greindir, og hefir stefndi sumpart viðurkent þær niðurfellingar og sumpart ekki mótmælt nægilega þar að lútandi að- finningum áfrýjanda: 695 1. „Járn á 8 hurðum, 4/ pr. stk. ... kr. 32.00e 9. „Ísetning á 66 rúðum 0/50 pr. stk. .— 33.00< 3. „Hækkun á forstofutröppumótum „ — 8.00c 4 >Strigalagning á húsið uppi... .. — 100.00c Samtals kr. 175.00 En við þessa upphæð bætist vegna leiðrjetting- ar á 2 reikningsvillum í hjeraðsdóminum (568 kr. stefnda í hag í stað 562 kr. og 1 kr. stefnda í óhag: 1005 kr. 43 aur. í stað 1006kr. 43 aur.) 6kr.— 1 kr., eða Ó kr. Ber eftir þessu að færa dómsupphæðina niður í 821 kr. 43 aura, en að öðru leyti má samþykkja dóminn, sem ekki hefir verið gagnáfrýjað. Eftir málavöxtum verður áfrýjandi að greiða kaup hins skipaða málflutningsmanns stefnda í hæsta- rjetti, er ákveðst 100 kr. Áð öðru leyti fellur máls- kostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað, þó þann- ig að dómsupphæðin færist niður í 82% kr. 43 aura. Áfrýjandi, Hans R. Þórðarson, greiði mál- flutningskaup hins skipaða málflutningsmanns, Pjeturs hæstarjettarmálflutningsmanns Magnús- sonar 100 kr. Að öðru leyti fellur málskostnað- ur niður. Dóminum skal fullnægja, að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta höfðaði fyrir gestarjettinum með stefnu útgef- inni 6. nóvember s. |. Jóhannes Kr. Jóhannesson, trjesmiður hjer í bæ gegn Hans R. Þórðarsyni, verslunarmanni, Vonarstræti 12. 696 Hetir stefnandi krafist þess að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 1234,24 ásamt 69/, ársvöxtum frá 6. nóvember 1923 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu. Til vara hefir stefnandi krafist þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer upphæð þá, sem óvilhallir menn meti að hann eigi hjá stefndum. Stefndur hefir krafist sýknunar í málinu og að sjer verði tildæmdur hæfilegur málskostnaður. Málavextir eru þeir, að 21. júlí 1928 undirrituðu málspart- arnir samning þess efnis, að stefnandi tók að sjer að leggja til alla vinnu við trjesmíði á húsi sem stefndur ætlaði þá að láta byggja á Meistaravöllum hjer í bæ samkvæmt nánar tilgreindum uppdrætti og fyrir 1500 krónur. Skyldi andvirði vinnunnar greið- ast á þann hátt, að 600 krónur yrðu greiddar er húsið væri fok- helt, kr. 500,00 er húsið væri búið undir málningu og afgangur- inn kr. 400,00 er stefnandi skilaði verkinu af hendi. Stefnandi kláraði þó eigi verkið vegna þess, að því er hann heldur fram, að stefndur meinaði honum að halda áfram, eftir að það var að mestu búið. Eftir að hinn upprunalegi samningur var gjörður var húg- inu breytt nokkuð af stefndum, og kveður stefnandi þá breytingu hafa haft í för með sjer kr. 562,00 aukakostnað og loks hafi hann látið stefnda fá efni fyrir kr. 138,24. Eru þessar upphæðir 1500,00 kr. { 562,00 - 138,24, samtals kr. 2200,24, dómkrafa stefnds að frádregnum kr. 966,00, sem stetn- andi kveður stefndan hafa greitt sjer og kemur þá heim upphæð- in kr. 1284,24, Stefndur hefir haldið því fram, að stefnandi hafi unnið verk sitt óforsvaranlega illa og það bakað honum aukakostnað. Hann játar að hafa látið taka af stefnanda límpott og efni til vegg- fóðrunar vegna þess að hann hafi ekki kunnað að framkvæma það verk, en neitar að hafa aftrað honum frá verkinu að öðru leyti. Hefir stefnandi látið fara fram skoðunar- og matsgjörð um það, hvað eftir hafi verið óunnið af verki því, er stefnandi átti af hendi að leysa og komust matsmennirnir að þeirri niðurstöðu að það næmi kr. 855.00. Matsgjörð þessari hefir stefnandi mót- mælt vegna þess að honum hafi ekki verið gefinn kostur á að vera viðstaddur við matið og enda er hún ekki staðfest og verð- ur hún því ekki lögð til grundvallar í máli þessu. 697 Hefir stefndur neitað því, að stefnanda beri aukagreiðsla fyrir breytingar á húsinu frá upprunalegu teikningunni og legg- ar fram kvittanir fyrir því að hann hafi greitt stefnanda eða öðr- nm eftir ávísun hans kr. 1165,20. Loks hefir stefndur haldið því fram að hann hafi ekki fengið efni hjá stefnanda fyrir meira en kr. 103,68 (576 ferfet at kassafjölum á kr. 0/18 ferfetið), en upp í þetta kveðst hann hafa greitt stefnanda kr. 80,00, svo eftir standi aðeins kr. 23,68. Rjettarinn verður nú að vera þeirrar skoðunar að stefnanda beri aukaþóknun fyrir það starf, sem hann vinnur umfram það, sem hin upprunalega teikning ber með sjer, en það nemur sam- kvæmt framlögðam sundurliðuðum reikningi kr. 568,00 og hefir ekki verið hreyft mótmælum gegn einstökum liðum hans, að frá- skildum kr. 75, fyrir teikningu hússins, en fyrir hana virðist stefn- andi ekki hafa kratist of hárrar borgunar. Þá þykir stefnandi hafa nægilega sýnt fram á það, að stefndur hafi meinað honum að fallgera verkið, án þess að stefndur hafi sannað að verkinu hafi verið svo ábótavant, að hann hefði rjett til að láta stefnanda hætta því og þykir stefnandi því eiga kröfu til fullrar upphæðar samkvæmt samningum eða kr. 1500,00. Hinsvegar þykir eftir atvikum nægilega upplýst, að stefn- andi hafi lofað stefndum kassafjölum þeim, sem hann keypti af honum fyrir 18 aura ferfetið, og verður stefndur því aðeins dæmd- ar til að greiða honum kr. 103,68 upp í þann lið. Þær kröfur stefnanda, sem til greina verða teknar eru því kr. 568,00 -þ kr. 1500 -- kr. 103,68 = 2171,68. Upp í það hefir stefndur greitt honum svo sannað sie kr. 1165,25, svo hann verður Í máli þessu dæmdur til að greiða stefnanda mismuninn kr. 1005,43 með vöxtum eins og krafist er, úr því að vaxtahæðinni er ekki sjerstaklega mótmælt. Mál þetta hefir orðið erfitt viðfangs vegna þess, að það hefir verið illa flutt af báðum aðiljum og þykir því rjett að máls- kostnaður falli niður. 698 Föstudaginn 28. nóv. 1924. Nr. 22/1924. Árni Sveinsson gegn Halldóri Pálssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Árni Sveinsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Föstudaginn 28. nóv. 1924. Nr. 30/1924. Gestur Guðmundsson gegn Karli Guðmundssyni. Dómur hæstarjettar. Málsókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Gestur Guðmundsson, sem eigi mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. 