HÆSTARÉTTARDÓMAR ÚTGEFANDI HÆSTARÉTTARRITARI Il. BINDI 1925 — 1929 REYKJAVÍK RÍKISPRENTSMIÐJAN GUTENBERG MCMXXXI Registur við dómana árin 1925—1929 Nafnaskrá A. Einkamál Bls. Ágúst Einarsson „as 656 Akureyrarkaupstaður ......00000.00 000. 1102 Albína Helgadóttir .........00000. 0000 170 Aldan, h/f ansans sms 1087, 1235 Alliance h/f „........0.0220 0000 804 Alþingishúsið, eigendur og umráðendur .......... 519 Andersen, Framz .......00.000 00. 178 Ari Einarsson .........0.00.00 0 enn 102 Ari Þórðarson .......020000 0. 0... 281, 586, 1282 Ármann Tómasson .......0....00 0. 170 Arnesen, Jon GC. F. ......22000 00. 600 Arngrímur Fr. Bjarnason 22.20.2000... 000. 1153 Árni Sigfússon .......0....00. 0. 41 Ársæll Árnason ............... Bið 412 Ársæll Sigurðsson ......0.000000. 0... .. 356 Ásberg, Eyjólfur .......0...0000 0... 477 Ásgeir Ásgeirsson ...........0..... nn 263 Ásgeir Í. Ásgeirsson ..........00. 0... 237, 425 Ásgeir Guðmundsson .......0.000. 0. 800 Ásgeir Ólafsson .......00.0.0.00 ses 554 Atvinnumálaráðherra ...........0.0000 0... 477 Austmann, Jóhann L. S. dánarbú ................ 41 Austur-Húnavatnssýsla ....0..0002000 0000. 378 Axel Ketilsson ...........0000. 000 nn 233 Bachmann, E. M. „.....ce0sssissssssssus 102 BAKKA ÍF 240 5 2 0 5 á sg 0 0 0 #20 0 3 2 86 4 799, 1212 1V Nafnaskrá. Bls. Benedikt Björnsson ......000. sr. 170 Benedikt Sveinsson ......00. 0... 562, 961, 1212 Beneficiarius Arnarbælis .......0.000.0 00... 4 Bergur Jónsson ......00000 nn 1288 Bassi BIMASSOÐ se á á a 3 Eg á 0 0 #0 nn 0 úr 170 Bjarmi h/f ......0...00 000 n nn 845 Bjarnarson, Pétur M. .......00000 00... 829, 852 Bjarni Eyjólfsson .......200000 00 1281 Bjarni Pétursson ......2.200000 0... 592 Bjarni Þórðarson .......00000 00. .n 0 102 Bjarni Þorsteinsson ......000000 00... nt 87 Bjering, Henrik .......2000000 00. 944 Björk, timburverælun .......00.000 00. 967 Björn Haraldsson ........00.000 0. 1242 Björn J. Jósafatsson ......0.0020000 0... 598 Björn Kristjánsson ......0.000000 00... 108 Björn Ólafsson .....0.0000. 000. 364, 874 Blöndahl, Magnús Th. S. 20.00.0000. 688 Blöndahl, Sigfús .........00000 0000... 1124 Blöndal, Sophus .....000000 00. 87 Boyc, Hermann GC. ......0.00 000. nn 175 Brattahlíð, verzlun ..........0.0000 00 933 Briem, Sigtrður sccxsmsssn sma #5 #5 53 34 358 British North Western Syndicate 2...000......... 800 Brynjólfur Sigfússon ........000000 000... 41 Bræðurnir Proppé ......0000000 00 0s nn 349 Bræðurnir Proppé, þrotabú .......0..000 0... 938 Búnaðarfélag Íslands .......0.0...000 0... 477 Carl Lárusson ......0.0.00.0 00 328 Carlsberg Bryggerierne ........0.000 685 „Ceresio“, botnvörpuskip, eig. og vátrvggjendur 398, 426 Chr. B. Eyjólfsson ......0020200. 0 219 Christensen, Carl ........020000 0. 425 Gonrað. Boa A/S exam iris im 471 Copland, Geo .....00000 0 285 Dalstedt, Axel „sua 237 Dalstedt, Kristin .........000000 0000 237 Daniel Á. Þórleifsson ............. eð 842 Dansk Raðið siss ss 1149 Defensor, fiskveiðafélag ...........%22000. 204 Nafnaskrá. V Bis. Deutsche Dampffischereigesellschaft „Nordsee“ .... 1124 Draupnir, h/f ......00000 0000 nr 704, 711 Dvergur, h/f .......0000000 nenna 477 E. von Mehren f CO. ..0c0cc0 0 6 Eggert Kristjánsson fé CO. ...0c00000 rn. 982 Eimskipafélag Íslands, afgreiðsla á Eskifirði ...... 600 Einar Benediktsson ......0000 00 688 Einar Einarsson bátasmiður .....000.0.00 00... 449 Einar Einarsson bóndi .....00%% 00... 1155 Einar M. Jónasson, .... 349, 1027, 1053, 1135, 1158, 1288 Einar Jónsson .......00.. en 1299 Einar Þorgilsson .........00. 0. 382 Eiríkur Stefánsson .....ccc0 0 343 Elías Níelsson ....cccocsree ss 582 Elias SÉNS Q 1155 Eljan, h/f, þrotabú ......000000 00. .. 1240 Ellingsen, O. ......00%.0 0000 188 Erlendur Erlendsson .....0000 0000. 925, 1018 Erlendur Kristjánsson .....000.0 0000... 399 Ermenrekur Jónsson .....000 285 Eskifjarðarhreppur .....0.000 0. .. 1082 Esphólín, Hjalti .......0..00000. 0000... 665 F. Á. Þófðálðöli „a 102 Filippia Pálsdóttir ........00000 0000... 170 Fljótshlíðarhreppur ......0.00. 0... 599, 698, 911 Flóvent Jóhannsson ......0.000 00. 87 Frederiksen, T. ......00.020 0. 721 Friðrik Jakobsson .......0...000 0 170 Friðrik Svipmundsson ...c.0020 0. 1291 Frihavnens Kaffekompagni A/S .........0000..... 829 Garðar Gislason .......c..e.s ess 286, 439 Garðar Þorsteinsson .........0000 0. 1211 Georg Gíslason ......0.000000 ern 845 (Geysir veiðarfæraverdun .............. 364, 492, 606 Gísli Gíslason, Laugaveg 123 ......0.00. 0... 35 Gísli Gíslason, Skólavörðustig 12 ................ 34 Gísli Gíslason, Stykkishólmi .....000000 0 401 Gísli Gíslason ..........0000 0. 619 Gisli. Jónsson ...... ss 250 Gísli Magnússon ......0..00 nn 617 VI Nafnaskrá. Bls Gist OAÖSSOÖM 1050 2000 0 ati á 8 á a 0 Á BÍN Gl 23 Göðs, Sören 195 Gotttredsöt Á js 55 á 3 ið 5 a a 8 A 23 Gottfredsen, Andreas, A/S .......0200 000. 457 „Gracie“ m/k, eigendur, skipstjóri og skipshöfn .. 346 Grandjéán HIF a í a á 5 2 6 áð 6 á Á 509 Grímsneshreppur .....0...000000 000 341 Grímur Sigurðsson ........0.0.0.0 00... 409 Grunnavíkurhreppur ......000000000 000 141 Guðbjarni Guðmundsson .......000000 0... 385 Guðbjörg Oktavía Sigurðardóttir ............ 925, 1018 Guðbrandur Sigfússon .........000000 2000... 170 Guðfinnur Jónsson .......000.. sens 31 Guðjón Jónsson ......0.000000 0. 286 Guðmundur Bergsteinsson ........2000 200 349 Guðmundur Bergsteinsson, þrotabú, ............. 349 Guðmundur Kr. Guðmundsson .................. 727 Guðmundur Hafliðason ...........0000 0000... 87 Guðmundur Jónsson .....0.000. 00 592 Guðmundur Kristjánsson ...........0...00... 126, 727 Guðmundur Ólafsson ........0.... 0 65 Guðmundur Þórðarson ..........00.00 0000... 102 Guðmundur Þorsteinsson, þrotabú ................ 28 Guðrún Eiríksdóttir ............2000.0 0000... 476 Guðrún Ólafsdóttir .......0..0..... 00. 1149 Gunnar Jónsson .......0..00.000.0 0. 656 Gunnar Sigurðsson ........00020020 0000. 144 Gunnar Þórðarson ........0.00..ve sn 554 Gunnar Þórðarson, dánarbú .................... 562 Gunnlaugur Flóventsson ..........00000000 00. 598 Gunnlaugur Stefánsson ...........00000 0000... 598 H. Benediktsson € Co. .....0.00000.. 286, 476, 700 Kk P. DO 1325 5 00 5 600 56 si 5 3 á gi ál 5 8 0 #0 BR SS 471 Hafnarfjarðarkaupstaður .............0.0......... 157 Hafnarsjóður Reykjavíkur ....................... 592 HaáganEstifeppur 2 2 6 na 895 Halldór Bjarnarson. ax 4288 3 6 8 56 á í á 0 á 5 a 1242 Halldór JÓRSSÖN 4 að á á á krá ið á 8 já 858 Halldóra Gunnlaugsdóttir ...............0........ 598 Hallgrímur Guðmundsson ...........020200 000 102 Nafnaskrá. VII Bls. Hallgrímur Pétursson ......0.0000 0000... 0... 263 Hamar, h/f ......00000 00 enn ner. 200, 525 Hannes Jónsson .......00000. enn 401 Hansen, Jörgen J. .......000000 000. 175 Haraldur Böðvarsson £ Co. .....0000.000 00. 582 Havsteen, O. J. ....0.00000 00 nan 328 Havsteen, O. J., þrotabú „22.00.0202... 385 Heiðberg Jón .......000000 sn ne nnnn ra 973 Helga Sigurgeirsdóttir .......0000.0... 0... 852 Helgi Benediktsson .......0.00.00.000..0... 666, 700, 1233 Helgi Guðmundsson ...0...00000 00... 87 Helgi Gunnlaugsson 2. 00.00.0000. renn 598 Helgi Hafliðason ......00000%. 00 nee ern. 87 Helgi Sveinsson ......000%%00. rn. 368 Hermann Jónsson ....0c0.c0c0eeen sn 860 Hið íslenzka steinolíufélag ...........0.00000.... 14 Hinar sameinuðu íslenzku veræzlanir 141, 242, 562, Gll Hinrik Halldórsson .....0..000en enn 697 Hjaltested, Ólafur, dánarbú ......0.0.0.0 00.00.0000. 693 Hjörtur Hansson ....00000000en enn rn 496 Hjörtur B. Helgason „00.00.0000. 00 .e nn. 382 Holten, K. .......0000 0000 en nn 1212 Hrogn S Lýsi ......00000 0000... 364, 460 Hull Ships Stores Company Ltd. ................ 643 Húsavíkurhreppur .......00000 0000 n. 1269 Húsgagnaverzlunin við Dómkirkjuna .............. 1233 Húsnefnd Goodtemplarahússins ...............2.. 519 Hvanneyrareign, umráðamaður .................. 496 Hvitársíðuhreppur ......0.000000 000. 175 Högni Gunnarsson ........00.0. ea enen er 1153 Höllustaðir, eigendur .......0.0.00000000.000... 546, 731 Höydal, Lyder .......20000020 0... nn 50 „Tho“, eigendur og vátryggjendur ................ 145 „Inger Benedikte“, eigendur og vátryggjendur .... 264 Ingi Halldórsson ......0000000 0000 879 Ingimundur Bernhardsson .....000000000 0... 509 Ingimundur Guðmundsson 22.00.0200. 00.0.0..... 791 Ingólfur Flygenring á Co. ....2.002.0 000... 952 Ingvar Einarsson .....0000000 000. 592 Ingvar Guðjónsson ....0.00000. 0. 200, 525, 804 VILL Nafnaskrá. Bls. „Ísabella“, kútter, eigendur og vátrvggjendur .... 82 Ísafjarðarkaupstaður .......... 614, 617, 956, 967, 1099 Ísfeld, Andrés G. ...........000. 0. 838 Íslandsbanki .........0000..... 637, 744, 780, 1036, 1178 Ísleifur Jónsson .........0....00 00 1269 Ísólfur, h/f ...........2 000 387 4. Þorláksson á Norðmann ........000000.000... 1135 Jacobsen, Egill, dánarbú ............0.0 0000... 693 Jakob Gunnlaugsson .........002000 000. 349 Jakob Gunnlaugsson á Co. .........0%0 00. 1036 Jakobína Jakobsdóttir ..........0.000002 0000. 198 densem, Carl FP. siss sess assmssimsam si 56 Johan Hansens Sönner h/f ........0.0.00000. 00. 364 Jóhann Eyfirðingur £ Co. ........0.000.. 0. 827 Jóhann V. Daníelsson .........0.00. 000 685 Jóhanna Sveinsdóttir ............0.002 00... 170 Jóhannes Einarsson ...........0.0..0 0... 1018 Jóhannes Jóhannesson, Patreksf. ................ 102 Jóhannes Jóhannesson, f. bæjarfóg. .............. 1158 Jóhannes Jóhannesson .........0...% 2000. 476 Jóhannes Kr. Jóhannesson .........0.00000 000. 144 dohnsem, Gísli "Ju sssmsstmssasmansms sita 41, 177,566 Johnson, Þorsteinn ...........20200 00. 35 Jón Árnason ...........00 41 Jón Bergsveinsson ........000.0. 0. 874 Jón J. Bjarnason ...........20.000 0000 294 Jón Björnsson £ Co., þrotabú .......00.0... 765 Jón Eiriksson .........000000 00 250 Jón Guðmundsson, verzlunarsij. .......2........... 87 Jón Guðmundsson .........0.0.0000 000. 827 Jón Guðmundsson € Co. h/f ........000.. 0 592 Jón Hannesson six sæ á í 409 Jón Helgason, Skagafirði ..... Ér 0 0 80 BIÐ 3 170 Jón Helgason, dánarbú ............0....0 0000... 53 Jón Helgason, lögerfingjar .................. 53, 243 Jón Hinriksson ...........0..0...0. 00 878 Jón Jóhannessóm smigpimin sir IS 87 Jón Jónsson bryti .......0..0..%.0.0 00 643 Jón Jónsson í Firði ...........0.......0 858 Jón Kristjánsson .........00.%00 020 656 Nafnaskrá. IX Bls Jón. Stefáissom ia 5 5 0 0 838 Jón H. Þorbergsson 22.20.0000... 477 Jón Þorsteinsson, dánarbú .......020000 00... 657 Jónas Þ. K. Guðmundsson .........000000 00... 665 Jónas Jónasson ......000000 00 598 Jónas H. Jónssoti umsamið 508 Jónas Þorbergsson .......000000 00. 170 Jónína E. Arnljótsdóttir .........0.000.000 0... 842 Jónina S. Guðjónsdóttir .......0.0000000. 0. 665 Júlíus Guðmundsson, verzlun 22.00.0000... 611 Jötul, A/S 0. BER FEB AS HAR EÐ ER 1211, 1264 Kakali, h/f scan 606, 822 Karl Eyjólfsson ......000.000 0 263 Karl: Jóhatiti. „cn 59 Karl Þorsteinsson ............ 0. 619 Kaupfélag Grímsnésinga .....0.00000. 1018 Kaupfélag Reykvíkinga ......2...2.000. 000... 356 Kaupfélag Skaftfellinga ............... 000... 1193 Kirkjuvogstorfan, eigendur ........0..0. 0... 1 Kjerúlf, Eiríkur sammen 956 Kol og Salt, h/f 2... 329, 415 Kolböms, Eyjólftr sasssa 887 Kort Eyvindsson ..c.c.000 00 599, 698, 911 Kristín Jóelsdóttir ..........002 0. 170 Keistinii Jónssöti = 5 meti #3 8 8 3 0 á 8 RS 858 Kristján Bjarnason .....0.0.000000. 00... 170 Kristján Erlendsson ........0.200 000 399 Kristján. Gislason, sims si 982 Kristmann Þorkelsson .......002200 000 704 Kúhlke, Peter .........00 00. 35 Kveldúlfur; h/f as gn 264, 712 Landsbanki Íslands ................ 415, 611, 855, 982 Landsverzlun Íslands ..........0.00.00 000... 200 Lárus Halldórsson ........00000000. 0 566 Laxdal, Jón .......00000 00. 179, 285, 337, 412 Levi, BR. P. ..... la larmlasdaðsaran di 425, 859, 944 Lilliendahl, Jakob ....0...00.0000 200 170 „Lilly“, eigendur og vátryggjendur .......... 398, 426 Lindðal, Guðjón. J. sinnis 860 Loftur Jónsson ......02.0.00.0 1193 X Nafnaskrá. Bls Ludolf Eide, eigendur og vátryggjendur .......... 50 Lúðvík Sigurðsson ......0.0000000 event 165 Magnús Jóhannsson ....2..200000eeennn0n ne. 102 Magnús Jónsson, bæjarfógeti ..........000.00000. 697 Magnús Jónsson, próf. theol. .......0000000000.0.. 982 Magnús Jónsson, próf. jUr. 2.....020.0 00.00.0000. 1150 Magnús, M. Júl. .....0000.0000 00... . 385, 508 Magnús Matthíasson ........2200000.. nn 0000. 278 Magnús Sæmundsson .....0.0.00000.e nn enn 1282 Magnús Vernharðsson .......00.00.00...00.. 1022, 1235 Magnús Þórðarson ......0000000 0000... 664 Magnús Þorsteinsson .....0.000000 000. vn... 102 Mandal á Oplands Privatbank .....200.0020 0000... 727 Margrét Árnason ......000.00000 0. 262 Margrét Jónsdóttir á Akureyri ......0.0000000... 559 Margrét Jónsdóttir á Eskifirði .................. 600 Margrét Kristgeirsdóttir ..............00.0..0...- 1041 Margrét Þorláksdóttir, dánarbú ........2...000... 53 Margrét Þorláksdóttir, lögerfingjar ................ 243 „Marz“ m/k, eigendur ........00000000 0... nn... 1323 Mehitén Í. Cð. ss: 5 ja 2 40 8 000 0 a 6 Melsteð; Páll 3 1 2 at 0 0 0 0 0 a í as in Á úðað 652 Metúsalem Jóhannsson ............. 537, 666, 852, 1213 Namdal e/s, eigendur ......00...00 0... 460 Namdal e/s, eigendur og vátryggjendur .......... 1323 Nördahl, Kjartan S sims ss sa 819 Öðdur Gíslason 2 2 a 0 á in á a nn 855, 938 Ólafs, Ólafur ÁR. ld... sms 879 Ólafsvikurhreppur 2... 1085 Ólafur Árnason, dánarbú ......0.00.0.. 0. 262 Ólafur Auðunsson ..cc....se 711 Ólafur Gíslason € (Go. ......000ner 697 Ólafur Guðmundsson ........00...0 00. 592, 878 Ólafur Jóhannesson siss 102 Ólafur. MAÐÚSSÖN 0 0 á 2 fn 285 Ólafur Ólafsson .........200.0 102 Olafur Also. 23 4 43 á jú 8 00 8 0 á á á á 6 0 á RL 780 Ólafur Þórðarson ........00000 0. 586 Ólafur Þorsteinsson ........20. 0 666 Óli Metúsalemsson ........... 20 195 Nafnaskrá. XI Bls Olíuverzlun Íslands, h/f ........0000. 0000... 1099 Ólöf Benediktsdóttir ........0.0.... 0... 65 Óslatið,. Káti. „sn 1087 „Otur“ b/v, vátryggjendur og eigendur .......... 671 Páll Bjarnason ......000. 0000. 765 Páll Kr. Jóhannsson ms ses 87 Páll Jónsson .........00 0000 961 Páll. B. Jófiðgðii „sams sins sanna 562 Páll Ólafsson .........00 0000 281 Patrekur h/f, þrotabú ......20000 00 102 Þetrina Kristjánsdóttir .........0200000 000... 791 Pétur Guðjónsson „20.00.0000... 0... 1299 Pétur Jakobsson .....0.0000 00... 1212, 1281, 1282 Pétur Magnússon ....c....ene0nð 65 Pétur Oddsson ..........e eeen 788 Pétur Á. Ólafsson .....c.ccn. sr 6, 28, 337 Pétur Pétursson a 175 „Phebe“, kútter, eigendur og vátryggjendur ...... 228 Póststjórn Íslands .....00.0..000 000... 28, 219 Ragnar Ólafsson, dánarbú .......0...00.00. 0000... 1240 Rakel Pálsdóttir, dánarbú ...........00..000.02.. 87 Rauðasandshreppur .......... ÁR RL SR BED 399 Reykdal, Jóhannesi Ji, ae 2 0 0 0 0 0 157 Reykhólar, eigendur ......0..02000. 0... 546, 731 Reykjavíkurkaupstaður ..........2... 14, 200, 800, 1150 Ríkissjóður 71, 209, 589, 744, 977, 1027, 1053, 1158, 1178, 1288, 1319 Ritter, Jóh. „rr ra RE 494 Rósa Hjartardóttir ......0.000.0. 0. 41 Runólfur Jónsson ......0.0000 0000 1155 Samábyrgð Íslands á fiskiskipum ................ 592 Samband íslenzkra samvinnufélaga .............. 108 Samtrygging íslenzkra botnvörpunga ............. 264 Schiöth, Garl .......00. 0... 476 „Senator Westphal“ b/v, vátrvggjendur og eigendur 671 Seyðisfjarðarkaupstaður ......0...000...0 0. 918 Sigfús Sveinsson .........0.. 00. 165 Sighvatur Andrésson .......c.e0 sr 1155 Siglufjarðarkaupstaður .......0...20. 0... æi 3 59 Sigmundur Jóhannsson .......00020 0 199 XII Nafnaskrá. Bls. Sigmundur Sæmundsson ..c..000 00... 242 Sigríður H. Ingimundardóttir ..0..0..0.0.000... 664, 665 Sigríður Þórðardóttir .......0.000... 0... 0... 449 Sigurbergur Jóhannsson 22.00.0000... 0... 0... 4 Sigurbjörg Ólafsdóttir .......0.000. 000... 170 Sigurður Ágústsson .....0..000ð0 0... 401 Sigurður J. Gíslason ......0.0.. 00... 170 Sigurður Halldórsson ......0.00.. 00... 887 Sigurður Hallsson 22.00.0000... 0... 537 Sigurður Jónsson 20.00.0000. 34, 35 Sigurður Jónsson, Ak a á í a 6 0 an #0 170 Sigurður JÓNSSON .....0000ssnnnrn ra 1022 Sigurður Kristjánsson ......022000 00... 368 Sigurður Magnússon .....00.0000. ern. 918 Sigurður Ólafsson ......000.0.00 nn. 41 Sigurður Sigurðsson Í Vesimannaevjum 2......... 949 Sigurður Sigurðsson frá Kálfafelli ........2022.... 305 Sigurður Sigurðsson, búnaðarmálastj. ............ 477 Sigurður Þorvarðsson .......00..0. enn 62 Sigurjón Jóhannesson ......00.. 000. 170 Sjómannafélag Reykjavíkur ......00.20 00... 930 Sjóvátrvggingarfélag Íslands .....000 0. 126 Sjur Lothe £ Co A/S 2000 192 Skipasmíðastöð Reykjavíkur 22.00.0000... 952 Skiptaráðandinn í Reykjavik ....0000200.0 00... 9243 Skiptaráðandinn í Ísafjarðarsýslu 20... 855 Skjaldberg, Sigurður Þ. .......0000.00 00... 652 Skúli JÓNSSON 22... 933 Sleipnir, h/f .....020..0 0... 50, 930 Smjörlíkisgerðin ......02.00.000 0000... 863 Sparisjóður Árnessýslu ..........000.000022.. 329, 415 Sparisjóður Norðfjarðar .....2.0200020 0... 1240 Sparisjóður Sauðárkróks .......00000000 00... - 895 Stafnesstorfan, eigendur .......02000 0. 1 Stangeland, Hans P. ......00000000 0000... 915 Stefán Friðriksson ........0.0. 000 1041 Stefán Ingvarsson .....c.c0inis sr 819 Stefán Th. Jónsson mimir 494, 500, 712 Stefán Pétursson .......000000 nn 170 Stefáns, Fjóla s.s as 1319 Nafnaskrá. XI Bls. Steindór Einarsson .......0. ns 589 Steingrímur Guðmundsson ..c..000000 278 Stígur Guðjónsson 22.00.0000. enn 198 Storr, L. .......00.00 nn 508 Ströjer € Mörek ......00000 879 Súðavíkurhreppur 20... 62 Suðurfjarðahreppur 2....0... 00 057 Sveinbjörn Jónsson 2..cccs0 878 Sveinn Árnason 20.00.0000. 31 Sveinn Ásmundsson 2..0...0. 977 Sveinn Hallgrímsson 2.....0000 0 619 Sveinn Helgason 2.c.0.000 170 Sveinn Magnússon 2...c0.n rn öð9 Svinvetningabrautarfélag (20o0..0000. 378 Swre, 0. G. 2... 192 Theódór Guðmundsson ......... 598 Thorlacius, Finnur ...0..0.%22n unnar 1135 Thoroddsen, Þórður J. 2.....0.. 0 1212, 1282 Tómas Jónsson, kaupmaður 2....0.0.0. 56 "Tómas Jónsson Akureyri .......00000 00. 170 Trekroner, vátryggingarfélag ..........0000.000... 71 Trueba y Pardo .....0.0000 0 387, 619, 699 Tryggvi Þórhallsson .....000000 0... 305, 358, 439 Tulinius, Thor E., þrotabú 2...0.... 1082 Tuxhati A/S. asm ai a 0 5 #0 út 637 Uddeholm A/S ......000 0 7217 „Úlfur“, sameignarfélag .........%.0 0... 145 Útbú Landsbankans á Eskifirði ........ 286, 611, 915 Útbú sama á Ísafirði ..........0...0.0 0. 233 Útbú sama á Selfossi .......02.2.0.0. 0. 343 Vald. Paulsen á Fossberg ..........000 000. 822 Valdimar Halldórsson ......0..%.0 0... 170 Valdimar Jónsson ......0..00.00 559 „Veresis“ b/v, eigendur og vátrvggjendur ........ 82 Verksmiðjufélagið á Akureyri ...........0000.0... 1102 Verzlunarfélag Norðurfjarðar .................... 878 Verzlunarfélag Vestmannaeyja 242, 425, 508, 800, 863, 879, 973, 1009, 1211, 1212, 1213, 1264, 1291 Verzlunarfélag Vindhælinga ...................... 263 Vestmannaeyjakaupstaður ............2.0.... 177, 1009 XIV Nafnaskrá. Bls. Vopnafjarðarhreppur ......0.0000200 0... nn... 666 Völundur h/f .........0.00000 0000. 1085 Wolf, Ki I 5 500 „Yvonne“, skonnorta, eigendur og vátryggjendur 228, 346 Zöllner, Lotis .........20.00. 00. 35 Þingvallahreppur .......0..0000 0... 941 Þórarinn Árnason ............000 0 102 Þórarinn Þorvarðsson ......00.000 0... 412 Þorbergur Þorleifsson ........002. 00. 430 Þórðarson, Björn ........000 0000. 1135, 1158 Þórður Bjarnason ......02.00.0. 00... 144, 174, 619 Þórður Jónsson ......2000.0r ens 614 Þorgeir Þorgeirsson .......002000 0... 144, 174 Þorgrímur Ólafsson .......00.020000 0. 1281 Þórhallur Sæmundsson ............. se 50 Þormóður Eyjólfsson .........0000000. 00... 209, 457 Þorsteinn Jónsson .....0.0.0.00.0 00... 619, 699 Þorsteinn Jónsson, þrotabú „.......0000000 000... 6 Þorsteinn Pétursson .........2.00 0200. on 87 Þorvaldur Benediktsson .......0020000 000... 430 Þorvaldur Helgason .........0000000 00 000. 170 Þorvaldur Pálsson ..........0020 00... ss 1211 Ögmundur Guðmundsson „.....0.0.0000 00. 343 B. Opinber mál. Ámundi Geirsson ............00 nn 869 Anna Jónsdóttir ..........20000.0.. nn 1189 Ari Þórðarson ........0000000n0 ven 260 Arnbergur Stefánsson ........20000000 00. 291 Argrimur Fr. Bjarnason ....cc0000c0.e.. 899 Árni Árnason ...........0.0... 20. 1189 Ásgeir Ásmundsson .......0.00.00. 00. 907 Ásgeir JÓnsson ........0.0000. 0. 1007 August, Karl Georg .........0000.0 2020 1174 Bang; Oluf 105 25 a 3 a 5 a a A 872 Becker, Carl Poul Max ......0000 299 Behrens, Wilhelm ........020020 0. 1185 Benjamin Ágúst Jensen ..........00002 00 1223 Berndsen, Fritz GQ. O. KL 200... 225 Nafnaskrá. XV Bis. Bertel Sigurgeirsson ......00000 00... 19 Bjarni Finnbogason ......000....... 71, 677, 774, 1307 Bjarni Jónsson .....00.0.0 000 253 Björgólfur Ólafsson „.....0000000000 000... 1005 Björn Emil Bjarnason ......00000.0. een 1264 Björn Einarsson ......0000000n0 enn 666 Björn Magnússon .......000.0.00 0000. 1189 Björn Sveinsson ......0.0000 enn 100, 308 Blandon, Þorkell ....0..2020000 een. 1144 Bojahr, Albert G. W. 20.20.2200... 490 Buch, Marinus aim 000 00 436 Bustel, Fritz von ....00. 00 746 Christensen, Anton .......00.0 000. 973 Elizabet Eiríksdóttir ..........00.0.0 0... 0... 1023 Enok Helgason ......0.0..0 enn 1214 Eyvindur Eyvindsson ........00000 0000... 463 Eyþór Þorgrímsson ........0000 00... 688 Fuhrmann, Johan .....00000 000. 423 Gestur Guðmundsson .......00... 00 213 Gindúllis, Martin „......0..0000 0 680 Gísli Guðmundsson ......0.0000. 00 1078 (G00s, Sórem smsmemizs era gg a 1049 Grandjean, Hildur ........20000000 nv. n nr 216 Guðbjörn Jónsson „ca 528 Guðlaugur Brynjólfsson .......00000000 0000... 1076 Guðmundur Björnsson ......00000 00... 77 Guðmundur Ingi Einarsson ........200000.0.0.0..0. 577 Guðmundur Guðjónsson .......000.00 000... 723 Guðmundur Jónatansson ......22200 000. 572 Guðmundur Þorkelsson .......00000 0000... 410, 782 Hall, Joseph Ronald ......00.00 000... 1326 Halldór Einarsson ..........0.00 0. sens 814 Halldór G. Stefánsson ......0000000 0... 149, 627 Hallgríms, Hallgrímur T. .......0.0.....0. 0000... 216 Hannes Jónsson, ui 748 Haraldur Jónsson ......0.000000 00 640 Helgi Benediktsson ........02000 000... 1026 Helgi Eiríksson suis 219 Herpich, Otto .....0200.. 00 1150 Hjörtur Gunnlaugsson .........0.000 2000. 712 XVI Nafnaskrá. Bls Hollinder, Tamme #2... 139 Höskuldur Eyjólfsson ......20000 0... 468 Ingimundur Ögmundsson . .....c00000 nn 66 Ingjaldur Jónsson ......00000.00 000. 66 Ingólfur Andrésson .......00000 0... 1223 Ingólfur Bjarnason ........00000 00... 701, 992 Ingvar Benediktsson ........000.0. vn... nn... 810 Íigvar Einarssón piss sssr 1307 Jafet Egill Sigurðsson ......20.0000 00 879 Jóns Eyjólfsson ..... 1221 Jóhann Indriðason ......2..0..0 0 1305 Jóhannes Björnsson .....0.00000 1307 Jóhannes Guðjónsson ......020 1047 Jóhannes Hjálmarsson .....000.0 0 714, 1307 Jóhannes Jóhannesson ......20..202 0. 1045 Jón Benjaminsson win 0 466 Jón Guðmundsson ......000200 00 66, 1307 Jón Gunnlaugsson „2... 1307 Jón L. Hansson ....cc.. 569 Jón Högnason .....00000 893 Jón Hjörtur Jónsson .......00020 2 547 Jón Jónsson frá Ísafirði ........0.0.0.00.. 343 Jón Einar Jónasson .......020 0 1282 Jón Jónsson; læknir sms 53 3 sas að sa gus 979 Jón Jónsson, bryti .....22.02.0 0 299 Jón Rafnsson 2.....00 00 1267 Jón Þorsteinsson ......0200..e se 122: Jónanna Stefánsdóttir ........000.0200 0 528 Just, Fritz sams vn 661 Jul, Gunnar ......02.000 0 149, 632 Jarl, JL A. 2000 1206 Karl Stefán Daníelsson .......000.0.0 00. 986 Karl Guðmundsson .......0.200 0200 646 Karl Jónsson ......0.0000 000 796 Karl Haraldur Jónsson .......,020 0 719 Kjerúlf, Eiríkur ........0.0. 0 149, 622 Kletz, Adolph sims as vn 136 Norte, ER ms 620 Kristinn Stefánsson ........0000 00. 253 Kristján Þorberg Benediktsson ......0.0. 882 Nafnaskrá. XVII Bls. Kristján Daði Bjarnason .......20.0.0.000.0.00.000.. 539 Kristján Jóhannesson ..........0000000 0000... 757 Kristmundur Einarsson ..........0..0.00.0... 714, 1307 Kristmundur Ólafsson ..........0000000 000... 1189 Kuhr, Karl ..........0000 0000 n0 enn 1261 Lemtsle, Charles mi ei 2 á 2 2 0 0 á 6 st aa 0 1167 Lúers, Heinrich ...........000000 000. 390 Magnús Guðmundsson .........2000000 000. ..0.0... 1005 Magnús; M: Júl. aim 3 aaa út saa 0 00 0 0 951, 1011 Magnús Pétursson ........00.000000 000... 947 Markús Jónasson .dissssssssisss ss 904 Marta Jónsdóttir .............20000.0 0... 1189 Mensing, Fr. ..........0..00.00. 0. 736 Mewes, G. M. Ha siss 334 Michelsen, Adolph ..........00000 0000 299 Millener, Robert William .........000000.00.000... 1073 Modersitzki, Karl H. ............ 200. 485 Mykleburst, Ivar ...........20020 000. 1208 Nielsen, Alfred sema si 1223 Noack, Otto ......00.000 0 134 Offermann, Heinrich .............00.2000 0... 1176 Ólafs, Björn .........02...000 000 105 Ólafur Friðriksson ..........2...00000 0... 74 Ólafur Guðjónsson ..........0..0. nn 1146 Ólafur Halldórsson ..............00. 0 709 Ólafur S. H. Jóhannesson .......0.00..00.... e... TT0 Ólafur Sigurðsson ............0..0. 0. 666 Ólafur Guðmundur Elis Sigurðsson .............. 395 Óskar Þórðarson ............0...0.0 860, 926 Páll Stefánsson 2:acnsisssssssssssss slasa 66, 1307 Pálmi S. Pálmason ...........0..00. 0... 1228 Paul, Garl dr. ...........02..00 s.s 1014 Pétur Oðdsson simsasiasuimss isnt 1092 Rekdal, Jónas ........0.%...0.0 0. 253 Rieschmiúller, Fritz ............0.0.0.. 0000. 740 Ritter, Jol amín mar rn 5 5 Á a 494 Roelofs, Theodor ...............0. 0. 1279 Schekat, Wilhelm ............0...0 0000... 299 Schútte Wilhelm ...............0.. 00. 827 Seemund, Ernst ................2.00 00. 420 XVII Nafnaskrá. Bis Sigurður Eyjólfsson ......00.000 00... 939 Sigurður Gíslason ......02..000. err 392 Sigurður Sigurðsson .....000000 0000... 666 Sigurður Sveinn Sveinsson ....c00000 0... 1285 Sigurður Jóhannesson ......00200 00... 936 Sigurjón Jónsson, skipstjóri .......0.00..........- 66 Sigurjón Jónsson, bifreiðarstjóri .............. 890, 936 Sigurjón Sigurðsson .....00.00.00 er... 1307 Sigurpáll Sigurðsson ........220000.nn 00. 1031 Stefán Finnbogason .........00%0 0000 nr 762 Stefán Stefánsson ......0..000. nn 1307 Stefán Þorláksson ......00000 00 nn 203, 543 Strehlau, Friedrich ...........00.00 0... 809 Svarfdal, Þorkell S. ......0000000 0000. 1307 Sveinn JÓNSSON ......00000 00 835 Taneré, Otto H. .......0... 00. 206 Theessén, Wiet css 716 Thorarensen Henrik ........0..00000 0000. 801 Thorarensen, Skúli .......00000 0... 100, 308 Thoroddsen, Þórður J. ......000000 000. 95 Tómas Jónsson .........00000 00 1292 Tulinius, Hallgrímur .......0.00.. 0000... 1005 Vilhjálmur Jónsson ......000000 000 579 Woldmann, Martin ....c.....0000 0000 0 nn. 1132 Worthington, Thomas ........000000 0... 16 Þórarinn Olgeirsson ......02.20000 00. 509 Þórður Ananias Steinsson .......00000 0000. 944 Þorkell Ólafsson .........0.0.00 00. 928 Þorkell Sigurðsson .............0 0200... 1207 Þorkell Þorleifsson ........0.00000 0. 0. 865 Þorsteinn Jónsson .........00%00 000. 861 Þorvaldur Pálsson ............ 1170 Atriðisorð. Ábúð. Ábyrgð Aðför. Sbr. fjárnám, lögtak. Aðild. Áfengislagabrot. Sjá bifreið- ar, ölvun. Áfrýjun. Sbr. dómar og úr- skurðir. Áreið. Sbr. landamerkja- mál, vettvangsmál. Árekstur skipa. Arfur. Arfleiðsla. Ávísun. Bankar. Barnsfaðernismál. Bifreiðar. Sbr. skattar og gjöld. Björgun. Blóðskömm. Botnvörpuveiðar. veiðalög. Brenna. refsing, Sjá fisk- Dómar og úrskurðir. Dómarar. Dómtúlkar. Drengskaparorð. Sjá eiður. Eiður. barnsfaðernis- mál. Eignarréttur. Sbr. Embættis- og —sýslunar- menn. Sjá áfengislaga- brot, dómarar, yfirvöld. Endurbætur á annara eign. Endurgreiðsla. Endurupptaka máls. Farmsamningur. Fátækraframfærsla. Félagsskapur. Fiskveiðalög. Sbr. itrekun, mat og skoðun, neyðar- réttur, refsing, sönnun, varnarþing. Fjárnám. Sbr. lögtak. Fógetagjörðir. Sjá fjárnám, innsetning, kyrrsetning, lögbann, lögtak, útburð- ur. Forkaupsréttur. Forsendur. Sbr. samningar. Framsal kröfuréttinda. Framboð. Frávísun. Frestir. Fyrning kröfuréttinda. Gagnsakir. Sbr. málasam- steypa. Gengi. Gerðardómur. Gestaréttur. XA Atriðisorð. Geymsla. Gjafsókn. Gjafvörn. Gjaldþrotaskipti. Sbr. Greiðsla. Gægla. Gæsluvarðhald. veð. Hafning máls. Sbr. ómaks- bætur. Haldsréttur. Hefð. Heilbrigði. Sbr. sakhæfi. Heimvisun. Sjá ómerking. Helgidagsbrot. Hilming. Hjónaband. Sbr. kaupmáli. Hlutafélög. Hlutdeild. Húsagi. Húsaleiga. Húsleit. Iðgjöld. Sjá opinber mál 2. Innheimtulaun. Innsetningargjörðir. Ítrekun. Játning. Sbr. sönnun, sak- næmi. Kaup og sala. Sbr. samn- ingar. Kaupfélög. Kaupmáli. Kvaðir. Kyrrsetning. Landamerkjamál. Landshlutur. Leiðbeiningarskylda dóm- ara. Leiga. Sjá húsaleiga. Likamsmeiðingar. Sjá á- verki. Líkur. Sbr. barnsfaðerni, eiður, sönnum. Lóðamerki. Lög. Lögjöfnuður. Lögbann. Lögregla. Lögræði. Lögtak. = Málasamsteypa. Málflutningsmenn. Sjá rétt- arfarsséktir. Málflutningur. Sjá réttar- farslög, útivist aðilja. Málflutningsumboð. Málshöfðun. Málskostnaður. Manndráp. Mat og skoðun. Meðalganga. Sjá málasam- steypa. Meinsæri og skyld brot. Nauðgun. Neyðarréttur. Neyðarvörn. Ofbeldi. Sjá áverki. Ólögleg meðferð á fundnu fé. Ómaksbætur. Ómerking. Opinber mál. Sbr. dómarar, málshöfðun, málskostn- aður. Atriðisorð. Prókúra. Refsingar. Reki. Sjá lands- hlutur. Réttarfarslög. Sbr. dómar, dómarar, frávisun, mála- samsteypa, málskostnað- ur, —leiðbeiningarskylda dómara, ómerking, réttar- farssektir. Réttarfarssektir. Sbr. dóm- arar, málflutningsmenn. Sakhæfi. Saknæmi. Samaðild. Sameign. Samkomur. Samningar. Samþykki. Sbr. kaup og sala, skuldir, verzlunarviðskipti. Sáttir. Sáttaumleitun. Sektir. Sjá refsingar. Sjódómur. Sjódómsmál. Sjóveð. Sbr. skip. Skaðabætur. Sjá mál 2. Skattar og gjöld. Skilyrði. Sjá ábyrgð, samn- ingar. Skip. Sjá árekstur, refsing- ar b. 5, sameign, sjóveð. Skipstjóri. Skipshöfn. Sbr. sjóveð. Skjalafals. Skjöl. Sbr. mat og skoðun, sönnun, vitni. Skipti. Sjá arfur, gjaldþrota- skipti. opinber XKI Skuldajöfnuður. Sbr. gagn- sakir. Skuldir. Skuldamál. Sbr. samningar, sjóveð, verzl- unarviðskipti. Stefnur. Sbr. frávísun, ó- merking. Stefnuvottar. Stimpilgjald. Sjá skattar og gjöld 1. Sveitarstjórn. Sbr. yfirvöld. Svik. Sviksamlegt athæfi. Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. eiður, játning, lík- ur, mat og skoðun, skjöl, verzlunarbækur, vitni. Tilraun. Umboð. Uppboð. Útburður. Útgerð. Sbr. árekstur, sam- eign, sjóveð. Útivist aðilja. Sbr. ómaks- bætur. Útlendingar. veiðalög. Sbr. fisk- Valdstjórnin. Sbr. ölvun. Vanheimild. Varðveizla. Sbr. líkur. Varnarþing. Vatnsréttindi. Vátrygging. Vátryggingarfé- lög. Vegalög. Sbr. yfirvöld. Veð. Sjá sjóveð. Venja. Veiðiréttur. XXII Atriðisorð. Veitingar. Vörufals. Verklýðsfélög. Verksamningar. Yfirvöld. Verzlunarviðskipti. Sbr. samningar. Þingsafglöpun. Verzlunarbækur. Þingvottar. Vettvangsmál. Þjófnaður. Vextir. Þjófneyzla. Sjá hilming. Viðskiptatilkynningar. Vinnulaun. Ærumeiðingar. Sbr. réttar- Vinnusamningar. farssektir. Vitni. Víxlar. Víxilmál. Ölvun. Efnisskrá. Ábúð. ieiguliði, er taldi forkaupsrétt sinn fyrir borð bor- inn með sölu jarðar fyrir lægra verð en honum var boðin hún, eigi talinn hafa sannað þetta .... Ábyrgð. Í ánardrottinn talinn hafa fyrirgert kröfu sinni á hendur ábyrgðarmanni með þvi, að veita aðal- skuldunaut greiðslufrest án samþykkis ábyrgðar- manns. Eigi talið, að ábyrgðarmaðurinn ætti sök á greiðslufrestinum, enda þótt hann hefði haft undir höndum peninga frá aðalskuldara, er sam- kvæmt skýrslu lánardrottins hefði átt að ganga upp í skuldina, með því að lánardrottinn krafði hann eigi um þá ......0.0000 0000 Bonki dæmdur til að greiða kaupverð hlutar sam- kvæmt ábyrgðarskuldbindingu sinni, en eigi kostnað við sendingu hans .................. Skuldbinding hrepps um ábyrgð á láni, er taka skyldi i Íslandsbanka eða annari opinberri lánsstofn- un, talin fela í sér sjálfskuldarábyrgð ........ Félagi í kaupfélagi, er sagði sig úr því ?14 1921, tal- inn bundinn við niðurjöfnun á tapi þess árin 1919-—-1922, samkvæmt samþykktum félagsins . Banki, sem ábyrgzt hafði greiðslu skuldar, er aðal- skuldari gaf lánardrottni út víxil fyrir. leystur undan ábyrgðinni, með því að víxileigandi hafði eigi afhent bankanum víxilinn til innheimtu, eins og til var skilið ..................... Hlutafélag dæmt til greiðslu ábyrgðar, er prókúristi þess batt því á hendur um greiðslu hásetakaups, Bls. 329 637 895 1018 1036 NXIV Efnisskrá. og voru samningsrof útgerðarmanns, er lofað hafði að selja félaginu aflann af skipinu, eigi talin leysa félagið af ábyrgð sinni gagnvart hásetunum .......0.000 0 1087, Ábyrgðarmanni með einfaldri ábyrgð einnig dæmt að greiða kostnað af árangurslausrí málssókn á hendur aðalskuldunawt ..........00.0......... Aðför, Sbr. fjárnám, lögtak. Maður dæmdur til refsingar eftir 262. gr. hegningar- laganna, sbr. 38. gr. aðfararlaganna, fyrir að gefa ranga skýrslu um eignir sínar fyrir fógeta- BE ns Bls. 1235 1235 Aðild. Sbr. málasamstevpa, málflutningsumboð. "alið rétt að stefna 8 mönnum, er staðið höfðu fyrir hvalskurði og ráðstöfun hvalsins, fyrir sína hönd og þeirra, sem hvalina ráku á land, til greiðslu landshlutar .......00.000. 0000. Sektað í máli, er félag höfðaði, fyrir meiðyrði um ó- nafngreinda þjónustumenn félagsskaparins, en eigi um nafngreinda menn, er við hann voru BIÖÐIR mis A Hjón, er Í félagi keyptu hús, höfðuðu saman mál til riftingar kaupunum ..0...000.. 0... Maður sýknaður fyrir ummæli í nafnlausri blað- grein, enda þótt hann kannaðist við að hafa skrifað greinina, með tilvísun til 3. gr. tilsk. 9 ta 1855. 2 352 6 a a sn RT 5 220 nn Skakkt nafn á aðilja í undirrétti leiðrétt í hæstarétti Stefnandi í héraði varð gjaldþrota eftir höfðun máls. Krafan afhent þriðja manni, er tekur við mál- Í nr á Banki, sem tók við skyldum og réttindum aðilja eftir uppsögn héraðsdóms, áfrýjar málinu ........ Eigi talin ástæða til að ómerkja málsmeðferð og dóm í barnsfaðernismáli á hendur B, þótt A, sem barnsmóðir hafði lengi búið með og átt börn með, væri eigi líka stefnt samkvæmt 13. gr. laga fi. Á0/TÓD1 sm 87 108 237 329 Efnisskrá. kftir útgáfu áfrýjunarstefnu andaðist áfrýjandi, en skiptanefnd í búi hans tók við málinu ...... Dánarbú stefnanda tekur við aðild máls eftir lát hafs si Eiganda jarðar stefnt í landamerkjamáli, og þar að auki umboðsmanni jarðarinnar og með honum, er var orðinn gjaldþrota, skiptaráðanda í búi hans ..........000000 000. Í máli út af afhending hlutabréfa var Klutafélagið talinn réttur sóknaraðili, með því að það hafði fengið yfirlýsingu hluthafa um rétt sinn til kaupa á bréfunum „ccc Aðildarskortur talinn leiða til sýknu, en ekki frávis- ÚR 2 0 02 0 0 0 nn RIÐ dl a 9 á a ti #2 Eigandi skips, sem annað skip rakst á, ekki talinn eiga kröfu á hendur vátryggjanda þess skips . Áfengislagabrot, sjá bifreiðar, ölvun. Maður dæmdur til refsingar fyrir ólöglega áfengis- bruggun .. 213, 216, 219, 468, 1264, 1282, 1285, Maður dæmdur fyrir undirbúning til áfengisbrugg- ÁÐ na 0 RE 5 ae a æð þa a Maður dæmdur fyrir bruggun, ólöglegan flutning og ólöglegar veitingar áfengis .................. Sýknað af kæru út af geymslu og afhendingu öls. sem hér var bruggað, með því að ósannað þótti, að ölið hefði verið áfengara en lögleyft er .... Menn dæmdir fyrir ólöglegan innflutning áfengis 253, Maður dæmdur fyrir innflutning áfengis í söluskyni og fyrir sölu þess .....0.0000.0 0. Dæmt fyrir innflutning áfengis úr útlendu fiskiskipi Skipstjóri dæmdur fyrir innflutning áfengis sam- kvæmt 2. lið 27. gr. áfengislaga nr 64/1928 .. Átta menn dæmdir fyrir innflutning áfengis og að- stoð við þann verknað, en 3 sýknaðir af refsi- verðri þátttöku í honum .................... Maður dæmdur eftir 14., sbr. 9. gr., Í. nr. 15/19825, fyrir sölu áfengis ......2000.. 00 Maður dæmdur fyrir sölu áfengis og fyrir að leyfa mönnum áfengisnautn í kaffihúsi sínu ........ XXV Bls. 554 693 131 701 895 1323 1267 299 466 757 893 XXVI Efnisskrá. Bls. Maður dæmdur fyrir sölu á 3 flöskum Spánarvína 907 Kona dæmd fyrir sölu Spánarvína ................ 1023 Hjón dæmd fyrir sölu Spánarvína í atvinnuskyni. Þrír aðstoðarmenn þeirra svknaðir, með því að heimild í löggjöfinni, beina eða óbeina, þótti vanta til að dæma þeim refsingu .............. 1189 Læknar sýknaðir af kæru fyrir að hafa ritað áfengis- ávísanir á önnur blöð en hin lögmæltu eyðublöð samkvæmt 5. og 6. gr. reglug. nr. 67/1922, með því að framkvæmdarvaldið hefði brostið heimild til þess að setja þessi reglugerðarákvæði .... 95, 149 Lyfsali sýknaður af kæru fyrir afhendingu áfengis út á þessa áfengisseðla .......0.000 0. 149 Læknir sýknaður af kæru um að hafa látið af hendi áfengisávísun án þess að kynna sér áfengisþörf beiðanda, en dæmdur í sekt fyrir að hafa ritað áfengisávísun á önnur blöð en hin fyrirskipuðu og sviftur rétti til útgáfu áfengisseðla .... 622. 627 Læknir sektaður fyrir vanrækslu um hald eyðslubók- ar yfir áfengisútlát og um vanrækslu á áritun fyrirsagnar á áfengisilátin um notkun þess .... 8ð1 Læknir sektaður fyrir útgáfu áfengisávísana á Önnur blöð en hin lögmæltu og fyrir útgáfu áfengisseðla með ofháum skammti ........ 947, 977, 1011, 1171 Læknir sýknaður af kæru um útgáfu óleytilegs áfeng- FESGÓLALJÓLDA. st an sér til handa .......... 198, 329, 657, 819 Málskostnaður dæmdur eftir lágmarksgjaldskrá Mál- flutningsmannafélagsins ..................... 637 Manndráp. Bifreiðarstjóri talinn hafa orðið mannsbani fyrir gá- leysislegan akstur .................. 814, 865, 1214 Skipstjóri talinn hafa valdið dauða manns fyrir gá- leysi í starfi sínu ...........0..0...... 719, 723 Bifreiðarstjóri sýknaður af ákæru fyrir að hafa valdið dauða manns af gáleysi .......... 709, 944 Maður leystur undan hegningu fyrir tilraun til að drepa 11 mánaða gamalt barn sitt vegna geðbil- unar, en dæmdur til gæglu „................. 939 LXXIV Efnisskrá. Mat og skoðun. Læknisskoðun og álit um líkamsástand manna 392, 528, 646, Maður talinn ósakhæfur samkvæmt áliti geðveiki- læknis .......... 000 n sr Læknisrannsóknum um geðveiki sakamanns ber eigi saman. Maðurinn talinn sakhæfur ............ Álit geðveikralæknis um, að ákærði væri geðveikur (psychopath) lagt til grundvallar, og ákærði dæmdur með hliðsjón af 40. gr. hegningarlag- ANNA 2.....csnns sr Læknisálit um hæfileika karlmanns til barnsgetn- AÐAr 2....0.0000 nn Rannsókn læknis um virginitas stúlku í máli út af nauðgunartilraun .....00..00..0 0... 0. 0... Álit dýrafræðings og dýralæknis í máli út af illri meðferð á fuglum ......00.0000. 0... 0... Efnarannsókn á öli og öðrum áfengisvökvum í mál- um út af brotum á áfengislögum lögð til grund- vallar dómi 213, 216, 219, 468, 569, 782, 1264, 1282, 1285, Efnarannsókn á sýrum Í sakamáli .............. Athuganir veðurstofu um veðráttu í sambandi við rannsókn á meðferð á barni í sveit .......... Skoðunarmenn bifreiða rannsaka bifreið eftir að slys hefir orðið ........0000 00. 814, Mælingar og staðarákvarðanir varðskipsforingja í málum út af brotum á fiskveiðalöggjöfinni lagð- ar til grundvallar 46, 136, 139, 206, 334, 390, 420, 485, 490, 620, 661, 680, 734, 736, 740, 776, 827, 1073, 1132, 1150, 1176, 1185, 1261, 1279, Álit sjófróðs manns um stað skips, er sakað var um landhelgibrot ......0000000 00... 102, 105, Í opinberu máli er heimtað álit manna um þunga vöru, er send hafði verið á bifreið frá staðnum X til staðarins Y, þar sem varan hafði brunnið A kaupir saltfisk á staðnum Á og flytur hann til staðarins Y. Þar telja dómkvaddir menn hann verulega lakari en um var samið. Kaupanda tal- ið rétt að rifta kaupi og krefjast skaðabóta .. Bls. 814 939 882 986 449 1031 14 1305 939 528 1214 1326 136 701 712 Efnisskrá. LXXV Matsgjörð um upphæð skaðabóta eigi talin fullt sönn- unargagn, enda þótt útnefningu mannanna og staðfestingu gjörðarinnar væri eigi sérstaklega áfrýjað, með því að gagnaðilja var eigi veittur kostur á að gæta réttar sins, og matsgjörðin var þar að auki ósundurliðuð .................. Skoðun og mat á raforkuútbúnaði í máli um bætur fyrir skaða í rekstri raforkuvers ............ Verksali, er eigi lauk verki að fullu, dæmdur til að greiða verkkaupanda mismun þess, er hann hafði goldið, og þess, er hið unna verk kostaði, samkvæmt mati dómkvaddra manna ........ Bifreiðarstjóri dæmdur til að bæta skaða með þeirri fjárhæð, er dómkvaddir menn höfðu metið 463, Meðalganga. Sjá málasamsteypa. Meinsæri og skyld brot. Maður sýknaður af ákæru fyrir tilraun til að fá tvo menn til að gefa falsvottorð til notkunar í dóms- MÁ 05 sa Nauðgun. Maður dæmdur til refsingar fyrir að hafa nauðgað frænku sinni og tilraun til að nauðga systur sinni Annar maður dæmdur fyrir tilraun til að nauðga SEK 5 0000 SIR Neyðarréttur. Skýrsla togaraskipstjóra um það, að hann hefði orð- ið að fara inn fyrir landhelgislinu til að komast hjá árekstri á annað skip, eigi talin rétt, og skip- stjóri sektaður fullri sekt .......0.00000..... Staðhæfing togaraskipstjóra um sama eigi talin held- ur skipta máli, jafnvel þótt rétt hefði verið, með því að skipstjóra væri skylt að halda skipinu svo fjarri landhelgilínu, að hann gæti athafnað sig án árekstrar á Önnur skip .....0....0.0.0.0... Bls. 804 1102 1135 879 410 882 1031 334 LXXVI Efnisskrá. Læknir sektaður fyrir útgáfu lyfseðla á öðrum blöð- um en hinum fyrirskipuðu, með þvi að eigi var því til að dreifa, að lyfið væri látið út til sjúkl- inga, er í hættu væri, og hin lögmætu eyðublöð hefði eigi verið við höndina .................. Eftir því sem á stóð, var það talið refsivert brot á sóttkviun, að kærði sótti ljósmóður á sóttkvíað HE Neyðarvörn. Lögregluþjónn þótti hafa farið út fyrir takmörk neyð- arvarnar í viðureign sinni við mótþróafullann, drukkifn MAN Ofbeldi. Sjá áverki. Ólögleg meðferð á fundnu fé. Maður dæmdur eftir 250. gr. hegningarlaganna fyrir að hafa slegið eign sinni á hross, er komin voru i hross hans í haga ......0...00 0000... Ómaksbætur. Dæmdar stefnda í hæstarétti af því að áfrýjandi sótti ekki þing eða hóf mál 219, 476, 508, 665, 688, 711, 799, 827, 878, 879, 982, 1150, 1211, 1212, 1213, 1264, 1281 Ómerking. Sbr. réttarfarslög. a. Einkamál. Gallar á sáttatilraun. Málsmeðferð og dómur ómerkt ex officio og máli vísað frá undirrétti .......... Dómur í barnsfaðernismáli ómerktur og máli heim- vísað vegna þess, að dómari hafði vanrækt upp- lýsingaskyldu sína ...........0000. 00... Nauðungaruppboð á fæsteignum ómerkt ex officio af ýmsum Sökum .......0.000. 000 Stefndi mætti eigi við þingfestingu máls og var málið tekið til dóms og dómur kveðinn upp í því Bls. 747 646 1282 198 349 Efnisskrá. LXXVII þrátt fyrir endurupptöku þess. Dómur ómerktur í hæstarétti og máli heimvísað ................ Héraðsdómari hafði frávísað vixilmáli vegna vönt- unar á sáttatilraun. Dómurinn ómerktur í hæsta- rétti og dómari skyldaður til að taka upp málið ál NÝJU 1055 sm SS Eigi talin þörf að ómerkja meðferð landamerkjamáls, þótt kallað væri farið með það í aukarétti, með því að að öðru leyti sætti það meðferð landa- merkjamála. Þar á móti var málsmeðferð ómerkt vegna margskonar annara afglapa ............ Málsmeðferð og dómur ómerkt af því, að dómarinn, sem vegna óveðurs komst ekki á þingstaðinn Þþingfestingardaginn, tók málið fyrir 2 dögum síðar, án þess að gera stefnda viðvart, en skipaði honum „umboðsmann“ ......00.000000 00... Meðferð máls og dómur ómerkt ex officio, af því að dómarinn, sem var f. h. annars aðiljans, er var þrotabú, hafði gegnt öllum dómarastörfum í þvi Kröfu um ómerking héraðsdóms hrundið ...... 449, b. Opinber mal. Dómur í almennu lögreglumáli ómerktur samkvæmt kröfu dómsmálaráðuneytisins, með því að nauð- syn þótti að samprófa fleiri sökunauta við hina kærðu og reka í einu lagi mál á hendur þeim Ölunr sms vn í 5 A 0 0 RE EB hk Bað Meðferð máls og dómur í því ómerktur, með því að setudómari rannsakaði það og dæmdi, enda þótt hinn reglulegi dómari hefði eigi úrskurðað sig úr dómarasæti eða hefði verið forfallaður .. 1045, Eigi talin þörf á að ómerkja dóm og málsmeðferð, Þótt héraðsdómari hefði hvorki birt kærðum stefnu né tilkynnt þeim málshöfðun, með þvi að þeim mætti hafa verið ljóst af rannsókn málsins, að sök yrði búin á hendur þeim, og af því að framhaldsrannsókn fór fram að beiðni annars kærða nia í 5 0 4 aa SKE EIÐ 8 bað smá ja 0 ða sn Bls. 697 731 1153 1240 1193 714 1144 LXXVIII Efnisskrá. Bls. Opinber mál. Sbr. dómarar, málshöfðun, málskostnaður, ómerking. 1. Nýjar upplýsingar. RBannsóknardómari skyldaður með úrskurði til þess að afla frekari upplýsinga og máli frestað á með- an í hæstarétti .......000000.. 100, 860, 951 Fullkomnari rannsókn fyrirskipuð í hæstarétti, þar á meðal um meðferð sökunauts, er hafður var í gæzluvarðhaldi og kært hafði meðferð á sér .... 701 2. Skaðabætur. Skaðabætur dæmdar í áverkamáli ............ 225, 392 Dæmd iðgjöld í þjófnaðarmáli .............. 395, 666 Þrír menn dæmdir in solidum til að greiða iðgjöld í þjófnaðarmáli .........00000. 00... 1223 Tveir sýslunarmenn dæmdir, að nokkru leyti in so- lidum, til greiðslu skaðabóta til handa ríkissjóði 308 Bifreiðarstjóri dæmdur til að bæta skemmdir á reið- hjóli, þess er bifreið hans rakst á. en eigi á föt- um hans, með því að engar sönnur höfðu verið færðar að skaðanum ........00. 000... 0... 463 Dæmdar bætur fyrir þjáningar og lýti, en eigi fyrir atvinnumissi eða lækningarkostnað, með því að upplýsingar um þau atriði vantaði .......... 547 Skaðabótakrafa hreppsnefndar vegna sjúkrahúss- vistar barns, er sætt hafði illri meðferð hjá á- kærðu, tekin til greina. En krafa um bætur til handa barninu eigi dæmd, með því að hún kom eigi frá réttum aðilja og hafði eigi verið borin undir ákætði. 50 2 a 8 000 0 5 528 Maður dæmdur til að greiða bætur fyrir skemmdir á fangahúsinu, er hann olli, meðan hann var í gælli þar sanns I í a 579 Sökunautur dæmdur til að greiða lögreglumanni, er hann hafði veitt áverka, bætur fyrir skemmdir á einkennisbúningi ..........000 00.00.0000... 879 Skaðabótakrafa, er eigi hafði komið fram í héraði, eigi tekin til greina í hæstarétti, enda hafði sá, er fyrir skaða varð, valdið honum að nokkru sjálfur 646 Efnisskrá. LXXIX 3. Ýmislegt. Stefna eigi birt í opinberu máli. Þó eigi ómerkt í hæstarétti, með því kærði mátti vita, að mál yrði höfðað gegn honum ........0020000.0000.... Skjöl lögð fram, er kærða var eigi veitt færi á að at- huga ...........00000.veeer Talið aðfinnsluvert, að kærði var settur í gæzluvarð- hald .........0.0 000. Dráttur í opinberu máli út af áverka réttlættur með því, að nauðsynlegt hafi verið að sjá, hverjar af- leiðingar áverkinn hefði .................... Prókúra. Sbr. umboð. Prókúrista talið heimilt að ábyrgjast f. h. húsbónda síns kaupgreiðslu handa hásetum á báti, er A gerði út, með því að A lofaði prókúristanum að selja húsbónda hans aflann af bátnum, en fisk- kaup voru ein grein atvinnurekstrar hans 1087, Refsingar. a. Almennt um refsingar. Einfaldur þjófnaður og stórþjófnaður dæmdur í sama máli með hliðsjón af 63. gr. hegningarlag- ANNA ......00020. 00. Refsing fyrir stórþjófnað og einfaldan þjófnað ákveð- in með hliðsjón af 53. og 63. gr. hegningarlag- AÐA á nv nn rn ni 0 4 ég FB Það taldar málsbætur hjónum, er dæmd voru til refs- ingar fyrir illa aðbúð við barn á heimili þeirra, að þau voru einyrkjar, að konan hafði 3 ára gam- als barns að gæta og var vanfær .............. Tillit tekið til þess við ákvörðun refsingar, að kærði hafði að óþörfu verið settur í gæzluvarðhald .. Bifreiðarstjóri var eigi sviftur ökuleyfi í héraðsdómi fyrir akstur undir áhrifum víns og lét hæsti- réttur það óbreytt vera með hliðsjón af því, að lögreglustjóri hafði haldið ökuskirteini kærða frá því er málið byrjaði, eða nál. 5)% úr mánuði Sá tími, er bifreiðarstjóri var sviftur ökuleyfi vegna Bls. 577 77 569 646 1235 666 528 569 640 LXXXK Efnisskrá. ölvunar við akstur, talinn frá þvi, er lögreglan tók af honum ökuskírteinið ................. . Samskonar tími talinn frá birtingu lögregluréttar- dófsins „rs 926, Manni, er sektaður var fyrir óbeina ógnun við rann- sóknardómara, er álitinn var hafa verið löguð til að tálma aðgerðum hans, talið til málsbóta, að rannsóknardómarinn hefði orðið offari við ann- an mann, er hann hafði grunaðan um refsiverð- an verknað .........00.0cceenr Læknir talinn hafa misskilið reglugerðarákvæði, en þetta eigi látið skipta máli um refsingu hans 622, Lyfsali sömuleiðis, og það eigi látið skipta máli, þótt landlæknir hefði talið skilning hans réttan Lyfsali sýknaður af kæru út af því, að þjónn hans hefði látið ólöglega úti áfengi, þegar af þeirri á- stæðu, að ósannað var, að lyfsala hefði verið kunnugt um þetta „.c...0000000 0... Forstöðumaður lyfjabúðar sektaður fyrir að hafa boðið þjóni sínum að láta úti áfengi, er notað var til nautnar, en eigi lækninga .............. Upptaka afla og veiðarfæra vegna landhelgibrots reyndist óframkvæmanleg vegna þess, hversu langt var liðið frá þvi, er brot var framið, þegar mál var höfðað .......0..00000000 0... 105, Tekið til greina, er ákveðin var refsing togaraskip- stjóra fyrir landhelgibrot, að hann skeytti ekki viðvörunarskotum varðskipsins ............... Talið, að fangelsisrefsingu í viðbót við sektir fyrir itrekað landhelgibrot yrði eigi beitt, nema telja mætti brotið framið af ásetningi .............. Fangelsisrefsing dæmd sem aukahegning fyrir ítrek- að landhelgibrot ..........2000 0000. Maður dæmdur til fangelsisrefsingar, auk sektar, fyr- ir áfengislagabrot 66, 757, 782, 907, 1189, 1264, b. Tegundir refsingar dæmdar. 1. Sektir dæmdar 46, 66, 74, 105, 108, 136, 139, 170 200, 213, 216, 219, 253, 297, 334, 358, 368, 390, 420, 423, 439, 463, 466, 468, 485, 500, 509, 543, 1092 627 632 632 1076 509 46 1307 Efnisskrá. LXKXI Bls. 569, 572, 579, 620, 622, 627, 646, 652, 661, 677, 680, 688, 734, 736, 740, 746, 757, 762, 770, 776, 780, 796, 801, 809, 810, 835, 861, 890, 907, 926, 947, 973, 977, 1011, 1023, 1026, 1073, 1078, 1092, 1132, 1146, 1150, 1171, 1174, 1176, 1185, 1189, 1206, 1221, 1242, 1261, 1264, 1279, 1282, 1305, 1307, 1326 2. Einfalt fangelsi dæmt 46, 253, 299, 308, 466, 757, 814, 865, 1189, 1305, 1307 8. Fangelsi við venjulegt fangaviðurværi 66, 299, 308, 392, 436, 719, 723, 782, 879, 893, 907, 992, 1047, 1214, 1223, 1264, 1292, 1307 4. Fangelsi við vatn og brauð dæmt 19, 77, 225, 528, 539 5. Betrunarhússvinna dæmd 395, 577, 666, 748, 772, 882, 986, 1031 6. Upptaka eigna dæmd: Ólöglega innflutt eða bruggað áfengi 66, 253, 466, 468, 569, 757, 782 893, 1307 Áhöld til bruggunar og tæki 468, 569, 782, 1264, 1282, 1285 Skip dæmt upptækt, með því að það var notað til á- fengislagabrota .......0000000 00. 253, 299 Afli dæmdur upptækur og veiðarfæri vegna land- helgibrota 136, 139, 206, 334, 390, 420, 423, 485, 490, 620, 661, 680, 734, 736, 740, 746, 776, 809, 827, 1073, 1132, 1150, 1174, 1176, 1185, 1261, 1279, 1326 7. Sökunautur dæmdur til að hafa fyrirgert rétt- indum: Læknir svifíur heimild til að gefa út ávísanir á áfengi og afhending áfengis eða áfengisblöndu 622, 627, 979 Bifreiðarstjóri sviftur ökuleyfi 770, 796, 814, 865, 890, 926, 936, 973, 1146, 1214, 1991 Reki. Sjá landshlutur. Réttarfarslög. Sbr. dómar, dómarar, endurupptaka, frá- vísun, málasamsteypa, málskostnaður, ó- merking, réttarfarssektir. Kröfu um frávísun þrautavarakröfu hrundið, með því að eigi þótt gera til, þótt hún hefði eigi ver- LXXKXII Efnisskrá. ið nefnd í sáttakæru eða í málsútlistun í fyrsta þinghaldi málsins ..........0200.. 00... Kröfum vísað frá dómi vegna óglöggrar útlistunar Skyldu til að greiða kröfu var mótmælt, en þau mót- mæli þóttu eigi á rökum byggð. Einstökum reikn- ingsliðum var ekki mótmælt sérstaklega, né vaxtakröfu, og var aðili þvi dæmdur til að greiða. þá alla vimissassinsmimssni Mótmæli með almennum orðum eigi talin mægilsg Málsatviki ekki nægilega mótmælt og kröfuupphæð alls eigi, og var stefndi því dæmdur til að greiða samkvæmt kröfu stefnanda .................. Skuldunautur mótmælti hvorki skuldarupphæð né vaxtakröfu og var dæmdur til að greiða hvort- ÍVÉGRjA 0 RA Í máli til sektar og skaðabóta út af meiðyrðum var upphæð skaðabótakröfu eigi sérstaklega mót- mælt í héraði, heldur skaðabótaskyldunni al- mennt og því dæmd sú upphæð, er krafizt var. Í hæstarétti var talið, að þessi mótmæli væri einnig nægileg um kröfuhæðina og skaðabóta- krafan var því færð þar niður .............. Skuldunautur dæmdur til að greiða umstefnda skuld, með því að hann mótmælti engum kröfulið sér- staklega og hafði áður fengið reikning og þá viðurkennt skuldina, að frádreginni upphæð, er hann kvaðst hafa greitt og kröfuhafi hafði eigi MÆ ss Mótmæli gegn kröfu talin of seint fram komin og sum eigi heldur nægilega glögg, og þvi eigi tekin til BR mr IÐA Dómur í landamerkjamáli ómerktur meðal annars af því, að farið var í honum út fyrir kröfur aðilja Vaxta var eigi krafizt af skuld, og beir því eigi dæmdir 2... A, er krafinn var endurgjalds fyrir umbúðir vöru, er hann hafði pantað, kvaðst hafa skilað umbúðun- um. Sú varnarástæða eigi talin útiloka þá sýknu- ástæðu, að krafa til endurgjalds fyrir umbúðirn- ar væri fyr ix a 0 a 5 #3 Bls. 918 1053 643 1053 Efnisskrá. LXXXIII Dómur í landamerkjamáli ómerktur, af því meðal annars, að hann var byggður á skjali, er ekki var lagt fram í málinu ............2..00. Meiðandr ummæli í málsskjali um vitni dæmd dauð og ÓMerk ....ciesseessnr nr Vítt ummæli í málsskjali um nafngreindan látinn MANN 2... Fundið að því, að matsgjörð í sjódómsmáli var stað- „ fest í aukarétti, í stað sjódóms ..........000... Réttarfarssektir, Sbr. dómarar, málflutningsmenn. Aðili sektaður fyrir ummæli í réttarskjali 874, 918, 1135, Felld úr gildi ákvæði héraðsdóms um sekt fyrir um- mæli í málsskjali og ómerking þeirra .......... Málflytjendur sektaðir fyrir ósæmilegan rithátt í réttarskjali „......000000 0. Sakhæti. Átján ára gamall maður dæmdur í 18 mánaða betr- unarhússvinnu fyrir stórþjófnað ............ Maður, er sakaður var um stórþjófnað, kvaðst hafa verið nokkuð ölvaður, er hann framdi verkið. Eigi tekið tillit til þessa .................... Maður dæmdur fyrir nauðgun á frænku sinni og nauðungartilraun við systur sína, með hliðsjón af 40. gr. hegningarlaganna ......0......0.00... Maður, er gerði tilraun til að sálga barni sínu, 11 mánaða gömlu, sýknaður af refsingu vegna van- þroska og geðveiki samkvæmt 39. gr. hegningar- laganna, en dæmdur Í gæzlu ................ Maður, er sannur var órðinn um íkveikjutilraun, dæmdur til refsingar með hliðsjón af 40. gr. bhegningarlaganna .....0.0..00 000... Saknæmi. Maður sýknaður af kæru fyrir sölu á öli með óleyfi- legu áfengismagni, er hann hafði keypt af með- kærða, sakir þess að hann var eigi talinn hafa BIs. 731 600 243 804 1299 845 652 939 986 LXKKXIV Efnisskrá. haft ástæðu til að ætla, að það væri áfengara em lög leyfa, maxi sa Sektað fyrir ölbruggun, enda þótt kærði kvæðist eigi hafa vitað, að ölið væri of áfengt, með því að hann hefði engan ölmæli haft, heldur gizkað á um áfengisstyrkleika ölsins .............. 216, A, sem greitt hafði B höfuðhögg, svo að hann féll á götuna, hlaut sár á höfuðið og fékk heilahrist- ing, dæmdur fyrir líkamsáverka framinn af á- SEÉNINgIi ...........0000 000 Tveir opinberir sýslunarmenn dæmdir fyrir Ýmis- konar vanrækslu og óreiðu í starfi sínu ...... Maður sýknaður af ákæru út af tilraun til þess að fá tvo. menn til að gefa rangt vottorð til afnota í dómsmáli, með þvi að varhugavert þótti að telja sannað, gegn eindreginni neitun ákærða, að honum hefði verið það ljóst, að vottorðið væri ÞÁ. a 00 00 00 nm 0 0 8 Bifreiðarstjóri svknaður af kæru um að hafa orðið mannsbani af gáleysi, með því að sá, er fyrir slysi varð, hljóp fyrir bifreiðina, án þess að bif- reiðarstjóri fengi að gert ....... 22. 291, 709, Bifreiðarstjóri talinn hafa orðið mannsbani af gá- leysi og dæmdur eftir 200. gr. hegningarlaganna í fangelsi og til að missa ökuleyfi .. 814, 865, Maður talinn hafa valdið með gáleysi meiðslum á öðrum manni og dæmdur eftir 209. sbr. 206. gr. hegningarlaganna til refsingar og bóta fyrir þjáningar og líkamslýti ........ Sr Póstafgreiðslumaður sýknaður af ákæru fyrir hirðu- leysi í sýslan sinni .........0.......0.. Álitið, að fangelsi sem aukahegningu fyrir ítrekað landhelgibrot togaraskipstjóra verði eigi beitt, nema telja megi brot framið af ásetningi .. Skýrsla togaraskipstjóra, er sannur var orðinn að veiðum í landhelgi, um það, að hann hefði eigi framið brotið af ásetningi, eigi látin skipta máli um refsing 5 as smamss ssæsmi pps ki Skýrsla togaraskipstjóra, er staðinn var að veiðum í landhelgi, um það, að skip hans hefði vegna Bis. 216 219 110 944 1214 547 899 509 1326 Efnisskrá. LXXXV Ólags á veiðarfærum rekið inn fyrir landhelgi- línuna, ekki tekin til greina ................ Staðhæfing sökunauts um það, að hann hefði ekki farið mn í hús annars mann til þess að stela þar, ekki talin rétt, og maðurinn dæmdur eftir 2329. gr. hegningarlaganna ..................0..... Maður dæmdur fyrir hússbrennu sakir gáleysis Skipstjóri talinn hafa orðið valdur að manntjóni fyrir sakir gáleysis síns ................ 719, Togaraskipstjóra, er tekinn var að veiðum í land- helgi, ekki látið koma það til sýknu, þótt hann kynni að hafa treyst þvi, að „boja“ ein, er hann hefði miðað við, væri fiskboja togara .......... Ákærði, sem hafði haft samgöngur við heimili, sem var sóttkvíað vegna taugaveiki, dæmdur til refs- ingar fyrir það, að hann hafði ekki skýrt hér- aðslækni frá veiki, er skömmu síðar kom upp á heimili hans, með því að hann mátti telja lík- legt, að sú veiki væri taugaveiki ............ Þrir menn, er ílát með áfengi fundust hjá, sýknaðir af hlutdeild í áfengislagabroti 8 annara manna, með því að ekki þótti sannað, að þeim hefði verið kunnugt um það, að áfengi væri í ílátun- MM 2... Samaðild. Meðferð landamerkjamáls ómerkt, af því meðal ann- ars, að eigi þótti hafa verið fyrir því séð, að allir eigendur annarar jarðarinnar hefði fengið þess kost, að gæta réttar síns ................ Sameign. Tveir eigendur að skipi dæmdir til þess að greiða in solidum kostnað af heimsendingu skipshafnar frá Bretlandi til Íslands .................... Margskonar ágreiningur um reikningsskil annars sameigandans og kaup hans á eignarhluta hins Þrir menn áttu bát og gerðu hann út í sameiningu, án þess að útgerðarstjóri væri kosinn. Talið rétt að beina lögtakskröfu til innheimtu útsvars, Bls. 1174 712 992 723 827 572 1307 731 LXXXVI Efnisskrá. sem lagt var á bátinn utan heimilis hans, gegn einum þeirra .....000000 000 nn. Sameignarslit á 9, 14 smálesta báti talin réttilega hafa farið fram samkvæmt 27. og 28. gr. siglingalag- anna, enda þótt því væri haldið fram í málinu, að þessar greinir ætti ekki við skip undir 12 smálestum að stærð ......000000 000... Maður, er, ásamt fleirum, fór til fuglveiða Í eyju, er margir menn áttu veiðirétt í, og með leyfi allra þeirra, nema eins, sýknaður af skaðabótakröfu þessa manns fyrir veiðiréttarbrot, með því að sá þótti eigi eiga tilkall til veiðarinnar það ár vegna skiptingar rétthafanna á veiðinni ...... Samkomur. Skemmtisamkoma, sem félag eitt gekkst fyrir og fé- lagar einir og þeir, sem þá lofuðu að ganga i fé- lagið, áttu aðgang að, eigi talin almenn sam- Öfga 0 Samningar. Samþykki. Sbr. kaup og sala, skuldir, verzlunarviðskipti. A hafði gert samning við B um að selja honum sild- artunnur, en jafnframt var ákveðið, að hann skyldi fá forkaupsrétt að afla hjá B eða forrétt til að selja hann. A gaf síðar út ávísun til handa B til greiðslu á vöru þeirri, sem Í samningnum greinir, og var Á með þessu talinn hafa viður- kennt, að hann hefði keypt vöruna 2... Níu menn höfðu, f. h. allra þeirra, er ráku hvali á land á Siglufirði, tekið að sér standa fyrir hval- skurði og ráðstöfun á hvalnum að öðru leyti. Landeigandi, sem áskildi sér kröfu til landshlut- ar í bréfi til forstöðumannsins eins, var þar með talinn hafa samþykkt, að þeir önnuðust þessi SEðr si að 0 RE Ea Stefnandi talinn hafa leitt svo miklar líkur að því, að hann ætti að fá verðuppbót á fiski, sem hann seldi stefnda, að málsúrslit voru látin velta á synjunareiði hans .....0.00.000 0. 0... Bls. 614 819 1299 343 23 87 Efnisskrá. LXXKXVII Bls. Kaupanda fasteignar dæmt heimilt að rifta kaupum, vegna þess að hann fekk ekki afnot hennar og leigu á þeim tíma, sem til var skilið. Þar á móti var sama aðilja talið óheimilt að rifta sölu á húsi til seljanda fyrrnefndu eignarinnar, með því að eigi var sannað, að svo náið samband væri milli þessara tveggja kaupa ............ 237 Hjónin Á og B höfðu gert sameiginlega og gagnkvæma erfðaskrá, þar sem þau arfleiddu hvort annað. Erfðaskráin var síðan dæmd ógild vegna galla á tilorðningu hennar. Erfingjar A, er fyrr and- aðist, hreyfðu engum andmælum við setu B í ó- skiptu búi og kröfðust ekki arfs eftir A fyrr en B var líka látinn. Eigi talið, að í þessari fram- komu þeirra fælist samþykki á erfðaskránni í heild sími „smm sasminsa siss 243 A gaf út víxil á hendur skuldunaut sínum B, er B samþykkti. Á víxilinn var ritað sérstakt loforð frá A um greiðslu hans að fullu á gjalddaga. Víxil þenna keypti bankaútibú, sem einnig átti stórfé hjá B og hafði áskilið sér ráðstöfunarrétt á öllum innborgunum hans til útibússins, enda vissi útibúið, að B hafði eigi ráð á öðru fé en því, er inn borgaðist til útibússins. Samt sem áður var eigi álitið, að útibúið hefði með kaup- unum á víxli þessurn eða með öðrum hætti skuld- bundið sig til þess að láta upphæðir þær, sem til þess greiddust frá B, ganga upp í víxilinn 286 Fiskveiðifélag dæmt til að greiða kaup lifrarmats- manni, útnefndum af Sjómannafélagi Reykjavík- ur samkvæmt samningi þess við félag útgerðar: manna, sem fiskveiðafélagið var í, með því að útgerðarmannafélagið hafði of seint og eigi á réttum rökum mótmælt útnefningu mannsins og með því að fiskveiðafélagið hafði tilkynnt mats- manninum, þegar mat átti að fara fram, tekið at- hugasemdalaust við matsvottorðum hans og lagt þau til grundvallar við útreikning á lifrarkaupi háseta sina „issi 294 Maður dæmdur til greiðslu skaðabóta fyrir óheimila LXKKXVII Efnisskrá. notkun hests, er hann gat ekki sannað, að eig- andinn hefði lofað að selja honum ............ Maður dæmdur til að gjalda verzlunar- og viðskipta- skuld, sem hann hafði eigi mótmælt, er hann fekk reikning fyrir henni, enda samþykkt vixil til greiðslu hennar ............0.0..0..0...... Munnlegt loforð jarðeiganda (A) um það, að hann mundi sleppa tilkalli til tiltekins hólma eða „klakks“, ef hinn aðilinn (B) sannaði rétt sinn- ar jarðar til hólmans eða leiddi líkur að honum, eigi skilið svo, að A hefði afsalað sér rétti til að sanna sitt tilkall eða að sannanir eða líkur B yrði eigi bornar undir dómstólanna ............ Kaupmaður talinn hafa með framkomu sinni undir- gengizt að greiða andvirði vöru í dönskum krón- UM 22... A afgirti lóð sína og lagaði hana til. Með þessu var hann eigi talinn hafa firrt sig þeim rétti til að taka nágrannalóðina, er honum hafði verið á- skilinn í útmælingargjörð, en nágranninn hafði jafnan síðan haft í varðveizlu sinni .......... Talið óheimilt að rifta samningi um hlut í skip, þótt hann kæmi síðar en kaupandi þóttist þurfa, með því að eigi var sannað, að hann hefði gert nokk- urn fyrirvara um þetta, og kröfu um niðurfærzlu á verði því, er seljandi setti, eigi heldur sinnt, með því að kaupandi gat ekki heldur sannað, að ákveðnu verði eða ákveðinni þyngd á hlutn- um hefði verið lofað ....................02... Aðilja leyft að staðfesta það með eiði, að svo hefði samizt milli hans og félaga hans, að sá síðar- nefndi tæki einn við eignum og skuldum félags- skapar beitta mins 2500 60 5 á 00 00 2023 svið þig a ii á lá Verzlunarmaður talinn hafa með aðgerðum sinum og þögn samþykkt það kaup, er skrifað var í reikning hans við verzlun þá, er hann starfaði NLÖ una si RES 0 sm Útgerðarmaður sýknaður af kröfu til greiðslu á van- goldnu MHfrarverði, með því að sannað þótti, að hann hefði soldið það verð. er teljast mátti með- Bls. 430 457 496 500 519 525 ððd 562 Efnisskrá. LXKKIK alverð lifrar á stöðum þeim, er lifrarkaupa- samningurinn miðaði við .......,........... Aðili sýknaður af kröfu um útgáfu afsals fyrir hús- eign, með því að skilyrði fyrir því voru eigi uppfyllt asma aa 200 500 ör a 6 3 Sjálfskuldarábyrgð, sem bundin var við kaupverð vélar í ákveðnu krónutali, eigi talin fela í sér skyldu til greiðslu umbúða, farmgjalds o. s. frv. Talið, að í samningi um efni til og verk við lagn- ingu hitunartækja í hús, væri að eins átt við neðri hæð hússins, og aðili var því dæmdur til að greiða sérstaklega kostnað af lagningunni á efri. hæðina ..........00..0.00. 0... Aðili talinn laus við tilboð sitt um að selja hlutafé- lagi hlutabréf sín, með því að hann fekk ekki tilkynningu innan hæfilegs tíma um það, að gengið væri að skilyrðum þeim, er sett voru .. Dæmd heimil rifting á fiskkaupum, með því að fisk- urinn var öðruvísi verkaður en til var skilið í SAMNÍNGAUM. a si 5 2 á 5 a Samningur um sölu útistandandi skulda þrotabús firma samkvæmt verzlunarbókum þess eigi tal- inn ná til skulda, er kvittaðar voru sem greidd- ar í bókunum, en síðar kom í ljós, að rifta mætti þessum ráðstöfunum firmans ................ A, er hafði lofað að selja B hús gegn því meðal ann- ars, að B setti ábyrgð fyrir greiðslu kaupverðs- ins, talinn hafa horfið frá þessu skilyrði, með því að hann lét B umyrðalaust gera við húsið og endurbæta það ................ a Bæjarstjórn gerði samþykkt um að fela Á starfa einn samkvæmt tilmælum hans. Bæjarstjóri til- kynnti honum að vísu eigi samþykktina, sem tal- in var grundvöllur undir væntanlega samninga. Í trausti til samþykktarinnar tók A sér ferð á hendur til að búa sig undir starfann. Bæjar- stjórnin, sem var þetta vitanlegt, afturkallaði ail- löngu síðar samþykktina, var dæmd til að greiða A kostnað af förinni og bætur fyrir at- vinnumissi vegna fjarvistar sinnar .......... Bls. 582 586 637 693 704 712 838 AC Efnisskrá. Skuldunaut veittur kostur á að synja með eiði fyrir, að hann hefði lofað að greiða ýmsa úttekt skip- Verja NNA sá sn a Skuldbinding banka um greiðslu víxilupphæðar tal- in niður fallin, með því að vixillinn, sem eigi var greiddur á gjalddaga, hafði ekki verið fenginn bankanum til innheimtu, eins og bankinn hafði HSK - 0 0 gs aj aða 5 A 1 lóa iði 6 Firma talið bundið við skuldbindingu prokúrista sins um greiðslu hásetakaups fyrir útgerðar- mann gegn því, að hann seldi firmanu aflann af skipinu, en þetta brást án þess að sannað væri, að hásetarnir hefði vitað um þetta “skil- vrði eða ætti sök á þvi, að það var eigi upp- ÍV ii ám á a a SEE Sr a 0 2 1087, Afsal að vatnsréttindum í á eigi skilið sem einka- heimild væri þar með veitt til vatnsnotanna, enda hafði rétthafi eigi mótmælt byggingu raf- orkuvers ofar við ána ........0000cc0c0c0.. Verksamningur um hússbyggingu eigi talinn fallinn úr gildi, þótt breyting, sem eigi var talin veru- leg, væri gerð á húsinu frá því er uppdráttur sýndi, enda hafði verksali haldið verkinu áfram eftir breytinguna á sas 2 sh Firma, er tekið hafði við skuldabréfi að handveði sem tryggingu fyrir greiðslu á andvirði efnis til hússgerðar, eigi talið hafa þar með bundið sig til að koma upp húsinu eða til efnisútiláta frek- ár El ÖFðÐIÐ VAR missis lala Íslandsbanki talinn hafa gengið að ákvæðinu í 3. gr. 1. nr. 6/1921 um sölu gullforða síns til rík- issjóðs með nafnverði, með þvi að stjórn bank- ans hreyfði engum mótmælum, er frumvarp að lögunum var til meðferðar á Alþingi og hegð- aði sér að öðru leyti samkvæmt lögunum Aðili talinn hafa skuldbundið sig til greiðslu svo- nefnds „sláturfjárgjalds“ með því að slátra fé sínu í húsum þess, er við gjaldinu tók ...... Samningur um sölu húsgagna með áskildum eignar- rétti til handa seljanda, þar til andvirðið væri Bls. 933 1036 1235 1102 1135 1135 1178 1193 Efnisskrá. að fullu greitt, metinn gildur, og seljanda var því dæmdur réttur til að láta taka munina með beinni fógetagjörð frá kaupanda, sem eigi stóð í skilum .......0 0000. Álitið, að spitalaráðskonu, sem ráðin var af yfir- lækni spitdans með þegjandi samþykki viðkom- andi ráðuneytis, bæri 6 mánaða uppsagnarfrest- a a að sn a a mi ið BI BÖR 8 a Sáttir. Sáttaumleitun. Aðili dæmdur til að greiða sekt og málskostnað í héraði vegna þess, að hann sótti ekki sátta- Pi. ma a a sæ Ba w.. 294, Aðili dæmdur til greiðslu málskostnaðar í héraði, enda þótt hann væri sýknaður, með því að hann sótti ekki sáttafund, en sekt var eigi dæmd á hendur honum ........0.200 000 Málsmeðferð og dómur ómerkt ex officio og máli vísað frá héraðsdómi, með því að eigi var sagt í vottorði sáttamanna, hver sótt hefði sáttfund eða hvort nokkur hefði sótt hann af hendi að- TR A I En á 0000 im nn Skiptaréttarúrskurður ómerktur vegna vöntunar á sáttatilraun. Hinn reglulegi skiptaráðandi, sem sjálfur var málsaðili, hafði leitað sátta ...... Hrundið kröfu um frávísun þrautavarakröfu, byggðri á því, að þrautavarakrafan var eigi nefnd í sáttakæru ..............2..000.0.0.. Héraðsdómari hafði vísað víxilmáli frá aukarétti, af því eigi var leitað sátta í því. Frávísunar- dómurinn ómerktur í hæstarétti, með því að vixilmál þurfi eigi að leggja til sátta, hvort sem þau sé rekin fyrir aukarétti eða gestarétti Krafa stefnds í héraði um viðurkenningu á óátöld- um eignarrétti að lóð dæmd að efni til í hæsta- rétti, þótt hún hefði eigi verið lögð til sátta .. Sátt, gerð fyrir landamerkjadómi, lögð til grundvall- ar í máli um merkin, er síðar reis vegna ágrein- ings um ÖFNEfNI ........... 00 Sátt gerð fyrir fógetarétti um það, að fallið verði XClI Bls. 1233 1319 500 887 938 918 697 519 XCII Efnisskrá. frá kröfu um lagningu lögbanns við byggingu á ágreiningslóð gegn því, að gerðarþoli hætti verkinu og málið um eignar- og umráðarétt lóðarinnar verði útkljáð með dómi á venjulegan Hátt MEÐ ER FAR Með því að nálægt ár var liðið milli sáttakæru og stefnu, voru ekki dæmdir vextir af skuld fyrr en frá stefnudegi ........0.2.00 000. Sektir. Sjá refsingar. Fundið að því, að héraðsdómari hafði ekki sett frest til sektargreiðslu í dóm .......... 734, Sjódómur. Sjódómsmál. Mál út af björgunarlaunum og aðstoðar .. 50, 195, Mál út af biðdagabótum ........000.000 00... Mál til greiðslu farmgjalds .................. ððs Mál vegna árekstrar skipa 82, 145, 228, 264, 426, 460, 671, 804, Mál til viðurkenningar á sjóveðrétti 192, 606, 780, Mál út af kröfu um greiðslu úttektar háseta ........ Mál um kröfu út af dagpeningum háseta, er veiktist í skiprúmi sinu, samkvæmt 3. málsgr. 95. gr. siglingalaga nr. 56/1914 .................... Refsimál á hendur skipstjóra fyrir að hafa sakir gá- leysislegrar skipstjórnar valdið manntjóni "719, Mál til staðfestingar á kyrrsetningu á skipi og um kröfu til endurgreiðslu á ýmsum upphæðum, er stefnandi í héraði hafði greitt hér fyrir erlent útgerðarfélag vegna útgerðar þess hér ........ Mál gegn þrotabúi og samskuldara þess út af kröfu til greiðslu kostnaðar af heimsendingu sjó- manna af skipi stefndu, er samþykktu meðferð málsins fyrir sjódómi. Það talið rétt samkvæmt í. gr. l. nr. 52/1914 ............0 00. Fundið að því, að sjóferðaskýrsla var tekin í gesta- rétti og að matsgjörð var staðfest í aukarétti, í stað sjóréltar cc.aiaimss as sik á Bls. 146 346 471 382 1323 822 933 930 123 1124 Efnisskrá. XCNI Bls. Sjóveð. Sbr. Skip. Dæmt sjóveð í skipi, er sigldi á annað skip og sökkti því með farmi, til tryggingar skaðabóta- greiðslu til handa eigendum skips og farms, og fjárnám heimilað í sjóveðinu. Þar á móti var krafa um sjóveðrétt í afla skipsins eða veiðarfær- um eigi tekin til greina .................... 264 Dæmt sjóveð í skipi, er olli skaða með árekstri á annað skip ......0...2.00000.. nr 460 Sjóveð í skipi dæmi til tryggingar greiðslu á út- tekt skipstjóra samkvæmt 236. sbr. 53. gr. sigl- ingal. nr. 56/1914, að því leyti sem hún taldist hafa verið beinlínis til ferðar skips eða veiða, en eigi efni til viðgerðar meðan það lá kyrrt í því skyni .......0000000 00 606 Úttekt háseta vélbáts utan heimilis bátsins eigi talin tryggð með sjóveðrétti í bátnum, enda þótt skip- stjóri samþykkti reikninginn, með því að eigi var upplýst, hvort hásetarnir áttu að fá kaup af hlutdeild í afla eða ákveðið peningakaup .... 780 Eigi álitið, að úttekt skipstjóra handa báti, er gerð- ur var út utan heimilis, væri tryggð með veð- rétti í bátnum, með því að skilyrðum 236. gr., sbr. 53. gr., siglingalaga nr. 56/1914 hefði eigi verið fyrir hendi ..........2.0000000 000. 788 Úttekt skipstjóra til viðgerðar skips, utan heimilis, eigi talin tryggð með sjóveðrétti í skipinu, sem lá um 6 mánaða tíma kyrrt á viðgerðarstaðnum 822 Krafa um viðurkenningu sjóveðréttar eigi úrskurð- uð í dómi sjóréttar eða hæstaréttar ...... 346, 930 Skaðabætur. Sjá opinber mál 2. 1. Skaðabætur utan samninga. Syýknað af kröfu um bætur fyrir útburð úr húsi, með því að útburðargjörðin var réttmæt .... 586 Í máli út af meiðyrðum voru dæmdar bætur vegna þess, að ummælin þóttu löguð til þess að spilla áliti stefnanda, sem var kaupmaður, og fæla menn frá viðskiptum við hann ................ 439 XCIV Efnisskrá. Sýknað af kröfu um bætur fyrir miska og láns- traustsspjöll vegna meiðandi ummæla, með því, að eigi þótti sannað eða sennilegt gert, að þau hefði valdið aðilja tjóni ......0.000.0..0...... Sýknað af skaðabótakröfu í meiðyrðamáli, með því að ekki þótt gert sennilegt, að ummælin hefði valdið aðilja tjóni .......00000000 00... Krafa um bætur fyrir lánstraustsspjöll út af meið- andi ummælum eigi tekin til greina, með því að sannað var, að stefnandi var orðinn gjaldþrota og lánstraust hans farið. Krafa um bætur fyrir miska og atvinnuspjöll eigi heldur tekin til greina, með því að mörg ummælin þóttu á rök- um byggð, en þau ummælin, er eigi voru réttlætt, þóttu eigi löguð til að hafa bakað aðilja annað eða meira tjón en hin ......000.000.0 00... Sýknað í meiðyrðamáli af kröfu um bætur, með því að engar sannanir eða líkur voru færðar fyrir {JÓMi 2. Eiganda skips, er rakst á annað skip í höfn, dæmt að bæta tjón af árekstrinum, með því að skip- stjóri hans hafði óhlýðnast fyrirskipunum hafn- arstjóra um færslu á skipinu ...........00... Eiganda skips, er sigldi á annað skip og sökkti því með farmi, dæmt að greiða bætur fyrir skip og farm. Vátryggingarupphæð hins sokkna skips þó eigi lögð til grundvallar, með því að hún þótti OF HÁ si Ar is Eiganda skips, er á annað skip rakst, dæmt skylt að greiða bætur fyrir tjón á skipi og aflatjón 460, 804, Tjóni af árekstri skipa skipt milli þeirra í hlutföll- unum í :3 og 2 : 3. Bætur fyrir aflatjón eigi dæmdar vegna upplýsingaskorts .............. Skipum, er sigldu hvort á annað, dæmt hvoru að bera sitt tjón, með því að bæði ætti sök á árekstr- Í mmm Skipseigandi sýknaður af skaðabótakröfu vegna á- rekstrar, með því að skip stefnanda þótti eiga sök á árekstrinum ......0.00.0 000... Bls. 368 1242 145 264 1323 671 Efnisskrá. Maður dæmdur til skaðabótagreiðslu fyrir heimildar- lausa notkun og spjöll á hesti annars manns .. Eigandi bifreiðar, sem trippi hafði rekizt á og fót- brotnað við það, sýknaður af skaðabótakröfu, með því að bifreiðarstjórinn þótti hafa sýnt fulla aðgæzlu ........0.0%0000 000 A dæmdur til að greiða fullvirði timburs, er verk- sali hans (B) hafði fengið hjá GC, en A hafði ranglega slegið eign sinni á, enda þótt B hefði getað skilað aftur timbrinu gegn greiðslu ákveð- innar leigu eftir það .........000000000. 0. Landsbankinn sýknaður af kröfu bankaráðsmanns, er kosinn var á Alþingi 1927 til 4 ára, en missti starfann {928 vegna breytinga á lögum bankans, til launa það, er eftir var kjörtimans ........ Bótakröfu afsetts sýslumanns vegna afsetningarinn- ar vísað frá dómi, með því að ráðherra hefði haft heimild til afsetningarinnar ............ Eigandi raforkustöðvar skyldaður til að greiða bæt- ur eftir mati fyrir truflanir á starfsemi verk- smiðju, er hafði afnot sömu árinnar og raforku- stöðin, en neðár við ána ..........00000.00... Maður, sem ásamt fleirum mönnum hafði farið í eyju til súlnaveiða með leyfi allra veiðiréttar- hafa, nema eins, sýknaður af bótakröfu þessa manns, með því að sá var eigi talinn eiga tilkall til veiðarinnar það ár ........20200..0....... XCV Bls. 430 887 967 982 1102 2. Skaðabætur fyrir vanefndir eða rof á samningum. Aðili, sem tekizt hafði á hendur flutning á saltfarmi frá Bretlandi til Vestmannaeyja og hafði sent skipið á leið til Íslands til Þýzkalands án þess að réttlæta það, skilaði saltinu seinna en til var skilið. Viðtakandi krafðist bóta vegna lækkunar á saltverði, en farmflytjandi var sýknaður, með því að sannanir þótti vanta fyrir því, að salí- verð hefði lækkað ..........0.00.0.. 0... A, er framseldi B kröfu sem greiðslu upp í hússverð, dæmdur til að greiða B nokkurn hluta af nafn- verði kröfunnar, miðað við hússverðið og aðr- 35 XCVI Efnisskrá. ar greiðslur upp í það, af því að krafan hafði verið greidd, áður en framsalið fór fram ...... Seljanda fasteignar dæmt að greiða bætur til kaup- andans vegna vanefnda, er hefði bakað kaup- anda, með hliðsjón af stöðu hans, tjón ........ Umboðsmenn tveir sýknaðir af skaðabótakröfu, er stefnandi taldi þá hafa bakað honum með fram- kvæmd umboðsins, með því að þeir voru eigi taldir hafa farið út fyrir umboðið, eins og á stóð, og eigi heldur sannað, að þeir hefði að öðru leyti gert umbjóðanda tjón með ráðstöfun- UM SÍNUM 2...2.0..sss sr Leigusali húsnæðis, er eigi gat haft húsnæðið í full- færu ástandi í upphafi leigutímans, sýknaður af kröfu um tilskilda bótaupphæð í leigusamningi, en dæmdur til að greiða leigutaka þóknun fyrir óþægindi og tjón vegna galla á húsnæðinu í upp- hafi ........000 0000 Seljanda fisks dæmt að þola riftingu á sölusamningi og greiða bætur vegna sölu á verulega gallaðri VÖÐU 2... Erlent firma sýknað af skaðabótakröfu fyrir það, að það hafði synjað um afhendingu á vöru fyrir það verð, er „agent“ þess hér hafði lofað, með því að venjulegur „agent“ hefði eigi heim- ild til að gefa slík loforð fyrir firma sitt Bæjarstjórn, er gert hafði samþykkt um ráðningu læknis til starfa í þarfir bæjarins, en afturkall- aði síðan samþykktina, dæmt að greiða læknin- um bætur fyrir atvinnutjón og kostnað af ferð, er hann hafði farið í trausti til ráðningarinnar Sakir útgáfu afsals að skúr, er annar maður átti, en var þinglesinn á nafn útgefanda, var hann dæmdur til að greiða kaupanda skúrsins bætur vegna vanheimildar, en þó að eins þá fjárhæð, sem kaupandi hefði þurft að greiða, ef hann hefði leyst af veðrétt þann, er vanheimildinni OM 0 nt a 8 a Á Br 8 Bað ÚR vg = Verksali dæmdur til að greiða verkkaupanda bætur, með því að hann hafði hætt við verkið, án þess Bls. 281 237 401 852 712 829 918 961 Efnisskrá. XCVH Bis. að gera verkkaupanda viðvart og án þess að ganga svo frá, að verk það, sem þegar var unnið, yrði eigi fyrir spjöllum, sem hægðarleikur var að afstýra 20... 1135 A, sem hafði undirgengizt að selja hreppsnefnd vör- ur, er koma skyldu í akveðnu skipi í ákveðinni áætlunarferð, sýknaður af kröfu um bætur fyrir það, að vörurnar komu seinna en ætlað var og í öðru skipi, með því að A hafði haft fulla á- stæðu til að halda að vörurnar kæmi jafn- snemma með skipi því, er flutti þær, og hinu og farmflytjandi hafði að vitund hreppsnefndar- innar heimild til að skipta um skip .......... 1269 Spitalaráðskonu dæmdar bætur fyrir það, að hún var svift stöðu sinni með of skömmum fyrirvara 1319 Skattar og gjöld. 1. Ríkisskattar. Bifreiðareigandi tilkynnti lögreglustjóra Reykja- vikur 14. nóv. 1924, að tiltekin bifreið væri ó- nothæf, sendi einnig tölumerki bifreiðarinnar og óskaði þess, að hún yrði afskráð. 10. marz 1925 tilkynnir sami bifreiðareigandi, að bifreið þessi sé seld til Ísafjarðar og biður þess enn, að hún verði afskráð. Álitið, að aðili ætti eigi að greiða bifreiðaskatt lengur en til 14. nóv. 1924 589 Formaður félags sýknaður af kæru um brot á lögum nr. 40/1923 um skemmtanaskatt, með þvi að skemmtun sú, sem hann var krafinn skatts af, var haldin til styrktar málefni, er miðaði að al- menningsheill „...........0..00. 343 Erlendu vátryggingarífélagi, er rekið hafði starfsemi sina hér á landi 1921, var áætlaður tekjuskaitur 1922, með því að það hafði ekki talið fram. Bréf umboðsmanns félagsins til skattstjóra var of ó- ákveðið til að geta verið kæra yfir skattinum. Yfirskattanefnd dró 25% af áætluðum tekjum félagsins hér frá fyrir rekstrarkostnaði hér á landi. Með því að félagið var hér skattskylt og Það hafði hvorki fyrir skattstjóra né yfirskatta-- a XCVII Efnisskrá. nefnd gert fullnægjandi grein fyrir tekjum sínum og gjöldum, var því talið skylt að greiða hér tekjuskatt samkvæmt fyrrnefndri ákvörðun yfir- skattanefndar .......00000. enn regn. A keypti sild árið 1922 fyrir kr. 12420 og seldi hana sama ár gegn greiðslu síðar fyrir kr. 13800. Í skattframtali sínu 1923 taldi hann þessar kr. 13800 tapaða skuld og tók hana hvorki meðal tekna né eigna. Síðar á árinu 1923 innheimti hann kr. 5000 af skuldinni, og gerði skattanefnd honum að greiða tekjuskatt af þessari upphæð. En með því að hann hefði eigi árið 1922 talið innkaupsverð sildar þessarar gjaldamegin á rekstrarreikningi sinum, þá neitaði hann að greiða skatt þenna. A talið bera að sanna síðast- nefnda fullyrðingu sína, og með því að sú sönn- un var eigi fram komin, var honum dæmt skylt að greiða skattinn .......0.0000000... 000... Íslandsbanka dæmt skylt að greiða lögmælt gjald í ríkissjóð af fasteignum sinum, Þrátt fyrir á- kvæði 12. gr. laga nr. 66/1905 .............. Fundið að því, að stimpilmerki vantaði á dóms- gjörðir eða dómsgjörðir væri rangt stimplaðar 6, 31, Athugað, að veðbréf, eins og það var innfært í dóms- gjörðir, bar ekki með sér, að það hefði verið stimplað .....02.00000 0000 2. Sveitargjöld. Niðurjöfnunarnefnd talið heimilt 1925 að hækka út- svar áfrýjanda, enda þótt hann hefði kært það til lækkunar, án þess að gera honum viðvart áður en hækkunin var ákveðin, þar sem ástæðan fyrir henni hefði verið fólgin í kærubréfi á- frýjanda .....000000000 nenna Í kaupstaðnum X var A, sem var búsettur annarstað- ar, gert að greiða útsvar af 3 tilteknum skipum, er gengu þar til síldveiða, tiltekna upphæð af hverju skipi. Af 2 skipunum, er Á gerði sjálfur út, var honum, samkvæmt 3. mgr. 19. gr. laga Bls. 71 209 744 1102 566 14 Efnisskrá. XCIX nr. 58/1919, dæmt skylt að greiða útsvar, en eigi af þriðja skipinu, sem hann hafði leigt öðrum, og eigi heldur af leiguupphæðinni eftir það 2.......0. 0. A, sem búsettur var á staðnum X, en átti hús, fisk- þurkunarreiti og bryggjur á staðnum Y, og hafði þar fiskverkun, fiskveiðar og lifrarbræðslu, tal- inn þar útsvarsskyldur samkvæmt 1. mgr. 1. gr. laga nr; 20/1922 siginn Mótbárur um útsvarsupphæð eigi taldar koma til á- lita: fyrir ÖðMi „cms sms Hlutafélag, sem hafði verzlun í kauptúninu Á, en átti salthús í kauptúninu Y og afhenti þar salt og keypti fisk af íbúunum, talið þar útsvarsskylt samkvæmt lögum nr. 50/1919 ................ A leigði veiðirétt í á í X-hrepp, en framseldi veiði- réttinn fyrir ákveðna ársleigu. Eigi talin vera heimild í lögum nr. 29/1922 1. gr. til að leggja fyrir þetta útsvar á A til hreppsins .......... Aðilja, sem var atvinnurekandi í Vestmannaeyjum og 3 aðrir gjaldendur höfðu tekið sér til saman- burðar, talið óskylt að greiða 1500 kr. útsvars- hækkun, er bæjarstjórn hafði ákveðið, án þess að gera honum áður viðvart svo sem fyrir er mælt í 22. gr. 1. nr. 26/1918, enda hafði kærum þessara manna verið skotið til bæjarstjórnar eftir kærufrest liðinn ........000000 0... Landsverzlun Íslands talin útsvarsskyld til Reykja- vikurbæjar, og eigi álitið, að lög nr. 47/1924 eða analogiu 25. gr. tilsk. 20. apr. 1872 hafi getað leyst aðilja undan útsvari árið 1924 eða nokkr- um hluta þess, með því að útsvarið var löglega lagt á áður en lög nr. 47/1924 gengu í gildi .. Talið óheimilt, samkvæmt lögum nr. 29/1922, að leggja útsvar á hreppinn Á vegna upprekstrar- réttar hans í afrétt hreppsins B ............ Álitið heimilt, samkvæmt 19. gr. 1. nr. 67/1919, sbr. 2. mgr. Í. gr. 1. nr. 47/1921, að leggja útsvar á aðkomubát, er stundaði síldveiðar og lagði upp afla sinn á aðkomustaðnum. Kröfunni talið Bls. 59 62 62 141 177 200 341 G Efnisskrá. réttilega beint að einum af þremur eigendum bátsins, enda þótt útsvarið væri lagt á bátinn 614, Talið heimilt að leggja útsvar á dánarbú, þar sem því er skipt, samkvæmt Í. gr. laga nr. 29/1922, með því að það hafði haft tekjur af eignum Talið, að lög nr. 29/1922 hafi því að eins heimilað manni, er sakir dvalar í öðrum hreppi en hann átti heimili í, var gert þar að greiða útsvar, frá- drátt frá útsvari í heimilishreppnum, að útsvar dvalarhreppsins væri lagt á sama gjaldárið sem útsvar heimilishreppsins .....00000.0 0... Hlutafélag, búsett í Reykjavík, tók lóð á leigu á Ísa- firði og hafði þar olíubirgðir, sem maður á staðnum seldi fyrir félagið. Félagið talið út- svarsskylt á Ísafirði, samkvæmt alið 8. gr. laga nr. 46/1926, af þessari starfsemi ............ Skilyrði. Sjá ábyrgð, samningar. Banki, er ábyrgðist greiðslu víxilskuldar, setti það skilyrði, að víxillinn, sem eigi var greiddur á gjalddaga, yrði fenginn bankanum til innheimtu. Bankinn talinn laus við ábyrgðina, af því að þessu skilyrði var ekki fullnægt .............. Það skilyrði, er sett var fyrir ábyrgð á hásetakaupi, að útgerðarmaður seldi afla sinn ábyrgðarmann- inum, eigi talið skipta máli gagnvart hásetunum, sem eigi var sannað, að hefði vitað um þetta skilyrði eða ætti sök á, að það var eigi upp- fyllt Qoccc0r eeen BR 1087, Skylda Íslandsbanka til að selja gullforða sinn með nafnverði samkvæmt 3. gr. 1. nr. 6/1921 eigi tal- in óhjákvæmilega hafa verið bundin því skilyrði, að ríkissjóður legði fram fé til hlutafjárkaupa í bankanum ..........000 00. Skip. Sbr. árekstur, refsingar b. 5., sameign, sjóveð. Skipstjóri. Skipshöfn. Sbr. sjóveð. Íslenzku skipi var sökkt af kafbáti á ófriðarsvæðinu 1917. Skipstjóra var það kunnugt, að hann ætti Bls. 617 057 911 1099 1030 1178 Efnisskrá. för um hættusvæðið, er hann lét síðast skipi því í haf. Eigendur þess voru því dæmdir in solidum til að greiða heimsendingarkostnað skipshafnar Með því að skipstjóra var ljóst, að A tók við farmi aðeins fyrir hönd B, var A söknaður af farm- gjaldskröfu vinna ins tis Dómar um skuldir, er skipstjóri stofnaði fyrir úítekt i þarfir skips ............ 192, 606, 780, 788, Dómar um skyldu útgerðar til að greiða úttekt háseta ..........0002200 000 780, Útgerð sýknuð af frekari greiðslum en lækningar- kostnaði og fæðispeningum 3 kr. á dag til skip- verja samkvæmt 3. mgr. siglingalaga nr. 56/1914 Skjalafals. Maður dæmdur til hegningar fyrir að hafa ritað í heimildarleysi nafn annars manns aftan á víxil Skjöl. Sbr. mat og skoðun, sönnun, vitni. Í máli um landshlut af hvölum, sem reknir voru upp á land stefnanda í héraði, lagður fram afstöðu- úppdráttur assist Í máli um eignarrétt að lóð var lagður fram afstöðu- uppdráttur. Skoðun dómara á staðnum því eigi talin nauðsynleg ..........0...0..000..0. Uppdráttur af þrætulandi lagður fram í hæstarétti í máli um landamerki ........................ Dæmt eftir landamerkjaskrá, er aldrei var lögð fram í héraði og eigi fylgdi dómsgerðum. Ómerking- AFÁÓMUF sua áð mm Vitnisburður frá 16. öld um landamerki lagður fram i máli og talinn styðja ákveðna niðurstöðu í málinu 2... Utanréttarvottorðum eigi mótmælt og þau því lögð til grundvallar .........0.....00 0 Sjókort, þar sem landhelgilínan var mörkuð af sjó- kortastofu og staðfest af sjóliðsráðuneyti Dan- merkur eða stjórnarráði Íslands, lagt til grund- vallar gegn öðru sjókorti, sem eigi bar saman Við það sc á áa ne hó a nn 740, CL Bls. 822 933 930 87 519 731 157 141 818 cl Efnisskrá. Skipti. Sjá arfur, gjaldþrotaskipti. Sóttvarnir. Dæmt fyrir brot á lögum nr. 31/1923 og lögum ny, SA/AOÐÐ agn 253, Maður dæmdur fyrir samgöngur við sóttkvíaðan bæ og fyrir að skýra eigi héraðslækni frá uppkomu sóttar á bæ SÍNUM „c.00ce ern Sparisjóðir. Formaður sparisjóðsstjórnar talinn bær að veita greiðslufrest á skuld, er sparisjóður ábyrgðist .. Skuldajöfnuður. Sbr. gagnsakir. Gjörðarþolandi við fjárnám kvaðst hafa greitt skuld fyrir gerðarbeiðanda til þriðja manns og hafa kröfu þessa þessvegna til skuldajafnaðar aðfarar- kröfunni. Gerðarbeiðandi viðurkenndi þetta ekki og var krafan því eigi látin koma til skulda- jafnaðar „..c..0000.0 rt... Staðfest synjun fógeta um að láta óviðurkenndar kröfur og ávísanir koma til skuldajafnaðar dóms- kröfu við aðför 2....00000.. 0... Skuldir. Skuldamál. Sbr. samningar, sjóveð, verzlunarviðskipti. A talinn hafa gert samning um síldarkaup af B og því dæmdur til að greiða andvirði síldarinnar Maður sýknaður af kröfu um greiðslu á bátsviðgerð, með því að in confesso var i málinu, að hann samdi um hana fyrir hönd annars manns Maður sýknaður af kröfu um greiðslu farmgjalds, því að skipstjóri vissi, að hann tók við farmi fyrir annan mann, og því dæmdur að eins f. h. þess manns til að greiða farmgjaldið ...0.....0..... Kaupmaður dæmdur til að greiða andvirði vöru, er hann taldi sig hafa greitt til þriðja manns, er eigi var talinn hafa umboð til þess að taka við greiðslu og eigi hafði skilað henni að fullu til skuldareiganda .....00.0.0... 0... 0... Bls. 329 1288 23 31 56 Efnisskrá. Kaupmaður dæmdur til að greiða verðuppbót á fiski, nema hann synjaði fyrir það með eiði, að hann hefði lofað uppbótinni ...................... Gjaldþrota maður dæmdur til að greiða skuld, sem eigi var lýst í þrotabú hans, með því að innköll- un til skuldheimtumanna í þrotabúi var eigi tal- in. spræðlusig““ ai smsmsiii Sparisjóður dæmdur til að greiða ábyrgðarskuld, nema fyrrverandi formaður sjóðsins synjaði fyrir það með eiði, að hann hefði samþykkt greiðslufrest, er lánardrottinn veitti skuldu- A 0 nm nn nr a 2 0 Ár Á ER RE ER a Síldarbræðslufirma sendi út sildartunnur, er bæði A og B áttu, en allar á nafni B. Hann dæmdur til að greiða A andvirði þeirra tunna, sem Á átti .. Farmflytjandi fekk ekki flutt farm alla leið, af því að skipið sökk. Farmeigandi bauð greiðslu á til- tölulegum hluta farmgjalds og var að eins dæmd- ur til að greiða hann ......0..0....0...00... Kaupsýslumaður dæmdur til að greiða viðskipta- skuld, er hann hafði samþykkt áður .......... Viðtakanda farms dæmt að greiða biðdagabætur .. Kaupmaður talinn hafa með framkomu sinni skuld- bundið sig til að greiða andvirði vöru í dönsk- um krónum .........000000 000 Útgerðarmaður dæmdur til að greiða andvirði hluta í skip, er hann pantaði hjá vélsmiðju. Kröfu hans um afslátt eigi sinnt .................. Kröfu um skuldajöfnuð við fjárnám hrundið ..... Verzlunarþjónn dæmdur til að greiða skuld við verzl- unina, en hún sýknuð af frekari kaupkröfum af hans hálfu ............00.0. 00... ss Kaupmaður sýknaður af kröfu um greiðslu á and- virði lifrar fram yfir það, er hann hafði þegar greitt ...............20 00 Kaupkona, er tekið hafði við vörum hjá af- greiðslu skipafélags án þess að hafa greitt vör- urnar eða afhent farmskirteini, dæmd til að greiða vöruna afgreiðslunni, sem orðið hafði að borga sendanda andvirði hennar ........ CIll Bls. 165 233 329 337 582 CIV Efnisskrá. Banki dæmdur til að greiða ábyrgðarskuld ...... Maður dæmdur til að greiða brezku firma viðskipta- skuld ........000.000 00 Kaupmaður sýknaður af kröfu um greiðslu umbúða af öli, með því að krafan var álitin fyrnd ...... Bú kaupmanns dæmt til að greiða innlagning hit- unartækja í hús sitt .......0.0.00000. 0002... Norkst firma (A) átti útibú (B) á Íslandi. A skuld- aði norskum banka (C) og hafði veðsett honum fasteign sína á Íslandi. Síðan var útibúið skilið frá aðalfirmanu og gert sjálfstætt firma, sem tók við skuld A við C með samþykki hans. Veðskulda- bréfið talið halda gildi sínu fyrir þetta og B dæmt til að greiða skuldina í norskum krónum Aðil sýknaður af skuld til hlutafélags, með því að sannað þótti, að hann hefði á sínum tíma greitt skuldina til þáveranda framkvæmdarstjóra fé- lagsins ......000.0..0. 0. Maður sýknaður af greiðslu verzlunarskuldar, af því að skuldin var talin fyrnd .................. Hreppsnefnd skylduð til f. h. hreppsins að greiða á- byrgðarskuld ..........000000.0.0 0000... Útgerðarmaður dæmdur til að greiða úttekt háseta sinna, nema hann synjaði með eiði fyrir loforð sitt um greiðslu á henni .......00.0000...... Bæjarstjórn sýknuð af kröfu um greiðslu læknishjálp- ar, sem veitt var þurfalingum bæjarins án beiðni bæjarstjórnar eða fátækranefndar ............ Fyrrverandi meðlimur kaupfélags sýknaður af kröfu um greiðslu á þeim hluta rekstararhalla þess, er á hann var jafnað ......000000 000 Annar fyrrverandi kaupfélagsmeðlimur dæmdur .. Banki sýknaður af kröfu um greiðslu á vixli, vegna ábyrgðarskuldbindingar sinnar, með því að skil- yrði, er hann hafði sett, var eigi uppfyllt ...... Afsettur sýslumaður dæmdur til að greiða ríkissjóði vangoldnar, en innheimtar tekjur ...... 1053, Erlent útgerðarfirma dæmt til að greiða hérlendum kaupsýslumanni það, er hann hafði lagt út fyrir það hér á landi í þarfir útgerðarinnar 685 693 721 933 956 356 1018 1036 1158 Efnisskrá. Hreppsnefnd sýknuð af kröfu A um greiðslu á and- virði timburs handa henni í bryggju, með því að hún hafði greitt andvirði timbursins til firmans B, er hún mátti álíta umboðsmann Á ........ Maður dæmdur í aðalsök til að greiða skuld sína til kaupfélags, en það sýknað af kröfu hans í gagn- SÖk 2... Hreppsnefnd dæmd til greiðslu á eftirstöðvum and- virðis vatnsveitutækja ..... á in á 6 #0 goin lE pg Stefnur. Sbr. frávísun, ómerking. Í meiðyrðamáli talið óheimilt að dæma eftir 222. gr. hegningarlaganna, með því að eigi hafði verið stefnt til ábyrgðar samkvæmt henni .......... Meðferð landamerkjamáls ómerkt, meðal annars af því, að aðiljum hafði eigi verið stefnt eða gert nægilega viðvart um þinghald í málinu ...... Áfrýjunarstefna var birt að eins einum af þremur stjórnendum félags. Með því að eigi var upplýst, að sá maður væri formaður félagsstjórnarinn- ar og enginn kom fyrir dóm af hálfu félagsins, var málinu vísað ex officio. frá hæstarétti .... Máli vísað frá hæstarétti, með því að of skammt varð milli stefnubirtingar og þingfestingar, en stefndu komu eigi fyrir dóm ....0.000000 0000... Frávísunarkröfu vegna galla á stefnubirtingu hrundið Meðferð á máli, er samkvæmt stefnunni átti að taka fyrir ákveðinn dag „að færu veðri“, en tekið var fyrir 2 dögum síðar, án þess að stefnda væri gert viðvart, ómerkt í hæstarétti .............. Fundið að drætti á stefnubirtingu í opinberu máli og að stefnubirtingin fór ekki fram á lögmælt- an Hátt dissa Vextir dæmdir að eins frá stefnudegi með því að óþarflega langur tími þótti hafa liðið milli sátta- kærudags og stefnudags ...........0....0.0..0... Stefnuvottar. Maður dæmdur til sektar fyrir mótþróa við stefnu- Föll æsa 5 0 0 að 0 a Bls. 1085 108 731 1009 1022 915 1153 712 CvI Efnisskrá. Stimpilgjald. Sjá Skattar og gjöld 1. Sveitarstjórn. Sbr. yfirvöld. Hreppsnefnd talin bær um að undirgangast f. h. hrepps sjálfskuldarábyrgð, án þess að samþykki hreppsfundar þyrfti til og án þess að til greina kæmi, hvort þessi ákvörðun hreppsnefndar hefði verið bókuð eða ekki, enda komi samþykki sýslunefndar til oiccuceesnsnsnssn a Bæjarstjórn sýknuð af kröfu læknis um endurgjald fyrir læknishjálp veitta þurfalingum bæjarins án beiðni bæjarstjórnar eða fátækranefndar Bæjarstjórn dæmd til bóta vegna rofs á loforði .... Skuldamál gegn sveitarstjórn ................ 1085, Svik. Sviksamlegt athæfi. Maður dæmdur samkvæmt 262. gr. hegningarlag- anna, sbr. 38. gr. aðfararlaganna, fyrir að gefa ranga skýrslu fyrir fógetarétti um eignir sinar Maður dæmdur eftir 253. gr. hegningarlaganna fyrir að setja nafn sitt sem útgefandi undir texta á tékkaeyðublað í því skyni, að tékkar þessir yrði síðar notaðir, enda þótt hann ætti ekki þá og gæti ekki búizt við að eiga neina innstæðu í bankanum, þegar tékkunum yrði þar fram vísað Annar maður, sem við tékkablöðunum tók, útfyllti þau og út gaf í umboði hins, dæmdur eftir sömu TEL gg a a á a a Er 8 BO 5 0 0 Maður dæmdur eftir 259. gr. hegningarlaganna fyrir að taka vörur að láni gegn loforði um að greiða þær með þvi, er inn kæmi fyrir þær og eftir því sem þær seldust, en notaði andvirði þeirra til MARS smsmam ii GR EA SEE EL Maður dæmdur fyrir undanskot fjár síns undan gjald- Þrotaskiptum og fyrir ivilnun sumra lánar- drottna sinna eftir 262. og 263. gr. hegningarlag- anna og eftir 264. gr. sömu laga .............. Tveir menn dæmdir fyrir hlutdeild í undanskoti fjár eftir 262. sbr. 48. gr. hegningarlaganna ...... Bls. 895 956 918 1269 19 71 77 436 748 Efnisskrá. A, sem jafnframt var dæmdur fyrir húsbruna af gá- leysi, dæmdur fyrir tilraun til að svíkja vátrygg- ingarsala, með því að gefa upp brunatjón á vör- um, er glötuðust í brunanum, hærra en rétt var, eftir 261. sbr. 47. gr. hegningarlaganna ...... Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. eiður, játning, líkur, mat og skoðun, skjöl, verzlunarbækur, vitni. Sönnunarbyrði um það, að landamerki, er merkja- dómur hafði ákveðið, væri önnur en þau, er gerð höfðu verið, með sátt 1922, látin hvila á þeim, er vefengdi niðurstöðu merkjadómsins ...... Gert ráð fyrir, að fé, sem lagt var út til heimsendingar skipshafnar af manni, er bæði var ræðismaður og eigandi skipsmiðlarafirma, hafi verið lagt út af honum sem ræðismanni, og úrslit málsins lát- in velta á þessu „00.00.0000... 0... A hafði gefið út ávísun til handa seljanda síldar, en stöðvað ávísunina, tekið við nokkru af vörunni og sagt þremur mönnum, að hann hefði fest kaup á henni. Þetta talin næg sönnun þess, að kaupin hefði geræt 22.00.0000... 0000... Farmflytjandi sýknaður af skaðabótakröfu vegna ó- réttmæts dráttar á afhendingu saltfarms, með því að viðtakandi hafði eigi sannað, að salt hefði fallið í verði, en á þvi var krafan byggð .... Staðarákvörðun varðskipsforingja ásamt vitnisburð- um þriggja manna talin næg sönnun þess, að á- kveðinn togari hefði verið í landhelgi ...... Spurning um, hvort botnvörpungur sá, er hér var átt við, væri sama skip sem nokkru áður var sektað fyrir landhelgibrot í Vestmannaeyjum .. Eigi talið sannað eða gert sennilegt, að björgun, sem skip framkvæmdi, hefði valdið því aflamissi .. Álitið, að mönnum, er stóðu fyrir skurði hvala, er reknir voru á land annars manns, og sölu, hafi borið að gera landeiganda, sem kallaði til lands- hlutar, grein fyrir þyngd hvalafurðanna og sölu- verði, og með því að þeir þóttu eigi hafa gert CvVIL Bls. 992 6 23 3ð 46 46 CVIII Efnisskrá. Þetta, var áætlun landeiganda lögð til grundvall- ar, að frádregnum hæfilega áætluðum kostnaði Sýknað af skaðabótakröfu í meiðyrðamáli, með því að eigi þótti sannað eða sennilegt gert, að um- mælin hefði bakið aðilja tjón ...... 108, 305, Álit erlends sjódóms, ásamt skýrslu skipstjóra og fleiri skipsmanna, lagt til grundvallar um ástand SkIÐS minimum in Vátryggjandi talinn hafa sannað, þrátt fyrir vottorð 2 manna tilkvaddra af ræðismanni, að vátryggt skip hafi ekki verið sjófært, er það byrjaði ferð- ÍMA 200... Landamerkjadómur staðfestur, með því að sá aðili, er vefengdi hann, hafði eigi sannað að tiltekið örnefni væri ranglega ákveðið í dóminum .... A seldi B fisk og krafðist síðar uppbótar á verði hans samkvæmt munnlegum samningi þeirra. A sannaði, að B hefði greitt öðrum slíka uppbót og honum sjálfum að nokkru, og þótti með Þessu hafa styrkt málstað sinn svo, að málsúrslit voru látin velta á synjunareiði B .................. inn nægilega réttlættur, þótt sannað væri, að aðili hefði áður ritað greinir í blað sitt, er vörð- uðu við lög ............0000 0... samkvæmt bókum hennar og ekki hafði sannað, að þær væri rangt færðar, ekki talinn hafa sannað rétt sinn til niðurfærslu á andvirði á- haldanna, enda þótt hann teldi síðar, að upp á þau hefði vantað. .........0....... Sama aðilja synjað um endurgjald fyrir verk, sem hann kvaðst hafa unnið fyrir verksmiðjuna, með því að hann fekk ekki sannað, að hann hefði leyst það verk af hendi .................... Ummæli í bréfi A til B, þar sem A afsakar greiðslu- drátt á skuld, sem C hafði stofnað, og kveðst vonast til að geta greitt hið fyrsta, talin fela í sér næga viðurkenningu á skyldu A til að greiða Sktildina ..... Bls. 87 1242 126 165 170 179 179 Efnisskrá. A, sem neitaði að greiða tekjuskatt af andvirði síild- ar, er hann taldi fyrst tapað, en innheimti sið- ar að nokkru, með því að hann hefði ekki fært innkaupsverð sömu sildar gjaldamegin á rekstr- arreikning sinn það ár, talinn eiga að sanna þessa staðhæfing .....00%%.. 0... Þrátt fyrir skýrslur ýmsra vitna ekki talin fengin full sönnun fyrir því, að ábyrgðarmaður hefði veitt samþykki sitt til greiðslufrests til handa aðalskuldara, og voru málsúrslit því talin velta á svnjunareiði fyrrverandi umboðsmanns ábyrgð- armannsins, er átti að hafa veitt samþykkið Veitingamaður, sem gert hafði kaup á húsi með því skilyrði meðal annars, að hann fengi afnot þess frá tilteknum degi, talinn, með hliðsjón til at- vinnu sinnar, eiga heimtingu á bótum fyrir at- vinnutjón, af því að hann fekk ekki húsnæðið, eins og til var skilið ..........00.0.0 000... Arfleiðsluskrá metin ónýt, með því að arfleiðslu- vottar gátu ekki borið um öll þau atriði, sem gildi skrárinnar valt Á 2........0000.00.00... Maður dæmdur fyrir hluttöku í áfengislagabroti gegn neitun sinni samkvæmt skýrslum tveggja með- sekra og ýmsum atvikum, er sköpuðu líkur gegn HÓRM „... Bankaútibú sýknað af kröfu um endurgreiðslu upp- hæðar víxils, er það hafði keypt og útgefandi hafði orðið að greiða, með því að honum tókst ekki að sanna það, að útibúið hefði bundið sig til að láta innborganir til sín frá samþykkjanda, sem skuldaði útibúinu stórfé, ganga upp í vix- IliIMn 2... Kaupfélag, er byggði kröfu sina á hendur fyrrver- andi meðlim sínum á því, að hann hefði skipt við það lengur en sjálfur hann kannaðist við, tapaði málinu, með því að sönnun brast fyrir þessari staðhæfingu ...................0.... Sýknað af kröfu til bóta fyrir burtflutning muna úr húsi aðilja, með því að ekki var sannað, að mun- irnir hefði skemmæzt eða glatazt .............. CLA Bls. 209 329 237 243 286 356 CX Efnisskrá. Maður dæmdur til að greiða bætur fyrir óheimila notkun og spjöll á hesti, með því að hann fekk ekki sannað þá staðhæfingu sína, að hann hefði fest kaup á hestinum ............000.0..... Enda þótt stefndi gerði sennilegt, að tap stefnanda á kaupum einnar vörutegundar stafaði ekki af álitsspillandi ummælum hans um stefnanda, þá voru ummælin þó almennt talin löguð til að spilla áliti hans sem kaupmanns, og voru hon- um því dæmdar bætur ..................... Varðskip sigldi innan landhelgilinunnar. Botnvörp- ungur, sem var milli þess og lands, því talinn sekur um landhelgibrot ................ 485, A dæmdur samkvæmt kröfu B til að greiða honum hlut, með því að A fekk ekki sannað, að hann hefði til skilið, að hluturinn skyldi kominn til hans fyrir ákveðinn tima, og að hann hefði þvi getað rift samningnum, af því að hluturinn hefði komið síðar, og með því að A gat ekki heldur sannað, að honum hefði verið lofaður hluturinn með lægra verði en krafizt var í málinu ...... A eigi talinn hafa leitt fulla sönnun að því, að hann hefði slitið félagsskap sinum við B með tiltekn- um skilmálum, en eitt vitni og líkur þóttu svo styrkja málstað hans, að málsúrslit voru látin velta á aðildareiði ...........0.0...000.0. Samið svo, að notarialiter staðfestur útdráttur úr höfuðbók lánardrottins skyldi vera full sönnun fyrir skuld, nema skuldunautur sannaði, að skuldin væri rangt tilfærð .................... Með þvi að vottorð vantaði á veðskuldabréf um, að það hefði verið þinglesið, var gert ráð fyrir þvi, að svo hefði ekki verið ................ Útgerðarmaður, sem keypti lýsi af sjómanni og skyldi greiða fyrir það sem svaraði meðalverði á sams- konar lýsi á tilteknum stöðum, sýknaður af kröfu um viðbótargreiðslu, með því að ekki hafði tek- izt að sanna, að meðalverðið á hinum tilteknu stöðum hefði verið hærra en aðili hafði greitt fyrir ÍÝsiði ms mama sm í 8 1800 5 a KR A AR BIs. 430 439 490 525 Efnisskrá. Aðiljar, 5 að tölu, sönnuðu með skriflegum framsöl- um eignarrétt sinn að kröfu, sem tekin hafði verið fjárnámi til tryggingar kröfu á hendur framseljanda. En 6. maðurinn, er kallaði til hlut- ar, sem einnig hafði verið tekinn fjárnámi, tókst ekki að sanna eignarrétt sinn, með því að álitið var að samningur, er gerður var um afhendingu hlutarins til hans, hefði verið málamyndarsamn- GR rr Á pps FE A krafði B um skuld fyrir efni til og vinnu við hita- leiðslulagningu í hús. B hafði þegar greitt til- tekna upphæð og taldi sig þar með hafa greitt allt, sem honum bæri að borga, með því að allt verkið hefði verið ákvæðisverk. B fekk ekki sannað þetta og var þvi dæmdur til að greiða samkvæmt kröfu A ......0000000 000. Staðfestur útdráttur úr verzlunarbók, og vitnisburð- ur afhendingarmanns, sem talinn var fullgilt vitni, álitinn næg sönnun fyrir vöruúttekt .... Skuld, er norskt firma skuldaði norskum banka og stofnuð var í Noregi, en tryggð með veði í iís- lenzkri fasteign, talin eiga að greiðast í norskum krónum, með því, að skuldunaut tókst ekki að sanna, að öðruvísi hefði samizt .............. Í landamerkjamáli var áreið talin nauðsynleg, með því að uppdrætti af landinu og landamerkjaskrá bar ekki saman .......0.0..00.0n0.. s.s. Staðfest kvittun fyrrverandi framkvæmdarstjóra hlutafélags, sem þó var bróðir aðilja, og færsla í bókum félagsins talin næg sönnun fyrir greiðslu skuldar .............0...... á á á 5 Gl Skýrsla skuldunauts um upphaf verzlunarskuldar lögð til grundvallar og skuldin samkvæmt því talin. fýrnið „od. Maður dæmdur samkvæmt 2. lið 27. gr. áfengislaga nr. 64/1928, enda þótt hann héldi því fram, að hann hefði ekki ætlað að selja áfengi það, er hann hafði flutt inn ......0.0.0.000 0000... Gegn mótmælum aðilja var það ekki talið sannað, að honum hefði verið kunnugt um, að eigandi báts, CKI Bls. ö92 693 693 727 731 845 858 893 CXI Efnisskrá. er hann tók til viðgerðar á skipasmíðastöð sina, ætti þá ekki fyrir skuldum .................. Talið, að C, sem keypti skúr af A, er B hafði reist á lóð A, og skráður var á nafn A, hafi mátt gera ráð fyrir því, að A ætti skúrinn, og var Á því dæmdur til að greiða bætur vegna vanheimilda Sagt, að þeim, er heldur því fram, að hlutur sé sér- eign annars hvors hjóna, beri að sanna það .... Félag, sem gengið hafði í ábyrgð fyrir útgerðarmann um greiðslu hásetakaups fyrir hann gegn til- teknum skilyrðum, dæmt til að greiða kaupið, enda þótt útgerðarmaðurinn uppfyllti ekki skil- yrðin, með því að ósannað var, að hásetarnir hefði vitað um þau eða ætti sök á því, að þeim var ekki fullnægt ...................... 1087, Með vitnaskýrslum var það talið upplýst, að vatnsaf- not verksmiðju hefði ekki truflast, þar til raf- orkustöð var byggð ofan við fallvatn það, sem verksmiðjan fekk orku úr, og var raforkustöðin talin valda truflununum og dæmd til skaða- bótagreiðslu fyrir þær .......0....000 0... Landseti, sem taldi ábýlisjörð sína hafa verið selda lægra verði en hún var boðin honum fyrir, tókst ekki að sanna þetta, og voru því seljandi og kaupandi sýknaðir af kröfu hans um ónýting kaupanna ........00000 00... Skýrslur landsreikninga, ríkisbókhald og reikninga- gerð löggilts endurskoðanda samkvæmt embætt- isbókum og öðrum gögnum lagðar til grundvallar í máli gegn afsettum sýslumanni til greiðslu inni- standandi ríkisfjár o. fl., þar sem gögnum þess- um var ekki hnekkt ...........000000.0..... Erlent útgerðarfirma dæmt til að greiða umboðs- manni sinum hér hásetakaup, sem hann hafði lagt út fyrir það, en það kvaðst hafa lagt út er- lendis, með því að firmað sannaði ekki, að það hefði tilkynnt honum þetta nægilega snemma .. Sama firma dæmt til að greiða umboðsmanni sinum andvirði lifrarhluta, er hann hafði greitt há- setum á útvegi þess hér, með því að firmað sann- Bls. 952 961 977 1235 1102 1155 1158 1124 Efnisskrá. CKII Bls. aði ekki, að unnt hefði verið að fá hér háseta á skipin með öðrum kjörum .................. 1124 Skýrsla togaraskipstjóra um stað skips hans lögð til grundvallar í hæstarétti, með því að þar vantaði sjóbréf, er ætlað var, að varðskipsforingi hefði markað stað skipsins á, enda þótti óvist eftir kæru og réttarskýrslu foringjans, að togarinn hefði verið í landhelgi ...................... 1167 Skýrsla togaraskipstjóra um það, að skip hans hefði vegna ólags á veiðarfærum rekið inn í landhelgi, ekki tekin trúanleg ....................0..... 1174 A seldi B húsgögn gegn afborgun og með áskildum eignarrétti sér til handa, unz að fullu væri greitt. Í kvittun fyrir afborgun var samningur þeirra nefndur veðsamningur. Þetta ekki talið hagga því, að samningurinn hefði í raun og veru varið sölusamningur ........00.000. 0... 1233 Maður sektaður fyrir margskonar meiðandi og móðg- andi ummæli um prest, með því að honum tókst ekki að réttlæta þau ........................ 1242 Kröfu um, að fógeti viki sæti vegna óvináttu við gerð- arþolanda, hrundið, með því að engar sannanir voru færðar fyrir þessari staðhæfingu ........ 1288 Tilraun. Maður, sem ætlaði að greiða A högg, er lenti á B að óvilja hans, dæmdur fyrir fuliframinn líkams- áverka eftir 205. gr. hgghingarlaganna, Héraðs- dómari dæmdi fyrir tilraun .......10....,..... 392 Maður sýknaður af kæru um tilraun til að fá tvo menn til að gefa ranga skýrslu til afnota í dóms- máli, með því að varhugavert þótti að álíta sann- að, að honum hefði verið það ljóst, að skýrslan VÆPI TÖNA 050 án á it áð 5 0 AR 410 Landhelgibrot togara talið fullframið jafnskjótt sem hann hefir kastað vörpu í sjó ............ 146 Maður dæmdur fyrir nauðgunartilraun ...... 882, 1031 Maður sýknaður af kæru um tilraun til manndráps vegna vanþroska og geðbilunar .............. 939 CXIV Efnisskrá. Maður dæmdur til refsingar fyrir tilraun til hús- brennu 2... Maður dæmdur fyrir tilraun til vátryggingarsvika eftir 261. gr., sbr. 47. gr. hegningarlaganna .... Umboð. Skiptaráðandi talinn hafa haft heimild til að sam- þykkja, að skuldakrafa á hendur þrotabúi væri sótt með máli fyrir sjódómi. Ótakmarkað umboð skiptaráðanda til A til að fara með mál þetta einnig talið fela í sér heimild handa Á til að sam- þykkja slika málsmeðferð .......00 00... A samdi um viðgerð báts f. h. vátryggjanda, og var því ekki talið skylt að greiða viðgerðarkostn- AÐINN .....0000 sr B sýknaður af kröfu um greiðslu farmgjalds, með þvi að skipstjóra var vitanlegt, að hann tók við farm- inum f. h. annars MANNS .....00 0000... Umboð til að fara með mál fyrir skiptarétti ekki tal- ið heimila umboðsmanni að taka við áfrýjunar- stefnu .......0.. 0 Sildarbræðslustöð sendi út lýsistunnur, er A og B áttu, en allar á nafn A. Þar með varð hann ekki cigandi tunna þeirra, sem B átti, og var þvi dæmdur til að greiða honum andvirði þeirra .. Ólögleg skipun umboðsmanns fyrir dómi, sem aðili taldist því ekki bundinn við. ...... 349, 731, Umboð til sölu á húsi og bát talið, eftir sambandi aðilja, fela í sér heimild til að rýma úr húsinu munum eiganda og kosta viðgerð á bátnum, svo að hann yrði seldur .......000.000 0... 0... Handhafi farmskirteinis gerður umboðsmaður er. lends firma samkvæmt opnu bréfi 30. nóv. 1821 Venjulegum „agent“ eigi talið heimilt að gera samn- inga um vöruafhendingu og vöruverð fyrir um- bjóðanda sinn .....000000 00. 0. Kaupmaður dæmdur til greiðslu á viðskiptaskuld, er hann hafði greitt til þriðjamanns, er eigi taldist hafa haft umboð til að taka við greiðslu fyrir hönd Jánardrottins ......2.20000 0. 0... Bls. 986 992 31 35 337 1153 401 829 829 Efnisskrá. A sýknaður af kröfu B um greiðslu andvirðis vöru. sem A hafði greitt til C, með því að Á var talinn hafa haft rétt tilað ganga út frá því, að C hefði haft heimild til að taka við greiðslunni fyrir hörð B sasssa I Talið. að A væri ekki bundinn við tilboð, er búðar- maður hans hafði gefið fyrir hans hönd sakir misskilnings á fyrirskipun hans .............. Breytingar á tilboði, er A tjáði boðbera B, en boðber- inn vanrækti að skýra B frá, taldar bindandi fyrir B. Þar á móti var eigi álitið, að B þyrfti að standa við tilslakanir, sem boðberinn veitti A .. Uppboð. Boðnar upp ýmsar fasteignir og skip þrotabús í einu lagi á nauðungaruppboði ......0....0.0020... Nauðungaruppboð ómerkt af því, að sönnun vantaði fyrir því, að fleiri en eitt uppboð hefði verið haldið, að sönnun vantaði fyrir því, að upp- boðið hefði verið löglega birt, að ósamræmi var milli sundurliðunar eigna þeirra, er selja skyldi, í söluskilmálum og í bókun í uppboðsbók, að fjarverandi manni var skipaður talsmaður án beiðni hans, og boð þessa talsmanns tekið gilt og af því að uppboðsráðandi setti rétt og kvað upp úrskurð um útlagningu eignanna til hæst- bjóðanda, án þess að gera nokkrum hlutaðeig- endum wið Vat. 0 0 Fasteign þrotabús var seld á nauðungaruppboði eftir kröfu veðdeildar Landsbankans. Hæstbjóðanda, sem var annar veðhafi og eigi fekk fulla greiðslu, talið rétt að fá eignina út lagða .............. Kröfu um ómerking uppboðs vísað frá hæstarétti, með bví að uppboðsins var ekki getið í leyfi til að áfrýja dóminum, en frestur til áfrýjunar upp- boðinu var líka liðinn ..............0..2..... Staðfestur úrskurður úppboðsréttar, um það, að haldsréttur til tryggingar kröfu út af viðgerð á vélbát skuli ganga fyrir eldri veðréttum í bátnum CKXV Bis. 1085 1269 349 349 855 CXVI Efnisskrá. Sameign á 9,14 smálesta báti talið rétt að slíta sam- kvæmi 27. og 28. gr. siglingalaganna .......... Útburður. Sýknað af skaðabótakröfu fyrir útburð úr húsi, með því að útburðurinn þótti réttmætur .......... Útgerð. Sbr. árekstur, sameign, sjóveð. Tveir útgerðarmenn, er áttu skip að hálfu hvor, dæmdir, með tilvísun til 103. gr. siglingarlag- anna, til að greiða in solidum kostnað af heim- sendingu skipshafnar af skipi þeirra, er sökkt hafði verið á ófriðarsvæðinu 1917 ............ Talið rétt að beina lögtakskröfu til innheimtu útsvars, er lagt var á bát, sem var í sameign þriggja manna, að einum eigendanna „...0..0.0.0..... Útivist aðilja. Sbr. ómaksbætur. Stefndi sótti ekki þing og mál því skriflaga flutt samkvæmt 1. tölulið 38. gr. hæstaréttarlaganna 4, 31, 53, 82, 102, 157, 171, 192, 198, 237, 243, 278, 337, 349, 358, 387, 476, 477, 566, 599, 611, 614, 617, 657, 697, 698, 699, 731, 819, 822, 852, 858, 863, 874 911,-1009, 1022, 1153, 1155, 1233, 1235, 1240, Áfrýjandi sótti ekki þing 34, 35, 50, 65, 144, 174, 175, 200, 219, 242, 262, 2063, 285, 286, 328, 343, 409, 425, 508, 509, 598, 619, 664, 665, 666, 688, 700, 727, 797, 827, 852, 860, 878, 879, 944, 973, 982, 1018, 1149, 1212, 1264, 1281, Útlendingar. Sbr. fiskiveiðalög. Löghald lagt á kaffisekki, er útlent firma átti hér, og mál höfðað samkvæmt opnu bréfi 30. nóv. 1821 gegn haldsmanni farmskirteinis .......... Eiganda sildarbræðslustöðvar talið refsilaust að kaupa sild af útlendu fiskiskipi, löglega stöddu á sölustaðnum ......00000 0... 1014, Erlendur skipstjóri sektaður fyrir sölu afla af skipi sínu á íslenzkum höfnum ................. Bls. 819 586 6 öld 1282 829 1049 (208 Efnisskrá. CXVII Lögtak í eign manns, sem búsettur var í Danmörku, eftir að bú hans hafði verið tekið þar til gjald- þrotaskipta, talið heimilt samkvæmt analogiu opins bréfs 30. nóv. 1821 .....00%000000 0 Valdstjórn. Sbr. ölvun. Manni refsað fyrir ofbeldi, áverka og smánaryrði við lögreglumann, meðan hann var að gegna starfa SÍNU. a Vanheimild. A, er leyft Lafði B að reisa skúr á lóð sinni og skráð- ur var eigandi skúrs's í veðmálabókum, afsal- aði C skúrnum. B hafði veðsett skúrinn án vit- undar A, og var skúrinn siðar seldur til lúkning- ar veðskuldinni. A var talinn hafa með útgáfu afsalsins tekið á sig heimildarábyrgð og var því dæmt að greiða bætur, miðaðar við þá upphæð, er þurft hefði að greiða til að leysa veðið af skúrnumt s0smi20s at s SE Varðveizla. Sbr. líkur. Varðveizla A á lóð um 30 ár ekki talin nægileg til eignarhefðar, með því að varðveizlumaður hafði tekið við lóðinni með þeim skildaga, að láta hana af hendi, þegar B vildi taka hana, og afnot Á úti- lokuðu ekki heldur þenna rétt B .............. Áfengisvökvi, er fannst í farangri A, er sannur var orðinn að áfengisbruggun, talinn bruggaður af honum og hans eign .........000000.00..... Taka ýmissa muna úr bifreiðum, er stóðu utan húss eiganda eða biðu hans, þar sem hann var stadd- ur, talin þjófnaður .........20.02000 00. Varnarþing. a. Opinber mál. Mál út af brotum á fiskveiðalöggjúfinni, frömdum undan Suðurnesjum, fyrir vestan land, fyrir Bis. 1082 879 961 ö19 468 1223 EXVHI Efnisskrá. sunnan land eða norðan, rannsökuð og dæmd í Reykjavík 46, 105, 206, 620, 661, 736, 740, 1073 1078, Mál út af sömu brotum, fröndum á ýmsum stöðum undir Suðurströnd landsins, rannsökuð og dæmd í Vestmannaeyjum 136, 139, 390, 420, 485, 490, 680, 734, 746, 776, 809, 827, 1132, 1167, 1174, 1176, 1185, 1261, Mál út af fiskveiðabroti, frömdu fyrir Suðurnesjum, rekið fyrir lögreglurétti Gullbringu- og Kjósar- SVE. 0 00 2000 FR FS 2 I BAR EÐ 0 Mál út af fiskveiðabroti, frömdu við Ingólfshöfða, rek- ið fyrir lögreglurétti Suður-Múlasýslu ........ Kyndari á skipi, skrásettu í Reykjavík, dæmdur á Ísafirði fyrir áfengissölu, framda þar ........ Refsimál á hendur skipstjóra fyrir að hafa valdið manntjóni sakir óvarlegrar skipstjórnar fyrir norðan land rekið á heimavarnarþingi hans í Reykjavík siniussimsssa sims 719, Tveir ákærðir, annar heimilisfastur í Reykjavík og hinn í Kaupmannahöfn, dæmdir í Reykjavík fyrir brot, framin að nokkru í sameiningu í Reykjavík og að nokkru af öðrum þeirra í Kaup- mannahöfn eftir sameiginlegri ákvörðun þeirra i Reykjavík .......00.%.020 200 Mál gegn 5 mönnum fyrir áfengislagabrot, framin í Hafnarfirði og í Reykjavík, dæmd í Reykjavík, Tveir hinir kærðu áttu heimili utan Reykjavíkur Mál út af áfengissmyglun, sem fremja átti af norsku skipi í Vestmannaeyjum, dæmt þar. Skipstjóri var MOÉSKUr 2 5 is 5 ár pr Þrir menn, þar af tveir þyzkir, dæmdir í Reykjavík fyrir áfengisinnflutning. Skip þeirra tekið í Vogavík og farið með það til Reykjavíkur .... gegn þremur stjórnendum hlutafélags, sem skrá- sett var í Kjósarsýslu, út af grun um ranga skýrslu um innborgað hlutafé, rekið í Reykjavík. Formaður stjórnarinnar búsettur þar og annar meðstjórnandinn .........00002 0000. n Norskur skipstjóri dæmdur fyrir sölu á afla af skipi Má Bls. 1326 1279 909 1150 466 = =1 66 1005 Efnisskrá. sínu í Hafnarfirði og í Reykjavík á síðarnefnda staðnum ........000 rr Ellefu menn búsettir á ýmsum stöðum höfðu tekið þátt í margskonar áfengisbrotum á ýmsum stöð- um. Dómur gegn þremur þeirra, kveðinn upp á Siglufirði, var ómerktur vegna þess, að nauðsyn- legt þótti að prófa þá alla saman. Síðan var mál- ið rannsakað gegn þeim öllum í Reykjavík og þeir þar allir dæmdir í einu máli ............ b. Einkamdl. Mál út af launum fyrir björgun skips á Siglufirði rekið fyrir sjódómi í Reykjavík eftir samningi .. Skip dregið af Skagafirði til Siglufjarðar. Mál út af launum fyrir dráttinn rekið fyrir sjódómi á Siglufirði .......0....00.00 00... Mál til launa fyrir drátt á skipi vestan úr Jökuldjúpi höfðað fyrir sjódómi í Reykjavík, eftir að skipið hafði verið kyrrsett .......0.200.... 0... Mál út af árekstri skipa á Vestmannaeyjahöfn rekið fyrir sjódómi Reykjavíkur, þar sem skip stefndu wait Skfásétt Luna Mál út af árekstri skipa á rúmsjó rekið í Reykjavik eftir samningi ........00. 000. Mál út af árekstri skipa norður af Látrabjargi rekið í Reykjavík eftir kyrrsetningu annars skips- ins þar „isss Mál út af árekstri {veggja erlendra skipa rekið í Reykjavík, þar sem þau komu fyrst til hafnar 82, Mál út af árekstri skipa fyrir norðan land sótt í Reykjavík á varnarþingi eiganda annars skips- ÍS mass 804, Eiganda vistaðs víxils talið heimilt, en ekki skylt, að reka víxilmálið fyrir gestarétti ............ Samningur um varnarþing fyrir gestarétti Reykjavik- ur heimilar ekki meðferð þess máls fyrir gesta- rétti Suður-Múlasýslu .......00.200 0000... Vélasmiðja höfðar mál til greiðslu verks fyrir gesta- rétti samkvæmt lögum nr. 59/1905 ............ CXIK BIs. 1307 346 460 426 671 228 1323 697 CXK Efnisskrá. Vatnsréttindi Aðili, er virkjað hafði fallvatn, skyldaður til að greiða öðrum, er neðar átti verksmiðju við fall- vatnið, bætur fyrir truflanir þær á vatnsnotum, er efri virkjunin þótti hafa valdið ............ Vátrygging. Vátryggingarfélög. Leyst úr ágreiningi um tekjuskatt vátryggingarfélags Vátryggjandi sýknaður af bótakröfu skipseiganda, með því að sannað þótti, að skipið hefði verið ósjófært, er það hóf ferðina ................ Maður dæmdur fyrir tilraun til vátryggingarsvika Veð. Sjá sjóveð. Fasteignarveð talið riftanlegt samkvæmt 23. gr. laga nr. 7/1894, þótt veðbréfið væri dagsett meira en 8 vikum fyrir upphaf gjaldþrotaskipta, með því að veðsali hafði ekki undirritað það fyrr en 7 vikum fyrir þann tíma, enda sagt, að ekki væri sannað, að þrotamaður hafi lofa“ veðinu fyrir upphaf 8 vikna frestsins .................... Ófulinægðum veðhafa lagðar út fasteignir og skip sem hæstbjóðanda í uppboðsrétti, gegn því að hann greiddi 4% af uppboðsandvirðinu í inn- heimtulaun. Þessi ráðstöfun ómerkt í hæstarétti Skírskotun til 15. gr. laga nr. 29/1885 talin óþörf í veðskuldabréfi, ef aðfararskilyrðum þeirrar greinar er annars fullnægt .................. Fjárnám samkvæmt veðskuldabréfi fellt úr gildi, af því að skuldin þótti ekki nægilega ákveðin og voltorð um þinglýsingu bréfsins vantaði á það Veðréttur til norsks banka í íslenzkri fasteign talinn halda gildi sínu, þótt hinn upphaflegi skuldu- nautur léti, með samþykki lánardrottins, úti- bú firma síns, er gert var að sjálfstæðu firma, taka að sér skúuldina. sasssa Eldri veðréttur í báti talinn eiga að víkja fyrir halds- rétti í bátnum, og síðar í uppboðsandvirði hans, til tryggingar viðgerðarkostnaði, með því að við- Bls. 1102 71 126 992 28 349 537 566 721 Efnisskrá. gerðin þótti hafa verið nauðsynleg, og ekki var sannað, að viðgerðarstöðin hefði vitað, að eig- andi bátsins átti þá ekki fyrir skuldum ...... Skiptaráðandi í þrotabúi skyldaður til að leggja ó- fullnægðum veðhafa út fasteign, enda þótt eignin hefði verið seld að ráðstöfun annars veðhafa, með því að hann varð hæstbjóðandi .......... Vegalög. Sbr. yfirvöld. Maður sektaður fyrir brot á 40., sbr. 52. gr. vegalaga mr. 41/1924 ........20000 0 Venja. Engin venja talin hafa myndazt hér á landi um það, að „agent“ (tilboðasafnari) gæti bundið firma það, er hann safnar tilboðum fyrir ............ Veiðiréttur. Maður sýknaður af skaðabótakröfu vegna brots á veiðirétti ........0.000000 nan Veitingar. Maður sektaður vegna óleyfðs kaffihússhalds ...... Verklýðsfélög. Verklýðsfélag gerði samning við útgerðarmann um verð á lifur úr fiski félaga þess, er reru á útveg hans. Í máli milli eins sjómannanna og útgerðar- manns um lifrarverð var samningur þessi lagður til grundvallar ........02.0000 000... Verksamningar. A. og B gerðu samning um innlagningu miðstöðvar- tækja í hús. Innlagning á efri hæð hússins ekki talin felast í samningnum, með því að kostnað- aráætlun o. fi. sýndi þetta ótvírætt. ............ Talið, að breyting frá uppdrætti á húsi, sem A hafði tekið að sér að gera, væri ekki veruleg og hefði CKKI Bis. 952 835 829 1299 677 693 CXKII Efnisskrá. því ekki leyst hann frá samningum. Á, sem hætti verkinu áður en því væri lokið, dæmdur til að endurgreiða verkkaupanda nokkuð af því, sem hann hafði goldið fyrir verkið, og bætur fyrir skemmdir, sem orðið höfðu á því, sem unnið var og verksali hefði átt að afstýra, og fyrir samn- ingsrof. Þar á móti þótti krafa verkkaupanda um, að verksali yrði dæmdur til að lúka verkinu, ekki verða tekin til greina, eins og á stóð .... Verzlunarviðskipti. Sbr. samningar. Útgáfa ávisunar til handa seljanda, viðtaka nokkurs af vörunni og ummæli stefnds við þrjá menn um kaupin talin full sönnun þess, að kaupsamning- ur hafi verið á kominn ........0..0.......... Maður, er greitt hafði andvirði vöru til þriðja manns, er hann hugði hafa umboð til viðtöku þess, dæmdur til að greiða það af upphæðinni, sem þriðji maður hafði ekki skilað, til lánardrottins, með því að maðurinn taldist ekki hafa haft heimild til að taka við fénu .................. Kaupmaður dæmdur til að greiða verðuppbót á fiski, nema hann synjaði með eiði fyrir loforð sitt í Þá, át ms á ga SE Kaupsýslumaður dæmdur til að greiða viðskipta- skuld, er hann hafði áður samþykkt .......... Kaupmaður ekki talinn geta byggt sýknukröfu í máli út af vöruskuld á því, að vörurnar hefði verið lakari en samningar stóðu til, með því að hann hafði tekið við vörunum athugasemdalaust .... Sami aðili þótti hafa gefið öðru firma næga ástæðu til að krefja hann um greiðslu á andvirði vöru í dönskum krónum ......0000 000 Verzlunarþjónn dæmdur til að greiða úttektarskuld sína til verzlunar þeirrar, sem hann vann hjá, en hún sýknuð af kaupkröfu hans, með því að hann þótti með þögn hafa samþykkt það kaup, sem honum var talið í bókum verzlunarinnar ...... A sendi B vöru, er afgreiðslumaður afhenti án þess, að farmskrá væri skilað. B hafði ekki greitt vör- Bls. 113 2 ð 49 50 5 3 6 4 0 Efnisskrá. CXXTIIl una, svo að afgreiðslan varð að gera það. Kyrr- setning til tryggingar endurgreiðslu þeirrar upp- hæðar staðfest og B dæmdur til að greiða af- greiðslunni upphæðina ....000.0000 00... 0... Ábyrgðarmaður dæmdur til að greiða vöruskuld .... Erlent útgerðarfirma dæmt til að endurgreiða um- boðsmanni sínum hér ýmiskonar útgjöld, sem hann hafði haft fyrir það .....000000..000.. Kaupanda saltfisks heimiluð rifting kaupa vegna galla á vörunni og dæmdar bætur fyrir samn- INgSrOf 00.00.0000 nn. Tilboðasafnari (agent) ekki talinn hafa heimild til að binda firma sitt til sölu vöru fyrir ákveðið Verð 20.00.0000 Verzlunarskuld talin fyrnd 20.00.0000... 00... Hreppsnefnd sýknuð af kröfu um greiðslu timburs, með því að hún hafði borgað til þriðjamanns, er hún mátti treysta, að hefði umboð seljanda til að taka við greiðslunni ...........00000.. Maður dæmdur til að greiða verzlunarskuld, en and- stæðingur hans sýknaður af gagnkröfum hans Kaupmaður ekki talinn bundinn við tilboð, er búð- armaður hans gaf af misskilningi. Synjað um heimild til riftingar á samningi, þótt vara kæmi nokkru seinna en ráð var fyrir gert .......... Verzlunarbækur. Staðfestur útdráttur úr höfuðbók skyldi, samkvæmt samningi, vera næg sönnun fyrir skuldarupp- hæð, nema aðili sannaði, að hún væri rangt til- færð 2... ss Staðfestur útdráttur úr verzlunarbók og skýrsla eins lögfulls vitnis talin full sönnun fyrir úttekt Maður dæmdur eftir 264. gr. hegningarlaganna fyrir brot á skyldum um bókhald 2.0.cc0.0.. Vettvangsmál. Í máli um landshlut af hval ekki talin þörf á skoð- un á landi, og frávísunarkröfu af þeirri ástæðu hrundið ..........0 0 Bls. 600 637 712 829 858 1085 1193 1269 566 695 748 CXKXIV Efnisskrá. Í máli um éignarrétt að lóð, þar sem ekki var á- greiningur um merki, eigi talin þörf skoðunar á staðnum, enda fullnægjandi uppdráttur lagður fram ...........0 0 a BG Vextir. Vextir taldir fyrst frá stefnudegi, með þvi að máls- höfðun þótti hafa dregizt óþarflega lengi frá því er sáttatilraun hafði farið fram .......... Ekki talið heimilt að láta fjárnám eftir veðskulda- bréfi ná til vaxtavaxta af skuldinni .......... Seljandi fisks, er sæta varð riftingu á sölunni, dæmdur til að endurgreiða kaupverð fisksins með 6% vöxtum p. a. frá því, er hann tók við þvi, og skaðabætur með sömu vöxtum frá sátta- Kæriidögi ss ns a Vextir dæmdir samkvæmt 1. málsgr. 38. gr. laga nr. B0/192A si Viðskiptatilkynningar. Kaupmaður, sem vissi, að ákveðin vara, er honum var send, var frá A og tók mótmælalaust við kröfu frá honum um borgun vörunnar, enda þótt hún væri pöntuð hjá öðrum manni, dæmd- ur til að greiða ÁA andvirði vörunnar, enda Þótt hann hefði greitt það þriðja manni, sem hann taldi ranglega hafa heimild til að taka við greiðslunni 2c.ccssssssssssss Kaupmaður, sem umyrðalaust tók við vörum, ekki talinn löngu seinna geta byggt kröfu á því, að Þær væri verri en til var skilið .............. Aðili talinn laus við kauptilboð, með því að honum var ekki tilkynnt innan hæfilegs tíma, að gengið væri að settum skilyrðum .................... Vinnulaun. Lifrarmatsmanni Sjómannafélagsins, er útgerðarfé- lag hafði mótmæli, dæmd vinnulaun, með því að Bls. ö19 337 597 712 56 1193 494 704 Efnisskrá. CXKV honum var tilkynnt, þegar meta skyldi, og við verki hans var tekið .......000.00000 00... Vinnusamningar. Spitalaráðskonu talinn bera 6 mánaða uppsagnar- frestur og því dæmdar bætur vegna uppsagnar með skemmri fyrirvara ......0000000000 0. Vitni. Talið aðfinnsluvert, að erfðaskrárvottur var látinn staðfesta skýrslu sina með drengskaparheiti, þótt lögmælt skilyrði til þess væri ekki fyrir hendi Skipað að eiðfesta vitni í opinberu máli, með þvi að skýrslur þeirra voru í ósamræmi við skýrslur sökunauts .......00.00 00 Í opinberu máli fundið að því, að vitni var ekki eið- fest, og að nokkur vitni voru eiðfest, án þess að ákærða væri veittur kostur á að vera viðstaddur Fundið að því í einkamáli, að dómari hafði látið vitni staðfesta sem sinn réttarframburð efni skjala, er þau höfðu hvorki samið né undirritað Maður, kærður fyrir ölvun, sýknaður, af því að vitni þau, er báru hann ölvaðan, þrátt fyrir neitun hans sjálfs, höfðu ekki staðfest framburð sinn með eiði ...........0. 000 Skýrsla manna á varðbáti um legu togara, einkenni o. fl. lögð til grundvallar í máli út af landhelgi- BR 004 a ai gi 0 nn 0 0 46, 509, Skýrsla sjómanna á róðrarbáti um fiskveiði í land- helgi lögð til grundvallar ............ ga a 0 Skýrsla nokkurra vitna, er höfðu athugað botnvörp- ung úr landi, taldar full sönnun gegn óákveðn- um og Óeiðfestum skýrslum nokkurra skips- MANNA. 205 05 8 3 0 gn IR ME BR Skýrslur vitna um tímamark taldar skakka svo litlu, að ekki skipti máli .....0...0000 000... Ósamræmi í skýrslum vitna um það, í hvaða mánuði atburður hefði gerzt, ekki talið skipta máli, eftir því, sem á stóð 22.00.0020. Bls. 1319 243 701 992 1285 810 104 1078 543 GXXVI Efnisskrá. Ekki talið ónýta vitnaskýrslu, þótt vitnið hefði ver- ið undir nokkrum áhrifum vins ............ Vitni, er báru um samskonar atvik, er þau skynjuðu hvert í sínu lagi, ekki talin veita fulla sönnun um þau atvik ........0000020 0... 762, Vitnaskýrsla ekki talin hafa sönnunargildi, þótt eið- fest væri, með því að gagnaðilja var ekki veittur kostur á að gæta réttar sins .................. Vitni, sem var ölvað, er sá atburður gerðist, sem það skyldi bera um, ekki talið hæft til að staðfesta framburð sinn með eiði .................... Ekki talið ónyta skýrslu vitnis, þótt það hefði kært sökunaut fyrir verknað þann, er það skyldi bera BEINI! a ferð tað Si Sd SR 9 AÐ 5 EN KR 8 BR IE ES 2 Eitt vitni, ásamt nokkrum líkum, talið nægilegt til að láta málsúrslit fara eftir eiði aðilja .......... Kærði sýknaður af kæru um ölvun, með því að vitnaskýrslur voru ósamhljóða 869, 872, 904, 1007, Kærði sektaður þrátt fyrir ósamhljóðan vitna- skýrslna ......00000 000. 928, Í árekstrarmáli skipa voru skýrslur skipverja sitt á hvoru skipi um stefnu skipanna ósamhljóða. Þvi talið ósannað, hvort bæri sökina ............ Arfleiðsluskrá dæmd ónýt, með því að vottarnir gátu ekki borið um ýmislegt, er gildi hennar valt á Vitnaskýrslur, sem að ymsu voru óákveðnar og ó- samhljóða, ekki taldar nægilegar til að réttlæta meiðandi og móðgandi ummæli ............ Tvö skip rákust á. Skýrsla manna á þriðja skipinu, er sáu til, taldar áreiðanlegar, og með því að Þeim bar einnig saman við skýrslu skipverja á öðru skipinu, voru þær lagðar til grundvallar gegn skýrslum manna af hinu skipinu ........ Viðurkenning kaupsýslumanns á reikningi talin sönnuð með skýrslu tveggja vitna ............ Skýrslur skipverja á botnvörpungi, sem og voru ó- samhljóða, ekki taldar hnekkja mælingum og skýrslum varðskipsforingja ........ 116, 1073, Sýknað í samskonar máli vegna vöntunar á sjókorti og með hliðsjón af skyrslu skipverja BIs. 702 804 243 1242 1323 1132 Efnisskrá. CXXVIL Skýrsla forstöðumanns verzlunar um skuldbindingu útgerðarmanns til að greiða úttekt háseta sinna talin nægur grundvöllur undir synjunareið Ýmsar vitnaskýrslur taldar styrkja kæru á hendur manni um ólögmæta meðferð hrossa, er komin voru í vörzlur hans .....0.00.0.0. 000... Víxlar. Víxilmál. Ómerktur héraðsdómur í víxilmáli, er dómari hafði visað frá vegna vöntunar á sáttatilraun ...... Skjal, sem fullnægir kröfum víxillaganna að öðru leyti en því, að útgefanda vantar á það, hvorki talið vixill né viðskiptabréf í þeirri merkingu, að skuldara sé meinað að koma að þeirri sýknu- ástæðu, að skuldin sé greidd ................ Vörufals. Maður dæmdur fyrir að blanda mjólk vatni ...... Yfirvöld. Niðurjöfnunarnefnd talið heimilt að hækka útsvar aðilja, sem kært hafði útsvar sitt til lækkunar, án þess að gera honum viðvart áður, samkvæmt upplýsingum, er fólust í kærubréfi hans Atriði, er útsvarsupphæð varða, koma ekki til greina fyrir dómstólum ...c00000000...... Talið, að framkvæmdarvaldið hafi skort heimild í lögum til að setja ákvæðin í reglugjörð nr. 67/1922, um ávísanir lækna á áfengi. Læknir því sýknaður af kæru um brot á þessum fyrirmæl- MN ER R 0 95, Bæjarstjórn Vestmannaeyja talið óheimilt, semkvæmt 22. gr. laga nr. 26/1918, að hækka útsvar gjald- þegns, án þess að gera honum viðvarl og í sam- bandi við kærur 3 annara gjaldenda, er skotið var til hennar eftir lok kærufrests .......... Lögreglustjóra Reykjavíkur talið hafa verið heimilt að setja reglur fyrir bæinn un kveikingu ljósa í Bis. 933 1292 697 281 688 14 62 149 CXKVIN Efnisskrá. bifreiðum, samkvæmt 46. gr., sbr. 45. gr. lög- réglusamþykktar Reykjavíkur 19. apr. 1919 .... Sýslunefnd og atvinnumálaráðherra talið heimilt, samkvæmt lögum nr. 38/1919, að setja og stað- festa samþykkt um vegarlagningu, þar sem sér- stöku félagi byggðarmanna voru heimilaðar framkvæmdir og skylda lögð á sýslusjóð til framlaga að tilteknum hluta til vegarins. Sýslu- nefnd því talið óheimilt að fella einhliða sam- þykkt þessa úr gildi ................ Ái 8 ág 8 8 Talið heyra undir dómsmálaráðherra að meta, hvort skilyrði til veitingar áfrýjunarleyfis eftir niður- lagi 1. málsgr. 28. gr. hæstaréttarlaganna sé fyrir hendi ..........0 Ummæli í bréfi dómsmálaráðuneytisins, þar sem frest- ur til höfðunar barnsfaðernismáls samkvæmt 9. málsgr. 8. gr. laga nr. 46/1921, er framlengdur um 4 mánuði, skilin svo sem leyft væri að höfða málið 4 mánuðum eftir útgáfu bréfsins, enda þótt liðin væri meira en 2% ár frá fæðingu barnsins Fógetarétti talið bera að skera úr ágreiningi um em- bættistakmörk ráðherra, með því að fógetarétt bæri að telja til dómenda í merkingu 56. gr. stjórnarskrárinnar ...............0..... Atvinnumálaráðherra talið hafa verið heimilt að skipa stjórnendur Búnaðarfélags Íslands, og uppsögn þeirra gagnvart búnaðarmálastjóra því lÖGNÆL ax 3 2 2 5 im 5 5 ms Talið hafa verið óheimilt að veita leyfi til áfrýjunar landamerkjamáls lengur en segir í 15. gr. laga nr. 41/1919, er þá gilti jafnhliða 26. gr. hæstarétt- arlaganna ......0.0... Kröfu afsetts sýslumanns um, að afsetning hans yrði dæmd marklaus og að ráðherra yrði dæmdur til að setja hann aftur inn í embættið, vísað frá dómi, með því að ráðherra hefði haldið sér inn- an embættismarka sinna .................... Þar á móti var ráðherra sýknaður af kröfu sýslu- mannsins um skaðabætur vegna afsetningarinnar Bls. 203 378 398 449 477 477 546 1027 1027 Efnisskrá. CXKIX Þingsafglöpun. Uppboð ómerkt vegna margskonar afglapa og upp- boðshaldari dæmdur til að greiða áfrýjunar- kostnað .........2.000. 0 Héraðsdómari vísar vixilmáli frá dómi vegna vönt- unar á sáttatilraun. Dómari þó sýknaður af kröfu um greiðslu áfryjunarkostnaðar ........ Dómur og meðferð landamerkjamáls ómerkt vegna margskonar þingsafglapana. Málskostnaður í hæstarétti féll niður .....0..0.00.. Héraðsdómur ómerktur, með því að hann var dæmd- ur yfir óstefndum MANNI ..cc.... Þingvottar. Vítt, að fógeti hafði son sinn vott og virðingarmann við fjárnámsgjörð ......0000000 00 Þjófnaður. a) Einfaldur þjófnaður. Maður dæmdur fyrir stuld á reiðhjóli eftir 6. gr. laga nr. 51/1928 ......00000. 000. Þrir menn dæmdir fyrir þjófnað og samverknað í því broti, en einn sýknaður. Var einn dæmdur eftir 1. málsgr. 6. gr. laga nr. 51/1928, sbr. 53. gr. hegningarl., en hinir eftir 6. gr. laga nr. SLÓTÐIR Þa BES á nr on 0 Dæmt eftir 230. gr. hegningarlaganna og með hlið- sjón af 63. gr. sömu laga fyrir einfaldan þjófn- að ásamt stórþjófnaði ...........0...... 395, b) Stórþjófnaður. Maður dæmdur fyrir stuld úr sölubúð, er hann opn- aði með lykli, sem hann hafði keypt og sorfið til, eftir 4. lið 231. gr. hegningarlaganna Maður dæmdur fyrir þjófnað eftir 231. gr. hegning- arlaganna á netjaslöngu úr húsi, sem hann opn- aði með lykli, er var að hirzlu, sem hann átti Þrir menn dæmdir fyrir stuld úr húsi, sem þeir opn- uðu með lykli, er ekki var til þess ætlaður, einn Bls. 349 697 559 1047 1223 666 712 ECXKKN Efnisskrá. eftir 4. lið 231. gr. hegningarlaganna, sbr. 53. gr. sömu laga, og hinir eftir 4. lið 231. gr. sömu lága ir Maður dæmdur fyrir hlutdeild í innbrotsþjófnaði eftir 2. málsgr. 232. gr. hegningarlaganna, sbr. 48. gr. SÖMU laga oo Þjófneyzla. Sjá hilming. ZÆrumeiðingar. Sbr. réttarfarssektir. Sektað í máli, er félag höfðaði, fyrir meiðandi um- mæli um ónafngreinda starfsmenn félagsins og nokkur ummæli um félagsskapinn sjálfan, en ekki fyrir ummæli, er höfð voru um nafngreinda menn, þótt við félagsskapinn væri riðnir. Sum ummælanna ómerkt, en sýknað af skaðabóta- KPÖfU 0... Stefndu sektaðir fyrir meiðandi ummæli í blaði, er ekki þóttu nægilega réttlætt, þótt sannað væri, að stefnandi hefði í öðrum samböndum haft óvið- eigandi rithátt og ritað Vmíslegt, er varðaði við lö uasmr ass nn 0 R En Málflutningsmaður víttur fyrir ósæmileg orð um lát- inn mann í málsskjali ........0..00......... Maður sýknaður, með tilvísun til 3. gr. tilsk. 9. mai 1855, af ábyrgð fyrir ummæli í nafnlausri blað- grein, sem hann kannaðist í málinu við að hafa Sktifað lan Sektað fyrir meiðyrði í blaðgrein og þau ómerkt 305, Maður dæmdur til sekta fyrir ýms meiðandi um- mæli í blaðgrein og þau ómerkt, en sýknaður fyrir önnur, sem þóttu nægilega réttlætt. Skaða- bótakrafa ekki tekin til greina, með því að sum ummælin voru réttlætt, en hin, er eigi voru það, eigi talin hafa bakað aðilja sérstaklega tjón Dæmt til sekta og skaðabóta fyrir meiðyrði í blað- grein og ummælin ómerkt ......0.02.0.0.00...... Ummæli um sýslunarmann í skýrslu, er aðili sendi stjórnarráðinu, samkvæmt skyldu sinni, ekki tal- in fara út fyrir takmörk ritfrelsis, og því sýknað Bls. 666 539 108 170 243 250 358 368 439 874 Efnisskrá. CKKXKI Maður sektaður fyrir ærumeiðingar um prest og um- mælin ómerkt. Skaðabótakrafa ekki tekin til GPEA á 25 38 25 418ð3 05 sr III MIR Ölvun. Sbr. áfengislagabrot, bifreiðar. Maður dæmdur sekur um Ölvun á almannafæri 260. 979, 907, Ekki talin ölvun, þótt maður sé aðeins undir áhrif- um áfengis „0... 640, Sýknað af kæru um ölvun vegna ósamhljóðanar vilnaskyrslna ............ 869, 872, 904, 1007, Sýknað af kæru um ölvun vegna þess, að kærði neit- aði, en vitnin, sem báru móti honum, voru ekki eiðfest nasisma FRA 56 í rm Bls. 928 904 1228 KAæstarjettardómar Útgefandi: Bæstarjettarritari. DI. árgangur. 1925. Föstudaginn 9. jan. 1925. Nr. 35/1924. Eigendur Stafnestorfunnar (Jón Ásbjörnsson) gegn eigendum Kirkjuvogstorfunnar (Sveinn Björnsson). Landamerkjamál. Dómur merkjadóms Gullbringu og Kjósarsýslu 29. júní 1923: Landamerki á milli Stafnesjarða í Miðnes- hreppi annarsvegar og Kirkjavogsjarða í Hafnahreppi hinsvegar skula vera þan, er hjer greinir: Úr Gömlu Þúfa á Háaleiti í Beinhól, sem liggur fyrir botni Djúpavogs, úr Beinhól í miðjan Djúpavogsbotn við stórstraums- flóðmál, hvar varanlegt merki skal sett, auðkent L.M., þaðan bein lína um ósinn í vörðu þá, er stendur á suðurenda Vörðuhólma, er skal anðkend L.M.. — með varanlegu milli-merki, er sett skal á Tllaklif, einnig auðkent L.M. — Frá Vörðuhólma sunnan um Sel- sker og Hestaklett á sjó út. Málskostnaður, samtals kr. 253,00, greiðist að helmingi sf eigendum Stafnestorfannar, en að helmingi af eigendum Kirkju- vogstoríunnar. Dóminum, að því er ídæmdan málskostnað og setning lauda- merkja snertir, ber að fullnægja innan ló daga frá lögbirtinga hans, undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið áfrýjað til hæstarjettar með stefnu dags. 17. júlí f. á. samkvæmt áfrýjunar- leyfi 21. júní síðastliðinn. 1 2 Eftir að merkjadómur gekk í málinu hafa ný sakargögn verið útveguð og lögð fram í hæstarjetti, þar á meðal uppdrættir, er sjá má þrætusvæðið af. En gögn þessi staðfesta fremur en afsanna, að nyrsti vogurinn í Osabotnum sje af merkjadóminum rijett nefndur Djúpivogur, og er það ekki sannað, að landa- merki þau, er merkjadómurinn hefir ákveðið, sjeu öðruvísi en málsaðilar hafa komið sjer saman um með sætt fyrir merkjadómi Gulibringu- og Kjósar- sýslu 10. april 1922, nje heldur að aðrar ástæður sjeu fyrir hendi, er varðað geti ómerkingu merkja- dómsins og ber því að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum ber að dæma eigendur Stafnestorfunnar til þess að greiða eigendum Kirkju- vogstorfunnar málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 250 kr. Þvi dæmist rjett vera: Merkjadóminum skal óraskað. Eigendur Stafnestorfunnar greiði eigendum Kirkjuvogstorfunnar 250 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með rjettarsætt 10. april f.á., á merkjadómsþingi Gull- bringu og Kjósarsýslu voru landamerkin á milli umræddra jarða ákveðin þannig: „Úr „Gömlu Þúfu“ á Háaleiti í Beinhól, sem liggur fyrir botni Djúpavogs, úr Beinhól í Djúpavog, þaðan beina línu í ós austan undir „Vörðuhólma“, þaðan sunnan undir „Selskeri“ og „Hestakletti“, og þaðan á sjó út = Með brjefi dagsettu 16. septbr. f. á., hefir Eyjólfur Eiriks- son, þáverandi eigandi að *%/, hlutum Stafnesjarðatorfunnar, skýrt frá því, að eigendur fyrgreindra jarða hafi eigi, eftir að sættin 3 var gjörð, orðið sammála um, hvar áður nefnd örnefni sjeu á sjó og landi. Eftir áliti á rjettarskjali nr. 7, frá M. J. Bergmann hrepp- stjóra (Miðneshrepps), sem allir núverandi eigendur Stafnestorf- unnar í málinu skírskota til, svo og framlögðum vottorðum ðja manna, virðist landamerkjalinan, samkvæmt skilningi þeirra á örnefnunum, eiga að liggja úr Gömlu Þúfu í hól, er þeir telja vera upp af dýpsta vognum, næst sunnan við nú nefndan Djúpa- vog, er þeir nefna „Draugavog“, úr fyrnefndum hól, í vog þennan, eftir miðjum vognum, úr miðju mynni vogsins, út eftir Ósabotn- um og í „Hlaupós“, er þeir telja liggja sunnan undir nú nefnd- um „Runkhólma“, en sem þeir álita að verið hafi og sje „ Vörðu- hólmi“ sá, er rjettarsættin um getur, þaðan sunnan undir „Sel- skeri“, „Hestakletti“ og á sjó út. Eigendur Kirkjavogstorfunnar halda því hinsvegar fram, að öll þau örnefni, sem tilgreind eru Í sættinni, sjen þau, sem nú eru þannig nefnd, og nefnd hafi verið frá ómuna tið, en eigi þau, er eigendur Stafnestorfunnar geta til, samkvæmt framansögðu, að verið hafi, og ennfremur halda þeir þvi fram að svonefndur „Vörðuhólmi“ sje hólmi sá, er liggur norðan við svonefndan „Runkhólma“, en nú af eigendum Stafnestorfunnar er nefndur einu nafni „Einbúi“, og varðan á honum af þeim talin vera sund- merki á Kirkjuvogssundi. Að lokinni merkjagöngu Í gær, af merkjadómsmönnum og málsaðilum, er það álit merkjadómsins, að sá rjetti Djúpivogur sje nyrsti vogurinn, er gengur norðaustur úr Ósabotnum, vogur, sem skerst þar langlengst inn í landið, og viðurkent af báðum málsaðilum, að sje og hafi verið kallaður og nefndur því nafni. — Einnig virðist enginn vafi vera á því, að „Vörðuhólmi“ sje hólmi sá, er nú liggur norðanundir nú nefndnm „Runkhólma“, — sem engin varða eða vörðubrot sjest á, — en hinsvegar er vörðubrot syðst á umgetnum „Vörðuhólma“, sem engar líkur eru til eða sönnun fyrir, að nokkurn tíma hafi verið sundmerki á Kirkju- vogssundi. Upp frá fyrnefndum Djúpavogi er hóll sá, er alment er nefnd- ur Beinhóll, og sem sjest greinilega frá miðjum botni hans, og um Gömlu Þúfu á Háaleiti er enginn vafi, hvar liggi. Kemur þá aðeins til álita, sem og ágreiningur hefir verið um, samanber rjettarhald 6. desbr. f. á, hvar úr Djúpavogi landamerkjalínan skuli liggja í „Vörðuhólma“, hvort heldur úr miðjum botni Djúpa- 1* 4 vogs eða miðju mynni hans, en þar sem Í sættinni er gert ráð fyrir, að landamerkjalínan liggi alla leið að „Vörðuhólma“, þá er óþarft að tilgreina örnefni þetta, ef línan hefði átt að liggja úr mynni Djúpavogs, heldar þá, að hún lægi þaðan á sjó út, og væri þá aðeins um sjómerki að ræða, Í miðju mynni vogsins. Er það því álit merkjadómsins, að línan liggi úr miðjum botni Djúpavogs, beina lnn í svonefnt „lllaklif“, um ósinn í nVörðuhólma“, og ber að setja stóra vörðu eða annað varanlegt merki á „lllaklifi“ á landamerkjalfnuna þar, með því að þaðan sjest til hinna fyrgreindu örnefna á báðar hliðar. Málskostnaður, er, samkvæmt framlögðum reikningi, nemur samtals kr. 253,00, virðist eftir atvikum eiga að greiðast að helm- ingi af hvorum málsaðila um sig. Mánudaginn 12. jan. 1925. Nr. 43/1924. Beneficiaríus Arnarbælis síra Ólat- ur Magnússon (Sveinn Björnsson) gegn Sigurbergi Jóhannssyni (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur aukarjettar Árnessýslu 1. febr. 1994: Stefndur Sigurbergur Jóhannsson í Grænhól sje sýkn af kröfnm stofnanda, síra Ólafs Magnússonar staðarhaldara Arnarbælis, í máli þeseu. Málskostnaður falli niðar. Dómur hæstarjettar. Átfrýjandi hefir í máli þessu, að fengnu áfrýjunar- leyfi dags. 3. sept. 1924 og gjafsóknarleyfi í hæsta- rjetti, skotið til hæstarjettar, með stefnu útgefinni 6. sept. síðastl., dómi aukarjettar Árnessýslu upp- kveðnum 7. febr. 1924. Stefndi hefir eigi mætt í málinu í hæstarjetti og hefir málið því verið flutt skriflega samkv. 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna. 5 Samkvæmt áritun á sáttakærunni átti mál þetta að takast fyrir á sáttafundi 30. apríl 1923 og í vott- orði sáttanefndar dags. þann dag segir aðeins, að sáttum hafi ekki orðið komið á og sje málinu því eftir kröfu kæranda vísað til aðgjörða dómstólanna. Í vottorði sáttanefndar segir ekkert um það hvort aðilar hafi sótt sáttafundinn sjálfir eða aðrir eftir umboði þeirra eða yfirleitt hvort nokkrir hafi sótt fundinn af þeirra hendi. Það er því eigi sönnun fyrir hendi um það hvort lögleg sáttatilraun hefir farið fram um málið og verður því þegar af þeirri ástæðu ex officio að ómerkja dóminn og vísa málinu frá undirrjettinum. Málsfærslukaup hins skipaða talsmanns áfrýjanda í hæstarjetti, 70 krónur, greiðist af almannafje en að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og vísast málinu frá undirrjettinum. Máls- færslukaup hins skipaða talsmanns áfrýjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmanns Sveins Björnssonar, 70 krónur, greiðist af almannatje, en að öðru leyti falli málskostnaður niður. 6 Mánudaginn 12. jan. 1925. Nr. 23/1924. Pjetur A. Ólafsson og skiftaráð- andi Reykjavíkur f. h. þrotabús Þorsteins Jónssonar (Lárus Jóhannesson) gegn Guðm. Ólafssyni f. h. E. von Meh- ren Sí Co. (Sjálfur). Um skyldu áfrýjenda til að bera kostnað við skips- höfn af söktu skipi þeirra við Bretland. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 1. desbr. 1993: Stefndir, Pjetur Á. Ólafsson og skiftaráðandinn í Reykjavík fyrir hönd þrotabús Þorsteins Jónssonar, greiði annar fyrir báða og báðir fyrir hinn, stefnanda Guðmundi Ólafssyni fyrir hönd firmans E. v. Mehren á Co., 86 pund sterling, l5 shillings, 9 pence ásamt 60/, ársvöxtum frá 9. ágúst 1917 til greiðsludags. Málskostnaður falli niður. Dóminnm að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtinga hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það athugast, að þegar mál þetta var höfðað, hafði bú annars af eigendum skipsins „Áfram, Þor- steins kaupmanns Jónssonar, verið tekið til gjald- þrotaskifta og var málið höfðað með sjódómskærunni, gegn skiftaráðandanum í Reykjavík f. h. þrotbús hans. Við þingfestingu málsins í sjódóminum mætti með- stefndur Pjetur A. Ólafsson, bæði fyrir sjálfs síns hönd og fyrir hönd skiftaráðandans, samkvæmt ótak- mörkuðu umboði frá honum, og samþykti að málið yrði rekið í sjódómi. Má því telja að rjett hafi verið að reka málið í sjódómi samkv. 1. gr. 1. 52. 30. nóv. 1914, einnig gegn þrotabúinu. Í hæstarjetti hafa áfrýjendur krafist þess aðal- lega að hinum áfrýjaða dómi yrði breytt og hrundið 7 þannig, að þeir yrðu algerlega sýknaðir af kröfum stefnda, en til vara hafa þeir krafist þessa, að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur með þeirri breytingu, að þeir verði dæmdir til að greiða hina ídæmdu upp- hæð að hálfu leyti hvor. Eins og tekið er fram Í ástæðum hins áfrýjaða dóms var skipinu >Áfram< sökt af kafbát á siglinga- leið, sem sjerstaklega mikil ófriðarhætta var á, og það er in confesso í málinu að skipstjóra hafi verið kunnugt um ófriðinn og að hann ætti för um hættu- svæðið, er hann ljet í haf síðast. Af þessum ástæð- um bar útgerð skipsins, samkvæmt 103. gr. siglinga- laganna, að greiða kostnaðinn af ferð skipshafnar- innar hingað til lands. Í málinu hefir verið deilt um það, hvort fje það, er stefndur krefst endurgreiðslu á, hafi verið látið skipshöfninni í tje af hinu stefnda firma, sem miðlurum skipsins, eða af danska ræðis- manninum í Glasgow, er þá var E. von Mehren, sem virðist vera eigandi hins stefnda firma. Af því sem fyrir liggur í málinu, og þegar litið er til þess að ræðismanninum bar embættisskylda til að styrkja skipshöfnina til heimferðar, verður að telja að fje þetta hafi verið látið skipshöfninni í tje af ræðis- manninum. Af því leiðir að hann á rjett á endur- greiðslu á nauðsynlegum heimferðarkostnaði skips- hafnarinnar og verður að telja honum heimilt að beina þeirri kröfu beint að útgerð skipsins. Sú sýknuástæða áfrýjenda að málinu sje ranglega beint gegn þeim verður því ekki tekin til greina, en það hefir ekki verið vefengt að firmað E. von Mehren ár Co. sje nú rjettur aðili að kröfunni. Áfrýjendur hafa Í annan stað krafist sýknu vegna þess að hin umstefnda skuld væri fyrnd. Reikningur stefnda yfir hið framlagða fje er dags. 8 9. ágúst 1917 en sjódómskæran í málinu birt 14. sept. 1921 og telja áfrýjendur því kröfuna fyrnda samkv. 1. lið 3. gr. 1. 14., 20. okt. 1905. Á þetta verður þó ekki fallist. Krafa sú er mál þetta snýst um er Bjerstak- legs eðlis og fellur ekki niður við 4 ára fyrningu, og breytir það engu í því efni þótt fjenu hafi verið varið til að kosta ferð skipshafnarinnar. Af þessum ástæðum og með því að liðum þeim á reikningi stefnda, er tekhir voru til greina í hin- um áfrýjaða dómi, ekki hefir verið mótmælt, þer áfrýjendum að greiða stefnda upphæð þessara Teikn- ingsliða, en hún er oftalin í hinum áfrýjaða dómi um 2 shillings. Málinu hefir ekki verið gagnáfrýjað. Varakröfu sína hafa áfrýjendur bygt á því, að þeir hafi átt skipið >Áframc< að hálfu hvor, og beri því hvor um sig, samkv. 14. gr. Siglingalaganna, aðeins ábyrgð á skuldbindingum útgerðarinnar að þeirri tiltölu. Í sjódómskærunni var þess krafist að áfrýjendur yrðu dæmdir til að greiða hina umstefndu upphæð in solidum og var slíkri ábyrgð þeirra á skuldbindingum útgerðarinnar aldrei mótmælt í gjó. dóminum. Er því ofseint að mótmæla henni nú og verður varakrafa áfrýjenda af þessum sökum eigi tekin til greina. Samkvæmt þessu og með því vaxtakröfunni eigi hefir verið mótmælt ber að dæma áfrýjendur ti| að greiða stefnda in solidum £ 86 — 13 — 9 með go) ársvöxtum frá 9. ágúst 1917 til greiðsludags svo og málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 400 krónur, en málskostnaður í sjódómi falli niður. Á máli þessu hefir orðið allmikill dráttur í hjer- aði af málflutingsmannanna hálfu, en eftir atvikum þykir gjörð nægileg grein fyrir þessum drætti. Þá hafði og sjódómurinn málið til dóms í meira 9 en 7 mánuði, eða frá 21. april 1923 til 1. des. s. á. Fyrir þennan óhæfilega drátt, er hinn setti formað- ur sjóðómsins, Vigfús stjórnarráðsfulltrúi Einarsson, verður að teljast eiga sök á, og eigi hefir verið rjett- lættur, verður ex officio að láta hann sæta sekt, samkv. 17. gr. tilsk. 15. ágúst 1832. Ákveðst sekt- in 40 krónur og renni í fátækrasjóð Reykjavikur. Það athugast ennfremur að stimpilmerki vantar á dómsgjörðir sjódómsins. Því dæmist rjett vera: Áfiýjendur, Pjetur A. Ólafsson og skiftaráð- andinn Í Reykjavík f.h. þrotabús Þorsteins Jóns- sonar, greiði stefnda, Guðmundi Ólafssyni f. h. E. von Mehren ér Co., in solidum £86 — 13 — 9 með 69), ársvöxtum frá 9. ágúst 1917 til greiðslu- dags. Málskostnaður í sjódómi falli niður en áfrýj- endur greiði stefnda málskostnað í hæstarjetti in solidum með 400 krónum. Hinn setti formaður sjódómsins Vigfús stjórn- arráðsfulltrúi Einarsson greiði 40 króna sekt í fátækrasjóð Reykjavíkur. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað stefnandi Guðmundur Ólafsson, hæsta- HJA RS hjer Í bænum, fyrir hönd firmans E. von Mehren á Co. í Glasgow gegn stefndum Pjetri A. Ólafssyni kon- súl hjer í bænum og skiftaráðandanum í Reykjavík f. h. þrota- 10 bús Þorsteins Jónssonar. Hefir stefnandi gert þær kröfur fyrir sjódóminum, að stefndir verði annar fyrir báða og báðir fyrir hinn dæmdir til að greiða sjer £ 241 — 15 — 9 ásamt 69/, árs- vöxtum frá 9. ágúst 1917 til greiðsludags og málskostnað að skað- lausu. Stefndir hafa aftur á móti krafist sýknunar í málinu og að þeim verði dæmdar 400 krónur í málskostnað. Tildrög málsins eru þessi: Skúta nokkur, sem stefndir átta, var í júnímánuði 1917 send til Aberdeen með lýsi og átti að flytja salt aftur hingað til lands. Komst hún klaklaust til Aberdeen, en var sökt 13. júlí s. á. á leið þaðan aftur, af þýskum kafbát. Björguðust skipverjar 5 að tölu, og flutti tundurspillir sá, sem bjargaði þeim þá til Orkneyja, en síðar voru þeir fluttir til Glasgow af breskum hernaðarvöldnm. Hin mikla styrjöld stóð sem hæst um þetta leyti, og var þá af Þjóðverjum ákveðið svæði, þar sem þeir hlífðu engum skipum er um færu er þeir gætu til náð og sem Íluttu vörur til Bandamanna. Þegar til Glasgow kom, sneri skipstjórinn af hinu sokkna skipi sjer til E. v. Mehren, dansks konsúls þar, og bað hann ásjár, eða firma hans, stefnanda í þessu máli, E. von Mehren £ Co. Varð það úr að nefndur konsúll eða firma hans sumpart lánaði skipstjóra og sumpart lagði út vegna skipshafnarinnar hina umstefndu upphæð. Kröfur sínar byggir stefnandi á því, að skipstjóri hins sokkna skips hafi fengið umstefnda upphæð lánaða til heimferðar skips- hafnarinnar hjá firmanu E. von Mehren á Co. sem skipamiðlara, en ekki hjá E. von Mehren sjálfum, sem dönskum konsúl, og hafi hann sem skipstjóri haft heimild til að binda eigendur skipsins, hina stefndu, til að greiða upphæðina samkvæmt 108. gr. sigl- ingarlaganna 30 nóv. 1914. Þessu hafa stefndir mótmælt og krafist sýknunar, aðallega af því að þeir sjeu ekki rjettir aðiljar í málinu, heldur stjórnarráð Íslands, en til vara af því að kraf- an sje fyrnd. Til stuðnings aðalkröfu sinni hafa stefndir haldið því fram, að kafbátahernaðurinn geti ekki talist til hernaðar í eiginlegri merkingu, af því hann hafi verið þjóðrjettarbrot, og beri að setja hann á bekk með sjóráni, en þetta getur ekki orðið fallist á, þeg- ar af þeirri ástæðu, að allar ófriðarþjóðirnar viðurkendu hann sem hernaðarráðstafanir og var með skipshafnir af kafbátum farið sem aðra herfanga, en ekki sjóræningja. Og þó að stjórnin hjer hafi eftir beiðni stefnds Pjeturs Á. Ólafssonar tekið að sjer að láta umboðsmann sinn í London greiða fyrir heimsendingu skip- 11 brotsmanna, eins og þá stóð á, sannar það ekkert um það, að hún hafi talið ríkissjóði skylt að greiða heimsendingarkostnað skipshafnarinnar, eins og stefndir vilja halda fram, enda verður ekki sjeð að hún hafi gengist undir það, nje gefið tjeðum um- boðsmanni sínum heimild til að greiða þann kostnað. Og heldur ekki sannar það að stjórnin bafi talið ríkissjóði skylt að kosta heimsendingu þeirra skipbrotsmanna, að hún hefir greitt úr ríkis- sjóði £ 21, 19 sh. 17d.