699 Föstudaginn 5. desbr. 1924. Nr. 24/1924. Sigmundur Sæmundsson (Lárus Fjeldsted) gegn Sigfúsi Daníelssyni í. h. H/f. Hinar sameinuðu íslensku verslanir og Oddi Gíslasyni. (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur gestarjettar Ísafjarðar 6. mai 1924: Aðal- sök og gagnsök vísast frá dómi. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var rekið fyrir gestarjetti Ísafjarðar sem aðalsök og gagnsök og lauk því með dómi gestarjettarins, uppkveðnum 6. maí þ. á., á þá leið að aðalsök og gagnsök var vísað frá dómi, en máls- kostnaður látinn. falla niður. Dómi þessum hefir áfrýjandi skotið til hæsta- rjettar og stefnt til, bæði aðalstefnanda í hjeraði, Sig- fúsi Daníelssyni Í. h. H/f. Hinar sameinuðu íslensku verslanir, og hjeraðsdómaranum bæjarfógeta Oddi Gíslasyni, en í hæstarjetti mætti enginn af hálfu stefnda, Sigfúsar Daníelssonar, og hefir málið því verið rekið samkvæmt 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæsta- rjettarlaganna. Í rekstri málsins í hæstarjetti hefir áfrýjandi fallið frá öllum kröfum sínum gegn hinum stefnda bæjarfógeta Oddi Gíslasyni og hann hins- vegar frá málskostnaðarkröfu. Fellur því málskostn- aður niður að því er til hins stefnda bæjarfógeta tekur, en að öðru leyti er málið dæmt samkvæmt N. LL. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Aðalsökina í hjeraði höfðaði stefndi til greiðslu á kr. 367,27, er hann taldi áfrýjanda skulda sjer. 46 100 Í gestarjettarstefnunni nefnir stefndi skuld þessa verslunarskuld, en af málflutningnum í hjeraði og af reikningum þeim, er fram hafa verið lagðir í málinu, er það bert, að upphæð þessi er kaupgjald, er stefndi telur sig hafa ofgreitt áfrýjanda fyrir vinnu hans á skipi stefnda, m/b. Kára. Áfrýjandi taldi hinsvegar, að ógreiddar væru af kaupi sínu á nefndum bát kr. 910,00, og höfðaði hann gagnsökina til greiðslu þeirrar upphæðar, með eða án skuldajafnaðar. Fyrir gestarjettinum var ekki að eins engum mótmælum hreyft af hvorugs aðila hálfu gegn því, að kröfur þessar væru sóttar fyrir gestarjettinum, heldur virð- ast þeir beinlínis hafa samþykt þá málsmeðferð, í bókunum sínum í rjettarhaldi 26. nóv. 1923. Var því samkv. 1. gr. 1. 52, 30. nóv. 1914 heimilt að sækja kröfur þessar fyrir gestarjetti og verður því að taka til greina kröfu áfrýjanda um ómerkingu hins áfrýjaða dóms og heimvísun málsins. Svo ber og eftir þessum úrslitum að dæma stefnda, Sigfús Daníelsson f. h. H/f. Hinar sameinuðu íslensku versl- anir, til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæsta- rjetti, er ákveðst 100 krónur. Málið var í hjeraði undir dómi í nærfelt 8 vikur, en eftir atvikum þykir sá dráttur nægilega rjettlættur. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til dómsáleggingar að efni til. Stefndi, Sigfús Daníelsson f. h. H/f. Hinar samein- uðu íslensku verslanir, greiði áfrýjanda, Sigmundi Sæmundssyni, málskostnað í hæstarjetti 100 krón- ur, að viðlagðri aðför að lögum. 101 Miðvikudaginn 10. desbr. 1924. Nr. 18/1924. Sigurður Vilhjálmsson f. h. Kaup- fjelags Austfjarða (B. Kalman) gegn Stefáni Th. Jónssyni (Lárus Jóhannesson). Útaf ábyrgð stefnda á rýrnun kola, sem hann geymdi fyrir áfrýjanda. Dómur aukarjettar Seyðisfjarðarkaupstaðar 30. júlí 1923: Stefndi, Stefán Th. Jónsson kaupmaður á Seyðis- firði, á að vera sýkn af kröfum stefnandans Sigurðar Vilhjálms- sonar fyrir hönd Kaupfjelags Austfjarða á Seyðisfirði, í máli þessu. Stefnandinn greiði stefnda 24 krónur í málskostnað, er lúkist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 19. april þ. á. samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 25. mars þ. á. Eftir að dómur var kveðinn upp í hjeraði hafa ný sakargögn verið útveguð og þau lögð fyrir hæstarjett. Áfrýjandi hefir ekki gegn neitun stefnda sannað, að það hafi verið áskilið í hinum munnlega samn- ingi, að stefndi skyldi bera ábyrgð á vanhöldum og rýrnun kola þeirra, er ræðir um Í málinu og skila þeim með sama þunga, sem hann tók við úr skipi. Og borgun sú, 14kr. fyrir smálest hverja, er stefndi hafði áskilið sjer fyrir uppskipun, plássleigu og afhendingu kolanna, er með vitund áfrýjanda láu á bersvæði nálægt alfaravegi veturinn yfir, verður eftir atvikum eigi talin svo óeðlilega há, að af því nje öðru, sem fram er komíð í málinu, verði ráðið, 46* 102 að stefndi hafi samningnum samkvæmt átt að bera ábyrgð á vanhöldum og rýrnun kolanna, síst um ótiltekinn tíma. Það ber því að sýkna stefnda af kröfum áfrýj- anda í málinu og staðfesta hinn áfrýjaða auka- rjettardóm. Eftir þessum úrslitum ber að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 krónur. Það athugast, að málið hefir verið rúmar 10 vikur undir dómi og hefir hjeraðsdómarinn ekki nægi- lega rjettlætt drátt þennan. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal óraskað. Áfrýjandinn Sigurður Vilhjálmsson f. h. Kaup- fjelags Austfjarða greiði stefnda, Stefáni Th. Jóns. syni, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er þannig vaxið, að haustið 1921 hefir stefnand- inn í máli þessu, Sigurður Vilhjálmsson fyrir hönd „Kaupfjelags Austfjarða,“ Seyðisfirði, gjört munnlegan samning við stefnda Í máli þessu Stefán Th. Jónsson kaupmann á Seyðisfirði, um það að stefndi skipi upp 100 smálestum af kolum fyrir stefnanda, geymi þau eða leigi pláss fyrir þau og afhendi þau, alt fyrir 14 króna gjald pr. smálest. Samkvæmt þessum munnlega samn: ingi hefir stefndi skipað upp kolunum á pláss, sem hann hefir umráð yfir og afhent þau smámsaman um haustið, veturinn og fram á vorið eftir, en þegar afhendingin var búin reyndist vigt kol. anna 85,263 kiló. / Krefst stefnandi nú, að stefndi greiði andvirði þeirra kola, sem ávantar 100 smálestir að frádregnum geymslakostnaði. — En 103 samkvæmt málsskjölunum er ágreiningur milli málsaðilja um það hvernig hinn umræddi munnlegi samningur kafi verið. Stefnandi heldur því fram, að efni samningsins hafi verið þetta: a! skipa upp