= kr. 868,10, sem konúllinn í Wick hafði lagt út vegna þeirra, því hún hefir krafið hlutaðeigendur um endurgreiðslu, og virðist það benda á að hún hafi talið þeim skylt að bera kostnaðinn, en hversvegna hún hefir ekki reynt að fá kröfuna greidda með málssókn, er ekki upplýst. Það er in confesso að skipstjóri og útgerðarmenn hins sokkna skips vissu um ófriðinn þegar skipið lagði af stað hjeðan, og sömuleiðis um það, að svæði það, sem skipinu var ætlað að sigla yfir við England var sjerstaklega hættulegt. Það verður því að fallast á skoðun stefnanda um það, að ríkissjóði beri engin skylda til að greiða heimsendingarkostnað skipbrotsmanna þessara samkvæmt 103. gr. siglingarlaganna, heldur útgerðarmönnum skipsins, þar sem þeir, vitandi um hernaðarástandið, hafa stofnað skipinu í bersýnilega hættu. Fyrir þessu getur aðalkrafa stefndra um sýknun vegna aðildarskorts ekki orðið tekin til greina, því ekki virðist ástæða til að meina stefnanda að krefjast greiðslu af þeim, sem er hinn eiginlegi skuldanautur, þó hann ef til vill hefði getað innheimt upphæðina aðra leið. Því er ekki mótmælt af stefndum að hin umstefnda upphæð sje að minsta kosti að einhverju leyti lögð út til heimferðar skipshafnarinnar af hinu sokkna skipi, og er því samkvæmt framansögðu ekki vafi á því, að þeim bar að greiða hana að því leyti að minsta kosti sem hún var bráðnauðsynleg í því augnamiði. Í þessu sambandi kafa aðiljar mjög skifst á orð- um um það hvort skipstjórinn af hinu sokkna skipi, hafi snúið sjer til E. von Mehren sjálfs sem dansks konsúls eða til stefn- anda, E. von Mehren á Co. sem skipamiðlara. Stefndir hafa hald- ið því fram að hann hafi snúið sjer til E. von Mehren sjálfs og fengið peningana hjá honum sem dönskum konsúl, og hafi honum sem konsúl borið skylda til að gæta þess, að greiða aðeins bráð- nauðsynlegustu útgjöld til dvalar skipshafnarinnar í Englandi og til heimferðar hennar. Stefnandi staðhæfir aftur á móti að hann hafi snúið sjer til firmans sem skipamiðlara, og hafi firmanu því eigi borið nein skylda til að grenslast eftir því til hvers hann 12 notaði fje það, er hann fengi hjá því i nafni útgerðarinnar, sem hann hafi haft fulla heimild til að binda með samningum sinum fyrir hennar hönd. Um þetta atriði er það upplýst í málinu, að skipshöfnin er send til Glasgow af konsúlnum í Wick og vísað til E. von Mehren konsúls þar, og hefir hann sent hina umstefndu kröfu utanríkisstjórninni dönsku til greiðslu eða innheimtu, eins og venja er til um kröfur konsúla, þannig að svo virðist sem hann hafi þá talið sig bafa lagt út fjeð sem konsúll, og benda einnig símskeyti, sem lögð hafa verið fram Í málinu í sömu átt. Það virðist ekki gegn ákveðnum mótmælum stefndra, meðferð E. von Mehren á kröfunni og öðrum gögnum málsins, geta talist næg sönnun þess, að skipstjórinn hafi átt við firmað EF. von Mehren á Co., að hann hefir ritað undir það til firmans, sem fram hefir verið lagt í málinu, með loforði um að gefa því ávis- un á eiganda hins sokkna skips og síðan gefið út ávísun til firm- ans, enda virðist hafa legið beinast við fyrir skipstjórann að snúa sjer til konsúlsins um heimsendinguna eins og á stóð, hvort sem það nú hefði verið ríkissjóður Íslands eða útgerðin, sem kosta átti hana að lokum, því aðeins konsúlnum bar skylda til samkvæmt 66. grein konsúls-leiðbeininganna dönsku frá 18. janúar 1912 að skifta sjer af heimsendingunni. Sjódómurinn verður þess vegna, eftir því, sem fyrir liggur í málinu, að fallast á skoðun stefndra, að skipstjórinn hafi átt við E. von Mehren sjálfan sem konsúl, en ekki við firma hans sem skipamiðlarafirma, enda virð- ist konsúllinn, eins og að framan segir, með meðferð sinni á kröf- anni, hafa viðurkent þetta, þrátt Íyrir umboð og ávísun skipstjór- ans til firma hans. Eftir því hefir það ekki þýðingu að iara frekar út Í það, hvort skipstjórinn mundi hafa getað bundið út- gorðarmenn skipsins gagnvart öðrum mönnum, er hann hafði snúið sjer til, eða að hve miklu leyti, og leiðir sjódómarinn það hjá sjer. Það verður samkvæmt framansögðu að fallast á þá skoðun stefndra, að tjeður konsúll — og reyndar hver sem verið hefði — geti aðeins hafa öðlast kröfu gagnvart útgerðarmönnum hins sokkna skips fyrir hæfilegum heimsendingarkostnaði, og er þá athugandi hvort hin umstefnda upphæð muni hæfileg. Því verður ekki neit- að, að hún er furðu há, þar sem hún nemur um 967 shillings fyrir hvern hinna fimm skipverja, enda hafa stefndir mótmælt upp: hæðinni sem óhæfilega hárri, og sjerstaklega hafa þeir mótmælt því, að stefnandi hefir látið skipstjórann fá 155 pund sterling, án 13 þess að fyrir þeirri upphæð sje nokkur greinargerð. Stofnandi hefir ekki mótmælt því að skipstjórinn hafi fengið þetta fje án þess að gera grein fyrir notkun þess, en hinsvegar haldið því fram að kvittanir hans hafi verið afhentar Pjetri A. Ólafssyni ásamt fylgiskjölum yfir hina aðra líði hinnar umstefndu upphæð- ar, og hefir hann viðurkent móttöku þeirra með brjefi, dags. 2í. sept. 1917, sem fram hefir verið lagt Í málinu. Þar sem stefndir hafa ekki orðið við áskorun stefndanda um að leggja fylgiskjöl þessi fram, virðist því verða að álíta, að í þeim hafi verið nægi- leg greinargerð fyrir öðrum liðnum hinnar umstefndu upphæðar, en umræddum 155 sterlings pundum, og hafi því steindum borið að greiða hina umstefndu npphæð að þeim frádregnum. Til vara hafa stefndir, eins og áður er sagt, haldið því fram að hin umrædda krafa sje fyrnd, og krafist sýkuunar af þeirri ástæðu. Hafa þeir bygt þetta á því, að stefna í málinu sje gefin út meira en Á árum eftir að skuldin var stofnuð, en krafan sja meðal þeirra krafa, sem upp eru taldar í 1. lið 3. greinar fyrn- ingarlaganna 20. okt. 1905. Á þessa skoðun, sem er mótmælt af stefnanda, virðist þó ekki geta orðið fallist, þar eð í þessum lið umræddrar lagagreinar mun aðeins vera um að ræða kröfur, sem byggjast á samningum, svo sem líka glögt er tekið fram í athugasemdum stjórnarinnar við fyrningarlaga frumvarpið. Þær kröfur sem ræðir um Í tjóðum greinarlið út af veru, viðurgjörn- ingi eða aðhlynningu, virðast munu vera þær, sem byggjast á húsaleigu-, vistráðningar- eða lögskráningarsamningum og öðru slíku og þar um ræddar kröfar út af fluttingi á mönnum og mun- um, þær, sem t. d. byggjast á samningum milli farms- eða fólks- tlytjenda annarsvegar og farmsendenda eða farþega hinsvegar o. þ. h. Krafa konsúls út af heimsendingu skipshafnar er svo svo sjerstaks eðlis, að hún virðist ekki geta talist slík samnings- krafa, er falli undir nofndan greinarlið, og heldur ekki verður sjeð að slík krafa falli undir neinn annan líð greinarinnar. Með því að fyrning er rjettarmissir fyrir þann, sem kröfuna á, virðist varhugavert að telja kröfu fyrnda á 4 árum, ef hún ekki beinlínis og ótvíræðlega er meðal þeirra krafa, sem taldar era upp Í um- ræddri fyrningarlagagrein, en svo virðist ekki vera um þess konar kröfu, sem hjer ræðir um, og virðist því rjett að líta svo á, að hin umstefnda krafa falli undir þær kröfur, sem samkvæmt 2. lið 4. gr. fyrningarlaganna fyrnast á 10 árum, og getur samkvæmt því varakrafa stefndra ekki orðið tekin til greina. 14 Samkvæmt því, sem að framan greinir, ber að dæma stefada, annan fyrir báða og báða fyrir hinn, til að greiða stefnanda — þar sem firmað E. von Mehren á. Co. nú ómótmælt er eigandi kröf- unnar — 86 pund sterling, 15 shillings, 9 pence, ásamt 69/, árs- vöxtum frá 9. ágúst 1917 til greiðsludags, þar eð þeirri vaxta- kröfu hefir eigi sjerstaklega verið mótmælt. Málskostnaður þykir eftir ástæðum rjett að falli niður. Mánudaginn 26. jan. 1925. Nr. 47/1924. Jes Zimsen f. h. Hins íslenska steinolíuhlutafjelags (Jón Ásbjörnsson) gegn Knud Zimsen f. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur (Guðm. Ólafsson). Útsvarsmál. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 8. júní 1924: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina og hin umbeðna gjörð á fram að ganga. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að niðurjöfnunarnefndin hækk- aði útsvar áfrýjanda, eftir að hafa meðtekið brjef hans til nefndarinnar, dags. 20. mai 1922 — en kæru- frestur var ekki útrunninn fyrr en 7. júní — verður að telja, að nefndinni hafi verið bæði rjett og skylt að taka hið upphaflega útsvar áfrýjanda til athug- unar af nýju, og þá um leið heimilt að lækka það, staðfesta eða hækka, eftir því sem ástæður rynnu til. Og þar sem hækkunarástæður nefndarinnar voru fólgnar í nefndu brjefi áfrýjanda og gefnar samkvæmt „ársuppgjörie hans fyrir 1921, þá þurfti nefndin ekki að aðvara áfrýjanda, áður en hún ákvað, hvað leggja 15 skyldi upp úr brjefinu. En í því telur áfrýjandi veru- legan gróða sjer til handa á nefndu ári, en hafði í brjefi til nefndarinnar 17. jan. 1922 talið, að ársreikn- ingurinn fyrir 1921 >hlyti< að sýna tap. Og þar sem bæjarstjórn Reykjavíkur hefir fallist á úrskurð niðurjöfnunarnefndarinnar um útsvar áfrýj- anda, þá er þar með fallinn úrslitaúrskurður um upp- hæð útsvarsins. Ber því að staðfesta fógetarjettarúrskurðinn, og verður áfrýjandi eftir þeim úrslitum að greiða stefnda málskostnað í hæstarjetti, og er hann ákveðinn 250 krónur. Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðinum skal óraskað. Áfrýjandi, Jes Zimsen f. h. Hins íslenska steinolíuhlutafjelags, greiði stefnda, Knud Zimsen f. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur, 250 kr. máls- kostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Málavextir í þessu máli eru þeir, að nokkru áður en niður- jöfnunarnefndin hjer í bænum tók til starfa veturinn 1929, gaf hún út auglýsingu í dagblöðunum þar sem hún mæltist til þess, að skattgreiðendur gæfu henni afrit af tekju- og eignaskattsfram- tali þeirra. Bið íslenska steinolíufjelag, sem er gjörðarþoli í þessu máli, hafði fengið frest á að gefa upp tekjur sínar. Þetta tilkynti gjörðarþoli niðurjöfnunarnefndinni með brjefi dags. 17. janúar 1929. Í þessa brjefi gefur gjörðarþoli þó niðurjöfnunarnefndinni nokkrar upplýsingar og segir þar svo: „Vjer skulum þó fyrir siða sakir skýra hinni háttvirtu nefnd frá því nú, að „uppgjör“ fjelags vors fyrir árið 1921 hlýtur því miður að sýna tap, eftir 16 því sem vjer getum best sjeð.“ Í lok brjefsins segir gjörðarþoli: „Vjer munum ef til vill leyfa oss að taka þetta mál upp aftur síðar.“ Niðurjöfnunarskráin kom út og gjörðarþola var gjört að að greiða kr. 40,000,00 í aukaútsvar. En nú telur gjörðarþoli sig hafa fengið nánari vitneskju um efnahag sinn og ritar því niðnrjöfnunarnefndinni brjef á ný dags. 20. mai 1922. Í þessu brjefi gefur gjörðarþoli nefndinni þær upplýsingar, að gróði sinn árið 1921 sje samkvæmt „ársuppgjöri“ Í alt kr. 172,798,14, en gjörðarþoli gjörir Í sama brjefi ýmsar athuga- semdir við þetta „uppgjör“ og krefst jafnframt að útsvar sitt sje lækkað. AÐ fengnum þessnm upplýsingum komst niðurjöfnunarnefnd- in að þeirri niðurstöðu, að hækka bæri útsvar gjörðarþola upp Í kr. 50,000,00. Þessa hækkau á aukaútsvarinu framkvæmir svo niðurjöfnunarnefndin án þess að tilkynna gjörðarþola áður að hún stæði til. Gjörðarþoli kærði þá útsvarið fyrir bæjaratjórn með brjefi dags. 29. júní 1922 og krafðist þess, að fyrnefnd hækk- un yrði feld úr gildi og útsvarið lækkað. Þessu brjefi sínu til bæjarstjórnar lætur gjörðarþoli fylgja afrit af fyrnefndu brjefi til niðurjöfnunarnefndar og svarbrjefi hennar. Þessu brjefi gjörðar- þola svarar bæjarstjórnin með brjefi dags. 21. ágúst 1922, á þá leið, að útsvarsupphæðin kr. 50,000,00 skyldi óhögguð standa. Gjörðarþoli fjökk þá hæstarjettarmálaflatningsmann Jón Ásbjörns- son til þess að skrifa bæjarstjórn á ný. Brjef þetta er dags. 91. september 1922. Í þessu brjefi era gefnar sömu upplýsingar og gerðar sömu kröfur og í hinu fyrnefnda kærubrjefi til bæjar- stjórnar dagsettu 29. júni. En í þessu brjefi er þess ennfremur getið að fyrnefnd hækkun muni vera algjörlega ólögmæt. Þessu brjefi svarar bæjaretjórnin með brjefi dags. 23. október 1922, alveg á sama veg og hinu fyrra kærubrjefi gjörðarþola. Gjörðarþoli hefir nú meitað að greiða fyrnefnda hækkun og því hefir hæstarjettarmálaflutningsmaður Guðmundnr Ólafsson krafist þess f. h. bæjarstjórnar að lögtak verði gert hjá gjörðar- þola fyrir þessari upphæð. Framgangi lögtaksgjörðarinnar mótmælir hæstarjettarmála- flutningsmaður Jón Ásbjörnsson, sem er umboðsmaður gjörðar- þola, og byggir hann mótmælin á því, að hækkunin sje ólöglega á lögð með því að hún sje framkvæmd án þess að nokkur hafi kært yfir því að útsvarið væri oflágt og enginn hafi krafist. 17 hækkunar. En hann telur niðurjöfnunarnefndina bresta heimild til eftir að niðurjöfnuninni sje lokið og niðurjöfnunarskráin sje lögð fram að breyta niðurjöfnuninni Í aðra átt en þá, sem krafa liggur fyrir um. Þvi geti niðurjöfnunarnefndin ekki þótt hún fái nýjar upplýsingar um eignir og ástæður einhvers skattaþegns breytt útsvari hans ef upplýsingunum fylgir engin kæra. Verk niðurjöfnunarnefndarinnar eftir að niðurjöfnuninni sje lokið sje það eitt að skera úr því, hvort kærur skuli teknar til greina eða ekki. Í samræmi við þessa staðhæfingu sina, telar hann ákvæði 23. gr. bæjarstjórnartilsk. frá 20. apríl 1872 og praxis niðurjöfn- unarnefndar á undanförnum árum. Ennfremur telur umboðsmaður gjörðarþola hækkanina ólög- lega framkvæmda að því leyti að niðurjöfnunarnefndin hafi ekki tilkynt gjörðarþola að hækkunin væri í ráði áður en hún var gerð. En það telur hann að niðurjöfnunarnefndinni hafi borið skylda til að gera vegna fyrirmæla 4. mgr. 28. gr. fyrnefndrar tilsk. Telur hann þetta skifta talsverðu, með því að gjörðarþoli myndi hafa lagt fram enn ítarlegri gögn til að sannfæra nefnd- ina ef honum hefði verið gefið tækifæri til þess. Þessu mótmælir umboðsmaður gjörðarbeiðanda. Telur hann hækkanina löglega framkvæmda vegna þess, að niðurjöfnunar- nefndinni sje fullkomlega heimilt að breyta niðurjöfnuninni í aðra átt en kæra eða krafa liggi fyrir um. Enda telur hann það tals- vert algengt að nefndin hafi hækkað útsvar á þeim, sem sjálfir kærðu yfir útavari sínu og kröfðust lækkunar. Ennfremur telur hann það algengt að niðnrjöfnunarnefndin hækki útsvar á skattþegnum, sem kærandi hefir tekið sjer til samanburðar án þess að nokkur krafa eða kæra hafi komið fram frá kærandanum eða öðram um það, að útsvar samanburðarmanns- ins væri hækkað. En þetta telur hann sýna, með því að það hafi verið óátalið um langt skeið, að niðurjöfnunarnefndinni hafi til þessa verið talið heimilt að breyta niðurjöfnuninni, ef hún fær nýjar upplýsingar, þótt alls engin krafa lægi fyrir um það. Umboðsmaður gjörðarbeiðanda telur ennfremur, að niðurjöfnunar- nefndinni hafi verið óskylt að tilkynna gjörðarþola áður en hækk- unin var framkvæmd, að hún væri í ráði. Þessa tilkynningar- skyldu telur hann aðeins hvila á nefndinni, þegar þriðjimaður gefur upplýsingar um efni og ástæður einhvers skattþegns og Í ráði er að byggja hækkun eða aðra breytingu á niðurjöfnuninni 2 18 á þeim. En þar sem hjer hafi legið fyrir nefndinni nýjar upp- lýsingar frá þeim skattþegni sjálfum, sem hækkunin átti að koma niður á hafi henni verið óskylt að tilkynna gjörðarþola að hækk- unin væri í ráði því mefndin hafi haft fullkomna ástæðu til að ætla að þær upplýsingar væru rjettar. Það sem hjer liggur fyrir er því að úrskurða um það, hvort niðurjöfnunarnefndin hafi löglega framkvæmt þá hækkun á útsvari gjörðarþola að upphæð kr. 10,000,00, sem nú hefir verið krafist lögtaks fyrir. Fógetarjetturinn verður að fallast á það, að niðurjöfnunar- nefndinni sje heimilt þótt niðurjöfnunarskráin sje komin út eða hafi verið framlögð, að breyta niðurjöfnuninni í aðra átt en þá, sem kæra eða krafa liggur fyrir um, því það verður að telja óeðlilegt að starf niðurjöfnunarnefndarinnar væri svo formbundið að henni væri óheimilt að breyta niðurjöfnuninni Í samræmi við þær upplýsingar, sem fram hafa komið eftir að miðurjöfnunar- skráin var framlögð, ef sú kæra eða krafa, sem upplýsingunum fylgir fer fram á breytingu gagnstætt því, sem niðurjöfnunar- nefndinni virðast upplýsingarnar gefa tilefni til og henni sýnist rjett. Í 28. gr. bæjarstjórnartilsk. frá 20. april 1872, eru fyrir- mæli um það, að niðurjöfnunarnefndin skuli þar tiltekinn tíma, eftir að niðurjöfnunarskráin hefir verið lögð fram, úrskurða hvort breyting verði gerð á niðurjöfnuninni vegna þeirra kæra, sem fram hafa komið. En það er alls ekki minst á það, að sú breyt- ing nefndarinnar megi ekki fara Í aðra átt en krafist kann að vera í kærunni, sem tilefni hefir gefið til breytingarinnar. Sjálfstæði niðurjöfnunarnefndarinnar í fyrnefnda átt verður að telja svo eðlilegt, að svo virðist sem beint lagafyrirmæli þyrfti að vera fyrir hendi, er bannaði slíkt, til þess að hún verði ekki talin hafa það. Fógetarjettarinn verður ennfremur að fallast á það, að niðurjöfnunarnefndinni hafi verið óskylt að tilkynna gjörðarþola áður en hún framkvæmdi hækkunina, að hún væri í ráði, þar sem kæra sú og upplýsingar þær, er tilefni gátu til þess, að niðurjöfnunarnefndin tók útsvar gjörðarþola aftur til athugunar og hækkunin var bygð á kæru frá gjörðarþola sjálfum og þótt þessar upplýsingar væru ekki í litlu ósamræmi við þær, sem gjörðarþoli hafði áður gefið nefndinni, hafði hún enga ástæðu til að ætla að þessar upplýsingar væru rangar, þar sem gjörðar- þoli segir sjálfur í kærubrjefi sínu til nefndarinnar, að þær sjeu gefnar samkvæmt „ársuppgjöri“ sínu. Enda má sjá það í þeim 19 kærubrjefum sem gjörðarþoli sendir bæjarstjórninni, gefur hann nákvæmlega sömu upplýsingar um efnahag sinn og hann gaf í áðurnefndu kærubrjefi til niðurjöfnunarnefndarinnar og hún bygði hækkunina á. Af þessum ástæðum verður ekki hjá því komist að álíta að hin umrædda hækkun á útsvari gjörðarþola sje lög- lega á lögð og verða hin framkomnu mótmæli því ekki tekin til greina. Mánudaginn 9. febrúar 1925. Nr. 68/1924. Valdstjórnin (Þjótur Magnússon) gegn Bertel Sigurgeirssyni (Lárus Jóhannesson). Brot gegn 262. gr. hegningarlaganna sbr. 38. gr. 1. um aðför frá 4. nóv. 1887. Dómur gukarjettar Ísafjarðar 24. nóv. 1924: Ákærður Bertel Sigurgeirsson á að sæta 5 daga fangelsi við vatn og brauð, en fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Allan af málinu gegn honum leiðandi kostnað greiði ákærð- ur, þar með talin málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns sins, yfirdómslögmanns Páls Jónssonar 25 kr. Dóminum að fullnægja innan lóð daga frá lögkirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem nánara er framtekið í hinum áfrýjaða aukarjettardómi er það sannað Í máli þessu, að ákærði hefir í fógetarjetti Ísafjarðar 18. ág. 1924, en þá átti fram að fara lögtak hjá honum fyrir ógreiddum auka- útsvörum til Reykjavíkurkaupstaðar, skýrt rangt frá eignum sínum í eigingjörnum tilgangi og til þess að gr 20 firra lögtaksbeiðanda greiðslu á lögmætum gjöldum. og hafði fógetinn þó áður ámint hann um að gefa sanna skýrslu um eignir sínar og bent honum á laga- ábyrgð þá, er hann gæti bakað sjer með rangri skýrslu. Þetta afbrot ákærða er af undirdómaranum rjetti- lega heimfært undir 262. gr. hegningarlaganna sbr. 38. gr. laga um aðför 4. nóybr. 1887, og þykir refg- ingin fyrir það hæfilega ákveðin 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð, en svo sem hjeraðsdómarinn hef- ir gjört, þykir eftir atvikum mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907 að refsingu ákærða skuli frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá upp- sögn dóms þessa, ef ákærði fullnægir lögmæltum skilyrðum. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað í hjeraði samþykkjast. Ákærða ber og að greiða all- an áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Það athugast, að hjeraðsdómarinn hefir sett að- fararfrest Í dóm sinn. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Bertel Sigurgeirsson, á að sæta 9X5 daga fangelsi við vatn og brauð, en fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907 eru haldin. Um málskostnað í hjeraði á aukarjettar- dómurinn að vera óraskaður. Ákærði greiði og allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin 21 málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, hæstarjettarmálaflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Lárusar Jóhannessonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað gegn ákærðum Bertel Sigurgeirssyni trjesmið á Ísafirði fyrir ósanna skýrslu um efnahag sinn, gefna fyrir fógetarjetti. Með eigin játningu ákærðs og öðrum gögnum er sannað í málinu, að atvik þess og tildrög eru á þessa leið: Hinn 18. ágúst þ. á., var Í fógetarjetti Ísafjarðar tekið fyr- ir að gera lögtak hjá ákærðum fyrir aukaútsvari, er hann skuldaði Reykjavíkurkaupstað fyrir árin 1921—23 incl. samtals kr. 250,00. Fór gerðin fram á skrifstofunni með samþykki ákærðs. Var ákærður ámintur um að gefa sanna skýrslu um efnahag sinn, að viðlagðri lagauna ábyrgð. En ákærður kvaðst eigi eiga nema lítið eitt af trjesmiðaáhöldum og Íverufatnað. Taldi fógeti að ákærður ætti samkvæmt því eigi neina fjármuni er hægt væri að gera lögtak í. En skömmu síðar hafði dómar- inn með höndum, vegna þinglesturs, veðskuldabrjef dags. 14. april þ. á. fyrirfram innfært til þinglestars 19. s. m. og þinglesið 14 júlí þ. á. Með brjefi þessu lýsir konan Hrefna Sigurgeirs- dóttir því yfir, að hún skuldi ákærðum og Sigurgeir Sizurgeirs- syni, bræðrum sínum 5000 kr. ásamt með 69/, vöxtum trygt með 3. veðrjetti í húsi greindrar konu við Hafnarstræti hjer í bænum. Skyldi skuldin greiðast í afborgunum, að minsta kosti með ö00 kr. á ári. Við rannsókn er hafin var gegn ákærðum út af þeasu, kann- aðist hann í fyrsta rjettarhaldi 21. ágúst þ. á. við, þegar að hon- um var gengið, að hann auk þess að eiga hluta Í greindu veð- skuldabrjefi ætti ýmsar aðrar eignir, er meira en nægðu til greiðslu umgetins útsvars, er ákærður hefir greitt að fullu eftir að rann- sókn byrjaði. Þennan framburð endurtók ákærður Í rjettarhaldi 26. s. m., og er málið kom fyrir aukarjettinn, hafði ákærður að gefnu tilefni frá dómaranum ekkert við framburð sinn að athuga. 22 Hinsvegar hefir hinn skipaði talsmaður ákærðs hjer fyrir rjettinum viljað vefengja játningu ákærðs hjer að lútandi, á þeim grundvelli, að hann hafi gefið hana sub compvulsione. En bæði er, að við framhaldsrannsókn, er dómarinn hóf ex officio, virðist það vera nægilega upplýst í málinu að svo hafi eigi verið og hitt að talsmaður ákærðs, hefir á síðasta stigi málsins fallið frá þessu og leiðrjett það. En að þannig vöxnu máli verður heldur eigi hægt að taka mark á þeim varnargögnum, er sýnilega virðast búin til eða bygð á hinni röngu forsendu, að játning ákærðs væri gefin sub compulsione, enda hefir ákærður eigi látið í ljósi neina ósk við dómarann um að hann fyndi ástæðu til að breyta fyrri rjettarframburði sínum Í málinu. Það ber því að leggja framburð ákærðs til grundvallar í málinu. Talsmaður ákærðs hefir með rjettu athugað, að úrskurður um að lögtak ætti fram að fara hjá ákærðum, var eigi birtur fýr- ir honum af stefnuvottum. En samkvæmt prófum málsins ljet fógeti fyrst krefja ákærðan um útsvarið, krafði hann svo sjálfur og skrifaði loks bæjargjaldkera Reykjavíkur um málið, er endur- nýjaði lögtaksbeiðni sina í brjefi dags. 20. júni þ. á. Það verður því eigi álitið að umrædd vöntun á birtingu lögtaksúrskurðarins fyrir ákærðum geti beinlínis afsakað atferli hans, en að hinsvegar sje þó ástæða til að sýna honum nokkra linkind fyrir það. En að því er snertir þá varnarástæðu talsmanns ákærða, að fógeti hafi eigi fullnægt leiðbeiningarskyldu sinni við lögtakið virð- ist hún eigi vera á rökum bygð samkvæmt prófum málsins nje heldur sú ástæða talsmannsins, að útsvarskrafan hafi eigi lögtaks- rjett, þar sem þó að minsta kosti síðasta árs aukaútsvar hefir lögtaksrjett. Að rjettarins áliti þykir það nægilega sannað í málinu að ákærði hafi framið verknað, er miðaði til að koma lögmætum eign- um sínum undan lögtaki, af eigingirni til að firra lánardrottinn sinn borgun og að það sje nákvæmlega hliðstætt því að fremja þann verknað við aðiör. Brot ákærðs, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna og hefir eigi áður sætt ákæru eða verið refsað fyrir neitt lagabrot, ber að heimfæra undir 262. gr. hinna almennu hegningarlaga sbr. 88. gr. laga 4. nóvember 1887 um aðför, og þykir refsing hans með tilliti til 58. gr. hegningarlaganna hæfilega metin 23 5 daga fangelsi við vatn og brauð. En með tilliti til þess að ákærður hefir viðstöðulaust játað á sig brotið, þegar að honum var gengið, að hann hegðaði sjer vel bæði fyrir og eftir brotið, að enginn skaði hefir af þvi hlotist, þykir mega ákveða sam. kvæmt l. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907, að refsing hans skuli frestað og hún falla niður eftir ó ár, frá uppsögn dómsins, ef ákærður fullnægir lögmæltum skilyrðum. Svo greiði og ákærður allan af málinu leiðandi kostnað, þar með talin málsvarnarlaun hins skípaða talsmanns sins hjer fyrir rjettinum 25 kr. Það vottast að málinu hefir verið hraðað lögum samkvæmt og meðferð málsins vítalaus. Mánudaginn 16. febr. 1925 Nr. 45/1925. A. Godtfredsen (Í. Fjeldsted) gegn Gísla Oddssyni (Jón Ásbjörnsson). Útaf samningi um kaup á síld. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 28. mai 1924: Stendur, A. Godtfredsen, greiði Gísla skipstjóra Oddssyni, kr. 24102,83 með 6'/, ársvöxtum frá 27. september 1922 til greiðsludags og 300 krónur upp í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í ávísun þeirri dags. 7. sept. 1929, er áfrýjandi gaf út til hins upphaflega sækjanda máls þessa í hjeraði, firma Sigurjón Pjetursson á Co., og afhenti því, er það tekið fram, að upphæð ávísunarinnar sje greiðsla fyrir síld afhenta samkvæmt samningi og að af umsömdum 3000 tunnum sjeu 2266 tunnur þegar afhentar samkvæmt farmskírteinum, en það sem á vanti sje tilbúið til útskipunar á Siglufirði. 24 Eru aðilar sammála um það, að í ávísuninni sje átt við samning þann, er áfrýjandi hafði gjört 3. maí 1922 við Sigurjón Pjetursson ér Co. og nánar er skýrt frá í gestarjettardóminum. Það verður því að líta svo á, að í framangreindri ávísun áfrýjanda felist viðurkenning af hans hálfu fyrir því, að hann hafi, er hann gaf út ávísunina, verið búinn að festa kaup sjer til handa á umræddum 3000 tunnum af síld, með því verði og með þeim kjörum, er ákveð- in höfðu verið í nefndum samningi, enda er það einnig upplýst í málinu, að áfrýjandi hefir um það leyti sem ávísunin var gefin út sagt þremur mönn- um á Siglufirði, að hann hefði keypt alla síld Sigur- jóns Pjeturssonar ét Co. og ennfremur að hann fjekk sjer afhent það af sildinni, sem eftir var á Siglufirði. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann, þó þannig að 570 kr. komi til frádráttar dóms- upphæðinni, með því að ekki þykir vera næg heimild til að dæma áfrýjanda til að endurgreiða upphæð þessa, er greidd hafði verið málflutningsmanni fyrir að innheimta hjá áfrýjanda 12500 kr. af kaupverði sildarinnar. Eftir þessum úrslitum ber áfrýjanda að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 400 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, A. Godtfredsen, greiði stefnda Gísla Oddssyni 23532 kr. 83 a. með 6?/ árs- vöxtum frá 27. sept. 1922 og ennfremur 300 kr. í málskostnað fyrir undirrjetti og 400 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti. 25 Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 3. maí 1922 gjörðu firmað Sigurjón Pjetursson £ Co, hjer í bænum og A. Godtfredsen, umboðssali í Kaupmannahöfn, þann samning, að A. Grodtfredsen skuldbatt sig til að útvega firmanu þá um sumarið 2000 tómar og 1000 saltfyltar síldartunnur cif. Siglufjörð eða Eyjafjörð á norskar kr. 8,50 tómu tunnuna og norskar kr. 13,50 saltfyltu tannuna og tunnurnar vera eign A. Godtfredsen þar til þær væra að fullu greiddar, en þær skyldu greiddar með sild. Í samningi þessum er ennfremur svo ákveðið: „Þegar síld sú er Sigurjón Pjetarsson á Co. lætur veiða er fullsöltuð og til- búin til útflutnings, skal Á. Godtfredsen hafa forkaupsrjett á henni í landi fyrir sama verð og aðrir bjóða hæst, en skal á hinn bóginn skyldur til að gefa minst kr. 15,00 fyrir hvert síldarmá! vragað og á land sett og skal auk þess bera allan beinan kostn- að af síldinni á landi, þó ekki yfir kr. 6,50 pr. Td.“ „Vilji A. Godtfredsen eigi nota forkaupsrjett sinn að full- saltaðri sild Sigarjóns Pjetarssonar á Co. og um sölu erlendis verður að ræða, skal A. Godtfredsen taka að sjer sölu á þeirri sild fyrir Sigurjón Pjetursson á Co. gegn 3 ?/, umboðslaunum og fær af fyrstu sölu endurgreitt andvirði tannanna, saltsins, þeirra 15 kr., er hann hefir greitt fyrir hvert ósaltað sildarmál og allan kostnað af sildinni á landi“. nEf A. Godtfredsen hefir pláss í sínum flutningsskipum fyrir meiri síld en hann á, skal síld Sigurjóns Pjeturssonar 8 Co. sitja fyrir síld, er A. Godtfredsen kynni að kaupa í viðbót og reiknast þá flutningsgjaldið 4 kr. sænskar fyrir tunnuna, til Gautaborgar og Ó kr. sænskar til Stockholms“. ná. Godtfredsen skal fá fyrsta afla af mótorbát Sigarjóna Pjeturssonar £ Co., alt að 200 tannum, ef hann æskir þess í tæka íð og greiða fyrir kr. 15,00 á hvert sildarmál. Loks er ákveðið í samningi þessum að ef mál rísi útaf honum, skuli það rekið fyrir gestarjetti Reykjavíkur. Um skilning á ákvæðum samnings þessa reis ágreiningur milli firmans Sigurjóns Pjetarssonar £ Co. og Á. Godtfredsen. Firmað hjelt því fram, að A. Godtfredsen væri skylt að kaupa alla síld 26 þess á 15 kr. hvert sildarmál vragað og á land komið og að bera auk þess allan beinan kostnað af henni þar til hún væri full- söltuð, þó ekki yfir kr. 6,50 pr. tunnu. Á. Godtfredsen mótmælti því hins vegar að hann með samningnum hefði tekið á sig nokkra skyldu til að kaupa sild firmans, honum væri Í samningnum aðeins trygður forkaupsrjettur að síldinni, ef hann vildi og um boðsrjett- ur ef hann vildi ekki neyta forkaupsrjettarins og væri á samn- inginn að líta aðeins sem sölusamning um sildartunnur þær og salt, er hann hafði skuldbundið sig til að útvega firmanu, og hin ákvæðin sett í samninginn til þess að tryggja að hann fengi greitt andvirði tunnanna og saltsins. Firmað höfðaði því mál þetta gegn Á. Godtfredsen fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 17. október 1922 og hefir gjört þær rjettarkröfur í því, að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 26852,83 eftir reikningi útaf viðskiftunum sumarið 1922 með 60, ársvöxtum frá 27. september s. á. til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir mati rjettarins. Undir rekstri málsins færði stefnandi kröfu sina niður um 2250 krónur í kr. 24102,83. Eitir að málið var höfðað varð firmað Sigurjón Pjetursson á Co. gjaldþrota en Gísli Oddsson, skipstjóri hjer í bænum, varð eigandi að kröfu þess á hendur stefndum og hefir látið halda áfram málinu gegn honum með þeirri breytingu, að sjer verði dæmd upphæðin en ekki firmanu eða þrotabúi þess. Stefndur hefir af sinni hálfu lagt fram reikning yfir við- skifti firmans Sigurjóns Pjeturssonar £ Co. við sig sumarið 1922 og telur á honum sig eiga inni hjá fjelaginu kr. 2149,36. Hann hefir krafist algjörðrar sýknunar af kröfum stefnanda Í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Rjetturinn verður nú að vera stefsanda samdóma um það, að samningurinn frá 8. mai 1922 taki yfir annað og meira en sölu á tunnum og salti og tryggingarákvæðið um greiðslu andvirðis þess. Í samningnum er stefndum áskilinn forkaupsrjettur að salt- aðri síld firmans Sigurjón Pjetursson á Co. og skylda og rjettar til umboðssölu á henni ef hann neytir ekki forkaupsrjettarins og firmað heldur ekki að honum að kaupa sildina fyrir 15 krónur málið, vragað og á land sett, en hann skyldar stefndan og, ef firmað vill, til þess að kaupa síldina á þennan hátt og fyrir þetta verð ef það vill halda þeirri skyldu að honum og stefndur hefir ekki sannað í málinu gegn neitun stefnanda, að hanu hafi verið leystur frá þeirri skyldu. 21 Í ávísun til firmans er stefndur gaf út 7. september 1929 fyrir 25 þúsund íslenskum krónum, en stöðvaði siðar greiðslu á, er og tekið fram, að upphæðin sje Íyrir „Sild leveret í fölge Kontrakt. Af omkontraherede 3000 Tönder er 2266 Tönder leve- ret til A/B A. M. Gabrielsson í fölge Konnossementer og det reste- rende Parti er afskibningsklart í Siglufjord“ og sama dag hafði firmað fengið stefndum ávísun á ca. 700 tunnur, er það átti á sildverkunarstöð á Siglafirði. Auk þessa hafa 3 vitni borið það í málinu að stefindur hafi sagt við þau í september 1922. að hann hefði keypt alla sild stefnanda og heyrðu tvö þeirra samtímis þessa yfirlýsingu hans. Rjetturinn verður því að telja það full sannað í málinu bæði að stefndum hafi borið skylda til að kaupa og að hanu hafi keypt 2000 síldarmál af firmanu Sigurjón Pjetursson á Co. sumarið 1922 á því verði sem það telur, og er það ekki sönnun hins gagnstæða þótt síldin væri á farmskirteinum talin send af firmanu og þótt vitninu Páli Snorrasyni væri ekki kunnugt um kaupin, en áður nefnd ávísun ber þess greinilega vott sjálf, að hún er borgun fyrir keypta síld, en ekki fyrirfram greiðsla upp í viðskipti, enda hafði stefndur þá fengið ávísun á ca 700 af þeim 734 sildartunn- um, sem ávísunin bar með sjer að ávantaði til þess, að stefndur hefði fengið 3000 tunnur. Eftir þessari niðurstöðu verður ekki litið svo á, að upphæð- ir þær, sem stefnandi færir stefndum til skuldar sem vexti af síldar- verðinu, símakostnað út af því að ávísun stefnds var ekki inn- leyst og 570 krónur er hann varð; að greiða málafærslumanni á Akureyri fyrir að ná hjá stefndum 12500 krónum upp í sildar- verðið, sjeu stefndum óviðkomandi, og verða þau mótmæli hans því ekki tekin til greina. Verður þá að dæma stefndan til að greiða hinar umstefndu krónur 926359,83 að frálregnum þeim 2250,00 sem stefnandi hefir viðarkent að væru ofkrafðar, eða kr. 24102,83 með vöxtum eins og krafist er og eftir öllum atvikum 300 krónur upp í málskostnað. 28 Miðvikudaginn 18. febr. 1925. Nr. 21/1924. Pjetur A. Ólafsson (Jón Ásbjörnsson) gegn skiftaráðandanum í Barðastrand- arsýslu og Sigurði Briem aðal- póstmeistara f. h. póststjórnar- innar (Björn P. Kalman). Um gildi veðskuldabrjefs, er skrifað var innan 8 vikna fyrir gjaldþrotaskifti veðsala. Úrskurður skiftarjettar Barðastrandarsýslu 12. april í 9924: Veðskuldabrjef fyrverandi póstafgreiðslu- manns Guðm. Þorsteinssonar, Geirseyri, dagsett 31. desbr. 1991 með 1sta veðrjetti í húseign hans Geirseyri, fyrir 5228 kr. 05 aara skuld til verslunar P. Á. Ólafssonar, s. st., skal ógilt að því er þrotabúið snertir, og verður ekki tekið til greina, sem for- gangsskuld. Dómur hæstarjettar. Það er in confesso Í máli þessu, að veðskulda- brjef það, sem hjer um ræðir og ber dagsetninguna 31. des. 1921, hafi verið undirskrifað af veðsala Guðmundi Þorsteinssyni um 13.—14. mars 1922 og að bú Guðmundar hafi verið tekið til gjaldþrota- skifta undir lok aprílmánaðar samæris. Ætti brjefið, sem veita átti áfrýjanda veð í húsi Guðmundar fyr- ir skuld hans um áramótin, eftir því að vera undir- skrifað af Guðmundi um T vikum fyrir byrjun gjald. þrotaskiftanna. En samkv. 23. gr. laga nr. %/1894 eru >veðskuldbindingar þær, er skuldunautur hefir gengist undirc á næstu 8 vikum fyrir byrjun gjald- þrotaskifta ógildar gagnvart búinu, ef skuldin, sen veðrjetturinn á að tryggja, er ekki stofnuð samtímis veðinu. 29 Áfrýjandi heldur því fram, að Guðmundur hafi lofað sjer fyrir nýár 1922 að veðsetja sjer húsið, hann hafi með því loforði undirgengist veðskuld- bindinguna, og taki nefnd riftingarregla gjaldþrota- laganna því ekki til brjefsins. Stefndi hefir hins vegar fyrst og fremst mót- mælt því, að Guðmundur hafi gefið áfrýjanda nokkurt ákveðið loforð þess efnis, og heldur því auk þess fram, að, þar sem hjer sje að ræða um rjett, sem verði að þinglesa til þess að hann geti notið sín að fullu, þá verði heimild slíks rjettar að hafa farið fram brjeflega af hendi rjettsala fyrir byrjun rift- ingarfrestsins, en það hafi ekki átt sjer stað hjer, og því sje veðbrjefið ógilt gagnvart búinu. Rjetturinn verður að vera stefnda samdóma um að eðlilegast sje að skilja framantalin auðkend orð 23. gr. gjaldþrotalaganna á þá leið, að veðsali verði að hafa gengið frá veðsetningunni að öllu leyti af sinni hálfu, þ. e. hafa undirskrifað veðbrjefið, fyrir byrjun riftingarfrestsins, eigi veðrjetturinn að hald- ast gagnvart þrotabúi veðsala, enda er þetta sagt berum orðum í 8. gr. laga nr. 18/1887 um setningu sjálfsvörsluveðs í lausafje, og ekki sjáanleg nein ástæða til þess að önnur regla gildi að þessu leyti um fasteignarveð en lausafjárveð. Verður því að fallast á niðurstöðu skiftarjettar- úrskurðarins, enda hefir áfrýjanda ekki tekist að sanna það gegn mótmælum stefnda, að Guðmundur hafi lofað áfrýjanda fyrir byrjun riftingarfrestsins að veðsetja honum húsið. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða hinni stefndu póststjórn, samkvæmt kröfu hennar, málskostnað í hæstarjetti og er hann ákveðinn 200 krónur. 30 Það athugast, að skiftarjettargjörðirnar voru all- ófullkomnar, en úr því hefir áfrýjandi bætt viðunan- lega með framlagningu skjala, sem í skiftagjörðunum hefðu átt að vera. Því dæmist rjett vera: Veðskuldbinding sú, áfrýjanda Pjetri A. Ólafs- syni til handa, er getur í hjerumræddu skulda- brjefi Guðmundar Þorsteinssonar, er ógild að því er þrotabú neinds Guðmundar snertir. Áfrýjandi greiði stefnda, Sigurði Briem aðal- póstmeistara Í. h. póststjórnarinnar, 300 kr. málskostnað í hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo; Með brjefi dagsettu 31. des. 1921 veðsetur fyrverandi póstafgreiðslumaður Guðmundur Þorsteinsson, Geirseyri, verslun P. A. Ólafssonar sama staðar húseign sína á Geirseyri fyrir 59223,05 krónu skuld, er hann var í við tjeða verslun. Í apríl- mánuði næst eftir, var bú mefnds póstafgreiðslumanns tekið til gjaldþrotaskifta, eftir kröfu póststjórnar Íslands, og kom þá í ljós hjá nefndum póstafgreiðslumanni sjóðþurð, er nam milli 20—30 þúsand krónur, og upplýstist þá undir rannsókn á hendur skuldar- anum, að dagsetningin á brjefi hans, til verslunar P. A. Ólafs- sonar, var ekki hin rjetta 81. des. 1921, heldur var brjefið dag- sett í marsmánuði áður en gjaldþrotaskiftin hófust í april, og þannig um mánuð liðið frá undirskrift. Þessari skýrslu um dag- setninguna, hefir umboðsmaður verslunar P. A. Olafssonar Geirs- eyri ekki getað hneki, og jafnvel kannast við, að rjett muni hermt, að brjefið sje fyrst umdirskrifað í mars, dagsetninzin í mars er óviss, en veltur á engu í þessu efni. Meðferð húsins heyrir undir fyrirmæli 8. kapítula skiftalaganna frá 12. april 1878, þar sem búið á engan hátt getur svarað til, nema brots úr þeim skuldum er á því hvíla, og krafa póststjórnarinnar heyrir undir 31 88. gr. a. nefndra laga. Hins vegar bæri að telja skuld búsins til verslunar P. A. Ólafssonar Geirseyri, fallandi undir fyrirmæli 81. gr. sömu laga, ef veðsetningin ekki hefði mætt andmælum, og verið vjefengd, sem lögum gagnstæð, það ber því að rannsaka, að hve miklu leyti þau andmæli hafa við rök að styðjast, og þar sem um gjaldþrot er að ræða, verður í þessu efni, að leggja til grundvallar, fyrirmæli þeirra laga, að svo miklu leyti, sem við verður komið. 28.gr. laga 13.april 1894 mælir svo fyrir: „Veð- skuldbindingar þær, er skuldunantar hefir gengist undir á tíma- bili því, er ræðir um í 22. gr. til tryggingar kröfum á hendur honum, sem ekki eru til orðnar á sama tíma eru ógildar, að því er búið snertir“. Með vottorði póstafgreiðslumannsins, framlögðu skjali nr. 1, er viðurkent að skuld sú, sem veðsett er útaf, hefir öll verið mynduð fyrir áramót 1921, svo ekki er hjer að ræða um skuld, er orðið hefir til á sama tíma og veðskuldin, og þar sem 24. gr. sömu laga talar um, að sá er skifti við skuldunaut, hrindi grun þeim, sem álíta má, að á honum hvíli um það, að honum hafi verið kunnugt um þrot skuldunauts, getur ekki orðið fallist á, að einhliða yfirlýsing skuldanauts í þessu efni, sje nægileg, heldur sje hjer átt við lögfulla sönnun, eða atvik, sem gjöra þetta sennilegt, en ekkert slíkt liggur hjer fyrir. Eftir þessum úrslitum, og viðurkenningu um raunverulega dagselning skuldabrjefs fyrverandi póstafgreiðslumanns Guðm. Þorsteinssonar til verslunar P. A. Ólafssonar Géeirseyri fyrir 5923 kr. 05 aura skuld, verður að fallast á, að gagnvart þrotabúinu hafi það mist gildi sitt, og verði því ekki tekið til greina við úthlutun úr því, en póststjórninni greidd sú upphæð, samkvæmt ákvæðum 83. gr. skiftalaganna fyrir þvi. Miðvikudaginn 25. febr. 1925. Nr. 17/1924. Sveinn Árnason (B. P. Kalman) BEgN Guðfinni Jónssyni (Enginn). Útaf greiðslu kostnaðar við viðgerð á mótorbát. Dómur aukarjettar Seyðisfjarðarkaupstaðar 9. ág. 1923: Stefnda, Sveini Árnasyni, Seyðisfirði, ber að greiða 32 stefnandanum Guðfinni Jónssyni Seyðisfirði, kr. 684,28 ásamt 6 %/, ársvöxtum af upphæð þessari frá 14. febrúar 1923 til greiðslu- dags. Ennfremur greiði stefndi stefnandanum 28 krónur í máls- kostnað. Dóminum ber að fullnægja innan 1ð daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þegar mál þetta, sem skotið hefir verið til hæsta- rjettar með stefnu útgefinni 19. apríl f. á. að fengnu áfrýjunarleyfi dagsettu 25 mars f. á, skyldi ÁAutt í hæstarjetti mætti enginn af hálfu stefnda. Hefir málið því verið rekið samkvæmt 1.lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er það dæmt samkvæmt N.L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Það er in confesso í málinu, að áfrýjandi samdi við stefnda um viðgerðina á v/b. Regin fyrir hönd vátryggjanda skipsins og hefir það ekki verið vefengt að hann hafi haft umboð vátryggjanda. Af þessum ástæðum og með því að það eigi er sannað, að áfrýj- andi hafi með nokkrum hætti bakað sjer persónulega ábyrgð á kröfu stefnda útaf viðgerðinni á bátnum, verður samkvæmt kröfu hans að sýkna hann af kröf- um stefnda í máli þessu. Eftir atvikum þykir máls- kostnaður í hjeraði eiga að falla niður en stefndur greiði áfrýjanda málskostnað í hæstarjetti með 100 krónum. Það er aðfinsluvert, að hjeraðsdómarinn hefir haft málið undir dómi í 12 vikur og er sá dráttur eigi nægilega rjettlættur. Ennfremur athugast, að dóm- arinn hefir stimplað dómsgjörðirnar með 50 aura merki, en þó tekið borgun fyrir tveggja króna merki, svo sem og var rjett. 33 Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Sveinn Árnason, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Guðfinns Jónssonar, í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði falli niður en máls- kostnað í hæstarjetti greiði stefndi áfrýjanda með 100 krónum að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er þannig vaxið að í ársbyrjun 1920 framkvæmdi stefndi í máli þessu Guðfinnur Jónsson, skipasmiður á Seyðisfirði, viðgerð á mótorbátnum „Regin“, samkvæmt beiðni stefnda Í mál- inu Sveins Árnasonar, umboðsmanns Samábyrgðar Íslands á Seyðis- firði. Þegar viðgerð bátsins var lokið, gaf stefnandi reikning yfir kostnaðinn, að upphæð 1684,28. Þar af hefir hann fengið greidd- ar kr. 900,00, en afganginn kr. 684,28 hefir hann ekki fengið greiddar og hefir því höfðað þetta mál og gjörir þær kröfur, að stefndi greiði kr. 684,28 ásamt 69/, ársvöxtum af upphæð þessari frá 1. mars 1920 til borganardags, svo og málskostnað eftir mati dómarans. — Stefndi heldur því hinsvegar fram í málinu, að greiðsla á eftirstöðvum reikningsins komi sjer ekkert við, heldur eigi stefn- andi að sækja upphæðina í hendur Samábyrgðar Íslands í Reykja- vík. Gjörir stefndi því þær kröfur: Fyrst og fremst, að máli þessu sje vísað frá dómi, þar eð það eigi sje höfðað gegn rjett- um aðila. Til vara að hann verði sýknaður af kröfum stefnanda og að steinandi verði dæmdur til að greiða kostnað af máli þessn. Samkvæmt málsskjölunum er það tvímælalaust, að stefndi hafi samið við stefnanda nm viðgerð á bátnum. Það virðist og að stefndi hafi samið um þetta í eigin nafni, þótt hann hafi ætlast til að Samábvrgð Íslands borgaði það, að meira eða minna leyti, og þótt hann hafi haft heimild til að semja um þetta frá Bamábyrgðinni, sem engin fullnægjandi sönnun liggar fyrir í máls- skjölunum. Að minsta kosti hefir stefndi gefið stefnanda fylstu ástæðu til að ætla, að stefndi væri samningsaðilinn, þegar samn- idgar um viðgerð bátsins fórna fram og stefnandi unnið verkið í trausti þess sð stefndi væri rjetti samingsaðili, þótt stefndi ætlaðist til að verkið væri greitt af Samábyrgðinni og öðrum.. 3 34 Það verður því að álitast, að stefndi sje rjetti málsaðilinn við samninga þessa, sem hann virðist gera Í eigin nafni, þótt fyrir annara reikning sje, og sje því skuldbundinn til að fullnægja samningnum með því að sjá um greiðslu á reikningnum yfir við- gerðarkostnaðinn. — Þessu til stuðnings vísast til Jul. Lassen: Obligationsretten alm. Del. $ 23. IV. (Naar en Person ifölge en andens Bemyndigelse optræder for dennes Regning men í eget Navn forpligtes han selv). Samkvæmt framanrituðu virðist því ekki vera hægt að taka kröfu steinda til greina um að máli þessu sje vísað frá dómi nje aðrar kröfur hans. Aftar á móti virðist bera að taka kröfur stefnanda til greina þannig, að stefnda beri að greiða stefnanda eftirstöðvar umgetins reiknings kr. 684,28 ásamt 69l, árgvöstum af upphæð þessari frá stefnubirtingardegi 14. febrúar 1923 til borgunardags. Ettir atvikum og úrslitum málsins þykir rjett að stefndi greiði stefnanda 28 krónur í málskostnað. Þess skal getið, að dómaranum hefir ekki verið fært að kveða upp dóm þennan fyr vegna manntalsþingaferða og annara embættisanna, sem ekki mátti fresta. a Föstudaginn 21. febr. 1925. Nr. 53/1924. Gísli Gíslason gegn Sigurði Jónssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Gísli Gíslason Skólavörðustíg 12, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti.!) . 1) S. d. uppkveðinn samhljóða dómur í máli söma aðila nr. 54(1924. 35 Föstudaginn 27. febr. 1925. Nr. 56/1924. Gísli Gíslason ÞEGAR Sigurði Jónssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Gísli Gíslason Laugaveg 123, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 2. mars 1925. Nr. 49/1924. Þorsteinn Johnson fyrir sjálfan sig og f.h. Louis Zöllner (Sveinn Björnsson) gegn Kristni Ólafssyni f.h. Peter Kiihlke (Sveinbjörn Jónsson). Útaf greiðslu farmgjalds. Dómur sjóðóms Vestmannaeyjakaupst. 24. sept. 1928: Stefndur, Þorsteinn Johnson, greiði stefnanda, Kristni Ólafssyni f. h. Peter Kihlke 4350 krónur ásamt 7!/, */, vöxtum frá 19. apríl 1992 til greiðsludags og 300 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan ðja sólarhringa frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu, sem risið er útaf greiðslu á eftir- stöðvum af farmgjaldi fyrir saltfarm frá Cadix á Spáni til Vestmannaeyja með mótorskipinu Antilope, !)} S. d. uppkveðinn samhljóða dómur Í máli sömu aðila nr. 57/198á. 8* 36 hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 21. sept. f. á., að fengnu uppreistarleyfi dags. 13. s. m. og nóvaleyfi dags. 25. s. m. Áfrýjandi gerir þá aðalkröfu að málinu verði vísað frá sjódómi. Til vara krefst hann að hann verði sýknaður af kröfum stefnda bæði sjálfur og fyrir hönd Louis Zöllner og til þrautavara krefst hann að hann verði aðeins dæmdur f. h. Louis Zöllner til að greiða danskar krónur 171,59 án vaxta, og loks krefst áfrýjandi málskostnaðar fyrir undir- rjetti og hæstarjetti. Stefndi krefst hinsvegar að hinn áfrýjaði dóm- ur verði staðfestur, þó þannig að dómkrafan verði færð niður í Íslenskar krónur 4229,58, og miðast þessi niðurfærsla við það, að skilað hafi verið úr skipinu 208 tonnum af salti, en í undirrjetti var dóm- krafan miðuð við 812 tonn, eða til vara Í danskar krónur 3260,80 með 5?/, vöxtum frá 19. april 1922. Svo krefst hann málskostnaðar fyrir hæstarjetti. Frávísunarkrafa áfrýjanda, er byggist á því, að svo hafi verið umsamið í farmsamningnum, er lagð- ur hefir verið fram í hæstarjetti, að öllum deilum útaf samningnum skuli skotið til gerðar 2ja manna í London, verður eigi tekin til greina, með því að áfrýjandi, er hvað eftir annað fjekk fresti í málinu, hreyfði ekki þessari frávísunarkröfu fyrir sjórjett- inum og hafði hann þó undir rekstri málsins sím- leiðis leitað fyrirskipana frá Louis Zöllner um málið en þótt Zöllner sendi honum ýms gögn til varnar í málinu, þar á meðal sundurliðaðan reikning yfir við- skifti sín og kröfur á hendur eiganda hins umrædda skips útaf farmflutningnum, þá ljet hann þó eigi hreyfa neinum mótmælum í þessa átt, og þar sem gera verður ráð fyrir að Zöllner hafi þekt umrætt 31 ákvæði farmsamningsins, verður að telja að hann hafi fallið frá gjörðardómsákvæði samningsins. Af símskeytum þeim frá áfrýjanda til L. Zöllner, er lögð hafa verið fram í málinu, þykir mega ráða það, að áfrýjandi Þorsteinn Johnson hafi eigi veitt farminum móttöku í eigin nafni heldur fyrir hönd Zöllners, og að skipstjóra hafi verið þetta ljóst má ráða meðal annars af því, að trygging sú, að upp- hæð 4350 kr., er skipstjóra var sett fyrir greiðslu farmgjaldsins, var sett af Þorsteini Johnson vegna L. Zöllner, en af þessu leiðir, að skipstjóri átti ekki neina kröfu á hendur Þorsteini persónulega, og ber því að sýkna hann af kröfum stefnda. Samkvæmt farmsamningnum var farmgjaldið á- kveðið 40 kr. danskar fyrir hvert tonn, sem afhent væri úr skipinu, og þar sem ekki er ágreiningur hjer í rjettinum um það, að einungis 208 tonnum hafi verið skilað var farmgjaldið alls 8320 kr. Frá þessari upphæð ber í fyrsta lagi að draga upphæðir þær, er skipstjóri hefir fengið fyrirfram greiddar upp í farmgjaldið, samtals kr. 5059.20. Ennfremur ber að draga frá farmgjaldinu andvirði fyrir stúfunar- mottur kr. 232,49, símskeytagjöld kr. 62,44 og gjöld fyrir aukavátryggingu, er áfrýjandi varð að kaupa er skipið vjek af rjettri leið til Þýskalands kr. 114,28 eða samtals kr. 409,21, með því að þessi gjöld eru sumpart nægilega rjettlætt hjer fyrir rjettinum og sumpart hefir þeim aðeins verið mótmælt í undir- rjetti með almennum orðum, án þess það sæist á hverju mótmælin voru bygð. Þegar þessar upphæðir kr. 5059,20 og kr. 409,21 eru dregnar frá farmgjaldinu stendur eftir ógreitt kr. 2851,59. Frá þessari upphæð krefst áfrýjandi að dregnar sjeu skaðabætur til L. Zöllner að upphæð 38 kr. 2080,00, og rökstyður hann þessa kröfu sína með því, að skipið hafi á ferð sinni til Vestmannaeyja að nauðsynjalausu og gegn mótmælum farmsendara, farið þvert úr leið frá Dartmouth á Englandi til Cuxhafen á Þýskalandi og legið þar í aðgerðaleysi í 63 daga eða frá 20. jan. til 24. mars 1922, og er það loksins hafi komið til Vestmannaeyja 1. apríl s. á. hafi saltverð í Vestmaunaeyjum verið fallið um 10 kr. hvert tonn. Þótt litið væri nú svo á, að þessi krókur skips- ins til Cuxhafen og dvöl þess þar, sem engin nægi- leg grein hefir verið gjörð fyrir, hafi verið brot á farmsamningnum, sem skipseigendur ættu að bera ábyrgð á, þá hefir áfrýjandi eigi gegn mótmælum stefnda fært sönnur á það, að saltverð í Vestmanna- eyjum hafi fallið á tímabilinu frá því skipið fór frá Dartmouth þar til það kom til Vestmannaeyja, og er því eigi heimild til þess að taka umrædda skaða- bótakröfu til greina. Samkvæmt þessu verður að dæma áfrýjanda Þorstein Johnson f.h. Louis Zöllner til þess að greiða steinda danskar krónur 2851,59 með 5 %/, ársvöxtum frá 19. april 1922 til greiðsludags. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður bæði fyrir sjódómi og hæstarjetti falli niður. Við meðferð máls þessa í hjeraði er að athuga, að það hefir verið undir dómi frá 12. mars 1923 til 24. sept. s. á. eða rúma 6 mánuði. Fyrir þennan óhæfilega drátt, er formaður sjódómsins Karl Einars- son bæjarfógeti á sök á, og eigi hefir verið rjett- lættur, verður ex olficio að láta hann sæta sekt, samkv. 17. gr. tilsk. 15. ágúst 1832. Ákveðst sekt- in 40 krónur og renni í fátækrasjóð Vestmannaeyja- kaupstaðar. 39 Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Þorsteinn Johnson, á sýkn að vera í máli þessu en fyrir hönd Louis Zöllner skal hann greiða stefnda Kristni Ólafssyni f h. Peter Kihlke danskar krónur 2851,59 ásamt 5 %/, árs- vöxtum frá 19. apríl 1922 til greiðsludags. Málskostnaður í hjeraði og fyrir hæstarjetti fellur niður. Undirdómarinn Karl Einarsson bæjarfógeti greiði 40 kr. sekt í fátækrasjóð Vestmannaeyja- kaupstaðar. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandi, Kristinn Ólafsson lögfræðisnemi, til heimilis á Reyni hjer í bæ, höfðað, fyrir hönd Peter Kihlke skip- stjóra á skipinu „Antilope“ frá Altona, gegn Þorsteini Johnson kaupmanni hjer Í bæ, eða til vara gegn Þorsteini Johnson fyrir hönd Louis Zöllner í Newcastle, með stefnu útgefinni 2. septem- ber 1929, til greiðslu á eftirstöðvum á farmgjaldi, fyrir saltfarm, með m/s. „Antilope“ kr. 4350,00, ásamt 89/, ársvöxtum frá 19. apríl 1922 til greiðsludags, og málskostnaði eftir mati rjettarins. Sátta var leitað af dóminum, milli málsaðila, en sáttatilraun varð árangurslaus. Eftir skjölum málsins, virðast málavextir vera þannig: Í nóvembermánuði 1921 fór ofangreint mótorskip á stað með salt- farm frá Cadiz til Vestmannaeyja til Þorsteins Johnsons eða stefnda Í þessn máli, en skip þetta varð fyrir ýmsum töfum og kom ekki hingað fyr en Í apríl 1922. Stefndur, sem var móttak- andi farmsins, virðist hafa verið eitthvað óánægður með hversu seint skipið kom, en virðist hafa átt að annast greiðslu á eftir- stöðvum farmgjaldsins. Virðist ekki hafa náðst annað samkomu- lag en að hann „deponeraði“ Í Íslandsbanka hjer eftirstöð vanum 4350 kr. til tryggingar greiðslunni á sínum tíma; þegar búið var 40 að afferma skipið virðist heldur ekki hafa náðst samkomulag og út af því er mál þetta risið. Stefnandi hefir gjört þær kröfur að annaðhvort atefndur Þorsteinn Johnson kanpmaður hjer, eða hann fyrir hönd Louis Zöllner, sem á að hafa sent farminn og sett hafði ofangreinda tryggingu, eða stefndur Þorsteinn Johnson fyrir hans hönd, verði dæmdur til að greiða sjer eftirstöðvarnar ásamt vöxtum og mála- kostnaði eins og að framan greinir; til vara krefst stefnandi gð stefndur Þorsteina Johnson verði dæmdar til þessa vegna Louis Zöllner, Newcastle. Stefndur, Þorsteinn Johnson, gerir hinsvegar þær kröfur, aðal- lega, að málinu verði vísað frá dómi vegna umboðsskorta stefn- anda, og vegna þess að málið hafi því ekki löglega verið lagt til sátta. Í öðra lagi krefst stefndur, til vara, að vera sýknaður af kröfum stefndanda, sökum þess að málið sja ranglega höfðað gegn sjer, þar eð hann hafi eigi átt að standa skil á farmgjaldinu, og aldrei lofað því. Í þriðja lagi krefst stefndar að málinu verði vísað frá dómi að því er snertir málshöfðunina gegn honum fyrir hönd Louis Zöllner, sökum vantandi umboðs stefnds frá Louis Zöllner til að taka á móti málshöfðun, og til þrautavara krefst stefndur að kraf- an verði færð miður í kr. T71,59. Svo mótmælir hann og mála- kostnaðarkröfu stefnanda. Kröfur stefnda um frávisun á málinu, sökum þess að atsfn- andi hafi eigi haft löglegt umboð, og sáttatilraun því meðal annars verið ólögleg, virðist ekki hægt að taka til greina, þegar af þeirri ástæðu, að málið var þingfest, og sáttatilraun var gerð, án nokkra mótmæla frá stefnda. Þar við bætist að síðar var lagt fram í málinu fullgilt umboð, sem staðfestir hið upprunalega um- boð að öllu leyti. Málinu getur þvi ekki verið vísað frá af þegg- um ástæðum. Að því er aðal-varakröfu stefnda snertir, um sýknun í málinu, af því að hann hafi aldrei lofað eða undirgengist að greiða farmgjaldið eða eftirstöðvar þess, þá fyrst og fremst sýnir rjettarskjal nr. 11, farmskirteinið Í eftirriti, að hann var móttakandi farmsins, og ennfremur er það in confesso Í málinu, að hann tók við farminum, og virðist þetta vera nægilegt til að skuldbinda hann í þessu efni samkvæmt siglingalögunum. Stefndur, Þorsteinn Johnson kaupmaður virðist því vera rjettur aðili í þessu máli. á1 Að því er snertir niðurfærslu stefnda á kröfunni kr. 4350,00 niður Í kr. 771,59, þá er þar til að svara að stefndur hefir að vísu lagt fram eius konar reikningsyfirlit óundirskrifað og óstað- fest, sem á að sýna að eftirstöðvar farmpjaldsins sjeu aðeins 2851 kr. 59 au. danskar, en þar sem þessum reikningum hefir verið algjörlega mótmælt af stefnanda, þá verður ekkert tillit hægt að taka til þessara reikninga nje skaðabótakröfannar 2080 kr. Aðaldómkröfuna verður þvi að byggja á tryggingarupphæðinni, sem geymd á að vera Í Íslandsbanka, og álltast verður að skip- stjórinn og stefndur hafi komið sjer saman um, og sem einmitt er sú upphæð, sem stefnt er fyrir. Það verður því að dæma stefnda til að greiða kr. 4350,00. Vaxtakröfu stefnanda verður og að taka til greina, þó þannig að vextir eru ákveðnir 7'/,/,, Eftir útslitum málsins ber stefnda að greiða stefnanda málskostmað er ákveðst hæfilegur 300 kr. Dráttur sá er orðið hefir á dómsuppsögn í máli þessu, staf- ar svo að segja einvörðungu af fjarveru dómaraoddvitans frá heimili sínu, sem hefir verið með leyfi hlutaðeigandi yfirvalda, enda haft sínar fylstu orsakir. Miðvikudaginn i8. mars 1925. Nr. 26/1924. Gísli 7. Johnsen (Jón Ásbjörnsson) Bégn skiftaráðandanum í Vestmanna- eyjum f. h. dánarbús Jóhanns L. S. Austmanns, Sigurði Ólafssyni, Rósu Hjartardóttur, Jóni Árna- syni, Brynjólfi Sigfússyni og Árna Sigfússyni (Sveinn Björnsson). Um gildi arfleiðslugjörnings. Úrskurður skiftarjettar Vestmannaeyjakaup- staðar 21. okt. 1929: Hin gerða ráðstöfun á eignum Jóhanns heitins Stefánssonar Austmann skal ónýt vera. 42 Dómur hæstarjettar. Málavextir eru þeir í máli þeseu, að árið 1908 hafði Jóhann Lárus Stefánsson Austmann ie Vest- mannaeyjum, að beiðni þálifandi móður hans, verið sviftur fjárforræði vegna andlegrar veiklunar og var áfrýjandi skipaður fjárráðamaður hans. Eftir því sem upplýst er í málinu veiktist Jóhann snögglega og hættulega 26. jan. 1919. Að kvöldi næsta dags, 97. jan., var áfrýjandi, ásamt hjeraðslækninum í Vestmannaeyjum og tveimur mönnum öðrum, er áfrýjandi hafði kvatt til að vera votta, staddur á heimili Jóhanns og lýsti þá Jóhann yfir þeim vilja sínum, um ráðstöfun eigna sinna eftir sinn dag, að áfrýjandi ráðstafaði þeim til spítalasjóðs eða spítala í Vestmannaeyjum, en Jóhann átti ekkert arfgengt afkvæmi. Næsta dag, 28. jan., skrásettu þessir fjórir menn þennan gjörning, en Jóhann hafði þá andast um nóttina áður. Ritaði hjeraðslæknirinn á gjörn- inginn vottorð um að sjúklingurinn væri með fullu ráði og rænu, þegar ofannefndar samræður fórn fram. 13. nóvember 1919 staðfesti dóms- og kirkju- málaráðuneytið þessa arfleiðsluráðstöfun Jóhanns, en áður höfðu fjórir af erfingjum hans, á skiftafundi 20. júni 1919, mótmælt gildi hennar. Hinn 17. nóv. 1919 staðfestu vottarnir og hjeraðslæknirinn, í auka- rjetti Vestmannaeyjakaupstaðar, arfleiðslugjörninginn og lýstu því allir yfir að arfleifandi hefði haft fult ráð og rænu, er hann gerði umrædda ráðstöfun. Eftir að skiftarjettur Vestmannaeyjakaupstaðar hafði kveðið upp úrskurð Í málinu 12. febr. 1921 og sá úrskurð- ur verið ómerktur með dómi hæstarjettar 22. júní 1921, lyktaði málinu loks með úrskurði skiftarjettar- ins 21. okt. 1922 á þá leið að hin gerða ráðstöfun á eignum Jóhanns Lárusar Stefánssonar Austmanns 43 skyldi vera ónýt. Þessum úrskurði hefir áfrýjandi, með stefnu dags. 16. júní Í. á. og skírskotun til 28. sbr. 27. gr. hæstarjettarlaganna, Skotið til hæsta- rjettar, en máli þessu hafði áður verið vísað frá hæstarjetti með dómi rjettarins 17. mars Í. á. Stefndu hafa bygt kröfu sina um ógildingu arf- leiðslugjörningsins aðallega á því, að arfleifandi vegna geðbilunar hafi verið óhæfur til að ráðstafa eignum sínum eftir sinn dag. Hafa þeir Í því efni vísað til fjárforræðissviftingar hans 1908 og til vitnisburða nokkurra vitna, er borið hafa að þau hafi álitið Jóhann heitinn andlegan aumingja eða fáráðling. Af hálfu áfrýjanda hafa komið fram nokkrir vitnis- burðir, flestir eftir að hinn áfrýjaði úrskurður var kveðinn upp, er fara í bága við þetta, og um þá andlegu veiklun, er olli fjárræðissviftingu Jóhanns 1908, er ekkert nánara upplýst í málinu. Það verð- ur því ekki talið, að stefndu hafi hnekt umgetnum framburði arfleiðsluvottanna og hjeraðslæknisins Í aukarjettinum svo að arfleiðslugjörningurinn verði metinn ógildur af þeirri ástæðu. Af þessum sökum, og með því að lita verður svo á að vilji arfieifanda komi nægilega skýrt í ljós Í gjörningnum og það að arfleifandi kvaddi eigi sjálfur vottana til, getur eng- in áhrif haft á gildi gjörningsins, verður að fella hinn áfrýjaða úrskurð úr gildi og meta umræddan arfleiðslugjörning gildan og leggja fyrir skiftaráð- andann að taka hann til greina við skifti búsins. Samkvæmt þessum úrslitum ber að dæma erf- ingja þá, sem komið hafa fram sem aðilar í málinu, þau Sigurð Ólafsson, Rósu Hjartardóttur, Jón Árna- son, Brynjólf Sigfússon og Árna Sigfússon, til að greiða áfrýjanda málskostnað í hæstarjetti in solidum með 200 krónum. 44 Skiftaráðandinn, Karl bæjarfógeti Einarsson, hafði þetta mál til úrskurðar frá 23. febrúar 1922 til 21. okt. s. á., eða nærfelt 8 mánuði, og er þessi dráttur ekki rjettlættur. Fyrir því verður að láta hann sæta sekt samkv. 17. gr. tilsk. 15. ágúst 1839. Ákveðat sektin 40 krónur og renni í fátækrasjóð Vestmanna- eyjakaupstaðar. Því dæmist rjett vera: Arfleiðslugjörningur sá, er Jóhann Lárus Stefánsson Austmann gjörði munnlega hinn 21. janúar 1919 og skrásettur var hinn 928. jan- úar s. á, skal gildur metinn og ber skiftaráð- andanum að taka hann til greina við skifti dánarbúsins. Stefndu, Sigurður Ólafsson, Rósa Hjartar- dóttir, Jón Árnason, Brynjólfur Sigfússon, og Árni Sigfússon, greiði áfrýjanda Gísla J. Johnsen in solidum málskostnað í hæstarjetti með 200 krónum. Skiftaráðandinn, Karl bæjarfógeti Einarsson, greiði 40 kr. sekt í fátækrasjóð Vestmannaeyja- kaupstaðar. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur skiftarjettarúrskurðar 12. febr. 1921 hljóða sr0: Arfleifandi Jóhann Lárus Stefánsson Austmann, er andaðist nóttina milli 27. og 28. janúar 1919, gerði ráðstöfun er umræðir Í rjettarskjali nr. Í um eignir sínar efiir sinn dag þá munnlega, 45 en ráðstöfun þessi er skrásett næsta dag, og síðar staðfest fyrir skifta- og aukarjetti Vestmannaeyjakaupstaðar. Þetta bera skjöl málsins með sjer. Nokkrir sf erfingjunum hafa vefeugt ráðstöfun þessa, og telja arfleifanda ekki hafa haft frekar vitsmuni til að ráðstafa eignum sínum eftir sinn dag, en hann hafði til að stjórna þeim í lifanda lifi, en maður þessi var gjörðar ómyndugur eins og skjölin bera með sjer hinn 24. nóv. 1908. Ástæður til þess að arfleifandi var gjörðar ómyndugur var andleg veiklun, sbr. rjettarskjal nr. 8 og vitsmunaskortar, sjá sama rjettarskjal. Af því sem síðar er upplýst í máli þessu verður ekki betur sjeð en hin andlega veiklan, er gjörði það að verkum að arfleif- andi var gjörður ómyndugur hafi viðvarað, og verður því að taka kröfn þeirra erfingja, er hnekkja vilja umræddri ráðstöfun eignanna, til greina. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Dómarinn tekur það fram, að hann hafi reynt að fá álit fjarverandi erfingja um atriði það sem fyrir liggur til úrskurðar, en bæði hefir álit þeirra verið sundurleitt og sumpart ekki náðst í þá alla, enda ekki kannugt um yerustað sumra þeirra. Mál þetta liggur fyrir á svipaðan hátt og síðast er úrskurð- ur var kveðinn upp í því og sjerstaklega hafa ástæður þeirra, sem hafa haldið ráðstöfuninni fram ekki batnað; sjerstaklega skal tekið fram um vitnisburð Eiríks Hjálmarssonar, að enda þótt hann kunni að hafa verið rjettar Í alla staði frá hans sjónarmiði, þá er það notorist að arfleifandi var hjer kunnur sem fábjáni. Verð- ur þvi að álítast með tilvísan til úrskurðar í málinu 19. febrúar 1921 að ekki sje ástæða til að breyta honum að neinu leyti og vísast því til hans í öllum atriðum, sem ekki era upplýst síðan. Hið nýja vottorð hjeraðslæknisins í Vestmannaeyjum dags. 26. mai 1921 virðist staðfesta fyrri vottorð hans í þessu máli og getur því ekki breytt úrslitum í þessu máli. 46 Föstudaginn 27. mars 1925. Nr. 61/1924. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Thomas Worthington (L. Fjeldsted). Brot gegn lögunum um botnvörpuveiðar. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 17. nóv. 1994: Kærður, Thomas Worthington, sæti einföldu fangelsi Í þrjá mánuði og greiði 80 þúsund króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminnm að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Undir rekstri málsins í hæstarjetti hefir verið afi- að ýmsra nýrra upplýsinga. En með því að þær geta ekki raskað niðurstöðu lögreglurjettardómsins og fallast má á forsendur hans, ber að staðfesta dóm- inn, þó þannig að sektin verði 24000 krónur, miðað við að krónan, samkv. skýrslu Landsbankans, jafn- gildir í dag 65,23 au. gulls. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með taldar 300 Kr. til hvors, sækjanda og verjanda, hjer Í rjetti. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þannig að sektin sje 24000 kr. Kærði, Thomas Worthington, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknar- og varn- arlaun hæstarjettarmálflutningsmannanna Jóns 41 Ásbjörnssonar og Lárusar Fjeldsted, 300 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 25. júlí síðastliðið sumar tóku menn Í Kirkjuvogi í Böfnum eftir tveimur botnvörpuskipum, er voru að veiðum þar úti fyrir og var annað þeirra svo nærri landi, að mönnum kom saman um, að þeir hefðu aldrei sjeð botnvörpung svo nærri landi. Mótorbátarinn „Óðinn“ frá Sandgerði var þá staddur í Kirkju- vogi og var bátshöfnin beðin að athuga hver skip þessi væru. „Óðinn“ fór því í þessum tilgangi út að skipinu, sem nær var, og er hann átti eftir 30—90 faðma að skipinu, sáu bátverjar það draga bakborðs vörpuna upp úr sjónum og að breitt var fyr- ir öll merki og númer á skipinu sjálfu. Fór formaður bátsins þá fram á hann Í þeim tilgangi að ná frá númeri hans, en vjelar- maðurinn tók við stýrinu. Þegar báturinn átti aðeins ófarna 9—-4 faðma til þess að komast að skipinu, komu 6—8 menn fram að öldustokknum á því og köstuðu kolum og ýmsu drasli á þá í bátnum, svo að þeir urðu frá að hverfa. Kom eitt kolastykkið í höfnð formannsins og hljóp upp kúla undan. Setti togarinn þá á nokkra ferð svo báturinn varð fyrir aftan hann. Á bátnum voru 3 menn og sáu tveir þeirra greinilega einkennistöluna H. 345 aftan á skipsbátnum stjórnborðsmegin, en þriðji maðurinn sá greinilega tölustafina 345, en veitti bókstafnum H fyrir framan þá ekki eftirtekt. Ennfremur sáu allir 3 mennirnir bókstafinn H hvítan á bláum feldi á reykháf skipsins. Tóku bátverjar þá þar sem þeir voru miðin: „Keilir sunnan við Kirkjuvogshverfi en á Djúpið var ekkert af Reykjanesi framundan Hafnarbergi, en Reykja- nesviti var að sjá rjett ofan við svokallaðan „Berghaus“ á Hafnar- bergi“. Hafa yfirforingjar á varðskipinu „Íslands Falk“ ákveðið staðinn í sjókortinu og reyndist hann að vera knappa sjómilu frá landi eða rúmar tvær sjómílur innan íslenskrar landhelgi. Þegar bátverjar höfðu sjeð einkenni þessi og tekið miðin, þóttust þeir hafa lokið erindi sinu, sneru upp að norðurlandinu og ætluðu að Stafnesi en þá var togarinn kominn á fulla ferð og stefndi á þá. Snera þeir þá stefnu að Kotvogi því þar var styst til lands. 48 Elti togarinn bátinn nokkra stund og dró óðnm saman, svo að ekki voru orðnir nema fáir faðmar milli togarans og bátsins, er togarinn sneri aftur og kveða bátverjar hann ekki muni hafa þor- að að fara nær landi vegna grynninga. Ganga bátverjar út frá því, að togarinn hafi ætlað að sigla á bátinn eða að minsta kosti að hræða þá alvarlega. Þegar togarinn hætti að elta bátinn skrifaði formaður báts- ins Í vasabók sina einkenni þau á togaranum, er bátverjar höfðu sjeð, og miðin er þeir höfðu tekið. Var klukkan þá um tvö um daginn. Bátarinn fór síðan að Stafnesi og þaðan heim til Sand- gerðis og skrásettu og undirrituðu bátverjar skýrslu um atburð- inn og staðfestu hana og unnu eið að henni í lögreglarjetti Kjósar- og Gullbringusýslu daginn eftir. Útskrift af rjettarhaldi þessu var svo sent varðskipinu „Íslands Falk“ með brjefi dóms- málaráðuneytisins dags. 20. ágúst þ. á., en varðskipið tók b/v. H 345 „Earl Kitchener“, skipstjóri Thomas Worthington, fastan 12. þ. m., kom með hann hingað til bæjarins og er mál þetta höfðað gegn skipstjóranum fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum. Kærður hefir neitað því eindregið og ákveðið, að hann hafi verið að veiðum útaf Kirkjuvogi 25. júlí þ. á. og haldið því fram, að skip það, er m/b. „Óðinn“ átti við, hafi verið annað skip en hans. Hann hefir haldið því fram, að eftir að hann hafði verið dæmdur Í lögreglurjetti Vestmannaeyja 18. júlí þ. á. fyrir brot gegn 1. gr. ofangreindra laga í 10000 gullkróna sekt og afli og veiðarfæri skips hans hafi verið gjört upptækt, hafi hann 90. júlí farið til Hafnarfjarðar til að fá Ís og kol. Um miðjan næsta dag, hafi hann farið út á veiðar og verið að veiðum fyrir austan Garðskaga 5—6 sjómilar útaf Útskálum óslitið þar til hann fór aftur inn til Hafnarfjarðar um hádegisbil laugardaginn 26. júlí til þess að fá kol til heimferðar. Bátverjar á m/b. „Óðni“, þeir Hjörtur Björgvin Helgason, bóndi á Klöpp við Sandgerði, Guðmundur Benediktsson, bóndi á Lambastöðum á Miðnesi og Egill Pálsson, bóndi á Norður-Flanka- stöðum á Miðnesi, hafa allir mætt sem vitni hjer í rjettinnm Í þessu máli og staðið fast við framburð sinn í öllum greinum. Þeir hafa lýst skipi því er þeir átta við 25. júli í ár svo nákvæm- legs, sem þeim hefir verið unt og lýsing þeirra komið heim við „Earl Kitchener“ það sem hún hefir náð. Þeir hafa borið, að 49 þeim sýnist skipsbátar sá, er þeir sjerstaklega veittu eftirtekt í júlí líta út fyrir að hafa verið málaður síðan, og tveir málarar, sem rjetturinn hefir fengið til að skoða bátinn á „Earl Kitchener“ hafa látið í ljósi það álit sitt, að báturinn hafi verið málaður eða að minsta kosti lakkeraður á síðustu þrem mánuðum. Vitnin hafa öll skoðað „Earl Kitcbener“ hjer í höfninni og kveða hann alveg eins og skip það, er þeir áttu við 25. júlí þ. á. og það er sann- færing þeirra allra eftir skoðunina, að „Earl Kitchener“ sje sama skipið. Allan framburð sinn í málinu hafa vitnin staðfest með eiði. Á „Earl Kitchener“ eru nú auk kærðs aðeins 2 af mönnum þeim, sem á þilfarinu vinna, hinir sömu og voru þar í júlí. Þessir menn, svo og vjelstjórar og bryti, hafa verið yfirheyrðir og eið- festir sem vitni Í málinu. Á framburði þeirra um það, hvar skipið hafi verið að veið- um 25. júlí þ. á. er ekki hægt að byggja neitt. Hann er svo óákveðinn í því tilliti. Þeir hafa og allir borið það, að „þeir viti ekki til“ að bát- ur hafi komið úr landi á hinu umrædda tímabili, til þess að reyna að ná nafni og númeri skipsins, og brytinn hefir borið að hann viti ekki til, að nokkru sinni hafi verið breitt fyrir nafn og númer á „Earl Kitchener“ og býst þó við að hann myndi hafa sjeð það af stjórnpalli, ef svo hefði verið gjört. Samt sem áður er það upplýst, að skipið hafði breitt fyrir nafn og númer er það var tekið við veiðar 1,5 sjómilu innam landhelginnar við Vest- mannaeyjar 17. júlí þ. á. (sbr. rjettarskjal nr. 3). Eftir XI. gr. í auglýsingu nr. 3 frá 28. mars 1903 eiga öll bresk fiskiskip, sem fiskiveiðar stunda hjer við land, að hafa sömu bókstafi og tölur á bátum sínum og skipunum sjálfum. Á því að mega byggja á því, að skip það, er m/b. „Óðinn“ átti við 25. júlí þ.á. hafi verið merkt eins og bátur þess, eða H 345, en það er einmitt einkennistala skips kærðs. Með framangreindum framburði vitnanna Hjartar B. Helga- sonar, Guðna Benediktssonar og Egils Pálssonar í þessu máli í sambandi við annað, sem í því er upplýst, verður rjetturinn að telja það fullsannað, að kærður hafi verið að veiðum innan ís- lenskrar landhelgi 25. júlí þ. á. og þar með gjörst brotlegur gegn 1. gr. framangreindra laga. Þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það eftir 3. og 5. gr. þeirra með tilliti til þess, að hann var nýdæmdur fyrir samskonar brot og til framferðis hans 4 50 Bagnvart m/b. „Óðni“, hæfilega ákveðin þriggja mánaða einfalt fangelsi og — með tilliti til þess, að gengi á Íslenskri krónu í dag gagnvart gullkrónu, er eftir upplýsingum frá stjórn landsbankans, 100 íslenskar krónur jafngilda 60,37 gullkrónum — þrjátíu þúsund króna sekt til Landbelgissjóðs Íslands. Ennfremur ber kærðum að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Kærður sat í gæsluvarðhaldi frá 12.—15. þ. m. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfa dráttur orðið. Mánudaginn 30. mars 1925. Nr. 69/1924. Lyder Höydahl gegn Þórhalli Sæmundssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Lyder Höydal, sem ekki mætir í mál- inu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 3. april 1925. Nr. 46/1924. Lárus Fjeldsted í. h. eigenda og vátryggjenda „Ludolf Eide“ (sjálfur) gegn H/. „Sleipnir“ (Bjarni Þ. Johnson). Upphæð björgunarlauna. Dómur sjódóms Reykjavíkur 10. mai 1924: Stefnd- ur, Lárus Fjeldsted f. h. eigenda og vátryggjenda skipsins „Ludolf Eide“ A.E. 387, greiði stefnanda H/f. „Sleipni“, kr. 6000,00 með 60/, ársvöxtum frá 2. okt. 1923 til greiðsludags, og hafi stefn- Bí andi sjóveðrjett Í skipinu til tryggingar upphæðum þessún. Í málskostnað greiði steindur stefndanda kr. 100,00. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjer fyrir rjettinum er það upplýst, að sjóferða- prófunum á Siglufirði út af björguninni var lokið um kl. 6 að kvöldi samdægurs og skipin höfnuðu sig þar og hefir því töl >Gulltopps< alls útaf björgun- inni eigi verið meiri en rúmur Í/, sólarhringur, og er ekkert það upplýst í málinu, er geri það senni- legt, að töf þessi hafi valdið bjargendum aflamissis. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða sjórjettardóms þykir hæfilegt að ákveða björgunarlaunin 4000 kr. og ber að stað- festa dóminn með þessari breytingu á upphæð björg- unarlaunanna. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Dómi sjórjettarins skal óraskað, þó þannig að björgunarlaunin ákveðast 4000 kr. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Miðvikudaginn 15. ágúst 1928 kl. um Ó árdegis var skip stefnanda, botnvörpungurinn „Gulltoppur“, sem þá stundaði síld- veiðar Írá Siglufirði, statt undan Lambanesi. Sáu þá skipverjar skip nokkurt nálægt 2 sjómilur undan nesinu og hafði það fána 4* 52 Í hálfa stöng og bljes gufupipuna í sífellu. Hjelt „Gulltoppur“ þegar til skipsins, er reyndist vera „Ludolf Eide“ E.A. 387 og fengið hafði nótarkaðalinn um skrúfuhausinn, og bað skipið „Gull- topp“ að draga sig Ínu til Siglufjarðar. Gerði „Gulltopur“ það án þess að um laun fyrir það yrði samið. Komust skipin bæði heilu og höldnu til Siglufjarðar um kl. 7“ um morguninn. Útaf þessu hefir mál þetta verið höfðað og verið rekið fyrir sjódómi Reykjavíkur eftir samkomulagi málsaðilja. Af hálfu stefnanda hefir þess verið krafist, að stefndur Lárus Fjeldsted f. h. eig- enda og vátryggjenda „Ludolf Eide“ verði dæmdur til að greiða stefnanda kr. 12000,00 með 69/, ársvöxtum frá 15, ágúst 1928, að viðurkendur verði sjóveðrjettur í skipinu fyrir upphæðum þessum, að stefnanda verði heimilaður rjettur til að gera fjár- nám í skipinu fyrir framangreindum upphæðum og loks að hon- um verði dæmur málskostnaður að skaðlausu eftir mati dómsins. Af hálfu varnaraðilja hefir verið krafist aðalega sýknunar af öll- um kröfum stefnanda gegn greiðslu einhverrar þóknunar fyrir aðstoð, en til vara, ef björgun yrði metin, sýknu gegn greiðslu kr. 700,00 vaxtalaust og falli málskostnaðar niður. Eins og fyr segir hafði nótarkaðallinn vafist um skrúfa- haus skipsins, svo vjelina mátti ekki hreyfa. Stormur var nokkur af norðri og sjógangur allmikill. Töldu skipverjar skipið statt Í háska og gáfu „Gulltoppi“ því neyðarbendingu. Telur skipstjór- inn á „Ludolf Eide“ að skipi hans hefði verið brýn hætta búin ef hann hefði mist af „Gulltoppi“, enda fullyrða skipverjar á því skipi, að „Ludolf Eide“ hefði strandað bráðlega, ef ekki hefði komið hjálp. Segja þeir að botn sje þar grýttur og hefði skipið ekki getað haldist þar lengi við, fyrir akkerum. Skipstjórinn á „Ludolf Bide“ virðist hafa litið svipað á þetta atriði, eins og einnig má ráða af ummælum hans um háska þann er skip hans hafi verið í statt. Telur skipstjórinn á „Ludolf Eide“ ekki hafa verið vogandi að eyða tíma til að gera frekari tilraunir til að hreyfa vjelina, því að þá hefði hann mist af „Gulltoppi“, og því verið í sömu hættunni, ef tilraunir hefðu mistekist, sem hann virðist öllu heldur hafa búist við. Gulltopps-menn telja skipshöfn á „Ludolf Eide“ einnig hafa verið í háska, því að þeir myndu ekki hafa getað komist þangað í bátnum sem lendandi væri. En skipverjar á „Ludolf Eide“ ætla þó, að þess mundi hafa verið kostur. Samkvæmt þessum atvikum, ör nú hefir verið lýst, verður 53 að telja skipið „Ludolf Eide“ hafa verið í hættu statt og athöfn „Gulltopps“ því björgun samkv. 10. kap. siglingalaganna. En þegar bæði er tekið tillit til þess að „Gulltoppur“ eða skips- höfn hans or Í enga hættu lagður vegna björgunarinnar, að drátt- arinn tók ekki nema hjer um bil 2 klukkustandir, að verðmæti hins bjargaða virðist ekki hafa farið fram úr kr. 30000,00, og að töf „Gulltopps“ verður alls um sólarhring frá síldveiðum um há veiðitímann, þykja björgunarlaunin hæfilega ákveðin kr. 6000,00 og ber að dæma stefnanda þá upphæð með 6'/, ársvöxtum frá 2. okt. 1923 til greiðsludags, enda hafi stefnandi sjóveðrjett í skipinu samkvæmt 236. gr. siglingalaganna til tryggingar þeim upphæðum. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að dæma stefndan til að greiða stefnanda málskostnað er ákveðst kr. 100,00. Mánudaginn 20. april 1925. Nr. 33/1924. Björn P. Kalman f. h. lögerfingja Jóns Helgasonar (Sjállur) gegn skiftaráðanda Reykjavíkur f. h. dánarbús Jóns Helgasonar og Margrjetar Þorláksdóttur o. fl. (Guðm. Ólafsson, Pjetur Magnússon, Lárus Jó- hannesson). Frávísunardómur. Úrskurður skiftarjettar Reykjavíkur 17. maí 1994: Erfðaskrárnar frá 27. april 1906, 28. júní 1909 og 19. apríl 1918 verða ekki teknar til greina. — Erfingjar þeir, sem taldir eru Í erfðaskrá Jóns sál. Helgasonar frá 24. april 1922 skulu erfa eftirlátnar eigur hans í hlutföllum þeim, er sú erfða- skrá greinir. — Erfð eftirlátinna eigna Margrjetar sál. Þorláks- dóttur hverfur til erfingja hennar að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið flutt skriflega samkvæmt 38. gr. hæstarjéttarlaganna, tölul. 1, ó4 Við opinber skifti á dánar- og fjelagsbúi hjón- anna Jóns Helgasonar, kaupmanns í Reykjavík, og Margrjetar Þorláksdóttur kom það í ljós, að þau, sem ekki áttu arfgengt afkvæmi, höfðu gjört sameigin- lega erfðaskrá þ. 27. april 1906 og ennfremur að Jón Helgason hafði að konu sinni látinni gjört þrjár aðr- ar erfðaskrár 28. júní 1909, 19. april 1913 og 24. apríl 1922. Útaf erfðaskrám þessum öllum reis ágreining- ur um það hverjir ættu arftökurjett í búinu. Af hálfu áfrýjanda máls þessa, lögerfingja Jóns Helga- sonar, var mótmælt fyrir skiftarjettinum gildi allra þessara erfðaskráa og sömuleiðis mótmælt erfðarjetti lögerfingja Margrjetar Þorláksdóttur, en þess krafist að skiftarjetturinn úrskurðaði lögerfingjum Jóns Helga- sonar einum erfðarjett að öllum eignum fjelagsbús- ins. Þann 17. mai f. á. gekk úrskurður skiftarjett- ar Reykjavíkur um ágreiningsmál þessi á þá leið, að erfingjar þeir, sem taldir eru í síðustu erfðaskrá Jóns Helgasonar 24. apríl 1922 skyldu erfa eftir- láinar eigur hans í hlutföllum þeim, er erfðaskráin greinir, en að erfð eftirlátinna eigna Margrjetar Þorláksdóttur skyldi hverfa til lögerfingja hennar. Þessum úrskurði hefir af hálfu lögerfingja Jóns Helgasonar verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 12. júlí f. á. og þess krafist að úrskurðurinn verði úr gildi feldur og að áfrýjendum verði dæmd- ur erfðarjettur að öllum skuldlausum eignum nefnds fjelagsbús. Málskostnaðar fyrir hæstarjetti hefir og verið krafist af hendi áfrýjanda. Kröfum áfrýjanda fyrir skiftarjettinum var þar mótmælt bæði af lögerfingjum Margrjetar Þorláks- dóttur og þeim, er gjörðu tilkall til eríða samkvæmt fyrnefndum erfðaskrám og komu þeir allir fram sem málsaðilar við meðferð málsins fyrir skiftarjettinum. 55 Samkvæmt ákvæðum laga nr. 19, 2. okt. 1895 bar því að stefna, auk skiftaráðandans fyrir búsins hönd, öllum þeim, er gjört höfðu tilkall til arfs fyrir skifta- rjettinum og búsettir voru hjer á landi. En þetta hefir ekki verið gjört. Engum þessara arfkrefjenda hefir verið stefnt, heldur umboðsmönnum þeim, er mættu fyrir þeirra hönd í skiftarjettinum, þeim Einari Arnórs- syni prófessor, hæstarjettarmálaflutningsmönnunum Guðmundi Ólafssyni og Pjetri Magnússyni, stjórnar- ráðsfulltrúa Páli Pálmasyni og atvinnumálaráðherra Magnúsi Guðmundssyni, og verður þó ekki sjeð af skiftagjörðunum að þeir hafi fengið umboð til að taka á móti áfrýjunarstefnu. Fyrir þessa skuld og með því að skiftaráðandi fyrir dánarbúsins hönd og tveir hinna stefndu um- boðsmanna hafa hvorki mætt nje látið mæta í mál- inu við flutning þess Í hæstarjetti, verður ex officio að frávísa því. Og verður þá að dæma áfrýjanda til að greiða þeim hinna stefndu, er mætt hafa í mál- inu, atvinnumálaráðherra Magnúsi Guðmundssyni, og hæstarjettarmálaflutaingsmönnunum Guðmundi Ólafs- syni og Pjetri Magnússyni, málskostnað í hæstarjetti og ákveðst hann 100 kr. handa hverjum þeirra. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Áfrýjandi Björn P. Kalman f. h. lögerfingja Jóns Helgasonar greiði atvinnumálaráðherra Magnúsi Guðmundssyni, hæstarjettarmálflutnings- manni Guðmundi Ólafssyni og hæstarjettarmál- flutningsmanni Pjetri Magnússyni málskostnað 56 fyrir hæstarjetti, 100 kr. hverjum þeirra að við- lagðri aðför að lögum. Föstudaginn 24. apríl 1925. Nr. 3/1924. Tómas Jónsson (Pjetur Magnússon) B€8n Jóni Ásbjörnssyni í. h. Carl F. Jensen (Sjálfur). Útaf greiðslu eftirstöðva kartöfluand virðis. Dómur bæjarþings Reykjavikur 22. febr. 1928: Stefndur, Tómas Jónssor, greiði stefnandanum, Jóni Ásbjörnssyni £. h. firmans Carl F. Jensen, kr. 3320,92 ásamt 69/, ársvöxtum frá 27. september 1921 til greiðsluðags og 75 krónur upp í máls- kostnað innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms og með því að gögn þau, er aflað hefir verið undir áfrýjun málsins, eigi geta haggað niðurstöðu dómsins, ber að staðfesta hann. Samkvæmt þessum úrslitum ber áfrýjanda að greiða stefnda málskostnað í hæstarjetti með 300 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Tómas Jónsson, greiði stefnda, Jóni Ásbjörnssyni f. h. Carl F. Jensen, máls- kosinað í hæstarjetti með 300 krónum, að við- lagðri aðför að lögum. 57 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 16. febrúar í. á. af Jóni Ásbjörna- syni, hrjm. f. h. firmans Carl F. Jensen, Kaupmannahöfn, gegn Tómasi Jónssyni, kaupmanni, Laugaveg 32 hjer í bænum, til greiðslu á kr. 3320,92 með 69/, ársvöxtum frá 1. janúar 1991 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknunur af kröfum stefnanda í mál, inu og hæfilegs málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins, Málavextir eru þeir, að Í septembermánuði 1920 pantaði stefndur 450 sekki af kartöflum frá Niels Henningsen í Kaup- mannahöfn fyrir milligöngu umboðsmanns hans, Hans Níelsen, sem hjer var staddur, og var svo umsamið, að andvirði þeirra, skyldi greiðast með andvirði dilkakjöts, er stefndur sendi nafngreindum manni Í Kaupmannahöfn til sölu. Kartöflur þessar vora sendar frá Kaupmannahöfn með e/s. Ísland 24. september 1920 og kost- uðu hingað komnar kr. 8077,00. Fylgdi þeim reikningur frá firmanu Carl F. Jensen og er á honum tekið fram að þær sjeu sendar eftir pöntun Henningsen og sömuleiðis brjef og er í því sagt, að firmað vænti greiðslu á andvirði hins senda frá stefnd- um. 24. september 1520 sendi Henningsen stefndum símskeyti þess efnis að kartöflurnar væru sendar og bað hann að ávísa firmanu Carl F. Jensen borgunina fyrir þær og 20. s. m. skrif- aði Henningsen stefndum og skýrði honum frá því, að hann væri í samvinnu við hið nefnda firma og væru kartöflurnar frá því. Biður hann stefndan að ávísa því borguninni og að tilkynna því að hann samþykti það fyrirkomulag. Stefndur gaf siðan kjötsölu- manni sínum fyrirskipun um að greiða andvirði kjötsins til firm- ans Carl F. Jensen og gjörði hann það, en kjötið seldist ekki fyrir nema 3244 krónur og var sú upphæð greidd firmana. Ekki tilkynti stefndur firmanu að hann tæki að sjer að borga því kartöflurnar og ekki Henningsen, að því er sjeð verður, en held- ur ekki að hann ætlaði sjer ekki að borga firmanu. Hinn 20. október 1920 fjekk stefndur svohljóðandi símskeyti frá Henning- sen: „Restbelöbet Kartofler 4823 Kr. bedes anvist hurtigst“. Þegar steindur fjekk þetta simskeyti kveður hann Hans Nielsen, umboðsmann Henningsen, hafa enn verið hjer staddan en á förum til Kaupmannahafnar og vegna þess, að ekki hafi verið hægt að fá bankana til að yfirfæra peninga, hafi hann greitt Nielsen hjer eftirstöðvarnar af kartöfluverðinu og hann lofað að gjöra upp við 58 Henningsen. Telur stefndur sjer hafa verið heimilt að borga kartöflurnar til umboðsmanns Henningsens, því frá honum hafi hann pantað þær og aldrei tekist á hendur meina greiðsluskyldu gagnvart firmanu Carl F. Jensen og byggir sýknukröfu sína í málinu á þessu. Það sjest nú á reikningi firmans Carl F. Jensen til stefnds, sem lagður hefir verið fram í málinu, að Nielsen þessi hefir greitt firmanu'“ upp Í kartöfluandvirðið kr. 1714,6% hinn 3. nóvember 1920 og stefnandi hefir mótmælt því, að stefndur hafi greitt meira til Nielsen og stefndur ekki fært sönnur á það. Þar sem stefndur, er veitti kartöflunum móttöku, vissi að þær voru frá firmanu Carl F. Jensen og að þeim fylgdi krafa um borgun til þess, er hann ekki mótmælti á nokkurn hátt, þar sem maður sá, er hann hafði pantað kartöflurnar frá hafði til- kynnt honum, að þær væru frá firmanu og beðið hann að ávísa því borgun fyrir þær og þar sem hann greiddi nokkurn hluta andvirðisins til firmans, verður rjetturinn að líta svo á, að hann gagnvart firmanu hafi komið þannig fram, að honum sje skylt að sjá því fyrir borgun á öllu andvirðinu og verði að greiða hina umstefndu upphæð úr því að hann hefir ekki fært sönnur á að hún sje þegar greidd, þvi greiðsla stefnds til Hans Nielsen getar ekki hafa leyst bann frá greiðslu hans gegn firmanu Carl F, Jen- sen, þótt fram hafi farið, að svo miklu leyti, sem hún gekk ekki til þess upp Í kartöfluandvirðið. Hinsvegar verða vextir af hinni umstefnda upphæð ekki tildæmdir frá fyrri tíma en 27. september 1921 því rjettarskjal nr. 8 ber það með sjer að vextir til þessa dags af kartöfluandvirðinu eru taldir með í hinni umstefndu upphæð. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefndur greiði stefn- anda TÓ krónur upp Í málskostnað. 59 Mánudaginn 27 april 1925. Nr 36/1924. Karl 8. Jóhann (s. P. Kalman) gegn ; bæjarstjórn Siglufjarðarkaup- staðar (Guðm. Ólafsson). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Ísafjarðar 22. febr. f. á. Hið umbeðna lögtak á fram að fara. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu daga. 26. júlí f. á. samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. sama dag. Útsvarsupphæð sú, er hin stefnda bæjarstjórn Siglufjarðarkaupstaðar hefir krafið áfrýjanda um, er alls 1625 kr. og er upphæð þessi á útsvarsreikningi bæjarstjórnarinnar til áfrýjanda sundurliðuð þannig, að 600 kr. eru aukaútsvar v/s. >Freyjac, 595 kr. aukaútsvar v/s. >Friggc og 500 kr. aukaútsvar v/s. „Sjöfne, en öll þessi skip eru eign áfrýjanda og stund. uðu síldveiðar frá Siglufirði sumarið 1923. Það er upplýst og viðurkent í málinu, að áfrýj- andi gjörði skipin „Frigg< og >Freyja< út á sild- veiðar frá Siglufirði allan veiðitímann eða frá 22. júlí til 5. sept. 1923 og að þau lögðu allan aflann þar á land og höfðu bækistöðu sína þar að öllu leyti Enn- fremur að einn meðeigandi firmans Karl £ Jóhann, er var staddur á Siglufirði um sildveiðitímann, seldi þar í samráði við meðeigendur sína á Ísafirði nokkurn hluta af afla skipanna, en nokkur hluti aflans hafði verið seldur áður en veiði byrjaði, með símasamn- ingi frá Ísafirði. Samkvæmt 1.nr. 58. 28. nóv. 1919, 60 19. gr. 3ju málsgr., var heimilt að gjöra áfrýjanda að greiða aukaútsvar til Siglufjarðarkaupstaðar af bessum atvinnurekstri og ber því að staðfesta fógeta- rjettarúrskurðinn að því er snertir 1125 kr. af út- svarsupphæðinni. Um skipið >Sjöfn< er það hinsvegar upplýst — að nokkru leyti með nýjum gögnum, sem lögð hafa verið fram í hæstarjetti — að áfrýjandi hefir áður en sildveiðarnar byrjuðu leigt útgerðarmanni einum skipið með veiðarfærum allan síldveiðitímann og voru skilmálar þeir, að áfrýjandi skyldi fá í leigu ákveðinn hundraðshluta af veiði skipsins og að leigu- taki skyldi ábyrgjast áfrýjanda fyrirfram ákveðið verð fyrir hvert mál síldar af aflanum og leigan greiðast >eftir hver 500 mál landskipuðc. Hefir um- boðsmaður áfrýjanda haldið því fram hjer fyrir rjett- inum, að leigutaki skipsins hafi gert skipið út að öllu leyti á sinn kostnað og greitt áfrýjanda leiguna í peningum, með því verði á aflanum, sem ákveðið var Í leigusamningnum. Þessari skýrslu hefir ekki ver- ið hnekt og verður því að ganga út frá, að leigutaki skipsins hafi einn verið útgerðarmaður þess á sild- veiðarnar og átt aflann og er þá ekki í lögum nr. 58, 28. nóv. 1919, 19. gr. 3ju málsgr. heimild til að gjöra áfrýjanda að greiða aukaútsvar til Siglufjarðarkaup- staðar af veiði skipsins eða sölu aflans. Og með því að heldur ekki var heimilt að leggja aukaútsvar til Siglufjarðarkaupstaðar á leigutekjur áfrýjanda af skip- inu ber að fella lögtaksúrskurðinn úr gildi að því er snertir 500 kr. eða þann hluta útsvarsupphæðar- innar, sem áfrýjanda var gjört að greiða fyrir v/s. sSjöfn<. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að málskostn- aður fyrir hæstarjetti falli niður. 61 Því dæmist rjett vera: Skiftarjettarúrskurðurinn staðfestist að því er snertir 1125 kr., en skal að öðru leyti vera ógildur. Málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í máli þessu hefir bæjarstjórn Siglufjarðar krafist lögtaks á 1625 kr. aukaútsvari, er lagt hefir verið á 3 mótorskip firmans Karl ár Jóhann, hjer í bænum, nefnilega 600 kr. á v/s, „Freyja“, 500 kr. á v/s. „Sjöfn“ og 525 kr. á v/s. „Frigg“, í tjeðum kaup- stað fyrir árið 1928. Byggir gjörðarbeiðandi heimildina til útsvarsálagningar þess- arar á því að tjeð skip gjörðarþola hafi stundað sildarveiði á Siglafirði síðastliðið sumar í fnllar 4 vikur og haft þar bækistöð i ð vikur. Gjörðarþoli mótmælir aftur á móti lögtakinu og heldur því fram, að skipin „Freyja“ og „Frigg“ sjen eigi útsvarsskyld, en skipið „Sjöfn“ hafi verið leigð öðrum gegn 360/, leigu af afla þess og sje það því leigutaki en ekki gjörðarþoli er gjalda beri útsvarið. Það er viðurkent í málinu, að greind skip stunduðu síldar- veiði frá Siglufirði síðastliðið sumar í fullar 4 vikur og að þau höfðu bækistöð þar í 5 vikur. Að vísu er það upplýst í málinu að mikill hluti aflans af skipunum „Freyju og „Frigg“ hafði verið seldur fyrirfram, sím- leiðis hjeðan, en afgangurinn að miklu leyti á þann hátt, að einn meðeigandi firmans, gjörðarþola, er dvaldi mikið af úthaldstíman- um á Siglufirði, fjekk samþykki meðeigenda sinna til sölannar, er þannig fór fram frá Siglufirði. En þó að sildinni væri þannig að miklu leyti ráðstafað hjeðan fyrirfram, þá getur það þó eigi talist fullkomin sala fyr en síldin er veidd og afhent, en hvort- tveggja virðist hafa farið fram frá Siglufirði. Að því er skipið „Sjöfn“ snertir, þá virðist það upplýst í málinu, að gjörðarþoli tók á móti leigunni, 36 /, af afla skipsins á Siglufirði og ráðstafaði honum þar, og það er ómótmælt í mál- 62 inu, að gjörðarbeiðandi lagði umgetnar 300 kr. í aukaútsvar á þennan hluta af afla skipsins. Rjetturiunn lítur því svo á, að það sje nægilega upplýst í málinu, að framangreind skip gjörðarþola hafi stundað sildar- veiði á Siglufirði, síðastliðið sumar, fullar 4 vikur og að hjer sje því um síldarveiði að ræða er gjörðarbeiðandi hafi haft heimild til að jafna á aukaútsvari sbr. 1. nr. 58, 28. nóv. 1919, 19. gr. Bju málsgrein. Verður útsvarsálagning sú er hjer hefir átt sjer stað að teljast lögleg og útsvarið að taka lögtaki. Miðvikudaginn 29. apríl 1925. Nr. 37/1925. Sigurður Þorvarðsson (B. P. Kalman) BEgn Hreppsnefnd Súðavíkurhrepps (Jón Ásbjörnsson). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Ísafjarðar 31. mars t. á. Umbeðið lögtak á fram að fara. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir áfrýjandi skotið til hæstarjettar með stefnu útg. 26. júlí f. á., að fengnu áfrýjunar- leyfi dags. s. d. Það er upplýst í málinu, að áfrýjandi hefir nokk- ur ár átt á Langeyri í Súðavíkurhreppi hús ásamt lóð, fiskverkunarreitum, og tveimur bryggjum, að sum skipa þeirra, er hann hefir látið stunda þaðan fisk- veiðar, eru skrásett að eiga heima þar, og að áfrýj- andi hefir rekið þar árið 1923 fiskveiðar, fiskverkun, sildarbræðslu og lifrarbræðslu og verslun. Áfrýjandi hefir því haft, árið sem útsvar það, er í þessu máli greinir, var á hann lagt, heimilisfasta atvinnustofn- 63 un á Langeyri og var því heimilt að leggja á at- vinnurekstur hans þar aukaútsvar til Súðavíkur- hrepps árið 1923 samkvæmt 1. málsgr. 1. gr. laga nr. 29, 19. júní 1922. Aðrar mótbárur áfrýjanda, þær er taldar eru í hinum áfrýjaða fógetaúrskurði gegn útsvarsálagning- unni, varða útsvarsupphæðina, og koma því ekki til álita í þessu máli. Samkvæmt framanskráðu ber að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð. Eftir þessum málalokum þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og er hann ákveðinn 200 krónur. Því dæmist rjett vara: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað, Áfrýj- andi, Sigurður Þorvarðsson, greiði stefndu, hrepps- nefnd Súðavíkurhrepps, 200 krónur í málskostnað að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Haustið 1923 jafnaði hreppsnefnd Súðavíkurhrepps 5000 kr. aukaútsvari á Sigurð Þorvarðsson kaupmann í Hnífsdal, á útgerð hans og atvinnurekstur á Langeyri í Álftafirði í Súðavíkurhreppi fyrir fardagaárið 1928—24. En þareð gjörðarþoli neitaði gagn- gert að hann væri útsvarsskyldur í Súðavíkurhrepni hefir gjörðar- beiðandi krafist lögtaks á útsvarinu. Gjörðarþoli er kaupmaður og útgerðarmaður og á lögheimili í Hnifsdal í Eyrarhreppi. En veturinn 1915—16 keypti hann helming íbúðarhúss og lóðar, er fyrverandi hvalveiðastöð hafði átt á Langeyri og árið eftir keypti hann hinn hluta eignarinnar. Síðan hefir gjörðarþoli hatt þar útgerð að meira eða minna leyti og greitt árlega útsvar til Súðavíkurhrepps þar til síðastliðið haust að hann neitaði að vera þar útsvarsskyldur eins og fyr segir. Neitun sína byggir gjörðarþoli á því, að hann sem er bú- settur í Eyrarhreppi og greiði þar aukaútsvar sje undanþeginn út- 64 svari Í Súðavíkurhreppi samkvæmt lögum nr. 29, 1922, 1. gr. 5. málsgr., er banni að leggja aukaútsvar á útvegsmenn Í öli hreppi Í sama sýslufjelagi eða við sama fjörð eða flóa, sem út- ræðið er, ef á þá er lagt útsvar Í sveitarfjelagi þeirra. En um það er enginn ágreiningur í málinu að gjörðarþoli greiði anka- útsvar í Eyrarhreppi. Í síðara varnarskjali sínu hjer fyrir rjettinum hefir gjörðar- þoli haldið því fram að hann sje einungis meðeigandi vjelarbáta þeirra, sem riðnir eru við útgerðina og hefði þar af leiðandi átt að jafna útsvariuu á bátana. En þareð gjörðarþoli hefir engum mótmælum hreyft út af þessu, hvorki i brjefi því er hann ritaði gjörðarbeiðanda 9. nóv. f. á. þar sem haun mótmælir útsvarsskyldu sinni, mje heldur í fyrsta varnarskjali sinu hjer fyrir rjettinum verður þessi mótbára eigi til greina tekin, enda hefir því verið eindregið mótmælt af gjörðarbeiðanda að aðrir en gjörðarþoli einn sje eigandi útgerðarinvar eða eigi að teljast fyrir henni fremur nú en að undanförnu. , Þá hefir gjörðarþoli einnig Í siðara varnarskjali sínu hjer fyrir rjettinum haldið því fram að útsvarsálagningin í heild sinni sje ólögmæt þareð niðurjöfnnnin hafi farið fram án þess að fyrir hendi væri lögformleg áætlun um tekjur og gjöld hreppsins. En gegn eindregnum mótmælum gjörðarbeiðanda er þetta eigi sannað í málinu, og verður því eigi til greina tekið. Í málinu er einungis spurning um útsvarsskyldu gjörðarþola, enda er spurningin um fjárhæð útsvarsins eigi dómstólamál. Það er engin ágreiningur um það Í málinu, og síðastliðið ár stundaði gjörðarþoli útgerð sildar og þorskveiða á Langeyri á 4 eða 5 vjelbátum, er eiga heima þar, að skipin lögðu upp afla sinn á Langeyri, að hann var verkaður þar og að gjörðarþoli hafði og hefir þar lýsisbræðslu og sildarbræðslu. Ennfremur hafa 38 menn í Súðavíkurhreppi vottað undir eyðstilboð í skjali dags. 12. mars þ. á. að gjörðarþoli hafi haft sjerstakt herbergi á Langeyri þar sem hann hafði ýmsar vörur til söla, að hann hafi rekið fiskkaup í stórum stil, brætt 2000—- 3000 tunnur sildar og selt beitusild. Gjörðarþoli hefir að visu mótmælt skjali þessu og vottorðagefendum eigi gefist kostur á að staðfesta vottorðið. En hins vegar er það kunnugt hjer í nágrenninu, að síðastliðið ár, hefir gjörðarþoli keypt fisk til verkunar á Langeyri, að hann á þar 2 skipabryggjur, fisktöku- og fiskgeymsluhús og fiskreita 65 er hann notar við atvinnurekstur sinn auk ibúðarhússins, og að hann rekur þar sildarbræðslu og lýsisbræðslu eins og áður segir. Að rjettaring áliti er hjer um arðsama atvinnu að ræða, er gjörðarbeiðanda var heimilt að jafna á aukaútsvari sbr. lög nr. 29, 19. júní 1922, 1. gr., 2. málsgr. Undan þága tjeðra laga í 1. gr, 5. málsgr., kemur hjer eigi til greina sbr. Landsyfirjettardóm 13. nóv. 1916. Miðvikudaginn 29. april 1925. Nr. 2/1925. Ólöf Benediktsdóttir gegn Guðmundi Ólafssyni og Pjetri Magnússyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ólöf Benediktsdóttir, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði hún og stefndu, Guðmundi Ólafssyni og Pjetri Magnússyni, er látið hafa mæta í málinu, 40 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. 66 Föstudaginn 1. maí 1925. Nr. 7/1925 Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Páli Stefánssyni, Jóni Guðmunds- syni (Sveinn Björnsson, Sigurjóni Jóns- syni, Ingimundi Ögmundssyni og Ingjaldi Jónssyni (Pjetur Magnússon). Brot á aðflutningsbannlögunum. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 81. desbr. 1924: Kærður Páll Stefánsson greiði 1000 króna sekt til ríkis- sjóðs og sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 40 daga. Kærður Jón Guðmundsson greiði 1000 króna sekt í ríkis- sjóð og sæti samskonar fangelsi í 20 daga Kærðir Sigurjón Jónsson, Ingimundur Ögmundsson og Ingjald- ur Jónsson sæti sektum, hinn fyrstnefndi 1000 króna en hvor hinna 600 króna, til ríkissjóðs. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign ríkissjóðs. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðaudi kostnað greiði kærðir einn fyrir alla og allir fyrir einn. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í hin- um áfrýjaða lögreglurjettardómi ber að staðfesta hann, þó þannig að fangelsisrefsing kærða Jóns Guðmunds- sonar ákveðst 40 dagar, sekt kærða Sigurjóns Jóns- sonar ákveðst 800 kr. og sekt hinna kærðu Ingi- mundar Ögmundssonar og Ingjalds Jónssonar 400 kr. Hinir kærðu Páll Stefánsson og Jón Guðmunds- son greiði hvor um sig kostnað við varðhaldsvist sina; svo greiði þeir in soliðdum málflutningskaup verjanda sins í hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Hinir kærðu Sigurjón Jónsson, Ingimundur Ögmundsson og Ingjaldur Jónsson, greiði einnig in solidum málflutn- 67 ingskaup verjanda síns í hæstarjetti 150 kr. Að öðru leyti greiði allir hinir kærðu in solidum allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talið málflutningskaup sækjanda í hæstarjetti 250 kr. Því dæmist rjett vera: Kærði Páll Stefánsson greiði 1000 kr. sekt til ríkissjóðs og sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í 40 daga. Kærði Jón Guðmundsson greiði einnig 1000 kr. sekt til ríkissjóðs og sæti 40 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Kærðu Sigurjón Jónsson, Ingimundur Ög- mundsson og Ingjaldur Jónsson sæti sektum, hinn fyrstnefndi 800 kr. og hvor hinna 400 kr. til ríkissjóðs. Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptekt hins innflutta áfengis staðfestist. Hinir kærðu Páll Stefánsson og Jón Guð- mundsson greiði hvor um sig kostnað við varð- haldsvist sína; svo greiði þeir in solidum mál- flutningskaup verjanda síns í hæstarjetti, hæsta- rjettarmálaflutningsmanns Sveins Björnssonar, 150 kr. Kærðu Sigurjón Jónsson, Ingimundur Ögmundsson og Ingjaldur Jónsson greiði sömu- leiðis in soliðum málflutningskaup verjanda sins í hæstarjetti, hæstarjettarmálaflutningsmanns Pjeturs Magnússonar, 150 kr. Allan annan kostn- að málsins, bæði í hjeraði og í hæstarjetti, greiði 5* 68 allir hinir kærðu in soliðum, þar með talið mál- flutningskaup sækjanda í hæstarjetti, hæstarjettar- málaflutningsmanns Lárusar Jóhannessonar, 250 krónur. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn þeim Páli Stefánssyni, kanpmanni, til heimilis í Vestmannaeyjum, Jóni Guðmundssyni, framkvæmdarstjóra h/fj. „Jón Guðmundsson á Co.“, Bakkastig nr. 5, Sigurjóni Jónssyni, skipstjóra, til heimilis í Hafnar- firði, Ingimundi Ögmundssyni, útgerðarmanni, Bergstaðastræti 38, og Ingjaldi Jónssyni, útgerðarmanni, Baldursgöta 24, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 91 frá 14. nóvember 1917 um aðflutnings- bann á áfengi. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Síðari hluta októbermánaðar siðastiiðinn voru þeir staddir í Kaupmannahöfn kærðir, Páll Stefánsson og Jón Guðmundsson. Kom Páli þá til hugar að bæta fjárhag sinn, er hann kveður mjög bágborinn, með því að útvega sjer spiritus í Þýskalandi og selja með stórhagnaði bjer heima. Komst hann í kynni við Þjóðverja Hoffmann að nafni, er lofaði að vera honum hjálpleg- ur til þess að útvega honum 5000 litra af spiritus ef bann gæti borgað 1000 krónur við móttökuna. Sneri Páll sjer þá til Jóns Guðmundssonar um bjálp og bjálpaði hann Páli til þess í þessu skyni með því að skrifa á vixil fyrir hann, er Páll gat selt ís- lenskum kaupmanni í Kaupmannhöfn, er þekti þá báða, Pál og Jón. Um þetta leyti lá m/sk. „Veiðibjallan“, eign h./fj. „Jón Guðmundsson á Co.“ í Kaupmannahöfn og átti að taka farm þar og í Álaborg til Eyrarbakka og hingað. Lofaði Jón Guðmunds- son Páli að hann skyldi láta það skip flytja spiritusinn hingað gegn 5—6000 króna farmgjaldi og skyldi Páll fara með skipinu en Jón fór heim með öðru skipi. „Veiðibjallan“ fór 2. nóvember frá Kaupmannahöfn til Ála- borgar og hafði kærður Jón Guðmundsson sagt skipstjóranum kærðum Sigurjóni Jónssyni, bæði að Páll ætlaði að fara með skip- 69 ínu og eins hitt, að hann hafði lofað að flytja vörur á þilfari fyrir Pál, ef hann þyrfti þess með og skipstjóri áliti skipið geta tekið þær. Meðan skipið lá í Álaborg fjekk skipstjórinn símskeyti um það frá kaupmanni þeim í Kaupmannahöfn er Páll hafði fengið peningana hjá, að það skyldi halda til Kielarborgar og taka þar farm á þilfarið. Skipið kom til Kielar 7. f. m. og hitti Páll þar Hoffmann þann, sem áður er nefndur. Samdist svo um milli þeirra, að Hoffmann útregaði Páli 850 tialitra brúsa af spiritus gegn því að Páll borgaði 1000 danskar krónur við móttökuna og lofaði að senda fisk og peninga hjeðan að heiman. Kveðst Páll hafa talið brúsana í vörugeymsluhúsi í Kiel, en þá var eftir að láta þá í kassa. Átti að láta 4 brúsa í hvern kassa, en þeg- ar tilkom kveður Páll ekki hafa verið nógu marga kassa til af þeirri stærð, svo eitthvað af brúsunum — hve margir veit hann ekki, en giskar á að þeir muni hafa verið ó0—60 — voru látnir einn og einn í kassa. Kassarnir voru settir út Í skipið sunnudag- inn 9. nóvember og komið fyrir í tiskikössum skipsins uppi á þil- farinu, en ekki voru þeir taldir, því skipstjórinn bjóst við að eig- andi kassanna myndi sjá um að alt kæmist út í skipið, er fara ætti með því, en Páll taldi aldrei eða ljet telja kassana. Skipið hrepti vond veður á leiðinni hingað upp og lá fyrir stormi 1'/, sólarhring undir Vestmannaeyjum, og sem næst tvo sólarhringa í Faxaflóa til að vita hvort það kæmist ekki inn á Eyrarbakka, án þess þó að hafa samband við land eða báta úr landi eftir því sem þeir halda fram, er á skipinu voru. Aðfara- nótt föstudagsins 21, f. m. fór „Veiðibjallan“ inn á Hafnarfjörð og eftir samkomulagi milli Páls Stefánssonar og skipstjóra var áfengið sett í vjelarbátinn „Wivid“, sem lá þar mannlaus í vetrar- lægi á firðinum og voru kassarnir, sem komið var fyrir í lest skipsins, þá heldur eigi taldir. Skipstjóri gjörði Jóni Guðmunds- syni aðvart um komu skipsins og kom hann til Hafnarfjarðar á föstudaginn og skipaði svo fyrir, að skipið skyldi fara hingað, án þess að gjöra frekari tilraunir til þess að komast inn á Eyrar- bakka og fór það hingað um kvöldið. Páll Stefánsson bað Jón Guðmundsson að útvega geymslustað fyrir áfengið hjer og annast um flatning á því hingað. Fjekk Jón geymslustað fyrir það í barkskipinu „Fjord“, sem liggur mannlaust kjer á höfninni, en eigi gaf að flytja það hingað sjóveg eins og tilætlunin var, þar til Jón Guðmundsson samdi svo um við kærðan Ingimund Ög- 70 mundsson 27. f. m. að hann skyldi flytja áfengið fyrir Pál úr Hafnarfirði í barkinn á m/b. „Höskuldur“, sem Ingimundur á í fjlagi við kærðan Ingjald Jónsson, sem er formaður á bátnum, og sagði Ingimundur Ingjaldi frá því samdægurs. Áfengið fluttu þeir svo aðfaranætur föstudagsins 28. og sunnudagsins 30. f. m. og ljeta upp í barkinn en kærðir Páll og Jón voru þar fyrir fyrri nóttina og komu áfenginu fyrir í káetu barksins, er Jón hafði fengið lykil að. Ekki voru kassarnir heldur taldir við þennan flutning. Lögregla Reykjavíkur fjekk grun um, að geymt væri 4fengi í barkinum, fór út Í hann og fann áfengið. Hefir hún tekið það i sínar vörslur og reyndist það að vera 159 kassar með 4 tíalitra brúsum í hverjum kassa og þar að auki einn samskonar kassi tómur. Var þá hafin rannsókn Í málinu og hafa kærðir skýrt svo frá og kannast við að eiga hlutdeild í því, að áfengið var í bark- inum, sem að Íramangreinir. Er því haldið fram af kærðum, að meira áfengi hafi verið látið í m/b. „Wivid“, en fanst í barkin- um en hinsvegar haldið fram af kærðum Ingimundi og Ingjaldi að þeir hafi tekið alt það áfengi, er þeir fundu í „Wivid“ og skil- að því í barkinn, að undanskildum tveimur fjögrabrúsa kössum, er hafi brotnað og því verið hent Í sjóinn með innihaldi. Verð- ur það rannsakað í Hafnarfirði hvort aðrir en kærðir Inginund- ur og Ingjaldur hafi tekið áfengi úr „Wivid“. Brot kærðs Páls Stefánssonar, sem sat Í gæsluvarðhaldi frá 5.—12. þ.m., heyrir að áliti rjettarins undir 1. gr. áðurnefndra laga og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið fyrir það eftir 14. gr. þeirra, hæfilega ákveðin 1000 kr. sekt til ríkissjóðs og 40 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Kærður Jón Guðmundsson, sem sat Í gæsluvarðhaldi frá 8.—8. þ. m. var í ráðum með og hjálpaði kærðum Páli með öflun áfengisins og allan flutning á því og áskildi sjer, eða fjelagi því, sem hann er framkvæmdarstjóri fyrir, óhæfilega hátt farmgjald fyrir flutning þess hingað til landsins. Þykir hann því einnig hafa gjörst brotlegur gegn sömu lagagrein og refsing hans hæfi- lega ákveðin 100 króna sekt til ríkissjóðs og fangelsi við venju- legt fangaviðurværi í 20 daga. Brot kærðs Sigurjóns Jónssonar heyrir undir 5. gr. sömu laga og þykir refsing hans eftir 16. gr. þeirra hæfilega ákveðin 1000 króna sekt til ríkissjóðs. Brot kærðra Ingimundar Ögmundssonar og Iogjalds Jóns- í , Í sonar hvors um sig heyrir undir 8. gr. laganna og þykir refsing þeirra eftir 17. gr. hæfilega ákveðin 600 kr. sekt til ríkissjóðs. Hið ólöglega innflutta áfengi, sem er Í vörslum lögreglunn- ar, sje upptækt og eign ríkissjóðs. Allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði allir kærðir in soliðum. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfar dráttur orðið. Miðvikudaginn 6. maí 1925. Nr. 34/1924. — Vátryggingarfjelagið Trekroner (B. P. Kalman) g€5n lögreglustjóra Reykjavíkur f. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson). Útaf tekju- og eignarskatti. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 17. desbr. 1923: Hin umbeðna gjörð á fram að fara. Dómur hæstarjettar. Máli þessu er skotið til hæstarjettar samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 16. júní f. á. með stefnu útgef- inni 12. júlí s. á. Við ákvörðun tekju- og eignarskatts í Reykjavik árið 1922 var tekjuskattur áfrýjanda ákvarðaður 3160 krónur. Hafði áfrýjandi rekið vátryggingar- starfsemi í Reykjavík árið 1921, en eigi talið fram tekjur sinar og skattstjóri því áætlað þær. Hinn 15. júní 1922, áður en kærufrestur var liðinn, ritaði umboðs- maður áfrýjanda skattstjóranum brjef. Kvaðst um- boðsmaðurinn þar telja það álitamál hvort fjelagið væri skattskylt og Skatturinn ákveðinn af banda- 12 hófi og ónærgætni. Mótmælti hann því skattálögunni í heild sinni og geymdi sjer allan frekari rjett þar að lútandi. Að öðru leyti gjörði hann enga kröfu um að skatturinn yrði feldur niður eða lækk- aður og enga frekari grein fyrir þeim ástæðum, er hann bygði mótmæli sín á. Skattstjóri hafði ákvarðað skattinn eftir áætluðum iðgjaldatekjum áfrýjanda en eigi áætlað neinn frádrátt á fje því er áfrýjandi legði frá til tryggingar vátryggingarskuldbindingum sin- um. Vegna þessa tók yfirskattanefnd málið til með- ferðar, dró 259/, frá hinum áætluðu tekjum í þessu skyni og ákvað skattinn samkvæmt því 2560 krónur. Áfrýjandi greiddi eigi tekjuskatt þennan og var því krafist lögtaks á honum. Í fógetarjettinum gaf áfrýjandi skýrslu um iðgjaldatekjur af umboði sínu í Reykjavík árið 1921, kostnað við það og bótafje greitt á árinu, svo og lagði hann fram reksturreikn- ing fjelagsins fyrir umrætt ár. Samkvæmt þessum gögnum taldi hana að tekjur sínar árið 1921 hefðu eigi numið skattskyldri upphæð. Í málinu er enginn ágreiningur um það, að áfrýjandi hafi rekið vátrvggingarstarfsemi í Reykja- vík árið 1921. Ágreiningurinn er aðeins um það, hve miklar skattskyldar tekjur hann hafi haft af þeirri starfsemi. Með því að umgetið brjef umboðs- manns áfrýjanda til skattstjóra 15. júní 1922 eigi verður skoðað sem fullnægjandi kæra yfir ákvörðun skatisins og áfrýjandi því aldrei hefir lagt mótbár- ur sínar gegn henni undir úrskurð skattstjóra og yfirskattanefndar verður skattákvörðun yfirskatta- nefndarinnar eigi haggað og ber því að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð. Málskostnað í hæstarjetti þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda með 100 krónum. 73 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Áfrýjandi, vátryggingarfjelagið Trekroner greiði stefnda, lögreglustjóra Reykjavíkur fyrir hönd ríkissjóðs, málskostnað í hæstarjetti með 100 krónum að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrfjaða úrskurðar hljóða svo: Við ákvörðun tekju- og eignaskatts í Reykjavík árið 1922 var vátryggingarfjelaginu „Trekroner“ af yfirskattanefnd gjört að greiða kr. 2560,00 í tekju- og eignaskatt. Umboðsmaður fjelagsins hjer hefir neitað því að fjelagið ætti að greiða nokkurn tekju- og eignaskatt, en lögreglustjórinn, sem innheimtumaður rikissjóðs, hetir krafist lögtaks fyrir greind- um kr. 2560,00 og báðir málsaðiljar lagt ágreininginn undir úr- skurð fógetarjettarins. Umboðsmaður fjelagsins heldur því fram, að það eigi engan skatt að greiða árið 1922, með því að ársarður umboðsins hjer í Reykjavík, sem reikna skuli skattinn af, hafi verið 1991 aðeins kr. 31,13 samanborið við iðgjöld og tekjuafgang á ársreikningi fjelagsins, sem lagður er fram í málinu (rjettarskjal nr. 7). Með því að þessari uppgjöf á tekjum og kostnaði fjelagsins árið 1921 hefir verið mótmælt hjer fyrir rjettinum, og umboðs- maður gjörðarþola engar sönnur á það fært, verður það að teljast Ósannað að hlutfallslegur ársarðar fjelagsins hjer á landi hafi ekki verið meiri en kr. 31,18 árið 1921. Önnur mótmæli hafa eigi komið gegn framgangi gjörð- arinnar, id Föstudaginn 8. mai 1925. Nr. 11/1923. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Ólafi Friðrikssyni (L. Fjeldsted). TIl meðferð á fuglum. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 28. jan. 1925: Kærður, Ólafar Friðriksson, greiði 50 kr. sekt Í ríkis- sjóð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það verður einnig að telja það brot gegn lögum nr. 34, 3. nóv. 1915, að kærði hefir veturinn yfir haldið hrafnana í svo þröngri netgirðingu, að þeim var varnað flugs og ekki sjeð þeim fyrir nægilegu skýli gegn vætu, vindi og kulda. Með þessari athugasemd og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða lögreglurjeuiardóms ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að sektin ákveðst 100 kr. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal ó- raskað, þó svo, að sektin ákveðst 100 kr. Kærði, Ólafur Friðriksson, greiði allan átrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talið málflutn- ingskaup sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 15 málaflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Fjeldsted 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir kæru frá formanni Dýraverndunarfjelags Íslands, höfðað gegn Ólafi Friðrikssyni, bæjarfulltrúa, til heimilis í Austurstræti nr. 1 bjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 84 frá 3. nóvember 1915 um dýfaverndun. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir eru með eigin játningu kærðs er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Síðastliðið haust náði kærður í nokkra hrafna, súlur og svartbaka, alla á fyrsta ári. Hrafnana og svartbakana setti hann í tvær netagirðingar á lóð einni við Tjarnargötu hjer í bænum, en súlurnar, sem hann mun hafa náð Í nokkru síðar, geymdi hann fyrst um sinn í portinu bak við húsið Austurstræti nr. 1, og flutti þær síðan í girðinguna til brafnanna. Girðing sú, sem hrafnarnir og súlurnar eru geymdar Í, er 4,1 m. á hvern kant og 1,25 m. á hæð, en girðingin, sem svartbakarnir eru geymdir í, er 4,70 m. á breidd, 5,70 m. á lengd og 1,50 m. á hæð. Í girðingunum báð- um eru nokkrir kassar, sumir með vatni í, aðrir tómir, og eru þeir ætlaðir sem skýli fyrir fuglana í kulda og vondum veðrum. Hrafnarnir, sem Í girðinguna voru settir, vora upphaflega 9, af þeim hefir enginn drepist, en einn hefir verið sendur til út- landa og 4 hafa sloppið úr girðingunni. Svartbakarnir voru upp- haflega 41, en af þeim hafa margir sloppið, einn þeirra fanst iuni hjá Tungu og drapst þar, en einn svartbakur hefir drepist í girð- ingunni. Súlurnar, sem settar voru í girðingnna, voru upphafl: ga 14, þar af hefir ein drepist Í girðingunni (festist milli kassa), en önnur verið skotin af einhverjum, eftir því sem kærður hefir skýrt frá. Kærður hefir játað, að allmargt af súlunum hafi drepist meðan þær voru geymdar í portinu og telur það stafa af ein- hverri pest, sem í þeim hafi verið. Um líðan fuglanna á þessum stað hefir verið leitað álits tveggja manna, þeirra náttúrufræðings Bjarna Sæmundssonar og dýralæknis Magnúsar Einarssonar, og fer álit þeirra að nokkru leyti Í sömu átt. 16 Náttúrufræðingnum farast, Í álitsbrjefi sínu, orð á þessa leið: „Hrafnsungarnir lita ællvel út og eru fjöragir, svartbaks- ungarnir virðast óeðlilega votir í rigningum og súlurnar líka, og að öðru leyti lita þeir lakast út, enda eru þeir „ekta“ sjófuglar og minst þroskaðir og landvistin getur vart átt vel við þá yfir- leitt 2... Í votviðrum er æði óþrifalegt í kringum þá, en annars virðist eigandi reyna að hlúa að þeim eftir föngum. Að mínuin dómi er staðurinn, sem að fuglum þessum er valinn, fyrir ýmissa hluta sakir óheppilegur og væri æskilegt að þeim væri fenginn annar hentogri, helst við sjó, þar sem að þeir hefðu sund- poll, svo rúmt um sig að þeir gætu flogið dálitið og svo skýli (þak), sem að þeir gætu verið undir í hrakviðrum.“ Um það hvort kærður hafi með fyrgreindri meðferð sinni á fuglunum brotið ákvæði dýraverndunarlaganna kveðst náttúru- fræðingurinn ekki treysta sjer til að segja um, en telur dýra- verndunarlögin aðallega taka til alidýra. Í álitsbrjefi dýralæknisins segir meðal annars: „Að því er sjávarfuglana (svartbaka og súlur) snertir, hika jeg ekki við að telja meðferð bæjarfulltrúans á þeim illa og sektarverða, því þótt þeir kunni að fá nægilegt fóður, þá vantar þá öll tækifæri til að þjóna eðlishvöt sinni til nægilegrar hreyfingar (flugs) og sunds. Að vísu munu þeir hafa fengið nægilegt vatn til drykkjar, og eitthvað af skornum skamti til að skvampa í meðan þýður hjeld- ust, en nú er því ekki lengur til að dreifa eftir að frostin komu, hreyfingarleysið veldur því að fuglar þessir þola ver kaldann, enda mun hver og einn á þeim sjá að þeim liður ekki vel.“ Hröfnunum telur dýralæknirinn að líði „eflaust ekki eins illa og hinum fuglunum“, sökum þess að þeir eru ekki sundfuglar. „Þó líður þeim sýnilega ekki vel hreyfingalitlum í kuldanum.“ Rjetturinn er þeirrar skoðunar, að meðferð kærðs á súlun- um og svartbökunum sje „ill meðferð“ og byggir þá skoðun sína á því áliti, sem fyrgreindir menn hafa látið í ljósi um að voru- staðurinn, sem þeim er valinnn þarna á lóðinni, sje þeim mjög óheppilegur, of þröngur, að fuglana vanti vatn til að baða sig í, og að skýlið sem þeir hafa Í kössunum, sem eru Í girðingunum, sje þeim í alla staði ófullnægandi í votviðrum og kuldum; enn- fremur á þeirri játningu kærðs, að allmargar af súlunum hafi drepist, sjerstaklega meðan þær vorn í portinu, án þess að hann hafi gert fallnægjandi grein fyrir ástæðum þess. Rjettarinn er því þeirrar skoðunar að kærður kafi með greindu framferði sínu brot- Ti ið ákvæði 1, og 2. gr. laganna nr. 84 frá 3. nóvember 1915 um dýraverndun. Lögin bera það raunar með sjer, án þess að þau geti þess beint, að ákvæðum þeirra er aðallega ætlað að taka yfir illa meðferð á alidýrum; en lögunum getar þó ekki verið ætl- að að taka aðeins til dýra af þeim tegundum sem höfð voru hjer á landi sem alidýr, er lögin tóku gildi, heldur og til dýra af öðr- um tegundum, sem tekin eru og höfð í haldi sem alidýr meðan greind lög eru í gildi,. því ekkert mælir með því, að löggjafinn hafi getað ætlast til að þau dýr frekar en hin væru utan við lög og rjett. Refsing sú, sem kærður hefir til unnið samkvæmt. 1. gr. dýraverndunarlaganna, þykir hæfilega ákveðin 50 kr. sekt Í ríkis- sjóð. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiðdan og leiðandi kostnað. Á máli þessn hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 11. maí 1925. Nr. 14/1925. Rjettvísin (Pjetar Magnússon) gegn Guðmundi Björnssyni (Jón Ásbjörnsson} og Bjarna Finnbogasyni (L. Fjeldsted). Brot gegn 253. gr. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 16. febr. 1925: Ákærður Guðmundur Björnsson sæti 14 daga einföldu fangelsi. Ákærður Bjarni Finnbogason sæti 3X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Svo greiði og ákærður Bjarni Finnbogason málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, cand. juris. Magnúsar Magnússonar, 30 kr., en allan annan af málinu Jöglega leiddan og leiðandi kostnað greiði báðir ákærðir, annar fyrir báða og báðir fyrir annan. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjeraðsdómarinn hefir rjettilega heimfært brot ákærða Bjarna Finnbogasonar undir 253. gr. alm. 18 hegningarlaga, og með því að hæstirjettur fellst einnig á refsingu þá, sem ákærði er dæmdur til, ber að staðfesta aukarjettardóminn að þessu leyti. Ákærði Guðmundur Björnsson undirritaði eyðu- blöð að tjekkum á Landsbankann og setti nafn sitt aftan á þau, og veitti um leið meðákærða Bjarna Finnbogasyni ótakmarkaða heimild til að útfylla eyðu- blöðin og láta þau af hendi til greiðslu á vörum þeim, er Bjarni ætlaði að kaupa fyrir ákærða, án þess að hann ætti þá nokkurt fje í bankanum til að inn- leysa tjekkana, þá er þeim yrði framvísað, eða hefði nokkra vissu eða jafnvel líkur til að geta það. Ákærði hefir með þessum hætti gerst samsekur meðákærða Bjarna Finnbogasyni um refsiverða notkun verð- lauss gjaldeyris, og verður einnig að heimfæra brot hans undir 253. gr. almennra hegningarlaga. Þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin 2%X5 daga fangelsi við vatn og brauð, en eftir atvikum málsins, og sjer- staklega vegna þess að hann hefir játað brot sitt hreinskilnislega og undandráttarlaust, þykir mega ákveða, samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907, að fullnustu refsingarinnar skuli fresta og að hún skuli niður falla að 5 árum liðnum frá uppsögn dóms þessa, ef ákærði fullnægir lögmæltum skilyrðum. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað í hjeraði ber að samþykkja. Hvor hinna ákærðu greiði 80 krónur til skipaðs verjanda síns fyrir hæstarjetti. Allan annan áfrýjunarkostnað málsins, þar á meðal 120 krónur í málflutningskaup til skipaðs sækjanda fyrir hæstarjetti, greiði hinir ákærðu in solidum. Því dæmist rjett vera: Ákærði Bjarni Finnbogason sæti 3X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Ákærði Guðmund- 19 ur Björnsson sæti sömuleiðis 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð, en fullnustu refsingar hans skal fresta og skal hún niður falla að liðnum 5 árum frá uppsögn þessa dóms, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað skulu vera óröskuð. Ákærði Guðmundur Björns- son greiði verjanda sínum fyrir hæstarjetti, Jóni hæstarjettarmálflutningsmanni Ásbjörnssyni, 80 krónur,og ákærði Bjarni Finnbogason greiði einnig verjanda sínum fyrir hæstarjetti, Lárusi hæsta- rjettarmálflutningsmanni Fjeldsted, 80 krónur, í málsvarnarlaun, Allan annan kostnað af áfrýjun málsins, þar á meðal 120 krónur til skipaðs sækjanda málsins, Pjeturs hæstarjettarmálflutningsmanns Magnússonar, greiði hinir ákærðu in solidum. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað í máli þessu, sem höfðað er eftir fyrirmælum dóms- og kirkjumálaráðuneytisins af rjettvísinnar hálfu gegn Guðmundi Björnssyni til heimilis á Framnesveg 1C og Bjarna Finnbogasyni, sem kveðst eiga heimili í Kaupmannahöfn, með eigin játningu ákærðra, sem kemur heim við það, sem á ann- an hátt er upplýst í þvi, að þeir hafa gerst sekir í athæfi því er nú skal greina. Seinni hluta vetrarins 1924 kom það til tals milli ákærðra að Bjarni, sem ætlaði til útlanda þá með vorinu, skyldi í utanför sinni kaupa vörur fyrir Guðmund og senda honum til Reykjavík- ur. Í þessu skyni gaf Guðmundur Bjarna, „ubegrænset Fuldmagt 80 til at köbe Varer ..... til et Belöb som dog ikke overstiger 65000 d. Kr. og i Forbindelse derved udlevere Chekker og Veksler, som jeg selv har undeskrevet og udleveret ham“. Umboð þetta, sem hinar auðkendu setn'ngar hjer að ofan eru teknar úr, undir- ritaði Guðmundur Björnsson 2. mai 1924, sama daginn eða dág- inn áður en Bjarni lagði á stað til útlanda. Jafnframt því að ákærðir komu sjer saman um ofannefnd vörukaup, varð það einnig að samkomulagi á milli þeirra, að Guð- mundur skyldi samþykkja víxla, gefa út og framselja tjekka og af- henda Bjarna til þess að hann greiddi með þeim vörurnar. Sama daginn og Guðmundur gaf Bjarna framannefnt umboð samþvykti hann því allmikið af víxlum, undirskrifaði og framseldi 10—15 tjekkávísanaeyðublöð ódagsett og óútfylt að öðra leyti og af. henti Bjarna, sem átti að dagsetja víxlana og tjekkávísanirnar og fylla út að öðru leyti, eftir þvi, sem þörf gerðist, og í fyr- nefndum tilgangi. Tjekkávísanir þessar eru gefnar út á ávisana- eyðublöð frá Landsbanka Íslands; þau lagði Bjarni til og hafði hann náð í þau úr dóti Q. J. Havsteen, heildsala, hjer í bænum. Þegar Guðmundur gaf ávísanirnar út, átti hann ekkert fje inni í Landsbankanum, enda skýrði hann Bjarna greinilega frá því. Komu ákærðir sjer því saman um, að Bjarni skyldi dagsetja ávis- anirnar fram Í tímann svo mikið, að þeim yrði ekki framvísað til greiðslu í Landsbankanum fyr en Guðmundar hefði fengið vörnra- ar og haft ráðrúm til að koma þeim í peninga. Guðmundur bað Bjarna þess sjerstaklega að megnið af vör- unum yrði yfirbreiðslur (presenninger) og vefnaðarvörur, enda kvaðst hann þá hafa haft mjög góða aðstöðu til að koma þeim vörutegundum (yfirbreiðslunum) fljótt í peninga. Ennfremur óskaði hann eftir þvi, að Bjarni greiddi vörurn- ar frekar með víxlum en tjekkum ef því yrði viðkomið. Bjarni fer nú til útlanda, eins og áður er frá sagt, og 19. mai kaupir hann vörur í Kaupmannahöfn af Frode nokkrum Hansen, fyrir danskar kr. 2268,00, að því er hann sjálfur segir. Fyrir upphæð þessari útfyllir hann eina af tjekkávísunum frá Guðmundi, dagsetur hara í Reykjavík 25. maí 1924 og afhendir vöruseljand- anum, sem greiðslu fyrir vörurnar, án þess að geta um að nokkuð væri við ávísun þessa að athuga, enda þótt hann hlyti að sjá að móttakandi tók á móti tjókkávisaninni sem greiðslu í þeirri trú, að útgefandi hennar ætti nægilega mikið inni í banka þeim, sem 81 hún var stiluð á, eða að svo mundi að minsta kosti verða, þegar ávísuninni yrði framvísað. Vörurnar sendi Bjarni hingað til Reykjavíkur og greiddi farmgjaldið með því að útfylla og afhenda, sem greiðslu 180 króna tjekkávísun frá Guðmundi. Þessa ávísun afhenti hann og án þess að geta um að útgefandi ætti ekki inni fyrir henni. Í júnímánuði var Guðmundi tilkynt frá afgreiðslu „Sam- einaða gufuskipafjelagsins“ að hann ætti þar vörur. Guðmundar fór þangað og athugaði vörurnar, sem bann vissi að vera myndi sending frá Bjarna. En við þessa athugun komst Guðmundur að raun um, að vörurnar voru alt aðrar, en hann hafði beðið Bjarna að útvega. Þessar vörur voru hálsfestar, fægilögur, rottueitur o. fl. Guðmundur vildi ekkert með vörurnar hafa þar sem hann áleit þær lítt seljanlegar og veitti þeim því aldrei móttöku. Frode Hansen framseldi nú þriðjamanni tjekkávísunina og komst hún þannig í hendar kærandans í þessu máli, Christian Elton heildsala, sem gerði tilraun til að fá ávísunina greidda en komst þá að raun um, að útgefandi hennar Guðmundur Björnsson átti ekkert inni í Landsbankanum og hafði aldrei átt á tímabil- inu frá 19. maí til „þess tíma, er ávisunin var sýnd til greiðslu í Landsbankanum. Á vísunin var þá einnig sýnd Guðmundi og þess farið á leit, að hann greiddi hana, en hann neitaði því. Af því sem að framan er sagt telur rjetturinn nægilega sann- að, að ákærður Bjarni Finnbogason hafi athugasemdalanst afhent nefndar tjekkávísarir enda þótt hann hlyti að sjá að móttakend- ur byggust við að útgefandi ætti inni fyrir þeim, vitandi það að þær voru verðlausar, þar sem honum var kunnugt um að útgef- andi þeirra átti ekkert inni Í Landsbankanum, að hann var efna- lítill eða efnalaus og að vörurnar, sem hann sendi, voru alls ekki eða litt seljanlegar hjer á landi, svo hann hlaat af því að sjá, að ekki var unt fyrir Guðmund að koma þeim í peninga á næstunni. Ákærðir ern báðir komnir yfir lögaldur sakamanna, Guðmund- ur Björnsson er fæddar 17. ágúst 1876, en Bjarni Finnbogason 24. mars 1898, og hafa þeir eigi áður verið dæmdir fyrir hegn- ingarlagabrot. Framantalið afbrot ákærðs Guðmundar Björnssonar heyrir að áliti rjettarins umdir 259. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það, hæfilega ákveðin 14 daga einfalt fangelsi. Brot ákærðs Bjarna Finnbogasonar heyrir að áliti rjettarins 6 82 undir 253. gr. sömu laga og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin 35 daga fangelsi við vatn og brauð. Til iðgjalds hefir engin krafa verið gerð. Ákærður Bjarni Finnbogason greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda sins, cand. juris Magnúsar Magnússonar, er ákveðst 30 krónur. Allan annan af máli þessu löglega leiðdan og leið- andi kostnað greiði báðir ákærðir in solidum. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfa dráttur orðið. Miðvikudaginn 13. maí 1925. Nr. 31/1924. O. Ellingsen í. h. eigenda og vá- tryggjenda kuttersins „Ísabella“ (B. P. Kalman) . gegn Guðmundi Ólafssyni í. h. eigenda og vátryggjenda b/v. „Veresis“. (Enginn). Útaf skaðabótum og björgunarlaunum. Dómur sjórjettar Reykjavikur 16. júní 1923: Aðalstefnandi, Guðmundur Ólafsson f.h. eigenda og vátryggjenda b/v. „Veresis“ og gagnstefnandi O. Ellingsen Í. h. eigenda og vá- tryggjenda kútter „Isabella“, eiga að vera sýknir hvor af annars kröfum Í þessu máli og málskostnaður bæði í aðalsök og gagn- sök að falla niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu er skotið til hæstarjettar samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 14. júní f. á. með stefnu útgef- inni 10. júlí sama ár. Stefndi hefir eigi mætt í málinu í hæstarjetti og hefir það því verið flutt skriflega samkvæmt 38. gr. hæstarjettarlaganna og dæmt samkv. NL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. 83 Að vísu var >Veresise, þótt botnvörpu hefði úti, skylt samkv. 20. gr. tilsk. nr. 3, 20. jan. 1899, að víkja úr leið fyrir sÍsabellue, er skipin mættust, en af þeim ástæðum öðrum, sem greindar eru í for- sendum hins áfrýjaða dóms verður að telja að bæði skipin eigi sök á árekstrinum. Með því ennfremur að atvik lágu svo til árekstrarins að eigi verður bygð á þeim skifting skaðabótanna í ákveðnum hlut- föllum og eigi er upplýst að skaði >Ísabelluc hafi verið meiri en skaði >Veresisc, en málinu ekki gagn- áfrýjað, ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm sbr. 2. lið 225. gr. siglingalaganna. Með því að stefndi hefir ekki mætt fellur málskostnaður í hæstarjetti niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Fimtudaginn 30. mars í. á. var færeyski fiskikúttarinn „Ísa- bella“ frá Trangisvaag, skipstjóri Benjamin M. Johannesen, að veiðum á að giska 26 sjómilur suðvestur frá Þorlákshöfn. Vind- ur var hægur á suðaustan. Kl. 9'/, um kvöldið var veiðum hætt, ljóskerin sett upp og farið að gera að aflanum. Var þá næstum logn en veður bjart on fjöldi skipa í nánd á allar hliðar. Í dag- bók skipsins er svo skýrt frá seglútbúnaði þess, að skipið hafi legið: „bak med Stagfokken ophalt til Luvart (paasat Örefik) med Stor Mellemklyver, enkeltrevet Mesan og arevet Storsegl“. Stýrið var bundið miðskipa. Klukkan rjett um 10 um kvöldið var skip- stjórinn niðri í lest skipsins en stýrimaðurinn var á verði. Sá hann þá botnvörpung koma kulborðsmegin með ljós, er sýndi að hann hafði botnvörpu úti, og stefna skáhalt á kúttarann. Þótti stýrimanninum á „Ísabellu“ vindarinn svo hægur, að eigi myndi hægt að stjórna skipinu þótt reynt væri og gjörði því enga til- raun Í því efni og ekki gaf hann neitt merki þess, að hætta væri 6* 84 á ferðum þótt botnvörpungurinn hjeldi áfram í sömu stefna og gæfi þess ekkert merki að hann hefði sjeð kúttarann eða breytti um stefnu. 2-—3 mínútum eftir að tekið var eftir botnvörpungn- um frá kúttaranum, rákust skipin á þannig, að klýverbóma kútt- arans rakst á stjórnborðshlið botnvörpungsins miðskipa og brotn- aði. Urða nokkrar skemdir á báðum skipunum en þan losnuðu þegar hvort frá öðru. Botnvörpungarinn fór að draga inn vörpu sína en skipstjórinn á kúttaranum fór í skipsbátnum yfir Í botn- vörpunginn og sagði skipstjóra hans, að þar sem skip sitt hefði beðið skaða óskaði hann þess, að botnvörpungurinn drægi það hingað til Reykjavíkur og varð það að samkomulagi. Lögða skipin á stað kl. 12—12!/, um miðnætti og komu hingað á ytri höfnina um kl. 10!/, næsta morgun. Botnvörpungurinn var G. Y. 483 Veresis, skipstjóri Jón S. Oddsson. Var hann undir þiljam er áreksturinn varð, en stýrimaðurinn var einn á brúnni því háseti sá er á verði skyldi vera var inni í eldhúsi. Þegar áreksturinn varð stýrði botnvörpungurinn N.N.V. en kúttarinn í S. til V. Stýrimaðnrinn á botnvörpunguum hefir haldið því fram, að hann hafi ekki orðið kúttarans var fyrri en hann rakst á botn- vörpunginn og engin ljós sjeð á honum fyrri en eftir árekstarinn, þá hafi hann sjeð græna ljósið stjórnborðsmegin, enda hafi kúttar- inn þá verið búinn að snúa sjer. Hann hefir borið það og unnið eið að framburði sínum, að nægilegur vindur hafi verið til þess, að kúttarinn ljeti að stjórn. Skipstjórmn á botnvörpungnum, sem kom upp rjett í því að áreksturinn varð, skýrir svo frá, að verið. hafi stinningsgola á suðaustan og háseti á sama skipi, Tómas Guðmundsson, sem búsettur er í Færeyjum, hefir borið það og sá framburður verið tekinn jafngildur og eiðfestur væri, að vindur- inn hafi verið það, sem á færeysku er kallað „flau Kulling“. Hinsvegar hefir skipstjórinn, stýrimaðurinn og hásetar á „Ísabellu“ haldið því fram, að „ Vinden var næsten stille“ svo að skipið myndi ekki hafa látið að stjórn. Þegar hingað kom var haldið sjóferðapróf út af árekstrin- um. Svo fengu og báðir skipstjórar dómkvadda menn til þoss að meta skemdirnar á skipunum. Mötta þeir skaðann á b/v. „Veresis“ 3000 krónur en skaðann á kútter „Ísabella“ kr. 2850,00. Með stefnu útgefinni 18. maí þ. á. og birtri s. d. höfðaði svo Guðmundur Ólafsson hrjm. hjer í bænum f. h. eigenda og vátryggjenda b/v. „Veresis“ mál þetta fyrir sjódóminum gegn 85 0. Ellingsen, kaupmanni hjer í bænum, sem umboðsmanni eigenda og vátryggjenda kútter „Ísabella“ til greiðsla á kr. 23000,00 sem skaðabótum og björgunarlaunum, ásamt 6 9/,, ársvöxtum frá stefna- birtingardegi til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu. Stefndur hefir krafist sýknanar af kröfum stefnanda í mál- inu og málskostnaðar hjá stefnanda. Hann höfðaði og gagnsök með stefnu útgefinni 7. september f. á. til greiðslu á skaðabótum að upphæð kr. 20350,00, ásamt 69/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags, með eða án skuldajafnaðar við kröfar stefnanda í aðalmálinu, og málskostnaðar í gagnsökinni eftir mati sjódómsins. Aðalstefnandi hefir krafist sýknunar af kröfum gagnstefn- anda Í gagnsökinni og málskostnaðar hjá konum einnig Í henni. Kröfu sína í aðalsökinni sundurliðar aðalstefnandi svo: 1. Áðgjörðarkostnaður á b/v. „Veresis“ eftir mati kr. 8000,00 2. Áflátap me úr „ss — 10000,00 8. Björgunarlaun fyrir að bjarga „Ísabella“ hjer inn á: höfn < í c 20 0 — 10000,00 Samtals kr. 23000,00 Skaðabótakröfu sina Í gagnsökinni sundurliðar gagnstefn- andi þannig: Aðgjörðarkosta. á kútter „Ísabella“ eftir mati kr. 2850,00 2. Alabama — 17500,00 Samtals kr. 20350,00 Aðalstefnandi telur áreksturinn skipshöfninni á „Ísabellu“ einni að kenna. Telur hann árekstarinn hafa orðið um miðnætti eftir framburði skipstjórans og stýrimannsins á „Veresis“ eða tveim standum síðar en skipshöfnin á „Ísabella“ telur hann hafa orðið. Ennfremur dregur hann það í efa, að hliðarljósin á „Ísa- bella“ hafi logað þegar áreksturinn varð, og hafi skipið þá brotið alþjóða siglingareglur með því að sigla án þeirra um mið- mæturskeið. Byggir aðalstefnandi þessa skoðun sína á því, að stýrimaðurinn á „Veresis“ hafi engin ljós sjeð á „Ísabellu“ áður en áreksturinn varð og ekki rauða ljósið, hvorki áður, meðan á árekstrinum stóð, eða eftir hann. Það er nú tekið beint fram í dagbókarútdrætti „Ísabellu“, sem lagður var fram við sjóferðaprófið hjer út af árekstrinum, að ljóskerin hafi verið sett upp kl. 9!/, um kvöldið, og hafa skip- stjórinn, stýrimaðarinn og 4 hásetar staðfest hann með undir- skrift sinni. Skipstjórinn á „Ísabella“ hefir og borið það, að hann hafi sjeð bæði ranða og græna ljósið á kúttaranum meðan hent 86 hann var Í botnvörpungnum. Stýrimaðurinn á kúttaranum hefir borið, að hann hafi sjeð græna ljósið á honum þegar eftir að hann var kominn yfir Í botnvörpunginn. Hásetinn Jóh. Jóhannes- son á kúttaranum hefir borið við sjóferðaprófið og sá framburður hans verið tekinn jafngildur og eiðfestur væri, að hann hafi tekið niður rauða ljóskerið á „Ísabella“ eftir að áreksturinn varð og hafi þá ljósið lifað í því og ekki verið hreyft við ljóskerinu fyr en eftir árekstarinn. Ennfremur hefir skipstjórinn á „Veresis“ borið það, að eftir að skipstjórinn á kúttaranum hafi komið yfir Í togarann, hafi rauða ljósið hans ekki sjest af því að togarinn var kominn á stjórnborðsbóg á kúttaranum, en græna ljósið hafi sjest og stýrimaðurinn á togaranum sá græna ljósið á kúttaranum eftir áreksturinn enda hafi hann þá snúið stjórnborðshliðinni að tog- aranum. Loks hefir stýrimaðurinn á kúttaranum borið og unnið eið að þeim framburði sinum, að botnvörpungurinn hafi verið í hring rauða ljóskersins á kúttaranum, er hann varð togarans fyrst var. Með öllu þessu þykir nægilega upplýst, að kúttarinn hafi haft lögboðin ljós er áreksturinn varð. Að því er mismuninn á klukkunum á togaranum og kúttar- anum snertir þá stafar hann aðallega af því, að klukkan á tog- aranum hefir verið sett eftir enskum tíma, en klukkan á kúttar- anum eftir Íslenskum. Gagnstefnandi heldur því fram, að áreksturinn sje eingöngu skipshöfninni á togaranum að kenna. Togarinn hafi eftir alþjóð- legum siglingareglum átt að víkja úr vegi fyrir kúttaranum, er hafi átt að halda áfram ferð og stefnu óbreyttri, sem hann og hafi gjört og sje því sökin á togarans hlið. Við þetta er það að athuga, að togarinn hafði vörpu sína úti og ljósmerki, er sýndi það, og var því ekki „laust skip“, en við slík skip mun reglan í 20. gr. tilsk. 20. janúar 1899 aðalega eiga og sú ályktun e contrario frá 26. gr. hennar, að seglskipum skuli ekki undir neinum kringumstæðum vera skylt að víkja fyrir gufuskipum, er hæpin, sbr. 29. gr. tilskipunarinnar. Hinsvegar hafa ekki af hálfu skipshafnarinnar á togaranum verið hafðar fyrirskipaðar og tilhlýðilegar gætur, þar sem ekki varð vart við kúttarann fyrri en áreksturinn varð, þótt ljós hans væru Í lagi og veður gott og heiðskirt. Sjórjettarinn verður og að líta svo á, að það hafi verið óverj- andi af skipshöfninni á kúttaranum að binda stýri skipsins fast 87 um nótt með jafnmiklum seglum uppi og á honum voru einkum þar sem var „en Masse Skibe omkring paa alle Sider“, eins og stendur í dagbókarútdrætti hans, og ekki logn. Í dagbókarútdrætt- inum stendur að vísu að vindurinn hafi verið „næsten stille“ og skipstjórinn og stýrimaðurinn á kúttaranum segja að vindurinn hafi verið svo hægur að þeir hafi álitið að kúttarinn ljeti ekki að stjórn, en skipstjórinn, stýrimaðurinn og háseti sá á botnvörp- ungnum, sem yfirheyrður var við sjóferðaprófið hjer hafa hins- vegar haldið því fram, að stinningsgola hafi verið. Þá þykir sjó- rjettinum það og óverjandi að stýrimaðurinn á kúttaranum skyldi enga tilraun gjöra til þess, að komast hjá árekstrinum, þar sem hann þó varð togarans var 2—3 mínútum áður en áreksturinn varð, hvorki með því að reyna að breyta stefnu, auka eða minka ferð skipsins eða gefa merki um, að hætta væri á ferðum, þótt hann sæi, að togarinn hjelt stefnu sinni óbreyttri og gæfi ekki merki þess, að hann ætlaði að breyta henni eða hefði orðið kútt- arans var. Að öllu þessu athuguðu þykir sjórjettinum bæði skipin eiga svo mikla sök á árekstrinum, að þau eigi hvort um sig að bera skaða sinn og að um björgunarlaun til handa togaranum geti ekki verið að ræða, þar sem hann var meðsekur í árekstrinum. Eftir þeim úrslitum þykir og rjett að málskostnaður falli . niður bæði í aðalsök og gagnsök. Mánudaginn 18. maí 1925. Nr. J2/1924. Bjarni Þorsteinsson o.fl. (B.P. Kalman) gegn Helga Guðmundssyni, Páli Kr. Jó- hannssyni og dánarbúi Rakelar Pálsdóttur (svb. Jónsson) Og gagnsök. Útaf landshlut af unnum hvölum. Dómur aukarjettar Eyjafjarðarsýslu 28. febr. 1923: Stefnda, sjera Bjarni Þorsteinsson, verslunarstjóri Jón Guðmundsson, kaupmaður Helgi Hafliðason, hreppstjóri Guð- mundar Hafliðason, kaupmaður Sophus Blöndal, Flóvent Jóbanns- son, fyrv. bóksali Jón Jóhannesson og veitingasali Þorsteinn 88 Pjetursson, allir til heimilis á Siglutirði, greiði stefnendum þeim lækni Helga Guðmundssyni, Rakel Pálsdóttur (nú dánarbú henn:: ar) og Páli Kr. Jóhannssyni, 2540,84 — tvö þúsund fimm hundr- uð fjörutíu krónur, áttatíu og fjóra aura, — ásamt 5/, ársvöxtam af þeirri upphæð, frá 11. okt. 1917 að telja, þar til greitt er. Svo greiði þeir og stefnendunum 300 — þrjú hundruð — krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan ðja sólarbringa frá löglegri birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hálfu beggja aðila. Er aðaláfrýjunarstefnan út- gefin 22. mars f. á., samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 21. febrúar s. á., en gagnáfrýjunarstefnan útgefin 24. mars f. á., einnig að fengnu áfryjunarleyfi dags. 21. febrúar s. á. Mál þetta snýst aðeins um skyldu aðalá frýjenda til að standa gagnáfrýjendum skil á landshlut af hvölum þeim, er drepnir voru á Siglufirði 19. maí 1917 og aðaláfrýjendur ráðstöfuðu. Verður því að fallast á það, að undirdómarinn vísaði málinu eigi frá dómi sakir þess að það væri vettvangsmál. Í hæstarjetti hafa aðaláfryjendur fyrst og fremst krafist sýknunar af þeim sökum að málinu væri rang- lega beint gegn sjer, en með því að viðurkent er að þeir ráðstöfuðu hinum umræddu hvölum, eru þeir rjettir varnaraðilar málsins og verður þessi sýknuástæða því eigi tekin til greina. Það verður einnig að telja það nægilega sannað í málinu að hvalirnir hafi verið reknir í netlög jarðar- innar Hafnar og drepnir þar, er þeir kendu grunns. Ber því gagnáfrýjendum þriðjungur af hvölunum í landshlut samkv. Jb. Rb. 8. 89 Gagnáfrýjendur hafa ákveðið upphæð kröfu sinn- ar þannig að þeir áætla að af hverjum hval hafi fengist til jafnaðar 600 pd. spiks og 700 pd. kjöts. Með þessari þyngd og því gangverði, sem þeir skýra frá að þá hafi verið á spiki og hvalkjöti á Siglufirði, telja þeir verð hvers hvals til jafnaðar hafa verið 285 kr. Nemur þriðjungurinn af hvölunum eða verð 22 hvala eftir þessu 6270 kr. og er það aðalkrafa gagnáfrýjenda að aðaláfrýjendur verði dæmdir til að greiða sjer þá upphæð án nokkurs frádráttar. Aðal- áfrýjendur hafa mótmælt þessari áætlun gagnáfrýj- enda sem of hárri, bæði að því er snertir þyngd hvalanna og verð. Hafa þeir skýrt svo frá, að þeir hafi staðið bæjarstjórn Siglufjarðar skil á andvirði hvalanna, sem að öllum kostnaði frádregnum hafi numið kr. 7622,52. Nánari skilagrein á ráðstöfunum sinum hafa þeir eigi gjört í málinu, en hinsvegar er það upplýst að bæði hafa þeir gefið nokkuð af hvaln- um og auk þess greitt af andvirði hans þóknun til nokkurra manna, er þátt tóku í hvalrekstrinum, en hvorugt þetta getur rýrt landshlut gagnáfrýjenda. Að þessu athuguðu og þegar þess er gætt, að aðal- áfrýjendum bar að gera gagnáfrýjendum reiknings- skil á ráðstöfunum sínum á hvölunum, verður að svo vöxnu máli að leggja útreikning gagnáfrýjenda á upphæð landshlutarins til grundvallar við dóm málsins. Eins og getið er í forsendum hins áfrýjaða dóms var aðaláfrýjendum, samdægurs og hvalirnir voru drepnir, falið að ráðstafa þeim af mönnum þeim, er þátt tóku'!í rekstri hvalanna og drápi. Verður ekki sjeð að gagnáfrýjendur hafi hreyft neinum mótmæl- um gegn því, en 4 dögum síðar, 23. maí 1917, ritar einn gagnáfrýjenda aðaláfrýjendum brjef og áskilur 90 sjer og meðeigendum sínum fullan rjett til lands- hlutar af hvölunum samkvæmt gildandi lögum. Með þessu má telja að gagnáfrýjendur hafi sætt sig við að aðaláfrýjendur sæju um skurð og sölu á landshlut sínum. Þykir því rjett að frá kröfu gagnáfrýjenda dragist kostnaður við skurð og sölu landshlutarins og með hliðsjón af ákvæðum Jónsbókar Rb. 3., 4.og 5., þykir hann hæfilega ákveðinn fjórðungur af verði landshlutarins eða kr. 1567,50. Samkvæmt þessu ber að dæma aðaláfrýjendur til að greiða gagnáfrýjendum kr. 6270,00 — kr.1567,50 eða kr. 4702,50 með 50/, ársvöxtum frá sáttakæru- degi 11. okt. 1917 til greiðsludags Um greiðslu málskostnaðar á hinn áfrýjaði dómur að vera órask- aður, en málskostnað í hæstarjetti greiði aðaláfrýj- endur gagnáfrýjendum ín solidum með 300 krónum. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjendur, síra Bjarni Þorsteinsson, Jón Guðmundsson, Guðmundur Hafliðason, Helgi Haf- liðason, Sophus Blöndal, Flóvent Jóhannsson, Jón Jóhannesson og Þorsteinn Pjetursson greiði gagn- áfrýjendunum Helga Guðmundssyni, Páli Kr. Jóhannssyni og dánarbúi Rakelar Pálsdóttur in solidum kr. 4702,50 með 50/, ársvöxtum frá sáttakærudegi 11. okt. 1917 til greiðsludags. Um málskostnaðargreiðslu í hjeraði á hinn áfrýjaði dómur að vera óraskaður en málskostn- að í hæstarjetti greiði aðaláfrýjendur gagnáfrýj- endum in soliðum með 300 krónum. 91 Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög þessa máls eru þannig: Fyrri part dags hinn 19. mai 1917 kom hábyrningavaður inn á Siglufjörð. Voru hvalirnir reknir, með atgöngu mikils mann- fjölda úr Siglufirði, inn á höfn kaupstaðarins inn að timburhólma (kallaðar Anlæg), sem bygður er á "höfninni, fram undan landi jarðarinnar Hafnar. Voru 74 af hvölunum drepnir þar, ýmist lagð- ir eða skotnir, er þeir kendu grunns. Voru hinir drepnu hvalir síðan fluttir yfir á Siglufjarðareyri (á aðalkaupstaðarlóðina), til þess að þeir yrðu skornir þar og afurðunum ráðstafað. Eftir að búið var að drepa hvalina og flytja þá á land, var skotið á fundi meðal þeirra manna, er unnið höfðu að innrekstri, drápi og flutn- ingi þeirra, en það hefir að líkindum verið mikill meiri hluti allra vinnnfærra manna Í Siglufirði. Var á þeim fundi kosin 9 manna nefnd til þess, að sjá um skurð hvalanna og til þess að ráðstafa, afurðunum og koma þeim í verð á sem haganlegastan hátt. Hafði nefnd þessi síðan alla meðferð málsins í sinni hendi sagði fyrir um og rjeði menn til hvalskurðar, samdi um kaup við þá, skifti út og seldi hvalinn á Siglufirði, sendi samt burt til sölu, tök ákvörðun um hvernig skyldi varið fje því, sem inn kom við hvalsöluna, og stóð loks skil á andvirðinu, að frádregnum öllum kostnaði til bæjarstjórnar Siglufjarðarkaupstaðar; en samkvæmt símskeyti bæjarfógetans, framlögðu í rjettinum undir rekstri máls- ins, sem rjettarskjal 18, var netto ágóðinn af háhyrningadrápinu 1622 krónur, 52 aurar. Eins og að framan er sagt voru hvalirnir drepnir nálægt, sumir fast við, Timburhólma inn á botni Siglufjarðar. En hólma þennan hafði sildarkaupmaður 0. Tynes (A/S „Siglefjords Silde- salteri £, Anlægskompagni) bygt á landi jarðarinnar Hafnar eða rjettara sagt á leiranum framundan Hafnarlandi sbr. lóðarsamning 5. desbr. 1916, rjettarskjal 16. En samkvæmt þessu töldu eigend- ur jarðarinnar Hafnar, að hvalirnir hefðu verið reknir á þeirra land, og að þeir því ættu tilkall til landshlutar, samkvæmt gild- andi landslögum. Þeir hafa því hafið mál þetta með sáttakæru, dags. 11. okt. 1917, gegn þeim átta, er búsettir voru í Siglufirði, af meðlimum nefndar þeirrar, er falið var að annast um skurð hvalanna og koma afurðunnm í verð. Krefjast þeir, að stefndu verði dæmdir „in solidum“ til að greiða þeim, kr. 6270,00 með 59%/, vöxtum p. a. af þeirri upphæð frá 19. maí 1917 að telja til greiðsludags. Til vara krefjast þeir, að stefndu verði dæmdir til að greiða upphæðir þessar „pro rata“. Ennfremur krefjast þeir, að stefndu verði á sama hátt dæmdir til að greiða þeim málskostnað að skaðlausu eftir reikningi, eða eftir mati rjett- arins. Þessa dómskröfu telja stefnendurnir jafngilda '/, af andvirði 66 hvala, er þeir fullyrða að hafi verið drepnir í lóð Hafnarlands, eftir því sem næst verður komist um stærð hvalanna og eftir því sem gangverð var á spiki og megra á Siglufirði, þegar hvala- afurðirnar voru seldar. En til þrautavara hefir umboðsmaður stefnendanna, síðar undir rekstri málsins, krafist, að stefndu verði dæmdir til að greiða stefneadunum '/, af netto andvirði hvalanna allra, ásamt vöxtum og málskostnaði eins og að framan segir. Dómskröfur sínar byggir umboðsmaður stefnendanna á reka- bálki Jónsbókar 8. kap. „Et menn reka hval á land manns, þá eigu þeir tvá hluti, en landeigandi þriðjung“. Telur hann full- sannað með vottorðum og uppdráttum, sem lagðir hafa verið fram, og með vitnaleiðslum, sem fram hafa farið undir rekstri málsins, að, að minsta kosti 66 af hinum drepnu hvölum, eða öllu heldur minst TO eða 72 af þeim, hafi verið drepnir í lóðhelgi Hafnar- lands, og að hvalirnir allir hafi verið reknir á Hafnarland í þeirri merkingu, er tilvitnað Jónsbókarákvæði á við, þar eð aðstaðan við Hafnarland, og það eitt, hafi gert mögulegt að vinna hvalina. Umboðsmaður stefndu hefir fyrst og fremst krafist, að máli þessu verði vísað frá dómi fyrir þá sök, að í því hefir aðeins verið stefnt þeim 8 af meðlimum hinnar svokölluðu háhyrninga- nefndar, sem búsettir voru á Siglufirði er málið var höfðað, en níunda manninum, er var búsettur í fjarlægð, slept. Síðar undir rekstri málsins, hefir einn hinna stefndu ennfremur krafist, fyrir hönd þeirra allra, að málinu verði vísað frá dómi fyrir þá sök, að það hafi átt að hefja það og reka sem landaþrætumál, eða að minsta kosti sem vettvangsmál. Því næst og til vara hafa stefndu kráfist, að þeir verði sýkn- aðir af öllum kærum og kröfum stefnenda í máli þessu, og að þeim verði tildæmur hæfilegur málskostnaður, eltir rjettarins mati, hvort sem málinu er vísað frá dómi, eða þeir eru sýknaðir. En til þrautavara krefjast þeir, að þeir aðeins verði dæmdir til að 93 greiða stefnendunum !/, hluta af netto andvirði háhyrninganna með 49/, vöxtum p. a. af þeirri upphæð. Loks hefir umboðs- maður stefndu krafist að stefnendurnir verði sektaðir fyrir óþarfa þrætu. Sýknunarástæðar sínar byggir umboðsmaður stefndu og þeir sjálfir á margvíslegum rökum. Þeir mótmæla því, eða telja ósannað, að háhyrningarnir hafi verið drepnir í lóðhelgi Hafnarlands, nema þá ef til vill örfáir. En þó svo hefði verið, telja þeir, að eigendur Hafnar, hefðu ekki átt rjett til landshlutar, sumpart af þvi, að ákvæðið í rekabálki Jónsbókar 8. kap., um hvali, sem reknir eru á land, hafi aldrei átt við háhyrninga og aðra smáhvali, en sumpart af því, að ákvæði þetta hafi verið numið ár lögum með konungsbrjefi 23. júní 1779. Þá hafa þeir haldið því fram, að eigendur Hafnarlands sjeu eigi rjettir sóknaraðiljar í þessu máli, heldur 0. Tynes, eigandi trje- hólmans, sem hvalirnir voru reknir upp að, og leigjandi lóðar- innar undir honum og umhverfis hann. Loks hafa stefndu haldið því fram, að máli þessu sjo rang- lega beint gegn þeim, það hafi átt að stefna þeim, er ráku há- hyrningana inn, drápu þá og fluttu yfir á Siglufjarðareyri. Hval- irnir hafi ekki verið afhentir háhyrninganefndinni (stefndu), fyr en alt þetta var um garð gengið, eigi stefnendurnir því enga sök á hendur þeim (stefndu), þó um sök væri að ræða. Frávísunarkröfur stefndu getur rjetturinn ekki tekið til greina. Ef eigendur Hafnarlands eiga skaðabótakröfu á hendur hinni svokölluðu háhyrninganefnd vegna athafna hennar í þessu máli, er enginn vafi á, að nefndarmenn eiga að svara til saka, einn fyrir alla og allir fyrir einn. Getur það því engin áhrif haft, þótt einum eða fleirum af nefndarmönnunum hafi verið slept, er stefnt var. Þá eru málavextir eigi þannig, að ástæða hafi verið til, að höfða mál þetta sem landamerkjamál, nje reka það sem vettvangsmál. Það verður að teljast sannað undir rekstri málsins, að flestir eða jafnvel flestallir hvalirnir, hafi verið reknir á Hafnarland í þeirri merkingu, sem rekbálkur Jónsbókar 8. kap. brúkar það orða- tiltæki. Þeir hafa að minsta kosti flestir, verið drepnir í lóðhelgi Hafnarlands, þegar þeir kendu grunns, eða gátu eigi neytt sunds lengur. En aðstaðan við Hafnarland var notuð til að drepa þá alla, og hún ein gerði hvaladrápið mögulegt. Úrslitin að því er 94 aðalefni málsins snertir, velta því á, hvaða lagaákvæði gilda nú um háhyrninga, sem reknir eru á land og drepnir þannig. Rjetturinn getur eigi fallist á þá skoðun stefndu, að Jóns- bókar rekabálkur 8. kap. eigi ekki við háhyrninga, af því þar sje eingöngu átt við stærri hvali. Í tilvitnuðum kap. Jónsbókar er talað um hvali, og háhyrningar hafa vafalaust eftir málsvenjanni þá, verið kallaðir hvalir og svo er það enn. Akvæðið í reka- bálki Jónsbókar um hvali, sem reknir eru á land manns, er ekki úr lögum numið með konungsbrjefi 28. júní 1779. Þar er aðeins talað um flutningshvali, og ástæður eru ekki svo líkar, að heimilt sjo, að láta konungsbrjef þetta, ná einnig til hvala, sem reknir eru á land manns. Önnur lög hafa heldur ekki breytt þessu Jóns- bókarákvæði. Samkvæmt þessu verður rjettarinn að líta svo á, að eigendur Hafnarlands, hafi átt tilkall til landshlutar af hvöl- um þeim, sem drepnir voru á Siglufjarðarhöfn 19. maí 1917, því það kemur ekki til mála, að O. Tynes, sem hefir leigt þarna lóð til síldarsöltunar, eigi þetta tilkall, og sama er að ségja um mann þann, sem var ábúandi á parti jarðarinnar, en ekki eigandi. Hann hefir lýst því yfir, að hann hefði engin rekarjettindi. Stefndu, eða hinni svokölluðu háhyrningsnefnd, var á fund- inum, sem haldinn var að kvöldi 19. maí 1917, falið að hafa alla umsjón með hvalskurðinum og öll umráð yfir hvalafurðunum, og fje því, sem inn kom við sölu þeirra. Með því varð nefndin full- kominn umboðsmaður hvalveiðimanna, og því rjett, að stefnend- urnir beindu málssókn þessari gegn nefndarmönnunum, enda lítt gerlegt, eða ölla heldur alveg óframkvæmanlegt, að stefna öllum þeim, sem að innrekstrinum og drápinu unnu. Upphæð dómkröfunnar miða stefnendurnir við „brutto“ verð hvalanna. Telja þeir, að þeir hafi átt '/, hluta þeirra, og að hvalveiðimönnunum hafi verið óheimilt, að flytja þá (þennan !/, hluta) burt úr lóðhelgi Hafnarlands. Þeir hafa þó ekki, að því er sjeð verður, hindrað eða gert tilraunir til þess að hindra, að hvalirnir væru fluttir yfir á Siglufjarðareyri og skornir þar. En það væri mjög óeðlilegt og ósanngjarnt, að stefnendurnir losnuðu við, að greiða Í rjettu hlutfalli, kostnaðinn við sjálft hvaladrápið, skurð þeirra og við sölu afurðanna, og það því fremur, sem þeir eigi komu fram með kröfuuna, um landshlut af hinum drepnu hvölum, fyr en á 4. degi eftir drápið, og hafði þó að minsta kosti einn þeirra verið á fundinum að kvöldi 19. mai 1917, er ráðstafaði hvölunum og kaus háhyrninganefndina, Virðist því 95 rjett, með sjerstöku tilliti til þess, að kostnaður við innrekstur hvalanna, mun hafa verið greiddur af andvirði hvalaafarðanna, að krafa sú, er stefnendurnir hafa gert tíl þrautavara, verði tekin til greina, og að þeim verði dæmdar '/, hluti af „netto“ andvirði hvalanna allra. Samkvæmt þessu ber að dæma hina stefndu einn fyrir alla og alla fyrir einn, til að greiða stefnendunum kr. 2540,84, með 50/, ársvöxtum af þeirri upphæð, frá sáttakæradegi l1. okt. 1917 að telja, til greiðsludags. Svo ber og að dæma þá til, að greiða stefnendunum málskostnað, er eftir atvikum virðist hæfilega met- inn 300,00 krónur. Miðvikudaginn 20. maí 1925. Nr. 16/1925. Valdstjórnin (Sveinn Björnsson) gegn Þórði 7. Thoroddsen (. Fjeldsted). Um lögmæti ákvæða um sölu áfengis eftir lyfseðli í 5. og 6. gr. ásamt refsifyrirmælum 8. gr. reglugjörð- ar nr. 67, 7. ágúst 1922. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 12. mars 1925: Kærður Þórður Jónas Thoroddsen á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Mál þetta er höfðað á hendur kærða einungis fyrir brot á fyrirmælum reglugjörðar nr. 67, 7. ágúst 1922, og kemur því ekki til álita hvort hann kynni að hafa gerst brotlegur við aðrar rjettarreglur með athöfnum þeim, sem lýst er í hinum áfrýjaða lög- reglurjettardómi. Kærði hefir að vísu brotið ákvæði 5. og 6. gr. áðurnefndrar reglugjörðar, sem sett er af dómsmála- 96 ráðherra, svo sem í upphafi hennar segir, >sam- kvæmt 2. gr. laga nr. 62, 27. júní 1921<. En hvorki í 2. gr. tjeðra laga mje annarstaðar í þeim felst heimild til handa framkvæmdarvaldinu til þess að setja ákvæði þau um sölu áfengis eftir lyfseðli er í 5. og 6. gr. reglugjörðarinnar Segir, ásamt refsifyrir- mælum 8. gr. sömu reglugjörðar, og ber því að sýkna kærða af kærum valdstjórnarinnar í þessu máli, eins og hjeraðsdómarinn hefir gert. Einnig ber að staðfesta ákvæði lögreglurjettardómsins um máls- kostnað í hjeraði. Eftir þessum málsúrslitum ber að greiða úr ríkis- sjóði alian áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með tal- in málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 150 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögreglurjettardómur á að vera óraskaður. Allur áfrýjunarkostnaður sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda málsins og verjanda, hæstarjettarmálaflutningsmannanna Sveins Björnssonar og Lárusar Fjeldsteds, 150 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er að fyrirlagi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins höfðað af valdstjórnarinnar hálfa gegn fyrverandi hjeraðslækni, Þórði Jónasi Thoroddsen, Túngötu nr. 12, hjer í bænum, sem eigi hefir áður sætt refsingu eða kæru fyrir brot gegn áfengislöggjöf- inni, fyrir brot gegn ákvæðum reglugjörðar nr. 67/1922 um söln áfengis til lækninga, og eru málavextir þeir er nú skal greina:: 97 Í desembermánnði Í. á. athugaði lyfsölustjórinn eftir ósk dóms- og kirkjumálaráðnneytisins í samráði við landlækni og í návist hans, áfengisseðla þá, er látið hafði verið úti eftir í lyfja- búðum eftir 154 áfengisseðlum frá kærðum í mafmánuði og eftir 88 í nóvembermánuði. Af áfengisseðlunum frá kærðum, sem látið var úti eftir í lyfjabúðunum á þessum tveimur mánuðum, voru aðeins 1 lyfseðill í maí og 58 í nóvember ritaðir á hin sjerstöku eyðublöð, er ræðir um í 5. gr. reglugjörðar nr. 67/1929, hinir voru ritaðir á algeng lyfseðlaeyðublöð og af áfengisseðlunum, sem látið var úti eftir í maímánuði f. á. hljóðuðu 152, og af lyfseðlunum, sem látið var út eftir í nóvembermáuuði f. á., hljóðuðu 79, um meira áfengi, en svarar 210 gr. af spiritus concentratus, eða stærri áfengisskamt, en 6. gr. reglugjörðarinnar heimilar manna- læknum að ávísa sjálfum sjer eða öðrum í einu, nema sjerstaklega standi á. Kærður hefir ekki vjefengt skýrslarnar frá lyfsölustjóra og talið sennilegt að hann hafi gefið út eins marga áfengislyfseðla á þessum tveim mánuðum og þar eru taldir og að eins margir þeirra hafi brotið í bág við fyrirmæli 6. og 6. gr. reglu- gjörðar nr. 67/1922 og skýrslurnar telja. Ástæðurnar til þess, að kærður hefir gefið út eins marga áfengislyfseðla og skýrslarnar sýna, telur hann þær, að svo mikil aðsókn sje að honum sem lækni, sjerstaklega að innvortis sjúkdómum, að hann hafi sem læknir talið nauðsynlegt, að gefa út svona marga áfengislyfseðla í lækninga skyni. Hann kveður sjúkravitjanir sínar og viðtöl við sjúklinga vera um 8—9 þúsund á ári að meðaltali, og margt af því fólki, sem vitjar hans, eru sjómenn og eldra fólk, og hefir hann talið nauðsynlegt að verða við ósknm þess um áfengi sem lyfi gegn ýmsum kvillum og til varnar innkulsi og ná úr sjer kvefi, Kveðst hann aldrei hafa látið úti áfengislyfseðil í öðra skyni en því, að fyrirbyggja eða lækna sjúkdóma eða kvilla, Þar sem kærður hafi orðið að gefa út svo marga áfengis- lyfseðla hafi bin sjerstöku eyðublöð undir þá, er hann hafi fengið hjá landlækni hvergi nærri hrokkið til að sinna þeim kröfum, sem til hans hafi verið gerðar af sjúklingum, og hann sem læknir hafi talið sig verða að sinna, Hafi hann þá fylgt þeirri reglu, að fá hjá landlækni svo mörg slík eyðublöð, sem hann hafi getað feng- ið, eða sem svaraði 25 eyðublöðum á mánuði, og notað þau, með- an entust, en er þessi eyðublöð voru notuð skrifaði hann áfengis- seðlana á venjulegan lyfseðlamiða. 