kolunum, b: geyma þau, c: afhenda þan, sama þunga og tekið var við úr skipi og d: fyrir alt þetta skyldi greiða 14 krónur fyrir hverja smálest. Og samkvæmt þessum samningi, heldur stefnandi fram að stefndi hafi tekist á hendur ábyrgð á kolunum. Að minsta kosti hafi stefndi gefið stefn- anda fulla ástæðu til að ætla, að kolin væru geymd á ábyrgð stefnda. Gjörir stefnandi því þær kröfur, að stefndi greiði and- virði þeirra kola, er ávantaði 100 smálestir, (að frádregnum um- sömdum geymslukcstnaði), með kr. 1120,01 ásamt 79/, ársvöxtum af upphæðinni frá sáttakærudegi til greiðsluðags svo og máls- kostnað. Stefndi heldur þvi hinsvegar fram að efni samningsins hafi verið: a: uppskipun, b: plássleiga, e: afhending og d: fyrir þetta skyldi greiða 14 krónur fyrir hverja smálest, og samkvæmt þessu hafi hann ekki tekið að sjer neina ábyrgð á kolunum, enda hafi það aldrei verið meiningin, að hann tæki kolin til geymslu eða bæri ábyrgð á undirvigt þeirra, — hafi ekki verið farið fram á það, ekki einusinni borist í tal þegar hinn munnlegi samningur gerðist. Þar að auki segir stefndi, að svo hafi verið umsamið að stefnandi tæki öll kolin og ráðstafaði þeim í næsta mánuði um haustið en stefnandi hafi ekki verið búinn að taka þau öll fyr en í mafímánaði næsta vor. Samkvæmt þessu gjörir stefndi þær kröfur, að hann verði sýknaður af öllum kærum og kröfum stefnandans eg stefnandi dæmdur til að greiða málskostn- að og sektaður fyrir óþarfa málsýfinga. Eins og sjest af framanritaðu er aðalmergur þessa máls sá, hvort stefndi hafi tekið að sjer ábyrgð á kolunum eða undirvigt þeirra, þegar hina munnlegi samningur gerðist um kolin haust- ið 1921. Það verður nú að álítast, að verð það, sem samið hefir verið um að stefndi fengi fyrir umrædd kolastörf sje svo hátt, að eigi þætti óeðlilegt að ábyrgð stefnda á kolunum fylgdi með starfinu, sbr. rjettarskjal nr. 8, einkum þar sem stefndi segir að umsamið hafi verið að stefnandi tæki kolin og ráðstafaði þeim Í næsta mánuði, þá gat ekki verið að ræða um ábyrgð stefnda á kolun- um nema um stuttan tíma, því eðlilegra að ábyrgðin fylgdi með þar sem endurgjaldið fyrir starfið var svo hátt. 104 Aftur á móti eru minni líkur fyrir því, að ábyrgð stefnda á kolunum hafi átt að fylgja starfinu, ef stefnandi var ekki skyldar að taka kolin fyr en jafnóðum og þau seldust eins og hann Segir í rjettarskjali nr. 6, því þá gat hann um óákveðinn tíma haldið ábyrgð stefnda á kolunum, en það mun teljast óvenjulegt að ábyrgjast undirvigt á kolum um óákveðinn tíma eftir geðþótta mótaðilja. En þótt verð það, sem samið var um, að stefndi fengi fyrir umrædd kolastörf sje svo hátt, að draga mætti einhverjar líkur fyrir því, að ábyrgð stefnda á kolunum hafi átt að fylgja með starfinu um einhvern óákveðinn tíma, þá er það þó enginn full- nægjandi sönnun fyrir því, að stefndi hafi haft ábyrgð á kolun- um eða undirvigt þeirra, því síður hversu langt sú ábyrgð gengi, eða um hversu langan tíma. — Og önnur gögn Í málinu fyrir- finnast ekki, er gefi líkur um ábyrgð stefnda á kolunum. Samkvæmt málsskjölunum verður því að álítast, að eigi sje hægt að dæma stefnda til ábyrgðar á kolunum eða undirvigt þeirra af eftirgreindum ástæðum: 1. Engin fullnægjandi sönnunargögn í málinu fyrir því að stefndi hafi tekið á sig nefnda ábyrgð við hina munnlegu samninga eða gefið stefndum ástæðu til að ætla að kolin væru geymd á ábyrgð stefnda. Líkur fyrir því, ef um ábyrgð stefnda hefði verið að ræða, þá hefði hún verið tímatakmörkuð til loka næsta mánaðar eftir að samningar fóru fram, sbr. málsskjölin, og þá var stefndi úr allri ábyrgð fyrir kolunum eftir að sá tími var liðinn. Samkvæmt framanrituðu virðist því ekki vera hægt að taka til greina kröfur stefnanda í málinu. Aftur á móti virðist bera að taka kröfur stefnda til greina um að vera sýkn af kærum og kröfum stefnandans í málinu. Krafa stefnda um að stefnandi verði sektaður fyrir óþarfa máisýfingu verður ekki tekin til greina, þareð engar ástæður til þess fyrirliggja í málsskjölunum. Eftir atvikum og úrslitum málsins þykir rjett að stefnandi greiði stefnda 24 krónur í málskostnað. Þess skal getið að dómaranum hefir ekki verið fært að kveða upp dóm þennan fyr vegna manntalsþingferða og annara embættis- anna, sem ekki mátti fresta. to 105 Föstudaginn 12. desbr. 1924 Nr. 48/1924. Guðrún Gísladóttir Björns (Jón Ásbjörnsson) gegn Birni Eyjólfssyni (L. Fjeldsted). Útaf skaðabótum vegna bifreiðarslyss. Dómur aukarjettar Hafnarfjarðarkaupstaðar 14. maí 1924: „Björn Eyjólfsson bifreiðarstjóri, til heimilis á Suðurgötu 20 í Hafnafirði, á að vera sýkn af kærum og kröfum hins opinbera að því er hegningu snertir. Hann skal greiða allan kostnað sakarinnar. Ennfremur ber honum að greiða hjúkrunarkonu Guðrúnu G. Björns á Vífilsstöðum kr. 620,00 — sex hundruð og tuttugu — krónar í skaðabætur, og 6 '/o ársvexti af upphæð þessari frá 15. þ- m. til greiðslulags. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mái þetta, sem valdstjórnin höfðaði í hjeraði gegn stefnda fyrir brot á bifreiðarlögunum nr. 88/1917 en ekki hefir áfrýjað fyrir sitt leyti, var rekið fyrir aukarjetti. En þar sem málið var rannsakað fyrir lögreglurjetti, enda sæmilega upplýst, þá þykir ekki þurfa að ómerkja dóminn fyrir þessa sök. Áfrýjandinn, sem fengið hefir gjafsókn Í málinu fyrir hæstarjetti og sjer skipaðan málflutningsmann, hefir lækkað kröfur sínar um 40 kr. og krefst nú dóms fyrir 1171 kr. 85 aur. eða til vara fyrir 721 kr. 85 aur., með 69/, vöxtum frá kröfudegi 1. febr. þ. á. af hvorri upphæðinni, sem honum verður dæmd, og bóta eftir dómkvaddra óvilhallra manna mati fyrir skemdir á loðfeldi áfrýjanda, er hann hafði krafist 450 kr. bóta fyrir og fólgnar eru í aðalkröfunni. 