7 95 Hann kveðst hafa fengið hjá landlækni 50—150 áfengis- lyfseðlaeyðublöð í einu og notað meðan entust og hafi því komið fyrir mánuðir, sem hann hafi ekkert slikt eyðublað hatt. Aldrei kveðst kærður hafa látið úti lyfseðla, er hljóðuðu um meira en hinn tiltekna skamt af áfengi, nema hann hafi talið skilyrðin fyrir þvi eftir reglugjörðinni, vera fyrir hendi, nefnilega er um aðkomumenn var að ræða, er bjuggu langt frá lækni, eða menn sem ætluðu til sjós og hann vissi að ekki myndu misbrúka áfengið. Hann kveður lyfseðlana þó hafa hljóðað um venjulagast 300 gr., en þó einstöku sinnum 400 gr. Hitt játar hann, að hann hafi vanrækt að láta lyfseðlana bera þetta með sjer og ekki rit- að ástæðurnar á þá, eins og boðið er í 6. gr. reglugjörðarinnar. Svo hefir kærður borið brigður á það, að reglugjörð sú, er hann er kærður fyrir brot á, hafi nægilega stoð í gildandi lög- um, og mótmælt því að hægt væri að refsa læknum fyrir brot gegn henni. Kærður hefir brotið ákvæði 5. og 6. greinar reglugjörðar nr. 67/19292 með því að gefa út áfengislyfseðla, er ekki vora rit- aðir á hin fyrirskipuðu eyðublöð, og með því að hafa áfengis- skamtana stærri, en fyrirskipað er í henni, án þess að geta um ástæðurnar á þeim. Verður þá að athuga hvort sú vörn hans í málinu, að reglugjörð þessi hafi ekki næga stoð í gildandi lög- um er á rökum bygð. Reglugjörð nr. 67/1922 um sölu áfengis til lækninga (stj tið. s. á. B, bls. 150—1592) er gefin út af dóms- og kirkjumálaráðu- neytinu 7. ágúst 1922, og eftir því, sem það sjálft segir, sett samkvæmt heimild í 2. gr. laga nr. 62 frá 27. júni 1921 um einka- sölu á áfengi. Áður giltu um sölu lyfja, sem áfengi er í, reglur settar 15. april 1920 af landlækni samkvæmt 9. gr. laga nr. 91 frá 14. nóvember 1917 um aðflutningsbann á áfengi, prentaðar í Lögbirtingablaðinu 14. mai 1920, og eru þær reglur úr gildi numdar frá 1. september 1922 að telja með 9. gr. reglugjirðar- innar nr. 67/1922. Fyrri málsgrein 2. gr.l. nr. 62/1921 hljóðar svo: „Áfengi það, sem ríkisstjórnin flytur inn samkvæmt 1. gr. selur hún aðeins lyfsölum og læknum er ekki hafa rjett til lyfjasölu, svo og öðr- um þeim, er bannlögin heimila. Ríkisstjórnin setur nánari reglur um áfengissöluna. Í þeim reglum, skal það tekið til hve mikið áfengi megi láta af hendi við lækna, dýralækna og lyfsala, svo mest sje á ári hverju, eða um tiltekið tímabil“. 99 Reglur þær, er ræðir um Í öðrum málslið málsgreinarinnar, verður nú að álíta að eigi að vera um áfengissölu þá. sem ræðir um í 1. málslið málsgreinarinnar, en það er áfengissalan til lyf- sala og lækna, en ekki salan frá þeim aftur á áfengi til iækninga. Þetta sjest af 3. málslið málsgreinarinnar, því ákvæði þau sem þar ræðir um, ná eingöngu til sölunnar til lækna og lyfsala, en ekki til sölunnar frá þeim aftur til lækninga. Þetta er mjög eðlilegt. 2. og 3. málsliður málsgreinar þess- arar leggja fyrir ríkisstjórnina að setja reglur um áfengissölu þá, sem henni er veittur einkarjettur á í 1. gr. laganna, en ákvæði um reglur fyrir sölu lyfja, sem áfengi er í, voru til í hinni gild- andi löggjöf, nefnilega í 2. málsgrein 9. gr. laga nr. 91/1917 um aðflutningsbann á áfengi og þar ákveðið, að landlæknir skyldi setja reglur til tryggingar því, að áfeng lyf yrðu eigi höfð til neyslu heldur eingöngu lækninga. Það er athugandi, að sjer- fræðisþekkingu í læknisfræði þarf til þess að setja reglur um sölu lyfja, sem áfengi er í, og því eðlilegt að það væri trygt Í lögunum, að ríkisstjórnin leitaði álits landlæknis um slíkar regl- ur, áður en þær væru settar, ef stjórnin ætti að setja þær, sbr. og stjórnarfrv. það til laga um breytingar á bannlögunum, sem lagt hefir verið fyrir Alþingi það, sem nú situr, en ekkert slikt ákvæði er í lögum nr. 62/1921, og bendir það til þess, að ríkisstjórninni hefir ekki verið ætlað í lögunum að setja slíkar reglur, heldur aðeins um sölu áfengis þess, er hún í lögunum fjekk einkarjett til sölu á, til lækna og lyfsala og annara er bannlög heimiluðn, og svo um sölu á suðuvökva og iðnaðaráfengi, því ákvæði vantaði í löggjöfina um setningu reglna um þessa sölu, sbr. nú 2. málsgr. 2. gr. laga ur. 62/1921, og reglugjörðir nr. 65 og 66/1922. Nefnd sú á Alþingi 1921 (lyfjasölunefndin í Ed.), er bar fram frv. til laganna um einkasölu á áfengi, ætlaðist heldur eigi til að ríkisstjórnin fengi í þeim lögum heimild til þess að setja reglur um sölu áfengis til lækninga. Í 2. gr. frv., sem nefndin bar fram stóð berum orðum: „Um sölu áfengis til lyfja, fer sam- kvæmt gildandi bannlögam“ (Alþ.tið. 1921 A, bls. 770). Þetta ákvæði fjell að vísu úr lagafrv. undir meðferð þess í Ed., án þess að sjeð verði að tilætlunin með burtfellingu þess hafi verið sú, að reglur þær er stjórninni var falið að setja, ættu einnig að ná til sölu áfengis til lekninga, og að minsta kosti var ákvæðið í 2. málsgr. 9. gr. bannlaganna, um setningu reglna af hálfu land- læknis um þetta efni, ekki felt úr gildi með einkasölulögunum TR 4 100 frá 1921. Það sjast að vísu í Alþingistíðindunum, að á Alþingi hafa sumir þingmenn litið svo á, að í frv. fælist heimild fyrir ríkisstjórnina til þess að setja reglur um sölu áfengis til lækn- inga, en þar sem sú skoðun byggist ekki á orðum laganna og getur skki samrýmst þeim, en ákvæðið í 9. gr. bannlaganna hins- vegar hefir ekki verið úr gildi felt. getur það onga þýðingu haft, þegar um það er að ræða, að beita lögunum. Rjetturinn verður því að líta svo á, að reglugjörð nr. 67/1928 hafi ekki næga stoð í 2. gr. laga nr. 62/1921 eða annarsstaðar í gildandi lögum, og þar sem málshöfðunarfyrirskipun dómsmála- ráðnneytisina gegn kærðum er einskorðuð við brot á ákvæðam þessarar reglngjörðar, verður að sýkna hann af kæru valdstjórnar- innar í þessu máli og málskostnaður að greiðast af almannafje. Það skal og tekið fram, að í lögum nr. 62/1921 er ekkert ákvæði, er heimili að leggja í reglugjörð refsingu við brotum gegn ákvæðum hennar, en það hefir jafnan verið talið nauðsyn- legt skilyrði fyrir því að refsing verði á lögð fyrir brot gegn ákvæðum reglugjörðar, að ótvíræð lagaheimild til þess væri fyrir hendi, og það svo að bráðabirgðalög hafa verið gefin út, ef laga- heimild þessa hefir vantað, sbr. til að mynda bráðabirgðalög nr. 72 frá 30. desember 1915. Á rekstri máls þessa hefir enginn óþarfar dráttur orðið. Miðvikudaginn 3. júní 1925. Nr. 64/1924. Rjettvísin SEgn Birni Sveinssyni og Skúla Thor- arensen. Úrskurður. Áður en mál þetta verður dæmt í hæstarjetti ber rannsóknardómaranum að útvega eftirgreind skilríki: 1. Hlaupareikning áfengissmásölunnar við Lands- Et 7 101 banka Íslands yfir tímabilið frá 4. ágúst 1922 til 31. mars 1924. Viðskiftareikning áfengissmásölunnar við heild- sölu áfengisverslunar ríkisins yfir sama tímabil, ásamt afhendingarseðlum og móttökukvittunum smásölunnar. Sjóðbækur og útlánsbækur ákærða Björns Sveins- sonar yfir tímabilið frá 4. ágúst 1922 til 31. mars 1924, með drögum til þeirra (Cladder) og láns- nótum. Sjóðbækur ákærða Skúla Thorarensen frá 4. ágúst 1922 til 31. mars 1924 með tilheyrandi sölu- seðlum. Mánaðarreikninga ákærða Björns Sveinssonar yfir timbilið frá 4. ágúst 1922 til 30. apríl 1922 með vörutalningalistum og frumdrögum til þeirra, ef skjöl þessi kynnu að finnast eftir ítrekaða leit eftir þeim. Fylgiskjölin með reikningi áfengissmásölunnar yfir tímann frá 4. ágúst til 31. desember 1922, ef nokkur hafa verið. Ársreikning smásölunnar 1923 með fylgiskjölum. Að fengnum þessum gögnum ber rannsóknar- dómaranum að frambalda rannsókninni og á sú rann- sókn einnig að ná yfir rekstur áfengissmásölunnar yfir tímabilin frá 4. ágúst til 31. desember 1922 og 1. janúar til31. mars 1924. Meðal annars ber rann- sóknardómaranum: að taka fyrir rjetti skýrslu P. Mogensens um það hverjar fyrirskipanir hann hafi gefið ákærð- um um tilhögun verslunarrekstursins, bókhald, reikningsskil, um heildsöluverð og útsöluverð áfengisins og um það hvaða ábyrgð, hvor 102 hinna kærðu hafi átt að bera á verslunar- rekstrinum að rannsaka ítarlegar en gjört hefir verið efna- hag ákærða Björns Sveinssonar 4. ágúst 1922, er hann tók við versluninni og 31. mars 1924, er hann skilaði henni af sjer, svo og hvernig hann hafi varið tekjum sínum meðan hann hafði forstöðu verslunarinnar á hendi að yfirheyra verslunarmann Pál Stefánsson sem vitni, ef til hans næst og þá menn aðra, sem líkur eru til, að gætu gefið einhverjar upp- lýsingar í málinu og yfirhöfuð ber rannsóknar- dómaranum að útvega skýrslur þær og aðrar upplýsingar, er framhaldsrannsóknin kann að gefa tilefni til að leita. Því úrskurðast: Rannsóknardómaranum ber að útvega fram- angreindar skýrslur og upplýsingar svo íljótt sem verða má. Mánudaginn 8. júní 1925. Nr. 62/1924. Ólafur Jóhannesson (Jón Ásbjörnsson) gegn skiftaráðandanum í Barðastrand- arsýslu í. h. þrotabús h/f. „Patrek- ur“ o. fl. (Enginn). Urskurður um gjaldþrotaskifti ómerktur. Úrskurður skiftarjettar Barðastrandarsýslu 19. sept. 1924: Hlutafjelaginu „Patrekur“ Patreksfirði er slitið, og skulu eignir þess teknar til þrotabúsmeðferðar. 103 Dómur hæstarjettar. Hinir stefndu mættu eigi í málinu, er sókn skyldi flutt Í því. Hefir það því verið flutt skriflega sam- kvæmt 38. gr. hæstarjettarlaganna og ber að dæma það samkvæmt framlögðum skjölum og skilríkjum samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Málavextir eru þeir, að hinn 16. sept. f. á. sendu nokkrir hluthafar í h/f. „Patrekur< beiðni til skifta- ráðandans í Barðastrandarsýslu, þar sem þess er farið á leit að nefnt hlutafjelag verði tekið til gjald- þrotaskifta. Á erindi þetta ritaði skiftaráðandi fyrir- kall til fjelagsstjórnarinnar með tilvitnun til 6. gr. laga 13. apríl 1894 um gjaldþrotaskifti, og var fyrir- kall þetta síðan birt stjórnendum fjelagsins, þar á meðal áfrýjanda, Ólafi konsúl Jóhannessyni, sem var formaður stjórnarinnar. Á tilsettum stað og stundu mættu 3 af gjörðarbeiðendunum, en af hálfu stjórn- endanna mætti áfrýjandi og lagði fram skrifleg mót- mæli gegn kröfu gjörðarbeiðanda. Það er því eigi rjett í forsendum hins áfrýjaða úrskurðar, að stjórn hlutafjelagsins hafi eigi mætti eða látið mæta á fund- inum. Þótt hlutafjelag það er hjer ræðir um, hafi verið komið í fjárþröng og ekki getað staðið í skilum við kröfuhafa sína, höfðu einstakir fjelagsmenn þess hvorki samkvæmt lögum fjelagsins eða samkvæmt lögum nr. 77, 27. júní 1921 um hlutafjelög neina heimild til þess að krefjast þess að fjelagið væri tekið til gjaldþrotaskifta, og þar sem gjörðarbeið- endur áttu hinsvegar éigi til neinnar skuldar að telja hjá fjelaginu, lá eigi fyrir nein lögmæt heimild til þess að taka bú þess til gjaldþrotaskifta. Það ber því að ómerkja hinn áfrýjaða skiftarjettar- 104 úrskurð. Samkvæmt þessum úrslitum verður að dæma gjörðarbeiðendur, er steindir eru í máli þessu, til þess in solidum að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, og ákveðst hann 300 kr. Það er aðfinsluvert að skiftaráðandi hefir eigi sjerstaklega tekið til úrskurðar kröfu, er fram kom á skiftafundinum frá áfrýjanda, um að hann (skifta- ráðandi) viki úr sæti í málinu. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður á að vera ómerkur. Hinir stefndu Magnús Þorsteinsson, F. A. Þórðarson, Bjarni Þórðarson, Þórarinn Árnason, Magnús Jóhannsson, ári Einarsson, E. M. Bach- mann, Guðmundur Þórðarson, Hallgrímur Guð- mundsson, Ólafur Ólafsson og Jóhannes Jóhannes- son greiði in solidum áfrýjanda Ólafi Jóhannes- syni 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með lögum 27. júni 1921 mr. 77 eru settar vissar ákveðnar reglur um hlatafjelög og eru sjerstök ákvæði í 59. gr. nefndra laga, að því er eldri fjelög snertir, og bar að hafa lokið skrásetn- ng slíkra fjelaga sein þessa, innan Í. júlí 1922, en þessa hefir ekki verið gætt með þetta fjelag, og verður því samkvæmt ákvæð- um nefndra laga, að líta á fjelag þetta, sem því hafi verið slitið, sbr. ákvæðin: „og skal þá slita fjelaginu“. Stjórn hlutafjelags- ins „Patrekur“ hefir hvorki mætt eða mæta látið, þótt fyrirkallið sje lögloga birt og ber því að lita á kröfur hluthafanna sam- kvæmt ákvæðum 6. gr. Í gjaldþrotalöguunum frá 1894, og telja kröfu hluthafanna á rökum bygða, enda viðurkent af stjórnar- 105 formanninum, að fjelagið eigi ekki fyrir skuldum sinum, og sjö því insolveut, enda skip það, sem fjelagssapurinn bygðist á, selt, og því grundvellinum undir fjélagsskapnum kipt burt, auk þess, sem nú er að fjelaginu gengið af einum kröfuhafa með fjárnámi, verður að telja kröfu hluthafanna til að framselja fjelagið til gjaldþrotaskifta á fullum rökum bygða, og hafa heimild ekki ein- ungis í 89. gr. laganna frá 1921, ef stjórnin hefði tilkynt fjelagið, svo sem skylda hennar var, heldur og í almennum ákvæðum um, að allir skaldheimtumenn skuli njóta sömu rjettinda, að því er eignirnar snertir, enda er nægilegt í þessu sambandi að vísa til 26. gr. gjaldþrotalaganna sbr. 263. gr. hegningarlaganna, og verð- ur því krafa hlatafjárhafanna tekin til greina að þessa leyti, að fjelaginu sje slitið, og eignir þess teknar til gjaldþrotaskifta- meðferðar. Miðvikudaginn 10. júní 1925. Nr. 12/1925. Valdstjórnin (Sveinn Björnsson) gegn Birni Ólafs (áras Jóhannesson). Brot á lögum um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 26. jan. 1925: Kærður, Björn Ólafs, greiði fjórtán þúsund króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast má á ástæður lögreglurjettar- dómsins, sem ekki er hnekt með framlögðum nýjum skýrslum af hendi kærða, ber að staðfesta dóminn, enda styður svarbrjef forstöðumanns stýrimannaskól- ans, dags. 12. mars þ. á., við fyrirspurnum sækjanda 106 frá 7. s.m., framburð vitnanna um að kærði hafi kastað botnvörpu og dregið í landhelgi. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað þar með taldar 100 kr. til hvors, sækjanda og verjanda málsins fyrir hæsta- rjetti. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærði, Björn skipstjóri Ólafs, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknar- og varnar- laun til hæstarjettarmálflutningsmannanna, Sveins Björnssonar og Lárusar Jóhannessonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur bins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað at valdstjórnarinnar hálfu gegn skip- stjóra á b/v. RE. „Maí“ hjeðan úr bænum, Birni Ólafs, til heimilis Í a á Seltjarnarnesi, fyrir brot gegn ákvæðum laga r. 5/1920 um bann gegn botnvörpuveiðum, og eru málavextir þeir, er nú skal greina. Fimtudaginn 20. mars f. á. var róðrarbáturinn „Bliki“, sem haldið var út frá Dyrhólahöfn, á sjó skamt suður af Dyrhóla- dröngum. Sá bátshöfnin þá botnvörpung koma að austan, er nálgaðist „Blika“ og stefndi til norðvesturs. Rendi hann fram hjá „Blika“ innanvert við haun og sáu bátverjar þá, að þetta var botnvörpungurinn R.E. 165 „Mai“. Var kallað af botnvörpungn- um til bátsins og spurt um afla, en formaður svaraði því til að fisklaust væri. Litla síðar staðnæmdist botnvörpungurinn, kast- aði út stjórnborðs vörpunni og byrjaði að toga vestur með ströndinni. Formaðurinn á „Blika“ Þorsteinn Friðriksson, skólastjóri í Vík, sem verið hefir formaður á þeim bát í undanfarin ár á vertið 107 undan Dyrhólaey og áður hafði stundað sjó á skútum og enskum botnvörpungum, hefir borið það sem vitni í málinu og staðfest þann framburð sinn með eiði, að botnvörpangur þessi hafi að hans dómi er hann kastaði út vörpunni og fór að toga, verið „ta. Tí, sjómilu (kvartmila) vestur til suðurs (rjettvísandi) af Máfadrang við Dyrhólaey og ca. 1 sjómilu suður frá ströndinni“. Taldi þetta vitni það ekki orka tvímælis, að hjer hafi verið um landhelgisbrot að ræða og kveðst hafa sjeð varðskipið taka botn- vörpunga í landhelgi og hafi þeir þá allajafna verið utar, þar á meðal tveir botnvörpungar, sem varðskipið Þór“ tók í febrúar- mánuði síðastliðnum og sektaðir voru í Vestmannaeyjum. Sjö hásetar af „Blika“ hafa og verið yfirheyrðir sem vitni í málinu og eru sumir þeirra alvanir sjómenn. Hafa öll vitnin borið að „Bliki“ hafi verið fyrir innan landhelgislinuna og skamt suður af Dyrhólaey. Þau hafa öll lýst aðförum botavörpungsins eins og formaðurinn gerði, öll sjeð að það var RE. lö5 „Maí“ og að hann fór innan við bátinn, að hann kastaði síðan út vörp- unni örfáum mínútum eftir að hann fór fram hjá bátnum (og tek- ur eitt vitnið það fram að það hafi sjeð hlerana siga Í sjóinn og annað, að það hafi verið stjórnborðsvarpan og öll telja þau hann hafa verið í vafalausri landhelgi. Sum þeirra taka og fram, að þau hafi áður sjeð varðskip taka botnvörpunga fjær landi en „Maí“ var í þetta skifti. Öll þessi vitni hafa staðfest framburð sinn með eiði. Þá hefir og verið yfirheyrður sem vitni í málinu formaður á róðrarbátnum „Sigurbjörgu“ er var á sjó sama dag á sömu slóð- um, alvanur sjómaður og tveir hásetar á þeim bát. Kemur fram- burður þeirra heim við framburð bátshafnarinner á „Blika“ að öðru leyti en því, að formaðurinn á „Sigurbjörgu“ kveðst ekki hafa sjeð, er botnvörpungurinn kastaði út vörpunni, en kveður bát- verja sína hafa haft orð á því að hann hafi gert það. Einnig þessi vitni hafa staðfest framburð sinn með eiði. Kærður kannast við að hann hafi verið að veiðum við suður- land hinn umrædda dag, enda stendur í dagbók skips hans, að það hafi þá verið að veiðum út af Jökulsá, en það telur kærður 8—10 sjómflur vestar en bátarnir hafi verið. Hann man og eftir því, að hann á vertíðinni hafi haft tal af róðrarbátum út af Vik, að haun minnir, og spurt um afla og sjer hafí verið svarað því, að bátarnir yrðu ekki varir. Hann hefir þverneitað því að hafa kastað út vörpu eða hafa 108 veitt í landhelgi um þetta leyti á þessum slóðum og kveður bát- verjum mnni hafa missýnst er þeir hafa borið að hanu hafi kast- að út vörpunni og verið að veiðum. Það verður þó að teljast nægilega sannað með framan- greindum vitnaframburðum að kærður, sem ekki hefir sætt refs- ingu fyrir samskonar brot, hafi verið að veiðum innan landhelg- innar skamt frá Dyrhólaey 20. mars f. á. og hefir hann því gerst brotlegar við ákvæði 1. gr. greindra laga og þykir refsing hans eftir 3. gr. þeirra fyrir það, hæfilega ákveðin 14000 kr. sekt, er renni í Landhelgissjóð. Um upptöku afla og veiðarfæra er ekki að ræða, þar sem málið vegna staðhátta og erfiðleika á að ná mönnum á botnvörp- ungum til yfirheyrslu er höfðað svo löngu eftir að brotið er framið. Hinsvegar verður kærður að greiða allan af málinu lög- lega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn dráttur orðið. Miðvikudaginn 17. júní 1925. Nr. 59/1924. Samband íslenskra samvinnufje- laga (B. P. Kalman) gegn Birni Kristjánssyni og gagnsök (Jón Ásbjörnsson). Mál um meiðyrði, og bætur fyrir miska og lánstrausts- spjöll. Dómur bæjarþings Reykjavikur 7. ágúst 1994: Ummæli þau, er undir Á 12 og 36 og B 4, 18, 17 og 21 segir, eiga að vera dauð og ómerk. Að öðru leyti á stefndur Björn Kristjánsson, að vera sýkn af kröfum stefnanda, Ólafs Briems f. h. Sambands Íslenskra samvinnufjelaga, Í máli þessu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hálfu beggja aðila. 109 Í ummælum þeim í riti gagnáfrýjanda, Verslunar- ólagið, bls. 47, sem átalin eru, er komist svo að orði: „Og vel má búast við, að þeir menn setji öll járn í eldinn til þess að halda við ástandinu sem er, sem búnir eru að búa svo vel í haginn fyrir sig við kaupfjelagsmenskuna, að þeir njóta nú sumir sennilega hæstu launa allra manna Í landinu, t. d. við Sambandið“. Í þessum orðum felst aðdróttun um, að starfg- menn Sambandsins, ótiltekið hverjir, kunni ef til vill að misbeita stöðu sinni Í eiginhagsmunaskyni. Sams- konar aðdróttun felst einnig í þessum ummælum á bls. 18 í Svari áfrýjanda til Tímarits íslenskra sam- vinnufjelaga, er einnig hafa verið átalin: „En um þetta hafa mútiðarforkólfarnir ekki hugsað, þeir virðast hugsa aðeins um það, að troða sjálfum sjer fram með olnbogaskotum og steyttam hnefum. Dæmin eru líka degin- um ljósari“. Hvorttveggja þessi ummæli eru meiðandi fyrir menn þá, er þeim er beint að. Ber því að ómerkja þau og láta gagnáfrýjanda sæta sektum fyrir þau samkvæmt 219. gr. hegningarlaganna. Sömuleiðis eru átalin þessi ummæli á bls. 55 í ritinu Verslunarólagið : „Þessi reikningsaðlerð, sem Landsverslunin hefir notað þarf ekki að vera gerð í sviksamlegum tilgangi, og fráleitt er að svo sje hjer, en hún getur þó fætt af sjer sviksemi annara. Aðrir geta auðveldlega bygt uppgerð sína á reikningi Landsverslunar- innar, og þannig falið skuldaupphæðir í bili, er reikningurinn er gerður upp, og flutt þær yfir á næsta ár. Sjóðþurð má t.d. auð- veldlega fela á þennan hátt. Og það má gera það í stærri og minni stíl. Það má fjölga viðskiftamönnum, sem eru svo góð- samir að kvitta skuld 31. des., þótt hún sje ekki greidd fyr en árið eftir. Og eftir þessa og öðru af líku tagi verður að lita, ekki einungis hjá Sambandinu, heldur og hjá kaupfjelögum, sem versla beint við Landsverslunina, eða aðra sem haga kunna reikn- ingsfærslunni á líkan hátt“. 110 Í ummælum þessum felast dylgjur um að aðal- áfrýjandi muni ef til vill nota til blekkingar slíka reikningsfærslu viðskiftamanna sinna, sem lýst er næst á undan hjá Landsverslun. Ber að ómerkja þessi ummæli og láta gagnáfryjanda sæta sektum fyrir þau samkvæmt 219. gr. hegningarlaganna. Ennfremur þykir rjett að ómerkja þau af hin- um átöldu ummælum, er hjer fara á eftir, og sem flest voru ómerkt í hinum áfrvjaða dómi: Í ritinu Verslunarólagið bls. 37: „tryggum huliðsbjálmi virðist varpað yfir viðskifti þess“. Í Svari gagnáfrýjanda á bls. 14: „Stefnir ekki starfsemi Sambandsins okkar einmitt í þver- öfuga átt, að gera menn Ófrjálsa og háða“. Á bls. 18 í sama riti: „því hvernig innheimtu skuldanna er miskunarlaust beitt, eftir að búið er að leiða menn út í skuldaðgæfuna“. Á bls. 24 í sama riti: „Því að það hefir ekki aðeins steypt kaupfjelögunum í skuldafjötra og hættu“. Orðið „felur“ á bls. 30, og orðin „í Pukri“ á bla. 31 Í sama riti. Að öðru leyti verður, eftir því sem málið hefir verið flutt í hæstarjetti, og samkvæmt forsendum hins áfrýjaða dóms, er fallist verður á að mestu leyti, að telja það rjett að undirdómurinn eigi ómerkti fleiri af hinum átöldu ummælum nje ljet gagnáfryj- anda sæta refsingu fyrir þau. Í tilefni af flutningi málsins í hæstarjetti athugast, að ekki hefir verið stefnt í málinu til ábyrgðar samkvæmt 222. gr. hegn- ingarlaganna, og kemur hún þegar af þeirri ástæðu ekki til greina í málinu. Það hefir ekki verið sannað eða gert sennilegt, 111 að hin átöldu ummæli hafi bakað áfrýjanda tjón, og verður skaðabótakrafan því ekki tekin til greina. Sekt sú, er gagnáfrvjanda ber að greiða, ákveðst 100 krónur í ríkissjóð, ella sæti hann einföldu fangelsi í 10 daga. Málskostnaður í undirrjetti falli niður, en gagn- áfrýjanda ber að greiða 200 krónur upp í málskostn- að í hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Framantalin ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Gagnáfrýjandi Björn Kristjánsson greiði 100 króna sekt í ríkissjóð, en sæti 10 daga einföldu fangelsi, ef sektin ekki er greidd á rjettum tíma. Málskostnaður í hjeraði falli niður, en gagn- áfrýjandi greiði aðaláfrýjanda, Sambandi íslenskra samvinnufjelaga, 200 krónur upp í málskostnað í hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Síðari hluta ársins 1922 ritaði stefndur í máli þessu Björn Kristjánsson, fyrv. ráðherra, og gaf út ritling nokkurn, er hann nefndi „Verslunarólagið“. Eru þar fyrst ýmsar almennar athuga- semdir um verslun landsins, en megin ritlingsins er um kaup- fjelögin hjer á landi og Samband íslenskra samvinnufjelaga. Er þar nokkur grein gerð fyrir upphafi þeirra fjelaga, og einkum upphafi Sambands íslenskra samvinnufjelaga og skipulagi því, er á þessum stofnunum sje að áliti höfundarins. Einkum leitast höfundurinn við að sýna fram á það, hversu varhugaverð sje sam- ábyrgð sú, er hvíli á hverjum einstökum fjelagsmanni og hverju kanpfjelagi, sem í Sambandi íslenskra samvinnufjelaga sje. Loks leggur stefudur til, að Samband islenskra samvinnufjelaga verði 112 lagt niður. Af hálfu stefnanda, Sambands Íslenskra samvinnu- fjelaga, birtast svo svargreinar við ritlingi stefnds Í 3. hefti 16. árgang8 Tímarits íslenskra samvinnufjelaga. Þessum greinum svaraði svo stefndur með nýjum ritlingi, sem hann nefndi: „Svar til Tímarits íslenskra samvinnufjelaga, 8. hefti 1922“, og einnig kom út 1922. Fyrirsvarsmenn Sambands íslenskra samvinnn- fjelaga töldu allmargt í ritlingam þessum meiðandi og móðgandi fyrir Sambandið og starfsemi þess, og að stefndur hefði með ýms- um ummælum sínum og öllum andanum í ritlingi sínum bakað Sambandinu fjárhagstjn. Höfðaði því formaður Sambandsins, Ólafar Briem, fyrir þess hönd mál þetta fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 26. april Í. á, og hefir gert þær dómkröfnr, að ummæli þau, sem stofnt er fyrir, verði dæmd dauð og ómerk, að stefndi verði dæmdur fyrir þau í þyngstu refsingu, sem lög leyfa, að hann verði dæmdur til að greiða Sambandi íslenskra sanvinnu- fjelaga kr. 500000,C0 í miskabætur og lántraustsspjöll, og loks að stefndur verði dæmdur til að greiða málskostnað að skaðlansn eftir mati rjettarins. Ummæli þan, sem stefnandi telur einkum að varða eigi stefnd- an ábyrgð, ern þessi: A. Í ritlingnum „Verslunarólagið“: 1. Bls. 23: „Að sjálfskuldarábyrgð ... hún er lika“. 9. Bls. 28: „Sú hogsun ... kaupfjelagshreyfingu“. 3. Bls. 99: „En um þverbak .. . var stofnað“. 4. Á sömubls.: „Sjálfskuldarábyrgðina ... við verslun fengi“. 5. Bls. 80: „Þegar kaupfjelagsskapurinn . .. að baki sjer“. 6. Bls. 81: „Mjög hefir . . . siðustu árin“. 7. Bls. 81: „Aðganginum að Landsbankanum .. . framkvæmd- arstjórn bankans“. Bla. 384: „En þrátt fyrir ... sennilega fyrir lifstið“. 9, Ble. 35: „Þegar nú Sambandið ... nje kanpfjelögunum“, á bls. 36. 10. Bls. 36: „Þannig var þetta litla felag . . . þótti best fara“. 11. Bls. 36: „Mjer hefir fundist . . . sem á bakvið lá“, bls. 87. 12. Bls. 87: „Tryggum huliðshjámi . .. viðskifti þess“. 18. Bls. 38: „En þrátt fyrir það ... lifa áfram“. 14. Bls. 40: „Ea nú er sambandið vitanlega eignalitið“. 15. Bls. 41: „Eignir Sambandsins . .. óseldum vörum“. 16. Bls. 42: „Hitt mun hafa vegið meira ... sthöfnum Sam- bandsins“. æ 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 21. 28. 29. 30. 3l. 32. 33. 34. 35. 88. 39. 40. 4l. 43. 44. 113 Bls. 42: „En með því móti .. . reynsluna hafa“. Bls. 44: „Þessi mikla vernd ... Sambandsviðskiftin taka við“. Á sömu bls.:. „Því aldrei hefir... viðskifti sín“. Bls. 45: „Og jeg hefi heyrt „.. og óseljanlegar“. Bls. 46: „Þessu gætu kaupfjelögin breytt ... flokkapóli- tíkina“. Bls. 47: „Mitt álit er . .. í landinu“. Bls. 47: „Það er hætt við .. . við Sambandið“. Bls. 49: „Víðtækar sjálfskuldarábyrgðir ... og allar láns- stofnanir“, Á söma bls.: „Í þessum tilfellum . .. viðskiftasjónarmiði“. Bls. 50: „Ábyrgðimar gefa allir í góðri trú ... aldrei losnar við“, á bls. öl. Bls. 51: „Þessu ástandi ... virði þær eru“. Bls. 53: „En endurskoðunarinnar ... þar á staðnum sem þeir eru“. Bls. 55: „Þessi reikningsaðferð „ .. á líkan hátt“. Bls. 56: „Hin dulklædda sósíalista stefna . ... alstaðar fram“. Á sömu bls.: „Með því er söluóheppni Sambandsins fóðruð“. Á sömu bls.: „áð öll þjóðin er í hættu stödd“. Á sömu bls. ; „Sala afurða Sambandsins ..., skuldir Sam- bandsins“, á bls. 57. Bls. öT—58: „Þessa tvöföldu vexti ... án þess að hún viti af“. Bls. 58—59: „Fjelag það í Reykjavík... voru gerðar til þess“. . Bls. 59: „En gefa sig aðallega .. . á harðneskjulegan hátt“. 31. Bls. 60: „vernda hina vafasömu hugsjón, sambandsstart- semina“. Á sömu bls.: „Landbúnaðurinn yrði með þvi móti lagður í rústir“, Bls. 60--61: „svo að jafnvel sveitarsjóðirnir „ .. verslunin var frjáls“, Bls. 61: „Ank þess dregur .. . búnaðarrekstursins“. Bls. 61--62: „Þess vegna er líka svo hægt að villa henni sýn“. Bls. 62—63: „Og þó að einstöku kaupfjelag ... verulegt bar út af“. Bls. 64: „Þess vegna verður ... sínum eigin úrræðum“. Bls. 65: „Niðurlagning Sambandsins „ .. heild sinni“. 8 43. 46. ÞÁ Þr NN 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 1. 18. 19. 20. 21. 114 Bls. 70:. „Jeg hefi reynt ... grúfir nú yfir þjóðinni“. Bls. 71: „Það mundi leiða... atorkumönnum““. B. Í „Svarinu“: Bls. 6: „Eins og jeg átti von á... kaupfjelögin kosta“. Bls. 11: „Langt um minni ráð . .. allan af þeim sökum“. Bls. 13: „En mikið ósköp . . . sem af því hefir hlotist“. Bls. 14: „Stefnir ekki .. . og háða“. Bls. 15: „Stefnuskiftin urðu ... ritstjóraskiftin urðu“. Bls. 18: „En um þetta hafa .. . þeir fátæku yfirgefnir“. Á sömu bls.: „Og alt stafar þetta .. . út í skuldaógæfana“. Bls. 19: „Og hvernig list mönnum ... takmarkalaus og óendanleg“. Bls. 21: „Það kom til af því . . . ráðunaut í kaupfjelags- málum“. Bls. 23: „Að skuldamyllusteinninn ... verri vöru en Í versl- unum“. Á sömu bls. „Samvinnuforkólfarnir í Reykjavík... vita af því“. Bls. 28: „Og því .. . nógu miklu“. Bls. 24—25: „Í þessu liggur höfuðmeinsemdin . .. og eign- ir þeirra verðlausar“. Bls. 28: „Að kunna ekki að halda föntunum í skák“. Bls. 29—30: „Voru nú flækt .. . undir stjórn eins einasta manns“. Bls. 30: Sagan um þetta fjelag . . . Í Reykjavík“. Bls. 30: „Nær hefði verið .. . skylt að birta“. Bls. 81: „Almenningur mátti ekki sjá þá lengur“. Á sömu bls.: „Og það er vitanlega ... í þetta net“. Bls. 84—85: „En þegar menn gæta nú nánar „ .. hinum til- vitnuðu orðum“. Bls. 37: „Geta kaupfjelagsmenn yfir höfuð ... unað við það ?“. Bls. 37—38: „Er það ekki einokunartilfinning . .. þola á einokunartímum“. 3. Bls. 389: „Þá smeygði hann . . . sambandslaganna voru sam- þykt“. ,„ Bls. 40: „Þá er herra Jónas sýnilega búinn sað taka alla hendinas“. %. Bls. 47: „Út úr því hættulega . . . teymd inn Í“. 115 26. Bls. 48: „Það eina sanna er ... sjálfstæðir menn“. 27. Bls. 49: „Þessi skýrsla . . . einu sinni fulltrúarnir“. 28. Bls. 50: „Þá er sagt . . . áður er sagt“. 29. Bls. 58: „Fyrir lánardrotna ... leggist niður“. Verður nú að athuga þessi ummæli og skulu þau greind í sömu röð, sem hjer að framan. A. 1. Hjer talar stefndur um samábyrgð kaupfjelaga og kaupfjelagsmanna, og telur hana vanbrúkaða og varhugaverða, enda hljóti bankarnir að telja hana þýðingarlitla, eins og hún líka sje, og virðist hann þar eiga við það, að ekki megi á henni byggja, er fjelög þessi fái lán. Með því að höfundurinn telur samábyrgð þessa mjög hættulega einstökum fjelögum og fjelagsmönnum — og þá skoðun er honum bæði heimilt að hafa og vítalaust að rök- styðja — þá er honum einnig heimilt að leiða ályktanir sínar af þeim rökum, er hann telur sig hafa talið, og með þvi að ekki verður talið að stefndur hafi viðhaft í þessari grein nokkur orð, er fari út fyrir takmörk þess málfrelsis, er heimilt sje hverjum þeim, er opinber mál ræðir, þá verður hann ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þau. 2. Hjer segir stefndur að hugsunin um að útrýma kaup- mannastjettinni hafi ekki komið fram fyrr en óviðkomandi menn fóru að sjá sjer leik á borði að nota kaupfjelagshreyfinguna. Þess- um ummælum stefnds er ekki beint til stefnanda, og stefndum verður þegar af þeirri ástæðu ekki gerð ábyrgð fyrir þau í þessu máli. 3. Hjer segir um framferði ýmsra fjelagsmanna kaupfjelag- anna, en að stefnanda er hjer ekki vikið. 4. Stefndur talar hjer um það, að sjálfskuldarábyrgðina hafi átt að nota út Í ystu æsar, því að takmarkið hafi verið orðið það, að útrýma allri kaupmannastjettinni úr landinu, en sú hug- mynd hafi ekki komið frá bændunum heldnr frá aðvífandi mönn- um, sem aldrei hafi áður við verslun fengist. Í þessum ummæl- um er ekkert meiðandi nje móðgandi sagt um stefnanda. 5. Hjer segir að fjolagskapur fárra manna í Reykjavík er ekki hafi við verslun fengist, hafi myndast í því skyni, að að- stoða kaupfjelögin, og koma þeim undir eina sambandsstjórn. Er hjer engum meiðandi orðum um stefnanda farið. 6. Hjer er fundið að því, hvernig tímarit kaupfjelaganna sje, en alls ekki að stefnanda vikið. 7. Hjer segir að auðvelt hafi verið að ná aðganginum að 116 Landsbankanum, því að 1917 og 1918 hafi landsstjórnin verið svo hlynt þessum fjelagsskap (þ. e. kaupfjelags eða samvinnufjelags- skapnum), að hann hafi náð yfirráðum i framkvæmdarstjórn bank- ans. Er ekkert meiðandi nje móðgandi í garð stefnanda í þessum ummælum. 8. Hjer útlistar stefndur frá sinn sjónarmiði, hvaða máli sjálfskuldarábyrgð hvers einstaks fjelagsmanns skifti fyrir sjálfan hann, og er ekkert í þessari grein, sem stefnandi geti talið meið- . andi eða móðgandi Í sinn garð. 9. Hjer segir, að augljóst sje, að enginn fjelagsmaður geti löglega sagt sig úr Sambandinu nje kaupfjelögunnm, með því að Sambandið skuldi sjálft svo miljónum skifti, þegar það skuldi minst á árinu. Stefndum er frjálst að lýsa skoðun sinni á því hversu einstakir fjelagar geti löglega sagt sig úr fjelagsskapnum, og það er ekki heldur óheimilt að tala opinberlega um hagi almenningsstofnunar, sem telja verður Samband íslenskra samvinnu- fjelaga, ef rjett er frá skýrt. En þvi hefir ekki verið haldið fram, að stefndur hafi hjer skýrt rangt frá högum stefnanda. 10. Stefndur segir hjer, að þetta litla reykvikska fjelag hafi komið miklum hluta landbúnaðarviðskiftanna undir einn hatt, og að það hafi gjört því mögulegra að stjórna forlögum fólksins í landinu á þann hátt, sem því hafi þótt best fara. Stefndur hefir ekki farið hjer neinum þeim orðum um stefnanda, er bakað geti honnm (stefndum) ábyrgð, því að hjer er yfir höfuð ekkert sagt um athafnir stefnanda honum til miska eða hnjóðs. 11. Stefndur segist hafa skýrt frá tildrögum stofnunar Sam- bandsins, með því að sjer hafi fundist, að ekki yrði hjá því kom- ist, þegar skýra skyldi verslunarólagið í landinu. —Stefndum var heimilt að skýra opinberlega frá skoðun sinni á stofnun Sam- bandsins, enda þótt þá kæmi í ljós, að Þann teldi óheppilega að farið eða óheppilega stefnu tekna, og með því að sú skoðun hans er ekki í meiðandi búningi fyrir stefnanda, verður hann ekki lát- inn sæta ábyrgð fyrir þessa grein. 12. Hjer segir stefndur, að ekki sje auðið að drepa á nema einstöku atriði í starfsemi Sambandsins (stefndanda) þvi að „svo tryggum huliðshjálmi virðist varpað yfir viðskifti þess“, að furðu gegnir. Hjer segist stefndur eiga við það, að ekki sjeu nú birtir ársreikningar kaupfjelaganna i Tímariti þeirra, eins og áður hafði tíðkast, og ekki hafi reikningur sjálfs Sambandsins sjest á prenti, og að sagt sje að einstök kaupfjelög, sem þó sjeu eigendur Sam 117 bandsins, fái ekki afrit af reikningum þess, heldur einungis að senda einhvern ókunnugan þjón sinn snöggvast til að líta á reikn- inginn. Því hefir ekki verið sjerstaklega mótmælt að stefndur fari hjer rjett með. Stefndur vill átelja það, að reikningur al- menningsstofnana, eins og kaupfjelaga og Sambands Íslenskra sam- vinnufjelaga, sjeu ekki opinberlega birtir og dregur þá ályktun þar af að tryggum huliðshjálmi sje varpað yfir viðskifti sambands- ins. Orð þessi virðast ekki, eftir því sambandi sem þau standa Í, eiga að varða stefndum refsingu eða skaðabótum, en rjett þykir að ómerkja þau. 13. Hjer er ritstjóra Tímarits kaupfjelaganna kent um breyt- ingu þá, er orðið hafi á um birtingu reikninganna, er fyr segir, og þá sennilega Sambandsins vegna, en jafnframt býst stefndur við, að gamla reglan verði tekin upp aftur, því að hún mundi auka traust fjelagsins (þ. e. Sambandsins), „ef það verður látið lifa áfram“. Hjer er engum meiðandi orðum farið um stefnanda, því að það getur ekki varðað við lög, þótt stefndur geti sjer þess til, að vegna Sambandsins hafi verið hætt að birta reikninga kaup- fjelaganna opinberlega. 14. og 15. Hjer segir stefndur að Sambandið sje vitanlega eignalitið, og að eignir þess liggi Í skuldum hjá kaupfjelögunum, og einhverju af óseldum vörum. Stefndur hefir eindregið neitað því, að hann hafi viljað gefa í skyn að Sambandið ætti ekki fyr- ir skuldum, heldur hitt, að það ætti litla skuldlausa eign. Og ekki er heldur heimilt að leggja meira í orð stefnanda. Hinsvegar hefir stefndur leitt rök að því, að stefnandi hafi átt litlar skuld- lausar eignir litlu fyrir og um það leyti sem ritlingur hans kom út, bæði með framlögðau eftirriti af kæru stefnanda frá árinu 1990 útaf aukaútsvari í Reykjavík, og með efnahagsreikningi stefnanda 31. des. 1921. Verður því stefndur talinn hafa rjettlætt þessi um- mæli sin og verður því ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þau. 16. og 17. Hjer segir stefndur að það muni hafa vegið meira að ná viðskiftunum undan kaupmönnum, og tryggja sjer þar með aukin yfirráð í landinu, en að skulda lítið, að með þessu sje gengið fram hjá þeim, sem reynsluna og þekkinguna hafi. Þessi ummæli eru ekki meiðandi. Einnig segir stelndur bæði hjer og annarsstaðar að „sósíalistastefna“ gægist líka fram í athöfnum Sambandsins, og verða þessi ummæli ekki heldur talin varða stefnd- an ábyrgð. 18. Stefndi hefir borið saman, hvernig viðskiftum milli kaup- 118 manna og viðskiftamanna þeirra skuli hagað lögum samkvæmt, og bendir á það, að viðskiftamaður eigi að fá jafnharðan skrá yfir úttekt sína og innlegg, en þetta segir hann að ekki eigi sjer stað í viðskiftum manna við kaupfjelögin, því hafi menn ekki samskonar vernd Í viðskiftum sinum við þan. Þessu er ekki beint til stefnanda, og er þessi grein þegar af því ósaknæm í þessu máli. 19. Stefndur bendir á það í ritlingi sinum að kaupfjelögin skuldi Sambandinu og einstakir fjelagsmenn aftur kaupfjelögun- um, og að viðskiftin sjeu vöruskiftaverslun. Telur stefndur skipu- lag þetta óheppilegt og ekki verði náð með því heilbrigðri stefnu í verslunarmálum, því að aldrei hafi vöruskifta- og lánsverslun verið betur trygð en í höndum kaupfjelaganna. Þessi ummæli varða ekki við lög, því að stefndum er heimilt að lýsa skoðun sinni á verslunarskipulagi Sambandsins og kaupfjelaganna, með þeim hætti, sem hann hjer hefir gert. 920. Hjer segist stefndur hafa heyrt kaupfjelagsstjóra kvarta sáran undan því, að þeir hafi stundum fengið alt aðrar vörur, en þeir hafi beðið um, og óseljanlegar. Stefndur hefir rjett áður haldið fram, að engri stofnun væri unt, að útvega hverjum ein- stökum stað þær vörur sem hann þarfnast, og því verði það stundum, að vörur sjeu sendar aðrar en um hefir verið beðið og óseljanlegar á þeim stað. Í ummælum stefnds felst ekkert meið- andi nje móðgandi, þótt þar sje sagt frá kvörtunum einhverra kaup- fjelagsstjóra útaf því, að þeir hafi fengið aðrar vörur en um hafi verið beðið, þvi að eftir forsendum stefnds, hlyti slíkt að koma fyrir hjá hverjum þeim, er hygðist að birgja alla eða flesta staði á landinu að útlendum vörum. 91. Hjer segir stefndur að kaupfjelögin gætu breytt þessu, sem um var talað undir 20, ef þau væru ekki í þessum yfirhang- andi skuldum og ábyrgðum, og Sambandið væri laust við „flokka- pólitíkina“. Þessi ummæli varða sum alls ekki Sambandið og þau sem það varða, geta ekki talist varða við lög. 99. Stefndur kveður það sitt álit, að þjóðin sje ekki fær um að reka kaupfjelagsskap á þennan hátt hjer á landi, og því verði að breyta fyrirkomulaginu og finna rjettu orsökina til versl- unarólagsins í landinu. Fara þessi ummæli hvergi út fyrir tak- mörk umræðufrelsis um almenn málefni. 93. Hjer segir stefndur að hætt sje við því, að þjóðin sökkvi dýpra og dýpra ofan í skuldafenið, þegar hún sje einu sinni kom- in í það. Það er skoðun stefnds, að með lárs- og vöruskifta- 119 versluninni og samábyrgðinni hafi kaupfjelagsmenn komist í mikl- ar skuldir. Síðan hvetur hann menn til þess að losa sig úr sjálf- skuldarábyrgðunum eftir mætti, en efast um að það megi auðveld- lega takast, með því að útgöngudyrnar muni þröngvar, þar sem skuldahelsið herði svo Íast að, enda muni ýmsir menn, er búnir sjeu að búa svo vel í haginn fyrir sig við kaupfjelagsmenskana, að þeir njóti nú sennilega hæstu launa allra manna í landinu t. d. við Sambandið, setja öll járn í eldinn til að halda ástandinu. Með ummælum þessum hefir stefndur ekki gengið út fyrir þau tak- mörk, sem setja verður, þegar menn ræða um mál, er almenning varða, enda engu ósæmilegu eða skemmandi bjer beint að stefn- anda. Sjá ennfremur 34. 24.—27. Hjer ræðir stefndar um sjálfskuldarábyrgðir þær er hvíla á öllum fjelagsmönnum í kaupfjelögum þeim, sem í Sam- bandinu eru, og telur þær mjög hættulegar, bæði viðskiftalifina alment og fjárhagslegu sjálfstæði einstaklinganna, enda sje lánað úr hófi fram út á ábyrgðir þessar. Segir hann loks að þessu ástandi þurfi að breyta sem fyrst. Stefndum verður að teljast heimilt að lýsa skoðun sinni í þessum efnum, eg leggja þau ráð við annmörkunum, er hann telur hugsanleg, eins og í hverjum öðrum almennum málum, og með því að ekki verður sjeð, að hann hafi viðhaft nein þau ummæli, er fari út fyrir takmörk mál- frelsisins, þá verður hann ekki látinn sæta áhyrgð fyrir ummæli sín, Sem hjer eru greind. 28. Hjer segir stefndur, að endurskoðunar sje ekki síður en annarsstaðar þörf bjá þeim, sem annist kaup útlendu vörunn- ar og Sölu innlenda vörannar. Þessi orð eru allskostar ósaknæm, með því að þar er engu saknæmu að nokkrum manni dróttað. 29. Hjer hefir stefndur lýst reikningsaðferð, sem höfð hefir verið hjá einum viðskiftamanni stefnanda, og stefndur telur ekki heppilega. Telur stefndur að eftir því verði að líta hjá Sam- bandinu og kaupfjelögun, sem versli beint við þennan viðskifta- mann, að þau hagi ekki reikningsfærslu að þessu leyti eins og hann, með því að unt sjö að leyna sjúðþurð með þeim hætti, auk annars. Engu óheiðarleu er hjer að stefnanda dróttað, hvergi sagt meira en telja verður leyfilegt að segja um opinber málefni, nje heldur með öðrum hætti sagt. 80 og 82. Stefndur telur hjer dulklædda sósíalistastefnn Tímarits kaupfjelaganna og Sarrbandsstofnendanna allstaðar gægj- ast fram, því að því sje stöðugt haldið að þjóðinni, að best sje 120 öll verslun komin undir einum hatti, en öll þjóðin sje Í hættu stödd, ef salan á öllum afurðum landsins er undir einum hatti, og hún mishepnast. Þessum ummælum er ekki beint að stefnanda, og geta því ekki verið meiðandi nje móðgandi fyrir hann. 31 og 38. Hjer getur stefndur óheppni stefnanda um sölu ís- lenskra afurða, og því sja þorri bænda kominu í botnlausar skuld- ir. En samanburður milli kaupmanna, sem allmargir hafi orðið gjaldþrota, og Sambandsins, sem standist óhöppin eða óheppnina, sje villandi, því að kaupmaður verði sjálfur að bera tapið, en Sambandið þurfi ekki annað en að jafna tapinu á þjóðina, því að hún verði að borga meðan hún getur. Það verður ekki talið óleyfilegt, að talá um, að stefnandi hafi verið einhverntíma óhepp- inn um sölu íslenskra afurða, enda alkunnugt að flestir eða allir sem við þá sölu fengust þau árin, sem stefndur á við, hafa orðið fyrir mikilli óheppni í þeirri grein. Er og hvergi sagt eða gefið í skyn að stefnanda verði á óheppninni sök gefin. Samanburður stefnds á afleiðinganum af tapi kaupmanna og tapi stefnanda varðar ekki heldur við lög, enda er stefnanda ekki borin á brýn nokkur ólögleg eða óheiðarleg aðferð í því efni. 34. Hjer talar stefndur um það, að kaupfjelagsmenn borgi tvöfalda vexti, en þar með á hann við það, að öllum vöxtum bæði af skuldum í bönkum og hjá öðrum vegna taps, og af lánum til vörukaupa verði jafnað á kaupfjalagsmenn, með því að hækka verð erlendu vörunnar eða lækka það, er gefið verði fyrir inn- lendu vöruna. En þetta geti kaupmaðurinn ekki lengur en sam- keppin leyfi honum að hækka verð vöru sinnar. Í umraðum stefnds um þetta er ekkert, er fari út fyrir takmörk málfrolsis, þegar rætt er um almenningsstofnanir. 35. Hjer segir stefndur, að fjelag það í Reykjavík, sem hafi staðið bak við stofnun Sambandsins, hafi ætlað að ná allri versl- un landsins og hafi þeir ætlað sjer að ná í ríkissjóðinn í þarfir þessara hugsjóna. Í þessum kafla er ekkert sem talið verði meið- andi eða móðgandi í garð stefnanda. 86. Þegar mistekist hafi að ná ríkissjóðnum í þarfir versl- unarinnar, eins og stefndur hefir lýst því, og þegar Alþingi vildi ekki heldur halda Landsversluniani áfram, eins og hún hafði verið rekin um hríð, þá segir síeindur að Sambandið haíi orðið að hætta við að auka verslunarveltu sína, en gefa sig aðallega við innheimtu skulda, og það jafnvel á harðneskjulegan hátt. Þessi ummæli sín hefir stefndur talið rjettmæt, og hefir í því efni skir- 121 skotað til umburðarbrjefs þáverandi framkvæmdarstjóra Sambands- ins til kaupfjelagstjóra úti um land frá 29. sept. 1921. En þar málar framkvæmdarstjórinn að ýmsu leyti ástandið með eins dökkum litum og stefndur gerir í ritlingi sínum. Það verður því að líta svo á, að stefndur hafi bæði trúað og haft ástæðu til að ætla þessi ummæli sín sönn og sannanleg, og verður hann ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þan. 37. Stefndur kallar hjer Sambandsstarfsemina vafasama hug- sjón, og verða þau ummæli alls ekki talin varða við lög. 38 og 40. Hjer talar stefndur um það, hver áhrif það hafi, á landbúnaðinn, ef þessi leið eða hin yrði farin út úr ógöngum þeim er hann telur kaupfjelögin og kaupfjelagsmenn komna Í. Eru þau ummæli ekki meiðandi eða mógðandi fyrir stefnanda. 39. Hjer nefnir stefndur það, að svo sje jafnvel farið að þrengja að efnaminni bændum, að sveitarsjóðirnir verði að taka að sjer ábyrgð eða greiðslu á skuldum þeirra, og að kaupfjalags- stjórar bendi mönnum á að segja sig til sveitar, þegar þeir hafi lagt allar afurðir sínar í fjólagið, og jafnvel veðsett því skepnur sínar. Beinast ummæli þessi ekki að stefnanda, og eru því ekki meiðandi fyrir hann. 41. Hjer er talað um láns- og vöruskiftaverslunina og hún talin sú meinsemd, sem Íyrst þurfi að lækna. Með henni sje svo bægt að villa þjóðinni sýn. Því er ekki beint að stefnanda að hann villi þjóðinni sýn, og verður stefndur því ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þessi ummæli sín. 42 og 43. Stefndur víkur enn að samábyrgð kaupfjelaga og kanpfjélagsmanna og hvetur þá og þau til að losa sig úr henni. Eru unmæli þessi heimil og ósaknæm. 44. Hjer leggur stefndur til að Samband Íslsnskra samvinnu- fjelaga verði lagt niður, og telur hann það mundu verða hollara, bæði lánveitendum og bændum. Þessa skoðun sína og þessar tillögur verður að telja stefndum heimilt að bera opinberlega fram, og með því að hún er ekki í meiðandi búningi Í garð neins, er stefndur vítalaus af þessum ummælum sínum. 45 og 46. Hjer lýsir stefndur í almennum orðam því, er fyrir honum hafi vakað, er hann ritaði bækling sinn, og um það, hverjar afleiðingarnar vorði, frá hans sjónarmiði, ef þjóðin skyldi lenda í viðskiftavastri, sem engin sjái útúr, hvar lenda muni. Ekki verður sjeð að. stelndur hafi hjer farið framar en honum var 122 heimilt, og verður bann þvi ekki látinn sæta ábyrgð fyrir um mæli sín í þessum greinum. B. 1. Hjer er beinst að blöðum og tímariti samvinnumanna og þeim, sem yfir þeim ráða, en ekki stefnanda, og eru því um- mælin ósaknæm í þessu sambandi. 9 og 8. Hjer gerir steindur samábyrgð kaupfjelaga og kanp fjelagsmanna enn að umtalsefni, og talar um það að forstjóri Sam- bandsins hafi skift skoðun sinni á skuldaverslun kaupfjelaganna, og hvilikt tjón hafi leitt af þeim skoðanaskiftum. Þessi ummæli fara ekki út fyrir þau takmörk, er telja verður umræðufrelsi um opinber málefni sett. 4. Hjer spyr stefadur, hvort starfsemi Sambandsins stefni ekki einmitt í þá átt, að gera menn ófrjálsa og háða. Hjer á stefnd- ur sýnlega við bæði lánsverslun kaupfjelaganna, er hann hefir áður talað um, og samábyrgðir kaupfjelaganna, og er spuming hans í raun rjettri ályktun, sem bann leiðir af kenningum sinum um þessi efni hvorttveggja. Og verður honum heldur ekki talið óheimilt að gera það. Verður honum því ekki gerð ábyrgð fyrir þessi ummæli sin. Hinsvegar þykir rjett að ómerkja þau. 5, 9, 11, 12., 18, 23. og 24. Ummælin í þessum greinum beinast ekki að stefnanda, og verður þvi ekki dæmt um þau í þessu máli. 6., 7, 8, 15., og 28. Á þessum stöðum talar stefndur vun um samábyrgðir kaupfjelaga og kaupfjelagsmanna, og er ekkert í þeim það, er ekki verði eftir öllum atvikum að telja heimilt að segja í umræðum um almenn málefni. 10. Stefndur ber saman grundvöll þann, er kaupfjelagsskap- urinn í Danmörku hafi verið bygður á. og grundvöll þann er hann hafi verið bygður á hjer á landi. Kemst hann að þeirri niður- stöðu að hjer sje „skuldamylnusteigninn“ hengdur um háls hvers fjelagsmanns að kalla megi. Á hann auðvitað við það, að fjelagar eintsakra kaupfjelaga, skuldi fjelagi sínu meira eða minna vegna lánsverslunar þeirrar, sem tíðkist í kaupfjelögunum. Verður ekki talið að þessi um- mæli þurfi að beinast að stefnanda, sem einungis birgir kaupfje- lögin upp, og kemur því þegar at þeirri ástæðu ekki til álita að skapa stefndum ábyrgð fyrir þau í þessu máli. Þá segir stefndur að kaupfjelagsskapurinn hjer á landi hvetji til eyðsln, vegna takmarkalausra lána. Þessi ummæli geta ekki 123 heldnr bakað stefndum ábyrgð í þessu máli, og liggja til þess sömu rök, sem nú síðast voru talin. Enn segir að kaupfjelaggmenn verði bæði fjárhagslega og pólitískt háðir, og kaupi oft dýrari vöra og verri en í verslun- um. Þessu er ekki eða þarf ekki að vera beint að stofnanda, enda segir þar ekki, að hann selji gegn peningaborgun verri nje dýrari vörur, en Íá megi Í verslunum. Og verður stefndum því ekki gerð ábyrgð fyrir þetta. 13. Þau ummæli, er hjer gæti helst komið til mála að við lög varðaði, eru þessi: Að Sambandið hafi steypt kaupfjelögun- um í skuldafjötra og hættu, að Sambandsfyrirkomulagið hafi veikt lánstraust landsins á erlendum peningamarkaði þeirra landa, sem hvergi eigi sinn líka í heiminum, að lagt hafi verið kapp á að koma Íslandsbanka inn Í sama kaupfjelagsskuldafenið og Lands- bankinn er kominn Í, og að jafnframt sje tekið með járnhöndum á innheimta skalda hjá bændum. Í umburðarbrjefi sínu 29. sept. 1921 lýsir þáverandi forstjóri hag þess og kaupfjelaganna enn svartar en stefndur Í þessari grein. Segir forstjórinn að flestar deildir Sambandsins hafi skuldað stórfje um áramótin 19920/1921, hann ber megnan kvíðboga fyrir því að lánstraustið erlendis þrjóti, hann segir berum orðum að það „blasi beint við, að Sam- bandið hætti störfum öðrum enn þeim, að kalla inn skuldirnar, og hungursneyðin leggur undir sig landið“. Til þess að komast hjá þessum búsifjum, ráðgerir forstjórinn meðal annars að skamta hverju kaupfjelagi vörur og að hver kaupfjelagsmaðar verði að skuldbinda sig til að láta allar gjaldeyrisvörur, sem frá búi hans koma, til kaupfjelagsins, og til að minka skuldir sínar við það eftir ákvörðun fjelagsstjórnarinnar. Það virðist eftir þessu, að stefndur hafi ekki sagt meira en hann mátti standa við. Og þeg- ar þess er gætt að „Svar“ stefnda er deilurit, svar við all-harð- orðum greinum, er ritaðar höfðu rjett nýlega verið, og birtar í Tímariti kaupfjelaganna gegn honum, þá virðist í því liggja næg afsökun fyrir því, að hann hafi viðhaft orð í sterkara lagi í grein þessari. Það virðist ekki ástæða til að gera steindum ábyrgð fyrir þessi ummæli. Hinsvegar virðist rjett að ómerkja þau um- mæli að Sambandsstarfsemin hafi steypt kaupfjelögunum í skulda- fjötra. 14. Þessi orð beinast ekki að stefnanda, eða þurfa að minsta kosti ekki að gera það, og ábyrgð fyrir þau verður því ekki gerð í þessu máli. 124 16. Þessi orð varða ekki heldur stefnanda, og stefndur verður þegar af þeirri ástæðu ekki dæmdur til ábyrgðar fyrir þau í þessu máli. 17. Hjer segir stefndur, að nær hefði verið að birta reikn- inga kaupfjelaganna, sem Sambandið feli fyrir almenningi, og reikninga sjálfs Sambandsins, er því hafi verið skylt að birta. Ummæli þessi fara ekki út fyrir takmörk málfrelsis um almenn málefni og verður stefndur því ekki dæmdar til ábyrgðar fyrir þau. Aftur á móti þykir rjett að ómerkja þau ummæli, að stefn- andi feli reikninga kaupfjelaganna fyrir almenningi. 19. Hjer meitar stefndur því að reikningar kaupfjelaganna sjeu einkamál þeirra, „þegar um helmingur þjóðarinnar er nú flæktur í þetta net“. Stefndar á við samábyrgð kaupfjelaga og kaupfjelagsmanna, en það verðar ekki álitið að hann hafi hjer farið út fyrir þau takmörk, er sett eru mönnum Í umræðum um almenn málefni. 30. Forstjóri Sambandsins hafði borið nokkrar spurningar upp fyrir tveimur lögfræðingum, um skilning á fyrirmælum sam- þykta Sambandsins og kaupfjelaga um samábyrgð kaupfjelaga og kaupfjelagsmanna. Spurningar þessar segir stefndur hafa verið blekking, er virðist hafa verið gjörð að yfirlögðu ráði. Ummæli þessi eru ekki meiðandi fyrir stefnanda, því að þau beinast að for- stjóra Sambandsins, sem þá var, og verður því ekki um þau dæmt í þessu máli. 21. Hjer spyr stefndur hvort kaupfjelagsmenn geti yfir höfuð unað við það, að standa í margra miljón króna sjálfskuldarábyrgð fyrir fjelag, sem aldrei sýni reikninga sína nema Í pukri, nokkr- um mönnum, sem snöggvast eru á ferð, og þekkja lítið til athafna fjelagsins. Stefndur á við það að almenningur eigi ekki aðgang að reikninganum, og engir nema falltrúar einstakra kaupfjelaga, er Sambandsfundinn sæki einu sinni á ári. Stefndur hefir ekki sagt hjer neitt, er telja ber, að honum varði ábyrgð. Orðin: „Í pukri“ þykir þar á móti rjett að ómerkja. 22. Stefndur talar hjer um valdboð og fyrirskipanir til kaup- fjelaganna í brjefi forstjóra Sambandsins, og á þar við ákvarðan- ir hans um vöruskömtan, innheimtu og skuldbindingar fjelags- manna um að láta kaupfjelögin ein hafa búsafurðir sínar. Dreg- ur stefndur svo ýmsar ályktanir, svo sem að valdboðið geti líka orðið pólitískt, og kveðst sjálfur hafa orðið var við það, að bændur hafi ekki þorað að kjósa til þings aðra, við landkjör til 125 alþingis, en þá sem hafi verið á „Tíma-listanum“, af ótta við það, að annars mistu þeir lánstraust sitt hjá kaupfjelagi sínu og hjá Sambandinu. Telur stefndur þetta fyrirkomulag, sem nú er, geti leitt til enn illvígari einokunar, en verið hafi á einokunartímun- um. Stefndur hefir ekki, með því að lýsa skoðun sinni á efni brjefsins frá 29. sept. 1921, og leiða ályktanir sínar af efni þess og frásögn sinni um það, hvers hann hafi orðið áskynja í sam- bandi við kosningar til alþingis, gengið út fyrir takmörk umræðu- frelsis um opinber málefni, enda hvergi sagt að stefnandi hafi beitt óleyfilegum meðölam í sambandi við nokkrar kosningar. Verð- ur hann því ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þau. 25. Hjer segist stefndur hafa í ritlingi sínum reynt að að- vara kaupfjelögin og að finna leið til að komast út úr því póli- tíska völundarhúsi, sem þan hafi verið teymd inn Í, svo að þan geti starfað sem frjáls samkeppnisverslun, þar sem þess þyki þörl. Í þessu er ekkert, er við lög varði, eða stefnandi eigi 2 sök á. 26. Hjer segist stefndur hafa ráðið kaupfjelögunum til að leggja Sambandið niður, svo að einstaklingar þjóðfjelagsins geti orðið andlega, fjárhagslega og pólitískt sjálfstæðir menn. Stefnd- ur lítur svo á, að láns- og vöruskiftaverslun sú, er hann hefir lýst í ritlingum sínum, og samábyrgð kaupfjelaga og kaupfjelags- manna stefni í þá átt, að gera menn Ósjálfstæða og hann kennir fyrirkomulagi Sambandsins um mikið af þessu, og er það því ályktun af þeim skoðunum hans, að niðurlagning Sambandsins sje ráðið til þess að gera þá menn, sem komist hafa Í samábyrgð- irnar, sjálfstæða. Það verður að lita svo á að stefndur hafi haft heimild til að láta þessa skoðun sína í ljós, án þess að sæta ábyrgð fyrir. 27. Hjer finnur stefndur að því, að skýrsla ein, er fram- kvæmdarstjóri Sambandsins hafi gefið, hafi verið „óvenjulega loð- in“, og segir að Sambandið hafi skuldað Landsverslun meira, en gefið hafi verið upp í skýrsla þessari, en hve mikið það hafi verið, það fái enginn að vita. Að sumu er hjer einungis beinst að einum starfsmanni Sambandsins, en ekki því sjálfu, og á stefn- andi ekki sök þeirra atriða. Að því leyti sem stefndur skýrir frá skiftum stefnanda við Landsverslun, þá verður að telja það full heimilt með því að í hlut eiga tvær opinberar stofnanir. 28. Hjer kannast stefndur við það, að hann hafi gert sam- ábyrgðir kaupfjelagsmanna og kaupfjelaga tortryggilega í augum 126 almennings, en hann kveður það hafa verið skyldu sína. Eins og margoft er áður tekið fram, var stefndum heimilt að lýsa skoðun sinni á tjeðum samábyrgðum, og þar af leiðir að honum var það líka vítalaust, þó ritlingur hans um það málefni hafi gert sam- ábyrgðina tortryggilega, þ. e. skotið mönnum skelk í bringu við hana. 29. Stefndur endurtekur hjer þá skoðun sina að hentugast sje fyrir lánardrotna að Sambandið leggist niður. Er hann og vítalaus af því, að ráða til niðurlagningar Sambandsins eins og samskonar ráðlegging eða tillögur um hverja aðra almennings- stofnun væri fullkomlega leyfileg. Samkvæmt framanskráðu verður að sýkna stefndan af kröf- um stefnanda um refsingu og skaðabætur í máli þessu. Eftir úr- slitum málsins þykir rjett að málskostnaður falli niður. Vegna þess hve mál þetta er umfangsmikið og annara embættisanna dómarans hefir dómurinn í því ekki verið kveðinn upp fyrri en nú. Föstudaginn 19. júni 1925. Nr. 63/1924. H/f. Sjóvátryggingarfjelag Íslands (Lárus Fjeldsted) gegn Guðmundi Kristjánssyni (B. P. Kalman). Útaf greiðslu vátryggingarupplhæðar. Dómur sjódðóms Reykjavikur 9. ágúst 1924: Stefndur, A. V. Tulinius f. h. Sjóvátryggingarfjelags Íslands, greiði stefnandanum, Guðmundi Kristjánssyni, kr. #5986,05 með 6 %/, árs- vöxtum frá 92. júni 1922 til greiðsludags innan 8ja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Skip það, er ræðir um í máli þessu, var vá- trygt í Sjóvátryggingarfjelagi Íslands til ferðar frá Gautaborg eða Larvik til Reykjavíkur fyrir 50000 kr., 127 og er Í vátryggingarskirteininu, dags. 14. júní 1920, meðal annars ákveðið, að um vátrygginguna, að öðru leyti en því er sjerstaklega er tekið fram í skirtein- inu, fari eftir samþykt Sjóvátrvggingarfjelags Kaup- mannahafnar 2. apríl 1850, en í 68. gr. samþyktar- innar er ákveðið að sjóvátrvgging sje ekki bindandi fyrir ábyrgðarsala, ef skipið sje ekki sjófært, þá er það lætur af stað í ferð þá, er það er vátrygt til. Umrætt skip lagði af stað frá Larvik, hlaðið símastaurum, að morgni hins 22. júlí 1920, en þegar sama dag kom að því töluverður leki, er ágerðist svo mjög daginn eftir, að skipstjóri afrjeð að leita hafn- ar og kl. 113/4 f. h. hinn 24. júlí komst skipið inn til Arendal. Hinn 26. s. m. mætti skipstjóri í sjó- rjettinum í Arendal; lagði þar fram útdrátt úr leiðar- bók skipsins, er hann staðfesti í rjettinum ásamt stýrimanni og einum háseta. Þegar hinn sama dag skoðaði sjódómurinn skipið og fann eins og að orði er komist að >lasker og nader var adskilligt aabne og at der var adskillig raad rundt stönnere<. Ákvað sjódómurinn að farmi þeim, er var á þilfari, skyldi skipað í land til þess að Ítarlégri skoðun gæti farið fram. Eftir að þetta hafði verið gjört skoðaði sjódómurinn skipið á ný hinn 29. s. m. og segir sjó- dómurinn meðal annars, >at lasker og nader er meget aabne og saa raatne at der er umulig at faa drevet til at staa<, og >at skibet í det store og hele er i en saa daarlig forfatning at retten finder at der vil paalöbe saa store utgifter ved at sætte skibet í södygtig stand for at fortsætte rejsen til Ísland at man anser en saadan reparation udelukketc; en til að meta skipið til verðs krafðist sjódómurinn að öll- um farmi skipsins yrði skipað í land. Hinn 8. ágúst var búið að skipa farminum á land og fór þá enn 128 fram skoðun á skipinu, og endurtekur sjódómurinn hið fyrra álit sitt um að skipið sje mjög fúið, að það sje yfirleitt í mjög slæmu ástandi og að það geti ekki svarað kostnaði að gera það sjófært, og metur það í þáverandi ástandi á 15000 kr. Þetta álit sitt ítrekar rjetturinn hinn 16. s. m. og tekur það fram að þegar rjetturinn hinn 8. ágúst hafi álitið að ekki svaraði kostnaði að gera við skipið, þá hafi ástæðan verið >skibets raatne tilstand og dets í sig selv daarlige forfatning, der dog for en del skyldes skibets begivning i sjöene. Loks hinn 24. sept. tek- ur sjóðómurinn fram, að þar til gefnu tilefni, að að sjálfsögðu megi gjöra skipið sjófært, en að slík við- gerð eða nýbygging muni kosta 65000 kr, en metur skaða þann, er skipið hafi beðið á leiðinni frá Larvik til Arendal, 6000 kr. af öllum viðgerðarkostnaðinum, og skýrir þetta nánar þannig að rjetturinn ætlist til að þessar 6000 kr. gangi til eftirlits og að nokkru leyti til þjettingar (delvis drivning). Ástæðuna til leka þess, er kom að skipinu á leiðinni frá Larvik til Arendal, telur skipstjórinn við sjóferðaprófið Þá, að skipið hafi ekki þolað sjógang sikke taaler at arbejde i Söen; stýrimaðurinn telur hina sömu ástæðu til sjótjónsins >skibet begav sig da det kom ut í aaben Sö og dette mener vidðnet er grunden til skaden:. Útdrátturinn úr leiðarbókinni ber það með sjer, að þegar hinn 22. júlí, sama dag- inn og skipið fór frá Larvik, hefir komið tölverður leki að því. Er þar sagt að kl. 1 síðdegis hafi skipið verið dælt en kl. 4 var komið 22" vatn í lestina og kl. 8 var aftur komið jafnmikið vatn í skipið, þótt það hefði verið dælt kl. 4. Kl. 12 á miðnætti var enn komið 29" vatn í skipið en allan þennan dag lítur út fyrir að hafi verið gott veður; kl. 41. h. 129 hinn 23. var komið 30" vatn í lestina og þótt dælt. væri jafnt og þjett til kl. 8 s d. jókst vatnið stöðugt og var þá orðið 34", en fram að þessu virðist ekkert verulegt hafa verið að veðri, aðeins nokkur vindur og sjór. KI. 8 fór fyrst að hvessa og er þá kominn „stiv kuling med temmelig höj söc eftir því sem seg- ir í útdrættinum úr leiðarbókinni og er þetta stað- fest við sjóprófið bæði af skipstjóra, stýrimanni og háseta þeim, er mætti í sjódóminum, en við vitna- leiðslu í sjórjetti Reykjavíkur 28. júní 1924 hefir skipstjórinn skýrt frá því að hann með þessum orð- um hafi átt við, að komið hafi verið að roki. Þótt nú væri dælt stöðugt og af öllum mætti jókst vatn- ið í lestinni og var orðið 39" kl. 12 á hádegi; áleit skipstjórinn þá að skipið myndi fyllast af vatni á nokkrum klukkustundum, þó stöðugt væri staðið við dælurnar og afrjeð því að leita til hafnar, svo sem að framan er Sagt. Með þessum upplýsingum um ástæðuna til lek- ans á skipinu í sambandi við ástand skipsins, svo sem því hefir verið lýst af sjódóminum í Arendal, verður að telja það sannað, að skipið hafi ekki verið sjófært til ferðar þeirrar, er það var vátrygt til, er það ljet af stað, enda verður eigi álitið að veður það og sjór, er það hrepti 23. júlí hafi verið meiri en búast mátti við að það hrepti á ferð sinni til Ís- lands, og að skipið þoldi ekki þetta veður hafi ein- göngu stafað af fúanum Í skipinu og hinu slæma ástandi þess yfirleitt. Af þessari ástæðu verður að fella hinn áfrýjaða sjórjettardóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Eftir málavöxtum þykir rjett að málskostnaður 9 130 fyrir sjóðóminum falli niður en málskostnað í hæsta. rjetti verður stefndi að greiða með 300 krónum. Því dæmist rjett vera: Átrýjandi, h/f. Sjóvátryggingarfjelag Íslands, á að vera sýkn af kröfum stefnda í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði fellur niður, en máls- kostnað í hæstarjetti greiði stefndi Guðmundur Kristjánsson áfrýjanda með 300 kr., að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóðóminum, með stefnu dagsetiri og birtri 22. júni 1922, af Guðmundi Kristjánssyni, skipamiðlara hjer í bænum, gegn A. V. Tulinius, framkvæmdarstjóra, Í. h. hfj. „Sjóvátryggingarfjelag Íslands“, til greiðslu á kr. 55,986,05, með 6?l, ársvöxtum frá átófanbistingsrílugi til greiðsludags og máls- kostnaðar að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir er nú skal greina: Hinn 16. mars 1920 keypti stefnandi skonnortuskipið „SPES“, sem lá þá í Kalfsund í Svíþjóð, fyrir 20,000 danskar krónur. Er svo ákveðið í sölu- samningnum að seljandi skyldi láta ýmsar nánara tilteknar að- gjörðir á skipinu fara fram á sinn kostnað og auk þess útvega sjóvátryggingu fyrir skipið og timburfarm Í því til Íslands. Skip þetta var að stærð 167 smálestir brutto en 145, 17 netto, bygt ár- ið 1874 og hafði fengið gagngjörða aðgjörð Í Málmey 1915 (rjettar- skjal nr. 21) og aðgjörð í Björkö 1920 (rjettarskjal nr. 17). Ettir að stefnandi var orðinn eigandi skipsins, kom hann því til að- gjörðar hjá skipasmiðunum Martinsson og Sveningsson í Björkö, er gjörða það við skipið er þeir töldu nauðsynlegt til þess að það væri fullkomlega sjófært. Telur stefnandi kostnað sinn við aðgjörðir og útbúnað á skipinu um isl. 10,000 krónur þannig að það hafi staðið sjer í 50,000 íslenskum krónum, er það var ferð- búið til Íslands. Um mánaðamótin apríl og mai 1920 sendi stein- andi Davíð skipstjóra Gíslason til Svíþjóðar. Skyldi hann sjá am aðgjörðir á skipinu og verða skipstjóri þess, en skipamiðlara- 131 firmað Korn £ Kijellberg var beðið af stefnanda að aðstoða hann. Hinn 14. júní 1920 sjóvátrygði stefnandi skipið hjá „Sjó- vátryggingarfjelagi Íslands“ fyrir 50,000 krónum til ferðarinnar Göteborg—Larvik til Reykjavíkur og Borgarness og leigði það um sömu mundir Landsíma Íslands til flutnings á farmi af síma- stauram til Reykjavíkur og Borgarness. Skipið tók farminn — 69 standards af símastaurum — Í Larvik og lagði af stað þaðan að morgni hins 22. júlí 1920, en varð í neyð að leita hafnar í Arendal 24. s. m. Vora þar sjóferðapróf haldin og skoðanir fóru fram í skipinu er lauk svo, að sjódómurinn dæmdi það óbætandi. Var skipið talið 15,000 króna virði eins og því þá var komið, en fullkomin viðgjörð á því mundi kosta 65,000 krónur. Kemst sjódómurinn að þeirri niðurstöðu að skaði sá er skipið hafði beðið stafaði sumpart af elli og fúa skipsins og sumpart af sætjóni er það hefði beðið á leiðinni frá Larvik og mat skaða þann, er af sætjóninu stafaði 6000 krónur. Þegar skipið var komið inn til Arendal skýrði stefnandi stefndum frá því, hvernig komið væri, og ljet hann af sinni hálfu mæta við sjóferðaprófin þar. Eftir talsvert þjark um greiðslu vátryggingarupphæðarinnar fyrir skipið, fjekk atefnandi brjef frá Sjóvátryggingarfjelaginu dags. 3. janúar 1921, þess efnis, að það teldi sjer óviðkomandi að bæta skaða þann er skipið „SPES“ hafði orðið fyrir. Höfðaði stefnandi þá mál þetta og gjörði rjettarkröfur þær er að framan greinir. Eru 50,000 krónur af hinni umstefndu upphæð vátryggingarupphæð sú, er skipið var vátrygt fyrir, en kr. 5,986,05 kostnaður, eftir sundurliðuðum reikningi, sem stefn- andi varð að greiða í Arendal útaf þvi hvernig fór fyrir skipinu. Sýknukröfu sína í málinu byggir stefndur meðal annars á því að stefnandi hafi með „röngum upplýsingum“ um ástand skips- ans 0. fl. fengið sig til að vátryggja það, af því að það hafi ekki fengist vátrygt annarsstaðar, en fyrir þessu hefir hann eng- ar sönnur fært, og heldur eigi fyrir þeirri staðhæfingu sinni, að skipið hafi okki kostað stefnanda nándarnærri 50,000 krónur með aðgerðum og útbúnaði, er það lagði á stað frá Svíþjóð. Miklu fremur verður að telja það nægilega upplýst í málinu með rjettar- skjali nr. 21 í sambandi við eiðfestan Íamburð vitnisins Davíðs Gíslasonar hjer í rjettinum 28. júní þ. á, að búið hafi verið að semja um vátryggingu á skipinu í Svíþjóð, en sá samningur fallið niður, er stefnandi vátrygði það hjá „Sjóvátryggingarfjelagi Ís- lands“ gegn lægra iðgjaldi en hann átti kost á í Svíþjóð, og að g* 132 skipið með útbúnaði hafi staðið stefnanda í um 50 þúsund krón- um með rjettarskjölunum nr. 20, 27, og 29. Aðallega byggir stefndur sýknukröfu sína á því, að skipið „SPES“ hafi ekki verið sjófært þegar það lagði í ferð sína, og áhætta vátryggingarfjelagsins byrjaði, og sje fjelagið því úr allri ábyrgð á því eftir 68. gr. samþyktar Sjóvátryggingarfjelags Kaup- mannahafnar frá 2. april 1850, en til þeirrar samþyktar er skir- skotað í skipsvátryggingarskirteini fjelagsins frá 14. júní 1920, er það fjekk stefnanda í hendur fyrir ábyrgðinni. Byggir stefnd- ur staðhæfingu sína um það að skipið hafi ekki verið sjófært, er það lagði út, aðallega á skoðunar- og matsgjörðum sjórjettarins í Arendal, er lagðar hafa verið fram í málinu, svo og útdrætti þeim úr dagbók skipsins, er þar var lagður fram. Í hinum wumræddu skoðunar- og matsgjörðum er fóru fram 26. og 29. júli, S. og 16. ágúst, 18. og 24. september 1920, er meðal annars þetta tekið fram um ástand skipsins: „Man finder at lasker og nader er meget aapne og saa raatne, at er umligt at faa drevet til at staa“ .... „Huden paa utsiden var paa flere steder meget raatten og enkelte steder ganske hul. Delvis var skandsklædningsstötterne ved dolbordet raatne og helt aapne. I det store og hele var skibet í en saa daarlig forfatning, at retten finder at der vil paalöpe saa store utgifter med at sætte skibet í sjödygtig stand for at fortsætte reisen til Island, at man anser en saadan reparation for utelukket“ .... „Man fandt í rummet at der var en del raatne planker, samt at skibet í det hele var í en meget daarlig forfatning“ .. ... „naar man under be- sigtigelsen den 8. ds. har nttalt at mun ikke anser skibet for istand- sættelse værd, saa er dette begrundet í skibets raatne tilstand og dets í sig selv daarlige forfatning; der for en del skyldes skibets begivning í sjöen“ .... „Retten mener, at fartöjet maa siges at ha lidt havariskade derved at den var utsat for begivning, og herunder sprang læk“ .... Retten antar, alle omstændheter sat i betragtning, at den lidte havariskade kan sættes til kr. 6000,00“ „2 „det omhandlede belöp kr. 6000,00 vil medgaa til eftirsyn og delvis drivning“. í sjóferðaskýrslunni segir skipstjórinn, að er „SPES“ hjelt út frá Larvik 22. júlí 1920: „Skibet var í nogenlunde tæt til- stand“ og hefir hann skýrt þau ummæli í sjórjettinum hjer 28. júní þ. á, á þá leið að með þeim hafi hann meint að „skipið hafi verið forsvaranlega þjett“. Auk þess upplýsir skipstjóri Í sjó- 133 rjettarhaldinu í Mandal 26. júlí 1920 „at naar skibet í Larvik havde ligget lastet 24 timer maatte der pumpes i 10 á 12 minutter. Pumperne lænser paa 7 tommer“. Þegar skipið kom út í rúm- sjó fór lekinn að aukast, og var veður þó gott 22. júlí. KI.1 aðfaranótt 23. júlí fór að vinda af V.S.V. Ki. 8 um nóttina stend- ur í dagbókarútdrættinum: „Vind og sjö tiltok (bredfok, samt klyver gjordes fast, siden mellemstagsejl). KI. 8 að morgni: „Stiv kuling V.S.V. med temmelig höj sjö“, en með „stiv kuling“ kveðst skipstjóri eiga við, að komið hafi verið að roki, þannig að sjór- inn byrjaði að rjúka (samsaxaveður)“. KI. 12 á hádegi 3. júli: „Vindstyrkeu c. 7 og tilsvarende sjö“. Kl. 8 síðdegis: „begyndte Stormen at læggo sig“. 24. júlí, kl. 1 árdegis: „fik en byg med vestlig storm“. S. d. kl. 1'/, árdegis: „stille höj sjö“. 23. júlí kl. 4 árdegis var lekinn: „80“ vand í lasten, pumpede til kl.8 fmd. og hadde vi da 84" vand í pumpen“. Kl. 8 s. d.: „pumpede alt hvað vi orkede“, Kl. 12 á hád. s. d.: hadde vi 39" vand i pumpen og kunde ikke se andet en at skibet vilde blí fuldt med vand om nogen faa timer, skjöndt vi pumpede hele tiden. Foröv- rigt kunde vi godt merke at skibet begav sig ved at arbejde í sjöen. Noterne agter langs skandækket aabnedes, saa at man godt kunde stikke en kniv ned igjennem naar skibet slingrede í sjöen, men heldigvis fik vi ikke meget vand over. Vi var der- for nödt til at söke land hartigst muligt, efter som stormen ved: varede, og vandet steg hele tiden í lasten, skjönt vi pumpede hele tiden“. Af þessum applýsingum telur stefndur það augljóst og með þeim fallsannað, að skipið hafi verið ósjófært er það lagði á stað í ferðina. Það hafi gliðnað sundur er það kom í rúmsjó, í sæmilegu veðri, eð aað minsta kosti ekki lakara veðri en við mátti búast, af ástæðum, er voru fyrir hendi er það lagði á stað. Um ástand skipsins „SPES“ er það lagði á stað er þetta upplýst í málinu: Þegar stefnandi hafði keypt skipið kom hann því til að- gjörðar á skipasmíðastöð í „Björkö“ nálægt Stokkhólmi til skipa- smiðanna Martinsson og Svenningsson. Hefir hinn síðarnefndi starfað sem skipasmiður í yfir 50 ár, en hinn fyrnefndi í 16 ár. Um þessa menn hefir K. Olsen í Gautaborg, löggiltur skipaskoð- unarmaður seglskipa þar, vottað. „Förnimmda Martinsson og Svenningsson har jeg sedan flera ár tillbaka hört beskrivas sösom duktiga och í sitt fack 134 mycket samvetsgranna personer, fullt kompetenta bade att repa- rera och bedöma ett fartygs sjövárdighet. Jág anser diörför att deras uttalande í förestáende intyg ár fullt tillförlitligt och bör fústas fullt förtroende till“, en danski ræðismaðurinn í Gautaborg hefir staðfest undirskrift Olsons, og vottað að hann væri bær um að gefa slík vottorð. Á skipasmíðastöð þessari var skipið dregið á þurt (upptagen paa Slip) og botninn hreinsaður, kalfaktaður og seymdur þar sem þörf gjörðist (í hann reknir á annað þúsund spikarar og boltar, skipið síðan sett á flot og plankabyrðingurinn sponsaður og kalfaktaður alstaðar þar sem þurfa þótti, sett í ný stórbóma og klýfirbóma, gjört við akkerisspilið, nýjir lúkukarmar settir og ýmislegt fleira. Auk þessarar aðgjörðar var reiði og segl bætt svo sem þurfa þótti. Aðgjörðin stóð yfir frá því í mai- mánuði þar til um 20. júní 1920, og hafði Davið Gíslason, sem varð skipstjóri á skipinu, eftirlit með henni, og auk þess eftir- litsmaður frá sænsku ábyrgðarfjelagi er ætlaði að vátryggja skipið á hingaðferð þess, þar til frjettin um vátrygginguna hjer heima kom til Svíþjóðar, og að aðgjörðinni vann allan tímann maður sá, F. A. Petterson, sem varð stýrimaður á skipinu. Eftir að- gjörðina kveðst skipstjórinn hafa snúið sjer til danska kousúlsins í Gautaborg til þess að fá sjóferðavottorð fyrir skipið og fengið vottorð af „mönnum tilnefndum af honum“ og hefir afrit af vott- orðinu (en ekki útnefningin sjálf, ef skrifleg hefir verið, en það er ekki upplýst), verið lagt fram í málinu. Er það dagsett í Björkö 19. júní 1920 og undirskrifað af þeim Martinsson og Sven- ningsson og votta þeir eftir að hafa lýst aðgerðum þeim, sem fram hafa farið: „at fartyget nu efter vart bedömmende befinner sig í ett godt og fullt sjövárdigt skick“. Samhljóða vottorð hafa hinir sömu menn gefið undir eiðstilboð 29. janúar 1928 (rjettar- skjal nr. 22) og er framannefnt vottorð K. Olssons ritað á það. Að fengnu fyrnefnda vottorðinu var skipshöfnin lögskráð í skiprúm í Gautaborg, Svíarnir af sænskum skrásetningarvöldum, en öll skipshöfnin hjá danska ræðismanninum. Davið Gíslason hefir, sem vitni í málinu, staðfest þann fram- burð sinn með eiði hjer fyrir rjettinum, að hann hafi haft fyrir- skipun frá stefnanda um það, að láta gjöra við skipið svo að það yrði sjófært hingað til Íslands, og heimtað að allar slíkar aðgerðir færu fram, enda álitur hann að skipið hafi verið í sjó- færu standi, er það fór frá Svíþjóð. F. A. Pettersson, stýrimaður á „SPES“, sem áður er nefnd- 135 ur, vann eið að því fyrir sjórjettinum í Arendal, að: „han mente at skibet var fuldstændig sikkert ti han hadde selv været med og arbeidet paa det da det blev repareret í vaares paa Björkö“. P. H. Lundin, háseti á „SPES“ vann og eið að þeim fram- burði sínum, við sama tækifæri, að: „han ansaa skuten for sikker da de gik ut, men mener at vind og sjö har bevirket at skuten er blit læk“, og bæði skipstjóri og stýrimaður telja ástæðuna hina sömu til sjóskaða þess er skipið beið. Sjórjetturinn verður að líta svo á, að það sje nægilega upp- lýst í málinu, að skipið „SPES“ hafi beðið sjóskaða (lidt Hvari) á leiðinni frá Larvik til Arendal, og þar var skipið dæmt óbæt- andi. Hinsvegar þykir rjettinum það ekki nægilega sannað í mál- inu að skipið hafi verið Óósjófært er það hóf ferð sína, og að vátryggingarfjelagið sje því ekki bumdið við vátryggingarsamn- inginn. Þegar vátryggingarsamningurinn var gjörður, var fjelaginu kunnugt um aldur skipsins, og eins og að framan getur, eru eng- ar sönnur á það færðar, að stefnandi hafi gefið því rangar upp- lýsingar um ástand þess, eða aðgerðir þær, er fóru fram á þvi, enda hefði vátryggingarfjelaginu verið innan handar að láta fara fram skoðun á skipinu, áður en það tók það í ábyrgð, ef því hefði sýnst svo. Að dæma um ástand gamals skips, sem sjóskaða hefir beðið, áður en hann vildi til, er að áliti sjórjettarins mjög erfitt. Hinsvegar þykir mega byggja á áliti smiða þeirra, er gjörðu við skipið, og eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja, eru hæfir og ábyggilegir menn, svo og skipstjóra og stýrimanns, sem voru við aðgerðina. Það þykir því verða að taka til greina kröfu stefnanda um dóm yfir stefndum fyrir vátryggingarupphæðinni, og hinum um- stefnda kostnaði, sem ekki hefir verið mótmælt sjerstaklega með rökum, með vöxtum eins og krafist er. Hinsvegar þykir rjettin- um það eðlilegt að stefndur vildi leita úrskurðar dómstólanna um mál þetta, og þykir því rjett að málskostnaður falli niður í því. Umboðsmaður stefnanda hefir haft óslitinn frest í málinu frá 4. nóvember 1922 til 17. nóvember 1923, en til þessa hafði haun samþykki umbjóðanda síns, og hefir rjettlætt frestinn. 136 Laugardaginn 20. júní 1925. Nr. 22/1925. Valdstjórnin (Sveinn Björnsson) gegn Adolph Klietz (Jón Ásbjörnsson). Brot á lögum um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 28. mars 1925: Kærði, Adolph Klietz, á að greiða sekt til Landhelgis- sjóðs Íslands að upphæð 15250 krónur. Öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir, svo og afli innanborðs í botnvörpungnam Kurland, skal upptækt vera og renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan löglegan kostnað af málinu, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað í málinu að varðskipið Fylla hitti kærða, á skipi sínu Kurland, innan landhelgislin- unnar undan Dyrhólaey hinn 25. mars þ. á. Í lög- reglurjettinum gaf kærði þá skýrslu um þetta, að hann hefði kastað botnvörpu kl. 12,15 nefndan dag og stýrt skipinu því næst 1 klst. og 3 stundarfjórð- unga NV.t. V. Að því búnu kvaðst hann hafa snúið skipinu og hafi það tekið 20 minútur og því næst stefnt í SA.t. V. þar til kl. 3,30; þá hafi hann dregið upp vörpuna og stöðvað vjelina vegna þess að við hana hafi þurft að gera. Hafi þá verið stýrt í NV. nálægt einn stundarfjórðung, uns skipið var tekið. Útaf þessari skýrslu kærða fjekk undirdómar- inn varðskipsforingja þann, er mætti í málinu, til að marka á sjókorti hvar skip kærða hefði verið er botnvarpan var dregin upp samkvæmt skýrslu kærða. Kol foringjanum og kærða saman bæði um 137 stað þann er skipið hafði verið á er það hætti að reka og um að skipið mundi hafa rekið 1!/ sjómilu. Með því að ganga út frá þessu og með því að byggja að öðru leyti á skýrslu kærða, komst foringinn að þeirri niðurstöðu að skipið hefði verið !/, úr sjómílu fyrir innan landhelgislínuna er varpan vár dreg- in upp. Eftir að dómur gekk í bjeraði hefir yfirforingi varðskipsins ásamt öðrum liðsforingja endurskoðað þessa mælingu og áætlun og hafa þeir sýnt á sjókorti er fram hefir komið í hæstarjetti, hvar skipið, sam- kvæmt skýrslu kærða, muni hafa verið statt er botn- varpan var dregin upp. Hafa þeir komist að sömu niðurstöðu og foringinn hafði komist að í lögreglu- rjettinum. Þykir með þessu fengin nægileg sönnun fyrir því að kærði hafi gerst brotlegur gegn |. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920 og ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm, þó þannig að sektin verði 15000 krón- ur, miðað við að krónan samkvæmt skýrslu Lands- bankans, jafngildir í dag 68,94 aur. gulls. Kærða ber að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins þar á meðal málflutningslaun til sækjanda og verjanda hjer í rjetti 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað þó þannig að sektin sje 15000 krónur. Kærði Adolph Klietz greiði allan áfrýjunarkostnað þar með talin málflatningslaun skipaðs sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutings- mannanna Sveins Björnssonar og Jóns Ásbjörns- sonar, kr. 80,00 til hvors. 138 Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað með skýrslu foringjans á varðskipinu Fylla að kærði var miðvikudaginn 25. þ. m. á skipi sínu Kurland innan landhelgislinunnar með veiðarfæri laus á þilfari og auk þess á þilfarinu allmikið af lifandi þorski. Þessu hefir kærði ekki neit- að en fullyrðir að það hafi ekki verið ætlun sín að fiska í land- helgi og að hafi svo orðið að hann kæmist eitthvað inn fyrir línuna þá hafi það orðið sjer óafvitandi. Að hann komst svo langt innfyrir landhelgislinuna (2 sjómilur) kveður hann að kenna því, að það hafi orðið að gera við vjelina eftir að varpan var dregin upp og að skipið hafi á meðan rekið nær landi. Má telja upplýst í málinu að svo hafi verið. En enda þótt gengið sje útfrá þessu og skýrslum kærða, virðast mælingar bygðar á þeim bera með sjer að kærði hafi hlotið að draga vörpuna eitthvað innan landhelgi ummræddan dag, sem það líka bendir til að lif- andi þorskur var allmikill á þilfarinu, og sem því má gera ráð fyrir að hafi veiðst kringum klukkustund áður og kemur heim við það sem kærði ber. Líkurnar fyrir því að kærði hafi brotið gegn 1. gr. laga um bann gegn botnvörpuveiðum nr. 5, 1920, þykja því nægar til þess að telja að svo hafi verið. Og þar sem hjer er um brot i fyrsta sinn að ræða álíst refsingin hæfileg 15250 krónur í sekt. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í botnvörpungnum vera upptækt. Enn- fremur greiði kærði allan löglegan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. 139 Mánudaginn 22. júní 1925. Nr. 21/1925. Valdstjórnin (Sveinn Björnsson) gegn Tamme Hollánder (Jón Ásbjörnsson). Brot á lögum um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 28. mars 1925: Kærði, Tamme Hollinder, á að greiða sekt til Landhelgis- sjóðs Íslands að upphæð 10,000 krónur. Öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í botnvörpungn- um „Prenssen“ skal upptækt vg renna í sama sjóð. Enafremar greiði kærði allan löglegan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað í máli þessu með skýrslu skip- stjórans í varðskipinu Fylla dags. 26. mars þ. á., að kærði hafi 25. s. m. verið á skipi sínu, botnvörp- ungnum >Preussene frá Nordenham, innan landhelgi vestur af Dyrhólaey, með botnvörpu sína Í óreiðu hangandi utanborðs og hefir kærði ekki neitað þessu. Hann hefir því gerst brotlegur gegn 2. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Hinsvegar er það ekki sannað, að kærði hafi verið að veiðum í landhelgi og verður því ekki dæmdur eftir 1. gr. tjeðra laga. Kærði hefir einu sinni áður sætt sekt fyrir sama brot og með tilliti til að gengi íslenskrar krónu er í dag, 68,91 aurar gullverðs samkvæmt skýrslu Landsbankans, þykir refsing hans samkvæmt 3. gr. nefndra laga hæfilega ákveðin 8000 krónur, er renni í Landhelgissjóð. Allur afli skipsins og öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir, skulu upptæk og andvirði þess renna Í sama sjóð. 140 Kærði greiði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti 80 krónur til hvors. Það athugast, að hjeraðsdómarinn hefir ekki tekið í dómgjörðirnar vottorð um dóm þann, er áð- ur hefir gengið yfir kærða fyrir landhelgisbrot. Því dæmist rjett vera: Kærði, Tamme Hollinder, skipstjóri á botn- vörpungnum „Preussenc frá Nordenham greiði 8000 kr. sekt í Landhelgissjóð. Allur afli skips- ins og öll veiðarfæri skulu upptæk og andvirðið renna Í sama sjóð. Svo greiði og kærði allan kostnað sakar- innar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin sóknar- og varnarlaun til hæstarjettar- málflutningsmannanna Sveins Björnssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað með skýrslu foringjans á varðskipinu „Fylla“ að kærði var miðvíkudaginn 25. þ. m. á skipi sínu „Preussen“ innan landbelgislínunnar með veiðarfæri að nokkru leyti utan- borðs. Kærði hefir ekki neitað þessu en hinsvegar hefir hann eindregið neitað að hafa verið að fiskveiðum innan landhelginn- ar og haldið fram að ólag á netunum hafi valdið því að skipið komst inn fyrir línuna, með því að vjelin hafi verið stöðvuð og straumur og sjór borið skipið þannig, og telja má upplýst að um- rætt ólag á netunum hafi verið. (iogn neitun kærða liggja ekki þær líkur fyrir í þessu máli að rjett sje að telja hann brotlegan Segn 1. gr. nefndra laga en aftur á móti er sannað að hann hefir 141 gerst brotlegur gegn 2. gr. þeirra og þar sem um ítrekað brot af hálfu kærða gegn þessum lögum er að ræða ákveðst refsingin 10,000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innan- borðs í botnvörpungnum vera upptækt og renna í sama sjúð. Enn- fremur greiði kærði allan löglegan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Þriðjudaginn 23. júní 1925. Nr. 38/1924. Sigfús Daníelsson fí. h. H/f. Hinar sameinuðu íslensku verslanir (Jón Asbjörnsson) gegn hreppsnefnd Grunnavíkurhrepps (Pjetur Magnússon). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Ísafjarðarsýslu 26. jan. 1924: Hið umbeðna lögtak á fram að fara. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu, sem skotið hefir verið til hæsta- rjettar, samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 12. júlí f. á, með stefnu útgefinni 23. s. m. og flutt er af hendi stefnda með gjafvörn og skinuðum málflutningsmanni, er það sannað, að látin hafa verið út úr fisktöku- húsi áfrýjanda í Grunnavíkurhreppi til fiskimanna þar í grendinni um 7 smálestir af salti á tímabilinu frá 25. sept. til 28. okt. 1922. Saltið, sem áfrýj- andi átti, var látið út af manni, sem hafði kaup- lausa íbúð í húsinu. Var það síðar skrifað í reikn- ing viðtakenda við verslun áfrýjanda á Hesteyri og síðan borgað með afla þeirra frá vertíðinni þá um haustið. Auk þess keypti áfrýjandi á þessu tíma- bili fisk af Grunnvíkingum fyrir rúmar 4000 kr. 142 Vegna verslunarviðskifta þessara var hrepps- nefndinni í Grunnavíkurhreppi heimilt samkv. 1. gr. laga nr. 50/1919 að leggja útsvar á áfrýjanda þar í hreppi haustið 1922, og ber því að staðfesta fógeta- rjettarúrskurðinn að niðurstöðu til. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða kaup hins skipaða málflutningsmanns stefnda í hæsta- rjetti, og er það ákveðið 60 kr. Að öðru leyti fell- ur málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði skal „óraskað. Áfrýjandi, Sigfús Daníelsson f. h. Hinna sam- einuðu íslensku verslana, greiði málflutnings- kaup hins skipaða málflutningsmanns stefnda, Pjeturs hæstarjettarmálflutningsmanns Magnús- sonar, 60 kr. Að öðru leyti fellur málskostn- aður niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með brjefi dags. 25. sept. Í. á. krefst oddviti Grunnavikur- hrepps, að tekið verði lögtaki hjá h/f. Hinar sameinuðu islensku verslanir á Ísafirði aukaútsvar að upphæð kr. 290,00, er hrepps- nefndin lagði á tjeða verslun eða útbú hennar á Hesteyri, fyrir fardagaárið 1922—23. Heir gerðarþoli neitað að greiða útsvarið fyrir þá sök að hann hafi enga atvinnu rekið í Grunnavíkurhreppi árið 1992. Að vísu kveðst gerðarþoli hafa keypt fisk af Grunnvíkingum haustið 1922, en þau kaup hafi verið með þeim hætti að gerðarþoli sótti fiskinn til þeirra gegn leigu fyrir flutning hans til Ísafjarðar, 143 hafi hann svo keypt fiskinn hjer á Ísafirði og greitt. andvirði hans hjer, sumpart með salti, er hann færði þeim og sumpart með út- tekt. En til þess að hafa eftirlit með vigt og gæðum fisksins kveðst gjörðarþoli þó hafa orðið að hafa mann þar viðstaddan. Samkvæmt skjölum málsins er það nægilega upplýst í mál- inu, að árin 1919—20 og 21 greiddi gjörðarþoli eða útbú hans á Hesteyri aukaútsvar til gjörðarbeiðanda fyrir atvinnurekstur, er var í því fólgin, að gjörðarþoli keypti fisk af Grunnvíkingum þar í hreppnum, og hafði hann í því skyni hús á Staðareyrum og mann þar við úthlutun á salti til fiskframleiðenda, og til þess að taka á móti fiski þeirra, er var vigtaður þar inn til gjörðar- þola, með öðrum orðum keyptur þar, en fiskframleiðendur fengu andvirði hans að mestu leyti greitt í úttekt við Hestcyrarverslun. Að því er frekast verður sjeð, virðist engin veruleg breyt- ing hafa orðið á þessu árið 1922. Samkvæmt vottorði Friðbjörns Helgasonar, úthlutaði hann tæpum 7 tonnum af salti til fiskfram- leiðenda í Grunnavikurhreppi, á rúmum 4 vikum úr húsi gjörðar- þola á Staðareyrum, haustið 1922 og samkvæmt vottorðum 6 fisk- framleiðenda í Grunnavíkurhreppi, áttu þeir svofeld viðskifti við gjörðarþola umrætt haust, að hann ljet taka móti fiski þeirra í húsið á Staðareyrum, meta hann þar og vigta inn til sín, fjekk þeim svo vigtarseðil, en úr því hafi fiskurinn verið kominn í vörslur gjörðarþola, á hans ábyrgð og hann ráðstafað honum að vild sinni, en andvirði hans greitt þeim sumpart með salti og sumpart í úttekt við Hesteyrarverslun líkt og fyrri árin; ennfrem- ur hefir 7. fiskframleiðandinn átt við gjörðarþola að heimili sínu Dynjanda í Grunnavikurhreppi umrætt haust. Með því nú að vottorðum þessum hefir eigi verið mótmælt virðist það nægilega sannað, að gjörðarþoli hafi stundað þá atvinnu, að kaupa fisk í Grunnavíkurhreppi, um getið haust, líkt og að undanförnu og þar eð atvinnu þessa verður að telja arð- sama, en ekkert framkomið í málinu af hálfu gjörðarþola um það, að atvinna þessi hafi eigi verið stunduð í fullar 4 vikur á gjald- árinu, enda bendir og vottorð Friðbjörns Helgasonar (rskj. 5) á, að svo hafi verið, lítur rjetturinn svo á, að umrætt aukaútsvar sje löglega lagt = gjörðarþola sbr. lög nr. 50, 28. nóv. 1919, 1. gr. 3. málsgrein. 144 Þriðjudaginn 23. júní 1923. Nr. 1/1925. Jóhannes Kr. Jóhannesson gegn Gunnari Sigurðssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jóhannes Kr. Jóhannesson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkis- sjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Þriðjudaginn 23 júni 1925. Ne. 18/1925. Þorgeir Þorgeirsson gegn Þórði Bjarnasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Þorgeir Þorgeirsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. 145 Föstudaginn 18. sept. 1925. Nr. 9/1925. H. P. Duus f. h. eigenda og vá- tryggjenda m/sk. „Iho“ (. Fjeldsted) gegn Ólafi Hvanndal f. h. sameignar- fjelagsins „Úlfar“ (Pjetur Magnússon). Skaðabætur vegna áreksturs skipa. Dómur sjódóms Reykjavíkur 24. maí 1994: Stefndur Ingvar Ólafsson, f. h. eigenda og vátryggjenda m/sk. „Iho“, greiði stefnandanum, Ólafi Hvanndal f. h. eigenda m/b. „Úlfs“, kr. 18539,50 með 69/, ársvöxtam frá 3. mars 1992 til greiðsludags og 100 kr. upp Í málskostnað, innan þriggja sólar- hringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar sam- kvæmt áfrýjunarleyfi útgefnu 17. janúar þ. á. með áfrýjunarstefnu dagsettri 7. febrúar síðastliðinn. Eftir því sem málið liggur fyrir hæstarjetti er aðeins spurnig um það, hvoru megin sökin á skemd- um þeim, sem „Úlfur< varð fyrir, liggi, og ber þá, samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, að stað- festa hann. Málskostnað í hæstarjetti greiði áfrýj- andi stefnda með 300 krónum. Á rekstri málsins hefir staðið óhæfilega lengi í sjódóminum. Málið var þingfest í sjódómi 17. júní 1922 en ekki tekið til dóms fyr en 12. april 1924. Á þessu tímabili voru veittir í málinu samtals 35 frestir, án þess að tilgreint væri til hvers ætti að nota þá. Er það ljóst að allur þorri fresta þessara hefir verið tekinn að þarflausu, enda er aðeins eitt vitni leitt í málinu og tvö sóknarskjöl og þrjú varnar- skjöl framlögð. Þessi meðferð málsins bæði af hendi 10 146 sjódómsins og af hendi umboðsmanna aðilja, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Fjeldsted, er mjög aðfinsluverð og verð- ur ekki komist hjá að láta hinn síðastnefnda, er hefir haft í málinu alls 19 fresti í samtals 368 daga, sæta sekt samkvæmt 17. gr. tilsk. 15. ágúst 1832, sbr. 10. gr. tilsk. 3. júni 1796, fyrir drátt á málinu. Akveðst sektin 40 kr. til fátækrasjóðs Reykjavíkur og greiðist innan 14 daga, en 4 daga einfalt fangelsi komi í sektarinnar stað sje hún eigi greidd á rjettum tíma. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi firmað H. P. Duus f. h. eigenda og vátryggjenda m/sk. >Ihoc greiði steinda Ólafi Hvanndal f.h. sameignarfjelagsins sÚlfarc máls- kostnað í hæstarjetti með 300 krónum. Lárus hæstarjettarmálaflutningsmaður Fjeld- sted greiði innan 14 daga 40 króna sekt í fátækrasjóð Reykjavíkur eða sæti 4 daga ein- földu fangelsi ef sektin er ekki greidd á rjett- um tíma. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Fimtudaginn 2. mars 1922 lá m/b. „Úlfur“, eign sameignar- fjelagsins „Úlfar“ hjer í bænum við hafnarbakkann og var fermd- ur salti, er fara átti til Keflavíkur. Utan á „Ú lfi“ lá m/sk. „Tho“, eign firmans H. P. Duus hjer í bænum, með bilaða vjel og sneru bæði skipin framstafni Í austur. Var „lho“ fest með taugum, sem láu yfir „Úlf“ í hafnarbakkann og jafnframt var „lho“ fest 147 við „Úlf“ með tangum aftan og framau. Þegar hleðslu „Úlfs“ var lokið kl. 7 um kvöldið var orðið dimt og strekkings-vindur af austri, er stóð yfir bakborðskinnung skipsins. Vildu Úlfsmenn þá fara frá hafnarbakkanum, en þess var ekki kostur nema „ho“ væri leyst og færð frá „Ú Ifi“ á meðan. Voru Ihomenn þá beðn- ir að færa skipið meðan „Úlfar“ færi frá, en þeir kváðu ekki hægt að hreyfa skipið af því að vjelin væri biluð. Var hafnar- fógeti þá sóttur og sömuleiðis skipstjórinn á „ho“. Skipaði hafnarfógeti svo fyrir, að „lho“ skyldi flytja sig svo „Úlfur“ kæmist frá, en þeirri skipun hans var ekki hlýtt. Vjelstjórinn á „Úlfi“ hafði fengið skipan skipstjóra um kvöldið til þess að hita upp vjelina, en hætti við það er hann sá að fyrirskipuninni um að „Iho“ flytti sig var ekki hlýtt. Þegar á nóttina leið var komið ofsarok og ljet skipstjórinn á „Úlfi“ þá hita upp vjelina, en meðan á því stóð sprakk klappinn, sem hliðartaugarnar voru festar um og hrökk báturinu þá vestur með bakkanum og lenti skuturinn á framstefni b/v. „Austra“ sem lá við bakkann fyrir vestan „Út“ og „lho“, og brotnaði dekkið og báðar hliðarnar, enda hafði „Ú lftur“ „Tho“ í eftirdragi, þar sem „Iho“ var bundin við „lf“. Fríholt voru sett á hliðar „Úlfi“ til hlífðar og vjelin látin ganga það sem eftir var nætur svo að skemdirnar yrðu sem minstar. Um kl. 8 um morguninn var „Iho“ loks dregin frá síðu „Úlfs“ og var veðrinu þá farið að slota. Fór „Úlfur“ þá frá bakkanum út á höfnina en ra*:st á e/s. „Skjöld“ og m/b. „Mars“, er lágu á höfninni og var það því að kenna, eftir staðhæfingum stefnanda, að „Úlfur“ ljet illa að stjórn vegna skemda á stýrinn, er orðið höfðu um nóttina. Kostnaðurinn við aðgerð á skaða þeim, sem m/b. „Úlfur“ varð fyrir um nóttina, var metin af dómkvöddum mönnum á kr. 8889,50 en matskostnaðurinn nam kr. 150,00. Viðgerðin og töf mótorbátsins útaf henni er talin hafa tekið tvo mánuði og tjónið útaf töfinni 2000 k:ónur á mánuði. Auk þess er talið að uppskipunin á farminum úr m/b. „Ulfi“ og flutningskostnaður á honum hafi numið 500 kr. og er beina tapið, sem eigendur „Úlfs“ hafa beðið, því alls kr. 19589,50. Tjónið á m/b. „Mars“ útaf á- rekstri „Úlfs“ er metið á kr. 376,00 og tjónið á e/s. „Skildi“ kr. 1260,00 og hafa eigendur m/b. „Úlfs“ verið krafðir um þessar upphæðir. Fyrir hönd eioenda m/b. „Úlfs“ hefir Ólafur Hvanndal því höfðað mál þeita i) ." sjóðúmiz“m með stefnu útgefinni 15. júní 10* 148 1922 gegn framkvæmdarstjóra Ingvari Ólafssyni fyrir hönd eig- enda og vátryggjenda m/sk. „Iho“, og krafist þess, að hann verði dæmdur til að greiða sjer samtals kr. 15649,50 með 69/, árs- vöxtum frá 3. mars 1922 til greiðsludags og allan málskostnað að skaðlausu. Stefndur hefir krafist sýknu af öllum kröfum stefnanda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati sjódómsins. Stefnandi telur m/b. „Ího“ valdan að öllu beinu tjóni því er eigendur m/b. „Ulfs“ urðu fyrir útaf skemdunum á honum nóttina milli 2. og 8. mars 1922 svo og hinu óbeina tjóni, sem hlaust af árekstri „Úlfs“ á m/b. „Mars“ og e/s. „Skjöld“ með því að „Iho“ „gegndi ekki fyrirskipun hafnarfógeta um að færa sig til svo að „Úlfur“ kæmist frá hafnarbakkanum um kvöldið. Stefndur hefir hinsvegar bygt sýknukröfu sína á því, að skipstjórinn á „Iho“ hafi hvorki sýnt af sjer vanrækslu eða óhlýðni og að skaði sá, er m/b. „Úlfur“ leið, hafi verið >hænde- lig Ulykkec. Hann hefir mótmælt því, að stýrið á m/b. „Úlfi“ hafi verið bilað og haldið því fram að árekstur hans á m/b. „Mars“ og els. „Skjöld“ hafi ekki stafað af því, heldur af hinu, að „Ulfi“ hafi verið klaufalega stjórnað, enda hafi „Ulfur“ haft nægt svigrúm til þess að vera búinn að varpa akkerum, áður en hann rakst á mótorbátina og eimskipið, ef stýrið hefði verið bilað, Það er nú nægilega sannað Í málinu með útskrift af sjó- ferðaprófi því, er framfór 6. mars 1922 og vitna framburði Odds Jónssonar, hafnarfógeta, að hafnarfógetinn gaf skipstjóranum á „ího“ þá fyrirskipun að kvöldi hins 2. mars 1922 að færa sig til við hafnarbakkann, svo m/b. „Úlfur“ kæmist frá honum og skip- stjórinn á „lho“ hefir játað við sjóferðaprófið, að þeirri fyrir- skipun hefði hann getað fylgt en ekki gert, og er ástæðan, sem hann færir fyrir því bersýnilega röng og kemur Í bága við það sem upplýst er í málinu. Þessari skipun hafnarfógeta var m/b. „lho“ skylt að hlýða sbr. 4. og 14. gr. hafnarreglugjörðar fyrir Reykjavíkurkanpstað frá 12. nóvember 1917 (Stj.tið. s. á. B, bls. 246) og verða eigendur og vátryggjendur hans að bæta tjón það, er af því hlaust að svo var eigi gert, og skal það tekið fram, að það skiftir ekki máli þótt „Úlfur“ lægi utan á „Iho“ áður en byrjað var að ferma „Út“ og færði sig út fyrir hann meðan verið var að ferma „Ulf“, úr því að „Úlfur“ komst ekki frá hafnarbakkanum án þess að m/b. „Iho“ væri færður. 149 Beina tjónið, sem leiddi af þessari óhlýðni verður að telja viðgerðarkostnaðinn á „Úlfi“, matskostnaðinn, uppskipunar- og flutningskostnað á farminum og tjónið vegna tafar bátsins frá ferðum, er af viðgerðinni leiddi. Hefir stefnandi ekki með rök- um sýnt fram á að upphæðir þsssar sjeu of háar, eins og stefn- andi telur þær, og verður því að taka kröfur hans í því efni til greina. Að því er hinsvegar snertir kröfur stefnanda um dóm yfir stefndum fyrir bótum þeim, sem m/b. „Mars“ og e/s. „Skjöldur“ hafa gert kröfu til vegna skemda þeirra, er á þeim urðu við árekstur „Úlfs“, þá hefir því verið mótmælt, að þær hafi stafað af bilun á stýri „Úlfs“ og skoðunar- og matsgjörðin á „Úlfi“ bendir ekki til þess að stýrið hafi verið bilað, enda hefði það verið Óvarfærni af skipstjóranum á „Úlfi“ að leggja skipinu hjálparlausu frá hafnarbakkanum með bilað stýri, þar sem engin nauður rak hann til þess, úr því veðrið var farið að batna. Krafa stefnanda um dóm yfir stefndum fyrir þeim samtals kr. 2110,00, sem þessar kröfur nema, verður eigi tekin til greina. Það verða því úrslit þessa máls hjer í rjettinum að dæma stefndan til að greiða stefnanda kr. 13539,50 með vöxtum eins og krafist er og eftir atvikum 100 kr. upp í málskostnað. Mánudaginn 28. sept. 1925. Nr. 27/1925. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) Begn Eiríki Kjerúlf, Halldóri G. Stefáns- syni (Pjetur Magnússon) Og Gunnari Juul (Guðm. Olafsson). Brot á reglugjörð nr. 67, 7. ágúst 1922. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðarkaupstaðar 6. april 1995: Hinir kærðu Eiríkur Kjerúlf læknir, Halldór G. Stefánsson læknir og Gunnar Juul lyfsali sæti sektum, Eiríkur Kjerúlf 900 kr., Halldór G. Stefánsson 600 kr. og Gunnar Juul 150 700 kr, og renni sektin Í ríkissjóð. Svo ber þeim in solidum að greiða allan kostnað málsins. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta er höfðað gegn hinum kærðu, lækn- unum Eiríki Kjerúlf og Halldóri G. Stefánssyni og Gunnari lyfsala Juul, einungis fyrir brot á fyrirmælum reglugjörðar nr. 67, T. ágúst 1922 um sölu áfengis til lækninga, og kemur því eigi til álita hvort þeir kynnu að hafa gerst brotlegir við aðrar rjettarregl- ur með athöfnum þeim, sem lýst er í hinum áfrýj- aða lögreglurjettardómi. Hinir kærðu læknar hafa brotið ákvæði 5. og 6. gr. áðurnefndrar reglugjörðar, og kærði Gunnar Juul er kærður fyrir að hafa brotið 3. og 4. gr. reglugjörðarinnar með því að hafa látið af hendi áfengi án löglegrar beiðni eða lyfseðils frá lækni og með því að hafa eigi haldið fyrirskipaða eyðslubók um áfengi. Umrædd reglugjörð er sett af dómsmálaráðherra svo sem í upphafi hennar segir >samkvæmt 2. gr. laga nr. 62, 27. júní 1921<, en hvorki í 2. gr. tjeðra laga nje annarstaðar í þeim felst heimild til handa framkvæmdarvaldinu til þess að setja þau ákvæði um sölu áfengis, er í nefndum greinum reglugjörðar- innar segir, ásamt refsifyrirmælum 8. gr. reglugjörð- arinnar, og ber því að sýkna hina kærðu af kærum valdstjórnarinnar í þessu máli. Eftir þessum máls- úrslitum ber að greiða úr ríkissjóði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda 100 kr. og mál- flutningslaun verjenda í hægstarjetti 60 kr. til hvors. 151 Við rekstur málsins í hjeraði er það að athuga, að málunum gegn hinum kærðu hefir verið steypt saman án þess að brot þau, er þeim voru gefin að sök, væru 8vo samtengd, að nauðsynlegt hafi verið að sækja þá alla Í sama máli. Því dæmist rjett vera: Hinir kærðu Eiríkur Kjerúlf, Halldór G. Stefánsson og Gunnar Juul eiga að vera sýknir af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu. Allur kostnaður málsins bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda málsins hæstarjettarmálflutn- ingsmanns Jóns Ásbjörnssonar 100 kr. og mál- flutningslaun verjenda hinna kærðu, hæstarjettar- málflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Guðmundar Ólafssonar 60 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn lækn- unum Eiriki Kjerúlf, Halldóri Georg Stefánssyni og lyfsala Gunn- ari Juul, öllum til heimilis á Ísafirði, fyrir brot gegn reglugjörð nr. 67, 7. ágúst 1922 nm söla áfengis til lækninga. Eins og útskrift af rjettarprófum málsins sýnir hefir rann- sókn verið hagað þannig, að rannsóknardómarinn ljet semja skýrslu eftir áfengisbók lyfjabíðarinnar á Ísafirði, um tölu, áfengismagn og tegund lyfseðla þeirra, er útgefnir hafa verið af hinum kærðu læknum á tímabilinu frá 1. júlí 1923 til 30. júní 1924. Toeknir voru þá æðimargir a áfengisseðlum kærðs Halldórs G. Stefáns- sonar til þess að sýna ásigkomulag þeirra. Ennfremur ljet rann- sóknardómarinn semjá skýrslu um magn áfengis þess, er lyfja- 152 búðin ljet út eftir áfengisbókum og ávísunum annara lækna o eftir laboratorium journal yfir sama tímabil til þess að komast fyrir hve mikið áfengi lyfjabúðin hefði alls látið úti, þar eð hún hafði eigi haldið fyrirskipaða eyðslubók. Að því er nú snertir kærðan Eirík Kjerúlf lækni, sýnir greind skýrsla, að hann á tímabilinu frá 1. júlí 1923 til 30. júní 1924 hafði gefið út 1484 áfengislyfseðla og að áfengismagn þeirra var 366 lítrar, þar af 11 lítrar vina medicata. Af lyfseðlum þessum gaf hann út 1002 á tímabilinu 1. júlí 1923 til 81. desom. ber s. á. og 482 á tímabilinu 1. jan. 1924 til 80. júní s. á, En af lyfseðlum þessum gat lyfjabúðin eigi afhent rannsóknardómara nema 1419, vantaði því 65 áfengisseðla á töluna samkvæmt áfengis. bók lyfjabúðarinnar. Gegn mótmælum kærðs verður það því sigi talið nægilega sannað að hann hafi gefið út nema 1419 áfengis. seðla á framangreindu tímabili og að telja megi áfengismagn þeirra samtals 348 litra eins og kærður telur það í varnarskjalj sínu þar með taldir 11 lítrar vina medica. Samkvæmt áfengisbók lyfjabúðarinnar eru áfengislyfseðlar færðir í tvo dálka, fyrri og síðari dálk. Fyrri dálkurinn er fyrir vínanda óblandaðan eða vatnsblandaðan, en síðari fyrir vínanda blandaðan öðrum efnum. Flestallir áfengislyfseðlar kærðs rn færðir í síðari dálkinn, sökum þess að flestallir áfongislyfseðjar hans eru blandaðir öðrum efnum, langoftast eterol., carvi Gtt 1 og aq. dest. 350 eða eins og fyrirsögnin á rjskj. 4 og 7 sýng, Stöku sinnum er vínandaskamturinn blandaður medicinskum bitter- efnum eða öðrum efnum. Staðbæfir kærður að lyfseðla þessa beri eigi að skrifa á hin fyrirskipuðu eyðublöð samkvæmt 5. gr. reglugjörðarinnar. Af áfengislyfseðlum er ritast eigi á þau eyðablöð er umgetur í 5. pr, telur hann sig eigi hafa gefið út nema 97. En allir aðrir áfengis. lyfseðlar hans er í áfengisbók eru færðir eigi þar eigi heima og eigi að ritast á almenn eyðublöð. Þá hefir kærður haldið því fram, að hann hafi eigi sjað auglýsingu lækna og lyfsala um áfengiskaup, er út kom í septem- ber—október-blaði Læknablaðsins 1923, fyr en í desember sg. á., og er það eigi sannað gegn mótmælum hans. Að því er snertir spurninguna um það, hvort kærðum beri að skrifa gveinda lyfseðla á hin fyrirskipuðu eyðublöð, þá þykir verða að svara því samkvæmt fyrirmælum reglugjörðarinnar {í sambandi við fyrirmæli reglugjörðar nr. 66, 7. ágúst 1922, um sölu 153 á iðnaðaráfengi, suðuvökva o. fl. þannig, að orðin „ómengað áfengi“ í 3. gr. reglugjörðar nr. 67, 1922 beri að skýra með hlið- sjón af fyrirmælum reglugjörðar nr. 66 1922 um mengaðan og hálfmengaðan vínanda. En samkvæmt því verður ekki álitið að vínandi verði mengaður, hálfmengaður eða fullmengaður þó hann sje blandaður ætherol. carvi. Gtt. IL eða medicinskum bitterefn- um. Það virðist eðlilegt að skoða það fremur smekkbæti en hitt að það breyti aðaláhrifum vínandans sem nautnarmeðals. Vin- andinn verður þrátt fyrir svofelda blöndun að teljast ómengaður og leiðir af því, að kærðum ber að gefa lyfseðla á þannig lagaða vínandablöndu, á hin sjerstöku eyðublöð sbr. ð. gr. reglugjörðar- innar. En kærður álítur að tómlæti hafi verið sýnt af hálfu þeirra, er áttu að hafa eftirlit með framkvæmd reglugjörðarinnar. Reglu- gjörðin sjálf er útgefin 7. ágúst 1922, ári eftir að lagaheimildin, lög nr. 62, 27. júní 1921 gekk í gildi, en nokkur nánari fyrir- mæli um framkvæmd hennar kom svo út meira en ári þar á eftir, í auglýsing til lækna og lyfsala um áfengiskaup 23. ágúst 1923. Var auglýsingin, er eigi kom út í Læknablaðinu, birt í septem- ber- og október-blaði Læknablaðsins, er kærður kveðst eigi hafa lesið fyr en Í desember s. á. eins ug áður segir. Ennfremur kveðst kærður hafa snúið sjer hingað á skrifstofu embættisins, sumarið 1999, til þess að fá þar hin fyrirskipuðu eyðublöð og er hann fjekk þau eigi þar, skrifað annaðhvort landlækni eða stjórnar- ráði um það, hvar hann ætti að fá þau, en engin eyðublöð fengið. Sannað er það nú að vísu eigi, að kærður hafi skrifað land- lækni eða stjórnarráði brjef þess efnis. En rjettarinn lítur svo á, að framangreint kunni að hafa veikt ábyrgðartilfinningu kærðs og styrkt hann fremur í þeirri skoðun að tæplega myndi það vera tilætlunin að framfylgja reglugjörðinni stranglega eftir bók- stafnum. Til nokkurra málsbóta verður það að teljast en frekar eigi. Kærður, er þekti fyrirmæli reglugjörðarinnar, vissi einnig, að minsta kosti Í desember 1923, hve marga áfengislyfseðla var leyfilegt að gefa út, gætti þess þó eigi en gaf út hálfu fleiri áfengisseðla, fyrra helming ársins 1921 en reglugjörðin með við- auka heimilaði. Þá hefir það komið fyrir að kærður hefir gefið ávísanir á áfengi í síma til lyfsala og að hann hefir látið frá sjer ódagsetta áfengislyfseðla, en hvorugt er löglegt sbr. 5. og 6. gr. reglugjörðarinnar. 154 Kærður hefir gerst brotlegur gegn reglugjörð nr. 67, T. ágúst 1922. Kærður Halldór læknir G. Stefánsson flutti hingað til bæjar- ins síðustu dagana Í nóvember 1928. Sýnir skýrsla um tölu og áfengismagn lyfseðla þeirra, er kærður gaf út á tímabilinu frá 1. júlí 1928 til 80. júni 1924, að hann hefir gefið út samtals 1345 áfengislyfseðla, þar af 15 á tímabilinu 1. júlí 1923 til 1. desem- ber s. á., en hitt alt 1330 áfengielyfseðla á tímabilinu frá 1. desem- ber 1923 til 30. júní 1924. Áfengismagn þeirra var alls 4088 lítrar spiritus conc., 16S/, lítrar konjak og 2'/, lítrar sherry eða alls 428,8 lítrar áfengis, þar af til eigin nota ö1,64 lítrar spiritas conc., 69/4 litrar og 2!/, sherry. Lyfjabúðin skilaði þó eigi rann- sóknardómara nema 1343 af áfengisseðlum kærðs og koma hjer því eigi fleiri til greina. Það er upplýst í málinu og viðurkent af kærðum að hann ritaði eigi áfengislyfseða sína á hin fyrirskipuðu eyðublöð, sam- kvæmt reglugjörð nr. 67, 7 ágúst 1922, nema hvað kærðan minn- ir að hann kæmi með frá Akureyri eitt eyðublaðahefti eða hlata af þvi og notaði það að einhverju leyti í fyrstunni hjer, En kærður hefir borið það fyrir sig, að hann fyrri hluta desember 1923 hafi skrifað landlækni brjef þar sem hann bað hann senda sjer 2—8 hefti af hinum fyrirskipuðu eyðnblöðum. Kveðst svo nokkru síðar hafa ítrekað beiðni síua Í símskeyti en eigi fengið neitt svar og engin eyðublöð fengið send. Utaf þessu hefir rjett- urinn leitað upplýsinga hjá landlækni, er í embættisskeyti til rjett- arins hefir lýst þvi yfir að hann kannist ekki við að kærðum hafi verið neitað um eyðublöð þessi. Að undanskildum fáeinum áfengislyfseðlum kærðs eru þeir ávísanir á spir. con. blandaðan vatni og færðir í fyrri dálk í áfongis- bók lyfjabúðarinnar. Að því er snertir lyfseðla þessa skal eftirfarandi tek- ið fram. Í 6. gr. reglugjörðarinnar ur. 67, 1922 segir að enginn lækn- ir megi ávísa hvorki sjálfum sjer njé öðrum meira en sem svarar 210 gr. spir. con. og eigi aftur sama neytanda fyr en að 3 nótt- um liðnum, en undantekning gerð, sjerstaklega í tveimur tilfell- um, Í öðru þeirra, ef læknir telur þess brýna þörf t. d. handa sjúklingi, er býr mjög langt frá læknum. Af þessu leiðir í fyrsta lagi, að í lyfseðli á áfengi verður að tilgreina nafn og heimili neytenda svo greinilega að hægt sje að ganga úr skugga um, hver 155 neytandinn sje, Í öðru lagi verður það að teljast óheimilt að auka skamtinn þó neytandinn búi á öðrum stað en hlutaðeigandi læknir, búi neytandinn nær öðrum lækni eða á sama stað. Flestir hinna framlögðu áfengislyfseðla kærðs í þessu sam- bandi eru að meira eða minna leyti stórgallaðir, kemur fyrir að nafn neytanda er ólæsilegt, að heimili hans er eigi greint eða heimili hans of óákveðið, t. d. einhverjum fjarðanna, Dýrafirði, Önundarfirði, án frekari tilgreininga á heimili sbr. ýms hinna framlögðu rjsk. nr. 63--108, og að kærður hefir aukið skamtinn til neytenda er eiga heima á sama stað og annar læknir t. d. Bolungarvík eða Þingeyri, eða nær öðrum læknum sbr. ýms hinna framlögðu rjettarskjala nr. 20—44. Hefir kærður því gerst brotlegur gegn umræddri reglugjörð bæði að þessu leyti og eins að því er snertir fjölda áfengisseðla og áfengismagn samkvæmt þeim. Kærður Gunnar Juul hefir einkarjett til lyfjasölu á Ísafirði, og er enginn ágreiningur um það í málinu, að haun hefir afgreitt áfengisseðla þá, er að framan getur um. Ennfremur er það nægi- lega sannað, að kærður færði eigi fyrirskipaða eyðslubók, en færði áfengiseyðslu lyfjabúðarinnar inn í áfengisbókina, en þar er eigi skýrt frá eyðslunni nema mánuðina ágúst—des. 1922 og jan. og febrúar 1924. Varð því að rannsaka hve mikil eyðsla lyfjabúðar- innar hafði verið á tímabilinu frá 1. júlí 1923 til 30. júní 1994 eins og áður er greint. Sýndi áfengisbók og laboratoriumjournal lyfjabúðarinnar að eyðslan var 3186 litrar áfengis eða freklega tvöfalt meira en heimilt var. Þá er það nægilega sannað að Bjarni nokkur Björnsson fær afhenta 5 lítra spir. conc. tvisvar sama daginn, og veit kærður engin deili á honum, að dýralæknir fær útilátna rúma 115/, litra spir. conc. dagana 26. júlí (sic) til 7. júlí þ. á., að lyfjabúðin af- greiðir 4 lítra spir. conc. eftir áfengisbók, er heimilaði trjesmið 4 litra hálfmengaða og Í lítra ómeng. spiritus concentratus til eigin þarfa og að Björn Blöndal fær samtals 20 lítra spir. conc. dagana 10. júlí, 23. ágúst og 20. sept. 1923, án þess sjeð verði að hann hafi haft lyfsölarjett. En að því er snertir lyfseðla hinna kærðu lækna heldur kærður því fram, að honum hafi borið skylda til að afgreiða þá, þar eð þeir sjeu útgefnir af löggiltum læknum en eins og hjer hagar til verður þetta eigi talið rjett. 156 Að vísu heimila bannlög læknum að ávisa áfengi sem læknis- lyfi og samkvæmt 2. gr. laga nr. 62, 1921, er ríkisstjórninni heimilt að selja læknum, er hafa rjett til lyfjasölu, áfengi. En lögin heimila ríkisstjórninni jafnframt að setja nánari reglur um áfengis- söluna. Í þeim reglum skal það tiltekið, hve mikið áfengi megi láta af hendi við lækna og lyfsala, svo að mest sja á hverja ári eða um tiltekið tímabil. Samkvæmt þessari lagaheimild hefir ríkisstjórnin sett reglugjörð nr. 67, 1922 og samkvæmt T. gr. henn- ar fyrirmæli um, hve mikið hverjum lækni mest megi láta í tje um árið áfengi og vín sbr. auglýsingu til lækna og lyfsala um áfengiskaup 23. ágúst 1928. Með greindum reglum verður að álita að lögin hafi tak- markað rjett lækna til að ávísa áfengi sem læknislyfi þannig, að noti læknir meira áfengi til lækninga en reglugjörðin heimilar eða gefi út fleiri áfengisseðla þá sje það ólöglegt og beri að telja það ólöglega áfengissölu, eða eigi læknislyf. Reglugjörðin með við- auka leyfir nú eigi hinum kærðu læknum að nota áfengi til lækn- inga um fram það er þeir mega ávísa með 500 lyfseðlum á ári. En eins og áður er sagt hafa þeir notað miklu meira áfengi og gefið út miklum mun fleiri áfengisseðla en heimilt var samkvæmt greindum reglum og fyrirmælum. Þar eð nú kærður þekti hjer að lútandi lagafyrirmæli en takmarkaði þó eigi að neinu leyti afgreiðslu áfengislyfseðlanna þykir hann hafa orðið sekur um ólöglega áfengissölu og að hann því einnig að þessu leyti hafi gerst brotlegur gegn reglugjörð nr. 67, 1922. Samkvæmt framangreindu hafa þá hinir kærðu gerst brot- legir gegn reglugjörð ur. 67, 7. ágúst 1922 um sölu áfengis til lækninga. En um brot gegn reglugjörðinni fer eftir fyrirmælum laga nr. 91, 1917, laga nr. 38, 1911 og laga nr. 62, 1921. Ber samkvæmt því að líta svo á, að hínir kærðu læknar hafi orðið sekir um að láta af hendi læknisseðil um áfengi í þeim tilgangi að það yrði notað öðruvísi en sem læknislyf, og heyrir brot þeirra undir 18. gr. laga nr. 91, 1917, um aðflutningsbann á áfengi og brot hins kærða lyfsala ber að skoða ólöglega sölu á áfengi og heyrir undir 1. málsgr. 9. gr. nefndra laga. En kærð- ur Eiríkur Kjerúlf hefir tvisvar áður sætt sektum fyrir samskon- ar brot, í fyrra skifti samkvæmt yfirrjettardómi 16. júlí 1917, 200 kr. sekt og samkvæmt hæstarjettarlómi 12. júní 1922, 600 kr. sekt. Kærður Halldór G. Stefánsson hefir einu sinni áður sætt 157 200 kr. sekt samkvæmt yfirjettardómi 26. mars 1917, og kærður Gunnar Juul 500 kr. sekt samkvæmt lögreglurjettarsætt 18. mars f. á. fyrir smyglun á áfengi. Með tilliti til þessa þykir refsing kærðs Eiríks Kjerúlfs hæfi- lega metin 900 kr. sekt, refsing kærðs Halldórs G. Stefánssonar 600 kr. sekt og refsing kærðs Gunnars Juul 700 kr. sekt og renni sektin í ríkissjóð. Það þykir eigi næg ástæða til að svifta kærð- an Eirík Kjerúlf læknisleyfi um stundarsakir enda heyrir spurn- ing um það fremur undir landlækni sbr. lög nr. 38, 1911. Allan kostnað málsins verða hinir kærðu eftir þessum úr- slitum að greiða, og greiði þeir kostnaðinn in solidum. Dómarinn lætur þess getið, að eftir að málið var tekið til dóms hafi framhaldsrannsókn fram farið og að skjöl málsins hafi í sama skyni verið send bæjarfógeta Reykjavíkur, þó það leiddi eigi til rjettarrannsóknar þar. Það og embættisannir, þar á meðal sýslufundahöld, hafa tafið fyrir því, að dómur yrði uppkveðinn í málinu fyr. Það vottast að rekstur málsins hafi verið vitalaus og með: ferð þess lögleg. Miðvikudaginn 14. okt. 1925. Nr. 19/1925. Tóhannes J. Reykdal (L. Fjeldsted) gegn bæjarstjórn Hafnarfjarðar (Enginn). Landamerkjamál. Dómur merkjadóms Gullbringu og Kjósar- sýslu 5. desbr. 1924: Landamerki milli jarðarinnar Set- bergs í Garðahrepp í Gullbringusýslu annarsvegar og þess hluta Garðakirkjulands, sem með lögum nr. 13, 22. október 1912 var selt Hafnarfjarðarkaupstað, skulu vera þau, sem hjer segir: Úr neðstu jarðbrú Í Kaplakrika eftir Kaplakrika í hraun- jaðarinn beint vestur af stað þeim, þar sem Kaplalæk er nú veitt úr eldri farveg sínum rjett norðan við Baggalágar vestur af Set- bergshamri, þaðan beina línu í stýflugarð rafstöðvarinnar, þá eftir garðinum og úr honum beint í markaþúfu suður og uppi á 158 holtinn, þaðan í upptök lækjar þess, sem Hafnarfjarðarkaupstaður fær neytsluvata sitt úr, þá í Gráhellu og þaðan í miðjan Ketshelli. Gera skal glögt og haldgott merki í hraunjaðarinn vestur af stað þeim þar sem Kaplalæk er veitt úr eldri farvegi sínum norðan við Baggalágar. Málskostnaður samkvæmt reikningi, kr. 250,00 greiðist að hálfu af eiganda Setbergs en að hálfu af bæjarsjóði Hafnarfjarðar- kaupataðar. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Dóminum að fullnægja að þvi er idæmdan málskostnað og merkjasetningu snertir innan þriggja daga frá lögbirtingu hans að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hin stefnda bæjarstjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar hefir eigi mætt eða látið mæta í máli þessu, þótt henni hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið flutt skriflega samkvæmt 1. lið 38. gr. hæstarjettar- laganna og dæmt samkvæmt N. L.1—4—3ð2. og 2. gr. tilsk. 5. júni 1796. Ágreiningurinn í málinu er um það hvar sje að finna þrjá staði eða örnefni, er löglega gjörð og þing- lesin landamerkjaskrá fyrir jörðunni Setbergi í Garða- hreppi dags. 5. júní 1890 miðar landamerki jarðar- innar við. Örnefni þessi eru: Syðri-Lækjarbotnar, Silungahella og túngarðsendinn. Áfrýjanda hefir nú ekki tekist að sanna það, að Syðri-Lækjarbotnar sjeu annarsstaðar, en þar sem merkjadómurinn hefir talið þá vera og miðað landa- merkin við, nje heldur að í landamerkjaskránni sje miðað við annan túngarð, en þann, sem nú er vörslu- garður fyrir Setbergstúni og í málinu eru ekki fengn- ar neinar ábyggilegar upplýsingar um hvar svonefnd Silungahella hafi verið eða sje. 159 Áfrýjandi hefir þannig ekki sannað, að rjetti hans sem eiganda Setbergs sje hallað með því að ákveða landamerki jarðarinnar eins og merkjadómurinn hefir gjört, en málinu hefir hinsvegar ekki verið gagn- áfrýjað, og eru því ekki fyrir hendi nægar ástæður til þess að ómerkja hinn áfrýjaða landamerkjadóm samkvæmt 15. gr. landamerkjalaganna og ber því að staðfesta hann. Með því að hin stefnda bæjarstjórn hefir ekki mætt, á málskostnaður í hæstarjetti að falla niður. Því dæmist rjett vera: Landamerkjadóminum skal óraskað. Máls- kostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er rekið útaf ágreiningi, sem er milli Jóhanness Reykdal, eiganda jarðarinnar Setbergs Í Garðahreppi og bæjar- stjórnar Hafuarfjarðarkanpstaðar vegna bæjarsjóðs sem eiganda þess hluta Garðakirkjulands, sem samkvæmt lögum nr. 18, 22. okt. 1912 var selt kaupstaðnum, um landamerki milli þess hluta Garða- kirkjulands og jarðarinnar Setbergs. Lýsir eigandi Setbergs landa- merkjunum á þessu svæði þannig: Úr neðsta jarðbrú Kaplakrika, svo eins og lækurinn afsker Í túngarðsendann, sem er í vestur af Sctbergshamri, úr honum Í Silungahellu, sem stefndar efst á Hörðuvöllum í kríkanum neðan við hraunið og er mjög auð- þekkjanlegur hellasteinn, þaðan suður Í þúfuna sem á holtinu stendur, þaðan í Syðri-Lækjarbotna, sem er sunnan við grasblett- inn suður af aðalupptökum lækjarins, suður undir hrauninu og kemur þar nú vatn upp, þaðan í Gráhellu og þaðan í miðjan Ketsbeili. —U.skoðsmaður Hafnarfjarðarkaupstaðar hefir aftur á rúti mótmælt þessu að því leyti að hann telur óupplýst hvar „neðsta jarðbrú“ sje og heldur sje eigi um annan túngarðsenda að ræða eu þann sem nú sje fyrir vestan Setberg og viðhaldið er í vúrsiugarði, og ennfremur sje Silungahella ekki finnanleg. 160 Telur hann merkin vera gaddvírsgirðingu nokkra er gangi alla leið frá Stórakróki í Kaplakrika í nefnda þúfu í holtinu, norð- vestanhalt á svonefndum Öldum og þaðan upp að Lækjarbotnum eins og girðingin ræður. Þó telur hann hana ganga of mikið út í hraunið til norður. Samkvæmt landamerkjaskrá fyrir jörðina Setberg dags. 5. júní 1890, þingl. 9. s. m. og máldaga fyrir jörðina, dags. 6. juní 1595 eru landamerki hennar sem hjer segir: Úr miðjum Ketshelli og Í stein þann er stendur í fremsta Tjarnholti, úr honum í Flóðháls- inn úr Flóðhálsinum í Álftatanga, úr honum Í hellu þá, sem stendur í Lambhaga, þaðan í neðstu jarðbrú, svo eftir því er lækurinn afsker í túngarðsendahn, þaðan í Silungahellu, svo þaðan í þúfuna sem á holtinu stendur, úr henni og Í Syðri-Lækjarbotna, úr þeim og í Gráhellu, úr henni og Í miðjan Ketshelli. Málsaðilar eru á eitt sáttir um það, að neðsta jarðbrú á Kaplalæk muni hafa verið þar sem tjeð gaddavírsgirðing liggur yfir lækinn í Kaplakrika og er ágreiningurinn um merkin þaðan og að Gráhellu sem málsaðilar eru ásáttir um hvar sje sem og um Ketshelli. Enginn ágreiningur er heldur um markaþúfu þá, sem unm- ræðir í landamerkjaskránni, en ágreiningurinn er um það, hvar þrír af þeim stöðum, sem mörkin eiga að liggja um, sjen, sem sje túngarðsendinn, Silungahella og Syðri-Lækjarbotnar. Um hið síðasttalda örnefni hefir eitt vitnið talið rjett að þeir sje þár sem eigandi Setbergs telur þá vera, sem í lægð nokkurri sje fáa metra vestan við upptök lækjar þess sem neysluvatn Hafnarfjarðar er tekið úr. Seitlaði þar nú dálitið vatn er landamerkjadómurinn gekk á merkin fyrir þremur dögum síðan, en þegar gengið var á merkin 1922 var þar svo sem ekkert vatn sjáanlegt og eng- inn lækur. Aftur hafa hin önnur vitni, er leidd hafa verið í málinu haldið því fram, að Syðri-Lækjarbotnar sjeu þar sem neytslavatn kaupstaðarins er nú tekið, enda virðist það sennilegast Í alla staði og hafa vitni þau er leidd hafa verið að tilhlutun eiganda Setbergs talið það rangt, sem Í vottorðum þeirra standi þar um. Landamerkjadómurinn hefir ekki getað sjeð aðra Lækjarbotna, en þá sem upptök lækjarins eru Í og verður því að teljast eðlilegast að miða landamerkin við greinilegasta markastaðinn er þar sjest, sem sje sjálf upptök lækjarins, þar sem neytsluvatn bæjarins er tekið og þykir því rjett að telja landamerkin beina leið úr fyr- 161 greindri máarkaþúfu í lækjarupprásina, og þaðan beini í Gráhelin. Er þá aðalvafaatriðið merkin frá neðstu jarðbrá í Kaplakrika og í tjeða markaþúfu og þau tvö örnefni sem merkin eiga að liggja um þar á milli, sem sje, túngarðsendinn og Silungahella. Við skoðun á merkjunum fanst ekki votta fyrir neinum túngarði nema þeim, sem nú er viðhaldið sem vörslagarði um Setbergstún og ekki sást nokkurstaðar votta fyrir túni eða tóftarbrotum nálægt Setbergshamri. Að túngarður hafi legið vestur frá Setberga- hamri þar sem eigandi Setbergs heldur fram að hann hafi verið og verið það greinilegur 1523, að landamerki væru við hann miðuð, en væri nú svo gersamlega horfinn, að hvergi sæist móta £yrir honum, einkum ofan til þar sem líklegt væri að hann hefði verið hlaðinn úr grjóti að meira eða minna leyti, er mjög ósenni- legt, því fyrir túngarðinum sjest mjög víða móta frá afarlöngu liðnum tíma. Ekkert mælir heldur á móti því í rauninni að merkin hafi getað verið talin eftir Kaplalæk frá Stórakrók að nú- verandi túngarði og að sá hafi verið á samastað á 16. öld og nú þó hann sje bygður npp að nýju. Og vel gat þá túngarður- inn endað við Kaplalæk og þá líklega austarkvísl hans ef hann var þá í tveim kvíslum og er því ekkert er sjerstaklega mæli á móti því að túngarður sá, er ræðir um í Setbergsbrjefi frá 1598 hafi verið á sama stað og nú, nema þá það, hve hornótt og af- káraleg merkin yrða ef Silungahella væri talin vera þar sem eig- Setbergs telur hana vera og merkin væru talin liggja frá tún- garðinum í hana og síðan Í margnefnda markaþúfu. Í skjölum þeim, sem fram hafa verið lögð í málinu er engin upplýsing um það, hvar Silungahella hafi verið annað en það að örnefni þetta hlýtur að vera milli túngarðsenda þess, sem nefnd- ur er og markaþúfunnar á holtinu. Eigandi Setbergs hefir talið Silungahella vera hraunbjarg nokkurt, sem nefnt hefir verið í seinni tíð Skotklettar, í hraunkrika efst og nyrst á Hörðuvöllum og hefir hann leitt þrjú vitni að þessu, er borið hafa að þau hafi heyrt hraunbjarg þetta nefnt svo, þó þannig að eitt vitnið hefir talið örnefnið hafa verið litla hella, sem legið hafi fyrir neðan bjargið, en nú hafi verið tekin burtu. Annað þessara vitna kveðst einnig muna eftir að hafa sjeð þessa hellu. Aftur hafa tvö önn- ur vitni, sem hafa verið samtímis hinum að nokkru á Setbergi á yngri árum sínum borið, að þau hafi aldrei heyrt talað um Sil- ungahellu á þessum stöðum fyr en nú nýlega og hafi aldrei vitað landamerkin miðuð við þann stað, sem eigandi Setbergs telur vera 11 162 Silungahellu. — Annað vitnið telur merkin þegar það var á Set- bergi á æskuárum einum hafa verið talin eftir Kaplalæk og tjörn- um, sem hann rennur nm alla leið að þeim stað er lækurinn fer gegnum túngarðinn á Setbergi rjett fyrir ofan trjesmiðju Jóh. Reykdals og þaðan í tjeða markaþúfu á holtinu, en hitt telur þau hafa verið haldin nálægt beinni línu úr Kaplakrika í markaþúf- una. Öllum ber þó vitnunum saman um það, að Baggalágar hafi jafnan verið taldar í Setbergslandi eftir því sem þau viti til. Ennfremur hefir eitt vitnið borið það, að hafa heyrt að eitthvað af austurhluta Hamarskotsmýrar væri í Setbergslandi og annað vitnið hefir borið það, að móðir sín hafi eitt sinn sagt við Hamars- kotsbóndann er hann tók upp mó þar í mýrinni, að nú væri hann að taka upp mó í Setbergslandi. Ef rjett væri að eitthvað af þessari mýri væri Í Setbergslandi, þá fellur það stykki Hafnar- fjarðar-megin við beina línu úr neðstu! jarðbrú í markaþúfuna og gæti þá markalinan legið í Skotklett eftir því úr markaþúfunni. En að þessi Skotklettur og Silungahella sje það sama er vegna lögun klettsins næsta ólíklegt, þar sem hella er Í venjulegri merk= ingu átt við flatan stein og þunnan, Skotklettur er aftur á móti hornótt hraunbjarg, drangur, sem að vísu hefir einn nokkurnveg- inn sljettan en xajög hrufóttan lóðrjettan kant, en því fer fjarri að á honum sje nokkurt hellulag. Aftur hefir Gráhella, sem eig- andi Setbergs telur líka Skotkletti, stóran og all vel sljettan ská- hallan flöt, sem er þannig að vel má nefna það hraunbjarg, hellu (hraunhellu). Af lögun Skotkletts er því ómögulegt að draga þá ályktun, að hann hafi verið nefndur Silungahella fyr á tímum og heldur ekki getur nafnið talist sennilega stafa frá hyl þeim sem eitt vitnið hefir nefnt að hafi verið í læknum á miðjum Hörðu- völlum og nefndur hafi verið Silungahylur. Og að landamerki hafi verið. miðuð við lausa hellu litla, sem legið hafi undir klettinum eins og eitt vitnið vill halda fram, er lítt hugsanlegt. Í málinu hefir verið lagt fram vitnisburðarskjal síra Einars Ólafssonar og Egils Einarsonar um landamerki Garðakirkjulands dags. 1579. Sjest af því að síra Einar hefir um langan tíma haldið Garðastað og þá talið mörkin milli Setbergs og Garða liggja eftir læknum fyrir sunnan Setberg og eftir Kaplalæk frá því er læk- irnir koma saman fyrir neðan Setberg. Þetta hafa verið mjög glögg og greinileg merki, enda þótt Kaplalækur renni að nokkru gegnum tjarnir og fen og rynni þá ef til vill Í tvennu lagi um 163 Baggalágar. Annaðhvort væri Setbergsbrjefið þá að engu hatt, eða það er síðari tíma tilbúningur, þar sem vottorðsgefendur nefna það ekki. En það sýnir að þegar á 16. öld og 17. hefir verið vafi um landamerki Setbergs á svæðinu frá Kaplakrika til Lækjar- botna og hafi Setbergsbrjefið þá verið til, hefir hlotið þá þegar að vera vafi á um örnefnin í því sem enn er eigi leystur. Og landamerkjaskráin frá 1890 hefir ekkert bætt úr þessu, því hún endurtekur að eins önefnin í Setbergsbrjefi án þess að það sjáist að neitt hafi verið athugað um það hvar þau sjeu. T. d. gæti túngarðsendinn, ef annar væri en Í garði þeim, sem nú er um Set- bergstún ekki verið með öllu horfinn síðan 1890, ef hann hefir þá verið svo greinilegur að til mála kæmi að miða landamerki við hann. Landamerkjadómarinn álítur þó ekki að skilja beri ákvæði landamerkjaskrárinnar þannig að því beri að slá föstu, að landamerkin liggi eftir Kaplalæk alla leið í túngarð þann eina sem nú finst, þar eð með því yrði engjaspildan Baggalágar, sem eftir framburði vitna þeirra, sem leidd hafa verið í málinu, jafn- an hefir verið nytjuð frá Setbergi eftir því sem þau þekkja til, skilin frá Setbergi að nokkru leyti og það líklega með órjettu. Ennfremur telur landamerkjadómurinn líkur þær, sem eigandi Setbergs hefir fært fyrir að Skotklettur sje sama og Silanghella ekki nægar til þess að álita hana hafa verið það, af því að klett- urinn líkist alls ekki hellu og engin heila er þar finnanleg ná- lægt, enda mörkin svo afkáraleg, ef talin væru bæði um túngarð- inn og Skollaklett, að ekki virðist koma til mála að þau hafi legið þannig. Virðist því ekki hægt að taka örnefnin, túngarðs- endann og Silungahellu til greina við ákvörðun landamerkjanna milli neðsta jarðbrúar og margnefndrar Markaþúfu, nema að því leyti að Silungahella virðist hafa verið Í norður frá markaþúfanni og því ekki óliklegt að eitthvað af austurhluta Hamarskotsmýrar ætti að fylgja Setbergi, eins og líka nokkrar líkur virðast til eftir framangreindum framburði tveggja vitna. Er ekki ósennilegt að Silungahella hafi verið einhversstaðar í eða fast við læk þann, sem rafstöð Hafnarfjarðar fær afl sitt úr. Umboðsmaður Hafnarfjarðarkaupstaðar hefir talið það sönnun þess að núverandi eigandi Setbergs hafi ekki talið sig eiga land lengra en að girðing þeirri, er hann hefir sett milli Kaplakrika og Markaþúfunnar, að hann hefir sótt um byggingarleyfi til um- ráðamanns Garðakirkju þegar haun bygði rafstöð Hafnarfjarðar, sem var áður en Hafnarfjarðarkaupstaður eignaðist landið 1912 11* 164 og ennfremur hafi haun 1920 sótt um byggingarleyfi til bæjar- stjórnar Hafnarfjarðar undir aðra byggingu á landshluta þeim, er hann te!ur nú eiga að falla undir Setberg. Þetta getur þó landa- merkjadómurinn ekki talið að hata þá þýðingu að eigandi Set- bergs hafi þar með afsalað sjer öllu tilkalli til landsins, ef síðar upplýstist að Setberg ætti það. Landamerkjadómurinn getur ekki talið það sannað, að landa- merki Setbergs sjau rjett sett með gaddavírsgirðingu þeirri, er eigandi Setbergs hefir sett, enda er hún ekki bein nje vel fallin til að hafa landamerkin eftir henni. — Hinsvegar verður að álita, að það sje eiganda Setbergs að sanna það, að landamerki jarðar- innar sjeu þar sem þau hafa verið haldin í hans tíð, eða að sönnunarbyrgðin ætti að minsta kosti að hvíla á honum í þessu efni. Hann hefir með framburði vitna fært nokkur rök fyrir máli sínu, þó ekki geti landamerkjadómurinn fallist á þau sem sönnun og með tilliti til þess, sem að framan segir, þykir landamerkja- dómnum rjett að víkja mörkunum litið eitt til frá gaddvirsgirð- ingunni svo að gleggri mörk fáist, og þykir því rjett að ákveða þau eftir Kaplalæk og í hraunjaðarinn beint vestur af stað þeim þar sem Kaplalæk er nú veitt úr eldri farvegi sínum, rjett norð- an við Baggalágar, vestur af Setbergshamri, og skal þar setja glögt og haldgott merki, þaðan beina línu í stiflugarð rafstöðvar- tjarnarinnar og siðan eftir honum og beina lnu í Markaþúfu suður og upp í holtinu. — Með þessu yrðu að teljast fengin mjög glögg og greinileg merki. Eftir þessu ber að dæma landamerki milli Setbergs og Hafnarfjarðarkaupstaðar úr neðstu jarðbrú í Kaplakrika ettir Kaplalæk í hraunjaðarinn beint vestar af stað þeim, þar sem Kaplalæk er nú veitt úr eldri farvegi sínum rjett norðan við Baggalágar vestur af Setbergshamri, þaðan beina línu í stýflu- garð rafstöðvartjarnarinnar, síðan eftir honum og beina linu í Markaþúfu suður og upp í holtinu, þaðan í upptök lækjar þess sem neysluvatn Hafnarfjarðar er tekið úr, þaðan í Gráhellu og þaðan í miðjan Ketshelli. Málskostnaður alls kr. 250,00 samkvæmt framlögðum reikn- ingi þykir hæfilegt að greiðist að hálfu af hvorum aðila eftir málavöxtum, en falli að öðru leyti niður. 165 Föstudaginn 16. okt. 1925. Nr. 20/1925. Sigfús Sveinsson (Sv. Jónsson) gegn Lúðvík Sigurðssyni og gagnsök (Guðm, Ólafsson). Útaf verðuppbót á fiski. Dómur aukarjettar Suður-Múlasýslu 23. ágúst 1924: Svo framarlega sem stefndur Sigfús Sveinsson kaupmað- nr á Norðfirði eftir löglegan undirbúning, á varnarþingi sínu vinn- ur eið að því að hann hafi ekki keypt fisk þann frá árinu 1918, sem stefnandi, Lúðvík kaupmaður Sigurðsson á Norðfirði, seldi honum árið 1918 og í janúar 1919 með þeim fyrirvara, að hann skyldi greiða stefnanda þá uppbót á verði fiskjarins, sem útflutn- ingsnefnd síðar kynni að greiða honum, á hann að vera sýkn af kröfum stefnanda, en vinni hann ekki svofeldan eið, skal hann greiða stefnanda kr. 2225,20 með 6//) ársvöxtum frá 1. jan. 1921 til greiðsludags. Dóminum skal fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri laga aðför. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hendi beggja aðila, af aðaláfrýjanda með stefnu dags. 6. maí þ. á. samkvæmt áfrýjunarleyfi 28. apríl 8. á. og af gagnáfrýjanda með stefnu dags. 12. júní þ. á. samkvæmt gagnáfrýjunarleyfi 28. maí s. á. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða aukarjettardómi, verður að fallast á, að úr- slit málsins eru látin vera komin undir synjunareiði aðaláfrýjanda og ber því að þessu leyti að stað- festa aukarjettardóminn, þó með þeirri breytingu á orðalagi eiðsins, er síðar segir. Ef aðalátrýjandi vinnur synjunareiðinn, þykir rjett að málskostnaður í báðum rjettum falli niður, 166 en verði aðaláfrýjanda eiðfall skal hann greiða gagn- áfrýjanda, málskostnað í undirrjetti og hæstarjetti, er ákveðst 500 krónur. Því dæmist rjett vera: Svo framarlega sem aðaláfrýjandi, Sigfús Sveinsson, eftir löglegan undirbúning innan 8 vikna frá birtingu dóms þessa, synjar fyrir það með eiði á varnarþingi sínu, að hann hafi keypt saltfisksframleiðslu gagnáfrýjanda, Lúðvíks Sig- urðssonar, frá árinu 1918 með þeim kjörum, að gagnáfrýjandi skyldi fá greitt fyrir fiskinn, auk reikningsverðsins, þá uppbót á verði fiskjarins, sem útflutningsnefnd síðar kynni að greiða aðal- áfrýjanda, þá á hann að vera sýkn af kröfnm gagnáfrýjanda í máli þessu og fellur þá máls- kostnaður í undirrjetti og hæstarjetti niður. En vinni aðaláfrýjandi ekki eiðinn skal hann greiða gagnáfrýjanda 2225 kr. 20 a. með 60/, vöxtum frá 1. janúar 1921 til greiðsludags og máls- kostnað í undirrjetti og hæstarjetti með 500 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 17. nóvbr. 1922 hefir stefnandinn Lúðvík Sigurðsson á Norðfirði, höfðað mál þetta eftir árangars- lausa sáttatilraun, fyrir aukarjetti Suður-Múlasýslu, gegn stefnd- um Sigfúsi Sveinssyni kaupmanni á Norðfirði til greiðslu á kr. 2295,20, sem hann telur vangreidda verðuppbót á fiski öfluð- um á árinu 1918 og seldum stefndum 1918 og í jan. 1919, en 167 fisk þennan hafði stefndur selt aftur Útflutningsnefnd, ásamt 6*/, ársvöxtum af tjeðri upphæð frá þeim degi er stefndur fjekk upp- bótina greidda til greiðsludags, svo krafðist hann og málskostn- aðar að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Kröfur sínar byggir stefndur á þeim atvikum er hjer greinir: Samkvæmt samningi landsstjórnarinnar við stjórnir Banda- manna Í Norðurálfaðfriðnum, dags. 22. maí 1918 var lögskipuð einkasala til útlanda á Íslenkum afurðum, þar á meðal fiski, fram- leiðdum á því ári, og sjerstakri nefnd, Útflutningsnefnd, falið að hafa þessa söla á hendi í umboði landsstjórnarinnar. Útflatnings- nefndin ákvað þegar verð það, er hún greiddi fyrir fiskafurðirn- ar og var það miðað við það verð, sem Bandamenn höfðu heitið að greiða fyrir fyrstu 12000 smálestir fiskjar, sem þeir keyptu. Jafnframt var ákveðið hærra verð á þeim fiski, sem full- trúi Bandamanna kynni að kaupa framyfir tjeðar 12000 smálestir og að endingu, er öll framleiðslan væri seld, átti að setja jafnaðar- verð á hverja tegund. Yrði jafnaðarverðið hærra, en það verð, sem Útflatningsnefndin hafði upprunalega greitt, skyldi seljend- um bættur mismunurinn upp, en reyndist jafnaðarverðið lægra, voru seljendur skyldir að endurgreiða það, sem þeim kynni að hafa verið borgað fram yfir jafnaðarverðið. Nú seldi stefnandi stefndum fisk sinn frá árinu 1918 á því verði, sem stefndur þá gaf fyrir fisk og sem miðaður var við hið lága verð Útflatrings- nefndar, þannig að stefndur átti að hafa venjulegan kaupmanns- hagnað af viðskiftunum, enda þótt engin uppbót á verðinu yrði greidd honum af Útflatningsnefnd. Kveðst stefnandi hafa selt honum fiskinn með þeim fyrirvara að stefndur skyldi greiða sjer þá uppbót á verðinu, sem útflutninganefnd síðar kynni að greiða honum og hafi stefndur lofað þessu. Sú uppbót, sem stefndur síðar fjekk greidda nam 19 % af söluverði fiskjarins, og telur stefnandi að stefndur hafi að eins greitt sjer 109/, af verðinu eða kr. 2472,44 Ógreitt sje 9“/, eða kr. 2225,20, sem er upphæð sú er um er stefnt. Samningar aðila um fiskkaupin voru munnlegir. Stefndur hefir krafist sýknunar og sjer tildæmdan málskostnað. Neitar hann því að stefnandi hafi selt sjer umræddan fisk með nokkrum sjerstökum fyrirvara eða skilyrði um verðuppbót, svo sem hann heldur fram. Krafa stefnanda byggist fyrst og fremst á umræddum fyrir- 168 vara um uppbótina, sem hann telur sig hafa gert þegar salan fór fram. En auk þess heldur hann því fram, að hann hefði átt heimt- ingu á tjeðri verðuppbót, enda þótt hann ekkert skilyrði hefði sett um að fá hana greidda, þegar samningar vora gerðir, með því að það hafi verið meining Útflutningsnefndar, að uppbótin rynni til framleiðendanna beint og samkvæmt tilkynningum Út- flutningsnefndar hafi bæði kaupmenn og framleiðendur átt að vita að verðuppbót hver svo sem hún yrði ætti að ganga til framleiðendanna og út frá því hafi verið gengið í fiskviðskift- um alment. Hetir stefnandi upplýst með framburði nokkurra vitna að ýmsir kaupmenn á Austfjörðum hafa greitt 159 af andvirði fiskjar er þeir keyptu árið 1918 í verðuppbót. Stefndur hefir mótmælt þessari röksemdafærslu stefnanda og telar sig á engan hátt hafa verið bundinn við að greiða verð- uppbótina þar sem sala fiskjarins hafi verið skilyrðislaus af hálfa stefnanda og tilkynningar Útflatningsnefndar skuldbindi sig skki heldur í þessu efni, þá telur hann sig ekki bundinn við gerðir annara kaupmanna Í þessu tilliti. Rjettarinn verður að ta svo á að af reglum þeim, sem útflutniugsnefnd setti um sölu fiskjarins (sbr. tilkynningu nr. ö frá 28. júní 1918) verði ekki dregin sú ályktun að verðuppbótin, hver svo sem hún yrði, skyldi tvímælalaust og án þess að nm þyrfti að semja ganga beint til framleiðenda. Útflatningsnefad keypti aðeins af vissum kanpmönnum og fjelögum og af framleið- endum, sem höfðu talsverða framleiðslu. Allar sölureglur nefndarinnar virðast miðaðar við að ákveða afstöðu hennar til þessara viðskiftamanna sinna og ekki annara og þar sem talað er um væntanlega verðuppbót, er gengið út frá að hún gangi til seljonda en ekki framleiðenda, sem átt hefði að vera, ef slíkt hefði verið meining Útflatningsnefndar. En þar að auki hafði Útflutningsnefnd ekki gefið fyrirheit um neina ákveðna uppbót heldur gert ráð fyrir hvorutveggja, að jafnaðarverð það sem að lokum yrði sett á fiskinn gæti bæði orðið hærra og lægra en það verð sem hún hafði borgað. Var því ekki fyrirfram hægt að ganga út frá neinni uppbót, sem áreiðanlega yrði greidd, heldur mátti eins vel búast við að tap yrði fyrir kaupendur ef jafnaðarverðið yrði lægra. 169 En á hinn bóginn felst í tjóðum reglum Utflutningsnefndar einmitt bending til framleiðenda um að tryggja sjer með samn- ingum við kaupendur sína þann hagnað som verða kynni af söl- unni framyfir hið lága verð útflutningsnefndar. Á vitnisburðum þeim sem fram hafa verið færðir um greiðslu annara kaupmanna en stefnds á verðuppbót til viðskiftamanna þeirra verður ekki sjeð að um fasta venja hafi verið að ræða og í nokkrum tilfellum virðist greiðslan hvíla á samningum, sem gjörðir hafa verið eftir á á milli kaupenda og framleiðenda og verður því ekki á þessum upplýsingum bygð nein skilyrðislaus skylda fyrir stefndan til að greiða kröfu stefnanda. Úrslit þessa máls eru því undir því komin, hvort salan hefir farið fram undir þvi skilyrði af hálfu stefnanda að honum yrði greidd verðuppbótin, eða ekki. Stefnandi hefir í því efni bent á, að stefndur hafi þegar greitt sjer 109/, af sölaverði fiskjarins í uppbót, og það mundi hann ekki hafa gert, ef hann hefði ekki álitið að sjer bæri skylda til þess. 22. april 1920 hefir stefndur fært stefnanda til tekna á við- skiftareikningi hans „Pr. pro. 1918 og jan. 1919 uppbót 10% af kr. 24724,40, kr. 2472,40. Telur hann ósannað að uppbót þessi sje verðuppbót á fisk innlegg stefnanda, heldur sje þessi greiðsla viðurkenning fyrir viðskiftum yfirleitt; en bæði er það, að stefnandi hefir fært ljós rök að því, sem ekki hafa verið hrakin af stefndum að þetta sje uppbót á umrædda fiskinnleggi hans og að sönnunarskyldan hvilir á stefndum en ekki stefranda um það, hverskonar uppbót það var, sem hann færði stefnanda til innleggs 22. apríl 1920. Verður því að ganga út frá að tjeð upphæð sje uppbót á fiskinnleggi stefnanda frá árinu 1918 og jan. 1919. Með þessu er að vísu ekki fengin sönnun fyrir því eins og stefnandi heldur fram að fiskurinn hafi verið seldur stefndum með fyrirvara um uppbótina, en það verður að teljast mjög ósennilegt að stefndur hefði greitt þessa uppbót ef ekkert hefði verið um hana samið eða hann enga skyldu haft til að greiða hana. Þegar þess er ennfremur gætt að ólíklegt þykir að stefn- andi, sem virðist hafa verið einn Í þeirra tölu, sem gat selt út- flutningsnefnd beint, hafi ekki áskilið sjer við söluna uppbótina ef einhver yrði, þar sem hún að sjálfsögðu hefði runnið til hans, ef hann hefði selt nefndinni beint, og að eitt vitni hefir fyrir 170 rjettinum borið að stefndur hafi greitt því samkvæmt loforði upp- bót, sem að minsta kosti hefir verið 19'/,, af andvirði afla frá 1918 seldum stefndum, sem sýnir að stefndur hefir í þessu til- felli gert samskonar samning og stefnandi heldur fram að hann hafi gert við sig, þá þykir að þessu athuguðu, sjerstaklega með tilliti til þeirrar uppbótar, sem stefndur hefir þegar greitt stefn- anda, framkomnar svo miklar líkur fyrir staðhæfing stefnanda um skilmálana fyrir sölunni, að rjett sje að láta úrslit málsins vera komin undir eiði stefnds, þannig að ef hann synjar fyrir með eiði að hafa keypt fisk þann frá árinu 1918, sem stefnandi seldi honum 1918 og í jan. 1919 með þeim fyrirvara að hann skyldi greiða stefnanda þá uppbót á verðinu, sem Utflutningsnefnd síðar kynni að greiða honum á hann að vera sýkn af kröfum stefnanda máli þessu, en vinni hann ekki svofeldan eið á hann að greiða stefnanda kr. 2225,20 með 60/, ársvöxtum frá 1. jan. 1921, þar eð öll uppbótin virðist ekki hafa verið greidd stefnanda fyr. Rjett þykir að málskostnaður falli niður. Miðvikudaginn 21. okt. 1925. Nr. 6/1925. Jónas Þorbergsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Þorvaldi Helgasyni o. ofl. (Enginn). Meiðyrðamál. Dómur aukarjettar ÁAkureyrarkaupstaðar 94. maí 1994: Framangreind ummæli skulu vera dauð og ómerk. Þorvaldur Helgason, Aðalstræti 30, Benedikt Björnsson, Aðalstræti 12, Sveinn Helgason, Lækjargötu 22, Sigurjón Jó: hannesson, Aðalstræti 72, Friðrik Jakobsson, Hafnarstræti 11, Sigurður J. Gíslason, Hafnarstræti 88, Sigurbjörg Ólafsdóttir, Ráðhússtíg 2, Jóhanna Sveinsdóttir, Aðalstræti 12, Guðbrandur Sigfússon, Aðalstræti 63, Jakob Lilliendahl, Aðalstræti 18, Kristján Bjarnason, Lækjarbakka, Jón Helgason, Eyrarlandi, Stefán Pjotarg- son, Aðalstræti 34, „Bessi Einarsson, Aðalalstræti 52, Ármann Tómasson, Lækjargötu 6, Sigurður Jónsson, Aðalstræti 12, Kristin Jóelsdóttir, Aðalstræti 19, Filippia Pálsdóttir, Aðalstræti 12, 171 Albína Helgadóttir, Aðalstræti 36, Tómas Jónsson, Lækjargötu 18 og Valdimar Halldórsson, Lækjargöta 14, öll til heimilis á Akur- eyri, greiði stefnandanum ritstjóra Jónasi Þorbergssyni, öll fyrir eitt og eitt fyrir öll 125 — eitt hundrað tattugu og fimm — krónur Í málskostnað. Hið ídæmda að greiða innan 15 daga frá löglegri birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Við þingfestingu máls þessa í hæstarjetti 29. maí s. l, var mætt, bæði af hálfu áfrýjanda og stefndu, og málinu þá, með samþykki umboðsmanns stefndu, frestað til fyrirtektar í septembermánuði. En er málið þá skyldi flutt, mætir enginn af hálfu stefndu, og hefir málið því verið rekið samkvæmt 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og dæmt sam- kvæmt NL. 1-4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Það er rjettilega tekið fram í hinum áfrýjaða dómi, að hin átöldu ummæli eru ærumeiðandi fyrir áfrýjanda, að þau eru eigi rjettlætt og að dæma beri þau ómerk. En með því að móðgun þeirri, er þau eiga að vera svar við, eigi var beint gegn stefndu, brestur heimild til að beita ákvæðum 221. gr. hegn- ingarlaganna um þetta mál og verða stefndu því að sæta sektum fyrir þau samkvæmt 219. gr. hegn- ingarlaganna. Ákveðst sektin 30 krónur í ríkissjóð fyrir hvert hinna stefndu og greiðist innan 14 daga frá löglegri birtingu dóms þessa, en þau hinna stefndu, er eigi greiða sekt sína innan þessa frests sæti 3ja daga einföldu fangelsi. Um ómerkingu hinna átöldu ummæla og málskostnað í hjeraði á hinn áfrýjaði dómur að vera óraskaður, en stefndu greiði áfrýj- anda in solidum málskostnað í hæstarjetti með 250 krónum. 172 Því dæmist rjett vera: Stefndu Þorvaldur Helgason, Benedikt Björna- son, Sveinn Helgason, Sigurjón Jóhannesson, Frið- rik Jakobsson, Sigurður J. Gíslason, Sigurbjörg Ólafsdóttir, Jóhanna Sveinsdóttir, Guðbrandur Sigfússon, Jakob Lilliendahl, Kristján Bjarnason, Jón Helgason, Stefán Pjetursson, Bessi Einars- son, Ármann Tómasson, Sigurður Jónsson, Kristín Jóelsdóttir, Filippia Pálsdóttir, Albina Helgadótt- ir, Tómas Jónsson og Valdimar Halldórsson greiði 30 króna sekt í ríkissjóð hvert innan 14 daga frá löglegri birtingu dóms þessa, en sæti 3 daga einföldu fangelsi sje sektin eigi greidd á rjett- um tíma. Um ómerkingu hinna átöldu ummæla og um málskostnaðargreiðslu í hjeraði á hinn áfrýjaði dómur að vera óraskaður en málskostnað í hæsta- rjetti greiði stefndu áfrýjanda Jónasi Þorbergs- syni in solidum með 250 krónum. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Meiðyrðamál þetta, sem er hafið með sáttakæru dags. 17. des. f. á. og rjettarstefnu 6. febrúer þ. á. er risið útaf yfirlýsingu er birt var í 44. tölublaði vikublaðsins Íslendingur er út kom 28. okt. f.á. Var yfirlýsing þessi undirritað af nefndum Þorvaldi Holga- syni og 20 öðrum konum og körlum, er atvinnu höfðu hjá h/f. Carl Höepfner síðastliðið haust. Telur stefnandinn að í niður- lagi yfirlýsingar þessarar hafi undirskrifendarnir beint að sjer mjög niðrandi og ærumeiðandi ummælum er varði við lög. Era 173 ummæli þau er stefnandi átelur þessi: „Viljum vjer um leið lýsa yfir því, að vjer teljum slíka blaðamensku er ritstjóri Dags hefir tamið sjer óheiðarlega o. s. frv.“ Krefst hann að hin átöldu ummæli verði dæmd dauð og ómerk og að hinir stefndu allir 21 að töla verði dæmdir til að greiða sjer allan kostnað við mál þetta eftir reikningi eða mati rjettarins. Umboðsmaður hinna stefnda krefst aftur á móti að þeir verði allir sýknaðir af kærum og kröfum stefnandans og að þeim verði, hverjum um sig, tildæmd hæfileg upphæð fyrir óþara máls- ýfingu og auk þess málskostnaður eftir reikningi eða mati rjettarins. Dómkröfur sínar byggir umboðsmaður hinna stefndu á því fyrst og fremst að hin átöldu ummæli hafi verið sönn og rjett- mæt og geti því eigi varðað við lög. Hefir hann til sönnunar þessu lagt fram í rjottinum 20 blöð af vikublaðinu Dagar (rjettar- skjöl 8—27) og bent á fjölda af greinum eða kafla úr greinum er stefnandinu hefir ritað eða ber ábyrgð á sem ritstjóri blaðs- ins. Jafnframt heldur hann því fram, að þótt svo yrði litið á að hin viðhöfða orð væru fullsterk, þá beri eigi að sekta stefndu fyrir þau, því þau hafi motað þau í nauðvörn og hafi stefnand- inn unnið sjer til óhelgi með aðdróttunum þeim, sem hann hefir beint gegn verjanda málsins og verslunarstjóra þeim, er hefir veitt þeim (stefndu) atvinnu. Af hinum framlögða skjölum má sjá að tilefni til yfirlýs- ingar þeirrar er mál þetta er risið útaf er grein með fyrirsögn- inni „Íslendingar gegn útlendingum“ í 47. tölublaði blaðsins Dags er út kom 17. okt. f. á. Segir þar að sterkur orðrómur gangi um að þeir (það er erlendir selstöðukaupmenn og vika- piltar erlendra okurfjelags) noti aðstöðu sína gagnvart fátækum vinnulýð) til þess að tryggja skjólstæðing sínum Birni Líndal fylgi, á þann hátt að hóta fátæku verkafólki atvinnumissi og öðr- um óþægindum, ef það ekki kjósi hann. Má af öðrum stað í sömu grein sjá að ummælam þessum er beint meðal annars að Höepfnersverslun á Akureyri, en við þá verslun höfða undir- skrifendur yfirlýsingarinnar atvinnu haustið 1993. Að Trjettarins áliti er cugljóst að hin átöldu ummæli ora ærumeiðandi og þá saknæm samkvæmt 219. gr. almennra hegn- ingarlaga frá 25. júni 1869. Og þótt umboðsmaður hinna stefndu hafi bent á ýms orð og ummæli Í mörgum blaðagreinum er stefn- andinn ber ábyrgð á, sem verða að teljast óviðeigandi og ait hvort sem laxveiðin er rekin sem atvinna eða aðeins til skemtunar og á hvern hátt sem veiðin er stunduð<, sbr. og samband þessa á- kvæðis við næsta ákvæði á eftir um heimild til útsvars- álögu á utanhreppsmann fyrir ábúð eða leiguliða- afnot á jörðu sýnir, að átt er við mann, sem sjálfur stundar eða lætur stunda laxveiði. Hreppsnefndina í Hvítársíðuhreppi brast því heimild til að leggja út- svar á áfrýjanda haustið 1923 fyrir þann hagnað, er hann hafði af framleigu veiðirjettar síns fardagaárið 1923/24. Ber því að fella fógetarjettarúrskurðinn úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefndu. Eftir þessum úrslitum verður stefnda að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 200 kr. Því dæmist rjett vera: Fógetaúrskurðurinn er feldur úr gildi. Stefnda, hreppsnefndin í Hvitársíðuhreppi, greiði áfrýjanda, Jörgen J. Hansen, 200 kr. máls- kostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Málavextir eru þeir að árið 1928 lagði hreppsnefnd Hvitár- síðuhrepps 400 króna aukaútsvar á Jörgen Hansen, verslunar- 17 mann á Laufásveg 59 hjer í bænum, fyrir laxveiðiafnot, sem hún taldi hann hafa í Stóru-Þverá. Þetta útsvar hefir hann neitað að greiða og því hefir hreppsnefndin krafist þess að það verði tekið lögtaki hjá honum. Það er upplýst í málinu að árið 1918, eða þar um bil, leigðu jarðeigendur, sem land eiga að Stóru- Þverá í Hvítársíðu, stórkaupmanni Gran í Bergen veiði alla í ánni; en árið 1921 fjekk gjörðarþoli rjett þennan framseldan, til- kynti jarðeigendum það og hefir einatt síðan komið fram sem rjett-hafi gagnvart þeim, greitt leigu og sumpart stundað veiði í ánni, sumpart leigt hana öðrum og ómótmælt haft af því rifleg- ar tekjur. Umboðsmaður gjörðarþolans mótmælir framgangi lög- takagjörðarinnar af þeim ástæðum að hann telur útsvarið ólöglega lagt á umbjóðanda sinn vegna þess að gjörðarþoli hafi framselt einum og öðrum afnotarjettinn, þeir stundað veiðina í ánni og á þá beri að leggja útsvarið. Það verður að teljast viðurkent að gjörðarþoli sje sam- kvæmt fyrgreindum samningi, sem honum var framseldur, rjett- hafi laxveiðiafnota í Stóru-Þverá og hafi notfært sjor þau með þvi, meðal annars, að leigja öðrum veiðina Í ánni og verður það einnig að áliti rjettarins að teljast veiðiafnot enda er því haldið fram að gjörðarþoli hafi og sumpart sjálfur stundað veiðina. Áf þessum ástæðum verður fógetarjetturinn að vera þeirrar skoðnnar að útsvarið sje löglega tlagt samkvæmt 1. gr. 4 mgr. laga nr. 29 frá 19. júní 1922. Miðvikudaginn 11. nóv. 1925. Nr. 31/1925. Bæjarstjórn Vestmannaeyja (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn , Gísla 7. Johnsen (Jón Ásbjörnsson). Utsvarsmál. Úrskurður fógetarjettar Vestmannaeyja ll. mars 1925: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Atvik þessa máls eru þau, að í marsmánuði 1924 kærðu þrír gjaldendur í Vestmannaeyjum útsvör sín 12 18 til bæjarsjóðs fyrir niðurjöfnunarnefnd kaupstaðar- ins og tóku útsvar stefnda til samanburðar. Niður- jöfnunarnefnd úrskurðaði að kærum þessum skyldi ekki sint og skutu kærendur þeim til bæjarstjórnar. Tók bæjarstjórnin málið fyrir á fundi 19. júlí s. á. Urðu þar þau úrslit að bæjarstjórnin lækkaði útsvar eins af kærendunum, hækkaði útsvar stefnda um 900 krónur, en frestaði úrskurði á hinum kærunum tveimur til framhaldsfundar 21. s. m. Á þeim fundi samþykti svo bæjarstjórnin að hækka útsvar steinda enn um 1500 kr. Þessa síðari útsvarshækkun hefir stefndi ekki viljað greiða og er mál þetta risið útaf henni. Krafðist bæjarstjórnin lögtaks á umgetnum 1500 kr. en með úrskurði uppkveðnum 11. mars þ. á. neitaði fógetinn um lögtakið. Það er upplýst í málinu að stefnda var eigi, svo sem fyrir er mælt í 22. gr. l. 26, 22. nóv. 1918, gefinn kostur á að segja álit sitt um umgetnar kær- ur áður en niðarjöfnunarnefnd og bæjarstjórn feldu úrskurð sinn um þær. Það er ennfremur upplýst að kærum þeim, er úrskurðaðar voru á bæjarstjórnar- fundinum 21. júlí, var skotið til bæjarstjórnar eftir að liðinn var frestur sá, er getur um í 5. málsgr. nefndrar lagagreinar. Af þessum ástæðum, og án þess að til athugunar komi hvort bæjarstjórninni, eftir að hún hafði lagt úrskurð á útsvar steinda 19. júlí, væri heimilt að hækka það síðar, ber að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð að niðurstöðu til. Málskostnað í hæstarjetti þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda með 150 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Átrýj- andi bæjarstjórn Vestmannaeyja greiði steinda 179 Gísla J. Johnsen málskostnað í hæstarjetti með 150 krónum að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Það má telja upplýst að bæjarstjórn Vestmannaeyja hafi á fundi sínum 19. júlí f. á, úrskurðað að útsvar gjörðarþola skyldi hækka um 900 krónur og að þetta hafi hún bygt á framkomn- um samanburðarkærum. Einnig má telja upplýst að, er hún á fundi sínum 21. s. m. hækkaði útsvarið um 1500 krónur í viðbót við áðurnefndar 900 krónur, hafi ekki legið fyrir henni önnur gögn í þessu máli, en á fundinum 19. s. m. Með tilliti til regl- unnar í 40. gr. sveitarstjórnarlaganna frá 10. nóv. 1925 verður að líta svo á, að ef bæjarstjórn ekki telur nægjanlegar upplýs- ingar liggja fyrir sjer útaf framkomnum kærum, þá beri henni að fresta að kveða upp úrskurð sinn þangað til frekari skýrslur eru fengnar. En kveði hún upp úrskurð þá sje hann endanlegur. Þegar af þessari ástæðu verður krafa gjörðarbeiðanda ekki tekin til greina. Föstudaginn 13. nóvbr. 1925. Nr. 70/1924. Jón Laxdal (L. Fjeldsted) gegn Franz A. Andersen (Jón Ásbjörnsson). Reikningaskilamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 10. april 1924: Stefndur, Jón Laxdal, greiði stefnandanum, Franz A. Andersen, 9994 krónur 41 eyri með 6“/, ársvöxtum frá 1. október 1923 til greiðslndags. Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með atefnu dags. 30. des. f. á. samkv. áfrýjunarleyfi 23. 8. m. 19* 180 Kröfur áfrýjanda hjer fyrir rjettinum eru þær, að hinn áfrýjaði dómur verði feldur úr gildi og áfrýj- andi sýknaður af kröfum stefnda í málinu gegn því að greiða 841 kr. 67 a. með 60/ vöxtum frá sátta- kærudegi. Svo hefir hann og krafist málskostnaðar fyrir hæstarjetti. Stefndi, sem hefir ekki gagnáfrýjað, krefst hins- vegar staðfestingar á bæjarþingsdóminum og máls- kostnaðar fyrir hæstarjetti. Áfrýjandi byggir kröfur sínar um framangreinda niðurfærslu á dómsupphæðinni á því er hjer segir: Í fyrsta lagi telur hann að kr. 2374,42 eigi að koma til frádráttar í umbúðareikningi verksmiðjunn- ar >Mímire, sökum þess að það hafi komið í ljós eftir að afhending verksmiðjunnar fór fram, að um- búðir vantaði fyrir þessa upphæð af því, sem af- hendingarskráin taldi vera í vörslum viðskiftamanna verksmiðjunnar. Samkvæmt sölusamningnum áttu umbúðir að afhendast eftir upptalningu á afhendingar- degi og er það viðurkent, að umbúðareikningur stefnda sje rjett gjörður eftir bókum verksmiðjunnar að við- stöddum umboðsmanni áfrýjanda og án þess að hann gjörði neinar athugasemdir við hann. Að þessu at- huguðu, og með því ennfremur, að áfrýjandi fjekk samningi samkvæmt 109/, af andvirði umbúðanna fyrir væntanlegum vanhöldum og að áfrýjandi hefir hvorki með endurskoðun nje á annan háit sannað, að bók verksmiðjunnar hafi hvað þetta snertir verið röng eða að umbúðir í vörslum viðskiftamanna eða skuldir þeirra fyrir umbúðir hafi verið minni en umbúða- og áhaldabók verksmiðjunnar tilgreinir, þá verður krafa áfrýjanda um niðurfærslu fyrir þessa sök ekki tekin til greina. Í annan stað telur áfrýjandi að andvirði áhalda 181 hafi verið talið ofhátt um 114 kr. -109/ eða um kr. 102,60 og er upphæð þessi andvirði fyrir poka, tvær ámur og vatnskassa, er áfrýjandi telur, að ekki hafi átt að reikna í afhendingunni. Stefndi hefir hins- vegar haldið því fram, að verksmiðjan hafi keypt alla þessa muni og þeir verið hennar eign, og með því að það er viðurkent að munir þessir hafi verið settir á áhaldaskrána og verðsettir að viðstöddum umboðsmanni áfrýjanda og athugasemdalaust af hans hálfu, og afhentir áfrýjanda ásamt verksmiðjunni, þá er þessi krafa áfrýjanda ekki á rökum bygð. Loks heldur áfrýjandi því fram, að hann af tekjum verksmiðjunnar árið 1922 hafi, auk 100 kr., er honum hafa verið reiknaðar fyrir símskeyti, átt að fá 1400 kr. fyrir störf sín í þágu verksmiðjunnar, eftirlit, ferðakostnað og útlagt fje, og að upphæð þessa hefði við afhendinguna átt að færa verksmiðj- unni til útgjalda á ágóða og tapsreikningi. Stefndi, sem var framkvæmdarstjóri verksmiðjunnar og ann- aðist rekstur hennar að öllu leyti hefir neitað því, að áfrýjandi hafi unnið nokkur þau störf fyrir verk- smiðjuna, sem hann eigi borgun fyrir og að hann hafi farið nokkra ferð í hennar þágu eða lagt út fje fyrir hana umfram endurgreiddan símakostnað. Af skjölum málsins verður það ekki sjeð, að áfrýjandi hafi átt rjett á að fá endurgjald fyrir persónuleg störf sín Í þágu verksmiðjunnar og með því að hann hefir ekki gegn neitun stefnda sannað, að hann hafi tekist ferð á hendur í hennar þarfir eða lagt út fje fyrir hana, verður að fallast á að hjeraðsdómarinn hefir ekki tekið þessa kröfu áfrýjanda til greina. Samkvæmt framansögðu ber að staðfesta hinn áfrýjaða bæjarþingsdóm og verður þá áfrýjandi að 182 greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 krónur. Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Átrýj- andi, Jón Laxdal, greiði stefnda, Franz A. Ander- sen, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með bæjarþingsstefnu dagsettri 14. nóvember f. á. hefir atefn- andi, Franz Andersen, til heimilis í Aðalstræti nr. 16 hjer í bæn- um, höfðað mál þetta gegn stefndum, Jóni Laxdal, stórkaupmanni hjer í bænum og krafist þess, að stefndur verði dæwmdur til að greiða 6519 krónur 48 aura með 69/, ársvöxtum frá sáttakæru- degi 1. okt. s. á. til borgnnardags og málskostnað eftir reikningi eða mati rjettarins. Stefndur krefst af sinni hálfu algjörðrar sýkn- unar af kröfum stefnanda og að hann (stefnandi) verði dæmdur til að greiða sjer (stefndum) hæfilega upphæð eftir mati rjettar- ins fyrir óþarfa málsýfiagu og málskostnað að skaðlausu. Tildrög málsins eru þau er hjer greinir: Með samningi dagsettum 8. mars 1921 seldi stefndur stefn- anda þriðja hlutann af gosdrykkjaverksmiðjunni „Mimi“ hjer í bænum og gerðist stefnandi jafnframt framkvæmdarstjóri fyrir- tækis þessa með ákveðnum launum. Aðiljar ráku svo verksmiðj- una Í fjelagi til 1. desember 1922, er þeim kom saman um að slíta fjelagsskapnum, og keypti stefndur þá af stefnanda hans þriðjung í fyrirtækinu frá sama degi að telja. Samningur um endursölu á umræddum þriðjungi stefnanda í verksmiðjunni verð- ur að teljast bygður á tveim brjefum hans, dagsettum 11. nóvem- ber 1922 og 24. s. m. og áritun stefnds á hið síðara brjef. Samkvæmt samningnum frá 8. mars 1921 fóru kaupin á '/, hluta verksmiðjunnar til handa stefnanda þannig fram: Verksmiðjan reiknuð eins og hún „er tekin upp á reikning 1. mars þ. á.“ (1921). 183 Er frekara sagt Í samningnum: „Það sem selt er er þetta : 1. Hús og lóð við Nýlendngötu 14 ásamt föstum vjelum og öllu múr- og naglíöstu, sem reiknast fyrir . ... kr. 40,000,00 2. Inventarium ásamt kössum og flöskum, töfkuákt — 8,328,30 3. Hráefni og annað til gosdrykkja, saftar, reiknast — 4,359,01 4. Tilbúin vín og saft og gosdrykkir á .......— 443,58 5. Skuldir þær er verksmiðjan á útistandandi .. — 2,500,00 Kr. 55,625,89 Upphæðin kr........ deilist með þremur (3) og kaupir Franz A. Andersen '/, (einn þriðja hlatann) ...... Ft Andvirðið skyldi greiðast þannig: */, 1. júní 1991, !/, 1. októ- ber s. á., eftirstöðvarnar með kr. 2000,00 á ári, þar til er öll upphæðin væri greidd. Ennfremur skyldi stefnandi greiða „7? vexti af þeirri upphæð, er hann skuldar á hverjum tíma, þar til allri skuldinni er lokið. Loks er svo ákveðið Í samningnum: „Nú vill annarhvor málsaðilja selja sinn hluta í verksmiðjunni, og skal þá hinn málsaðili eiga forkaupsrjett fyrir hlutfallslega sama verð og hjer er reiknað“. Í áðurgreindu brjefi frá 11. nóvember 1992 skýrir stefnandi steindum frá því, að hann hafi ákveðið að selja sinn hluta úr verksmiðjunni og býður steindum forkaupsrjett sam- kvæmt síðastnefnda ákvæði samningsins „fyrir hlutfallslega sama verð og þar er reiknað“. Ennfremur segir í brjefi þessa: „Að undantekinni eigninni hafa hlutföllinn breyst og verður því verðið að miðast víð vöru- og áhaldaupptalning, sem getur farið fram 30. nóv. næstk., ef um söluna semur. Í umgetnum samningi er húseignin ásamt föstum vjelum verðlögð á kr. 40,000,00 en jeg mun sætta mig við að hún sje reiknuð á kr. 38,000,00, en hvað viðvíknr rýrnun á kössum og öðrum þeim áhöldum, er rýrnað hafa, þá vil jeg gefa 5-10?/, afslátt frá því verði er þetta var reiknað þann 1. mars 1921“. Loks era tilskildir vextir, 79/, af eftirstöðvum. — Í síðara brjefinu, frá 24. nóvember, býður stefn- andi stefndum eftir „samtali og samkomulagi við yður“ forkaups- rjett að umræddum þriðjungi Melk ja „með því verði og þeim skilmálum“, sem um er getið í brjefinu frá 11. s. m. — með eftirfarandi tilslökunam frá stefnanda hálfa. „Að það sem jeg (stefnandi) vildi þar að reiknað væri kr. 8, 000,00 verði nú reiknað kr. 37,000,00 og ennfremur, að um- getinn afsláttur sje 10/;“. Á þetta síðara brjef ritar svo stefnd- ur samþykki sitt þannig: 184 „Samþykki kaup á yðar !/, parti í „Mímir“ fyrir ofangreint verð. Borgun þannig: Kr. 5000,00 hinn 15. febrúar og afgang- inn fyrir lok apríl 1928 ...... “ Fyrir viðskiftunum við stefndan útaf kaapi sínu á verk- amiðjuhlutanum ('/,) með tilheyrandi og endarsöln gerir stefnandi svofelda grein Í framlögðu skjali er hann nefnir aðalreikning: „1921 Debet: Credit: Mars 1. '/, hluti í Gosdrykkjaverksm. aðímir“ sam 4 kr.18545,29 Júni 1. An. Peningar .......... kr. 5000,00 Okt. 1. — —— — 5000,00 1922 Mars 1. Pro Vextir frá 11/3-21, 11/3-22 — $891,56 — 1. An. Peningar. ......... — 2891,56 Des. 1. '/, hluti Gosdrykkjaverksm. „Mímir“ seldar yður ..... — 20803,78 Pro Vextir af eftirstöðvum kr. 6545,29 á 7 */, 1 275 daga — 345,20 Ágóði 1922 ...0....... — 4517,05 Jeg úttekið samkv. reikningi — 2455,72 Des. 15/22 J. L. greitt með víxli .... — 5000,00 Maí 4/23J.L. — — ávísunn .. — 5578,84 Reikingur frá F. A. A. ...— 525,0U Vextir frá 1/12-22 til 1/1-23 af kr. 16559,62 íðl dag á 7), — 92,91 Vextir frá 1/1-28 til 4/5-28 af kr.11559,62 í 124 daga á T*/, -—- — T24,89 Vextir frá 4/5-23 til 30/9-23 af kr. 5950,78 í 149 daga á 79 — 170,90 Skuld J. Laxdals ....... — 6519,48 Kr. 39336,05 kr. 39336,09“ Í þessari uppgerð hefir stefndur talið vextina af kr. 5980,78 er gerðir eru kr. 170,90 of lága. Þetta verður þó eigi talið á rökum bygt. Að öðru leyti virðist ekki ágreiningur um aðra liði þessarar upphæðar en um söluverð verksmiðjunnar ('/,), ágóðann 1929, er stefndur telur hvorutveggja of hátt sett og um reikning stefnanda 525 kr. er stefndur mótmælir algerlega. En af því leiðir aftur að hann mótmælir vöxtunum frá 1. desember 1992 til 30. september 1923 og skuldarupphæðinni. 185 'Nýnefndur reikningur, 52ð kr., er krafa um endurgjald fyrir „privat“-brjefaskriftir og ýmislegt annað er stefndur kveðst hafa unnið í þágu stefnds svo og fyrir störf fyrir hann meðan hann (stefndur) hafi dvalið erlendis. Stefndur mótmælir þessari kröfu, og segir það sem stefnandi hafi gert fyrir sig „prívat“, ekki nema greiða eitt eða tvö skifti, enda hafi hann (stefndur) gert greiða á móti. Það virðist ekki unt gegn mótmælum stefnds að taka þessa kröfu til greina, enda ekki sannað af stefnanda, að starf þetta hafi verið annað og meira en stefndur viðurkennir. Um ágóðann fyrir 1922 er stefnandi telur kr. 4577,05 grein- ir aðilja mjög á. Stefnandi telur ágóðann þannig í reikningi, sem hann hefir lagt fram í málinu og kallar á Debet: Credit: , „Ágóða og tapsreikning: Ágóði frá f. á. (1921) ......... kr. 108,30 — af gosdrykkjaverksm. „Mímir“ — 11339,41 — af útlendum vörum ....... — 1668,56 Varagjóður „.o.. — 1500,00 Ágóði af vörum Í umboðssölu. .. .. — 414,49 Kostnaðarreikningar .........-. kr. 667,07 Tap á innlendum vörm.......-. — 80.80 Kursreikningur............ — 489,73 J, Latdal símskeyti á porto ..... — 100,00 Ágóði: J. Laxdal */ . . kr. 9löd,11 — F.A.Andersen'/, — 4577,05 — 18731,16 Kr. 15018,70 kr.15018,76“ Ágóðinn frá f. á. (1921) er ekki véfengdar. — Aftur á móti telur stefndur dgóða af „Mími“ 1922 aðeins kr. 5680,39. Ágóða þennan reiknar stefnandi út þannig Í greinargjörð er fram er lögð í málinu, og er kölluð: „Gosdrykkjaverksmiðjan >Mímir<“. „1922 Debet: Credit: Nóv. 30 Samkvæmt aðalbók. ...... kr. 57281,84 kr.43789,51 Des. Gengisskuld DP. ....... — 160,00 Eftirstöðvar útsvars 1922 ... — 250,00 Gasreikningur ......... — 15,20 Símareikningur ......... — 6,45 1923 Jan. Eftirstöðvar, skattur 1922 ..— 117,97 Skuld við Crown Cork Comp.(?) — 87,C0 Vörubirgðir og útistandandi. . — 25411,36 Mismunur færist á ágóða og tapsreikning ....... — 11332,41 186 Við þessa greinargjörð athugar stefndur það er hjer segir: 1) að Í eftirstandandi skatti sjen vantaldar kr.5,84, 2) að útsvarið sje vantalið um kr. 50,00, 8) að vanti að tilfæra kostnað við innheimtu á skuldum og vinna við að skrifa reikninga og 4) ennfremur kr. 18,25 í brunabótagjald. Fyrsta tölulið hjer virðist eigi vera nægilega mótmælt af stefnanda og þykir rjett að taka þann lið til greina í síðasttöldum reikningi undir „Debet“ með kr. 6,34. Kr. 50,00 viðbót við útsvarið og brunagjaldið (2. og 4. tölulið). Þessum liðum hefir stefndur ekki haldið fram, gegn mótmælum stefnanda, enda viðurkent, að þar umræddar upphæðir eigi ekki að reiknast stefnanda til gjalda, eða verk- smiðjununi, meðan hann átti hana. Þessir liðir falla því burtu. Þriðja tölulið mótmælir stefnandi með því að sá kostnaður sje sjer óviðkomandi sökum þess, með hverjum skilyrðum útistand- andi skuldir hafi verið seldar, og verður að fallast á það af á- stæðum, er síðar greinir. — Loks telur stefndur vörubirgðir og útistandandi skuldir oftaldar um kr. 5400,98. Að öðru leyti er framantalin greinargjörð: „Gosdrykkjaverksmiðjunnar >Mimirc“ ekki véfengd nema að því leyti sem útkoman á ágóðanum breyt- ist eftir því, sem reikningur þessi breytist að öðru leyti. Vörubirgðir og útistandandi skuldir reiknar stefnandi þannig: I. Inventarium, kassar og umbúðir . kr. 9568,94 IL. Hráefni ................ — 5114,44 III. Útistandandi skuldir „....... — 10727,98 Kr. 25411,86 Töluliður I. Þennan lið telur stefndar kr. 2477,02 of háan, sem komi til af því, að stefnandi fari bjer eftir bókum verkr smiðjunnar, án þess að taka tillit til hvort rjett er fært eða það til, sem talið er. Það er þannig viðurkent að þessi liður sje rjatt talinn eftir bókunum. Auk þess skýrir stefnandi svo frá, að við upptalning vörubirgða og skulda hafi stefndur haft mann fyr- ir sig, og enginn ágreiningur um þetta milli aðilja að því er virðist um þetta leyti, er verksmiðjan var seld seinast á árina 1922. Þessu er ekki nægilega mótmælt af stefndum. Virðist því verða að taka þennan lið til greina eins og stofnandi reiknar hann 5 4 A kr. 10632,15 —— umaömdum 1090/,.........— 1068,21 Kr. 9568,94 187 Töluwliður II. Við þennan lið athugar stefndur, að frá honum eigi að draga kr. 251,93 fyrir flöskumiða, er nú sjeu tald- ir, en eigi hafi orðið það í hinum fyrri viðskiftum. Þessa er ekki nægilega mótmælt af stefnanda og virðist því eiga að taka þennan frádrátt til greina, þannig að þessi liðar verði talinn kr. 5114,44 = kr. 251,93 = kr. 4862,51. Töluliður III. Útistandandi skuldir telur stefnandi þannig: „2... kr. 12056,64 Frá dregst: Afskrifað 1921 ....... kr. 638,45 Inneigu viðskiftamanna .. — 47,71 209, af 8212,27 .. ...-. — 64244 — 1828,16 Kr. 10727,98 Þessi 20 %/, eru afsláttur af efasömum og ófáanlegum skuld- um. Stefndur reiknar útistandandi skuldir kr. 8056,00, og virðist mismunurinn fólginn í því, að. stéfndur dregur frá, eins og hann kemst að orði: „bær skuldir er annaðhvort voru alveg tapaðar, þegar stefnandi fór frá verksmiðjunni, eða mjer (stefndum) ekki hafði tekist eða ekki von nm að fá greiddar þegar jeg gerði upp í apríl í vor (0: 1928)“. Telar stefndur það eigi ná nokkurri át að stefnandi reikni 20/, afslátt aðeins á töpaðum og vafasömum skuldum. Hjer kemur til greina sjerstaklega atriði, sem virðist mega telja höfuðágreining Í máli þessu og þyðing hefir fyrir málið yfir- leitt, en það er hvort verksmiðjan hafi verið seld með tilheyr- andi eins og hún var uppgerð, er virðist hafa farið fram um mánaðarmótin nóvember — desember 1922. Eftir hinum skriflegu samningum þá, samanbornum við samninginn frá 8. mara árið áður, þá virðist ekki unt að líta öðravíti á þetta atriði, en að svo hafi verið — svo sem stefnandi heldur fram — umsamið að verksmiðjan með öllu tilheyrandi væri seld eins og hún stóð á þessum tíma. Stefndur heldur því að vísu fram, að hann hafi eigi keypt nema að suma leyti eignir umrædds fjelagsskapar þá heldur eftir því sem þær reyndust síðar. Á þessa staðhæfing verðar eigi fallist. Aðeins leikur nokkur efi á um það, hvernig er um útistandandi skuldir að þessu leyti. Þegar athugaðir eru hinir upphaflega samningar um endursölu, sbr. samninginn frá 8. mars 1921, þá liggur næst að ætla, að skuldirnar hafi verið seldar eins og þær eru bókfærðar 30. nóvember 1922, og þá með 188 einhverjum afslætti, og kemur það heim við viðurkenning stefn- anda í fyrsta sóknarskjali hans um það, að 209/, afsláttur hafi verið gefinn af útistandandi skuldum. Þessi afsláttar sýnist og vera nær hæfi við það, er var um afslátt á skuldunum við kaupin 1921. Stefnandi hefir síðar undir rekstri málsins, Í samræmi við áminstan reikning, dregið úr viðurkenning sinni um afslátt þannig, að það hafi aldrei verið tilætlunin að slá af öllum skuldunum, sem ógreiddar voru hinn 1. desember 1922, heldar af þeim skuldum, sem Óógreiddar voru 30. apríl 1923, er lokagreiðsla átti að fara fram, því að þá hafi átt að gera endanlega upp, hversu mikið skyldi greiða. Þessari skýrsla mótmælir stefndur, enda er hún Í sjálfri sjer ósennileg, og kemur ekki heim við það, er stefnandi heldur fram að þessu leyti, Með því að eigi virðist annað sannað frá hvoragri hliðinni, þá virðist og hjer eiga að byggja á hinum skriflegu samningum og telja skuldirnar seldar eins og þær voru bókfærðar 1. desember 1992 með 20?/, afslætti þeim, er stefnandi viðurkennir, og verður þá útkoman þannig: Bókfærðar skuldir .............. kr. 12056,64 - áður afskrifaðar skuldir . kr. 638,45 og innstæða viðskiftamanna . — 47,11 — 686,22 Kr. 11370,49 200, afsláttur þar af ........... 0. 2274,08 Kona þé áð a 0 í 5 á Kr. 9096,34 Eftir þessu ættu áhöld, vörubirgðir og útistandandi skuldir að teljast kr. 9568,94 -- 4862,51 -- 9096,34 = kr. 23527,(9. Hftir framansögðu ætti greinargerðin eða reikningurinn: „Gosdrykkjaverksmiðjan >Mímire“ að breytast þannig: Liðirnir í „Creditdálkum“ verða 43789,ó1 23527,79 = kr. 67317,30. Við „Debetdálkinn“ bætast kr. 5,34 svo að „Debet'“-megin verða alls (fyrir utan mismun) kr. 6í873,80 og er það er dregið frá útkomunni í „Creditdálkinum“, kr. 67817,30, verður mismunurinn X*7. 9443,50 er færist Í áðurnefndum Á góða- og tapsreikning Í stað kr. 11332,41. í nýnefndum „Ágóða- og tapsreikningi“ telur stefndur ágóða af útlendum vörum of hátt talinn „fyrst um sinn“ um kr. 154,36. Með því að þessi mótmæli stefnds virðast bygð á skoðun þeirri, er ekki verður fallist á, að hann hafi eigi keypt hluta stefnanda 189 í vöruleyfum eins og þær voru um mánaðarmótin nóvember — desem- ber 1922, þá þykir ekki rjett að taka þessi mótmæli til greina, og verðar ágóði þessi eins og stefnandi telur Kr. 1663,56. Vara- sjóður Kr. 1500,00; sú upphæð er ekki véfengd. Stefnandi telur ágóða af vörum í umboðssölu kr. 414.49. Stefndur telur atefnanda þennan reikning óviðkomandi, en viður- kennir á hinn bóginn sig eiga að gera reikning fyrir vörunum. Af áðurtaldri ástæðu — að alt hafi verið keypt í einu, virðist þessi liðar eiga að koma til greina. Annars virðist ágreiningur- inn hjer aðallega um verð á þýskum mörkum er verksmiðjan sýnist hafa fengið í október 1921 hjá stefndum til þess að borga með vörur þessar. Nemur sá verðmunur kr. 331,00 og er fólginn í því, að stefnandi telur markið 3 aura virði en stefndur 4 aura virði fyrst (síðar um 5 aura). Það verður ekki sjeð á skjölum málsins með hvaða verði mörkin eru talin Í bókum verksmiðjunn- ar. Ekki eru heldur færðar sönnur á það hvað markið hafi kost- að á peningamarkaði í október 1921. Það þykir mega reikna markið á 4 aura, eins og stefndur gerir og taka þá þennan lið til greina með 414,49 — 331,00 = Kr. 63,49. Enn er á hinum sama reikningi (Ágóða- og tapsreikningi) tal- inn kostnaðarreikningur hr. 667,07. En stefndur telur kr. 764,37. Munurinn er fólginn í branabótagjaldi, kr. 97,30, er stefndur tel- ur vantalið, Þetta verður að telja viðurkent, eða ekki nægilega mótmælt af stefnanda, og ber því að taka þennan lið til greina með Kr. 764,37. Á sama reikningi er kursmismunerinn talinn kr 489,73. Stefndur telur hann Ær. (183,87. Þetta verður að teljast viður- kent af stefnanda. Tekst liðurinn til greina með þeirri upphæð. Þá telur stefndur að hjer eigi að koma til greina 1600kr., er hann reiknar sjer fyrir eftirlit, part af ferðakostnaði, sím- skeyti m. m. í þarfir verksmiðjannar. Af þessari kröfu hefir stefnandi tekið til greina 100 kr. fyrir símskeyti eg burðareyri, en mótmælir henni að öðru leyti. Það virðast eigi færðar fullar sönnur á það gegn mótmælum stefnanda, að þessi frekari krafa sje rjettmæt, og verður liðurinn þá óbreyttur kr. 100. Loks greinir aðilja á um andvirði dúns, sem verksmiðjunni virðist hafa verið fært til útgjalda, en ófáaulegt er talið bjá kaup- anda, þriðja manni, og nemur það Ær. 2215,21. Þetta telur stefn- andi eiga að vera fjelagi þeirra aðilja óviðkomandi, með því að stefndur hafi gert verslunina með dúninn án síns ssmþykkis og 190 þannig gegn ákvæði á hinum upprunalega fjelagssamningi, er segir ekki mega gera áhættasama verslun án samþykkis hins. Stefndur segir stefnanda hafa verið vitandi um þessa verslun á sínum tíma og þá ekki mótmælt. Þessari staðhæfing stefnds virðist ekki hrundið og virðist því eiga að taka þetta tjón hjer til greina. Bætist þá við lið þann á oftnefndam reikningi, er mefndur er „Tap“ á innlendum vörum, kr. 30,80, kr. 221521 og verður sá liður kr. 2246,01. Hinn umræddi Ágóða- og tapsreikn- ingur verður þá þannig: Dili= Credit: Ágöði tk ER. kr. (108,36 Ágöði af Gosdrykkjaverkam. „Mími“ — 9443,50 Ágóði af útlendum vönm....... — 1668,56 Varasjóður ......... sn — 1500,00 Ágóði af vörum í umboðssölu..... — 83,49 Kostnaðarreikningur .......... kr. '764,37 Tap á innlendum vörum ........ — 2246,01 Kursreikningar ............. — 1188,87 Símskeyti á porto 200... — 100,00 Ágóði J. Laxdals *, .. kr. 5669,78 — F.A.Andersen'/, — 288487 — 8504,60 Kr. 12798,85 kr. 12798,85 Í framangreindum aðalreikningi sínum setar stefnandi verð verksmiðjannar með tilheyrandi kr. 20803,78, og er þá verð þetta fengið út þannig: Verksmiðjan sjálf ............. kr. 87000,60 Áhöld, vörubirgðir, útistandandi skuldir — 25411,36 tl, þar af ...... kr. 62411,86 — 20808,78 Sje fylgt sömu reglu verður andvirðið samkvæmt framan- greindri niðurstöðu, um áhöld, vörubirgðir og skuldir: kr. 37000,00 — 28527,78 Kr. 60527,79 ls þar af .. — 20175,93 Nú ber þess að gæta að í upphæðinni kr. 28527,79 er fólg- inn að talsverðu leyti að minsta kosti gróði verksmiðjunnar 1922, og þessi gróði er þegar tekinn til greina Í ágóðanum fyrir það ár. Það þykir þó eigi þörf á að rannsaks það hve mikið skuli 191 lækka verð verksmiðjunnar m. m. þess vegna, því að stefndur hefir viðurkent verð þetta Ær. 19003,48, og virðist eftir atvikum mega byggja á þessu. Stefndur hefir talið liðinn: „Jeg úttekið samkvæmt reikn- ingi 2455,72“ í aðalreikningi stefnanda eigi að vera kr. 1491,18, en þetta virðist vera, eins og tekið er fram af stefnanda hálfn, bygt á misskilningi. Samkvæmt framanskráðu breytast tölurnar í aðalreikningi stefnanda þannig: Í stað. . . kr. 20803,78 kemur kr. 19003,48 -—...— 457105* — — — 2884,87 Liðurinn „Reikningur frá F. A. A. kr. 525“ fellur burta. Eftirstöðvar af andvirði verksmiðjunnar m. m. verður frá 1. des 1922 Kr. 12492,14 í stað kr. 16559,62. Vaxtareikningur- inn Í niðurlagi aðalreikningsins breytist samkvæmt því. Vaxta- dagatölunni er ekki mótmælt sjerstaklega, en 79/, ern reiknaðir eftir samningi: Þessir vextir bætast þá við: Vextir af kr. 12499,14 í 81 dag ..... kr. 74,31 — = — 149914 - 194 daga ....— 179,65 — - — 191980 - 149 daga .... — 57,15 Þessar ..... kr. 811,11 að viðbættum eftirstöðvum 30. sept. 1923 — 1918,30 Kr. 2224,41 verður þá mismunurinn Í aðaireikningi stefnanda, kallað „Skuld J. Laxdals“, og virðist eiga að dæma stefndan til að greiða þess- ar kr. 2224,41 með 69|, ársvöxtum frá 1. október til greiðsladags. Málskostnaður þykir rjett að falli niður. Dómsuppsögn í máli þessu hefir dregist lengur en 6 vikur vegna embættisanna dómarans sem hefir kveðið upp dóma í 127 öðrum dómsmálum síðan það var tekið undir dóm ank annara embættisstarfa. 192 Miðvikudaginn 18. nóv. 1925. Nr. 34/1925. Br. Árnason f.h. Sjur Lothe 8 Co. A/S. (Sveinn Björnsson) gegn O. G. Syre. (Enginn). Útaf skuld og sjóveðrjetti fyrir henni í skipi. Dómur sjódóms Ísafjarðar 6. júní 1925: Stefadur- 0.G.Syre á að vera sýkn af kröfum stefnanda cand. jur. Br. Árna- sonar Í máli þessu fyrir hönd Sjur Lothe £ Co. A/8 Haugesund. Málskostnaður fellar niður. Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir hvorki mætt nje látið mæta í máli þessu, og hefir það verið rekið skriflega samkv. |. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna og verður dæmt sam- kvæmt N.L. 1—4—32. og tilsk. 3. júní 1796, 2, gr. Hjer fyrir rjettinum heldur áfrýjandi því fram, að hin umstefnda skuld hafi að vísu ekki uppruna- lega verið stofnuð af stefnda, en hinsvegar hafi hann tekið að sjer greiðslu hennar, er hann keypti skipið „Hrönnc ex Solundir og þessu til sönnunar hefir hann lagt fram hjer í rjettinum brjef frá stefnda til Sjur Lothe á Co., dags. 20. apríl 1925, eða nokkru eftir að mál þetta var lagt í dóm í hjeraði, þar sem stefndi afsakar að hann hafi ekki staðið í skilum við Sjur Lothe ár Co. á rjettum tíma og kveðst vonast til að geta greitt skuld sína hið fyrsta. Þar eð ekki sjest, að um önnur skuldaskifti hafi verið að ræða milli málsaðilanna en þau, er ræðir um í máli þessu, og þar sem ekki er ágreiningur um upphæð skuldarinnar, verður að telja að í brjefi þessu felist næg viðurkenning frá stefnda hálfu fyrir skuldinni. 193 Það verður því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og dæma stefnda til að greiða umstefndar norskar krónur 5279,42 með 60/, ársvöxtum frá 11. júlí 1924 til greiðsludags. Þar sem ennfremur er upplýst að hin umstefnda skuld er til orðin við skuldbindingu, er skipstjóri hefir gengið í vegna stöðu sinnar, fylgir henni sjó- veðrjettur í skipi steinda >Hrönnc ex Solundir sam- kvæmt 236. gr. 4. lið siglingalaganna. Eftir þess- um úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað bæði í hjeraði og í hæstarjetti er ákveðst 300 kr. Því dæmist rjett vera: Stefndi 0. G. Syre greiði áfrýjanda cand. juris Br. Árnasyni f. h. Sjur Lothe á Co. A/S. Haugesund norskar krónur 5279,42 með 6?) ársvöxtum frá 11. júlí 1924 til greiðsludags, og málskostnað fyrir báðum rjettum með 300 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 28. mars þ.á. hefir cand. jar. Br. Árna- son fyrir hönd firmans Sjar Lothe á Co. A/S. í Haugesund höfðað mál þetta fyrir sjódóminum gegn eiganda og útgerðarmanni mótor- skipsins „Hrönn“ ex Sclundir O. G. Syre á Ísafirði til greiðslu á skuld að upphæð norskar kr. 5279,42 ásamt með 69/, vöxtum frá 11. júlí 1924 til greiðsludags, að viðurkendur verði sjóveðrjettur fyrir kröfunni í skipinu og heimilað að láta selja skipið að undan- gengnu fjárnámi og að honum verði tildæmdur málskostnaður að skaðlausu. Stefndur hefir hvorki mætt nje mæta látið í málinu og þykir þó stefnan hafa verið löglega birt honum sbr. 9. gr. laga nr. 63, 13 194 1917. Það ber því að dæma málið eftir hinum framlögð skjöl- um og skilríkjum samkvæmt N. L. 1—4—32. og tilsk. 8. júní 1796 2. gr. Samkvæmt stefnu málsins eru tildrög þess á þá leið, að árið 1924, 9.—11. júlí hafi skipið Solundir fengið ýmislegt til Íslandsveiða og peninga til að greiða mannakaup með, hjá stefn- anda, fyrir norskar kr. 4785,39, ennfremur áður á árinu til vor- sildarútgerðar úttekt fyrir norskar kr. 494,53, samtals norskar kr. 5279,42. Hafi það verið gert samkvæmt beiðni þáverandi skipstjóra á skipinu, Ole Omundssen, er ritað hefir samþykki sitt á reikningana yfir úttekt þessa. Þegar skuldin var stofnuð var skipið skrásett í Kannesund í Noregi og norsk eign en vöru úttektin og greiðsla á mannakaupi fer fram í Haugesund. — Telur stefnandi að sjóveðrjettur sje fyrir kröfunni samkvæmt siglinga- lögum nr.56, 1914, 236. gr. 4. lið sbr. öð. gr. greindra laga. Að því er kröfu stefnanda snertir er meginhluti hennar norskar kr. 4785,39 samkvæmt reikningi (rskj. 2) en reikningur þessi er ódagsettur og engar upplýsingar hvenær skuldin hafi verið stofnuð, nema það sem segir Í stefnunni. En með því að stefndur hefir eigi mætt í málinu verður að álíta að hann hafi viðurkent að hún sje stofnuð 9.—11. júlí í. á. Skjöl málsins sýna það að skipið „Hrönn“ hefir áður verið norsk eign eða til 12. júlí f. á. og hjet þá „Solundir“, en þá kemur beiðni frá eiganda þess til skrásetningarstjórans í Kanne- sund um að strika skipið útaf skipaskránni þar eð það sje selt til Íslands og að skipið hefir verið strikað út þann sama dag. Í málinu ern engar upplýsingar framkomnar um það, að skuldin sje stofnuð af stefndum eða í umboði hans. Verður því að álita að hún sje stofnuð af fyrverandi eiganda skipsins og með því að eigi liggur neitt fyrir í málinu um það að stefndur hafi tekið að sjer skuldina um leið og hann kaupir skipið verður eigi sjeð að honum beri að greiða hana og ber þvi að sýkna stefndan af kröfu stefnanda í málinu. Að því þar næst snertir spurninguna um sjóveðrjett í skip- inu fyrir umræddri kröfu, þá er á það að líta að krafan sam- kvæmt framangreindu er stofnuð af fyrverandi eiganda skipsins meðan það var norsk eign og átti heima Í Noregi. Þar sem nú um hlutbundin rjettindi er hjer að ræða, verður að álíta að um stofnun sjóveðrjettar í þessu tilfelli fari samkvæmt norskum lögum. En fyrir því er engin sönnun færð í málinu að sjóveðrjettur hafi 195 stofnast eftir norskum lögum og því hefir eigi verið haldið fram í málinu. Eins og því málið liggur fyrir þykir það eigi nægi- lega sannað að sjóveðrjettar sje í skipinu „Hrönn“ ex „Solundir“ fyrir kröfu stefnanda. Krafa stefnanda um sjóveðrjett Í skipinu „Hrönn“ fyrir framannefndri kröfu samkvæmt siglingalögum nr. 56, 1914 verður því eigi til greina tekin. Það ber því að sýkna stefnda af kröfum stefnanda í málinu. Þar sem stefndur hefir eigi mætt í málinu fellur málskostn- aður niður. Rjetturinn lætar þess getið að dráttar á uppsögn dóms ins stafi af því að annar meðdómsmanna var fjarverandi um tíma. Mánudaginn 30. nóv. 1925. Nr. 23/1925. Sören Goos (Pjetar Magnússon) gegn Böðvari Bjarkan í. h. Óla Metú- salemssonar og gagnsök (Bjarni Þ. Johnson). Borgun fyrir dráttaraðstoð skips. Dómur sjódóms Siglufjarðarkaupstaðar 13. febr. 1925: Stefndur Sören Goos útgerðarmaður á Siglualfirði greiði stefnanda kr. 3000,00 með 49/, ársvöxtum frá 8. okt. s.1. til greiðsladags og 80 kr. í málskostnað. Hið idæmda að greiða innan Sja daga frá lögbirtingu að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir aðaláfrýjandi skotið til hæsta- rjettar með stefnu dags. 11. maí þ. á, en stefndi hefir gagnáfrýjað málinu með stefnu dags. 5. sept. síðastl., að fengnu uppreistarleyfi dags. s. d. Að því athuguðu að veður var gott og vindur hagstæður til að sigla v/s. >Brödrenec inn á hafnir 12* 196 við Skagafjörð með þeim seglbúnaði, er skipið hafði, verður að fallast á það álit sjódómsins að skipið hafi ekki verið statt í neyð, þótt vjal þess væri ónothæf, og að aðstoð sú, er eimskipið >Tsafold< veitti skipinu, geti ekki talist björgun, og þykir borgun sú fyrir aðstoðina, er sjódómurinn hefir ákveðið, hæfilega metin 3090 krónur, með tilliti til þess að e/s. >Isafold< tafðist frá veiðum að minsta kosti 8 klukkustundir og það hinsvegar er upplýst að ýms skip veiddu töluverða sild á Skagafirði um þetta leyti eða dagana 26. og 21. júlí 1924. Það ber og að dæma aðaláfrýjanda til að greiða 50/, vexti af framangreindri upphæð frá stefnudegi 8. okt. 1924 til greiðsludags og ber stefnda sjóveð- rjettur í v/s. >Brödrene< fyrir þessum upphæðum samkv. 236. gr. 4. tölul. sigtingalaganna. Ákvæði sjódómsins um málskostnað í hjeraði samþykkjast; svo þykir rjett að aðaláfryjandi greiði stefnda málskostnað í hæstarjetti, er ákveðat 250 kr. Það er aðfinsluvert við meðferð málsins í hjer- aði, að sjódómurinn hefir haft málið undir dómi frá 10. okt. 1924 til 18. febr. 1925 eða í rúma 4 mánuði, án þess að þessi dráttur á dómsuppsögninnui hafi verið nægilega rjettlættur. Ennfremur hefir hjeraðs- dómarinn eigi getið ritlauna á dómsgerðunum. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrvjandi Sören Goo3 greiði stefnda Böðvari Bjarkan f. h. Óla Metúsalemssonar 3000 kr. með 50/, ársvöxtum frá 8. okt. 1924 til greiðsludags, og hefir stefndi sjóveðrjstt i v/s. >Brödrenec til tryggingar upphæðum þess- 197 um. Ákvæði sjódómsins um málskostnað í hjer- aði staðfestist. Svo greiði aðaláfrýjandi stefnda málskostnað í hæstarjetti með 250 kr. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu dags. 8. okt. s. 1. hefir stefnandinn, Böðvar Bjarkan lögmaður á Akureyri f. h. Óla Metúsalemssonar, stefnt stefndum Sören Goos útgerðarmanni á Siglufirði til greiðslu á kr. 8000,00 eða eftir mati sjóðómsins auk 6“/, vaxta frá 27. júlí s.1. og málskostnað eftir mati fyrir björgun eða aðstoð við að skip stefnanda dró skip stefnds, v/s. „Brödrene“, sem það hitti á Skaga- firði nálægt Málmey með bilaða vjel, inn á Siglufjörð, svo krefst og stefnandi, að sjer verði tildæmur sjóveðrjettur í tjeðu skipi stefnds til tryggingar björgunarlaununum með vöxtum og máls- kostnaði. Heldur stefsandi fram, að skip stefnds hefði farist, ef skip stefnanda hefði ekki komið til hjálpar og dregið skipið inn og er í því efni fullyrt af stefnanda, að stórseglið hafi vantað á v/s. „Brödrene“, án þess að stefndi hafi mótmælt því, og um verðmæti skipsins heldur stefnandi því fram ómótmælt af stefnd- um, áð muni vera rúm 22,000 kr., og bætist þar við verðmæti elldar, um 250 tn., sem stefnandi áætlar um 2500 kr. en sem stefndur ekki mótmælir að öðru en því, að sild sú hafi átt að fara í verksmiðju til bræðslu og hafi því á sama staðið, hvort vís. „Brödrene“ hefði komið með hana strax eða ekki fyr en eftir nokkra daga. Stefndur mótmælir kröfum stefnanda og vill að eins borga 1000 kr. aðstoðina, því að hjer hafi ekki verið um björgun að ræða, þar sem v/s. „Brödrene“ hafi ekki verið statt í neyð og staðfestist það af dagbókarvottorði skipsins v/s. „Brödrene“. Í málflatningnum hefir stefndur ennfremur upplýst, að stefnandi hafi krafist áður en málsókn hófst 3000 kr. fyrir aðstoðina, sem hann hafi ekki viljað borga. Enda þótt v/s. „Brödrene“ hafi verið með brotna vjel, telur dómurinn þó, að skipið hafi ekki verið al-ósjálfbjarga, svo að ástæða sje til þess að ætla að skipið hefði farist, ef því hefði 198 ekki verið hjálpað, þar sem það gat siglt, með fokku og messan- segli, enda telur skipstjórinn á v/s. „Brödrene“ skipið mundi hafa getað náð inn á Þórðarhöfða með þeim seglum, þótt hann kysi heldur að vera dreginn inn á Siglafjörð. Krafa stefnanda verður því eigi til greina tekin að því er snertir björgunarlaun. Hinsvegar er auðsætt, að stefnanda ber rifleg borgun fyrir aðstoðina og þar sem skip stefnanda var í sildarleit og misti því færis á að veiða síld meðan á aðstoðinni stóð og við þá töf, er af henni stafaði, verður að telja hæfilegt, að stefndur greiði stefn- anda 3000 kr. fyrir aðstoðina, en 49/, vextir greiðist aðeins af upphæðinni og aðeins frá stefnudegi, 8. okt. s. 1. til greiðsludaps, svo greiði og stefndur stefnanda málskostnað, sem álíst hæfilegur 80 krónur. Hinsvegar ber stefnanda eigi sjóveðrjttar í v/s. „Brödrene“, þar eð eigi er að ræða um björgun þá, er lögin áskilja sjóvað- rjett fyrir. Mánudaginn 30. nóv. 1925. Nr. 30/1925. Stígur Guðjónsson (Bjarni Þ. Johnson) gegn Jakobínu Jakobsdóttur. (Enginn). Barnstaðernismál. Omerkingardómur. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 29. jan.1995: Kærður Stígur Guðjónsson telst faðir að barni kæranda Anton Lindal fæddum 1. sept. 1924, og greiði meðiag með því, svo og barnsfararkostnað að síuum hlata eftir yfirvalds úrskurði sam- kvæmt gildandi lögum. Dómur hæstarjettar. Stefnda hefir ekki mætt í máli þessu, enda þótt henni hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið rekið skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hæsta- rjettarlaganna og er dæmt samkv. N.L. 1—4—39. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Það er upplýst í prófum málsins, að stefnda hefir um 12 ár samfleytt fram til jóla 1923 búið með nafn- 199 greindum manni og átt með honum í þeirri sambúð 5 óskilgetin börn og hefir hjeraðsdómarinn engra upp- lýsinga leitað um það, hvernig sambúð þessari hafi verið háttað tvo síðustu mánuðina eða hvort stefnda hafi haft eða líkur sjeu til að hún hafi haft holdlegar samfarir við þennan sambýlismann sinn mánuðina nóvember og desember 1923, en einhvern tíma á þeim mánuðum verður að telja líklegt að barn það sje getið, sem ræðir um í máli þessu. Í annan stað hefir áfrýjandi undir prófum mála- ins nafngreint tvo menn aðra, er hann telur líkur fyrir, að hafi haft samfarir við stefndu á þeim tíma, er barnið gæti verið getið, og hefir hvorugur þessara manna verið kallaður fyrir rjett. Samkvæmt 12. og 13. gr. í lögum nr.46, 27. júní 1921 var hjeraðsdómaranum skylt að kalla alla þessa þrjá menn fyrir rjett og fá skýrslu þeirra, sem og útvega aðrar fáanlegar skýrslur um afskifti þeirra af stefndu, á þeim tíma, er hjer getur komið til greina. Og með því nú að þetta hefir eigi verið gjört og þar af leiðandi vantar upplýsingar, er verulega þýðingu geta haft fyrir úrslit málsins, þá þykir ekki fært að leggja að svo stöddu úrslitadóm á málið að efni til. Verður því að ómerkja hinn áfrýjaða lögreglurjettardóm og vísa málinu heim til nýrrar og löglegri meðferðar. Málskostnaðar hefir ekki verið krafist og fellur hann því niður. Það athugast að ritlauna og staðfestingargjalds hefir ranglega verið krafist sbr. 3. gr. laga nr. 2/1894 og 9. gr. laga nr. 27/1921. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og 200 er málinu vísað heim til nýrrar og löglegri meðferðar. —- Málskostnaður fellur niður. Mánudaginn 30. nóvember 1925. Nr. 38/1925. Ingvar Guðjónsson gegn H/f. Hamar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ingvar Guðjónsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 4. desbr. 1925, Nr. 42/1925. Magnús Kristjánsson í. h. Lands- verslunar Íslands (Jón Ásbjörnsson) gegn Knud Zimsen f. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur (Guðm. Ólafsson). Um útsvarsskyldu Landsverslunar; skilning 1. 47/1994. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 30. júní 1925: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina og lögtaksgjörðin á fram að ganga á ábyrgð gjörðarbeiðanda. Dómur hæstarjettar. Í hæstarjetti hefir áfrýjandi haldið þvi fram, að sjer sje óskylt að greiða eftirstöðvar þær, af auka- 201 útsvari sínu árið 1924, er ræðir um í máli þessu, fyrst og fremst al því, að 1. 47/1924 hafi breytt á- kvæðum eldri laga um útsvarsskyldu ríkisstofnana og beri að ákveða útsvar sitt fyrir þann hluta árs- ins, er leið eftir gildistöku nefndra laga, 4. júní 1924, eftir ákvæðum þeirra, en til vara hefir hann haldið því fram að lögjöfnuður frá ákvæðum 25. gr. tilsk. 20. apríl 1872, um útsvör gjaldþegna, er flytja úr bæn- um á gjaldárinu, leiði til þess að sjer sje óskylt að greiða umgetnar eftirstöðvar útsvarsins. Á þetta verður þó ekki fallist. Lög 47/1924 hagga eigi að neinu leyti skyldu áfrýjanda til að greiða löglega álagt út- svar og útsvar það, er hjer ræðir um, var lagt á hann áður en nefnd lög gengu í gildi og samkvæmt þeim reglum er þá giltu um útsvarsálagningu á rík- isstofnanir. Af þessari ástæðu og með því, að lög- jöfnuður frá umgetnum ákvæðum tilsk. 20. apríl 1872 eigi getur leyst áfrýjanda undan því að greiða eftir- stöðvar útsvarsins ber að staðfesta hinn áfrýjaða úr- skurð að niðurstöðu til. Málskostnað í hæstarjetti greiði áfrvjandi stefnda með 400 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Áfrýjandi, Magnús Kristjánsson f. h. Lands- verslunar Íslands, greiði stefnda, Knud Zimsen f. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur, málskostnað í hæstarjetti með 400 krónum að viðlagðri aðför að lögum. 202 a Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóðar svo: Við aðalniðurjöfnun útsvara hjer í bænum árið 1924 lagði niðurjöfnunarnefndin 40 þúsund króna aukaútsvar á Landsverslun- ina hjer í bænum til bæjarsjóðs fyrir umrætt ár og verður ekki sjeð, að kært hafi verið yfir þeirri útsvarsálagninga. Hinn 29. júlí f. á. greiddi Landsverslunin þann helming útsvarsupphæðar- innar sem fjell í gjalddaga 1. april í. á., en nú hefir bæjargjald- keri Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs krafist lögtaks á þeim helmingi útsvarsins sem fjell í gjalddaga 1. október f. á, auk kostnaðar við gjörð þessa og eftirfarandi uppboð. Forstjóri Landsverslunarinnar hefir látið mæta í málinu og mótmæla framgangi lögtaksgjörðarinnar. Hinsvegar hefir bæjargjaldkeri látið krefjast þess að lög- taksgjörðin mái fram að ganga og báðir málsaðilar lagt ágrein- inginn undir úrskurð fógetarjettarins. Mótmæli sin gegn framgangi lögtaksgjörðarinnar byggir gjörðarþoli á lögum nr. 47 frá 4. júní 1924 um aukaátsvör ríkis- stofnana. Telur hann þau lög nema burtu aukaútsvarsskyldu rík- isstofnana eftir eldri lögum alt árið 1924, þar sem þær eftir lög- anum eigi að svara í stað aukaútsvars eftir eldri lögum 59/, skatt í bæjarsjóði 1. mars 1925 af árságóða sinum árið 1924 og geti eigi komið til mála að stofnanirnar eigi nokkurn hlnta ársins að greiða aukaútsvar eftir eldri lögum og jafnframt skattinn eft- ir lögunum nr. 47/1924. Telur gjörðarþoli því nefnd lög eiga áð verka aftur fyrir sig til 1. janúar 1924. En þótt efasamt kynni að þykja, að lögin ættu að verka svo langt aftur fyrir sig, þá sje þó enginn vafi á því, að þau taki að verka frá gildistöku- degi þeirra, 4. júní í. á. og þar sem Landsverslunin hafi greitt aukaútsvar til 30. júni nefnt ár, geti eigi komið til mála að henni beri að greiða síðari helming útsvarsins það ár. Á þessa röksemdafærslu requisiti getar fógetarjetturinn ekki fallist. Í lögum nr. 47/1924 er alls ekki svo fyrir mælt, að Lands- verslunin eða aðrar rikisstofnanir eigi að greiða skatt þann sem þar ræðir um, 1. mars 1925 af nettoágóða þeirra árið 1924. Þar stendur heldur ekki nokkurt orð um það, eð nokkur hluti löglega álagðs aukaútsvars á ríkisstofnanir skuli falla niður. Hinsvegar kveða lögin svo á, að engin ríkisstofnun sje útsvarsskyld eftir efnum og ástæðum, en verslunarstofnanir ríkissjóðs skuli greiða í bæjar- og sveitasjóði, þar sem aðalaðsetur þeirra og útibú sje, 203 59/, af nettoágóða aðalbúsins eða útibúsins og greiðist sá skattur 1. mars ár hvert af ágóða næstliðins árs. Þetta verður að áliti fógetarjettarins að skilja svo, að eftir gildistökudag laganna sje eigi heimilt að leggja aukaútsvar eftir efnum og ástæðum t. a. m. ekki við aukaniðurjöfnun eða aðalnið- urjöfnun, er fram fer eftir þann dag, á nokkra ríkisstofnun. Hins- vegar er ekki með lögunum felldur niður nokkur hluti löglega á- lagðs aukaútsvars ríkisstofnana. Það "hefði orðið að vera beint fram tekið í lögunum, ef svo hefði átt að vera. Þegar útsvar það, sem hjef ræðir um, var lagt á Lands- verslunina, var hún útsvarsskyld að lögum alt árið og útsvarið var lagt á hana í einu lagi fyrir alt árið en ekki helmingurinn fyrir fyrri helming þess og hinn helmingurinn fyrir síðari helm- ing ársins þótt gjalddagar á ársútsvarinu sjeu tveir til hægðar- auka fyrir gjaldendur. Það er rjettilega tekið fram af gjörðarbeiðanda að ekki verði um það úrskurðað í þessu máli, hvernig fari með greiðslu hins nýja skatts Landsverslunarínnar eftir lögum nr. 47/1924, en það skal þó tekið fram, að á ársskattinum verður framvegis aðeins einn gjalddagi og hánn miðaður við heils árs ágóða, því hvergi í lögunum er heimild til að miða skattinn við ágóða annars tíma- bils, enda muru fyrirtæki eins og Landsverslunin ekki gjöra reikn- inga sína fyrir lengri eða skemri tíma í einu en eitt ár, og loks, að ekki virðist ástæða til að ætla, að Landsverslunin eigi fyrir nokkurt tímabil að greiða al ágóða sínum bæði aukaútsvar eftir efnum og ástæðum og skatt eftir lögum. Fógetarjettarinn fær því ekki sjeð að hægt sje að taka til greina hin framkomnu mótmæli gegn framgangi gjörðar þessar. Mánudaginn T. desbr. 1925. Nr. 50/1925. Valdstjórnin (L. Fjoldsted) gegn Stefáni Þorlákssyni (Björn P. Kalman). Bifreiðarmál. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 25. ágúst 1925: Kærður Stefán Þorláksson, greiði 50 kr. sekt í bæjarsjóð 204 fyrir 10. sept. næstkomandi, en sæti ella einföldu fangelsi í 3 daga, ennfremar greiði hann allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það verður að lita svo á að lögreglustjóra Reykja- víkur hafi samkvæmt stöðu sinni og samkv. 46. gr. 2. mgr. sbr. 45. gr. lögreglusamþyktar kaupstaðarins 19. april 1919, verið heimilt að skipa fyrir um tendr- un ljósa á bifreiðum, sem ekið er um götur bæjar- ins, svo sem hann hefir gjört með auglýsingu 31. júli þ. á. og hefir kærði með því að óhlýðnast þess- um fyrirskipunum gjörst brotlegur gegn 46. gr. 2. mgr. lögreglusamþyktarinnar, en mál þetta er aðeins höfðað fyrir brot gegn þessu ákvæði. Og með því að fallast verður einnig að öðru leyti á ástæður hins áfrýjaða lögreglurjettardóms ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu að sektin ákveðst 7ó kr. og að 5 daga einfalt fangelsi komi í stað sektarinn- ar ef hún er ekki greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Samkvæmt þessum úrslitum ber kærða að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal Óóraskað, þó þannig að sektin ákveðst 75 kr. og að ó daga einfalt fangelsi kemur í stað sektarinnar ef hún er ekki greidd innan 14 daga frá birt- ingu dóms þessa. — Kærði Stefán Þorláksson 205 greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verj- anda, hæstarjettarmálflutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Björns P. Kalman, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Stefáni Þorlákssyni bifreiðarstjóra, til heimilis á Vatnsstíg 9 hjer í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum lögreglnsamþyktar fyrir Reykjavík. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir eru með eigin játingu kærðs, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Mánudaginn 10. þ.m. um kl. 10 síð- degis ók kærður um Austurstræti á bifreið sinni RE. 224 og vantaði á bifreiðina öll hin lögboðnu ljós. Hinn 1. þ. m. hafði settur lögreglustjóri hjer í Reykjavík látið birta auglýsingu um ljós á bifreiðum, að minsta kosti í þremur aðal dagblöðunum hjer í bænum. Auglýsing þessa má sjá á rjettarskjölum nr. 3 og nr. ó—T. En samkvæmt þeirri auglýsingu skyldu ljós 10. þ. m. tendruð á bifreiðum eigi síðar en kl. 9!/, síðdegis. Ákvæði þessi telur lögreglustjórinn sig setja samkvæmt heimild { 46. gr. og 55. gr. lögreglusamþyktarinnar, enda hefir slík auglýsing verið gefin út af lögreglustjóranum á hverja ári mörg undanfarin ár samkvæmt sömu heimild. Kærður telur sig ekki hafa brotið ákvæði lögreglusamþyktarinnar með áðurnefndu framferði sínu. Hann telur sjer óskylt að taka tillit til þeirra auglýsinga um ljós á bifreiðum, sem lögreglustjóri lætur birta. Telur hann sjer aðeins skylt að tendra ljós á bifreið sinni þegar sku,gsýnt sje að sín- um dómi og kveikt er á götaljósum. Dómarinn verður nú að fallast á þá skoðun lögreglustjórans, að hann hafi samkvæmt hinum tilvitnuða greinum lögreglu- samþyktarinnar haft heimild til að ákveða hvenær ljós skyldu tendruð á bifreiðnm hjer í bænum. Ákvæðin hafa einnig verið nægilega birt. Dómarinn telur því að brot gegn hinum áður- mefndu auglýstu ákvæðum sje jafnframt brot gegn ákvæðum áður- nefndra greina lögreglusamþyktarinnar. Kærður hefir þr, að áliti 206 dómarans, brotið ákvæði 46. gr. 2. mgr. lögreglusamþyktar fyrir Reykjavík með nefndu framferði sínu, Kærður hefir þrívegis verið sektaður fyrir brot á bifreiðarlögunum '*/, 1919 kr. 40,00, st(, 1920 kr. 75,00, */,, 1924 kr. 40,00. Með tilliti til þessa þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið fyrir brot sitt hæfilega ákveð- in 50 króna sekt í bæiarsjóð. —Sektin greiðist fyrir 10. sept. næstkomandi ella skal kærður sæta einföldu fangelsi í 3 daga. Ennfremur greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og eiðandi kostnað. —- Á máli þessu hefir engin óþarfur dráttur orðið. Miðvikdaginn 9. desbr. 1925. Nr. 52/1925. Vaídstjórnin (Sveinn Björnsson) gegn Otto H. Tancre (Bjarni Þ. Johnson). Landhelgisbrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 28. okt. 1925: Hinir kærðu Otto H. Tancré, Hermann Heuer og Friedrich Seemund, sæti sektum til Landhelgissjóðs Íslands, hinn fyrstnefndi 1000 króna, en hvor hinna síðastnefndu 12500 króna og komi í stað sektar hins fyrstnefnda 5 mánaða einfalt fangelsi, en í stað sekta hinna síðastnefndu 8 mánuða einfalt fangelsi, ef sektirnar eru ekki greiddar innan viku frá uppsögn dóms þessa. Auk þess greiði allir hinir kærðu allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað að !/, hver. Loks skulu öll veiðarfæri — þar með taldir dragstrengir — og allur atli í b/v. H. C. 106 „Neufundland“, P. G. 301 „Jupiter“ og P. G. 302 „Ernst Wittpfenning“ upptæk og renni andvirðið í Landhelgissjóð Íslands. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Dóminum í máli þessu hefir verið áfrýjað að eins að því er snertir einn hinna dómfeldu, Otto H. Tancrð, skipstjóra á botnvörpungnum >Neufundlande frá Cuxhafen. 207 Kærði, sem með dómi lögreglurjettar Suður- Múlasýslu 18. mars 1907 hafði verið dæmdur í 1068 kr. sekt fyrir botnvörpuveiðar í landhelgi, var með hinum áfrýjaða dómi, með tilliti til eldra dómsins, dæmdur í 7000 kr. sekt til landhelgisjóðs Íslands eða til vara í 5 mánaða einfalt fangelsi fyrir brot á 2. gr. laga nr. 5/1920, afli og veiðarfæri gerð upp- tæk og málskostnaður lagður á kærða að þriðjungi. Eins og málið liggur fyrir hæstarjetti, verður að fallast á að kærði er að eins dæmdur eftir nefndri lagagrein, og má staðfesta ákvæði dómsins um upp- tekt afla og veiðarfæra og um málskostnað. Hins- vegar þykir nægilegt að gera kærða 5000 króna sekt til landhelgisjóðs — en brjefkrónan jafngildir nú 81.52 aurum gulls — og vararefsinguna 4 mán- aða einfalt fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dómsins. Kærði greiði allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin laun sóknara og verjanda í hæsta- rjetti, sem ákveðin eru 80 kr. handa hvorum. Það athugast um meðferð málsins í hjeraði, að það var að nauðsynjalausu höfðað og rekið í einu lagi gegn 3 mönnum fyrir 3 sjálfstæð brot. Því dæmist rjett vera: Kærði, Otto H. Tancré, sæti 5000 kr. sekt til landhelgisjóðs eða 4 mánaða einföldu fang- elsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lög- reglurjettardóminum að vera óraskað, að því því leyti, sem honum hefir verið áfrýjað. Svo greiði kærði og allan kostnað af áfrýj- 208 un málsins, þar með talin sóknar- og varnar- laun hæstarjettarmálflutningsmannanna Sveins Björnssonar og Bjarna Þ. Johnson, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: | þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn skip- stjóranum á b/v. H. C. 106 „Neufundland“ frá Cuxhaven, P. G. 801 „Jupiter“ frá Geesteminde og P. G. 302 „Ernst Wittpfenning“ frá sama bæ, þeim Otto H. Tancré frá Cuxhaven, Hermann Heuer frá Geestemiinde og Friedrich Seemund frá sama bæ, fyrir brot gegn ákvaðum laga nr. ó frá 18. mai 1920 um bann gegn botn- vörpaveiðum, Það er sannað með eigin játningu kærðra, s sem kemur heim við skýrslu þá frá yfirforingjanum á varðskipinu „Íslands Falk“, sem lögð hefir verið fram Í málinu, að hinn fyrstnefndi hafði stjórborðsvörpu sína og hlera utanborða og að nokkur hluti vörp- unnar náði niður í sjóinn og að tveir hinir síðastnefndu vorn að veiðum innan Íslenskrar landhelgi suðvestur af Dyrhólaey aðfara- nótt 27. þ. m. kl. langt gengin ð, er varðskipið kom þar að, tók togarana fasta og fór með þá hingað. Með þessu framferði hefir kærður Otto H. Tancré sem með lögreglurjettardómi Suður-Múlasýslu uppkveðnum 18. mars 1907 var dæmdur í 1200 marka sekt fyrir botnvörpuveiðar í landhelgi, en ekki er upplýst um, að hafi í önnur skifti brotið gegn ís- lenskri fiskiveiðalöggjöf, gjörst brotlegur við ákvæði 2. gr. fram- angreindra laga og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið fyrir það eftir 8. gr. laganna, hæfilega ákveðin með tilliti til fyrra brots hans og þess, að gengi Íslenskrar krónu er nú það eftir upplýsingum frá stjórn Landsbankans, að krónan gildir 80.81 eyri gulls, 7000 krónk sekt til Landhelgissjóðs Íslands, og komi Í stað sektarinnar, ef hún er ekki öll greidd innan viku, ö mánaða ein- falt fangelsi. Ennfremur sjeu öll veiðarfæri — þar með taldir dragstrengir — og allur afli í b/v. H. C. 106 „Neufundland“ upp- tæk og renni andvirðið í sama sjóð. Kærðir, Hermann Heuer og Friedrich Seemund, sem ekki er upplýst um, áð hafi áður brotið íslenska tiskiveiðalöggjöf, hafa 209 hinsvegar gjörst brotlegir við ákvæði 1. gr. ofangreindra laga og þykir refsing sú, sem hver þeirra um sig hefir annið til fyrir það eftir 3. gr. laganna, hæfilega ákveðin 12500 króna sekt til Landhelgissjóðs og komi í stað sektarinnar, verði hún ekki öll greidd innan viku, 8 mánaða einfalt fangelsi. Ennfremur sjeu öll veiðarfæri — þar með taldir dragstrengir — og allur afli í b/v. „Jupiter“ og „Ernst Wittpfenning“, upptækt og renni andvirðið í sama sjóð. Loks greiði allir hinir kærðu allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað að '/, hver. Á máli þessa hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Um hegningarvottorð kærðs Tanerð úr Suður-Múlasýslu hefir verið beðið símleiðis en það er ókomið. Föstudaginn 11. desbr. 1995, Nr. 32/1925. Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs {Jón Ásbjörnsson) gegn Þormóði Eyjólfssyni (Guðm. Ólafsson). Tekjuskattsmál. Úrskurðnr fógetarjettar Siglufjarðarkaupstað- ar 26. jan. 1925: Lögtaksþoli sje laus við að greiða frek- ari tekjuskatt 1923. Dómur hæstarjettar. Ágreiningurinn í máli þessu er um það, hvort telja beri þær 5000 kr., er ræðir um í málinu, til skattskyldra atvinnutekna hins stefnda árið 1993, en þessar 5000 kr. stöfuðu frá því, að árið áður, 1999, hafði stefndi selt ónefndum manni síld fyrir 13800 kr., er áttu að greiðast við árslok, en þegar til kom greiddi maður þessi eigi skuld sína, og með því að stefndi, er hann gjörði skýrslu um framtal á tekjum 14 210 og eignum sínum fyrir árið 1922, taldi skuld þessa ófáanlega, taldi hann skuldina hvorki til tekna eða eigna það ár, með vitund meðskattanefndarmanna sinna. Af þessari upphæð innheimti stefndi á ár- inu 1923 5000 kr., og kom þá upp á árinu 1924 á- greiningur milli stefnda og skattnefndarinnar í Siglu- fjarðarkaupstað um það, hvort honum bæri að greiða tekjuskatt af upphæð þessari. Segir svo í úrskurði skattnefndar 26. april 1924, að nefndin hafi komist að raun um, eftir skýringum stefnda sjálfs, saman- borið við framtal hans 1923 og 1924, að telja beri þessa upphæð til tekna hans 1925 og ákvað nefndin því að tekjuskattur hans skyldi vera 168 kr. í stað 8 kr. 50 a., er nefndin hafði áður sett skatt stefnda. Þennan úrskurð staðfesti svo yfirskattanefnd kaup- staðarins 28. maí s. á. en til hennar hafði ágrein- ingnum verið skotið. Upp í tekjuskattinn greiddi stefndi 8 kr. £0 a., en neitaði hinsvegar að greiða eftirstöðvarnar 159 kr. 50 a. og með úrskurði uppkveðnum 26. jan. þ. á. neitaði fógetinn að taka þær lögtaki. Þessum úr- skurði hefir fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs skotið til hæstarjettar og krafist þess, að úrskurðurinn verði felldur úr gildi og fógetinn skyldaður til að fram- kvæma lögtakið og stefndi dæmdur til málskostnað- argreiðslu. Hjer fyrir rjettinum hefir stefndi skýrt mál þetta þannig, að árið 1922 hafi hann meðal annars keypt nýja sild fyrir 12420 kr. og þessa sömu sild hafi hann svo selt aftur fyrir 13800 kr. er greitast áttu um áramót, en er hann sendi tekju- og cigr a-Í:am- tal sitt til skattanefndar í febrúar 1923 ati „essi skuld verið enn ógreidd, og með því að han;. hafi talið skuldina með öllu ófáanlega vegna tiúlags 211 skuldunauts, hafi hann ekki að eins slept að telja þessar 13800 kr. meðal tekna á árinu og til eigna við árslok, heldur hafi hann slept að færa innkaups- verð sildarinnar 12420 kr. til útgjalda í skattframtali sínu. Þessari síðari staðhæfingu stefnda hefir áfrýj- andi algjörlega mótmælt; heldur hann því fram að skjöl málsins beri það með sjer að stefndi hafi við árslokin 1922 afskrifað umrædda skuld sem ófáan- lega og fullyrðir að innkaupsverð sildarinnar hafi verið dregið frá í rekstursreikningi stefnda. Þar sem nú stefndi hefir eigi fært sannanir fyr- ir þessari síðustu staðhæfingu sinni, verður eins og málið liggur fyrir að gera ráð fyrir að hann hafi fært innkaupsverð umgetinnar síldar inn í reksturs- reikning sinn og það þar með komið til frádráttar atvinnutekjum hans 1922, og verður þá afborgun sú, er ræðir um í málinu, að sjálfsögðu að teljast til at- vinnutekna hans 1923 eins og skattanefndin hefir gjört. Samkvæmt þessu verður að fella hinn áfrýjaða lögtaksúrskurð úr gildi og skylda fógetann til þess að framkvæma lögtak fyrir hinum ógreiddu eftir- stöðvum af tekjuskatti stefnda kr. 159.50. Eftir þess- um úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Það athugast að fógetinn hefir ekki reiknað nein gjöld fyrir útgáfu dómsgjörðanna í þessu einka- máli. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði lögtaksúrskurður er felldur úr gildi, og ber fógetanum í Siglufjarðarkaup- stað að framkvæma lögtak hjá stefnda, Þormóði 14* 212 Eyjólfssyni, fyrir eftirstöðvum tekjuskatts hans 1924 kr. 159,50. Stefndi greiði áfrýjanda fjármálaráðherra f£. h. ríkissjóðs 150 kr. í málskostnað í hæsta- rjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Eins og framlögð skjöl bera með sjer hafði lögtaksþola verið gjört að greiða í tekjuskatt af skattanefnd kr. 18,10, bygt á fram- tali hans 1924, en skattanefndin breytti síðar Í kr. 177,10. Nú vjefengir skattanefnd ekki framtal lögtaksþola, hvorki fyrir 1922 nje 1923, en reiknar að 1924 (fyrir árið 1923) beri lögtaksþola að greiða tekjuskatt af 5000 kr. innborgaðri skuld, inneign lög- taksþola 1922, sem innheimtist á árinu 1928, en sem lögtaksþoli við framtal sitt 1923, fyrir árið 1922, með vitund skattanefndar taldi tapaða skuld, og taldi því hvorki til eignar nje öflun henn- ar til tekna fyrir 1922. Virðist skattanefndin vera sammála lög- taksþola um þetta og meta inneignina tapaða, því að samkvæmt vottorði 2ja skattanefnarmanna (lögtaksþoli er 3. skattanefndar- maðurinn), hefir lögtaksboli skýrt meðnefndarmönnum sínum í skattanefndinni frá því að hann áliti umrædda skuldarinneign tap- aða eg hafi þeir þá ekkert haft við það að athuga, álitið skuld- ina tapaða líka. Nú borgast af þessari skuld, sem 1922 er álitin töpuð 1928 £000 kr. og telur lögtaksþoli í skattaframtali sinn 1924, fyrir 1423 þessar 5000 kr. í skattaframtali sínu 1924, fyrir 1923, sem aukna eign, en ekki til tekna, en skattanefndin telur rjett að telja upphæðina líka sem tekjur fyrir skattaframtal 1923. En þessa mótmælir lögtaksþoli og telur þetta gagnstætt lögum. Ennfremur ber vottorð skattanefndarmannanna með sjer, að þótt lögtaksþoli hefði talið umrædda borgun skuldarinnar, sem eign og tekjur 1929, við framtal 1923, þá hefðu skattskylda tekjur hans ekki hækkað hið minsta vegna þess, að tapið 1922 nam meir en þessam 5000 krónum. Eftir framangreindu verður að telja það rjett, að inneign á útistandandi skuld, sem talin er töpuð, af skattanefnd — en það virðist skattanefndin hafa gert 1922 — geti síðari skuldin, ef inn- borguð verði, að eins skoðast sem. eigna anki við innborgunina, 213 en ekki líka sem tekjar. Virðist það alveg hliðstætt því, að eign. ir skattþola hækki í verði. Verður því ekki rjett, að telja skattþola til skattskyldra tekna 5000 krónur af ínnborgaðri skuld, sem skattanefndin áður hefir talið tapaða, og beri því lögtaksþola ekki skylda til að greiða tekjuskatt 1928 af þeirri innborgun eins og skattanefndin þó hefir gert honum að greiða, en þá hefir lögtaksþoli greitt allan þann tekjuskatt, sem honum ber rjettilega að greiða 1928 samkvæmt löglegum útreikningi og ber lögtakið því eigi fram að fara. Mánudaginn 14. des. 1925. Nr. 53/1925. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Gesti Guðmundssyni (Guðm. Ólafsson). Bruggun og sala öls með óleyfilegu áfengismagni. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 13. okt. 1925: Kærður Gestur Guðmundsson, sæti eins mánaðar einföldu fangelsi og greiði 1000 króna sekt til ríkissjóðs og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Sje hin idæmda sekt ekki greidd innan eins mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa komi í stað hennar einfalt fangelsi í 48 daga. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að sekt kærða þykir eftir atvikum málsins mega ákveða 700 kr. og komi 35 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar ef hún er ekki greidd innan eins mánaðar frá birtingu dóms þessa. 214 Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði Gestur Guðmundsson greiði 700 kr. sekt í ríkissjóð og komi 35 daga einfalt fangelsi i stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti skal hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi óraskað. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, hæstarjettarmálflutnings- mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Guðmundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Gesti Guðmundssyni, Laugaveg 33, sem rekur veitingasölu á Laugaveg nr. 6, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 20 frá 3. nóvember 1915 um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja o. fl. og laga nr. 15 frá 8. júní 1925 um aðflutningsbann á áfengi, og eru málavextir þeir sem nú skal greina. Kærður kveðst hafa haft atvinnu siðan Í marsmánuði síðast- liðinn vetur af því, að selja hvítöl, er hann bruggar sjálfur, en síðan í júnímánuði í ár hefir hann einnig selt mjólk og kaffi til neyslu á staðnum. Miðvikudaginn 9. f. m. fóru tveir lögreglu- þjónar inn á veitingastofu hans á Laugaveg 6, keyptu öl á heil- lösku úr tunnu, sem gestunum var selt úr, komu henni á efna- rannsóknarstofu ríkisins, ljetu rannsaka alkoholinnihald ölsins og reyndist það 2,599/, eftir rúmmáli. Hefir lögreglustjórinn síðan kært Gest fyrir brot á framangreindum lögum. 215 Kærður kveðst hafa ölmæli, sem þó er ekki nákvæmari en svo, að hann sýnir aðeins heila og hálfa hundraðshluta alkohols í ölinu. Með mæli þessum kveðst hann hafa mælt öl það, er hann bruggaði og þynnt ölið út, ef það kom fyrir, að það reynd- ist of sterkt. Hann kveðst ekki muna hvort hann hafi mælt þá ölbraggun, sem málið er rísið út af, áður en hann fór að selja af því, en kveðst hafa mælt það á ölmæli sinn rjett eftir að lög- reglan keypti á flöskuna og virtist áfengisstyrkleikinn vera um 2,30(s.. Hann vjefengir ekki, að öl það, sem Efnarannróknar- stofan hefir gefið vottorð um í þessu máli sje frá sjer og að mæl- ingin sje rjett, en kveður það hafa orðið af vangá, að ölið hafi orðið of sterkt hjá sjer, en ekki í þeim tilgangi að brugga áfengi eða brjóta bannlögin. Hann kveðst hafa mælt á sinn mæli útlent og innlent pilsneröl, er hafi haft yfir 2,257/, styrkleika að rúm- máli, og því haldið sjer óhætt, að selja hvítölið, þó áfengisstyrk leiki þess væri svipaður styrkleika pilsnerölsins. Í lögunum nr. 25/1915 er bannað að búa til eða brugga drykki er meira sje í af vínanda eða alkoholi en 2!/,?/, að rúm- máli og lög nr. 15/1925 leggja bann við því; að selja slíka drykki, kærður hefir því með bruggun og sölu ölsins gjörst brotlegur gegn ákvæðum beggja laganna. Kærður hefir fjórum sinnum áður sætt refsingu fyrir brot gegn aðflutningsbannslöggjöfinni. Í fyrsta sinn undirgekst hann fyrir lögreglurjetti Reykjavíkur 13. júní 1922, 500 króna sektar- greiðslu fyrir að hafa selt 4 lítra af spiritus, 25. október s. á. undirgekst hann fyrir sama rjetti að greiða 600 króna sekt fyrir að geta ekki gert grein fyrir áfengi, sem fanst í vörslum hans; með dómi hæstarjettar uppkveðnum 19. maí 1924 var kærður dæmdur í 1000 kr. sekt og 30 daga einfalt fangelsi fyrir sölu áfengis og fyrir að geta ekki gert grein Íyrir áfengi, sem fanst í vörslum hans, og loks var kærður með dómi þessa rjettar upp- kveðnum 6. nóvember f. á. dæmdur í 2000 króna sekt og 45 daga fangelsi við venjnlegt fangaviðurværi eftir 9. sbr. 1. gr. laga nr. S1/1917. Verður því ekki hjá því komist að ákveða refsingu hans fyrir framangreind bret eftir 3. gr. laganna frá 1915 og 14. gr. laganna frá 1925, 1000 króna sekt til ríkissjóðs, sem greið- ist. innan eins mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist, að öðrum kosti með 48 daga einföldu fangelsi, og samskonar fangelsi Í einn mánuð. 216 Svo greiði og kærði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 16. desbr. 1925. Nr. 55/1925. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Hallgrími T. Haligríms og Hildi Grandjean (Pjetur Magnússon). Bruggun og sala öls með óleyfilegu áfengismagni. Dómnr lögreglurjettar Reykjavikur 12. okt. 1925: Kærður, Hallgrímur T. Hallgríms, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Kærð, Hildur Grandjean, greiði 300 króna sekt til ríkissjóðs og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Sjo hin ídæmda sekt ekki greidd innan 14 daga frá lögbirt- ingu dóms þessa, komi í stað hennar 18 daga einfalt fangelsi. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Áð því athuguðu, að kærði Hallgrimur T. Hall- gríms hafði eftir atvikum málsins ekki ástæðu til að ætla, að meira áfengi væri í hviítöli því, sem hann er kærður fyrir að hafa selt, en lög leyfa, ber að staðfesta hinn áfrýjaða lögreglurjettardóm, af ástæð- um þeim, er greinir í dóminum, og kemur vara- refsingin til framkvæmda, ef kærða Hildur Grandjean greiðir ekki sektina áður en mánuður er líðinn frá birtingu dóms þessa. Kærða Hildur Grandjean á að greiða helming- inn af öllum áfrýjunarkostnaði málsins, þar með tal- in málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- 217 rjetti, 60 kr. til hvors, en hinn helmingur máls- kostnaðarins á að greiðast úr ríkissjóði. Það athugast, að rannsókn málsins hefir ekki verið nægilega ítarleg. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, og kemur vararefsingin í stað sektarinnar ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærða Hildur Grandjean greiði helming af öllum áfrýjunarkostnaði málsins, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Jóns Ásbjörnsson- ar og Pjeturs Magnússonar 60 kr. til hvors, hinn helmingur áfrýjunarkostnaðarins greiðist úr ríkissjóði. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn þeim Hallgrími T. Hallgríms, veitingamanni, Skólavörðustig nr. 19 og frá Hildi Grandjean, fráskiliani konu Gísla Hjálmarssonar kaup- manns, til heimilis á Spitalastig 5, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 26 frá 3. nóvember 1915 um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja o. fl. og laga ur. 15 frá 8. júní 1925 um aðflutningsbann á áfengi og eru málavextir þeir, er nú skal greina. Miðvikudaginn 9. í. m. fóru tveir lögreglaþjónar inn í veit- ingastofu, sem kærður Hallgrimur rekur í húsinu nr. 6 við Lauga- veg, keyptu hvítöl á heilflösku úr tunnu, sem gestum veitingastof- unnar var selt úr, komu henni samstundis á Efnarannsóknarstofu ríkisins, ljetu rannsaka alkoholinnihald ölsins og reyndist það 218 2,479|, eftir rúmmáli. Hefir lögreglustjóri siðan kært Hallgrím fyrir brot gegn framangreindum lögum. Það er nú upplýst í málinu, að kærður, Hallgrímur bruggar eigi sjálfur öl það, er hann selur, heldur hefir hann keypt það af kærðri Hildi. Verður honum því eigi gefinn tilbúningur öls- ins að sök, en til álita kemur hvort hann hafi gjörst brotlegur við aðflutningsbannslögin með sölu þess. Í hinum tilvitnuðu lög- um frá 1915 er bannað að búa til eða brugga drykki er meira sje í en 2,!/, */, að rúmmáli af vínanda eða alkoholi. Eiga menn í viðskiftum því að mega treysta þvi, að ekki sje bruggað hjer sterkara öl og að óhætt sje að selja slíkt öl án þess við lög varði, að því er styrkleika þess snertir. Það verður því að áliti rjettarins einnig að sýkna kærðan Hallgrim T. Hallgríms, sem með landsyfirrjettardómi */, 1919 var dæmdur Í 300 króna sekt fyrir bannlagabrot, af kærunni fyrir sölu á umræddu öli, onda hefir hann haldið því fram, að hann hafi selt ölið í þeirri trú, að styrkleiki þess væri innan lögleyfðra takmarka og er ekki á- stæða til að rengja það. Kærð Hildur hefir kannast við að hafa bruggað og selt kærð- um Hallgrími öl það, sem um er að ræða í þessu máli. Hún kveðst hafa bruggað hvítöl í 6 ár, engan ölmæli hafa haft og giskað á um styrkleika ölsins. Að áliti rjettarins verður hún að bera ábyrgð á því, að öl, sem hún hefir bruggað og selt, hefir reynst hafa inui að halda meira alkohol en lög heimila og hefir hún því gjörst brotleg við ákvæði beggja hinna tilvitnuða laga. Þykir mega ákveða refsingu þá, er hún, sem eigi hefir áður sætt refsingu eða kæru fyrir brot gegn áfengislöggjöfinni hjer í um- dæminu, hefir til unnið fyrir það eftir 3. gr. laganna frá 1915, og 14. gr. laganna frá 1925, 300 króna sekt til ríkissjóðs með tilliti til þess, að öl það, er hún bruggaði og seldi reyndist að eins lítið yfir hið lögákveðna mál að styrkleika og að hún rekur eigi veitingastofu svo upplýst sje. Sektin greiðist innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist að öðrum kosti með 18 daga einföldu fangelsi Svo greiði kærð og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfar dráttar orðið. 219 Föstudaginn 18. desbr. 1925. Nr. 40/1925. Chr. B. Eyjólisson gegn Ole P. Blöndal í. h. póststjórnar Íslands. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Chr. B. Eyjólfsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann vill fá mál sitt tekið fyrir af nýju í hæsta- rjetti. — Svo greiði hann og stefnda, Ole P. Blöndal f. h. póststjórnar Íslands, sem látið hefir mæta í mál- inu, 40 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 18. desbr. 1925. Nr. 54/19825. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Helga Eiríkssyni (s. P. Kalman). Bruggun og sala öls með ofmiklu áfengismagni. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 19. okt. 1925: Kærður, Helgi Eiríksson, greiði 400 króna sekt til ríkis- sjóðs og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Sje hin fdæmda sekt eigi greidd innan 14 daga frá lögbirt: ingu dóms þessa komi Í stað hennar 23 daga einfalt fnngelsi, Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er tilgreindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu að 25 daga einfalt fangelsi 220 á að koma Í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þannig að 25 daga einfalt fangelsi komi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan mán- aðar frá birtingu dóms þessa. Kærði Helgi Eiríksson greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjettí, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda, hæstarjettar- málflutningsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Björns P. Kalman 60 kr. til hvora. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfa höfðað gegn Helga Eirikssyni Lokastíg nr. 4 hjer Í bænum, fyrir brot gega ákvæð- um laga nr. 25 frá 3. nóvember í9i5 um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja o. fl. og laga nr. 15 frá 3. júni 1925 um aðflatn- ingsbann á áfengi og eru málavextir þeir sem nú skal greina. Kærður kveðst hafa lifað á hvitölsbruggun eingöngu siðast- liðin 2 ár. Ölið bruggar hann á Laugaveg 19 en selur það í búð á Laugaveg nr. 12, bæði til neysla á staðnum og út úr húsinu. Miðvikudaginn 9. f. m. fóru tveir lögregluþjónar inn í búðina, keyptu öl á heilflösku úr tunnu, sem gestunum var selt úr, komu henni samstundis á Efnarannsóknarstofa rikisins, ljetu rannsaka alkoholinnihald ölsias og reyndist það 2,959/, eftir rúmmáli. Hefir lögreglustjóri síðan kært Helga fyrir brot gegn framangreind- um lögum. 221 Kærður kveðst fyrripartinn Í sumar hafa haft ölmæli og þá einatt mælt ölið og gætt þess, að það væri eigi of sterkt. Snemma í sumar kveður hann mælirinn hafa brotnað og hafi hann síðan áætlað áfengisstyrkleika ölsins og talið sjer óhætt að reiða sig á það með því að hann hafi 30 ára reynslu í ölbraggun. Hann hefir ekki vjefengt skýrslu Efnarannsóknarstofunnar nm styrkleika ölsins og telur það öl er rannsakað var, muni hafa, mjög svipað- an styrkleika og annað öl, sem hann hafi að undanförnu bruggað og selt. Í lögunum nr. 25/1915 er bannað að búa til eða brngga drykki, er meira sje Í af vínanda eða alkoholi en 2!/, 9 að rúm- máli og lögin ur. 15/1925 leggja bann við því, að selja slíka drykki. Kærður hefir því með bruggun og söln ölsins gjörst brot- legur gegn ákvæðum beggja laganna og þykir refsing sú, er hann, sem eigi hefir áður sætt kæru eða refsingu fyrir brot gegn áfengis- löggjöfinni hjer í umdæminu, eftir 3, gr. laganna frá 1915 og 14. gr. laganna frá 1925 hefir unnið til fyrir það, hæfilega ákveð- in 400 króna sekt til ríkissjóðs, er greiðist innan 14 daga frá lögbirtinga dóms þessa, en afplánist að öðrum kosti með 28 daga einföldu fangelsi. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttar orðið. ot 10. 11. 12. 18. 14. 18. Efnisskrá. Eigendar Stafnestorfunnar gegn eigendum iði vogstorfunnar. Landamerkjamál . - . Beneficiarius Arnarbælis síra Ólafur Blöngnilanni gegn Sigurbergi Jóhannssyni. Ómerkingardómur a P. A. Ólafsson og skiftaráðandi Rvíkur í. h. þb. Þorsteins Jónssonar gegn Guðm. Ólafssyni f. h. E. von Mehren. Kostnaður við heimsending sjóm. Jes Zimsen f. h. Hins ísl. steinolíuhlutafjel. gegn bæjarstjórn Rvíkur. Útsvarsmál . Rjettvísin gegn Bertel Sigurgeirssyni. Brot gegn 262. gr. hegningarlaranna A. Godtfredsen gegn Gísla Gddsagii. " Sildarkaup P. A. Ólafsson gegn skiftaráðanda Barðastrandar- sýslu og póststjórninni. Um veðrjett í húsi Sveinn Árnason gegn Guðfinni Saga Viðgerð á skipi . . Gísli Gíslason gegn ú Sfgnrði Jönsagnl. Útivistar- dómur Ð Gísli Gíslason senn íBigurði Fömagni. Útivdðmar Þorst. Johnson f. sjálfan sig og f. h. L. Zöllner gegn Kristni Ólafssyni f.h. P. Kiihlke. Farmsamn. Gísli J. Johnson gegn skiftaráðanda Vestmannaeyja o. fl. Arfleiðslugjörnirgur . sa Valdstjórnin gegn Th. arlliugðun. Sanrörpis veiðabrot 0 Lyder Höyðahl g gegn Þórhalli Sænnutdisyöf. Úti- vistardómur Bi L. Fjeldsted f. h. gunik æ vétr. „Lðalf Eide“ gegn H/f. Sleipnir. Björgunarlaun . ; Dómur Bls. ;, 1 ny 4 ny 6 2, 14 „19 6, 28 #, 28 #31 MI, 84 #l, 85 ?; 86 4 M, 46 |, 50 4 50 11 16. 17. 18. 19. 20. 21. 29. 30. 3l. 32. 34 35. Dómur Big. B. P. Kalman f. h. lögerfingja Jóns Helgasonar gegn skiftaráðanda Rvíkur f. h. db. J. H. og konu hans o. fl. Frávísun . Tómas Jónsson gegn Jóni Ksböögsi Í. h. 0. F. Jensen. Viðskiftaskuld Karl á Jóhann gegn HE Siglufj. npalsóðunu Útsvarsmál Sigurður Þorvgtðani gegn hreppsnstað. Súðavíkur. hrepps. Útsvarsmál Si . Ólöf Benediktsdóttir gegn Guðm. hy og P. Magnússyni. Útsvarssmál . Valdstjórnin gegn Páli Stefánssyni, Jöni Boða syni 0. fl. Bannlagabrot Vátryggingaríjelagið Trekroner gegn ögn htfira Rvíkur. Skattamál . Valdstjórnin gegn Ólati Peðólkasyni. Meðferð Fugla . Rjettvísin gegn Guðm. Björnssyni og Bjarna Finn- bogasyni. Sviksamlegt athæfi . . O. Ellingsen f. h. eigenda Á vátryggjenda Isabella gegn Guðm. Ólafssyni f. h. eig. á vátr. Veresis. Skaðabætur og björgunarlaun . . Bjarni Þorsteinsson o. fl. gegn Helga Sóbuniðu- syni o. fl. Landshlutar af hvölum . . Valdstjórnin gegn J. Þ. Thoroddsen. Brot á sag gjörð 67/1922 28. Rjettvísin gegn Birni Sveinsspal og Sk. hötataú. sen. Úrskurður. Ól. Jóhannesson gegn skiftaráð. Barðastr. ska 4. h, þb. Patrekur. Gjaldþrotaskifti Valdstjórnin gegn Birni Ólafs. Boturr.sialalþrgt s. Í S. gegn Birni Kristjánssyni. ang og miskabætur H/f. sjóvátr.fjelag Íslands gegn Haðar, Kristjáns. syni. Vátrygging á Valdstjórnin gegn Adolf Klietz Botav veiðabrat Valdstjórnin gegn Tamme Holláuder. Botnv.veiðabr, Sigfús Daníelsson f. h. H/f. Samein. Ísl. versl. gegn hreppsnefnd Grunnavíkurhrepps. Útsvarsmál A öð 56 66 11 74 7 82 87 100 102 105 108 126 136 139 141 36. 31. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 46. 47. 48. 49. Ól. 0 Si 9 Jóh. Kr. Jóhannesson gegn Gunnari guð Útivistardómur ar a Þorgeir Þurgeinssor gegn , Þórði Bjarnasyni Úti- vistardómur á H. P. Duus f. h. eig. a vikri, m/sk. „Tho“ gegn Ól. Hvanndal f. h. s.e/fjel. Úlfar Valdstjórnin gegn E. Kjerúlf, H. G. Stefhnsmyni og G. Juul. Brot á reglugj. 67/1922 Jóhs. J Reykdal gegn bæjarstjórn Hafnarfjarðar. kaupstaðar. Landamerkjamál Sigfús Sveinsson gegn Lúðvik Sigurðunyni, Verð. uppbót á fiski Á Jónas Þorbergsson gegn Þor Helgasyni o. fl. Meiðyrðamál á . Þorgeir Þorgeirsson gegn , Þórði Bjarnasyni, Úti- vistardómur B. Bjarkan f. h. H. c. Bor gegn P. Pietursyn Útivistardómur . Jörgen J. Hansen gegn | hreppsnotnd Holiknsiða- hrepps. Útsvarsmál Bæjarstjórn Vestmannaeyja gegn G. J. kitsti. Útsvarsmál Jón Laxdal gegn F. A. sfilatreð, Freðkalisgunlóilanði Br Árnason f. h. Sjur Lothe é Co. A/S. gegn 0. G. Syre. Skuld og sjóveðrjettur Í skipi . Sören Goos gegn B. Bjarkan f. h. Óla Metúsalems- sonar. Dráttaraðstoð skips . Stigur Guðjónsson gegn Jakobinu Takvbaðifðnn. Barnsfaðernismál e Ingvar Guðjónsson gegn HI Hamar; Úrtivistar= dómur a Landsverslun gegn bæjarstjórn Feelkur. tann Valdstjórnin gegn Stefáni Þorlákssyni. Bifreiðarmál Va dstjórnin gegn Otto H.Taneré. Landhelgisbrot Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs gegn Þormoði Eyjolfssyni. Skattamál a Valdstjórnin gegn Gesti Guðmundssyni. Áfengis. 111 Dómur Bls. 2, 144 23/, 144 18, 145 38/, 149 4, 157 16(,, 165 170 Mi, 174 9, 175 Sn Við Mg“ Í 18, 179 Sl, 192 fi 195 30, 198 2, 200 $l,2 200 ie 208 ís 206 "ha 209 “hg 213 lagabrot iv Dómur Bls. ö7. Valdstjórnin gegn Hallgr. T. Hallgríms og Hildi Grandjean. Áfengislagabrot a 16, 916 58. Chr. B. Eyjólfsson gegn Ole P. Blöndal f. h. plat. stjórnar. Útivistardómur 919 59. Valdstjórnin gegn A Sig Biríksyni. Á rangiillgar brot Eh 219 Hæstarjettardómar Útgefandi: Þæstarjettarritari. II. árgangur. 1928. Mánudaginn 11. jan. 1926. Nr. 58/1925. Rjettvísin (B. P. Kalman) Ségn Fritz G. O. K. Berndsen (L. Fjeldsted). Brot gegn 205. gr. hgl. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 28. okt. 1925: Ákærður Fritz Gunnlaagur Oddsen Kristjánsson Berndsen sæti 25 daga fangelsi við vatn og brauð. Eyjólfi Jóhannssyni greiði hann 220 kr. í skaðabætur. Fallnustu refsingarinnar skal frestað, ef ákærður greiðir ídæmdar skaðabætur innan 20 daga frá lögbirtingu dóms þessa og hún þá falla niður, nema ákærður innan ó ára frá uppsögn dómsins sæti ákæru í opinberu máli, fyrir glæp, drýgðan af ásettu ráði og sje Í því máli dæmdur til þyngri refsingar en sekta. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Ídæmdar skaðabætur greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa og honum að öðru leyti að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýj- aða dómi ber að staðfesta hann. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. 15 226 Því dæmist rjett vera: Ákærði Frita G. 0. K. Berndsen sæti 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Svo greiði „ hann Eyjólfi Jóhannssyni 220 kr. í skaðabætur. Fullnustu refsingarinnar skal frestað, ef ákærði greiðir dæmdar skaðabætur innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, og hún þá falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Ákærði greiði allan kostnað málsins bæði í hjeraði og í hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda, hæstarjettar- málflutningsmannanna Björns P. Kalman og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað í máli þessu, sem höfðað er af rjett- vísinnar hálfu gegn Fritz Gunnlaugi Oddsen Kristjánssyni Bernd- sen, verkamanni, til heimilis á Klapparstig 42, með eigin játn- ingu hans, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í því, að hann hefir gerst sekur Í athæfi því, sem nú skal greina: Sunnudagskvöldið 11. þ.m. um kl. 7'/, síðdegis gekk ákærð- ar ásamt bróður sinum Þorvaldi að nafni uppeftir Laugavegin- um; Þorvaldur var mjög mikið ölvaður. Á gangstjettinni fyrir framan húsið nr. 10 við Laugaveg mætta þeir konu einni og gekk Þorvaldur að henni, þreif til hennar og virtist ætla að faðma hana að sjer. Rjett í þessu kom Eyjólfur Jóhannsson, fram- kvæmdarstjóri, sama veg ásamt fleiri mönnum og gekk hann að Þorvaldi og sparkaði í hann með fætinum til þess að hjálpa kon- unni. Ákærður rauk þá þegar að Eyjólfi og greiddi honum hnefa- högg mikið, sem ákærður segir að hafi lent á vinstri vanga Eyj- 227 ólfs, rjett neðan við gagnaugað. Eyjólfur fjell við höggið niður í götuna og rotaðist en um leið og hann fjell virðist höfuð hans hafa lent á gangstjettarbrúninni og kom sár aftan á höfaðið við það fall. Ákærður var þá í mjög æstu skapi, en þeir sem við- staddir voru afstýrðu því að hann aðhefðist nokkuð frekara. Samkvæmt læknisvottorði, sem lagt hefir verið fram í rjett- inum, hefir Eyjólfur fengið heilahristing og lengi vel eftir áverk- ann var hann rænulítill og minnið hefir alt til þessa verið dálítið sljóvara en það var áður en hann fjekk áverkann; þó telur lækn- irinn fullvíst að hann muni verða alveg heill heilsu innan skamms. Eyjólfur Jóhannsson hefir krafist þess að ákærði verði dæmdar til að greiða sjer kr. 220 — fyrir vinnutap, óþægindi og læknishjálp vegna áverkans og hefir ákærður samþykt þá kröfu. kærður er kominn yfir lögaldur sakamanna; hann er fædd- ur 7. ágúst 1902 og hefir aldrei sætt ákæru njo refsingu fyrir neitt hegningarlagabrot. Framantalið brot ber, að áliti dómarans, að heimfæra undir 205. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og þykir refs- ing sú, er kærður hefir til unnið, hæfilega ákveðin 2X5 daga fangelsi við vatn og braað. Í skaðabætar greiði ákærður Eyjólfi Jóhannssyni kr. 220,00. Með tilliti til ungs aldurs ákærðs, hreinskilinnar játningar hans og þess, að hjer er um fyrsta afbrot að ræða, þykir eftir atvikum mega ákveða, ef ákærður, með því að greiða hinar ldæmdu skaðabætur, bætir tjón það, sem hann hefir valdið, að refsingin skuli vera skilorðsbundin, samkvæmt lögum nr. 39 frá 16. nóvember 1907. Svo greiði ákærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 228 Mánudaginn 18. jan. 1926. Nr. 29/1925. Louis Le Maigat f. h. eigenda og vátryggjenda skonnortunnar „Yvonne“ og farms hennar (Jón Asbjörnsson). gegn L. Fjeldsted í. h. eigenda og vá- tryggjenda kúttersins „Phebe“. , (Sjálfur). Arekstrarmál. Dómur sjódóms Reykjavíkur 30. desbr. 1924: Stefndur Lonis Le Maigat f. h. eigenda og vátryggjenda skonnert „YVONNE“ frá Paimpol og farms þess, er í skipinu var 3. maí þ. á. greiði stefnandanum, L. Fjeldsted f. h. eigenda og vátryggj- enda. kutter „Phebe“ frá Klaksvig kr. 10710,00 með 6?/, ársvöxt- um frá 20. mai þ. á. til greiðsludags og kr. 500,00 í málskostnað, og staðfestist löghaldsgjörðin frá 10. og 19. maí þ. á. fyrir þeim upphæðum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Stýrimaðurinn á Yvonne skýrði frá því í skýrslu sinni fyrir sjódóminum, að hann, til þess að forðast áreksturinn, hefði meðal annars skipað fyrir um að „filer la grande ecoute“. "Túlkurinn við rjettarhald- ið þýddi þessi orð á þá leið að hann hefði skipað „áð vinda upp stórseglið“. Er bygt á þeirri þýðingu í hinum áfrýjaða dómi og Yvonne talin eiga sök á árekstrinum meðal annars með því „að fjölga segl- um“. Í hæstarjetti er það upplýst að þýðing þessi er ekki rjett, en að hin umgetnu orð merkja það, að stýrimaður skipar að slaka á kló stórseglsins, og getur það, að seglum var hagað þannig, eigi bakað Yvonne sök á árekstrinum. 229 Það er upplýst að bæði skipin sigldu beitivind, að Yvonne hafði vindinn á stjórnborða, að Phebe hafði vindinn á bakborða og að bæði skipin breyttu stefnu Í sömu átt, undan vindi, og rákust þá skipin á. En um nánari atvik að árekstrinum brestur sann- anir. Það brestur þannig sönnun fyrir því hvert skipið breytti fyr stefnu og hve langt þá var á milli þeirra. Stýrimaðurinn á Yvonne bar það í sjódóm- inum að hann hefði breytt stefnu fyr en Phebe og þá hefði verið orðið svo skamt á milli skipanna að sýnt hefði verið að Phebe kæmist hvorugu megin fram hjá Yvonne. Háseti sá er stóð á verði á Yvonne bar það og að Yvonne hefði fyr breytt stefnu. Væru þessar skýrslur rjettar mundi verða að telja stefnu- breytingu Yvonne rjettmæta samkv. 27. og 29. gr. sbr. athugasemd við 21. gr. hinna alþjóðlegu sjóferða- reglna, enda þótt Yvonne hefði samkv. 21. gr. þeirra ella átt að halda stefnu sinni. Hinsvegar hafa þeir fjórir skipverjar á Phebe, er skýrslu gáfu í sjódóm- inum, borið það samhljóða, að Phebe hafi breytt stefnu fyr en Yvonne og það nálægt 8 mínútum áður en áreksturinn varð, en samkv. 17. gr. sjóferðaregln- anna skyldi Phebe víkja úr leið fyrir Yvonne. Í sjóferðaprófunum sem eru mjög ófullkomin, er ekkert, sem sýni með nægilegri vissu hvor skýrslan sje Tjettari. Sjerstaklega skal það tekið fram, að ekkert verður bygt á þeim framburði stýrimannsins á Phebe, að hann, er hann kom upp á þiljur, hafi sjeð rauða ljósið á Yvonne beint framundan og að það hafi verið komið á kulborða er hann tók að slá skipinu undan, því væri sú skýrsla rjett hefðu skipin verið komin hvert fram hjá öðru áður en Phebe var lagt undan, og er þá mjög ólíklegt að skipin hefðu rekist á. Þar sem málinu er þannig varið er eigi unt að leggja 230 sökina á árekstrinum, hvorki á annað skipið nje bæði. Verður því að dæma málið samkv. 226, gr. siglingalag- anna og ber þá að fella hinn áfrýjaða dóm og lög- haldsgjörðina frá 10. og 19. mai 1924 úr gildi og sýkna áfrýjanda að kröfum stefnda. Málskostnaður í sjódómi og hæstarjetti þykir rjett að falli niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi Louis Le Maigat f. h. eigenda og vátryggjenda skonnortunnar Yvonne og farms hennar á að vera sýkn af kröfum stefnda Lárus- ar Fjeldsted f. h. eigenda og vátryggjenda kútt- ersins Phebe. Löghaldsgjörðin frá 10. og 19. maí 1994 skal úr gildi feld. Málskostnaður í sjódómi og hæstarjetti falli niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Laugardagskveldið 3. maí þ. á. um klukkan 11 voru kutter „PHEBE“ frá Klaksvig á Færeyjum og skonnort „Y VONNR“ frá Paimpol á Frakklandi á siglingu með rifuðum seglum Í jökuldjúp- inu á 64,ðl gr. norðlægrar br. og 26,33 gr. vestl. 1. í góðu veðri með norðlægum vindi, og hafði „PHEBE“ vindinn á bakborða en „YVONNE“ á stjórnborða. Skipin rákust á þannig að „PHEBE“ rak stefnið á stjórnborðshlið „YVONNE“ við fokkuvantinn og skemdust bæði skipin nokkuð, en „YVONNE“ þó meira. Komust bæði skipin hingað inn og var sjóferðapróf haldið hjer í málinu. 6. maí þ. á. Út af árekstri þessum hefir L. Fjeldsted, hrm., f.h. eigenda og vátryggjenda „PHEBE“ höfðað mál þetta fyrir sjórjetti Reykja- vikur með stefnu útgefinni 22. mai þ. á. gegn skipstjóranum á „YVONNE“ Louis le Maigat f. h. eigenda og vátryggjenda skips- ins og farms þess til greiðslu skaðabóta, að upphæð kr. 10,710,00. fyrir tjón það, er „PHEBE“ beið við áreksturinn með 6?/, árs- 231 vöxtum frá 20. maí þ. á. til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausa. Svo hefir stefnandi og krafist þess, að staðfest verði löghaldsgjörð á „YVONNE“ og farmi, er hann fjekk framkvæmda 10. og 19. maí þ. á. til tryggingar kröfum sinum. Stefndur hefir krafist sýknu af öllum kröfum stefnanda Í málinu, og riflegs málskostnaðar hjá honum. Byggir hann þær kröfar á því að skipverjar á „PHEBE“ en ekki á „Y VONNE“ hafi átt alla sök á því, að áreksturinn varð. Um atvikin að árekstrinum er það upplýst í sjóferðaprófinu, sem nú skal greina: Skipstjórarnir á báðum skipunum voru niðri á undan árekstrinum, en stýrimennirnir á verði og annar Bjer- stakur maður á varðbergi (Udkig) á „YVONNE“. Skipin sáu jafnsnemma hvort til ferða hins, eða hjerumbil 10 mínútam áður en áreksturinn varð og er ekki annað að sjá, en að öll ljós hafi verið í lagi á báðum skipunum. Varðbergsmaðuriun á „YVONNE“ kveðst hafa aðvarað stýri- manninn á þvi skipi þegar er hann sá ljós „PHEBE“ hjer um bil 10 mínútum áður en áreksturinn varð og kveður stýrimaðnr- inn „PHEBE“ hafa stefnt á bakborðshlið „YVONNE“ og um leið og hann (þ. e. stýrimaðurinn) hafi nálgast skipið meir og meir og sjeð að það hafi leitast við að komast fram hjá „Y VONNE“ og ef „YVONNE“ hefði haldið áfram ferð sinni myndi hún hafa rekist á „PHEBE“ því hann hafi sjeð að „PHEBE“ hafi hvorugu megin komist fram hjá, þá hafi hann skipað manni þeim, er við stýrið var, að leggja sveifinni upp í vindinn og vinda upp stór- seglið til þess að reyna að komast hjá árekstri. Eftir það kveð- ur stýrimaðurinn „PHERE“ hafa sett undan fullum seglum á „YVONNE“. Kveður stýrimaðurinn hafa liðið 5—6 minútur frá því að hann sá ljós „PHEBE“ fyrst þar til áreksturinn varð, en síðar í sjóferðaprófinu segir hann að liðið hafi 6—7 mínútar frá því að hann sá bæði ljósin á „PHEBE“ og þar til áreksturinn varð, en áður hafi hann verið báinn að sjá græna ljósið hennar. Vindinn kveður hann hafa verið A. N. A. en stefnu „YVONNE*, áðar en hún sló undan, N. eða nálægt því. Stýrimaðurinn á „PHEBE“ hafði skroppið niður í háseta- klefann áður en ljósin á „YVONNE“ sáust þaðan, en sett annán mann á varðberg. Þegar varðbergsmaðurinn á „PHEBR“ sá rauða ljósið á „YVONNE“ framundan „PHEBE“ kallaði hann til stýri- manns, er þegar fór upp á þilfarið ásamt hásetunum og sá hann þá ranða ljósið beint framundan „PHEBE“, fór stýrimaðurinn þá 232 þegar að stýrinu og sló undan og sá þá rauða ljósið frá „Y VONNE< til kulborða frá miðlínu skipsins og kveður hann tvær mínútur hafa liðið frá pví að skipinu var slegið undan og þar til það var fiatt fyrir vindi, en þá kveður stýrimaðuriun fyrst hafa sjest frá „PHEBE“ að hitt skipið hafði og slegið undan, og varð áreksturinn að sögn hans hjer um bil 8 mínútum eftir að tekið var til starfa á „PHEBE“ út af því, að ljósin frá „YVONNE“ höfða sjest. Stýrimaðurinn á „PHEBE“ heldur því fram eindregið, að stefnunni á „Y VONNE“ hafi ekki verið breytt, fyrri en eftir að „PHEBE“ var búin að breyta stefnu, að hans dómi tveim mínútum siðar. Því er og haldið fram af einum hásetanna á „PHEBE“ (Andreas Jacobsen) að „PHEBE“ hafi breytt fyr um stefnu en „YVONNE“. Að öðru leyti styðja framburðir annara á skipunum, en stýri- mannanra, framburði þeirra hvers um sig, án þess að tölkrar verulegar upplýsingar felist í þeim, og hafa allir vitnaframburðir í málinu verið teknir jafngildir og eiðfestir væru. Eitir alþjóðasiglingareglum átti „PHEBE“, sem hafði vind- inn á bakborða að víkja úr vegi fyrir „VVONNE“ og það skip að halda stefnu sinni óbreyttri. Því er nú haldið fram af stefndum að „PHEBE“ hafi ekki breytt stefnu fyrri en of seint og að árekstur hefði verið óum- flýjanlegur ef „YVONNE“ hefði ekki breytt stefnu, en rjetturinn fær ekki sjeð að nægar sönnur sjeu komnar fram fyrir því í mál- inn. Á milli skipshafnanna er ágreiningur um það, hvort skipið hafi vikið fyrr. Skipshöfnin á „PHEBE“ heldur því fram, að það skip hafi orðið fyrra til að vikja og gjört það eins og skyld- an bauð, þegar er rauða ljóssins frá „YVONNE“ varð vart, en skipshöfnin á „YVONNE“ heldur því fram að „PHEBE“ hafi ekki vikið fyrri en eftir að „YVONNE“ var búin að breyta stefnu. Það verður því ekki talið sannað í málinu að „PHEBR“ hafi breytt stefnu síðar en „YVONNE“. Hinsvegar virðist það atvik, að stýrimaðurinn á „PHEBE“ sá rauða Jjósið frá „YVONNE: á kulborða frá miðlinu „PHEBE“ er hann var að slá skipinu undan, Í sambandi við það að 6—8 mínútur liðu frá því þar til áreksturinn varð, benda til þess að „PHEBE“ hafi slegið nægi- lega snemma undan til þess að forðast árekstur, ef hitt skipið hjelt stefnu sinni, eins og stýrimaðurinn á „PHEBE“ átti að mega búast við að það gjörði. 233 Rjettarinn telur því ekki nægilega rjettlætt í málinu að „YVONNE“ fór að breyta um stefnu og fjölga seglum og verðar því að telja það skip eiga sök á árekstrinum og verða eftir 295. gr. siglingalaganna að bæta skaða þann er „PHEBE“ beið við hann. Í fyrsta varnarskjali umboðsmanns stefnda (rjettarskjali nr. T) geymir hann sjer rjett til síðar að athuga kröfuupphæð stefn- anda, sem hann til vara mótmæli sem alt of hárri — og nánari skilgreiningar í því efni, en Í síðari varnarskjölum er skaðabóta- krafan ekki nefnd sjerstaklega. Þannig löguð mótmæli verða ekki tekin til greina og verður stefnanda því tildæmd skaðabótaupphæð sú, er hann hefir krafist. Sömuleiðis ber að taka til greina kröfa hans um staðfestingu löghaldsgjörðarinnar og um málskostnað, og þykir hann nægilega hátt ákveðinn 500 kr. Mánudaginn 25. jan. 1926. Nr. 44/1925. — Axel Ketilsson (Stefán Jóh. Stefánsson) 8€sn Útbúi Landsbankans, Ísafirði (Pjetur Magnússon). Um lögmæti kröfulýsingar í þrotabúi og gildi kröf- unnar síðar gagnvart skuldunaut. Dómur aukarjettar Ísafjarðarkaupstaðar 5. maí 1925: Stefndur Axel Ketilsson greiði stefnandanum Helga Guð- mundssyni bankaútbússtjóra, Sigurg. Sigurðssyni gæslustjóra og Gnðmundi Jónssyni gjaldkera fyrir hönd útbús Landsbankans 183060,00 kr. ásamt með 69/, vöxtum frá 31. desember 1990 til greiðsludags og 250 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi byggir sýknukröfu sína hjer fyrir rjett- inum á því, að stefndi hafi mist skuldakröfuna á 204 hendur sjer fyrir þá sök, að henni hafi eigi verið lyst i þrotabúið áður en innköllunarfrestur var liðinn. En á þetta verður eigi fallist. Jafnvel þótt kröf. unni hefði ekki verið lýst í þrotabúið hefði það að eins haft í för með sjer, að stefndi misti rjettinn til að fá skuldina greidda af eignum þrotabúsins, en ekki það, að stefndi misti rjett sinn gagnvart skuldu- naut sjálfum, því skýlausa heimild er hvorki að finna í 90. gr. sbr. 22. gr. skiftalaganna nje annar- staðar fyrir því, að skuldheimtumaður missi kröfu- rjett sinn gagnvart skuldunaut sjálfum, þótt hann láti farast fyrir að lýsa skuldinni samkvæmt skulda- innköllun í þrotabúi hans. Af þessari ástæðu og með því að hvorki skuldar- upphæðinni nje vaxtakröfu stefnda hefir verið mót- mælt, ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm að niður- stöðu til. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti er ákveðst 400 krónur. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Áfrýj- andi, Axel Ketilsson, greiði Utbúi Landsbankans, Ísafirði 400 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 16. desember f. á. hefir stjórn útbús Landsbankans, þeir Helgi Guðmundsson bankaútbússtjóri, Sigurg. Sigurðsson gæslustjóri og (Guðmandur Jónsson gjaldkeri höfðað mál þetta, eftir árangurslausa sáttatilraun, fyrir aukarjettinum 235 gegn Axel Ketilssyni fyrv. kaupmanni hjer í bænum til greiðslu á skuld að upphæð kr. 182060,00 ásamt með 69/, vöxtum, frá 31. desember 1990 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu sámkvæmt reikningi eða til vara samkvæmt mati rjettarins. Stefndur krefst þess hinsvegar, að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnandans og að hann verði dæmdur til að greiða sjer riflegan málskostnað eftir mati rjettarins. Skuld sú sem mál þetta er út af, er stofnuð með víxli út- gefnum á Ísafirði 27. septembe: 1920 af Halldóri Sigurðssyni skipstjóra á hendur Axel Ketilssyni sem samþykkjanda til greiðslu í gjalddaga 81. desember 1920, framseldan útbúi Landsbankans hjer, að upphæð kr. 200000,00. Víxillinn var afsagður sökum greiðslufalls 3. jan. 1921. Af víxlinum hafa verið afborgaðar 6. júlí 1921 kr. 4440,00 og 4. okt. s. á. kr. 12500,00 eða samtals kr. 16940,00. Er því skuldin nú kr. 183060,00 eða eins og stefnt er fyrir. Telur stefnandi sig eiga almenna kröfu á ste'ndan sem aðalskuldara víxilsins fyrir greindri upphæð samkvæmt 93. gr. vixillaganna. Með skjali dags. 1. ágúst 1923 framseldi stefndur bú sitt til gjaldþrotaskifta og lýsti því:jafnframt yfir að útbú Landsbank- ans á Ísafirði ætti hjá sjer ca. 349000,00 kr. og áð hann ætti engar eignir þar eð hann hafi selt þær allar greindu útbúi árinu áður. Var bú stefnds því næst tekið til gjaldþrotaskifta, gefin út innköllun til skuldheimtumauna og eltir það að innköllunar- fresturinn var útrunninn, var skiftum lokið 3. desember f. á, En stefnandi hafði eigi lýst umræddri kröfa í búið. Heldur stefndur því fram, að innköllun til skuldheimtu- manna Í þrotabúi stefnds er hafi verið löglega auglýst, sje præ- . clasiv og krefst þar af leiðandi sýknunar í málinu. Um innköllun til skuldheimtumauna í þrotabúum fer eftir 22. gr. skiftalaganna og segir þar, að um fyrning skulda eftir innköllun fari eftir eldri lögum. Er þá hjer að ræða um, inn- köllan í dánarbúum og þrotabúum, og öðrum búum þar sem inn- köllun til skuldheimtumanna á fram að fara samkvæmt opnu brjefi 4. jan. 1861. Það verður nú að álita, að innköllun til skuldheimtamanna í greindum búum sje præclusiv, enda er beint gert ráð fyrir því í lögum nr. 14, 1905 um fyrning skulda og annara kröfurjestinda. Væri það því svo, að kröfu stefnanda, hefði í raun og veru eigi verið lýst í búið, yrði að álita að hún væri præcluderuð, þ. e. rjett- 236 urinn til, að sækja stefndan að lögum um greiðslu hennar nú, væri týndur. En stefnandi hefir haldið því fram að stefndur hafi í fyrsta lagi sjálfur getið tilefni til þess að skuldinni var eigi lýst, og í öðru lagi hafi hann viðurkent kröfuna eða henni verið lýst fyrir honum eftir að gefin hafi verið út innköllun til skuldheimtu- manna. Stefndur hefir hinsvegar mótmælt þessu. Að því er fyrst talda ástæðu snertir, þá er á það að lita, að um leið og stefndur framselur bú sitt til gjaldþrotaskifta, lýsir hann yfir því, að hann skuldi útbúi Landsbankans cirka 349000,00 kr., og að hann eigi engar eignir þar eð hann síðastliðið ár hafi selt þær fyrnefndu útbúi, og telur sig þar af leiðandi eigi færan um að standa í skilum með skuldir sínar eins og áður hefir sagt verið. Þar sem það nú er upplýst Í málinu, að stefnandi mætti á skiftafandum í þrotabúi stefnds til þess að gæta rjettar sins útaf umræddri kröfu, er hann því virðist hafa álitið að lýst hafi vorið í búið þá þykir eftir atvikum verða að lita svo á, að stefndur hafi með fyrgreindri lýsing á skuld stefnanda um leið og hann framselur bú sitt, sagt til hennar, eða að það verði eigi talið vita- vert að frekari lýsing á skuldinni kom eigi í búið af stefnand- ans hálfu. Hin umstefnda skuld, er eftir málfærslunni að dæma verð- ur að telja innifalda í aðalupphæð þeirri, er stefndur, taldi sig skulda stefnanda, er hann framseldi bú sitt, hefir því samkvæmt framansögðn eigi præcluderast við innköllun til skuldheinta- manna í þrotabúið, og virðist því stofnandi eiga rjett á að sækja stefndan að lögum um greiðslu hennar samkvæmt 93. gr. víxil- laganna. Það ber því að taka skuldakröfu stefnanda til greina ásamt 6%/, vöxtum frá 31. desember 1920, enda hefir vaxtakröfunni eigi verið sjerstaklega mótmælt, svo og málskostnaðarkröfuna og þykir málskostnaður hæfilega metinn 250 kr. 231 Föstudaginn, 29. jan. 1926. Nr. 15/1925. Ásgeir I. Ásgeirsson (B.P. Kalman). gegn Axel og Kristínu Dahlstedt. (Enginn). Út af húsasölu. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 17. jan. 1995: Kaupsamningur um húseignina nr. 19 við Skólavörðustig hjer í bænum, dags. 24. sept. 1921, er ógildur. — Stefndur Ásgeir 1. Ásgeirsson greiði stefnendum, Axel og Kristínu Dahlstedt, 25000 krónur og Í málskostnað 300 krónur. Dómur hæstarjettar. Við þingfestingu máls þessa í hæstarjetti 23. júní s. 1. var mætt af hálfu bæði áfrýjanda og stefndu, og málinu þá, með samþykki umboðsmanns stefndu, frestað til fyrirtektar siðar. En er málið skyldi sótt fyrir rjettinum mætti enginn af hálfu stefndu og hefir það því verið rekið samkv. 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og dæmt samkv. N. L. 1— 4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Að því athuguðu að í 4. gr. kaupsamnings aðila um húseignina nr. 19 við Skólavörðustíg, dags. 24. sept. 1921, er skýlaust gert ráð fyrir að stefndu fái til afnota 1. október það ár, kjallara hússins og aðra stofuhæðina, og að öðru leyti samkv. ástæðum hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Með því að stefndu hafa ekki mætt, á málskostnaður í hæsta- rjetti að falla niður. Mál þetta var þingfest í gestarjettinum 10. maí 1922 en eigi tekið til dóms fyr en 10. desember 1924. Á þeim tíma voru veittir í málinu samtals 52 frest- ir, 34 frestir voru veittir umboðsmanni stefndu Gunn- ari málaflutningsmanni Benediktssyni, þar með 25 238 samfeldir fregtir frá 18. okt. 1922 til 12. des. 1923, en 18 frestir voru veittir umboðsmanni áfrýjanda, Birni hæstarjettarmálaflutningsmanni Kalman. Flest- ir voru frestir þessir veittir án þess að tilgreint væri til hvers ætti að nota þá. Umboðsmenn aðila hafa reynt að rjettlæta þennan drátt á málinu, en þrátt fyrir það verður að telja hann að nokkru leyti þarf- lausan og verður að víta þessa meðferð þeirra og gestarjettarins á málinu. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Málskostnaður í hæstarjetti falli niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 11. mars 1922 er mál þetta höfðað fyr- ir gestarjettinum af þeim hjónum Áxel og Kristínu Dahlstedt, Langaveg 49 hjer í bænum gegn Ásgeiri 1. Áegeirssyni, kaup- manni frá Tröð í Súðavíkurhreppi í Ísafjarðarsýsla, út af samn- ingsrofam um kaup og sölu á húseignunum nr. 19 við Skólavörðu- stíg og nr. 12B við Laugaveg. Hafa stefnendur gert þær rjett- arkröfur, að kaup og sala.á eignum þessum gangi til baka, að stefndur verði dæmdur til að endurgreiða þeim alla húsaleigu sem hann hafi innheimt eftir húseignina nr. 12B við Laugaveg, að stefndur verði dæmdur til að greiða stefnendam 10000 krónur í skaðabætur og að hann verði dæmdur til að greiða málskostnað að skaðlausu. Að því er snertir riftingu áðurnefndra húsakaapa hafa stefnendur gert þá varakröfu, að þeim verði dæmdur hjá steindum 23000 krónur sem þeir hafi greitt upp í andvirði hús- eignarinnar nr. 19 við Skólavörðustig hjer í bænum. Stefndar hefir krafist algjörðrar sýknunar í málina og máls- kostnaðar eftir mati rjettarins. Málavextir eru þessir: Hinn 24. september 1921 gerðu aðiljar málsins með sjer kaupsamning um húseignina nr. 19 við Skólavörðustíg hjer í bæ. Átti stefndur að selja stefnendum hana fyrir 120000 krónur og 239 greiða seljanda andvirðið með því að taka að sjer skuldir, sem hvíldu á eigninni, að upphæð 97090 krónur, en afgangur kanp- verðsins, 28000 krónur var greiddur nm leið og samningur var gerður, á þann hátt, að stefnendur afsöluðu stefndum laasafjár- munum fyrir 10000 kr. en 18000 kr. voru greiddar með hluta úr skaldabrjefi er framselt var stefndum. Skilmálarnir í kaupaamn- ingi þessum voru að öðru leyti þeir, að stefnendur skyldu njóta alls arðs af eigninni eftir 1. okt. 1921, að ekkert væri afturkræft af hinu greidda ef kanpendnr stæðu ekki í skilum, að seljandi skyldi annast f.-h. kaupanda vaxta- og afborgunargreiðslu af hinni seldn húseign næstu 8 árin, með því skilyrði, að kaupendur greiddu seljanda mánaðarlega þetta tímabil ekki minna en 1200 krónur til þess að standast þessar vaxta- og afborgunargreiðslur, þó þannig, að nægilegt skyldi að greiddar væru 600 krónur á mánuði til 20. mai 1922, en 1900 krónar upp frá því, og afsal skyldi gefið út að liðnum þeim 3 árum. Sama daginn og kaupsamningur þessi var gerður afsöluðn stefnendur stefndnm húseignina ur. 12 B við Laugaveg hjer í bæn- um fyrir 75000 krónur og greiddi kaupandi alt kaupverðið, að undanteknum kr. 246,06 með því að taka að sjer skuldir er á húseign þessari hvíldu. Stefnendur ætluðu sjer að taka til eigin afnota hinn 1. okt. 1921 allmikið af húseigninni nr. 19 við Skólavörðustíg, er þan samkvæmt framangreindu höfðu gert kaupsamning um, en er þan ætluðu að flytja Í húsið var ekkert af því laust til notkunar og leið svo október mánuður að þan gátu ekki fengið þar inni og voru húsvilt, að því er virðist. Af þessum ástæðum sendu þaa hinn 30. okt. 1921 stefndam símskeyti og kröfðust þess, að öll þan kaup sem þau höfðu gert með sjer 24. sept. s. á. og áður er nánar lýst, væru upphafin vegna vanefnda á samningunum um Skólavörðustíg nr. 19, sem sjerstaklega væru fólgin Í því, að á þeirri húseign. hvíldu eldri Ógreiddir skattar, að þau hefðu ekki fengið inni í húsinu og að stefndur hefði með skriflegum samn- ingi, er færi í bága við kaupsamninginn, ráðstafað leigu af eign- inni eftir 1. okt. 1921. Þessu símskeyti svaraði stefndur ekki, en 4. nóv. s. á. til- kynnir málafærslumaður hans stefnendum, að húsleigunefnd hafi úrskurðað, að maður, sem bjó á einni hæð umræddrar húseignar, skyldi rýma íbúð sína og skorar hann jafnframt á stefnendur að segja til, hvort þau óski að maður þessi sje borinn út með að- 240 stoð fógeta. Brjefi þessu svöraða stefnondur með brjefi dags. 8. s. m. og lýstu því þar yfir, að þau mundu rifta samningnum og krefjast skaðabóta, þar sem aðaltilgangur sinn með því að kaupa húseignina nr. 19 við Skólavörðustig hefði verið að útvega sjer þar íbúð og húsnæði í kjallara fyrir veitingar, en hvorugt hefði verið laust á tilsettum tíma. Eftir þetta sjest ekki af skjölum málsins að neitt hafi í því gerst fyr en 11. mars 1922 er stefna var gefin út, eins og fyr er sagt. Í rekstri málsins hafa stefnerdur haldið því fram, að stefnd- ur hafi, er kaupsamningurinn var gerður um húseignina nr. 19. við Skólavörðustíg lofað því eindregið, að hinn 1. okt. 1991 skyldi kjallari hússins, sem þá virðist hafa verið notaður til veit- inga, vera laus til notkunar fyrir stefnendur og einnig ein hæð hússins til íbúðar og hafi stefnendur ætlað sjer að búa á þeirri hæð en reka veitingasölu í kjallaranum, enda er það og hefir verið atvinna þeirra. Stefadur hefir aftur á móti baldið því fram í málinu, að hann hafi aðeins lofað lausri einni hæð til íbúðar, að engu hafi verið lofað um kjallarann og að það hafi verið stefnendum að kenna hversu seint var hægt að losa íbúðina, því að þeir hafi sjálfir leyft manni þeim, sem þar bjó þá, að hafa hana til 15. okt. 1922. En með vitnaframburðum í málinu verður það að teljast fullsannað, að engin af þessum staðhæfingum stefnds er rjett. Rjetturinn verður þvert á móti að álita það fyllilega sannað með vitnaframburðunum, sem styðjast við annað, er fram er komið í málinu, að stefndur hafi, er kaupsamningur var gerður, lofað að bæði kjallarinn og ein hæð hússins skyldi laus til afnota fyrir stefnendur 1. okt. 1921. Nú er það upplýst í málinu, að konu, sem hafði kjallarann á leiga, hafði ekki verið sagt upp leigunni fyr en síðusta dagana í september og neitaði hún þá að fara og þar til 1. maí 1922 og um þetta ljet stefndur stefnendur ekkert vita. Um mann þann, er bjó ííbúð þeirri, sem stefnendur ætluðu sjer, er nokkuð öðru máli að gegna. Hann átti eftir samningum að fara burtu 1. okt. og var úrskurðaður úr íbúðinni hinn 22. s. m., en ekki virðast stefnendur hafa fengið að vita um það fyr en 4. nóv. s. á. Við þetta bætist það, að þótt svo sje ber- um orðum tiltekið í hinum nefnda kaupsamningi, að stefnendur skuli hafa allar tekjur af húseigninni frá 1. okt. 1921, þá kom það þó í ljós síðar, að stefndur hafði með samningi dags. 9. júlí 241 1921 eða meira en 3 mánuðum áður en kaupsamningurinn var gerður, ráðstafað hluta af húsaleigu af húsinn til fyrri eiganda þess til 20. mai 1922 og nam sá hluti húsaleigunnar kr. 900,00 á mánuði. Stefndur heldur því að sönnu fram, að hann hafi skýrt stefnendum frá þessu og að tilætlun sín hafi verið að greiða þetta. Hefir hann vísað í 4. gr. kaupsamningsins þessu til styrkt- ar, en að áliti rjettarins styrkir sú grein alls ekki málsstað stefnds og gegn beinum orðum ð. gr. kaupsamningsins og eindregnum mótmælum stefnenda, getur skýrsla stefnds um þetta ekki orðið tekin til greina. Eftir því sem liggur fyrir í málinu verður að leggja þá skýrslu stefnanda til grundvallar að þan hafi með kaupum á hús- eigninni nr. 19 við Skólavörðustig, ætlað að útvega sjer húsnæði bæði til íbúðar og veitinga og með tilliti til þess og hliðsjón af hversu erfitt var þá að útvega sjer húsnæði og að athugaðri ráð- stöfun húsaleigunnar Í bága við kaupsamninginn, þykja stefnend- ur hafa haft næga ástæðu til að rifta samningnum. Hinsvegar verður ekki sjeð, að sala húseignarinnar nr. 12B við Laugaveð standi í þannig löguðu sambaadi við kaupsamninginn um húseign- ina nr. 19. við Skólavörðustig, að sala hinnar fyrnefndu húseign- ar eigi að ónýtast þótt kaupsamningurinn falli úr gildi. Ber því að láta þá sölu haldast, en fella kaupsamninginn úr gildi. Af hinu síðara leiðir, að dæma verður stefndan til þess að endurgreiða stefnendam það sem þau höfðu greitt upp í andvirði húseignarinnar nr. 19 við Skólavörðustíg, eða 23000 krónur. Vaxta af upphæðinni hefir alls ekki verið krafist. Stefnendur hafa einnig krafist 10000 króna skaðabóta fyrir samningsrofin og hefir verið lögð fram í málinu sundurliðun á þeirri fjárhæð eða reikningur er nemur rúmlega 2000 kr. hærri fjárhæð. Stefndur hefir algerlega mótmælt þessum reikningi og stefnendur hafa ekki fært sönnur á rjettmæti hans, eins og hann liggur fyrir. En með tilliti til þess, að stefnendur, sem hafa veitingasölu að atvinnuvegi, gátu ekki, eftir því sem fyrir liggur i málinu, útvegað sjer hæfilegt húsnæði til veitingasölunnar fyr en nokkra eftir að þau áttu að fá húsrúm í húsinu nr. 19 við Skólavörðustig, þykir ekki verða hjá því komist að dæma þeim skaðabætur, og virðast þær hæfilega ákveðnar 2000 krónur. Eftir þessum úrslitum ber að dæma stefndan til að greiða stefnendum málskostnað er ákveðst 300 krónur. 16 242 Föstudaginn 29. jan. 1926. Nr. 46/1925. — Sigf. Daníelsson f. h. Sam. ísl. verslana gegn Sigmundi Sæmundssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Sigf. Daníelsson f. h. Sam. ísl. versl- ana, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna auka- gjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 29. jan. 1926. Nr. 51/1925. Helgi Benediktsson f. h. Versl- unarfjel. Vestmannaeyja gegn Sigurði Sigurðssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson f. h. Verslunar- fjel. Vestmannaeyja, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 243 Miðvikudaginn 10. febr. 1926. Nr. 35/1925. Lögerfingjar Jóns Helgasonar (Björn P. Kalman) Béegn skiftaráðandanum í Reykjavík o. fl. (Lárus Jóhannesson, Guðmundur Ólafsson, Pjetur Magnússon). Um gildi erfðaskrár. Úrskurður skiftarjettar Reykjavíkur 17. maí 1924: Erfðaskrárnar frá 27. apríl 1906, 28. júní 1909 og 19. april 1913 verða ekki teknar til greina. — Erfingjar þeir sem taldir eru í erfðaskrá Jóns sál. Heglasonar frá 94. april 1999 skula erfa eftirlátnar eigur hans í hlutföllum þeim, er sú erfða- skrá greinir. — Erfð eftirlátinna eigna Margrjetar sál. Þorláks- dóttur hverfur til erfingja hennar að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu var upphaflega skotið til hæstarjett- ar með stefnu, dags. 12. júlí 1924, en var vísað frá rjetti með dómi 20. apríl 1925. Nú hefir málinu aft- ur verið áfrýjað af hálfu lögerfingja Jóns Helgason- ar, með stefnu, dags. 17. júlí 1925 samkv. 27. gr. hæstarjettarlaganna. Og þar sem hinir stefndu hafa ekki allir mætt, hefir málið verið flutt skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hrjJlaganna og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Hinum stefndu var öllum stefnt í eigin nafni og voru þó fjórir af þeim ólögráðir. En þar sem mætt hefir verið löglega af hendi allra hinna ólög- ráðu manna þykir ekki þurfa að frávisa málinu ex officio fyrir þessa sök. Með því að fallast verður á það, að hin sam- eiginlega gagnkvæma erfðaskrá þeirra hjóna, Jóns Helgasonar kaupmanns og Margrjetar Þorláksdóttur, 16* 244 frá 27. april 1906, sem er vjefengd, sje ógild að lög- um, svo sem rjettarframburði vottanna að erfða- skránni er háttað og að öðru leyti samkvæmt for- sendum skiftarjettarúrskurðarins, þá ber að staðfesta úrskurðinn. Samkvæmt þessum úrslitum verður að dæma áfrýjandann Björn P. Kalman, til þess, f. h. lögerf- ingja Jóns Helgasonar, að greiða hinum stefndu, sem mætt hafa í málinu, krafist hafa málskostnaðar og fengið kröfum sínum framgengt, málskostnað fyrir hæstarjetti, og er hann ákveðinn 100 kr. handa hverjum. Það athugast, að staðið hefir óhæfilega lengi á. sókn og vörn ágreiningsefnisins fyrir skiftarjettinum vegna frests frá 3. jan. 1923 til 22. jan. 1924, og að lögmælt skilyrði brast til þess að annar vitundar- votturinn að ofnannefndri erfðarkrá mætti staðfesta framburð sinn með drengskaparheiti. En það verð- ur að vita, að áfrýjandinn hefir í sóknarskjölum sín- um hjer fyrir rjettinum farið ósæmilegum orðum um nafngreindan látinn mann. Því dæmist rjett vera: Skiftarjettarúrskurðinum skal óraskað. Áfrýjandinn, Björn P. Kalman f. h. lögerf- ingja Jóns Helgasonar, greiði að viðlagðri aðför að lögum, þeim Guðrúnu Þorláksdóttur, Guðríði Guðmundsdóttur, Guðrúnu Jónsdóttur og lögráða- manni Jóns Ingólfs Sigurjónssonar f. h. Jóns 100 kr. hverju, svo og lögráðamanni þeirra 245 bræðra Jóns og Axels Hafsteins Þórðarsona 100 kr. f. h. hvors um sig. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Hinn 27. april 1906 gerðu hjónin Jón Helgason frá Hjalla kaupmaðar hjer í bænum og Margrjet Þorláksdóttir, sem ekki eignuðust neitt lífsafkvæmi, sameiginlega erfðaskrá í þá átt, að allar eigur þeirra fastar og lausar, sem skuldlausar yrða þegar þau væru dáin, skyldu falla til fóstarbarna þeirra fjögra, þannig að Jón Einarsson skyldi erfa '/, hluta, bróðir hans Eyjólfur Mar- teinn Einarsson '/, hluta, Bjarni Engilbert Guðnason */, og Mar- grjet Guðjónsdóttir !/, hluta. Þessi eríð skyldi þó ekki koma til greina Íyr en bæði hjónin væru dáin og skyldi hvort hjónanna sem lengur lifði sitja í óskiftu búi eftir hitt. Í arfleiðslaskrá þessari er það tekið fram að hjónin hafi bæði undirritað hana í viðurvist tilkvaddra votta og að þan óski að hún verði bókuð í notarialbók Reykjavíkurkaupstaðar og skuli staðfest eftirrit af henni eftir bókinni hafa sama gildi og frumritið, en ekki ber arfleiðsluskráin það með sjer að hún hafi verið færð inn í notarial- bókina. Jón sál. Helgason hefir sjálfur ritað nafn sitt undir arf- leiðsluskrána, en undir nafninu Margrjet Þorláksdóttir stendur orðið „handsalað“., Nöfn vitundarvottanna eru eigi tilgreind í texta arfleiðslu- skrárinnar en undir hana hafa skrifað sem vitandarvottar Guðm. Egilsson og Páll Guðmundsson, en eigi annað en nöfn sín, hvorki vottorð um það, að arfleiðendurnir hafi verið með fullu ráði, nje um það, að arfleiðsluskráin hafi verið lesin upp skilmerkilega fyrir Margrjeti áður en hún handsalaði nafn sitt undir hana eða hverjum hún hafi handsalað það, eða að hún hafi lesið arfleiðslu- skrána sjálf. Hinn 6. september 1906 andaðist arfleiðandinn Margrjet Þorláksdóttir og hjelt maður hennar fjelagsbúi þeirra óskiftu eftir sem áður að því er ætla verður með samþykki hlutaðeigandi skiftaráðanda. Hinn 6. desember 1907 andaðist svo Jón Einars- son sá, er erfa skyldi *, hluta eigna hjónanna eftir arfleiðslu- skránni frá 27. apríl 1906, barnlaus. Gerði Jón Helgason þá 28. júni 1909 þann viðauka við arfleiðsluskrá þessa, ritaðan á 246 skrána sjálfa og undirritaðan Í viðurvist notarii publici að dóttur- sonur hans Eyjólfur Marteinn Einarsson bróðir Jóns sál. Einars- sonar, skyldi koma að því er til arftöku eftir þau hjónin snerti í stað Jóns sál. bróður síns, þannig að til hans fjellu að Jóni Helgasyni látnum $*/, hlutar búsins á móts við þá *%/ hluta er falla skyldu til Bjarna Engilberts Guðnasonar og Margjetar Guð- jónsdóttur eftir sameiginlegu arfleiðsluskránni frá 27. april 1906. Enn gerði Jón sál. Helgason nýja arfleiðsluskrá og ritaði á sama blaðið og arfleiðsluskráin frá 27. april 1906 og viðaukinn frá 28. júní 1909 og undirritaði hana í viðurvist notarii publici 19. april 1915. Í þeirri erfðaskrá gerði hann þá ráðstöfun á eignum sinum eftir sinn dag, og eru þar með taldar — eins og segir í þessari arfleiðsluskrá — „allar þær eignir sem jeg hef eignast að arfi eftir konuna mína sálugu Margrjeti Þorláksdóttur, að Jón Sigurjónsson til heimilis á Njálsgötu 42 hjer í bænum, skal að mjer látnum erfa '/, — einn sjötta — hluta eignanna en Sigursteinn Guðmundur Þórðarson til heimilis á Grettisgötu 19 A hjer í bænum '/, — helming — þeirra og skal hann hafa for- gangsrjett til þess að eignast húseignina nr. áð við Laugaveg hjer í bænum! fyrir það verð, sem dómkvaddir menn meta“. Jafn- framt er svo ákveðið í arfleiðsluskrá þessari, að með henni skuli hinar tvær framanrituðu arfleiðsluskrár fallnar úr gildi að því er snerti ráðstöfun eignanna eftir hans dag. Loks skrifaði Jón sálugi frá Hjalla 4. arfleiðsluskrána í viðurvist notarii publici 24. april 1922. Ráðstafar hann í þeirri arfleiðsluskrá eignum sinum öllum eftir sinn dag „þar með taldar eignir þær, sem jeg hef tekið að arfi eftir konuna mina sálugu, Margrjeti Þorláksdóttur“ þannig: „'/; — einn þriðja — hluta eigna minna erfi húsfrú Guðrún Jónsdóttir á Efri-Grímslæk í Ölvesi í Árnessýslu, !/, — einn þriðja — hluta Jón Þórðarson á Grettisgötu nr. 19 A í Reykjavik, !/; — einn sjötta — hluta Axel Hafstein Þórðarson á sama stað og !/, einn sjötta hluta Jón Ing- ólfur Sigurjónsson á Njálgötu 42 í Reykjavik. Ennfremur stend- ur í arfleiðsluskrá þessari að með henni sjeu 3 áður gerðar arf- leiðsluskrár hans dagsettar, 27. april 1906, 28. júní 1909 og 19. april 1913 fallnar úr gildi að því er snertir ráðstöfun eigna hans eftir hans dag. Jón Helgason frá Hjalla andaðist 8. ágúst 1922 og var dánarbú hans tekið til opinberra skiftameðferðar. Á skiftafundi í búinu 6. nóvember 1922 komu fram mótmæli frá lögerfingjum 241 Margrjetar Þorláksdóttur gegn gildi hinnar sameiginlegu erfða- skrár frá 27. apríl 1906 og frá lögerfingjum Jóns Helgasonar gegn gildi erfðaskrár hans frá 28. júní 1909, 19. april 1913 og 24. april 1922. Hinsvegar mótmæltu erfingjarnir eftir arfleiðsla- skrá Jóns sál. 24. april 1922 kröfum lögerfingja Jóns til arfs eft- ir hann og umboðsmaður erfingja eftir sameiginlegu erfðaskránni kröfum lögerfingja Margrjetar sál. til arfs eftir hana, auk þess sem umboðsmaðurinn geymdi sjer rjett til að mótmæla öllum erfðaskrám Jón sál. og kröfum lögerfingja hans til arfs eftir hann, en umboðsmaður lögerfingja Jóns sál. geymdi sjer rjett til að mótmæla sameiginlegu erfðaskránni. Skiftarjettarinn leitaði um sættir í málinu en það reyndist árangurslaust og eftir að umboðsmenn þeirra, er gera kröfur til arfs úr búinu, hafa sett fram skriflega kröfur sínar og rökstudd mótmæli, hafa þeir lagt ágreininginn um það, hverjir skuli taka arf eftir hin látnu hjón, undir úrskurð skiftarjettarins. Hinn 18. september 1922 mættu að tilhlutan umboðsmanna þeirra Margrjetar Guðjónsdóttur þá til heimilis í Ameríku og Bjarna Engilberts Þórðarsonar, þá til heimilis Í Kaupmannahöfn, þeir Guðmundar kaupmaður Egilsson, Laugaveg 42 hjer í bæn- um og Páll bóndi Guðmundsson á Innra-Hólmi í Innri-Akranes- hreppi Í því skyni, að þeir yrðu eiðfestir, sem vottar að hinni sameiginlegu erfðaskrá frá 27. april 1906. Guðmundur Egilsson kannaðist við undirskrift sína sem vitundarvottur á arfleiðslu- skránni og staðfesti með eiði sínum, löglega undirbúinn, þá undir- skrift sína og þann framburð sinn, að Jón sálugi Helgason hefði sjálfur af fúsum vilja og með fullu ráði undirskrifað arfleiðslu- skrána, en Margrjet sáluga Þorláksdóttir handsalað nafn sitt undir hana, sömuleiðis af fúsum vilja og með fullu ráði, þótt hún hefði verið veik og legið Í rúminu er undirskriftin fór fram. Páll bóndi Guðmundsson kvað það sannfæringu sína að hann hefði ritað nafn sitt sem vottur á arfleiðsluskrána og þá þar með, að hann hafi verið viðstaddur, er undirskriftirnar fóru fram, þótt hann myndi það ekki. Hann kvaðst hafa unnið um tíma að húsasmíði hjá hjónunum vorið 1906 og aldrei sjeð Margrjeti sál. öðruvísi en með fullu ráði. Kvað hann sig minna að bann hefði skrifað sem vottur undir einhvern samning er hjónin gerðu bæði. Hann kvaðst hafa heitið guði því að vinna ekki eið og ekki gera það. Hinsvegar staðfesti hann framanskráðan framburð sinn löglega undirbúinn með drengskaparvottorði sínu. 248 Eins og fram hefir verið tekið hafa komið fram mótmæli gegn gildi þessarar sameiginlega erfðaskrár frá 27. april 1906 bygð á því, að ekki sje framkomin í málinu nægileg sönnun þess, að Margrjet sál. Þorláksdóttir hafi samþykt hana, sem síðasta vilja sinn og heimilað að skrifa undir hana sitt nafn af fúsum vilja og með fullu ráði eftir að hún hafði lesið sjálf arfleiðslu- skrána eða hún verið lesin skilmerkilega upp fyrir henni og er arfleiðsluskráin þá nægilega rengd eftir 23. gr. tilskipunar um nokkrar breytingar á erfðalögunam á Íslandi frá 95. septem- ber 1850. Á þetta verður rjettarinn að fallast. Arfleiðsluvotturinn Guðmundur Egilsson hefir ekkert um það borið, hver hinn arfleiðsluvotturinn hafi verið, hver hafi lesið arfleiðsluskrána upp fyrir Margrjeti sálugu eða hún hafi lesið hana sjálf, eða hverjum hún hafi handsalað nafn sitt undir hana. Hinn maðurinn sem leiddur hefir verið sem arfleiðsluvottar í málinu, mundi ekki beint eftir því að hann hefði verið við- staddur arfleiðslugerninginn, en rjeði það af því, að hann þettist þekkja nafn sitt á arfleiðsluskránni. Hann mundi það eiit að hann á þeim tíma, sem arfleiðslugerningarinn fór fram hafi unnið hjá hjónunum og minti að hann hafi skrifað sem vottur undir ein- hvern samning er hjónin gerðu. Hann hefir því ekkert getað um það borið að arfleiðsluskráin hafi verið lesin upp fyrir Mar- grjeti að hún hafi lesið hana sjálf, lýst því yfir að hún hefði síðasta vilja sinn inni að halda eða handsalað nafn sitt undir hana. Hann hefir auk þess neitað að staðfesta framburð sinn í málinu með eiði, en staðfest hann með drengskaparorði. Arfleiðsluvottarnir fullnægja því ekki skilyrðum þeim og kröfum, sem gerðar eru til slíkra votta í hinni tilvitnuðu laga- grein og verður hin umrædda arfleiðsluskrá þá ekki lögð tíl grund- vallar við skifti á búinu gegn mótmælum Jlögerfingja Margrjetar sál. Þorláksdóttur o. fl. Þvi hefir verið haldið fram að lögerfingjar Margrjetar sál. hafi fyrirgert rjetti sínum til þess að mótmæla gildi erfðaskrár þessarar, af því að þeir hafi ekki hafið mótmæli gegn gildi henn- ar fyrri en eftir dauða mannns hennar sáluga og því samþykt hana óbeinlinis ef ekki beinlínis. Á þetta verður þó ekki fallist. Í málinu liggur ekkert fyrir um það að erfðaskráin hafi ver- ið borin undir erfingja Margrjetar sál. við eða eftir lát hennar, 249 áður en maður hennar dó og í því að þeir hafa ekki fyrri en nú gert kröfur til arfs eftir hana þarf ekki að liggja annað eða meira en það, að þeir hafi fallist á það ákvæði hennar, að Jón sálugi skyldi sitja í óskifta búi eftir konu sína meðan hann lifði. Eins og tekið hefir verið fram var erfðaskráin frá 27. apríl 1906 sameiginleg og úr því að hún var ekki bindandi fyrir Mar- grjeti sálugu eða erfingja hennar, var hún heldur ekki bindandi fyrir Jón sáluga eða erfingja hans. Jóni sáluga var því heimilt að ráðstafa eignum sínum eftir sinn dag með arfleiðsluskrá eins og hann hefir gert, en þar sem arfleiðsluskrá hans frá 28. júni 1909 og 19. april 1918 — auk hinnar sameiginlegu erfðaskrár frá 27. apríl 1906 — eru afturkallaðar með arfleiðslaskránni frá 24, apríl 1929, er hjer aðeins spurning um gildi þeirrar arfleiðslu- skrár, því verði hún tekin gild, eru hinar aðrar eo ipso úr gildi. Auk þess sem arfleiðsluskrá Jóns frá 24. april 1922 hefir verið mótmælt á þeim grundvelli, að hún væri ógild af því, að Jón sál. hefði verið bundinn við sameiginlega erfðaskrána, sem ekki verður fallist á af framangreindum ástæðum, hefir henni einnig verið mótmælt á þeim grundvelli að Jón sál. hefði verið svo sárþjáður orðinn bæði á sál og líkama um það leyti, sem sú arfleiðslaskrá var gerð, að hann hafi ekki getað talist hæfur til að gera erfðaskrá. En þetta kemur beint í bág við notarial- vottorð það sem á erfðaskrána er ritað og framburð vitnisins Ólafs læknis Þorsteinssonar, sem var annar uotarialvotturinn sbr. tjettarskjal nr. 7 og verður ekkert tillit tekið til mótmælanna gegn þessari arfleiðsluskrá að því er arf eftir Jón sál. Helgason snertir, en hann telst hálft fjelagsbú þeirra hjóna eins og það var við fráfall hans að viðbættum þriðjung af búshelmiogi konu hans, sem hann erfir eftir hana samkvæmt 15. gr. áðurnefndrar til- skipunar. Það verður því niðurstaða þessa máls hjer í rjettinum, að viðurkenna erfingja þá, sem taldir eru í arfleiðsluskrá Jóns sál. Helgasonar frá 24. apríl 1922, erfingja að eftirlátnum eigum hans í þeim hlutföllum, sem erfðaskráin tilgreinir, en lögerfingja Margrjetar sál. Þorláksdóttur erfingja að eftirlátnum eigum henn- ar Í hlutföllum þeim er lög ákveða. 250 Föstudaginn i9. febr. 1926. Nr. 33/1925. Gísli Jónsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóni Eiríkssyni (Lárus Jóhannesson). Meiðyrðamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 19. júní 1925: Hin umstefndu ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur, Gísli Jónsson, greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 20 daga einföldu fangelsi ef sektin er eigi greidd á ákveðn- um tíma og 150 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem frá er skýrt í hinum áfrýjaða dómi höfðaði stefndi Jón Eiríksson meiðyrðamál þetta í hjeraði gegn áfrýjanda Gísla Jónssyni útaf nafn- lausri grein, er birtist í 150. tölublaði Alþýðublaðs- ins 24. okt. 1923, er stefndi taldi meiðandi fyrir sig. Hefir áfrýjandi kannast við að hafa ritað grein þessa, en þar eð hann hefir eigi nafngreint sig í blaðinu sem höfund að greininni brestur hið lögboðna skil- yrði samkvæmt 3. gr. tilsk. 9. maí 1855 fyrir því, að hann verði látinn sæta ábyrgð fyrir innihald greinarinnar. Verður því að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í máli þessu. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað í hjeraði og í hæstarjetti með 300 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi Gísli Jónsson á að vera sýkn af. kröfum stefnda Jóns Eiríkssonar í máli þessu 2ól Stefndi greiði málskostnað í hjeraði og í hæsta- rjetti með 300 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefau útgefinni 17. jan. 1924 af Jóni Eiriks- syni stýrimanni gegn Gísla Jónssyni vjelstjóra, til heimilis við Garðastræti, útaf grein sem birtist í 150. tölublaði „Alþýðu- blaðsins“ 24. október 1928 undir fyrirsögninni „Alvörustundir og ölæði“ með undirskriftinni „Alvörumaður“, en sem stefndur hefir kannast við að vera höfundur að, og telur stefnandi þessi um- mæli sjerstaklega meiðandi og móðgandi fyrir sig: „.... slaga ölvaður af stjórnpalli og gefa þaðan drafandi fyrirskipanir .. .* „að sjá „Esju“ stinga sjer út í haustmyrkrið, undir stjórn ölóðs manns ... .“ ... „að ráða menn sem eigi kunna sjer hóf á alvörnstundum til að stjórna yfir lifi og eignum fjölda manna á hættalegum leiðum“. Hefir stefnandi gert þær rjettarkröfur í málinu, að hin til- færða ummæli verði dæmd dauð og ómerk, að stefndur verði dæmdur í þá þyngsta refsingu sem lög frekast leyfa og að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skað- lausu. Stefndur, sem hefir látið mæta í málinu hefir hinsvegar kraf- ist algerðrar sýknunar Í málinu og sjer tildæmdan málskostnað. Auk þess hefir hann krafist ómerkingar á þessum ummælum er umboðsmaður stefnanda hefir viðhaft um umboðsmann stefnds, Sigurð Baldvinsson, póstmeistara, við vitnaleiðsluna á Seyðisfirði: „vegna fortíðar sinnar hefir ekki verið þektur fyrir það hingað til a. m.k. að vera neitt sjerstaklega vandur að meðulum er hann vill koma fram áhugamálum sinum“. Málavextir eru þeir, að stefnandi var um tima árið 1923 skipstjóri á strandferðaskipinu „Esja“, en á sama skipi var stefnd- ur 1. vjelstjóri. Eftir komu skipsins hingað í októbermánuði skrifar stefndur grein þá í „Alþýðublaðið“ sem hin umstefndu ummæli eru tekin upp úr. Segir þar að burtför skip as frá Seyðisfirði 18. oktober hafi dregist eftir að skipið var .urðbúið og gefur í skyn með hinum umstefndu ummælum hver orsökin hafi verið, nefnilega sú að skipstjórinn hafi verið ölvaður. 252 Þegar eftir útkomu þessarar greinar birtust í „Morgun- blaðinu“ 27. október yfirlýsingar frá skipverjum og nokkrum far- þegnm og eftirlitsmanni Eimskipafjelagsins sem var með „Esju“ í hringferð þeirri sem bjer um ræðir, þar sem því er lýst yfir að hin umstefndu ummæli sjeu bæði ósönn og ómakleg og að stefnandi hafi ekki sjest undir áhrifum víns eða sjest neyta þess og að enginn farþegi hafi kvartað um óhug í ferðinni vegna fram- komu skipstjórans. Stefndur hefir viljað halda því fram að hin umstefndu um- mæli sjeu ekki ærumeiðandi þar sem almenningsálitið taki ekki svo hart á því að menn sjeu drukknir, að slíkt sje til hnekkis virðingu manna. En aðallega hefir hann þó bygt sýknukröfu sína á því, að hin umstefndu ummæli sjeu sönn og hann hefir reynt að leiða rök að því með vitnaleiðslu sem fram hefir farið á Seyðisfirði. Hafa verið leidd 4 vitni um þetta, sem sáu stefn- anda Í umrætt skifti á Seyðisfirði. Fyrsta vitnið kveðst hafa sjeð að stefnandi reikaði og dregið af þvi þá ályktun að hann væri ölvaður. Annað vitnið kveðst hafa ráðið það af því að stefn- andi væri drukkinn, að hann hefði talað svo óskírt að það skild- ist ekki sem hann sagði og sjer hafi virst hann reika, en segist þó ekki hafa rjeð hann hafa í frammi drykkjulæti. Þriðja vitnið kveðst hafa ráðið það af gangi stefnanda og mæli að hann væri mjög drukkinn, án þess þó að vitnið talaði sjálft við stefnanda. Fjórða vitnið kveðst hafa sjeð stefnanda reika talsvert á þilfar- inu og dregið þá ályktun af tilburðum hans að hann væri ölvað- ur. Aftur á móti hafa verið leidd tvö vitni af hendi stefnanda, 1. stýrimaður og annar skipverja til hafa borið, að þan hafi ekki orðið þess vör að stefnandi væri undir áhrifum vins í umrætt skifti er lagt var frá Seyðisfirði, enda hefði þess ekki gætt í fyrirskipunum hans eða við stjórn skipsins, Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að hin um- stefndu ummæli geti ekki rjettlætst af framburði vitna þeirra er stefndur hefir leitt í málinu, og að stefndum hafi ekki tekist að rjettlæta þau á annan hátt og það því siður sem framburður vitna þeirra sem stefnandi hefir leitt í málinu gengur mjög í þá átt, að hin umstefndu ummæli sjeu ekki á rökum bygð. Og með því að hin umstefndu ummæli verða að teljast meiðandi og móðgandi fyrir stefnanda, þá verður að taka kröfu hans um ómerkingu þeirra og sekt á hendur stefndum fyrir þau eftir 219. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1969, til greina, 253 og þykir sektin hæfilega metin á 200 kr. í ríkissjóð, eða til vara 20 daga einfalt fangelsi ef sektin er eigi greidd á ákveðnum tima. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefndur greiði stefnanda 150 kr. í málskostnað. Hin átöldu ummæli er umboðsmaður stefn- anda hefir viðhaft um umboðsmann stefnds á Seyðisfirði ber eftir kröfu hans að ómerkja. Mánudaginn 22. febr. 1926. Nr. 6/1226. Valdstjórnin (Sveinbj. Jónsson) B€gn Jónas Rekdal (. Fjeldsted), Bjarna Jónssyni og Kristni Stefánssyni (Pjetur Magnússon). Áfengislaga- og sóttvarnarlagabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 4. desbr. 1925: Kærði Jónas Rekdal á að sæta tveggja mánaða einfölda fangelsi og greiða 4000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir 16. desem- ber þ. á., vegna brots á lögum um aðflutningsbann, en afplána hana ella með þriggja mánaða og tíu daga einföldu fangelsi. Fyrir brot á lögum um varnir gegn næmum sjúkdómum greiði hann 100 króna sekt í ríkissjóð fyrir sama dag, en sæti ella 5 daga einföldu fangelsi. Kærði Bjarni Jónsson greiði 4000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir 16. desember þ. á, vegna brots á lögum um aðflatnings- bann. á áfengi, en afpláni hana ella með 85 daga einföldu fangelsi. Fyrir brot á lögam um varnir gegn næmum sjúkdómum greiði hann í ríkissjóð 100 króna sekt fyrir sama dag, en sæti ella 5 daga einföldu fangelsi. Kærði Kristinn Stefánsson greiði 3000 króna sekt til ríkis- sjóðs fyrir 16. desember þ. á., en afplána hana ella með 85 daga einföldu fangelsi. Alt áfengi í skipinu „Vaarblomsten“ S. F. 39B, skal upp- tækt og eign rikissjóðs og sömuleiðis skal sjálft skipið upptækt og eign rikissjóðs. 254 Allan kostnað af málinu, sem orðinn er og verður, greiði dómfeldu einn fyrir alla og allir fyrir einn, Jónas Rekdal að bálfa, en Bjarni Jónsson og Kristinn Stefánsson sinn fjórða hlut- ann hvor. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í hjeraði var hinum kærðu hvorki birt dóm- stefna nje tilkynt af dómaranum að má! yrði höfðað gegn þeim af valdstjórnarinnar hálfu. En þar eð ætla má, að þeim hafi verið það ljóst af rannsókn- inni, að mál myndi verða höfðað gegn þeim, og með hliðsjón af því, að einn hinna kærðu vildi una dómn- um og að framhaldsrannsókn fór fram í málinu að beiðni annars af hinum kærðu, eftir að hinn áfrýj- aði dómur gekk, þykir eigi næg ástæða til að ómerkja dóminn af þessum sökum, en þessi van- ræksla undirdómarans er mjög vítaverð. Það er sannað í málinu, með eigin játningu kærða, Jónasar Rekdals, og öðrum gögnum, að hann hefir gerst brotlegur gegn 1. gr. 1. nr. 15, 8. júní 1925 og 1.gr. l. nr.31, 20. júní 1923. Refsing hans fyrir brot þessi, þykir, samkv. 13. gr. l. nr. 15, 1925 og 27. gr. l. nr. 34, 6. nóv. 1922 og með til- liti til þess, að kærði hefir verið í gæsluvarðhaldi síðan 17. des. f. á., hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í einn mánuð og 3000 króna sekt í ríkissjóð, er af- plánist með 80 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærði Bjarni Jónsson hefir að vísu neitað því í prófum málsins að hafa átt þátt í hinum ólöglega áfengisinnflutningi, en með framburði kærðra Rek- dals og Kristins og öðrum gögnum, sjerstaklega sím- skeytum þeim er fóru milli þeirra Kristins og Bjarna, 255 og Bjarni enga grein hefir getað gert fyrir, eru fengnar nægilegar líkur fyrir því, að Bjarni hafi átt svo verulegan þátt Í innflutningi áfengisins að telja verður að hann hafi gjörst brotlegur gegn 1. gr. |. nr. 15, 1925. Það er og sannað að hann hefir gjörst brotlegur gegn 1. gr. l. nr. 31, 1923. Refs- ing hans fyrir brot þessi þykir, samkv. 13. gr. 1. nr. 15, 1925 og 27. gr. l. nr. 34, 1902 hæfilega á- kveðin einfalt fangelsi í einn mánuð og 2000 króna sekt í ríkissjóð er afplánist með 65 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birt- ingu dóms þessa. Um kærða, Kristinn Stefánsson er það sannað, með eigin játningu hans og öðrum gögnum, að hann var frá upphafi í ráðum með Rekdal og Bjarna um áfengisinnflutninginn og lagði nokkurt fje fram í því skyni. Auk þess tók hann að sjer að gera ráðstafanir til þess að áfenginu yrði komið á land í Vestmanna- eyjum, þó að hann hinsvegar ekki virðist hafa gert neitt verulegt til undirbúnings því. Með þessu hefir hann gjörst brotlegur gegn 18. gr. 1. nr. 15, 1925 og þykir refsing hans hæfilega ákveðin 2000 króna sekt til ríkissjóðs er afplánist með 65 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birt- ingu dóms þessa. Um upptöku hins ólöglega innflutta áfengis og skipsins >Vaarblomsten< skal hinn áfrýjaði dómur vera óraskaður. Kærði Jónas Rekdal greiði sjálfur varðhalds- kostnað sinn og málflutningskaup hins skipaða verj- anda síns í hæstarjetti 80 krónur. Kærði Bjarni Jóns- son greiði sjálfur varðhaldskostnað sinn. Kærði Kristinn Stefánsson og kærði Bjarni Jónsson greiði in solidum málflutningskaup hins skipaða verjanda 256 sins í hæstarjetti, 80 krónur. Annan kostnað sakar- innar í hjeraði og hæstarjetti, þar með talið mál- flutningskaup hins skipaða sækjanda fyrir hæsta- rjetti, 100 krónur, greiði hinir kærðu einn fyrir alla og allir fyrir einn. Það er aðfinsluvert að fullnægjandi hegningar- vottorð hinna kærðu vantar í málinu. Því dæmist rjett vera: Kærði, Jónas Rekdal, sæti eins mánaðar einföldu fangelsi og greiði 3000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 80 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu þessa dóms. Kærði, Bjarni Jónsson, sæti eins mánaðar einföldu fangelsi og greiði 2000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 65 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu þessa dóms. Kærði, Kristinn Stefánsson, greiði 2000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 65 daga ein- földu fangelsi sje hún eigi greidd innan mánað- ar frá birtingu þessa dóms. Um upptöku hins ólöglega innflutta áfengis og skipsins >Vaarblomsten< á hinn áfrýjaði dóm- ur að vera óraskaður. Kærði, Jónas Rekdal, greiði sjálfur varð- haldskostnað sinn og málflutningskaup hins skip- aða verjanda síns fyrir hæstarjetti, hæstarjettar- málflutningsmanns Lárusar Fjeldsted, 80 krónur. 251 Kærði Bjarni Jónsson greiði sjálfur verðhalds- kostnað sinn. Kærði Bjarni Jónsson og kærði Kristinn Stefánsson greiði in solidum málflutn- ingskaup hins skipaða verjanda sins fyrir hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmanns Pjet- urs Magnússonar, 80 krónur. Annan kostnað sakarinnar í hjeraði og hæstarjetti, þar með talið málflutningskaup hins skipaða sækjanda fyrir hæstarjetti, cand. juris Sveinbjarnar Jóns- sonar, 100 kr., greiði hinir kærðu einn fyrir alla og allir fyrir einn. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Einn dómenda lagði fram ágreiningsatk væði um ómerking hins áfrýj- aða dóms og heimvísun málsins. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Sunnudaginn 29.í. m. kom mótorskipið „Vaarblomsten“, sen er frá Noregi og hefir skrásetningarstafi og tölu S.F. 89B, king- að til Vestmannaeyja. Þar eð áður hafði kvísast að skip þetta mundi vera með álengi innanborðs, sem hjer ætti að smygla Í land, var þetta strax athugað og reyndist rjett. Kom í ljós við rjettarhöld í málinu, að farmskirteini skipsins hljóðaði þannig að farmurinn væri 15000 lítrar af spiritus og ætti að fara til Murmans- strandar og afhendast þar eftir „Ordre“. Var spiritusinn tek- inn á skipið í Hamborg, en hiun kærði skipstjóri, Jónas Rekdal, virðist ekki hafa látið vppskátt við skipshöfnina, að ferðinni væri heitið til Íslands, eða yfirleitt ráðið hana þannig að hún gæti búist við þessn. Verður ekki talið upplýst að skipshöfnin hafi verið í vitorði um þetta, eða ætlað að veita aðstoð sina til hins ólöglega innflutnings. — Farmur skipsins reyndist eingöngu áfengi. Aftur á móti verður að telja sannað í málinu að hinir 3 kærðu hafi gerst brotlegir gegn lögum um aðflutningsbann á áfengi af þeim ástæðum, sem hjer skulu greindar. Kærði Jónas Rekdal hefir játað að hafa flutt áfengi í Ís- lenska landhelgi í því skyni að selja það ásamt meðkærðu Bjarna 17 258 Jónssyni og Kristni Stefánssyni. Hann hefir viðurkent að — eins og dagbókarnefna skipsins ber með sjer — förinni hafi strax verið heitið til Íslands og Vestmannaeyja sjerstaklega. Hinsvegar er ekki sannað að hann hafi greitt fje fyrir áfengið, en skulda- viðurkenning til firmans, er afhenti áfengið bendir á að það hafi a. m. k. sumpart verið lánað. Með þessu atferli sínu hefir kærði gerst brotlegur gegn 1. gr. laga um aðflutningsbann á áfengi og með tilliti til þess að hjer er um brot í fyrsta sinn að ræða álist refsingin sam- kvæmt 18. gr. sömu laga hæfilega ákveðin tveggja mánaða ein- falt fangelsi og 4000 króna sekt til ríkissjóðs, sem greiðist fyrir 16. desember þ. á., en afplánist að öðrum kosti með þriggja mánaða og 10 daga einföldu fangelsi. Alt áfengi innanborðs í skipinu „Vaarblomsten“ skal upptækt og vera eign rÍkissjóðs og sömuleiðis á skipið sjálft að vera upptækt og eign ríkissjóðs. Ákærði hefir sömuleiðis játað að hafa brotið gegn 7. gr. laga 6. nóv. 1902, um varnir gegn næmum sjúkdómum, með því að skjóta manni á land í Vestmannaeyjum áður en hann hafði fengið heilbrigðisvottorð, og álíst refsingin fyrir það hæfilega ákveðin 100 króna sekt, sem greiðist fyrir 16. desember þ. á., en afplánist að öðrum kosti með 5 daga einföldu fangelsi. Kærði Bjarni Jónsson hefir eindregið neitað að hafa átt nokkurn þátt í útvegun hins ólöglega áfengis eða veitt neina að- stoð til þess að brotið var framið. Þrátt fyrir þessa neitun neitun hans verður að telja að hann hafi veitt aðstoð sina til lagabrotsins og er þetta því helst til sönnunar: a. Meðkærðu Jónas Rekdal og Kristinn Stefánsson hafa báðir borið það. b. Eitt vitni hefir unnið eið að því að hann hafi hlustað á kærða og skipstjórann eiga tal um kaup á spiritus og að kærði hafi aðstoðað við að taka á móti áfenginu Í skipið og koma því þar fyrir. c. Símskeyti, er kærði sendi til meðkærða Kristins Stefánsson- ar og fjekk aftur frá honum benda á samband milli þeirra á þessu tímbili, sem kærði hefir ekki gert grein fyrir, en verða skiljanleg sje það rjett, sem meðkærðu hans bera, að hann hafi verið einn Í fjelagsskapnum um þessa áfengisútvegun. d. Ferðalag kærða á skipinu, þar sem hann ekki var ráðinn skipverji og í sambandi við annað verður að teljast grun- samlegt. 259 e. Að miklar líkur eru til að hann hafi lagt nokkra upphæð fram til áfengiskaupa, sem ekkert varð úr, sbr. framburð skipstjóra, vitnisburð vjelmeistara og yfirlýsing á rskj. 7, alt um 150 mörk, sem kærði hafi átt að greiða í þessu skyni. f. Að neitanir kærða um samband milli hans og Kristins Stefáns- sonar eru svo auðsjáanlega rangar að það gerir neitanir hans aðrar yfirleitt tortryggilegar. Verður samkvæmt ofangreinda að álíta nægilega sannað að ákærði hefir með ráðum og framkvæmdum verið til aðstoðar við áðurnefnt lagabrot og að för hans meðal annars a. m. k. hefir verið gerð í því skyni. Með þessu atferli sínu hefir kærði gerst brotlegur gegn 18. gr. laga um aðflutningsbann á áfengi frá 8. júní 1925 og þar eð hjer er um brot í fyrsta sinni að ræða álist refsingin hæfilega ákveðin 3000 króna sekt til ríkissjóðs, sem greiðist fyrir 16. desem- ber þ. á., en afplánist ella með 85 daga einföldu fangelsi. Ákærði hefir játað að hafa farið úr skipinu „Vaarblomsten“ á land í Vestmannaeyjum áður en sóttvarnareftirlit hafði verið framkvæmt. Með þessu hefir hann brotið 7. gr. laga 6. nóv. 1922 um varnir gegn næmum sjúkdómum og álíst refsingin fyrir það hæfilega ákveðin 100 króna sekt, er greiðist fyrir 16. desember þ. á., en afplánist ella með ö daga einföldu fangelsi. Kærði Kristinn Stefánsson hefir játað að hafa verið í ráðum um hinn fyrirhugaða áfengisinnflutning og að hafa lagt nokkurt fje fram til farar þeirrar, sem gerð var í því skyni. Þetta styðst einnig við annað, sem upplýst er í málinu, símskeyti o. fl. Með þessa hefir kærði gerst brotlegur gegn 18. gr. laga um aðflutningsbann á áfengi frá 8. júní 1925 og þar eð hjer er um brot'í fyrsta sinn að ræða álíst refsingin hæfilega ákveðin 3000 króna sekt, er greiðist fyrir 16. desember þ. á., en afplánist ella með 85 daga einföldu fangelsi. Kostnaðinn af máli þessu, sem orðinn er og verður, greiði kærðu einn fyrir alla og allir fyrir einn, Jónas Rekdal helming- inn en Bjarni Jónsson og Kristinn Stefánsson að einum fjórða hluta hvor. 17* 260 Föstudaginn 26. febr. 1926. Nr. 4/1926. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Ara Þórðarsyni (L. Fjeldsted). Brot á lögreglusamþykt Reykjavíkur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 2. desbr. 1925: Kærður Ari Þórðarson greiði Tó króna sekt í bæjarsjóð innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella einföldu . fangelsi Í 5 daga. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greindar eru Í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi, og með því að gögn þau, sem komið hafa fram af nýju í hæstarjetti ekki geta leitt til breyttrar niðurstöðu, ber að staðfesta dóminn og telst fresturinn til greiðslu sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæsta- rjetti, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda 50 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað og kemur vararefsingin Í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan 15 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði Ari Þórðarson greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talið málflutn- ingskaup til sækjanda og verjanda, hæstarjettar- 261 málflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Fjeldsted 50 krónur til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða. dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ara Þórðarsyni Skólavörðustig 5, hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæð- um lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavik frá 19. april 1919. Málavextir eru þeir sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðs, sem kemur heim við það er á annan hátt er upplýst í málinu. Föstudaginn 20. f. m. um kl. 7 síðdegis var Kristjáni Jónas- syni lögregluþjón tilkynt, að maður einn lægi ósjálfbjarga hjá húsi Gunnars kaupmanns Gunnarssonar í Hafnarstræti. Fór lögveglu- þjónninn því þangað, fann manninn og sá að hann var kærður Ari Þórðarson. Eftir að lögregluþjónninn hafði hrist kærðan til, fjekk hann hann til að tala við sig og spurði lögregluþjónninn kærðan þá um Þeimilisfang hans, en kærðar þverneitaði að segja til þess. Þar sem lögregluþjóninum var ókunnugt um hvar kærður átti heima, fjekk hann sjer leigða bifreið og flutti kærðan í hegn- ingarhúsið. Kærður hefir nu lýst yfir því, að hann vefengi á engan hátt skýrslu lögregluþjónsins; hann hefir játað að hafa verið ölvaður hjer á götum bæjarins 20. f. m. og kveðst þann dag sið- ast muna eftir sjer á gatnamótum Áusturstrætis og Pósthússtrætis. Kærður neitar samt sem áður, að greiða sekt fyrir framferði sitt af þeim ástæðum, að hann hafi jafnframt því að vera ölvaður, einnig verið veikur af öðrum ástæðum og því meðfram legið ósjálfbjarga á fyrnefndum stað fyrir þá sök; hann telur því að það hafi verið misráðið og rangt að láta sig í hegningarhúsið í í fyrnefndu ásigkomulagi, ekki síst þegar þess er gætt, að hann hafi verið látinn í versta Íangaklefann sem þar sje að finna. Á þessar varnarástæður kærðs verður ekki fallist. Það er nægilega upplýst í málinu að kærður hefir verið ölvaður á al- mannafæri, en það er hvorki sannað nja gert sennilegt að hann hafi verið veikur af öðrum ástæðum. Kærður neitaði að segja lögregluþjóninum til heimilis síns og átti hann því ekki annars úrkosta en að fara með kærðan Í 262 hegningarhúsið og samkvæmt upplýsingum frá fangaverðinum var enginn klefi laus í hegningarhúsinu, nema svonefndur „drykkju- mannaklefi“ og inn í þann klefa var kærður settur, enda virðist það hafa verið sá rjetti staður fyrir hann. Kærði hefir oft áður brotið ákvæði lögreglasamþyktarinnar og sætt refsingu fyrir þau brot: *'/,, 1919 50 króna sekt, **/, 1990 50 króna sekt, ?%/, 1921, 100 króna sekt og '%/, 1923, 50 króna sekt. Framantalið brot kærðs ber að áliti dómarans að heimfæra undir 8. gr. 2. mgr. lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavík og þykir refsing sú sem hann hefir tilunnið hætilega ákveðin kr. 75,00 sekt, sem renni í bæjarsjóð. Sektin greiðist innan 15 daga frá lögirtingu dómsins, ella sæti kærður einföldu fangelsi í 5 daga. Einnig greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 26. febr. 1926. Nr. 31/1995. Margrjet Árnason gegn Skiftaráðanda db. Ólafs Árna- sonar o. Íl. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Margrjet Árnason, sem ekki mætir í málinu greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- Tjetti. 263 Föstudaginn 26. febr. 1926. Nr. 47/1925. Karl Eyjólisson gegn Verslunarfjelagi Vindhælinga. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Karl Eyjólfsson, sem ekki mætir í málinu greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Föstudaginn 26. febr. 1926. Nr. 60/1925. Árni Árnason í. h. Ásg. Ásgeirs- sonar. gegn Hallgrími Pjeturssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ámi Árnason f. h. Ásg. Ásgeirssonar, sem ekki mætir í málinu greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 264 Miðvikudaginn 17. mars 1926. Nr. 57/1925. Ólafur Thors í. h. hf. Kveldálfur og Ásgeir Þorsteinsson f.h. Sam- tryggingar íslenskra botnvörp- unga (Jón Asbjörnsson) gegn eigendum og vátryggjendum gs. „inger Benedicte“ o. fl. og gagn- sök (Sveinn Björnsson). Árekstrarmál. Dómur sjódóms Reykjavíkur 11.júli 1925: Stefnd- ur, Ólafur Thors f. h. h/f. „Kveldúlfur“ greiði stefnandanum, Sveini Björnssyni f.h. eigenda og vátryggjenda eimski )sins „Ínger Benedicte“ frá Bergen og farms þess norskar kr. 386219,70, ísl. kr. 126664,83 £ 175-4-10 þó ekki yfir ísl. kr. 425000,00 alls, með 6 %% ársvöxtum af upphæðunum frá 29. desember f. á. til greiðslu- dags og kr. 2000,00 ísl. upp Í málskostnað og á stefnandi sjó- veðrjett í b/v. „Skallagrími“ fyrir upphæðunum og má láta gera fjárnám í skipinu eða tryggingu þeirri er sett var 4. febrúar þ. á. til þess að varna því, að löghaid yrði lagt á skipið, og selja á opinberu uppboði til greiðslu þeirra. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lúgam. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu útaf ásiglingu b/v. Skallagríms 99, des. 1924 á flutningaskipið Inger Benedicte, sem áfrýjað er af hendi beggja aðilja, hafa aðaláfrýjend- urnir, h. f. Kveldúlfur og Samtrygging íslenskra botnvörpunga, aðallega krafist sýknunar og máls- kostnaðar fyrir báðum rjettum eftir mati hæsta- rjettar. En til vara krefst Kveldúlfur þess, að hann verði aðeins dæmdur til að bæta gagnáfrýjendun- um, eigendum og vátryggjendum Ínger Benedicte 265 og farms hennar og skipshöfn, tiltekinn hluta ásigl- ingartjónsins og verði málskostnaður fyrir sjódómi þá feldur niður. Krefst hann þess, að skaðabæt- urnar fari eftir mati rjettarins, þó þannig að bæt- urnar fyrir Inger Benedicte sjálfa fari ekki fram úr 150000 norskum krónum, og að skaðabæturnar all- ar verði ekki ákveðnar hærri en 425000 ísl. krónur, er Skallagrímur var metinn á og bankatrygging sett fyrir. Loks krefjast áfrýjendurnir málskostnaðar fyrir hæstarjetti eftir mati rjettarins. Hinsvegar krefjast gagnáfrýjendurnir þess, að sjódómurinn verði staðfestur, þó með þeim breyting- um, að viðurkendur verði sjóveðrjettur þeim til handa einnig í veiðarfærum og afla Skallagríms og trygg- ingarupphæðum þeirra verðmæta, að Kveldúlfur verði dæmdur til að greiða h/f. Trolle £ Rothe 930 sterlingspund með 60/, ársvöxtum frá 29. des. 1924, er láðst hafi að taka rjettilega til greina Í sjódóm- inum, að þeim verði tildæmdur 9998 kr. málskostn- ur fyrir sjódómi, svo og málskostnaður í aðalsök og gagnsök fyrir hæstarjetti, eftir mati rjettarins. Báðir aðiljar hafa lagt fram nokkur ný skjöl máli sínu til stuðnings m. a. notarialstaðfestar álits- gerðir um verð Ioger Benedicte. Um aðalágreiningsefnið, sýknukröfur aðaláfrýj- endanna, má yfirleitt vísa til raka sjódómsins. Þó má geta þess um Inger Benedicte, að ekki varð bú- ist við því að varðmaðurinn á henni, sem stóð á þil- farinu, sæi fyr til ferða Skallagríms, en Skallgríms- menn á stjórnpalli og hvalbak sáu ljósin á Inger Benedicte. Ekki verður heldur búist við því, að skipshöfnin á Inger Benedicte hefðist handa, eins og ástóð, til þess að reyna að draga úr afleiðingum ásiglingarinnar, enda gekk skipstjórinn á Skallagrími 266 eftir því að hún kæmi sem fyrst yfir í Skallagrím, ef hún vildi komast með honum í land. Skalla- grimi bar og ekki siður skylda til þess að reyna að draga úr tjóninu sbr. 226. gr. siglingalaganna, en gerði ekkert í því efni. Þá má og geta þess um Skallagrím, að, auk þess að enginn yfirmanna hans var á stjórnpalli, verður ekki sjeð að sjerstakur út- vörður hafi verið fram á skipinu, áður en 1. stýri- maður fór, skömmu fyrir ásiglinguna, upp á hval- bakinn með nokkrum hásetum í öðrum erindum. Og eftir skemdum þeim, sem urðu á Inger Benedicte þykir mega ráða það, að Skallagrímur hafi farið hraðar en góðu hófi gegndi, eins og ástóð, enda komust 2 skip, er komu úr hafi daginn áður, að öll- um aðstæðum líkum, slysalaust fram hjá Inger Bene- dicte, annað að vestanverðu og hitt að austanverðu. Sjódómurinn hefir því rjettilega lagt alla ábyrgð af ásiglingunni á útgerð Skallagríms samkv. 13. gr. siglingalaganna. Um sannvirði Inger Benedicte þykir mega ráða það meðal annars af upplýsingum, sem fengist hafa eftir uppsögn sjódómsins, að það hafi verið þá er hún sökk, allmiklu lægra en vátryggingarupphæð- in. Skipið var keypt til Noregs frá Englandi árið 1915 fyrir 200000 norskar krónur og eftir eiðfestri skýrslu úr Englandi fjekst ekki 8300 sterlingspunda boð í það þar í sept. 1924. Með hliðsjón sjerstak- lega af þessum tölum og aldri skipsins, sem var járn- skip rúmlega 40 ára gamalt, þykir Inger Benedicte hæfilega metin 200000 norskar krónur, þá er hún sökk. Um alla aðra kröfuliði gagnáfrýjendanna fyrir hæstarjetti, að sleptri málskostnaðarkröfunni fyrir báðum rjettum og um sjóveð í afla og veiðarfærum 261 Skallagrims, sem síðar getur, hefir áfrýjendunum kom- ið saman, færi svo að Skallagrími yrði á annað borð gerð ábyrgð fyrir ásiglinguna. Verður aðaláfrýjandinn, framkvæmdarstjóri Ólat- ur Thors f. h. h/f. Kveldúlfs, eftir þessu að greiða hæstarjettarmálflutningsmanni Sveini Björnssyni f. h. gagnáfrýjendanna: eftir 1. lið 200000 norskar krón- ur--38212 kr. TOa. eða samanlagt 238212 norskar krónur og 70 aura, eftir 2. lið 125100 íslenskar krón- ur 1564 krónur 83 aura eftir 4. lið eða samanlagt 126664 íslenskar krónur og 83 aura og eftir 3. lið 930 sterlingspund - 82-4-10 eftir 5. lið, eða saman- lagt 1012 sterlingspund, 4sh. og 10 p., allar upphæð- irnar með 69/ ársvöxtum frá 29. des. 1924, þó ekki yfir 425000 ísl. krónur alls. Gagnáfrýjendurnir hafa sjóveðrjett í b/v Skalla- grími fyrir öllum upphæðunum og mega gera fjár- nám í honum og selja á opinberu uppboði svo og taka borgun í bankatryggingu þeirri, er Samtrygg- ing Íslenskra botnvörpunga setti þeim. Hinsvegar verður gagnáfrýjendunum, af ástæðum þeim, sem greinir Í sjódóminum, ekki heimilaður sjóveðrjettur í veiðarfærum Skallagríms og atla. Ettir þessum úrslitum verður Ólafur Thors f. h. Kveldúlfs og að greiða Sveini Björnssyni f. h. gagn- áfrýjendanna málskostnað fyrir sjódómi og hæsta- rjetti og þykir mega ákveða hann í einu lagi 6000 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn Ólafur Thors f. h. h/f. Kveldúlfs greiði Sveini Björnssyni fyrir hönd gagnáfrýj- endanna 238212 kr. 70 a. í norskum krónum, 126664 kr. 83 a. Í íslenskum krónum og 1012 268 sterlingspund 4 shillings og 10 pence, allar upp- hæðirnar með 69/, ársvöxtum frá 29. des. 1924 til greiðsludags, þó ekki yfir 425000 ísl. kr. alls. Gagnáfrýjendurnir hafa sjóveðrjett í Skalla- grimi fyrir öllum upphæðunum og mega gera fjárnám í honum og selja hann á opinberu upp- boði svo og taka borgun í bankatryggingu Sam- tryggingarinnar. Loks greiði nefndur áfrýjandi nefndum um- boðsmanni gagnáfrýjendanna 6000 kr. málskostn- að fyrir sjódómi og hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Fimtudaginn 25. desember Í. á. kom eimskipið „Íoger Bene- dicte“ frá Bergen, 1946 smáiestir að stærð brutto, en 1207 netto hlaðið ca. 2307 smálestum af kolum, 300 tómum tunnum, 41 kassa með ávöxtum og ca. 20 smálestum af ýmsum varningi (Stykgods) hingað frá Grimsby og lagðist á ytri höfnina útaf Örfirisey kl. 2!/4 um daginn, að því er skipstjóri ómótmælt hefir haldið fram, milli tveggja annara eimskipa — þó nær því skipi er grynnra lá, fyrir stjórnborðsakkeri og 45 faðma keðju. Síðar var bak- borðsakkeri og sett út og 45 faðma keðja á því og bukborðs- keðjan gefin út, svo úti voru 90 faðmar. Beið skipið þess að það kæmist inn á innri höfnina til þess að afferma og var búist við að það gæti orðið mánudagamorguninn 29. desember, en á sunnudagskvöldið 28. kl. T kom hafnsögumaður út í „Inger Bene- dicte“ með þau skilaboð, að sökum storma, sem gengið hefðu, wæti ekki af því orðið. Ekki fann hafnsögumaðurinn neitt að stað þeim, er skipið lá, en þar hafði það lagst án þess að hafn- sögumaður hefði komið út í það og vísað því á legustað, því skipstjórinn hafði komið hingað þrisvar áður. Sunnudagskvildið 28. desember voru legaljós sett út á „Inger Benedicte“ og er tekið 269 fram í dagbókinni að þau hafi logað skært. Vökumaður var og uppi á verði á skipinu um nóttina. Þessa nótt kom b/v. „Skallagrímur“ hjeðan úr bænum, skip- stjóri þá Guðmundar Sigurjónsson, af veiðum. Um 8-leytið um nóttina fór hann fram hjá Garðskaga, og fór þá skipstjórinn, sem tjáist hafa verið búinn að vaka um 30 stundir, niður að sofa, en 2, stýrimaður var á verði. Kl. 5!/, mánudagsmorguninn 29. desem- ber var botnvörpungurinn útaf Gróttuvita. Var veður gott, hæg austanátt og ekki óvenjulega dimt. Setti 2. stýrimaður þá einn af hásetunum, sem meira stýrimannsprófi hafði lokið við sjómanna- skólann hjer í hænum árið 1920 og fengið skirteini sem stýri- maður á fiskiskipum, vökumann, sagði honum að taka við stjórn- inni af sjer, hverja stefnu halda skyldi, og jafnframt að hann skyldi láta vekja skipstjóra áður en inn væri komið. Fór 2. stýri- maður þá að því er sjeð verður, niður að sofa og sváfu þeir þá allir þrir, skipstjórinn og báðir stýrimennirnir, en skipið komið inn á móts við Gróttu. Þegar „Skallagrímur“ var að sigla inn eftir hvíta ljósinu frá Engeyjarvitanum, sendi vökumaðurinn einn af hásetunum miður til þess að vekja skipstjórann. Sá kom upp aftur og kvaðst ekki vita hvort sjer hefði tekist að vekja skip- stjórann og var ekki gjörð frekari gangskör að því. Um sömu mundir virðist 1. stýrimaður hafa verið vakinn, því hann kom upp er botnvörpungurinn var kominn inn fyrir Engey og var Í græna ljósi Engeyjarvitans en hvíta ljósi innsiglingarvitans hjer. Kveðst hann ekki hafa vitað betur, en að skipstjóri væri á stjórnpalli og að hann sjálfur ætti að fara á sinn venjulega stað við inn- siglingu og gæta sinna venjulegu starfa, og fór því fram á hval- bakinn. Rjett eftir að stýrimaðurinn var kominn upp. á hvalbak- inn sá hann hvítt ljós framundan, er hann vissi að var leguljós skips, en sá ekki nema eitt ljós, því hann segir að hitt ljósið á „Inger Benedicte“ hafi borið í ljósin í landi. Gekk hann út frá að „Skallagrímur“ væri vel frí af því skipi sem ljósið var á, mundi komast fyrir aftan það með stefnu þeirri, sem haldin var. 1—2 mínútum síðar sá hann aftara ljósið á „Ingor Benedicte“ sem þá skar sig úr ljósunum í landi. Sá hann þá þegar að það var ljós á sama skipinu og ljósið sem hann hafði áður sjeð og að það skip var mikla lengra en hann hafði búist við og áleit að ógjörlegt væri að komast fram hjá því.. Kallaði hann þá þegar upp, að skip væri framundan og að setja ætti fulla ferð aftur á bak í vjelinni og var þeirri skipun þegar hlýtt, en engu að síður 270 rendi „Skallagrímur“ á „Inger Benedicte“. Kvaðst hann hafa veitt því eftirtekt að „Skallagrímur“ var farinn að beygja til stjórnborða áður en áreksturinn varð. Vökumaðurinn, sem hafði stjórn „Skallagríms“ á hendi, hefir skýrt svo frá, að fremra ljósið á „Inger Benedicte“ muni hafa borið í ljósin á landi og þeir á stjórnpalli ekki hafa greint það fyrri en ofseint. Aftara ljósið sáu þeir ekki fyrri en rjett um leið og áreksturinn varð. Hann kveðst óðara er hann sá fremra ljósið hafa snúið stýrinu hart til stjórnborða og er hann sá að ekki var hægt að komast frí af skipinu fyrir aftan það með því, hafi hann gefið fyrirskipun til vjelarinnar um að hafa aftur á fallum krafti og verið búinn að því áður en 1. stýrimaður kallaði upp að skip væri fyrir stafni. Hann kveðst strax og áreksturinn varð hafa hlaupið niður til skipstjóra og vakið hann því hann hafi ekki vaknað við árekstarinn. Hann kvað þá á brúnni hafa aðeins getað merkt áreksturinn og „Skallagrímur“ hafi verið í þann veg- inn að hætta að siga áfram, er hann varð. 1. stýrimaður á sama skipi hefir og skýrt svo frá að áreksturinn hafi ekki verið meiri en svo að hann og menn þeir, er stóðu frammi á skipinu hjá honum, duttu ekki og fanst áreksturinn hægur og í sömu átt gengur framburður annara af „Skallagrimi“ er yfirheyrðir hafa verið. Skipstjórinn á „Inger Benedicte“ og skipshöfnin á því skipi hafa hinsvegar haldið því fram, að áreksturinn hafi verið mjög harður, svo að skipstjórinn og aðrir, er sváfa, hafi hrokkið upp með andfælum þegar í stað. Um ferðina á „Skallagrími“ á undan árekstrinum stendur í vjelardagbók skipsins, að það hafi farið með fullri ferð áfram þar til kl. 6,22 á mánudagsmorguninn, síðan með hægri ferð áfram til kl. 6,30 og svo með fullri ferð aftur á bak og að vjelin hafi verið búin að vinna aftur á bak í '/,—?