106 Svo krefst áfrýjandi og málskostnaðar fyrir báðum rjettum, hvernig sem málið fer. Stefndi, sem gagnáfrýjað hefir málinu, að fengnu áfrýjunarleyfi, krefst hinsvegar aðallega sýknu, eða til vara staðfestingar hjeraðsdómsins, að frádregnum ofangreindum 40 kr. Til þrautavara krefst stefndi, að hann verði að eins dæmdur til að greiða áfrýj- anda dómsupphæðina þannig lækkaða, að viðbættum l41 kr. 85 aur. fyrir skemdir á öðrum fötum áfrýj- anda en loðfeldinum og þeirri upphæð, er dómkvadd- ir, óvilhallir menn kunna að meta skemdir á hon- um. Svo krefst stefndi málskostnaðar í hæstarjetti, hver sem úrslit málsins þar kunna að verða. Það er sannað í málinu, að stefndi hafi laugar- daginn 20. okt. f. á, kl. 5—6 síðdegis ekið mann- flutningabifreið sinni, H.F. 43, fram úr vöruflutninga- bifreið þeirri, K.G. 5, er áfrýjandi var í, meðan sú bif- reið var á ferð upp norðanverðan Kópavogsháls, skamt fyrir sunnan Fossvogsbrú, þar sem akvegur. inn er upphleyptur og ekki nema 4 metra breiður milli brúna, að mannbifreiðin hafi komið við vöru- bifreiðina, sem stödd var nálægt vinstri vegarbrún, um leið og hún fór fram úr henni, að vörubifreiðin hafi oltið útaf veginum og að áfrýjandi hafi orðið fyrir allmiklum meiðslum. Þá má telja það sannað, að stefndi, sem ók all- lengi skamt á eftir vörubifreiðinni, hafi við og við gefið hljóðmerki, enda þó að enginn, sem var í þeirri bifreið, 4 menn alls, tjáist hafa heyrt það. Og enn- fremur er það sannað, að vörubifreiðin, sem lengst af hafði ekið eftir miðjum veginum eða því sem næst, hafi, rjett áður en áreksturinn varð, vikið til vinstri handar, og tjáist stefndi hafa skilið það Svo, sem vörubifreiðin hefði vikið til að hleypa sjer fram- 107 hjá, en vörubifreiðarstjórinn tjáist hafa gert það til þess að komast hjá hvarfi í veginum. Það er in confesso, að hvor bifreiðin um sig var 1,75 metri á breidd og að vörubifreiðin hafi verið um 15 ctm. frá vinstri vegarbrún, þegar áreksturinn varð. Og nú með því að vegurinn, þar sem vögnunum lenti saman var, eins og áður greinir, ekki nema 4 metrar milli brúna, þá hefir bilið, sem upp á var að hlaupa, milli bifreiðanna, sem báðar voru í hreyf- ingu, verið svo tæpt að ekki getur talist forsvaran- legt að hætta þar á framhjáferð, og það þvi síður sem það er játað af stefnda, að vegurinn hafi breikk- að að miklum mun, um 20 föðmum surnar. Sjerstak- lega athugast, að það getur ekki sýknað stefnda gagn- vart áfrýjanda, þó að hann hjeldi, að vörubifreiðar- stjórinn ætlaðist til, að hann færi fram úr sjer. Stefndi átti sjálfur að meta allar aðstæður á eigin ábyrgð. Samkvæmt þessari niðurstöðu verður stefndi, sem átti mannbifreiðina sjálfur, eigi að eins að bæta á- frýjanda, samkv. 14. og 15 gr. bifreiðarlaganna, þau meiðsl og skemdir á fötum, sem áfrýjandi varð fyrir, heldur þykir hann og, þar sem hann, eins og að ofan greinir, sýndi ekki af sjer tilhlýðilega varkárni, eiga að greiða áfrýjanda þóknun fyrir þjáningar þær og óþægindi, sem af meiðslunum leiddu. Átrýjandi hefir sundliðað aðalkröfu sína þannig: 1. fyrir skemdir á fötum ..... 591 kr. 85 aur. 2. kaupmissir í 2 mánuði ..... 80 — 00 — 3. fæði og húsnæði í 2!/, mánuð. 200 — 00 — 4. fyrir þjáningar og líkamsmeiðsl 300 — 00 — og kemur þá út aðalkröfuhæðin . „1171 kr. 85 aur. En læknir sá, sem stundaði áfrýjanda, lýsir 91. jan. þ. á. meiðslum hennar á þá leið, að þau 108 hafi verið: >djúpt, marið, óhreint og sundurtætt sár, 10 etm. á lengd og 4—5 etm. á breidd, á miðjum vinstri legg framan- og innanverte og lokað bein- brot á 1. vinstra millifótarbeinic, og hafi hvorugt meiðslið verið gróið fyr en 10.— 12. nefinds mánaðar. Telur læknirinn áfrýjanda tæplega munu verða vinnu- færan fyr en eftir 2 mánuði eða í marslok, enda hafi áfrýjandi 3—4 dögum eftir meiðslin fengið brjóst- himnubólgu, sem sennilega hafi orsakast af áfallinu. Bæturnar og þóknunin, sem stefndi hefir ekki mótmælt, ef hann á annað borð yrði talinn skaða- bótaskyldur, nema bótunum fyrir skemdir á loðfeldin- um, ákveðast þannig: 1. fyrir skemdir á loðfeldinum, sem sýndur var í rjettinum „2... 250 kr. 00 aur. 2. fyrir aðrar fataskemdir..... 141 — 85 — 8. — kaupmissi ......... 80 — 00 — 4. — fæði og húsnæði ..... 200 — 00 — 5. — þjáningar og óþægindi... 300 — 00 — eða samtals 971 kr. 85 aur. með 50/, ársvöxtum frá 1. febr. þ. á. Eftir þessum úrslitum verður stefndi og að greiða áfrýjanda málskostnað í hæstarjetti og ákveðst hann 250 kr., þar af 100 kr. til skipaðs málflutningsmanns áfrýjanda, en málskostnaður í hjeraði þykir eiga að. falla niður. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Björn Eyjólfsson, greiði áfrýjanda, Guðrúnu Gísladóttur Björns, 971 kr. 85 aura með 50/, ársvöxtum frá í. febr. 1924. Svo greiði stefndi áfrýjanda og 250 kr. málg- kostnað fyrir hæstarjetti, þar af 100 kr. til skipaðs 109 málflutningsmanns áfrýjanda, Jóns Ásbjörnsson-. ar hæstarjettarmálaflutningsmanns. En máls- kostnaður í hjeraði falli niður. Dóminum skal fullnægja, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Laugardaginn 20. oktbr. f. á. um kl. 5 e. hád. fór ákærður, Björn Eyjólfsson, bifreiðarstjóri, til heimilis á Suðurgötu nr. 20: hjer í bænum, sem er 34 ára að aldri, frá Reykjavík í mann- flutningabifreið sinni H.F. 43, áleiðis til Hafnarfjarðar með 5 fall- orðna farþega og eitt barn. Þegar bifreiðin kom inn á Öskju- hlíðina, var vöruflutningsbifreið þar á veginum á undan þeim, og kveðst þá ákærði hafa gefið hljóðmerki í því skyni að bif- reið þessi viki fyrir hans, svo hann gæti komist fram með henni, en því var eigi sint og skýrir ákærður og þeir, sem í bifreið hans voru svo frá, að „flautað“ hafi verið þannig alla leið niður Fossvogsbrekkuna og suður fyrir Fossvogsbrú og hjer umrædd bifreið verið jafnan rjett aftan við þá, er á undan fór, en sú bif- reið haldið sjer jafnan á miðjum vegi eða því sem næst, þar til kom upp áð bugðu í holtinu sunnanmegin Fossvogar, að bif- reið sú, er á undan var, hafi hægt á sjer og vikið út á vegar- brún vinstra megin eða því sem næst, og hafi þá ákærður farið fram með henni með bægri ferð, en er bifreið ákærða var um það komin fram fyrir hina, hafi sú bifreið oltið út af veginum, eða þeir í bifreið ákærða orðið þess varir þá rjett á eftir, og stöðvað. bifreiðina í því skyni að aðgæta, hvort nokkuð hefði orðið að hinni bifreiðinni, en eigi segjast þeir í bifreið ákærða hafa orðið varir við árekstur bifreiðanna eða tæplega merkt hann, og engin merki sjest á bifreiðunum eftir að árekstur hafi orðið, en ákærð- ur hefir skýrt frá því, að honum eigi hafi sýnst betur, en að bif- reið sú, er á undan fór, hafi beygt lítið eitt til hægri eða inn á veginn, í því að hann fór fram með, og við það hafi bifreiðun- um lent saman og að árekstur annars enginn hefði orðið milli bifreiðanna, enda og hlutaðeigandi bifreiðarstjóri Albert Jóhannes- son, kannast við það við hann, að hafa beygt þannig til hægri eða inn á veginn, en það er álit manns þessa, að slysið eða árekst- urinn hafi orsakast af því að bifreið ákærða hafi lent á framhjóli. 110 bifreiðar hans, svo hjólið hafi snúist út af veginum, en hann kveðst ekkert hafa vitað til þess, að hann hafi beygt inn á veginn, þótt hann eigi vilji fortaka að svo hafi orðið, en það hafi þá verið í algjörðu grandaleysi, eða af því að hann ekkert hafi vitað af bif- bifreið þeirri, sem á eftir var fyr en hann sá hana koma fram með sinni eða fram fyrir hana. Kveðst hann ekkert hljóðmerki hafa heyrt, og sjer ekki dottið í hug að hleypa bifreið fram með sinni á þeim stað, er slysið varð, þó hann hefði heyrt hljóðmerki gefið, þar vegurinn sje þar svo mjór, en ákærður kveðst á hinn bóginn eigi hafa getað hugsað annað, en að bifreið Alberts hefði beygt þannig út á vegarbrún eingöngu í þeim tilgangi að hleypa sjar frambjá. Í vöruflutningsbifreiðinni er fyr greinir, G.K. 5, eign Vífilsstaðahælisins, voru auk fyrnefnds bifreiðarstjóra, yfir- læknir Sigurður Magnússon og hjúkrunarkona hælisins, og sáta þan bæði frammi Í bifreiðinni við hlið bifreiðarstjórans, en aftan á bifreiðinni, ofan á farangri hennar Guðrún G. Björns hjúkranar- kona á Vifilsstaðahælinu, og kveðst hún ekkert hafa orðið vör við bifreið þá, er á eftir kom, fyr en hún var rjett aftan við þeirra bifreið eða rjett áður en áreksturinn varð, og eigi fyr en þá eða rjett í því heyrt hana gefa merki, segist hún hafa snúið sjer fram í bifreiðinni eða að stýrishúsinu, og vegna veðurs haft uppbrettan kraga á loðskinnskápu sinni, og því ekki getað heyrt vel þó merki hafi verið gefið, en enginn hinna í bifreið þessari, hvorki bifreiðarstjóri, nje hinir farþegarnir segjast hafa heyrt til hinnar bifreiðarinnar eða vitað neitt um hana fyr en Í því að hún var að fara fram úr þeirra bifreið, en þau segjast hafa orðið vör við hristing eða titring á henni áður en hún fjell út af veginum. Kveðst fyrnefnd hjúkrunarkona eigi hafa gjört neina tilraun ti) þess að bjarga sjer af bifreiðinni, þar hún og hafi verið skorðað á milli farangurs, er á henni var, og hún ásamt honum oltið út úr bifreiðinni, sem þá í fallinu hafi lent ofan á vinstra fót henn- ar, og hún meiðst þar mikið. Samkvæmt álitsgjörð tveggja bit- reiðarstjóra, er útnefndir hafa verið til þess að mæla breidd þess hluta vegarins er áreksturinn varð á, og álits hvort forsvaranlegt hafi verið að fara þar á bifreið fram hjá annari þótt á ferð væri, dags. 9. mars þ. á., er vegurinn á þessum stað af mönnum þessam talinn að vera brúna á milli alls 4 metrar, og einnig af þeim álitið, að hægt sja fyrir bifreið að fara þar fram hjá annari bifreið, sem á ferð sje, en þó því aðeins, að bifreið sú, sem fram hjá er farið, sje á hægri ferð, og að bifreiðarstjórarnir úll viti hvor af öðrum. Hyggur bifreiðarstjórinn á vöruflutninga- bifreiðinni, að hún hafi farið upp hallann með á að giska 15 kiló- metra hraða, en veit þó ekki um það með vissu, þar hann vant- aði hraðamæli, og þar sem hann eigi hafi vitað af hinni bifreið- inni, hafi hann eigi hennar vegna hægt á ferðinni áður en hin fór fram hjá, en samkvæmt skýrslu ákærða og farþeganna í bans bifreið, á hún að hafa hægt á sjer um leið og hún beygði út á vegarkantinn, og bifreið hans að hafa farið fram með varúð og hægri ferð, en að vöruflutningabifreiðin vjek til á veginum, eins og fyr greinir, segir bifreiðarstjóri hennar að hafi verið gjört í þeim tilgangi eingöngu, að sneiða hjá vatasrás þar í veginum, en engan veginn í því skyni að önnur bifreið gæti komist fram með, eins og ákærði hefir haldið fram eða gengið út frá, en um vatns- rás þá í véginum á greindum stað, er fyr um getur, hefir eigi nánar orðið upplýst. Til upplýsingar Í málinu hefir verið framlagt vottorð frá 11 bifreiðarstjórum um að þeir telji óforsvaranlegt að fara fram hjá annari bifreið á 4 metra breiðum vegi, nema sá bifreiðarstjóri, er fram hjá fer sj þess viss. að sá, er á undan fer, viti af að þetta standi til, en vottorð þetta segir eigi annað eða meira en Í áliti hinna útnefndu manna greinir, og virðist sakfelling ákærða eftir framansögðu aðallega velta á því, hvort hann hafði næga ástæðu til þess að ætla, að bifreiðarstjóra þeim, er á undan var, hafi verið vitanlegt að hann ætlaði fram hjá hans bifreið á greind- um stað, og þar sem, eins og fyr greinir, skýrsla ákærða, er kemur fyllilega heim við vitnisburð farþeganna í hans bifreið, bendir eindregið til þess, að bifreið sú, er á undan fór, er jafnan áður hafði verið á miðjum vegi eða því sem næst, en beygt út á vegarbrún, hafi eingöngu, eða vagnstjóri hennar gjört þetta, í því skyni, að hleypa hans bifreið fram hjá, eða að honum eigi eftir atvikum hafi hlotið að vera ljóst, að hann gjörði það af nokkurri annari ákveðinni ástæðu, virðist rjett vera, að hann eigi verði látinn sæta sektum eftir ákvæðum 18. gr. laga um notkun bifreiða frá 14. nóvbr. 