/, minútu þegar áreksturinn varð. „Skallagrímur“ lenti á bakborðshlið „Inger Benedicte“ fyrir aftan 4. lestarop og gekk inn í skipið. Kom mikið gat á skipið og sjórinn fossaði inn og skipið fór að sökkva. Skipshöfnin fór í bátana yfir í „Skallagrím“, er beið skamt frá og hafði gjört ráðstafanir til að setja út báta ef með þyrfti. Þegar siðari bát- urinn, l5—20 minútum eftir að áreksturinn varð, yfirgaf „lnger Benedicte“, var sjórinn farinn að fljóta yfir þilfarið. Þegar „Skallagrímur“ var búinn að taka skipshöfnina af hinu skipinu, 271 hjelt hann til lands, ca. '/, stundu eftir að árekstarinn varð, bæði af því, að álitið var að hann gæti engu bjargað úr hinu skipinu og svo til þess að ná sem fyrst til björgunarskípsins Geir sem búist var við að lægi hjer á höfninni, en var vestur á Dýrafirði. Þegar „Skallagrímur“ yfirgaf „Inger Benedict“ loguðu leguljós þess skips enn þá og ljós í bakborðskýrauga á því var rjett við sjávarflötinn. Þegar er skipstjórinn á „Inger Benedicte'“ kom í land fjekk hann sjer vjelarbát og fór á honum á vettvang, en er þangað kom, hjer um bil hálfri stundu síðar, var „loger Bene- dicte“ sokkin. Eftir skýrslu kafara, sem skoðaði „Inger Benedikte“ þar sem húa lá á mararbotni, líggur skipið á stjórnborðshliðinni og er glufa sú, sem á það kom víð áreksturinn ÍS fet frá lunningunni niður eftir skipinu 2!/, fet á breidd og gengur 2 fet inn þilfarið. Skipið snýr í suðaustur með framstefnið og í vesturrönd hvíta ljóssins frá innsiglingarvitanum eftir staðarákvörðun forstöðumanns stýrimannaskólans, en skipstjórinn á „Inger Benedicte“ hefir skýrt svo frá, að skipið hafi legið þannig, að sjest hafi bæði hvíta og græna ljósið frá innsiglingarvitanum, eftir því hvernig skipið sveigði fyrir vindinum. Botnvörpungurinn „Skallagrímur“ hefir af dómkvöddum mönn- um verið metinn á kr. 425000,00. Veiðarfæri þau, sem á honum voru þegar áreksturinn varð kr. 16500,00, kol kr. 1625, salt kr. 4050,00 og afli kr. 19500,00. Hinn 4. febrúar þ. á. krafðist hrjm. Sveinn Björnsson hjer í bænum f.h. eigenda og vátryggjenda „Inger Benedicte““ og farms, að löghald verði lagt á b/v. „Skallagrím“ til tryggingar kröfum þeirra útaf árekstrinum, með vöxtum frá árekstrardegi og öllum málskostnaði. Við löghaldsgjörðina var mætt af hálfu eigenda b/v. „Skallagríms“ h/f. „Kveldúlfs“ og Samtryggingar ísl. botn- vörpunga hjer í bænum, sem b/v. „Skallagrímur“ er vátrygður hjá. Var framgangi lögtaksgjörðarinnar mótmælt í einu af hálfu beggja og er þeim mótmælum var hrundið með úrskurði fógeta- rjettarins, uppkveðnum samstundis, afhenta umboðsmenn eiganda Samtryggingarinnar ábyrgðarskjal frá Íslandsbanka vegna Sam- tryggingarinnar til gjörðarbeiðanda, á greiðslu upphæðar þeirrar, er eigendur kynnu að verða dæmdir til að greiða með fullnaðar- dómi í máli útaf árekstri skipanna 29. desember í. á. þó aðeins til þeirrar upphæðar er „Skallagrímur“ yrði metinn af dómkvödd- 212 um mönnum. Fjell gjörðarbeiðandi þá frá því að lögtaksgjörðin færi fram og fjell bún niður. Með stefnu útgefinni 18. febrúar þ. á. höfðaði svo hrjm, Sveinn Björnsson f. h. hinna. sömu mál þetta fyrir sjódóminum gegn Ólafi Thors framkvæmdarstjóra f. h. eigenda b/v. „Skalla- grims“ h/f. „Kveldúlfs“ og Gunnari framkvæmdarstjóra Egilson f. h. Samtryggingar ísl. botnvörpunga í Reykjavik, sem vátryggj- anda „Skallagríms“ og hefir Í málinu gjört þær kröfur að stefndir tf. h. hinna greindu fjelaga verði annaðhvort báðir in solidum eða annar dæmdir til að greiða sjer Í. h. umbjóðenda sinna: 1. Eigenda eða vátryggenda „lnger Benedicte“ andvirði skips- ins norskar kr. 435000,00, og eigendunum auk þess and- virði tómra tunna, bunkerkola, skipsforða m. m. samkvæmt reikningi, samtals n. kr. 395309,70. Vátryggjenda kola í skipinu og epla, andvirði þeirra ísl. kr. 125000,00. 8. Vátryggjenda annara vara, sem h/f. Trolle € Rothe eru umboðsmenn fyrir £ 93-0-0. 4. Skipshafnar „Inger Benedicte“ verðmæti muna þeirra, fatn- aður o. fl. er þeir mistu ásamt launamissi, samtals ísl. kr. 25587,00. 5. H/f. „Alliance“ andvirði tveggja virrúlla £ 82-4-10. Allar upphæðirnar með 69/, ársvöxtum frá 29. desember f. á, til greiðsludags og ennfremur málskostnað að skaðlausu eftir reikningi, að upphæð kr. 10163,00. Loks hefir stefnandi krafist þess að viðurkendur verði með dóminum sjóveðrjettar í b/v. „Skallagrími“ með veiðarfærum, farmi og vátryggiugarapphæðum skips, veiðarfæra og farms fyrir framan- greindum upphæðum og honum heimilað að gjöra fjárnám í því og tryggiogarfje því er sett var við löghaldsgjörðina 4. febrú- ar þ. á. að svo miklu leyti sem með þarf, selja það á opinbera uppboði til greiðsla þeim með vöxtum og kostnaði ásamt kostn- aði við fjárnám og uppboð, alt að skaðlausu og að rjettlætt verði löghaldsgjörðin frá 4. febrúar þ. á. to Stefndur Gunnar Egilson hefir krafist þess sjerstaklega að bann fyrir bönd Samtryggingar Ísl. botnvörpunga verði sýknaður af kröfum stefnanda Í málinu og tildæmdur hæfilegur málskostn- aður hjá honnm eftir mati rjettarins, þar sem það sje aðeins út- gerðarmaður skips, en eigi vátryggjandi þess, sem með vissum skilyrðum ábyrgist slíkt tjón og bjer um ræðir. 213 Rjetturinn verður þó að vera stefnanda samdóma um það, að stefndur Gunnar Egilson fyrir hönd Samtryggingarinnar haf! með allri framkomu sinni í löghaldsmálinu milli stefnanda og út- gerðarmanna „Skallagríms“ 4. febrúar þ. á. gert sig sjálfan að varnaraðila ásamt þeim, einnig í þessu máli, þar sem meðal annars er krafist staðfestingar á löglaldsgjúrðinni eg rjettar til fjárnáms í hinni settu tryggingu, og tje því rjettilega stefnt í því, Verður eýknukrafa hans í málinu því ekki tekin til greina af þeirri ástæðu. Stefndar Ólafar Thors f. h. hft. „Kveldúifar“ hefir aðallega krafist sýknu af öllum kröfum stefnanda í málinu og málskostnað. ar bjá honum. Til vara hefir hann krafist þess að hann verði aðeins dæmaur til að greiða tiltekinna hluta tjúnsins af árekstrin- um eftir nákvæmari ákvörðun rjettarins og málskostnaður verði látinn falla niður. Undir öllum kringumstæðum hefir hann kraf- ist þess, að bætur sem kunni að koma til greina, verði takmark- aðar við skipið „Skallagrím“ (þ. e. bankatryggingu þá er sett var) þar sem útgerðarmaður ábyrgist slíkt tjón, sem hjer er um að ræða, einungis með skipi og farmgjaldi, en um hið síðara sje hjer ekki að ræða. Framangreinda kröfu sína byggir stefndur á því að „Iuger Benedicte“ en ekki „Skallagrímur“ hati verið orsök í ásigling. unni. Hún hafi legið á ytri höfninni beint í inusiglingaleiðinni inn á innri höfnina og valið sjer sjálf þennan hættulega stað. Hinsvegar verði skipshöfninni á „Skallagrími“ ekki kent um þót hann sigldi á hana á þessum stað, þar sem ljósin á henni hafi borið við ljósin í landi, svo að ekki hafi verið hægt að greina þau. Þar sem áreksturinn þannig hafi eigi orsakast af ásettu ráði, vitaverðu hirðuleysi eða gáleysi skipshafnarinnar á „Skalla- grími“, beri útgerð bans enga ábyrgð á tjóninu af honum eftir 13. gr. siglingalaga nr. 5o6/1914. Auk þessa hafi varðmaðurinn á „Inger Benedicte“ átt að aðvara „Skallagrím“ og loks hefðu skipverjar „Inger Benedicte“ getað dregið úr tjóninu að minsta kosti með því að koma skipinu á grynningar og bjarga þannig farminum í stað þess að fara í bátana og yfirgefa skipið. Þvi verður síst neitað að staður sá á ytri höfninni, sem „ÍInger Benedicte“ lá var mjög óheppilegur og hættalegur skipum á innsiglingu Í innri höfnina, eins og kom á daginn, og furðar sjórjettinn á því, að hafnarstjórnin skyldi líða jafnstóru skipi að liggja þar sólarhringum saman Í svartasta skammdeginu og ekki 18 214 neyta valds sins eftir 12. gr. hafnarreglugjörðarinnar fyrir Reykja- víkur kaupstað nr. 100/1917 til þess að heimta skipið flutt á óhultari stað. Eftir upplýsingum þeim sem liggja fyrir í málinu liggur „Inger Benedicte“ á mararbotni í hægri rönd hvita ljóssins frá innsiglingarvitanum þegar inn er siglt og tekur yfir 75 metra af rákinni, sem öll mun vera á þessum stað um 269 metra breið. Hinsvegar virðist skipstjóranum á „Inger Benedicte“ ekki verða gefin sök á því, þótt hann legðist þarna og hjeldi áfram að liggja þar, úr því að hafnsögumaður sá, sem út í skipið kom, hafði ekkert við staðina að athuga og skipstjórinn fjekk enga fyrir skipun um að flytja sig. Í málinu liggur fyrir vottorð frá hafnar stjóra um það, að vegna legu innsiglingarvitans og þess hvernig leguplássi á ytri höfninni sje háttað, sje það óhjákvæmilegt að skip, sem hingað koma og leggjast á ytri höfnina, verði að leggj- ast og liggi oft á öllum tímum árs lengri eða skemri tíma í hvíta ljósinu frá innsiglingarvitanum og ætti að minsta kosti yfirmönn- um á Íslenskum fiskiskipum, sem hjeðan eru gerð út, að vera þetta kunnugt, og þau því að viðhafa sjerstaka aðgæslu við inn- siglingu hingað á dimmum vetrarnóttum. Þessarar sjerstöku var- úðar hefir ekki verið gætt af yfirmönnum af skipshöfninni á „Skallagrími“ við innsiglinguna hingað aðfaranótt 29. desember f. á. og því verður rjetturinn að telja „Skallagrím“ eiga alla sök á ásiglingunni og útgerðarmenn skipsins verða eftir 13. gr. siglingalaganna að bæta tjón það, sem af ásiglingunni hlaust. Vökumaðarinn á „Inger Benedicte“ bar það við sjóprófið að „Skallagrímur“ „kom saa fort at han ikki kunde varsko den, der var ikke Tid der til“, og hann verður ekki sakaður um skyldu- brot. Rjettarinn verður að vera þeirrar skoðunar að eftir öllum atvikum hafi eigi verið annars að vænta, en skipshöfnin á „Inger Benedicte““ hugsaði fyrst og fremst um það að forða lifi sínu eftir áreksturinn og gjörði eigi tilraunir til að bjarga skipi og farmi, enda mjög tvísýnt og efasamt að það hefði komið að nokkru haldi, þar gufa var ekki á spilinu og ekki nema 65 punda þrýsting á katlinum, en hálf klukkustund hefði liðið áður en fullum þrýstingi (85 pundum) hefði verið náð. Skulu þá teknir til athugunar hinir einstöku kröfuliðir stefnanda. Það er viðurkent í málinu að „Inger Benedicte“ var vá- trygð hjá norska ábyrgðarfjelaginu sPolarise fyrir 350 þúsund norskum krónum og vátryggingarfjelagið hefir greitt eiganda 275 skipsins þessa upphæð og fengið framseldan rjett eiganda á hend- ur „Skallagrími“. Stefndir hafa mótmælt því, að vátryggingarapphæðin verði lögð til grundvallar fyrir bótum fyrir skipið, telja hana alt of háa og telja skipið, sem er smíðað 1883 og því yfir 40 ára gamalt, er því var sökt, hæfilega metið 150 þúsund norskar krónur. Þessu til sönnunar hafa stefndir vísað á skýrslu um sölu skipa, yngri og á svipuðum aldri og Í líkum vátryggingarflokki, tekna úr dönsku dagblaði er sýna að söluverðið á þeim skipum hefir verið ca. 72!/, norsk króna pr. bratto smálest að meðaltali. Stefnandi hefir staðhæft, að vátryggingarupphæðin væri í samræmi við verðmæti skipsins og bent á að vátryggingarfjelög gæti þess jafnan að vátryggja ekki skip fyrir meira en sannvirði, enda kæri ábyrgðartaki sig ekki um að greiða hærra iðgjald en þurfi til þess að hann fái skaða sinn bættan. Hann hefir mót- mælt því að nokkuð væri hægt að byggja á skýrslu stefnda um söluverð skipa, bæði af því að skip þan er hún nær til eru flest mun stærri en „Inger Benedicte“ og því ódýrari pr. brutto smá- lest, og benti á upplýsingar um sölu á skipi í blaði því, sem skýrsla stefnds er tekin eftir, þó mun yngra en „luger Bene- diete“, þar sem verðið er tiltölulega hærra en vátryggingar- upphæð þess skips. Auk þess telur hann gömlum skipum sem boðin eru til sölu og seld, hafa venjulega verið haldið illa við, en hinsvegar sjeu gömul skip, er vel hafi verið haldið við, eins og átt hafi sjer stað um „Inger Benedicte“, ekki höfð á boðstól- um eða seld. Í málinu liggja ekki fyrir neinar upplýsingar um það hve- nær vátryggingarupphæðin fyrir „Inger Benedicte“ var ákveðin 350 þúsund norskar krónur, eða um það, hvort sú upphæð er bygð á mati skipsins eða eigi. Samt sem áður verður sjórjettur- inn að lita svo á, að vátryggingarupphæðin sje hin eina ábyggi- lega upplýsing um verðmæti skipsins sem fyrir liggur og meiri hlutinn treystir sjer ekki til þess að slá því fösta að það hafi eigi verið svo mikils virði, þegar tekið er tillit til hins lága gengis norsku krónunnar, sem verið hefir. Einn dómendanna, Guðmundur Kristjánsson, skipamiðlari, telur nægilega upplýst að nInger Benedicte“ hafi ekki verið meira en 276 þúsund norskra króna virði. Þá hefir stefnandi f. h. eigenda „Inger Benedicte“ gjört 18* 216 kröfa til bóta fyrir 500 tómar tunnur er Í skipinu voru að upp hæð £369-10-0 á n. kr. 81,30 pr. £. Stefndir hafa mótmælt þessum lið sem ofháum nm £50-0-0 eða n. kr. 1575 og þar sem stefnandi hefir eigi fært nein rök fyrir því, að hann sje rjett talinn, verður að taka til greina kröfu stefnda um niðurfærslu á honum. Þá hafa stefndir mótmælt eftirfarandi liðum á reikningi um- boðsmanns eigenda „Inger Benedicte“ til þeirra sem þeir hafa krafist stefndu dæmda til að endurgjalda sjer:. 1. Afgreiðslugjöld og klarering hjer fyrir „Inger Benedicte“ kr. 8072,50 250 ísl. kr. 20... kr. 3322,50 2. Upphæð greidda skipstjóra fyrir áreksturinn .. -— 1700,00 3. Kjöt keypt 2 dögum fyrir áreksturinn ..... — 2940 4. Læknishjálp „.o0...00 000... — 141,00 5. Útskrift og þýðing á sjóferðaprófi. ....... — 6700 Samtals ísi. Kr. 59259,90 á norskar kr. 115,00 ==norskar ..... kr. 5529,00 Telja þeir liðina 1.—4. sjer óviðkomandi og 5. liðinn vera málskostnað og teljast til hans. Stefnandi hefir ekki rökstutt að stefndir eigi að endurgjalda. þessar upphæðir, en haldið fast við kröfuna um dóm yfir þeim og lagt á vald sjódómsins að skera úr því, hvort sú krafa verði tekin til greina. Sjórjetturinn verðar að vera þeirrar skoðunar að taka beri til greina kröfu stefnda um frádrátt á þessum n. kr. 5529,00. Skipagjöld fjella í gjalddaga, er skipið lagðist bjor á höfn- ina og hafa eigendur skipsins fengið þau greidd með farmgjald- inu fyrir farm þess. Um það, til hvors 1700 krónurnar til skip- til skipstjóra hafi gengið, liggja engar upplýsingar fyrir í málinu. Andvirði kjötsins, ef þess hefir ekki verið meytt áður en árekst- urinn varð felst væntanlega í liðnum „Stores“ á reikningi skips- eigenda (rjettarskjal nr. 13). Það er ekki upplýst að neinn af skipshöfn „Inger Benediete“ hafi meiðst eða sýkat við ásigling- una og kostnaðurinn við útskrift og þýðingu af sjóferðaprófinu verður að teljast til málskostnaðar. Verður þá að draga n. kr. 1575,00 -Þ n. kr. 5599,00 = n. kr. 7097,00 frá kröfalið stofnanda, verða þá eftir af hon- nm n. kr. 388212,70. Við 2., 3. og 5. kröfalið stefnanda hafa stefndir ekki haft meitt sjerstakt að athuga, er til greina verði tekið eftir framan eyru (tl sögða. Verður þá að taka þá liði til greina með fullum upp- hæðum. 4. Kröfaliðnum hefir stefnandi fallið frá undir rekstri máls- ins, að undanskildum ísl. kr. 1564,83 og hafa stefndir ekkert haft við það að athuga. Eins og að framan greinir hefir stefnandi krafist þess að viðarkendur verði með dóminum sjer til handa f. h. umbjóðenda sinna sjóveðrjettur í b/v. „Skallagrími“ með veiðarfærum, farmi og Í vátryggingarupphæðum skips, veiðarfæra og farms og hon- um heimilað að gjöra fjárnám í því til tryggingar fje því, sem sett var við löghaldsgjörðina 4. febrúar, og, að svo mikla leyti sem með þarf, selja það á opinberu uppboði til greiðslu á kröf- um þeim sem hann hefir gjört í málinu. Hann viðurkennir að eftir siglingalögunum sje ábyrgð útgerðarmanna og sjóveðrjettur fyrir tjóni af ásiglingu takmarkaður við skip og farmgjald, en heldur því fram, að tíl skipsins verði að teljast alt sem því til- heyrir, einnig veiðarfæri á fiskiskipum, því án þeirra sje fiski- skipið óhæft til notkunar þeirrar, er það sje ætlað til. Þá held- ur stefnandi því og fram, að afli á fiskiskipum sje farmur þeirra og verði að koma í stað farmgjaldsins, er um flutningaskip sje að ræða, þar sem útgerðarmaður fiskiskipa sja eigandi aflans, en útgerðarmaður flutningaskipa venjulega ekki eigandi farmsins, heldur eigandi farmgjaldsins. Telur hann þá umbjóðeudur sína eiga sjóveðrjett í allri eign eigenda „Skallagríms“, sem í skipinu var er það sigldi á „Iuger Benedicte“. Á þetta verður þó ekki fallist. Eftir 236. gr. siglingalaganna nær sjóveðrjettur í skipi og til skipsbúnaðar — þó ekki til vistabirgða, elaiviðar, kola eða annara vjelarnauðsynja, — en það orð verður Í siglingalöggjöf Norðurlandaþjóðanna og þá einnig Í siglingalöggjöfinni Íslensku, að skiljast svo, að það taki aðeins til þess skipsbúnaðar, sem ákvarðaður og nauðsynlegur er til stöðugrar notkunar á skipinu á siglingu, þ. e. a. s. þegar það er að flytja farþega eða farm, en eigi til áhalda eða hluta, sem á því eru vanir að vera eða eru í öðrum ákveðnum tilgangi, t. a. m. til björgunar, veiða eða hagnýtingar aflans, þótt tilgangurinn með þeim sje framkvæmdur á sjó úti, sbr. Conv. 2. apríl 1850, 38. gr. og dóm hæstarjettar Noregs frá 30. september 1914 (Nord. Domme i Sjöfartsanliggen- der 1914, bls. 321). Til þess að beita ákvæðum siglingalaganna um farmgjöld 28 við afla fiskiskips eða nokkurs hluta andvirðis hans eða mats- verðs er heldur ekki heimild og í 238. gr. þeirra er það beint tekið fram að sjóveðrjettur taki ekki til vátryggingarnpphæða veðsins. Verður stefnanda því eigi tildæmdur sjóveðrjettur í öðr- um eignum h/f. „Kveldúlfs“ en b/v. „Skallagrími“ með venjuleg- um skipsbúnaði eins og hann var metinn 3. febrúar þ. á. (rjettar- skjal nr. 6.) og fjelagið ekki dæmt til þess að greiða hærri skaða- bætur en matsverðinu nemur. Við vaxtakröfu stefnanda hafa stefndir ekki haft neitt sjer- legt að athuga. Það verða þá úrslit þessa máls hjer í rjettinum að dæma stefndan Ólaf Thors f. h. h/f. „Kveldúlfs“ til þess að greiða stefnanda f. h. umbjóðanda hans eftir 1. kröfalið n. kr. 388219,0, eftir 2. kröfulið Ísl. kr. 125100,00, eftir 3. kröfulið £ 593-0-0, eftir 4. kröfulið ísl. kr. 1564,83 og eftir 5. kröfulið £82-4-10 alls n. kr. 888212,70, ísl. kr. 126664,85 og £175-4-10 — ekki yfir ísl. kr. 425000,00 samtals — með 6'/, ársvöxtum frá 29. desem- ber f. á. til greiðsludags, viðurkenna sjóveðrjett í b/v. „Skalla- grimi“ fyrir þessum upphæðnm og rjett stefnanda til að gjöra fjárnám Í skipinu eða tryggingu þeirri, sem sett var 4. febrúar þ. á. Löghaldsgjörðin frá sama degi verður ekki staðfest eins og stefnandi krefst, þar sem hún fór aldrei fram, heldur var varnað með því að trygging var sett. Eftir þessum úrslitam þykir rjett að stefndur Ólafar Thors greiði stefnanda 2000 krónur upp Í málskostnað. Miðvikudaginn 17. mars 1926. Nr. 48/1925. Magnús Matthíasson (Pjetur Magnússon) gegn Steingrími Guðmundssyni (Enginn). Um gildi samnings um gjörðardóm. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 11. april 1995: Máli þessu vísast frá dómi. Stefnandinn, Magnús Matthíasson, greiði stefndum, Steingrími Guðmundssyni, TÓ krónur í málskostnað, innan þriggja eðlar- hringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. 279 Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið áfrýjað til hæstarjettar með stefnu dags. 10. okt. f. á. og var það þingfest samkvæmt stefnunni í desembermánuði f.á. Var þá löglega mætt af hálfu beggja aðila og áfrýjanda veittur frestur til febrúarmánaðar þ. á., en er málið þá skyldi flutt mætti enginn af stefnda hálfu og hefir það því verið rekið skriflega samkv. 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt sam- kvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Með því að fallist verður á ástæður hins áfrýj- aða gestarjettardóms ber að staðfesta hann og á þá málskostnaður í hæstarjetti að falla niður. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað. — Máls- kostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í verksamningi dagsettum Í júlí 1923 höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 25. febrúar þ. á. af Magnúsi Matthíassyni, kaupmanni hjer í bænum, gegn Steingrími húsasmið Guðmundssyni, Amtmannsstíg 4, til greiðslu skaðabóta, að upphæð kr. 30073,50 útaf byggingu húss stefnanda nr. ð við Túngötu, með 69/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðslu- dags og málskostnaðar að skaðlausu með kr. 1095,00. Stefndur hefir krafist frávísunar málsins frá rjettinum, 1050 króna málskostnaðar hjá stefnanda og auk þess kr. 151,00 sem endurgjaldi á kostnaði við yfirmat. Til vara hefir stefndur krafist hæfilege frests til andsvara um málið að efninu til. Málavextir eru þeir, að með ofangreindum samningi tók stefndur að sjer að reisa tvær hæðir ofan á hús stefnanda nr. 5 við Túngötu eftir uppdrætti og verklýsingu. Skyldi stefndur leggja til alt efni og vinna og hafa lokið verkinu svo að húsið 280 væri að forfallalausu tilbúið til innflatnings 1. desember 1923, en fá fyrir það 42500,00. Síðan segir í samningnum: „ágreining, sem kynni að rísa útaf samningi þessum, lýs- ingu eða uppdrætti, um efni eða vinnu, skal ráða til lykta með úrskurði þar til hæfs mann, er aðiljar koma sjer saman um innan þriggja daga eftir uppkomu ágreinings, en að öðram kosti nefnir bæjarfógeti manninn. Ágreininginn skal úrskurða eigi síðar en 3 dögum eftir kvaðinguva. Mál, er risa kann útaf samningi þessum, má reka fyrir gesta- rjetti Reykjavíkur“. Skaðabótakrafa stefnanda er nú bygð á því, að verkinu hafi eigi verið lokið eins snemma og vera bar eftir samningnum, að byggingarkostnaðnrinn hafi lækkað vegna breytinga frá verklýs- ingu o. fl, skomdir hafi orðið af leka, er stafað hafi af óforsvaran- legum frágaugi, partur af þakinu hafi fokið af sömu ástæðu, tjón hlotist vegna smíðisgaia á steypulotti o. íl. Frávísunarkröfu sína byggir stefndur á því, að ágreiningur sá milli málsaðilja, sem mái þetta er risið af, heyri ekki undir úrskurð dómstólanna, heldar skuli honum, eltir ofangreindum samn- ingi, ráðið til lykta með úrskurði þar til tæfs manns, er aðiljar hafi komið sjer saman um eða bæjarfógeti tilnefnt. Þessu mótmælir stefnandi með skirskotun til þess fyrst og fremst, að hið tilvitnaða ákvæði Í samningnum sje ekki eiginlegt gjörðardómsákvæði, er sjáist á því, að í samningnum sje gjört ráð fyrir að mál risi útaf honum og hvar það skuli rekið, og í öðru lagi hafi mat farið fram í málinu af tveim mönnum, dómkvödd- um af bæjarfógeta, og með því sje fullnægt þeim anga af gjörðar- dómsákvæði, er í samningnun kunni að felast. Svo hefir stefa- andi og mótmælt málskostnaðarkröfu stefnds sem alt of hárri á þessu stigi málsins og málskostnaðarkröfu hans sem sjer óvið- komandi. Rjetturinn verður nú að vera stefndum samdóma um það, að gjörðardómsákvæðið í oftnefndum samningi sje svo ákveðið og fortakslaust, áð stefnandi geti ekki einhliða frá því vikið og gjörir það á því enga breytingu þótt einnig sje í samningnum ákvæði um það, hvernig mál skuli rekið, er rísa kunni útaf bonum. Þá verður það heldur eigi álitið, að gjörðardómsákvæði samningsins sjo fallnægt, þótt stefnandi hafi fengið dómkvadda tvo menn „til þess að skoða og meta skemdir, sem orðið hafa af 281 völdum ofviðris í dag (0: 21. janúar þ. á.) á húsi mínu og meta þær, sem og aðrar skemdir, sem stafa kunna af Óóvönduðum frágangi á húsinn (smíði þess yfirleitt) og gefa álit sitt um það, hvort for- svaranlega hefir verið frá þaki og annar; smið hússins gengið“, eins og segir í beiðni stefnanda um dómkvaðninguna, enda ora kröfaliðir stefnanda í málinu að minstu leyti bygðir á mati hinna dómkvödda manna. Það þykir því verða að taka til greina aðalkröfu atefnds um frávísun málsins og um málskostnað, er eftir atvikum þykir hæfilega ákveðin 75 krónur. Fyrir kröfu sinni í málinu um endur- gjald af hendi stefnanda á kostnaði við yfirmat hefir stefndur eigi gagnstefnt og kemur hún þegar af þeirri ástæðu ekki til álita. Miðvikudaginn 24. mars 1926. Nr. 21/1925. Ari Þórðarson (Björn P. Kalman) 8€gn Páli Olafssyni (Lárus Jóhannesson). Um greiðslu skuldar samkv. svokölluðum svíxli<. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 2. apríl 1995: Stefndur Páll Ólafsson á að vera sýkn af kröfum stefnandans Ara Þórðarsonar í þessa máli. Stefnandi greiði stefndum í máls- kostnað kr. 100,00 innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Veturinn 1923—1924 keypti stefndi !/, húseignina nr.17B við Óðinsg. hjer í bænum af áfrýjanda; var sölu- verðið ákveðið í kaupsamningnum 20000 kr. og greiddi stefndi andvirði húseignarinnar sumpart með því að taka að sjer veðskuldir, er hvíldu á húseigninni, að upphæð 11500 kr., sumpart með vörum og loks með svíxlic þeim að upphæð 4929 kr. 46a., er ræðir um í máli þessu. >Vixillc þessi, sem hefir verið lagður 282 fram í hæstarjetti, er ritaður á alment víxileyðublað, dags. 20. sept. 1921 og átti að greiðast 20. desbr. s. á., og hefir maður sá, er >víxillinn< var stilaður á, Jón Sigmundsson gullsmiður, ritað á hann samþykki sitt, en með því að enginn hafði undirskrifað >víxilinn:, sem útgefandi, uppfylti hann eigi fyrirskipað form víxla og veitti því eigi víxilrjett. Umræddan >víxil< ljet áfrýjandi upp í skuld til þriðjamanns en í máli, er þessi maður höfðaði gegn samþykkjanda Jóni Sigmundssyni, lagði Jón fram kvittun fyrir því að hann hefði greitt >víxilinn< 4. nóv. 1922 og var þá málssóknin gegn honum lát- in falla niður. Áfrýjandi höfðaði þá mál þetta gegn stefnda til þess að fá hann dæmdan til að greiða sjer upphæð >víxilsinse ásamt 60/ vöxtum frá gjalddaga. Stefndi heldur því í fyrsta lagi fram, að áfrýj- andi hafi engan rjett mist gegn samþykkjanda, þótt hann hafi verið búinn að greiða svíxilcupphæðina, með því að svíxillinn< hafi eigi borið það með sjer að hann væri greiddur, en á þetta verður eigi fall- ist, með því að hvernig sem á skjal þetta er litið að öðru leyti, getur það, sökum þess hvernig það er úr garði gert, eigi talist viðskiftabrjef í þeirri merkingu, að skuldari sje útilokaður frá því að koma fram með sýknukröfu bygða á því að skuldin sje greidd, þótt kvittunin sje eigi rituð á skjalið. Þá hefir stefndi neitað því að hann hafi tekið á sig nokkra ábyrgð á því að >víxillinnc fengist greidd- ur. Það liggnr nú ekkert fyrir í málinu um það, að stefndi hafi tekið á sig ábyrgð á greiðslugetu sam- þykkjanda og eftir atvikum málsins verður heldur eigi álitið að áfrýjandi hafi haft ástæðu til að ætla að stefndi vildi ábyrgjast greiðsluna, en hinsvegar 283 hafði áfrýjandi rjett til þess að treysta því að skuld þessi væri í gildi er hún var honum framseld, og þar sem þetta brást, verður stefndi að greiða áfrýj- anda bætur fyrir það. Þessar bætur geta þó ekki talist upphæð víxilsinse, svo sem áfrýjandi gerir kröfu til, með því að það þykir ljóst, af öllu því er fram er komið í málinu — meðal annars því hve langt var liðið frá gjalddaga svixilsins< er salan fór fram — að málsaðilar hafi ekki við samningsgjörð- ina metið umræddan víxilc sem peningagreiðslu eftir nafnvirði hans heldur sem óvissa skuldakröfu. En með tilliti til þess, sem upplýst er í málinu um sannvirði húseignarinnar verður að telja að krafa þessi hafi verið 2500 kr. virði, er salan fór fram. Það verður því að fella hinn áfrýjaða gesta- rjettardóm úr gildi og dæma stefnda til þess að greiða áfrýjanda 2500 kr. ásamt 69/, ársvöxtum frá stefnudegi 14. júní 1924 til greiðsludags; svo verður stefndi að greiða áfrýjanda 300 kr. upp í málskostn- að fyrir gestarjetti og hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Stefndi Páll Ólafsson greiði áfrýjanda Ara Þórðarsyni 2500 kr. með 60 ársvöxtum frá 14. júní 1924 til greiðsludags. Svo greiði stefndi áfrýjanda 300 kr. upp í málskostnað í hjeraði og hæstarjetti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestarjetti Reykjavíkur með stefnu átgefinni 14. júni f. á. samkvæmt heimild í lögum nr. 69 frá 1905 284 af Ara Þórðarsyni fasteignasala hjer í bænum gegn Páli Olafs- syni framkvæmdarstjóra í Viðey, til greiðslu á kr. 4929,26 (sic) auk skaðabóta og málskostnaðar. Auk þess hefir stefnandi krat- ist þess að stefndur verði dæmdur til refsingar Íyrir að hafa haít svik í frammi við sig. Til vara hefir stefnandi krafist þess, að kaupum þeim er stefndur gerði við hann á !/, húseigninni nr. 17B við Óðinsgötu verði rift, þannig að húsinu verði skilað honum í hendur í ekki lakara ástandi en það var Í er hann seldi það auk leigu frá þeim tima og skaðabóta. Stefndur sem hefir látið mæta í málinu hefir hinsvegar kraf- ist þess, að hann verði algjörlega sýknaður af öllum kröfum stefn- anda í málinu, að stefnandi verði dæmdur í sekt fyrir óþarfa málsýfingu og að sjer verði tildæmdur málskostnaður að skað- lausu með kr. 300,00. Málavextir eru þeir eftir þvi seim stefnandi tjáir, að síðast- liðinn vetur selur stefnandi þessa máls stefndum Páli Ólafssyni !/, húseignina nr. 17B við Óðinsgötu, og greiddi kaupandi and- virðið sumpart með því að taka að sjer greiðslu áhvilandi veð. skulda, sumpart Í vörum og loks með kr. 4929,26 (sic) „vixli“, er ræðir um í þessu máli, en „víxill“ þessi var samþyktur af Jóni Sigmundssyni gullsmið hjer í bæ með gjalddaga 20. des. 1921; útgefandi var enginn. „Vixil“ þennan kveðst stefnandi síðan hafa látið Þórð J. Thoroddsen hafa upp Í skuldaviðskifti. En er læknir- inn krafði sampykkjanda „vixilsins“ Jón Sigmundsson um greiðsla á honum lagði Jón fram kvittun fyrir greiðslunni frá Hjálmtý Sigurðssyni kaupmanni hjer í bæ. Ljet þá læknirinn málið niðar falla og er málshöfðun þessi útaf því sprottin að stefnandi telur stefndan skyldan að svara til ábyrgðar fyrir það gagnvart sjer, að tjeður „víxill“ var greiddur af samþykkjanda hans, áður en stefndur framseldi honum hann. Stefndur hefir hinsvegar haldið því fram að hann hafi keypt umrætt hús af Erlendi Erlendssyni blaðamanni, en eftir því sem fram hefir komið Í málinu, virðist þó svo sem kaupin á nefndu húsi hafi Í raun og veru gerst milli aðilja í þessu máli. Áuk þess hefir stefndur haldið því fram að hann hafi ekki betur vitað en að umræddur „víxill“ hafi verið með öllu ógreiddur er hann framseldi hann til stefnanda enda hafi „víxillinn“ ekki á nokkurn hátt borið það með sjer að svo væri. „Víxill“ sá sem hjer um ræðir hefir ekki verið lagður fram í málinu og heldur ekki hefir nokkuð komið fram um. það að „víxillinn“ hafi borið það með sjer að hann væri greiddar að 285 nokkru eða öllu leyti, nje heldur um það að stefndum hafi verið kunnugt un að svo hali verið, er hann ljet „víxilinn“ af höndum við stefnanda og verður stefndur þá heldur ekki talinn skyldur tíl að svara til ábyrgðar fyrir það gagnvart stefnanda þó „víxill- inn“ kynni að vera greiddar án þess að hann bæri það með sjer sbr. 89. gr. vixillaganna frá 1882. Samkvæmt þessu verður því að sýkna stefndan af öllum kröfum stefnanda í þessu máli og þykir rjett eftir þeim úrslitum að stefnandi greiði stefndum málskostnað og ákveðst bann 100 kr. Hinsvegar þykir ekki nægileg ástæða til að taka sekta- kröfu stefnds á hendar stefnanda, fyrir óþarfa málsýfingu, til greina. Föstudaginn 26. mars 1926. Nr. 26/1925. Geo. Copland gegn Jóni Laxdal. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Geo. Copland, sem ekki mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 26. mars 1926. Nr. 64/1925. Ermanrekur Jónsson gegn Ólafi Magnússyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Ermanrekur Jónsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 286 Föstudaginn 26. mars 1926. Nr. 1/1926. Guðjón Jónsson gegn Garðari Gíslasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Guðjón Jónsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 14. april 1926. Nr. 41/1925. H. Benediktsson 81 Co. (Jón Ásbjörnsson) gegn Þorgilsi Ingvarssyni f. h. Útbús Landsbankans, Eskifirði. (Pjetur Magnússon). Um skyldu stefnda til að kvitta víxil, útg. af áfrýj., af fje er samþ. víxilsins greiddi stefnda. Dómur gestarjettar Reykjavikur 11. júlí 1925: Stefndur, Þorgils Ingvarsson f. h. Útbús Landsbankans á Eski- firði, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, firmans Hallgrimur Benediktsson á Co., í máli þessu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Í yfirlýsingu Pjeturs Bóassonar til stefnda, dags. 11. apríl 1923, þeirri, er getur um í forsendum hins áfrýjaða dóms, verður að telja að felist heimild fyrir stefnda til að ákveða hverjar skuldir Pjeturs Bóas- sonar við útbúið skyldu kvittaðar með því, er greidd- 281 ist inn í útbúið af söluverði innlendra afurða, er Pjet- ur keypti á árinu 1923. Gegn neitun stefnda verður það og eigi talið sannað, að stefndi hafi, hvorki í sam- bandi við samninga áfrýjanda og Pjeturs Bóassonar um mánaðamót maí og júní 1923 nje endranær, skuld- bundið sig til að hlíta því, að víxill sá, er mál þetta er risið útaf, yrði greiddur af fje þessu. Af þessum ástæðum og með því að eigi hefir verið vjefengt að fjárhæð sú, er áfrýjandi telur Pjetur Bóasson hafa greitt stefnda víxilinn með, hafi verið af því fje er ræðir um í áðurnefndri yfirlýsingu Pjeturs frá 11. apríl 1923, ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm og ber áfrýj- anda að greiða steinda málskostnað í hæstarjetti með 300 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður. Áfrýjandi, H. Benediktsson ét Co. greiði stefnda, Þorgilsi Ingvarssyni f. h. útbús Landsbankans á Eskifirði, málskostnað í hæstarjetti með 300 krónum, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gesta- rjettinum með stefnu útgefinni 8. september f.á. af firmanu Hall- grímur Benediktsson é Co. hjer í bænum, gegn Þorgils Ingvars- syni úsbússtjóra á Eskifirði f. h. útbúsins s. st., til greiðslu á kr. 27858,50 með 69/, ársvöxtum frá 2. apríl 1924 til greiðsla- dags og málskostnaði eitir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknu af ofangreindum kröfum stefn- anda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Fyrir ársbyrjun 1923 hafði Pjetur kaupmaður Bóasson á Reyðarfirði staðið um alllangt skeið í viðskiftasambandi við stefn- 288 anda máls þessa, og var kominn í allmiklar skuldir við hann. Samþykti Pjetur víxla fyrir nokkrum hluta skuldanna og seldi þá Útbúi Landsbankans á Eskifirði. Um áramótin 1922—1923 var Pjetur orðinn svo illa stæður fjárhagslega, að við borð lá, að hann yrði að hætta atvinnurekstri sínum. Varð það þó úr, að útbúið ljet hann hafa rekstursfje, en krafðist þess jafnframt, að af væntanlegu andvirði seldra afurða yrðu hin nýveittu rekstars- lán greidd fyr og látin ganga fyrir eldri skuldum. Ennfremur skuldbatt Pjetur sig til þess með brjefi dags. 11. apríl 1923, að selja ekki nje ráðstafa á neinn hátt innlendum afurðum, sem hann eignaðist á árinu 1923 nema með vitund og samþykki Útbúsins og skyldi alt andvirði þeirra ganga til greiðslu á skuldnm Pjeturs við Útbúið, sem þá þegar voru miklar, auk hinna nýju reksturslána. Hinn 15. april 1928 gaf stefnandi máls þessa út vixil, að upphæð kr. 27000,00 og samþykti Pjetur Bóasson hann til greiðslu í Útbúi Landsbankans á Eskifirði 15. október s. á. Víxill þessi var seldur Útbúinu og er það viðurkent af málsaðiljum, að hann hafi verið gefinn út og keyptur til framlengingar þremur víxlum að upphæð kr. 100000,C0 - 10000,00-4 70000,00, sem Útbúið hafði áður átt og sem gefnir voru út af stefnanda, en samþyktir af Pjetri Bóassyni. Vorið 1923 sendi stefnandi mann fyrir sig austur til Reyðar- fjarðar til þess að semja við Pjetur Bóasson um skuldir þær, er hann þá stóð í við stefnanda, og vixilábyrgðir þær, er stefnandi hafði tekið á sig fyrir Pjetur Í Útbúi Landsbankans á Eskifirði. Komust á samningar hinn 8. júní um vorið og skuldbatt Pjotar Bóasson sig þar til meðal annars, að greiða nefndan 27000,00 króna víxil upp Í gjalddaga 15. október þá um haustið. Svo fór þó að víxillinn var ekki greiddur á gjalddaga og gekk fje það, er kom inn fyrir afurðasölu Pjeturs árið 1923 alt til greiðsla annara skulda hans við Útbúið, en víxils þessa. Eftir kröfu Útbúsins greiddi stefnandi því næst víxilinn hinn 2. april 1924, sem þá nam með áföllnum kostnaði kr. 27658,50. Áskildi stefnandi -sjer fullan rjett til þess að krefjast endurgreiðslu á fje þessu sem ranglega af sjer kröfðu. Höfðaði hann síðan mát þetta og hefir gert í því kröfur þær er áður greinir. Ástæðar þær, er stefnandi færir fyrir endurgreiðslakröfu sinni eru þær, er hjer segir: Fyrst og fremst heldur hann því fram, að samningur sá, er gerðist með umboðsmanni hans og Pjetri Bóassyni 8. júní 1923- 289 hafi verið gerður { viðurvist útbússtjóra Landsbankans á Eski- firði og hafi útbússtjórinn þá ákveðið lofað því að víxillinn skyldi greiðast upp af fje því, sem kæmi inn á reikning Pjeturs Bóas- sonar Í Útbúinu fyrir seldar afarðir árið 1998. Hefir stefnandi bent á það, að loforð um greiðslu víxilsins á gjalddaga hafi verið ritað á víxilinn og þar sem Útbúið hafi keypt víxilinn athaga- semdalaust þrátt fyrir áritun þessa, og enda þótt það vissi að Pjetur Bóasson hefði eigi ráð á öðru fje en því, sem inn kæmi fyrir seldar afurðir og áður var heitið Útbúinu með skuldbind- ingu Pjetars 11. apríl 1923, þá hafi Útbúið þegjandi, ef ekki ber- um orðum, skuldbundið sig gagnvart stefnanda til þess að sjá um að vixillinn yrði greiddur af því fje, er til Útbúsins kæmi frá Pietri Bóassyni. Stefnandi hefir lagt fram í málinu vottorð frá Pietri Bóassyni, dags. 29. mars 1924, þar sem hann skýrir svo frá um þetta atriði, að loforðið um greiðsla víxilsins hafi verið gefið með fallri vitund og samþykki útbússtjórnarinnar, með það fyrir augum, að fje það er greiddist til Útbúsins fyrir seldar af- urðir hans, gengi til greiðslu þessarar. Vottorð þetta staðfesti Pjetur fyrir rjettinum 15. apríl þ. á. og gaf hann þá jafnframt þá skýringu á ofangreindri yfirlýsingu, að hana ætti ekki að skilja þannig að útbússtjórinn hafi lofað að víxillinn yrði greiddur af fje því, er inn kæmi fyrir afurðir hans, enda kvaðst hann eigi hafa farið fram á það, af þeirri ástæðu að hann hafi álitið sig sjálfan hafa ráðstöfumarrjett á fje því, er inn kæmi fyrir afarð- irnar. Þá hefir maður sá, sem í umboði stefnanda gerði samn- inginn við Pjetur Bóasson 8, júní 1923, og sem áður er frá greint, gefið vottorð um það, og því ekki verið mótmælt sem óstaðfestu, að loforð Pjeturs Bóassonar Í nefndum samningi um greiðslu vixils- ins á gjalddaga, hafi verið gefið með vitund og vilja útbús- stjórans. Stefndar hefir staðfastlega mótmælt þvi að útbússtjórinn hafi gefið nokkurt loforð um, að vixillinn skyldi greiðast af and- virði því fyrir seldar afurðir Pjetnrs Bóassonar, er Útbúið átti að veita móttöku. Þvert á móti kveður hann útbússtjórann hafa neitað því ákveðið að svo gæti verið, og þótt Pjetur hafi gefið stefnanda loforð hjer að lútandi, þá hafi það verið útbúinu al- gerlega óviðkomandi. Stefnandi hefir engar sönnur fært á það í málinu gegn ákveðnum mótmælam stefnds, að stefndnr hafi berum orðum tekið að sjer að sjá um, að víxlllinn yrði greiddur upp é gjalddaga, 19 290 en enda þótt útbússtjóranum væri kunnugt um loforð það, er Pjetnr Bóasson "gaf stefndanda víðvíkjandi greiðslu víxilsins, þá verður eigi álitið að hann, með því einu aðtaka við víxlinum til framlengingar eldri víxlum, hafi tekið á sig mokkrar skyldur til þess að sjá um að loforð Pjeturs gagnvart stefnanda yrði full- nægt. Stefnandi hefir og í öðru sambandi Í máli þessu haldið því eindregið fram, að Útbúið hafi engan ráðstöfunarrjett haft á því, hverjar af skuldum Pjeturs Bóassonar við Útbúið yrðu greidd- ar af fjo því, er inn kom fyrir seldar afurðir og getur sú stað- staðhæfing ekki samrýmst því, er hann heldur fram um þetta atriði. Í öðru lagi byggir stefnandi kröfur sínar í málinu á því, að Pjetar Bóasson hafi hinn 2. desember 1923, eftir að víxillinn var fallinn í gjalddaga, krafist þess af útbússtjórninni, að vixill- inn yrði greiddur með kr. 20000,00, er hann átti von á að yrðu greiddar inn á reikning sinn næstu daga og að öðru leyti af fje því, er hann ætti óráðstafað í Útbúinu, sem hann taldi noma um 35000,00 krónum. Kveður stefnandi útbússtjórnina ekki hafa mót- mælt þessu, en samt sem áður hafi hún látið bæði áðurgreindar 20000 krónur greiðast inn í Útbúið 3. desember og eins fjo það, er Pjetur taldi sig eiga Óráðstafað Í Útbúinn, ganga til greiðslu á öðrum skuldum Pjeturs við Útbúið, en látið víxilskuldina standa ögreidda. Telur stefnandi útbússtjórnina enga heimild hafa hatt til þess að ráðstafa inneign Pjeturs í Útbúinu þannig að honum fornspurðum, enda veiti skuldoinding Pjeturs til Útbásins frá 11. april 1923 enga heimild til þess. Stefndur hefir fyrst og fremst eindregið mótmælt því að nokkur krafa hafi komið fram frá Pjetri Bóassyni til Útbúsins um að fje hans yrði látið ganga til greiðslu víxilsins, fyr en svo seint að alt fje hans hafi verið uppeytt. Telur hann þáverandi útbússtjóra ekki geta sagt um það nú eftir svo langan tíma hvaða dag krafan hafi komið, en svo mikið sje víst, að þá hafi ekkert fje verið fyrir hendi og ekki komið síðar. Hann heldur því og fram, að samkvæmt áðurgreindri skuldbindingu Pjeturs hafi Útbúið haft fullan rjett til að ákveða hvaða skuldir yrðu kvittaðar af fje því, er samkvæmt skuldbindingunni átti að ganga til Útbús- ins, en þrátt fyrir það hafi Pjetur jafnan verið látinn vita fyrir- fram hverjar skuldir yrðu greiddar og hafi hann aldrei gert neinar athugasemdir við það. Pjetar Póasson hefir gefið vottorð Í málinu, sem að öllu 291 leyti kemur heim við það, sem stefnandi heldur fram um þetta atriði. Hefir hann staðfest vottorðið fyrir rjettinum og jafnframt borið það, að Útbúið hafi eftir miðjan ágústmánuð 1928 ráð- stafað um 60000 krónum af reikningi sínum án þess að spyrja sig ráða. Stefnandi hefir eigi fært frekari líkur fyrir þessum fram- burði sínum en þær, sem ofangreindur framburður Pjetars Bóas- sonar veitir. Rjetturinn verður að álíta að sönnunarbyrðin fyrir því, að Útbúið hafi ráðstafað fje Pjeturs Bóassonar Í heimildarleysi, og eins fyrir því að krafan um greiðslu víxilsins hafi komið fram fyr en að fje Pjeturs í Útbúinu var til þurðar gengið, hvíli á stefnanda, en þar sem hann hefir ekki fært fullar sönnur á þau atriði í málinu ber að sýkna stefndan af kröfum hans í þvi, því rjetturinn getur ekki látið úrslit málsins vera komin undir eiði þegar af þeirri ástæðu, að ekkert er upplýst um það í málinu gagnvart hverjum krafa Pjeturs um greiðslu víxilsins, sem stefn- andi telur hann hafa gert 2. desember 1923, hefir komið fram, nje heldur hver þá hafi verið útbússtjóri Landsbankans á Eskifirði. Eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður Í máli þessu falli niður. Föstudaginn 16. april 1926. Nr. 24/1926. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Arnbergi Stefánssyni (Lárus Jóhannesson). Bifreiðarslys. Dómur lögreglurjettar Mýra- og Borgarfjarð- arsýslu 15. des. 1925: Hinn kærði, Arnbergur Stefánsson, greiði 200 króna sekt í ríkissjóð og allan af máli þessu löglega leiðandi kostnað. Dómiuum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst í máli þessu að orsökin til slyss þess, er ræðir um í málinu, var sú, að maður Sá, er 19* 292 fyrir slysinu varð, Þorbjörn Gíslason, hljóp á síðustu stundu frá hægri vegarbrún, þar sem hann var stadd- ur, inn á veginn í veg fyrir bifreið kærða, svo að bifreiðin rakst á hann. Það verður eigi talið að kærði hafi sýnt neina vítaverða óvarkárni við þetta atvik; þannig er það sannað að hann hægði á bifreiðinni og gaf aðvörunarmerki með hljóðpipunni í tæka tíð og stöðvaði bifreiðina eins fljótt og auðið var, er hann sá hættuna. Kærða verður heldur eigi gefið það að sök að hann hjelt áfram á miðjum veginum, með því að hann, eftir því sem upplýst er um breidd vegarins og breidd bifreiðarinnar, skildi eftir að minsta kosti 1,5 m. bil milli bifreiðarinnar og vegarbrúnar- innar, og var það nægilegt til þess að komast slysa- laust fram hjá Þorbirni, ef hann hefði ekki farið inn á veginn í veg fyrir bifreiðina, en þessu gat kærði ekki gert ráð fyrir. Það ber því að sýkna kærða af kæru valdsstjórn- arinnar í máli þessu, og verður allur kostnaður sakar- innar, bæði í bjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 80 kr. til hvors, að greiðast af almannafje. Því dæmist rjett vera: Kærði Arnbergur Stefánsson á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Allur kostnaður sakarinnar, bæði í hjeraði og í hæsta- rjetti, greiðist af almannafje, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda, hæstarjett- armálflutningsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. til hvors þeirra. 293 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Máli þessu er þannig varið. Sunnudaginn 20. sept. þ. á. kom kærði í fólkaflutningabifreið sinni MB8, sem er ný Ford- bifreið, framan frá Hraunsnefi á leið til Borgarness og hafði með- ferðis 5 farþega. Þegar kom ofan í Sandvíkina efri, efst í Borgarnesi, keyrði hann á miðjum vegi eða því sem næst og sá hann þá neðst í Sandvíkinni að maður kom upp á veginn vinstra megin nokkru neðar á veginum og gekk yfir veginn yfir á hægri vegbrún og svo eftir henni á leið til Borgarness. Kærður hjelt áfram að keyra eftir veginum miðjum eða því sem næst og er hann átti hjer um bil 8 faðma að manninum hægði hann ferðina og bljes í pípuna. Þegar búið var að blása hrökk maðurinn við og hljóp Í fátinu inn á veginn og fyrir bifreiðina og rakst á hægra hornið á vatnskassanum og fjell áfram við höggið, en bif- reiðarstjóranum tókst, með því hraðinn var lítill, að stöðva bif- reiðina svo fljótt, að hún rann ekki yfir manninn. Maðurinn, sem fyrir bireiðinni varð, hjet Þorbjörn Gíslason úr Borgarnesi, 83 ára að aldri, og beið hann bana síðar af afleiðingum meiðslanna. Að vísu virðist bifreiðin hafa verið á hægri ferð, er hún nálgaðist manninn og bifreiðarstjórinn bæði bljes og tókat að stöðva bifreiðina svo fljótt, að hún ekki rann yfir Þorbjörn, en kærður hefir vanrækt að færa bifreiðina út á vinstri vegbrún, eins og honum bar, þegar hann nálgaðist manninn og hefir þvi keyrt nær manninum, en hann mátti, enda var vegurinn svo breið- ur, að bifreiðin hefði sennilega verið runnin fram hjá áðar en slys varð af, þó Þorbjörn hefði hlaupið inn á veginn í fátinu, ef bifreiðin hefði keyrt á vinstri vegbrún. Með þessu athæfi verður að telja að kærður hafi brotið á móti 7. gr. bifreiðarlaganna nr. 88 frá 14. nóv. 1917 og ber því að dæma hann til að greiða sekt til ríkissjóðs, er virðist, með tilliti til þess, að hann hefir ekki áður verið sakaður um neitt lögbrot, hæfilega ákveðina 200 kr. Svo ber honum að greiða allan af máli þessu löglega leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfar dráttur orðið. 294 Miðvikudaginn 21. april 1926. Nr. 13/1926. Magnús Magnússon f. h. Fiski- veiðafjelagsins Defensor (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóni 7. Bjarnasyni (Björn P. Kalman). Um skilning ákvæðis í samn. milli Fjelags ísl. botn- vörpuskipaeig. og sjóm.fjelaga Reykjavíkur. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 22. jan. 1925: Stefndur, Magnús Magnússon f. h. H/fj. „Defensor“, greiði stefn- andanum Jóni J. Bjarnasyni kr. 189,25 með 59/, ársvöxtum frá 11. júni f, á. til greiðsludags og kr. 100,00 í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtinga dóms þessa, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar samkvæmt áfrýjunarleyfi dags. 20. janúar þ. á. með stefnu útg. 5. febrúar s. |. Af ástæðum þeim, er getur í forsendum hins áfrýjaða dóms, og fallist verður á í öllum aðalatrið- um, og með því auk þess að því er ómótmælt hald- ið fram í málinu, af hálfu stefnda, að áfrýjandi hafi athugasemdarlaust tekið við lifrarmatsvottorðum hans og lagt þau til grundvallar við útreikning á lifrarhlut háseta sinna, enda tilkynt stefnda þegar matið átti að fara fram, ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm, með þeirri leiðrjettingu að nafn fjelagsins er, eftir því sem aðiljar hafa upplýst hjer í rjettinum, Fiski- veiðafjelagið Defensor en ekki h/f. Defensor eins og það áður hefir verið nefnt í málinu. Málskostnað í hæstarjetti ber áfrýjanda að greiða stefnda með 200 krónum, en málinu hefir ekki verið gagnáfrýjað. 295 Framkvæmdaratjóra Magnúsi Magnússyni, er ekki mætti í sáttanefnd við sáttaumleitun í málinu, ber að greiða sekt samkv. tilsk. 11. ágúst 1819. Ákveðst sektin 20 krónur til ríkissjóðs og greiðist innan 14 daga frá birtingu dóms þessa, en 2 daga einfalt fangelsi komi í sektarinnar stað, sje hún eigi greidd á rjettum tíma. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, Magnús Magnússon f. h. Fiski- veiðafjelagsins Defensor, greiði stefnda, Jóni J. Bjarnasyni, kr. 189,25 með 50/ ársvöxtum frá 11. júní 1924 til greiðsludags og krónur 100,00 í málskostnað í hjeraði og kr. 200,00 í málskostnað í hæstarjetti. Magnús Magnússon framkvæmdaratj. greiði innan 14 daga frá birtingu þessa dóms 20 króna sekt í rikissjóð, en sæti 2 daga einföldu fangelsi sje sektin ekki greidd á rjettum tíma. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 19. júni f. á. af Jóni Bjarna- syni, Þingholtsstræti 88 gegn framkvæmdarstjóra h/fj. „Defensor“ hjer í bænum, Magnúsi Magnússyni, fyrir fjelagsins hönd til greiðslu á kr. 189,25 fyrir mælingu og mat á fö fötum af lifur úr b/v. „Gylfa“ á fyrra helmingi ársins 1924, með 59/, ársvöxt- um frá sáttakæradegi 11. júní Í. á. til greiðsludags og málskosta- aðar að skaðlausu með kr. 330,00. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda í málinu og kraf- ist sýknu af þeim. 296 Málavextir eru þeir að 22. september 1923 gjörðu stjórnir „Fjelags Íslenskra botnvörpuskipaeigenda“ og „Sjómannafjelags Reykjavíkur“ með sjer samninga um ráðningakjör háseta, mat- sveina og kyndara á botnvörpuskipum þeim, sein eru í hinu fyr- nefnda fjelagi, fyrir tímabilið frá uadirskriftardegi til 1. október 1924, en þó aðeins meðan botnvörpuskipin stunduðu is- eða salt- fisksveiðar. Í 2. gr. samnings þessa er svo ákveðið að skip- verjar skuli auk umsamins kaups fá aukaþóknun er vera skuli 25 krónur fyrir hvert fult fat lifrar, er sje flutt í land úr skipinu. Í 4. gr. samningsins er svo ákveðið að leggi skipið afla sinn hjer á land, skuli lifrin mæld að viðstöddum umboðsmanni „Sjó- mannafjelagsins“. „Skal hann útnefadur af „Sjómannafjelaginu“ en samþyktur af „Fjelagi íslenskra botnvörpuskipaeigenda“, enda vilja útgerðarmenn ganga Ínn á að greiða laun hans með 25 — tuttagu og fimm — aurum fyrir hvert fat lifrar, sem flutt er á land“. Síðar í greininni er svo ákveðið að skipverjum skuli greidd 80/, af ákveðinni aukaþóknun, miðað við fjölda þeirra fata lifrar, sem frá borði eru flutt en afgangurinn að loknu mati og að umboðsmanni „Sjómannafjelagsins“ skuli tilkynt með alt að tveggja daga fyrirvara hvenær hans sje óskað að vera viðstadd- ur mat á lifrinni, en hafi hann enga tilkynningu fengið innan 6 daga frá því lifrin var flutt frá borði, skuli aukaþóknum skip- verja greidd af tunnutali því, er á land hafi verið flutt. ; Á fundi í „Sjómannafjelaginu“ Í janúarmánuði 1924 var stafnandinn Í þessu máli kosinn lifrarmatsmaður með 163 atkvæð- um og tilkynti stjórn fjelagsius stjórn hins fjelagsins þessa kosn- ingu Í brefi dags. 21. janúar 1924 og að stjórn „Sjómannafjelags- ins“ væntist samþykkis stjórnar hins fjelagsins á kosningu þessari hið fyrsta. Hinn Í7. febrúar 1924 tilkynti stjórn „Sjómanna- fjelagsins“ stefnanda kosningu hans og ákvað að hann skyldi taka til starfa daginn eftir, og þar sem henni hafði þá ekkert svar borist frá stjórn hins fjelagsins við brjefi hennar frá 21. janúar, ritaði hún stjórn botnvörpuskipaeigenda fjelagsins annað brjef sama dag, og hvaðst líta svo á, að þar sem engin skrifleg mót- mæli hefðu komið henni í hendur gegn kosningu lifrarmatsmanns- ins, þá skoðaði hún þögn fjelagsins, sem samþykki á kosning- unni og tilkynti að hinn nýkosni lifrármatsmaður tæki við starf- inu frá og með næsta degi en Í brjefi dags. 18. s. m. hafði stjórn botnvörpungafjelagsins tilkyat stjórn sjómannafjelagsins að maður sá, er gegnt hafði lifrarmatsstarfinu áður, og kosinn hafði verið 291 eftir eldra samningi milli fjelaganna, hefði að áliti botnvörpu- skipaeigondanna leyst starfa sinn vel og óaðfinnanlega af hendi, og þætti stjórninni því Í þetta sinn rjeit að neyta rjettar síns samkv. 4. gr. samningsins frá 22. september 1928 og sam- þykkja ekki kosninga stefnanda. Urðu síðan nokkrar brjefa- skriftir milli stjórnanna um málið og hjelt stjórn „Sjómannafje- lagsins“ fast við tilnefningu stefnanda som lifrarmatsmanns, þar sem engin rökstudd andmæli hefðu komið fram gegn honum, en hin stjórnin skrifaði henni Íl. mars í. á. að meðan svo stæðu sakir, að engin löglegur lifrarmatsmaður væri, hefði verið samþykt á fjelagsfundi, með öllum greiðdum atkvæðum, að stefnanda yrði ekki greidd þóknun frá skipum fjlagsmanma, jafnvel þótt hann kæmi til að framkvæma þar mat á lifur. Stefnandi tók hins vegar til starfa sem lifrarmatsmaður, og hafa botnvörpuskipaeigendur, þar á meðal h/fj. „Defensor“ ómótmælt tekið við mafs- og mæl- ingarvottorðum frá bonum og bygt á þeim í viðskiftum sínum við skipsverja og lifrarkaupmenn, og ýmsir útgerðarmenn, sem era Í „Fjelagi íslenskra botnvörpuskipaeigenda“ greitt honum þóknun þá fyrir starf hans, sem tiltekin er í samningnum frá 22. september 1928. Sýknukröfu sína í málinu byggir stefndur á því, að tilnefning „Sjómannafjelagsins“ á stefnanda sem liframatsmanni hafi ekki fengist samþykt af hinu fjelaginu og eigi hann því ekki kröfu til þóknunar þeirrar frá útgerðarmönnum, sem greinir um Í 4. gr. áður- nefnds samnings, því það skilyrði vanti að hann sje samþyktur af botnvöpungaeigendaljelaginu. Stefnandi leggur áberslu á þáð, að „Sjómannafjelagið“ eigi eftir samningnum að útnefna lifrarmatsmanninn, og að ákvæðið um samþykki á honum af hinu fjelaginu sje sett til tryggingar því, að aðeins hæfar maður til starfans verði útnefndur. Nú hefir „Sjómannafjelagið“ ekki fundið neitt að hæfileikum stefnanda som lifrarmatsmanns, en ástæða þess til að neita að samþykkja hann hafi verið sú ein, að það fjelag vildi að maður sá, sem áður hafði stöðuna á hendi, hjeldi henni og framvegis. Ef botavörpaeigeada- fjölagið gæti af einskis verðum ástæðum neitað að samþykkja þá menn, sem „Sjómannafjelagið“ útnefndi tilstarfans, þá gæti það fjelag með einhliða breytni sinni gjört það að verkum að ákvæðin um lifrarmatsmanninn Í samningnum kæmu ekki til framkvæmda, og væri því undanfærsla botnvörpueigendafjelagsins frá því að sam- þykkja stefnanda markleysa, enda of seint fram komin, og loks 298 hafði stefndur með þvi að þiggja mat af stefnanda, taka við mats- og mælingarvottorðum hans og byggja viðskifti sín við skipverja og lifrarkaupmenn á þeim, beinlínis undirgengist að greiða honum kaup fyrir verkið. Samningurinn frá 22. september 1923 ber þess Jjósan vott að ákvæði hans um lifrarmatsmanninn eru tekin upp í hann að tilhlutun „Sjómannafjelagsins“ og til hagsmuna sjerstaklega fyrir það. Lifrarmatsmaðurinn er „umboðsmaður“ þess fjelags og því er áskilinn ótviræður rjettar til að ráða vali hans, þar sem það á að útnefna hann, en útgerðarmenn „vilja ganga inn á að greiða lann hans“. Hinsvegar er botnvörpuskipaeigenda- fjelaginu áskilinn rjettur til að samþykkja val mannsins, auðvit- að til tryggingar því, að jafnan verði hæfur maður í stöðunni, er bæði fjolögin geti treyst og sje starfinu vaxinn. Verður undan- færsla þess fjelags frá því að samþykkja val eða útuefningu mannsins því að áliti rjettarins að byggjast á því, að hinn út- nefndi maður einhverra hluta vegna sje óhæfar til starfans, en ekki t. d. eins og átti sjer stað á því, að annar hæfur maður hafi áður gegnt starfanum er botnvörpuskipaeigendafjelagið álíti að eigi og óski eftir að haldi starfinu áfram, því þá væri rjettar „Sjómannafjelagsins“ eftir samningnum til þess að útnefna 9: velja manninn skertur umfram það, sem eðli málsins og þörf krefur. Í samningnum er ókkert ákvæði um það, hvernig fara skuli að, ef fjelögin komi sjer ekki saman um manninn, þannig að botn- vörpuskipaeigendur vilji ekki samþykkja mein þann mann som „Sjómannafjelagið“ útnefnir. Hlýtur það að stafa af því, að semj- endur hafi gengið út frá því að slíkt geti ekki komið fyrir, en það álit þeirra aftur að byggjast annarsvegar á því, að mótmæli sem bygðust á öðru en því, að maðurinn væri ekki starfinu vax- inn væru marklaus, og að „Sjómannnafjelagið“ myndi hinsvegar ekki halda fast við útnefningu manns, er með rökum væri sýnt fram á, að ekki væri starfinu vaxinn. Hitt getur hinsvegar ekki hafa verið meining semjenda, að, botnvörpuskipaeigeundafjelagið gæti með ástæðalausri undanfærslu frá því að samþykkja útnefu- ingu lifrarmatsmannsins komið því til leiðar, að ákvæðin um hann í samningnum kæmust eigi Í framkvæmd. Rjetturinn verður því að telja undanfærslu botnvörpuskipaeigendafjelagsins frá því að samþykkja útnefningu stefnanda sem lifrarmatmanns ekki á rök- um bygða eftir því sem málið liggur fyrir, og honum þvi bera rjettur til kaups þess, sem ákveðið er Í samningnum frá 22. septem- 1923 og verður þá að taka til greina kröfu hans um dóm yfir 299 stefndum fyrir hinni umstefndn upphæð, sem ekki hefir verið mótmælt sjerstaklega, með vöxtum eins og krafist er og máls- kostnaði. Umboðsmaður stefnanda hefir gjört kröfur til svo hás máls- kostnaðar sem að framan greinir með tilliti til þess, að hjer sje um „princip“-mál að ræða og hafi því úrslit þess áhrif á úrslit fleiri máls en þess, sem hjer liggur fyrir. Umboðsmaður stefnds hefir mótmælt því, að umbjóðanda hans eigi að svíða undan því, þótt svo sje, og verður rjetturinn að telja þau mótmæli á rökum bygð. Þykir málskostnaður sá, sem stefndur á að greiða stefnanda, eftir atvikum nægilega hátt ákveð- inn 100 krónur. Föstudaginn 23. april 1926. Nr. 27/1926. Valdstjórnin (Stefán Jóh, Stefánsson) gegn Jóni Jónssyni, Wilhelm Schekat, Carl Poul Max Becker, og Adolf Michelsen (Guðm. Ólafsson). Brot á aðflutningsbannslögunum. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 13. mars 1925: Kærður, Jón Jónsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðarværi Í tvo mánuði og greiði 3000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 80 daga einföldu fangelsi, sje hún ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærðir, Wilhelm Schekat, Carl Poul Max Becker og Adolf Michelsen, sæti hver um sig einföldu fangelsi Í tvo mánuði og greiði hvor um sig 2000 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 6ð daga einföldu fangelsi, sje hún ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. E/S. „Siegfried“ frá Hamborg, svo og hið ólöglega innflatta áfengi á að vera upptækt og eign rikissjóðs. Kærðir, Jón Jónsson, Wilhelm Schekat og Adolf Michelsen, greiði hver um sig kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt. Allan 300 annan af máli þessn löglega leiddan og leiðandi kostnað greið allir hinir kærðu einn fyrir alla og allir fyrir einn. Dóminum að follnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. At ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hin- um áfr Vjaða lögreglurjettardómi ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að fangelsisrefsing kærða Jóns Jónssonar ákveðst þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og fangelsisrefsing Carl Poul Max Becker tveggja mánaða fangelsi við venju- legt fangaviðurværi. Fresturinn til greiðslu sekta allra hinna kærðu telst frá birtingu dóms þessa. Hinir kærðu greiði hver um sig gæsluvarðhaldas- kostnað sinn, og einn fyrir alla og ailir fyrir einn skulu þeir greiða allan kostnað sakarinnar Í hæsta- rjeiti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda 150 kr. og verjanda 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal óraskað, þó þannig, að kærði Jón Jónsson sæti þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi og kærði Cari Poul Max Becker sæti tveggja mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi. Fresturinn til greiðslu sektanna telst frá birtingu dóms þessa. Hinir kærðu Jón Jónsson, Wilhelm Schekat, Carl Poui Max Becker og Adolf Michelsen greiði hver um sig gæsluvarðhaidskostnað sinn, og einn fyrir alla og allir fyrir einn greiði þeir allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti þar með 301 talið málflutningskaup til sækjanda kand. jur. Stefáns Jóh. Stefánssonar 150 kr. og til verj- anda hæstarjettarmálfutningsmanns Guðmundar Ólafssonar 100 kr. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Sunnadaginn 7. þ. m. kom eimskipið „Siegfried“ frá Ham- borg, einkennisbókstafir A. Í. W. V. inn á Vogavík Í Gullbringu- sýslu og lagðist þar uppi undir landi á o faðma dýpi. Skipið skant báti í land. án þess að follnægja fyrirmælum sóttvarnarlag- anna, og voru í honum 6 menn, þar á meðal Íslendingurinn Jón Jónsson, áður bryti, til heimilis á Klapparstíg 19 hjer í bænum, 27 ára að aldri. Gekk hann rakleiðis til Hafnarfjarðar og kom í bifreið þaðar hingað til bæjarins um kvöldið. Í Vogavík hvesti og brimaði svo, að báturinn komst ekki út í skipið aftur. Þótti ferðalag skipsins grunsamlegt svo hlutaðeigandi hreppstjóri gjörði sýslumanninum í Gullbringa-.og Kjósarsýsla aðvart um það, en hann aftur stjórnarráðinu. —Sýslamaðurinn ljet sækja mennina til Vogavíkur og setja í sóttvarnarhald í Hafnarfirði en hingað voru þeir fluttir daginn eftir. Stjórnarráðið fjekk varðskipið „Fylla“ til þess að fara á vettvang. Kom það til Vogavíkur aðfaranótt mánudagsins, og er það sýndi sig að skip þetta hafði áfengi innanborðs, tók varðskipið bað fast og kom með það hingað á mánudaginn og byrjaði rannsókn þessa máls þá um kvöldið. Við rannsóknina kom það í ljós eð farmur e/s. „Sieg- fried“ var: 1665 10 lítra dankar með spiritus, 60 heilflöskur með scognace, 126 —— — >rommie, 3 —— — > Whisky<. Annan eða meiri farm hafði skipið ekki meðferðis og fyrir honum hafa engin farmskjöl fundist og allir hlutaðeigendur hafa neitað að hafa eða hafa orðið varir við slík skjöl. Skipshöfnin var ráðin til ferða um Norður- og Austarsjóinn eftir því sem hún hefir borið og á skipshafnarskránni stendur og er ekki ástæða til að ætla, að hún hafi ætlað sjer að hjálpa til 302 áfengisflutnings hjer til landsins. Hinsvegar eru 4 menn af þeim sem á skipinu voru, riðnir við áfengisinnflutninginn og er því mál þetta höfðað gegn þeim fyrir brot gegn aðflutningsbannslög- unum og sóttvarnarlöggjöfinni. Framánnefndur Jón Jónsson hefir kannast við það, að hann hafi í Hamborg komist í samband við mann, að nafni dr. Hartmann, sem eftir því sem upplýst er í málinu, mun vera í fjelagi því „Nordische Seefischerei“ í Hamburgh“, sem á e/s. „Sieg- fried“, og eiga farminn eða hafa haft umráð yfir honum. Samdist svo um með þeim, að Jón skyldi kaupa allan farminn, er hingað kæmi, og átti hann að kosta 80 þúsund íslenskar krónur allur, en gæti hann ekki keypt allan farminn, lofaði hann að hjálpa til að selja hann hjer og átti Jón þá að borga > krónur fyrir spiritus líterinn. Hann kveðst hafa borgað dr. Hartmann 100 sterlingspund upp í áfengið í Hamborg og samþykt 3000 íslenskra króna víxil í sama skyni, er greiðast átti hjer í Reykjavík 14 dögum eftir sýningu. Jón var farþegi á „Siegfried“ hingað upp og fór í land með þeim hætti, sem að framan er frá skýrt, til þess að vita, hve mikið hann gæti keypt af farminum sjálfur og hve mikið selt öðrum, og átti „Siegfried“ að biða hans á Vogvík. Hann hefir skýrt svo frá, að svo hafi verið umtalað í Hamborg, að skipið færi með það af farminum til Noregs og seldi þar, sem ekki seldist hjer. Jón var tekinn fastur af lögreglunni á mánu- daginn, honum úrskurðað gæsluvarðhald um kvöldið og hefir hann setið í því síðan. Wilhelm Schekat, fæddur 27. september 1894 í Þýskalandi, heimilislaus, hefir kannast við það, að hann beri ábyrgð á ferða- lagi e/s. „Siegfried“, því annar skipstjóri sje ekki á skipinu. Hann hefir og kannast við það, að hann hafi vitað, að farmur skipsins var áfengi og fengið að vita áður en skipið fór frá Cuxhaven, að ferðinni væri heitið til Íslands, og að útgerðar- maður þess hafi á kortinu bent sjer á Vogavík sem ákvörðunar- stað skipsins. Hann hefir haldið þvi fram að hann hafi ekkert átt að hafa með farminn að gera. Fyrst skýrði hann svo frá, að samkærður Carl Becker hefði sagt sjer, að útgerðarmaður „Sieg- fried“ ætti farminn en hann (Becker) hefði umráðin yfir honum fyrir hans hönd, síðar Í prófunum gekk hann frá þessum fram- burði og kvað útgerðarmanninn hafa sagt sjer þetta. Loks gekk hann frá því í síðasta rjettarhaldinu að hann befði sagt nokkuð um það, hver hefði umráð yfir farminum. Nafn hans stendur 303 ekki á skipsskjölunum sem skipstjóra, heldur nafn manns, sem upplýst er í málinu að var skipstjóri á „Siegfried“, þar til skipið fór í þessa ferð. Schekat fór í land í bátnum í Vogavík og var honum úrskurðað gæsluvarðhald á mánudagskvöldið og hefir hann verið Í því siðan. Kærður Cari Poul Max Becker, fæddur 6. september 1891 á Þýskalandi, til heimilis í Cuxhaven, hefir kannast við það, að hann sje stýrimaður á e/s. „Siegfried“. Nafn hans stendur ekki á skipshafnarskránni og hefir hann skýrt svo frá, að ástæðan til þess sje sú, að hann hafi átt að vera skipstjóri á skipinu þessa ferð, en siglingapróf sitt verið svo ófullknmið, að hann hafi ekki mátt vera skipstjóri á skipi, er færi til Íslands; hafi hann því útvegað W. Schekat sem skipstjóra á ferðinni. Hann hafði um- boð (rjettarskjal nr. 8) frá útgerðarfjelagi e/s. „Siegfried“ til þess að vaka yfir ferðalagi skipsins og taka að sjer skipstjórnina, ef breytt væri frá reglum þeim, sem útgerðin hefði sett, sjerstaklega ef farið væri inn fyrir landhelgislinuna. Hann skoðaði og kall- aði skipshöfnin skipsstjóra en Schekat stýrimann. Hann hefir neitað því að hann hafi haft nokkur umráð yfir farminum, en sú neitun kemur í bág við umboð það sem hann hefir sjálfur afhent rjettinum. Kærður Adolf Michelsen fæddur 15. október 1908 á Þýska- landi, til heimilis í Hamborg, er lögskráðar á e/s. „Siegfried“ sem „super cargo“ enda hefir hann skýrt svo frá, að dr. Hart- mann, Hamburg 5, Kirchenstrasse 43, eigi eða sje umráðamaður farmsins Í „Siegfried“ en hann sjálfur hafi haft umráð farmsins fyrir hans hönd. Hann hefir kannast við, að hann hafi átt að selja farminn fyrir dr. Hartmann og að dr. Hartmann hafi treyst sjer til að koma með peningana fyrir farminn. Í síðasta rjettar- prófinu vildi hann þó halda þvi fram, að hann hafi ekki átt að hafa með sölu farmsins að gera, heldur aðeins taka á móti borg- uninni, en það kemur í bág við framburð hans sjálfs áður og fram- burði hinna annara kærðu. Hinir kærðu Becker og Michelsen fóra ekki í land í Voga- vík en komu á skipinu hingað. Hinn fyrnefadi hefir verið í skip- inu síðan og vörður á því. Hinum síðarnefnda var úrskurðað gæsluvarðhald 9. þ. m. ag hefir hann verið í þvi síðan. Kærður Jón Jónscn hefir tvívegis áður verið sektaður fyrir Ólöglegan innflutning áfengis, í fyrra sinnið 29. september 1919 304 um 600 krónur og Í síðara sinnið 6. júní 1993 um 500 krónur og hefir hann greitt þær sektir. Það hefir ekki orðið upplýst að hinir aðrir kærðir hafi gerst sekir um brot á aðflutningsbannslöggjöfinni íslensku. Rjetturinn verður að telja alla hina kærðu með framan- greindu framferði sínu hafa gerst brotlega gegn 1. gr. 1. nr. 15, 1925 og þá Jón Jónsson og W. Schekat auk þess einnig gegn 1. gr. l. nr. 31, 1928. Refsing sú, sem kærður Jón Jónsson hefir unnið til eftir 13. gr. laganna frá 1995 og 27. gr. 1. nr. 34, 1902, þykir hæfi- lega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi Í tvo mánuði og 3000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 80 daga eintölda fangelsi sje hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Refsing kærðs W. Schekat eftir sömu lagagreinum þykir hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í tvo mánuði og 2000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 65 daga einföldu fangelsi sje hún ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Refsing kærðu Carl Becker og Adolf Michelsen eftir 13. gr. laga nr. 15, 1925 hvors um sig, þykir hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í tvo mánuði og 2000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 66 daga einföldu fangelsi sje hún ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Samkvæmt 13. gr. laganna frá 1925 verður að dæma e/s. „Sieg- fried“ frá Hamburg og áfengi það, er í því var ólöglega innflutt upptækt og eign ríkissjóðs. Hinir kærðu Jón Jónsson, W. Schekat og Adolf Micholsen greiði hver nm sig kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt. Allan ann- an af málinu löglega leiddar og leiðandi kostnað greiði allir hinir kærðu in solidnm. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfar dráttur orðið. Rr 300 Föstudaginn 30. apríl 1926. Nr. 61/1925. Tryggvi Þórhallsson (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Sigurði Sigurðssyni og gagnsök (Guðm. Olafsson). Meiðyrðamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 28. maí 1995: Framangreind meiðandi ummæli eiga að vera dauð og ómerk, Stefndur, Tryggvi Þórhallsson, greiði 100 kr. sekt í ríkis- sjóð eða sæti 12 daga einföldu fangelsi ef sektin er eigi öll greidd Í tækan tima. Stefndur greiði stefnanda, Sigurði Sigurðssyni, kr. 1000,00 í skaðabætur fyrir álitsspjöll og kr. 100,00 í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Meiðyrðamáli þessu hefir verið áfrýjað af hálfu aðaláfrýjanda með stefnu dags. 26. nóvbr. Í. á. og af hálfu gagnáfryýjanda með stefnu dags. 14. jan. þ. á., að fengnu uppreistarleyfi dags. 13. s. m. Af ástæðum þeim, er greinir í hinum áfrýjaða dómi, verður að telja þar greind ummæli meiðandi og móðgandi fyrir gagnáfrýjanda, og þykir refsingin fyrir þau hæfilega ákveðin af undirdómaranum 100 kr. sekt til ríkissjóðs og komi í stað sektarinnar 10 daga einfalt fangelsi, ef hún er eigi greidd á rjettum tíma. Ákvæði dónsins um ómerkingu hinna átöldu um- mæla skal óraskað. Hin átöldu ummæli eru að vísu löguð til þess að spilla áliti manna á starfshæfileikum gagnáfrýjanda, en með því að hann hefir eigi sannað eða gert senni- legt að þau hafi í raun og veru bakað honum tjón, verður skaðabótakrafa hans eigi tekin til greina. 20 306 Ákvæði undirrjettardómsins um málskostnað í hjeraði samþykkist, en málskostnaður Í hæstarjetti á að falla niður. Því dæmist rjett vera: Ákvæði hins áfrýjaða dóms um ómerking hinna átöldu ummæla skal óraskað. Aðaláfrýjandi Tryggvi Þórhállsson greiði 100 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 10 daga ein- földu fangelsi, ef sektin er eigi greidd innan 14 daga frá birting dóms þessa. Aðaláfrýjandi greiði gagnáfrýjanda Sigurði Sigurðssyni 100 kr. Í málskostnað í hjeraði en málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo: Í 48. tbl. 8. árg. vikublaðsins „Tímans“, sem kom út hjer í bænum 29. nóvember í. á., eru Í ritstjórnargrein, með fyrirsögn- inni: „Samband kaupfjelaganna á Íslandi“, svofeld ummæli: „Heyr á endemi: Og þó kaupmenn fái til þessarar þjónustu mann, sem eitt sinn starfaði fyrir samvinnufjelögin, en þau ljeta fara frá sjer af því hann var gersamlega óhæfur til þess starfa, þá kemur það fyrir ekki“. Ummælum þessum taldi stefnandi máls þessa, Sigurður Sig- urðsson frá Kálfafelli, beint að sjer, og höfðaði hann, eftir árangurs- lausa sáttaumleitun mál þetta með stefnu útgefinni 12. janúar s.1., gegn stefndum, ritstjóra „Tímans“, Tryggva Þórhallssyni í Lauf- ási, hjer Í bænum. Hefir stefndi gjört þær kröfur í málinu að ofangreind ummmæli verði dæmd dauð og ómerk, að stefndur verði dæmdur fyrir þau í þyngstu refsingu er lög leyfa, og að stefndu: 307 verði dæmdur til að greiða sjer kr. 2000,00 í skaðabætur fyrir atvinnuspjöll. Svo hefir hann og krafist málskostnaðar að skað- lausu eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Stefndur hefir viðurkent að hinum umstefndu vmmælum sje beint að stefnanda að undanteknum þremur fyrsta smá orðunum (Heyr á endemi), sem hann kveður eiga við það som á undan er komið Í greininni, og verður rjetturinn að fallast á að svo sje, og koma þau orð því ekki til álita í þessu máli. Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, að ummælin sjen algjörlega ósaknæm. Með þeim sje ekki dróttað neinu óheiðar- legu nje Ósæmilegu að stefnanda, heldur aðeins sagt að hann sje óhæfur til ákveðins starfa, sem hann vinni nú ekki lengur að. Þá heldur hann og því fram, að með ummælunum sjeu engin verðmæti skert, svo að útilokað sje að stefnandi hafi beðið eða geti beðið nokkurt fjárhagslegt tjón af þeim. Hinsvegar hefir stefndur engar sönnur fært á það, að ummælin sjeu rjett. Hafa báðir aðiljar lagt fram vottorð frá ýmsum mönnum, máli sínu til stuðnings, en þar sem þeim hefir öllum verið mótmælt af gagn- aðiljanum sem röngum og óstaðfestum utanrjettarvottorðum, og ekkert þeirra hefir verið staðfest fyrir rjetti, verður ekkert tillit tekið til þeirra Í málinn. Af skjölum málsins má sjá, að stefnandi hefir búið sig sjer- staklega undir verslunarstarfsemi erlendis og kynt sjer samvinnu- málefni, gengið síðan í þjónustu samvinnufjelaganna hjer og starf- að hjá þeim bæði sem afgreiðslumaður hjá „Sambandi Íslenskra samvinnufjelaga“, kaupfjelagsstjóri hjá „Kaupfjelagi Reykvíkinga“ og kennari við „Samvinnuskólann“. Jafnframt má og sjá að stefn- andi starfar nú eigi lengur bjá samvinnufjelögunam, en ekkert í málinu bendir til þess að hann hafi verið „látinn fara“ úr þjón- ustu þeirra. Þvert á móti má telja það viðurkent af steindum að stefnandi hafi sagt upp starfi því er hann síðast hafði hjá samvinnufjelögunum. Rjetturinn verður nú að lita svo á, að þau ummæli stefnds að stefnandi sje gersamlega óhæfar til starfs, sem hann hafði afl- að sjer sjerstakrar mentunar til og starfað að, og sem hann hefir fullyrt að sjer sje hugleikið að starfa að í framtíðinni og þó sjer- staklega þau orð að samvinnufjelögin hafi látið hann fara frá, sjer af þessari ástæðu, sjeu svo móðgandi fyrir stefnands, að saknæmt 308 sje eftir 219. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þar eð stefndur hefir ekki rjettlætt ummælin ber að dæma þau dauð og ómerk og stefndan Í refsingu fyrir þau, er þykir hæfilega ákveðin 100 króna sekt, sem renni Í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd á rjettum tíma, 12 daga einfalt fangelsi. Að því er tekur til kröfu stefnanda til skaðabóta fyrir at- vinnuspjöll, þá verður rjetturinn einnig að fallast á þá skoðun hans, að ummælin sjeu þannig löguð, að þau hljóti að spilla mjög áliti manna á starfshæfileikum stefnanda, og það því fremur sem þau birtast í víðlesnu opinbera blaði og áhrifamiklu hjá samvinnu- fjelöguuum. Og þar sem taka verður þá staðhæfingu trúanlega, að hann hafi í hyggju að starfa hjá samvinnufjelögum í framtíð- inni, sem einnig styðst við það, að hann hefir aflað sjer sjer- stakrar mentunar á því sviði, þá ber að dæma stefndan til að greiða stefnanda bætur fyrir álitsspjöll, sem eftir atvikum virðast nægilega hátt ákveðnar kr. 1000,00. Eftir þessum úrslitum þykir hæfilegt að stefndur greiði stefn- anda kr. 100,00 upp í málskostnað. Föstudaginn 30. apríl 1926. Nr. 64/1924. Rjettvísin (Jón Ásbjörnsson) gegn Birni Sveinssyni (Guðm. Ólafsson) Og Skúla Thorarensen (Björn P. Kalman). Brot gegn 13. kap. hegningarlaganna. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 15. nóv. 1994: Ákærði Björn Sveinsson sæti 40 daga, en ákærði Skúli Thoraren- sen 80 daga, fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. En fullnusta refsingar beggja skal frestað og hún falla miður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 ern haldin. Ákærða greiði — annar fyrir báða og báðir fyrir einn — skaða- bætar til ríkissjóðs 900 kr. Ennfremur greiði ákærði Björn Sveins- son varðhaldskostnað sinn og skipuðum talsmanni sínum bhrj.mflm. 309 Guðmundi Ólafssyni 100 kr. í málsvarnarlaun. Ákærði Skúli Thorarensen greiði varðhaldskostnað sinn og skipuðum talsmanni sínum hrj.mflm. Pjetri Magnússyni 100 kr. í málsvarnarlaun Að öðru leyti greiði ákærðu in solidum allan kostnað sakarinnar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með úrskurði hæstarjettar 3. júní f. á., var lagt fyrir rannsóknardómarann að útvega ýms nánar til- greind gögn í máli þessu og framhalda rannsókninni. Þetta hefir verið gjört og hafa gögn þessi ásamt fram- haldsprófum verið lögð fram hjer í rjettinum. Málið hefir verið rekið skriflega samkvæmt 2. lið 38. gr. hæstarjettarlaganna. Ákærðu, Björn Sveinsson og Skúli Thorarensen, gegndu, hinn fyrnefndi starfanum sem forstöðumaður og hinn síðarnefndi starfanum sem gjaldkeri við smá- söludeild áfengisverslunar ríkisins í Reykjavík, frá því í ágústmánuði 1922 og til þess, er þeim var vikið frá í marsmánuði 1924. Forstjóri áfengisverslunar ríkisins rjeði báða hina ákærðu til þessara starfa og er það upplýst, að við hvorugan þeirra var gerður skriflegur ráðningarsamningur og að hvorugum þeirra var fengið neitt erindisbrjef um starf þeirra, en for- stjórinn tjáist hafa sett þeim þær reglur um starf- rækslu verslunarinnar, er getur í undirrjettardómin- um og hafa ákærðu að öllu verulegu kannast við, að svo hafi verið. Auk þessa var reglur um starfrækslu verslunarinnar að finna í reglugjörð nr. 65. 18. júlí 1922, sem að vísu eigi var birt ákærðu sjerstaklega, en birt í stjórnartíðindunum. En að því leyti, sem þessar reglur ná ekki til verður um starf hinna ákærðu og starfsvið þeirra hvors gagnvart öðrum að hafa 310 hliðsjón af starfsreglum og verkaskiftingu slíkra starfa- manna við lík fyrirtæki. Ákærði Björn Sveinsson átti samkvæmt stöðu sinni að bera fulla ábyrgð á öllum rekstri smásölunn- ar, bæði vera Í ábyrgð fyrir öllu fje verslunarinnar og sem yfirmaður hinna verslunarmannanna sjá um að verslunin væri rekin samkvæmt settum reglum. Þegar ákærði Björn Sveinsson í janúarmánuði 1924 gerði upp reikning verslunarinnar fyrir árið 1923 kom í ljós, að vöntun var. Samkvæmt reikn- ingsskilum þeim, er hann afhenti forstjóra áfengis- verslunarinnar, nam vöntunin 20872 kr. 16 a., en við reikningsendurskoðun, er þá þegar fór fram reyndist hún að vera mun meiri og eftir að ábyggileg talning á vörubirgðunum hafði farið fram 1. febr. 1924 og reikningar gerðir upp á grundvelli þeirrar talningar má telja það upplýst, að vöntunin sje kr. 27455,10. Af vöntun þessari má telja það upplýst, að kr. 3200,00 sje sjóðþurður, er telja verður ákærða Birni Sveinssyni til ábyrgðar, og stafar sumpart af því, að ákærðu höfðu, er reikningsgjörðin fór fram, lánað starfsmönnum verslunarinnar kr. 2300,00 eins og getur um í VII. lið undirrjettardómsins, en sum- part af því að vantaði í peningaskáp útsölunnar, að sögn ákærða Björns Sveinssonar, 900 kr. af því fje, sem gjaldkerinn kvaðst hafa látið í skápinn og með þeim atvikum, sem skýrt er frá í V. lið undirrjettar- dómsins. Að öðru leyti er ekkert upplýst um það hvernig á vöntun þessari stendur, hvort hún stafar af því að innkomnir peningar hafa horfið, vörur verið teknar af birgðum smásölunnar eða yfirleitt með hvaða hætti fje þetta hefir farið forgörðum, sbr. undir- rjettardóminn undir VIII. lið. Það er ennfremur sannað með eigin játningu 311 Björns Sveinssonar, að hann hefir samið rangan lista yfir birgðir smásðlunnar í árslok 1923 og látið hann fylgja reikningsskilum sínum og var rangfærslan í því fólgin að birgðirnar voru taldar að minsta kosti c, 5400 kr. meiri en þær höfðu reynst við talningu og var þetta sumpart gjört til að dylja sjóðþurð þann, er að ofan getur og sumpart að sögn ákærða til að gjöra fyrir tapi, er reynast kynni á versluninni. Þá er það og sannað, að það hafi verið samkom- lag milli beggja hinna ákærðu, að Skúli Thorarensen færði röng nöfn í sölubækur sínar svo sem síðar segir. Og loks má telja það sannað, að ákærði Björn Sveinsson hefir sýnt af sjer stórkostlegt hirðuleysi í starfi sínu. Þannig er það upplýst, að frá aprilmán- aðarlokum 1923 ljet hann hætta að telja vínbirgðirn- ar mánaðarlega og búa til mánaðarreikning og hefir reikningsleg endurskoðun þó sýnt, að þá þegar var orðin veruleg vöntun, að hann dögum saman hefir verið lítið eða ekkert á sölustaðnum og oft ekki til staðar að kvöldi þegar hann átti að veita peningum úr búðinni viðtöku, að hann hefir vitað og látið viðgangast, að sölumiðar voru ekki ritaðir yfir alt sem selt var og ekki allir sölumiðar, er ritaðir voru, færðir í dagbæk- urnar, en þetta hvortveggja hafði það í för með sjer, að aðhald og eftirlit með því, að full skil yrðu gjörð fyrir öllu því selda varð ómöglegt, að sölubækurnar voru hirðulauslega taldar saman og að hætt var við að rita spjaldskrána yfir kaupendnr, svo að engin tök voru á að framfylgja. ákvæðum reglugjörðar 18. júlí 1922 um hve mikið mætti selja hverjum kaup- anda á mánuði. Ákærði Skúli Thorarensen átti að kvöldi hvers dags að afhenda Birni Sveinssyni peninga þá, er guld- ust í sölubúðinni yfir daginn, hafa umsjón með búðar- 312 sölunni, færa sölubækur yfir alt, sem selt var, rita spjaldskrá yfir alla kaupendur og sjá um, að ákvæð- um reglugjörðar 18. júlí 1922 um mánaðarskamt ofl. væri framfylgt. Samanburður á sjóðbók Skúla við sjóðbók Björns sýnir nú, að Skúli hefir á hverjum degi allan tímann greitt til Björns það, er sjóðdagbók hans telur að gold- ist hafi í búðinni, þannig að á öllu tímabilinu munar að eins á tveimur daggreiðslum samtals TÓ kr., er sjóð- bók Björns telur minna greitt, en sjóðdagbók Skúla telur selt fyrir í sölubúðinni. Og er það ekki sannað að Skúli hafi tekið á móti meira fje, en sjóðdagbók hans greinir, að undanskildum áðurgreindum 900 kr. Skúla verður því ekki talinn til ábyrgðar meiri sjóð- þurður eða vöntun en þessar 900 kr. Enn er það sannað, að Skúli hefir verið í ráð- um með Birni um að leyna þeim 3200 kr. sjóðþurði, sem áður var nefndur, með því að vera Í ráðum um það, að vínbirgðirnar í árslok 1923 voru taldar hærri um þessa upphæð en þær voru. Ög einnig er það upplýst, að hann hefir lánað smáupphæðir úr sjóði þeim, er hann hafði undir höndum. Eins og nánar segir í undirrjettardóminum er það og sannað, að ákærði Skúli Thorarensen ljet oft far- ast fyrir að rita eða láta rita miða yfir söluna fyrir peninga út í bönd og að rita söluna jafnharðan inn í sjóðdagbókina. Varð þetta til þess, að jafnaðarlega var meira Í sjóðnum að kvöldi en sjóðdagbók syndi og færði hann þá það, sem umfram var, á nöfn annara er keypt höfðu og þá helst á nöfn þeirra, er vænta mátti, að ekki tækju fullan lögleyfðan mánað- arskamt. Var þetta gjört með ráði og samþykki Björns til þess að leyna þvi, að ákvæðum reglugjörðarinnar um hámarksskamt á mánuði var ekki framfylgt. 313 Auk þess að Skúli Thorarensen, svo sem fram hefir verið tekið, hefir vanrækt að rita eða láta rita sölumiða fyrir mjög miklu af því, er selt var, voru sölumiðar oft ekki ritaðir í dagbækurnar og heldur ekki nöfn kaupenda jafnóðum og salan fór fram. Sölubækurnar voru hirðulauslega taldar saman og sölumiðar rangt innfærðir og hætt var við, að færa spjaldskrá yfir kaupendur. Verður að telja alt þetta stórkostlegt hirðuleysi og vanrækslu í starfinu. Þar sem smásala áfengisverslunarinnar var rekin fyrir reikning ríkissjóðs voru báðir hinir ákærðu fast- ir starfsmenn í þjónustu ríkisins, þeim var falin fram- kvæmd á ákvæðum Í reglugjörð er stjórnarráðið hafði sett lögum samkvæmt og birt var í stjórnartíðindun- um og staða hvors um sig afmörkuð og sjálfstæð innan vissra takmarka. Hinir ákærðn voru því háð- ir sýslunarmenn í þeirri merkingu, sem orð þetta hefir í 145. gr. hinna álmennu hegningarlaga. Afbrot ákærða Björns Sveinssonar ber að heim- færa undir 136. gr. 135. gr. og 144. gr. allar samanbr. við 145. gr. hegningarlaganna og afbrot Skúla Thor- arensen heyra undir 136. gr. í. lið, 135. gr. sbr. 49. gr. og 144 allar samanb. við 145. gr. sömu laga, en með tilliti til þess að hinum ákærðu voru ekki fengin erindisbrjef og þeim var ekki á annan hátt bent á ábyrgð þá, er starfi þeirra var samfara og með því að ávirðingar þeirra að nokkru leyti stafa af eftirlitsleysi yfirboðara þeirra, ákveðst relsing Björns Sveinssonar þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og refsing Skúla Thorarensen mán- aðar einfalt fangelsi. Lán þau, er ákærðu veittu af fje verslunarinnar hafa verið endurgreidd og nemur hin raunverulega vöntun því kr. 25155,10. Fullra skaðabóta hefir verið 314 krafist og ber samkvæmt 302. gr. hegningarlaganna að dæma ákærða Björn Sveinsson til að greiða áfengis- verslun ríkisins kr. 25155,10 og Skúla Thorarensen til að greiða in solidum með Birni 900 kr. af upp- hæðinni. Málskostnaðarákvæðl undirrjettardómsins Ekal ó- raskað. Hvor hinna ákærðu um sig greiði málflutn- ingslaun til verjanda síns í hæstarjetti, 400 kr., en allan annan áfrýjunarkostnað málsins greiði þeir annar fyr- ir báða og báðir fyrir annan, þar með talín málflutn- ingslaun til sækjanda 400 kr. Það athugast, að það sjest ekki, að ákærða Birni Sveinssyni hafi verið gefinn kostur á að vera við- staddur eiðfesting tveggja manna, er leiddir voru sem vitni Í málinu. Því dæmist rjett vera: Ákærði Björn Sveinsson sæti þriggja mán- aðar fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og ákærði Skúli "Thorarensen mánaðar einföldu fangelsi. Ákærði Björn Sveinsson greiði áfengis- verslun ríkisins kr. 25155,10 og af þeirri upp- hæð greiði Skúli Thorarensen in soliðum með Birni 900 kr. Um málskostnað skal undirrjettardóminum óraskað. Ákærði Björn Sveinsson greiði máls- varnarlaun, 400 kr, til talsmanns síns fyr- ir hæstarjetti, málaflutninggmanns Guðmundar Ólafssonar, og ákærði Skúli Thorarensen greiði verjanda sínum málaflutningsmannni Birni P, 315 Kalman 400 kr. í málsvarnarlaun fyrir hæsta- rjetti. Allan annan kostnað sakarinnar í hæsta- rjetti, þar með talin sóknarlaun til málaflutn- ingsmanns Jóns Ásbjörnssonar, 400 kr., greiði hinir ákærðu báðir fyrir annan og annar fyrir báða. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með lögum nr. 62/1921 var ríkisstjórninni veittur einkarjett- ur frá 1. janúar 1922 til innflutnings vínanda og áfengis, sem heimilt var að flytja til landsins eftir aðflutningsbannslögunum nr. 91/1917, og rjettur til sölu á því til lyfsala og lækna og ann- ara svo sem bannlögin heimiluðu. Samkvæmt lögunum var síðan sett á stofn Áfengisverslun ríkisins og skipaði stjórnin mann til að veita henni forstöðu og hafa á hendi eftirlit með lyfjabúðam landsins. Með lögum nr.'9 frá 31. maí 1929, sem gengu þegar Í gildi, var svo ákveðið, að með konunglegri tilsk. mætti ákveða að vín, sem ekki eru Í meira en 219/, af vínanda að rúmmáli skuli undanþegin ákvæðum bannlaganna og að reglugjörð skuli sett til varnar gegn misbrúkun við sölu og veitingar þessara vína. Var tilskipunin gefin ut sama dag og lögin og samkvæmt henni regiugjörð 18. júlí 1922 um sölu og veitingar þessara vína. Í reglagjörðinni er áfengisverslun ríkisins falið að annast innflutn- ing og sölu á vinunum til útsölustaða og annara, sem heimiluð var smásala, en Í Ö. gr. reglugjörðarinnar er svo fyrir mælt, að 1 Rerkisrik hafi landsstjórnin sjálf smásöluna og hana fðl stjórn- in Áfengisversluninni, er rak smásöluna fyrst um sinn beint frá skrifstofa sinni, en opnaði í lok ágústmánaðar 1922 sjerstaka búð fyrir hana, og til þess að veita búð þessari forstöðu rjeð for- stjóri Áfengisverslanarinnar ákærða Björn Sveinsson og til gjald- kerastarfsins þar meðikærða Skúla Thorarensen, hinn fyrnefnda þó eftir bendingu og meðmælum frá þáverandi dómsmálaráðherra. Fjekk hvorugar þessara manna skipunarbrjef fyrir starfa sínum og eigi heldur neinn skriflegan ráðningarsamning. Erindisbrjef um framkvæmd starfsins og starífssviðs hvors um sig eða gagu- 316 vart hvor öðrum fengu þeir heldur ekki, en forstjóri Á tengisversl- unarinnar hefir skýrt frá (rskj. nr. 2), að þeim reglum, er nú skal greina, skyldi fylgt í útsölunni: „Vín era þaunig afhent frá heild- sölunni til útsölunnar, að með hverri vínúttekt fylgir kvittunar- seðill, þar sem öll vín eru sundurliðuð á, og kvittar útsalan þann seðil“. En sala útsölunnar átti samkv. skýrsla forstjórans að fara þannig fram: „I. Sjerhver vinbeiðni til afgreiðslunnar er rituð á á nóta, sem er afhent gjaldkera. Eftir að hann hefur athugað apjaldskrána og fullvissað sig um, að kaupandi megi fá umbeðið vin, ritar hann á nótuna „greitt“ og veitir peningunum um leið móttöku. Nótan er síðan færð inn Í kassabók búðarinnar, sem daglega er gjörð upp, og eftir að hún er stemd við kassa búðar- innar, eru forstöðumanninum afhentir peningarnir. Skiftipeningar búðarinnar era 50 krónur. II. Lánsverslunin fer Íram á sama hátt, nema viðskiftamaðurinn verður færður í lánsviðskiftabókina, í staðinn fyrir kassabókina. Reikningar eru sendir út mánaðar- lega, og greiðslur allar fara beint til. forstöðumannsins, sem færir þetta sjerstaka bókhald. Birgðirnar áttu að teljast upp og bera þær saman við bókfærsluna á hverjum mánuði“. Hinn 26. jan. 1924 kom ákærði Björn Sveinsson til forstjóra Á fengisverslunarinnar með ársreikning útsölunnar fyrir árið 1923, og skýrði forstjóranum frá því, að reikningarnir sýndu vöntan að upphæð kr. 208(2.16, sem hann vissi ekki hvernig stæði á. Við reikningslega rannsókn og vöruupptalningu, sem forstjórinn ljet þá framkvæma, kom það Í ljós, að vöntunin nam Í árslok kr. 23645.10 og við birgðatalning, sem fór fram 1. febr. þ. á. kom ennfremur fram halli í janúarmánuði, er taldist nema kr. 4160.25. Hinn 29. febr. þ. á. kærði forstjórinn málið, með brjefi stíluðu til lögreglustjóra en sem virðist hafa verið sent dómsmálaráðaneyt- inn, og kvaðst verða að gera ráð fyrir því, að vörum fyrir ofan- taldar upphæðir hafi verið stolið úr útsölunni. Ráðuneytið af- greiddi málið frá sjer með brjefi dags. 8. mars þ. á., til lög- reglastjóra og voru síðan haldin að tilhlutun hans lögreglupróf í málinu 14. s. m. og þau með brjefi dags. 24. s. m. send dóms- málaráðuneytinu, er næsta dag lagði fyrir bæjarfógetann að taka málið til rannsóknar. Hófust síðan rjettarpróf Í málinu 1. n. m. sem var framhaldið af bæjarfógeta og fulltrúum hans uns hæsta- rjettarritara Birni Þórðarsyni með brjefi dómsmálaráðuneytisins, dags. 15. apríl þ. á. var sem setudómara falið að framhalda rannsókninni og fara með málið. Var síðan prófum í málinu fram- haldið þar til útskrift af þeim var send dómsmálaráðuneytinu 14. 317 júlí þ. á. Með brjefi 16. sept. þ. á. fyrirskipaði ráðuneytið saka- málshöfðun gegn báðum hinum ákærðu fyrir brot gegn 13. kapítula hegningarlaganna og útaf öðrum brotum gegn sömu lögum sem þeir kynni að teljast sekir um eftir prófunum í málinu og gerir ráðuneytið kröfn til þess, að ríkissjóði verði tildlæmdar fullar skaðabætur vegna vöntunarinnar af hendi ákærða Björns Sveins- sonar eða af hendi þeirra beggja, hans og meðákærða Skúla Thorarensen. Eftir að framhaldspróf höfðu farið fram 18.— 92. sept. var með stefnu, dags. 24. s. m. í samræmi við áðargreinda ákæruskipun, höfðað sakamál gegn hinum ákærðu og málið tekið undir dóm 94. f. m. er hinir skipuðu tálsmenn hinna ákærða höfðu skilað varnarskjölum sínum. Um tilhögun og framkvæmd hinnar daglegu starfsemi í út- sölunni er það upplýst undir prófum málsins, er hjer segir. Ákærði Björn Sveinsson hafði á höndum aðalbókhald og reikningshald útsölunnar og hafði vörslu þess fjár, er inn kom fyrir seld vín, þannig að ákærði Skúli Thorarensen afhenti hon- um að kveldi dags peninga fyrir seldar vörur um daginn og lok- aði B. Sv. peningana inni í venjulegum peningaskáp, er var á skrifstofunni, en báðir höfðu þeir þó lykla að skáp þessum. B. Sv. skrifaði reikningana til viðskiftamanna og tók sjálfur við hinum innheimtu peningum án þess að þeir færu um hendur gjald- kerans, Sk. Th. Búðarherbergin, auk geymsla í kjallara, sem út- salan fjokk fyrst til umráða Í nóvember f. á., voru tvö, skrifstofa innar af búðinni og hafðist B. Sv við á skrifstofunni og tók ekki þátt í daglegum afgreiðslustörfum. Í búðarherberginu sjálfu var gjaldkerinn, sem hjelt dagbók yfir sölu dagsins og varðveitti búð- arkassann, sem hann einn hafði lykil og aðgang að. Í búðinni voru tveir afgreiðslumenn, Áxel R. Magnússon og Sigurður Magn- ússon. Áður en vingeymslan var innrjettuð Í kjallaranum, voru í búðarberberginu geymdar í hyllum allar vínbirgðir útsölunnar. Eftir framburði beggja hinna ákærðu og afgreiðslumanna var reglum þeim, sem áður eru nefndar, fyrst framan af og til ársloka 1922 fylgt nokkurnveginn vel og við reikningslok þá taldist B. Sv. svo, að halli hefði þá að eins verið nálægt 100 kr. Talning á vörubirgðum fór fram í lok hvers mánaðar og 4 mán- uðina fyrstu af árinu 1923 og taldist honum þá koma fram um 100 kr. halli mánuð hvern, og með því að honum þótti þessi niðurstaða býsna góð, ákvað hann að hætt skyldi mánaðartaln- ingu og hefir hann enga aðra skýringu en þessa gefið á því. Talning á vörubirgðum fór svo ekki fram fyr en fyrstu daga 318 ársins 1994. Talninguna frömdu ætið gjaldkerinn og afgreiðslu- mennirnir og afhentu síðan B. Sv. talningarlistana, sem hreinskrif- aði þá, en leit að öðru leyti aldrei eftir mánaðartalningunni og kom þar ekki að. Tók talningin nálægt einni klukkustund. Starfsmenn útsölunnar, ákærðir og afgreiðslumennirnir, hafa borið það að þess hafi brátt orðið vart á miklum söludögum, að erfitt reyndist að halda nákvæmlega reglunum um afgreiðslu og söla, en þegar kom fram á árið 1923 tók óreglan að aukast og magnast eftir þvi sem á árið leið. Afvíkin frá reglum þeim, sem fylgja bar um söluna voru aðallega fólgin í því, sem nú skal greint. I. Það átti að vera undantekningarlaus regla, að sölumiði (nóta) væri ritaður fyrir hverri vöruafgreiðsln, sem borguð var út í hönd. Átti hlutaðeigandi afgreiðslumaður að skrifa miðann og afhenda gjaldkera til innritunar innihald hans í dagbókina. Við rannsókn sem framkvæmd hefir verið á dagbók útsölunnar, hefir það komið í ljós, að þegar snemma á árinu 1923 hafa verið talsverð brögð að þvi, að sölumiðar hefa ekki verið skrifaðir heidur nöfn kaupenda ásamt söluupphæð rituð beint í dagbókina. Í marsmán- nði nam kontantsala, sem þannig var ástatt um nálægt 2000 kr. Ágerðist þetta síðan, en ekki kveðst ákærði Björn Sveinsson hafa vitað um að þessu fór fram fyr en Í maímánuði. Kveðst hann hafa vandað um þetta bæði þá og oftar, og er sá framburður staðfestar bæði af ákærða Sk. Th. og öðrum afgreiðslumanninum en hinn afgreiðslumaðurinn kveðst ekki hafa heyrt BR. Sv. vanda um þetta nema í byrjun. En hvort sem B. Sv. hefir gert þetta oftar eða sjaldnar, er það upplýst, að engin breyting varð á ritun sölumiða til batnaðar. Við rannsókn í þessu efni á tímabil- inu frá 7—91. júlí 1928, en þá var ákærði Sk. Th. fjarverandi, voru ekki ritaðir sölumiðar fyrir 5000 kr. en í fjarveru gjald- kerans bar ákærða B. Sv. auðvitað sjerstaklega að hafa eftirlit með ritun sölumiða. Þegar ákærði Sk. Th. tók aftur til starfa tók ákærði B. Sv. sjer sumarleyfi frá 26. júlí til 21. ágúst, fór þá bina sama fram, sem á undan hafði gengið og reyndist kon- tantsala á þessu tímabili fyrir kr. 9145.50 órituð á sölumiða, en nöfn og upphæð rituð beint Í dagbók, eins og áður segir. Eftir þetta magnaðist vanrækslan með ritun sölumiða svo mjög, að af allri kontantsölu var aðeins lítill hluti ritaður á sölumiða, en ákærði Sk. Th. og afgreiðslumennirnir hafa þó borið það, að því hafi aldrei verið hætt með öllu. Ákærði B. Sv. hefir stöðugt haldið því fram, að hann hafi 319 oft ámint starfsmennina um að skrifa sölumiða og meinti hann að hann hefði haft nákvæmar gætur á þessu meðan Sk. Th. var í sumarleyfi sínu, en við athugun þess hvernig reglunni var þá haldið kannaðist hann við, að hann við rannsókn hafi aldrei sannfært sig um, að sölumiðar væru skrifaðir, því að hann bar hvorki þá eða endranær sölumiðana saman við dagbókina, og kveðst hann ekki hafa gert það, þvi að það hefði átt að gerast frammi í búðinni. Og ennfremur hefir hann haldið því fram, að borið hafi allmikið á mótþróa hjá gjaldkeranum, ákærða Sk. Th., gegn ritun sölumiðanna, hann talið það óframkvæmilegt nema að láta viðskiftamennina bíða lengi, ritun miðanna væri óþörf og henni mundi hætt. Báðir afgreiðslumennirnir hafa borið það, að gjaldkerinn hafi enga áhersla lagt á það, að sölumiðarnir væru ritaðir og ennfremur eð gjaldkerinn hafi sagt þeim að nægilegt væri að þeir kölluðu til hans nafn kaupandans og færði hann það inn Í dagbókina, og hafa þeir unnið eið að þeim framburði. En annar þeirra, Sigurður Magnússon, hefir þó kannast við, að það kunni einnig að hafa verið af vangá, að ekki voru skrifaðir sölu- miðar og neitar því ekki með ölln, að gjaldkerinn kunni að hafa int að því, að gott væri að starfsmennirnir skrifuðu sölumiða. Ákærði Sk. Th. hefir neitað því, að hann hafi talið nægilegt að kallað væri til sín nafn viðskiftamannsins, en kannast við að það hafi hann skritað eftir því sem kallað var, og sömuleiðis hefir hann neitað því, að hann nokkurntíma hafi gefið það eftir að hætt yrði að skrifa sölumiða. En skráin um það hvernig þessu fór fram á meðan ákærði Sk. Th. var ráðsmaður búðarinnar, og ákærður B. Sv. var Í sumarleyfi, sýnir það til fullnnstu, að hann hefir lítið eða ekkert hirt um að skrifaðir væru sölumiðar þá og hefir ennframur játað það, að eftir þann tíma var hætt að bera saman sölumiðana við dagbókina. Alt fyrirkomulag útsölunnar bygðist nú á því, að sölumiðar væru skrifaðir fyrir hverri afgreiðslu, því að án sölumiðanna var ekki hægt að sannprófa það að kveldi hvað selt hafði verið yfir daginn. Að vísu var það hugsanlega mögulegt, að öll sala kæm- ist alt að einu í dagbók gjaldkera, en það var komið undir því, að afgreiðslumenn kölluðu nöfn og upphæðir og gjaldkeri heyrði rjett og sæist ekki yfir, en fyrir þessu var engin trygging. II. Það kom líka snemma fram, að dagbókin var harla lítil trygging fyrir því hve mikið hafði verið selt. Ákærði Sk. Th. hefir borið það, að það hafi því nær aldrei komið fyrir, utan einu sinni haustið 1922, voru það milli Í og 6 kr. er þá vantaði, 320 að vantað hafi í búðarkassann að kvöldi. Hitt var reglan að einatt var í kassanum að kveldi umfram það, er dagbókin sýndi. Þessari umfram upphæð var þá þannig komið fyrir, að henni var deilt niður á ýms nöfn, þektra maonna, sem keypt höfðu. Dagbókin var gerð upp, talin saman, á kvöldin, en ekki í þeirri e veru að hún sýndi hversu mikið væri í kassanum, heldur, að minsta kosti upp á síðkastið, að eins til þess að finna mismun- inn á upphæðinni í kassa og þeirri, sem dagbók sýndi og miðla því sem umfram var Í kassanum á nöfn. Áður innfærðar tölur í dagbókina voru þessvegna hækkaðar, eftir því sem með þurtti til að koma upphæðinni Í kasasnum fyrir. Segir ákærði Sk. Th., að einkum hafi verið hilst til að miðla á nöfn þeirra manna, sem ekki höfðu tekið eða búast mátti við að ekki tækju sinn lög- heimilaða 10 lítra skamt á mánuði. Það er ekki sannað hvor þeirra ákærðu átti frumkvæðið að þessu, en hitt játað að það varð að samkomulagi milli þeirra að hafa þetta svo. Mánuði þá, sem verslunin stóð af árinu 1922 voru þessar umframupphæðir, sem þá voru ekki mjög stórar, lagðar sjer Í umslag og geymdar til árslokanna og þá dreift niður á ýms nöfn í árslokin eða seint á Árinu, en eftir nýár 1923 kom báðum hinum ákærða saman um að jafna upphæðunum niður daglega. Fyrir þessari miðlun á nöfn hafa þeir ekki gert aðra grein en þá, að það hafi verið til þess að láta líta svo út, sem raglu- gjörðinni frá 18. júlí 1922 um vínsöluna væri fylgt. Neitað hafa þeir því, að þeir hafi miðlað upphæðum á tilbúin nöfn eða nöfn annara en þeirra, er keypt höfðu. III. Auk þeirrar óreglu á bókfærslanni, sem getið er hjer á undan, voru allmikil brögð að því, að sölumiðar, sem skrifaðir voru fyrir kontantsölu, væru ekki ritaðir Í dagbókina. Við rann- sókn sem gerð hefir verið til reynslu yfir nokkur tímabil, hefir það komið í ljós, að t. d. Í marsmánuði 1923 hafa sölumiðar að upphæð kr. 1108.75 ekki verið innfærðir í dagbók: frá 7. júlí til 25. s. m. kr. 793.75 og frá 26. júlí til 21. ágúst kr. 1829.25. Ákærði Sk. Th. hefir gefið þá skýringu á þessu, að kaupendur muni hafa borgað og haldið eftir sölumiðunum. Ennfremur hefir það borið við, að nokkuð af sölumiða hefir verið innfært í dag- bók en ekki sllt og telur Sk. Th. að þetta stafi af vangá við iunfærsluna, en sölumiðinn ekki síðan borinn saman við dagbók- ina. Samskonar skýringar hafa afgreiðslumennirnir gefið á þessu, en ákærði B. Sv. hefir ekki getað skýrt þetta, ekki einu sinni á tímabilinu T.—21. júlí, þegar Sk. Th. var Í sumarleyfinu. Eada 321 er það með framburði afgreiðslumannanna sannað, að B,Sv. hafði á þessu tímabili ekki betra eftirlit með því, sem í búðinni gerð- ist en endranær. Ánnars hefir öllum þeim yfirheyrða borið saman um það, að þessar upphæðir hafi allt að einu rannið í búðar- kassann og komið þar fram sem umframupphæðir. Með þessari villandi og ófullkomnu bókfærslu á kontantsöl- unni, sem lýst hefir verið hjer á undan og með því hvernig hún var gerð upp, var starfsmönnum verslunarinnar, gjaldkera jafnt sem afgreiðslumönnum, eiginlega alveg gefinn laus taumurinn um skil fyrir því, sem selt var. Aðhaldið um að standa skil á öllum þeim peningum, sem inn komu fyrir kontantsöluna var úr sögunni nema að svo miklu leyti sem ráðvendni þeirra og heiðarleiki aftraði þeim frá að misbrúka aðstöðu sína til að draga sjer pen- inga með ófrjálsu móti. Reikningslega sjeð verða ekki leiddar sönnur að því, að búðarkassinn hafi tekið við peningum fyrir alla söluna og að halli verslunarinnar stafi einmitt ekki frá því, að meira eða minna leyti, að búðarkassinn hafi annaðhvort ekki tekið við eða ekki skilað til aðalkassans öllu því fje, sem inn kom Í raun og veru fyrir vörur, sem borgaðar vora við móttöku. Ákærði Sk. Th., sem þetta atriði áhrærir sjerstaklega, hefir þó staðfastlega neitað því, að hann hafi dregið sjer nokkurn eyri af fje verslunarinnar eða að það hafi runnið inn til hans, og engar sönnur eru á annan hátt komnar fram fyrir því og jafnvel ekki líkur fram yfir möguleika þá, sem áður eru nefndir. En fyrir kontantsöluna tók ákærði B. Sv. ekki við öðrum peningum en þeim, er honum voru að kveldi afhentir af gjaldkeranum eða þeim, er í forföllum hans varðveitti búðarkassann, sem gjaldker- inn einn hafði lykil að en forstöðumaðurinn ekki. IV. Lán á vörum til viðskiftamanna átti sjer stað í útsöl- unni Í stórum stíl, Við lánssöluna átti að hafa líka aðferð og við kontantsöluna, að sölumiða átti að skrifa fyrir hverju vöra- láni og rita síðan í höfuðbók. En út af þessari regla var brugðið mjög á árinu 1923, einkum síðari hluta ársins. Vínúttektin var titt aðeins færð í sölumiðabókina (lánsnótubókina) en ekki í höf- uðbók. Hefir ákærði B. Sv. gert þá grein fyrir þessu háttalagi, að honum hafi fundist það óþarft, þegar menn ætluðu að borga bráðlega eða eftir örfáa daga, að rita þá inn í höfuðbók. Að vísu hafi það oft komið fyrir að menn þessir borguða ekki fyr en alllöngu síðar og þá samkv. reikningum sem skrifaðir voru eftir sölumiðunum. En þegar þeir borguðu átti að innrita í dag- bók yfir kontantsölu hina innheimtu upphæð. Við rannsókn á 21 322 þessa atriði hefir það nú komið í ljós, að allmikill misbrestur hefir orðið á því, að þannig greidd lán væru innfærð í dagbók- ina, en á búðarkassanum varð þetta ekki merkt, sbr. það sem sagt er um kontantsöluna hjer að framan. Það sem ógreitt var af þessum lánum í árslokin 1998 var þá innfært í höfuðbók á nöfn lántakenda. Hvort þannig löguð lán hafa annars öll komið til skila, er ekki mögulegt að fá fulla vitneskju um. Sölumiðarn- ir gátu týnst og misfarist án þess að saknað yrði og varð þá ekki frekar aðgert gagnvart þeim, er skulduðu. En auk þess, sem forstöðumaðurinn sjálfur lánaði út á þenna hátt, lánuðu hin- ir starfsmennirnir út einnig á sama hátt allverulegar upphæðir, ýmist með vitund forstöðumanns eða án. Starfsmennirnir hafa fullyrt, að þær upphæðir, er þeir lánuðu út hafi verið greiddar, en um slíkt eru engar sannanir fyrir hendi. Hvort meira eða minna fje hafi farið forgörðum vegna þessa ljelega eftirlits með lánum verður ekkert fullyrt um. Auk þessa eftirlitsleysis, sem ákærði B. Sv. verður að teljast eiga sök á, hafa honum og orðið á í bókfærslunni nokkrar villur, samlagningaskekkjur og rangar innfærslur úr einni bók Í aðra og síðan Í reikning viðskiftamanna, en með því að hjer virðist um gáleysi og ekki um stórfeldar upp- hæðir að ræða, þykir ekki þörf að rekja þann feril nákvæmara. V. Eins og áður er sagt skilaði gjaldkerinn á kvöldin pen- ingum þeim, sem inn töldust hafa komið yfir daginn, til forstöðu- manns, og var það regla gjaldkera að leggja dagbókina saman og rita upphæðina á miða, sem fylgdi peningaupphæðinni. Ljet forstöðumaður sjer það nægja að telja saman dagbókina, en í þeirri samlagningu hafa þó fundist allmargar skekkjur, en þær ern bæði of og van og hafa ekki neina verulega þýðingu fyrir heildarútkomuna yfir lengra tímabil. Ljet forstöðumaðurinn pen- ingana inn Í peningaskáp sinn. Nú bar það stundum við, að forstöðumaður var farinn á kveldin áður en gjaldkeri skilaði af sjer og lagði gjaldkerinn þá sjálfur upphæðina inn Í peningaskáp- inn, því að hann hafði einnig lykil að honum. Þegar svona stóð á og stundum endranær, athugaði svo ákærði B. Sv. ekki pen- inga þá, er gjaldkeri afhenti Íyr en morguninn eftir og stundum söfnuðust fyrir fleiri dagssölur. Nú vildi svo til stöku sinnum, að ákærði B. Sv. taldi sig vanta peninga af þeim, sem gjaldkeri kvaðst hafa látið í skápinn eða afhent. Voru það þó oftast smá upphæðir, en eitt sinn yfir 200 krónur og þann 29. eða 30. okt. 1923 vöntuðu 500 kr. Hversu mikla þessar upphæðir hafa sam- tals numið getur hvorugur hinna ákærðu gefið neina ábyggilega 323 skýrslu um, en af próluuum virðist það ljóst, að þær hafa ekki verið undir 900 kr. og geti eftir skýrslu ákærða Sk. Th. hafa numið 14 til 15 hundr. kr. Þegar ákærði B. Sv. taldi sig vanta þannig í skápinn gekk hann eftir hinni vantandi upphæð hjá ákærða Sk. Th., er. greiddi honum upphæðina, en af fje þess dags, sem innkom fyrir vín, er krafan var gerð. Hefir ákærði B. Sv. haldið því fram, að gjaldkerinn hafi greitt þessar upphæðir mót- þróalaust og orðalaust, og kveðst hann hafa gengið út frá því, að gjaldkerinn hefði mistalið og af þvi stafaði vöntunin. Ákærði Sk. Th. hefir nú ekki mótmælt þessu, en haldið því fram að hann hafi skoðað þetta sem bráðabirgðagreiðslu til B. Sv. og hann mundi greiða þetta að lokum; en B. Sv. hefir haldið fram gagn- stæðum skilningi og kveðst ávalt hafa litið svo á, að Sk. Th. ætti að borga þetta persónulega. Ennfremur hefir Sk. Th. borið það, að í það sinn er 500 kr. vöntuðu hafi peningaskápurinn verið opinn um morguninn áður og Í annað sinn hafi það borið við að skápurinn var Ólokaður að morgni. Um þetta er þó enginn til frásagnar nema Sk. Th. Ákærði B. Sv. virðist í fyrstunni alls ekki hafa athugað það af hvaða fje Sk. Th. greiddi þessa vöntun og virðist hafa álitið öllu vel borgið ef hallinn í peningaskápn- um að eins væri jafnaður, en um reikningslokin 1923 var honum það þó fyllilega ljóst, eins og siðar mun sagt verða, að Sk. Th. hafði ekki greitt þetta úr sínum vasa. Þessi millifærsla milli kassanna sýnir ljóslega hve ákærði B. Sv. gerði litla tilraun til þess að skoða niður í kjölinn þær sakir, er hann var settur yfir og greiðsla gjaldkerans virðist hljóta að hafa verið gerð að eins í blekkingarskyni við ákærða B. Sv., að minsta kosti um smærri upphæðirnar, en 500 kr. upphæðina má ætla, að ákærði B. Sv. hafi vitað um, að Sk. Th. greiddi ekki af sínu fje. VI. Eins og áður er sagt hætti B. Sv. mánaðarlegri birgða- talningu í april 1928 og taldist honum þá til, að hallinn mundi vera um 500 kr. Nú hefir það verið rannsakað hvernig hagur verslunarinnar stóð þá, með sömu aðferð og B. Sv. kveðst hafa haft, og hefir það komið í ljós að halli verslunarinnar var þá orðinn kr. 4835.50. Undir prófunum hefir B. Sv. enga skýringu getað gefið á þessu en kannast við, að eftir verslunarbókunum og birgðalistanum, er hann samdi sjálfur í apríllokin hljóti þessi út- koma að vera rjett. En hann hefir neitað því fastlega, að hann hafi vitað um að sjóð- eða vöruvöntun væri önnur en sú, er hann fyr greinir, eða að hann hafi þá ætlað sjer að leyna nokkurri þurð. Þessari neitun ákærða B. Sv. verður nú að vísu ekki hnekt, 21 324 en hið raunverlega ástand Í aprillokin sýnir, ef skýrsla ákærða er rjett, að birgðalistinn, sem hann fór eftir hefir verið annar en nú liggur fyrir og að hinir mánaðarlegu birgðlistar hans hafa verið gerðir af honum í hreinni blindni sem og hin mánaðarlega prófun á hag verslunarinnar gerð öldungis án rannsóknar af hans hálfu eða nokkurrar þekkingar á málavöxtum. Ákærði Sk. Th. hefir hinsvegar neitað því, að hann hafi vitað nokkurn hlat um hvernig B. Sv. fjekk þá útkomu er áður greinir. Hvort birgðirn- ar hafi í árslokin 1922 verið þær, er birgðalistinn þá greindi er ennfremur alveg ósannað mál og jafnvel alt eins líklegt að birgð- irnar hafi verið snögt um minni en þær voru taldar vera. VII. Auk lánsúttektar á vinum, er starfsmenn verslunarinn- ar höfðu fengið og skrifað var í bækur verslunarinnar, bar það ekki ósjaldan víð, að þeir fengju lán af innkomnum peningum. Sumarið 1923 lánaði þannig ákærði B. Sv. ákærða Sk. Th. 1000 kr. og 600 kr. er þó í bæði sinn var greitt innan fárra daga. Við árslokin 1923 skulduðu allir starfsmenn versluninni peninga, allstórar upphæðir, sem þeir höfðu fengið lánaðar bæði úr skáp hjá ákærða B. Sv. og einnig úr kassa gjaldkera og nam skuldar- upphæðin við síðarnefndan kassa um 2300 kr. um áramótin. Þessari upphæð ásamt 900 kr. fyrir vöntun Í skáp, sbr. V. hjer á undan, kom báðum hinum ákærðu saman um að leyna þannig, að upphæðin taldist sem víneign. Afgreiðslumennirnir, er skald- uða nokkuð af þessari upphæð, vissu ekki um þetta fyr en all- löngu siðar. Á birgðalista þeim, sem ákærði B. Sv. afhenti for- stjóra Á fengisverslunarinnar sem fylgiskjal með ársreikningnum 1923 var talin sem víneign þessar 3200 kr. Hafa báðir hinir ákærðu tregðulaast játað, að þeim hafi komið saman um að leyna þessari upphæð á þenna hátt, og hafði forstjóranum verið skýrt frá þessu af ákærða Sk. Th. 28. jan. eða daginn eftir að for- stjórinn sjálfur rannsakaði vínbirgðirnar. En við rannsókn á vinbirgðunum í lok jan. kom það ennfremur í ljós við samanburð á talningu þeirri sem fram fór um áramótin og sölunni Í janúar- mánuði, að vínbirgðirnar að viðbættum 3200 kr., voru um 2000 kr. minni en birgðalisti ákærða B. Sv. taldi. Undir prófam málsins hefir ákærði B. Sv. játað að hann einn hafi bætt við þessari upp- hæð, og án þess að ákærði Sk. Th. eða nokkur annar vissi, fyrst á birgðalistann 1. jan. og aftur við talningu birgðanna 27. jan. Fyrir þessu afbroti sínu, sem ákærði B. Sv. ekki skýrði frá þrátt fyrir endurtekið tilefni þar til, fyr en alllöngu eftir að próf í málinu byrjuðu, hefir hann ekki gert aðra grein en þá, að hann 325 hafi ætlað með þessu að gera fyrir tapi á árina og láta þar með líta svo út sem verslunin bæri sig vel, en hinu hefir hann fast- lega neitað, að hann hafi með viðbótinni verið að leyna vöntun eða að birgðalistinn hafi verið gerður rangur í sviksamlegum tilgangi. Hver frumkvæðið átti að því að leyna 3200 krónnnum hefir ekki orðið upplýst, en hvor þeirra sem það hefir verið, þá verður að líta á það, að það er að eins B. Sv. sem í raun og vera gat framið afbrot þetta, því að hann átti að ábyrgjast að að birgðalistinn væri rjettur. En báðum hinum ákærðu hefir bor- ið saman um það, að launung þessi hafi ekki verið gerð í því skyni að losna við skuldirnar heldur hafi átt að færa þær á rjett- an stað sem fyrst á árinu 1924. VIII. Með þessa háttalagi Í verslunarrekstrinum, sem lýst hefir verið, er það samt sem áður enganveginn sannað hvernig stendur á meginsjóðþurðinum Í versluninni. Allir starfsmenn við útsöluna hafa eindregið neitað því, hver fyrir sig, að þeir hafi tekið að ófrjálsu frá versluninni vín eða peninga. Þeir kveðast heldur ekki geta gert sjer neina grein fyrir því, af hverju þurð- arinn stafar. Ákærði B. Sv. og afgreiðslumennirnir hafa verið þeirrar skoðunar, að þurðurinn stafi mestmegnis frá því, að pen- ingar hafa verið teknir, en hafa þó ekki getað bent á neinn, er valdur kunni að vera að peningatöku. Ákærði Sk. Th. hefir aft- ur haft þá skoðan, að vín hafi verið tekið án þess að peningar kæmu fyrir það til verslunarinnar. Áð víndrykkja eða Óregla um meðferð vína í híbýlum útsölunnar hafi átt sjer stað, hefir ekki orðið neitt upplýst um undir prófum málsins. Þá gæti verið spurning um hvort útsalan hefir tekið á móti öllu því víni, sem hún af heildsölanni er talin að hafa fengið. Eftir skýrslum starfs- manna útsölunnar og öðrum upplýsingum, sem fáanlegar hafa verið, verður að líta svo á, að þar hafi farið alt fram með feldu. Og þá er loks það atriði, hvort vínbirgðir útsölunnar hafi verið Í svo tryggri geymslu, að utanaðkomandi menn hafi ekki getað máð sjer víni þar. Starfsmenn útsölunnar hafa nú ekki orðið þess varir, að horfið hafi af vínbirgðunum hvorki Í kjallara nje úr búðinni, en hafa jafnframt tekið það fram, að taka hefði mátt æðimargar flöskur í senn með lægni svo ekki hefði verið auðsýni- legt. En venjulegar birgðir útsölunnar voru fram Í nóvember 1928 um 20 þús. kr. virði og þar eftir um 60 þús. kr. Með tilliti til þoss möguleika að vín hefði verið hægt að taka af birgðum útsölunnar af utanaðkomandi mönnum, fór fram skoðun á híbýlum þar. Þessi skoðun var að vísu ekki gerð fyr 326 en eftir miðjan april þ. á. en þá var alt við hið sama og verið hafði áður. Málið horfir ekki þannig við, að þörf sje á að lýsa læsingam og herbergjaskipun, en það skal aðeins tekið fram, að aðgangur að vingeymslunni Í kjallaranum var gálauslega og jafn- vel undursamlega auðveldur fyrir óviðkomandi menn og þaðan aftur um herbergi verslunarinnar. Ög í skýrslu sem yfirlögreglu- þjónninn gaf um skoðunina, telur hann að utanaðkomandi mönn- um hafi verið auðvelt að komast bæði inn í áfengisverslunina og þaðan út aftur án þess nokkur merki sæust eftir það. En undir rannsókn málsins hefir það þó ekki orðið upplýst, að víni hafi verið stolið. Hjer að framan hefir verið lýst þeim athöfnum og því fram- íerði hinna ákærða, sem tilefni hefir gefið til málshöfðunar gegn þeim. Nú eru hinir ákærðu sakaðir um brot gegn 13. kap. hinna alm. hegningarlaga og ákæran gegn þeim að öðru leyti ekki ein- skorðuð innan takmarka hegningarlaganna og verður því fyrst fyrir að athuga, hvort hinir ákærðu geta talist sekir um brot gegn þessum kapítula, sem ræðir um afbrot í embættisfærslu. Spurningin er þá hvort hinir ákærðu voru embættis- eða sýslun- armenn, Í þeim skilningi sem hegningarlögin eiga við. Þótt þessari spurningu yrði svarað játandi um ákærða Björn Sveinsson er það ekki alveg víst að hið sama gildi um ákærða Skúla Thor- arensen, en geti hinn fyrnefndi ekki talist embættis- eða sýslunar- maður gildir hið sama um hinn síðarnefnda. Þá er að athuga stöðu ákærða Björns Sveinssonar. Í íslenskum lögum er það hvergi skilgreint hverjir sjeu em- bættis- eða sýslunarmenn Í lagalegum skilningi. Á milli embettis- og sýslunarmanna er heldur ekki greint með neinu lagákvæði öðru en 16. gr. stjórnarskrárinnar, er fyrirskipar að hver embettis- maður skuli vinna eið að stjórnarskránni. En þegar litið er á með hvaða hætti ákærði B. Sv. var veitt umrædd staða, þykir mega fullyrða það, að hann geti ekki talist embættismaður hvorki í skilningi 16. gr. stjórnarskrárinnar nje eftir almennum skilningi þesa orðs, sbr. og 2. gr. laga nr. 71/1919, um laun embættismanna, sem gerir ráð fyrir því, að þeir, er laun taka samkv. þeim lögum fái veitingarbrjef fyrir stöðu sinni. En þau lög taka ekki að eins til starfsmanna, sem eftir almennum skilningi teljast embættis- menn heldur einnig til sýslunarmanna. En þá er spurningin gat starf ákærða B. Sv. talist til opinberra sýslana. Það verður ekki vefengt að ákærði var starfsmaður í þjónustu ríkisins. En allir þeir, er vinna verk fyrir ríkið og fá hjá því kaup fyrir starf 91 sitt, geta þó ekki talist opinberir starfsmenn eða opinberir sýsl- unarmenn, eftir þeim skilningi, sem málvenja og rjettarmeðvitund almennings leggur í þetta hugtak. Sbr. og landsyfirrj. VI. bls. 945—956. Til þess að starf geti talist opinber sýslan virðist verða að krefjast, þess að það sje liður, gmár eða stór, í ein- hverri stjórnargrein, afmarkað og ákveðið annaðhvort samkvæmt venju, lögum, orðuðu ákvæði umboðsstjórnarinnar eða fyrirmælum einhvers þess valds, sem rjett hefir til að gefa opinberar skip- anir eða fyrirmæli. Þótt telja megi sjálfa Á tengisverslun ríkisins lið í stjórnargrein og forstjórn hennar sýslan, þá þarf engan veginn hið sama að gilda um starf þjónustumanna við hana. Smásala Spánarvinanna hjer í Reykjavík var falin Á fengisversl- aninni, en hin sjerstaka útsala var ekki annað en skipulagsatriði innan verkahrings Áfengisverslunarinnar, sem hagað var eftir því, sem hagkvæm verkaskifting krafði. Fyrst var smásalan rekin beint frá skrifstofu verslunarinnar og hin auknu störf, sem af henni leiddi, unnin af verka- og þjónustaliði verslunarinnar. Það er ráðið eftir því sem þörfin krefur eins og til starfs við venju- legt prívat-fyrirtæki, og hvert starf, sem einhver þjónustumaður er látinn vinna við verslunina, getur enganveginn talist opinber sýslan. Nú varð smásalan ekki í eðli síuu Önnur þótt hún fengi sjerstakt húsnæði, og menn þeir er ráðnir veru til starfs við hana fengu ekkert meira opinbert snið á sig en aðrir þjónustu- menn Áfengisverslunarinnar, og að ákærðu B. Sv. og Sk. Th. hafi ekki haft neina sjerstöðu Í þessu efni, þykir nægilega sannað með þeim hætti, er þeir voru ráðnir til starfsins og að framan getur. Af þessum sökum þykir að sýkna verði báða hina ákærðu fyrir brot á 13. kap. hegningarlaganna. Þótt hinir ákærðu verði ekki dæmdir fyrir brot á nefndum kap. hegningarlaganna og þótt ákæruefnið sje að öðru leyti ekki ákveðið, virðist þó eiga að taka til álita hvort hinir ákærðu hafi ekki gerst sokir um athæfi, sem refsivert er eftir hegningarlögun- um. Ávirðingar þeirra bafa verið taldar undir 1 VII lið hjer að framan. Um þær allar gildir það, að ósannað er, að þær hafi verið gerðar Í sviksamlegum tilgangi til þess að draga sjer fje. Þótt þær allar sjeu mjög vítaverðar, virðist þó að eins verknaður sá, sem greindur er undir II. lið, hækkun talna Í dag- bók, V. lið, millifærslan milli peningakassanna, og VII. lið, föls- un birgðalistanna, þannig vaxinn að hann sje hegningarverður, og virðast öll þessi afbrot eiga að færast undir 259. gr. hegn- 328 ingarlaganna, þannig að báðum hinum ákærðu, sem komnir eru yfir lögaldur sakamanna, beri að refsa fyrir verknað þann, er greindur er undir II. lið og V. lið samkv. 259. gr. sbr. 48. gr., en fyrir verknaðinn undir VII. lið, Birni Sveinssyni samkv. 259. gr. og Skúla Thorarensen samkv. 259. gr. sbr. 48. gr., 2. mgr. og þykir refsing þeirra hæfilega ákveðin, Björn Sveinssonar 40 daga en Skúla Thorarensen 30 daga fangelsi, hvorttveggja við venjulegt fangaviðurværi. Ennfremur ber báðum hinum ákærðu samkv. 302. gr. hegningarlaganna in solidum að greiða ríkissjóði skaðabætur 900 kr., sem telja verður sannað, að misfarist hafi fyrir vanrækslu þeirra. En með tilliti til þess, að ákærðu hafa ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, að þeir sátu Í gæsluvarðhaldi frá 7.—14. april þ. á. að þá, einkum Björn Sveinsson virðist hafa skort þekkingu til að rækja sæmi- lega starf það, er þeir voru settir til að gegna og að ávirðingar þeirra virðast að nokkru leyti stafa af aðgerðar- og eftirlitsleysi yfirboðara þeirra, þykir mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 89, 16. nóv. 1907, að fullnustu refsingarinnar skuli frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins ef fullnægt verð- ur lögmæltum skilyrðum. Ákærða greiði hvor skipuðum talsmanni sínum 100 kr. í málsvarnarlaun og varðhaldskosthað sinn, en að öðru leyti greiði þeir in solidum allan löglegan kostnað sakarinnar. Á rekstri málsins hjer fyrir rjettinum hefir enginn ónauð- synlegur dráttur orðið. Föstudaginn 30. april 1926. Nr. 5/1926. O. 7. Havsteen gegn Carli Lárussyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi O. J. Havsteen, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti, 329 Miðvikudaginn 5. maí 1926. Nr. 66/1925. — Landsbánki Íslands f.h. Spari- sjóðs Árnessýslu (Pjetur Magnússon) Ségn H.f. Kol á. Salt (Lárus Jóhannesson). Út af ábyrgðarskuldbindingu sparissjóðsins. Dómur gestarjettar Árnessýslu 16. sept. 1995: Stefndur, Sparisjóður Árnessýslu á Eyrarbakka, greiði stefnanda h/f. Kol á Salt 33000 kr. með 6?/, ársvöxtum frá 15. jan. 1928 til greiðsludags. Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lögbirting hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Eftir að hinn áfrýjaði dómur var kveðinn upp hefir Landsbanki Íslands með samningi tekið við skyldum og rjettindum Sparisjóðs Árnessýslu og hefir hann fyrir sparisjóðsins hönd skotið máli þessu til hæstarjettar. Tildrög málsins eru þau, að á vetrarvertíðinni 1920 keypti Þorleifur Guðmundsson í Þorlákshöfn salt hjá stefnda í allstórum stil og var svo umsamið að andvirði saltsins skyldi greitt þegar fiskeigendur í Þorlákshöfn hefðu selt og fengið borgaðan fisk þann, er þeir öfluðu á þeirri vertíð. Hinn 8. júní 1920 gaf stefndi út víxil á hendur Þorleifi fyrir skuld þessari, að upphæð 35000 kr., og samþykti Þorleifur hann til greiðslu 1. sept. 1920. Hinn 18. júní s. á. gaf Sparisjóður Árnessýslu út ábyrgðarskuldbindingu þá er getur í forsendum hins áfrýjaða dóms. Víxilinn greiddi Þorleifur eigi á gjalddaga enda var sölu fiskjarins þá eigi lokið. Var hann því framlengdur til 14. júní 1921 og seldi stefndi Íslandsbanka fram- 330 lengingarvíxilinn. Í marsmánuði 1921 var sölu fiskj- arins lokið og hann greiddur að fullu. En alt að einu greiddi Þorleifur eigi víxilinn á gjalddaga hans 14. júní 1921, heldur var honum framlengt á ný og síðan nokkrum sinnum, í síðasta skifti með gjald- daga 15. janúar 1923. Var víxillinn þá að upphæð 33000 kr. Alla þessa framlengingarvíxla seldi stefndi Íslandsbanka og lá ábyrgðarskuldbinding sparisjóðs- ins jafnan í bankanum með víxlunum. Eftir gjald- daga síðasta víxilsins leysti stefndi hann til sín og krafði sparisjóðinn um greiðslu skuldarinnar sam- kvæmt ábyrgðarskuldbindingunni. Þegar sparisjóð. urinn ekki varð við þeirri kröfu, höfðaði stefndi mál gegn honum til greiðslu skuldarinnar og lauk því máli í hjeraði með hinum áfiýjaða dómi. Áfrýjandi hefir eigi vefengt það hjer fyrir rjett- inum að sparisjóðurinn hafi, með umgetinni ábyrgð- arskuldbindingu tekið á sig sjálfskuldarábyrgð á saltskuld Þorleifs. Kröfu sína um sýknun, byggir áfrýjandi hjer í rjetti á því einu, að ábyrgarskylda aparisjóðsins sje fallin miður fyrir það að stefndi, er hann framlengdi umgeina víxla, hafi veitt aðal- skuldaranum, Þorleifi Guðmundssyni, greiðslufrest á skuldinni, og hafi hvorki ábyrgðarskuldbindingin sjálf heimilað, gagnvart sparisjóðnum, að slíkur frestur væri veittur án samþykkis sparisjóðsins, nje spari- sjóðurinn með öðrum hætti samþykti frestinn. Stefndi heldur því hinsvegar fyrst og fremst fram, að ábyrgðarskuldbindingin sje svo víðtæk og skilyrðislaus að það haggi eigi ábyrgðinni þó að að- alskuldara væri veittur greiðslufrestur jafnvel án samþykkis sparisjóðsins. Á þetta verður þó ekki fall- ist. Ábyrgðarskuldbindingin virðist gefin með það 331 fyrir augum, að eindaga aðalskuldarinnar verði eigi breytt frá því, sem þá hafði verið ákveðið. Þá hefir stefndi haldið því fram, að mikill hluti af andvirði fiskjarins hafi verið greitt til sparisjóða- ins, að sparisjóðnum hafi verið skylt að ráðstafa því til greiðslu saltskuldarinnar en eigi gjört það, held- ur ráðstafað þvi með öðrum hætti. Sparisjóðurinn eigi þannig sök á greiðslufalli skuldarinnar og rjett- læti þetta greiðslufrestinn gagnvart sparisjóðnum. Það er nú að vísu sannað að allmikill hluti af and- virði fiskjarins hafi verið greiddur til sparisjóðsins, og það verðu að telja það líklegt, að tilætlun aðilja hafi í upphafi verið sú, að skuldin yrði greidd af andvirði fiskjarins og að sparisjóðnum hafi verið þetta ljóst. En með því að ekki sjest að stefndi hafi gjört nokkra kröfu til greiðslu af andvirði fiskjarins nje mótmælt ráðstöfunum sparisjóðsins á því, þá verður eigi talið að þær ráðstafanir rjettlæti greiðslu- frestinn gagnvart sparisjóðnum. Loks hefir stefndi staðhæft það, að framleng- ingar víxlanna hafi farið fram með vilja og vitund sparisjóðsins og jafnvel eftir beiðni hans og honum til hagsmuna. Hafi bankinn í hvert skifti leitað sam- þykkis formanns sparisjóðsins til framlenginganna. Um þetta atriði eru framkomnar þær upplýsingar, er hjer skal greina. Einn af starfsmönnum bankans, er sjerstaklega hafði með afsagða vixla að gjöra, hefir borið það sem vitni, að sjer hafi skilist að framlengingar víxlanna færu fram eftir beiðni spari- sjóðsins og hafi hann árið 1922 krafið formann spari- sjóðsins um greiðslu víxilsins og formaðurinn þá farið fram á og fengið frest til þess að sjá um að víxlin- um þá yrði kipt í lag. Fyrverandi forstjóri hins stefnda hlutafjelags og aðalskuldarinn, Þorleifur Guð- 332 mundsson, hafa báðir borið það sem vitni að það væri með vilja og vitund stjórnar sparisjóðsins að víxlarnir voru framlengdir. Byggir forstjórinn þessa skoðun sína á sögn tveggja af starfsmönnum bank- ans, en Þorleifur á sögn eins af þáverandi banka- stjórum, á því er hann sjálfur segist hafa orðið áheyrsla er hann var viðstaddur símtal úr bankan- um við formarn sparisjóðsins og loks á því að hann sjálfur hafi skýrt formanni sparisjóðsins frá fram- lengingu víxilsins og formaðurinn engar athugasemd- ir gjört við þvi. Gegn eindreginni neitun áfrýjanda verður það eigi talið að stefndi með þessum gögnum hafi fært fulla sönnun fyrir því að víxillinn hafi verið framlengdur með samþykki formanns spari- sjóðsins, en telja verður að samþykki formannsins hefði verið nægilegt til að halda ábyrgðinni í gildi, en hinsvegar eru með þessu komnar fram svo miki- ar líkur fyrir þessari staðhæfingu stefnda, að rjett þykir að úrslit málsins sjeu komin undir eiði fyr- verandi formanns Sparisjóðs Árnessýslu, Guðmundar Sigurðssonar, þannig að ef hann eftir löglegan undir- búning á varnarþingi sínu, innan mánaðar frá birt- ingu þessa dóms, neitar því með eiði að hann fyrir hönd Sparisjóðs Árnessýslu hafi samþykt að um- ræddir víxlar yrðu framlengdir, þá á áfrýjandi að vera sýkn saka af kröfum stefnda í máli þessu og fellur þá málskostnaður í báðum rjettum niður, en vinni hann ekki eiðinn ber áfrýjanda að greiða stefnda kr. 33000.00 með 60/, ársvöxtum frá 15. jan. 1923 til greiðsludags og 500 kr. í málskostnað í hæstarjetti en málskostnaður í hjeraði falli niður. Vaxtakröfunni hefir eigi verið mótmælt sjerstaklega og málinu eigi gagnáfrýjað. 333 Því dæmist rjett vera: Svo framarlega sem fyrverandi formaður Sparisjóðs Árnessýslu, Guðmundur Sigurðsson, eftir löglegan undirrbúning, innan mánaðar frá birtingu þessa dóms, neitar því með eiði á varn- þingi sínu að hann hafi fyrir hönd Sparisjóðs Árnessýslu samþykt það, að víxlar þeir er ræð. ir um í máli þessu og stefndi gaf út, Þorleifur Guðmundsson samþykti og Íslandsbanki keypti, væru framlengdir, þá á áfrýjandi Landsbanki Islands f. h. Sparisjóðs Árnessýslu að vera sýkn af kröfum stefnda h/f. Kol át Salt í máli þessu og fellur þá málskostnaður niður í báðum rjett- um. En vinni hann ekki eiðinn ber áfrýjanda að greiða stefnda kr. 33000.00 með 6ð%/% árs- vöxtum frá 15. jan. 1923 til greiðsludags og 500 kr. í málskostnað í hæstarjetti en málskostnað- ur í hjerað fellur niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu, dags. 10. maím. f. árs, hefir stefnandi h/f. Kol á Salt í Reykjavík krafist að stefndur, Sparisjóður Árnessýslu á Eyrarbakka, verði dæmdur til að greiða sjer 33000 kr. með 6%/ ársvöxtum frá 15. jan. 1923 og málskostnað að skaðlausu. Krafa þessi er gerð út af því að stjórn Sparisjóðs Árnes- sýslu hinn 18. júnímánaðar 1920 gaf út til handa stefnda svofelt ábyrgðarskjal: „Eyrarbakka 18. júní 1990. Sparisjóður Árnessýsla á Eyrarbakka tekst hjermeð á hendur ábyrgð á kr. 32000,00 — þrjátíu og fimm þúsund 334 króna skuld fyrir salt, er herra alþingismaður Þorleifur Guð- mundsson óðalsbéndi í Þorlákshöfn hefir fengið hjá h/f. Kol £ Salt í Reykjavík og lofað að greiða þegar fiskeigendur í Þorlákshöfn hafa selt og fengið borgaðan fisk þann, er þeir öfluðu síðastliðna vetrarvertíð. Er nefndu verslunarfjelagi því heimilt — eftir þann tíma — að snúa sjer til vor, verði þá vanskil á greiðslu. Sparisjóður Árnessýslu. G. Sigurðsson. S. Guðmundsson“. Það er upplýst í málinu að hið síðasta af fiski þeim, er greinir í ábyrgðarskjalinu var seldur vorið 1921 og var þá ekk- ert greitt af skuldinni, en á tímabilinu til 15. jan. 1923 hafa verið greiddar 2000 kr., svo að hún þá var komin niður í 33000 kr. Ábyrgð stefnds er gefin gegn vanskilum á greiðslu saltskuld- arinnar, án nokkurs skilyrðis eða takmörkunar, og Í málinu or ekkert komið fram, er bendi til að stefnandi hafi á neinn hátt brotið af sjer rjett til hennar. Þvert á móti er það sannað í mál- inu, að stefndum hefir verið greidd þó nokkur fjárhæð af and- virði fisksins og framkomnir vitnisburðir og önnur atvik hníga öll í þá átt, að dráttur á að ábyrgðin var gerð gildandi gegn stefndum hafi orðið með hans vitund, enda fremur honum til hagræðis. Samkvæmt þessu verður að taka aðalkröfu stefnda til greina en þar sem enginn reikningur hefir verið lagður fram fyrir máls- kostnaði og dóminum eigi falið að meta hann, er eigi unt að taka kröfu um málskostnað til greina. Föstudaginn 21. maí 1926. Nr. 33/1926. Valdstjórnin (8. P. Kalman). gegn C. M. H. Mewes (Jón Ásbjörnsson). Olöglegar botnvörpuveiðar. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyjakaupstað- ar 20. febr. 1926: Kærði Carl Martin Heinrich Mewes á að greiða sekt að upphæð kr. 12250.00 til Landhelgisjóða Íslands. 335 Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs Í togaranum „Frida“ S. 0. 99 frá Kiel vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því viðbættu, að það er sannað með eiðfest- um framburði tveggja stýrimanna á eftirlitsskipinu „Þórc, sem aflað hefir verið að tilhlutun sækjanda eftir uppsögn löreglurjettardómsins, að ekkert skip hafi verið svo nálægt skipi kærða >Frida< þá er „Þór< sá til hennar föstudagsmorguninn 19. febr. þ. á. og þangað til hann tók hana, að henni gæti ver- ið búin nokkur árekstrarhætta, verður af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi, að telja kærða sekan um brot gegn 1. gr. laga nr. 5/1920. Og þessari niðurstöðu geta ekki raskað gögn þau frá Þýskalandi, er verjandi hefir lagt fram af hendi kærða. En þar sem kærði skeytti ekki aðvörunarskot- um eftirlitsskipsins, þykir sekt hans, eftir atvikum og með hliðsjón af því að ísl. króna jafngildir í dag 81.74 gullaurum, hæfilega ákveðin 15000 kr., er renni í Landhelgissjóð. Og komi 8 mánaða einfalt fang- elsi í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan mánaðar frá birtingt dóms þessa. Að öðru leyti á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Samkv. þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin laun sóknara og verjanda í hæstarjetti, 150 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Kærði, C, M. H. Mewes, sæti 15000 kr. sekt til Landhelgissjóðs, er afplánist með 8 mánaða 336 einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Kærði greiði og allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin sóknar- og varnarlaun til málaflutningsmannanna B. P. Kalman og Jóna Ásbjörnssonar, 150 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í málinu með skýrslu skipstjórans á varð- skipinu „Þór“ og játning kærða sjálfs að hann Í gærmorgun var staddur á skipi sínu togaranum „Frida“ S. O. 99 frá Kiol fyrir innan landhelgislinuna með botnvörpu utanborðs og að veiðum. Hefir kærði borið fyrir sig að það hafi ekki verið ætlun sín eða vilji að fara inn á landhelgissvæðið heldur hafi hann neyðst til þess svo að hann kæmist hjá árekstri við annan togara. En bæði er það að kærða virðist hafa verið innan handar að stöðva skip sitt snöggvast og svo hitt að sveigur sá inná við, sem telja má að hann hafi farið vegna hins togarans, hlýtur að hafa verið svo lítill að hann út af fyrir sig, gat ekki verið nógur til þess að kærði kæmist á skipi sínu eins langt inn fyrir landhelgislín- una og skýrsla skipstjóra varðskipsins ber með sjer. Þetta get- ur þvi ekki orðið tekið til greina honum til sýknunar, heldur verður að líta svo á að kærði hafi gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum, og þar sem hjer er um brot í fyrsta sinn að ræða telst refsingin með hliðsjón af að damsgengi krónunnar er 81.65 af gullkrónu hæfi- lega ákveðin sekt að upphæð kr. 12250.00 sem rennur til Land- helgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og ilur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Loks ber kærða að greiða allan kostnað af máli þessa sem orðin er og verður. 337 Miðvikudaginn 26. maí 1926. Nr. 67/1925. Jón Laxdal (Í. Fjeldsted) gegn Pjetri A. Ólafssyni (Enginn). Um eignarrjett áfrýjanda að 9 lysisfötum útfluttum undir nafni stefnda. Dómur bæjarþings Reykjavikur 6. ágúst 1995: Stefndur, Pjetur A. Ólafsson, konsúll, á að vera sýkn af kröfum stefnanda í þessu máli. Málskostnaðar falli niður. Dóminum að fullnægja innan fimtán daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir ekki mætt í hæstarjetti enda þó að honum hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því verið rekið skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hrj.laganna og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. ts. 3. júní 1796. Málsatvik eru þau, að sumarið 1921 bræddi h.f. Sólbakki í Önundarfirði nokkuð af síld fyrir báða aðilja þessa máls. Um miðjan september s. á. sendi fjelagið 55 föt af lýsi undir nafni stefnda til nafn. greinds firma í Noregi, til sölu þar, og skýrði stefnda frá sendingunni með símskeyti, dags. 13. og brjefi dags. 14. s. m. Alllöngu seinna, að sögn stefnda um ári eftir lýs- issendinguna, gaf áfrýjandi sig fram við stefnda sem eigandi að 9 fötum og krafðist borgunar fyrir þau. En mál þetta höfðaði áfrýjandinn þó ekki fyr en með stefnu, dags. 26. jan. 1925, eftir að sátta hafði verið leitað um ágreininginn 29. jan. árið áður. Hafði áfrýjandi verðlagt hvert lýsisfat, eftir til- sögn stefnda, á 43 norskar krónur og 16 aura, og 22 338 heimtaði sjer því tildæmdar 388 n. kr. og 44 a. með 69/, ársvöxtum frá 1. okt. 1922 og málskostnað að skaðlausu. En stefndi krafðist sýknu og málskostn- aðar, eða til vara að úrslit málsins yrðu látin velta á eiði hans og málskostnaði þá hagað eftir því hversu færi um eiðinn. Áfrýjandi hefir gert sömu kröfur í hæstarjetti sem í hjeraði, að viðbættri kröfu um málskostna“ hjer í rjetti. Stefndi bar fyrir sig í hjeraði, að lýsissending in hefði öll verið talin sín eign bæði í framannefndu símskeyti og brjefi, að hún hefði ekki numið meiru en hann hefði mátt búast við, eftir því hve mikla síld hann ljet bræða, að hann hefði ekki samþykt það, að áfrýjandi sendi lýsi undir sínu nafni og að áfrýjandi hefði sagt of seint til kröfu sinnar. Það er nú að visu rjett, að næst liggur að skilja nefnt skeyti og brjef svo sem stefndi hafi einn átt lýsið, eða a. m. k. haft ráðstöfunarrjett yfir því, en það getur ekki skapað stefnda eignarrjett yfir þeim hluta þess, er áfrýjandi kynni að hafa átt. Og í því efni hefir forstöðumaður lýsisbræðslu Sólbakka- fjelagsins vottað það afdráttarlaust 11. janúar og 20. okt. 1923, að áfrýjandi hafi átt 9 af þeim 55 lýsis- fötum, er fjelagið sendi í sept. 1921 undir nafni atefnda til Noregs og að hann (forstöðumaðurinn) hafi tilkynt stefnda þetta strax eftir útskipun lýsis- ins eða a. m. k. mjög fljótlega eftir för skipsins frá Önundarfirði. Þessi vottorð hefir forstöðumaðurinn síðan staðfest fyrir rjetti sem vitni, og hefir sá fram- burður hans verið tekinn jafngildur, sem eiðfestur hefði verið. Í annan stað hefir stefndi aldrei beint neitað því, að áfrýjandi hafi átt margnefnd 9 lýsisföt, held- 339 ur dregið þá ályktun af framantilnefndum varnar: ástæðum sínum, að hann hafi haft ástæðu til að telja sig eiganda þeirra. En þannig löguð mótmæli eru ekki nægilega tvímælalaus, enda hefir steindi í til- svari sínu við einni af áskorunum áfrýjanda kann- ast við það, þó með nokkrum fyrirvara sje, að hann hafi við nánar tiltekið tækifæri >tekið vel í þaðc við áfrýjanda, að greiða honum andvirði hluta hans úr lýsinu. Af þessum ástæðum verður að líta svo á, að áfrýjandi hafi átt margnefnd 9 lýsisföt. Og með því að aðrar varnarástæður stefnda koma ekki til greina, að svo vöxnu máli, og stefndi hefir hinsvegar ekki mótmælt kröfuupphæð áfrýjanda, þá verður að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda umstefndar 388 n. kr. 44 aura, með 69 ársvöxtum, en vextina ber að telja frá stefnudegi í hjeraði, 26. jan. 1925, þar eð óþarfur dráttur virðist Hafa orðið á höfðun málsins. Samkvæmt þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir báðum rjettum, og þykir eftir atvikum mega ákveða hann 200 kr. Það athugast, út af niðurlagi dómsorðsins, að fullnægjuákvæði á ekki við sýknudóm. Því dæmist rjett vera: Stefndi, Pjatur A. Ólafsson, greiði áfrýj- anda, Jóni Laxdal, 388 norskar krónur og 44 aura með 6?/, ársvöxtum frá 26. jan. 1925. Svo greiði stefndi áfrýjanda og málskostn- að fyrir báðum rjettum með 200 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. 22* 340 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 26. janúar þ. á. af Jóni Lax- dal, stórkanpmanni hjer í bænum gegn Pjetri A. Ólafssyni, konsúl, sama staðar, til greiðslu skuldar, að upphæð norskar kr. 388.44, samkvæmt reikningi fyrir 9 föt af lýsi, með 6%/, ársvöxtum af upphæðinni frá 1. okt. 1922 til greiðsludags og málskostnaður að skaðlansu. Stefndur hefir látið mæta í málinu en hinsvegar krafist al- gerðar sýknunar Í málinu og sjer tildæmdan málskostnað. Stefnandi skýrir svo frá málavöxtnm að árið 1921 hafi hann sent h/f. „Sólbakki“ á Önundarfirði liðugar 100 tunnur af sild til bræðslu og hafi fengist úr þeim 9 föt af lýsi, sem eftir sam- komulagi hafi verið send undir nafni stefnds ásamt samskonar lýsi er sent var frá honum með skipinu „Marna“ í september 1921; voru fötin samtals óð sem send voru og kveðst stefnandi þar af hafa átt 9 föt, en stefndur hin 46. Þessu til sönnunar hefir stefnandi lagt fram vottorð frá forstjóra h/f. „Sólbakki“, Jóhanni P. Jónssyni, er hermir þetta rjett vera og hefir hann staðfest vottorðið fyrir rjetti. Þessu er aftur á móti algjörlega mótmælt af steindum sem kveðst hafa átt öll 55 fötin er send voru með skipinu „Marna“ í umrætt skifti, en sja það frekar minna en meira eftir því sem vænta megi að fáist úr sild þeirri sem brædd var fyrir hann. Stefndur hefir lagt fram símskeyti og brjef frá h/f. „Sólbakki“, þar sem ekki er annars getið, en að stefndur sje einn eigandi umræddrar lýsissendingar, og heldur stefndur þvi fram að honum fyrst ári síðar hafi borist það til eyrna að hann hefði ekki átt að vera eigandi að öllum 55 föt- unum og hefir þeirri staðhæfingu stefnds ekki verið nægilega hnekt. Og með því að rjettarinn verður að vera þeirrar skoð- unar, að stefnanda hafi ekki gegn neitun stefnds, tekist að sanna að hann hafi átt hin umræddu 9 lýsisföt, þykir verða að sýkna stefndan af kröfum stefnanda í máli þessu. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niður. Dráttur sá sem orðið hefir á dómsuppsögn Í málinu staf- ar af fjarveru dómarans um 3 vikna skeið og síðan af embætt- isönnum. 341 Mánudaginn 31. maí 1926. Nr. 19/1926. Hreppsnefnd Þingvallahrepps (Guðm. Olafsson) gegn hreppsnefnd Grímsneshrepps (lárus Jóhannesson). Um útsvarsskyldu. Úrskurður fógetarjettar Árnessýslu 31. maí 1925: Umbeðið lögtak skal ekki fram fara. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi, hreppsnefnd Þingvallahrepps, hefir fengið gjafsókn í máli þessu og skipaðan málflutn- ingsmann, og stefndi, hreppsnefnd Grimsneshrepps, hefir og fengið gjafvörn í málinu og skipaðan mál- flutningsmann. Þar sem 1. gr. laga nr. 29, 19. júní 1922, heim- ilar eigi að leggja aukaútsvar á Grimsneshrepp fyrir upprekstrarrjett þann, er hreppurinn á í Þingvalla- hreppi og ræðir um í málinu, ber að staðfesta hinn áfrýjaða fógetarjettarúrskurð. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða kaup hins skipaða málflutningsmanns stefnda í hæsta- rjetti, er ákveðst 80 kr., en kaup hins skipaða mál- flutningsmanns áfrýjanda 80 kr. greiðist af almenna- fje. Að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði skal óraskað. Áfrýjandi, hreppsnefnd Þingvallahrepps, greiði málflutningskaup hins skipaða málflutn- ingsmanns stefnda, hæstarjettarmálflutningsmanns 342 Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. Málflutningskaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, hæsta- rjettarmálflutningsmanns Guðmundar Ólafssonar, 80 kr., greiðist af almannafje. Að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Haustið 1924 lagði hreppsnefnd Þingvallahrepps útsvar á Grimsneshrepps að fjárhæð 150 kr. Rjett til álagningar þessarar byggir lögtaksbeiðandi á því, að samkvæmt konungsúrskurði 14. jan. 1896 hafi lögtaksþoli eignast allstóra landspildu úr afrjettar- landi Þingvallakirkju innan Þingvallahrepps til eignar, afnota og umráða og beri því að greiða útsvar til Þingvallahrepps Heimild til þessa útsvarsálags mun eiga að vera í ákvæð- um 1. gr. laga nr. 29, 19. júní 1922, um að gjöra mönnum út- svar, er hafa ábúð á jörð eða jarðarhluta, leiguliðaafnot af jörð eða lóðarafnot, sem einhvern arð gela, í sveitarfjelagi utan sins lögheimili. Það er upplýst að lögtaksþoli hefir notað greinda afrjett- arspildu til uppreksturs sauðfjár á sumrum og annars ekki. Ábúð á jörð geta slík afnot ekki kallast og því síður leigu- liðaafnot, eins og þau eru takmörkuð í greindum ákvæðum („svo sem slægjuafnot“). Hinsvegar verður með skýrskotun til nýgreindr- ar takmörkunar heldur eigi talið að orðið „lóðarafnot“ eigi við búnaðarafnot jarða, því við það yrði ósamræmi milli ákvæðanna. Almenn skilyrði fyrir að beita greindum ákvæðum verður að telja, að afnotin sje rekin sem atvinna en það er víst, að lögtaksþoli með engu móti getur kallast reka atvinnu með upprekstrarafnot- um þessum. Þá mun það mjög hæpið að greind ákvæði um jarð- arafnot nái til afrjetta enda afrjettarspilda þessi ekki metin til fasteignaverðs, fremur en aðrar afrjettir. Af þessum rökum verður að telja næsta ólíklegt, að oft- greindum undantekningarákvæðum sje ætlað að ná til slíkra af- nota hreppsfjelags og hjer um ræðir og getur því lögtaksbeiðnin ekki orðið tekin til greina. 343 Mánudaginn 31. maí 1926. Nr. 12/1926. Eiríkur Stefánsson og Ögm. Guðmundsson gegn Eiríki Einarssyni f. h. Útbús Landsbankans, Selfossi. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendur, Eiríkur Stefánsson og Ögmundur Guðmundsson, sem ekki mæta í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 1. júni 1926. 40/1926. Valdstjórnin (Láras Jóhannesson) gegn Jóni Jónssyni (Pjetur Magnússon). Spurning um brot á 1. nr. 40/1923 og |. nr. 47/1901. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 9. febr. 1926: Kærður Jón Jónsson formaður Blóma- og trjáræktarfjolags Ísa- fjarðar á að vera sýkn Í málinu. Málskostnaður greiðist af al- mannafje. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst í málinu að Blóm- og trjárækt- arfjelag Ísafjarðar, er kærði er formaður fyrir, hefir það markmið að glæða áhuga manna á trjá- og blómrækt og vinnur fjelagið að því markmiði með því að halda uppi gróðrarstöð á Ísafirði. Það er ennfremur upplýst að ágóðinn af skemtun þeirri, er 344 fjelagið hjelt 2. janúar s. l., átti allur að ganga til greiðslu á skuld, er fjelagið hafði bakað sjer með framkvæmdum samkv. þessum tilgangi sínum. — Skemtun þessi var haldin til styrktar málefni, er miðar að almenningsheill, og var hún því undan- þegin skemtanaskatti samkv. Í. nr. 40, 20. júni 1923, 3. gr. b. Kærði hefir því eigi brotið lög þó hann greiddi eigi skatt af skemtun þessari. Með því enn- fremur að skemtun þessi var auglýst sem innanfje- lagsskemtun og ekki er sannað að öðrum utanfjelags- mönnum hafi verið leyfður aðgangur að henni en þeim, er jafnframt lofuðu að gerast fjelagsmenn, þá verður skemtunin eigi talin haldin fyrir almenning eða almenn skemtun sbr. |. nr. 40, 1923, og 1. nr. 47, 20. des. 1901, 9. gr. og verður kærði því hvorki talinn hafa gerst brotlegur gegn síðastnefndri laga- grein nje gegn 4. gr. l nr. 40, 1923. Samkv. þessu ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm og sýkna kærða af kröfum valdsstjórnarinnar í máli þessu. Allan kostnað af áfrýjun málsins ber að greiða af almanna- fje, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Átrýj- unarkostnað málsins, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna Lárusar Jóhannessonar og Pjeturs Magnússonar, 60 kr. til hvors, skal greiða af almannafje. 345 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir lögreglurjettinum gegn kærðum Jóni Jónssyni, formanni Blóm- og trjáræktarfjelags Ísafjarðar, fyr- ir brot á lögum nr. 40, 1923 og lögum nr. 47, 1901, til greiðslu sekta, skemtanarskatts og málskostnaðar. Atvik og tildrög málsins eru þannig. Laugardaginn 9. jan. þ. á. bjelt greint fjelag skemtan í kjall- aranum undir kvikmyndahúsinu hjer í bænum með upplestri, ræðum og dans á eftir. Skemtunin vár áður auglýst á götunum sem innanfjelagsskemtun, en aðgang að henni fengu fjelagsmenn gegn því að greiða 1 kr. en þeir sem eigi voru fjelagsmenn áður gátu orðið það við innganginn með því að greiða 1 kr. Í innritunar- gjald, fengu þá fjelagsskirteini er þeir notuðu fyrir aðgöngumiða. Innritun þessi fór þannig fram að tveir menn rituðu á skrá nöfn þeirra manna er báðu um aðgang, fengu fjelagsskirteini gegn áðargreinda gjaldi og notuðu það sem aðgöngumiða. Fengu 35 menn aðgang að skemtaninni á þenna hátt, einn þeirra neitaði að verða fjelagsmaður en fjokk samt fjelagsskirteini. Þá er það upplýst í málinu að samkvæmt lögum fjelagsins geta menn eigi orðið fjelagsmeun nema á fundi, on um það gat hjer eigi verið að ræða þar eð menn fengu innritunarskirteini við innganginn á skemtunina. Það verður því að líta svo á að um- getnir 85 menn sjeu ólöglega teknir Í fjelagið í því skyni að afla því tekna. En með tilliti til þess að skemtunin var auglýst innanfje- lagsskemtun og einnig eitt vitni upplýst að það hafi ætlað á skemtunina en hætt við það fyrir þá sök að því var tjáð að skemtunín væri einungis fyrir fjelagsmenn, virðist hjer eigi um almenna skemtun að ræða, er ríði í bága við lög nr. 40, 1988, 1. gr. mje 4. gr. laganna með því hana virðist eiga að skýra Í sambandi við 1. gr. — Með því nú að lög nr. 47, 1901 banna einungis almennar skemtanir sbr. 9. gr. virðist hjer heldur eigi um brot á þessum lögum að ræða. Það ber því að sýkna kærð- an Í máli þessu og greiða málskostnað af almannafje, 346 Miðvikudaginn 9. júní 1926. Nr. 49/1925. Lárus Fjeldsted í.h. eiganda, skip- stjóra og skipshafnar m/k. Gracie (Pjetur Magnússon) gegn Louis le Maigat f. h. eigenda og vá- tryggjenda s/k. Yvonne og í. h. eig- enda og vátryggjenda farms hennar oO gagnsök tin Ásbjörnsson). Um upphæð björgunarlauna. Dómur sjódóms Reykjavíkur 18. april 1925: Stefndur, Louis Maigat f. h. eigenda og vátryggjenda skn. P. 5. „Yvonne“ frá Paimpol og farms þess; er Í skipinu var:5. maí f. á., greiði stefnandanum, L. Fjeldsted Í. h. eiganda m/k. T, G. 630 „Gracie“ frá Vaag í Færeyjum kr. 6000.00 með 6?/, ársvöxt- um frá 5. maí f. á. til greiðsludags og 200 krónur upp í máls- kostnað og staðfestist löghaldsgjörðin frá 10.—12. mai f. á. fyrir þeim upphæðum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast má á forsendur sjórjettar- dómsins, sem áfrýjað hefir verið af hálfu beggja aðilja, ber að staðfesta dóminn og fellur málskostn- aður fyrir hæstarjetti að svo vöxnu máli niður. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal órasakað. — Máls- kostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. 347 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Laugardagskvöldið 3. maí f. á. rákust 2 m.sk. P. 5 „Yvonne“ frá Paimpol 163.56 smálestir að stærð bratto og 2. m. kutter „Phebe“ frá Klaksvig, á í Jökuldjúpinu á 64, 31. gr. norðl. br. og 26, 33. gr. vestl. 1. Bæði skipin skemdust nokkuð við árekst- urinn. „Yvonne“ þó meira. Fokkumastrið á „Yvonne“ brotnaði svo að eftir af því urðu hjer um bil ó metrar og um leið og það fjell dró það stórmastrið með sjer, svo að eftir af því urðu hjer um bil 9 metrar og jafnframt brotnaði klyverboman. Sakir þess að sjór var ókyrr, lamdist dræsan við skipið; kveður skipstjórinn á „Yvonne“ hafa verið ómögulegt að innbyrða dræsuna og skip- verjar því hafa neyðst til að skera hana frá sjer. Skrokkurinn á „Yvonne“ og stýrið var óskemt. Skipstjórinn kveðst hafa sett upp tvö rauð neyðarmerki og hafa haft neyðarblys alla nóttina. Bugspjótið og framstefnið á „Phebe“ brotnaði og mistu skipverj- ar stjórn á því um stund og kveðst skipstjórinn á því skipi hafa gefið neyðarbendingar þar til hann sá kutter T. N. 194 „Silver Belle“ var kominn að „Yvonne“. Þá er skipstjór.nn á „Phebe“ hafði fengið stjórn á skipi sínu aftur sigldi hann því upp að „Yvonne“ og „Silver Belle“ og fór yfir í „Yvonne“, en í þeim svifum kom þar að m/k. „Gracie“ T. S. 630 frá Waag í Færeyj- um, stærð skipsins og afl vjelar er ekki upplýst í málinu. Var klukkan þá um 4 á sunnudagsmorguninn. Hafði það skip verið á siglingu í Jökuldjúpinu og tekið eftir neyðarbendingunum og farið á vettvang. Varð það úr, að „Gracie“ fjekk lánaðan drátt- arkaðal hjá „Silver Belle“ og tók að draga „Yvonne“ hingað kl. 6 um morguninn og var komin með hana í eftirdragi hingað á höfnina eftir ca. 20 stundir eða kl. 2 síðd. mánudaginn 5. maí f. á. Eftir dagbókarútdráttum „Phebe“ og „Silver Belle“ var „frisk Kuling“ af N. A. sunnudaginn 4. mai f. á. og eftir skýrslu frá veðurstofunni hjer í bænum var áttin N—NNA eftir settri átt dagana 3.—5. maí f. á. og vindhæðin 1—7. Þriðjudaginn 6. mal fór fram hjer í bænum sjóferðapróf yfir skipshöfnunum á „Yvonne“, „Phebe“, „Gracie“ og „Silver Belle“ út af árekstri „Yvonne“ og „Phebe“ og afleiðingum hans. 10.—12. s. m. fjekk skipstjórinn á m/k. „Gracie“ lagt löghald á „Yvonne“ og farm hennar til tryggingar greiðslu björgunarlauna að upp- hæð samtals kr. 26.166.66, svo og kostnaði við löghaldsgjörðina og eftirfarandi staðfestingarmál og með sjódómsstefnu útgefinni 28. sm. hefir L. Fjeldsted hrm., f. h. eiganda m/k. „Gracie“ höfðað mál þetta fyrirsjódóminum gegn skipstjóranum á „Yvonne“, 348 Lonis Maigat, h. í. eigenda og vátryggjenda þess skips og farms þess, sem í því var, fél staðfestingar framangreindrar löghalda- gjörðar, til greiðslu björgunarlauna að upphæð 16000 krónur með 6ð/, ársvöxtum frá 5. mai Í. á. til greiðsludags, fíl greiðslu á 1000 krónum, sem kostnaði við mat og ýmsa utanrjettaraðstoð við löghaldsgjörð o. fl. ásamt 69/, ársvörtum frá stefnudegi til greiðsludags, fil greiðslu málskostnaðar í þessu máli að skað- lausu, þar með ómakslaunum sínum við löghaldsgjörðina og rjett- argjöld þar eftir reikningi að upphæð kr. 956.50 og loks fél við- urkenningar sjóveðsrjetti í skipinu „Yvonne“ P. 5 áamt farmi þess til tryggingar öllum ofannefndum kröfum. Samkvæmt dómkvaðningu 6. mal f. á. hafa 2 menn 10. s, m. metið „Yvonne“ eins og hún þá var kr. 15000.00 og farm hennar, kol, matvæli og veiðarfæri á kr. 30155.00 eða skipið með öllu sem Í því var á kr. 46155.00. Stefndur hefir mótmælt öllum framangreindum kröfum stefn- anda og krafist algerðrar sýknunar gegn því að hann greiði 1500 krónur fyrir dráttaraðstoð. Svo hefir haun og krafist hæfilega málskostnaðar hjá stefnanda eftir mati rjettarins. Málsaðilja greinir á um það hvers virði aðstoð sú hafi ver- ið, er Gracie“ ljet „Yvonne“ í tje. Stefnandi heldur því fram að um fullkomna björgun hafi verið að ræða. Því hvorki „Phebe“ eða „Silver Belle“ hefða getað dregið „Yvonne“ til hafnar þar sem þau voru minni seglskip áu vjolar og að „Yvonne“ myndi hafa rekið til hafs og hún farist með farmi, kolum og vistum ef „Gracie“ hefði ekki dregið hana hingað, þar sem „Yvonne“ var búin að missa bæði möstrin og öll segl og að öllu leyti ósjálf- bjarga, enda hafi skipshöfnin verið farin að búa sig undir að yfirgefa skipið, er „Gracie“ kom að. Stefndur hefir mótmælt þessu og haldið því fram að „Y vonne“ hefði með varatækjum sínum getað komist af eigin rámleik undir land og hafi því aðeins verið um dráttaraðstoð að ræða, er sja falllaanuð með 1500 krónum, þar sem „Gracie“ hafi aðeins tafist 3 sólarhringa við dráttinn, frá því 6. mal f. á. hafi sjóferðaprófi verið lokið og hefði skipið þá getað farið út á veiðar aftur og látið málafærslumann sinn annast um það, sem frekar þurfti að gera Í málinu. Rjetturinn verður nú að lita svo á að „Yvonne“ hafi vorið svo nauðlega stödd eftir áreksturinn að mjög sje hæpið, að hún hefði komist hjálparlaust til hafnar af eigin rammleik og að „Phebe“ eða „Silver Belle“ hefðu ekki getað veitt henni nauð- 349 synlega hjálp til hafnar og hæpið að önnur skip hefðu komið til, er það hefðu getað. Verður rjetturinn því að líta svo á að um björgun hafi verið að ræða. Þegar nú annars vegar er athuguð hætta sú, er „Yvonne“ var stödd í og verðmæti hins bjargaða, en hinsvegar að „Gracie“ er iftið og ódýrt skip, er ekki var stofnað í neina hættu við björg- unina, er var mjög auðveld og tók eigi nema 20 standir, þykja björgunarlaunin hæfilega ákveðin 6000 krónur. Fyrir kröfunni um 1000 króna greiðslu fyrir utanrjettaraðstoð hefir stefnandi ekki gegn mótmælum stefnds gjört nægilega grein og verður sú krafa því ekki tekin til greina. Þar sem rjettarinn annarsvegar hefir ekki sjeð sjer fært að taka til greina nema þriðjung af kröfu stefnanda en stefndur hefir hinsvegar ekki viljað greiða nema fjórðung þess, er stefn- anda ber að áliti rjettarins, þykir rjett að stefndur greiði stefn= anda 200 krónur upp í málskostnað og ber að staðfesta löghalds- gjörðina fyrir þeim upphæðum sem stefnandi fær sjer tildæmdar. Miðvikudaginn 9. júní 1926. Nr. 63/1925. Bræðurnir Proppe (L. Fjeldsted) Begn Einari M. Jónassyni, sýslumanni í Barðastrandarsýslu, f. h. þrota- bús Guðm. Bergsteinssonar og gegn honum nersónulega, og Lár- usi Jóhannessyni f. h. Jakobs Gunnlögssonar (Enginn). Ómerking uppboðs. Úrskurður uppboðsrjettar Barðastrandarsýslu 22. sept. 1925: Uppboðsafsal fyrir húseignum og skipum tilheyrandi þrotabúi Guðmundar Bergsteinssonar í Flatey, sam- kvæmt uppboði 6. júlí þ. á. skal gefið Proppébræðrum í Reykia- vik, að greiddum áskildum 4000.00 krónum lögmæltum uppboðs- launum Í ríkissjóð, 49/, innheimtulaunum af uppboðsandvirðinu 57 350 þúsund krónum, og að greiddum veðskuldum 1. og 2. veðhafa, eða yfirlýsta skilyrðislausu samþykki þeirra, eða tryggingu settri fyrir því. Dómur hæstarjettar. Þann 6. júlí f. á. fór fram í Flatey á Breiða- firði eftir ákvörðun skiftafundar í þrotabúi Guð- mundar kaupmanns Bergsteinssonar þriðja og síðasta uppboð á fasteignum, vjelskipum og vjelbátum þrota- búsins. Í söluskilmálum uppboðsins, er lagðir voru fram í rjettinum, var meðal annars ákveðið, að hæst- bjóðandi og næsthæstbjóðandi skuli vera bundnir við boð sin í 8 daga eftir uppboðið og sjest það af skjöl- um málsins, að boðin áttu innan þess tíma að leggj- ast undir samþykki skiftafundar í þrotabúinu. Upp- boðsráðandi var innheimtumaður uppboðsins og átti kaupandi samkvæmt söluskilmálunum um leið og boð hans væri samþykt að greiða af kaupverðinu 4000 kr. til innheimtumanns og 49/, í innheimtulaun og ennfrernur átti hann þá auk uppboðsandvirðisins að greiða allan kostnað af uppboðinu og skatta og opinber gjöld, er á eignunum hvíldu. Áfrýjandi, er átti síðasta veðrjett í nálega öllum eignunum, ljet umboðsmann mæta fyrir sig á upp- boðinu, og var þar lagt fram símskeyti frá hæsta- rjettarmálaflutningsmanni Lárusi Jóhannessyni, er fór með umboð erlends skuldheimtumanns í þrota- búinu, þess efnis, að hann vænti þess, að uppboðið færi þannig fram, að húseignir og skip yrðu boðin upp fyrst í einu lagi og síðan hvert hús og skip út af fyrir sig. Nefndur málflutningsmaður mætti ekki á uppboðinu, en uppboðsráðandi skipaði honum, að því er virðist af eigin hvötum, talmann til að mæta í rjettinum og gæta hagsmuna hans. Uppboðið fór 351 siðan þannig fram, að fyrst var árangurslaust boðin upp hver eign út af fyrir sig og síðan allar eign- irnar í einu lagi og bauð hinn skipaði umboðsmaður Lárusar Jóhannessonar fyrir hans hönd næsthæsta boðið 56100 kr. en umboðsmaður áfrýjanda var hæst- bjóðandi að þeim fyrir 57000 kr., og með því að upphæð þessi nægði ekki til lúkningar veðskuld hans og veðskulda þeirra, er betri forgangsrjett höfðu, krafðist hann þá þegar á uppboðinu, að eign- irnar yrðu útlagðar áfrýjanda til eignar sem ófull- nægðum veðhafa. Áður en liðnir voru 8 dagar frá uppboðsdegi eða 13. júlí f. á. var haldinn skiftafundur á Patreks- firði í þrotabúi Guðmundar Bergsteinssonar til þess að taka ákvörðun um framangreind boð í eignirnar. Skiftaráðandi boðaði áfrýjanda og málflutningsmanni Lárusi Jóhannessyni fundinn með símskeyti 9. s.m., en það sjest ekki að boðað hafi verið á annan hátt til fundarins eða öðrum kröfueigendum í þrotabúinu hafi verið gert aðvart um hann. Á fundi þessum mætti hvorki áfrýjandi nje Lárus Jóhannesson nje neinn annar af skuldheimtumönnum þrotabúsins, en skiftaráðandi skipaði hvorum þessara tveggja um sig umboðsmann, er hann ljet mæta í skiftarjettinum og er svo bókað í skiftabókina, að þessir umboðsmenn hafi komið sjer saman um >að Proppebræðrum yrði útlögð eignin samkvæmt uppboðsskilmálunum að þeim uppfyltum, ef ekki sannaðist að nefndur Lár- us Jóhannesson hefði ekki fengið skeyti skiftaráð- anda, sem honum voru send sumpart úr Flatey og sumpart frá Patreksfirði. Verður ekki annað sjeð en að skiftarjetturinn hafi samþykt þetta, eða ekk- ert haft við það að athuga. Út af símskeytum, sem fóru milli áfrýjanda og 352 hins stefnda uppboðs- og skiftaráðanda út af þessu, ritaði áfrýjandi stefnda tvö brjef 21. ág. og 8. sept. s. á., sendi honum skilríki fyrir því, að hann hefði fengið samþykki þeirra, er veð höfðu á undan hon- um í hinum seldu eignum, til að taka á sig þær skuldir, og krafðist enn á ný, að eignirnar yrðu út- lagðar sjer til eignar fyrir hæsta boð, gegn því að greiða lögmætan kostnað við uppboðið, en neitaði að greiða innheimtulaun þau, 40/, af 57000 kr. er hinn stefndi uppboðsráðandi hafði krafið hann um. Hinn stefndi uppboðs- og skiftaráðandi varð ekki við þessari útlagningarkröfu, heldur setti hann upp- boðsrjett á skrifstofu sýslunnar á Patreksfirði 22. sept. f. á., til þess að framhalda áðurgreindu uppboði í Flatey 6. júli f. á, og án þess að boða áfrýjanda eða aðra til þessa uppboðsþings. Kvað hann sam- stundis upp úrskurð og hratt kröfu áfrýjanda um útlagningu eignanna, en úrskurðar að suppboðsaf- sal fyrir húseignum og skipum tilheyrandi þrotabúi Guðmundar Bergsteinssonar í Flatey, samkvæmt uppboði 6. júlí þ. á., skal gefið Proppebræðrum í Reykjavík, að greiddum áskildum 4000 kr., lög- mæltum uppboðslaunum í ríkissjóð, 49/, innheimtu- launum af uppboðsandvirðinu 57000 kr., og að greidd- um veðskuldum 1. og 2. veðhafa eða yfirlýstu skil- yrðislausu samþykki þeirra, eða tryggingu settri fyrir þvíe, Áfrýjandi hefir nú með stefnu dags. 9. deg. í. á. áfrýjað bæði uppboði því, er fór fram í Flatey 6. júlí f. á. og uppboðsrjettarúrskurðinum 22. sept. f. á. og er aðalkrafa hans hjer fyrir rjettinum, að öll meðferð málsins fyrir uppboðsrjettinum þar með talinn nýnefndur úrskurður, verði ómerkt í öllum greinum og að þrotabú kaupmanns Guðmundar Berg- 353 steinssonar verði dæmt til að endurgreiða sier kr. 1718.79, er hann hafi greitt af lánum, sem á eignum þrotabúsins hvíldu. Til vara krefst áfrýjandinn þess, að uppboðsrjettarúrskurðurinn 22. sept. verði feldur úr gildi og skiftaráðandinn í nefndu þrotabúi skyld- aður til að leggja sjer út til eignar, sem ófullnægð- um veðhafa, eignir þær, er áfrýjandi varð hæst- bjóðandi að á uppboðinu 6. júlí. Hefir hann stefnt Einari M. Jónassyni sýslumanni í Barðastrandar- sýslu sem uppboðshaldara og skiftaráðanda fyrir hönd þrotabúsins og jafnframt persónulega til ábyrgð- ar og krafist þess, að hann verði sektaður eða vittur fyrir ólöglega meðferð málsins, svo og til þess in solidum með þrotabúi Guðmundar Bergsteinssonar eða til vara einn, að greiða sjer allan kostnað, er af uppboðinu hafi leitt fyrir sig, svo og málskostn- að í hæstarjetti að skaðlausu eða eftir mati rjettar- ins. Svo hefir og verið stefnt hæstarjettarmálaflutn- ingsmanni Lárusi Jóhannessyni fyrir hönd stórkaup- manns Jakobs Gunnlögssonar í Kaupmannahöfn, en á hendur honum hafa engar kröfur verið gerðar. Hvorugur hinna stefndu hefir mætt eða látið mæta í hæstarjetti og hefir því málið verið rekið þar skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hæstarjettarlag- anna og er dæmt samkv. N. L..