1917, fyrir brot á lögum þessum, en á hinn bóginn virðist hann samkvæmt ákvæðum 14. og 15. gr. sömu laga, eiga að vera skaðabótaskyldur, gagnvart hjúkrunar- konu Guðrúnu G. Björns, er fyr greinir, að því leyti sem kröfur hennar eru á rökum bygðar. Eru kröfur hennar til skaðabóta samtals 1911,85 og 6“/o ársvextir af skaðabótum frá kröfudegi og málskostnaður kr. 146,18. Að því er legukostnað og vinnutap eða 112 íkaupmissir snertir, er samkvæmt gjörðri kröfu og framlögðum reikningi nemur samtals kr. 320,00 þá virðist krafa hennar á rök. um bygð, en að því er snertir skaðabætur fyrir skemdir á fötuni eða fatnaði hjúkrunarkonunnar samtals kr. 591,85, þá liggja eigi sannanir fyrir því, að hjer um ræddur fatnaður hjúkrunarkon- unnar hafi eyðilagst með öllu sem og er ósennilegt, en þar sem á hinn bóginn skemdunum eigi er sjerstaklega lýst eða þær metn- ar út af fyrir sig, heldur fatnaðurinn sem nýr væri, í framlagðri virðingargjörð eða reikningi, verður þessi liður kröfunnar eigi, gegn mótmælum ákærða, tekinn til greina, en þar á móti þykir rjett og sanngjarnt vera, með hliðsjón af framlögðu vottorði læknis um meiðsli hlutaðeiganda og afleiðinga þeirra, að ákærður greiði umkrafðar 300 krónur sem skaðabætur til ofannefndrar hjúkrunar- konu fyrir þjáningar og afleiðingar meiðsla þeirra, er í fyr- greindu læknisvottorði umgetur og hún hlaut af árekstri bifreið. anna svo og 6/, Í ársvöxtu af samtals kr. 620,00 frá stefnudegi. Krafa um málskostnað verður eigi tekin til greina. Reikningur frá Vífilsstaðahælinu kr. 57,00 fyrir viðgerð á bílhúsi er svo óljós, að hann heldur ekki verður tekinn til greina. Ákærðum ber að greiða allan af sökinni löglega leiðandi kostnað. Mánudaginn 15. desbr. 1924. Nr. 19/1924. Sigurður Briem í. h. póststjórnar Íslands (B. P. Kalman) gegn Ólafi Jónssyni (Guðm. Ólafsson). Útaf kröfu stefnda um að fá greidda úr póstsjóði fjárhæð, er hann kveðst hafa innborgað og sent í póstávísunum. Dómur bæjarþings Reykjavikur 21. júní 1923: Stefndur, aðalpóstmeistari f. h. póstsjóðs Íslands, greiði stefnand- anum Ólafi Jónssyni, 2700 krónur ásamt 59/, ársvöxtum frá 113 T. september f. á. til greiðsludags og 293 krónur í málskostnað innan 15 daga frá lögbirtingn dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar, samkvæmt áfrýjunarleyfi útgefnu 25. mars þ. á. með áfrýjunarstefnu dags. 19. april s. 1. Samkvæmt forsendum hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti með 200 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Sigurður Briem f. h. póststjórnar Íslands, greiði stefnda, Ólafi J ónssyni, málskostnað i hæstarjetti með 200 krónum, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í byrjun aprílmánaðar 1922 komu frá Patreksfirði 3 póst- ávísanir á pósthúsið hjer Í bænum til Þorbergs Kjartanssonar hjer í bænum að upphæð samtals 2700 krónur og var Olafur Jónsson, ljósmyndari frá Patreksfirði á þeim talinn sendandi peninganna. Um líkt leyti komst upp sjóðþurð hjá póstafgreiðslumannin- um á Patreksfirði, Guðmundi Þorsteinssyni, og hafði hann leynt henni um lengri tima, meðal annars með því, að gefa út póst- ávísanir til manna hjer í bænum, láta þá fá þær útborgaðar hjer á pósthúsinu og borgað síðan upphæðirnar inn á reikning póst- afgreiðslunnar á Patreksfirði við póstmálastjórnina hjer, þótt engir peningar hefðu verið greiddir inn til póstafgreiðslunnar vestra fyrir þessar póstávísanir. Nöfn þau, er póstafgreiðslu- maðurinn notaði sem nöfn sendanda peninganna á þessum póst- ávísunum, voru ýmist út Í bláinn eða nöfn manna vestra, þar á meðal Ólafs Jónssonar. Þrem dögum eftir að Ólafur hafði átt að TI4 borga inn þessar 9700 krónur vestra fyrir póstávísanirnar, a!- henti póstafgreiðslumaðurinn þar sýslumanni póstsjóðinn og fyrir- fundust peningarnir þar ekki þótt nýbúið væri eða átt hefði að vera að innborga þá. Þá þótti ekki grunlaust um, að peningarnir hefða aldrei verið innborgaðir vestra og vildi Póststjórnin hjer því ekki borga út ávísanafjeð fyrri en útsjeð væri um hvernig sakamáls- rannsókn sú lyktaði, sem hafin var á hendur póstafgreiðslumann- inum. Höfðaði þá Ólafur ljósmyndari Jónsson mál þetta á hend- ur aðalpóstmeistara í. h. póststjórnarinnar eftir árangurslausa sátta. umleitan með stefnu útgefinni 14. september 1922 til greiðslu á framangreindu póstávisanafje, 2100 krónum og endurgreiðslu á burðargjaldi kr. 6,76, sem hann hafði borgað undir þær vestra ásamt 60/, ársvöxtum af þessum samtsls kr. 2706,75 frá 1. april þ. á. til greiðsludags. Svo hefir stefnandi krafist þess, að stefnad- ar verði dæmdur til að greiða sjer 300 krónur Í skaðabætur fyrir kostnað og tjón, sem hann hafi beðið við að ávísanirnar vora ekki afgreiddar af pósthúsinu og auk þess málskostnað í máli þessu að skaðlausu eftir framlögðum reikningi að upphæð kr. 293,00 og er sá reikningur Í samræmi við aukatekjulögin og lágmarks- gjaldskrá málaflutningsmannafjelagsins. Áður en dómur hæstarjettar gekk í sakamálinu gegn póst- afgreiðslumanninum á Patreksfirði, kom stefndur fram með ýmsar mótbárur í máli þessu og kröfa um sýknun um stundarsakir af kröfum stefnanda í þvi, er telja verður að hann hafi fallið frá. Eftir að dómur sá var genginn, hefir hann krafist algjörðrar sýkn- anar af kröfum stefnanda og 250 króna málskostnaðar hjá bonum af þeirri ástæðu, að sannað sje Í prófum sakamálsins gegn póst- afgreiðslumanninum, að hinar umstefndu 2700 krónur hafi aldrei verið innborgaðar af stefnanda á pósthúsið á Patreksfirði. Hefir hann máli sínu til sönnunar lagt fram útdrætti af prófum þessa máls, en dómur hæstarjettar Í því hefir ekki verið lagður fram. Það er nú að vísu svo, að ýmislegt er ósennilegt í fram- burðum póstafgreiðslumannsins og stefnanda Í tjeðu sakamáli og símskeytasendingar þeirra í milli með leyniskrift næsta grunsam- legar, en báðir hafa þeir eindregið og stöðugt haldið því fram, að stefnandi hafi innborgað þeesar 2700 krónur á pósthúsið á Patreksfirði síðustu dagana Í mars 1922 og sannanir fyrir hinu gagnstæða liggja ekki fyrir í rjettarprófuuum. Það verður því ekki hjá því komist að dæma stefndan til þess að greiða stefnanda hinar umstefndu 2700 krónur. 