—4.—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Áfrýjandi rökstyður aðalkröfu sína með því, að öll meðferð uppboðsráðandans á málinu hafi verið löglaus, og verði ekki úr því bætt nema með þvi að ómerkja með öllu uppboðið, er fór fram í Flatey 6. júlí f. á., og allar gjörðir uppboðsráðandans eftir þann tíma, en einkum telur hann það hafi verið með öllu óheimilt að uppboðsráðandi skipaði mál- flutningsmanni Lárusi Jóhannessyni umboðsmann á 23 3ð4 uppboðinu, er gerði boð fyrir hans hönd, er upp- boðsráðandi tók gild og varð til þess að baka áfrýj- anda tjón, þar sem enginn annar hafi boðið í eign- irnar móti honum. Er það tekið fram í sókn áfrýjanda hjer fyrir rjettinum, að hann hafi mót- mæit þessu á uppboðinu, en ekkert fengið um það bókað í uppboðsbókina. Það verður að fallast á, að gallar þeir, sem eru á uppboðinu 6. júlí f. á. og meðferð málsins þar eftir verði að hafa ómerkingu í för með sjer. Í mál- inu brestur sönnun fyrir því að fleiri uppboð en eitt hafi verið haldið á eignum þessum og að uppboð á, þeim hafi verið löglega birt. Í söluskilmálum þeim, sem lagðir voru fram Í rjettinum 6. júlí f. á. eru taldar upp sundurliðaðar eignir þær, sem selja eigi við uppboðið, en söluskilmálarnir telja færri eignir boðnar fram til sölu en ráða virðist mega af upp- boðsbókinni að boðnar hafi verið upp. Og er bók- unin þó svo ógreinileg að af henni verður ekki sjað með vissu, hverjar eignir hafi verið boðnar upp og hvort sömu söluskilmálar hafa gilt fyrir allar eign- irnar. Fyrirkomulag uppboðsins er einnig öðruvísi en vænta mátti eftir innihaldi veðbrjefanna. Og ennfremur var, svo sem áfrýjandi hefir tekið fram, uppboðsráðanda óheimilt að skipa fjarverandi manni að honum fornspurðum, umboðsmann til að mæta á uppboðinu og bjóða í eignirnar fyrir hann og að taka slík boð gild. Loks er uppboðsrjettarúrskurður- inn 22. sept. Í. á. bygður á misskilningi uppboða- ráðanda á því, er fram hafði farið í málinu og á ekki við nein gild rök eða lög að styðjast. Þessir gallar á meðferð málsins eru svo verulegir, að það verður ex officio að ómerkja uppboðið í Flat- ey 6. júlí f. á. og alla meðferð málsins eftir þann 355 tíma, þar með talinn uppboðsrjettarúrskurðurinn 22. september Í. á. Hinsvegar verður ekki sint þeirri kröfu áfrýj- anda, að skiftaráðandinn í þrotabúi Guðmundar Eerg- steinssonar verði fyrir hönd þrotabúsins dæmdur til að endurgreiða þær kr. 1718.79, er áfrýjandi hefir greitt áf skuldum þrotabúsins, þegar af þeirri ástæðu að krafan um endurgreiðslu þessa hefir ekki verið lögð undir úrskurð eða dóm í hjeraði. Eftir atvikum þykir ekki vera alveg næg ástæða til að sekta hinn stefnda uppboðs- og skiftaráðanda fyrir ólöglega meðferð málsins, en það verður að dæma hann til að greiða áfrýjanda allan kostnað hans við að láta mæta á uppboðinu í Flatey 6. júlí síðastl. og nemur sá kostnaður alls 792 kr. sam- kvæmt framlögðum sundurliðuðum reikningi. Enn- fremur ber honum að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 kr. Því dæmist rjett vera! Uppboð það, er fram fór í Flatey á Breiða- firði 6. júli f. á. á fasteignum, skipum og bátum þrotabús Guðmundar Bergsteinssonar, svo og öll meðferð málsins eftir þann tíma þar með tal- iun úrskurður uppboðsrjettar Barðastrandarsýslu 22. sept. f. á., skal ómerkt vera. Hinn stefndi uppboðs- og skiftaráðandi Barðastrandarsýslu, Einar M. Jónasson, greiði áfrýjanda, irmanu Bræðurnir Proppe 792 krónur og ennfremur 300 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti, hvorttveggja að viðlagðri aðför að lögum. 285 356 Föstudaginn 11. júní 1926. Nr. 59/1925. Kaupfjelag Reykvíkinga (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Ársæli Sigurðssyni (Bjarni Þ. Johnson). Út af því hvort stefndi hafi verið fjelagi í K. R. 5. mars 1923 og 22. mars 1925. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 22. okt. 1925: Stefndur Ársæll Sigurðsson, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Haraldar Guðmundssonar f. h. Kaupfjelags Reykvíkinga í máli þessa. — Stefnandi greiði stefndum 35 kr. í málskostnað, inn- an fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast má á ástæður hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er eftir atvik- um ákveðst 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi, Kaupfjelag Reykvíkinga, greiði stefnda, Ár- sæli Sigurðssyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 28. maí s. 1. af Haraldi Guð- 351 mundasyni kanpfjelagsstjóra f. h. Kaupfjelags Reykvíkinga, gegn Ársæli Sigurðssyni, Laugaveg T1 hjer í bæ, til greiðslu framlaga á tekjuhalla Kaupfjelags Reykvíkinga fyrir árin 1922 og 1994, samtals að upphæð kr. 280,00 með 50/, ársvöxtum frá sáttakæru- degi 18. mai þ. á., til greiðsludags og málkostnaðar að skaðlausu. Stefndur din krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og hæfilegs málkostnaðar. Málavexti tjáir stefnandi vera þá, að astefndur hafi gerst fjelagi í „Kaupfjelagi verkamanna í Reykjavík“ árið 1917 og undirritað lög fjelagsins eins og þau voru samþykt á fundi fje- lagsins 24. janúar þess árs, en Í 3. gr. laganna sja meðal annars það ákvæði, að fjelagsmenn taki að sjer „sjálfskuldarábyrgð (in soliðum) á öllum skuldbindingum fjelagsins“ og að þeir sjeu háð- ir lögum og reglum fjelagsins eins og þau þá vora eða síðar kynnu að vera breytt á löglegan hátt. Á aðalfundi fjelagsins 19. febrúar 1920 hafi verið samþykt að breyta firmanafni fjelagsins þannig að það þar á eftir hjeti „Kaupfjlag Reykvíkinga“, og sje stofndur því löglegur meðlimur þess fjelags, með því að hann hafi aldrei sagt sig úr því á löglegan hátt. Nú kveður stefnandi tap hafa orðið á rekstri fjelagsins árin 1922 og 1924. Hafi því fjelagið á aðalfandum þess, 5. mars 1923 og 22. mars 1925, samþykt að jafna tapinu niður á fjelagsmenn. Hafi niðurjöfnunin fyrir fyrra árið að því er stefndan snertir numið kr. 150,00 en fyrir hið síðara kr. 130,00, eða til samans hinni umstefndu upphæð. Kveður stefnandi stefndan hafa neitað að greiða tillögin og hafi hann því höfðað mál þetta og gert í því framangreindar kröfur. Sýknunarkröfu sína byggir stefndur aðallega á því, að hann hafi verið genginn úr fjelaginu áður en ofangreindar samþyktir voru gerðar og sjeu þær sjer því óviðkomandi. Skirskotar hann í því efni til síðari hluta 8. gr. laga „Kaupfjelags verkamanna í Reykjavík“ frá 1917, en þar segir svo: „Hafi fjelagsmaður eigi verslað neitt við fjelagið í 2 ár samfleytt, skal hann álitinn geng- inn úr fjelaginu“. Neitar stefndur því staðfastlega að hann hafi verslað við fjelagið eltir árið 1917. Stefnandi hefir mótmælt skilningi stefnds á fyrnefndu ákvæði 8. gr. Kanpfjelagslaganna, telur það aðeins vera heimild fyrir stjórn fjelagsins til þess að strika menn út af fjelagsskrá, en euga skyldu. Heldur hann því og fram að stefndur hafi altaf öðru hvoru verslað við fjlsgið gegu peningaborgun út í hönd, enda 358 sje honum tilfærður arður fyrir árin 1918 og 1919 og vextir af inneign fram til þessa árs. Rjetturinn verður að lita svo á, að framangreind ákvæði 8, gr. fjelagslaganna sje svo ákveðið og skilyrðislaust orðað, að sá maðar, sem ekki hefir verslað við fjelagið tvö ár samfleytt, geti ekki lengur talist fjolagsmaður í meinum skilningi. Samkvæmt 5, gr. sömu laga á og stjórn fjelagsins að sjá um að þeir menn skuli strikaðir út af fjelagsskrá, en þótt svo hafi ekki verið gert í því tilfelli, er hjer liggur fyrir, þá getur það eitt ekki skapað stefnd- um neinar skyldur, gagnvart fjelaginu. Loks eru í 9. gr. fjelags- laganna sjerstök ákvæði um brottrekstur fjelagsmanna úr því. Stefnandi hefir engar sönnur á það fært gegn ákveðnum mótmæl- um stefnds, að hann (stefndar) hafi verslað við fjelagið árin 1920 og 1991. Verður því samkvæmt lögum fjelagsins að álita stefndan hafa verið genginn úr því 1. janúar 1922 og þar með leystan undan öllum síðari skuldbindingum þess. Ber því að sýkna stefnd- an af kröfum stefnanda í máli þessu. Eftir þessum málslokum þykir rjett að stefndandi greiði stefndum kr. 35,00 í málskostnað. Föstudaginn 11. júni 1926. Nr. 21/1926. Sigurður Briem (Jón Ásbjörnsson) gegn Tryggva Þórhallssyni (Engim). Meiðyrðamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 10. des. 1925: Framantalin ummæli skulu dauð og ómerk. Stefndur Tryggvi Þórhallsson greiði 100 króna sekt til rík- issjóðs og komi Í stað sektarinnar ef hún er ekki öll greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, í daga einfalt fangelsi. Svo greiði stefndur og stefnanda, aðalpóstmeistara Sigurði Briem, 120 krónur í málskostnað. Dæmdur málskostnaðar greiðist innan 15. daga frá lögbirt- inga dóms þessa og honum að öðru leyti að fullnægja að við- lagðri aðför að lögum, 359 Dómur hæstarjettar. Stefndi í máli þessu hefir ekki mætt í hæsta- rjetti, þótt áfrýjunarstefnan hafi verið honum löglega birt, og hefir málið því verið flutt skriflega samkv. 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Áfrýjandi hefir krafist þess hjer fyrir rjettinum, að öll þau ummæli, sem átalin voru fyrir undirrjetti og tilgreind eru í bæjarþingsdóminum, verði dæmd dauð og ómerk, að hin ídæmda sekt verði hækkuð eftir því, sem lög frekast leyfa, og að stefndi verði dæmdur til að greiða málskostnað fyrir báðum 1jett- um eftir mati hæstarjettar. Ummæli þau, sem átalin eru í greininni >Gögn- in á borðið< í 8. tölublaði IX. árg. Tímans, inni- halda áburð á hendur áfrýjanda, sem er virðingu hans til hnekkis. Eru þau því refsiverð samkvæmt 219. gr. hinna almennu hegningarlaga, og getur það ekki losað stefnda við refsingu eða rýrt refsiábyrgð hans, að þau eru sett fram sem ályktun dregin út úr skjölum þeim, er birt voru í sama blaðinu á eftir ummælunum með því að heimild til slíkrar ályktunar felst ekki í skjölum þessum. Sömuleiðis eru hin átöldu ummæli í greininni „Opið brjefe í 27. tölublaði Tímans sama ár móðg- andi fyrir áfrýjanda og innihalda aðdróttanir, sem eru virðingu hans til hnekkis og því refsiverð sam- kvæmt sömu grein hegningarlaganna. Grein sú í Póstblaðinu, sem >Opið brjefc er svar við, getur eigi að neinu leyti dregið úr ábyrgð stefnda á ummælum þessum og það er heldur ekki neitt upplýst í málinu um það, að áfrýjandi hafi vitað, að auglýsingin hafi á sama hátt verið send með öðru vikublaði, nje 360 heldur að annar ritstjóri hefði gert samskonar samn. ing og stefndi um útsending auglýsingarinnar. Að þessu athuguðu og að öðru leyti með skírskot- un til bæjarþingsdómsins verður að lita svo á, að stefndi hafi ekki rjettlætt neitt af hinum átöldu um- mælum og ber því að dæma þau öll dauð og ómerk og sekta stefnda fyrir þau samkvæmt 219. gr. hegn- ingarlaganna. Sömuleiðis á stefndi samkv. tilsk. 11. ágúst 1819 að greiða sekt fyrir það, að hann mætti ekki fyrir sáttanefnd Reykjavíkur við sáttaumleitun í málinu, þykir sekt stefnda hæfilega ákveðin í einu lagi 200 kr., er renni í ríkissjóð og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Eftir þessum úrslitum verður og að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir undirrjetti og hæstarjetti, er ákveðst samtals 300 krónur. Því dæmist rjett vera: Öll hin átöldu ummæli skulu vera dauð og marklaus. Stefndi, Tryggvi Þórhallsson, greiði 200 króna sekt í ríkissjóð og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Svo greiði og stefndi áfrýjanda Sigurði Briem 300 krónur í málskostnað fyrir undir- rjetti og hæstarjetti. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðtör að lögum. 361 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eitir árangurslansa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 4. júní þ. á. af aðalpóstmeist- ara Sigurði Briem hjer í bænum, gegn ritstjóra vikublaðsins „Tíminn“. Tryggva Þórhallssyni í Laufási hjer í bænum, og hefir stefnandi krafist þess að stefndur verði dæmdur í þá þyngsta sekt sem lög frekast leyfa, fyrir ummæli um sig í greindu blaði, sem stefnandi telur meiðandi fyrir sig, að meiðyrðin verði dæmd dauð og ómerk og að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skaðlausu. Hin umstefndu ummæli um stefnanda, er hann átelur, birt- ust í 8. og 97. tölublaði IX. árg. „Tímans“, er út kom hjer í bænum 21. febrúar og 25. maí s. l., og eru þessi: Í fyrra tölublaðina Í mafnlausri grein með fyrirsögninni: „Gögnin á borðið“ ....... „heldur sjálfur aðalpóstmeistarinn, sem hefir látið hafa sig til þess, að misbeita stöðu sinni með því, að fella dóm og hegna saklausum manni, að málavöxtum litt eða Órannsökuðum“. Í síðara tölublaðinu Í grein með yfirskriftinni: „Opið brjef til hins röggsama aðalpóstmeistara“ .... „Samt leyfið þjer yð- ur að hafa slíkan tón Í skrifi yðar, sem er líkastur dónalegri ádeilugrein. Þjer stimplið mig einan ritstjóra og ábyrgðarmanna sem lagabrjót .... og samt vitið þjer, herra aðalpóstmeistari, að með sömu póstferðinni fór sama auglýsingin með Ísafold og sú er fór með „Tímanum“... .- „Slík framkoma embættismanna er óverjandi, og það er óverjandi að nota blað, sem gefið er út fyrir opinbert fje til þess að kasta hnútum að mönnum, sem yður kunna að vera þyrnar Í auga“. ..... „Þetta, sem þjer hafið gert, er að misnota embættisstöðu yðar. Það liggur fyllilega orð á, að þjer hafið fyr vegið í þennan knjerunn, herra aðal- póstmeistari“. Greinin: „Gögnin á borðið“ fjallar um kærur er komu fram árið sem leið, yfir vanskilum á blaðasendingum, er gengið höfðu um brjefhirðinguna á Kirkjubæjarklaustri, og um það að tveir aukapóstar voru fluttir þaðan um síðusta áramót og látnir ganga frá öðrum bæ, og lúta hin átöldu orð Í greininni að því. Á síð- asta Alþingi var borin fram þingsályktanartillaga í sameinuðu þingi um það, að aukapóstarnir yrðu aftur sendir frá Kirkjabæj- arklautsri (Alþt. 1925, A. bls. 937). Lítur stefndur svo á, að þeir alþingismenn, sem greiddu atkvæði með greindri þingsályktunar- tillögu, hafi verið sjer samdóma um aðfinslur hans til stefnanda, 362 en hinir sem greiddu atkvæði gegn henni, dregið taum stofnanda, og þar sem hinn reglulegi hjeraðsdómari í Reykjavík var einn af þeim, lítur stefndur svo á, að hann hafi tekið afstöðu til máls þessa og hefir því skorað á hann að vikja úr dómarasati í því. Að öðru leyti hefir stefndur krafist sýknu af öllum kröfum stefnanda og hæfilegs málskostnaðar hjá honum þar sem 1nálið sje óþarflega höfðað. Dómarinn lítur svo á að með atkvæðagreiðslunni um greinda þingsályktanartillögu hafi úr því einu verið skorið, hvort Alþingi ætti að hlutast til um, að aukapóstarnir yrðu aftur sendir frá Kirkjubæjarklanstri, en engin afstaða tekin til greinar þeirrar, sem hin umstefnda ummæli eru Í, og telur sjer því ekki heimilt að úrskurða sig úr dómarasæti Í málinu. Sýknukröfu sína í málinu styður stefndur við það, að hvergi í hinum umstefndu greinum sje vikið að persónu stefnanda held- ur sjó fundið að gerðum hans sem embættismanns. Það sje skylda blaðanna að hafa vakandi auga á embættismönnum þjóðarinnar og finna að við þá ef ástæða þyki til og megi ekki hefta frelsi blaðanna í því efni og telur hann sig Í hvorugri hinna umstefndu greina hafa farið út fyrir þau takmörk, sem leyfileg eigi að vera Í því efni. Að því er snertir hin átöldu ummæli Í greininni: „Gögnin á borðið“, vísar stefndar til þess, að brjefhirðingarmaðurinn á Kirkjubæjarklaustri, sem málið sje kunnast, telji sig sjálfan rang- indum beittan við flutning aukapóstanna, og eins hafi 11 alþing- ismenn, er greiddu atkvæði með áðurnefndri þingsályktunartillöpn, þar á meðal einn fyrverandi ráðherra og einn af dómurum lands- ins litið á málið eins og hann (stefndur). Opna brjefið til stefnanda skrifaði stefndur í tilefni af því, að hann hafði sent út með blaði sinu prentaða auglýsingu frá þýsku firma. Taldi stefnandi þetta brot á reglugjörð um notkun pósta 23. gr. ð. málsgr. og gat um það í Póstblaðinu fyrir febrúar þ. á. „til leiðbeiningar fyrir póstmenn, sem taka á móti blöðum og tímaritum og afhenda, til þess að þeir athugi að þessar send- ingar hafa Í heimildarleysi komist Í póst, en hvorki verið leyfðar af póststjórninni eða pósthúsinu í Reykjavik“, að „ritstjóri og ábyrgðarmaður „Tímans“ hefir laumað auglýsingu, prentaði í Þýskalandi um Persil inn í blað sitt og komið því af stað með síðustu póstum“. Stefndur hefir haldið því fram að hann hafi sent út hina umræðdu auglýsingu með blaðinu í þeirri trú, að það væri fll- 363 komlega lögmætt og að um ekkert laumuspil hafi verið að ræða. Hann hefir og upplýst að samskonar samningur um útsendingu þessarar sömu auglýsingar og gerður var við hann, hafi ver- ið gerður við ritstjóra annars blaðs hjer í bænum, og kveðst ekki efast um að sá ritstjóri hafi staðið við samninginn. Loks hefir hann haldið því fram, að með „Tímanum“ og öðru blaði hjer í bænum hafi skömmu síðar verið sent út lesmál frá Rauða krossi Íslands sem gengið hefir verið frá nákvæmlega á sama hátt og auglýsingunni um Persil. Framan við hin átöldu ummæli í greininni með yfirskrift- inni: „Gögnin á borðið“, standa þessi orð: „En gögn þau er hjer fara á eftir leiða það ótvírætt í ljós, að það eru ekki póstaf- greiðslumenn úr hópi samvinnumanna heldur“ ..... 0. s, frv. Hin átöldu ummæli eru því ályktun, sem stefndar dregur út úr skjölum þeim, sem prentuð eru á eftir ummælunum. og sem sjer- hver sá, er ummælin les, á kost á að kynna sjer og getur dæmt um sjálfur, hvort ályktunin sje rjett, eftir gögnum þeim, sem hún er dregin af. Þar sem málefni það, sem um er rætt, varðaði almenning verður stefndur ekki látinn sæta refsingu fyrir, þótt hann ljeti í ljósi opinberlega álit sitt á því, hvernig málið komi honam fyrir sjónir, eftir, gögnum þeim, sem lögð voru fyrir al- menning í því, og skeikaði dómgreindin. Í skjölum þeim, sem á eftir ummælunum fara í blaðinu, er engin sönnun þess að stefn- andi hafi látið hafa sig til að misbeita stöðu sinni, eða felt dóm og hegnt saklausum manni að málavöxtum litt eða órann- sökuðum, og þar sem ummælin eru móðgandi fyrir stefnanda verður að ómerkja þau eftir kröfn hans, þótt stefndum verði ekki gerð refsing fyrir þau af framangreindum ástæðum. Koma þá til álita hin átöldu ummæli í „Opna brjefinu“. Eins og að framan er tekið fram viðhafði stefnandi þau orð um stefndan í Póstblaðinu fyrir febrúarmánuð þ. á., að hann hefði „laumað“ þarumræddri auglýsingu inn í blað sitt. Í þessum orðum felst aðdróttun til stefnds um það, að hann hafi vitað að það væri óheimilt og reynt að dylja það, Það þykir því ekki ástæða til að sekta stefndan fyrir ummælin um tón þann, sem hann kveður grein stefnanda skrifaða í, en rjett þykir að ómerkja orðið „dónalegri“. Hin önnur átalin ummæli Í grein þessari eru mjög móðgandi fyrir stefnanda — sjerstaklega aðdróttanirnar til hans um það, að hann hafi stimplað stefndan einan sem lögbrjót, þótt hann hafi vitað að annar hefði gert sig sekan í hinu sama, og að hann 364 hafi misnotað embættisstöðn sína þá og áður — og ekki rjett- lætt. Verður því eftir kröfa stefnanda að ómerkja þan og láta stefnda sæta sekt fyrir þaa eftir 219. gr. almenara hegningarlaga frá 25. júní 1869. Þegar sekt stefnds er ákveðin þykir hinsvegar verða að taka tillit til upplýsinga þeirra frá hans hálfu, sem að framan greinir, nefnilega að samskonar samningur og gerður var við hann hafi verið gerður við ritstjóra annars blaðs hjer í bæn- um, og að tengdasonur stefnanda var ritstjóri þess blaðs, þótt eigi væri samningurinn gerður við hann, en þessa hefir ekki ver- ið neitað. Þykir sekt stefnds að þessu athuguðu hæfilega ákveðin 100 krónur til ríkissjóðs, og komi í stað hennar ef hún er ekki öll greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, 7 daga einfalt fangelsi. Eftir þessum úrslitum og með tilliti til þess, að stefndur mætti eigi við sáttaumleitun Í málinu og hefir þó eigi aðrar af- sakanir fram að færa en gleymsku sina, verður hann að greiða stefnanda málskostnað er ákveðst 120 krónur. Miðvikudaginn 16. júní 1926. Nr. 10/1926. Björn Ólafsson fyrir sjálfan sig og f. h. h/f. Johan Han- sens Sönner (Pjetar Magnússon) 8g€gn Versluninni Geysir og h/f. Hrogn £c Lýsi (Stefán Jóh. Stefánsson) Ógilding fjárnámsgjörðar. Dómur hæstarjettar. Með gestarjettardómi Reykjavíkurkaupstaðar 294. okt. f. á. var hið stefnda firma h/f. Hrogn ér Lýsi dæmt til að greiða meðstefnda, versluninni Geysir kr. 3707.18 ásamt vöxtum og kostnaði. Áð liðnum aðfararfresti krafðist dómshafi fjárnáms til fullnustu dómsins og gerði fógetarjettur Reykjavíkur 18. deg, 365 f. á. fjárnámið, að geymdum betri rjetti sjerhverg þriðja manns, í 2 herpinótum og 10 reknetum, er stjórnarformaður hlutafjelagsins Hrogn é£ Lýsi vísaði fógetanum á, að hlutafjelagið ætti geymt í svonefnd- um Haukshúsum í Reykjavík. Fjárnámi þessu hefir verið skotið t!l hæstarjett- ar með stefnu 30. jan. og framhaldsstefnu 11. febr. þ. á. og hafa áfrýjendurnir krafist þess, að fjárnám- ið verði felt úr gildi og að hin stefndu firmu verði in soliðum dæmd til að greiða málskostnað í hæsta- rjetti eftir mati rjettarins. Hin stefndu firmu hafa hinsvegar krafist, að fjárnámsgjörðin verði staðfest og að þeim verði dæmdur málskostnaður eftir mati rjettarins. Áfrýjendur byggja kröfu sína um ógildingu fjár- námsins á því, að hinir fjárnumdu munir hafi ekki verið eign h/f. Hrogn £ Lýsi þegar fjárnám fór fram, heldur hafi herpinæturnar verið eign h/f. Johan Hansens Sönner í Bergen og reknetin eign áfrýjanda Björns Ólafssonar. Um herpinæturnar er það með nýjum gögnum upplýst fyrir hæstarjetti, að hlutafjelagið Hrogn á Lýsi fjekk þær hjá h/f. Johan Hansens Sönner í Bergen og var um þær gerður skriflegur Samningur dags. 25. júní f. á, er af hálfu h/f. Hrogn á Lýsi var undirritaður af framkvæmdarstjóra þess, er jafn- framt var prókúruhafi með valdsviði eins og ákveð- ið er í 25. gr. laga nr. 42, 13. nóv. 1903. Í samning þessum segir, að h/f. Johan Hansens Sönner leigi h/f. Hrogn £ Lýsi herpinæturnar til notkunar fyrir 25540 kr. er einnig var söluverð nótanna. Átti helmingur leigunnar að greiðast 15. ágúst og hinn helmingurinn 15. sept. f. á. og ef leigan þannig var greidd varð h/f. Hrogn á Lýsi þar með eigandi 366 herpinótanna. Í samningnum er það ennfremur tekið fram, að meðan næturnar eru leigðar sjeu þær Í ábyrgð leigusala eftir reglum þeim, er gildi um lán og ef leigan sje ekki greidd á rjettum gjalddögum þá sje leigusala heimilt að taka næturnar aftur af leigutaka, er sje að eins handhafi þeirra, en hafi ekki sjálfstæðan eignarhaldsrjett á þeim. Samkvæmt samningi þessum samþykti h/f. Hrogn á Lýsi tvo víxla fyrir leigunni með gjalddögum eins og að framan segir. Hvorugur víxla þessara er greiddur á rjettum tíma og nokkrum tíma áður en fjárnámið fór fram eða þ. 27. okt. f. á. afhenti framkvæmdar- stjóri h/f. Hrogn “ Lýsi næturnar áfrýjanda Birni Ólafssyni, er var aðalumboðsmaður hjer á landi fyrir h/f. Johan Hansens Sönner og tilkynti framkvæmd- arstjórinn þetta brjeflega manni þeim, er geymdi herpinæturnar og það með, að þær væru h/f. Hrogn £ Lýsi óviðkomandi frá þeim degi, en geymslumað- ur tilkynti aftur Birni Ólafssyni, að næturnar yrðu geymdar fyrir hann. Hvað sem því líður hvern rjett framanefndur leigusamningur hefir skapað samningsaðilum eða akuldheimtumönnum þeirra verður að líta svo á, að afhending nótanna til umboðsmanns leigusala 27. okt. f. á. hafi það í för með sjer, að næturnar væru ekki eign h/f. Hrogn á Lýsi þegar fjárnámið var gert og skuldheimtumönnum síðastnefnds fjelags því óheimilt að gera fjárnám í þeim. Um reknetin er það upplýst, einnig með nýjum gögnum, að þ. 27. okt. f. á. seldi framkvæmdarstjóri og prókúruhafi h/f. Hrogn á“ Lýsi áfrýjanda Bimi Ólafssyni 100 reknet, er hlutafjelagið átti geymd í „Haukshúsum< og er það viðurkent að þau 10 rek- net, er fjárnámi voru tekin, var einn hluti af þess: að um netum. Framkvæmdarstjórinn tilkynti og sölu þessa samdægurs þeim, er annaðist geymslu netanna og hann gaf aftur Birni Ólafssyni brjeflega viður- kenningu fyrir því, að netin væru þar eftir geymd fyrir hann. Með gögnum þessum er í málinu fengin full sönnun fyrir því, að reknetin hafi verið eign Björn Ólafssonar þegar fjárnámið fór fram. Með því þannig að næg sönnun er framkomin í málinu fyrir því, að áfrýjendurnir hafi verið eig- endur herpinótanna og reknetanna, er fjárnámið fór fram, verður samkvæmt kröfu þeirra, að fella það úr gildi. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að hin stefndu firmu in solidum greiði áfryjendum málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 250 krónur. Því dæmist rjett vera: Hin áfrýjaða fjárnámsgjörð er úr gildi feld. Stefndu, Verslunin Geysir og h/f. Hrogn £ Lýsi, greiði in soliðum áfrýjanda Birni Ólafs- syni sjálfs hans vegna og fyrir hönd h/f, Johan Hansens Sönner í Bergen, 250 krónur í máls- kostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Fógeti kvað ekki upp reglulegan úrskurð Í málinu. 368 Laugardaginn 19. júni 1926. Nr. 56/1925. Helgi Sveinsson (Björn P. Kalmas) gegn Sigurði Kristjánssyni og gagnsök (Lárus Jóhannesson). Meiðyrðamál. Dómur aukarjettar Ísafjarðar 21. júli 1925: Framantalin meiðandi ummæli um stefnanda Helga Sveinsson eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur Sigarður Kristjánsson greiði 150 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 20 daga einföldu fangelsi sje sektin eigi greidd í tæka tið. Hann greiði og stefnanda 100 kr. í málskostnað. Að öðru leyti á stefndur að vera sýkn af kröfum stefnanda i málinu. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu dómsins, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Aðaláfrýjandi, Helgi Sveinsson, f. útbússtjóri, hefir skotið máli þessu til hæstarjettar með stefnu útg. 7. nóv. f. á. og gert þær kröfur, að hin átöldu ummæli verði dæmd dauð og ómerk, að aðalstefnd- ur, Sigurður Kristjánsson ritstjóri, verði dæmdur til refsingar fyrir þau og allt að 100 þúsund króna bætur fyrir miska, lántraustsspjöll og tjón, er um- mælin hafi valdið honum, og loks að aðalstefndur verði dæmdur til að greiða málskostnað fyrir báðum dómum. Sigurður Kristjánsson hefir gagnáfrýjað mál- inu, að fengnu uppreistarleyfi dags. 20. mars þ. á., með stefnu útg. s. d., og hefir krafist þess aðallega að hann verði sýknaður af öllum kröfum aðaláfrýj- anda, en til vara, að hann verði sýknaður af refsi- og skaðabótakröfu aðaláfrýjanda og til Þrautavara, að undirrjettardómuriun verði staðfestur, þó svo, að 369 aðaláfrýjandi verði dæmdur til að greiða málskostn- að, hvernig sem málið fer. Báðir hafa aðiljar lagt fram ný gögn í hæsta- rjetti. Af hinum átöldu ummælum eru þau, er nú skal greina, bæði refsiverð og eigi heldur rjettlætt: Um- mælin í > Vesturlandi< Í. árg. 22. tbl. frá 11. des. 1923, ummæli í sama blaði 1. árg. 23. tbl. frá 18. des. 1923, er byrja á >grípur Helgi Sveinsson . .. . og endaá . til hvers fjeð þurfti að notasta, ummælin í sama blaði I. árg. 36. tbl. frá 18. mars 1924, orðin „pólitískur flugumaður< í sama blaði 1. árg. 52. tbl. frá 15. júlí 1924, umælin í sama blaði 1. árg. 64. tbl. frá 7. okt. 1924: >Breiða yfir vammir .... Helga Sveinssonar< og orðin: >En þetta er ekki einasta bragð Helga . ... sem tap útibúsins hjer var áætlað. Fyrir framangreind ummæli ber að dæma gagn- áfrýjanda til að greiða sekt í ríkissjóð samkvæmt 217. sbr. 218 gr. alm. hegningarlaga, og þykir sekt- in hæfilega ákveðin kr. 400.00, og komi til vara 25 daga einfalt fangelsi, ef sektin er ekki greidd inn- an mánaðar frá lögbirtingu dómsins. Svo ber og að ómerkja tjeð ummæli. Önnur hinna átöldu ummæla varða meðferð að- aláfrýjanda á útibúi Íslandsbanka á Ísafirði, er hann hafði stýrt um 17 ára skeið þar til er hann fór úr þeirri stöðu samkvæmt beiðni sinni í nóvember 1921, og skifti hans við nokkra viðskiftamenn útibúsins. Það er meðal annars upplýst í málinu, að aðaláfrýj- andi braut í verulegum atriðum fyrirmæli yfirboðara sinna um lánveitingar úr útibúinu og vanrækti fram- kvæmd á öðrum fyrirskipunum þeirra. Ennfremur er það upplýst, að aðaláfrýjandi notaði stöðu sína sjer til eiginhagsmuna framar en sæmilegt má teljast, 24 310 með því að hann lánaði sjálfum sjer úr sjóði bank- ans álitlegar upphæðir. Einnig lánaði hann 2 til- teknum mönnum stórfje til þess að kaupa fasteignir sjálfs hans dýru verði til þess að bjarga honum úr skuldakröggum þeim, er hann var í kominn. Fóru kaup þessi svo, að hvorugur kaupandinn gat staðið í skilum, en fyrir harðfylgi aðaláfrýjanda varð einn ábyrgðarmanna annars þeirra að taka að sjer eign- ina og virðist hafa orðið allmikið tap á því. Hina eignina misti kaupandinn vegna vanefna, og hefir útbúið tapað á honum yfir 150 þús. krónur. Leiddu þessar og fleiri misfellur aðaláfrýjanda á starfi sínu til þess, að yfirboðarar hans, forstjórar Íslandsbanka í Reykjavík, töldu hann ekki mega lengur vera fyr- ir útibúinu og æsktu því með brjefi 28. okt. 1921 heimildar bankaráðsins til þess að segja honum upp stöðunni fyrirvaralaust. Aðaláfrýjandi svaraði brjefi þessu, er hann fjekk til umsagnar, 4. nóv. 1921, og svöruðu bankastjórarnir athugasemdum hans 6. s. m. Varð endirinn sá, að daginn eftir, 7. nóv. 1921, beiddist aðaláfrýjandi sjálfur lausnar frá starfa sin- um með eftirlaunum, og fjekk hann hvortveggja samkvæmt ákvörðun bankaráðsins. Eftir að aðaláfrýjandi ljet af forstöðu útbúsins fluttist hann til Reykjavíkur. Í júlí 1923 framseldi hann bú sitt hjer til gjaldþrotaskifta og taldi þá skuldir sínar yfir 130 þús. krónur, en eignir rúmar 2400 krónur. Litlu síðar rjeðu 2 af bankastjórum Landsbankans aðaláfrýjanda til eftirlitsmanns við útibú bankans á Eskifirði. Virðist þeim eigi hafa verið kunnugt um misfellur þær, er verið höfðu á forstöðu hans fyrir útibúi Íslandsbanka á Ísafirði. Þessi ráðstöfun forstjóra Landsbankans gaf tilefni til ummæla þeirra í >Vesturlandie Í. árg. 23., 52., 64. 311 tbl, er aðaláfrýjandi hefir átalið og lúta að forstöðu hans fyrir útibúinu á Ísafirði og framkomu við við- skiftamenn þess nokkra. Sum umælanna eru í sjálfu sjer ósaknæm, en þau, er efni sínu samkvæmt gætu verið það, eru rjettlætt með því, sem fram er komið og lýst hefir verið um misfellur aðaláfrýjanda í stjórn hans á útibúi Íslandsbanka á Ísafirði. Hafði gagn- áfrýjandi því heimild til að viðhafa þau, og verður þess vegna ekki látinn sæta refsingu fyrir þau. Hinsvegar þykir rjett að ómerkja þessi ummæli: Orðið >ginna< á tveimur stöðum í >Vesturlandic 1. árg. 23. tbl., s>þennan víxil vildi Helgi ekki kaupa: í sama tbl. og þau ummæli í sama tbl., að aðaláfrýj- andi hafi sslegið< viðskiftamenn útibúsins um >mestc af þeim >200.000 kr.c sem sagt sje, að gjaldþrot hans nemi, ummælin í sama blaði I. árg. 52 tbl.: „ekki gat talist óhættulegur hag og sóma stofnunar- innare, orðin: stil þess að fá nokkurskonar heiðar- legleikavottorða, >en til þeirra freklega gintur af H. Sv.c og >sá kvaðst geta gefið honum vottorð um að hvorttveggja (þ. e. gint og svikið) hefði hann gerte, og loks þessi ummæli í sama blaði I. árg. 64. tbl.: „manni, sem Helgi hafði notað sem verkfæri til að afla sjálfum sjer fjárc og ummælin: >Er það ekki ofmælt, að á honum lifðu saurblöð þau. Eins og fyrr getur, hafði aðaláfrýjandi framselt bú sitt til gjaldþrotaskifta nokkru áður en nokkur hinna átöldu ummæla birtust. Og eftir því sem hag bús hans var farið og áður er vikið að, þá verður ekki álitið, að þau hafi spilt lánstrausti hans. Ekki verður heldur talin ástæða til að dæma honum sjer- staklega miskabætur fyrir ummælin. Hitt má að vísu telja upplýst í málinu, að lýsing sú, er gagn- stefnandi birti af meðferð aðaláfrýjanda á útibúinu og 24* 312 framkomu hans við suma viðskiftamenn þess, hati orðið þess valdandi, að forstjórar Landsbankans sleptu honum úr þjónustu sinni nokkru eftir að um- mælin í 23. tbl. I, árg. >Vesturlandsc voru orðin þeim kunn, enda hefir annar bankastjórinn, sá þeirra, er upptökin átti að ráðningu aðaláfrýjanda í þjón- ustu Landsbankans, borið það fyrir rjetti, að hann mundi ekki hafa mælt með ráðningu hans, ef hon- um hefði þá verið kunnugt um það, að aðaláfrýjandi hefði framið verk þau, er hann er sakaður um. Og það, að Landsbankastjórnin slepti aðaláfrýjanda úr þjónustu sinni þegar er hún fjekk vitneskju um það, hverjum sökum hann var borinn, er nægur vottur þess, að hún mundi ekki heldur hafa ráðið hann nokkurn tíma í þjónustu bankans, ef henni hefði þá verið þessar sakargiftir kunnar. — Með því að sakir þær, er ollu því, að aðaláfrýjandi varð að sleppa forstöðu sinni fyrir útibúinu og síðan að fara úr þjónustu sinni hjá Landsbankanum, að því er ætla má, eru í aðalatriðum sannaðar, þá verður gagnáfrýjandi ekki dæmdur tíl að greiða aðaláfrýjanda bætur fyrir það tjón, er honum hefir hlotist eða kann að hljótast af því, að þær voru gerðar heyrinkunnar. Það verður ekki heldur talið, að hin ummælin, sem ekki eru rjettlætt í máli þessu hafi bakað eða sjeu löguð til að baka aðaláfrýjanda annað eða meira tjón en hin ummælin, sem gagnáfrýjandi er talin hafa haft heimild til að birta. Verður skaðabótakrafa aðal- áfrýjanda því ekki til greina tekin. Eftir úrslitum málsins þykir rjett að dæma gagn- áfrýjanda til að greiða aðaláfrýjanda málskostnað fyrir hjeraðsdómi og hæstarjetti, og þykir hann hæfi- lega metinn kr. 400. 313 Því dæmist rjett vera: Framangreind ummæli eiga að vera dauð og marklaus. Gagnáfrýjandi, Sigurður Kristjáns- son, greiði 400 kr. sekt Í ríkissjóð, en ef sektin verður ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dómsins, þá sæti hann 25 daga einföldu fangelsi. Í málskostnað greiði gagnáfrýjandi aðaláfrýjanda, Helga Sveinssyni, kr. 400. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 9. desember f. á. hefir stefnandinn Helgi Sveinsson fyrverandi bankaútbússtjóri í Reykjavík höfðað mál þetta fyrir aukarjettinum, eftir árangurslausa sáttatilraun, gegn ritstjóra og ábyrgðarmanni blaðsins Vesturlands, Sigurði Kristjáns- syni kennara á Ísafirði út af móðgandi og ærumeiðandi, láns- trausts- og atvinnuspillandi ummælum, er hann hafi skrifað um sig í 22. tbl. í. árg. nefnd blaðs, er út kom 11. desember 1993 í grein með fyrirsögninni: „Til rógberanna“, í 23. tbl. 1. árg. er út kom 18. desember 1923 í grein með fyrirsögninni: „Ekki bólar á Barða enn“, í 36. tbl. I. árg. er út kom 18. mars 1924 í grein með fyrirsögninni: „Meðal farþega“, í 52. tbl. I. árg. er út kom 15. júlí 1924 í grein með fyrirsögninni: „Andsvar“, og í 64. tbl. I. árg. er út kom "7. október 1924 í grein með fyrirsögninni: „Rógurinn um Íslandsbanka“, til refsingar og til þess að um- stefnd ummæli verði dæmd dauð og ómerk, svo og til að greiða sjer 100,000 kr. í miskabætur og lánstraustsspjöll og greiðslu málskostnaðar. Hin átöldu ummæli kveður stefnandi vera þessi sjerstaklega: Úr 292. tbl. I. árg., er út kom 11. desember 1928:...... „En þetta verður ekki svo torskilið, þegar þess er gætt, að hjer hefir lifað og starfað Í áratugi eljumesti rógberi og ötulasti mannorðs- þjófur þessa lands. Og þegar sami maður er jafnframt fifldjarfur fjárglæframaður og svo hundheppinn að tugthúsin virðast vera 314 honum jafn harðlæst, eins og mannorðs- og fjesjóðir manna hafa legið lausir fyrir honum, þá er ekki að furða þótt námfúsir and- legir venslamenn slíkra manna rumskist við og brokki á eftir þeim út á hinn breiða veg, sem virðist liggja svo þráðbeint að fljótteknam gróða“ ..... Úr 93. tbl. er út kom 18. desember 1923:...... „Þetta þótti mörgum ótrúlegt þeim sem vissu fortíð hans sem útbússtjóra Íslandsbanka, og var ritstjóri Vesturlands einn þeirra manna, sem álita þetta meira hneiksli en svo, að kyrt mætti liggja ...... afdankaði Íslandsbankaátibússtjóri ... -- að hag bankans þyki með því borgið og sóma hans samboðið að setja þennan mann í trúnaðarstöðn ... ... Árið 1991 byrjar H. Sv. að selja fast- eignir sínar fyrir margfalt verð og láta útibúið, er hann stjórn- aði, borga þær. Þetta verður á þann hátt, að haun ginnir ein- staka menn til að kaupa eignirnar og lánar þeim frá bankanum andvirðið, sem svo fer í Helga vasa . .. nær H. Sv. tangarhaldi á manni .. . . en þennan mann fær H. Sv. til að kaupa ..... Varð sá endirinn á þessu braáski, að bankinn tapaði meira en húsverðinu á kanpandanum ..... Nokkru eftir umgetna sölu H. Sv. náði hann Í annan mann ..... að ginna menn til Klemmir þá H. Sv. eigninni inn á einn ábyrgðarmanninn ..... 2. Meðferð H. Sv. bæði á bankanum og kaupandanum Í þessum hússölumálum, mun víst enginn telja sæmandi bankastjóra, enda mun Íslandsbanki hafa litið svo á að ekki væri ráðlegt að láta slíkan mann stjórna útibúinu ..... um 20. s. m. grípur H. Sv. 15000 kr. úr hússjóði stúknanna hjer ..... þessar 15 þús. kr. urðu stúkurnar síðan að „gefa“ H Sv..... Svör gjaldkerans vora þan að þeir hefðu ekki mátt eiga það á hætta að stúkurnar segðu nei, þetta svar og það að von var á nýjum bankastjóra eftir 3 4 daga, getur kannske gefið mönnum bendingu um það, til hvers fjeð þuríti að notast. Margar fleiri ástæður virtist Ís- landsbanki geta haft til að losa sig við H.Sv...... Þennan víxil vildi H. Sv. ekki kaupa en bauð hins vegar að kaupa af manninum 15 þús. kr. víxil ef hann lánaði sjer 5 þús. kr. af and- virðinu. Að þessu varð maðurinn að ganga .... Segist hann hafa verið leiddur inn í bús, er hann man ekki hvaða hús var en þar hafi verið hjá sjer H. Sv. og annar maður. Segist hann hafa verið látinn skrifa þar á skjal, en ekki man hann hvað í skjali þesáu hefir staðið nje hvað hann skrifaði á það ..... Er gjaldþrotið sagt að nemi 200 þús. kr. og er það mest fje er hann hefir „slegið“ viðskiftamenn útibúsins, er hann stjórnaði, 315 um...... Þessi fáu atriði sem gripin eru hjer af handa hófi ættu að nægja til þess að sýna að tæplega er hægt að ætlast til þess, að landsmenn láti það óátalið, að slíkur maður sem H. Sv. sje settur Í trúnaðarstöðu við ekki ómerkilegri stofnun en Lands- banki Íslands er „... afrek .... og hve lengi hann á að punta upp á Landsbankann í þeirri stöða“. Úr 36. tbl. er út kom 18. mars 1924: „ ee „ Ef orðheldni þessa háttsetta bankamanns skyldi vera tekin til gjaldþrotameðferðar óskar „Vesturland“ upplýsinga um, hvar lýsa eigi kröfum í það þrotabú“. Úr 52. tbl. er út kom 15. júlí 1994: „es 0 2 að hún setti í trúnaðar- og ábyrgðarstöðu við bank- ann, mann, sem samkvæmt fortíð sinni ekki gat talist óhættalegur hag og sóma stofnunarinnar ... . virtist sendimaðurinn til Eski- fjarðar H. Sv. betur fallinn til að vera pólitískur flugumaður, heldur en til hins að rjetta fjárhag Landsbankans þar .... rök að því að ráðstöfunin var óforsvaranleg. Þau rök vora tilfærð og tekin úr fortið H. Sv. Var það eitt tilfært sem skjallega er sannanlegt ..... því ummælin Í greininni 18. des. f. á eru þess háttar, að enginn maður sem mannorð ætti að verja, mundi geta sætt sig við annað en að fá þeim hrundið með dómi ..... að H. Sv. hafði gengið á milli manna til að fá nokkurskonar heið- arlegleikavottorð ..... en til þeirra freklega gintur af H. Sv. am a Sá sem ibúðarhúsið keypti, bauð að gefa honum vottorð um að hann hefði keypt það allsgáðar og ótilneyddur, H. Sv. kvað sjer það eigi nóg, og vildi fá vottorð um að hann hefði hvorki gint mje svikið kaupandann. Sá kvaðst geta gefið honum vottorð um, að hvorttveggja það hefði hann gert ..... Loks fór H. Sv. til ábyrgarmannanna fyrir íbúðarhúsinu og vildi fá hjá þeim vottorð, einkum þeim, er húsið var klemt á. Vildu þeir eigi gefa vottorð er eigi væru sannleikanum samkvæm og fór hann því vottorðalaus frá þeim ...... vaðall algerlega stað- laust yfirklór“ ..... Úr neðanmálsgreinum við greinina í 52. tbl.: „H. Sv. segir að þær 5000 kr. er hann „sló“ þennan mann um..... Hvorttveggja era ósannindi. H. Sv. fjekk sjálfar þessa peninga“. Úr 64. tbl. er út kom 7. okt. 1924: breiða yfir vammir mágs síns Helga Sveinssonar fv. bankastjóra útibúsins..... sem Helgi hafði notað sem verk- færi til að afla sjálfum sjer fjár .. ... Er það eigi ofmælt að á 316 honum lifði sira Guðmundur, hyski hans alt og saurblöð þan er er hann gaf út, í meira en tng ára .. 2... auk framannefadra framfæringa .. 2... Afleiðingin varð sú að H. Sv. komst í hotn- lauear skuldir. Þessu varð að bjarga við, og björgunarhellan var bankinn, sem hann stjórnaði. Hann keypti hússkrokk ..... ljet hann standa og gerast ..... Kaupverðið lánaði hann kaupand- anum af fje útibúsins sem baun stjórnaði ... ., Hvort mun nú sitja vel Guðmundi sem fylt hefir á síra sinn eigin belg fyrir þá peninga, er Helgi aflaði á þennan hátt... .. sem mágur hans 5 aa hefir hagnýtt sjer svona... . .. En þetta er ekki ein- asta bragð Helga. Hann ljek á því lúalagi að narra fje út af viðskiftamönnum útibúsins, og til þess að koma því í kring varð hann að vera „flott“ með lánveitingar til þeirra. Má fullyrða, að til þeirra viðskiftamanna og aftur frá þeim til MH. Sv. hafi runn- ið það, sem nú er ótalið af þeim 600 þús. kr. sem tap útibúsins hjer var áætlað“. Stefndur Sigurður Kristjánsson krefst þess hins vegar að . hann verði sýknaður af kærum og kröfum stefndandans í málinu og sjer tildæmdur málskostnaður. Heldur stefndar því fram að sumpart sjeu hin átöldu um- mæli eigi ærumeiðandi eða að hann hafi fært sönnur á rjett- mæti þeirra. Með úrskurði uppkveðnum 22. maí þ. á. var stefnanda synj- að um framhaldsfrest í málinu, af þargreindum ástæðum og málið tekið til dóms í því ástandi er það var, er stefnandi fjekk frest i því 14. mars þ. á. Er því málfærslan af stefnandans hálfu ein- ungis að nokkru leiti framkvæmd í málinu. Að því er snertir hin átöldu ummæli í 22. tbl. I. árg. blaðs- ins Vesturlands: „En þetta verður ekki svo torskilið“ o. s. frv., þá er á það að líta að nafn stefnanda er eigi nefnt Í greininni. Gegn mótmælum stefnds verður það því eigi talið sannað að átt sje við stefnanda með ummælum þessum. Að því er þar mest snertir, hin átöldu ummæli í 23. tbl. I. árg. Vesturlands er byrja á orðunum: „um þ. 20. s m. grípur H. Sv. 15 þús. kr. ...-. “ og út málsgreinina er endar á orðunum: „til hvers fjeð þurfti að notast“, athugast: Í málina er það sannað, að stefnandi fjekk hjá hússjóði Good-templarastúknanna á Ísafirði 15 þús. kr. lán þannig, að stefnandi fjekk lán þetta í fyrsta með samþykki eins af meðstjórnendum sjóðsins. En síðar samþykkja stúkurnar lánið á sameiginlegum fundi. Lánið fær stefnandi í júlí 1991, en er stefnandi fór hjeðan alfarinn Árið 371 eftir, færa stúkurnar honum Í0 þús. kr. að gjöf, en ó þús. kr. greiðir stefnandi með ýmsum verðbrjefum, er stúkurnar telja fallnaðargreiðsla á lánina. Er hjer því að ræða um málefni milli stefnanda og stúknanna er eigi virðist neitt sjerstakt að athuga við. Hins vegar felst í hinum tilvitnuða ummælum ótvíræð að- dróttun um óreiða í fjármálum af stefnanda hendi, bæði að því er lántökuna sjálfa snertir og eins að því er snertir samband hans við útibú Íslandsbanka. Ummælin sem era Óórjettmæt og órökstadd, eru því freklega meiðandi og móðgandi fyrir stefnanda. Í 64. bl. 1. ágr. Vesturlands segir: breiða yfir vammir mágs sins Helga Sveinssonar fv. bankastjóra útibúsins“ .... - Ummæli þessi er eigi sjest að eigi við neinn tilgreindan verknað og eigi eru rjettlætt á annan hátt, eru freklega meiðandi fyrir stefnanda. Að því er snertir ummælin: „En það er eigi ofmælt að á honum lifði síra Guðmandur“ o. s. frv., er stofnandi eigi rjettur aðili. Verður því eigi krafa hans um ómerking þeirra og refsing fyrir þau til greina tekin í þessu máli. Að því er loks snertir ummælin: „En þetta var eigi ein- asta bragð Helga. Hann ljek á því lúalagi að marra fje út“ o. s. frv. málsgreinina út. Í orðunum narra út fje felst aðdróttun um það, að stefnandi hafi haft fje af mönnum með ósannindum um atriði, er lánveitanda var ókunnugt um en urðu þess valdandi að hann ljet fjeð af hendi. En eigi er neitt upplýst um það í mál- inu að svo hafi verið. Ummælin eru því freklega meiðandi fyr- ir stefnanda. Eins og málið nú liggur fyrir rjettinum verða eigi önnur af hinum átöldu ummælum til greina tekin. Framantalin meiðandi ummæli am stefnanda ber eftir kröfu hans að dæma dauð og ómerk sbr. 220. gr. hinna alm. hegning- arlaga 25. júní 1869. Fyrir meiðyrðin verður stefndur að sæta sektum samkvæmt 917. og 219. gr. sbr. 218. gr. ofangreindra laga, og þykir sektin hæfilega metin 150 kr. er renni Í ríkissjóð, en Í stað sektarinnar komi 20 daga einfalt fangeisi, ef hún er eigi greidd á rjettum tíma. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefndur greiði stefn- anda málskostnað er ákveðst 100 krónur. Að því er snertir skaðabótakröfu stefnanda, hefir hann eigi fært sönnur á að hann hafi beðið skaða og verður hún því eigi til greina tekin gegn eindregnum mótmælum stefnds. 378 Dómarinn lætur þess getið, að skjöl málsins hafi honum verið afhent 4. f. m. en sökum manntalsþioga og annara embætt- isanna hefir hann ekki getað kveðið upp þennan dóm fyr. Mánudaginn 21. júní 1926. Nr. 31/1926. — Sýslunefnd Austur-Húnavatns- sýslu (B. P. Kalman) BEgn stjórn Svínvetningabrautarfje- lags (Pjetur Magnússon). Um gildi samþyktar nr. 79, 12. okt. 1920. Dómur gestarjettar Reykjavikur 17. mars 1996: Stefndur, Jón Jónsson, Páll Hannesson, Jóhannes Helgason, Jó- hann Guðmundsson og Jón Stefánsson f. h. Svinvetningabrautar- fjelagsins eiga að vera sýknir af kröfum s'efnandans, Boga sýslu- manns Brynjólfssonar f. h. sýslunefadar Austur-Húnavatnssýsla vegna sýslusjóðs tjeðrar sýslu í þessu máli, en stefnandi að greiða stefndum 200 krónur í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóma þessa, að viðlagðri aðlör að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað í hæsta- rjetti með 200 krónum. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, sýslunefnd Austur-Húnavatns- sýslu, greiði stefnda, stjórn Svínvetningabraut- 379 arfjelags málskostnað í hæstarjetti með 200 krónum. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 25. september f. á. af Boga Brynjólfssyni, sýslumanni á Blönduósi f. h. sýslunefndar Austur- Húnavatnssýsla vegna sýslusjóðs tjeðrar sýslu, gegn stjórnendum Svínvetningabrautarfjelags, þeim Jóni bónda Jónssyni Stóradal, Páli bónda Hannessyni á Guðlaugsstöðum, Jóhannesi bónda Helga- syni á Svínavatni, Jóhanni bónda Guðmundssyni í Holti og Jóni bónda Stefánssyni á Kaganarhðli f. h tjeðs fjelags, til þess aðal- lega að fá viðurkenningardóm fyrir því, að þrátt fyrir samþykt um sýsluveginn Svinvetningabraut frá 12. október 1920 eigi sýsla- nefnd Austur-Húnavatnssýslu einvörðungu en ekki stjórn Svínvetn- ingabrantarfélagsins ákvörðunarrétt um það, hve mikið fje úr sýslusjóðnum skuli árlegg veitt til lagningar sýsluvegarins Svín- vetningabrautar, fil vora, að ofangreind samþykt um tjeðan veg verði dæmd ólögleg, ógild og óskuldbindandi fyrir sýslunefnd og sýslusjóð Austur-Húnaratnssýslu, og tíl þrautavara, að sýslasjóði Anstur-Húnavatnssýslu beri ekki að leggja neitt fram af kostnað- inum við lagningu vegarins nema því að eins, að styrkur fáist úr ríkissjóði og undir engum kringumstæðum yfir !/, hlnta kostnað- ar, svo að það, sem sýslusjóðnum kunni að bera að greiða til brautarinnar beri honum ekki að greiða fyrri, en reikningur yfir hvers árs lagningarkostnað liggur fyrir og verkinu sje lokið fyrir það ár. Svo hefir stefnandi og krafist málskostnaðar að skað- lausu eftir mati rjettarins. Hinir stefndu stjórnendur Svínvetningabrautarfjelagsins hafa krafist algerðrar sýknu af kröfum stefnanda í málinu og máls- kostnaðar hjá honum að skaðlausu, og telja hann vegna fjárhæðar þeirrar, er málið snýst um, ekki mega lægri vera en ö00 krónur. Hin tilvitnaða samþykt um sýsluveginn Svinvetningabraut (Stj.tíð. 1920 B. bls. 236— 231) er samin og samþykt samkvæmt lögam nr. 38/1919 og staðfest af atvinnu- og samgöngumálaráða- neytinn 12. október 1920 og tekur til sýsluvegarins frá Húaveta- 380 ingabraut að Guðlaugsstöðum og hliðarbrantarinnar frá Tindum vestan Svínavatns austur yfir Svínadalsá og er svo ákveðið í 2. gr. samþyktarinnar, að vegur þessi skuli gerður akfær svo ört, sem hægt sje að fá menn til lagningar hans og gerður samkvæmt ákvörðun sýslunefndar 1919 og vel vandaður að ölla. Í 3 gr. samþyktarinnar er svo ákveðið, að helminginn af kostnaði við Vegagerð þessa, sem ekki fáist úr ríkissjóði, greiði sýslusjóður Áustur-Húnavatnssýslu, en hinn helming kostnaðarins skuli not- endur vegarins greiða eftir vissum reglum, sem settar eru Í sam- þyktinni. Eru allir einstakir menn, er til vegarins gjalda, með- limir svonefnds Svínvetningabrautarfjelags, er skal kjósa sjer stjórn og eru þeirri stjórn í samþyktinni faldar allar framkvæmd- ir vegagerðarinnar, svo sem að útvega menn og annað, sem til hennar þarf, heimta saman tekjur vegarins, hafa á hendi reikn- ingshald, o. s. frv. og loks er stjórninni heimilað að taka lán til lúkningar stofnkostnaði vegarins, gegn tryggingu í tekjum hans og sjálfskuldarábyrgð fjelagsmanna. Eigi verður annað sjeð á skjölum málsins, en að samþykt þessi hafi fengið löglegan undirbúning eftir lögum nr. 33/1919, þannig að álits vegamálastjóra hafi verið leitað um Vegalagning- una og hann ráðið til hennar og að sýslunefad Anstur-Húna- vatnssýslu hafi fyrir sitt leyti samþykt samþyktarfrumvarpið áður en það var samþykt á samþyktarsvæðinu, enda myndi sam- þyktin eigi hafa náð staðfestingu atvinnu- og samgöngumálaráðu- neytisins ef undirbúningurinn hefði ekki verið lögmætur. Aðalkröfu sýna í málinu byggir stefnandi á því, að eftir gildandi lögum ráði sýslunefndin ein yfir fje sýslusjóðsins og eigi ein ákvörðunarrjettinn um ailar fjárveitingar úr honum. Það kæmi því í bág við grundvallarreglur laga ef stjórn Svínvetn- ingabrautarfjelagsins gæti ráðið því, hve mikið ætti að greiða úr sýslusjóði til vegagerðarinnar árlega og hefði stjórnarráðið því átt að neita samþyktinni staðfestingar og sje hún því ógild að lögum og ekki bindandi fyrir sýslunefndina eða sýslusjóðinn þar sem stjórnarráðið með staðfestingu hennar hafi farið út fyrir valdsvið sitt. Því væri samþyktin gild hefði sýslunefndin svift sjálfa sig fjárforræði en það geti enginn. En þótt nú svo yrði álitið að samþyktin sje gild, þá eigi sýslunefndin en ekki fjelags- stjórnin að ráða þvi, hve mikið fje sje greitt úr sýslusjóði til vegagerðarinnar árlega, enda sje tjelagsstjórninni í sam þyktinni hvergi heimilað að ráða því. Að því er þrautavarakröfuna snertir, heldur stefnandi því fram, að gengið hafi verið út frá því, er öðl sámþyktin var sett, að ríkissjóður myndi greiða að minsta kosti helming alls kostnaðar við vegagjörðina, en þar sem fyrirsjáan- legt hafi verið, að ekki væri vist að ríkissjóður gæti það árferð- ísing vegna, hefði stjórnarráðið átt að sjá hag sýslufjelagsins borgið með því að neita staðfestingu samþyktarinnar, og einnig í þessu tilfelli gengið út fyrir valdsvið sitt, því nú sjen svo miklar kröfur gerðar til sýslusjóðsins um framlag til vegagerðar- innar, að hann rísi eigi undir því, og sýslunefndin sjái sjer eigi fært að leggja þan gjöld á sýslubúa, enda hafi sýslan bundist ýmsum öðrum viðfangsefnum, svo sem sjúkraskýlishaldi, síðan samþyktin um Svínvetningabrautina var sett, auk þess sem berkja- varnarlögin baki sýslusjóðnum mikil útgjöld. Þess ber að gæta í þessu máli að það eru sýslunefndirnar en ekki einstökum hreppum eða fjelögum einstakra manna sem Í lögum nr. 38/1919 er heimilað að gera samþyktir um akfæra sýslu- og hreppsvegi. Það er því sýslunefnd Austar-Húnavatns- sýslu, sem að fengnu áliti og tillögum vegamálastjóra, hefir sett og samþykt frumvarpið til samþyktarinnar frá 19. október 1920 um sýsluveginn Svínvetningabrant á undan Svínvetningabrautar- fjelaginu og hefir látið bera frumvarpið undir það til samþyktar. Það er sýslunefndin sjálf sem hefir ákveðið að veginn skuli leggja svo ört, sem hægt sje að fá menn til lagningarinnar og ákveðið að helmingur kostnaðar við lagningana, að svo mikla leyti sem hunn fáist ekki greiddur úr ríkissjóði, skali greiddur úr sýslusjóði, og hefir með því skuldbundið sig til þess að leggja fram úr sjóðnum nægilegt fje á móti notendum vegarins, til þessa, þegar á þurfi að halda. Það er loks sjálf sýslunefndin sem eftir fyrir- mælum laga nr. 38/1919, 5. greinar, hefir sett ákvæðið í sam- þyktina um stjórn vegamálsins og falið hana að öllu leyti stjórn Svínvetningabrautarfjelagsins, án þess að áskilja sjálfri sjer yfir- stjórn þess að nokkru leyti. Til allra þessara ráðstafana hafði sýslunefndin að áliti rjettarins fulla heimild, og eigi verður sjeð að þær komi í bág við grandvallarreglur nokkurra laga. Að sýslunefndin hafi svift sjálfa sig fjárforræði með þessum ákvörð- unum fær rjetturinn heldur eigi sjeð, hitt væri sönnu nær að hún svifti sig fjárforræði ei hún gengi einhliða frá samþykt þeirri sem hún hefir sjálf sett og samþykt. Það verður heldur eigi álit- ið að sýslunefndin með samþykt samþyktarinner hafi bundið sýslufjalaginu þann bagga er það fái ekki undir risið, þegar þess er gætt, að áskilið er Í samþyktinni, að notendur vegarins, sem eru aðeins lítill hlati sýslufjelagsins, leggja fram fje á móti sýslu- 82 sjóðnum, og sýslunefndin hefir vald til þess að leggja á þessa sömu menn sama gjald til sýslasjóðsins eins og aðra sýslubúa. Hinsvegar virðist áhugi og fórnfýsi notenda vegarins bera vott um nauðsyn hans og gagnsemi Íyrir hlataðeigandi sveitir og þá alt sýslafjelagið Í heild sinni. Rjettarinn verður því að vera þeirrar skoðunar að sam- þyktin frá 12. október 1920 komi ekki í bág við grundvallar- reglur laganna og að atvíunu- og samgöngumálaráðuneytið hafi eigi gengið út fyrir valdsvið sitt við staðfestingu hennar. Þar sem ennfremur verður að líta svo á, að samþykt samkvæmt lög- um nr. 38/1919 verði eigi feld úr gildi af sýslunefnd einhliða ebr. 2. málsgrein 4. greinar laganna, og sú ákvörðun sýslunefnd- árinnar á aðalfundi 1924, að fella samþyktina úr gildi, sje því markleysa, þar sem hún náði ekki samþykt Svínvetningabrautar- fjelagsins og staðfestingu atvinnu- og samgöngumálaráðuneytisins, verður að lita svo á, að samþyktin sje enn Í fullu gildi, og er þá ekki bægt að taka neina af kröfum stefnanda til greina. Af samþyktinni má sjá, að gengið hefir verið út frá því, að úr rík- issjóði fengist eitthvað af kostnaðinum við vegalagninguna, en Í henni er ekkert sem bendir til þess, að það hafi verið forsenda af sýslunefadarinnar hálfa að ákveðinn hluti af kostnaðinum feng- ist þaðan, enda er því mótmælt af stefndum og sönnur hafa ekki verið á það færðar af stefnanda. Eftir þessum úrslitun, verður stofnandi að greiða steindum málskostnað, og þykir hann hæfilega ákveðinn 200 krónur. Miðvikudaginn 23. júní 1926. Nr. 20/1926. — Einar Þorgilsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Hirti B. Helgasyni (Bjarni Þ. Johnson). Ut af farmgjaldi. Dómur sjódóms Hafnarfjarðarksupstaðar 23. nóv. 1923: Stefndur, Einar Þorgilsson, greiði stefnanda, Hirti B. Helgasyni, kr. 350,00, ásamt 5'/ áravöxtum af hinni Ídæmdu 383 upphæð frá 1. febrúar þ. á. til borgunardags. — Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans undir aðför að lögam. Dómur hæstarjettar. Með því að gagnáfrýjandi skilaði ekki vörum þeim, er hann átti að flytja, þar sem þeim bar að skila, en aðaláfryjandi hefir hinsvegar frá upphafi boðið fram 140 kr. fyrir þann hluta flutningsleiðar- innar, sem farin var, þá verður áfrýjandi að eins dæmur til að greiða gagnáfrýjanda þá upphæð. Eftir þessum úrslitum verður að dæma gagn- áfrýjanda til að greiða aðaláfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 200 kr. en málskostnaðarákvæði sjórjettardómsins þykir eftir atvikum mega staðfesta. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjandi, Einar Þorgilsson, greiði gagn- áfrýjanda, Hirti B. Helgasyni, 140 kr. Hinsvegar greiði gagnáfrýjandi aðaláfrýjanda 200 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, en um málskostnað í hjeraði á sjórjettardóminum að vera óraskað. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt kæru til sjódómsins, dags. 4. júlí þ. á., með árituðu fyrirkalli, dags. 8. s. m. og rjettartökudag 14. s. m. hefir Hjörtur B. Helgason frá Klöpp Miðneshreppi krafist þess, að stefndur Einar Þorgilsson kaupmaður hjer í bænum, verði dæmdur til þess að greiða honum kr. 360.00 fyrir flutning á vörum með m/b. 384 „Óðinn“ í síðastliðnum janúarmánuði þ. á. frá Hafnarfirði til Hafna og ennfremur 59/, ársvexti af biuni umstefndu upphæð frá 1. febrúar þ. á. til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir mati rjettarins. —- Skýrir stefnandinn frá því, að umræddur mótorbátur hafi á leiðinni til Hafna, farist — sokkið á Sandgerð- isvík í ofviðri — og vörurnar skemst, en hlutaðeigandi vátrygg- ingarfjelag hafi vottað að það hafi greitt til stefnds vátrygging- arupphæðina fyrir vörur þessar svo og flutningsgjald kr. 350.00, og fjelagi þessu kveðst stefnandinn hafa boðið, að flytja vörarnar frá Sandgerði til Hafna, sem eigi hafi verið þegið. Stefndur eða umboðsmaður hans í málinu, telar það eigi rjett vera að stefnandinn hafi átt að fá kr. 350.00 aðeins fyrir að flytja umgetnar vörur frá Hafnarfirði til Hafna, Kirkjuvogshverfis og Kalmannstjarnar, heldur hafi hann, fyrir sömu borgun, átt að taka fisk þar syðra og flytja hann til Hafnarfjarðar, en þegar til Sandgerðis hafi komið á suðurleiðinni, hafi fyrgreindur mótor- bátar sokkið þar á höfninni, sem stefndar telur vangæsla á um- búnaði bátsins að kenna, og hafi vörurnar eyðilagst er í honum voru, en bátinn sjálfan hafi eigi sakað. Kveðst stefndur hafa skorað á stefnanda að flytja umræddan fisk til Hafnarfjarðar, on hann eigi fengist til þess, og hafi hann svo orðið að flytja vörur sínar suður og að sunnan á bifreiðum, er orðið hafi honum ærið kostnaðarsamt, en flutningskostnaðurinn er eigi nánar til- greindur eða sundurliðaður. Samkvæmt þessa lítur stefndur svo á, að stefnandi eigi ekki heimtingu á neinu flutningsgjaldi, og verði um greiðsluskyldu af hans hendi að ræða, þá sje það aðeins eftir vegalengd, þannig að gjaldið væri aðeins þóknun hlutfallslega eftir þeirri vegalengd, er farið hafi verið mei vörurnar, miðað við alla ferðina, og sem honnm reiknast að verið hafi um */, hl. leiðarinnar, sem þá sam- svaraði lækkun á flutningsgjaldinu niður í kr. 140.00, og hefir stefndur boðið stefnanda að greiða honum upphæð þessa, og jafn- vel 150 kr. til að losna við málastapp út af þessu, eða til sam- komulags, en hann ekki þegið. Er það krafa stefnds að hann verði algjörlega sýknaður Í málinu gegn því að greiða til stefnanda 140.00 krónur, og þar sem hann ávalt hafi verið fús til að greiða þá upphæð, krefst hann málskostnaðar að skaðlausu eftir rjettarins mati. Það virðist nú eigi gegn mótmælum stefnanda, sannað, að hann fyrir umrædda þóknun, kr. 850.00, hafi einnig tekist á hend- ur að flytja umræddan fisk til Hafnarfjarðar, hvorki Í þessari 385 ferð nje síðar, en á hinn bóginn er það upplýst í málinu að hlut- aðeigandi vátryggingarfjelag hafi greitt til stefnds, auk trygg- ingargjalds fyrir hinar skemdu vörur, sem flutningsgjald eingöngu fyrir vörur þessar, kr. 350.00, eftir kröfu stefnds, eða sömu upp- hæð og ákveðið var á milli málsaðilja fyrir flutning á vörunum til Hafna, en fjelagi þessu virðist hafa verið með öllu óviðkom- andi flutningur á umgetnum fiski þaðan og til Hafnarfjarðar. Ennfremur virðist greiðsla þessi af hálfu vátryggingarfjelagsins til stefnds, eigi benda til þess, að það hafi verið stefnandanum að kenna, að vörurnar eigi komust óskemdar alla leið, sem og framlagt sjóferðapróf eigi heldur ber með sjer. Samkvæmt framansögðu verður að dæma stefndan til þess að greiða stefnandanum hina umstefndu upphæð, kr. 350.00, svo og 5%, ársvexti af upphæðinni frá 1. febr. þ. á. til gi eiðsludags, en málskostnaður virðist eftir atvikum eiga að falla niður. Miðvikudaginn 23. júní 1926. Nr. 18/1926. Guðbjarni Guðmundsson (Jón Ásbjörnsson) gegn skiftaráðanda Reykjavíkur f. h. bb. O. 7. Havsteen, og M. Júl. Magnús (B. P. Kalman). Um skiftaúthlutun. Dómur hæstarjettar. Skiftaráðanda Reykjavíkur hefir verið stefnt til að mæta. fyrir hæstarjetti í máli þessu fyrir hönd þrotabús O. J. Havsteen, en hann hefir ekki mætt eða látið mæta fyrir búið, þótt stefnan hafi verið honum löglega birt, og hefir þvi málið verið flutt skriflega samkv. 38. gr. 1. lið hæstarjettarlaganna. Það er viðurkent í málinu, að áfrýjandi var starfsmaður hjá kaupmanni ÓO. J. Havsteen, er bú 25 386 hans var tekið til gjaldþrotaskifta af skiftarjetti Reykjavíkur í júnímánuði 1922. Áfrýjandi lýsti í tækan tíma kröfu í þrotabúið að upphæð samtals kr. 3297 55. Þar af voru 1050 kr. kaupkrafa á hendur þrotabúinu fyrir 3 mánuði frá gjaldþrotadegi, en kr. 2247.55 af upphæðinni taldi áfrýjandi QO. J. Havsteen hafa skuldað sjer á gjaldþrotadegi, og heldur áfrýj- andi því fram, að öll þess upphæð sje vangoldið kaup frá næsta ári áður en gjaldþrotaskiftin byrj- uðu. Þann 26. okt. 1925 var skiftafundur haldinn í þrotabúinu og lagði skiftaráðandi þar fram skrá yfir eignir og skuldir búsins, er jafnframt var frumvarp til úthlutunargjörðar í búinu. Á skrá þessari og út- hlutunarfrumvarpi var krafa áfrýjanda til launa í 3 mánuði frá gjaldþrotadegi feld úr 1050 kr niður í 350 kr. og þessum 350 kr. skipað sæti meðal for- gangsakulda, en kr. 224755 af kröfu áfrýjanda var skipað sæti meðal skulda án forgöngurjettar og átti búið ekkert til lúkningar þeim. Á skiftafundi þess- um mætti áfrýjandi og sömuleiðis stefndi M. Júl. Magnús læknir, sem er einasti skuldheimtumaður í þrotabúinu, er krafa áfrýjanda varðar. Samkvæmt skiftabókinni ljet áfrýjandi bóka þá athugasemd við skuldaskrána og útblutunarfrumvarpið, að öll sú upphæð, er hann hefði lýst í búið, væri kaupskuld og sjest það ekki að stefndi M. Júl. Magnús hafi mótmælt þessu eða að skiftarjetturinn hafi sint þessari athugasemd að neinu. Tæpum mánuði síðar eða þ. 23. nóv. 1925 var svo skiftafundur haldinn á ný í þrotabúinu og úthlutunarfrumvarpið þá lagt fram óbreytt, en hvorugur málsaðilja var þá mættur og var þá eigum búsins úthlutað samkvæmt frum- varpinu og skiftum búsins þar með lokið. Það verður nú að líta svo á, að í framangreindri 387 athugasemd við skuldaskrána og frumvarpið til út- hlutunargjörðarinnar, samanborinni við skuldlýsingu áfrýjanda í þrotabúið, felist krafa um að fá útlagða sem forgangsskuld þær 2247 kr. 56 a. af kröfu áfrýj- anda, er skiftaráðandi hafði skipað sæti meðal skulda án forgöngurjettar, en þar sem skiftaráðandi hefir eigi kveðið upp úrskurð um kröfu þessa eða að því er sjeð verður á annan hátt tekið hana til athug- unar, verður samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hina áfrýjuðu skiftagjörð úr gildi og leggja fyrir skiftaráðanda að taka búið til nýrrar og löglegri meðferðar frá 26. okt. 1925. Eftir atvikum málsins þykir rjett að málskostn- aður fyrir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Skiftameðferðin á þrotabúi O. J. Havsteen eftir 26. okt. 1925 á ómerk að vera, og ber skiftaráðanda Reykjavíkur að taka búið til skifta af nýju frá þessum degi að telja. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Mánudaginn 20. sept. 1926. Nr. 45/1926. Sveinn Björnsson f. h. Trueba y Pardo (Sjálfar) gegn h/f. Ísólfur (Enginn). Útaf synjun gjaldþrotaskifta. Úrskurður skiftarjettar Reykjavíkur 6. maí 1926: Beiðni hæstarjettarmálaflutningsmanns Sveins Björnssonar 25* 388 tm að bú hlutafjelagsins Ísólfs verði tekið til gjaldþrotaskifta skal ekki tekin til greina. Dómur hæstarjettar. Stefndi h/f. Ísólfur hefir ekki látið mæta í máli þessu enda þótt stjórn hlutafjelagsins hafi verið lög- lega stefnt. Hefir málið því verið rekið skriflega og er dæmt samkvæmt N.L. 1-4—32. og tilsk. 3 júní 1796, ?. gr. Með dómi gestarjettar Reykjavikur uppkveðn- um 13. mars þ á. var hlutafjelagið Ísólfur dæmt til þess að greiða áfrýjanda Sveini Björnssyni f. h. firmans Trueba y Pardo £ 6000-0-0 í skaðabætur auk 69), vaxta frá 12.jan. þ. á. og 4132 kr, í málskostnað. Við fjárnám það, er áfrýjandi ljet fara fram bjá hluta- fjelaginu ". april þ. á. til fullnægingar dómi þess- um, kom það í ljós, að hlutafjelagið átti ekki fyrir skuldum og gat það ekki vísað á aðra muni til þess að gera fjárnám í en útistandandi skuldir, er töldust við síðastl. nýjár kr. 59351.12, eða ekki nærri helmingur af dómkröfu áfrýjanda. Tveim dögum síð- ar eða 9. s.m. krafðist áfrýjandi að bú stefnda væri tekið til gjaldþrotameðferðar. Stefndi mótmælti þess- ari kröfu af þeirri ástæðu, að hann hefði áfrýjað til hæstarjettar bæði umræddum dómi og eftirfarandi fjárnámsgjörð. Tók skiftarjetturinn þessi mótmæli til greina, og neitaði með hinum áfrýjaða úrskurði upp- kveðnum 6. maí þ. á. að taka bú stefnda til gjald- þrotaskifta. Á þetta verður ekki fallist. Þar eð það er sann- að, að stefndi átti ekki fyrir skuldum, og þar eð áfrýjandi fjekk ekki fullnægjandi fjárnám fyrir dóm- kröfu sinni þá átti hann samkv. 3. gr. gjaldþrota- skiftalaganna heimtingu á því, að bú blutafjelagsins 389 yrði tekið til gjaldþrotaskifta, og hefir það í þessu efni eigi þýðingu að hlutafjelagið hefir áfrýjað áminst- um dómi og fjárnámsgjörð. Samkvæmt þessu verður að fella hinn áfrýjaða skiftarjettarúrskurð úr gildi og leggja fyrir skifta- ráðanda að taka bú hlutafjelagsins til gjaldþrota- skifta. Eftir þessum úrslitum verður að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, og þykir hann hæfilega ákveðinn 200 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður er úr gildi feldur og ber hinum setta skiftaráðanda að taka bú hlutafjelagsins Ísólfur til gjaldþrota- skifta. Stefndi, h/f. Ísólfur, greiði áfrýjanda Sveini Björnssyni f. h. firmans Trueba y Pardo 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í brjefi dags. 9. f. m. til bæjarf.getans í Reykjavík hefir Sveinn Björnsson, hæstarjettarmálaflutningsmaður beiðst þess fyr- ir hönd firmans Trueba y Pardo í Bilbao, að bú hlutafjelagsins Ísólfs verði tekið til gjaldþrotaskifta. Styður hann þá kröfa sína við fjárnám, er fram fór hjá hlutafjelaginu “í. f. m. samkvæmt dómi uppkveðnum Í gestarjetti Reykjavikur 18. mars þ. á. í mál- inu: Sveinn Björnsson f. h. firmans Trueba y Pardo gegn h/f. Ísólfi, en í þeim dómi var hið stefnda hlutafjelag dæmt í £ 6000-0-0 í skaðabætur auk málskostnaðar. Reyndist fjárnám þetta að mestu árangurslaust og það sannaðist við fjárnámið að hlutafjelagið á hvergi nærri fyrir skuldum. Fjárnám var þó gert í útistandandi skaldum hlutafjelagsins að upphæð kr. ö9ðöl.12 er fram fór án virðingar. Eftir að setuskiftaráðandi hafði verið skipaður 21. f. m. til þess að fara með gjaldþrotamál þetta, kvaddi hann gjörðarþola 390 ásamt gjörðarbeiðanda til fandar 24. s. m. Ítrekaði gjörðarbeið- andi þar kröfu sína um gjaldþrotaskiftin og krafðist úrskurðar. Hinsvegar mótmælti umboðsmaður gjörðarþola að krafa gjörðar- beiðanda yrði tekin til greina og bygði þau mótmæli sín á því að umræddum gestarjettardómi frá 13. mars þ. á. ásamt fjárnámi því, er fram fór samkvæmt honum hjá gjörðarþola 7. f, m., hefði verið áfrýjað til hæstarjettar samkvæmt áfrýjunarstefnu er hann sýndi Í rjettinum. Til vara krafðist umboðsmaður gjörðarþola að gjaldþrotakrafan yrði ekki tekin til greina nema gjörðarbeiðandi setti nægilega trygginga, en gjörðarbeiðandi mótmælti því og neitaði að honum yrði gert að setja frekari tryggingu, en hann hefði þegar gert, sem var 100 kr. Það er nú nægilega upplýst að hlutafjelagið á ekki fyrir skuldum, en hinsvegar er á það að lita, hvort umrædd dómkrafa er þannig vaxin að telja megi að henni verði ekki hrundið. Í hinum áfrýjaða dómi kemur það ekki til álita á hve miklam rök- um dómkröfur stefnanda, og þar á meðal skaðabótakrafan, vora bygðar, þar sem málið var dæmt mótmælalaust af hálfu stefn- anda, sem Jjet mæta Í málinu, að því er efnishlið þess snertir. Verður þá heldur ekki um það sagt að svo stöddu, hverjar varn- ir stefnandi kann að hafa fram að færa Í málinu og hver niður- staða kann að verða fyrir hæstárjetti eftir að efnishlið þess hefir verið rædd fyrir rjettinum. Rjetturinn verður því að líta svo á að dómkrafa sú, sem gjaldþrotabeiðnin byggist á sje ekki nægilega ótvíræð til þess að rjett sje að svo stöddu að taka beiðni gjörðarbeiðanda um að bú h/f. Ísólfs verði tekið til gjaldþrotaskifta til greina, og þá því síður sem gjörðarbeiðandi hefir fengið tryggingu í öllum útistandandi skuldum gjörðarþola. Miðvikudaginn 22. sept. 1926. Nr. 64/1926 Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) Begn Heinrich Lúers (L. Fjeldsted). Botn vörpuveiðabrot Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 19. april 1926: Kærði Heinrich Liers á strax að greiða sekt að upphæð 391 kr. 12250,00 til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veið- arfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum „Delme“ 0. N. 91, frá Nordenham, vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostn- að málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er tilgreindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi, ber að staðfesta hann, að því viðbættu, að kærði skal afplána hina ídæmdu sekt með sjö mánaða einföldu fangelsi, ef hún verð- ur ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærða ber og að greiða allan kostnað sakar- innar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í kæstarjetti, 60 krónur til hvors. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal óraskað og afplánist sektin með sjö mánaða einföldu fangelsi, ef hún verður ekki greidd inn- an mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Heinrich Lúers, greiði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslauún til sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, málaflutningsmannanna Pjet- urs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum, 392 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu með skýrslu skipstjórans á varðskipinu „Þór“ og játning kærða sjálfs, að hann í gærmorgun á skipi sínu, togaranum „Delme“ 0. N. 91 frá Nordenham, var á fiskiveiðum á landhelgissvæðinu út af Hjörleifshöfða. Hann hefir fært fram sjer til málsbóta, að hann hafi aðeins óviljandi farið inn á landhelgissvæðið, vegna þess að hann bygði á sjókorti sínu, sem hafi verið rangt á þessum slóðum. Þetta getur þó ekki orðið tekið til greina honum til sýknusar heldur verður að álíta að kærði hafi með þessu gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920 og þykir refsingin, með tilliti til að hjer er um þess- - konar brot í fyrsta sinn að ræða og með hliðsjón af að dags- gengi krónunnar er kr. $1.70 af gullkrónu, hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12250.00 er greiðist nú þegar og rennur í Land- helgissjúð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. — Loks ber kærða að greiða allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 6. okt. 1926. Nr. 67/1926. Rjettvísin og valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson). gegn Sigurði Gíslasyni (B. P. Kalman). Brot gegn 205. gr. hgl. og 4. gr. lögr.samþ. Rvíkur. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 12. ág. 1996: Ákærður Sigurður Gíslason greiði 100 kr. sekt til ríkissjóðs innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann einfölda fangelsi í 7 daga í hennar stað. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað þar með taldar ðð krónur í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns sins hjer í rjettinum B. P. Kalmans hrm. Ennfremur greiði hann Jóni Guðmundssyni kr. 245,00 í skaðabætur. 393 Dóminum að fullnægja, að því er ídæmdar skaðabætur snert- ir innan 3 sólarhringa frá lögbirtingu hans, og að öðru leyti að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Gegn synjun ákærða verður það ekki álitið, að hann hafi ætlað sjer að slá barn það, Gróu Torí- hildi Jónsdóttur, sem fyrir högginu varð, heldur ann- an mann, Pjetur Hoffmann fisksala. Þótt höggið lenti ekki á þessum manni heldur öðrum, hefir ákærði gerst sekur um fullframinn líkamsáverka, sem varð- ar við 205. gr. almennra hegningarlaga, og jafnframt varðar verknaður hans við 4. gr. lögreglusamþyktar Reykjavíkur, 19. april 1919, með því hann fór fram á almannafæri. Refsing ákærða þykir hæfilega ákveðin 14 daga fangelsi við venjulegt fangaviður- væri. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað Í hjeraði og skaðabætur eiga að vera óröskuð. Svo greiði ákærði allan sakarkostnað fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda málsins, 80 kr. til hvors. Það athugast, að hegningarvottorð ákærða úr Suður-Múlasýslu hefir ekki verið lagt fram í málinu. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Sigurður Gíslason, sæti 14 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað í hjeraði og skaðabótagreiðslu eiga að vera óröskuð. Svo greiði ákærði og allan sakarkostnað fyrir hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun skipaðs sækjanda málsins og verjanda, hæstarjettarmál- 394 flutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Björns Kalmans, 80 kr. til hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurði Gíslasyni, fisksala, Þingholtsstræti 8, hjer í í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 18. kapitula alm. hegningar- laga frá 25. júní 1869 og lögreglusamþyktarinnar í Reykjavík frá 19. apríl 1919. Málavextir eru þeir sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu ákærðs og framburði vitna. Hinn 22. maí s. l. um kl. 10'/, f. h. var ákærður með fisk- vagn sinn á torginu milli Óðinsgöta og Týsgötu að selja fisk, Rjett þar hjá var einnig annar fisksali, að nafni Pjetur Hoff- mann, með sinn fiskvagn. Kom þá þarna að lítil telpa, Guðrún Torfhildur Jónsdóttir, 8 ára, Skólavörðustíg 17 og bað um fisk fyrir 50 eða 60 aura. Ákærður virðist hafa verið byrjaður að vigta telpunni, fisk, er Pjetur eða maður, sem var við vagn hans tók að reyna að fá hana til að kaupa fiskinn heldur bjá þeim. Þetta leiddi til þess, að ákærður reiddist Pjetri, reiddi reislu sína til höggs og kveðst hafa ætlað að slá Pjetur með ýsunni, sem hjekk á reislukróknum. Hann gætti þess ekki að. telpan stóð rjett hjá og reislan lenti því á enni hennar, en barnið fjell niðar í götuna, veinandi og hafði fengið barnshandarstóran áverka hægra megin og tvö smá sár sitt hvoru megin á nefrótum, eftir skýrsla læknis, sem var þegar sóttar handa barninu og hefir gefið vottorð um áverkann, en eftir honum að dæma hefir höggið verið talsvert mikið. Litla telpan lá lengi rúmföst með talsverðum hita en 17. júní var hún þó komin á fætur og gróin sára sinna, en ör eftir. Það verður að áliti dómarans að taka það trúanlegt af ákærðum, að hann hafi ætlað sjer að berja Pjetur Hoffmann, en ekki litlu telpuna, enda er það í samræmi við framburð vitnanna. Hinsvegar verður því ekki trúað að ákærður hafi aðeins ætlað að slá til Pjeturs með ýsunni, því reiðiástand það, sem ákærður játar sjálfur að bafa verið í gerir það ósennilegt að hann hafi ætlað sjer að hnitmiða höggið svo mjög, og áverkarnir, sem litla 395 telpan fjekk, sýna að hann hefir ekki gert það. Vitnin hafa ennfremur skýrt svo frá, að ákærður hafi sýnst hamslaus af reiði, er hann framdi verkið. Það verður því að teljast sannað að ákærður hefir gert sig sekan Í tilraun til að berja Pjetur Hoffmann með reislunni. Þetta afbrót ákærðs ber að áliti að heimfæra undir 205. sbr. 46. gr. hegningarlaganna sbr. og á. gr. lögreglusamþyktarinnar. Ákærður er kominn yfir En sakamanna, fæddur 16. jan, 1896, og hefur aldrei sætt ákæru nje refsingu fyrir neitt afbrot. Refsing sú, sem ákærður hefir tilunnið, er að áliti dómarans hæfilega ákveðin 100 króna sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti ákærður ein- földu fangelsi í 7 daga í hennar stað. Svo greiði ákærðar allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns hjer í rjettinum, B. P. Kalmans, hrm., er þykir hæfilega ákveðin 35 krónur. Faðir litla stúlkunnar, Jón Guðmundsson, hefir gert þá kröfa að ákærður verði dæmdur til að greiða sjer kr. 245,00 í skaða- bætur. Þessa skaðabótakröfu verður að taka til greina, með tilliti til þess, að ákærður hefir ekki mótmælt henni sem of hárri. Á þessu máli hefir enginn óþarfur d:áttar orðið og rekstur þess verið lögmætur. Föstudaginn 8. okt. 1926. Nr. 55/1926. Rjettvísin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Ólafi Guðmundi Elísi Sigurðssyni (Guðm. Ólafsson). Þjófnaðarmál. Dómur aukarjettar Ísafjarðar 4. maí. 1926: Ákærður, Ólafur Guðmundar Elis Sigurðsson sæti 8 — átta — mán- aða betrunarhúsvinna. Í iðgjöld greiði hann Jóni Sn. Árnasyni kaup- manni á Ísafirði kr. 7,90. Svo greiði ákærður og allan af málinu leið- 396 andi kostnað, þar með taldar 20 kr. málsvarnarlaun til hins skip- aða talsmanns s'ns Páls Jónssonar yfirdómslögmanns. Ídamd iðgjöld greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dómsins og honum að öðru leyti að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða aukarjettardómi, ber að staðfesta hann. Áfrýjandi greiði allan kostnað sakarinnar í hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Þvi dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Ákærði Ólafur Guðmundur Élís Sigurðsson greiði allan kostnað sakarinnar i hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, mái- flutningsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Guðm Ólafssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er löglega sannað Í máli þessu, sem höfðað er af hálfu rjottvísinnar gegn ákærðum Ólafi Guðmundi Elis Sigarðssyni til heimilis hjer í bænum, með eigin játningu hans, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst, að hann hefir gert sig sekan Í eftirfaranai atferli: Mánudagskvöldið $. febrúar þ. á. kl. um 8 fór ákærður ásamt 14 ára gömlum dreng inn í búð Jóns Sn. Árnasonar kaup- manns við Fjarðarstræti 24 hér í bænum með lykli, er hann í þessu skyni hafði keypt nokkrum dögum áður og sorfið á skerð- ingu, svo að hann gekk að skránni á búðarhurðinni. Fór ákærður 397 innfyrir diskinn og að skúffu undir diskinum, er hann vissi að geymdir vora peningar í. Tók úr henni tvo 50 kr. bankaseðla, er lágu undir peningakassa Í skúffunni, og tvo 10 kr. seðla og einn 5 kr. seðil er var í peningakassanum; eða samtals 125 krónur í bankaseðlum. Auk þess tók ákærður 47 búnt af vindlingum (cigar- ettum) og vora 10 vindlingar Í hverja búnti. Að því búnu fór ákærður aftur út úr búðinni og lokaði henni með lyklinum. En þýfið höfðu ákærður og fyrnefndur drengur á burt með sjer, út- veguðn poka undir það, fóru með hann upp í grjótgarð ofarlega í kaupstaðnum og huldu hann með grjóti. Þá hefir ákærður kannast við, að hann laugardaginn 6 s. m. ásamt fyrnefndum dreng hafi farið inn í sömu búð kl. T—8 um kvöldið með sama lykli og að framan greinir, tók þar 3 epli, 3 appelsínur og 10-—12 mola af confekti. Fór svo út aftur og lokaði hurðinni með lyklinum. Enafremur hefir ákærður kannast við að hann, nokkru eftir nýárið í vetur sem leið, hafi lekið tvenn spil úr búðinni hjá Jóni Sn. Árnasyni meðan hann var í búðinni. Ákærður hefir skilað aftur bankaseðlunum, spilunum og 86 búntum af vindlingum. En Jón Sn. Árnason hefir krafist iðgjalda fyrir 11 bunt af vindlingum með útsöluverði þeirra, 50 aura fyrir hvert búnt eða kr. 5,50 fyrir vindlingana og kr. 2,40 fyrir appel- sínurnar, eplin og confektið, eða samtals kr. '7,90 og kemst ákærð- ur eigi hjá að greiða iðgjöld þessi. Ákærður er fæddur 14. nóvember 1907 og hefir eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot. Ákærður er því kominn yfir lögaldur sakamanna og var það er hann framdi verknaðinn. Afbrot hans ber að rjettarins áliti að heimfæra undir 230. og 231. gr. 4. málgrein, sbr. 63. gr. hinna almennu hegningarlaga 25. júni 1869 og þykir hegning hans hæfilega metin 8 mánaða betrunarhúsvinna. Í iðgjöld greiði ákærður kr. 7,90. Svo greiði og ákærður allan af málinu leið- andi kostnað, þar með taldar 20 kr. í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns sins. Það vottast að rekstur málsins hefir verið vítalaus. 398 Mánudaginn 18. okt. 1926. Nr. 25/1926 O. Ellingsen f. h. eigenda og vátryggjenda „Lilly“ (L. Fjeldsted) gegn Helga Zoéga í. h. Jóns Odds- sonar v. eigenda og vátryggj- enda b/v. Ceresio (Pjetur Magnússon). Úrskurður: Af stefnda hálfu hefir þess verið krafist, að máli þessu verði vísað frá hæstarjetti og byggist frá vísun- arkrafan á þvi, að leyfi til áfrýjunar hafi verið veitt eftir að 12 almanaksmánuðir voru liðnir frá dómsupp- sögn Án þess að lögmælt skilyrði hafi verið fyrir hendi. Áfrýjandi hefir hinsvegar krafist, að frávísunar- kröfunni verði hrundið og að sjer verði veittur þriggja vikna frestur til undirbúnings sóknar í málinu. Dómur í máli þessu hefir verið kveðinn upp 9. ágúst 1924, en áfrýjunarleyfið er útgefið 15. febrúar 1926. Af innihaldi leyfisbrjefsins sjest, að áfrýjunar- leyfið hefir verið veitt samkvæmt undantekningar- ákvæðinu í niðurlagi 1. málsgreinar 28. gr. hæsta- rjettarlaganna og með því að líta verður svo á, að það heyri undir valdsvið dómsmálaráðherra að meta hvort lögmæt skilyrði sjeu fyrir bendi til að veita áfrýjunarleyfi eftir að liðnir eru 12 mánuðir en áð- ur en liðin eru 3 ár frá uppsögn dómsins, þá verður frávísunarkrafan ekki tekin til greina og veitist áfrýj- anda Sja vikna frestur til að undirbúa sókn í málinu. Því úrskurðast. Frávísunarkrafa stefnda verður ekki tekin til greina. Áfrýjanda veitist 3ja vikna frestur. 399 Mánudaginn 25. okt. 1926. Nr. 34/1926. Hreppsnefnd Rauðasandshrepps (Lárus Jóhannesson) gegn Erlendi Kristjánssyni og Krist- jáni Erlendssyni (Enginn). Ómerking; ólögleg málasamsteypa Úrskurður fógetarjettar Barðastrandarsýslu 13. mars 1925: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara, og hinir lögteknu munir leystir úr löghaldi. Dómur hæstarjettar. Hínir stefndu hafa hvorki mætt nje latið mæta í máli þessu, og hefir það því verið flutt skriflega eftir 1. tölulið 38. gr. hæstarjettarlaganna, og er því dæmt samkvæmt framlögðum skjölum og skilríkjum eftir N. L. 1—4— 32. og tilsk. 3. júní 1796, 2. gr. Haustið 1923 lagði áfrýjandi, hreppsnefnd Rauða- sandshrepps, á hina stefndu hreppsgjöld fyrir far- dagaárið 1923—1924, 269 krónur á stefnda Erlend Kristjánsson og 15 krónur á stefnda Kristján Er- lendsson Skyldi greiða gjöld þessi Í peningum fyrir 31. desember 1923 til hreppsnefndaroddvita. Hinir stefndu gerðu þetta þó ekki, heldur ljetu skrifa upp- hæðirnar hreppnum til tekna inn í reikning hans við Pöntunarfjelag Rauðasandshrepps. Pöntunarfje- lagið, sem varð gjaldþrota á næsta ári, virðist ekki hafa greitt hreppnum upphæðir þessar. Hreppsnefnd. aroddviti krafðist því lögtaks á þeim 6. nóv. 1924. Lagði fógeti 14. s. m fyrir hreppstjóra að gera lög- tak hjá hinum stefndu. Gerði hreppstjóri svo lögtak hjá hinum stefndu þrátt fyrir mótmæli þeirra, sem þeir bygðu á því, að þeir hefðu greitt gjöldin með 400 þeim hætti sem fyr segir. Með 2 brjefum 7. jan. 1925 krafðist hvor þeirra um sig, að fógetinn feldi lög- takið á útsvari sínu úr gildi, og 1%. s. m. var fó- getarjettur haldinn í skrifstofu sýslumanns og þar farið með málið í einu lagi sem eitt mál væri og í sama úrskurði dæmt um lögtökin bæði á þann veg að þau skyldi falla úr gildi. Þessum úrskurði hefir hreppsnefndin skotið til hæstarjettar, að fengnu uppreistarleyfi 12. mars þ. á. með stefnu T. apríl síðastl. Hefir áfrýjandi fengið gjafsókn og talsmann skipaðan í málinu. Hefir þess verið krafist, að hinn áfrýjaði úrskurður verði feld- ur úr gildi, að lagt verði fyrir fógetann að fram- kvæma hið umbeðna lögtak, og loks að hinir stefndu verði dæmdir til að greiða áfrýjanda málskostnað eins og málið væri ekki gjafsóknarmál. Það er ólögmæt meðferð af hálfu fógetans, að halda eina rjettargjörð og úrskurða í einu lagi báð- ar lögtakskröfurnar og lögtaksgjörðirnar sjá kgsbr. 3. jan. 1755 sbr. 16. gr. 2. málsgr. í lögum nr. 27, 27. júní 1921 og verður sökum þessarar lögleysu ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða fógetarjettarúrskurð og alla undanfarandi meðferð málsins fyrir fógeta- rjettinum. Eftir atvikum þykir rjett að málflutningslaun hins skipaða talsmanns áfrýjanda, er ákveðast 80 kr., greiðist úr ríkissjóði, en að málskostnaður í hæsta- rjetti falli að öðru leyti niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetarjettarúrskurður og öll meðferð málsins í fógetarjettinum á ómerk að vera. 401 Málflutningslaun hins skipaða talsmanns ál; ýI- anda, hæstarjettarmálflutningsmanns Lárusar Jó- hannessonar, 80 kr, greiðist úr ríkissjóði. Að öðru leyti fellur málskostnaður í hæstarjetti niður. Föstudaginn 29. október 1926. Nr. 47/1926. Sigurður Ágústsson og Hannes Jónsson (Pjetur Magnússon) gegn Gísla Gíslasyni, og gagnsök (Stefán Jóh. Stefánsson). Útaf skaðabótum o. f. Dómur gestarjettar Snæfellsness- og Hnappa- dalssýsla: Hinir stefndu Hannes Jónsson og Sigurður Ágústs- son greiði einn fyrir báða og báðir fyrir einn stefnanda Gísla Gíslasyni 455 kr. 38 aura með 50/ ársvöxtum frá 29. desember 1924 til borgunardags. Málskostnaður falli niður. Dómi þessum ber að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið áfrýjað af hálfu beggja aðila og eru aðalkröfur hvors þeirra um sig þær sömu sem fyrir undirrjetti. Svo sem samningurinn eða söluumboðið frá 14. júni 1924 ber með sjer átti meginandvirði íbúðar- hússins og mótorbátsins að gauga til lúkningar skuld gagnáfrýjanda við Sparisjóð Stykkishólms, er aðaláfrýjendur ásamt fleirum voru sjálfskuldar- ábyrgðarmenn fyrir. Hafði sparisjóðurinn krafið aðal- 26 402 áfrýjendur um greiðslu skuldarinnar vegna vanskila gagnáfrýjanda og var þeim vegna þessa fengið sölu- umboðið í hendur og kom á móti loforð þeirra um að greiða skuldina án rjettar til endurgjalds frá gagnáfrýjanda um fram það, er söluverð hússins og mótorbátsins hrykki til. Aðaláfrýjendur áttu þannig einnig eiginhagsmuna að gæta við söluna og var því aðstaða þeirra önnur en eftir venjulegu Sölu- umboði. Verður eftir atvikum að telja, að í umboð- inu felist rjettur til að fara í eða láta fara í íbúðar- húsið og einstök herbergi þess. Gagnáfrýjandi hafði að vísu áskilið sjer rjett til að búa í íbúðarhúsinu til 20. sept. 1924, en þetta verður að telja óverulegt aukaatriði í umboðinu og það því fremur, sem gagn- áfrýjandi og kona hans voru um stundarsakir farin úr húsinu áður en salan fór fram. Máttu því aðal- áfrýjendur ganga út frá því, að gangáfrýjandi mundi fremur vilja falla frá þessu skilyrði en verða af kauptilboði, er hann undir rekstri málsins hefir viður- kent að var viðunandi hvað söluverðið snertir, enda hafði kona gagnáfrýjanda í brjefi dags. 13. júní 1924 gert ráð fyrir því, að húsgögnin kynnu að verða flutt úr húsinu áður en hún kæmi heim. Verður því að líta svo á, að það hafi verið vítalaus fram- kvæmd á söluumboðinu, að áfrýjendur seldu og af- hentu húsið svo sem þeir gerðu og ljetu flytja hús- gögn gagnáfrýjanda úr því áður en sá tími var lið- inn, er hann hafði áskilið sjer að búa í húsinu. Þá er það og upplýst í málinu, að aðaláfrýjend- ur ljetu sjer ant um, að vel væri farið með húsmuni gagnáfrýjanda, er þeir voru fluttir úr húsinu og var það gert undir umsjón kvenmanns, er kona gagn- áfrýjanda hafði í brjefinu 13. júní 1924 beðið að sjá um flutning þeirra, ef hann færi fram áður en hún 403 kæmi heim. Ennfremur að aðaláfrýjendur hafa á sinn kostnað útvegað viðunandi geymslustað fyrir húsgögnin og látið flytja þau heim til gagnáfrýjanda, er hann kom aftur til Stykkishólms. Hefir gagn- áfrýjandi ekki sannað, að skemdir hafi orðið á bús- mununum við flutninginn eða neitt af þeim hafi vantað, er þeim var skilað, og verða aðaláfrýjendur því ekki dæmdir til að greiða bætur fyrir vöntun eða skemdir á þeim. Þá verður krafa gagnáfrýjanda um bætur fyrir húsaleigu ekki tekin til greina þegar af þeirri á- stæðu, að við það að aðaláfrýjendur afhentu húsið um leið og salan fór fram spöruðust gagnáfrýjanda vextir af sparisjóðsskuldunum, er námu meiru en tekjur gagnáfrýjanda af húsinu munda hafa orðið frá því er salan fór fram til 20. sept, og hefir vaxta- upphæðin verið færð gagnáfrýjanda til tekna í skila- greininni fyrir sölunni. Að því er snertir söluna á mótorbátnum þá er það upplýst í málinu, að hann var ekki í nothæfu ástandi er samningurinn 14. júní 1924 var gerður og aðgerð á honum nauðsynleg til þess að salan gæti farið fram. Hafa aðaláfrýjendur lagt fram sundurliðaða skilagrein fyrir aðgerðarkostnaðinum og er það rjettilega tekið fram í dómi undirrjettarins, að gagnáfrýjandi hefir ekki með rökum sýnt fram á, að viðgerðin hafi verið meiri en þurfti að vera, og ekki sannað, að hærra söluverð hafi verið fáan- legt fyrir bátinn, en hann var seldur fyrir. Verður því að fallast á, að hjeraðsdómarinn hefir sýknað aðaláfrýjendur af kröfu gagnáfrýjanda útaf van- greiðslu á kr. 1172,08 af söluverði bátsins. Loks verður krafa gagnáfrýjanda til vangreiddr- ar leigu af bátnum, eftir að gert hafði verið við 26* 404 hann, ekki tekin til greina. Aðaláfrýjendur höfðu umráð yfir bátnum og máttu leigja hann gagnáfrýj- anda til hags svo sem þeir gerðu. Hafa þeir lagt fram óvjefengda sundurliðaða skýrslu yfir þessar leigutekjur af bátnum og fært gagnáfrýjanda þær til tekna í skilagreininni og átti gagnáfrýjandi ekki rjett á að fá aðra eða meiri leigu af bátnum en goldist hafði og skilagreinin tilgreinir Samkvæmt framansögðu ber að sýkna aðaláfrýj- endur af öllum kröfum gagnáfrýjanda í máli þessu, og þykir rjett eftir þessum úrslitum og málavöxtum að dæma gagnáfrýjanda til að greiða aðaláfrýjend- um málskostnað fyrir undirrjetti og hæstarjetti, er ákveðst samtals 400 kr. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjendur, Sigurður Ágústsson og Hannes Jónsson, eiga að vera sýknir af kröfum gagn- áfrýjanda í máli þessu. Gagnáfrýjandi, Gísli Gíslason, greiði aðal- áfrýjendum 400 kr. í málskostnað fyrir undir- rjetti og hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með samningi gjörðum milli aðilja máls þessa hinn 14. júní £. á. fól stefnandi Gísli Gíslason, formaður í Stykkishólmi, hinnm stefndu Hannesi Jónssyni dýralækni og Sigurði Ágústssyni bók- haldara, báðum í Stykkishólmi, að selja íverahús sitt í Stykkis- hólmi ásamt lóðarrjettindum og tilheyrandi, svo og mótorbát sinn „Sæljónið“ með vjel, seglum og öðru tilheyrandi, og skyldi andvirði eignanna ganga til greiðslu á ábyrgðarláni stefnanda úr Sparisjóði Stykkishólms, að upphæð þá með áföllnum vöxtum frá 93. mal 1923 kr. 4782,00, sem hinir stefndu ásamt fleirum voru 405 ábyrgðarmenn fyrir, og ennfremur til greiðslu á fasteignarveðláni úr Sparisjóði Stykkishólms með 1. veðrjetti í húseigninni, að upp- hæð þá með áföllnum vöxtum frá 29. september 1923, kr. 1026,00. Allur nauðsynlegur kostnaður leiðandi af sölunni skyldi ennfrem- ur greiðast af andvirði eignanna. Alt, sem stefndu gjörðu söl- unni viðvíkjandi skyldi jafngilt og stefnandi hefði gjört það sjálf- ur. Stefndi áskildi sjer í samningnum rjett til að búa í Íveru- húsinu til 20. september f. á. Hinir stefndu tóku í samningnum að sjer að greiða tjeðar sparisjóðsskuldir stefnanda að fulla, hvort sem andvirði eignanna reyndist nægilegt eða eigi til lúkningar skuldanna. Loks er í samningnum ákveðið, að rísi mál út af samningnum skuli það rekið fyrir gestarjetti í Stykkishólmi. Með stefnu útgefinni 29. des.br. f. á. hefir stefnandi, Gísli Gíslason, höfðað mál þetta fyrir gestarjetti sýslunnar í Stykkis- hólmi gegn hinum stefndu Hannesi Jónssyni dýralækni og Sigurði Ágústssyni bókhaldara í Stykkishólmi, og skýrt frá því, að þrátt fyrir það þótt honum hefði með framangreindum samningi verið áskilinn rjettur til að búa í Íveruhúsinu til 20. sept.br. f. á., hefði stefndi Sigurður Á gústsson látið hinn 18. júlí f. á. stiga upp hús stefnanda að honum og konunni fjarverandi, er þá stunduðu bæði atvinnu á Vestfjörðum, flytja húsgögn hans úr húsinu, og ennfremur hafi leigntaki þeirra Í húsinu, tengdamóðir stefnanda, orðið að fá sjer leigt annarsstaðar. Tekur stefnandi fram, að húsgögn þeirra hjóna hafi orðið fyrir hnjaski við flatninginn eins og gengur og gerist, og þótt hann eftir heimkoma sína til Stykkis- hólms 6. sept.br. f. á. hafi fengið flest af lausafje sínu aftur, hafi það verið á ringulreið og tekið talsverðan tíma að koma því í lag. Krefst stefnandi þess, að hinir stefndu verði dæmdir til að greiða sjer 2000 kr. í skaðabætur fyrir skemdir á húsinu og hús- gögnum, vinnu við að koma húsgögnunum Í lag, svo og fyrir álitshnekki og hneysu, er hann hafi beðið af þessu; auk þess hafi hann komið til Stykkishólms 6. septbr. f. á. og átti þá rjett á að hafa húsið til afnota í 14 daga. Húsið hafi hinir stefndu selt fyrir 4200 kr., og hefir stefnandi ekkert við það að athuga. Í öðru lagi tekur stefnandi fram, að hinir stefndu hafi notað mótorbátinn „Sæljónið“ heimildarlaust á tímabilinu 4.—23. septbr. í. á. og selt hann síðan fyrir 8200 kr., eftir að hafa áður látið gera við hann fyrir kr. 1422,08. Nauðsynlegan kostnað við að- gerð bátsins telur stefnandi hafa verið í mesta lagi kr. 250,00, og telur því til skuldar hjá hinum stefndu út af mótorbátssölunni 406 kr. 1172,08. Fyrir notkun bátsins á tímabilinu 4.—23. sept. f, á. eða 20 daga reiknar stefnandi 10 kr. Í leigu á dag eða kr. 200,00 yfir tímann; fyrir nefnt tímabil færa hinir stefndu stefnanda til tekna samkvæmt sundurliðaðri skrá samtals kr. 144,62. Mismun- inn eða kr. 55,38 krefur stefnandi sjer tildæmdan. Samkvæmt þessu gjörir stefnandi eftirgreindar dómkröfur: 1. Skaðabætur fyrir skemdir á húsgögnum og húsi, leigu- tap 0. fl. . . - - - - 0 2 2 2 2... kr. 2000,00 2. Vangreitt af söluverði m/b. „Sæljónið“ . . . — 11729,08 3. Vangreidd leiga fyrir sama bát . . . . . . — 55,88 Upphæðina kr. 8227,46 krefur stefnandi hina stefndu dæmda til að greiða in solidum ásamt 59/, ársvöxtum frá stefnudegi til borgunardags og máls- kostnaði að skaðlausu eftir mati rjettarins. Að því er 1. liðinn í dómkröfum stefnanda snertir, hafa hinir stefndu tekið fram, að kaupandi sá, er þeim tókst að fá að húseign stefnanda, hafi gjört það að skilyrði fyrir kaupum á hús- inu, að hann fengi húsið til íbúðar um miðjan júlímánuð f. á. og með því að þeim var það áríðandi að missa ekki af kaupandan- um, hafi þeir gjört ítrekaðar tilraunir til að ná símasambandi við atefnanda eða konu hans til þess að fá samþykki þeirra til flatn- ings húsgagnanna úr húsinu í því skyni, en er ekki tókst að ná samþykki þeirra hjóna til þessa símleiðis, hafi þeir til að missa ekki af kaupandanum neyðst til að láta flytja húsgögnin úr hús- inu og Í trygga geymslu í öðru húsi í Stykkishólmi. í húsinu bjó yfir sumarið tengdamóðir stefnanda og var húsið því opið, aðeins þurfti að opna eina stofuhurðarskrá með bognum nagla og skemdir á húsinu hafi alls engar orðið. Tengdamóðir stefnanda hefir vottað að hún hafi flutt góðviljuglega úr húsinu og Í annað hús í Stykkishólmi, og greiddi stefndi Sigurður Ágústsson húsa- leigu þar fyrir hana til 1. október f. á. Húsaleigu fyrir húsgögn stefnanda hafi hinir stefndu greitt, og eftir heimkomu stefnanda og konu hans til Stykkiskólms snemma í september f. á. hafi þeir flutt húsbgögnin heim í hina nýju íbúð þeirra í Stykkishólmi og afhent húsgögnin með bestu skilum að sögu hjónanna sjálfra þá. Við sölu húss þessa fyr en 20. septbr. f. á. hafi stefnanda áskotnast vextir frá kaupandanum 84 kr., og fyrir söluna á hús- inu og mótorbátnum hafi þeir alls ekkert reiknað. Krefjast hinir stefndu því algjörðrar sýknunar af tjeðri 2000 kr. skaðabótakröfa stofnanda. 40 Að því er snertir kröfa stefnanda um að fá tildæmdar kr. 1172,08, sem vangreiddar af söluverði m/b. „Sæljónið“ og vangreidda leigu fyrir bátinn kr. 55,38, hafa hinir stefndu tekið fram, að er þeir fengu söluumboð fyrir bátnum, hafi hann verið ónothæfur sakir stórfeldra bilana og yfirleitt í algjörðu lamasessi, og því enginn kostur þess að selja bátinn nema því að eins, að gagngjörð aðgerð færi áður fram á honum og vjel hans, þannig að sýnt yrði, að báturinn væri í nothæfa ástandi, og hafi þeir því neyðst til að láta umrædda aðgerð á bátnum fara fram. Enn- fremur hafi verið nauðsyn þess, að báturinn væri látinn fara nokkrar reynslaferðir að viðgerðinni lokinni, til þess að reynsla fengist fyrir því til leiðbeiningar fyrir kaupanda, hvort vjelin væri Í nothæfa standi. Krefjast hinir stefndu því algjörðrar sýkn- unar einnig af þessum kröfum stefnanda og að þeim verði til- dæmdur málskostnaður eftir mati rjettarins. Eins og að framan greinir, hafði stefnandi Í samningnum við hina stefnda dags. 14. júní f. á., áskilið sjer rjett til að búa í ívernhúsinu til 20. september Í. á., og hinir stefndu undirgengist það skilyrði samningsins gagnvart stefnanda. Við þetta ákvæði voru hinir stefndu því bundnir, og þótt kaapandi að húsinu setti það skilyrði af sinni hálfu fyrir kaupinu að húsið fengist laust úr íbúð stefnanda um miðjan júlí f. á., gat það út af fyrir sig ekki, án þess að samþykki stefnanda lægi fyrir, veitt hinum atefndu rjett til að rifta þessu ákvæði samningsins og til að svifta stefnanda þá þegar notkunarrjetti að húsinu. Þar sem hinir stefndu þannig gagnstætt samningnum tóku undir sig að stefn- anda fornspurðum umráðarjett og afnot hússins þegar um miðjan júlí f. á. og fluttu húsgögn stefnanda úr húsinu, hafa þeir þar með bakað sjer skaðabótaskyldu gagnvart stefnanda. Með vitna- framburði er það sannað í málinu, að engar skemdir urðu á hús- inu við flutning þennan og söluverð hússins því ekki lækkað af þeirri ástæðu, enda hefir stefnandi beint lýst því yfir í málinu, að hann hefði ekkert að athuga við söluverðið. Stefnandi hefir eigi heldur sannað, að neinar vantanir hafi orðið á húsgögnum sínum, nje að sjerstakar skemdir hafi orðið á þeim, og gengu vitnisburðir flutningsmanna húsgagnanna Í sömu átt. Hinsvegar þykir sá framburðar stefnanda hafa við rök að styðjast, að bú- slóð hans hafi orðið fyrir óhjákvæmilegu hnjaski við flutningana fram og aftur og komist á ringulreið í flutningunum og það orsakað nokkra vinnu að koma munum Í lag á hinum nýja bú- 408 stað stefnanda í Stykkishólmi; einnig hefir flutningurinn bakað stefnanda hálfsmánaðar húsaleigugreiðslu frá heimkomu hans 6. september f. á. til 20. s. m. Auk þess telur stefnandi sig hafa orðið fyrir álitshnekki og vansa af völdum hinna stefndu við að búslóð hans var borin út úr húsinu, og felst rjetturinn á það. Hinsvegar þykir skaðabótakrafa stefnanda 2000 kr. keyra úr hófi með tilliti til að engar vantanir eða sjerstakar skemdir urðu á húsgögnunum. Eftir áliti rjettarins þykja skaðabæturnar hæfilega ákveðnar 400 kr., og er þar við einnig tekið tillit til þess, að sakir losun- ar hússins úr Íbúð þegar um miðjan júlímánuð hafa stefnanda bæst vextir frá kaupanda hússins, og fær hann því samkvæmt skilagrein hinna stefndu greiddan afgang af andvirði eignanna kr. 76,80. Að því er sölu mótorbátsins „Sæljónið“ snertir athugast, að stefnandi hafði með samningnum 14. júní f.á. falið hinum stefndu að selja bátinn án nokkurs fyrirvara um upphæð sölaverðs nje um sölutíma, og höfðu hinir stefndu því heimild til að taka bátinn í sínar hendur til söluráðstafana. Samkvæmt söluumboðinu skyldi allur nauðsyn.egur kostnaður leiðandi af sölunni greiðast af and- virðinu. Nú hefir stefnandi sjálfur viðurkent, að aðgerð hafi þurft að fara fram á bátnum, en telur að 250 krónur hefðu átt að nægja Í því skyni. Verður því ekki álitið að það komi í bága við sölunmboðið, þótt stefndu hafi látið gjöra við bátinn til þess að gjöra hann seljanlegan, enda hafa stefndir með fram- burðum vitna leitt rök að því, að báturinn hafi verið í ónothæfu standi og miög af sjer genginn. Hinn framlagða sundurliðaða reikning yfir viðgerðarkostnaðinn hefir stefnandi ekki með rökum hrakið, nje sýnt rökstutt fram á, hverjir liðir hans hafi verið of- háir eða með öllu óþarfir. Hin almennu mótmæli stefnanda hjer að lútandi geta því eigi orðið tekin til greina. Stefnandi hefir eigi heldur sannað, að „Sæljónið“ hefði getað orðið selt fyrir hærra verð en hinir stefndu seldu það fyrir og ekki bent á neinn lysthafanda að bátnum, en því hinsvegar ómótmælt framhaldið af hinum stefndu, að bann hafi haft bátinn árangurslaust á boð- stólum undanfarin missiri. Samkvæmt þessu verður því að sýkna hina stefndu af kröfum stefnanda um tildæming á vangreiddum kr. 1172,08 af söluverði mótorbátsins „Sæljónið“. Hinsvegar þykir notkun hinna stefndu á mótorbátnum „Sæ- ljónið“ á tímabilinu 4.—23 september í. á. ganga út fyrir það 409 sem nauðsynlegt hefði verið til reynsluferða til leiðbeiningar fyr- ir væntanlegan kaupanda um nothæfi bátsins, og athugast í því sambandi, að samningur aðilja 14. júní f. á. heimilar aðeins sölu en ekki notkun eða útleigu bátsins. Hinir stefndu hafa að vísu haldið því fram, að samninginn beri að skoða sem fullkomna afhending eignanna í þeirra hendur, en sá skilningur þeirra hefir ekki stoð í samningnum. Stefnandi hefir haldið því fram, að bát- urinn muni hafa skemst við notkun hinna stefndu á bátnum á umræddu tímabili, en þar sem hann gegn neitun hinna stefndu hefir engar sönnur fært fyrir þessari staðhæfing sinni, getur hún eigi orðið tekin til greina. Fyrir notkun á bátnum nefnt tímabil hefir stefnandi eins og áður greinir sett upp 200 kr. leigu, og hinir stefndu ekki til vara rökstutt mótmælt hæð leigunnar fyrir tímabil þetta. Í skilagrein hinna stefndu era stofnanda færðar til tekna fyrir notkun bátsins á þessu tímabili kr. 144,69. Mig- muninn kr. 65.38 þykir eiga að dæma hina stefndu til að greiða stefnanda. Samkvæmt framangreindu ber þannig að dæma hina stefndu til þess in soliðum að greiða stefnanda kr. 400,00 -þ kr. 35,88 eða samtals kr. 455,38, með 5/, ársvöxtum frá stefnudegi 29. desem- ber 1924 til borgunardags. Eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niður. Föstudaginn 29. okt. 1926. Nr. 43/1926 Grímur Sigurðsson gegn Jóni Hannessyni. Dómur hæstarjettar. Málsókn þessi feilur niður. Átrýjandi, Grímur Sigurðsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. 410 Mánudaginn 8. nóv. 1926. Nr. 46/1926. Rjettvísin (L. Fjeldsted) gegn Guðmundi Þorkelssyni (Kalman). Sýknun af ákæru um tilraun til að fá 2 menn til að bera falsvitai fyrir rjetti. Dómur aukarjettar Reykjavikur 24. apríl 1926: Ákærður, Guðmundur Þorkelsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 20 daga. Svo greiði hann og allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 40 krónur í málsvarnar- laun til hins skipaða talsmanns síns hjer Í rjettinum, Gunnars E. Benediktssonar, cand. juris. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir upplýsingum málsins, sem að nokkru leyti hefir verið aflað eftir að dómur gekk í málinu í hjer- aði, þykir það varhugavert, gegn eindreginni neitun ákærða, að telja það sannað, að ákærða hafi verið það ljóst, að vottorð það, er hann reyndi að fá hjá bræðrunum Jóhannesi og Þorleifi Þorgrímssonum, væri rangt, og verður því að sýkna ákærða af ákæru rjettvísinnar Í máli þessu. Eftir þessum úrslitum verður kostnaður málsins bæði í hjeraði og hæstarjetti að greiðast úr ríkis- sjóði, þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs verj- anda í undirrjetti 40 kr. og málflutningslaun sækj- anda og verjanda Í hæstarjetti 100 kr. til hins fyr- nefnda og 150 kr. til hins síðarnefnda. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Guðmundur Þorkelsson, á að vera sýkn af ákæru rjettvísinnar í máli þessu. Allur 411 kostnaður málsins í hjeraði og hæstarjetti greið- ist úr ríkissjóði, þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs verjanda í hjeraði, cand. juris Gunn ars E. Benediktssonar, 40 kr., og málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Björns P. Kalman, 100 kr. til hins fyrnefnda og 150 kr. til hins síðarnefnda. - Forsendar hine áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Guðmundi Þorkelssyni, kaupmanni, Bergstaðastræti 28, fyrir brot gegn ákvæðum 14. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og eru málavextir þeir, er nú skal greina. Hinn 13. febrúar s.1. kl. á 9. tímanum síðdegis kom ákærð- ur Guðmundur Þorkelsson; heim til bræðranna Jóhannesar Ólafs og Þorleifs Benedikts Þorgrimssona frá Miklahóli í Skagafirði, er þá voru til heimilis á Laugaveg 30 A, hjer í bænum. Höfðu þeir bræður áður. gjört samning við ákærðan um vörukaup o. fl, en þeim samningi hafði verið riftað með samþykki beggja aðilja íyr um daginn (13. febrúar) meðal annars fyrir milligöngu lög- fræðings eins hjer í bænum. Er ákærður var kominn inn til bræðr- anna beindist samtal þeirra þriggja að fyrnefudum lögfræðing, og átti ákærður upptökin að þvi. Beindi hann þá þeirri ósk til bræðranna að þeir gæfa sjer yfirlýsingu um það, að lögfræðing- urinn hefði reynt að æsa þá til þess að kæra ákærðan og að hann (lögfræðingurinn) hefði viðhaft ýms ófrægingarorð um ákærð: an í þeirra áheyrn. Kvaðst ákærður ætla að nota yfirlýsingu þessa í máli gegn lögfræðingnum. Bræðurnir neituðu að verða við þessari ósk ákærðs og kváðu yfirlýsinguna með ofangreindu efni ekki vera sannleikanam samkvæma. Mótmælti ákærður því ekki og skýrði þeim okki frá því, að hann hefði ástæða til þess að ætla, að það væri rjett, sem hann fór fram á, að þeir vott- uðu. Samt sem áður ítrekaði hann beiðni sína og bauð bræðr- unum að greiða þeim þúsund krónur ef þeir gæfu sjer yfirlýa- ingu með ofangreindu efni. Bræðurnir hjeldu hinsvegar fast við 412 neitun sína og fór ákærður nokkru síðar frá þeim, án þess að hafa fengið þá til þess að gefa nokkra yfirlýsingu. Bræðurnir gáfu síðan fyrnefndum lögfræðing vottorð um það, sem þeim og ákærðum hafði farið á milli ofangreint kvöld, og óskaði hann þá rannsóknar á málinu. Hafa báðir bræðurnir, Jóhannes Ólafur og Þorleifur Benedikt staðfest ofangreindan fram- burð sinn með eiði eftir löglegan undirbúning. Ákærður hefir neitað því staðfastlega að hafa farið fram á það við bræðurna, að þeir gæfu honum yfirlýsingu með ofan- greindu efni, eða að hann hafi boðið þeim fje til slíks, og kveð- ur hann framburð þeirra um það, sem gerst hafi milli sín og þeirra fyrgreint kvöld, vera algjörlega rangan, en gegn eiðfestum framburði þeirra verður sú neitun ekki tekin til greina og Í mál- inu er ekkert það framkomið, er bnekkt geti framburði þeirra sem lögfullra vitna. Framantalið brot ákærðs, sem með dómi hæstarjettar |. september 1924 var dæmur til 20 daga fangelsisvistar við venju- legt fangaviðarværi fyrir brot gegn ákvæðum 156. sbr. óð. og 46. gr. hinna almennu hegningarlaga, en eigi hefir sætt ákæru eða refsingu fyrir önnur brot, ber að áliti rjettarius að heimfæra undir 147. gr. sbr. 58. og 46. gr. fyrnefndra laga og þykir refa- ing sú, er bann hefir til unnið hæfilega ákveðin 20 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði og ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 40 krónar í málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns síns bjer Í rjettinum Gunnars E. Benedikts- sonar cand. juris. Á máli þessu hefir enginn ónauðsynlegur dráttur orðið. Mánudaginn 15. nóv. 1926. Nr. 42/1926. Þórarinn Þorvarðarson (B. P. Kalman) Begn Ársæli Árnasyni og Jóni Laxdal (L. Fjeldsted). Um rjett til andvirðis gripa, er veðsettir voru og afhentir stefndu. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 20. ágúst 1925; 413 Stefndir Ársæll Árnason og Jón Laxdal eiga að vera sýknir af kröfum stefnandans, Þórarins Þorvarðssonar í máli þessu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 29. apríl þ.á., að fengnu uppreistarleyfi dags. 15. s. m., og hefir áfrýjandi fengið gjafsókn og skipaðan málflutningsmann. Með því að afhendingu þeirri á nokkrum kúm til Ársæls Árnasonar, er áfrýjandi byggir rjett sinn á, hefir eigi verið rift samkvæmt 32. gr. laga 13. apríl 1924 um gjaldþrotaskifti, þá verður hún að teljast jafn bindandi fyrir áfrýjanda sem fyrir þrota- bú Guðmundar Þorlákasonar. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til forsenda hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða hinum stefndu málskostnað í hæstarjetti, er ákveðat 100 kr., en málflutningslaun hins skipaða málflutn- inggmanns áfrýjanda, #0 kr., greiðist úr ríkissjóði. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal órask- að. Átrýjandi Þórarinn Þorvarðsson greiði hin- um stefndu Ársæli Árnasyni og Jóni Laxdal 100 kr. í málskostnað í hæstarjetti. Málflutn- ingskaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýj- anda, Björns P. Kalman, 80 kr., greiðist úr ríkis- sjóði. Þessum dómi skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 414 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun og að fengnu gjafsóknarleyfi höfðað fyrir bæjaþinginu með stefnu útgefinni 27. nóvember f. á. af Þórarni Þorvarðssyni, Njálsgötu 4 B, hjer í bæ gegn þeim Ársæli bóksala Árnasyni, Vesturgötu 33, og Jóni Lax- dal, kaupmanni, Sólheimum við Tjarnargöta, báðum hjer Í bæ. Hefir stefnandi gjört þær kröfur Í málinu, að stefndir verði in solildum, pro rata eða hvor Í sinu lagi, dæmdir til þess að greiða honum kr. 1622,81 með 59/ ársvöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags og málskostnað að skaðlausa eftir mati rjettarins, eins og málið væri ekki gjafsóknarmál. Stefndu hafa aðallega krafist frávísunar málsins en til vara að þeir verði sýknaðir af öllum kröfum stefnanda Í því. Svo hafa þeir og krafist riflegs málskostnaðar hjá stefnanda hvernig sem málið fer. Stefnandi skýrir svo frá tildrögum málsins, að Í byrjun októbermánaðar árið 1921 hafi Guðmundur Þorláksson á Korp- úlfsstöðnm framselt bú sitt til skiftameðferðar sem þrotabú, og hafi stefnandi því átt kaupkröfu á Guðmund að upphæð kr. 1680,00, er hann hafi lýst Í búið og gert kröfu til að fá greidda. Við skifti á búinu 24. desember 1922 hafi honum verið úthlutað upp í kröfana kr. 57,19 og standi því eftir kr. 1622,81. Nú kveður stefnandi það hafa verið upplýst Í sakamáls- rannsókn og máli, sem höfðað hafi verið gegn Guðmundi, og enn- fremur á skiftafundum Í búinu, að stefndur Ársæll Árnason hafi fongið afhentar, um það bil er Guðmundur framseldi bú sitt til gjaldþrotaskifta, 4 kýr upp í veðskuld, er á þessum kúm hvíldi til Ársæls. Ennfremur hafi hann og fengið afhent um það leyti ýmsa lausafjármuui úr búinu. Síðar hafi komið í ljós að þær 4 kýr, er afhentar voru Ársæli hafi verið veðsettar steindum Jóni Laxdal, samkvæmt eldra þinglesnu veðbrjefi. Kveðst stefnandi ásamt Jóni Laxdal hafa krafist þess á skiftafundi í búinn, að inn- heimt yrði í búið andvirði þeirra 4 kúa, er Ársæli voru afhentar, en úrskurður skiftaráðanda hafi fallið í þá átt, að þar eð fyrir- sjáanlegt væri að innheimtan yrði ekki framkvæmd nema með málssókn, sem búið hefði ekki efni á að kosta, þá ætlaði það að leiða hjá sjer þann málarekstur, en jafnframt hafi stefnanda og Jóni Laxdal verið heimilað að innheimta andvirðið á sinn kostn- að, en þrotabúinu óviðkomandi að öllu leyti. Eftir að úrskurður þessi var fallinn, kveður stefnandi Jón 415 Laxdal hafa höfðað mál gegn Ársæli Árnasyni til greiðslu and- virðis kúnna, en því máli muni hafa lokið með utanrjettarsátt þannig, að Ársæll mani hafa greitt Laxdal nokkurn hluta eða alt andvirðið. Telur stefnandi kröfu sína í búið hafa verið forgangskröfu, sem hafi átt að ganga fyrir skuldum, er trygðar voru með veð- rjetti í lausafje búsins, og eigi hann því kröfu til að stefndu endurgreiði sjer svo mikið af andvirði kúnna, sem nægi til lúkn- iugar kröfu hans. Kröfar sínar í málinu byggir stefndur á því, að nefnt þrota- bú eigi eitt aðild þessa máls en stefnandi ekki, að frestur sá, sem ákveðinn er í lögum nr. 7, 18. apríl 1894, 32. gr. hafi verið löngu liðinn er mál þetta var höfðað og að riftingarmál eins og þetta eigi að höfðast fyrir gestarjetti. Ennfremur halda þeir því fram, æð hinn áðurnefndi skiftarjettarúrskurður verði að teljast endan- legur og geti rjetturinn því ekki kveðið upp efnisdóm í málinu. Samkvæmt 32. gr. laga nr. 7, 13. apríl 1894 er svo ákveðið að mál til riftunar á ráðstöfunum gjaldþrota manns skuli höfða innan 4 eða 12 vikna frá því að málssókn er ákveðin á skifta- fundi, en eins og að framan greinir er ákvörðun skiftarjsttar á þá leið að búið skyldi ekki sjálft höfða riftunarmál. Vitanlega gat stefnandi þá höfðað riftanarmál sjálfur, en allar ástæður virð- ast mæla með því að slíkt mál verði einnig að vera höfðað inn- an þeirra timatakmarka, sem sett eru Í greinninni. Þetta hefir ekki verið gert og verður því að áliti dómarans að sýkna stefndu af kröfum stefnanda í málinu. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niður. Föstudaginn 19. nóv. 1926. Nr. 12/192. Hjalti Jónsson f. h. h/f. Kol 8 Salt (Lárus Jóhannesson) gegn Magnúsi Sigurðssyni, Ludvig Kaa- ber og Georg Ólafssyni f.h. Lands- banka Íslands og Sparisjóðs Ár- nessýslu (Pjetur Magnússon). Út af eiðvinningu. Úrskurður gestarjettar Reykjavíkur 17. maí 416 1996: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina. — Eiðvinningin skal fram fara. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 30. júní 1926: Hin umbeðna fjárnámsgjörð á hendur Landsbanka Íslands fyrir hönd Sparisjóðs Árnessýsln á eigi fram að ganga. Dómur hæstarjettar. Með dómi hæstarjettar 5. maí þ. á. í málinu nr. 66/1926: Landsbanki Íslands f. h Sparisjóðs Árnessýslu gegn h/f. Kol á Salt var svo ákveðið, að Landsbankinn f. h. nefnds sparisjóðs skyldi vera sýkn af kröfum Kol og Salts, ef fyrverandi formað- ur sparisjóðsins, Guðmundur Sigurðsson, eftir lögleg- an undirbúning innan mánaðar frá birtingu dóms- ins >neitaðic því með eiði á varnarþingi sínu, að víxlar þeir, er ræðir um Í málinu, hefðu verið fram- lengdir með hans samþykki. Ella átti Landsbank- inu f. h. sparisjóðsins að greiða Kol % Salt þar til- teknar upphæðir. Dómurinn var birtur stjórn Landsbankans 15. mai. Og sama dag ljet bankinn birta Guðmundi Sigurðssyni og stjórn h/f. Kol á Salt eiðstefnu til fyrirtektar Í gestarjetti Reykjavíkur 1'7. s. m. Þegar fyrir eiðsrjettinn kom neitaði Guðmundur Sigurðsson að vinna eið í málinu nema því að eins að hann, Í stað þess að neita samþykki til fram- lengingar ofannefndra víxla, mætti sverja, að hann „mintist ekkic að hafa samþykt framlengingu víxl- anna f. h. sparisjóðsins. H/f. Kol á Salt mótmælti þannig löguðum eiði, en dómarinn í eiðsmálinu heim- ilaði Guðmundi eiðinn með úrskurði, enda vann Guð- mundur eiðinn. H/f. Kol éc Salt leit svo á, sem Guðmundi Sig- urðasyni hefði í rauninni orðið eiðfall, og sneri Sjer 417 því til fógetans með beiðni um fjárnám hjá Lands- bankanum Í. h. sparisjóðsins samkvæmt fyrnefndum hæstarjettardómi. En fógeti taldi sjer ekki fært að verða við þeirri kröfu, úr því að dómarinn í eiðs- málinu hafði úrskurðað Guðmundi eið og Guðmund- ur unnið eiðinn. Hratt fógetinn því fjárnámskröf- unni með úrskurði 30. júni. Báðum þessum gerðum hefir áfrýjandinn h/t. Kol € Salt nú skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 24. sept. Krefst fjelagið þess, að fyrrnefndur úrskurður eiðsdómarans og eiðvinningin verði ómerkt og sömuleiðis synjunarúrskurður fógetans á fjárnám- inu, svo og þess, að fógetinn verði skyldaður til að framkvæma fjárnámið og Landsbankinn f. h. spari- sjóðsins dæmdur til að greiða fjelaginu málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndu hafa hinsvegar krafist staðfestingar hinna áfrýjuða gerða og málskostnaðar fyrir hæstarjetti. Eins og getið er að framan, mótmælti áfrýjand- inn því fyrir eiðsdómaranum, að Guðmundur Sigurðs- son fengi að vinna þann eið, sem dómarinn úrskurð- aði honum, taldi þann eið óheimilan samkvæmt hæstarjettardóminum. Þessa skoðun áfrýjanda verð- ur að telja rjetta, með því að eiður sá, er eiðsdóm- arinn gerði Guðmundi Sigurðssyni er annar en sá, er hæstarjettardómurinn ætlaði Guðmundi að vinna, en til slíkrar breytingar brast eiðsdómarann vitan- lega alla heimild. Verður því, samkv. kröfu áfrýjanda, að ómerkja umgetinn úrskurð eiðsdómarans og jafnframt fella eiðvinninguna úr gildi. Þá verður og að ógilda fógetarjettarúrskurðinn, sem bygður var á úrskurði eiðsdómarans og eiðvinningunni. Málinu hefir ekki ver- ið gagnáfrýjað, nje heldur hefir fjárnámskröfu áfrýj- 27 418 anda verið sjerstaklega mótmælt, og verður þegar af þeirri ástæðu einnig áð taka þá kröfu til greina. samkvæmt þessum úrslitum verða stefndu að greiða álrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 500 kr. þvi dænmist rjett vera: Úrskurður eiðsdórnarans 17. maí á að vera ómerkur. Eiðvinningin og fógetarjettarúrskurð- urinn 30. júní eru feld úr gildi. Fógetanum ber að gera fjárnám fyrir dómkröfum áfrýjanda samkvæmt þar að lútandi ákvæðum ofannefnds hæstarjettardóms 5. maí þ. á. Loks greiði hinir stefndu bankastjórar, Magn- ús Sigurðsson, Ludvig Kaaber og Georg Ólafs- son f. h. Landsbanka Íslands og Sparisjóðs Ár- nessýslu, áfrýjanda, Hjalta Jónssyni f. h. h/f. Kol á Salt, málskostnað fyrir hæstarjetti með 300 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðlör að lögum. Forsendur úrskurðar gestarjettarins hljóða svo: Dómarinn getur eigi fallist á það að orðin „minntist ekki“ í því sambandi sem þau hafa verið sett inn í eiðstafinn af dóm- aranum, komi að nokkru leyti Í bága við hinn framlagða hæsta- rjettardóm, verða því hin framkomnu mótmæli gegn því að eið- vinningin fari fram samkvæmt eiðstaf þeim sem dómarinn hefir stílað og sjálfar fært inn í rjettarbókina ekki tekin til greina heldur úrskurðast, að eiðvinningin skuli fram fara sje eiðstefndur enn fús til að vinna eiðinn. 419 Forsendur úrskurðar fógetarjettarins hljóða svo: Málavextir í þessu máli eru þannig; að með dómi hæsta- rjettar uppkveðnum 5. maí þ.á. Í málinu Landsbanki Íslands í. h. Sparisjóðs Á messýslu gegn h/f. Kol Æ Salt, var svo ákveðið, að svo framarlega sem fyrverandi formaður Sparisjóðs Árnessýslu, Guðmundar Sigurðsson, eftir löglegan undirbúning innan mánaðar frá birtingu þessa dóms neitaði því með eiði á varnarþingi sínu, að hann hafi fyrir hönd Sparisjóðs Árnessýslu samþykt að víxlar þeir, er ræðir um í málí þessu og stefndi gaf út, Þorleifur Guð- mundsson samþykti og Íslandsbanki keypti, væru framlengdir, þá ætti áfrýjandi, Landsbanki Íslands f. h. Sparisjóðs Árnessýslu að vera sýkn af kröfum h/f. Kol á Salt í máli þessu og málskostn- aður að falla niður í báðum rjettum. En inni hann ekki eiðinn bæri áfrýjanda að greiða stefnda 33,000,00 kr. með 6/, ársvöxt- um frá 15. jan. 1923 til greiðsludags og kr. 500,00 í málskotsnað í hæstarjetti en málskostnaður í hjeraði að falla niður. Dómur þessi var birtur stjórn Landsbanka Íslands f. h. sparisjóðsins 15. maí síðastliðinn. Hinn 17. mai þ. á. var fyrir gestarjetti Reykjavíkur rjettarhald í tjeðu máli, haldið af settum dómara cand. jur. Gunnari E. Benediktssyni, og mætti þar Guð- mundur Sigurðsson, fyrverandi formaður Sparisjóðs Árnessýslu samkvæmt stefnu. Fyrir eiðsrjettinum ljet Gaðmundur Sigurðseon fyrverandi formaður Sparisjóðs Árnessýslu þess getið, að hann væri fús til að vinna synjunareiðinn, ef það væri tekið upp í eiðsformuluna, að hann „minntist ekki“ að hafa fyrir hönd Sparisjóðs Arnes- sýslu samþykt að vixlar þeir, sem ræðir um í þessu máli og stefndi gaf út, Þorleifur Guðmundsson samþykti og Íslandsbanki keypti, væru framlengdir, en ljet þess jafnframt getið, að hann meitaði að vinna synjunareiðinn væru ekki orðin „minntist ekki“ tekin upp í eiðstafinn, Stílaði eiðsdúmarinn eiðstafinn í samræmi við þetta og vann svo Guðmundur Sigurðsson, eftir löglegan undirbúning þrátt fyrir mótmæli frá umboðsmanni h/f. Kol á Sait eið að því, að hann „minntist ekki“ að hafa fyrir hönd Fr Árnessýslu sam- þykt það að víxlar þeir, sem umræðir í máli þessu og stefndi gat út, Þorleifur Guðmundsson samþykti og Íslandsbanki keypti væru framlengdir. Þessi eiðvinning hefir stefndi í ofannefndu hæstarjettarmáli, h/f. Kol á Salt, haldið fram að væri marklaus, með því að heimildarlaust hafi verið af eiðsdómaranum að taka si 420 öðruvísi eið af fyrnefndum formanni sparísjóðsins en hæstirjettar hafi ákveðið, og hefir því beiðst þess, að fjárnám yrði fram- kvæmt hjá Landsbanka Íslands fyrir hönd Sparisjóðs Árnessýslu samkvæmt fyrnefudum hæstarjettardómi uppkveðnum 5. maí þ. á. bæði fyrir. dómkröfunni kr. 33,000,C0 með 69/, vöxtum frá 15. jan. 1923 til greiðsludags og kr. 500,00 í málskostnað auk kostnaðar við fjárnám þetta og eftíríarandi uppboð, svo sem að eiðfall hafi orðið, en gjörðinni hefir verið mótmælt af Landsbankanum f. h. Sparisjóðs Áruessýslu. Hjer fyrir fógetarjettinum ber þess að gæta, að farið hefir fram eiðvinning eftir lögmætan undirbúning fyrir eiðsdómaranum, að uppkveðnum úrskurði dómarans Í eiðsrjettinum um að eiðstaf- ar sá, er hanu stílaði eiðstefndum Guðmundi Sigurðssyni, fyrver- andi formanni Sparisjóðs Árnessýslu og hjer að framan getur, færi eigi í bága við hæstarjettardóminn að neinu leyti og því skyldi eiðvinning framfara þrátt fyrir mótmæli stefnda í hæsta- rjettarmálinu. Hefir eiðvinningunni, er þannig fór fram, eigi verið hrundið. Um lögmæti úrskurðar eiðsdómarans, er eiðvinn- ingin þannig bygðist á, er fógetarjetturinn eigi bær að dæma eða þá um samræmi eiðstafsins, er eiðsdómarinn stilaði eiðstefnda, við það, er ætlast var til í hæstarjettardóminum. Það verður þvi eigi sjeð að sá grundvöllur liggi fyrir hjer í rjettinum, er hægt sje að byggja á framkvæmd fjárnámsgjörðar, svo sem eigi hefði verið svarið. Mánudaginn 29. nóv. 1926. Nr. 69/1926. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Ernst Seemund (Jón Ásbjörnsson). Ólöglegar botnvörpuveiðar. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 13. maí 1926: Kærði Ernst Seemund á að greiða nú þegar sekt að upp- hæð kr. 12,500,00 til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innan- borðs í togaranum P.G. 347 „Grethe Putz“ frá Geestemiinde vera. upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. 421 Dómur hæstarjettar. Svo sem segir Í hinum áfrýjaða lögreglurjettar- dómi stöðvaði varðskipið Fyila skip kærða 0,3 úr sjómilu innan landhelgislínunnar með botn vörpu hang- andi á borðstokknum og lifandi fisk á þilfari. Og 20 minútum áður en skip kærða var stöðvað hafði Fylla mælt fjarlægð þess frá landi og reyndist skipið þá að vera 1,2 sjómílu innan landhelgislínunnar og hafði það þó þá samkvæmt athugunum varðskipsins siglt í nokkrar mínútur út frá landi. Kærði hefir í framburði sínum fyrir lögreglurjettinum í Vestmanna- eyjum ekki vjefengt þessa skýrslu yfirforingja varð- skipsins og viðurkent, að hann þremur stundarfjórð- ungum áður en skip hans var stöðvað hafi verið innan landhelgi og haft poka botnvörpu sinnar í sjó og tekið fisk úr vörpunni og er þessu ekki hnekt með rjettarskýrslum þeim, er teknar hafa verið í málinu í Vestmannaeyjum og Þýskalandi eftir að dómur var kveðinn upp í hjeraði og lagðar hafa verið fram í hæstarjetti. Þessi verknaður kærða er brot gegn 1. gr. laga nr. 5, 15. maí 1920. Hjeraðsdómarinn hefir því rjetti- lega heimfært brot kærða undir þessa lagagrein, og með þvi refsing kærða þykir hæfilega ákveðin og fallist verður á dóminn að öðru leyti, ber að stað- festa hann, þó þannig að sektin greiðist innan mán- aðar frá birtingu dóms þessa, en ella skal kærði af- plána sektina með sjö mánaða einföldu fangelsi sbr. 1. og 2. gr. laga nr. 13, 8. júní 1925. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda, 100 kr. til hvors. 422 Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, og skal sektin afplánast með sjö mánaða einföldu fangelsi, ef hún verður ekki greidd innan mán- aðar frá birtingu dóms þessa. Kærði Ernst Seemund greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til eækjanda og verjanda, má!flutnings- mannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ág- björnssonar, 100 krónur til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða evo: Samkvæmt skýrslu foringjans á varðskipinu „Fylla“ var kærði í máli þessn, Ernst Seemund, fæddur 12. mars 1892, staddur á skipi sínu togaranum, „Grethe Putz“ P. G. 947 frá Geestemiinde, kl. 7 í morgun 0,8 úr sjómilu fyrir innan Jlandhelgislínuna, ug hafði þá um hálfa klukkustund haldið stefnu úteftir. Var stjórn- borðsvarpa á skjólborði og lifandi fískur á þilfari þegar að skip- inu var komið. Hefir kærði viðurkeut að varpan með fiskinum Í hafi verið í sjó þrem kortjerum áður en varðskipið stöðvaði hann, cg ekki vjefengt skýrslu kaptajnlautinants á „Fyllu“ sem mætti í málinu, að hann einnig þá hefði verið fyrir innan landhelgislin- una, en haldið fram að hafa byrjað að draga inn ca. 19/, klukka- stund þar áður, og varpan verið í sjó enn, vegna þess að hún var í ólagi, en hann ekki litið svo á að hann væri inni á land- helgissvæðina eða ætlaði að fiska þar. Það verður að álita, að þar sem kærði var með netin í sjó á landhelgissvæðinu þar að draga vörpuna, og með lifandi fisk á þilfari (þorsk), þá sje fengin næg sönnun fyrir því, að kærði hafi sertst brotlegur gegn 1. grein laga nr. 5, 18. mai 1990 um bann gegn botnvörpuveiðum, og með tilliti til þess að hjer er um samskonar brot í fyrsta sinn að ræða og með hliðsjón af því að dagsgengi krónunnar er 81,71 úr gullkrónu, telst refsingin hæfi- lega ákveðin sekt að upphæð kr. 19,500,00, sem rennur í Land- 423 helgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Loks greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. nn Mánudaginn 24. nóv. 1926. Nr. 74/1926. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Johan Fuhrmann (L. Fjeldsted). Ólöglegar botnvörpuveiðar. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 21. april 1926: Kærði Johan Fuhrmann á strax að greiða sekt að upp- hæð kr. 12250,00 til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innan- borðs í togaranum „Sardella“ R.O. 96 frá Róm, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostn- að málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfryjaða lögreglurjettardómi, ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu að veita ber kærða mánaðar- frest til greiðslu sektarinnar og komi 7 mánaða ein- falt fangelsi í stað sektarinnar ef hún verður eigi greidd í tæka tíð. Svo greiði hinn kærði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. til hvors þeirra. Því dæmist rjett vera: Kærði Johan Fuhrmann sæti 12250 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands, er afplánist með 7 424 mánaða einföldu fangelsi verði sektin eigi greidd innan eins mánaðar frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Kærði greiði og allan áfrýjunarkostnað máls. ins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors þeirra. Dóminum skal fulinægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu með skýrslu skipstjórans á varðskipinu „Þór“ og játning kærða sjálfs að hann að morgni þessa dags var staddur á skipi sínu togaranum „Sardella“ R.0. 96 frá Róm, að fiskiveiðum hálfri sjómilu fyrir innan landhelgislin- una. Hefir kærði fært fram sjer til málsbóta, að samkvæmt mæl- ingum stýrimanns sins hafi hann átt að vera fyrir utan línuna, og að það hafi ekki verið með sínum vilja að skipið kost í á landhelgissvæðið. Þetta getur þó ekki orðið tekið til greina honum til sýkn- unar heldur verður að telja að kærði hafi með þessu gerst brot- legur gegn 1. grein laga nr.5o, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum og þykir refsingin með tilliti til þess að hjer er um þesskonar brot í fyrsta sinn að ræða og með hliðsjón af dagsgengi krónunnar er kr. 81,70 af gullkrónu, hæfilega á kveðin sekt að upphæð kr. 12250,00, er greiðist nú þegar og rennur í Landhelgis- sjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir ragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Loks ber kærða að greiða allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. 425 Mánudaginn 29. nóv. 1926. Nr. 58/1926. Ásgeir I. Ásgeirsson gegn R. P. Leví. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ásgeir 1. Ásgeirsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Mánudaginn 29. nóv. 1926. Nr. 63/1926. Helgi Benediktsson í. h. Verslun- arfjelags Vestmannaeyja gegn Carl Christensen. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson f. h. Verslunar- fjelags Vestmannaeyja, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af „nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 426 Föstudaginn 3. desbr. 1926. Nr. 25/1921. O. Ellingsen í. h. eigenda og vá- tryggjenda „Lilly“ (L. Fjeldsted) gegn Helga Zoéga í. h. Jóns Oddssonar v. eigenda og vátryggjenda b/v. Ceresio (Pjotar Magnússon). Um skaðabætur út af árekstri. Dómur sjódóms Reykjavíkur 9. ágúst 1994: Stefndur, Helgi Zoöga f. h. eigenda og vátryggjenda b/v. H. 447 „Ceresio“, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, O. Ellingsen f. h. landa og vátryggjenda d/b. „Lilly“, í þessa máli og málskostn- aður að falla niður. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða sjórjettardómi ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðat 300 krónur. Það er aðfinsluvert, að málflutningsmenn aðilja hafa í hjeraði fengið frest á frest ofan án þess að nokkrar ástæður sjeu færðar fyrir því í málinu og hefir þetta orsakað óþarfa drátt á rekstri málsins. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað. Áfrýjandi, 0. Ellingsen f. h. eigenda og vátryggjenda >Lilly:, greiði stefnda, Helga Zoöga f.h. Jóns Oddssonar v. eigenda og vátryggjenda b/v. Ceresio, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri að- för að lögum. 421 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Miðvikudagsmörguninn 18. apríl 1923, kl. um 7!/, eftir ís- lenskum tíma rákust skipin, dekkbáturinn „Lilly“ frá Gjöv í Fær- eyjum, og botnvörpungurinn H. 447 „Ceresio“ á úti á rúmsjó suðaastar af Reykjanesi. „Lilly“ laskaðist nokkuð og sigldi áleiðis hingað án þess að skipshafnirnar töluðust við. Kom skipið hingað til Keykjavíkur föstudaginn 20. s. m. kl. 2 síðdegis. Var sjóferðapróf haldið eftir beiðni skipstjórans daginn eftir, en við það var enginn til staðar af hálfu botnvörpungsins. *Þriðjudag- inn 24. s. m. voru dómkvaddir tveir menn til þess að meta skemd- irnar á „Lilly“ og möttu þeir þær á kr. 3010,00 og að viðbætt- um kostnaðinum við að leita hafnar hjer kr. 275,00, skaðann sam- tals kr. 3285,00 og er þá ekkert tillit tekið til aflatjóns eða kostnaðarins við skoðunar- og matsgjörðina, en nam kr. 68,00. Síðar kom botnvörpungurinn „Ceresio“ hjer inn og var haldið sjóferðapróf yfir skipshöfninni á honum 28. april 1923 og var þar til staðar umboðsmaður af háifu eigenda og vátryggjenda „Lilly“. Með stefnu útgefinni 3. maí f. á. höfðaði svo . Ellingsen, kaupmaður hjer í bænum. f. h. eigenda og vátryggjenda d/b. „Eilly“ mál þetta gegn kaupmanni Helga /oöga hjer í bænum tf. h. eigenda og vátryggjenda b/v. „Ceresio“, en í sjóferðaprófinu 28. april s. á. hafði skipstjórinn á botnvörpungnnm, Jón Oddsson samþykt í. h. eigenda og vátryggjenda botnvörpungungsins að mál út af árekstrínum yrði rekið fyrir sjórjettinum hjer og falið Helga kaupmanni Zoiöga að taka móti stefnu í málinu fyrir þeirra hönd. Í málinu hefir stefnandi gjört þær rjettarkröfur, að stefnd- ur verði dæmdur til þess Í. h. umbjóðanda hans að greiða sjer tf. h. umbjóðenda sinna ofangreindar kr. 3285,00, - 68,00 að við- bættum kr. 8647,00 fyrir aflatjón skipsins meðan það tafðist frá veiðum vegna árekstursins, samtals kr, 12000,00 með 6“/, árs- vöxtam frá 3. maí 1923 til greiðsludags og málskostnað að skað- lausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur hefir principaliter krafist sýkna af öllum kröfum stefnanda í málinu, og málskostnaðar hjá honum að skaðlansu eða eftir mati rjettarins. Subsidiært hefir stefndur krafist þess að verða aðeins dæmdur til að greiða stefnanda kr. 3010,00 með 59/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsladaps og málskostnaður falli niður. Um atvikin að samrekstri skipanna er þetta upplýst. Morguninn 18. apríl 1923 var bjart veður „Storm af 80“ eftir því sem stendur í dagbókarútdrætti „Lilly“ (rjettarskjal nr. 4), 428 en „strekkingstormur af SSE“ eftir því sem stendur í sjóferða- skýrslu skipshafnarinnar á „Ceresio“. Lillymenn skýra svo frá, að skip þeirra: „drev paa Bagbords Hals med to Reb í Storsejlet og den mindste Klyver, ingen Mesan og ingen Fokke“. Kveða þeir þá b/v. „Ceresio“ hafa komið „sejlende“ (úr hvaða átt er ekki getið) og lagst kyrr „tet forud om Bb., uden at vise noget signal at den ikke kunde gaa af Vejen og da den blev liggends stille endskönt vi raabte til den blev Sammeustöd uundgaaeligt. For at forebygge den störste Skade og ikke komme med stevnet lige paa Læsiden af Trawleren, tog vi Roret op og stak Stor- sködet nd og det lykkedes ogsaa at komme í Læ af Trawleren, men da denne ikke foretog nogen Manövre kom vi langs Siden af den og begyndte at stöde og det saa alvorligt, at vores Skib blev læk og vi begyndte at pumpe“. Kveðast skipverjar hafa hrópað á hjálp meðan verið var „at udbedre Lækken“, en ekki fengið svar og botnvörpungurinn þó legið kyrr án þess að hjálpa eða epyrjast fyrir um skaða „Lilly“ og þegar það hafi sýnt sig að þeir gæta tæmt skipið með dælunum, hafi sett upp segl og siglt hingað. Lillymenn kveðast hafa sjeð „Ceresio“ c. hálfri stundu áður en samreksturinn varð Í c. tveggja sjómilna fjarlægð og hafi hann þá haft 4—5 sjómilna ferð en stöðvað ferðina alt í einu 3—5 mínútum fyrir áreksturinn. Hafa 3 þeirra staðfest framburð sinn í málinu með eiði. Ceresiomenn skýra hinsvegar svo frá atvikum, áð vjelin í botnvörpungnum hafi verið stöðvuð næstum 8 klukkustundnm áð- ur en samreksturinn varð og skipið látið reka þvert með vindi með framstefni í SW og mesansegl uppi en stýrimaður og ? há- setar hafi verið uppi á verði. Hafi þeir sjeð seglskútu nálgast, sem stefndi í SSW, með á að giska 3—4 milna hraða. Hafi þeir eigi getað betur sjeð en að hún hafi ætlað að sigla framhjá fyrir afcan „Ceresio“ en á síðustu stundu, er hún hafi verið komin svo að segja Íast að „Ceresio“ hafi hún slegið undan vindinum og rent fram með botnvörpungnum stjórnborðsmegin, en rekist með skut- inn á stjórnborðshekkið á honum. Kveðast þeir ekkert hafa getað gjört til að forðast árekstarinn, þar sem skrúfan hafi ekki verið í gangi og stefnubreyting skútunnar komið þeim alveg óvænt og ekki fyrri en örstuttur spölnr hafi verið eftir milli skipanna. Stýrimaðurinn, sem var á verði, hefir haldið því fram, að „Lilly“ hefði komist fram hjá „Ceresio“ ef hún hefði ekki breytt um steinn — of seint að hans áliti, er hann hyggur hafa komið af því, að hann sá, að stýrimaðurinn á „Lilly“ er var þar á verði, 429 hafi verið fipaður. Hann kveðst hafa gefið skipun til vjelarinn- ar um fulla ferð áfram, þegar hann hafi sjeð „erfiðle ka“ stýri- mannsins á „Lilly“ með stýri miðskipa, en skipið hafi tæplega verið komið á stað, er áreksturinn varð. Hann kveður og að skki hafi verið hægt að hafa tal af skipshöfninni á „Lilly“ vegna þess að skipverjar þar hafi verið mjög hræddir og að „Ceresio“ hafi fylgt dálítið á eftir „Lilly“ en hún dregið upp danska fán- ann, fjölgað seglum og siglt á stað. Háseti á „Ceresio“ sem var á verði, segir að hann hafi sjeð „Lilly“ c. háifri stundu áður en áreksturinn varð, og hafi stefna hennar þá verið SW og miðað við „Ceresio“ aftan við skipið stjóraborðsmegin en stýrimaðurinn á „Ceresio“ segir að stefna „Lilly“ hafi verið aftan á „Ceresio“ stjórnborðsmegin. Framburður skipsmanna á „Ceresio“ í sjóferða- prófinu var tekinn jafngildur og eiðfestur væri. Stefnandi heldur þvi nú fram, að þar sem „Ceresio“ hafi verið „laust gufaskip“, en „Lilly“ seglskip, hafi botnvörpungnum borið að víkja úr vegi og sje skaðinn á „Lilly“ því honum að kenna. Stefndur byggir hinsvegar sýknukröfu sína á því, að „Lilly“ hafi siglt botnvörpunginn uppi og því átt að víkja úr vegi fyrir honum eftir 24. gr. í tilsk. 20. janúar 1899. Upplýsingar þær, er liggja fyrir í málinu, benda að áliti rjettarins í þá átt, að stefndur hafi rjett að mæla. Um stefnu skipanna, er samreksturinn varð, er ekkert upplýst í framburði Lillymanna, eða hvar á „Ceresio“ „Lilly“ lenti. Í orðanum í dagbókarútdrætti „Lilly“ „For at forebygge den störste Skade og ikke komme med Stævnet lige paa Læsiden af Trawleren“, liggur ekki, eins og stefnandi heldur fram, að „Lilly“ hafi stefnt beint á botnvörpunginn miðjan eða þar fyrir framan. Þau gefa yfirleitt engar upplýsingar um það, hvar á hljesíðu botnvörpungsins „Lilly“ hafi lent, ef stefnunni hefði ekki verið breytt. Hinsvegar upplýsir framburður Ceresiomanna þetta atriði í þá átt er stefnd- ur heldar fram. Sjórjetturinn verður því að lita svo á, að áreksturinn hafi stafað af því, að Lillymenn álitu að botnvörpungurinn væri á siglingu, en að svo var ekki, áttu þeir að geta sje í björtu veðri um bjartan dag. Botnvörpungnum verður ekki kent um árekstur- inn og verður þá að sýkna stefndan af kröfam stefnanda í málinu. Hinsvegar telur rjetturinn það ekki sannað í málinu að botn- vörpungurinn hafi gjört það, sem í hans valdi stóð til að draga úr áhrifum árekstursins, skal í því efni bent á, að stýrimaðurinn 430 á honum hefir haldið því fram, að hann hafi þegar gefið skipun til vjelarinnar, er hann sá hvað verða vildi, en vjelstjórinn kveðst enga skipun hafa fengið fyrri en hann „hafði fundið að eitthvað rakst á skipið“. Af þessari ástæðu þykir rjett, að málskostnaður i máli þessu falli niður. Mánudaginn 6. des. 1926. Nr. 26/1926. Þorvaldur Benediktsson (Jón Asbjörnsson) gegn Þorbergi Þorleifssyni (L. Fjeldsted). Skaðabótamál. Dómur gestarjettar Norður-Múlasýslu 27. apríl 1925: Stefndi, Þorvaldur Benediktsson í Hjarðarhaga í Jökul- dal, greiði stefnandanum, Þorbergi Þorleifssyni á Hólum í Horna- firði 300 kr. í skaðabætar og 1684 krónur í málskostnað. Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtinga hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 16. mars þ. á. samkvæmt áfrýjunar- leyfi 3. s. m. Svo sem segir í hinum áfrýjaða gestarjettardómi hefir áfrýjandi ekki sannað eða fært neinar líkur fyrir því, að hann hafi fest kaup á hesti þeim, er ræðir um í málinu, áður en hann skildi við stefnda á Skjöldólfsstöðum, þje fyrir því að stefndi hafi heimilað honum nokkra notkun eftir það á hestinum aðra en þá að ríða honum út fyrir túngarðinn á Skjöldólfsstöðum. Það verður því að lita svo á, að áfrýjandi hafi í heimildarleysi farið með hestinn heim til sín, brúkað hann, og haldið honum viku- tíma fyrir stefnda og er það ennfremur nægilega 431 upplýst, að hesturinn hefir skemst og megrast meðan hann var í vörslum áfrýjanda. Er áfrýjanda skylt að bæta tjón það, er stefndi hefir beðið við þetta, og með því að skaðabæturnar þykja hæfilega metn- ar 300 krónur af hjeraðsdómaranum ber að stað- festa gestarjettardóminn að þessu leyti. Að því er snertir málskostnað í undirrjetti, er lagður var undir mat dómarans, þá hefir stefndi að vísu lagt fram sundurliðaða reikninga yfir hann og samkvæmt þeim hefir hann kostað jafnvel meiru til málsins í hjeraði, en hann hefir fengið sjer tildæmt. En þessi mikli kostnaður á rót sína að rekja til þess, að stefndi hefir fyrir gestarjettinum hagað rekstri málsins öðruvísi en eðlilegt var og vænta mátti eftir eðli málsins og fjárhæð þess. Þykir eftir atvikum hæfilegt að meta málskostn- aðinn í hjeraði stefnda til handa 800 kr. og ber því að færa málskostnaðarupphæð gestarjettardómsins niður í þá uppbæð. Áfrýjanda ber að greiða steinda málskostnað í hæstarjetti með 200 krónum. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn Þorvaldur Benediktsson greiði stefnda Þorbergi Þorleifssyni 300 kr. í skaða- bætur, 800 kr. í málskostnað fyrir undirrjetti og 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir Þorbergur Þorleifsson, Hólum í Hornafirði í Skaftafellssýslu höfðað gegn Þorvaldi Benediktssyni í Hjarðar- 432 haga á Jökuldal í Norður-Múlasýslu, til skaðabóta fyrir heimildar. lausa töku á hesti og brúkun á honam. kíftir því sem stefnandi skýrir frá í stefnunni eru málavextir þeir, að sumarið 1992, 24. júlí var stefnandi á ferð um Jökuldal í Norður-Múlasýslu og slóst þá stefndi í för með honnm frá Hjarðarhaga að Skjöldólfsstöðum. Vildi þá stefndi fá að reyna hesta stefnanda og fjekk hann meðal annars leyfi til að koma á bak rauðstjörnóttum fola 6 vetra og reið hann folanum heim að Skjöldólfsstöðum og fór svo að semja um kaup á konum. Tilboð gjörði hann í folann, sem smáhækkaði upp í 700 kr. En stefn- andi lýsti því yfir í votta viðurvist, að folinn væri ekki falur undir 800 krónur. En stefndi lýsti því yfir, að hann vildi ekki gefa meir en TOO krónur fyrir folann og brást reiður við þegar stefnandi vildi ekki samþykkja það tilboð hans. Kvað stefnandi það þykkjulaust frá sinni hlið og tók jafnframt fram, að úttalað væri um það mál, en heimild gaf hann stefnda til að ríða folan- um út fyrir túnið á Skjöldólfsstöðum, þar sem hinir aðrir hestar stefnanda voru, ásamt tveim hestum, sem stefndi var með. — Morguninn eftir þegar hestar stefnanda voru sóttir, vantaði um- ræddan fola. Með þvi að foli þessi skildi aldrei við hesta þá, er stefnandi var með, þóttist stefnandi strax vita að stefndi myndi hafa haft folann heim með sjer, og datt í hug, að stefndi hefði tekið folann í þeim tilgangi að borga hann fullu verði, 800 kr. Stefnandi hélt áfram ferð sinni norður að Grímsstöðum á Fjöllum, frjetti hann þar pr. síma, að stefndi hefði verið á ferð með fol- ann á Fossvöllum. Á baka leið, þegar stefnandi kom að Eiriks- stöðum á Jökuldal, frjetti hann að stefndi hefði verið þar á ferð með folann. Svo þegar stefnandi kom að Ekkjufelli í Fellum, 30. júlí að kveldi, var þar fyrir sendimaður stefnda með folann ásamt brjefi frá stefnda. Getur stefnandi þess, að folinn hafi verið mjög illa útlítandi þegar sendimaður kom með hann, svo að mikill munur var á og þegar stefndi tók við honum, taldi folann ef til vill eyðilagðan sem gæðing, en hann hafi verið upp- lagt gæðingsefni. Út af framaarituðu gjörir stefnandi þær kröfur, að stefndi greiði 500 kr. skaðabætur fyrir gripdeild á framangreindum hesti, heimildarlausa brúkun á honum og illa meðferð, og sömuleiðis að stefndi greiði allau málskostnað, er þetta mál hefir í för með sjer samkvæmt mati dómarans. Frá málavöstum skýrir stefndi á þá leið (sbr. rjettarhald í málinu 21. okt. 1992), að hinn 24. júlí 1922 hafi stefndi orðið 433 stefnanda samferða frá Hjarðarhaga að Skjöldólfsstöðum, og hafi þá stefnandi gjört fala hesta sína, og kveðst stefndi hafa tekið það fram, að hann vildi ekki kaupa víxlaðan hest, fjókk þá stefn- andi stefnda til reiðar rauðastjörnóttan fola, reið stefndi fola þess- um heim að Skjöldólfsstöðum. Síðan gjörði stefndi 700 kr. boð í hestinn, er stefndi hafnaði en stefndi skýrir svo frá, að stefnandi hafi nefnt votta að því, að stefndi mætti hafa hestinn burt með sjer fyrir 800 kr., hvarf stefndi þá frá því að kaupa hestinn. Kveðst stefndi þá hafa gengið til hesta sinna út fyrir túnið á Skjöldólfsstöðum, segir hann að stefnandi hafi komið á eftir hon- um og sagt stefnda, að sjer þætti ilt, að þeim gæti ekki komið saman um kaup á hestinum og stakk upp. á því, að stefndi borg- aði hestinn með 750 krónum. Kveðst stefndi í fyrstu hafa haldið fast við 700 kr. boð sitt, en loks hafi þeim komið saman um, að stefndi keypti hestinn á 7ö0 kr. Segir stefndi að þeir hafi siðan í sameiningu lagt hnakkinn á hestinn í votta viðurvist og stefndi riðið síðan heim til sín. — En bráðlega kveðst stefndi hafa orðið þess var, að folinn væri mjög víxlaður., og ásetti sjer því, að rifta kaupunum, og kveðst hafa farið með folann upp í Eriks- staði, til að skila stefnanda honum, en þangað hafi hann átt von á stefnanda, sem var á leið frá Grímsstöðum á Fjöllum. Þeir hittust þó ekki í það skifti og sendi stefndi því mann með hest- inn að Ekkjafelli og afhenti sendimaður hestinn stefnanda þ. 30. júlí s. á. — Samkvæmt þessa kveðst stefndi hafa farið með hest- inn frá Skjöldólfsstöðnm með samþykki stefnanda og telur að hjer hafi verið um afgjörð kaup að ræða. Af framangreindum ástæðum, krefst stefndi þess, að hann verði dæmdur sýkn af kröfu stefnanda, að orðið „gripdeild“ í stefnunni verði dæmt dautt og ómerkt og að stefnandi verði dæmdur til að greiða allan kostnað af máli þessu. Samkvæmt framanrituðu eru ástæðurnar, sem stefndi byggir á kröfur sínar, þær, að stefnandi hafi komið til stefnda fyrir utan túnið á Skjöldólfsstöðum, og að þar hafi orðið að samningum milli þeirra tveggja, að stefndi keypti hestinn á 750 krónur. — Það verður nú að álítast, samkvæmt málsskjölunum, að ekki sjeu minstu líkur, er komið geti til greina, fyrir þessari staðhæfingu stefnda, því síðar, að nokkur sönnun sje í málsskjölunum fyrir því, að hestkaupin hafi gjörst í milli stefnda og stefnanda. Þar sem þannig vanta allar sannanir og líkur, sem hægt er að taka taka til greina, fyrir því að hestkaupin hafi farið fram, þá get- ur stefndi ekki borið fyrir sig hestkanpin gegn kröfum Sig funnða, 434 eða sem heimild tyrir því að hafa haft hestinn undir sinni hendi. Samkvæmt málsskjölunum eru ekki heldur neinar aðrar heimildir fyrir stefnda til þess að taka hestinn og brúka hann. Samkvæmt þessa verður það að álitast, að stefndi hafi tekið hestinn og brúkað hann Í algjörðu heimildarleysi. Þar sem nú þannig samkvæmt framanritaðu álitast verður, að stefndi hafi tekið hestinn og brúkað hann í heimildarleysi, þá er að athuga hvort og að hversu miklu leyti þetta hafi orsakað stefnanda skaða eða tjón. Virðist hjer geta verið að ræða aðallega um þrenns kon- ar skaða: 1. Afnota missi. 2. Söla missi. 8. Skemdir á hestinum. Viðvíkjandi fyrsta atriðinu er alls enginn vafi á því, að það hafi orsakað stefnanda skaða, að missa af brúkun hestsins þann tíma, sem hestarinn var í vörslum stefnda, einkum þar sem stefnandi var á ferðalagi, og þarf þar engra frekari sannana við. Viðvíkjandi öðru atriðinu skal það tekið fram, að málsskjöl- in bera það með sjer, að markmið stefnanda með umræddu ferða- lagi sínu var hestasala, og misti því stefnandi öll tækifæri til að selja hestinn þann tíma, sem hesturinn var í vörslum stefnda, er það vitanlega skaði fyrir hestasala, að geta ekki haft hestinn á boðstólum, hvenær sem tækifæri býðst. Og samkvæmt málsskjöl- unum, (sbr. rskj. nr. 10) eru talsverðar líkur þess, að stefnandi hefði fengið kaupanda að hestinum fyrir 800 krónur, ef stefndi hefði ekki útilokað stefnanda frá því, með heimildarlansri töku hestsins, að hafa hestinn með Í ferðinni að Grímsstöðum. Það verður því að álítast, að líkur sjeu fyrir því, að stefnandi hafi mist af sölu hestsins fyrir tiltæki stefnda, og þar með orsakað stefnanda skaða. Viðvíkjandi þriðja atriðinu, um skemdir á hestinum þann tíma, sem hestarinn var Í vörslum stefnda, skal það tekið fram, að samkvæmt málsskjölunum, sjerstaklega rjettarskj. nr. 7, 8 og 9, ern miklar líkur fyrir því og talsverðar sannanir, að hestar- inn hafi skemst af meðferð stefnda, þann tima, sem hesturinn var hjá honum; sjerstaklega virðist um verulegar sannanir að ræða, vottorð þeirra manna, sem þektu og sáu hestinn áður en hann komst Í hendur stefnda og eftir það, sbr. málsskjölin. Þar sem þannig samkvæmt umræddum gögnum álíta verður, 435 að hesturinn hafi skemst af meðferð stefnda, þá hefir stefndi þar með orsakað stefnanda skaða og tjón. Samkvæmt framanritaðu virðast vera sannanir að samu leyti og líkur að sumu leyti fyrir því, að stefndi hafi orsakað stefn- anda skaða, með heimildarlausri töku og brúkun á hestinum, og virðast þessi sönnunargögn bera að takast til greina, einkum þar sem sú almenna regla er viðurkend, bæði af lögfræðislegum vís- indamönnum (sbr. t. d. Einar Arnórsson: Dómstólar og rjettarfar bls. 475) og af Hæstarjetti Danmerkur, (sbr. Dómasafn hæstarjett- ar) að taka til greina skaðabótakröfa fyrir heimildarlansa notkun á annars manns hlut, þótt ekki sjeu lög-fullkomnar sannanir fyrir hendi um skaða þess, er hlutinn átti, og að minsta kosti verði ekki krafist strangra sannana fyrir tjóninu. Samkvæmt þessu virðist bera að taka til greina kröfu stefn- anda, um að stefndi greiði skaðabætur fyrir heimildarlansa töku og brúkan hestsins, og að öllu athuguðu virðist sú upplæð hæfi- lega metin 300 krónur sem stefndi greiði stefnandannm. Með tilliti til málavaxta og úrslita málsins, verður að taka til greina málskostnaðarkröfa stefnanda. Með því að mál þetta hefir orðið mjög umfangsmikið, einkum þar sem stefnandi hefir orðið að sækja málið sunnan úr Skaftafellssýsla og norður í Norður-Múlasýslu norðarlega og upp til afdala, og þar að auki hafa vitnaleiðslur í málinu orðið að fara fram í fleiri sýslum, þar eð umboðsmaður stefnda ekki hefir viljað taka framlögð vott- orð Í málinu gild, án þess að þau væru staðfest fyrir rjetti — þá hefir málskostnaðurinn óhjákvæmilega orðið geysilega mikill. Verður dómarinn eftir nákvæma athugun að álíta málskostnaðinn hæfilega metinn 1684 krónur, sem stefnda beri að greiða stefn- andanum. Aðilar þessa máls hafa gjört kröfur um að ýms orð og um- mæli verði dæmd dauð og ómerk, svo sem: Samkvæmt rjettarskjali nr. 20 hefir umboðsmaður stefnanda krafist ummæli umboðsmanns stefnda dæmd dauð og ómerk, að því leyti sem þau sjen ærumeiðandi fyrir stofnanda. Samkvæmt rjettarskjali nr. 18 hefir umboðsmaður stefnda krafist þess, að orðin „þrælbrúka og svelta“, í sókn stofnanda verði dæmd dauð oð ómerk sem meiðandi fyrir stefnda. Eftir atvikum og úrslitum málsins virðist ekki vera hægt að taka þessar kröfur aðilanna til greina. Umboðsmaður stefnda komst að orði á þá leið í rjettarskjali ar. 25, að máli þessa verði að vísa frá dómi ex officio þar eð 28* 436 málið hafi verið höfðað löngu áður en nokkur skaði hlaust af verknaði stefnda. Út af þessu skal það tekið fram, að ekki kemur til mála að vísa málinu frá ex officio, af þeirri ástæðu, því að ekaði var skeður fyrir stefnanda á meðan stefndi hafði umræddan hest í sínum vörslum, og var það löngu áður en mál þetta var höfð- að, — og vísast að öðru leyti til þess, sem að framan er skrifað og málsskjalanna.. Verður því ekki hægt að taka þessa frávís- nnarkröfu til greina. Með tilvísun til framanritaðs, er ekki hægt að taka kröfur stefnda til greina. — Kröfur stefnanda virðist ekki hægt að taka frekar til greina en gjört er hjer að Íraman. Föstudaginn 10. des. 1926. Nr. 78/1926. Rjettvísin (Svb. Jónsson) gegn Marinus Buch (Stefán Jóh. Stefánsson). Sviksaml. athæfi skv. 259. gr. hgl. Dómur aukarjettar Reykjavikur 7. sept. 1926: Ákærður, Marinus Bach, sæti 8X5Ó daga fangelsi við vatn og brauð og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað, þar með taldar kr. 3 í málsvarnarlaun til hins skipaða verjanda sins hjer Í rjettinum, Garðars Þorsteinssonar, cand. juris. Fallnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niðar, nema ákærður innan Ó ára frá uppsögn dóms þessa, sæti ákæru Í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af ásettu ráði, og sje Í því máli dæmur til þyngri refsingar en sekta. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast má á forsendur aukarjettar- dómsins, ber að staðfesta hann, þó þannig að refs- ing ákærða verði 60 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. 437 Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin laun sækjanda og verjanda Í hæstarjetti, sem eru ákveðin 100 kr. til hvors með hliðsjón af því, að framhaldspröf, sem þeir báðir voru viðstaddir, fóru fram Í málinu undir rekstri þess hjer í rjetti. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað, þó þannig að refsing ákærða Marinus Buch verði 60 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknar- og varnarlaun til hæstarjettar- málflutningsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Marinusi Buch, hjólhestasmið, Laugaveg 119, fyrir brot gegn ákvæðum 26. kapitula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er npplýst Í málinu. Árið 1924 keypti ákærður vörur af firmanu Godfred Olsen és Rönnebæk, Jernbanegade 9, Í Kaupmannahöfn fyrir um kr. 1500.00, Hann stóð ekki fyllilega í skilum með greiðslu þessara vara, en hafði þó greitt þær að fullu Í febrúarmánuði 1925. Jafnframt því, að afsaka þennan drátt greiðslunnar í brjefi til nefnds firma dags. 9. febrúar 1925 bað hann aftar um vörar að láni fyrir um 8000—9000 krónur og lofaði firmann, að greiða vörurnar jafnóðum og hann seldi þær. Firmað varð við pöntun ákærðs og sendi honum vörur fyrir mikið á níunda þúsund krónur. Af þeirri skuld hefir ákærður greitt um kr. 3000 — en firmað telur nú til skuldar hjá houum, að upphæð kr. 6687,63, sem hann hefir ekki mótmælt að sja rjatt. 