115 Að því er burðargjaldið snertir, þá er það borgun fyrir flutning á peningum stefnanda frá Patreksfirði til Reykjavíkur og alls eigi afturkrætt. Stefnandi hefir ekki gegn mótmælum stefnds fært neinar sönnur á það, að hann hafi beðið sjerstakan skaða við það, að fá ekki póstávísanafjað útborgað og verður skaðabótakrafa hans því ekki tekin til greina. Að því er vaxtaspurninguna snertir, þá á stefnandi að áliti rjettarins kröfu til 59/, ársvaxta af 2700 krónum frá því að út- borgunar þeirra var löglega krafist til greiðsludags. Þorbergur Kjartansson var ekki hjer í bænum, er póstávísanirnar komu og maður sá, er spurði aftir þeim fyrir hans hönd á pósthúsinu, hafði ekki umboð hans til þess að kvitta póstávísanirnar eftir því sem stefnandi hefir sjálfur skýrt frá, heldur að eins til að taka á móti ábyrgðarbrjefum og kvitta fyrir þeim. Um það hvenær stefnandi sjálfur krafðist útborgunar á upphæðinni hjer, er ekkert upplýst í málinu og verða honum því eigi tildæmdir vextir frá fyrri tíma en sáttakærndegi 7. september f. á. Hinsvegar þykir verða að dæma stefndan til að greiða stefn- anda hinn umkrafða málskostnað. Föstudaginn 19. desbr 1924. Nr. 51/1924. Anna Friðriksson gegn Margrjeti Árnason. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Anna Friðriksson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði hún og stefndu, Margrjeti Árnason, er hefir látið mæta í málinu, 40 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. 41 116 Laugardaginn 20. desbr. 1924. Nr. 58/1924. Valdstjórnin (L. Fjeldsted) gegn Sigurði Guðbrandssyni (Jón Ásbjörnsson) og Guðmundi Guðnasyni (Sveinn Björnsson). Brot á lögum gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 11.okt. 1924: Kærðir Guðmundur Guðnason og Sigurður Guðbrandsson skulu vera sýknir af kæru valdstjórnarinnar Í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af valdstjórnarinnar hálfu. Það verður að telja það sannað með skýrslu staðfestri með eiðfestum vitnisburðum formannsins á eftirlitsbátnum Trausta, er styrk hafði úr ríkissjóði til þess að hafa á hendi lögreglueftirlit með fiskiveið- um í landhelgi, Ingimundar Nóvembers Jónssonar og hásetanna Þorsteins Guðbrandssonar og Hall- manns Sigurðssonar, að eitt af botnvörpuskipum þeim, er þeir hittu á eftirlitsferð fram undan Sand. gerði 2. okt. 1923, hafi verið botnvörpuskipið Egill Skallagrímsson, er kærði Sigurður Guðbrandsson var skipstjóri á. Hefir formaðurinn og hásetarnir borið það og staðfest fyrir rjetti, að þeir hafi allir þekt skip þetta, og kemur lýsing þeirra á skorsteinsmerk. inu og skorsteinslitnum, eins langt og hún nær, heim við merkið á skorsteininum' á botnvörpung þessum og auk þess var skip þetta auðkent með því, að á því var lítið hús ofan á eldhúsinu, en þessu er svo fyrirkomið á þessu botn vörpuskipi en ekki á öðrum ul botnvörpungum Kveldúlfsfjelagsins, og um verustað skipsins 2. okt. er það eitt upplýst með skipsdagbók- inni, að það hafi verið þessa nótt á ísfisksveiðum í Faxaflóa, en með því að breitt hafði verið yfir nafn og númer skipsins gat skipshöfnin á eftirlitsbátnum eigi sjeð þessi merki. Hvað hitt botnvörpuskipið snertir, sem eftirlita- báturinn sama dag hitti á sömu slóðum, hefir for- maður bátsins og áðurnefndir hásetar fullyrt það í skýrslu sinni, er þeir hafa staðfest með eiði, að þeir hafi þekt, að skip þetta var botnvörpungurinn Njörð- ur, er kærði Guðmundur Guðnason var skipstjóri á. Kveðst formaðurinn ekki hafa verið í neinum vafa um að þetta hafi verið Njörður, hásetinn Þor- steinn Guðbrandsson kveðst hafa þekt skipið á skor- steinsmerkinu og litnum á skorsteininum og Hall- mann Sigurðsson ber það, að honum hafi ekki sýnst betur eftir öllu útliti að dæma, en að skip þetta hafi verið Njörður, sem hann þekti vel áður og tekið eftir hinum ljósrauða lit á skorsteininum. Skýrsla formannsins og hásetanna kemur að því leyti eigi heim við framburð kærða, að þeir segja að flaggmerkið á skorsteininum hafi verið rauðbrúnt en kærði heldur því fram, að það sje og hafi ætið verið hvítt, en þetta og annað er fram hefir komið í málinu, getur þó ekki hnekt skýrslunni eða gjört hana tortryggilega, með því að vera má, að hviti liturinn hafi verið orðinn svo máður að erfitt hafi verið að greina hann með kastljósi að næturlagi, enda upplýsir dagbók botnvörpungsins að hann hafi daginn áður verið að veiðum í Faxaflóa. Einnig á þessu skipi hafði verið breitt yfir nafn og númer þess, en með því að yfirbreiðslan blaktaði 47 118 litið eitt frá fyrir vindi, sá skipshöfnin á eftirlita- bátnum þó bókstafinn R. Með mælingu og skýrslu varðskipsins Islands Falk er það einnig sannað, að staðir þeir, þar sem eftirlitsbáturinn hitti þessi botnvörpuskip með botn- vörpu í eftirdragi, hafi verið innan landhelgi, og hafa því hinir kærðu gerst brotlegir gegn 1. gr. í lögum nr. 5, 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveið. um og þykir refsing sú, er þeir hvor um sig hafa unnið til, hæfilega ákveðin 15000 kr., er renni í Land- helgissjóð Íslands. Um upptöku afla og veiðarfæra er eigi að ræða, þar sem málið var höfðað löngu eftir að brotið var framið. Samkvæmt þessum úrslitum verður kærði Sig- urður Guðbrandsson að greiða málflutningskaup skip- aðs verjanda sins í hæstarjetti með 120 kr. og kærði Guðmundur Guðnason málflutningslaun verjanda sins í hæstarjetti með sömu upphæð. Að öðru leyti greiði hinir kærðu in solidum allan af máli þessu leiðandi kostnað bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með tal. ið málflutningskaup skipaðs sækjanda í hæstarjetti 150 kr. Við meðferð málsins í hjeraði er það að athuga, að á rannsókn þess hefir orðið óhæfilegur dráttur, þannig hefir kæra eftirlitsbátsins verið send bæjar fógetanum í Reykjavík með brjefi sýslumannsins í Gullbringu- og Kjósarsýslu dags 12. okt. f. á. en rannsókn hefir eigi verið hafin fyr en 8. april þ. á., að málunum gegn hinum kærðu hefir verið steypt saman án þess að brot þau, er þeim voru gefin að sök, væru svo samtengd að nauðsynlegt eða hagan- legt hafi verið að sækja þá báða í sama málinu, og að ekki er upplýst í málinu hvort hinir kærðu 119 hafi áður orðið brotlegir gegn lögum um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Því dæmist rjett vera: Hinir kærðu Sigurður Guðbrandsson og Guð- mundur Guðnason sæti hvor fyrir sig 15000 kr. sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands. Kærði Sigurður Guðbrandsson greiði málflutningskaup verjanda síns í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutn- ingsmanns Jóns Ásbjörnssonar, 120 kr. og kærði Guðmundur Guðnason greiði málflutningskaup verjanda sins í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutn- ingsmanns Sveins Björnssonar, 120 kr. Að öðru leyti greiði hinir kærðu in solidum allan af máli þessu leiðandi kostnaði bæði í hjeraði og í hæsta- rjetti, þar með talið málflutningskaup skipaðs sækjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálaflutnings- manns Lárusar Fjeldsted, 150 kr. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Guð- mundi Guðnasyni skipstjóra á botnvörpungnum „Nirði“ og Sigurði Guðbrandssyni skipstjóra á botnvörpungnum „Agli Skallagríms- syni“ fyrir brot gegn 1. gr. laga nr. 5, frá 18. maí 1920. Málavextir em þeir, er nú skal greina: Aðfaranótt hins 2. okt. 1923 var varðbátarinn „Trausti“ við landhelgisgæslu í Garðsjó, urðu skipverjar þá varir við botnvörp- ung, sem kom frá landi ljóslaus, hafði breitt yfir nafn og númer , og var með vörpu Í eftirdragi. Skipverjar vörpuðu kastljósi á 120 reykháfinn og var hann Jjósrauður og merki: rauðbrúnt flagg með dökkbláum bletti í miðju. Þóttast skipverjar kenna að þetta væri botnvörpungurinn „Njörður“ frá Reykjavík, en önnur einkenni en þan, sem nú hefir verið getið, hafa skipverjar ekki greint. Í sama bili og þeir höfðu lokið við að gera þessa athugun urðu þeir varir við annan botnvörpung þar skamt frá, sem var með botnvörpu í eftirdragi. Var einnig vandlega breitt yfir nafn og númer á honum, en reykháfurinn var grár með bekkjum ofar- lega þannig: blár, hvítar, rauður, hvítur, blár. Ofan á eldhúsinu hafði þetta skip ennfremur litið hús. Þóttast skipverjar þekkja bæði af skorsteinslitnum og húsinu, að þetta skip væri botnvörp- ungurinn „Egill Skallagimsson“. Eftir þessa athugun tóku skipverjar mið og voru þau Seta- fellið í Bergstá og Hóllinn í Varir í Garði. Þann 25. okt. fór svo varðskipið „Íslands Falk“ ásamt for- manninum á varðbátnum „Trausta“ og mældi hve langt þeir stað- ir væra undan landi, sem formaðurinn gaf upp, að skipin hefðu. verið á og reyndist svo við mælinguna, að skipið „Njörður“, eftir því sem skipverjar hjeldu að væri, var 2!/, sjómílu innan land- helgi en skipið „Egill Skallagrímsson“, sem skipverjar hjeldu að. væri, 2!/, sjómílu. Undanfarandi framburð hafa formaður bátsins Ingimundur Nóvember Jónsson og hásetar, sem á varðbátnum voru, Þorsteinn Guðbrandsson og Hallmann Sigurðsson, staðfest með eiði. Kærðir Guðmundar (Guðnason og Sigurður Guðbrandsson. neita báðir eindregið að hata verið að veiðum innan landhelgi á þessum slóðum þessa umræddu nótt. Hafa þeir báðir lagt fram dagbækur skipanna og sjest ekki af dagbók skipsins „Egill Skalla- grimsson“ annað en það, að skipið hefir fiskað til og frá í „Faxabugt“ dagana 22. sept. til 2. okt. Af dagbók skipsins. „Njörður“ sjest heldur ekki annað en það, að skipið hefir verið. að veiðum umrædda nótt í Faxaflóa á 50—60 faðma dýpi. Þá hafa bæði 1. og 2. stýrimaður á báðam skipunum verið. yfirheyrðir sem vitni og hafa þeir unnið eið að þeim framburði sínum, að þeim sje algerlega óafvitandi að skipin hafi verið að veiðum innan landhelgi á þessum slóðúm umrædda nótt. Það er upplýst bæði með framburði skipstjórans á „Nirði“ og beggja stýrimannanna og einnig á annan hátt að skorsteins- 721 lýsingin hjá skipverjum á skipi því sem þeir hugðu vera „Njörð“ ber ekki saman við skorsteinslit hans, því að flaggið í skorsteina- merki hans er hvitt en ekki rauðbrúnt, og hefir altaf verið svo frá því er skipið var bygt og er það því ekki rjett sem vitnið Þorsteinn Guðbrandsson hefir borið fyrir lögreglurjetti Gull. bringu- og Kjósarsýslu, að reykháfsmerkinu hafi verið breytt. Hvað lýsingu vitnanna af „Agli Skallagrímssyni“ snertir, þá stemmir að mestu lýsingin á reykháfnum, en þó er það við hana að athuga, að skipverjar geta ekki um að skorsteinninn er svart- ur að ofan 1—1!/, alin, en að öðru leyti er hún rjett. Hvað húsið ofan á eldhúsinu á „Agli Skallagrímssyni“ snert- ir þá er það rjett, að þar er loftskeytahús og er það ekki á þeim stað á nokkru öðru skipi þess fjelags, sem er eigandi þessa skips, hinsvegar er það upplýst, að ýmsir aðrir togarar bæði Íslenskir og erlendir hafa loftskeytahús á þessum stað. Þegar það er nú athugað, að skipverjar á varðbátnum „Trausta“ hafa hvorki sjeð nafn eða númer á skipinu „Nirði“ og auk þess að lýsingin á reykháfnum, sem er það auðkenni er þeir tilnefna, er röng, þá verður rjetturinn að líta svo á, að gegn skýlausrí neitun skipstjóra sjeu engar sannanir fengnar fyrir þvi, að umrætt skip hafi vérið að veiðum innan landhelgi á þeim tíma og þeim stöðum, sem Í kærunni greinir og verður því að sýkna kærðan Guðmund Guðnason skipstjóra af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Hvað kæruns á Sigurð Guðbrandsson snertir, þá má segja að nokkru meiri líkur sjeu fyrir því, að hann hafi gjörst brotleg- ur við lög mr. 5 frá 18. mai 1920, þar sem skorsteinslýsingin ber að mestu saman við skorsteininn á „Agli Skallagrímssyni“ og loftskeytahúsið er ekki á þessum stað á neinum öðrum togara fjelagsins „Kveldúlfur“, sem er eigandi „Egils Skallagrímssonar“. En þar sem skorsteinslýsingin er þó eigi rjett að öllu leyti sbr. Lögbirtingablaðið nr. 11 árið 1916 og framburð kærðs annarsvegar en vitnaframburðinn hinsvegar, og er það jafnframt vitað að útlendir togarar hafa það til að breyta skorsteins- merkjum sinum og mála þá með líkum litum og Íslenskir togarar hafa og ennfremur að bæði erlendir togarar og Íslenskir hafa loft- skeytahús á sama stað og umræddur togari, þá verður rjetturinn að líta svo á, að ekki sjeu gegn eindreginni neitun kærðs fengnar nægar sannanir fyrir því að umrætt skip hafi verið að veiðum 122 innan landhelgi á þeim tima og slóðum, sem Í kærunni greinir og verður því einnig að sýkna kærðan Sigurð Guðbrandsson af kæru valdstjórnarinnar Í málinu. Eftir þessum úrslitum verður málskostnaðurinn að greiðast al almannafje.