438 Ákærður tók það fram í áðurnefndu brjefi dags. 9, febrúar 1925, að hann ætti engar eignir (Kapital) enda er það upplýst í málinu, að hann hefir þá skuldað um 2900 krónur og að meginið af þeirri skuld er stofnað til þess að greiða skuld þá, er ákærð- ur stóð í við firmað Godfred Olesen “ Rönnebæk fyrir fyrra vörulánið. Ástæðan til þess að ákærður stóð ekki í skilum er sú, að hann er hinn mesti óreglumaður og hefir eytt peningum þeim, sem komið hafa inn fyrir vörurnar og vinnu hans í áfengi og annan óþarfa. — Jafnframt hefir hann greitt fyrnefnda skuld að upp- hæð kr. 2900,00. Hinn 1. nóvember 1925 seldi ákærður verslun sína og vöruleifar fyrir um 200 krónur og er nú eignalaus. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, hann er fædd- ur 6. nóvember 1891 og hefir aldrei svo kunnugt sje, sætt ákæru nje refsingu fyrir nokkurt afbrot. Það þykir nú varhugavert að hafna þeim framburði ákærðs, að hann hafi ætlað sjer að borga vörurnar, er hann fjekk þær að láni. Hinsvegar ber að áliti dómarans að heimfæra það fram- ferði ákærðs, að verja andvirði varanna til annars en að borga þær, þrátt fyrir loforð sitt og þar sem ekkert útlit var fyrir, að hann gæti greitt þær með öðru, undir 259. gr. hegningarlaganna og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið fyrir þetta afbrot hæfilega ákveðin 3X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Með tilliti til þess að ákærður hefir játað afbrot sitt hrein- skilnislega og að hjer er um fyrsta brot að ræða, þykir eftir atvikum mega ákvoða að refsingin skuli vera skilorðsbundin sam- kvæmt ákvæðum laga nr. 39. frá 16. nóvember 1997. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns hjer í rjettinum, Garðars Þorsteinssonar cand. jaris, er þykja hæfilega ákveðin kr. 35,00. Firmað Godfred Olsen £ Rönnebæk hefir ekki gert kröfu til þess að ákærður verði í þessu máli dæmdur til að greiða því skuld þá, er hann stendur í við það. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttar orðið og rekstar bess verið lögmætur. 439 Mánudaginn 13. desbr. 1926. Nr. 48/1926. Tryggvi Þórhallsson (Pjetar Magnússon) Begn Garðari Gíslasyni (Sjálfur). Meiðyrða- og skaðabótamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkar 16. apríl 1926: Hin átöldu meiðandi og móðgandi ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur, Tryggvi Þórhallsson, greiði 300 króna sekt í rikissjóð eða sæti 20 daga einföldu fangelsi ef sektin er ekki greidd áður aðfararfrestur er liðinn. Svo greiði stefndur stefnanda, Garðari Gíslasyni, 25000 krónur í skaðabætur og 300 krónur í málskostuað. Dóminum að fullnægja innan fimtán daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hin átöldu ummæli í VIlI. árg. >Tímans< 4., 8., 31., 39., og 40. tölubl. eru, svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, meiðandi og móðgandi í garð atefnda, og með því áfrýjandi hefir ekki rjettlætt þau, þá verður að dæma hann til refsingar fyrir þau samkvæmt 217. gr. sbr. 218. gr. og 219. gr. hinna almennu hegningarlaga, og þykir refsingin fyrir þau hæfilega ákveðin 200 kr. sekt til ríkissjóðs, en ef sektin er ekki greidd í tæka tíð, þá komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar. Þessi ummæli ber og að dæma dauð og ómerk. Að því er snertir skaðabótakröfu stefnda, sem hefir verið nægilega mótmælt í undirrjetti, þá hefir stefndi aðallega bygt kröfuna á tapi á hrossaverslun einni árið 1924. Hefir hann lagt fram í málinu stað- festan útdrátt úr verslunarbókum sínum, er sýna gróða hans á hrossaverslun árið 1923, um 13000 kr. en um 14000 kr. tap árið 1924; en það verður að 440 telja upplýst í málinu, að tap stefnda á hrossaversl- uninni 1924 sje aðallega af öðrum rótum runnið en hinum átöldu blaðagreinum. Að því hinsvegar at- huguðu, að verslun með hross og aðrar landbúnaðar- afurðir er og var, þegar framangreind meiðyrði og móðgunaryrði birtust, einn þáttur í atvinnurekstri stefnda, og ummælin eru til þess fallin að spilla áliti hans sem kaupmanns og fæla menn frá við- skiftum við hann og að stefndi ennfremur hefir und ir rekstri málsins gert það sennilegt að þau hafi spilt atvinnu hans, ber að dæma áfrýjanda til þess að greiða stefnda skaðabætur, er eítir málavöxtum þykir hæfilega ákveðnar 5000 kr. Akvæði hins áfrýjaða dóms um málskostnað í hjeraði samþykkjast en málskostnaður í hæstarjetti þykir eiga að falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi Tryggvi Þórhallsson greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 15 daga einföldu fangelsi, ef sektin er ekki greidd innan 14 daga frá birt- ingu dóms þessa. Framantalin meiðandi og móðgandi ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Áfrýjandi greiði stefnda Garðari Gíslasyni 5000 kr. í skaðabætur og 300 kr. í málskostnað í hjeraði, en málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 441 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandi, Garðar stórkanpmaður Gíslason, höfðað á hendur stefndum, Tryggva ritstjóra Þórhallssyni fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu útgefinni 12. jan. f. á. út af meiðandi og móðgandi ummælum um sig Í blaðinu „Tíminn“. Eru ummælin í ýmsum nafnlausum greinum eða greinum með merkjum eða dulnefnum undir, svo að ritstjóri blaðsins, verður að lögum að bera byrgð á efni þeirra. Stefnandi gerir þær kröfur, að öll hin átöldu ummæli verði dæmd dauð og ómerk og sömuleiðis hinar tilvitnuðu greinar Í heild sinni að því leyti sem Í þeim felast meiðandi ummæli eða aðdróttanir til hans, að stefndnr verði dæmdur Í hina þyngstu refsingu fyrir meiðyrðin, sem lög frekast leyfa, að stefndur verði dæmdur til að greiða stefnanda 95000,00 kr. í skaðabætur fyrir tap og álitaspjöll, og loks að stefndur verði dæmdur til að greiða allan málskostnað að skaðlausu. Stefndur krefst þar á móti, að hann verði algerlega sýknaður í málinu og að stefnandi verði dæmdur til að greiða honum málskostnað eftir mati dómarans. Ummæli þau, er stefnandi átelur, eru þessi: 1. Í grein í „Tímanum“ 46. tbl. VII. árg., er út kom hjer í bænum 22. desember 1923 með yfirskriftinni „Hrossakaup á Norðurlandi“ og undirritaðri „N.“. 9. Í grein 1.tbl. VIII. árg. sama blaða útkomnu 5. janúar 1924, með fyrirsögn: „játning Garðars“, merkt ** (tvær stjörn- ur): „Sú staðreynd ... Gat ekki kept við kaupfjelögin um verðið“. — „Tvær ástæður voru hugsanlegar ... „Í lágu verði“. 3. Í grein í 4. tbl. VIII. árg., útkomnu 26. janúar 1924, með fyrirsöga: „Hrossakaup Garðars“ og undirritaðri: „Sunn- lenskur bóndi“: „Og þótt Garðar láti . . . . seint og Síðar meir“. 4. Í grein í 8. tbl. VIII árg., útkomnu 28. febrúar 1924, með yfirskrift: „Hrossakaupin“ og undirritaðri: „G. 6“: „að ekki ljeti Garðar sjer alt fyrir brjósti brenna . .. blátt áfram tölastafi væri að ræða“. „Verðlagið á hrossum olli mönnum tjóns Í stórum stíl á sveitavisu“ og „viðskiftaðfarnaði“. 5. Í grein í 31. tbl. VIII. árg., útkomnu 2. ágúst 1924, með yfirskrift: „Enn segir Garðar“ og ómerktri: „Það væri að vísu þægilegt fyrir yður (þ. e. stefnanda) ... yðar stóra vasa“ og „benda þeim á .. . . alt of lágt verð“. 6. Í grein t 39. tbl. VIII. árg. útkomnu 27. sept. 1924, fyrirsögn: „Svikaheimspeki Garðars“, ómerktri: „Hann (þ. e. stefnandi) er sjerfræðingar ....., rjstt að svíkja alla“ og „Garð- ar má setja upp bros .... hefir verið tengt við“. 1. Í grein í 40. tbl. VILL. árg., útkomna 4. okt. 1924, með yfirskrift: „Yfir landamærin“ merktri: „Á“. „Garðar er orðinn hræddur við ..... ljet lítið á sjer kræla“. Fyrir ummælin í 46. tbl. VII. árg, „Tímans“ frá 29. des, 1923 og 1. tbl. VIII. árg. frá 5. jan. 1924 verður ekki dæmd refs- ing Í þessu máli, með því að sök var að því leyti fyrnd þegar mál þetta var höfðað. Í greinum þeim sem átaldar eru í VIII. árg., „Tímans“ 4., 8. og 31. tbl. eru hrossakaup stefnanda sumarið 1923 gerð að umtalsefni, og er þar meðal annars dróttað að stefnanda brigð- mælgi og óskilvísi í þeim viðskiftam, að hann muni ekki láta sjer alt fyrir brjósti brenna, og eigi líklega ekki örðugt með að skeyta skökku við í smámunum, t. d. þegar svona blátt áfram væri að ræða um tölustafi, að svo skuli ummælt að fangamark stofnanda (G. G.) forði betar hjer eftir en hingað til frá viðskiftaófarnaði, og er þar með átt við það, að menn muni framvegis ekki skifta við stefnanda, og loks, að stefnandi hafi haft af bændum umrætt sumar með því að gefa þeim óhæfilega lágt fyrir hrossin og stungið þar með óhæfilegum gróða í sinn „stóra vasa“. Í grein- um „Tímans“ í VIIL. árg. 39. og 40. tbl. er því þar á móti haldið fram, að stefnandi hafi haldið fram þeirri skoðun eða ónefnt blað að undirlagi stefnanda, að skuldunautar ættu ekki að greiða skuldir sínar, að stefnandi sje sjerfræðingur blaðsins um þessa tegund viðskifta, að þessi „svika-heimspeki“ stefnanda sje það eina heimspekiskerfi, er nafn hans sje tengt við og að stofnandi sje nú orðinn hræddur við svika-heimspekina og muni nú vilja „vinua til að hætta að ofsækja bændur til að sleppa við umtalið um síldarbraskið og tímann, þegar hann lá og ljet litið á sjer kræla“. Ummæli þessi öll verður að telja mjög meiðandi og móðg- andi Í garð stefnanda, og með því að stefndur hefir ekki rjett- lætt þau, þá verður að dæma hann til refsingar fyrir þau sam- kvæmt 217. sbr. 218. gr., almennra hegningarlaga, og þykir refa ingin hætilega ákveðin 300 kr. til ríkissjóðs, en ef sektin er ekki greidd Í tækan tíma, þá komi í stað hennar 90 daga einfalt fangelsi. Í hinum átölda greinum í VII. árg. „Timans“ 46. tbl. og VIII. árg. 1. tbl. — en refsiábyrgð vegna þeirra ummæla er fyrnd samkvæmt framansögðu — Segir, að stefnandi hafi okki getað 443 kept við kaupfjelögin, eða ef hann hefir getað það, þá hafi hann gefið lægra fyrir hrossin en kaupfjelögin til þess að græða sem mest sjálfur. Í málinu er ekkert upplýst um það hvaða verði stefnandi hafi keypt hross sín 1923, nje heldur hvað aðrir hafi keypt þau fyrir, og verður því að telja þessi ummæli um stefn- anda, sem hefir atvinnu af viðskiftum, órjettmæt. Því þykir rjett að dæma þan, ásamt hinum öðrum átöldu ummælum, dauð og ómerk. Ummæli þau, sem átalin eru í máli þessu, og órjettmæt eru talin, virðast vel löguð til þess að spilla áliti steinda sem kaup- manns og fæla menn frá viðskiftum við hann, einkum þar sem þau birtust í viðlesnu blaði. Það verður því að taka til greina skaðabótakröfu stefnanda, enda hefir stefndur ekki sjerstaklega mótmælt upphæð skaðabótakröfunnar. Ber því að dæma stefndan til að greiða stefnanda kr. 25000,00 í skaðabætur. Samkvæmt þessum málsúrslitum ber stefndum að greiða stefn- anda málskostnað og þykir hann hæfilega metinn 300 krónur. Sakir annara embættisanna dómarans varð dómur í máli þessu ekki kveðinn upp síðastliðinn fimtadag, en fimtudaginn þar áður var skírdagur. bendi 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 1. 18. 19. 20. Efnisskrá. a Dómur Bls. Rjettvísin gegn Fritz G. 0. K. Berndsen. Ofbeldi Louis Le Maigat v. „Yvonne“ gegn L. Fjeldsted v. „Phebe“. Árekstrarmál á Axel Ketilsson gegn Útbúi Landsbaskans, Ísafirði. Kröfulýsing í þrotabú Ásgeir Í, Ásgeirsson gegn ng ni Kleinjin Dahl. stedt. Hússala . Sigf. Daníelsson f. h. Sam. ísl. verðlana gegn É Sign. Sæmundssyni. Útivistardómur Helgi Benediktsson f. h. Versl.fjel. rétta eyja gegn Sigurði Sigurðssyni. Útivistardómur Lögerfingjar Jóns Helgasonar gegn skiftaráðanda Rvíkur o. fl. Erfðaskrá ár Gísli Jónsson gegn Jóni Eiríkssyni. Meiðyrðamál Valdstjórnin gegn J. Rekdal, Bjarna Jónssyni og Kristni Stefánssyni. Áfengislagabrot > Valdstjórnin gegn Ára Þórðarsyni. Brot á lög- reglusamþykt Rvíkur . Margrjet Árnason gegn skiftaráðanda ab. Ólafs Árnasonar o. fl. Útivistardómur Karl Eyjólfsson gegn Verslunarfjel. Vindhlinga Útivistardómur Árni Árnason f. h. Áin göra gegn Hállyn Pjeturssyni. Útivistardómur Ólafur Thors f. h. h/f. ulli og a Án Þor- steinsson f. h. Samtr. Ísl. botnv. gegn eig. æ vátr. Inger Benedicte o. fl. Árekstrarmál Magnús Matthíasson gegn Steingr. Blinda, Gildi gjörðardómssamings á Ari Þórðarson gegn Páli Ólafssyni. Víxil“ Lið Geo. Copland gegn Jóni Laxdal. Útivistardómur Ermanrekur Jónsson gegn Ólafi Magnússyni. Útiv.d. Guðjón Jónsson gegn Garðari Gíslasyni. Útiy.d. H. Benediktsson k Co. gegn Þorg. Ingvarssyni Í. h. Útbús Landsb., Eskifirði. Kvittun víxils A , z5| (1 Ss (a "tf 10 Ía 19 12 2, (2 “), I 2, 225 228 233 237 260 262 263 263 264 278 284 285 285 586 286 1 21. 23. Valdstjórnin gegna Arnbergi Stefánssyni. Bif- reiðarslys á Er M. Magnússon Í. h. fiskiveiðafjel. Defensor gegn Jóni J. Bjarnasyni. Lifrarmat Valdstjórnin gegn Jóni Jónssyni, W. Schekat, C. P. M. Becker og A. Michelsen. Bannlagabrot 24. Tryggvi Þórhallsson gegn Sig. SI Meið- yrðamál . . .. á . 25. Rjettvísin gegn Birni Svelnsýi og Skúla íFliarurini- sen. Sjóðþurður . .. á 26. 0. J. Havsteen gegn Carli Lárussyni. Útiv.d. . 21. Landsbanki Íslands f. h. Sparisjóðs Árnessýslu gegn H/f. Kol á Salt. Ábyrgðarskuldbinding . . 28. Valdstjórnin gegn C. M. H. Mewes. Botnvörpu- veiðabrot a A 29. Jón Laxdal gegn Pjetri A. Ölafayi. 'Skald á 30. Hreppsn. I gegn hreppsn. Grímsneshr. Útsvar 81. Eir. Stefánsson og Ögn Guðmundsson gegn Eir. Einarssyni v. Útbús Landsb. Selfossi. Útiv.d. 32. Valdstjórnin gegn Jóni Jónssyni. Söknuður a 83. L. Fjeldsted v. „Gracie“ gegn Louis Le Maigat v. „Yvonne“. Björgunarlaun . . 34. Bræðurnir Proppé gegn Einari M. Hlnaatgð ál lega og v. þb. Guðm. EÐ Uppboðas- úrskurður ómerktar 35. Kaupfjelag Reykvíkinga gegn Ken Sgurðungsi. Ábyrgðarkrafa ð 86. Sigurður Briem gegn Pryggva Þórhallsyai Meið- yrðamál 6 37. Björn Ólafsson sjálfur og r. h. js, Hansi Sönner A/S gegn Versluninni Geysir og H/f. Hrogn og Lýsi. Fjárnám ógilt 38. Helgi Sveinsson gegn Sigurði Krikifðunyni, Meið- yrðamál . . . á a 89. Sýslunefnd adtar-Aluevatasýaln gegn erheggaun 41. ingabrautarfjelagi. Samþ. nr. 79/1920 . Einar Þorgilsson gegn Hirti B. Helgasyni. Farm- Dómur Bls. 1, 991 Af, 994 #4 299 %/, 305 30, 308 S/, 398 Ss 829 Af, 334 2, 387 f, 841 Ms 343 "lg 343 %e 346 *la 349 M(; 856 M(, 358 'S(; 864 Þ/, 368 Mg 876 #/, 382 gjald. Guðbjarni aða dir ga skiftaráð. Bvíkar t. h, 42. 43. 44. 45. 46. 41. 49. öl. 52. 5ð. D4. öð. 56. 51. 59. þb. 0. J. Havsteen, 08 M. Júl. Magnús. Skifta- úthlutun Sveinn Björnsson t. h. easba y Purls sen h/f. Íaðlfar. Ómerking skiftarjettarárskarðar . . Valdstjórnin gegn Heinrich Liiers. Botnvörpu- veiðabrot Rjettvísin og valistjórsi send Sigurði Glilagni. Áverki .. Rjettvísin gegn A Ólafi g. E. Sigurðsjiði. Þjófnaður 0. Ellingsen v. „Lilly“ gegn H. Zoöga v. fanns Úrskurður . Hreppsn. Báuðuasuðnira gegn Erl. Eristjönyni og Kristjáni Erlendssyni. Lögtaksúrsk. ómerktar . Sigurður Ágústsson og Hannes Jónsson gegn Gísla Gíslasyni. Skaðsbætar o. fl. Grímur Sigurðsson gegn Jóni Easóssgtii. Útiv.d. Rjettvísin gegna Guðm. Ssap Falsvitni. Sýknun . Þórarinn Bors. gegn í Ári Krar og Jóni Laxdal. Um gildi veðsetningar Hjalti Jónsson f. h. h/f. Kol € Salt gegn Magnúsi Sigurðssyni, Ludvig Kaaber og Georg Ólafssyni í. h. Landsbanka Íslands og Sparisjóði Árnessýslu. Útaf eiðvinningu . Valdstjórnin gegn Ensk Seemund. Bötusðirpu- veiðabrot ss. R Valdstjórnin gegn Tölinu nennum Botavörpa- veiðabrot a Ásgeir 1. Áageirsson gegn R. p. Tærli Útiv.d. Helgi Benediktsson f. h. Verslunarfj. Vestm.eyja gegn Carl Christensen. Útivistardómur 0. Ellingsen v. „Lilly“ gegn H. Zoéga v. ari“ Árekstrarmál . . Þorvaldur Benediktason aga Þorbergi Þorleissai Skaðabótamál . . - á Á Rjettvísin gegn Mariðú Buch. Svik . Tryggvi Þórhallsson gegn Garðari tp Meið- yrði og skaðabætur —- - - sm Ill Dómur Bls. BI 20 Sl Sl B, hh Sl 2, ia Si 13 Bf 385 387 390 392 395 398 399 401 409 410 412 415 420 423 425 425 426 430 436 439 Bæstarjettardómar Útgefandi: Bæstarjettarritari. UNI. árgangur. 1927. Mánudaginn 10. jan. 1997. Nr. 41/1926. Einar Einarsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Sigríði Þórðardóttur (Pjetur Magnússon). Barnsfaðernismál. Dómur lögreglarjettar Reykjavíkur 31, mars 1926: Ef kærandi, Sigríður Þórðardóttir, innan mánaðar frá uppsögn dóms þessa, eftir löglegan undirbúning vinnur eið að því á varnarþingi sínu, að kærður, Einar Einarsson, hafi haft sam- farir við sig á tímabilinna frá 20. ágúst til 20. nóvember 1922, skal kærður teljast faðir tvíbura þeirra, er kærandi ól 19. júni 1923 og vera skyldur til að greiða að sínum hlata meðlag með þeim og barnsfararkostnað eftir yfirvaldsúrskurði, svo og greiða kærandi 25 krónur í málskostnað. Verði kærandi hinsvegar eiðfall, á kærður að vera sýkn af kröfum hennar í málinu og málskostnaður að falla niður. Dóminum að fallnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu, sem áfrýjað er með stefnu, dags. 26. apríl f.á., og stefnda hefir fengið gjafvörn í fyrir hæstarjetti og sjer skipaðan talsmann þar, hefir áfrýj- andi aflað allmargra vottorða eftir uppkvaðningu lög- reglurjettardómsins, og látið staðfesta nokkur þeirra fyrir rjetti. Hafa upplýsingar þessar síðan verið lagðar fram í hæstarjstti, þar á meðal staðfest vott- orð um það, hvað stefndu og presti hafi farið á milli, 29 450 er börn þau, sem ræðir um Í málinu, voru skirð 22 júní 1923, 3 dögum eftir fæðingu þeirra. Það athugast fyrst, að gefnu tilefni frá áfrýj- anda, að ekki þykir ástæða til að ómerkja lögreglu- rjettardóminn ex olficio og vísa málinu frá lögreglu- rjettinum fyrir þá sök, að dóms- og kirkjumálaráðu- neytið hefir með brjefi, dags. 25. jan. 1926, undir- skrifuðu >f. h.r.e.u < af aðstoðarmanni Í ráðuneyt- inu, framlengt „málshöfðunarfrestinn Í tjeðu máli um 4 mánuðie. Að vísu liggur næst að skilja hin til- færðu orð svo, að við lögmælta ársfrestinn frá lÍæð- ingu barnanna skuli bætast 4 mánuðir. En þar sem ráðuneytið hefir vitanlega ætlast til að framlengingin kæmi stefndu að liði, þykir mega skilja leyfið avo, sem fresturinn sje lengdur um 4 mánuði, talið frá dagsetningu leyfisbrjefsins eða á. m. k. frá ll. des. 1925, dagsetningu framlengingarbeiðninnar. Ekki þykir heldur þurfa að ómerkja lögreglu- rjettardóminn ex otficio og vísa málinu heim til nýrrar meðferðar fyrir það, að manni þeim Jó- hannesi Þórðarsyni, sem stefnda hafði búið með í mörg ár, var eigi stefnt sem sakaraðilja samkvæmt 13. gr. laga nr. 46/1921, með því að málið horfði í lok lögreglurjettarrannsóknarinnar þann veg við, að ekki þykir óforsvaranlegt að honum var ekki stefat. Og víkur þá máli að aðalatriðinu, faðerni barn- anna, sem eitt var sótt og varið hjer í rjetti. Að vísu má telja víst, að bæði prestur og skírnar- vottarnir hafi talið Jóhannes Þórðarson, sem ekki war viðstaddur skirnarathöfnina, föður barna stefndu, vegna þess hve lengi þau höfðu búið saman. Ög samkvæmt upplýsingum þeim, seim áfrýjandi hefir lagt fram, má gera ráð fyrir, að stefnda hafi rent grun Í þetta álit þeirra. En hún verður þó ekki 451 talin hafa lýst Jóhannes föður barnanna, enda segir prestur Í fæðingar- og skirnarvottorði barnanna, að hvorki hafi verið sagt til faðernis þeirra af móður- inni, nje um það spurt af sjer. Hins vegar verður yfirleitt að telja rök þau, sem færð eru í forsendum lögreglurjettardómsins fyrir fyllingareiði stefndu nægilega sterk gegn bláberri neitun áfrýjanda, sem m.a. var og er kvæntur mað- ur, til þeas eftir atvikum að láta úrslit málsins velta á eiði hennar samkv. 15. gr. laga nr. 46/1921. Og með því að fallast má á lögreglurjettardóminn að öðru leyti, þá ber að staðfesta dóminn, þó þannig að stefnda vinni eið að því, að hafa haft samfarir við áfrýjanda einan karlmanna á þar til teknu tíma- bili og eiðsfresturinn teljist frá uppsögn þessa hæsta- rjettardóms. Vinni stefnda eiðinn, á áfrýjandi að greiða henni málskostnað fyrir hæstarjetti, eins og málið hefði eigi verið gjafvarnarmál af hennar hendi, þar með tald- ar 100 kr. til talsmanns hennar bjor í rjetti. En verði stefndu eiðfall, á hún að greiða áfrýi- anda 150 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Að öðru leyti á málskostnaður þar, þar á meðal 100 kr. mál- flutningskaup talsmanns hennar, þá að greiðast af almannafje. Það athugast, að staðfestingargjalds hefir verið ranglega krafist í hjeraði, sbr. 9. gr. laga nr. 27/1991 og 10. gr. laga nr. 46 s. á., svo og ritlauna, sbr. 3. gr. laga nr. 2/1924, sem ekki verður talíð breytt með 10. gr. laga nr. 64/1917 á þá leið, að áður gjaldfrjáls eftirrit sjeu gerð gjlaldskyld með síðar- nefndri lagagrein. 29* 452 Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum á að vera óraskað, þó þannig, að stefnda, Sigriður Þórðardóttir, vinni eið að því, að hún hafi haft samfarir við áfrýjanda, Einar Einarson, einan karlmanna á tímabili því, sem til er tekið í dóminum, og að eiðsfresturinn sje talinn frá uppsögn dóms þessa. Vinni stefnda eiðinn, á áfrýjandi að greiða málskostnað fyrir hæstarjetti, eins og málið hefði eigi verið gjafvarnarmál af hennar hendi, þar með talið 100 kr. málflutningskaup talsmanns hennar þar, Pjeturs Magnússonar hæstarjattar- málflutningsmanns. Verði stefndu hins vegar eiðfall, á hún að greiða áfrýjanda 150 kr. málskostnað fyrir hæsta- rjetti. Að öðru leyti á málskostnaður þar, þar á meðal 100 kr. málflutningskaup nefnds tals manns hennar, þá að greiðast af almannafje. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóins hljóða svo: Hinn 19. júní 1923 ól ógift stúlka, að nafni Sigríður Þórðar- dóttir, Nýlendugöta 18 hjer í bænum, tvíbnra, sveinbarn, sem Í skírninni hlaut nafnið Þórður og meybarn, sem hlaut nafnið Fjóla, en það barn dó 19. ágúst s. á. Eigi er annað upplýst í málinu en að börn þessi hafi verið fullburða og fæðst á rjettum tíma. Samkvæmt fæðingar- og skirnarvottorði, sem lagt hefir verið fram Í málinu, hefir kærandi ekki sagt til faðernis barnanna við fæðingu þeirra nje skírnina, en 24. nóvember Í. á. skrifar hún lögreglustjóra brjef, þar sem hán lýsir Einar Einarsson, bátasmið, til heimilis á Nýlendugöta 18, föður barnanna, tekur það jafn- 453 framt Íram að hana hafi þegar greitt sjer kr. 300,00 í meðlags- skyni með börnum þessum og fer þess á leit við lögreglustjóra að hann fái kærðan til þess að gangast við faðerninu, og lögregla- stjóri að því búnu skyldi hann til þess með úrskurði sínum að greiða meðlag og barnsfararkostnað samkvæmt lögum; en neiti kærður að gangast við faðerni barnanna, óskar kærandi að barns- faðernismál verði höfðað gegn hinum lýsta föður. Kærður hefir stöðugt bæði fyrir lögreglustjóra og dómaran- um neitað að gangast við faðerni barnanna, og hefir því mál þetta verið höfðað gegna honum, eftir að kærandi hefir fengið málssóknarfrest sinn framlengdan með leyfi dómsmálaráðuneytisins dags 25. janúar þ. á. Í málinu hefir kærandi gert þær kröfur að kærður verði dæmdar faðir tvíburanna, sem hún ól 19. júní 1928 og að honum verði gert að skyldu að greiða meðlag með þeim og barnsfararkostnað eftir úrskurði yfirvalds. Sáttatilraun hefir reynst árangurslaus. Kærandi hefir ásamt Jóhannesi nokkrum Þórðarsyni búið í herbergi einu í kjallara hússins Nýlendagötu 18 í 11 ár samfleytt, en þau fluttast þaðan í júlímánuði f. á, Kærður er eigandi húss þessa og hefir jafnan verið leigusali þeirra, en sjálfar býr hann í sama húsinu ásamt eiginkonu sinni og börnum. Leigan eftir þetta eina kjallaraherbergi var ó kr. á mánuði, en 5 síðustu árin greiddu þan kærandi og Jóhannes enga húsaleiga. Í kjallaranum hefir kærður smíðaverkstæði, sem sami inngangur er inn Í og í kjall- araherbergi þeirra, kærandi og Jóhannesar. Kærandi heldur því nú fram, að síðustu 5 árin, sem hún bjó þarna í kjallaranum, hafi kærður oft og iðuglega haft holdleg mök við sig; kveður hún mök þessi bafa átt sjer stað ár eftir ár, á öllum tímum árs, og það svo oft, að ekki sje viðlit að telja það alt upp. Segir hún að kærður hafi setið um öll tækifæri, þegar að fólk hans var ekki heima, jafnvel komið heim úr vinnn annarstaðar frá um miðjan dag til þess að ná henni á sitt vald og hafa holdlegt samræði við hana; sjerstaklega segir hún að þetta hafi oft átt sjer stað sumarið 1929, því þá hafi koua hans að jafnaði farið annanhvern dag inn á frakkneska sjúkrahúsið bjer í bænum til að vitja um sjúkling. Samræðin kveður kærandi hafa átt sjer stað á verkstæði kærðs eða í heyhlöðu, sem hann á og hefir til umráða þarna við húsið. Kærandi heldur því fram að kærður hafi oft og iðuglega meðan hún gekk með tvíburana, sem hún ól 19. júní 1923, kann- 454 ast við það fyrir sjer, að hann væri faðirinn, lofað að greiða henni meðlag og fengið henni kr. 50,00 til að kaupa barnaklæðnað áður en hún ól tvíburana og þriðja daginn sem hún var á fótum eftir að hún ól börnin, Íjekk „hann henni aðrar kr. 50.00 að sögn hennar. en síðan hefir hann greitt henni "kr. 300,00 í meðlagsskyni auk kr. 25,00, sem hann fjekk henni til að kaupa vagn handa barninu Þórði. Kærandi neitar því eindregið að hafa haft sam- ræði við aðra karlmenn en kærðan á getnaðartimanum. 18. mars 1925 ól kærandi fullburða andvana mey barn, og heldur hún því fram, áð kærður hafi einnig verið faðir þess, enda hati hann þegar húa var búin að ná sjer eftir að hafa fætt tvíburana, byrjað að hafa samræði við sig aftur og hafi það haldist þangað til hún flutti úr húsinu. Hún heldur því fram, að kærður hafi kannast við fyrir sjer að vera faðir þessa barns og að hann hafi, áður en hún lagðist á sæng, greitt sjer kr. 50,00 til að kaupa föt á barnið, en út af þessum barnsburði hefir kærandi engar kröfur gert á hendur kærðum. Kærður neitar því eindregið, að þessi framburður kærandi sje á nokkurn hátt rjettar. Hann heldur því fram, áð hann hafi aldrei haft samræði við kærandi og aldrei greitt henni neina pen- inga, enda aldrei kannast við, að hann væri faðir barnauna. Hann kveður Jóhannes Þórðarson eitt sinn hafa minst á það við sig, að hann (kærður) mundi vera faðir barnanna, og kveðst hann þá hafa neitað því eindregið. Ennfremur kveðst hana hafa frjett það síðasti. haust, að kærandi væri farin að bera það út um bæ- inn, að hann væri faðir drengsins hennar, Þórðar, og kveðst hann þá hafa gert sjer ferð heim til hennar, til þess að spyrja hana að því, hvort það væri satt, og kveður hann kærandi hafi svarað því þannig, að hún hafi aldrei gefið upp neinn föður að börnun- um, sem hún ói 19. júní 1928 og 18. mars 1925. Hann kannast við það, að þau Jóhannes og kærandi hafi onga húsaleiga greitt síðasta árin, en kveðst hafa gefið hana eft- ir Í gustukaskyni. Jóhannes Þórðarson, sem hefir búið með kærandi mörg und- anfarin ár, hefir verið leiddur sem vitni Í þessu máli. Hann hef- ir haldið því fram, að bann hafi sjeð kærandi og körðan í ísðm- lögus, hann kveður sjer kunnugt um, að kærandi hafi fengið pen- inga hjá kærðum, að minsta kosti 8--400 krónur; hann kveðst ennfremur hafa gengið hart að kærandi með það, hver væri faðir barnanna, og hafi hús þá sagt sjer, að það væri kærður. Hann 455 hefir og haldið því eindregið fram í málinu, að hann hafi aldrei 6—T síðusta árin haft holdlegt samræði við kærandi, því hann kveðst hafs verið mjög þungt haldinn af spönsku veikinni 1918, verið mjög lasburða.og heilsatæpur síðan og ekki haft neina löng- un til þess að skifta sjer af kvenfólki. Ennfremur heldur hann því fram, að það hafi jafnframt stuðlað að því, að hann hafi ekki haft samræði við kærandi í seinni tíð, að sjer hafi verið kunnugt nm, að hún og kærður lifðu þannig saman, en þótt sjer hafi verið þetta samiíf þeirra á móti skapi, hafi hann ekki sjeð sjer fært að skifta sjer af því, því hann kveðst hafa verið mjög ósjálfstæðar gagnvart kærðum, þar sem hann (Jóhannes) hafi ver- ið svo heilsutæpur og fjelitill, en kærandi og hann fengu peninga hjá kærðum og húsnæði endurgjaldslitið og síðastu árin endurgjalds- laust. Þenna framburð sinn hefir Jóhannes Þórðarson staðfest með eiði. Að tilhlatun dómarans hefir læknisskoðun farið fram á Jóhannesi Þórðarsyni og við hana komið í ljós, að hann mandi vera fær um að eignast barn með kvenmanni. Þá hefir og dóttir kærandi, Júlía Hjörleifsdóttir, sem leidd hefir verið sem vitni Í málinu, haldið því fram, að hún hafi verið heima hjá móður sinni síðastliðið haust þegar kærður kom þang- að, kveður hún kærðan hafa kallað á móður sína út fyrir húsið og tók að tala við hana þar og var mjög hávær, fór vitnið þá fram að dyrunum til að hlusta á mál þeirra og heyrði að kærður spurði kærandi hvort það væri satt, að hún væri að bera það út um bæinn, að hanu væri faðir Þórðar litla, búa svaraði því einu, að það væri þá ekki noma það sem satt væri; játaði kærður því, en bætti við, að hún aæi það sjálf hvar það lenti fyrir sjer og heimili sína, ef þetta bærist út. Ennfremur heldur hún því fram, að þegar hún hafi verið heims hjá móður sinni, (kærandi), þá hafi hún eitt sinn komið að henni og kærðum, þar sem hanu hjalt utan um hana, og Í anmað skifti kveður hún móður sína hafa komið út af verkstæði kærðs kafrjóða og heita, og þegar hún gekk á móður sína, skýrði hún henni frá því, að hún hefði verið þarna íuni tijá kærðum. Dómarinn hefir leitað sjar nokkarra upplýsinga um feril kærandi og kærða. Um æfiferil kærandi er það helst að segja, að hún hefir skömmu eftir tvítugs aldur trúlofast manni nokkr- em; var kærandi þá ásamt manni þessum. vinnuhjú að Bolafæti í Árnessýslu hjá hjónunum Guðbrandi Tómassyni og Hólmfriði Hjörtedóttar. Við mann þennan bjelt kærandi í nokkur ár og átti með honum 4 börn, þar af eina tvíbura, en þá yfirgaf maður- 456 inn kærandi og tók saman við aðra stúlku. Kærandi fluttist þá til Jóhannesar Þórðarsonar bónda á Egilsstöðum og konu hans komst hún þar upp á milli þeirra hjóna, varð þunguð af völdum Jóhannesar og fór þannig burt frá Egilsstöðum til Reykjavíkur, en Jóhannes skildi við konu sína og kom til Reykjavíkur á eftir henni eftir hálft annað ár. Hjer endurnýjuðu þau kunningsskap sinn og hafa búið saman síðan og átt fjögur börn, þar af eina tvíbura. Þar sem kærandi og Jóhannes hafa búið saman undanfarin ár, hafa þau bæði verið ítarlega aðspurð um það, hvort þau hafi eigi haft samræði saman undanfarin ár, þannig að hann geti verið faðir tvíburanna, en þau neita því bæði mjög eindregið og halda því fram, að þau hafi aldrei hin síðustu árin sofið Í sömu hvílu og alls ekki haft holdlegt samræði. Um æfiferil kærðs er það að segja, að hann hefir með aukarjettardómi Árnessýslu uppkv. 10. mars 1599 verið dæmdur Í 5 daga fangelsi við vatna og brand fyrir einfaldan þjófnað og hef- ir hann afplánað þá refsingn. Með hinum framkomnu vitnaframburðum og því, að kærandi hefir um langan tíma búið leigufritt í herbergi í húsi kærðs, þykja fengnar nægar líkur í málinu til þess, að láta úrslit þess vera komin undir fyllingareiði hennar, þannig, að vinni kær- andi löglega undirbúin eið að því á varnarþingi sinu, að kærður hafi haft samfarir við sig á timabilinu frá 20. ágúst til 20. nóv- ember 1922, þá skal kærður teljast faðir tvíbura þeirra, er hún ól 19. júní 1923 og vera skyldur að greiða að sinum hluta meðlag með þeim og barnsfararkostnað eftir yfirvaldsúrskurði, svo og málskostnað í máli þessu, er þykir hæfilega ákveðinn 25 krónur. Eiðsfrestur þykir hæfilega ákveðinn mánuður frá uppsögn dóms þessa. Verði kærandi hinsvegar eiðfall á kærður að vera sýkn af kröfum hennar í málinu og málskostnaður að falla niður. 457 Miðvikudaginn 12. jan. 1997. Nr. 35/1926. Pjetur Jóhannesson tf. h. Andreas Godtfredsen A/S. g. Fjeldsted) 8egn Þormóði Eyjólfssyni (Guðm. Ólafsson). Útaf útgerðar. og verslunarviðskiftum. Dómur aukarjettar Siglufjarðarkaupstaðar 9. febr. 1926: Pjetur Jóhannesson f. h. Andreas Godtfredsen greiði Þormóði Eyjólfssyni kr. 5175,33 með 69/, frá 15. des, s.1., en sje að öðru leyti sýku af kröfum stefnanda. Hin framkvæmda kyrsetningargjörð sje í gildi sem löglega gjörð og löglega framfylgt. Málskostnaður falli niður. Hið ídæmda að greiða innan 15 daga frá lögbirtingu undir aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir fyrir hæstarjetti krafist þess, að hinn áfrýjaði dómur verði úr gildi feldur og að hann verði sýknaður af kröfum stefnda gegn því að greiða honum kr. 3165,33 með vöxtum sem í dóminum seg- ir, en til vara, að hann verði sýknaður gegn því að greiða kr. 4027,83 og til þrautavara gegn greiðslu á kr. 4586,83. Svo hefir hann og krafist að felt verði úr gildi fjárnám það, er samkvæmt dóminum fór fram í fógetarjetti Siglufjarðarkaupstaðar 27. febr. Í. á. (Og loks hefir hann krafist málskostnaðar í hæstarjetti eftir mati rjettarins. Stefndi hefir hinsvegar krafist, að hinn áfrýjaði dómur og fjárnámsgjörð verði staðfest og að áfrýj- andi verði dæmdur til að greiða málskostnað ettir mati hæstarjettar. Mál þetta er risið út af útgerðar- og verslunar-. viðskiftum málsaðila sumarið 1995. Hefir stefndi lagt fram sundurliðaðan reikning yfir viðskifti þessi. 458 og 8vo seim segir Í hinum áfrýjaða dómi er það með sambljóða rjettarframburði tveggja vitna sannað, að viðskiftareikningur þessi hafi að enduðum útgerðar- tíma eða undir lok októbermánaðar 1925 verið sýnd- ur áfrýjanda og hann þá samþykt hvern einstakan lið reikningsins, er viðkemur dómsuppbæðinni, og samþykti áfrýjandi þar eftir víxil fyrir 4500 kr. af skuldinni með gjalddaga mánuði síðar og setti stefnda veð til tryggingar því, að víxilinn yrði greiddur á gjalddaga. Er með þessu framkomin Í málinu full sönnun þess, að dómsupphæðarinnar hefir verið rjetti- lega krafist og verður ekki sjeð, að mótmæli þau, er áfrýjandi hefir borið fram. hjer Í rjetti gegn upp- hæð skuldarinnar eigi víð nein rök að styðjast. Það ber þvi að ataðfegta hinn áfrýjaða dóm, er ekki hefir verið gagnáfrýjað. Með því ennfremur að stefndi að liðnum aðfarar- fresti dómsins átti rjeit á að fá hina veðsettu Íjár- muni tekna fjárnámi hjá þeim, er varðveittu þá, svo sem gert var, og að ekki eru fyrir hendi neinar sannanir fyrir því, að hið fjárnumda hafi verið eign annars manns, þá ber einnig að staðfesta hina áfrýi- uðu fjárnámsgjörð. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða atefnda málskostnað fyrir hæstarjetti og ákveðst hann 400 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi og fjár- námsgjörð fógetarjettar Siglufjarðarkaupstaðar 91, febr. f. á. skal óraskað. Áfrýjandi Pjeiur Jóhannesson f. h. Andreas Godtfredsen A/S. greiði stefnda Þormóði Eyjólfa- 459 syni 400 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að víðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með kyrsetningargjörð 9. dssember s. i. kyrsetti Þormóður Eyjólfsson vörar og muni hjá A/S. Andreas Godtfredsen, Kaup- mannahöfn, sem talið var að tjeð firma hafi hjer, en eru í vörsi- um Pjeturs Jóhannessonar, til tryggingar á greiðslu kr. 6575,33 með 6“/, vöxtum frá í. okt. s. Í. og öllum kostnaði og með stefnu dags. 15. s. m. að undangenginni árangurslausri sáttatilraun krefst stefnandinn Þormóður Eyjólfsson kaupmaður Siglufirði, að Pjetur Jóhannesson f. h. A/S. Andreas Godifredsen verði dæmur til að greiða sjer kr. 5515,33 með 69/, vöxtum frá 1. okt. s. 1. og að kyrsetningargjörðin frá 9. s. m. verði dæmd lögleg og lögmæt og sjer tildæmdur málskostnaðar. Stefndur hefir hinsvegar haldið fram, að A/S. Andreas Godtíredsen skuldi að eins kr. 1995.00 í peningum, 18750 kg. salt og að sjer verði tildæmdur máls- kostnaður. Í máli þessu hefir stefnandinn lagt fram 4500 kr. víxil, samþyktan af A/S. Andreas Godtfredsen og verður því að telja, að af umstefndri skuld sje sú upphæð að minsta kosti rjett. Þá hefir stefnandinn leitt 2 vitni, sem bera, að stofndur hafi sam- þykt að ölla reikning yfir hina umstefada skuld, nema 400 kr. fyrir skaðabætur fyrir skemdir á bryggju, og hefir framburður vitnauna verið tekinn gildur sem eiðfastur. Af umstefndri upp- hæð hefir stefnandi því fært sönnur á kr. 5175,33, en gegn mót- mælum stefads verður eigi hægt að taka til greina kröfu stefa- andans fyrir meiru af dómkröfunni. Kyrsetningin sje í gildi, sem lögleg og löglega framfylgt. Málskostnaðar falli niður. 460 Föstudaginn 21. jan. 1927. Nr. 66/1926. H/f. Hrogn og Lýsi (Pjetur Magnússon) gegn Sigurði Jónassyni Í. h- eigenda e/s. Namdals (Jón Ásbjörnsson). Árekstrarmál. Dómur sjódóms Reykjavíkur 31. apríl 1926: Kröfunni um greiðslu á kr. 187,50 vísast frá dómi. Stefndir, Bjarni Matthiasson, Benedikt Sveinsson og Þórður J. Thoroddsen f. h. h/f. Hrogn og Lýsi, greiði stefnandanam, Sigurði Jónassyni f. h. eigenda efs. Namdals, kr. 5000,00 með 5?/, ársvöxtum frá 1. júní f. á. til greiðsludags og 300 krónur Í máls- kostnað og á stefnandi sjóveðrjett fyrir þeim upphæðum í m/b. Höskuldi R.E. 191. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu hans, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Átrýjandi hefir hjer fyrir rjettinum gert þá aðal- kröfu, að hann verði sýknaður af skaðabótakröfu stefnda, og byggir hann þessa kröfu sína á því, að samkv. 225 gr. siglingalaganna sje ekki heimild til að dæma þann, er valdur hefir orðið að árekstri skipa, til að bæta annað tjón en það, er orðið hefir á skipi, góssi eða mönnum. Á þetta verður ekki fallist með því að líta verður 8vo á, að í nefndri lagagrein felist nægileg heimild til þess að dæma áfrýjanda sem eiganda vjelbátsins Höskuldur, er einn bar ábyrgð á árekstrinum, til að greiða stefnda einn- ig bætur fyrir atvinnutjón það, er hlotist hefir af árekstrinum. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi átti áreksturinn sjer stað á Vestmannaeyjahöfn hinn 17. april 1925 og fór sjóferðapróf út af slysi þessu 461 fram daginn eftir Í sjórjetti Vestmannaeyja, en að því loknu virðist e.s. Namdal hafa farið á veiðar; verður gegn mótmælum áfrýjanda eigi talið sannað að Namdal hafi í það sinn tafist frá veiðum meira en um 1 dag. Hinn 6. maí s. á. kom e.s. Namdal inn hjer til Reykjavíkur til að fá aðgerð á skaða þeim, er skipið hafði beðið við áreksturinn, og var þeirri viðgerð eigi lokið fyr en 24. s. m, en eins og sjórjetturinn hefir tekið fram, verður að telja að ó- hæfilega langur tími hafi gengið til viðgerðarinnar og að henni hefði mátt ljúka á 8—9 dögum. Það verður þannig að álíta að skipið hefði eigi þurft að tefjast frá veiðum vegna árekstrarins meira en 10 daga alla. Með því að engar upplýsingar liggja fyrir í mál- inu um meðalafla skips af líkri stærð og útbúnaði og Namdal á þeim tíma, er hjer ræðir um, vantar nægilegar upplýsingar í málinu til þess að meta afla- tap skipsins þennan tíma, en eftir því sem upplýst er um stærð e/s. Namdals, verðmæti þess og tölu skipshafnarinnar þykja bæturnar hæfileg ákveðnar 300 kr. á dag eða alls 3500 kr. Ákvæði sjórjettardómsins um málskostnað í hjer- aði og um sjóveðrjett Í vjelbátnum Höskuldi sam- þykkjast, svo greiði áfrýjandi stefnda upp í máls- kostnað í hæstarjetti 150 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi h/f. Hrogn og Lýsi greiði stefnda Sigurði Jónassyni f. h. eigenda e/s. Namdals 3500 kr. með 59/ ársvöxtum frá 1. júní 1995 til greiðsludags, 300 kr. í málskostnað í hjeraði og 150 kr. upp í málskostnað fyrir hæstarjetti, 462 og á stefndi sjóveðrjett fyrir þessum upphæð. um í m/b. Höskuldi R.E. 191. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendar hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóðóminum með stefnu útgefinni 18. febrúar þ. á. af cand. júr. Sigurði Jónassyni Í. h. eiganda e/s. „Namdals“ hjeðan úr bænum gegn stjórn h/f). Hrogn % Lýsi hjer í bænum, þeim Bjarna Matthiassyni, verslunarmanni, Benelikt Sveinssyni, alþingismanni og Þórði J. Thoroddsen, lækni, öllum til heimilis bjer Í bænum, fyrir hönd tjeðs hlutafjelags, sem eip- anda m/b. „Böskuldar“ R.K. 191, til greiðslu á 10800 króna afla- tapi, sem e/s. „Namdal“ á að hafa orðið fyrir vegna ásiglinpar m/b. „Höskuldar“ á hann á Vestmannaeyjahöfn lí. april f. á., ásamt 5 */, ársvöxtum al upphæðinni frá 1. júní f. á. til greiðsla- dags og málskostnaðar Í þessu máli að skaðlansu samkvæmt mati rjettarins. Nemur sá kostnaður eftir fremlögðum reikningi kr. 504,50 og ennfremur til greiðslu málskostnaðar Í öðru máli milli sömu aðilja, er lauk með dómi þessa rjettar 23. janúar þ. á., að uppbæð kr. 187,50. Loks hefir stefnandi krafist þess, að við- urkendur verði í dóminum sjóveðrjettur Í m/b. Höskuldur fyrir þessum upphæðum. Stefndir hafa ekki mætt Í málinu og enginn af þeirra hálfu og er þeim þó löglega stefnt. Verður þá eftir N.L. 1-—4—32. og tilsk. 3. júni 1796, 2. gr. sbæ. tilsk. 15. ágúst 1832, 8 gr. að dæma málið eftir framlögðum skjölum og skilrikjum. Eftir hinum framlögðu skjölum rakst m/b. „Höskuldur“ á e/s. „Namdal“ á Vestmannasyjahöfn 17. april Í. á. og skemdi hann nokkuð, þó eigi meira en Svo, að efla. „Namdal“ hjelt út á veiðar aftur eftir tveggja daga tuf Í Vestmannaeyjum, #7 gengu til sjó- ferðaprófs o. fl. án þess að fá þar aðgerð og Var að veiðum til 5. mal s.á., en kom hjer inn 6. mal til að fá aðgerð og var henni ekki lokið fyr en 24. maí eftir því sem stefnandi skýrir frá. E/s. „Namdal“ er fiskigufuskip (línnveiðari), að stærð 98,3 smá- loatir brúttó, en 43,17 smálestir nettó. "Tala skipshafnar er 1516 menn þegar það er að veiðum. Eigendur „Namdala“ hölðaða mál gegn eigendum „Höskuldar“, til bóta fyrir skemdirar á 463 „Namdal“ og aflatjón og svo málskostnaðargreiðslu. Lyktaði þv. máli svo, að eigendur „Höskuldar“ veru dæmdir til að bæta eig- endum „Namdals skemdirnar, en kröfunni um bætar fyrir aflatjón var vísað frá dómi sakir vantandi upplýsinga og málskostnaðar í málinu Jjátinn falla niður. Dóminum í því máli hefir ekki verið áfrýjað, en þetta mál höfðað og Í því gerðar rjettarkröfur þær, er að framan greinir. , Stefnandi telur nú aflatjón e/s. „Namdals“ hæfilega metið 600 krónur á dag og töfina vegna aðgerðarinnar 18 daga og kemur þannig út hin umstefnda upphæð kr. 10800,00. Eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja, telar rjotturinn aflatjónið hinsvegar nægilega hátt metið 500 krónur á dag fyrir skip, eins og e/s. „Namdal“, jafnvel þótt gengið sje út frá því, að skipið hafi haft fulla áhöfn meðan á aðgorðinni stóð. Eun- fremur telur rjetturinn að til aðgerðarinnar sje talinn óhæfilega langur tími bæði er tokið er tillit til þess, að skipið standaði veiðar nálega 8 vikur eftir áreksturinn en áður en aðgerðin fór fram og til matsins á skaðanum. Telur rjetturinn eigi verjandi að telja til hennar lengri tíma en 8 daga eftir að skipið kom hingað og að viðbættri tveggja daga töfinni í Vestmannaeyjum, verður töfin frá fiskiveiðum ekki taliu lengri en 10 dagar alls og aflatjónið því 5000 krónar. Þessar 5000 krónur með vöxtum eins og krafist er og málskostnað í þessu máli, er þykir hæfilega ákveðinn 300 krónur, verðar hinsvegar að dæma hið stefnda fje- lag til að greiða stefnanda og á hann sjúveðrjett í m/b. „Hösk- nldi“ fyrir þeim upphæðum. Um málskostnaðinn í fyrra málinu milli aðilja er endanlega dæmt í því máli úr því að dóminnm í því hefir ekki verið áfrýj- að, og vísast því kröfunni um greiðslu á honum frá dómi. Mánudaginn 24. jan. 1927. Nr. 84/1926. Valdstjórnin (Í. P. Kalman) gegn Eyvindi Eyvindssyni (Guðm. Ólafsson). Ólöglegur bifreiðarskstur. Dómur lögreglarjettar Reykjavíkur 29. sept, 1926. Kærður Eyvindur Eyvindsson greiði kr. 26,00 sekt Í 464 ríkissjóð innan 20 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 2 daga. Svo greiði hann allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Ennframnr greiði haun Jóni Ólafssyni kr. 143,50 í skaðabætur. Dóminum að fullnægja, að því er Ídæmdar skaðabætur snertir innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans, og að öðru leyti að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að sjerstakrar varúðar ber að gæta á þeim stað, sem áreksturinn varð, einkum vegna girðinga þeirra, sem eru á mótum Skóla- strætis að austan og Bankastrætis að sunnan, er varna útsýnis þeim megin uppeftir Bankastræti, þykir refsing kærða ekki mega vera lægri en 50 kr. sekt og verður vararefsingin þá 4 daga einfalt fangelsi. Að öðru leyti ber að staðfesta lögreglu- rjettardóminn samkv. forsendum hans. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talið mál- flutningskaup sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 60 kr, til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal Óóraskað, þó þannig að refsingin verði 50 kr. sekt og vara- refsingin 4 daga einfalt fangelsi. Kærði, Eyvindur Eyvindsson, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talið málflutnings- kaup sækjanda og verjanda, hæstarjettarmál- flutningsmannanna Björns P. Kalman og Guð- mundar Ólafssonar, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 465 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfa gegn Ey- vindi Eyvindssyni bifreiðastjóra, Strandgötu 35 í Hafnarfirði, fyr- ir brot gegn ákvæðum laga nr. 56 frá 16. júní 1926 um notknn bifreiða. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Hinn 27. f. m. um kl. öl/, s.d. ók kærður bifreiðinni R.E. 92 norður eftir Skólastræti hjer í bænnm, Þegar hann kom að vegamótum Skólastrætis og Bankastrætis, flautaði hann og beygði til hægri handar upp með götuhorninu og inn Í Bankastræti. Í sömu svifum kom Jón Ólafsson, kaup- maður, Skólavörðastig 21, á reiðhjóli niður Bankastræti og fór vinstramegin á götunni, nálægt gangstjettinni. Vegna þess að há girðing er meðfram Bankastræti að sunnan niður að Skóla- stræti og einnig meðfram því að austan, sjest ekki inn í Skóla- stræti, nema af litlu svæði Bankastrætis, og úr Skólastræti sjest ekki nema lítið svæði af Bankastræti. Kærður og Jón sán því hvorugar til hins, fyr en þeir komu að gatnamótunum og átta örskamt ófarið hvor að öðrum. Vegurinn var blautur og kveðst Jón því ekki hafa getað stöðvað hjólið á svo stattu færi, til vinstri handar gat hann ekki beygt, því þar var gangstjettin, en til hægri handar kveðst hann ekki hafa þorað að fara, því það var að fara í veg fyrir bifreiðina, hann lenti því framan á bifreiðinni, sem kærður virðist hafa stöðvað rjett um leið og á- reksturinn varð. Við áreksturinn skemdist reiðhjól Jóns og föt hans. Hann hefir því gert þá kröfn, að kærður verði dæmdur til að greiða sjer kr. 350,00 í skaðabætar. Skemdir á reiðhjólinu hafa af dómkvöddum mönnum verið metnar á kr. 115,00, en kostnaður við matið er kr. 28,50, þessum upphæðum hefir kærður ekki mótmælt sem of háum. Á það að skemdir hafi orðið á föt- um, eða hve miklar þær hafi verið, hafa engar sönnur vorið færð- ar. Kærðum hefir ekki áður svo kunnugt sje verið refsað fyrir neitt brot. Kærður hefir að áliti dómarans brotið gegn ákvæðum 7. gr. bifreiðalaganna með því að halda upp í Bankastræti hægra megin, og þykir refsing sú sem hann hefir tilunnið fyrir þetta brot, hæfilega ákveðin kr. 25,00, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 20 daga frá lögbirlingu dóms þessa, ella sæti kærður ein- földa fangelsi í 2 daga. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Það er ekki upplýst í þessu máli, að þriðjimaður eða Jón Ólafsson hali valdið á- rekstrinum af ásettu ráði eða vitaverðri óvarkárni, nje A slysið 466 hefði hlotið að vilja til, þótt kærður hefði ekið rjettu megin Í Bankastræti. Verður því að áliti dómarans, samkvæmt ákveðum ið. gr. bifreiðalagasna, að dæma kærðan til að greiða Jóni Ól- afseyni tjón það, €r hann varð fyrir við áreksturinn. En með tilliti til þess að kærður hefir mótmælt skaðabótakröfunni að öllu leyti og Jón Ólafsson hefir ekki fært sönnur á það að hann hafi beðið meira tjón en sem nemur kr. 116,00 — og kr. 28,00 = kr. 143,50 verður skaðabótakrafa hans aðeins tekin til greina að þessu leyti. Miðvikudaginn 26. jan. 1921. Nr. 92/1926. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Jóni Benjamínssyni (Lárus Jóhannesson). Bannlagabrot. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 26. sept. 1926: Kærður Jón Benjaminsson frá Akureyri, fyrv. kyndari á e/s. Goðafoss, greiði 500 kr. sekt í ríkissjóð, sæti auk þess 4 daga einföldu fangelsi, svo greiði hann og allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða lög- reglurjettardómi er það sannað, að kærði hefir flutt hingað til landsins og selt með hagnaði á Ísafirði g0 lítra af spiritus concentratu8 Og 10 flöskar af ákavíti er hann hafði keypt Í útlöndum til þess að selja hjer á landi í ágóðaskyni. Með þessu hefir kærður gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 156. 8. júní 1925 og þykir refsing hans samkvæmt 13 gr. sömu laga hæfilega metin 10 daga einfalt fangelsi og sekt í ríkissjóð, er ákveðst 500 kr með tilliti til þess, að kærði, sem er fátækur fjölskyldumaður, 467 hefir viðstöðulaust játað brot sitt og að hann hefir mist atvinnu sína vegna þessa afbrots síns. Ef sekt- in er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóma þessa, skal kærði afplána hana með 30 daga einföldu fangelsi Hið ólöglega inntlutta áfengi á að vera upptækt og eign rikissjóða. Svo ber kærða og að greiða allan kostnað sakar- innar Í undirrjetti og fyrir hæstarjetti, þar með tal- in málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 60 kr. til hvors. Við meðferð málsins fyrir lögreglurjettinum at- hugast, að hegningarvottorð kærða hefir ekki verið útvegað, að ekki hefir verið vottað um meðferð máls- ins í hjeraði og að prófun málsins er ófullkomin að því er snertir þann eða þá, sem ástæða er til að ætla að hafi verið samsekir kærða. Því dæmist rjett vera: Kærði Jón Benjamínsson sæti 10 daga ein- földu fangelsi og greiði auk þess 500 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 30 daga ein- földu fangelsi ef hún verður ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign ríkissjóðs. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar bæði í undirrjetti og hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Lárusar Jóhannessonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 30* 468 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með eigin játninga kærðs Jóns Benjamínssonar frá Akur- eyri, fyrv. yfirkyndara á efs. Goðafoss, er það upplýst Í málinu að er e/s. Goðafoss kom hingað til Ísafj. 11. júlí s.1. hafði kærður, er var yfirkyndari á skipinu, Í vörslum sínum áfengi, sem sje 90 lftra af spfritus concentratus og 10 flöskur ákavíti Í heilum og hálfam flöskum, og seldi áfengi þetta manni, er kom um borð til hans, en sem hann eigi þekti, fyrir 560 kr. En áfengið fanst skömmu síðar um borð í m/k. Arthur £ Fanny, er lá við hafskipabryggjuna, og var gert upptækt, og því síðan verið skilað ráðuneytinu. Ennfremur er það upplýst með játningu kærðs, að áfengi þetta keypti hann í Kaupmannahöfn fyrir 350 kr. og að hann keypti það í þeim tilgangi að selja það og ábatast af sölunni. Fyrir framangreint brot þykir kærður eiga að sæta refsingu samkvæmt 1. gr. laga nr. 15 1925. sbr. 13. gr. þeirra, er þykir hæfilega metin 500 kr. sekt er renni í ríkissjóð, svo sæti hann og 4 daga einföldu fangelsi og greiði allan af málinu leiðandi kostnað, enda hefir kærður eigi sætt áður refsingu eða ákæru fyrir neitt lagahrot. Föstudaginn 28. jan. 1927. Nr. 93/1926. Valdstjórnin (Björn P. Kalman) gegn Höskuldi Eyjólfssyni (Svb. Jónsson). Áfengisbruggun. Dómur lögreglurjettar Árnessýslu 16. sept. 1996: Kærður Höskuldur Eyjólfsson greiði innan 14 daga frá lögbirting dóms þessa 300 kr. sekt, er renni í ríkissjóð, ella af- pláni hana með 30 daga einföldu fangelsi. Öll áhöld og ílát og hið ólöglega tilbúna áfengi skal upp- tækt og andvirðið renna Í ríkissjóð. Dómi þessum að fullnægja með lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Svo sem nánar er sagt í hinum áfrýjaða lög- reglurjettardómi er það sannað, að kærði hefir feng- 469 ist við bruggun eða tilbúning áfengs drykkjar, sem hefir inni að halda meira en 2!/,% af vínanda að rúmmáli, og að fundist hefir í farangri kærða á Eyrarbakka nokkrar flöskur með vökva í, sem sam- kvæmt skýrslu efnarannsóknarstofu ríkisins hefir inni að halda alkohol um 369 að rúmmáli, er ætla má að kærði hafi búið til. Með þessu hefir kærði brotið 1. gr. laga nr. 25, 3. nóvbr. 1915, og þykir refsing hans hæfilega ákveð- in samkvæmt 3. gr. nefndra laga 500 kr. sekt til ríkissjóðs, og komi 30 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu þessa dóms. Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptöku á áhöldum og ílátum við tilbúning áfengisins og á hinu ólöglega tilbúna áfengi staðfestist. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 100 kr. til hins fyrnefnda og 80 kr. til hins síðar- nefnda. Við rannsókn málsins er það að athuga, að rann- sóknardóma.inn hefir eigi látið rannsaka alkohol- magn Í bruggi því, er fanst hjá kærða við hina síð- ari húsrannsókn 11. júní f. á. og að vitnið Gísli Davíðsson hefir eigi verið borinn saman við kærða eða vitni þetta látið staðfesta framburð sinn með eiði. Því dæmist rjett vera: Kærði Höskuldur Eyjólfsson greiði 500 kr. sekt til ríkissjóðs, og komi 30 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd innan 30 daga eftir birtingu dóms þessa. 470 Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptöku á áhöldum og ílátum við tilbúning áfengisina og á hinu ólöglega tilbúna áfengi staðfestist. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, hæstarjettarmálflutningsmannanna Björns P. Kalman og Sveinbjörns Jónssonar, 100 kr. til hins fyrnefnda og 80 kr. til hins síðarnefnda. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Síðasta vetrardag var kærður Höskaldur Eyjólfsson bóndi í Saurbæ í Villingaholtshreppi á ferð á Eyrarbakka og með honum nágranni hans einn. Bar hann poka fyrir kærðan, er hann ljet af sjer hjá útikofa einum á Bakkanum, en með því að talsverður grunur lá á kærðum um að hann braggaði áfengi, vakti þetta athygli manna. Var hreppstjóra sagt til þess, hvar pokinn hafði verið látinn og íann hann í kofanum poka og í honum körfurið- inn glerbrúsa, er tekur alt að því 10 lítra, og gutlaði á honum. Á meðan hreppstjóri aðgætti pokann í útikofanum bar eigandi kofans heymeis fyrir kærðan úr kofanum og skildi hann eftir hjá húsi sína. Strákar, sem þar voru á stjái, forvitnuðust um hey- meisinn og fundust þar í flöskur; var hreppstjóra gert aðvart og og svo hvorttveggja afhent rjettinum. heymeisnum reyndust vera, 4 heilflöskur fallar, hálfflaska hálffull og falt glas ferstrent sem tók á að giska '/, lítra. Var gengið úr skugga um, að á ílátum þessum væri all sterkt áfengi. Aftur reyndist, eftir itrek- aða rannsókn, fúlt vatn vera á brúsanum, en ramman ódanu hafði lagt af honum. Við húsrannsókn, sem gerð var á heimili kærðs, iandust tvær olíutunnur með braggi í, önnur hjer um bil hálf, en á hinni var lögurinn 21 cm. á dýpt. Ennfremur fanst þar lögg af áfengi á flösku. Loks fanst þar eyrpipa með á hringbugum, er sjóanlega 471 var ætlað til afnota við bragggerðina. Við síðari húsrannsókn varð bert, að ákærður hafði haldið bruggiðju sinni áfram. Bruggið reyndist við rannsókn, er rannsóknarstofan hefir gert 9,57/, af alkoholi að rúmmáli í annari tunnunni en 0,9% í hinni — enda ekki- fallgerjað, — en í flöskunni reyndist Ól. Ákærður hefir játað, að hann hafi búið til bruggið, en ætl- aði það tilað fóðra hesta sína, drukkið sjálfur eitthvað af því, en hvorki selt nje gefið. Eyrpipana þykist hann hafa fundið á víða- vangi og flöskuna, sem löggin var í, sömuleiðis. Hinsvegar neit- ar hann algjörlega, að glerbrúsinn hafi verið í heypoka þeim, er haun hafði meðferðis og samferðamaður hans skilaði af sjer, og sömuleiðis neitar hann, að flöskurnar í heymeisnum hafi verið frá honum. Með samstæðum vitnisburðnm og öðrum gögnum er þó ferill heypokans og áfengisflaskanna rakinn til kærðs svo að nægilegar sannanir era fram komnar fyrir því, að hvorttveggja hafi verið í hans vörslum, og áfengið árangur af bruggiðju hans. Samkvæmt ofangreindu hefir kærður gerst brotlegur gegn 1. gr. laga um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja nr. 25/1915 og virðist hegning hans, sem er lögráða maður og eigi hefir áður verið kærður fyrir lagabrot, hæfilega ákveðin 300 kr. sekt er renni Í rÍkis- sjóð. Verði hún eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dómsins, skal hún afplánað með 30 daga einföldu fangelsi. Öll áhöld til brugg- gerðarinnar og Ílát, svo og áfengi það, sem í reyndist meira en 2, af alkohol, skulu upptæk og andvirðið renna í ríkissjóð. Svo greiði og kærður allan af sökinni leiðandi kostnað. Um leið og tekið er fram, að borið verður undir dómsmála- ráðuneytið, hvort höfða skuli sakamál gegn kærðum fyrir illa meðferð á fundnu fje, vottast að á rekstri málsins hefir eigi orð- ið óhæfilegur dráttur. Mánudaginn 31. jan. 1997. Nr. 63/1926. A/S. Conrad Boe Ltd. (Guöm. Ólafsson) gegn Ingvari Ólafssyni f. h. H. P. Duus (L. Fjeldsted). Biðdagabætur. Dómur sjóddms Reykjavíkur 15. júlí 1996: 'Stefndar, Ingvar Ólafsson f. h. H. P. Duus verslunar, á að 412 vera sýkn af kröfum stefnandans, Guðm. Ólafssonar f. h. firmans A/S. Conrad Boe Ltd., í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Átrýjandi hefir ekki gegn neitun stefnda fært sannanir fyrir því, að skip það, er ræðir um í mál- inu, hafi getað afhent 400 smálestir af kolum á dag; þvert á móti er það upplýst, að hjer í Reykjavik, þar sem skipið lá við bólverk, hafi verið skipað upp úr því 541 smálest á 20!/, klstund, og þar sem ekki sjest að skipstjóri hafi fundið að því að móttaka kol- anna hafi gengið treglega, verður að gera ráð fyrir, að skipið hafi ekki getað afhent meira en rúmar 300 smálestir á dag, er það lá í rólegri höfn við bólverk. Hinsvegar verður að álita, að skipið hafi ekki getað afhent jafnmikið á höfn eins og Kefla- vík, sem er óvarin og uppskipunin verður að fara fram við skipshlið í uppskipunarbáta, enda hefir um- boðsmaður áfrýjanda í málflutningi sinum hjer fyrir rjettinum lýst yfir því, að hjer að lútandi ákvæði í 15. gr. farmsamningeins eigi að skilja svo, að taka beri tillit til viðtakanda og tækja þeirra, er fyrir hendi eru á uppskipunarstað, sem til farmflytjanda. Með tilliti til þessarar skýringar og hinsvegar til þess, að móttakandi farmsins í Keflavík í brjefi dags. 7. okt. 1924, er lagt hefir verið fram í hæsta- rjetti, hefir viðurkent að affermingin hafi part úr þeim degi gengið seinna en farmflytjandi mátti bú- ast við, þykir hæfilegt að gera ráð fyrir, að farm- flytjandi hafi mátt gera kröfu til að affermdar væru 150 smálestir á sólarhring. — Eftir þessu hefði mátt ganga til affermingarinnar Í Reykjavík 1 dagur og 473 17 kl.stundir og í Keflavík 2 dagar og á stundir eða alls samtals 93 kl.stundir. Skipið kom til Reykjavíkur að kvöldi hins 5. okt. 1924, og daginn eftir kl. 10 f. h. fjekk skipið fyrir- skipun frá umboðsmanni skipsins um að fara til Keflavíkur, að því er virðist eftir samkomulagi milli hans og farmmóttakanda, og kom þar kl. hálfeitt e. h. Uppskipunin byrjaði þar kl. 91, og verður ekki álitið að biðdagar skipsins hafi byrjað fyr en um leið og affermingin hófst. Skipið var fullaffermt í Reykjavík kl. 10 að kvöldi þess 11. s. m.; hafa þannig liðið 127!/, klstund frá því afferming byrj- aði í Keflavík þar til henni var lokið í Reykjavík. Frá þessum 127'/, kl.stund ber að draga þá 11 tíma, er skipið lá í Keflavík eftir affermingu þar var lokið, að viðbættum 4 tímum, er skipið var á leið frá Keflavík til Reykjavíkur og loks 2!|, tíma, er ætla má að tekið hafi að flytja skipið af ytrihöfn að ból- verki og hefir þá gengið til affermingarinnar alls 110 klstundir. Hefir skipið þá rjett til biðdagabóta fyrir 17 kl.stundir á £0-12-6 = £ 10-19-6 með 60 ársvöxtum frá stefnudegi 16. sept 1925. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður bæði í hjeraði og í hæstarjetti falli niður. Málflutningsmaður stefnda hefir alls fengið 20 sinnum frest í hjeraði samtals í 35 vikur og að eins notað þá fresti til að skila 3 stuttum varnarskjölum. Verður að átelja þann drátt á málinu. Því dæmist rjett vera: Stefndur Ingvar Ólafsson f. h. H. P. Duus greiði áfrýjanda A/S. Conrad Boe Ltd. £ 10-19-6 með 69 ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags. Málskostnaður í báðum rjettum fellur niður, 474 Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóðóminum með stefnu útgefinni 17. september Í. á. af Guðm. Ólafssyni hrm. hjer í bænum fí. h. firmans A/S. Conrad Boe Ltd., í Oslo, gegn Ingvari Ólafssyni í. h. H. P. Duusverslunar bjer í hænum, til grsiðslu £ 47.10-0 með 6?/, ársvörtum frá 1l. október 1924 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Undir rekstri málsins hefir stefnandi tært dómkröfu sína niður um sh. 12-6. Stefndar hefir principaliter krafist sýknu af öllum kröfum stofnanda Í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettar- ins. Til vara hefir hanu krafist þess, að hin umstefnda upphæð verði lækkuð. Málavextir eru þeir, að með farmsamningi dagsettum í Kaup- mannahöfn, 17. september 1994, rituðum á ensku, tókst A/S. Con- rað Boe Ltd. á hendar að flytja kolafarm á e/s. „Ole Aarvald“ frá Methil til Reykjavíkur og Keflavíkur og er svo ákveðið í samningnum, ($ 5 B) að: The cargo to be loaded in 84 running hours (noon Saturday to 6 a.m. Monday, colliery and docks hoolidðays, and until 6 a. m. on the day following such holliday excepted, unless used). Um uppskipun er hinsvegar ákviðið ($ 15) að móttakandi skyldi taka við farminum á ákvörðunarhöfnum við skipshlið án kostnaðar og áhættu fyrir skipið, eins fljótt og skip- stjórinn gæti afgreitt farminn (as fast as the captain can deliver) og skyldi móttakandi greiða £ O- 12-6 í biðdagabætur fyrir hverja klukkustund, sem uppskipun farmsins drægist fram yfir þann tíma. Stefnandi heldur því fram, að skipið hafi getað afhent 400 smálestir á sólarhring og þar sem farmurinn hafi verið 868 smá- lestir, hefði uppskipuninni átt að vera lokið á 50 klukkustundum. Skipið hafi hinsvegar komið til Reykjavíkur 6. október 1924 að morgni og uppskipunin eftir farmsamningnum átt að teljast byrja kl. 1 síðdegis s. d., en skipið ekki verið affermt að falla fyr en ki. 10 að kvöldi il. október. Uppskipnnin hafi því tekið 129 klukkustundir eða 79 klukkustundum lengri tíma eu þurft hefði, ef uppskipunin hefði gengið eins fljótt og skipið gat afhent farm- inn. Frá þessum tíma dregur stefnandi 3 klukkustundir, sem 475 gengu til ferðarinnar milli Reykjavíkur og Keflavíkur, en gerir kröfu til biðdagabóta fyrir 76 klukkustundir á sh. 19-6 eða £ 41-10-0. Eins og að framan greinir hefir stefnandi þó fært þessa upphæð niðar um sh. 12-6 með því að hann hefir sam- þykt, að uppskipunartíminn hafi ekki byrjað fyr en kl. 2 síðdegis 6. október. Við þennan útreikning stefnanda er það að athuga, að þótt skipið hefði getað skilað 400 smálestum af farminum á sólarhring eða 16?/, smálest á klakkustund að meðaltali, hefði uppskipanin á 868 smálestum þó tekið 52 klukkustandir og er því dómkrafan £ 1-5-0 of há frá hans sjónarmiði. Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, að þar sem í farm- samningnum sja svo ákveðið, að viðtakandi eigi að taka við farm- inum eins fljótt og skipið geti afgreitt, þá sje vitanlega miðað við þá höfn, sem skipa á farminum Í land á, og nú sje svo hátt- að á þeim stöðum, sem hjer um ræðir, að skip á stærð við „Ole Aarvald“, geti ekki skilað meira en 300 smálestam á sólarhring í Reykjavík og 100 smálestum í Keflavík, en reiknað á þann hátt, verði affermingartiminn 195'/, klukkustund og sje því ekki um neinar biðdagabætur að ræða. Hann hefir og ómótmælt haldið því fram, að farmgjaldið fyrir þær c. 350 smálestir, sem skipað var Í land Í Keflavik, hafi verið c. 1700 shillings hærra en venju- legt farmgjald á kolum á þeim tíma til Reykjavíkur og hafi sú hækkun verið gerð með tilliti-til þess, hve uppskipunin væri erfið Í Keflavík. Rjettinum þykir nú ekki sennilegt, að með ákvæði farm- samningsins um, áð við farminum skuli tekið „eins fljótt og skip- stjóri geti afgreitt hann“, sje átt við það, að ákveðin smálesta- tala sje affermd á dag, án tillits til þess, hvernig ástatt sje á hverjum stað, því þá mundi affermingartíminn Í farmsamningnum hafa verið ákveðinn beint í klukkustandatali eins og fermingar- tíminn. Til þess bendir og það, að hærra farmgjald er reiknað fyrir kol þan, sem skipað var í land í Keflavík en hjer í bænum. Rjettarinn verður hinsvegar að líta svo á, að með hinum tilvitn- uðu orðum hafi farmflytjandi viljað tryggja sjer það, að afferm- ingin gengi svo greiðlega, sem' búast mætti við á affermingar- stöðunum, en hverjir þeir vora, vissi farmflytjandi fyrir fram. Eftt- ir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja í málinu, verður rjettar- inn að álíta, að afferming skipsinsi7,Öle Aarvgld“ hafi gengið sve fljótt bæði hjer og Keflavík, sem búast mátti við og venju- legt er, og þykir affermingartíminn, eins og hann varð, ekki lang- 416 ur samanborið við fermingartíma þann, sem skipinu var ætlaður í Methil (84 klukkustundir) Í farmsamningnum. Telur rjetturian því, að sýkna beri stefndan af kröfum stefn- anda í málinu, en eftir öllum atvikum þykir rjett, að málskostn- aður í því falli niður. Mánudaginn 31. jan. 1927. Nr. 61/1926. Carl Schiöth Begn H. Benediktsson £c Co. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Carl Schiöth, sem ekki mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði hann og stefnda, H. Benediktsson á Co., er hefir látið mæta í málinu, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 31. jan. 1927. Nr. 73/1926. Jóhannes Jóhannesson gegn Guðrúnu Eiríksdóttur. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jóhannes Jóhannesson, sem ekki mæt- ir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. 477 Mánudaginn 31. jan. 1927. Nr. 76/1926. Eyjólfur Ásberg gegn H.f. Dvergur. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Eyjólfur Ásberg, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 1. febr. 1927. Nr. 2/1927. Sigurður Sigurðsson og Jón H. Þorbergsson (Björn P. Kalman) gegn Búnaðarfjelagi Íslands (Pjetur Magnús- son) og atvinnumálaráðh. Magnúsi Guðmundssyni. (Enginn). Um lögmæti skipunar 2ja manna 15. maí 1926 í stjórn Búnaðarfjelags Íslands. Úrskurður tfógetarjettar Reykjavíkur 6. jan. 1927: Hin umbeðna innsetningargjörð á ekki fram að ganga. Dómur hæstarjettar. Auk þess sem gjörðarbeiðandi í hjeraði, Sigurð- ur Sigurðsson, hefir áfrýjað fógetarjettarúrskurðinum til þess að fá hann feldan úr gildi og lagt fyrir fógeta Regkjavíkur að framkvæma hina umbeðnu innsetningargjörð, þá hefir Jón H. Þorbergsson, bóndi á Bessastöðum, sem varamaður í stjórn Búnaðar- fjelags Íslands einnig áfrýjað úrskurðinum sem meðal- 478 göngumaður og krafist þess, að forsendur úrskurðar- ins, að því er þær taka til varamannanna í stjórn búnaðarfjelagsins, verði úr gildi feidar og ennfrem- ur, að með þessum dómi verði viðurkendur rjettur hans til þess að eiga sæti í stjórn búnaðarfjelagsins. En um þennan síðari lið kröfu meðalgöngumannsins hefir ekki verið úrskurðað af fógeta og hún önnur en krafa aðaláfrýjanda, og verður því ex olficio að vísa þessum lið kröfunnar frá hæstarjetti Atvinnumálaráðherra Magnús Guðmundsson, er einnig hefir verið stefnt fyrir hæstarjett, hefir ekki mætt eða látið mæta. En af hálfu hinna aðiljanna allra hefir verið mætt og er það sameiginleg ósk þeirra, að endanlegur dómur verði nú þegar lagður á málið að efni til. Í 2. gr. jarðræktarlaganna 20. júní 1923 er svo ákveðið, að atvinnumálaráðherra skuli útnefna meiri hluta í stjórn Búnaðarfjelags Íslands meðan fjelagið fer með mál þau, sem því eru falin í lögunum. Samkvæmt þessu lagaákvæði útnefndi atvinnumála- ráðherrann með brjefi dags. 25. april 1924 þá Tryggva Þórhallsson og Valtý Stefánsson sem aðalmenn í stjórn fjelagsins og tvo varamenn með þeim. Segir í skip- unarbrjefinu, að þeir sjeu útneindir >þangað til öðru- vísi kann að verða ákveðiðc. Samkvæmt þessu orða- lagi skipunarbrjefsins var skipunin ótímabundin, jafnt aðalmannanna sem varamannanna og var það eðli- legt eins og á stóð og ekki í ósamræmi við 2. gr. jarðræktarlaganna. Atvinnumálaráðherrann hafði því óbundnar hendur um það hve lengi skipunin skyldi standa og gat breytt henni ef ástæður væru til. Þetta gjörði hann með nýju skipunarbrjefi dags 15. maí 1926, er hann samkvæmt tillögu landbúnaðar- nefnda Alþingis skipaði Tryggva Þórhallsson og 419 Magnús Þorláksson í stjórn fjelagsins og tvo vara- menn ásamt þeim, enda höfðu þeir Tryggvi Þór- hallsaon og Valtýr Stefánsson áður lýst því yfir, að að þeir mundu sætta sig við að útnefning færi fram af nýju. Með þessari nýju útnefningu var eldri út- nefningin, einnig útnefning varamannanna, feld úr gildi og verður því að líta svo á, að þeir Tryggvi Þórhallsson og Magnús Þorláksson hafi verið löglega kjörnir meðlimir stjórnar Búnaðarfjelags Íslands, er þeir mættu á stjórnarnefndarfundi fjelagsins 19. maí f. á., þar sem ákvörðun var tekin.um, að segja áfrýj- anda Sigurði Sigurðssyni upp búnaðarmálastjórastöð- unni. Og með því ennfremur að það er ekki vje- fengt, að stjórn búnaðarfjelagsins hafi haft vald til að segja búnaðarmálastjóra upp stöðunni, þá verð- ur þegar af þessum ástæðum og að öðru leyti með skirskotun til hins áfrýjaða fógetarjettarúrskurðar að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að áfrýjendur greiði stjórn Búnaðarfjelags Íslands málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 300 kr, og greiði Sigurður Sigurðsson þar af 200 kr. en Jón H. Þorbergsson 100 kr. Því dæmist rjett vera: Kröfu Jóns H. Þorbergssonar um að viður- kendur verði rjettur hans til að eiga sæti Í stjórn Búnaðarfjelags Íslands vísast frá hæstarjetti. Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði skal óraskað. Áfrýjendurnir greiði stjórn Búnaðarfjelags Íslands málskostnað fyrir hæstarjetti, Sigurður 480 Sigurðsson 200 kr. og Jón H. Þorbergsson 100 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í máli þessu hefir gjörðarbeiðandi, Sigurður Sigurðsson, bú. fræðingur hjer Í bænum, beiðst þess, að hann með fógetavaldi væri settur inn Í skrifstofur Búnaðarfjelags Íslands í Lækjargötu mr. 14, hjer í bænum og honum veittur aðgangur að bókum fje- lagsins og skjölum og öllum eignum þess, svo að hann geti full- nægt skyldum sínum sem búnaðarmálastjóri Búnaðarfjelaga Ís- lands samkvæmt lögum þess. Byggir gjörðarbeiðandi þessa beiðni sína á því, að hann 7. ágúst 1923 hafi af þáverandi stjórn Bún- aðarfjelagsins verið ráðinn búnaðarmálastjóri þess frá 1. s. m. að telja með sex mánaða uppsagnarfresti af beggja hálfu og upp- sögnin bundin við áramót. Launakjör búnaðarmálastjóra hafði Búnaðarþingið ákveðið og að öðru leyti var gjörðarbeiðandi ráð- inn í stöðuna samkvæmt lagaákvæðum Búnaðarfjelagsins, og kveð- ur harn sig þá þegar hafa tekið að starfa hjá fjelaginnu. Hins vegar kveður gjörðarbeiðandi að ákveðið hafi verið á stjórnar- fundi í Búnaðarfjolaginu 19. maí f. á. að segja sjer upp stöðunni frá 1 júni f. á. að telja, þó svo, að hann hjeldi umsömdum laun- um til síðusta áramóta. Litur gjörðarbeiðandi svo á, að meiri hlati þeirra manna sem sögðu honum upp stöðunni sem búnaðar- málastjóra Búnaðarfjelags Íslands, hafi verið ólöglega kosnir og skipaðir í stjórn Búnaðarfjelagsins og því ekki bærir um að segja honum upp stöðunni; uppsögnin sja því markleysa og hann enn búnaðarmálastjóri samkvæmt ráðningunni frá 7. ágúst 1923, en þar sem honnm hefir verið meinað. að rækja starf sitt sem bún- aðarmálastjóri og verið neitað um greiðsla launa frá 1. þ. m. að telja, sneri hann sjer til fógetarjettarins 3. þ. m. og hefir fram- sett kröfu þá, er að framan greinir. Settur búnaðarmálastjóri Búnaðarfjelags Íslanda, Metúsalem Stefánsson og stjórn fjelagsins, þeir Tryggvi Þórhallsson, ritstjóri, Magnús Þorláksson, sjálfseignarbóndi á Blikastöðum í Mosfells- sveit og Vigfús Einarsson, stjórnarráðsfulltrúi, sem gegnir stjórnar- störfum í fjelaginu sem varamaðar Odds Hermannssonar, skrif- stofastjóra í fjarvera hans, hafa mótmælt því að hin umbeðna innsetningargjörð nái fram að ganga. 481 Í 10. gr. laga Búnaðarfjelags Íslands, sem gengu Í gildi 9. april 1923, er svo ákveðið um stjórn fjelagsins: „Búnaðarþingið kýs einn mann og varamann í stjórn fjelags- ins, en stjórnarráð Íslands skipar eftir tillögum landbúnaðarnefnda Alþingis, tvo menn og varamenn í stjórnina. Kosningin gildir til fjögra ára. Ganga stjórnarnefndarmennirnir úr stjórninni til skiftis. Annaðhvort Búnaðarþingsár víkur stjórnarnefndarmaður þess sæti, hitt Búnaðarþingsárið hinir stjórnarskipuðu nefndar- menn“. Í sambandi við þetta ákvæði var svo fyrir mælt í „Ákvæð- um til bráðabirgða“: „Hlutkesti ræður hver eða hverjir stjórnarnefndarmenn ganga fyrst úr stjórninni (sbr. 10. gr.) og fer fram á Búnaðarþingi“. Hinn 18. febrúar 1925 var sú breyting gerð á 10. gr. fje- lagslaganna, að kjörtímabil stjórnarnefndarmannanna var fært nið- ur Í tvö ár og ákvæðin um úrgöngu nefndarmanna úr stjórninni voru feld burta. Ennfremur segir svo í 2. gr. jarðræktarlaga nr. 43(/1923, sem öðluðust gildi 1. júli sá: „Meðan Búnaðarfjelag Íslands fer með mál þau, sem því eru falin í lögum þessum, útnefnir atvinnumálaráðherra meiri hlata í stjórn þess, eftir tillögum landbúnaðarnefnda Alþingis“. Með skírskotun til þessa lagaákvæðis og að fengnum tillög- um landbúnaðarnefnda Alþingis 1924 skipaði svo atvinnumála- ráðherra þá ritstjórana Valtý Stefánsson og Tryggva Þórhallason til að vera stjórnarnefndarmenn í Búnaðarfjelagi Íslands þangað til öðruvísi kann að verða ákveðið, og þá Magnús Einarsson, dýralækni, og Jón H. Þorbergsson, bónda á Bessastöðum, sem varamenn þeirra Í sömu röð og tilkynti stjórn Búnaðarfjelagsins þessa skipun í brjefi dags. s.d., sem lagt hefir verið fram í þessu máli í notarialiter staðfestu eftirriti. Hins vegar hafa sjálf skip- unarbrjef mannanna ekki verið lögð fram í málinu, en það hefir ekki verið vjefengt, að þau hafi verið í samræmi við tilkynning- una til Búnaðarfjelagsstjórnarinnar, Á Búnaðarþingi 14. febrúar 1925 var varpað hlutkesti um það, hvort hinn Búnaðarþingskjörni eða hinir tveir Alþingis- kjörnu meðlimir stjórnar Búnaðarfjelagsins skyldu ganga úr fje- lagsstjórninni og kom app hlutur hins Búnaðarþingskjörna meðlims og kaus Búnaðarþingið fáum dögum síðar Odd Hermannsson, skrif- stofustjóra í stjórnina af sinni hálfu, en varamann hans Vigfús Einarsson, atjórnarráðsfalltrúa. 3l 482 Þar sem eigi var ákveðið kjörtímabil hinna stjórnskipuðu. meðlima fjelagsstjórnarinnar, sneru þeir ritstjórarnir Valtýr Stefáns- son og Tryggvi Þórhallsson sjer Í marsmánuði 1926 til landbún- aðarnefnda Alþingis, bentu þeim á vafann Í þessu efni, og tjáðu sig fúsa til að sæta því, að þeir gerðu á ný tillögar um skipun stjórnskipuðu meðlima stjórnarinnar. Á þetta fjellust nefndirnar og atvinanmálaráðherra og 15. maí 1926 skipaði hann með skír- skotun til 2. gr. jarðræktarlaganna og eftir tillögum nefndanna þá sjera Tryggva Þórhallsson, ritstjóra og Magnús óðalsbónda Þorláksson á Blikastöðum til að vera stjórnarnefnarmenn í Bún- aðarfjolagi Íslands um næsta 2 ár og þá Jón H. Þorbergsson, óðalasbónda á Bessastöðum og Valtý Stefánsson, ritstjóra, sem vara- menn þeirra Í sömu röð og tilkyuti stjórn Búnaðarfjelagsins skip- unina Í brjefi dagsettu sama dag, sem lagt hefir verið fram í mál- inu í staðfestu eftirriti. Þessir menn, ásamt hinum Búnaðarþingskjörna stjórnar- nofndarmanni eða varamanni hans, hafa síðan skipað Búnaðar- fjelagsstjórnina og tóku á stjórnarnefndarfundi 19. mai þ.á. ákvörð- unina um að segja gjörðarbeiðanda upp stöðu hans frá 1. júní f. á. að telja, þó svo, að honum yrðu greidd umsamin laun til áramóta. Gjörðarbeiðandi lítur nú svo á, að menn þeir og varamenn sem skipaðir voru í stjórn Bínaðarfjelagsins af atvinumálaráð- herra 25. apríl 1924, hafi samkvæmt hinni hjer að framan til- greindu 10. gr. búnaðarfjelagslaganna, eins og hún var þá, verið skipaðir til fjögra ára. Tillögur landbúnaðarnefndar um nýja skipun og skipun atvinnumálaráðherra á mönnum Í stjórnina 15. maí 1926 þegar V. St. og Tr. Þ. hættu störfum Í stjórninni eftir skipuninni frá 25. april 1924, hafi verið ólögleg af því, að þá hafi varamenn þeirra, Magnús Einarsson og Jón H. Þorbergs- son, átt að taka sæti þeirra Í stjórninni og skipa hana þar til kjörtímabil þeirra væri á enda, árið 1928. Ný tilnefning og skipun hefði því aðeins getað farið fram, að varamennirnir hefðu einnig samtímis aðalmönnunum lagt niður umboð sitt, eða sagt af sjer, eða þeim verið vikið frá, en því sje €kki þannig farið, og hefir hann lagt fram Í málinu yfirlýsingu dags. öl. desember í. á. frá Jóni Þorbergssyni um það, að svo hafi ekki verið um hann. Telur gjörðarbeiðandi því meiri hluta þeirra manna sem Búnaðar- fjelagsstjórnina hafa skipað síðan um miðjan maí síðastliðinn, hafa verið ólöglega í stjórnina kosna og skipaða, uppsögn setjórnar- innar á stöðu hans frá 19. maí f. á. því markleysu og sig enn 483 búnaðarmálastjóra Búnaðarfjelags Íslands samkvæmt ráðningunni frá 7. ágúst 1928. Af hálfu gjörðarþola er því haldið fram, að fógetarjettar- inn sje ekki bær um að skera úr ágreingsefni þessa máls. Það sje viðurkent að atvinnumálaráðherra eigi að skipa meiri hluta stjórnar Búnaðarfjelagsins og að þeir Tr. Þ. og M. Þorl. hafi fengið skipunarbrjef frá honum 15. maí 1926, til þess að skipa stjórnina næstu tvö ár, Deilan sje því aðeins um það, hvort atvinnumálaráðherra hafi með skipuninni farið út fyrir embættis- takmörk sín, en .til þess að fá skorið úr því verði málið eftir hlutarins eðli að rekast fyrir hinum almennu dómstólum en ekki fyrir fógetarjetti. Á þetta verður þó ekki fallist. Eftir 56. gr. stjórnarskrár konungsríkisins Ísland frá 18. maí 1490 ber dómendam bæði rjettur og skylda til að skera úr öllum ágreiningi um embættistakmörk yfirvalda. Eftir íslenskum lögum er fógetavaldið einn þáttur dómsvaldsins, sem eftir 2. gr. stjórnar- skrárinnar er hjá dómendum. Orðið dómendur í 56. greininni ber því að skilja svo að þar til teljist allir liðir dómsvaldsins, einnig fógeta valdið. Þá er því og haldið fram af hálfu gjörðarþola, að eftir 9. gr. jarðræktarlaganna sje atvinnumálaráðherra einráður um það, hvort hann skipi menn í Búnaðarfjelagssjórnina til ákveðins tíma eða óákveðins og samkvæmt því hafi skipunin frá 25. april 1924 verið um óákveðinn tíma: „Þangað til öðruvísi kaun að verða ákveðið“. Atvinnumálaráðherra sje á engan hátt bundinn við lög Búnaðarfjelagsins, sem gje innanfjelagssamþyktir, og geti á engan hátt breytt lacdslögum (jarðræktarlögunum). Landbúnaðar- nefndir og ráðherra hafi því getað gert nýja skipun á Búnaðar- fjelagsstjórninni þegar þeim kom saman um það eftir skipunina 25. april 1924 og sje því skipunin frá 15. mai 1926 í alla staði lögleg og uppsögnin frá 19. maí sömuleiðis, enda virðist gjörðar- beiðandi hafa litið svo á hingað til, því hann hafi engum mót- mælum hreyft gegn uppsögninni við Búnaðarfjelagsstjórnina Í rúma T mánuði, sem á þeim rökum væru bygð, heldur hafi hann jafnan staðhæft að þær sakir væru ekki á hendur sjer, er rjett- lættu uppsögnina. Hann hafi ekki hreyft neinum andmælum gegn skipun stjórnarinuar á síðasta aðalfundi fjölagsins, og loks hafi gjörðarbeiðandi að honum sjálfum viðstöddum og án andmæla frá hans hálfu verið kosinn þingmaður á Búnaðarþing á síðasta aðal- 31* 484 fundi Ræktanarfjelags Norðurlands, en sú staða sje ósamrýmanleg búnaðarmálastjórastöðunni. Rjettarinn verður nú að líta svo á, að atvinnumálaráðherra hafi viljað — hvort sem honum var það skylt eða ekki — sam- ræma skipanir sínar Í stjórn Búnaðarfjelagsins sem mest við lög fjelaglagsins og því hafi hann haft skipunina frá 26. april 1924 um óákveðinn tima, en ekki um 4 ár, eins og 10. gr. búnaðar- fjolagslaganna eins og hún var þá, mælti fyrir, því það hefði getað komið í bág við það ákvæði sömu greinar, að hinir stjórn- skipuðu stjórnarmenn skyldu fara frá annað Búnaðarþingsárið, en Búnaðarþingskjörni stjórnarmaðurinn hitt og bráðabirgðar- ákvæði laganna um það, að hlutkesti á Búnaðarþingi skyldi skera úr, hvorir færu frá hvort Búnaðarþingsárið, því vel gat svo farið, að hlutur hinna stjórnskipuðu kæmi upp við hlutkestið, er ekki fór fram fyrri en á Búnaðarþinginu 1925, þótt sú yrði ekki raun- in á, en þá hefði skipunin frá 25. apríl um 4 ára kjörtímabil komið beint í bág við hina sömu grein Búnaðarfjelagslaganna. Þetta virðist viðurkent af umboðsmanni gjörðarbeiðanda sbr. þessi ummæli hans, er hann hefir látið bóka: „Ráðherra gat því ekki tiltekið kjörtímabil, þar sem ekki var vitað fyrirfram hvor hlatur kæmi upp“. Atvinnumálaráðhérra var því í sínum fulla rjetti og gat ekki annað gert, en að láta skipunina frá 25. apríl 1924, vera um óákveðinn tíma. En af því leiðir aftur, að þeir menn — aðal- menn eða varamenn — sem þá voru skipaðir, öðluðust ekki við skipunina neinn rjett til að skipa stöðurnar neinn ákveðinn tíma — 4 ár eða annan —, heldur urðu að víkja, er ráðherra, eftir tilnefningu landbúnaðarnefnda, skipaði aðra menn í stöðurnar. Það var og næsta eðlilegt og sýnir vilja ráðherra og land- búnaðarnefnda til að samræma gjörðir sínar Í þessu efni sem mest við Búnaðarfjelagslögin, að ný skipun færi fram af hálfu atvinnumálaráðherra í stjórnina vorið 1926, þegar menn þeir, sem skipaðir voru 25. apríl 1924 voru búnir að vera skipaðir í tvö ár, því þá var, eins og tekið hefir verið fram, búið að færa kjör- tímabilið eftir 10. gr. Búnaðarfjelagslaganna, niður Í tvö ár og og Búnaðarþingið búið að kjósa mann og varamann Í stjórnina af sinni hálfu eftir því, og búið var að nema burtu það ákvæði úr greininni, að stjórnendurnir skyldu fara frá til skiftis. En þótt gjörðarbeiðandi hefði rjett fyrir sjer í því, að skip- unin frá 26. april 1924 hefði átt að gilda til 4 ára, þá fær rjett- 485 urinn ekki sjeð, að það hefði bætt aðstöðu hans í þessu máli að neinu leyti. Varamennirnir hefðu þá að vísu átt rjett á að taka sæti aðalmannanna í stjórninni, ef þeir þá hefðu látið af stjórnar- störfum — en Í málinu eru ekki sönnur á það færðar gegn neitun gjörðarþola, að þeir hafi endanlega sagt störfunum af sjer, án tillits til þess, hvort ný skipun færi fram, eða ekki — en aðrir en þeir, hefðu engan rjett átt til þess að vjefengja hina nýju skipun, því skipunin frá 25. apríl 1924 myndaði ekki rjett fyrir aðra til þess að ákveðnir menn væru Í stjórn Búnaðarfjelagsins kjörtímabilið út, en hina skipuðu menn. Og þann rjett sinn hefðu varamennirnir orðið að gera gildandi þegar eftir að þeim var orðin hin nýja skipun kuon, því að almannahagur krefst þess, að ekki leiki til lengdar vafi á því, hverjir eru löglegir stjórnendur stofnunar eins og Búnaðarfjelag“ Íslands er. Rjetturinn fær þvi ekki betar sjeð, en að skipan atvinnu- málaráðherra í stjórnarstöðurnar Í Búnaðarfjelagi Íslands 15. maí 1926 hafi verið fullkomlega rjettmæt, og menn þeir sem sögðu gjörðarbeiðanda upp búnaðarmálastjórastöðunni 19. s.m. því bærir um það. Og þar sem eigi hefir verið fundið annað að uppsögn- inni, en að hún hafi komið frá mönnum, sem ekki voru bærir am að segja stöðunni upp, verður ekki hægt að skoða gjörðarbeið- anda lengur sem búnaðarmálastjóra Búnaðarfjelags Íslands og þá ekki veita honum fógetaaðstoð til þess að vera settur inn Í þá stöðu. Miðvikudaginn 9. febr. 1927. Nr. 79/1926. Valdstjórnin (Pjotur Magnússon) B€gn Karl H. Modersitzki (Jóu Ásbjörnsson). Botn vörpu veiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 30. apríg 1926: Kærði Karl H. Modersitzki, á strax að greiða sekt að upphæð kr. 12500,00 til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innan- borðs Í togaranum „Barmbeck“ H.C. 156 frá Cuxhaven, vera upp- 486 tækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verðnr. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hinn 27. april f. á. kom eftirlitsskipið sFylla< austan með landi; sá hún þá kl. 5 að morgni nokk- ur botnvörpuskip framundan Hjörleifshöfða, er virt- ust innan landhelgis. Var þá sett full ferð á skipið og stýrði það í rjettvísandi vestur; kl. 5,20 áætlaði yfirforingi eftirlitsskipsins að það væri statt á 639 207 3" n.br. og 189 33' vesti. lengdar, og sáust þá 5 tog- arar stjórnborðsmegin og var miðunin til hinna ystu þeirra 273? rjettvísandi. Sigldu allir togaranir út frá landi. Kl. 5,43 var staður skipsins ákveðinn: Hjörleifshöfði hægri brún rjettvísandi 347. Portland klettur vinstri brún rjettv. 284?. Fimm mínútum síðar kl..5,48 var staður varðskips- ins ákveðinn með hornmælingum þannig: hornið milli Portlands ysta dranga og Reynis- dranga 109 og milli Reynisdranga og hægri brúnar Hjör- leifshöfða 83. Við útsetningu á sjókortinu á staðarmiðunum þess- um, er fram hefir farið eftir að dómur gekk í hjer- aði, hefir það komið í ljós, að staður skipsins kl. 5,43 getur ekki komið heim við staðarathugunina kl. 5,48, og hefir yfirforingi eftirlitsskipsins, í brjefi dags. 8. desbr. f. á., er lagt hefir verið fram í hæstarjetti, skýrt þetta á þann veg, að staður skipsins kl 5,43 sje ekki nákvæmur, þar sem hann hafi ekki verið ákveðinn nema með 2 kompágmiðunum rjett í því að þoku fór að ljetta af landinu. Staðurinn kl. 548 er þar á móti ákveðinn með hornmælingum og verð- 487 ur því að teljast full ábyggilegur og er hann innan landhelgislínunnar. Samkvæmt skýrslu yfirforingjans á >Fyllac sigldi skipið frá því kl. 5 til kl. 5,48 stöðugt í rjettvísandi vestur og þar sem staður skipsins kl. 5,48 var innan landhelgis, en botnvörpuskip kærða H.C. 156 Barm- beck sást stjórnborðsmegin við eftirlitsskipið frá kl. 5,20 fram undir kl. 5,43 er það eftir staðháttum sannað, að nefnt skip hefir verið innan landhelgis á þessu tímabili. Kærði hefir haldið því fram, að hann hafi dregið vörpu sína úr sjó kl. 7 eftir sinni klukku og kastað henni aftur kl. 7,30 til kl. 7,35 og svarar það til ki. 5,43 eftir íslenskum tima, og heldur hann því fram, að hann hafi haldið kyrru fyrir þessa }/g kl.- stund, en þessi framburður hans er Í beinni mótsögn við skýrslu yfirforingjans, er ber það með sjer, að togarinn hefir stöðugt verið á ferð út frá landinu frá kl. 5,20 þar til hann var tekinn fastur kl. 6,18, og var skipið þá eftir mælingu varðskipsins 2 sjó- mílur fyrir utan landhelgislinuna. Þar sem nú tog- arinn var með botnvörpu Í sjó og lifandi fisk á þil- fari, þykir það sannað, að kærði hafi gerst sekur um brot gegn 1. gr. laga nr. ð, 18. maí 1920, og með tilliti til þess, að hjer -er um brot í fyrsta sinn að ræða, þykir sektin hæfilega ákveðin af undirdómar- anum 12500 kr. og komi í mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæði hins áfrýj- aða lögreglurjettardóms um upptöku afla og veiðar- færa og um málskostnað staðfestist. Svo ber kærða að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda Í hæsta- rjetti, 200 kr. til hvors. 488 Því dæmist rjett vera: Kærði Karl H. Modersitzki á að greiða 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands eða sæta T mán- aða einföldu fangelsi verði tektin eigi greidd inn- an 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptöku afla og veiðarfæra og um málskostnað staðfest- ast. — Svo greiði kærði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmál- flutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 200 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu foringjans á herskipinu „Fylla“, tram- lagðri í máli þessa, voru athugaðir frá herskipinu kl. 5 að morgni þess 27. þ. m., er það kom að austan með landinu, fimm togarar á stjórnborðshlið. Að 20 mínútum liðnum sáust allir togarnir stefna út á við og þegar klukkan var 5,48 var herskipið sam- kvæmt mælingum þess statt nálægt Hjörleifshöfða 0,8 úr sjómíla fyrir innan landhelgislínuna samkvæmt þessum miðum: Hjörleifshöfði hægri brún rjettvísandi 347), Portland klettur vinstri brún rjettvísandi 2849 og stýrði herskipið rjettvísandi vestur, en allir ð togararnir í miðun (Pejling) 2707 beint framundan. Samkvæmt því og viðurkenning þess á hvaða svæði þeir voru, hlutu allir togarar þessir þá að vera innan landhelgislínunnar og reyndist síðar samkvæmt sömu skýrslu að einn þeirra var togarinn „Barmbeck“ H.C. 156 frá Cuxhaven, sem kærði K. H. Modersitzki, fæddur */, 1891, er skip- stjóri á. En skip þetta var ekki stöðvað fyr en klukkan 6,18 og var þá 2 sjómilur fyrir utan landhelgislinuna og á 180 metra dýpi, með stjórnborðsvörpu í sjó og lifandi fisk á þilfari. Kærði hefir viðurkent að hafa kastað vörpu sinni til fiskjar 489 þegar hans klukka var 7!'/, og þar sem það eftir uppgjöf hans á hvað klukka hans var þegar hann var stöðvaður var miðevrópu- tími munar það um 2 klukkustundum á úri „Fyllu“, sem notar Íslenskan tíma. Síðan hafi hann togað þangað til hann var stöðv- aður, en áður hafi hann dregið vörpuna upp kl. 7 eftir sínum síma. Samkvæmt þessu hefir bann verið með net í sjó til fiskjar kl. ö,£43 þegar „Fylla“ tók staðarmælingar og athugaði að hann var fyrir innan landhelgislínuna, enda kemur það sem kærði ber um þetta heim við framburð fyrsta vjelmeistara hans. Kærði hefir samt sem áður meitað því að hafa verið fyrir innan land- helgislinuna á þessum tíma og styður þá neitun sína aðallega við það, að hann hafi verið 0.5—0,7 sjómilu utar en skýrslan ber með sjer, þegar hann var stöðvaður og að dýptarmælingar á stað þeim er skip hans þá var og athugaðar vora af manni frá her- skipinu, sýni að staðar-ákvörðun herskipsins um skip sitt þar sje röng, og hann ekki getað komist svo langt með vörpuna á eftir sjer, eins og skýrsla foringja varðskipsins heldur fram. Vjefengir hann á þessum grundvelli aðrar staðarmælingar herskipsins. Það er tekið fram í áðurnefndri skýrslu herskipsins og er líka kunnugt að dýptarmælingin á þessum slóðum nálægt Hjör- leifshöfða, þar sem Kötlatangi myndaðist, ern ekki vegna misdýpis nægilegar til þess að skera úr um hvar skip þar nákvæmlega eru. Það verður því alls ekki bygt svo mjög á dýptarmælingu á skipi kærða þegar hann var stöðvaður eins og hann sjer til varn- ar vill gera láta. Heldur ekki getur það komið til álita gegn staðar-ákvörðun herskipsins kl. ö,43, enda þótt gert sje ráð fyrir, að kærði hafi á skipi sínu aðeins stýrt frá landi með vörpuna á eftir sjer frá kl. 5,30—6,18 eftir íslenskum tíma, eða 48 mínútur. Því hann gat farið 2 sjómilur á þessum tíma ekki síst með tilliti til þess að gera má ráð fyrir fylstu ferð á skipinu. Auk þess ber skýrsla herskipsins með sjer að skip hans var á ferð 10 mínútum áður. Samkvæmt þessu verður að telja nægilega sannað í máli þessu að kærði hefir gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr.5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum og með tilliti til þess að hjer er um samskonar brot í fyrsta sinn að ræða og með hliðsjón af að dagsgengi krónunnar er nú 81,74 af gullkróna, þyk- ir refsing honum til handa hæfilega ákveðin sekt að upphæð kg. 12500,00, er greiðist nú þegar og rennur í Landhelgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir 490 svo og allur afli innanborðs Í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Loks greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Föstudaginn 11. febr. 1929. Nr. 71/1926. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Albert G. W. Bojahr (Jón Ásbjörnsson). Botn vörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 30. april 1926: Kærði, Albert G. W. Bojabr á nú þegar að greiða sekt að uppbæð kr. 12500,00 til Landhelgissjóðs Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli . innanborðs í togaranum „Hamm“ H.C. 152 frá Cuxhaven vera v upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði „allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför uð lögum. Dómur hæstarjettar. Hinn 27. apríl f. á. kl. 5 að morgni kom varð- skipið Fylla er þá taldi sig stadda á 63“ 20'3"n. br. og 189 23" 5" v. 1. austan með landi og stýrði í rjett- visandi vestur. Sá hún þá nokkra botnvörpunga á stjórnborða framundan Hjörleifshöfða. Virtust þeir í landhelgi og hraðaði hún því ferðinni. Kl. 5,20 taldi hún sig stadda á sama breiddarstigi en á 189 23 v.1. Sáust botnvörpungarnir þá enn stjórnþorðsmegin frá Fyllu, hinir ystu 273? rjettvísandi, en stefndu þá allir frá landi til hafs. — Kl. 5,43 voru ystu botn- vörpungarnir samkvæmt miðunum Fyllu, sem enn stýrði í rjöttvísandi vestur, beint framundan henni og hjeldu allir áfram út frá landinu. Nú hafði Fylla 491 að vísu í þetta skifti miðað við 2 staði á landi, en þær miðanir reyndust ekki síðar nákvæmar En sú skekkja skiftir ekki raunverulega máli, þar sem það er óvjefengt að Fylla stýrði þá enn Í rjettvísandi vestur og að botnvörpungarnir sáust þá beint fram- undan henni og hún þá innan landhelgi, enda hefir yfirforinginn gert þá grein fyrir skekkjunni á þess- um miðunum, sem gerðar voru eftir kompásnum, að þokuslæðingur yfir landinu hafi valdið henni. — Kl. 5,48 var staður Fyllu, sem einnig þá stýrði í rjettvísandi vestur, ákveðinn með hornmælingum: Milli ystu dranga Dyrhóla og Reynisdranga 10? og milli Reynisdranga og hægri brúnar Hjörleifshöfða 83?. Verða þær mælingar að teljast ábyggilegar og staður Fyllu samkvæmt þeim innan landhelgi. Meðal botnvörpunga þeirra, er Fylla tók þenna morgun, var botnvörpungurinn H.C. 152 Hamm, er kærði stjórnaði. Tók Fylla hann kl. 6,12 með stjórn- borðsvörpu í sjó og var hann, sem alt af hafði haldið til hafs frá kl. 5,20, þá samkvæmt hornmælingum Fyllu til Dyrhóla-Háfells 49? 48' og hægri brúnar Hjör- leifahöfða 33? 21' staðdur um 1 sjómílu utan land- helgi, enda játaði kærði fyrir lögreglurjettinum, að hann hefði dregið vörpuna eftir sjer >2 klukkustundir eða svo, áður en hann var stöðvaðura. Eftir því sem að framan greinir um stefnu Fyllu í rjettvísandi vestur frá kl 5 til kl. 5,48, um afstöðu Hamms til hennar fram undir kl. 5,43, sem og eftir því hversu ástatt var um Hamm, þá er hann var tekinn, er enginn vafi á því að nefndur botn- vörpungur hefir verið að landhelgisveiðum nefnd- án morgun. Hefir hjeraðsdómarinn því rjettilega heimfært brot kærða undir 1. gr. laga nr. 5/1920 um bann 492 gegn botnvöpuveiðum. Og þar sem kærði hefir eigi áður verið staðinn að brotum gegn þeim lögum, þyk- ir sektin hæfilega ákveðin í dóminum 12500 kr. og komi 7 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lögreglurjettardómin- um að vera óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunar- kostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda, 200 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði Albert G. W. Bojabr greiði 12500 kr. sekt í Landhelgissjóð Íslands, eða sæti " mán- aða einföldu fangelsi verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti skal lögregurjettardóminum óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda, hæstarjettarmálflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 200 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu foringjans á herskipinu „Fylla“, lagðri fram Í þessu máli, voru kl. ó að morgni þess 27. þ. m., er her- skipið kom vestur og suður með landinu, athugaðir þaðan 5 tog- arar, sem voru á stjórnborðshlið. Að 20 minútum liðnum sáust allir togarnir stefna út á við og þegar kl. var 5,43 var herskipið 493 samkvæmt mælingam þess, statt nálægt Hjörleifshöfða, 0,8 úr sjó- míla innan landhelgislínunnar, samkvæmt þessum miðum : Hjörleifshöfði hægri brún í rjettvísandi 3479, Dyrhólaklettur vinstri brún í rjettvísandi 2849 og stýrði herskipið þá í rjettvísandi vestur en allir 5 togararnir í miðun (Pejling) 270? beint framundan og á leið út frá landi. Samkvæmt þessu og viðurkenningu þeirra á hvaða svæði þeir voru, hluta allir togaranir þá að vera fyrir ínnan landhelgislin- una, og reyndist síðar samkvæmt sömu skýrslu, að einn þeirra var togarinn H.G. 152 „Hamm“ frá Cuxhaven, þar sem kærði Albert G. W. Bojahr fæddur 19. apríl 1886, er skipstjóri á. En skip þetta varð ekki stöðvað fyr en kl. 6,12 og reyndist þá sam- kvæmt staðarmælingum herskipsins 1 sjómíla fyrir utan land- helgina. Hafði það þá stjórnborðsvörpu í sjó. Kærði hefir viðurkent að hafa verið að toga um það leyti þegar staðarákvarðanirnar voru teknar á herskipinu, kl. 5,43 eða um kl. 7,43 eftir hans úri. En hann hefir samt sem áður neitað að hafa verið fyrir inuan landhelgislinuna á þessum tíma, og full- yrðir sakleysi sitt. Neitun sína byggir hann aðallega á því, að hann hafi verið 1,4—1,5 sjómilu fyrir utan landhelgina þegar her- skipið stöðvaði hann og að dýpið, sem mælt var þá og athugað af „Fylla“ hafi sýnt að hann var utar þá, en skýrslan ber með sjer. Hafi hann tekið miðanir þegar haun fór að snúa skipinu út á við, og hafi samkvæmt þeim verið 0,7 úr sjómílu fyrir utan landhelgi, og farið út eftir í liðuga hálfa klukkustand með um einnar sjómilu hraða á klukkusturd. Það er tekið fram í hinni framlögðu skýrslu herskipsfor- ingjans, og er líka kunnugt, að dýptarmælingar á þessum slóð. um nálægt Hjörleifshöfða, þar sem Kötlutangi myndaðist, ern ekki vegna misdýpis, nægilegar til þess að skera úr um hvar skip þar nákvæmlega era. — Það verður því alls ekki bygt á dýptarmælingum þegar kærði var stöðvaður gegn staðarmæling- um þeim, sem teknar voru. Og þar sem sama skýrsla ber með sjer að kærði bæði var innan landhelgislínunnar kl. 5,43 ettir Íslenskum tima þegar hann togaði, og að hann stefndi frá landi í 52 mínútur að þeim stað, sem hann var stöðvaður á, verða neitanir hans ekki teknar til greina, einnig með tilliti til þess að framburður hans um hraða skipsins þegar það togaði út á við, er nokkuð á reiki, og hann hefir viðurkent að hann kunni að hafa verið meira, en þær 0,8—0,9 úr sjómílu, er hann fyrst hjelt fram í rjettinum. 494 Samkvæmt þessu verður að álita nægilega sannað í málinu að kærði hefir gerst brotlegur gegn Í. gr. laga nr. ö, 18. mel 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum, og með tilliti til þess að hjer er um samekonar brot í fyrsta sinn að ræða, og með hlið- sjón af því að dagsgengi krónunnar er nú $1,74 úr gullkrónu telst refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12500,00, sem greiðist strax og rennur Í Landhelgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innan- borðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Loks greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 16. febr. 1927. Nr. 50/1926. Stefán Th. Jónsson (L. Jóhannesson) gegn Páli Magnússyni f. h. Joh. Ritter (L. Fjeldsted). Útaf verslunarviðskiftum. Dómar gestarjettar Seyðisfjarðarkanpstaðar 3. júní 1925: Stefndi, kaupmaður Stefán Th. Jónsson á Seyðis- firði, greiði stefnandanum Páli Magnússyni, lögfræðing, fyrir hönd Jóh. Ritter, Manchester, £ 51-0-5 ásamt 609/, ársvöxtum frá 29. ágúst 1928 til greiðsludags svo og 117 krónur í málskostnað. Dóminum ber að fallnægja innan Í5 daga frá lögbirtingu hans að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 31. maí Í. á. samkvæmt áfrýjunar- leyfi 21. s. m. Svo sem segir í hinum áfrýjaða gestarjettardómi verður að líta svo á, að áfrýjandi hafi í brjefi dags. K. des. 1923 viðurkent meginhluta skuldar þeirrar, er ræðir um í máli þessu. Skuldin var því eigi fyrnd 495 að lögum, er gestarjettarstefnan var birt áfrýjanda 13. mars 1925 og með því að áfrýjandi hefir ekki sannað að hann hafi í tæka tíð borið fyrir sig, að. hinum seldu vörum hafi í neinu verið ábótavant,. svo sem hann hefir haldið fram og ekki fært rök fyrir því, að hærri upphæðar sje krafist, en hann skuldaði fyrir vörur, er hann hefir viðurkent að hafa fengið frá stefnda, að viðbættum vöxtum, þá ber að staðfesta gestarjettardóminn og verður áfrýjandi þá að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti er ákveðst 200 kr. Það athugast, að aðfararfrestur samkvæmt gesta- rjettardóminum átti að vera 3 dagar Í stað 15 dagar. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal vera Óraskað. — Áfrýjandi Stefán Th. Jónsson greiði stefnda Páli Magnússyni f. h, Joh. Ritter 200 kr. í málskostn- að fyrir hæstarjetti. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þefta hefir Páll Magnússon lögfræðingur fyrir hönd Joh. Ritter, Manchester, höfðað gegn Stefáni Th. Jónssyni kaup- manni á Seyðisfirði til greiðslu á skuld út af verslunarviðskift- um og krafist skuldarupphæðarinnar £ 51-0-5 ásamt 6?/, árs- vöxtum af upphæð þessari frá 29. ágúst 1923 til greiðsludags svo og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Stefndi krefst hinsvegar að verða sýknaður af þessum kröf- um stefnanda og að sjer verði dæmdur hæfilegur málskostnaður. Byggir stefndur sýknukröfn sína aðallega á því að hann viður- kenni ekki skuldina rjetta og að skuldin sje orðin svo gömul, að hún sje fyrnd að lögum. 496 Út af þessu skal fyrst og fremst tekið fram, að í rjettar- skjali nr. 7, viðurkennir stefndi að hafa fengið umræddar vörur frá stefnanda, og að verð þeirra hafi verið, samkvæmt reikningi rjettarskjal nr. 8, £ 41-15-4, en eins og sjest á reikningi þess- um er mismunur nefndrar vpphæðar og kröfu stefnanda, áfallnir vextir, virðist því stefndi ekki geta bygt sýknakröfu sína á því, að hann viðurkenni ekki skuldina rjetta. Ennfremur skal það tekið fram, að eigi virðist stefndi held- ur geta bygt sýknakröfu sína á því, að skuldin sje orðin fyrnd að lögum, þar eð í brjefi stefnda dags. 5. des. 1928, rjettarskjal nr. 4, liggur bein viðurkenning fyrir skuldinni, sem slitið hefir fyrningu hennar. Samkvæmt þessu virðist ekki vera hægt að taka kröfur stefnda til greina. Aftur á móti virðist samkvæmt framanrituðu bera að taka til greina kröfur stefnanda þannig, að stefndi greiði stefnanda umstefnda skuld £ 51-0-5 ásamt 69/, ársvöxtum af upphæð þesa- ari frá 29. ágúst 1928 til greiðsludags, svo og málskostnað er þykir hæfilega metinn 117,00 krónur. Mánudaginn 21. febr. 1927. Nr. 22/1926. Hjörtur Hansson, eigandi Grjót- eyrar (Jón Ásbjörnsson) gegn Halldóri Vilhjálmssyni, umráða- manni Hvanneyrareignar (Lárus Jóhannesson). Landamerkjamál. Dómur merkjadóms Mýra- og Borgarfjarðar- sýslu 28. ág. 1925: Hinn umþráttaði Grjótklakkur skal til- heyra Hvanneyrareigninni. Málsaðilar greiði sinn helming við dómþing hvor, sem eru samtals kr. 90,00. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Dóminum að fullnægja innan ðja sólarhringa frá birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. 497 Dómur hæstarjettar. Stefndi hefir í hæstarjetti bygt kröfu sína, um staðfestingu hins áfrýjaða dóms, aðallega á því, að áfrýjandi hafi h. 8. júlí 1923 munnlega lofað því, að sleppa öllu tilkalli til hins svonefnda Grjóteyrar- klakks, sem um er deilt í máli þessu, ef stefndi gæti fært nokkrar líkur fyrir því, að klakkur þessi hafi nokkurntíma heyrt undir Hvanneyrareignina. Með loforði þessu telur stefndi, að áfrýjandi hafi afsalað sjer rjetti til þess, að koma fram með sannanir gegn þeim líkum, er hann kynni að færa fyrir rjetti Hvanneyrar til klakksins, en þær líkur telur hann sig hafa svo að nægi. Enda þótt orð áfrýjanda við umrætt tækifæri, hefðu fallið á þá leið, sem stefndi skýrir frá, þá var stefnda eigi rjett að skilja þau þannig og eigi heldur svo, að áfrýjandi með þeim fjelli frá rjetti sínum til þess að leggja sönnunar- gögn stefnda undir úrskurð dómstólanna. Verður því að dæma málið eftir þeim gögnum, sem fram eru komin af hálfu beggja aðila. Af hálfu áfrýjanda hafa verið lögð fram í mál- inu vottorð 10 manna, sem allir hafa dvalið lang. dvölum á þessum slóðum, og votta það að þeir hafi jafnan heyrt Grjóteyri eignaðan hinn umþrætta klakk. Auk þess hefir einn maður vottað, að klakkurinn hafi verið umhirtur af föður sínum, er búið hafi á Grjót- eyri. Vottorð þessi öll hafa ýmist verið staðfest fyr- ir rjetti eða tekin gild hjer fyrir rjettinum, sem eið- fest væru. Gegn þessu hefir stefndi vitnað til þess, að eftir þvi sem skýrt sje frá í Jarðatali J. John- sens þar sem talað er um Grjóteyri, hafi jarðabók nokkur frá 1804 hermt um hólma nokkurn, en óvíst sje hvort haun heyri undir eyðijörðina Kistu eða Hvanneyrarkirkju sjer í lagi, svo og til þess, að í 32 498 fornum máldögum Hvanneyrarkirkju sje þess getið, að kirkjan eigi Arnarhólm, og telur hann að hólmi sá, sem þessar heimildir nefna, sje hinn sami og nú er nefndur Grjóteyrarklakkur. Á þessu verður þó ekkert bygt, þegar af þeirri ástæðu að allar sann- anir brestur fyrir því, að heimildir þessar eigi við Grrjóteyrarklakk. Þá hefir stefndi lagt fram í mál- inu vottorð eins manns, er dvaldi í námunda við þrætustaðinn í 9 ár um síðustu aldamót, og nefnir klakkinn Hvanneyrarklakk, segir hann hafa verið talinn eign Hvanneyrar og nytjaðan þaðan. Vott- orð þetta hefir verið tekið gilt sem eiðfest væri, en eigi verður talið, að það geti hnekt umgetnum sönn- unargögnum áfrýjanda. Loks hefir stefndi vitnað til þess, að Andakílsá, er sje eðlileg landamerki milli Grjóteyrar og Hvanneyrareignarinnar, renni fyrir sunnan klakkinn og Grjóteyrarmegin við hann, en í málinu eru komnar fram sannanir fyrir því, að aðal- rensli árinnar Kefir áður verið fyrir norðan klakk- inn. Af þessum sönnunargögnum er það ljóst, að merkjadómurinn hefir eigi farið að lögum, er hann dæmdi Grjóteyrarklakk undan Grjóteyri og undir Hvanneyrareignina. Verður því samkvæmt 15. gr. landamerkjalaganna að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og vísa málinu heim, og ber merkjadóminum að taka málið upp af nýju. Í málskostnað í hæstarjetti greiði stefndi áfrýj- anda 300 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinn áfryjaði dómur skal vera ómerkur og vísast málinu heim aftur í hjerað. Stefndi, Halldór Vilhjálmsson, greiði áfrýj- 499 anda, Hirti Hanssyni, 300 krónur í málskostn- að í hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er risið út af ágreiningi milli umráðamanns Hvann- eyrareignarinnar og eiganda jarðarinnar Grjóteyrar, um það hvorri eigninni svonefndur Grjóteyrarklakkur eða klakkur eða hólmi und- an Grrjóteyri Í Kistafirði tilheyri. Hofir umráðamaður Hvanneyrareignarinnar lagt fram sinu máli til staðnings útdrátt úr Johnsens jarðatali er segir að „hólmi nokkur, hvar æðarfngl verpi, tilheyri jörðinni Kista“, sem er ein jörð úr Hvanneyrareigninni, „eða Hvanneyrarkirkju sjer í lagi“. Auk þess hefir hann lagt fram vottorð um að það hafi orðið samkomulag milli málsaðila, er þeir deildu um landamerki milli Grjóteyrar og Skógarkots, sem er eyðijörð er liggur undir Hvanneyri, að svo framarlega sem umráðamaður Hvanneyrar gæti fært líkur eða gögn að því, að klakkur þessi tilheyrði Hveann- eyrareigninni, þá skyldi stefndur sleppa öllu tilkalli til umdeilds klakks. Hefir annar vottorðsgefandi staðfest þetta vottorð fyrir rjetti. Auk þess hefir Í vitni, Guðmundar sýslumaður Björnsson, borið hið sama og að hann bafi litið svo á, að svo framarlega sem skilríki findust fyrir því, að klakkurinn tilheyrði Hvanneyrar- eigninni, Í Johnsens jarðatali, þá skyldi Grjóteyrareigandi sleppa tilkalli til klakksins. Sama hefir Magnús Einarsson, bóndi í Mun- aðarnesi, borið, en hann hefir verið leiddur sem vitni Í málinu af hendi Grjóteyrareiganda sem maður er hafi verið viðstaddur sam- tal það, sem vitnað er Í á rskj. nr. 14. Auk þess hefir hann saa máli til stuðnings vitnað Í máldaga, sem er prentaður í Forn- brjefasafni VII. bls. 60, er segir Arnarhólma allan tilheyra Hvann- eyrarkirkju. Af hendi stefnda hafa aftur á móti verið leidd 3 vitni, er hafa borið að þau hafi heyrt talað um að hinn umræddi klakkur tilheyrði Grjóteyri og að Andakilsá hafi runnið norðvestan-megin við klakkinn. Stefndur hefir auk þess að gera tilkall til klakks- ins krafist sektar á hendur stefnanda fyrir drátt á málinu auk málskostnaðar. Landamerkjadómurinn verður nú að líta svo á, eftir því sem landshættir lýstu sjer þegar hann athugaði landsháttu, að Anda- kílsá renni nú aðallega Grjóteyrarmegin við klakkinn og með 32* 500 tilliti til þess og þess, sem að öðru leyti hefir komið fram af hendi stefnanda, bæði að því er snertir tilvitnunina í Johnsens jarðatal og í máldagann í Fornbrjefasafninu svo og með tilliti til vitnaframburðarins um að Grjóteyrareigandi gerði ekki tilkall til klakksins ef stefnandi gæti fært gögn að því að klakkurinn hefði tilheyrt Hvanneyrareigninni og sem sjerstaklega eru talin að hafa miðast við hvað stæði um þetta efni í Johnsens jarðatali, þá þykir verða að taka kröfu umráðamanns Hvanneyrar til greina, um að klakkurinn tilheyri Hvanneyrareigninni, og það því frem- ur, sem ekki hafa verið leidd rök að því, að um annan klakk eða hólma gæti verið að ræða, og að það sje einn og sami klakkur eða hólmi og sem jarðatalið og máldaginn geta um. Landamerkjadómurinn telur rjett að málsaðilar borgi sinn helming kostnaðarins við dómþing þetta hvor og ákveðst hann samtals 90 kr. Að öðru leyti falli málskostnaður niður. Sektarkrafa stefnds verður ekki tekin til greina. Mánudaginn 23. febr. 1927. Nr. 32/1926. Jón Þór Sigtryggsson í. h. Knud Wolff (Guðm. Ólafsson) gegn Stefáni Th. Jónssyni (Láras Jóhannesson). Útaf gengismun. Dómur aukarjettar Sayðisfjarðarkaupstaðar 28. okt. 1926: Stefndur, Stefán Th. Jónsson, kaupmaður á Seyðisfirði, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Jóns Þór Sig- tryggssonar fyrir hönd Knud Wolff Kaupmannahöfn í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi tjekk stefndi á árinu 1920 ýmsar vefnaðarvörur frá áfrýjanda, Knud Wolff í Kaupmannahöfn, fyrir kr. 20642,40. ;Í brjefi til áfrýjanda, dags. 8. júlí 1920, 501 er lagt hefir verið fram í hæstarjetti, kvartar stefnd yfir því, að vörur þessar hafi numið hærri upphæð en hann hafði átt von á og að þær hafi verið í svo Ijelegum umbúðum, að sumar þeirra hafi skemst á leiðinni til Seyðisfjarðar; þó lýsir hann yfir því, að hann vilji ekki neita móttöku varanna, en verði að áskilja sjer lengri gjaldfrest en upphaflega umsamið, og sendi áfrýjanda 2 víxilblöð, annað að upphæð 10000 kr. en hitt að upphæð 10642 kr. 40 a. með árituðu samþykki sínu með greiðsludögum 20. nóv. og 20. des. s. á. Í brjefi, dags. 10. ág., er einnig hefir verið lagt fram í hæstarjetti, kveðst áfrýjandi ekki geta notað hina umgetnu víxla, með því að hann geti ekki selt þá í Kaupmannahöfn, nema því að eins að víxlarnir sjeu stílaðir í dönskum krónum með greiðslustað í Kaupmannahöfn, og sendi stefnda 2 víxla með þannig löguðum ákvæðum en með sömu gjalddögum, og bað hann að endursenda sjer þá með árituðu samþykki, tekur hann það jafnframt fram í brjefinu, að vörurnar hafi verið seldar gegn greiðslu í dönskum krónum. Í brjefi dags. 18. sept. s. á., færð- ist stefnandi að vísu undan því að samþykkja víxla þessa, en gerði jafnframt ráð fyrir að hann mundi hafa umráð yfir nægum dönskum gjaldeyri til að innleysa víxlana í Kaupmannahöfn á gjalddaga, og verður að telja að hann með þessu hafi viðurkent kröfu áfrýjanda um að vörurnar hafi átt að greiðast í dönskum krónum og að honum því bæri skylda til að innleysa hina upphaflegu víxla með dönskum krón- um. Kemur þetta og skýrt fram í símskeyti stefnda til áfrýjanda, dags. 29: nóv. s. á., þar sem hann til- kynti áfrýjanda að upphæð fyrri víxilsins muni verða greidd honum — sindbetalt til Demþegar miklar sakir eru<, og það á 513 hinn bóginn þykir sennilegt eftir öllum atvikum, sem upplýst eru í málinu, að kærði hafi að óvilja sínum verið að veiðum innan landhelgi í þetta skifti, þá verður kærði ekki dæmdur í umrædda aukahegningu. Um upptöku afla og veíðarfæra er eigi að ræða, þar sem málið er höfðað svo löngu eftir að brotið er framið. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar fyrir lögreglurjettinum og í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 200 kr. til hvors. Því dæmist rjettí vera: Kærði Þórarinn Ólgeirsson greiði 15000 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands eða sæti 8 mán- aða einföldu fangelsi verði sektin eigi greidd inn- an mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar fyrir lögreglurjettinum og í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, málflutningsmannanna Pjeturs Magnússon- ar og Lárusar Jóhannessonar, 200 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta, sem af valdstjórnarinnar hálfu er höfðað gegn Þórarni Olgeirssyni, skipstjóra á botavörpuskipinu „Jupiter“, G.K. 161, sem nú er til heimilis í „Portland“ í Grímsby í Englandi, 43ja ára að aldri, fyrir brot gegn 1. gr. iaga nr. 5, 18. maí 1990. um bann gegn botnvirpuveiðum, horfir þannig við, að þann 21. ágúst þ. á. lagði m/b. „Trausti“, sem síðastliðið sumar var gerður út til landhelgisgæslu í Garðsjó og Í sannanverðan Faxa- 33 514 flóða með styrk úr ríkissjóði, út frá Sandgerðisvik, hvar honum vegna storms hafði verið lagt af formanni bátsins, Þorbergi Guð- mundssyni á Jaðri í Gerðum, og sem beðið hafði skipverja að sækja bátinn þangað Í því skyni, að honum yrði haldið út til landhelgisgæsla þá um daginn, og var gert ráð fyrir því, að skip- verjar á bátnum, Þórarinn Samúel Guðmundsson stýrimaður, Stefán Jóhannsson, vjelgæslumaður og Þórður Guðmundsson háseti á bátn- um, kæmu við í innleiðinni og tækja formanninn í Gerðum, áður en landhelgisgæslan byrjaði. — Samkvæmt skýrslu skipverja, segjast þeir um hádegisbilið hafa farið frá Sandgerði og haldið sem leið liggur fyrir Garðskaga, en er þangað kom, hafi þeim eða fyrnefndum stýrimanni, virst togarar vera nærgöngulir orðnir þar í Garðsjó, og því afráðið að fara þegar út á miðin til pæslu, án þess að taka formanninn Í Gerðum, eins og um var talað, og hafi þeir svo haldið frá Garðskaga út á miðin, og lagst fyrir akkeri þar, sem þeir hugðu að landhelgislinan mundi vera, eða sem næst henni, en um hana var þeim eigi kunnugt, nema hvað stýrimaðurinn kveðst hafa heyrt áðar, að hún myndi liggja um miðin: Þórðarfell á Hólmbergstá, og Skiphóll um Gerða. — Segjast skipverjar svo hafa legið þar, sem þeir í fyrstu hjeldu kyrru fyrir, þar til klukkan hafi verið á að giska 5!/, e. m., að þeir veittu því eftirtekt, að togarinn „Jupiter“, sem þeir þegar hefðu sjeð og þekt, er þeir lögðu bátnum fyrir akkeri á miðunum, hafi ásamt öðru skipi, er þeir þá eigi þektu, verið að sjá frá þeim eða bátnum í stefnu stmnan við Keilir, og á að giska í 2000 metra fjarlægð frá bátnum, og hafi þeir þá miðað bátinn af þannig: hæsti hojúkurínn á Þórðarfelli á Hólmbergstá, og Skip- hóll um Steinbogahús, sem er innantil við Gerða. — Kveðast þeir allir í sameiningu hafa gert þessar athuganir, bæði að því er snertir legu bátsins eða afstöðu hans, og einnig um það, að skip þessi hafi þá verið að snúa við í fyrgreindri stefnu frá þeim að sjá og stefnt á bát þeirra, og kveðst stýrimaður, sem kallað hafi á hina tvo aðra, vjelamann og háseta, upp á þilfar, til að gera athuganir þessar, hafa lagt rikt á við þá, að setja vel á sig mið- ina. — Veður segja þeir að hafi verið bjart, norðan gola og vel sjest til fjalla, og yfirhöfuð verið bjart yfir. — Jafnskjótt og þeir höfðu gert athuganir þessar, bæði að því er varðbátinn snertir og skipin, og þegar vjel bátsins var upphitað, segjast þeir hafa losað bátinn frá akkerisfestinni og haldið til skipanna, er þá bæði hafi haldið í stefnu til bátsins, mjög nálægt hvort öðru, djúpmeg- in við bátinn, og verið þá mjög nálægt bátnum, eða svo, að sögn 515 stýrimanns, að aðeins hafi liðið ca. 10 mín. frá því þeir losuðu bátinn, og þar til að hann var við hlið skipanna, en vjelamaðar giskar á, að skipin þá hafi verið ca. 150 faðma frá þeim. — Sáu þeir þá vírstrengina aftur af skipunum stjórnborðsmegin, og er þeir komu að skipunum, hafi þeir lesið númer þeirra og nöfn greinilega, eða Jupiter, G.K. 161 og H. 260, Tervani, er togað hafi ltið eitt grynnra en skipið „Jupiter“ og hafi svo skip þessi haldið út og norður að sjá á Hvalfjörð eða norðantil við Reykja- vík, en annars hefir skipverjum eigi borið saman um stefnu skip- anna áður og eftir að þeir gerðu athuganir þessar, nje heldur um stefnu bátsins til þeirra, og segjast eigi þá hafa athugað nákvæm- lega þetta, eða eigi nú muna, hvernig verið hafi. Skýrslu um framangreindar athuganir, sem er dags. 27. septbr. þ.á, og útgefin af stýrimanni, en vottuð af hinum skipverjunum, hafa þeir svo allir fyrir rjetti 7. f. m., staðfest með eiði. Við mælingu á stað varðbátsins eftir tilvísun stýrimanns Þórarins Guðmundssonar eins, er framkvæmd var af foringjanum á varðskipinu „Óðin“ 26. septbr. þ. á., kom það í ljós, að staður varðbátsins, er hann lá á fyrgreindam miðum 21. ág. þ. á. hafi mælst 0,4 sjómílu innan landhelgislinunnar, dýpi 35 metr., en við mælingu foringjans á varðskipinu „Þór“, er fram fór 30. f. m. í viðurvist og eftir tilvísun allra þriggja skipverja á varðbátnum, er fyrgreinir, mældist staður varðbátsins 0,5 sjóm. fyrir innan landhelgislinuna, en dýpið þar 85,5 metr., og hefir eigi undir rannsókninni fengist upplýst, hvernig á þessum mismun standi. Að því er snertir afstöðu skipanna, er þau voru að veiðum grynnst í Garðsjó oftgreindan dag, með hliðsjón af staðfestri skýrslu varðbátsmanna, þá hefir foringinn á varðskipinu „Þór', samkvæmt skýrsla hans, dags. 28. þ. m., afmarkað stað skipanna á framlögðu sjókorti ur. 260, og er þar á dregin upp landhelgis- línan á þessa svæði, og frá afmörkuðum stað varðbátsins lína dregin á Keilir og önnur á Garðskaga, og slegið út boga milli þeirra tveggja lína í 2000 metra fjarlægð frá hinum afmarkaða stað varðbátsins, og segir varðskipsforinginn Í fyrgreindri skýrslu hans, að skipin hafi samkvæmt framansögðu átt að vera einhver- staðar í þeim boga, sem allur sje fyrir sunnan og vestan Keilir frá varðbátnum að sjá, og sem sje allur innan landhelgislinu, frá 0,8 til 1,6 sjómílur. Ákærður Þórarinn Olgeirsson, hefir kannast við, að hann 21. ág. þ. á. hafi verið að veiðum í Garðsjó á fyrgreindu botn- vörpuskipi, Jupiter, G.K. 161, en utan landhelgi eingöngu. 516 hann umræðdan dag, kl. 1 e. hád. hafa sjeð varðbátinn „Trausta“ frá Gerðum koma fyrir Garðskaga, og þekt bát þennan þá. Haf; hann allan þennan dag fiskað eftir merkjum á meðan togað var. Kl. 2,45 e. m. hafi varpan verið dregin upp og skipið látið reka, enginn fiskur, og skipið þá verið á þessum miðum: Keilir skamt fyrir innan Kálfatjörn og Hamarinn-Meiri fastur undir Akrafjalli, Því næst hafi kl. 4,45 verið „kastað“ til norðvesturs í þessum merkjam: Keilir skamt fyrir vestan Kálfatjörn og Hamarinn- Meiri laus undan Akrafjalli, þá „kastað“ í norðvestur og togað í NV til N þar til Sandfell er rjett komið að Hólmbergstá, en þá verið beygt til stjórnborða og alla leið í stefnu ASA, og er þá kl. 5,20 e. m., en kl. 5,50 e. m. hafi varðbáturinn komið upp- undir bakborðssíðu skipsins, og snúið þar við vestur um aftur, og hafi þá staður skipsins verið: Keilir að komast á Kálfatjörn, og Hamarinn-Meiri fast að Akrafjalli. Lætur ákærður þess getið að þegar búið var að „kasta“, og skipið var á stefnunni NV til N, hafi varðbáturinn verið að sjá á bakborða við skipið, og einnig tekur hann það fram, að þegar skipið hafi verið í merkjun- um: Sandfell rjett komið að Hólmbergstá, þá hafi Skiphóll verið að sjá skamt fyrir vestan Gaukstaði, eða á að giska mitt á milli Gaukstaða og Gerða. Kveðst hann svo eftir að varðbáturiun kom að skipinu hafa togað í sömu stefnu og áður eða í SAS, og haldið þeirri stefnu til kl. 6,30 e. m., að hann hafi hætt veiðum þarna og haldið inn á „Flóann“ og fiskað þar yfir nóttina. Hefir foringinn á varðskipinu „Þór“ 23. þ. m. mælt upp og markað á framlagðan uppdrátt, hvar skipið eftir skýrslu ákærða hafi verið ki. 4,45, kl. 5,20 og kl. 5,50 e. m. umræddan dag, og komist að þeirri niðurstöðu, að staður skipsins hafi kl. 4,45 verið 1,2 sjóm. utan landhelgislinu, kl. 5,20, 0,6 sjóm. utan hennar, og kl. 5,50, 1,6 sjóm., einnig utan landhelgislínunnar, og skipið þannig í öll þessi skifti verið að veiðum utan landhelgis, sam- kvæmt mælingum þessum, eftir skýrsla skipstjórans. eða ákærðs, en staði þessa kveðst ákærður hafa tilgreint eftir minni, þar eigi sjö venja að bókfæra þetta á togurum yfirleitt, en hann kveðst glögglega muna hver merkin voru, er hann fór eftir á miðum þessam þennan umrædda dag, enda hafi hann stuttu síðar heyrt því fleygt, að hann þennan dag hafi átt að vera að veiðnm í landhelgi, og þá þegar glöggvað sig á merkjunum, og auk þess kveðst hann og vera vel knnnugur veiðimerkjum í Faxafóa, þar hann nú undanfarin 15 ár hafi sem skipstjóri stundað hjer botn- vörpuveiðar. 51“ Tveimur dögum áður kveðst ákærður hafa tekið staðarathug- un þannig: Hornið á milli Garðskagavitans og Hólmbergstáar 629,5" og hornin milli Hólmbergstáar og Helgafells 75?%, og gefi það 0,3 úr sjóm. utan landhelgislinunnar, og segist hann hafa haft þar, niðri „bauju“,. enda verið fullviss um, hvar hann þá var, því mælitæki skipsins sjeu í góðu lagi. Loks tekur hann það fram, að er hann þremur dögum áður hali verið að veiðum einmitt á hjerumræddu svæði eða eftir sömu merkjum og fyr greinir, hafi varðskipið „Fylla“ komið að skipinu, og ekkert haft við það að athuga, og hefir stýrimaður skipsins staðfest þennan framburð hans með eiði. Liggur og fyrir staðfest skýrsla eins háseta mætta, sem áður hefir verið á varðbátnum „Trausta“ við landhelgis- gæslu í Garðsjó, að honum oftgreindan dag hafi virst varðbátur þessi liggja utar eða lengra frá landi, en venja hafi verið áður, og bátsmaður skipsins hefir einnig með eiði staðfest það, undir rannsókninni, að skipstjóri hafi tvívegis haft á orði við hann, þá á stjórnpalli, að honum virtist varðbáturinn liggja utar en venju- legt væri, og er hann hafi stýrt stefnuna NV til N, hafi bátur- inn verið að sjá frá skipinu á bakborða, en skipinu svo verið beygt í stefnuna ASA, og henni haldið til kl. 7 e. m. að varpan hafi verið uppdregin. Heldur ákærður því fram, að hann aldrei þennan dag hafi verið nær landhelgislínunni að utan, en 925 metr., og að varð- báturinn hafi hlotið að liggja fjær landi þá, em ráða megi af 2 skýrslu þeirra á varðbátnum. Þá hefir skípaður talsmaður ákærðs haldið því fram, að enda þótt skipverjum á varðbátnnm hafi öllum komið saman um miðin, sem varðbátarinn lá á að þeirra sögn, og um það, í hvaða stefnu umrætt skip hafi verið að sjá þaðan, þá hafi þeir undir rann- sókninni með framburði sínum um mörg önnur atriði mikilsvarð- andi, annaðhvort eigi borið saman, svo sem um tímann og stefnu skipanna og bátsins o. fl., borið við minnisleysi um þetta og hitt, svo að þeim eigi sja tráandi. — Ennfremur sje skýrsla þeirra um atburð þennan eigi gefin fyr en ó vikum siðar, miðin ekki skráð þegar, og að líkindum aldrei fyr en hin eiðfesta skýrsla hafi verið gefin, útbúnaður varðbátsins að því er snertir mælingatæki, sjónauka, dagbók o. fl, í frábærilega ljelegu lagi eða ástandi o. s, frv., skipsmenn heldur eigi að þekkingu nákvæmni og sjó- mensku þeim hæfileikum gæddir, er útheimta megi af skipshöfn á slíkum bát, sem hjer sje um að ræða, og útgerður sje af ríkia- stjórnarinnar hálfu. Komi og hin eiðfesta skýrsla algjörlega í 518 bága við nákvæmar mælingar ákærða, framkvæmdar með góðum mælingatækjum, og við eiðfestan framburð ðja manna af skips- höfn hans, og einnig hafi stýrimaður varðbátsins bent varðskips- foringjunum á röng mið við mælingu á stað bátsins, sem orsakað hafi mismunandi mælingu eða útkomu hennar hjá hverjum varð skipsforingja um sig, eins og skýrslur þeirra sýni, og margt ann- að tilfærir talsmaður ákærðs, er beri vott um það, að skýrslu- gefendum eigi sje trúandi, eða þeir skoðaðir sem ábyggileg vitni um það, sem er aðalkjarni málsins. Enda þótt nú eigi verði álitið, að framburður ákærðs og skipverja hans um það, að hann eingöngu þennan umrædda dag, 91. ág. þ. á., hafi verið að veiðum eða togað eftir merkjum þeim eða miðum, sem hann hefir uppgefið, og öll eru utan landhelgi, geli staðist gegn hinni eiðfesta skýrsla bátsverja, nje heldur verði fallist á eða samsint aðfinslum og átölum skipaðs talsmanns ákærðs Í garð bátsverja eða skipverja á mótorbátnum „Trausta“ og um ófullnægjandi útbúnað varðbáts þessa, þar útbúnaður sá, er hann tilgreinir, og sem að vísu er æskilegur, eigi virðist útheimt- ast til þess að athuganir þær, er getur um í hinni eiðfestu skýrslu skipverja á oftgreindum varðbát, geti, verið ábyggilegar, verður skýrsla þessi þó eigi talin að vera óyggjandi sönnun fyrir því, að ákærður hafi á fyrgreindu skipi verið að veiðum í landhelgi í umrætt skifti, þar skýrsla þessi eða kæra virðist ofseint fram- komin til rannsóknar, eða skýrslan þessvegna eigi eins örugg sönnun og hún ef til vill hefði verið eða álitist, ef fram hefði komið þegar eftir að brotið átti að hafa verið framið, þar allar upplýsingar um einstök atriði, er styðja hana eða fella, era nú óljósari en þá, og fyrgreindur dráttar á að koma fram með kæru þessa eða skýrslu eigi verðist rjettlættur með því einu, að skýrslu- gefendunum eigi var kunnugt um það, hvar landhelgislínan á svæði þessu væri. Hin mismunandi útkoma á mælingum varð- skipsforingjanna á legustað varðbátsins, virðist og geta bent til þess, að óvissa hafi einhver verið um miðin eða merkin, sem og stafað getur af drætti á rannsókn um þetta atriði, loks er og til greind fjarlægð skipanna frá varðbátnum, er athuganir fóru fram- ágiskun ein. Einnig virðist og hafa verið knýjandi ástæða til þess að bátsmenn hefðu lóðað dýpið á þeim stað, er varðbátur- inn lá fyrir akkeri í umrætt skifti, og að sett hefði verið niður dufl eða merki á staðnum þar til nánari athugun og mæling gat framfarið, en hvorutveggja þetta var á valdi skýrslugefenda að framkvæma um leið og athuganir þeirra á skipunum fóru fram. 519 Það virðist því eiga að sýkna ákærðan af kærum vald- stjórnarinnar í máli þessu, og að málskostnaður skuli greiddur af almannafje. Á máli þess: hefir enginn ónauðsynlegnr dráttur orðið. Föstudaginn 11. mars 1927. Nr. 52/1926 Húsnefnd Goodtemplarahússins. (Pjetur Magnússon) gegn forsetum Alþingis f. h. eigenda og umráðenda Alþingishússins, og gagnsök (Láras Jóhannesson). Um rjettindi gagnáfrýjanda yfir lóð aðaláfrýjanda. Dómur gestarjettar Reykjavikur 7. nóv. 1925: Varnaraðili, forsetar alþingis f. h. eigenda og umráðenda alþingis- hússins, á að vera sýkn af kröfum sóknaraðilja, hússnefndar Gooa- templarahússins, f. h. eigenda og umráðenda þess. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hafa báðir aðiljar skotið til hæsta- rjettar, áfrýjandi með stefnu útgefinni 14. júní f. á. að fengnu áfrýjunarleyfi dags. 21. maí s. á. og stefndi með stefnu útgefinni 30. júní f. á., að fengnu áfrýj- unarleyfi dags. 29. s. m. Þótt forsetar Alþingis ljetu árið 1893 ákveða merki á óbygðri lóð Alþingishússins og fengju þá samtímis lóð hússins bæði lagaða og aukna, og ljetu síðan girða hana með traustum grjótgarði, þá þykir þetta ekki fela í sjer nægilega heimild til þess að lita svo á, að forsetarnir hafi með þessu fallið frá hinum víðtæka rjetti yfir Goodtemplarahússlóðinni, 520 er landstjórninni var áskilinn með útmælingargjörðum þeim, er fóru fram fyrir 5. mars 1892 og aðaláfrýj- anda var kunnugt um. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til forsenda hins áfrýjaða dóms ber að staðfesta hann. Að svo vöxnu máli þykir rjett að málskostnað- ur í hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Aðaláfrýjandi, húsnefnd Goodtemplarahússins, á óátalið af gagnáfrýjanda lóð þá, er aðaláfrýj- anda var útmæld 5. mars 1892. Að öðru levti á gagnáfrýjandi að vera sýkn af kröfum aðaláfrýj- anda. Málskostnaður í báðum rjettum fellur niður. Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: 29. jan. 1887 mældi byggingarnefnd Reykjavíkur stúkunni „Einingunni“ út lóð undir 28 álna langt og 12 álna breitt hús með 6 álna útbyggingu við gafl, og skyldi húsið standa 20 álnir vestur frá slökkvitólahúsinu og í beinni línu við það. En jafn- framt var tilskilið, að „Einingin“ eða sjerhver seinni eigandi húss- ius væri skyldur til, ef landssjóður þyrfti á hinni útmældu löð að halda og krefðist hennar, að flytja það burtu á sinn kostnað á aðra lóð, er þá skyldi útvísað á einhverjum stað, er sem kostnaðar- minst væri að flytja á. Varð ekkert úr því, að „Einingin“ reisti hús það, er henni var mæld lóð undir 29. jan. 1887. Aftur á móti beiddist hún út- mælingar á lóð sunnanvert við slökkvitólahúsið, og var henni 10. febr. 1887 mæld út lóð þar undir hús, með sömu stærðarhlut- föllum að öllu sem hið fyrra sinnið „i tjörninni fyrir sunnan slökkvitólahúsið“, og skyldi bilið vera 16'/, alin frá því, húsið snúa frá austri til vesture, og austurgafl þess vera í beinni stefnu 521 við austurgafl slökkvitólahússins. Eigi er þess getið, í þessari mælingargjörð, að landssjóði hafi verið áskilinn nokkur rjettar til þess að krefjast lóðarinnar og flutnings á húsinu af henni, eins og gert hafði verið 29. jan. 1887. Ekki er með öllu glögt, hvar mörkin milli lóðar Alþingishússins og Goodtemplarahússins fyrir- hugaða skyldi vera, en aðiljar virðast vera sammála um það, að þau muni hafa verið þar sem nú er girðingin um lóð Alþingis- hússins að sunnanverða. 21. mal 1887, gekk byggingarnefndin aftur á byggingarstæði það, er Í útmælingargjörðinui 10. febr. s. á. segir, og var þá svo tilskilið, að hún (þ. e. mælingin 21. mai) væri gerð „með sama skilyrði eins og hin fyrri útmæling undir húsið að lóðin skyldi af hendi látin endurgjaldslaust, ef hið opin- bera þyrfti hennar við“. 18. jálí 1891 fá stúkurnar „Einingin“ og „Verðandi“ út- mælda lóð undir viðbót við Goodtemplarahúsið eða lenging á því við tjörnina um 12 álnir vestur eftir. Þar var þá staddar um- boðsmaður Alþingis og lýsir hann yfir því, að hann sje því að vísu samþykkur, að stúkurnar fái viðbótina, en að hann „gæti ekki fallið frá eða breytt skilyrði því, er hefði verið sett við hina upphaflegu Jlóðaritvísun handa Goodtemplarahúsinu, að það yrði flutt burtu þaðan sem það nú stendur, ef landsstjórnin krefð- ist þess þinghússins vegna“. Og samkvæmt þessu var hin um- beðna útmæling veitt. Enn var goodtemplarastúkunum útvisuð lóð 5. mars 1899 til viðbótar sunnan við Goodtemplarahúsið, en eigi var þá sleginn neinn varnagli um rjett hins opinbera til þeirrar lóðar. Á Alþingi 1893 var ákveðið að girða lóð Alþingishússins, en með því að forsetum voru ekki fallkunnug ummerki hennar, þá biðja þeir bæjarfógeta eða byggingarnefnd 96. júlí 1893 um upplýsingar eða skilríki, um það, „hvar óbygð lóð Alþingishúss- ins er og með hverjum ummerkjum“. Og var þá lóð Alþingis- hússins ákveðin 5. ág. 1893 og segir Í mælingargjörðinni að suður- hlið lóðarinnar liggi „fast að lóð Goodtemplarahússins austur á móts við vesturgafl slökkvitólahússins“. Og 7. des. 1898 ákveður bæjarstjórn Reykjavíkur samkvæmt tilmælum fulltrúa Alþingis að breyta svo slökkvitólahisinu, að lóð Alþingishússins yrði aukin svo og rjett að garðurinn yrði rjetthyrndur ferhyrningur með 45 álna hliðum að sunnan og norðan og ö4d álna hliðum að austan og vestan. Og er þá eigi minst á áðurnefndan skildaga um burt- flatning Goodtemplarahissins af lóð þess. Síðan var sett girðing milli lóðar Alþingishússins og lóðar Goodtemplarahússins. Og líða 522 nú svo 80 ár, að ekki sjest, að orðið hafi ágreiningnr um rjett stáknanna yfir lóð Goodtemplarahússins. 12. ágúst 1923 skýrir hússnefnd Goodtemplarahússins forsst- um Alþingis frá því, að í ráði væri að reisa hús eða skúr frá Goodtemplarahúsinu yfir á þinghúsgarðinn og leitaði leyfis þeirra til að leggja einn vegg hússins fyrirhugaða ofan á suðurhlið Alþingishússgarðsins. 13. maí 1924 svara forsetar þessari mála- leitan svo, að þeir neita um að veita leyfi til að nota garðinn og segjast jafnframt ekki munu leyfa nokkra viðbótarbygingu við Goodtemplarahúsið og skirskota Í því efni til áðurnefndra fundar- gjörða byggingarnefndar Reykjavíkur frá 29, jan. 1887, 10. febr. 1887, 21. mai 1887 og 18. júlí 1891. — 19. ág. 1924 veitti bæjar- stjórn leyfi til umræddrar byggingar en bindur þó leyfið því skilyrði, að rjettur sá, er landsstjórnin kann að hafa til lóðar- innar, sjó að engu skertur. Í brjefi 30. ág. 1924 mótmælir svo sóknaraðili því, að forsetar Alþingis hafi Íhlutanarrjett um notkun Goodtemplarahásslóðarinnar eða fyrirhugaða viðbyggingu á henni. Ljet sóknaraðili svo byrja á grefti undir húsbygginguna rjett við suðarhlið þinghússgarðsins. Þá fóru forsetar Alþingis fram á það við atvinnumálaráðherra í brjefi 19. sept. 1924, að hann ónýtti byggingarleyfið samkvæmt 4. gr. laga nr. 17, 13. sept. 1901, og verður ráðherra við beiðni þeirra með úrskurði sínum 13. sept. 1924. Hússnefnd Goodtemplarahússins hjelt verkinu áfram þrátt fyrir ráðherra-úrskurðinn 13. sept. f. á. sem var henni tilkyntur, og kröfðust þá forsetarnir þess 22. sept. 1924, að lögbann yrði lagt við verkinu. Lyktaði því máli svo með samkomulagi fyrir fógetarjetti Reykjavíkur 23. sept. f. á. að sóknaraðili hætti verk- inu, þar til málið yrði útkljáð með fullnaðardómi. Síðan höfðað; hússnefndin mál þetta fyrir gestarjetti Reykjavíkur samkvem; samkomulagi aðilja með stefnu 17. febr. þ. á. gegn forsetum Alþingis, er einnig höfða heimild dómsmálaráðherra til að taka við málssókn fyrir ríkisins hönd. Hefir sóknaraðili krafist þess, aðallega að með dómi yrði viðurkendur óskertur fullkominn eignar- rjettur stefnanda að allri lóð þeirri, sem honum hefir verið út- mæld milli Vonarstrætis og suðurhliðar girðingarinnar um Al- þingishússgarðinn, án takmarkana frá hlið varnaraðilja þessa máls, en til vara, að ákveðið verði með dómi, hver sje rjettur stefn- anda yfir umræddri lóð. Auk þess krefst sóknaraðili máls- kostnaðar. Varnaraðili, forsetar Alþingis, mótmæla aðalkröfu sóknar- 523 aðilja, en þeir krefjast þess, að varakrafan verði tekin þannig til greina, að ákveðið verði, að eigendur Goodtemplarahússins hafi aðeins rjett til að láta húsið standa á lóðinni, svo lengi sem þess verði ekki krafist af varnaraðilja að það verði flutt burt, og að jafnframt verði tekið fram, að sóknaraðili sje skyldur að flytja húsið fyrirvaralaust á eiginn kostnað, og loks að varnaraðili hafi rjett til að fá alla lóðina útmælda endurgjaldslaust. Ágreiningurinn í máli þessa er um það eitt, hvort varnar- aðili hafi rjett til að beimta Goodtemplarahúsið flutt af lóð þeirri, er til þess hefir verið útmæld, þegar hann vill eða ekki. Ágrein- ingsefnið er því, það, hvort sóknaraðili hafi öðlast skilorðslausan eða ótímabundinn eigaarrjett að lóð húsins, eða ekki. Aðilja skilar hvorki á um lóðatakmörk nje kvaðir á lóð sóknaraðilja. Og verður því að telja mál þetta höfðað rjettilega fyrir gesta- rjetti Reykjavíkur. Eigi er málið heldur svo vaxið, að nauðsyn sje til skoðunar á staðnum, enda hefir verið lagður fram full- nægjandi og Óvjefengdur uppdráttar af lóðum þeim, er málið varðar. Eins og fyrr segir, var elsta lóðarútmælingin, sá frá 29. jan. 1887, undir Goodtemplarahúsið gerð með þeim fyrirvara, að „Einingin“ eða hver siðari eigandi hússins „væri skyldur til, ef landssjóður þyrfti á hinni útmældu lóð að halda og krefðist henn- ar, að flytja það burt á sinn kostnað“. „Einingin“ fjell að vísu frá því að nota þessa lóð og beiddist í staðinn lóðar þeirrar, er henni var útvísuð 10. febr. 1887 „í tjörninni fyrir sunnan slökkvi- tólahúsið“, eg sjest ekki, að þá hafi verið gerður fyrirvari um rjett landssjóðs, eins og 29. jan. 1887. En 21. maí 1887, er lega hússins var ákvörðuð á lóðinni, sem útmæld var 10. febr. s. á., segir að útmælingin sje gerð með sama skilyrði sem útmælingin fyrri, og hlýtur með því að vera átt við útmælinguna 29. jan. 1887 og þann fyrirvara, sem Í henni var gerður. Það verður ekki sjeð, að forráðamenn stúkunnar hafi þá eða síðar haft nokkr- ar athugasemdir að gera við þennan skildaga byggingarnefndar Reykjavíkur, og verður því að líta svo á, að stúkan hafi þá öðlast einungis tímabundinn eða skildagaðan eignarrjett að lóð þeirri, sem byggingarnefndargjörðin 21. maí 1887 tekur til, en það var lóðin, „sem útmæld var 10. febr. 1887 (þ. e. lóðin undir húsinu, 2812 ferálnir 6 álnir undir útbyggingu við gafl, og ank þess svo breið lóð norðanvert við húsið, að 16'/, alin væri frá henni að slökkvitðlahúsinu, og sunnanvert við húsið, milli þess og tjarnarinnar var um ó álna breið lóðarræma, sem sóknar- 524 aðili virðist hafa fengið sama rjett yfir). 18. „úlí 1891 er aukið við lóðina 12 álnum til vesturs, og lýsir fulltrúi Alþingis þá yfir, að hann gæti ekki fallið frá áðurnefndum skildaga um burtflutn- ing Goodtemplarahússins af lóðinni „ef landsstjórnin krefðist þess þinghússins vegna“. Og með því að útmælingin var veitt „sam- kvæmt þessu“ þá verður að skilja svo útmælinguna 18. júlí 1891, að landsstjórninni hafi verið áskilinn rjettur til að heimta sjer vegna þinghússins alla þá lóð er þá og til þess tíma hafði verið út- mæld til Goodtemplarahússins. Það hafa engar mótbárur fram komið gegn þessum skildaga, svo sjeð verði, fyrr en 1923, er sóknaraðili hugðist að byggja við Goodtemplarahúsið. 5. mars 1892 var enn bætt 24 álna breiðri lóð við lóð Goodtemplarahússins milli hennar og Vonarstrætis, en 54 álnir var spilda þessi frá austri til vesturs, eins og lóð Goodtemplara- húsins og Alþingishúsins. Það verður ekki sjeð, að nokkur fyrir- vari hafi nokkurn tíma verið gerður um rjett landsstjórnarinnar til þessarar lóðarræmu, og verður því að telja eignarrjett sóknar- aðilja að henni skilorðslausan, nema að því leyti sem taka þyrfti hluta af henni undir götu. Samkvæmt framansögðu verður þá að líta svo á, að sták- urnar „Einingin“ og „Verðandi“ hafi öðlast einungis tímabundinn og skildagaðan eignarrjett yfir allri lóðinni fyrir norðan (ood- templarahúsið og að Alþinghússgarðinum, allri lóðinni undir Good- templarahúsinu og Ó álna breiðri ræmu fyrir sunnan það, Þannig að þeim hafi verið skylt að flytja burt húsið á sinn kostnað og láta lóðina af hendi endurgjaldslaust frá landsstjórninni, þegar hún þyrfti á lóðinni að halda og krefðist hennar. Og er þá næst álítandi, hvort landsstjórnin eða fyrirsvarsmenn hennar hafi nokkuð það gert, er svift hafi ríkið áðurnefndum rjetti til lóðarinnar. Í þessu efni telur sóknaraðili forráðamenn Alþingis hafa fyrirgert rjetti ríkisins, þótt hann hefði einhver verið, til lóðar- innar, með því að þeir ljetu ákveða mörk hennar og girtn hana 1893. Ókunnugleiki þeirra um lóðamörkin verður þó alls ekki talinn mokkurt merki þess, að þeir hafi þá viljað afsala ríkinu rjett þess, þótt þeir hefðu getað það, til Goodtemplarahússlóðar- ínnar. Og eigi verður það heldur talið fela Í sjer nokkurt þess- konar afsal, þótt forráðamenn Álþingis ljeti girða lóð þessa, án þess að endurnýja fyrirvarana frá eldri tímum. Þá telur sóknaraðili rjett varnaraðilja yfir lóð Goodtemplara- hússins nú fallinn brott. Þótt hann hefði til orðið í öndverðu, 525 vegna hefðar, með því að sóknaraðili hafi notað lóðina um 30 ár óátalið af varnaraðilja. Eins og fyr segir, þá var stúkunum „Eininganni“ og „Verðandi“ úthlutað lóðin með margnefndum skildaga. Þær hafa gengið að þessum skildaga með því að þær tóku mótmælalaust við lóðinni og eru því bundar samningi við skildagann. Þegar af þessari ástæðu hafa þær ekki getað leyst hann af lóðinni með hefð, en auk þeas verður ekki sjeð að notkun sóknaraðilja á lóðinni þessi 30 ár hafi á nokkurn hátt útilokað rjott varnaraðilja þann, er honum var áskilinn. Samkvæmt framanskráðu verður aðalkrafa sóknaraðilja ekki tekin til greina og verður þvi að sýkna varnaraðilja af henni. Og um varakröfu hans er í raun rjettri sagt það, er unt er að segja Í þessu máli með því að eignarrjetti hans yfir lóð Good- templarahússins hefir verið lýst eins og hann þykir vera. Um kröfur varnaraðilja í sambandi við varakröfu sóknaraðilja verður ekki feldur sjálfstæður dómur í þessu máli, með því að hann hefir ekki lagt þær til sátta njo helur gagnstefnt í málinu. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niður. Mánudaginn 14. mars 1927. Nr. 62/1925. Ingvar Guðjónsson (. Fjeldsted} segn Q. Malmberg í. h. h/f. Hamar (L. Jóhannesson). Skuldamál. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 10. júni 1995: Stefndur, Ingvar Guðjónsson, greiði stefnandanum, 0. Malmberg í. h. h/f. „Hamar“, kr. 506,80 með 59, ársvöxtam frá 30. júní 1923 til greiðsludags, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum gestarjettardómsins, er ekki hefir verið gagnáfrýjað, ber að staðfesta hann. 526 Átrýjanda ber að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr Mál þetta var þingfest hjer í rjetti 26. febr. Í. á. „og hefir því alt fram á þenna dag verið frestað samkv. beiðni málflutningsmanns áfrýjanda, hrm. L. Fjeldsted, þar á meðal 3 sinnum í 5 mánuði alls til sáttaumleitana milli aðilja, og hefir málflutningsmaður stefnda að vísu samþykt alla frestina. En þar sem sýnilegt er orðið, að málið hefir verið dregið um alla þörf fram frá því í síðast. desember, þá verður alvarlega að átelja þann drátt af hendi málflutningsmannsins. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða gestarjettardómi skal órask- að. Áfrýjandi Ingvar Guðjónsson greiði stefnda O Malmberg f. h. h/f. Hamar 150 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo; Mál þetta er eftir heimild í lögum nr. 59 frá 10. nóvember 1905 höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 20. septem- ber f. á. af 0. Malmberg, forstjóra f. h. H/f}. „Hamar“ hjer í bæn- um, gegn Ingvari kaupíanni Guðjónssyni á Akureyri, til greiðsla á skuld fyrir útteknar vörur með sendingarkostnaði, að upphæð kr. 506,80 með 69/, ársvöxtum frá 30. júní 1923 til greiðsladags og málskostnaði að skaðlausu með kr. 121,50. Stefndar hefir aðallega krafist sýknu af kröfum stefnanda í málinu og riflegs málskostnaðar hjá honum. Til vara hefir stefnd- ur krafist niðurfærslu á hinni umstefndu upphæð og mótmælt máls- kostnaðarkröfu stefnanda, svo og vaxtakröfu hans sem of hárri. Málavextir eru þeir að með brjefi dagsettu 26. apríl 1923 521 sendi stefndur stefnanda dekkstytta, bað hann að steypa fyrir sig 8 styttur sömu tegundar og gerðar og senda sjer með fyrsta ferð. Styttur þessar steypti svo stefnandi 14. júní 1923 og sendi þær á afgreiðslu „Eimskipafjelags Íslands“ 6 dögum síðar, en er þær komu norður vildi stefndur eigi taka við þeim og endursendi þær, að því er sjeð verður á skjölum málsins. Hefir stefnandi, er stefndar vildi ekki borga stytturnar, er með sendingarkostnaði kost- uðu hina umstefada upphæð, höfðað mál þetta og gjört rjettarkröf- ur þær, er að framan greinir. Sýknukröfa sína í málinu byggir stefadur á því, að hann rjett áður en hann sendi pöntun sína hafi átt samtal við verk- stæðisformann h/fj. „Hamar“, þar eð forstjórinn hafi eigi verið við, spurt verkstæðisformanninn hvort hann gæti fengið stytturnar steyptar svo fljótt að þær gætu verið komnar norður fyrir lok malmánaðar, og hafi formaðurinn játað því. Kveðst stefndur hafa lagt sjerstaka áhersla á þetta og átt rjett á að rifta kaupunum úr því að þessu skilyrði var ekki fullnægt. Stefnandi hefir neitað því að stefndur hafi nefnt nokkurt ákveðið tímatakmark í samtali sínn við verkstæðisformanninn og það er ekki sannað gegn neitun hans, og Í pöntunarbrjefi stefnds er ekkert ákveðið tímatakmark sett, heldur aðeins beiðst þess, að stytturnar sjou sendar með fyrstu ferð, en það verður að skilja svo, að stefndur ætlist til að þær verði steyptar svo fljótt sem hægt sje, og sendar með fyrstu ferð sem fellur norður þar á eftir. Nú hefir stefnandi upplýst að hann geti ekki hitað upp steypuofn sinn fyrir minna en ca. 1000 kg. af steypujárni, og það hafi hann ekki verið búinn að fá, eftir að hann meðtók pöntun stefnds, fyrri en 14. júní 1928 að stytturnar hafi verið steyptar og afhentar skömmu síðar á afgreiðslu „Eimskipafjelags Íslands“. Stefndur þykir því ekki hafa haft næga ástæðu til þess að rifta kaupin á styttunum, sjerstaklega þar sem ekki verður sjeð, að hann hafi gert fyrirspurn um hvað þeim liði, eða rekið á eftir sendingunni frá því hann sendi pönton sína þar til stytturnar komu norður. Verður aðalkrafa hans í málinu því ekki tekin til greina. Varakröfu sína um niðurfærsla dómskröfunnar byggir stefnd- ur á því, að verkstæðisformaðurinn hafi Í símtalinu sagt að stytt- urnar myndu kosta kr. 1,40 pr. kg. í stað þess að verðið er reikn- að kr. 1,50 pr. kg., og eins á hinu að stytturnar hafi verið þyngri en fyrirmyndin sem hann sendi og því dýrari. Stefnandi hefir mótmælt því að stefndum hafi verið lofað 528 kg. Í styttunum á ákveðnu verði, og er það ekki sannað gegn neitun hans. Eins hefir stefnandi staðhæft að sjer verði ekki um kent þótt stytturnar hafi verið nokkru þyngri en fyrirmyndin og verður að fallast á það. Að áliti rjettarins verður því að dæma stefndan til að greiða stefnanda hinar umstefndu kr. 506,80 með 5?', ársvöxtum frá 30. júní 1923 til greiðsludags, en eftir öllum atvikum þykir rjett að . málskostnaður í málinu falli niður. Miðvikudaginn 16. mars 1927. Nr. 96/1926. Rjettvísin (B. P. Kalman) gegn Guðbirni Jónssyni og Jónönnu Stefánsdóttur (Guðm. Ólafsson). Glæpsamleg meðferð barns, skv. 205. sbr. 2.lið 204. gr. hgl., o. fl. Dómur ankarjettar Skagafjarðarsýslu 30. apríl 1926: Ákærðu Guðbjörn Jónsson og Jónanna Stefánsdóttir sæti 5 daga fangelsi við vatn og brauð, hvort um sig. Til endur- gjalds á sjúkrakostuaði Jóns Jóhannssonar greiði ákærða sveitar- sjóði Fellhrepps in solidum kr. 388,85. Svo og greiði ákærðu in soliðum allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum að því er idlæmda hegningu snertir, en að því er ídæmdar bætur snertir innan 15 daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að vísu er ekki fengin full skýring á því, að bera skyldi alvarlega á fótaskemdum í drengnum Jóni Jóhannssyni 1'/—2 vikum eftir að hann kom á heimili hinna ákærðu, Reykjarhól í Fljótum, um 20. ágúst 1924, og veður þó góð þar um slóðir um það leyti, samkv. skýrslu athugunarmanns veðurstofunnar 529 í Reykjavík þar nyrðra. Og ekki er það heldur full- skýrt, að skemdirnar skyldu ágerast svo fljótt og átakanlega, þar sem aldrei var frost meðan drengur- inn dvaldi þar og veðurmagn fremur sjaldan 5 og aldrei meira. En þar sem hjeraðslæknirinn, sem stundaði dreng- inn rúma 2 mánuði í sjúkrahúsinu á Sauðárkróki, hefir vottað, að hann hafi ekki getað orðið var nokkurs þess sjúkdóms í drengnum, þótt eftir væri leitað, er valdið gæti hafa haft fótaskemdunum, en telur þær stafa >af kulda, vosbúð og öðrum íill- um aðbúnaðic, og það á hinn bóginn er sannað með eiðfestum framburðum 2 nákunnugra vitna, sem drengurinn dvaldi hjá næstu 2 ár undan vorinu 1924, að ekkert hafi þá borið á fótaveiki í drengnum, og eiðfest vitni hefir borið, að fæturnir á drengnum hafi verið óskemdir þá er hann fór frá vitninu Í ág. 1924, áleiðis til hinna ákærðu, og drengurinn, að sögn ann- ars vitnis á sama bæ, þá var >vel útlítandi, þykkleit- ur og að engu leyti óhraustlegure, þá má telja það vafalaust, að meðferð hinna ákærðu á drengnum hafi a. m. k. valdið miklu um skemdir þær, sem urðu á fótum hans. Það er ekki sannað gegn neitun hinna ákærðu, að þau hafi svelt drenginn. Og ekki verða heldur refsingar þær, sem þau lögðu á drenginn, þótt þær beri vott um lítinn skilning á meðferð barna, taldar varða við lög, enda ekki sýnilegt, að þær geti hafa haft áhrif á fótaskemdir hans. Hinsvegar verður að telja það óforsvaranlegt, að ákærðu leituðu drengnum ekki lækningar, úr því að þau höfðu tekið eftir alvarlegum skemdum á fót- um hans um hálfum mánuði eftir að hann kom á heimili þeirra, og að þau hlífðu drengnum ekki við 84 530 útivist eftir að veður tók að spillast og honum að versna svo að þess gætti allmikið á gangi hans, enda svifti ákærða hann 2 fiðursængum síðustu dvalar vikuna og ljet hann eftir það liggja á heydýnu við 2 einfaldar ábreiður og virðist hún yfirleitt ekki hafa hirt drenginn svo sem góð húsmóðir mundi gert hafa. Með þessu athæfi hafa hin ákærðu gerst brotleg gegn 205. sbr. 2. lið 204. gr. hegningarlaganna. En þar sem ætla má, að hinum ákærðu, sem voru ein- yrkjar og önnum kafin við heyskap meðan drengur- inn dvaldi hjá þeim, og ákærða auk þess varð að sinna 3 ára barni þeirra hjóna og var vanfær, hafi ekki verið það ljóst, hvað leitt gat af meðferð þeirra á drengnum, þá þykir þeim, sem bæði sátu í gæslu- varðhaldi um !1/, mánuð, hæfilega refsað, hvoru um sig, með 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Skaðabótakröfu hreppsnefndarinuar í Fellshreppi út af sjúkrahúsvist drengsins og öðrum kostnaði við hjúkrun hans, að upphæð 661,85 kr., þykir eiga að taka til greina, þó að frádregnum 233 kr. 31 eyri, sem lagðar hafa verið fram úr ríkissjóði samkv. lög- um nr. 61/1921 og ekki hefir verið krafist endur- greiðslu á. Ber hinum ákærðu því, einu fyrir bæði og báðum fyrir eitt, að greiða hreppsnefndinni afgang- inn eða 428 kr. 54 aura. Aftur á móti verður hinum ákærðu ekki gert að greiða drengnum bætur fyrir >misgi líma eða örkumlx, þar eð krafa urn það hefir ekki komið fram frá lög- ráðamanni hans, móður hans, og krafan ekki borin undir ákærðu. Ákærðu greiði, eitt fyrir bæði og bæði fyrir eitt, allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og: 531 verjanda í hæstarjetti, 120 kr. hvorum, en málflutn- ingslauna í hjeraði hefir ekki verið krafist. Það athugast við rekstur rannsóknarinnar og málsins í hjeraði, að rannsóknin hófst ekki fyr en í júlí 1925, enda þó að sýslumanni bærist kæra þar að lútandi í janúar s. á, að drengurinn, sem fyrir skemdunum varð, var ekki spurður fyrir rjetti um dvöl sína hjá hinum ákærðu, að dómsgjörðunum fylgdi ekki aldursvottorð drengsins, sem, samkv. siðar fengnum upplýsingum, er fæddur 25. okt. 1916, og að málið hefir verið undir dómi frá 9. mars til 30. april 1926. Því dæmist rjett vera: Hin ákærðu, Guðbjörn Jónsson og Jónanna Stefánsdóttir, sæti hvort um sig 25 daga fangelsi við vatn og brauð. Þau greiði hreppsnefndinni í Fellshreppi, eitt fyrir bæði og bæði fyrir eitt, 428 kr. 54 aur., en sjeu sýkn af kröfu nefndarinnar til skaðabóte fyrir drenginn Jón Jóhannsson. Loks greiði þau á sama hátt allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar á meðal sóknar- og varnarlaun hæstarjettarmál- flutningsmannanna Björns P. Kalman og Guð- mundar Ólafssonar, 120 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu rjettvísinnar höfðað gegn hinum ákærðu Guðbirni Jónssyni og Jónönnu Júlíönu Stefánsdóttur, búandi hjón- 34* 532 um á Reykjarhóli í Holtshreppi fyrir brot á 18. kapítula hinna almennu hegningarlaga og eru málavextir þannig: Um 20. ágúst 1924 var 9 ára gamall drengur Jón Jóhanns- son á Sauðárkróki lánaður sem ljettadrengur að Reykjarhóli Austar-Fljótam til ákærðn er búa þar búi sínu. Var drengurinn hjá ákærðu á Reykjarhóli um 5 vikna tíma uns hann var tekinn þaðan með þeim hætti er nú skal greina: Þriðjadaginn í 22. viku sumars rakst stúlkan Margrjet Jóns- dóttir, sem var á ferð þar í Fljótunum, á ofannefndan dreng út á víðavangi ekki langt frá Reykjarhóli. Lá hann þar á grúfu utan í þúfu, að því er virðist rænulitill og illa á sig kominn. Vildi hann ekki fara heim til sín að boði stúlkunnar en var fús á að fara með henni heim til hennar. Tók stúlkan þá drenginn og reiddi hann heim til sín að Saurbæ í sömu sveit. Hr ásigkomu- lagi drengsins lýst svo þegar hann kom að Saurbæ, að hann var illa klæddur að utanhafnarfötum, — í einni prjónapeysu og utan- hafnarbrókum sem gengnar voru af öðrum lærsaumi, með prjóna- húfu á höfði. En mjög kalt var í veðri þennan dag. Drengur- inn var blár í andliti af kulda, berhentar og þrútinn eða bólginn á höndum af kulda, votur upp fyrir knjo og skalf hann mjög. Magur virtist hann og harla vesældarlegar og mjög aðþrengdur af kuldanum. Var drengurinn þegar Í stað háttaður niður í rúm og tekið að hjúkra honum af hjónunnm í Saurbæ, Guðbrandi Árna- syni og Þuríði Jónasdóttur, sem gefið hafa skýrslu um þetta í málinu. Kom þá í ljós að fætur drengsins voru mjög skemdir, bólgn- ir upp fyrir ökla og settir kuldapollum og svörtum drepblettum, en tærnar á báðum fótunum svartar, harðar og alveg dauðar, og tók að leggja af þeim ýldulykt áður en drengurinn fór frá Saur- bæ. Virtist hjónanum í Saurbæ drengurinn ekki fallkomlega með rjettu ráði fyrst er hann kom til þeirra. — Í Saurbæ lá drengur- inn rúmfastur til næsta mánudags, er hann var fluttar til Hofsóss og var hann þar undir læknishendi í 2 eða 8 daga uns hann var sendur með strandferðaskipinu Esju til Sauðárkróks og lagður þar inn á sjúkrahúsið jafnskjótt og húsrúm leyfði. Lá hann rúm- fastur framundir nýjár og stöðugt undir læknishendi. Leysti tær ullar af báðum fótum hans og varð að taka af fremsta hluta nokkurra ristarbeinanna. Greri drengurinn ekki að fallu fyr en um nýjár. Hjeraðslæknirinn á Sauðárkróki, sem hafði á hendi lækningu drengsins og rannsakaði alt heilsufar hans, hefir gefið rjettinum 533 þá skýrsla í málina, að þegar drengurinn kom til hans hafði hann drep Í öllum tánum á báðum fótum, og ennfremur litla drep- polla á rist og iljum, til og frá. Tærnar voru alveg svartar og steindauðar. Var ekki unt að verða nokkurs sjúkleika var í drengnum, er orsakað gæti drepið Í tánum. Er það eindregið álit læknisins að drepið í fótum drengsins hafi stafað af kulda, vosbúð og illum aðbúnaði. Af fyrirliggjandi vitnaskýrslum í málinu er það upplýst að drengurinn ljet í ljósi hræðsla við það, að fara aftur að Reykjar- hóli meðan hann var í Saurbæ. Sagðist honum svo frá að ákærðu hafi verið vond við hann og barið hann; þó fremur bóndinn en húsfreyjan. Ennfremur hafi hann verið sveltur í eitt skifti, en oftar verið svangur meðan hann var á Reykjarhóli. Með álitsgjörð hjeraðslæknisins á Sauðárkróki og staðfestum vitnisburðum vitna Í málinu þykir það fullsannað að drengurinn var að öllu leyti heill heilsu, vel til fara og óskemdur á fótum þegar hann fór að Reykjarhóli til ákærðu. Drengurinn var þá í góðum holdum og í falla fjöri. Með eigin skýrslum og játningum ákærðu er það upplýst að þau veittu því enga eftirtekt hvort drengurinn var heill á fótum fyr en nm það bil hálfum mánuði eftir að hann kom til þeirra. En þá varð ákærða Jónanna þess vör að drengnum var ilt í fót- unum. Hafði hún orð á þessu við mann sinn og skoðuðu þau fætur barnsins. Hafa þau lýst fótum drengsins svo, að tærnar á báðum fótum hafi verið orðnar bláleitar og svartar og harðar viðkomu. Prófaði Guðbjörn það hvort drengurinn fyndi til í tán- nm með því að taka utan um stóratána á öðrum fæti hans, — en drengurinn kvaðst ekkert finna til í henni. Var ákærðu báðum það ljóst að drengurinn var veikur Í fótunum og hefir Guðbjörn haldið því fram að þau hjónin hafi talað um að leita ráða hjá Guðmundi hreppstjóra Davíðssyni á Hraunum til lækningar drengn- um, en úr því varð samt aldrei. Eftir þetta daldist ákærðu það ekki að drengnum verinaði stöðugt Í fótunum enda varð hann sjásnlega haltur og bjagaðar Í göngulagi. Hlifðist hann við að stíga í fæturna en beitti fyrir sig jörkunum utanfótar og hælun- um. Fór drengurinn að kvarta yfir því að sjer væri að versna Í fótunum og bar sjerstaklega á helti hans og því að hann kveink- aði sjer við að stíga Í fæturna, síðustu vikuna sem hann var hjá ákærðu. — Guðbjörn skeytti þessa þó engu að öðru leyti en því að hann ráðlagði drengnum að bera nýtt smjör á fætur sjer, — eins og hann sjálfur gerði við sprungum, er hann hafði Í iljum. 534 En Jónanna lagði til þau ein ráð og aðgerðir við sjúkleika drengs- ins að hún skipaði honum að sækja hreint vatn Í koppinn sinn til þess að þvo upp úr fæturna til að verja þá óhreinindum. Hefir Jónanaa játað að hún hafi alt af öðru hvoru sjeð fætur drengsins þegar hann var að klæða sig á morgnana, og veiit því eftirtekt að drengnum versnaði í fótunum. Fóru að koma blöðr- ur og pollar á fætur hans og daldist henni ekki að fæturnir bólgnuðu upp um öklaliði, og kvað meira að þessu á öðrum fæt- inum. Áttu ákærðu tal saman um ástand drengsins skömmu áður en hann var tekinn burt frá þeim og kom þeim samau um að hann myndi þurfa læknishjálpar við, en ekkert varð þó úr því fremur en áður, að honum væri leitað lækningar. Ákærðu hafa borið það að drongnum hafi þrátt fyrir sjúk- leika hans í engu verið hlíft við vosbúð eða útivist og muni hann daglega hafa verið votur í fæturna. Hinsvegar hefir Jónanna haldið því fast fram að hún hafi ávalt látið drengnum í tje þarra sokka að morgni þegar hún varð þess vör að sokkar hans vora blantir á gólfinu við rúm hans. Það er og upplýst í málinu að drengurinn hafði með sjer næg og sæmilega góð sokkaplögg og annan skjólfatnað. Hvoragt hinna ákærðu hirtu nokkuð um fætur drengsins eða leiðbeindu honum eða lögðu honum ráð til lækn- inga frekar en talið er hjer að framan, og hefir Guðbjörn haldið því fram að hann hafi aldrei skoðað eða sjeð fætur drengsins nema í það eina skifti sem áður er frá skýrt. Með eigin játningu Guðbjörns er það upplýst að hann hýddi drenginn tvisvar með hrísvendi á berar lendarnar en barði hann einu sinni á höfuðið með hendinni. Var þetta í 3ju vikunni eftir að drengurinn kom til ákærða eftir því sem næst verður komist. Gerði ákærði þetta í refsingarskyni við drenginn, sem honum þótti vera ódyggur og óhlýðinn. Hefir ákærði haldið því fram að drengurinn hafi engan áverka hlotið af þessum hirtingam, og hefir ekki sannast að svo hafi verið, eða drengurinn hafi hlotið nokkuð heilsutjón af þessari harðneskju ákærða, og getur hún útaf fyrir sig eigi að rjettarins áliti talist líkamleg meiðing eða sú misþyrming á barninu að ákærði verði látinn sæta hegn- ingu fyrir. Þá hefir Jónanna játað á sig að hún hafi svelt drenginn í refsingarskyni en það hafi aðeins verið eitt kvöld sem hún gaf honum ekki mat. Gerði hún þetta að boði og fyrirlagi Guð- bjarnar og var orsökin sú að drengarinn kom ekki með hest sem hann var sendur eftir. Hefir Guðbjörn játað þessa skýrslu rjetta. 535 Aftur á móti hafa bæði hin ákærðu haldið því fast fram að drengurinn hafi ávalt fengið nægan mat að þessu eina skifti undan- teknu og hefir ekki annað sannast Í málinu en svo hafi verið. Ennfremur er það upplýst með eiginjátninga Jónönnu, að rúmri viku áður en drengurinn fór frá Reykjarhóli tók hún sængurfatn- að allan úr rúmi hans en ljet hann síðan sofa á heydýnu einni með tvær einfaldar ábreiður ofan á sjer. Ástæðan til þessa segir ákærða að hafi verið sú, að drengurinn vætti rúmið að nóttunni. Hefir ákærða haldið því fram að drengurinn hafi ekki kvártað um kulda eftir að hann var sviftur rúmfötunum. Hafa bæði hin. ákærðu haldið því fram að Guðbjörn vissi ekki um þessa ráð- stöfun konu sinnar á aðbúnaði drengsins. Á heimili ákærðu var auk þeirra og drengsins Jóns Jóhanns- sonar aðeins barn ákærðu Sja ára gamalt. Hafa því ákærðu verið ein til frásagnar um meðferð sína á drengnum enda hefir gengið mjög treglega að fá þan til að upplýsa nokkuð um atlæti þeirra og aðbúnað við drenginnn. Hefir Guðbjörn setið 16 daga í gæslu- varðhaldi en Jónanna í 15 daga. Af hálfu Fellshrepps, framfærslusveitar drengsins sem greitt hefir legukostnað hans og lækninga hefir þess verið krafist í mál- inu að ákærðu verði dæmd til að greiða lækningarkostnað drengs- ins að upphæð kr. 661,85, samkvæmt framlögðum reikningi í mál- inu, svo framarlega sem þeim verði gefin sök á fótaskemdum hans, svo og að þau verði dæmd til að greiða honum bætur fyrir hlot- in örkuml. Samkvæmt skýrslu hjeraðslæknis til rjettarins hefir drengurinn not beggja fóta sinna þrátt fyrir missi tánna, svo að hann er sæmilega fær til gangs og hefir lestingin á fótum hans ekki spilt heilsa hans eða kröftum svo sjeð verði eða gert hann óhæfan til að afla sjer lífsviðurværis með venjulegri vinnu. En af þessu leiðir að krafan um örkumlabæturnar verður ekki tekin til greina. Samkvæmt framangreindu þykir það sannað í málinu að ákærðu var báðum kunnugt um að drengurinn, sem þau voru sjer meðvitandi um að þeim var trúað fyrir, var tekinn að veikjast mjög í fótunum þegar leið á verutima hans hjá þeim, svo að þeim duldist ekki að stöðug vosbúð og kuldi var hættalegt fyrir heilsu hans enda veittu þau því eftirtekt að honum versnaði fóta- veikin og var báðum kunnugt um hve fætur hans spiltust af kuldanum og vosbúðinni. Er það alkunna að sumarið 1924 og þar á meðal þann tíma sem drengurinn var á Reykjarhóli var óvenjuleg kaldatíð. Bora prófin í málinu það með sjer að þá 536 var svo kalt að kúm varð ekki altaf beitt en jörð gránaði af jelja- gangi. Þrátt fyrir þetta voru ákærðu samtaka ekki einungis um framangreint afskiftaleysi af aðbúnaði drengsins, og hið megn- asta skeytingarleysi um sjúkleika hans og þrautir heldur einnig um það að etja drengnum til útiverka og þar af leiðandi vos- báðar þangað til svo fór, að hann var hirtur í haganum af óvið- komandi fólki, jafn þjakaður og sagt hefir verið. Verður ekki hjá því komist, að rjettarins áliti, að skoða þessa miskunnar- lausa meðferð hinna ákærðu á barninu, sem þeim var trúað fyrir sem vísvitandi misþyrmingu á því, er þau verða að sæta hegn- inga fyrir sem ásetningsverki og getur það ekki firrt ákærðu hegningu þótt þan væri einyrkjar og önnum kafin þann tíma, sem drengurinn var hjá þeim. Verður ekki sjeð að auðið sje að gera upp á milli hinna ákærðu, hvort sekara sje Í breytni þeirra við barnið. Ákærði Guðbjörn Jónsson er fæddur 2. júní 1894 en ákærða Jónanna Stefánsdóttir 26. jáli 1900 og eru þvi bæði komin yfir lögaldur sakamanna og hafa hvorugt áður sætt hegningu fyrir neitt afbrot. Afbrot þau, sem þau nú eru saksótt fyrir ber að rjettarins áliti að heimfæra undir #04 gr. 2. málsgr. hinna almennu hegn- ingarlaga, sbr. 1. málsgr. sömu greinar, og þykir hegning þeirra hvors um sig hæfilega ákveðin 5 daga fangelsi við vatn og brauð. Eftir þessum úrslitum verður að dæma ákærðu til þess in solidum að greiða sveitarsjóði Fellshrepps kr. 368.85 sem er út- lagður legukostnaður drengsins Jóns Jóhannssonar samkvæmt fram- lögðu vottorði sýslumanns Í málinu. Þykir ekki fært að taka kröfu hreppsnefndarinnar frekar til greina en hjer er gert gegn framkomnum mótælum af hálfu ákærðu, þar sem reikningur henn- ar hefir ekki verið rökstuddur að því er snertir 3 síðastu liðina samtals að upphæð kr. 273,00. Loks ber að dæma ákærðu til að greiða in solilum allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað. Rekstur málsins hefir verið vitalaus. 531 Föstudaginn 18. mars 1927. Nr. 95/1926. Sigurður Hallsson (B. P. Kalman) Begn Metúsalem Jóhannssyni , (B. Þ. Johnson). Útaf skuldajöfnuði. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 16. nóv. 1926: Hin framkomna mótmæli gjörðarþola gegn framgangi gjörðarinnar verða ekki tekin til greina og á gjörðin því fram að ganga fyrir kr. 2264,50 auk 69/, ársvaxta af þeirri upphæð frá 1. jan. 1921 til greiðsludags og 60 kr. þóknun til gjörðarbeið- anda fyrir mót við fjárnám þetta. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi byggir kröfu sína um ógilding hins áfrýjaða fógetarjettarúrskurðar og eftirfarandi fjár- námsgjörðar aðallega á því, að eftirstöðvar af veð- skuld þeirri, er fjárnám var gjört fyrir, hafi með skuldajöfnuði verið greitt með 3000 kr., er nafn- greindur þriðjimaður hafi átt að fá frá stefnda sem 1. greiðslu upp í verksamning, er þeir hafi gjört milli sín 28. april 1925, en þar sem stefndi hefir ekki viðurkent rjettmæti kröfunnar gat hún ekki stöðvað framgang fjárnámsins. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til forsenda fógetarjettarúrskurðarins ber samkvæmt kröfu stefnda að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð og eftirfarandi fjárnámsgjörð. Eftir þessum úrslitum ber áfrýjanda að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, sem ákveðat 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði og eftir- farandi fjárnámsgjörð skal óraskað. ó38 Áfrýjandi, Sigurður Hallsson, greiði stefnda, g Metúsalem Jóhannssyni, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Tildrög máls þessa eru þau að gjörðarbeiðandi Metúsalem Jóhannsson útgerðarmaður, Hallveigarstíg nr. 2 hjer í bænum hefir krafist þess, að fjárnám verði gert Í húseigninni nr. 45 A. við Grettisgötu, sem er eign gjörðarþola Sigurðar Hallssonar, samkvæmt veðskuldabrjefi útgefnu af gjörðarþela 10. des. 1990. Upphæð sú sem gjörðarbeiðandi hefir krafist fjárnáms fyrir er kr. 2264,50, sem hann telur vera eftirstöðvar skuldabrjefsins. Jafnframt hefir hann krafist 6'/, ársvaxta og vaxtavaxta af þeirri upphæð frá 1. jan. 1921 til greiðsludags. Ennfremur hefir hann krafist þess að fjárnám verði gert fyrir ianheimtulaunum af þeim 4800,00, sem þegar eru borgaðar af veðskuldinni og reiknar hann þau kr. 865,00. Enn hefir hann krafist þess að fjárnám verði gert fyrir kostnaði við innheimtu á eftirstöðvum brjefsins, þar á meðal mót við fjárnám þetta, og reiknar hann þann kostnað kr. 150,00. Gjörðarþoli hefir látið mótmæla framgangi fjárnámsins og byggir þau mótmæli á því fyrst og fremst, að veðskuldabrjefið sje að fullu greitt, Í öðru lagi mótmælir hann framgangi fjár- námsins af þeirri ástæðu, að ekki sje Í veðskuldabrjefinu vísað til 15. gr. laga frá 16. desbr. 1885 og telur“ hann að fjárnám verði því ekki framkvæmt samkvæmt því áu dóms eða sáttar. Ennfremur mótmælir umboðsmaður gjörðarþola því að krafa gjörðarbeiðanda um vaxtavexti verði tekin til greina þótt svo færi að fjárnámið yrði framkvæmt, einnig hefir hann mótmælt kröfu gjörðarbeiðanda um innheimtulaun af þeim hluta veðskuldabrjefs- ins sem þegar er greiddur, en telur hinsvegar sanngjarnt að um- boðsmaður gjörðarbeiðanda fái lítilsháttar þóknun fyrir mót við fjárnám þetta. Með því að engar sönnur hafa verið færðar á það af hálfu gjörðarþola að fyrnefndar eftirstöðvar veðskuldabrjefsins sjeu greiddar, verða þau mótmæli hans ekki tekin til greina. Ekki getur fógetárjetturinn heldur fallist á það að veðskuldabrjefið sje óhæf aðfararheimild fyrir þá sök að ekki er beinlínis skírskotað 539 til 15. gr. laga frá 16. desbr. 1885, því það er greinilega tekið fram í brjefinu að fjámám megi gera samkvæmt því „án undan- gengins dóms eða sáttar“. 15. gr. laganna virðist ekki gefa til- efni til þess að hún sja skilin svo að tilvísun Í hana sje nauðsyn- leg, og má í því sambandi vísa Í yfirrjettardóm uppkveðinn 1. desbr. 1918, bls. 200 í IX, bindi landsyfirrjettardómanna. Mót- mæli umboðsmanns gjörðarþola sem bygð eru á þessu verða því ekki tekin til greina. Kröfur gjörðarbeiðanda um innheimtulaun af þeirri upphæð veðskuldabrjefsins sem viðarkent er að þegar sje greiddur, og um vaxtavexti af eftirstöðvum þess, verða ekki gegn eindregnum mótmælum gjörðarþola teknar til greina og þar sem gjörðarbeiðandi hefir ekki krafist dráttarvaxta verður að reikna honum 6 *%/, ársrexti af eftirstöðvam veðskuldabrjefsins frá 1. jan. 1921 til greiðsladags. Þóknun gjörðarbeiðanda fyrir að láta mæta við fjárnám þetta þykir hæfilega tiltekin kr. 60,00. Föstudaginn 25. mars 1927. Nr. 87/1926. Rjettvísin (L. Fjeldsted) gegn Kristjáni Daða Bjarnasyni (Jón Ásbjörnsson). Hlutdeild í innbrotsþjófnaði. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 5. nóv. 1926 í málinu: Rjettvísin gegn Siggeiri Siggeirssyni og Kristjáni Daða Bjarnasyni: Ákærður Siggeir Sig- geirsson sæti betrunarbúsvinnu í eitt ár. Kærður Kristján Daði Bjarnason sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 100 daga og greiði hinum skipaða talsmanni sínum hjer fyrir rjettinum, hrmflm. Jóni Ásbjörnssyni kr. 35,00 í málsvarnarlaun. Hinir ákærða greiði hvor um sig sinn varðhaldskostnað en annan kostnað sakarinnar greiði Siggeir að ?/, og Kristján að *j,. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með eigin játningu sakbornings og öðrum skýrsl- um í málinu er það sannað, að ákærði Kristján Daði 540 Bjarnason hefir síðastliðið sumar orðið ásáttur Sig- geiri Siggeirssyni um að stela vínföngum úr húsinu nr. 8C við Bergstaðastræti hjer í bænum og að hann stóð vörð í húsinu meðan Siggeir dyrkaði þar upp læst herbergi og stal 7 flöskum af víni úr læstri hirslu og tók ákærði þar við tveimur flöskum af þýfinu, flutti þær á burt með sjer og neytti nokkurs af víninu ásamt Siggeiri. Þetta afbrot ákærða, sem einu sinni áður hefir verið dæmdur fyrir stórþjófnað, er af undirrjettardómaranum rjettilega heimfært und- ir 232. gr. 2. málsgr. sbr. 48. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir hæfilegt að ákveða refsingu hans 6X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Að öðru leyti verður að fallast á aukarjettardóminn og ber því með þessari breytingu á refsingunni að staðfesta hann, að því leyti sem honum hefir verið áfrýjað. Ákærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda, 60 kr. til hvors. Það athugast, að prófun málsins er ófullkomin um það atriði, hvort ákærði hafi verið samsekur Siggeiri Siggeirsyni um stuldinn á Bergþórugötu 12 næstliðið haust, en ekki hefir þótt næg ástæða til að heimvísa málinu til nýrrar rannsóknar sökum þessa. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum, að því leyti sem hon- um hefir verið áfrýjað, skal óraskað, þó þannig, að refsing ákærða Kristjáns Daða Bjarnasonar ákveðst 6X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til 541 sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Jóns Ásbjörnssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms um Kristján Daða Bjarnason: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfa gegn Siggeir Sig- geirssyni, sjómanni, Laugaveg 13 hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 23. kap. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og Kristjáni Daða Bjarnasyni, til heimilis í Selbúðum nr. 1 hjer í bænum, einnig fyrir brot gegn ákvæðum sama kap. sömu laga. Málavextir era þeir er nú skal greina og sannaðir með eigin játningu ákærðra, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Hinn 3. f. m. kl. 1—5 síðd. fór ákærður (Siggeir Siggeirsson) inn í húsið nr. 12 við Bergþóragötu, sem var ólæst. Hann vissi að stúlka ein, sem hann þekkir, hafði herbergi þar í húsinu. Ákærður hitti eng- an mann þarna í húsinu, en hurðin að herbergi stúlkunnar var lokuð þannig, að hurðarhúnninn hafði verið tekinn úr að utan. Ákærð- ur stakk þá vasahnif sínum í læsinguna og opnaði hurðina þannig. Hann fór síðan inn í herbergið og leitaði þar í saumavjel, sem hann vissi að stúlkan var vön að geyma peninga Í og faun hann þar kr. 200,00 í peningum, sem hann tók, stakk á sig og hafði á burt með sjer. Sama kvöldið þegar lögreglan handsamaði ákærð- an Siggeir Siggeirsson, hafði hann á sjer kr. 162,82 af þeim pen- ingum, sem hann hafði stolið frá stúlkunni og hefir þessari upp- hæð verið komið til hennar. Í sumar fór ákærður Siggeir Siggeirsson ásamt meðákærðum Kristjáni Daða Bjarnasyni heim til Ásgeirs Ásmundssonar, Berg- staðastræti 8, til að reyna að fá keypt af honum áfengi. Ásgeir var ekki sagður heima og tók ákærður Siggeir Siggeirsson sig því til, dyrkaði upp herbergi Ásgeirs þarna í húsinu, sem var læst, fór inn í herbergið, opnaði þar læsta kommóðuskúffa og tók þaðan B flöskur af Spánarvínum. Meðákærður Kristján Daði Bjarnason stóð fyrir framan hurðina á meðan og rjetti ákærður Siggeir honum 2 af flöskum þessum, sem ákærður Kristján stakk 542 á sig og neytti síðar. Ákærður Siggeir lokaði síðan herberginn og höfða þeir sig sig því næst á burt. Ákærður Kristján Daði Bjarnason var í gæsluvarðhaldi frá 8. til 18. f. m. Ákærðir ern báðir komnir yfir lögaldur sakamanna, „Siggeir er fæddur 26. sept. 1902, en Kristján 31. jan. 1902. Ákærður Siggeir Siggeirsson hefir með dómi aukarjettar Reykjavíkur upp- kveðnum 1. desbr. 1920 verið dæmdur skilorðsbundið í 6X5 daga fangelsi við vatn og brauð fyrir brot gegn ákvæðum 230. gr. og 231. gr. 4.lið sbr. að miklu leyti 59. gr. og 38. gr. og að nokkru leyti 65. gr. hegningarlaganns. frá 25. júní 1869. Ákærður Kristján Daði Bjarnason hefir einnig með sama dómi sama riett- ar verið dæmdur í 12 mánaða betrnuarhúsvinnu fyrir brot gegn ákvæðum 9281. gr. 4. lið og 230. gr. sbr. að miklu leyti ð5. gr. svo og 240. gr. sbr. 38. gr. hegningarlaganna. Dómi þessum var að því er ákærðum Kristjáni viðkemur skotið til hæstarjettar og var þar staðfestur með dómi þess rjettar uppkv. 4. apríl 1991. Afbrot ákærðs Siggeirs Siggeirssonar, sem talin era undir liðina 1—4 hjer að framan ber að áliti dómarans að heimfæra undir 232. gr. alm. hegningarlaga, en afbrot ákærðs Kristjáns Daða Bjarnasonar, sem talið er undir lið 4 ber að heimfæra nndir sömu gr. 2. málsgy. sbr. 48. gr. sömu laga. Refsing sú, sem ákærður Kristján Daði Bjarnason hefir til- unnið, er að áliti dómarans hæfilega ákveðinn 100 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákærður Kristján Daði Bjarnason greiði hinum skipaða tale- manni sínum hjer fyrir rjettinum hrmflm. Jóni Ásbjörnssyni kr. 35,00 í málsvarnarlaun. Hinir ákærðu greiði hvor um sig kostnaðinn við sína varð- haldsvist og annan kostnað sakarinnar greiði Siggeir að ?/, en Kristján að '/,. Iögjalda hefir ekki verið krafist. Á máli þessa hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 543 Mánudaginn 28. mars 1927. Nr. 13/1927. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Stefáni Þorlákssyni (L. Fjeldsted). Othraður bifreiðarakstur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 10. jan. 1927: Kærður, Stefán Þorláksson, greiði 100 króna sekt í bæjar- sjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella Í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greindar eru í hinum áfrýjaða lögreglurrjettardómi, ber að staðfesta dóm- inn, og telst fresturinn til greiðslu sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þannig að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Stefán Þorláksson, greiði allan kostn- að af áfrýjun sakarinnar, þar með talið mál- flutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og L. Fjeldsted, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 544 Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfa gegn Stefáni Þorlákssyni bifreiðarstjóra, Baldursgötu 33, fyrir brot gegn ákvæð- um laga nr. 56 frá 15. júní 1926 um notkun bifreiða og lögregla- samþyktarinnar fyrir Reykjavík frá 19. apríl 1919. Málavextir eru þeir sem nú skal greina: Hinn 14. nóvbr. s 1. kl. 11,20 kveðast lögreglaþjónarnir Kjartan Sigurðsson og Magnús Sigurðsson hafa verið staddir á Laugaveginum að norðan, rjett innan við Klapparstíg, og þar og þá sjeð að fólksflutningsbifreiðin R.E. 375 ók inn Laugaveg- inn með ekki minni en 80 km. hraða á klukkustund. Hafa log- reglaþjónarnir borið það, að þeir hafi sjeð einkennisstafi bifreiðar- innar greinilega, að þeir sjeu vissir um, að hraðinn hafi ekki verið minni, en áður greinir, og sennilega hafi hann verið mikið meiri, ennfremur að Magnús hafi tekið upp úr sitt, litið á það og skrifað hjá sjer tímann. Þeim ber ennfremur saman um, að þeir hafi sjeð, að umrædd bifreið beygði á inneftir leiðinni af Lauga- veginum og inn á Frakkastiginn og að hún kom þaðan aftur eftir statta stund og ók niður Laugaveg með skaplegum hraða og sáu þeir einkennisstafi bifreiðarinnar þá enn greinilega. Kærður hefir neitað því eindregið að hafa ekið inn Langa- veginnn kl. 11,20 að kveldi 14. nóvbr. Í. á. Hann hefir leitt að því eitt vitni að hann hafi verið heima hjá sjer á Baldursgötu 33 frá kl. 11 til um kl.11,30 þetta kveld, en hafi þá ekið að heiman í bifreið sinni R.E. 876. Kveðst kærður þá hafa ekið niður í bæ og síðan inn Laugaveg, inu á Frakkastiginn og þaðan til baka aftur niður Laugaveginn. Heldur hann því fram, að frá því að hann fór að heiman og til þess tíma, að hann ók inn Laugaveg- inn, muni sennilega hafa liðið 6--8 mínútur og að hann hafi þá ekið með lögboðnum hraða. Hann telur því að það hljóti að hafa verið einhver annar, sem ók inn Laugaveginn á þeim tíma, sem lögregluþjónarnir tiltzka, en engar líkur hefir kærður þó fært að því, að nokkur hafi getað náð í bifreið hans R.E. 376 og ekið henni um þetta svæði á hinum tiltekna tíma. Þess ber þá fyrst að gæta, að kærður er einn til frásagnar um það að liðið hafi 6—8 mínútur frá því hann fór að heiman eg til þess tíma, er hann ók um Laugaveginn, og að hann sjálfur fullyrðir ekki að tíminn hafi verið svo langur, heldur telur það sennilegt. Ennfremur hefir vitnið, sem borið hefir um það, hve- nær kærður hafi farið að heiman, skýrt svo frá, að kl. hafi verið um 11,80 og að þótt það hafi ekki rekið sig á að klukkan sín 545 gangi skakkt, muni þó geta skakkað á henni einni til tveim mínútum eða svo. Enn hefir lögregluþjónninn viðurkent, að skakk- að geti á klukku sinni 2—3 mínútum frá því rjetta. Ósamræmið milli vitnaskýrslnanna er því, þegar betar er að gáð, fremur smávægilegt, og getur hæglega orsakast af því, að klukkur vitn- anna hafi ekki verið rjettar. Þar sem það er nú upplýst í máli þessu, með eigin játningu kærðs, að hann hafi ekið bifreið sinni R.E. 375 einmitt þá sömu leið sem lögregluþjónarnir sáu bifreið þessa aka og ósamræmið með tímann er ekki meira en svo, að álíta verður að stafað geti at skekkju á klukkum þeim, sem miðað er við, verður lögreglurjetturinn að álíta það sannað að kærður hafi ekið um Laugaveginn í bifreið sinni R.E. 375 á sama eða svipuðum tíma og lögregluþjónarnir tiltaka og að hann hafi þá ekið með óleyfilega miklum hraða. Hefir kærður því að áliti rjettarins brotið gegn ákvæðum 6. gr. bifreiðarlaganna og 49. gr. lögreglnsamþyktarinnar. Kærður hefir nokkrum sinnum áður gerst brotlegur gegn bifreiðarlögunum og lögreglusamþykt Reykjavíkur: '5/, 1919 und- irgekst hann í lögreglurjetti Reykjavíkur 40 króna sekt fyrir brot á bifreiðarlögunum, ?%/, 1920 undirgekst hann aftur 75 kr. sekt fyrir brot á sömu lögum, #/, 1924 hlaut hann áminningu lögreglustjóra Reykjavíkur fyrir of hraðan akstar á bifreið, */,0 1924 undirgekst hann enn í lögreglurjetti Reykjavíkur 40 króna sekt fyrir brot á bifreiðarlöganum, Hinn 2. sept. 1924 og 10. sept. 1926 var hann hjá lögreglastjóra sektaður fyrir ljósleysi á bifreið sinni. Hinn *%/, 1925 var hann í lögreglurjetti Reykjavíkur dæmdur í 50 króna sekt fyrir ljósleysi á bifreið sinni, en þeim dómi skaut kærður til hæstarjettar og var sektin þar hækkuð upp í kr. 75,00. Refsing sú, sem kærður hefir tilunnið, er að áliti dómarans hæfilega ákveðin kr. 100,00 sekt, sem renni í bæjarsjóð, og greið- ist innan 80 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í í daga. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á uppsögn dóms í máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, sem stafar af því að kærður óskaði eftir því, að rannsókn lokinni að fá að leggja fram vörn Í málinu áður en að dómur gengi, en á því hefir orðið talsvert mikil bið af hans hálfu. 546 Miðvikudaginn 30. mars 1927. Nr. 94/1926. Eigandi Höllustaða (Kalman) gegn eigendum Reykhóla (Enginn). Frávísun. Dómur aukarjettar Barðastrandarsýslu 30. ágúst 1924: Landamerkjaskrá Reykhóla frá 18. febrúar 1884, skal að því er Höllustaði snertir standa í gildi, en inn í landamerkja- skrána bætist: Höllustaðir hafa Ítak í nefndum austurhelming Heyárdals í hlutfallinu 1—4 til slægna, og önnur afnot dalsins til beitar, miðað við ítölu búfjár í haga. — Málskostnaður ákveðst kr. 700,00, er greiðist að hálfa af aðiljam. — Dóminum að fall- nægja innan ðja sólarhringa frá lögbirtingu að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta hefir verið tekið fyrir og dæmt í auka- rjetti Barðastrandarsýslu, en í eðli sínu er það landa- merkjamál og hefir að öðru leyti verið höfðað og rekið samkvæmt „lögum um landamerki nr. 41, 28. nóv. 1919, og var dómur kveðinn upp í því 30. ágúst 1924. Máli þessu hefir tvívegis áður verið skotið til hæstarjettar, en í hvorugt skiftið var mætt í málinu af áfrýjanda hálfu, er það samkvæmt stefnunni átti að koma fyrir rjettinn, og fjell þvi málið í bæði skiftin niður, í fyrra skiftið með útivistardómi upp- kveðnum 23. júní 1925 og í síðara skiftið með úti- vistardómi uppkveðnum 21. okt. s. á. Nú hefir máli þessu enn á ný verið skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 20. desbr. 1926 að fengnu áfrýjunarleyfi dags. 6. s. m. Svo sem fram hefir verið tekið er mál þetta í eðli sínu landamerkjamál og farið með það í hjeraði samkvæmt lögum nr. 41/1919 og í áfrýjunarleyfinu 541 er það kallað landamerkjamál, en þegar áfrýjunar- leyfið var útgefið voru liðin meira en 2 ár frá dómsuppsögn, en með því að svo er fyrir mælt í 15. gr. landamerkjalaganna að ekki megi veita áfrýjun- arleyfi eftir að 12 mánuðir eru liðnir frá uppsögn merkjadóms og ákvæði þetta gildir jafnhliða 28. gr. hæstarrjettarlaganna sbr. síðari lið 26. gr. laganna, brast heimild til að veita leyfi til áfrýjunarinnar, og verður því ex offieio að vísa máli þessu frá rjett- inum. Þar eð ekki hefir verið mætt í máli þessu af stefndra hálfu fellur málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Málskostn- aður fellur niður. Mánudaginn 4. april 1927. Nr. 15/1927. Rjettvísin (Pjetar Magnússon) gegn Jóni Hirti Jónssyni (Svb. Jónsson). Brot skv. 206. sbr. 209. gr. hgl. Dómnr aukarjettar Hafnarfjarðarkaupstaðar 11. desbr. 1926: Jón Hjörtur Jónsson, verkamaður til heimilis á Krosseyrarvegi nr. 8 í Hafnarfirði, greiði í ríkissjóð kr. 100,00 í sekt innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella 10 daga einföldu fangelsi Í stað sektarinnar. — Honum ber og að greiða allan af málina og undanfarandi rannsókn löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 75 krónur til skipaðs talsmanns hans, lögm. Gunnars E. Benediktssonar Í Reykjavík. Loks ber og ákærðum að bæta ökumanni Jóhannesi Sveins- eyni, til heimilis á Merkurgötu nr. 9 í Hafnarfirði, ettir óvilhallra manna máti, upp lækningarkostnað og atvinnumissir, er hann hefir 35* 548 beðið át af slysi því, er hann varð fyrir 17. maí þ. á., og hann ekki fær bættan samkvæmt gildandi slysatryggingarlögum, og ennfremur greiði hann honum 500 kr. fyrir þjáningar þær, sem hann hefir tekið út og fyrir óþægindi þau, lýti og óprýði, er leiða af skaða þeim, er hann hefir beðið. Skaðabætur ídæmdar og þóknun ber ákærða að greiða innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, og einnig frá matsbirtingu. Að öðru leyti ber að fullnægja dómnum að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í vottorði dags. 28. f. m., er lagt hefir verið fram í hæstarjetti, hefir læknir sá, er stundað hefir Jóhannes Sveinsson, meðal annars lýst svo meiðslum hans, að höndin sjálf og fingurnir sjeu enn mjög máttlitlir og að hann geti ekki notað höndina við nokkurt það starf, sem fingranna þurfi við sjerstak- lega, og þar eð maður þessi sje orðinn fullorðinn, um sjötugt, býst læknirinn ekki við að nein bót verði á þessu í framtiðinni. Að þessu athuguðu verður að telja meiðsl þau, er Jóhannes hefir hlotið, falli undir 206. gr. hinna almennu hegningarlaga, og með því að meiðsl þessi hafa hlotist af gáleysi ákærða er brot hans af undir- dómaranum rjettilega heimfært undir 209. gr. sömu laga. Þykir hegning sú, er ákærði hefir tilunnið, hæfilega ákveðin 14 daga einfolt fangelsi. En þar sem ákærði hefir ekki áður sætt hegningu fyrir neitt lagabrot og hann hafði nokkra ástæðu til þess að ætla að Jóhannes mundi bíða utan brautar- innar þar til einnig hinn síðari vagn væri kominn fram hjá, þykir mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907 að fullnustu refsingarinnar skuli fresta og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef ákærði fullnægir lögmæltum skilyrðum. 549 Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi hefir Jóhannes Sveinsson gjört kröfu til bóta fyrir tjón það, er hann hefir beðið við meiðslin, en með því að ekki liggja fyrir í málinu neinar upplýsingar um legukostnað og læknishjálp og enn er óákveðið hvaða örorkubætur honum verða ákveðnar frá slysa- tryggingu ríkisins, verða honum í þessu máli eigi dæmdar bætur fyrir lækningarkostnað eða atvinnu- missi, en hins vegar má samkvæmt 303. gr. hegningar- laganna dæma honum þóknun fyrir þjáningar þær eg líkamslýti, er hann hefir orðið fyrir, og ákveðat hún 300 kr. Um málskostnað í hjeraði á aukarjettardóminum að vera óraskað. Svo greiði ákærði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 150 kr. til hvors. Við meðferð málsins í hjeraði athugast, að rann- sóknardómarinn hefir ekki útvegað álit hjeraðs- læknisins um meiðslin og að vörn talsmanns ákærða hefir eigi verið færð inn í dómsgjörðirnar. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Jón Hjörtur Jónsson, sæti 14 daga einföldu fangelsi, en fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef hann heldur skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907. Ákærði greiði Jóhannesi Sveinssyni 300 kr. fyrir þjáningar og likamslýti, er leitt hafa af meiðsli því, er hann hefir orðið fyrir, en sje að 550 svo stöddu að öðru leyti sýkn af skaðabótakröf- um hans í máli þessu. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað í hjeraði skal óraskað. Svo greiði ákærði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Pjeturs Magnússon- ar og Sveinbjörns Jónssonar, 150 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja „með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mánudaginn 17. maímánaðar þ. á. er ökumaður Jóhannes Sveinsson, til heimilis á Merkurgötu nr. 9 í Hafnarfirði, var á leið miður sporbraut þá, er liggur frá fiskverkunarreit firmans Hellyer Brothers á „Víðistaðabala“, niður að fiskþvottahúsun við sjóinn, slepti ákærður, Jón Hjörtur Jónsson, verkamaður, til heim- ilis á Krosseyrarvegi nr. 8 hjer í bænum, sem er 27 ára að aldri, og eigi áður hefir sætt ákæru eða hegningu fyrir neitt lagabrot, tómum sporvagni niður sporbrautina, og lenti vagn þessi á hesti þeim, er fyrgreindur Jóhannes teymdi lausan, og hrökk maðar þessi við það út af sporbrautinni eða sporbrautarstæðinu, langa leið niður Í stórgrýti, sem þar var fyrir, og meiddist hann mjög við byltu þessa, eða þannig, að vinstri handleggur fór úr liði um úlfliðinn og liðaendar stóðu út úr skinninu, og einnig fjekk hann margar smáskeinur hingað og þangað um líkaman, og ennfremur rifbrotnaði hann, en hest hans sakaði eigi að því er virðist. — Það hefir eigi orðið fyllilega upplýst, hvort vagninn, ér hann lenti á hesti Jóhannesar, hafi einnig komið við hann sjálfan og hent honum út af brautinni, eða að hesturinn hafi hrokkið þannig til á mann þann, er fyrir slysinu varð, að hann hrökk út af brautarstæðinu, en þetta virðist einu gilda. Hagar þannig til, með flutning um sporbraut þessa, að fisk- ur og annað er flutt er eftir brautinni á sporvögnum, sem fyrst er ýtt uppeftir með handafli, eða eftir neðri hluta brautarinnar, en síðan dregnir af hesti upp að fyrgreindum fiskverkunarreit á 51 „Víðistaðabala“, en svo era vagnarnir tæmdir látnir renna niður eftir sporinu sjálfhala, þar til við þeim er tekið neðarlega á brautinni af 2mur piltum, er svo fylgja þeim inn í fiskþvotta- húsin niður við sjóinn, og eiga piltar þessir einnig að sjá um, að fólk aðkomandi eigi fari inn á brautina á þeim hluta hennar, er liggur frá húsum þessnm upp að svonefndu „Neðra-Klifi“, en þegar vögnunum er hleypt að ofan og niður eftir, hefir af yfir- verkstjóranum verið lagt svo fyrir þá, er umsjón hafa með vögn- um þar uppfrá, að sleppa þeim eigi fyr niðureftir, en á skifti- sporinu á neðri fiskreitarkantinum, hvaðan sjest yfir sporbraut- ina alla leið niður að fyrgreindu klifi, og hefir svo verið tilætl- ast, að hvorki sá, er flytur vagnana uppeftir eða hestur hans væru á brautinni frá fiskreitnum niður að oftgreinda klifi, og þá ætlast svo til, að maður og hestur, er vögnunum er slept niður- eftir, sjeu annaðhvort uppfrá, þar sem tekið er við vagninum af ökumanni eða þá við ofangreint „Neðra-Klif“, þar sem fyr- umgetnir piltar taka við lausu vögnunum að ofan og fylgja þeim svo aftur, en þó komi það fyrir, samkvæmt skýrslu yfirverkstjór- ans, að maður og hestur fari út af brautinni nokkru ofar en við klif þetta, eða við holt eða bala á milli fiskreitsins og klifsins, en þó eigi nema um það hafi verið talað við ökumann áður en hann leggur af stað að ofan, eigi að sleppa vögnum niður á eftir honum, þar brautarstæðið á fyrgreindu svæði sje víða svo mjótt eða þröngt, að eigi sje óhætt að vera þar utan við sporið, er vagn renni eftir þvi niðureftir, eða að minsta kosti ekki með hest með sjer, en það var á svæði þessu á brautinni, að slys það varð, er fyr greinir. Áður en ákærður slepti sporvagni þeim niður brautina, er orsakaði umrætt slys, hafði fyrnefndur ökumaður, er fyrir slysinu varð, tilkynt ákærðum, er þá hafði umsjón með vögnum þar uppi á fiskreitnum, að það vantaði kerrur eða vagna niðureftir, eða um leið og hann afhenti vagn þann, er hann kom með þá upp- eftir, og kveðst þá ákærður hafa sagt við Jóhannes, að ein kerra væri laus uppi á spori á fiskreitnum, og verkamaður Gísli Her- mann Guðmundsson, er með ákærðum var þá, sagt að það væru 2 vagnar lausir uppfrá, annar inni í húsi þar á reitnum, en hinn uppi á skiftispori ofan til við miðjan fiskreitinn, og hafi Jóhannes heyrt þetta, og ákærður kveðst hafa sagt við Jóhannes, að þeir þá sendu kerrurnar niðureftir, en ökumaður kveðst hvorugan þeirra hafa heyrt taka það fram, að þeir sendu 2 vagna niður- 552 eftir, heldur hafi þeir aðeins minst á það, að 2 vagnar væru uppfrá. Kveðst svo Jóhannes hafa sagt við menn þessa, að hann biði við klettinn þar nokkru neðar þar til vagninn kæmi, og lagt svo af stað niðureftir brautinni, og síðan beðið á stað þessum við brautina þar til vagninn rann áfram án þess að saka hann eða hestinn, og svo beðið enn þá nokkrar minútur þarna, ef vera kynni að öðrum vagni yrði hleypt niður, enda þótt ekki hefði verið gjört beint ráð fyrir því áður en hann lagði af stað niður- eftir, en er hann hefði beðið 4—6 mínútur á að giska, hefði hon- um komið til hugar, að úr því væri ekki að vænta fleiri vagna á eftir honum, en er hann hafi verið kominn skamt niður fyrir klettinn, kveðst hann ekki hafa vitað fyr en vagn kom á eftir honum eftir brantinni, og kveðst hann þá hafa fleygt taumunum á hestinum, og svo ekki vitað fyr en að hann hentist út af braut- inni, og byggur hann að vagninn hafi fyrst lent á hestinum og síðar á honum sjálfum, og hann svo hrokkið út af brautinni þess vegna. — Segir hann að veður hafi verið þennan dag allmikið af suðaustri, og hann þess vegna haft band um hattinn, og því skki heyrt til vagnsins fyr en hann var rjttt hjá honum, og hann heldur eigi átt von á vagni'að ofan. Ákærður hefir kannast við að hann hafi slept fyrgreindum 2mur vögnum áður en slysið varð, á þeim stað, sem það eigi sje venjulegt, heldur upp á fiskreitnum, hvaðan aðeins sjáist yfir brautina niður að stóram klettum fyrir neðan beygja á henni, en að hann ekki aðgætti hvar Jóhannes var á eða við brautina þeg- ar hann slepti seinni vagninum, segir hann að stafi af því, að hann hafi gengið sjálfur út frá því sem vissu, að Jóhannes ætti einnig von á þeim vagni eða kerra eins og hinum fyrri, og myndi vara sig á henni, þar sem hann áður hefði verið búinn að til- kynna honum, að báðir vagnarnir yrðu sendir niðureftir. Rjett á eftir að ákærður slepti vagninum, sá fólk, er var við vinnu Í húsi þar á reitnum, vagninn renna niðureftir spor- brautinni og oftnefndan Jóhannes þá einnig á henni með hest sinn, og kallaði þá flokkstjórinn þar uppfrá. Jón Ólafsson, til ákærða, sem þá var á leið frá skiftisporinu á fiskreitnum upp að fyrgreindu húsi, að svo væri, en ákærður kveðst eigi hafa heyrt hann kalla, enda þá ofseint að hlaupa eftir vagninum og stöðva hann, og hann sjálfur í þungum vinnufatnaði og síðum oliustakk, en jafnskjótt og Jóhannes sást hverfa út af brautinni, hljóp ákærð. ar ásamt öðrum þar á fiskreitnum niðureftir, og fundu þeir þá 553 mann þennan standandi upp við stein þar niðri við brautina, eða hann var þá að skreiðast á fætur, og hafði hann þá orð á því við þá, að það væri slæmt að sleppa kerrunni svona. — Var hann svo leiddur eða staddur heim til sín, og var hann svo lengi rúmfastur og undir stöðugri umsjón læknis og hjúkrunarkonu og er enn þá lasburða mjög. — Ákærður tilkynti slysið þegar yfir- verkstjóra og leitaði læknis. Með því að þessa er nú þannig varið, og að ákærður hefir undir rannsókninni kannast við, að honum hafi verið vel kunnugt um þá tilhögan þar á sporbrautinni, að sleppa eigi vögnum þeim, er fara áttu lansir niðureftir henni fyr en frá skiftisporinu við neðri fiskreitarkantinn, hvaðan sjost yfir sporbraatina alla þá leið, er fyrnefndur ökumaður fór um á sporbraut þessari, eða þangað, sem tekið var við vögnunum, og upplýst er, að hann hafi í þess stað slept vagni þeim, er orsakaði slysið, þegar uppi við miðjan fiskreitinn, hvaðan hann ekki gat sjeð yfir sporbraut- ina, nje heldur, er hann slepti seinni vagninum, sá mann þann, er fyrir slysinu varð, en hafði þó sjeð hann, er hann slepti þeim fyrri, eða nokkrum mínútum áður, og loks ekkert það er fram- komið undir rannsókninni, er bendi til þess, að honum hafi borið nokkur nauðsyn til þess að sleppa vagninum frá sjer þarna frem- ur en á þeim stað, er til var "ætlast, og hvaðan hann, áður en hann slepti vagninum, gat fullvíssað sig um, hvar ökumaðurinn ásamt hesti hans þá var staddur, og hagað sjer eftir því, virðist hann með þessu gáleysi sínu hafa orsakað fyrumgetið slys, og þannig gjörst brotlegur gegn 209. gr. hinna almennu hegningar- laga, sbr. 206.. gr. sömu laga. Virðist hegning sú, er hann hefir tilunnið fyrir þetta brot sitt, hæfileg 100 kr. sekt, er renni Í ríkissjóð, og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella 10 daga einföldu fangelsi í stað sektarinnar. — Einnig ber honum og að greiða allan af máli þessu og undanfarandi rannsókn löglega leiðandi og leiddan kostnað, þar á meðal Tó krónur til skipaðs talsmanus hans, lögm. Gunnars E. Benediktssonar. Þá ber og að taka til greina framkomna kröfa hins slasaða manns, ökumanns Jóhannesar Sveinssonar, um að ákærður bæti honum alt það tjón, eftir mati óvilhallra manna, er hann hefir orðið fyrir út af slysi þessu, og hann eigi samkvæmt gildandi slysatryggingarlögum fær bætt, eða að hann þannig, samkvæmt 303. gr. hegningarlaganna bæti honum upp lækningarkostnað og atvinnumissir, og ennfremur gjaldi hann fyrnefndum manni, með 554 hliðsjón af hinni tilvitnuðu lagagrein, 500 kr. fyrir þær þján- ingar, sem hann hefir tekið út, og fyrir óþægindi þau, lýti og óprýði, er leiða kann af skaða þeim, er hann hefir beðið. Það vottast, að rekstur málsins Í hjeraði hafi verið lögmætar. Miðvikudaginn 6. apríl 1927. Nr. 59/1926. Gunnar Þórðarson (Guðm. Ólafsson) gegn Ásgeiri Ólafssyni (B. P. Kalman). Útaf spurningu um ábyrgð. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 2. júní 1926: Stefndur, Ásgeir Ólafsson, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Gunnars Þórðarsonar, í þessu máli. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er greinir í hinum áfrýjaða dómi og ekki hefir verið hnekt í verulegum atriðum undir rekstri málsins í hæstarjetti, þykir rjett, þar sem áfrýjandi, Gunnar Þórðarson, er látinn, að láta úrslit málsins, samkvæmt. varakröfu Guðm. Ólafsson- ar hrmflm. f. h. skiftanefndar í búi áfrýjanda, velta á eiði stefnda þannig, að stefndi skuli vera sýkn af kröfum skiftanefndar í búi áfrýjanda, ef hann stað- festir það með eiði á varnarþingi sínu innan mánaðar frá uppsögn dóms þessa, að svo hafi samist milli hans og annars manns annarsvegar og Gunnars heitins Þórðarsonar hinsvegar í janúarmánuði 1923, að verslunarfjelagsskapur sá, er þeir þrímenningar atofnuðu sín á milli með samningi 16. maí 1922, skyldi falla niður og Gunnar einn bera alla ábyrgð „ á versluninni upp frá því en stefndi og hinn fjelag- 555 inn vera laus allra mála um ábyrgð á versluninni, og á þá málskostnaður fyrir báðum rjettum að falla niður. En verði stefnda eiðfall á hann að greiða Guðm. Ólafssyni f. h. skiftanefndar í búi áfrýjanda f. h. búsins umstefndar 2693 kr. öl eyri ásamt 6 /, vöxt- um frá 15. nóv. 1924 og málskostnað fyrir báðum rjettum með 400 kr. Því dæmist rjett vera: Ef stefndi, Ásgeir kaupmaður Ólafsson, eftir löglegan undirbúning, á varnarþingi sínu vinnur eið að því innan mánaðar frá uppsögn dóms þessa, að svo hafi samist milli hans og annars manns og Gunnars heitins Þórðarsonar hinsveg- ar í janúar 1923, að verslunarfjelagsskapur þeirra þrimenninga samkv. samningi 16. maí 1922 skyldi falla niður og Gunnar heitinn einn bera alla ábyrgð á versluninni upp frá því en stefndi og hinn fjelaginn vera laus allra mála um ábyrgð á versluninni, þá skal hann sýkn af öllum kröfum Guðm. Ólafssonar f. h. skiftanefnd- ar í búi áfrýjanda og fellur þá jafnframt máls- kostnaður niður í báðum rjettum. En verði stefnda eiðfall greiði hann Guðm. Ólafssyni f. h. skiftanefndar í búi áfrýjanda f. h. búsins umstefndar 2693 kr. ól eyri ásamt 6%/, vöxtum frá 15. nóv. 1924 og málskostnað í báðum rjettum með 400 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 556 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með bráðabirgðarfjelagssamningi undirrituðum 16. maí 1922 stofnuðu þeir Gunnar Þórðarson, kaupmaður, Benedikt Sveinsson, alþingismaður, og Ásgeir Ólafsson, heildsali, allir til heimilis hjer í bænum, heildsöluverslun er skyldi fyrst um sinn rekin undir nafni Gunnars Þórðarsonar og vera að öllu reikningshaldi frá- skilinn búðarverslun þeirri, er Gunnar rak þá við Laugaveg hjer hjer í bænum. Skyldi hver þeirra þriggja leggja til jafna upp- hæð og jafna ábyrgð og ágóði og tap af heildversluninni því skiftast gagnkvæmt. Var Ásgeir ráðinn til að vinna einn að versluninni fyrst um einn gegn ákveðnu kaupi. Reikn- ingar fjelagsins skyldu gerðir upp einu sinni á ári, fyrsta sinn um næstu áramót. Fjelagið var óuppsegjanlegt um óákveðinn tíma og skyldi fara um uppsögnina eftir samkomulagi, en mál út af samningnum mátti reka fyrir gestarjetti Reykjavíkur. Í janúarmánuði 1993 var saminn efnahagsreikningur heild- verslunar þessarar pr. 31. desember 1922 og er hann dagsettur 11. janúar 1923 og undirritaður af öllum þremur fjölögunum (rjettarskjal nr. 14). Á efnahagsreikningi þessum eru vörubirgðir heildverslanarinnar taldar án álags og útkoma hans er sú, að eignirnar nema kr. 1448,94 meiru en skuldirnar þar með talið stofnfje kr. 9000,00. Í byrjun aprilmánaðar 1993 Jljet Gunnar Þórðarson flytja vöruleifar smáverslunar sinnar á Laugavegi vestur í Tryggva- götu, þar sem heildverslunin hafði húsnæði. Ljet hann þá að- stoðarmenn sína við heildverslanina þá Eirík Guðmundsson og Lárus Einarsson, telja upp vöruleifar heildverslunarinnar og er sú vöruupptalning talin bafa farið fram 11. apríl 1923, en skrá yfir útistandandi skuldir heildverslunar þessarar, sem lögð hefir verið fram Í máli þessu (rjettarskjal nr. 10) er miðuð við 12. apríl 1923. Um þetta leyti virðist Gunnar Þórðarson hafa siglt til út- landa sjer til heilsubótar og annar maður honum nátengdur hafi tekið við fjárforáðum fyrir hann. Lokaði sá maður versluninni alveg í aprílmánuði 1928, eftir því sem málsskjölin virðast bera með sjor. Hinn 17. ágúst 1923 komu aðalskuldheimtumenn Gunn- ars að tilhlutun þessa sama manns saman á fund til þess að at- huga efnahag hans og kom það í ljós af framlagðri efnahags- skýrslu, að bú hans mundi ekki hrökkva fyrir skuldum. Var þá samþykt að reyna að koma búinu Í peninga án þess að afhenda það til gjaldþrotaskifta og kosin ó manna nefnd til þessa og til ÁÐ þess að leita samþykkis fjarstaddra skuldareigenda á þessari ráð- stöfun búsins og því næst að því fengnu að skifta búinu. Nefnd þessi hjelt síðan nokkra fundi og á 5. fundi hennar 24. september var samþykt að greiða skuldheimtamönnum búsins þegar í stað 109/, af skaldum þeirra. Á 1. fundi nefndarinnar 21. nóvember 1923 var aftur ákveðið að greiða skuldheimtamönn- um búsins önnur 109/, af skuldum þeirra. Á 8. fundi nefndarinnar 15. september 1924 voru kosnir tveir nefndarmanna „til að leita samkomulags við Benedikt Sveins- son og Ásgeir Ólafsson um greiðslu á skald síðarnefndra við verslunarfjelagið Heildverslun Gunnars Þórðarsonar og var þeim (9: nefndarmönnunum) heimilað af nefndinni, að bjóða þeim B. Sv. og Á. Ó. að greiða í minsta lagi kr. 2500,00 hvor auk þess er þeir áður höfðu tekið að sjer“. Siðan hefir Gunnar Þórðarson, sem enn mun dvelja erlendis, látið höfða mál þetta fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 15. nóvember 1924 gegn Ásgeiri Ólafssyni og gjöra þær rjettar- kröfur í því, að stefndur verði dæmdur til að greiða kr. 2693,51 sem sinn hluta af tapi oftnefndrar heildverslunar, með 69/, árs- vöxtum af upphæðinni frá stefnudegi til greiðsludags og máls- kostnað að skaðlausu með kr. £21,50. Stefndur hefir krafist sýknu af kröfam stefnanda í málinu, hann dæmdan til að greiða sjer málskostnað eftir mati rjettarins og sekt fyrir óþarfa málsýfingu, en til þess þykir ekki ástæða. Sýknukröfu sína byggir stefndur á því, að það hafi orðið að samkomulagi síðari hluta janúarmánaðar með þeim Gunnari Þórðarsyni annarsvegar og Benedikt Sveinssyni og Ásgeiri Ólafs- syni hinsvegar, að fjelag þeirra hætti, þannig að Gunnar tæki að öllu leyti við heildsölunni eins og hún stóð þá og ræki hana upp frá því á sína eigin ábyrgð og áhættu sem einkafyrirtæki sitt, en hinir væru frá þeim tíma að öllu leyti lausir við hana. Kveður stefndur heildverslanina hafa átt erfitt með að útvega sjer rekstrarfje og smáverslun Gunnars meðal annars skuldað henni allháa upphæð, er Gunnar hafi ekki getað greitt heild- versluninni er fjelagar hans kröfðust þess, og hafi þá niðustaðan orðið þessi. —Skrifleg fjelagsslit og formleg afhending heild- verslunarinnar af hendi Ásgeirs og Benedikts til Gunnars hafi þó aldrei komið til orða, því sakir kunningsskapar, frændsemi og góðs samkomulags milli aðilja hafi slíkt verið álitið ónaaðsynlegt og af sömu ástæðum hafi þeir Ásgeir og Benedikt engar frekari kröfur gjört til Gunnars þótt hann að þeirra. dómi bæri mun 558 bestan hlut frá borði við fjelagsslitin, sbr. efnahagsreikninginn frá 11. janúar 1928. Í sóknarskjali sinu dags. 22. april 1925 (rjettarskjal nr. 5), viðarkennir stefnaudi að samkomulag hafi orðið um fjelagsslitin á þá leið að hann tæki við heildversluninni 11. apríl 1923 og ræki hana upp frá því upp á eigin reikning, en kveður tilætlun- ina hafa verið að hagur fjelagsins yrði gerður upp eins og hann var, þegar fjelaginu væri slitið og Í því skyni hafi vörutalning- in farið fram 11. april 1923 og síðan verið gjörður efnahags- reikningur Í mai 1924. Ekki er getið um það í rjettarskjalinu hvenær samkomulag þetta á að hafa orðið eg eigi heldur um það, á hvern hátt gjöra hafi átt fjárhaginn upp að því er snertir vöru- leifar og útistandandi skuldir. Í framhaldssókninni dags. 9. desem- ber 1925 (rjettarskjal nr. 19) mótmælir stefnandi því hinsvegar eindregið að þeir Ásgeir og Benedikt hafi verið gengnir úr fje- lagsskapnum þegar heildverslunin hætti, en það var eftir því sem upplýst er í málinu, ekki fyrri en eftir að Gunnar Þórðarson var farinn af landi burt að heildversluninni var lokað af manni þeim, sem tekið hafi að sjer fjárráðin fyrir Gunnar. Þegar nú þess er gætt, að þeir Ásgeir og Benedikt hafa neitað því harðlega, að þeim hafi verið gjört aðvart um þegar upptalningin á vöruleifum heildverslunarinnar fór fram og skráin yfir útistandandi skuldir hennar var samin Í apríl 1923, eða efna- hagsreikningur gerður að undangenginni rannsókn á bókum henn- ar í maí 1994 eða þegar heildversluninni var lokað eftir að Gunn- ar var sigldur, eða um skuldheimtamannafundinn 17. ágúst 1923 þegar ákveðið var að realisera eignir Gunnars, þar á meðal heild- verslunarinnar, og að sönnur eða líkur fyrir hinu gagnstæða hafi ekki verið færðar fram í málinu, að þeim voru eins og öðrum skaldheimtamönnum búsins greiddar afborganir af kröfum þeirra á hendur Gunnari eftir ákvörðunum skiftanefndarinnar á fundin- um 24. september og 27. nóvember 1928, að eigi er upplýst í málinn gegn mótmælum þeirra, að Gunnar sjálfur áður en hann sigldi, eða maður sá, er tók við fjárforráðum hans þá, eða skifta- nefndin, hafi orðað það við þá Ásgeir og Benedikt fyrri en eftir fund skiftanefndarinuar 25. september 1924, að Gunnar eða bú hans hefði nokkrar kröfur á hendur þeim út af heildversluninni — þykja allar líkur vera fyrir því, að þeir skýri rjett frá um samkomalag það, er orðið hafi með þeim og Gunnari um heild- veralunina síðari hluta janúarmánaðar 1923. Þegar nú þar við bætist, að Lárus Einarsson, sem var af 559 greiðslumaður við heildverslunina veturinn 1922—1923 hefir borið það sem vitni í málinu og unnið eið að þeim framburði sínum, að hann hafi verið heyrnarvottur að því síðari hluta janúar 1923, að þeir Gunnar Þórðarson, Ásgeir Ólafsson og Benedikt Sveins- son hafi ákveðið að slita heildverslunioni þannig, að Gunnar tæki einn við öllum eignum og áhvílandi skuldum fjelagsins, en hinir gengju slippir frá, og að þá hafi efnahagareikningur heildversl- unarinnar frá 11. janúar 1923 verið lagður til grundvallar og að Gunnar hafi á eftir getið þess við sig, að nú væri hann (0: Gunn- ar) orðinn einn um bitana (0: heildverslunina) og beðið sig að vera áfram hjá sjer við heildverslunina þar til hann flytti þangað sjálfur — þykir mega byggja á því, að samkomulagið milli máls- aðilja í janúar 1928 hafi átt sjer stað. Verður þá að sýkna stefndan af kröfum stefnanda Í málinn, en eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður í því fallí niður. Til þess að taka til greina kröfu stefnds um ómerkingu og sekt á hendur umboðsmanni stefnanda fyrir nokkur ummæli hans í sóknarskjölum hans þykir ekki ástæða og krafa stefnds um frá- vísun málsins vegna umboðsskorts manns þess, sem mætti af hálfa stefnanda við sáttaumleitun Í málinu, er ástæðulaus. Mánudaginn s. april 1927. Nr. 37/1926. Margrjet Jónsdóttir (í. Fjeldsted) gegn Sveini Magnússyni og Valdimar Jónssyni (Pjetar Magnússon). Útaf eignarrjetti til fjárnumdra muna. Úrskurður fógeotarrjettar Akureyrarkaupstað- ar 17. mars 1926: Hin umbeðna fjárnámsgjörð á að hafa framgang. Dómur hæstarjettar. Með bæjarþingsdómi Reykjavíkur 26. mars 1925 var Jón Guðmundsson dæmdur til að greiða Pjetri 560 Magnússyni f. h. Sveina Magnússonar 6510 danskar kr. með 69/, ársvöxtum af 4450 kr. frá 10. des. 1924 og af 2060 kr. frá 1. jan. 1925 og 420 ísl. kr. í málskostnað. Og enn var Jón með gestarjettardómi Reykjavíkur 23. des. s. á. dæmdur til að greiða Valdimar Jónssyni 3000 kr. með 60 vöxtum frá 28. nóv. 1924, 1/49/, þóknun og 319 kr. 50 aur. í málskostnað. Hvorugum dóminum var áfrýjað en fjárnáms beiðst fyrir báðum dómsupphæðunum hjá bæjarfógetanum á Akureyri, með brjefi dags. 16. mars 1926. 17. s. m. var fógetarjettur Akureyrar settur á heimili Jóns Guðmundssonar nyrðra að viðstöddum umboðsmanni dómhafa og manni, sem mætti þar af hendi Jóns í fjarveru hans. Ljet umboðsm. Jóns færa til fógetabókar, að Jón ætti þar engar eignir, heldur ætti kona hans húsgögnin samkv. kaupmála þeim í milli. Fógetinn úrskurðaði þó, að fjárnámið skyldi framfara, og var það framkvæmt í ýmsum hús- gögnum. Þessum úrskurði og framkvæmd hans áfrýjaði áfrýjandi Margrjet Jónsdóttir 10. april 1926 og krefst nú þess að hvorttveggja verði felt úr gildi og henni tildæmdur málskostnaður fyrir hæstarjetti. Telur hún sig eiga húsgögn þau, er fjárnámið var gjört í, að einu undanskildu, en Jón son sinn að eins hafa haft þau til leigu. En þar sem áfrýjanda hefir ekki tekist að færa neinar sönnur á það, gegn mótmælum stefndu, að hún hafi átt muni þá, er fjárnámi voru teknir greind- an dag á heimili Jóns Guðmundssonar, þá ber að staðfesta hvorttveggja, úrskurðinn og fjárnámsgjörð- ina. Og verður áfrýjandi samkv. þeim úrslitum að 561 greiða hinum stefndu málskostnað fyrir hæstarjetti, er þykir hæfilega ákveðinn 200 kr. Það er aðfinsluvert, að fógetinn hefir haft son sinn sem vott og virðingarmann við fógetarjettar- haldið. Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðinum og fjárnámsgjörð- inni skal óraskað. Áfrýjandinn, Margrjet Jónsdóttir, greiði hin- um stefndu, Sveini Magnússyni og Valdimar Jónssyni, 200 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfryjaða úrskurðar hljóða svo: Það er viðurkent að reqnisitus eigi heima í þessu húsi og að innanstokksmunir þeir, sem þar ern, sjen eign hans eða konu hans eða þeirra beggja. Hinsvegar er það ósannað mál, að þan hjónin hafi gert með sjer kaupmála og því siður sannað að hann hafi verið birtur á löglegan hátt. Ber því að líta svo á að um- ræddar eignir sjeu eign fjelagsbús þeirra hjóna og ber því að gera fjárnám Í þeim ti) lallnægingar hinum framl. dómum. 36 562 Föstudaginn 29. april 1927. Nr. 60/1926. Guðmundur Ólafsson f. h. skifta- nefndar í búi Gunnars Þórðar- sonar (Guðm. Ólafsson) gegn Benedikt Sveinssyni (Kalman). Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir óskað að mál þetta verði hafið og hefir stefndi samþykt það, en krafist málskostn- aðar. Er málið því hafið og ákveðst málskostnaður- inn til handa stefnda 60 kr. Því dæmist rjett vera: Málið er hafið. — Áfrýjandi, Guðmundur Ólafsson f. h. skiftanefndar Í búi Gunnars Þórðarsonar, greiði stefnda, Benedikt Sveinssyni, 60 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri. aðför að lögum Mánudaginn 2. maí 1927. Nr. 60/1926. Guðmundur Ólafsson f. h. Hinna sameinuðu ísl. verslana, Vopna- firði (Guðm. Ólafsson) gegn Páli B. Jónssyni, og gagnsök (Stefán Jóh. Stefánsson). Útaf verslunarskuld aðalstefnda og kaupkröfu hans. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 30. júní 1926: Aðalstefnandi, Guðmundur Ólafsson f. h. Hinna sameinuða Ís- 563 lensku verslana á Vopnafirði og gagnstefnandi, Páll B. Jónsson, eiga að vera sýknir hvors af annars kröfum bæði í aðalsök og gagnsök. Aðalstefnandi greiði gagnstefnanda málskostnað í aðalsök og gagnsök með kr. 300,00 innan þriggja sólarhringa frá lögbirt- ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af hálfu beggja aðilja. Svo sem fram er tekið í forsendum hins áfrýjaða dóms rjeðist aðalstefndi í októbermánuði 1919 til Hinna sameinuðu ísl. verslana á Vopnafirði án þess samið væri um ákveðið kaup, en við lok ársins 1920 var kaup hans fært honum til tekna í viðskiftareikn- ingi hans við verslunina með 300 kr. fyrir 3 mánuði ársins 1919 og 1500 kr. fyrir árið 1920; hefir þáver- andi verslunarstjóri vottað það, að stefndi, er honum varð þetta kunnugt, hafi gert kröfu til að fá hærra kaup, án þess þó að tiltaka ákveðna upphæð, en þar sem þessari kröfu var ekki sinnt af hálfu forstöðumanna verslunarinnar og stefndi hjelt engu að síður áfram að vinna við verslunina, verður að líta svo á, að hann hafi sætt sig við þessi launakjör. Stefndi var í þjónustu verslunarinnar þar til í okt. 1921, er honum var sagt upp stöðunni, en laun voru honum greidd til ársloka það ár með 150 kr. á mánuði eða 1800 kr. yfir árið. Verður eigi álitið að stefndi hafi, eftir launakjörum hans árið áður, haft ástæðu til að ætla að forstöðumenn verslunarinnar vildu greiða honum hærri laun, enda verður eigi sjeð, að hann hafi hreyft neinum mótmælum gegn launaupphæðinni, er hann fór frá versluninni og jafnvel ekki fyr en hann gagn- stefndi í málinu í hjeraði. Gagnkrafa stefnda um 36* 564 vansoldið kaup, alls 4800 kr., verður því ekki tekin til greina, en hinsvegar verður að dæma hann til að greiða hina umstefndu skuld, sem hann hefir ekki mótmælt, kr. 1260.95 með 50/, ársvöxtum frá stefnu- degi 11. des. 1925 til greiðsludags. Svo verður atefndi og að greiða áfrýjanda 300 kr. í málskostnað í hjer- aði og hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Aðalstefndi, Páll B Jónsson, greiði aðaláfrýj- anda, Guðmundi Ólafssyni f. h. Hinna sameinuðu ísl. verslana, Vopnafirði, 1260 kr. 5 aura með 50/, ársvöxtum frá 11. des. 1925 til greiðslu- dags og 300 kr. í málskostnað fyrir undirrjetti og hæstarjetti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gesta- rjettinum með stefnu útgefinni 11. desember f. á. af Gnðmundi Ólatasyni hrm. f. h. Hinna sameinuðn íslensku verslana á Vopna- firði gegn Páli B. Jónssyni bæjarfógetaskrifara, hjer í bæ, til greiðslu verslunarskuldar að npphæð kr. 1260,05 með 6'/, árs- vöxtum frá 1. janúar 1923 til greiðsluðags og málskostnaðar að skaðlausn. Stefndar hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Stefndur hefir og gagnstefnt í málinu með stefnu útgefinni 30. desember f á. og hefir í gagnsökinni gert þær kröfur að aðal- stefnandi verði dæmdur til þess að greiða sjer kr. 5100,00 með eða án skuldajafnaðar við kröfu aðalstefnanda í málinu, ásamt 5 ársvöxtum frá 1. febrúar 1922 til greiðsludags og málskostn- að að skaðlansu. Undir rekstri málsins hefir gagnstefnandi fært 565 kröfa sína niður í k:. 4800,00. Aðalstefnendi hefir krafist sýknu af kröfum gagnstefnanda Í gagnsökinni og málskostnaðar. Málavextir eru þeir, áð gagnstefnandi vaun sem verslunar- maður hjá „Hinum sameinuðu Íslansku verslunum á Vopnafirði“ frá Í byrjun októbermánaðar árið 1919 til októbermánaðarloka 1921 er honum var sagt upp starfinu fyrirvaralaust. Hefir aðalstefnandi lagt fram sundurliðaðan reikning yfir úttekt og innlegg gagnötefnanda hjá versluninni þennan tíma. Er honnm tilfært þar sem kaup fyrir fyrsta 8 mánuðina 100 krónur á mánuði fyrir árið 1920, 125 kr. á mánuði og fyrir árið 1991 til ársloka 150 krónur á mánaði eða samtals fyrir allan tímann 3600 krónur og verður þá skuld hans við áramót 1921/22 kr. 1260,05 og er það upphæð sú, sem stefnt er fyrir Í aðalmálinu. Gagnstefnandi hefir ekki mótmælt því að hafa tekið út vör- ur þær og peninga, sem honum eru færðar til skuldar en telur sig hinsvegar eiga kröfu til hærra kaups en þess, sem aðalstefn- andi reiknar honum. Gerir hann kröfu tíl að fá tildæmdar 800 krónur á mánaði yfir alt tímabilið, er hann vann við verslunina og auk þess sama kaup Í þrjá mánuði frá 1. nóvember 1991 til i. febrúar 1922 þar eð honum hafi verið sagt upp fyrirvaralaast. Telur hann aðalstefnanda hafa samkvæmt þessa vantalið kaup sitt um 4800 krónur og hefir því gagnstefnt fyrir þeirri upphæð eins og fyr segir. Eftir því sem upplýst er Í málinu rjeðist gagnstefnandi upp- haflega til verslunariunar án þess að samið væri um nokkuð ákveðið kaup. Verslunarstjóri sá, sem gagnstefnandi vann hjá, hefir og vottað það í málinu að gagnstefnandi hafi er hann varð var við, hvaða kaup honum var reiknað, mótmælt því sem of lága. Eigi verður heldur sjað að verslunin hafi gert neinar kröf- ur gegn gagnstefnanda þegar hann ljet af verslunarstörfum eða yfirleitt fyr en nú Í þessu máli, sem höfðað er af innheimtumönn- um verslunarinnar, sem nú er Í likivitation. Þess má og geta að upplýst er í málina, að tveimur mönnum, er unnu samtímis gagn- stefnanda við verslunina voru eftirgefnar skuldir svo þúsundum króna skifti, er aðallega höfðu safnast dýrtiðarár þau, er gagn- stefnandi vann við verslunina. Voru skuldirnar gefnar eftir sök- um þess hve starfsmennirnir höfðu lágt kaup þessi ár og hafði þó sá þeirra, er lægra kaup hafði, 2800 krónur á ári. Þegar þess er hinsvegar gætt, að gagnstefnandi gerði engar kröfar á hendur versluninni, er hann ljet þar af starfi sínu og hefir eigi gert síðan, fyr en nú, er honum hafði verið stefnt að 566 fyrra bragði, og var þó full ástæða fyrir hann að vera farinn fyr af stað með kröfn sína, þar sem fyrningarfrestar var að verða útrunninn, þá verður rjettarinn að álita, að þegjandi samkomulag hafi orðið á milli gagnstefnanda og verslunarinnar um þíð, að úttekt gagnstefnanda og kaup skyldi metið að jöfnu svo að hvorug- ur aðilja hefði kröfur að gera gegn hinum út af þeim viðskift- um. Verða því úrslit málsins hjer Í rjettinum þau, að aðiljar þess verða sýknaðir hvors af annars kröfum í því, en þar eð aðalsökin var höfðuð að ástæðulausu og gagnstefnanda var rjettar- fars-nauðsyn að höfða gagnsökina, þá þykir rjett að aðalstefn- andi greiði gagnstefnanda málskostnað Í báðum sökum og þykir hann hæfilega ákveðinn 300 krónur. Mánudaginn 2. maí 1927. Nr. 91/1926. Lárus Halldórsson (Kalman) gegn Ástþóri Matthíassyni f. h. versl- unar G. 7. Johnsen (Enginn). Ólögmæt aðfararheimild. Fjárnámsgjörð framkvæmd Í fógetarjetti Vest- meannaeyjakaupstaðar á. okt. 1926. Dómur hæstarjettar. Með brjefi dags. 7. okt. 1924 veðsetti áfi ýjandi stefnda með 1. veðrjetti lóð sína í Vestmannaeyja- kaupstað og hús, er hann ætlaði að byggja á lóðinni, til tryggingar skilvísri greiðslu á andvirði fyrir efni til byggingar hússins, er stefndi hafði lofað að lána honum. Í veðbrjefinu er skuldarupphæð ekki tiltekin að öðru en því, að hún mátti ekki fara yfir 8000 kr. en notaríaliter staðfestur útdráttur úr höfuðbókum stefnda skyldi vera fullgild sönnun fyrir upphæð skuldarinnar út af þessum viðskiftum, nema áfrýj- 567 andi gæti upplýst, að skuldin væri ekki rjett tilfærð.. Í veðbrjefinu er það ennfremur 'tekið fram, að ef áfrýjandi haldi eigi loforð sín um greiðslu skuldar- innar, en hún átti að vera greidd að fullu fyrir 31. des 1925, þá geti skuldareigandi gengið að veðinu og látið selja það-án undangenginnar sáttar eða dóms samkvæmt 15. gr. í lögum 16. des. 1885. Í lok ársins 1925 gerði stefndi upp öll verslunar- viðskifti sín við áfrýjanda í einu lagi og taldi sig þá eiga hjá honum kr. 5548,52. Og er áfrýjandi ekki greiddi skuld þessa sendi stefndi með brjefi 29. sept. 1926 fógeta Vestmannaeyjakaupstaðar nefnt veðbrjef áfrýjanda og krafðist þess, að fjárnám yrði gert samkv. því í veðinu fyrir skuldarupphæðinni ásamt vöxtum og kostnaði. En fjárnámsbeiðninni fylgdi enginn reikningur yfir byggingarefni það, er áfrýj- andi hafði fengið, nje heldur staðfestur útdráttur úr höfuðbókum stefnda, er sýndi uppbæð skuldarinnar. Á frumrit veðbrjefsins er ekkert ritað um þinglestur þess, og verður því að ganga út frá, að það hafi ekki verið þinglesið. Fjárnámsbeiðni stefnda var tekin fyrir í fógeta- rjetti Vestmannaeyjakaupstaðar þ. 4. okt. f.á. Báðir aðilar mættu þar og mótmælti áfrýjandi því að gjörðin færi fram vegna þess að hann hefði ekki fengið rjetta uppgjörð á verslunarviðskiftunum og taldi sig eiga gagnkröfu á hendur stefnda, enda sjest það af gagn- kröfubrjefi áfrýjanda til stefnda dags. 24. sept. 1925 og öðrum skjölum, er lögð hafa verið fram í hæsta- rjetti, að áfrýjandi hefir þá talið sig eiga gagnkröfu á hendur stefnda til hærri upphæðar en fjárnámas var beiðst fyrir. Fógetinn tók ekki þessi mótmæli til greina, en hefir bókað í fógetabókina, að áfrýjandi hafi ekki krafist úrskurðar, og kvað hann ekki upp 568 úrskurð um þessi mótmæli, en gerði fjárnám í hinni veðsettu eign til lúkningar skuldakröfu stefnda með vöxtum og kostnaði. Fjárnámsgjörð þessari hefir verið áfrýjað til hæstarjettar með stefnu dags. 15. des. Í. á. og hefir áfrýjandi krafist, að hún verði feld úr gildi og að stefndi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað fyrir hæstarjetti að skaðlausu. Áfrýjunarstefnan hefir verið löglega birt fyrir stefnda, en hann hefir ekki mætt í hæstarjetti og enginn af hans hálfu og hefir því málið verið flutt. þar skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hættarjettarlaganna og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Samkvæmt 15. gr. laga nr. 29, 16. des. 1885 eru þau skilyrði meðal annara sett fyrir því að veðskulda- brjef með veði í fasteign geti verið aðfararheimild, að veðskuldabrjefið sje gefið út fyrir tiltekinni skuldarupp- hæð og að það sje þinglesið. En samkvæmt því er að framan greinir hefir hvorugu þessu skilyrði verið fullnægt að því er snertir veðbrjef áfrýjanda 7. okt. 1924 og var það því ekki lögmæt aðfararheimild. Það verður því ex officio að fella hina áfrýjuðu fjárnámsgjörð út gildi og verður þá jafnframt að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 250 kr. Það athugast, að framangreint veðbrjef frá '. okt. 1924, eins og það er innfært í fógetagjörðirnar, ber það eigi með sjer, að það hafi verið stimplað lög- um samkvæmt. Því dæmist rjett vera: Hin áfrýjaða fjárnámsgjörð er úr gildi feld. Stefndi, Ástþór Matthíasson f. h. verslunar 569 G.J. Johnsen, greiði áfrýjanda, Lárusi Halldórs- syni, 250 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 4. maí 1927. Nr. 14/1927. Valdstjórnin (Jóa Ásbjörnsson) gegn Jóni L. Hanssyni 'Tárus Jóhannesson). Áfengisbruggun og bannlagabrot. Dómur lögreglurjettar Gullbringu- og Kjósar- sýslu 29. nóv. 1926: Ákærður, Jón Lárus Hansson, bóndi í Móakoti í Vatnsleysustrandarhreppi, greiði í ríkissjóð 1000 — eitt þúsund — króna sekt innan 30 daga frá lögpirtingu dóms þessa, en sæti ella 48 daga einföldun fangelsi í stað sektarinnar, honum ber og að greiða allan af málinu og undanfarandi rannsókn lög- lega leiddan og leiðandi kostnað. Heimabruggað áfengi, ílát og bruggunartæki, er fundist hefir undir rannsókninni sem honum tilheyrandi, er upptækt, og rennur andvirði þess Í ríkissjóð. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi, er kærði rjettilega talinn sekur um brot gegn 1. sbr. 3. gr. laga nr. 25/1915 fyrir bruggun áfengis, er hjelt frá 34,33—35,37/, alkohols. Þá verður og að fallast á það, að kærði, sem áður heitir verið sektaður um 200 kr. fyrir ólöglegar veitingar áfengis, hafi gerst brotlegur við 9. sbr. 14. gr. laga nr. 15/1925, þar sem hann hefir veitt öðrum af áfengi því, er hann bruggaði, þótt ekki tæki hann gjald fyrir þær veitingar. En auk þess hefir k:erði með því að láta 570 flytja áfengi milli Móakots og Halldórsstáða orðið brotlegur við 8. sbr. 16. gr. síðarnefndra laga. Hins- vegar verður hann, vegna sannanaskorts, ekki dæmd- ur fyrir áfengissendinguna til Siglufjarðar. En þar sem hvorki var ástæða til að úrskurða kærða gæsluvarðhald 26. ág. f. á, þar sem hann hafði játað bruggunina áður en úrskurðurinn gekk, nje heldur til að halda honum í varðhaldi til 13. sept, þar sem lítt eða ekki var aðhafst í málinu þann tíma, þá þykir sekt kærða eftir atvikum hæfilega metin 600 kr. til ríkissjóðs, og komi 35 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Um upptöku áfengisins, íláta og áhalda og máls- kostnað í hjeraði á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Auk þess, sem áður segir um gæsluvarðhald kærða, er það aðfinsluvert, að þeir Kristján og Valdi- mar Konráðssynir voru eigi eiðfestir, enda er rann- sóknin eigi svo ítarleg sem skyldi. Kærði greiði allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með taldar 80 kr. til hvors, sækjanda og verjanda í hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Kærði, Jón L. Hansson, greiði 600 kr. sekt til ríkissjóðs og komi 35 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, veiði hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæðum lögreglurjettardómsins um upptöku áfengis, iláta og áhalda og um málskostnað í hjeraði skal óraskað. Kærði greiði allan kostnað af áfrýjun sakar- 511 innar, þar með talin sóknar- og varnarlaun í hæstarjetti, 80 kr. hvors, hæstarjettarmálflutn- ingsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Lárusar Jóhannessonar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Útaf símskeyti frá bæjarfógetanum á Siglufirði, dags. 15. ágúst þ. á, þess innihalds, að samkvæmt framburði Kristjáns nokkurs Konráðssonar frá Garðhúsum á Vatnsleysuströnd hefðu þangað verið sendir 8 brúsar með 24 lítra af heimabrugguða brennivíni með e/s. „Esju“ 8. s. m, er honum hafði sent Jón Hansson, Móakoti á Vatnsleysuströnd, en þeirra Í milli hafði verið um það talað, að hann sendi honum aðeins 3 flöskur af vökva þessum, var undir rannsókn að Móakoti 16. s. m., er maður þessi, bóndinn Jón Lárus Hansson þar, neitaði þessu, eða að vera við- riðinn sendingu á fyrgreindum brúsum, húsrannsókn úrskurðuð þar á heimilinu, en reyndist árangurslaus. — En útaf framkomn- um upplýsingum utanrjettar um að áfengisbruggunaráhöld myndu vera geymd á bæjum í grend við Móakot, var húsrannsókn einnig árskurðuð á heimilunum Halldórsstöðum, húsráðandi Árni Ólafs- son, tengdafaðir Jóns L. Hanssonar og á heimili Jóns Árnasonar, bónda í Móakoti, bæ í nánd við heimili Jóns L. Hanssonar og samnefndur bæ hans, en er á þessu stóð, upplýstist það, að í lambhúsi í Narfakoti, bæ í nánd við Halldórsstaði, hefði fundist áfengi, og að undangenginni yfirheyrslu fyrir rjetti s. d. játaði Pjetur nokkur, sonur fyrnefnds Árna Ólafssonar bónda á Halldórs- stöðum, að hann eftir beiðri ákærða hefði ásamt honum flutt að Halldórsstöðum áfengi þetta, og í fyrstu geymt það í anddyri bæjarhússins, en síðan flutt það út í matjurtagarð þar við bæinn, ng svo að nóttu flutt það á fyrgreindan stað, 3 poka innihald- andi brúsa, er reyndust að innihalda áfengisblöndu, sem svo ákærð- ur eftir ýmsar vifilengjur hefir játað, að hann hafi bruggað heima hjá sjer í Móakoti smátt og smátt frá því fyrir áramótin síðast- liðin, en bruggunaráhöld hafa engin fundist, nema Í brúsi er rúmar ca. 80 lítra, er Íanst úti á víðavangi og auðsjáanlega not- æður í því skyni að brugga áfengi. — Hefir ákærður kannast við 512 að hafa bruggað alls 50—60 litra af áfengi þessu, er við rgún- sóku „Efnarannsóknarstofu ríkisins“ hefir reynst að innihalda 35,5 %, til 35,37 */, „Álkohois“, ea áfengi það, er til Siglufjarðar var sent 38,0%/). Hefir ákærður, sem er 6ðja ára að aldri, einusinni áður verið sektaður um 200 kr. fyrir ólöglega veitingu áfengis, og þá einnig sterklega grunaður um áfengisbrugguu, þverneitað að hafa sent fyramgetið áfengi til Siglufjarðar, eða á nokkurn hátt að vera riðinn við þá sendingu, sem á farbrjefinu var nefnd „feitmeti“, og sendandinn Sigurgeir Gunnarsson, og hefir eigi gegn eindregnum neitanam hans, tekist að upplýsa, að hann hafi verið við það riðinn, þótt sterkar líkur sjeu til hins gagnstæða, bæði framburð- ur fyrnefnds Kristjáns Konráðssonar og bróðurs hans, Valdimars, og svo einnig „alkohol“-innihald vökva þess, er fanst hjer syðra, og ákærður hefir játað sjálfur að hafa bruggað, og veitt af lítilsháttar. Afbrot ákærða virðist mega heimfæra undir í. gr. laga ær. 95, 8. nóvbr. 1915, um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja o. fi, sbr. 3. gr. sömu laga, og einnig „undir 9. gr. lága mi. 15, 8. júni 1995, um aðflutaingsbann áfengis, sbr. Íá. gr. sömu laga, og virðist refsing sú, er ákærður hefir tilunnið fyrir verknað þennan, hæfileg 1000 króna sekt til ríkissjóðs, er greiðist innan 30 daga frá lögbirtiagu dóms þessa, en ella sæti ákærður einföldu fangelsi í 48 daga Í stað sektarinnar. — Honum ber og að greiða allan af máli þessu og undanfarandi rannsókn lögiega leiðandi kostnað. —- Hið bruggaða áfengi og ílát, svo og bruggunartæki, er fyrirfandist hefir sem eign ákærða, er upptækt, og rennur and- virði þess Í ríkissjóð. Mánudaginn 9. maí 1927. Nr. 25(1927. Valdstjórnimn (Lárus Jóhannesson) gegn Guðmundi Jónatanssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot á sóttvarnarlögunum. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðarsýslu ð1.jan, 1927: Kærður, Guðmundur Jónatansson, greiði 150 kr. sekt, er 73 renni Í ríkissjóð eða sæti 12 daga einföldu fangelsi verði sektin eigi greidd innan 14 daga frá löglegri birtingu dómsins. Svo greiði og kærður allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að follnægja með aðför að lögum. Dómur hæstariettar. Eins og segir í hinum áfrýjaða lögreglurijettar- dómi ljet kærði í marsmánuði f. á. sækja kvenmann á heimili sitt frá bænum Efri-Engidal, sem kærði vissi að var í sóttkví vegna taugaveikisamitbera þar, og dvaldi kvenmaður þessi 14 daga á heimili kærða án þess að þetta væri tilkynt hjeraðslkni eða hlutaðeigandi stjórnarvaldi og án þess að nokkr- ar ráðstafanir væru gjörðar til að koma í veg fyrir, að taugaveiki bærist frá hinum sóttkvíaða bæ á heimili kærða og þaðan aftur. Þetta brot kærða hefir hjeraðsdómarinn rjettilega heimfært undir 7. gr. í lögum nr. 24, 16. nóv. 1907 um varnir gegn út- breiðslu næmra sjúkdóma. Þar sem ennfremur kærði og alt heimilisfólk hans veiktist með þeim hætti, sem lýst er í lögreglu- rjettardóminum, skömmu eftir dvöl nefnds kven- manns frá Efri-Engidal, á heimili kærða, þá mátti kærði telja það líklegt, að þessi veiki væri tauga- veiki og hefir hann því einnig gjörst brotlegur gegn 5. gr. fyrnefndra laga með því að skýra hvorki hjeraðslækni nje hlutaðeigandi stjórnarvaldi frá veik- indunum. Refsing kærða fyrir þessi afbrot þykir hæfilega ákveðin 300 kr. sekt í ríkissjóð og komi 20 daga ein- falt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo ber og kærða að greiða allan kostnað sakar- 514 innar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Guðmundur Jónatansson, greiði 300 kr. sekt Í ríkissjóð innan 30 daga frá birtingu dóms þessa, en sæti ella 20 daga einföldu fangelsi. Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna Lárusar Jóhannessonar og Jóns Ás- björnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn kærð- um Guðmundi Jónatanssyni bónda á Fossum Í Skutalsfirði fyrir brot á lögum nr. 24, frá 16. nóvember 1907 um varnir gegn út- breiðslu næmra sjúkdóma, til refsingar og málskostnaðargreiðslu. Tildrög málsins eru þau er nú skal greina. Þann 3. maí síðastliðinn var hjeraðslæknisins á Ísafirði vitjað til ja sjúklinga hjer í bænum, er höfðu taugaveiki. Voru þeir sinn á hvoru heimili og eigi kunnugt um neitt samband þeirra á milli. Grenslaðist hjeraðslæknir eftir hvar þessi heimili hefðu fengið mjólk. Hafði annað þeirra fengið hana beina leið frá Fossum, en hitt hafði keypt hana hjá konu hjer í bænum, er hafði útsölu á nokkrum hluta mjólkur frá Fossum. Síðar þann sama dag og næsta dag bættust nokkur grun- söm tilfelli við á heimilum, er öll höfðu fengið mjólk annaðhvort beina leið frá Fossum eða þá konu þeirri, er hafði útsölu mjólk- ur þaðan. Granaði hjeraðslækni að veikin ætti upptök sín í Skutals- firði og vera þá helst að kenna óvarlegum samgöngum við Efri- Engidal, en bær þessi var lýstur Í sóttkví haustið 1925 og hafði 575 verið síðan í sóttkví, sökum þess að tangaveikisfaraldur er spratt þá upp hjer á Ísafirði var talinn hafa upptök sín af mjólk þaðan, enda hafði bóndinn þar Jón Magdal verið álitinn smitberi. Brá hjeraðslæknir þá við, fór inn að Fossum og Engidal 9. s.m. og hitti svo á, að alt heimilisfólkið á Fossnm, 8 manns, var augsýnilega veikt, kærður, kona hans, 5 börn hans og öldruð. vinnukona. Vinnukonan var hressast og á ferli. Var hjeraðslækni sagt að hún hefði verið veik að minsta kosti í mánuð, en haft fótavist nema einn dag, er hún lá Í rúminu. Kærður var að sönna á fótum, sat á rúmi sínu, en augsýnilega mikið veikur og hafði hann rúmlega 39? hita. Kona kærðs var hálfklædd í rúminu og hjelt á yngsta barninu 9 vikna gömlu. Hafði hún 409 hita, en ungbarnið var mjög veiki og augsýnilega langt leitt. Hin börn- in voru klædd í rúmunum sum undir sængum, hin ofan á þeim, öll mjög sóttveik. Höfðu þau 389—399 hita. Flest af þessu fólki hafði glögg taugaveikiseinkenni, enda sýndi rannsókn að kærður og vinnukona hans höfðu taugaveiki. Enga tilkynningu hafði hjeraðslæknir fengið um veikindi þessi og bafði enga hugmynd um þau fyr en hann kom á bæinn. Kærður hefir eigi kennast við að hann og heimilisfólk hans hafi verið nema lasið. Kveðst eigi geta talið að hann eða heimilis- félk hafi verið veikt, sökum þess að daginn áður hafi hann verið úti á túni að vinna á og börnin hjá honum, en kona kærðs fært honum kaffi, vinnukonan hafi verið lasin nokkra daga, en þó daglega á ferli, sömuleiðis hafi bæði kærður og börn hans verið lasin nokkra daga en haft fótavist daglega. Að því konu kærða snertir kveður hann að henni hafi að sönnu verið batnað af barnsburðinum, en um það leyti, er hjeraðs- læknir kom á heimilið hafi hún verið lasin, en það eigi hún venju til að verða við og við fyrstu mánuðina eftir barnsburð. Áleit mættur því að það væri kvef er gengi að konunni og heimilis- fólki hans og kveðst hafa sagt lækninum það er hann kom á heimili hans, enda kveðst kærður eigi hafa haft hugmynd um það: að um taugaveiki væri að ræða eða snert af henni. Áleit kærður því eigi nauðsynlegt að ekýra lækni frá las- leika þessum. Eins og áður er sagt vora eigi á heimili kærðs aðrir en kona hans, 5 ungbörn og öldruð vinnukona að nafni Jóna Hall- dórsdóttir, en framburðar hennar virðist styrkja framburð kærðs, að hann hafi álitið að um kvef væri að ræða en eigi neina alvar- lega veiki. Þykir það eigi nægilega sannað að kærður hafi orðið. D:6 brotiegar gegn 5. gr. ofaunefndra laga og ber því að sýkna hann að því legti. Að því er snertir spurninguna um orsækirnar til þors að taugaveikin apratt upp á Fossum hefir ekkert verulegt sannast að öðru leyti en því, að Í marsmánuði f. á. sendi kærður um nótt, mann að sækja stúlku að nafni Halidóru Magnúsdóttar, er bjó í Bfri-Engidal, heimili Jóns bónda Magdals, sem talinn er vers smitberi til þess að taka á móti barni konu kærðs. Var greind stúlka ófúa Í fyrsta að fara þar sem heimilið var Í sóttkví en ljet þó tilleiðast þegar sendimaður tjáði að nsuð- synlegt væri að hún kæmi. Fór stúlkan þá með sendimanninnmn, tók á móti barni húsfreyja og dvaldi á Fossum í 14 daga án þess að fara heim til sín á þeim tíma. En áður en hún fór frá Foss- um gaf hún vinnukonu kærðs vinnusvantu sina. Að vísu virðist það vera nægilega upplýst með skýrslu hjeraðslæknis, gefinni í embættisnafni, að umrædd vinnukona á Fossum hafi fyrst fengið veikina en hvenær það hafi verið hefir eigi verið auðið að upplýsa, þar eð hún sjálf gat engar upplýs- ingar um það gefið. Það virðist því eigi vera nægilega sannað í málinu, að veikindi hafi borist með stúlkunni Halldóru Magnús- Góttar að Fossum. Eins og Íyr var getið, var heimilið Efri-Engidalur í sóttkvi sökum taugaveikisfaraldurs þess, er spratt upp á Ísafirði haustið 1925 og talinn var að eiga upptök sin þar. En það er sannað með eigin játningu kærðs að honum var kunnugt um að heimilið var í sóttkví. En samt sem áður hefir kærður samgöngur við hið sóttkvíaða heimili á þann hátt, að hann lætur sækja þangað stúlkuna Halldórn Magnúsdóttur, er síðan dvelur hálfsmánaðar- tíma á heimili hans. Það þykir eigi geta afsakað kærðan að stúlkan Halldóra Magnúsdóttir var sótt til konu hans, er komin var að barnsburði þar eð það virðist hafa verið skylda kærða að útvega ljósmóður það tímanlega að til þessa úrræðis þyrfti eigi að grípa á síðustu stundu, enda virðist hjer eigi um ófyrirsjásnlegan atburð að ræða, með því að það er upplýst Í málinu að kona kærðe ól fallbarða barn eftir venjulegan meðgöngutima. Lítur rjetturinn þvi svo á, að með greindu atferli bafi kærð- ur, orðið brotlegur gegn 7. gr. laga nr. 24, 1900 um varnir gegn útbreiðslu næmra sjúkdóma og hegning hans, er áðar helir eigi sætt. ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, eftir atvikum hæfi- lega metin 150 kr. sekt sbr. 14. gr. nefndra lags og renni sektin Ti í ríkissjóð. En verði sektin eigi greidd innan 14 daga frá löp- legri birtingu dómsins sæti kærður 12 daga einföldu fangelsi. Svo greiði og kærður allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað. Á málina hefir enginn óþarfa dráttar orðið. Miðvikudaginn 11. maí 1927. Nr. 19/1927. Rjettvísin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Guðmundi Ínga Einarssyni (Kalman). Vixilfals. Dómur aukarjettar Vestmannaeyja 2. des. 1996: Ákærði Guðmundur Einarsson sæti 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla miður eftir ó ár frá uppsögn þessa dóms ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Ákærði greiði allan kostnað málsins sem orðin er og verður. Dóminum skal fullnægja með aðtör að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi er það sannað í máli þessu, að ákærði hefir í heimild- arleygi ritað nafn annars manns sem ábekings aftan á víxil að upphæð #00 kr., er hann seldi Íslands- banka 29. júní 1926 og að ákærði hinn 6. okt. s. á. seldi sama banka, til innlausnar á nefndum víxli, nýjan víxil að upphæð 600 kr., er hann hafði falsað á sama hátt. Báða þessa víxla hefir ákærði innleyst, enda hefir hann haldið því fram, að þetta hafi hann frá upphafi ætlað sjer. Afbrot ákærða fellur undir 271. gr. alm. hegn- ingarlaga og þykir refsingin hæfilega ákveðin 1 árs betrunarhússvinna. Ákærða ber að greiða allan 37 518 kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í bæstarjetti, 60 kr. til hvors. Við meðferð málsins í hjeraði er það að athuga, að stefna til ákærða hefir eigi verið gefin út, að lögð hafa verið fram í málinu skjöl, er ákærði hefir ekki haft tækifæri til að athuga, að vitnið Gísli Gunnarsson hefir ekki verið látinn staðfesta skýrslu sína fyrir rjetti og að undirðómurinn hefir ekki ver- ið birtur ákærða, en þar sem játning ákærða er af- dráttarlaus og málsatvik að öðru leyti ljós, þykir ekki ástæða til að ómerkja dóminn og heimvísa málinu til löglegri meðferðar. Því dæmist rjett vera: Ákærði Guðmundur Ingi Einarsson sæti 1 árs betrunarhússvinnu. Hann greiði allan kostnað aakarinnar bæði í hjeraði og í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Björns P. Kalman, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað gegn kærða Guð. mundi Einarssyni sjómanni á Nýlendugötu 6 í Reykjavík fyrir víxilfals og til greiðslu skaðabóta í því sambandi og máls kostnaðar. Með framburði ákærða sjálfa og öðrum gögnum er það sann- að að hann seldi Íslandsbanka í Reykjavík 29. júní þ á. 800 krónu víxil samþyktan af sjer en útgefinn af Jörundi Þórðarsyni og með nafni Gísla Gunnarssonar á Vitastíg 8 rituða aftan á sen: 579 ábeking. Ennfremur er upplýst að ákærði innleysti þennan víxil og greiddi af honum 200 krónur afborgun, en hann seldi sama banka nýjan vixil að upphæð 600 krónur með öllum sömu nöfn- um og skyldi sá víxill, sem var útgefinn 6. okt. þ. á., greiðast 6. janúar 1927. Þá er það loks sannað með játning kærða sjálfs skýrslu nefnds Gísla Gunnarssonar og öðrum gögnum, að Gísli hvorki skrifaði sjálfur nafn sitt á áðurnefndan víxil nje heimilaði það öðrum heldur gerði ákærði það án vitundar Gísla. Með þessu hefir ákærður gerst brotlegar í verknaði sem heimfærist undir 270. gr. almennra hegningarlaga og ákveðst refs- ingin 4X6 daga fangelsi við vatn og brauð. En með tilliti til þess að ákærði er ekki nema 25 ára að aldri, að hann strax játaði hreinskilnislega brot sitt og að miklar ástæður eru til þess að álíta að ætlun hans hafi ekki verið sú að hafa fje af meinum og hann ekki fyllilega gert sjer grein fyrir því, sem hann gerði, þykir mega ákveða samkvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907 að fullnustu refsingarinnar skuli fresta og hún falla miður eftir 5 ár frá uppsögn dómsins, ef fullnægt verður lög- mæltum skilyrðum. Um skaðabætur er ekki að ræða þar sem aðrir hafa ekki orðið að greiða neitt vegna ákærða út af þessu, en kostnað mála- ins ber ákærða að greiða allan sem orðinn er og verður. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 16. maí 1927. Nr. 30/1927. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Vilhjálmi Jónssyni (B. Þ. Johnson). Brot á lögreglusamþykt Reykjavíkur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 15. mars 1927: Kærður, Vilhjálmur Jónsson, greiði 100 kr. sokt í bæjar- sjóð Reykjavíkur innan 15 daga frá lögbirtingu dóma þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi Í 7 daga. Svo greiði hann fangaverðinum f. h. Hegningarhússins kr. 14,00 í skaðabætur og allan af máli þessa löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 27 580 Dómur hæstarjettar. Með þeirri athugasemd, að kærði hefir á síðast- liðnu 2!/, ári 12 sinnum verið sektaður fyrir ölæði og jafnframt tvisvar fyrir mótþróa gegn lögreglunni, en þar sem ekki er heimild fyrir hærri sekt en hon- um hefir verið gerð, samkvæmt núgildandi lögreglu- samþykt Reykjavíkur, ber að staðfesta lögreglu- rjettardóminn samkvæmt ástæðum hans. Kærði greiði allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin 60 kr. sóknar- og varnarlaun í hæsta- rjetti. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með sóknar- og varnarlaun í hæsta- rjetti, málflutningsmönnunum Sveinbirni Jóns- syni og Bjarna Þ. Johnson, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Vilhjálmi Jónssyni, Hverfisgötu 88, fyrir brot gegn ákvæðum lögreglusam- hyktarinnar fyrir Reykjavík frá 1919. Aðfaranótt 24. f. m. um kl. 2 var Magnús Sigurðsson lög- regluþjónn á gangi á Laugaveginum og varð þess þá var, að kærður var þar á slangri, var með söng og hávaða og auðsjáan !ega mikið drukkinn. Lögregluþjónninn áminti kærðan um að hætta þessum ólátum og fara heim, en þar sem kærður tók þetta ekki til greina heldur fór sinu fram, handtók lögregluþjónninn kærðan, setti hann í handjárn og fór með hann í fangabúsið. Eftir að lögregluþjónninn setti kærðan í handjárn og á leiðinni í fangahúsið var kærður með hótanir við lögregluþjóninn og var bæði ókurteis og óþægur. 581 Kærður hefir játað að hann hafi verið drukkinn, en hann hefir haldið því fram að hann hafi ekki verið hávær. Að svo hefir verið er þó upplýst og eftir að hann kom í fangahúsið var hann með hávaða og barsmíðar og braut margar rúður í fanga- klefanum, sem hann var settur inn í. Fyrir þær skemdir sem kærður gerði í heguingarhúsinu hefir fangavörðurinn gert þá kröfu f. h. hegningarhússins, að kærður verði í þessu máli dæmd- ur til að greiða kr. 14.00 í skaðabætur. Þessa kröfu hefir kærð- ur samþykt og verður hún því tekin til greina að öllu leyti. Kærður hefir nokkrum sinnum áður sætt refsingu fyrir brot gegn ákvæðum lögreglusamþyktarinnar eftir skýrslu frá lögreglu- skrifstofunni: */, 1924 sætti hann 80 króna sekt fyrir ölæði og mótþróa við lögregluna, */1, s. á. 50 króna sekt fyrir að vera ölvaðar á almannafæri, '!', 1925 sætti hann 70 króna sekt fyrir árás á lögregluþjón, "'/, sætti hann ó0 króna sekt fyrir að vera ölvaður á almannafæri, '9/, s. á. 70 króna sekt fyrir samskonar brot, ?%/, s. á. 50 króna sekt fyrir samskonar brot, *%/, s. á. 50 króna sekt fyrir samskonar brot, #%/,, s. á. 60 króna sekt fyrir samskonar brot, ?*/, 1926 50 króna sekt fyrir samskonar brot, 5/, s. á. 50 króna sekt, 'S/g s. á. 50 króna sekt, */,, s. á. 50 króna sekt alt fyrir samskonar brot. Allar þessar sektir hefir hann sumpart greitt (kr. 50,00) en hitt hefir hann afplánað. Með framannefndu framferði sínu hefir kærður að áliti dóm- arans brotið gegn ákvæðum á. gr, 8. gr. 2. mgr. lögreglusam- þyktarinnar fyrir Reykjavík og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin 100 króna sekt er renni Í bæjarsjóð Reykjavíkur og greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Svo greiði kærður og allau af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessn hefir enginn óþarfur dráttur orðið, og rekst- ur þess verið vítalaus. ö82 Miðvikudaginn 18. mal 1927. Nr. 1/1927. Elías Níelsson (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Haraldi Böðvarssyni í. h. firmans Haraldur Böðvarsson í Co. (Jón Ásbjörnsson). Útaf verðlagi á nýrri lifur á tilteknum stöðum á vertið 1925. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 22. des. 1926: Stefndur, Haraldur Böðvarsson f. h. firmans Haraldur Böðvars- son f Co, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Elíasar Nielsson- ar Í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Eftir að dómur í hjeraði var kveðinn upp í máli þessu, hefir áfrýjandi útvegað ný sakargögn og lagt þau fyrir hæstarjeit. En eigi að heldur hefir honum tekist að sanna, að meðalverð nýrrar lifrar á vetrarvertíð 1925 hafi verið hærra en 30 aurar fyrir hvern líter á stöðum þeim, er um getur í samn- ingi málsaðila frá 6. des. 1924. Ber því að staðfesta hinn áfrýjaða gestarjettardóm af ástæðum þeim, er um greinir í dóminum. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að áfrýjandi greiði stefnda 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað. Á frýjand- inn Elías Níeisson greiði stefnda Haraldi Böðvars- syni fyrir hönd firmans Haraldur Böðvarsson ét Co. 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 583 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gesta- rjettinum með stefnu útgefinni 10. nóvember f. á. af Elíasi Niels- syni, sjómanni á Akranesi, gegn Haraldi útgerðarmanni Böðvars- syni s. st. f. h. firmans Haraldur Böðvarsson á Co. til greiðsla á vangoldnu andvirði lifrarhlutar, að upphæð kr. 46,99 með 6'% ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir sem nú skal greina. Hinn 6. desember 1924 gerðu stefndur í þessu máli og Verka- lýðsfjelag Akranes samning sin á milli og eru í 8. gr. hans svo- feld ákvæði. „H. B. á Co. (þ. e. hið stefnda firma) skulu ganga fyrir öðr- um um kaup á allri lifar og hrognum úr öllum þeim fiski, sem skipverjarnir afla, meðan sæmningur þessi er í gildi, og skal verðið vera 2 aurum lægra hver lítri en meðalverð nýrrar lifrar á sama tíma Í Vestmannaeyjum, Keflavík, Hafnarfirði, Reykja- vík og á Ísafirði, og skal verðið reiknað út hvern 10. dag hvers mánaðar og gilda fyrir þann mánuð. Tunnulifur skal borguð því verði, er jafngildi gangverði samskonar lifrar í Reykja- vík á sama tíma, en þó dragist frá fyrir hæfilegu flutniugsgjaldi til Reykjavíkur“. Stefnandi þessa máls, sem er einn af meðlimum Verkalýða- fjelagsins, stundaði veiðar frá Sandgerði veturinn og vorið 1925 á vjelbát er hið stefnda firma átti, og fjekk það alla þá Lifur sem kom í lífrarhlut stefnanda, eins og samningurinn tilskildi. Lagði stefnandi samtals inn hjá firmanu á þessum tíma 330!/, lítra lifrar. Þegar til þess kom að gera skyldi upp reikninga, greindi aðilja á um það, hvaða verðlag skyldi lagt til grundvallar. Vildi steindur aðeins greiða 28 aura fyrir hvern lítra, en stefnandi taldi sig eiga rjett til þess að fá 48 aura fyrir lítrann af mestum hluta lifrarinnar og 38 aura pr. lítra fyrir aanan hluta hennar. Ér hin umstefnda appbæð mismunur sá, sem verður á lifrarandvirðinu eftir því, með hvoru veiðlaginu er reiknað, en firmað hefir greitt stelnanda þá upphæð, er það taldi sjer skylt að greiða. Stefnandi heldur því fram að á stöðum þeim, sem nefndir eru Í ofanskráðri samningsgrein, hafi ekki verið um neitt verðlag á lifnar að ræða, veturinn og vorið 1925, sem unt sje að miða við, þegsr reikua á út lifrarverð hans, að undanskildum Vest- 584 mannaeyjum, en þar hafi reikningsverð á lifur, miðað við föst viðskifti alla vertíðina, verið 40 aura fyrir hvern lítra í janúar og mal, en d45—50 aurar mánuðina febrúar, mars og april. Kveð- ar stefnandi alla þá lifur, sem keypt var í Reykjavík, Ísafirði og Hafnarfirði hafa verfð tunnulifur, þ. e., meira eða minna pamla og staðna lifur, sem sje til muna verðminni en lifur sú, sem hann seldi stefndum, er verið hafi alveg ný, afhent daglega og því mæld í lítratali, enda hafi verið unnið úr henni meðalalýsi, sem sje dýrasta lýsi sem unt sje að vinna úr lifur. Að því er Kefla- vík snertir, þá kveður stefnandi þar ekki hafa verið um neina lifrarsölu að ræða, því að lifrarbræðslustöð, sem þar er á staðn- um hafi enga lifur keypt, heldur aðeins tekið til bræðslu og síð- an selt lýsið Í umboðssölu. Kveður stefnandi Verkalýðsfjelagið hafa aflað sjer ofangreindra upplýsinga um lifrarkaup og lifrar- verð á stöðum þeim, er samningurinn tilgreinir, Í janúarmánuði 1925 og tilkynt stefndum þá þegar niðurstöðuna og einnig til- kynt honum mánaðarlega veturinn og vorið 1925 lifrarverð í Vestmannaeyjum, sem það, eins og áður er sagt, taldi vera hið eina verð, sem hægt væri að leggja til grundvallar. Í málinu má telja það in confesso, með aðgreiningu þeirri, sem gerð er Í samningnum á nýrri lifur og tunnulifur, sje átt við það, hvort um sje að ræða nýja lifur eða gamla, en ekki mál- einingu þá, sem lögð er til grundvallar við lifrarsölana, enda get- ar rjetturinn ekki sjeð að það skifti nokkru máli hvor máleining er við höfð, ef vörugæðin eru hin sömu. Það getur og ekki að áliti rjettarins haft neina sjerstaka þýðingu, hvenær upplýst var um lifrarverð á hinum ýmsu stöðum, er samningurinn tilgreinir, því þrátt fyrir það ákvæði, að verðið eigi að reikna út 10. dag hvers mánaðar, verður að álita, að samningurinn nái að fullu til- gangi sinum, þótt upplýsinganna um verðlag hafi verið aflað síð- ar, svo framarlega som það upplýsist, hvaða verð hafi verið al- gengt á hverjum stað og tima. Vottorð þau, sem fram hafa verið lögð í málinu af beggja aðilja hálfu þessu viðvíkjandi, eru og öll gefin eftir að öll sú lifnar, sem um er að ræða Í þessu máli, hafði verið afhent stefndum. Ef þannig væri ástatt, sem stefnandi heldur fram, að ekkert væri upplýst um verðlag á nýrri lifur nema í einum af þeim fimm stöðum, sem ákveðið er Í samningnum að miða við, þá væri þar með loku skotið fyrir, að það ákvæði næði tilgangi sínum. Tilætlunin með því hlýtur að hafa verið #ú, að á þann hátt rut verð fyrir báða aðilja, því hefði yrði hægt að ákveða sanngj 585 svo farið, sem vel gat átt sjer stað, að verðlag yrði óhæfilega hátt eða lágt á einhverjum af þessum fimm stöðum, þá jafnaðist það, er meðaltal var tekið. Það væri því alls ekki í samræmi við ákvæðið, heldar þvert á móti bryti í bág við tilgang þess, að miða aðeins við verðlag á einum stað. Í málinu má hinsvegar telja það nægilega upplýst, hvaða lifrarverð hafi verið greitt á umræddum tíma á hinum ýmsu stöð- am, er samningurinn tilgreinir, svo unt sje að ákveða meðalverð það, sem leggja skal til grundvallar. Þannig má telja það upplýst með framburði þriggja manna er við lifrarkaup og lifrarsöln fást hjer í Reykjavík, að gang- verð nýrrar lifrar hjer í bænum hafi verið um 25 aura pr. litra á greindum tima, og var lifrin að minsta kosti af einum þeirra notað til að bræða úr meðalalýsi. Sömuleiðis er það upplýst að lifrarbræðslastöðin í Keflavík greiddi fjelagsmönnum 25 aura fyr- ir lítrann, að frádreguum kostnaði, og að hún galt utanfjelags- mönnum, sem lögðu þar inn lifur, sama verð. Samkvæmt ómót- mæltu sameiginlega vottorði umboðsmanna beggja aðilja í Vest- mannaeyjum var innkaupsverð þar 85 aura hver lítri en reiku- ingsverð 40—50 aurar. Á Ísafirði hafa og umboðsmenn beggja aðilja gefið sameiginlegt vottorð þess efnis, að lifrarverð hafi verið þar „um 38 krónur tunnan ca. 170 lítrar“ og telja þeir að það muni svara til „lítraverðs á nýrri lifur sem næst 22—94 aur- ar Uterinn“. Stefnandi hefir að vísu mótmælt því að nokkuð sje lagt upp úr þessu vottorði, þar sem miðað sje við tunnu sem mál- einingu og heldur því fram að þar ejé um að ræða staðna lifur, en Í málinu liggur ekkert fyrir sem hnekt geti skýrum orðum vottorðsins að þar sje einnig átt við nýja lifur. Þá er það og upplýst, að lifrarverð í Hafnarfirði var á þessum tíma til jafn- aðar 27'/, aurar pr. lítra „ný og gömul lifur eins og hún kom fyrir“, og enda þótt gera megi ráð fyrir að þar hafi að mestu leyti verið um staðna lifur að ræða, þá er ekki hægt að ætla eftir þossam upplýsingum, að gangverð Í Hafnarfirði geri nokkra verulega breytingu á meðalverði þvi, sem fæst út úr gangverði hinna staðanna. Samkvæmt framangreindum upplýsingum hefir stefnanda, að áliti rjettarins, ekki tekist að sanna, að verð það, er stefndur galt honum, hafi verið of lágt samkvæmt samningnum. Þvert á móti má telja það upplýst að meðalverð nýrrar lifrar, á stöðum þeim, er samningurinn greinir, hafi alls ekki farið fram úr 30 gur- um pr. lítra. Verður niðurstaða málsins því sú hjer í rjettinum. 586 að sýkna stefadan sf kröfum atefnanda í málinu, en eftir öllum atvikum þykir rjett að málskostnaður falli niðar. Sækir annara embættisauna hefir dómur ekki orðið kveðinn upp Í máli þessu fyr en nú. Föstudaginn 20. maí 1927. Nr. 49/1927. Ari Þórðarson (B. Þ. Johonson) gegn Ólafi Þórðarsyni (Fjeldsted). Um rjett áfrýjanda til afsals hjá stefnda fyrir húseign. Dómar gestarjettar Hafnarfjarðar 20. nóv. 1925: Stefndur, Ólafar skipstjóri Þórðarson, á að vera sýkn af kærum og kröfum stefnanda, verslunarmanns Ara Þórðarsonar í máli þessu. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Það verður að telja það upplýst í máli þessu, að stefndi hafi frá upphafi gert það að skilyrði fyrir því að selja áfrýjanda húseign þá, er ræðir um í málinu, að fyrri eigandi hennar, Erlendur trjesmiður Erlendsson, vildi gefa áfrýjanda afsal fyrir eigninni og þar með losa stefnda við ábyrgð á víxilskuldum þeim, er á húseigninni hvildu og stefndi hafði skuld- bundið sig til að taka að sjer, og að áfrýjanda hafi verið kunnugt um þetta. Þegar nú nefndur Erlendur Erlendsson neitaði að gera þetta varð kaupunum ekki haldið fram gegn stefnda. Þegar af þessari ástæðu og að öðru leyti með skírskotun til forsenda hins áfrýjaða gestarjeitardóms, sem ekkert verulegt er að athuga við, ber samkvæmt kröfu stefnda að staðfesta hinn áfrýjaða dóm. Wftir þessum úrslitum þykir rjett að áfrýjandi 567 greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti með 250 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða gestarjettardómi skal óraskað. Áfrýjandi Ari Þórðarson greiði stefnda Ólafi Þórðarsyni 250 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjeiti að viðlagðri aðför að lögum Forsendur hins áfrfjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 14. mal þ. á, með rjettartökadag 26. s. m., hefir stefnandiun, verslunamaður Ari Þórðarson í Reykja- wik krafist þess, að stefndur Olafur Þórðarson skipstjóri, hjer í bænum, vorði dæmur til þess að undirskrifa afsal fyrir '/, hús- eigninni nr. 17 B við Óðinsgötu í Reykjavík samkvæmt munuleg- um samningi þeirra á milli um kaup þessi, eða til þees að greiða honum kr. 4641,50. Kveður stefnandinn sig hafa verið búinn að framselja og afsala til stefnda út af kaupum þessum því verð- mæti, er hann hafi tekið gilt, áð upphæð samtals 4841,50, sem sje reikning frá Helga Jónssyni til Kleifarstöðvarinnar í Ingólís- firði, að upphæð kr. 2841,50, o7 kaupstaðarlóð í Keflavík til- heyrandi jörðinni Bolafæti, kr. 2000,50, en sölnverð húseignar- innar er Í framlögðu afsali, sem stefnandinn sjálfur hefir samið til undirskriftar fyrir stefndan, dags. 5. maí þ. á., talið vera 1 þúsund krónur, og samkvæmt því tekur kaupaudinn eða stefndur að sjer helming af áhvílandi skuld á allri húseigninni, og er það krafa stefnanda að stefndur verði dæmdur til þess að undirskrifa afsalsbrjef þetta, eða arnað samhljóða því. Ennfremor krefst stefnandinn þess, að stefndur verði dæmd- ur til þess að greiða honum skaðabætur fyrir ofbeldi það og gjörræði, er stofndur hafi Íramið gagnvart honum, með því að láta bera hann út úr Íbúð sinni í nefndri húseign, og svo fyrir alt það tjón og þau óþægindi, er útburðurinn hafi valdið honum, þar með talið evifting og skemdir á fjármunum hans, alt að ö0 þús- and krónur, eða eftir rjettarins mati, og loks að hana verði dæmdur til þess að greiða honum málskostnað að skaðlansu. Steindur eða umbjóðandi hans telur málshöfðun þessa með 588 ölla tilefnislauea, og krefst þess að stefnandinn verði ríflega sekt- aður fyrir óþarfa þræta. Kannast hann að vísu við, að einhvern- tíma hafi átt sjer stað lauslegit umtal milli hans og stefnanda um kaup á nefndri húseign, eða '/, húseigninni nr. 1TRB við Óðing. götu í Reykjavík, en þar sem stefnandinn eigi hafi uppfylt þau skilyrði, er stefndur hafi sett fyrir sölunni, hafi vitanlega aldrei komið til neinna mála að kaupin tækjast, enda hafi enginn kaup- samningur verið gerður þeirra á milli, er sýni að ekkert endan- legt hafi orðið að samkomulagi þeirra á milli, en aðalskilyrðið fyrir að kaupin tækjust, segir stefndur að verið hafi, að Erlendur Erlendsson trjsmiður, er verið hafi eigandi húseignarinnar á und- an stefndum, gæli út afsalsbrjef beint til stefnanda, og stefndur ónýtti sitt. Reikniugskrafa sú, er fyr umgetur á svonefnda Kleifa- stöð, segir stefndur að ekki hafi verið til, eða stefnandinn verið áður búinn að fást við innheimta á henni, en árangurslanat, og ennfremur sje eigi sjáanlegt að stefnandinn eða heimildarmaður hans, læknir Þórður J. Thoroddsen, er um kaupin eða söluna var rætt, hafi haft nokkra heimild fyrir fyrgreindri kaupstaðarlóð í Keflavík, og neitar hann eindregið að svo hafi verið. Mótmælir stefndur eða umboðsmaður hans öllum kröfum stefnanda, bæði um útgáfu sfsals, skaðabótakröfu hans og svo kröfa hans um máls- kostnað, og krefst sýknunar af þessu öllu og leggur fram máls- kostnaðarreikning að upphæð 1818,00 kr. Sem votta eð hinum monnlega kaupsamningi, er stefnandi segir að átt hafi sjer stað á milli hans og stefnda um sölu á !/, hús- eigninni nr. 17B við Óðinsgötu, tilgreinir hann fyrnefndan trje- smið JHrlend Erlendsson og kaupmann Guðmund Jóhannsson, on hvorki af skjölam málsins pnje heldur af málfærsla stefnandans verður sjeð, að menn þessir hafi verið viðstaddir saman eða sam- tímis heyrnarvottar að söluskilmálum þeim, er ræðir um í hinu framlagða afsali, ritað af stefnanda á rj.skj. nr. 13, til undir- skriftar fyrir stefndan, og getur vitnisburður þeirra þegar af þeirri ástæðu eigi tekist gildur sem fullnægjandi sönnun hjer að lútandi, gegn mótmælum stefnda, og er því eigi nægilega upplýst í málinu, að um endanlega sölu hafi verið að ræða á milli máls- aðilja, er undirskriftar var krafist af stefnanda undir fyrgreint afsals-nppkast hans, og stefndar neitaði að undirskrifa það, eða kom fram með það skilyrði, að nefndur Erlendur Erlendsson gæfi afsal beiat til stefnanda í hans stað. — Áfsals-uppkastið ber það og eigi mað sjer, eins og tekið er fram af hálfu umboðsmanns Stefnds, hver átt hafi að undirskrifa það, þar sem á því er eyða 589 fyrir nafni seljandans, og virðist það benda til þess, að þegar áður hafi því verið haldið fram af stefndum gagnvart stefnanda, að annar en hann afsalaði eigninni til stefnanda, gegn þvi að stefndur ónýtti afsal sitt frá nefndum Ærlendi, og er það á hinn bóginn nægilega upplýst Í málinu, að stefndur hafi gert þetta að skilyrði, er stefnandinn sýndi honum hið framlagða afsals-uppkast til undirskriftar. Þar sem mú þannig vantar sönnun fyrir því, gegn mótmælum stefnda að um samningsbundna eða endanlega skuldbindinga til sölu á umræddri húseign hafi verið að ræða af hálfa stefnds til stefnanda, verður stefndur eigi dæmdur til þess að undirskrifa hið framlagða afsal eða annað afsal fyrir eigninni, nje heldur til þess Í stað að greiða hina tilgreindu upphæð, kr. 4841,50, enda hefir og stefnandinn eigi undir rekstri málsins hrakið þá staðhæfing stefnda, að verðmæti þau, er upphæð þessi byggist á, eigi hafi verið til eða í eign stelnanda þegar salan útti fram að fara, sem þó stefndur hlaut að ganga út frá að ein- hvers virði væri fyrir hann. Samkvæmt þessu er eigi að ræða um meinar skaðabætur af hálfu stefnds til stefnanda fyrir útburð á honum úr oftgreindri húseiga, en málskostnaður virðist eftir atvikum eiga að falla niður. Kröfur stefnda um sektun fyrir óþarfa þræta, þykir eigi ástæða til að taka til greina. Mánudaginn 23. maí 1927. Nr. 24/1997. Lögreglustjórinn í Reykjavík í. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson) BEgn Steindóri Einarssyni , (Stefán Jóh. Stefánsaon). Utaf bifreiðarskatti. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 8. mars 1927: Gjörð þessi á fram að ganga Íyrir kr. 48,00 auk kostn- aðar við það lögtak, en að öðru leyti ber að synja um framgang gjörðarinnar. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, sem greinir í fógeta- rjettarúrakurðinum, á úrskurðinum að vera óraskað. 590 Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti og þykir hann hæfilega ákveðinn 200 kr, Því dæmist rjett vera: Fógetarjettarúrskurðinum skal óraskað. Áfrýj- andinn, lögreglustjórinn í Reykjavík f, h. ríkig- sjóðs, greiði stefnda, Steindóri Einarssyni, 200 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða avo: Tildrög máls þessa eru þan að lögreglustjórinn hjer Í Reykja- vík hefir sem innheimtumaður ríkissjóðs krafist þess að lögtak verði gert bjá Steindóri Einarssyni bifreiðareiganda til trygging- ar greiðslu kr. 101,78 sem er bifreiðaskattur af bifreiðinni Rf. 154 frá júli 1924 til 14. mars 1925 þá eign gjörðarþola, ennfrem- or til tryggingar kostnaði við lögtaksgjörðina og eftirfarandi uppboð. Gjörðarþoli hefir látið mæta Í málinu og mótmæla því að lögtaksgjörðin nái fram að ganga. Málavextir eru þannig: Hinn 14. nóvember 1924, sendi gjörðarþoli gjörðarbeiðanda svohljóðandi tilkynningu: „........ Bifreið min R.K. 154 er í ónothæfa standi og verður eigi notuð Í vetur, jeg sendi yður því skrásetningarnúmer bifreiðarinnar og óska eftir að hún sje afskráð úr bókum yðar frá þessum degi“. Þessari tilkynninga gjörðarþola fylgdu einkennisstafir bifreiðarinnar eins og um er getið. Nú leið og beið alt þar til gjörðarþcli með brjefi dags. 10. mars 1995 tilkynnir gjörðarbeiðanda á ný að nú hafi hann selt nefnda bifreið manni nokkrum á Ísafirði, og að bifreiðin verði send þangað samdægurs og óskar gjörðarþoli því eftir að bifreið- in verði afskráð úr bókum gjörðarbeiðanda sem sín eign. Mótmæli sín gegn framgangi lögtaksgjörðarinnar byggir um- boðsmaður gjörðarþola á því að í 4. gr. laga um bifreiðatkatt nr. 56, frá 27. júni 1921 sje svo fyrir mælt að skattur af bifreið- nm skuli reiknaðar frá 1. júlí ár hvert til þess tíma að bifreiðar- merki hefir verið afhent á gjaldárina eða bifreið hefir ónýtt, og 591 að skattarinn skuli reiknaður aðeina fyrir heila mánuði þannig að 15 dagar eða minna teljast heill mánuður en minaa broti skali slept. Hann heldar því fram að nmbjóðandi sinn hafi komið í veg Íyrir að bifreiðin yrði skattskyld eftir 14. nóvember 1924 í fyrsta lagi með því að skila gjörðarbeiðanda bifreiðarmerkinu og í öðra lagi með því að tilkynna honum að bifreiðin væri ónot- hæf og Óska eftir að hún yrði afskráð, enda heldur hann því eindregið fram að gjörðarbeiðandi hafi enga athugasemd við til- kynninguna gert og að bifreiðia hafi Í raun og veru verið ónot- hæf, kaupandi hennar hafi gert við bana með ærnum kostnaði og ná liggi hún einskisnýt vestur á Ísafirði. Samkvæmt þessu bauðst umboðsmaðurinn til að umbjóðandi sinn greiði kr. 48,00 som hann telur skatt af bifreiðinni í 4 mánaði. Kröfu sína um framgang lögtaksgjörðarinnar byggir umboðs- maður gjörðarbeiðanda á því að samkvæmt ákvæðum 4. gr. áðar- nefndra laga sje það ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir því að skatt- skylda bifreiðar falli niðar að húa ónýtist og að það sje sannað að svo sja. Hann heidar því fram að þar sem það sja upplýst að bifreiðin hafi verið nothæf eftir að hún var flatt til Ísafjarð- ar sje það einnig sennilegt að hún hafi einatt verið nothæf þrátt fyrir áðurnefnda tilkynningu gjörðarþola frá 14. nóvember og að minsta kosti telur hana það sannað að bifreiðin hafi ekki ver- ið ónýt. Hann telar því að þar sem gjörðarþoli hafi ekki sannað að bifreiðin hafi 14. nóvember verið Í því ástandi sem fyrnefnd lög geri að skilyrði fyrir því að skattskyldan falli niður beri honum að greiða skatt af henni til 10. mars 1925. Það er upplýst í málinu að gjörðarþoli hefir með áður- nefndu brjefi dags. 14. nóvember 1924, tilkynt gjörðarbeiðanda að bifreið sín R.E. 154 væri ónothæf, óskað að hún yrði afskráð úr bókum gjörðarbeiðanda og jafnframt sent honum bifreiðarmerkið. Það kemur hvergi fram úr málsútlistuninui að gjörðarbeiðandi hafi nokkra athugasemd gert við þessa tilkynninga gjörðarþola, heldur lítur svo út sem engin athagasemd hafi verið við hana gerð fyr en tekið var að krefja gjörðarþola um skattinn. Fógetarjetturinn verður að líta svo á, eftir því sem mál þetta er upplýst fyrir rjettinam, að gjörðarþoli hafi haft ástæðu til að ætla að áðurnefnd tilkynning frá 14. nóvember hafi verið tekin gild af gjörðarbeiðanda og að honum beri því ekki að greiða skatt af bifreiðinni nema til þess tíma, enda varð bifreiðin gjörðar- 592 þola ónothæf um leið og hann skilaði merkinu og það er heldur skki sannað gega eindregnum mótmælum gjörðarþola að bifreiðin hafi verið ónýt til aksturs er margnefnd tilkynning var send, Því er ekki mótmælt að þær kr. 48,00 sem umboðsmaður gjörðarþola hefir boðið fram sje rjett reiknaður skattar af hif- reiðinni fyrir á mánnði. Hin framkomnu mótmæli verður því að taka til greina og ber að synja um framgang gjörðarinnar nema fyrir kr. 48,00, Miðvikudaginn 25. mai 1927. Nr. 8 og 16/1927. H.f. Jón Guðmundsson 8 Co. o. fl. (B. Þ. Johuson) gegn Veiðarfæraversluninni Geysir (Stefán Jóh. Stefánsson). Útaf eignarrjetti til skaðabótafjár og herpinótar er tekið var fjárnámi. Úrskurður fógetarrjettar Reykjavíkur 20. desbr. 1926: Hin framkomna mótmæli umboðsmanns gjörðarþola verða ekki tekin til greina og hið umbeðna fjárnám á fram að fara að geymdum betri rjetti sjerhvers þriðjamanns. Dómur hæstarjettar. Með gestarjettardómi Reykjavíkur 29. maí í. á. var h.f. Jón Guðmundsson á Co. dæmt til að greiða Veiðarfæraverluninni Geysir kr. 1836,25 ásamt vöxt- um og kostnaði. Áð liðnum aðfararfresti krafðist dóm- hafi með brjefi dags. 15. júlí f. á. fjárnáms til fulln- ustu dómsins, og var fjárnámsbeiðnin tekin fyrir í fógetarjetti Reykjavíkur 14. desbr. í. á. Framkvæmd- arstjóri h.f. Jón Guðmundsson á Co. mætti í rjettin- um og lýsti yfir því, að firmað ætti engar eignir óveðsettar að vísa á til lúkningar dómkröfunni, en 593 dómhafi taldi það eiga herpinót og skaðabótakröfu að upphæð ca. 11000 kr. á hendur h.f. Hængur og krafðist að fjárnámið yrði gert í þessu, og er þessu var mótmælt af því að eignir þessar ekki tilheyrðu h.f. Jón Guðmundsson “ Co., gekk úrskurður um þetta í fógetarjettinum 20. des. f. á. á þá leið, að fjárnámið skyldi framfara í þessum eignum, þó að frádregnum kr. 2918,12 af skaðabótakröfunni, er fjár- námshafi viðurkendi fyrir fógetarjettinum, að fram- seldar hefðu verið öðrum manni, og var Síðan fjár- námið samdægurs gert í eignum þessum, að geymd. um betri rjetti sjerhvers þriðjamanns. Firmað Jón Guðmundsson á Co. hefir áfrýjað þessum fógetarjettarúrskurði og fjárnámi til hæsta- rjettar með stefnu dags. 20. jan. þ. á, og með fram- haldsstefnu dags. 11. febr. þ. á. hafa Ingvar Einars- son, Ólafur Guðmundsson, Guðmundur Jónsson, Sam- ábyrgð Íslands, Hafnarsjóður Reykjavíkur og Bjarni Pjetursson einnig áfrýjað úrskurðinum og fjárnám- inu sem meðalgöngumenn. Hafa 5 hinir síðastnefndu áfryjendur krafist þess, að úrskurðurinn og fjárnámið verði felt úr gildi að því er tekur til skaðabótakröf- unnar, en Ingvar Einarsson og h.f. Jón Guðmunds- son Sé (0. hafa krafist ógildingar að því er snertir herpinótina. Og allir hafa áfrvjendurnir krafist þess, að hið stefnda firma verði dæmt til að greiða máls- kostnað í hæstarjetti eftir mati rjettarins. Hið stefnda firma hefir hinsvegar krafist aðal- lega að fógetarjettarúrskurðurinn og fjárnámið verði staðfest og allir áirvjendurnir verði dæmdir til in solidum að greiða málskostnað í hæstarjetti eftir mati rjettarins en til vara, að úrskurðurinn og fjárnámið verði staðfest, að því er snertir herpinótina og að þá verði hf. Jón Guðmundsson “ Co. og Ingvar 38 594 Einarsson dæmdir til in solidum að greiða málskostn- að fyrir hæstarjetti eftir mati rjettarins. Þeir af áfrýjendunum, er ógildingar hafa krafist að því er snertir skaðabótakröfuna, byggja kröfu sína á því að h.f. Jón Guðmundsson á Co. hafi verið búið að framselja þeim skaðbótakröfuna og þeir því verið eigendur hennar þegar fjárnámið fór fram. Um þetta er það með skjölum, sem lögð hafa verið fram af nýju í hæstarjetti, upplýst, að h.f. Jón Guðmunds- son á. Co. hefir á tímabilinu frá 3. mars til 3. júlí 1925 brjeflega framselt hverjum einstökum þessara áfrýjenda af skaðabótakröfunni sem hjer segir: Ólafi Guðmundseyni........... kr. 3816,20 Guðmundi Jónssyni ........... — 633,24 Samábyrgð Íslands ........... — 2500,00 Hafnarsjóði Reykjavíkur ........ — 1000,00 Bjarna Pjeturssyni kr. 11700,00 en samkvæmt málflutningnum er krafan talin nú vera ............. — 2152,00 Samtals kr. 10101,44 og er það tekið fram í 4 framsalsskjölunum, að mál- flutningsmanni þeim, er flytji skaðabótamálið fyrir undirrjettinum fyrir h.f. Jón Guðmundsson á Co. gegn h.f. Hængur sje falið að greiða framsalsupphæðirnar, er úrslitadómur sje genginn í því. Það hefir ekki verið vjefengt hjer fyrir rjettinum, að framsöl þessi hafi verið gefin á þeim tíma er hvert þeirra greinir til greiðslu lögmætra skulda, og er það ennfremur upplýst, að skaðabótaupphæð sú, er h.f. Jón Guð- mundsson £ Co. fjekk sjer tildæmda hjá h.f. Hæng- ur, nam kr. 10774,62, þannig að telja verður að fjár- námið hafi verið gert í þeirri upphæð að frádregn- um kr. 2918,12 eða í kr. 7856,50, sem er minni upp- hæð en hinar framseldu upphæðir nema samtals. 595 Það verður þannig að telja það sannað, að h.f. Jón Guðmundsson á Co. hafi ekki verið eigandi hinnar fjárnumdu skaðabótaupphæðar er fjárnámið fór fram og ber því að fella fógetarjettarúrskurðinn og fjár- námið úr gildi að þessu leyti. Um herpinótina hafa áfrýjendurnir Ingvar Einars- son og h.f. Jón Guðmundsson £ Co. haldið því fram, að firmað hafi selt Ingvari Einarssyni nótina vorið 1926 og þessu til sönnunar hafa þeir lagt fram sem ný skjöl sölureikning nótarinnar dags. 15. ágúst 1926 með áritaðri kvittun fyrir greiðslu kaupverðsins, sem talið er hafa verið 5000 kr., og ennfremur staðfest- an útdrátt úr bókum h.f. Jón Guðmundsson á Co., er á að sýna að söluandvirðið hafi í bókum fjelagsins verið fært sem greitt þ. 3. maí 1926. En stefndi hefir haldið því fram, að hjer sje um málamynda sölu að ræða og hefir hann mótmælt því, að nokkur raun- veruleg sala á nótinni hafi farið fram. Hefir hann með vottorði tveggja manna, er tekið hefir verið gilt sem eiðfest væri, upplýst það, að Ingvar Einarsson hafi þremur dögum eftir að fjárnámsbeiðnin var tek- in fyrir í fógetarjettinum sagt það í áheyrn vott- orðsgefendanna beggja samtímis, að hann ætti ekkert í nótinni og að framkvæmdarstjóri h.f. Jón Guð- mundsson á Co. hefði fyrir 3—4 dögum skomið til sín og fært nótina yfir á sitt nafne, en hann ætti ekkert í henni, þar sem hann ekkert hefði greitt fyrir hana. Þá hefir stefndi með vottorði þess, er geymdi nótina, er einnig hefir verið tekið gilt sem staðfest væri fyrir rjetti, upplýst, að hann teldi sig geyma nótina fyrir Jón Guðmundsson, er falið hefði sjer geymslu hennar haustið 1926 og greitt nokkurn hluta reikningsins fyrir geymsluna, er þó samkvæmt tilmælum Jóns var stilaður á Ingvar Einarsson. Að 38* 596 fengnum þessum upplýsingum verður að líta svo á, að með framangreindum sölureikningi og útdrætti úr bókum h.f. Jón Guðmundsson á Co. sje ekki fram- komin í málinu næg sönnun þess, að nótin hafi verið komin úr eign nefnds Árma, er fjárnámið fór fram og ber því að staðfesta að þessu leyti fógetarjettar- úrskurðinn og fjárnámið í herpinótinni. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að dæma áfrýj- endurna h.f. Jón Guðmundsson á Co. og Ingvar Einars- son til þess að greiða stefnda in solidum 250 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en að öðru leyti falli málskostnaður niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetarjettarúrskurður og fjár- nám er úr gildi felt að því er snertir hina fjár- numdu skaðabótakröfu, en skal að öðru leyti óraskað. Áfrýjendurnir h.f. Jón Guðmundsson á Co. og Ingvar Einarsson greiði stefnda Veiðarfæra- versluninni Geysir in solidum 250 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum, en að öðru leyti fellur málskostnaður í hæstarjetti niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Tildrög mála þessa eru þan, að Ásgeir Gnðmundsson, lög- fræðingur hefir, sem gjörðarbeiðandi í þessu máli, krafist þoss í.h. veiðarfæraverslunarinnar „Geysir“, að fjárnám verði gert Í eign- um h/f. Jón Gaðmundsson ét Co. til tryggingar greiðslu dómsskuldar, að upphæð kr. 1836,25, með ö9/, ársvöxtum frá Í. janúar 1925 til greiðsludags og kr. 186,00 í málskostnað, auk kostnaðar við fjárnám þetta og eftirfarandi uppboð, ef til kemur. 597 Jón Gaðmundsson, sem mætt hefir við fjárnám þetta f. h. h/f. Jón Guðmundsson £ Co., hefir upplýst, að gjörðarþoli hafi átt tvo nótabáta og nót og eunfremur skaðabótakröfa, að upphæð ca. 11000,00 kr., sem gjörðarþoli hefir nýlega fengið tildæmdar í skaða- bótamáli gegn hlf. „Hængur“ hjer í bænum. En þessar eignir kveður hann gjörðarþola ekki eiga nú. Nótabátana og nótina kveður hann gjörðarþola hafa selt í vor Ingvari nokkrum Einars- syni, en skaðabótakröfu gjörðarþola á h/f. „Hæng“ kveður hann vera framselda. Hinn */, s. 1. kveðst hann f. h. gjörðarþola hata framselt Magnúsi Guðmundssyni, skipasmið, kr. 2918,12 af þess- ari kröfu og hefir Magnús látið mæta í fógetarjettinum og látið sýna þar skjal, sem hann telur vera framsal á fyrnefndum hluta kröfunnar. Þá kveður hann gjörðarþola og 15. júni s. 1. hafa framselt kr. 2500,00 af skaðabótakröfunni til Samábyrgðar Ís- lands á fiskiskipum, og hefir hann lagt fram vottorð forstjóra Samábyrgðarinnar um að svo sje. Enn kveður hann gjörðarþola hafa framselt kr. 1000,00 af fyrnefndri kröfu til Hafnarsjóðs Reykjavíkur og ca. 12000,00 til Bjarna Pjeturssonar, framkvæmdar- stjóra hjer í bænum. Af þessum ástæðum mótmælir Jón Guðmundsson því f. h. gjörðarþola að fjárnám verði gert í fyrnefndum eignum þar sem gjörðarþoli eigi þær ekki nú. Að hærri upphæðir hafi verið fram- seldar en hin tildæmda skaðabótakrafa, kveður umboðsmaður gjörðarþola stafa af því, að gjörðarþoli hafi gjört stórum hærri skaðabótakröfu Í fyrnefndu máli og búist við að fá meira tildæmt en raun varð á. Gjörðarbeiðandi hefir nú eindregið mótmælt því að fyrnefnd framsöl á skaðabótakröfunni, nótabátunum og nótinni hafi nokkurn tímann átt sjer stað, nema framsalið til Magnúsar Guðmundsson- ar. Hann hefir mótmælt hinum framlögða vottorðum og heldur því fram að þessir munir sjeu enn eign gjörðarþola. Krefst hann þess að fjárnám verði gert í þessum eignum nema að svo miklu leyti sem skaðabótakrafan er framseld Magnúsi Guðmundssyni. Fógetarjetturinn verður nú að líta svo á, að þar sem um- boðsmaður gjörðarþola hefir upplýst það að gjörðarþoli hafi átt fyrnefndar eignir, en hinsvegar ekki fært sönnur á það, að hann hafi framselt þær til þriðjamanns þá verði ekki unt að taka mót- mæli hans gegn framgangi fjárnámsins Í eignum þessum til greina. Fjárnámið Í fyrgreindum eignum verður því að hafa framgang að geymdum betri rjetti sjerhvers þríðjamanns. 598 Mánudaginn 30. maí 1921. Nr. 4/1927. Jónas Jónasson gegn Birni 7. Jósafatssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Jónas Jónasson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. Mánudaginn 30. maí 1927. Nr. 9/1927. Gunnlaugur Flóventsson o. fil. Begn Birni Sigurðssyni v. Gunnlaugs Stefánssonar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendurnir, Gunnlaugur Flóventsson, Helgi Gunnlaugsson, Theodór Gunnlaugsson og Haildóra Gunnlaugsdóttir, sem ekki mæta í málinu greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef þau af nýju óska mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 599 Miðvikudaginn 15. júní 1927. Nr. 90/1927. Hreppsnefnd Fljótshlíðarhrepps (Jón Ásbjörnsson) gegn Kort Eyvindssyni (Enginn). Frá vísun. Úrskurður fógetarjettar Rangárvallasýslu 17. desbr. 1925: Lögtaksgjörðin gagnvart Kort Eyvindssyni á Sámstöðum 4. þ. m. skal úr gildi feld, og skal hann sýkn af öll- um þeim kostnaði, er hún hefir haft Í för með sjer. Dómur hæstarjettar. Hinn 4. desbr. 1925 gjörði hreppstjórinn í Fljóts- hlíðarhreppi lögtak hjá stefnda fyrir ó kr, sem ógreiddar voru af aukaútsvari, er á hann hafði verið lagt við niðurjöfnun útsvara í hreppnum haustið 1924, en útaf framkomnum mótmælum gegn lög- takinu feldi hlutaðeigandi fógeti það úr gildi með úrskurði uppkveðnum 17. s. m. Þessum úrskurði hefir hreppsnefnd Fljótshlíðar- hrepps skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 14. desbr. f. á., að fenginni gjafsókn og að fengnu áfrýjunarleyfi dags. 26. nóv. f. á., með því að hinn lögboðni áfrýjunarirestur var liðinn, en þareð fjár- krafa sú, er málið er risið af, nemur eigi 25 kr. og eigi liggur fyrir í málinu áfrýjunarleyfi samkv. 25. gr. laga nr. 22, 6. okt. 1919, verður ex officio að vísa máli þessu frá hæstarjetti. Með því að stefndi hefir eigi látið mæta í mál- inu er eigi um málskostnað að ræða. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Málskostnað- ur fellur niður. 600 Föstudaginn 17. júní 1927. Nr. 82/1927. Margrjet Jónsdóttir (Kalman) segn Jóni C. F. Arnesen eða Jóni C. F. Arnesen f.h. afgreiðslu Eimskipa- fjelags Íslands, Eskifirði (Jón Ásbjörnsson 1. Utaf kröfu stefnanda um afhendingu vara, sem stefndi hafði látið leggja löghald á. Dómur aukarjettar Suður- Múlasýslu 21. desbr. 1925: Aðalstefnda Mar grjet Jónsdóttir greiði aðalstefnanda, af- greiðslu Eimskipafjelags Íslands á Eskifirði kr. 4256,42 og í máls- kostnað 150 kr. Löghaldsgjörð sú, sem fram fór í eignum aðal- stefndu 4. ágúst 1924 á sem löglega gjörð og löglega rekin órösk- uð að standa. Gagnstefndur á að vera sýkn af kröfum gagnstefnanda í gagnsökinni. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans, að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 3. des. f. á. samkvæmt áfrýjunar- leyfi 30. nóv. s. á. Eftir að málið var dæmt í hjeraði hefir áfrýjandi útvegað nýjar vitnaskýrslur og lagt þær fyrir hæsta- rjett. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða auka- rjettardómi sendi seljandinn Jónas Jónasson með farmskirteini vörur þær, er ræðir nm í málinu frá sölustaðnum, Reykjavík, til viðtökustaðarins, Eski- fjarðar, og hjelt sjálfur farmskirteininu. Er það viður- kent, að áfrýjandi hefir hvorki áður en hún fjekk vörurnar afhentar nje eftir það fengið farmskírteinið í sínar hendur og sömuleiðis er það viðurkent að 601 áfrýjandi hefir ekki greitt meitt af hinu umsamda kaupverði fyrir þær og með vitnaskýrslu, er lögð hefir verið fram af nýju í hæstarjetti, og flutningi málsins er það einnig gert sennilegt, að víxill sá, er áfrýjandi hafði samþykt og afhent seljanda fyrir kaupverðinu, hafi aftur komist ógreiddur í vörslur áfrýjanda og glatast hjá henni. Það brestur þannig alla sönnur fyrir því, að áfrýjandi hafi verið orðinn eigandi að vörunum og fengið umráð yfir þeim áður en þær voru sendar frá Reykjavík, og þar sem hún hafði ekki farmskirteinið í höndum á Eskifirði hafði hún ekki heimild til að krefjast afhendingar á þeim þar nje til að veita þeim viðtöku sem sinni eign og selja af þeim. Áfrýjandi mátti og ganga út frá, að vörurnar væru henni afhentar með því skilyrði, að hún afhenti síðar frumrit farmskirteinisins, og þar sem hún gat ekki fullnægt þessu og blandaði vörun- um saman við sínar eigin vörur og seldi af þeim, þannig að þeim varð ekki skilað aftur, var stefnda heimilt að leggja löghald á eigur áfrýjanda svo sem hann gjörði til tryggingar endurgjaldi á tjóni því, er leiða kynni af því, að hann hafði afhent vörurn- ar án þess að fá farmskírteinið í sínar hendur, enda greiddi stefndi siðar seljanda vörusendingarinnar söluandvirði hennar og öðlaðist þar með kröfu á hendur áfrýjanda til endurgreiðslu á því. Að svo vöxnu máli og að öðru leyti með skir- skotun til hins áfrýjaða aukarjettardóms, er eigi hefir verið gagnáfrýjað, ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 kr. 602 Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Áfrýjandi Margrjet Jónsdóttir greiði stefnda Jóni C. F. Arne- sen sem afgreiðslumanni Eimskipafjelags Íslands á Eskifirði 300 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forseadar hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn Afgreiðsla Eimskipafjelags Ís- lands á Eskifirði höfðað fyrir aukarjetti Suður-Múlasýslu, eftir árangurslausa sáttatilraun, gega steindum Margrjeti Jónsdóttur, kaupkonu á Eskifirði út af ólögmætri afhendingu á vörum til hennar og eru atriði málsins þessi: Í öndverðum marsmánuði 1924 var skipað í land, úr o/s. Esja, á Eskifirði og lagt upp á afgreiðsla Eimskipafjelags Íslands 2 kössum af vefnaðarvöru, sem vigtuðu 175 kg. og merktir voru stefndu. Í sama mánuði voru kassar þessir afhentir henni af stefn- anda án þess að hún sýndi eða afhenti farmskírteini fyrir þeim. 19. s. m. símar sendandi vörunnar, Jónas nokkur Jónasson, Reykjavík, afgreiðslunni og leggur fyrir bana að afhenda ekki vörurnar, nema hann segi til, en endursenda þær annars með e/s. Esju til Reykjavíkur. En síðar, er sendandi komst að raun um að vörarnar væru afhentar, sneri hann sjer til Eimskipafjelags Íslands og krafðist þess að það stæði sjer skil á vörunum, eða andvirði þeirra, sem hann taldi vera ó000 kr., þar eð farmskir- teinið yfir vörurnar væri Í sinum höndum en ekki stefndu. Krafði nú Eimskipafjelagið stefnanda um vörurnar eða andvirði þeirra, en haun aftur stefndu, sem ekki vildi verða við kröfunni. Ljet þá stefnandi leggja löghald á eignir stefndu; hinn 4. ágúst 1924 til tryggingar rjetti sínum og höfðaði síðan mál þetta til stað- festingar löghaldsgerðinni. Hefir stefnandi í aðalsökinni gert þær kröfur að framan- greind löghaldsgerð verði staðfest og stefnda dæmd til að skila sjer ofangreindum vörum eða andvirði þeirra, kr. 5000,00 svo og til greiðslu kostnaðar við löghaldsgerð 200 kr. og mélskostnaðar. 603 Á meðan á málinu stóð greiddi Eimskipafjelag Íslands í Reykjavik sendanda vörunnar, andvirði hannar með kr. 5000,00 og hefir stefnandi endurgreitt Eimskipafjelaginu sömu fjárhæð. Út af þessa höfðaði stofnandi framhaldssök gegn stefndum, að undan- genginni Árangurslausri sáttatilraun, þar sem hann krefst þess að að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer andvirði varanna 5000,00 kr. í skaðabætur, fyrir tjón það, sem hann hafi beðið við heimildarlausa afhendingu þeirra til stefndu og 5/, ársvexti af upphæðinni frá sáttakærudegi til greiðsladags. Stefnda hefir krafist sýknunar Í aðalsök. Auk þess hefir hún undir rekstri málsins höfðað gagnsök og gert þær kröfur að gagnstefndur verði dæmdur til að greiða sjer andvirði eigna þeirra, er löghald var lagt á með 5500 kr. og Í skaðabætur fyrir löghaldið, atvinnutjón og lánstraustshnekki 25000 kr., svo og í húsaleigu fyrir hinar kyrsettu eignir 335 kr. eða samtals 30635 kr. með 6, ársvöxtam frá sáitakærudegi til greiðsladags og málskostnað eftir mati dómarans eða óvilhallra manua. Gagnstefndar hefir krafist sýknunar Í gagnsökinni. Til stuðnings máli sínu heldur aðalstefnandi því fram, að þegar aðalstefnda fjakk vörurnar afhentar, hafi hún lofað að af- henda aðalstefnauda farmskirteini fyrir þeim, að skömmum tima liðnum. Hefir Arnór Jóhannsson verslunarmaður, sem er starfa- maður afgreiðslunnar og sem vörurnar afhenti borið fyrir rjetti og staðfest þann framburð sinn með eiði, að aðalstefnda hafi lofað er hún fjekk vöraruar afhentar að skila farmskirteini yfir þær skömmum tima síðar, eða þegar hún kæmi aftar úr för sinni til Reykjavíkur, sem þá var ráðin. Hann hafði einnig tilkynt Eimskipafjelagi Íslands í símskeyti 12. apríl, sem lagt hefir verið fram í rjettinum Í eftirriti, að aðalstefnda hafi lofað að selja ekki vörurnar fyr en farmskírteinið kæmi og Í brjefi til sama 17. maí tekur aðalstefnandi það fram að aðalstefaða hafi lofað á ný að koma með fullnægjandi skírteini fyrir vörunum þegar hún kæmi frá Reykjavik. Telur aðalstefaandi aðalstefndu ennfremur hafa verið vitaalegt að afhendingin var umræddum skilyrðum bundin og aðalstefnandi mundi ekki hafa afhent vörurnar án þess að treysta loforði hennar og byggist afhendingin því á brostnum forsendum. Aðalstefnda neitar því að hafa gefið nokkurt loforð um að útvega Íarmskirteini fyrir vörnnum. Hafi hún keypt vörar af send- anda fyrir 5000 kr. og greitt þær með víxli í Reykjavík. Hún hafi talið sig eiganda þeirra, onda þótt hún hefði ekki farmskir- 604 teini Í höndum. Telur hún ekkert skilyrði hafa verið sett af send- anda fyrir afhendingu þeirra og afgreiðslan því verið vítalaus þó húa afhenti henni þær, því til sín hafi þær átt að ganga. Hún hafi hitt sendanda nokkra síðar í Reykjavik og hafi hann tjáð sjer að hann ætlaði að taka vörurnar aftur af því, að hann pæti nú selt þær hærra verði. Vixlinum gæti hann ekki heldur skilað at því að hana væri glataðar. En í vottorði, sem stefnda hefir lagt fram og sem sendandi hefir gefið út, heldur hann því fram, að vixill þessi hafi verið í höndum aðalstefndu, sem hafi glatað honum, og hefir ekkert frekar orðið upplýst um þennan ágreining aðalstefaðu og sendanda. Mótmælir aðalstefnda vitnisburði Arnórs Jóhannssonar, þar sem hann sja vilhalt vitni, og við málið riðinn. Þá telar aðalstefnda, að nokkuð af vörum þeim, sem hún keypti hafi orðið eftir í vörslum sendanda og sje því krafan of há um kr. 1068,51. Undir rekstri málsins virðist upplýst að nokk- vð af vörnnum hafi orðið eftir hjá sendanda og telur aðalstefn- andi andvirði þess að eins kr. T43,58 og hefir aðalstefnda ekki mótmælt þvi, enda er sú upphæð Í samræmi við framlagða reikninga. ÁAðalstefnandi hefir lagt fram 2 frumrit farmskirteinis yfir vörurnar, sem hann segir að sendandi varanna hafi afhendt Eim- skipafjelagi Íslands, þegar það greiddi vörurnar. Aðalstefada hefir mótmælt þessum skjölum sem markleysu, ær slík órökatadd mótmæli gegn skjölum, sem eru gefin út af rjettum aðila og að öllu leyti í lögmætu formi, er ekki hægt að taka til greina. Ian í mál þetta hefir mjög verið blandað viðskiftum sond- anda vörunnar og aðalstefndu um skilyrðin fyrir sölunni, eignar- rjettinn yfir vörunum og greiðslunni á þeim, sem rjettarinn lítur svo á að sje óviðkomandi þessu máli, noma að svo miklu leyti sem aðalatriði þess, heimild aðalstefndu til að fá sjer vörurnar afhentar, kunni að skýrast við þá málsútlistun. Það er upplýst, að aðalstefnda hefir aldrei haft frumrit farmskírteinis fyrir vörunum í sinum höndum og að hún hefir ekki sannað hvorki fyrir afgreiðslunni, vje síðar undir rekstri málsins, að hún hafi haft nokkura heimild til að fá sjer vörurnar afhentar. Áðalstofnanda var því óheimilt gagnvart sendanda eða öðrum, er farmskírtoinið kynni að sýna með löglegu framsali að afhenda aðalstefada vörurnar eins og hann gerði. Hann telur að vísu að- alstefnda hafa lofað, er hún fjekk vörurnar afhentar að útvoga farmskírteini fyrir þeim og á þessu loforði byggir aðalstefnandi 605 fyrst og fremst kröfu sína um að fá sjer vörurnar afhentar eða andvirði þeirra. Eins og fyr greinir hefir maður sá, sem vörarnar afhenti borið fyrir rjetti, að aðalstefnda hafi gefið slíkt loforð, en þar sem vitnið er starfsmaður aðalstefnanda og úrslit þessa máls geta ef til vill haft fjárhagslega þýðingu fyrir vitnið, þykir, gegn mótmælum aðalstefndu, ekki verða bygt á vitnisburði þess í mál- inu. Verður þá ekki álitið að aðalstefnandi bafi fært sönnar á að aðalstefnda hafi gefið umrætt loforð, enda þótt ýmislegt, sem fram er komið í málinu bendi mjög í þá átt. Hinsvegar er ekkert um það upplýst að aðalstefnandi hafi við afhendingu varanna viljað losa aáðalstefnda við alla ábyrgð sem af því kynni að leiða, að hún reyndist ekki rjettur viðtakandi þeirra; hinsvegar virðist svo, eins og málið horfir við, sem aðalstefndu hafi hlotið að vera það ljóst, eða hún átt að vita að aðalstefnandi mundi ekki hafa afhent henni vörurnar nema með því skilyrði, að hún sannaði viðtökurjett sinn til þeirra ef á þyrfti að halda; en þegar sendandi gerði lögmætt tilkall til varanna og aðalstefnda hvorki vildi nje gat lagt fram skilríki fyrir heimild sinni til að veita vörunum móttöku var framangreind skilyrði fyrir afhendingunni brostið og hafði aðalstefnandi þá þegar rjett til að heimta vör- urnar aftur úr vörslum aðalstefndu. Fyrir fógetarjettinum upplýstist, að aðalstefnda hafði ekki haldið vörunum fráskildum sínum vörum og að hún hafði þegar selt af þeim, og er því nú ekki hægt að skila þeim aftur, en í þess stað á aðalstefnandi heimtingu á að aðalstefnda skili honum andvirði þeirra, þ. e. því verði sem hún gaf fyrir þær, sem eins fyr segir nemur kr. 5000,00--kr. 743,58 eða kr. 4256,42, ser verður að skylda aðalstefndu til að greiða aðalstefnanda. Ennfremur ber að staðfesta löghaldsgerðina, þar sem telja verður að aðalstefnandi hafi haít rjett til að fá eignir aðalstefnda kyrsettar fyrir kröfu sinni, og staðfostingarmálið hefir verið lög- lega rekið. Eftir þessum úrslitum ber að skylda aðalstefadu til að greiða aðalstefnda málskostnað sem virðist hæfilega metinn kr. 150,00. Af framangreindu leiðir, að varakrafa aðalstefnandans í framhaldssök fellur niður. Þá ber og að sýkna gagnstefndan af kröfu gagnstefnanda Í gagnsökinni. Ummæli í varnarskjali aðalstefndu rskj. nr. 26 um vitnið Arnór Jóhannsson: „Vandræðamaðurinn Arnór Jóhannsson er 606 ekki í samræmi við neitt nema sinn einlæga vilja að blekkja yfirboðara sína málstað sínum til bóta“ ber að ómerkja sem meið- andi fyrir vitnið. Mánudaginn 20. júní 1927. Nr. 31/1927. H.f. Kakali (Fjeldsted) gegn Sig. Tóhannssyni f. h. Veiðarfæra- verslunarinnar Geysir (Stefán Jóh. Stofánsson). Útaf rjetti stefnda til sjóveðs í bv. Clementina. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 14. mai 1927: Stefnd stjórn h/fj. „Kakali“ þeir Carl Proppé, Ólafur Proppé og Jón Proppé, greiði fyrir fjelagsins hönd stefnandannm Sigurði Jóhannssyni f. h, Veiðarfæraverslunarinnar „Geysir“ kr. 10689,39 með G?/, ársvöxtum frá 12. apríl 1926 til greiðsludags og kr. 538,00 í málskostnað og á stefnandi sjóveð Í uppboðsandvirði b/v. 18. 450 „Clementina“, sem nú er í vörslum bæjarfógetans í Hafnarfirði, fyrir framangreindum upphæðum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Einkaágreiningsefnið í máli þessu hjer fyrir rjettinum er það, hvort eða að hve miklu leyti stefndi hafi öðlast sjóveðrjett í skipinu >Clementinae, sem átti heima vestur á Þingeyri, fyrir vöruúttekt þeirri, að upphæð 10689 kr. 32 aur., er átti sjer stað við verslun stefnda í Reykjavík, á tímabilinu frá 1. sept. 1925 til 6. mars 1996, að báðum dögum meðtöldum. Meginúttektin fór fram frá 1. sept. til 16. des. 1925, en þann tíma var skipið undir viðgerð hjer syðra, að því er ætla má eftir málfærslunni. Upp úr viðgerð. 607 inni lagði skipið út á fiskiveiðar og nam úttektin frá þeim tíma og til úttektarloka 2037 kr. 10 aur. Áfrýjandi heldur því fram, að úttektin hafi öll gengið til viðgerðar skipsins og fylgi henni því ekki sjóveðrjettur, eða a. m. k. ekki þeim hluta hennar, sem fór fram meðan að stóð á viðgerðinni, og krefst því breytingar á dóminum að þessu leyti, en um breytingu málskostnaðarákvæðis dómsins hefir hann enga kröfu gert. Stefndi byggir kröfu sína um staðfestingu dómsins að öllu leyti á því, að skipið hafi verið statt hjer er úttektin átti sjer stað, að vörurnar er út voru tekn- ar, hafi allar gengið íil útgerðar skipsins til fískiveiða og að skipstjóri hafi annast úttektina, enda haft vald til þess samkvæmt 236. gr. sbr. 53. gr. siglinga- laganna. Samkv. nefndum lagagreinum má skipstjóri, þegar skip er utan heimilis síns, gera alla þá lög- gerninga, sem snerta >framkvæmd ferðar hanse, þann veg að sjóveðrjettur leggist á skip og farmgjald fyrir kostnaði þeim, er leiðir af slíkum löggerningum hans, og nefnir 53. gr. sem dæmi útbúnað skips, viðhald og öflun vista. Skipið var nú að vísu statt hjer utan heimilis síns meðan úttektin fór fram og skipstjóri annaðist úttektina. En það nægir ekki samkv. 53. gr., að skip- ið sje statt utan heimilis síns. Það verður, samkv. hinum auðkendu orðum greinarinnar og auðskiljan- legu tilefni löggjafans til ákvæðisins, að vera statt >á ferðc utan heimilis til þess að skipstjóri geti veðbund- ið það á hjer umræddan hátt. En svo var ekki ástatt um >Clementinae, þann tíma sem hún lá hjer undir viðgerð. Eigendur hennar höfðu sent hana snemma í ágúst 1925 hingað til Reykjavíkur til gagngerðrar 608 viðgerðar, sem stóð 5 mánuði og kostaði, að með- taldri úttektinni um 150,000 kr. Skipið lá allan við- gerðartímann bundið við eina af bryggjum bæjarins og skipverjar, aðrir en skipstjóri, stýrimaður, vjelatjóri og 3 hásetar er skyldu gæta skipsins og skipstjóri auk þess hafa eftirlit með viðgerðinni, höfðu verið skráðir úr skiprúmi, er skipið var tekið hjer til við. gerðar. Og stefnda mátti vera það ljóst, m. a. af því, hversu úttektinni hjá honum var háttað meðan á viðgerðinni stóð — úttektar dagarnir um 60 og vörurnar sennilega a. m. k. jafn oft fluttar af hans mönnum út í skipið —, að Clementina var þá ekki hjer sá ferða. Verður stefnda þegar af þessari ástæðu ekki játað sjóveðrjetti fyrir úttekt þeirri, sem fór fram hjá honum, meðan á viðgerðinni stóð, enda er mikið af úttektinni þess eðlis, að það getur hafa gengið til viðgerðarinnar, en engin grein fyrir því gerð hve mikið hafi gengið til hennar og hve mikið til útgerðar skipsins. Öðru máli gegnir um þá úttekt sem fór fram eftir 16. des. 1925 eða frá 4. janúar til 6. mars 1926. Skipið var þá lagt út á fiskiveiðar, og með því að þær vörur eru allar þess eðlis að sennilegt er að þær hafi verið teknar til útgerðarinnar, enda aðgerð skipsins þá lokið og þær voru teknar út að tilhlutun skipstjóra, þá verður að játa stefnda sjóveðrjetti fyrir söluverði þeirra, 2037 kr. 10 aur, með vöxtum af þeirri upphæð, eins og segir í dóminum. Að öðru leyti á dómi sjórjettarins að vera órask- að af ástæðum þeim, sem greinir Í forsendum hans og hjer að framan er sagt um málskostnaðar- ákvæði hans. Samkv. þessum úrslitum og kröfu áfrýjanda verður að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda 609 málskostnað fyrir hæstarjetti og þykir hann eftir atvikum hæfilega metinn 300 kr. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað að öðru leyti en því, að sjóveðrjettur fylgir að eins 2037 kr. 10 aur. af dómsupphæðinni og vöxtum af nefnd- um 2037 kr. 10 aur. Stefndi, Sig. Jóhannsson f. h. Veiðarfæra- verslunarinnar >Geysir<, greiði áfrýjanda, h.f. sKakalic, 300 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað hjer fyrir sjórjettinum með stefnu útgefinni 27. október t. á. af Sig. Jóhanns- syni, verslunarstjóra, f. h. Veiðarfæraverslunarinnar „Geysir“, hjer í bænum, gegn stjórn h/fj. „Kakali“ á Þingeyri, þeim Carl Proppé, Úlafi Proppé og Jóni Proppé, stórkaupmöanum, öllum hjer í bæn- um, fyrir fjelagsins hönd, til greiðslu á skuld fyrir útteknar vör- ur til bfv. IS. 450, „Olementina“, að upphæð kr. 10609,32 með 6, ársvöxtum frá 12. april 1926 til greiðsludags og málskostn- aður að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi kr. 558,00. Ennfremur krefst stefnandi þess, að viðurkendur verði sjóveðrjettur hans í tjeðu skipi, b/v. „Clementina“, fyrir framan- greindum uppbæðum samkvæmt 4. tölulið 236. gr. siglingalag- anna nr. ö6 frá 1914. Stefndir hafa að vísa Í frumvörn sinni haldið því fram, að h/fj. „Kakali“ hafi ekki verið eigandi skipsius „Ciementina“, er umrædd skuld stofnaðist, eða mestur hluti hennar, heldur firmað „Bræðurnir Proppé“. En með því að þeir hafa alls ekki krafist sýknu í málinu af þeirri kröfu stefnanda, að þeir verði dæmdir fyrir hönd fjelagsins „Kakali“ til þess að greiða skuldina, og ekkert haft við kröfuupphæðina að athuga, þá ber að dæma þá til þess að greiða hana með vöxtum og málskostaaði eins og 39 610 krafist er, og ekki hefir verið mótmælt sjerstaklega, þar sem ganga verður út frá því, að þetta tjelag, sem ekki er mótmælt að saman- standi af sömu mönnum og firmað „Bræðurnir Proppé“, hafi síð- ar tekið kröfuna að sjer er eigendaskifti urða að b/v. „Clementina“, Umboðsmaður hinna stefndu í máli þessn, Lárns Fjeldsted hrm., sem einnig tjáir sig mæta fyrir hönd 1. veðrjettarhafa í b/v. „Clementina“, Hambros Bank Ltd. í London, og gæta rjettar hans, hefir hinsvegar ákveðið mótmælt því að stefnandi eigi sjó- veðrjett fyrir hinum umstefndu kröfum b/v. „Ölementina“ eða upp- boðsandvirði þess skips, sem selt var nauðungarsölu í Hafnarfirði meðan á rekstri málsins stóð hjer fyrir rjettinum. Mótmæli sín gegn viðurkenningu sjóveðrjettarins byggir um- boðamaður hinna stefndu á eftirtöldum ástæðum: 1. Að framkvæmdarstjórar firmans „Bræðurnir Proppé“, sem hafi verið eigandi b/v. „Clementina“, hafi verið búsettir hjer í bænum og að skrifstofa firmans hafi verið hjer. Verði þvi eigi talið að skipið hafi verið statt utan heimilis sins. 9. Að úttektin hafi farið fram eftir beiðni eða fyrirlagi út- gerðarmanna skipsins en ekki skipstjórans á því. 3. Að úttektin hafi ekki verið gerð til framhalds neinnar ákveðinnar forðar, eins og ráð sje gert fyrir í 58. gr. fyrnefndra siglingalaga heldur hafi skipið legið hjer appi til viðgerðar eftir ákvörðun eiganda þess, er úttektin fór fram. Hafi viðgerðarkostn- aðurinn numið alls um 150,000 krónum, og sje hin umstefnda skuld einn liður í þeim kostnaði. Að 1. Það er að. vísu upplýst Í málinu að firmað „Bræð- urnir Proppé“ hafði skrifstofa hjer í bænum og að minsta kosti sumir af forstjórum þess voru hjer búsettir, en hinsvegar er það sannað að heimili firmans var á Þingeyri í Vestur-Ísafjarðar- sýslu, og að skipið „Clementina“ var skrásett þar. Fór því út- tekt sú sem hjer er um að ræða fram utan heimili skipsins. Að 2. Stefnandi hefir mótmælt því ákveðið að vöruúttektin hafi farið fram að fyrirlagi eða eftir beiðni útgerðarmanna skips- ins heldur hafi það verið skipstjórinn einn, sem samið hafi um hana. Skipstjóri sá og stýrimaður, sem voru á skipinu er úttekt- in fór fram, hafa borið það sem vitni hjer fyrir rjettinum, að vörurnar hafi verið teknar út eingöngu eftir beiðni og að til- hlutun skipstjórans. Hafa stefndir engar sönnur fært á það Í mál- inu, að útgerðarmenn skipsins hafi á nokkurn hátt samið við stefnanda um úttektina. Að 3. Af upplýsingum þeim, sem fyrir liggja Í málinu má 611 sjá, að skipið, „Clementina“ kom hingað til Reykjavíkur sumarið 1925 að fyrirlagi eiganda þess og í þeim tilgangi að gagngerðar endurbætur færa fram á því. Var skipinu lagt upp og stóð að- gerðin síðan yfir Í nokkra mánuði og nam kostnaðurinn við hana og breytingar þær, er á skipinu voru gerðar, um 150,000 krónum. Hafði skipstjórinn eftirlit með viðgerðinni, ákvað í hverju einstöku tilfelli hvað gera skyldi og eins og fyr segir pantaði hann vörur frá stefnanda, sem stefnt er fyrir í máli þessu, og sem að mestu leyti gengu til viðgerðarinnar. Það er því ljóst að hjer var ekki um úttekt að ræða til framhalds sjerstakrar „ferðar“ í þeirri merkingu, sem átt er við í 63. gr. fyrnefndra siglinga- laga, en þar sem sjá má af reikningi stefnds, að hjer var aðeins að ræða um úttekt á þessháttar vörum, sem skipstjóra að jafnaði er heimilt að taka út til viðhalds skipi sínu og framhalds ferðar, svo bindandi sje fyrir eigendur skipsins, og ekki er upplýst gegn mótmælum stefnanda að honum hafi verið kunnugt um að hjer væri um aðra meiri aðgerð að ræða en þá, sem skipstjóri sam- kvæmt stöðu sinni hefði rjett á að láta framkvæma, þá verður að álíta að hann hafi haft fulla ástæðu til þess að ætla, að hann öðlaðist sjóveðrjett í skipinu fyrir kröfu sinni. Samkvæmt framansögðu verður sjórjetturinn að lita svo á, að öll skilyrði sjeu fyrir hendi fyrir því, að viðurkendur verði sjóveðrjettur stefnanda Í uppboðsandvirði b/v. „Clementínu“ fyrir hinum umstefndu kröfum samkvæmt 4. tölulið 236. gr. og öð. gr. sbr. 239. gr. siglingarlaganna, og verður þá niðurstaða málsins hjer Í rjettinum sú, að kröfur stefnanda verða teknar til greina að ölla leyti. Miðvikudginn 22. júní 1927. Nr. 6/1927. Verslun Júl. Guðmundssonar á Fáskrúðsfirði og h.i. Hinar sam. ísl. verslanir s. st. (Jón Ásbjörnsson) gegn Þorgils Ingvarssyni í. h. útbús Landsbankans á Eskifirði (Enginn). Viðvíkjandi ábyrgð. Dómur gestarjettar Suður-Múlasýslu 26. maí 1926: Stefndir, Níels Finnsson, Verslun Júlíusar Guðmunds- 39* 612 sonar á Fáskrúðsfirði og h/f. Hinar sameinuðu íslensku verslanir á Fáskrúðsfirði greiði stefnda útbúi Landsbankans á Eskifirði, einn fyrir alla og allir fyrir einn kr. 4500,00, með 6'/, ársvöxt- um, frá 6. april 1994 til greiðsludags og í málskostnað kr. 331,50. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri lagaaðlör. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var höfðað í hjeraði af forstjóra útbús Landsbankans á Eskifirði gegn Níels Finnssyni bónda á Hafranesi og áfrýjendunum til greiðslu sjálfskuldar- ábyrgðarláns, sem Níels Finnsson hafði tekið hjá út- búinu samkvæmt skuldabrjefi dags. 6. jan. 1922 og áfrýjendurnir voru taldir ábyrgðarmenn að samkv. ábyrgðarskjali dags. 12. des. 1921. Var málinu stefnt fyrir gestarjett á Eskifirði en hvorugur ábyrgðar- mannanna mætti eða ljet mæta fyrir gestarjettinum og lauk málinu svo með dómi uppkveðnum 26 maí f. á. að skuldarinn Niels Finnsson og áfrýjendurnir voru dæmdir til þess in soliðdum að greiða útbúinu 4500 kr. með 69 ársvöxtum frá 6. apríl 1924 til greiðsludags og 331 kr. 50 aur. Í málskostnað. Þessum dómi hafa áfrýjendurnir skotið til hæsta- rjettar með stefnu útgefinni 19. jan. þ. á., að fungnu áfrýjunarleyfi dags. 6. s. m, og eru kröfur þeirra þær, að hinn áfrýjaði dómur verði feldur úr gildi og málinu vísað frá undirrjettinum. Stefndi hefir ekki mætt eða látið mæta í málinu og hefir það því verið flutt skriflega samkvæmt 38. gr. hæstarjettarlaganna. Í ábyrgðarskjali því, er að framan greinir, hafa áfrýjendurnir skuldbundið sig til þess að mæta fyrir gestarjetti Reykjavíkur, ef til málssóknar kæmi út af láninu, en í þessu liggur ekki heimild til þess að stefna þeim fyrir gestarjett á Eskifirði, og með því 613 að það sjest ekki af málsskjölunum að öðru leyti, að þeim hafi verið skylt að mæta í máli þessu fyrir gestarjetti á Eskifirði, sem er utan heimilisþinghár þeirra, þá verður samkvæmt kröfu þeirra að ómerkja hinn áfrýjaða dóm að því er til þeirra tekur og vísa málinu að þessu leyti frá undirrjettinum. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjendunum málskostnað fyrir hæstarjetti er á- kveðst 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur að því er hann tekur til áfrýjendanna, Verslunar Júlíusar Guðmundssonar á Fáskrúðsfirði og hluta- fjelagsins Hinar sameinuðu Íslensku verslanir á Fáskrúðsfirði, og vísast málinu að þessu leyti frá undirrjettinum. Stefndi, Þorgils Ingvarsson f. h. útbús Lands- bankans á Eskifirði, greiði áfrýjendunum 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn; útbú Landsbankans á Eskifirði höfðað fyrir gestarjetti Suður-Múlasýslu gegn stefndum Níelsi Finnssyni bónda á Hafranesi, Verslun Júlíusar Guðmundssonar á, Fáskrúðsfirði og h/f. Hinar sameinuðu Íslensku verslanir s. st. til greiðslu eftirstöðvum af sjálfsskuldarábyrgðarláni kr. 4500,00, sem stefndur Níels Finnsson hefir tekið hjá tjeðu útbúi, samkvæmt skuldabrjefi útg. 6. jan. 1922, upphaflega 5000 kr. en ábyrgð á skilvísri greiðslu lánsins, ásamt vöxtum og kostnaði að skaðlausu, sem sjálfsskuldarábyrgðarmenn, hafa meðstefndir Verslun Júlíusar Guðmundssonar á Fáskrúðsfirði og h/f. Hinar sam. ísl. verslanir 614 s. st. tekið með sjerstöku sjálfsskuldarábyrgðarskjali útg. 19. desbr. 1921. Hefir stefnandi gert þær kröfur að stefndir verði dæmdir til þess in solidum að greiða sjer hina umstefndu apphæð kr. 4500,00, með 69/, ársvöxtum, frá 6. apríl 1924, til þess er greitt verður og málskostnað að skaðlausn. Stefndir hafa hvorki mætt nje látið mæta í málinu og er þeim þó löglega stefnt. Verður því samkv. N.L. 1—4—32 og tilsk. 3. júní 1796, 2. gr. sbr. tilsk, 15. ágúst 1882, 8. gr. að dæma málið eftir framlögðum skjölum og skilríkjum og með því að stefnandi hefir lagt fram í málinu greint skuldabrjef og sjálfs- skuldarábyrgðarskjal, sem era að öllu leyti samhljóða dómkröf- um hans, verður að taka þær til greina, að öllu leyti og ákveðst málskostnaðurinn kr. 381,50, samkvæmt framlögðum, sundurliðuð- um reikningi, sem er Í samræmi við aukatekjulögin og lágmarks- gjaldskrá málfærslumannafjel. Íslands. Miðvikudaginn 22. júní 1927. Nr. 22/1927. Oddur Gíslason bæjarfógeti á Ísa- firði í. h. bæjarstjórnar Ísafjarðar- kaupstaðar (Jón Ásbjörnsson) gegn Þórði Jónssyni (Enginn). Útsvarsmál. Úrskurður fógetarjettar Vestmannaeyja 16. okt. 1926: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Sumarið 1925 stundaði vjelbáturinn >Enokk< frá Vestmannaeyjum sildveiðar frá Ísafirði og lagði afl- ann þar á land. Um haustið í septembermánuði lagði niðurjöfnunarnefnd Ísafjarðarkaupstaðar 300 kr. auka- útsvar á bátinn og hefir verið lagt fyrir hæstarjett vottorð formanns niðurjöfnunarnefndarinnar um að 615 niðurjöfnunin hafi verið auglýst og legið frammi hjá bæjargjaldkera lögákveðinn tíma. Útsvarið var ekki greitt áður en báturinn að enduðum veiðum fór frá Ísafirði og var því beiðst innheimtu á því í Vest- mannaeyjum, og er greiðslu útsvarsins var neitað þar, krafðist bæjarfógeti Ísafjarðar 21. apríl f. á., að það yrði tekið lögtaki, en þessu var synjað í fógeta- rjetti Vestmannaeyjakaupstaðar með úrskurði 16. okt. Í. á. Úrskurði þessum hefir verið skotið til hæsta- rjettar með stefnu dags. 2. mars þ. á. og þess kraf- ist, að hann verði feldur úr gildi og að lagt verði fyrir fógetann að framkvæma lögtakið. Svo hefir og verið krafist málskostnaðar í hæstarjetti eftir mati rjettarins. Áfrýjunarstefnan hefir verið löglega birt stefnda, en enginn hefir mætt af hans hálfu í hæstarjetti og hefir því málið verið flutt þar skriflega samkv. 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. N. L. 1-4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Fógeti Vestmannaeyjakaupstaðar hefir beint lög- takskröfunni gegn stefnda, sem Í skjölum málsins er talinn vera eigandi að eins að !/, hluta úr vjel- bátnum >Enoke og synjaði fógetarjetturinn um lög- takið af þeirri ástæðu, að útsvarið hafi verið lagt á bátinn en hvorki á stefnda sjálfan nje á hann fyr- ir hönd bátsins. En á þetta verður ekki fallist. Það er ómótmælt, að báturinn hafi stundað sildveiðar frá Ísafirði sumarið 1925 og lagt þar upp aflann og var niðurjöfnunarnefnd Ísafjarðarkaupstaðar samkv. 19. gr. í l. nr. 67, 14. nóv. 1917 sbr. 1. gr. 2. máls- lið í 1. nr. 47, 27. júní 1921 heimilt að leggja auka- útsvar á atvinnurekstur þennan og svo sem venja er til gjöra bátnum þ. e. útgerð hans að greiða út- 616 svarið. Þar sem nú stefndi var eigandi að nokkrum hluta bátsins og ómótmælt er, að hann hafi gjört bátinn út á sildveiðarnar að sínum hluta og hins- vegar ekkert er upplýst um það, að sjerstakur út- gerðarstjóri hafi verið kosinn, var það ekki óheimilt að beina útsvarskröfunni gegn honum f. h. útgerðar bátsins. Það ber því að fella hinn áfrýjaða fógeta- rjettarúrskurð úr gildi og leggja fyrir fógeta Vest- mannaeyjakaupstaðar að framkvæma lögtakið bjá stefnda fyrir hönd útgerðar bátsins. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðat 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetarjettarúrskurður er úr gildi feldur og ber fógeta Vestmannaeyjakaup- staðar að framkvæma lögtakið. Stefndi, Þórður Jónsson f. h. útgerðar bátsins, greiði áfrýjanda, bæjarfógeta Oddi Gíslasyni f. h. bæjarstjórnar Ísafjarðarkaupstaðar, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Þar eð umkrafið útsvar er lagt á vjelbátinn sEnok< verður að taka til greina mótmæli gjörðarþola um að lögtak sje gert hjá honum fyrir því, þar sem útsvarið hvorki er lagt á hann sjálfan eða hann fyrir hönd bátsins. 6l7 Miðvikudaginn 22. júní 1927. Nr. 23/1927. Oddur Gíslason bæjarfógeti á Ísa- firði f. h. bæjarstjórnar Ísafjarðar- kaupstaðar (Jón Ásbjörnsson) gegn Gísla Magnússyni (Enginn). Utsvarsmál. Úrskurður fógetarjettar Vestmannaeyja 16. okt. 1926: Hið umbeðna lögtak á ekki fram að fara. Dómur hæstarjettar. Sumarið 1925 stundaði vjelbáturinn >Aldan< frá Vestmannaeyjum sildveiðar frá Ísafirði og lagði afl- ann þar á land. Um haustið í septembermánuði lagði niðurjöfnunarnefnd Ísafjarðarkaupstaðar 300 kr. auka- útsvar á bátinn og hefir í málinu verið lagt fyrir hæstarjett vottorð formanns niðurjöfnunarnefndar kaupstaðarins um, að niðurjöfnunin hafi verið aug- lýst og legið frammi hjá bæjargjaldkera lögákveð- inn tíma. Útsvarið var ekki greitt áður en báturinn fór frá Ísafirði og var því beiðst innheimtu á því í Vestmannaeyjum, og er greiðslu útsvarsins var neit að þar krafðist bæjarfógeti Ísafjarðar 21. apríl f. á. að útsvarið yrði tekið lögtaki, en þessu var synjað í fógetarjetti Vestmannaeyjakaupstaðar með úrskurði 16. okt. f. á. Úrskurði þessum hefir verið skotið til hæsta- rjettar með stefnu dags. 2. mars þ. á. og þess kraf- ist, að hann verði feldur úr gildi og að lagt verði fyrir fógetann að framkvæma lögtakið. Svo hefir áfrýjandi einnig krafist, að stefndi verði dæmdur til að greiða málskostnað í hæstarjeiti eftir mati rjett- arins. 618 Áfrýjunarstefnan hefir verið löglega birt stefnda, en enginn hefir mætt af hans hálfu í hæstarjetti og hefir því málið verið flutt þar skriflega samkvæmt 1. lið 2. málsgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. N. L. 1—4-—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Fógetarjettur Vestmannaeyja hefir synjað um lögtakið af þeim ástæðum, að útsvarið hafi verið lagt á vjelbátinn en ekki stefnda sjálfan og að báturinn sje ekki skrásett atvinnufyrirtæki. En á þetta verð- ur ekki fallist. Sildveiði bátsins var atvinnufyrir- tæki rekið frá Ísafjarðarkaupstað, er niðurjöfnunar- nefnd kaupstaðarins var heimilt samkvæmt 19. gr. í lögum nr. 67, 14. nóv. 1917, sbr. 1. gr. 2. málslið í lögum nr. 47, 27. júní 1921, að leggja aukaútsvar á og gera bátnum þ. e. útgerðarmanni hans að greiða. Og þar sem því hefir ekki verið mótmælt, að stefndi, sem er eigandi vjelbátsins >Aldan<, hafi gert bátinn út á sildveiðarnar frá Ísafirði, ber að fella hinn áfrýjaða fógetarjettarúrskurð úr gildi og skylda fógeta Vestmannaeyja til að framkvæma lögtakið. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetarjettarúrskurður er úr gildi feldur og ber fógeta Vestmannaeyjakaup- staðar að framkvæma lögtakið. Stefndi Gísli Magnússon greiði áfrýjanda bæjarfógeta Oddi Gíslasyni f. h. bæjarstjórnar Ísafjarðarkaupstaðar 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 619 Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Það verður að fallast á það með gjörðarþola að þar sem umkrafið útsvar er ekki lagt á sjálfan hann verði ekki gert lög- tak hjá honum fyrir því. Og þar sem lögtaks ank þess er krafist í bátnum „Aldan“ og á hans (bátsins) kostnað, sem ekki er neitt skrásett atvinnufyrirtæki er ekki heldur hægt að gera það hjá gjörðarþola fyrir hönd bátsins. Miðvikudaginn 22. júní 1927. Nr. 18/1927. Gísli Gíslason gegn Þórði Bjarnasyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Gísli Gíslason, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti — Svo greiði hann og stefnda, Þórði Bjarnasyni, er hefir látið mæta í málinu, 40 kr. í ómaksbætur að viðlagðri að- för að lögum. Miðvikudaginn 22. júní 1927. Nr. 31/1927. Þorsteinn Jónsson o. fl. (Lárus Jóhannesson) BEgL Guðm. Ólafssyni f. h Trueba y Pardo (Sjálfar). Dómur hæstarjettar. Átrýjendurnir ljetu mæta í rjettinum, leggja fram stefnu og biðja um frest í málinu til þess að leggja 620 fram ágrip úr dómsgjörðunum. Stefndi Guðmundur Ólafsson mótmælti fresti og heimtaði ómaksbætur. Að svo vöxnu máli verður ex officio að vísa stefn- unni frá hæstarjetti og dæma áfrýjendur til að greiða stefnda ómaksbætur, er ákveðast 40 kr. Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. Áfrýjendurnir Þorsteinn Jónsson, Karl Þorsteinsson og Sveinn Hallgrímsson greiði einn fyrir alla og allir fyrir einn stefnda Guðmundi Ólafssyni 40 kr. ómaks- bætur, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 22. júní 1927. Nr. 40/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Fritz Korte (Bjarni Þ. Johnson). Botn vörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. mai 1927: Kærður, Fritz Korte, greiði 13 þúsund króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og komi í stað sektarinnar 6 mánaða ein- falt fangelsi ef hún verður ekki greidd inuan viku frá lögbirt- ingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðafæri — þar með taldir dragstrengir — í bv. „Ernst Braun“ sje upptækt og renni andvirðið í sama sjóð. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í hin- um áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann, þó þannig að vararefsingin ákveðst 7 mánaða einfalt fangelsi. 621 Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar á meðal málflutningslaun til sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 80 kr. til hvors þeirra. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þannig að vararefsingin ákveðst í mánaða einfalt fangelsi. Kærði, Fritz Korte, greiði allan áfrýjunarkostn- að málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Pjeturs Magnússon- ar og Bjarna Þ. Johnson, £0 kr. til hvors þeirra. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn skip- stjóranum á b/v. P.G. 204 „Ernst Braun“ Fritz Korte frá Geeste- minde fyrir brot á ákvæðum Íslenskrar fiskiveiðalöggjafar. Það er sannað í málinu með eiðfestum vitnaframburðum skipherrans og 1. stýrimannsins á „Þór“, að kærður, sem eigi er upplýst um, að hafi áður brotið íslenska fiskiveiðalöggjöf, var á skipi sinu 0,9 sjómílur innan íslenskrar landhelgi vestur af Port- landi með þakborðsvörpu í sjó, laust fyrir kl. 8 í gærmorgun, er varðskipið „Þór“ kom þar að, tók skip hans fast og kom með það hingað í morgun. Kærður hefir ekki viljað kannast við það, að skip hans hafi verið tekið innan landhelginnar og haldið því fram, að hann hafi ekki verið að veiðum er skipið var tekið, heldur hafi hann fest vörpu sína í botni, hún flóknað og verið dregin upp aftan undir skipið og hann því ekki getað hreyft skrúfuna. Að því er fyrra atriðið snertir, þá liggja fyrir í málinu með hinum nefnda vitnaframburðum lögfullar sannanir fyrir því, að skip kærðs hafi verið innan landhelginnar, er það var tekið fast. Það er og sannað Í málinu enda viðurkent af kærðum, að 622 skipið hafði bakborðsbotnvörpu Í sjó, er það var tekið og að fisk- ur var Í vörpunni, er hún var dregin inn eftir að búið var að taka skip kærðs. fast og verður kærður því talinn hafa veitt með hotnvörpu innan landhelginnar og gerir það enga breytingu á þessn, þótt varpan hafi verið eitthvað flækt, er hún kom upp úr sjónum. Kærður hefir því að áliti rjettarins brotið 1. gr. laga nr. 5/1920 um bann gegn botnvörpuveiðum og þykir refsing sú, sem hann hefir unnið til fyrir það eftir 8. gr. laganna sbr. og 1. gr. laga nr. 4/1924, hæfilega ákveðin 18 þúsund króna sekt til Landhelgissjóðs, með tilliti til þess, að gengi Íslenskrar krónu er það í dag, eftir upplýsingum frá Landsbankanum, að krón- aa jafngildir 81,70 aurum gulls, og komi í stað sektarinnar 6 mánaða einfalt fangelsi ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allar afli og öll veiðarfæri — þar með taldir dragstrengir — í b/v. P. G. 204 „Ernst Braun“ sje upptækt og renni andvirðið í sama sjóð. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 23. sept. 1927. Nr. 34/1927. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Eiríki Kjerúlf (Björn P. Kalman). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 18. febr. 1927: Kærður Eiríkur lækrir Kjerúlf á að vera sýkn af kæru vald- stjórnarinnar í máli þessu. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Það er eigi nægilega sannað gegn neitun kærða, enda það atriði lítið rannsakað af lögreglurjettfnum, að kærði hafi gefið út lyfseðla þá um áfengi, er ræð- ir um í máli þessu án þess að hafa áður fullvissað 623 sig um þörf beiðanda á áfenginu til lækninga og verður því að þessu leyti að sýkna kærða af kæru valdstjórnarinnar í málinu. Hinsvega hafa undir rekstri málsins verið lagð- ir fram 3 lyfseðlar þannig hljóðandi: Spir. conc. gram 210 Ætherol. Carv. gtt. II Ag. dest. gram 375, er kærði, sem er læknir, er eigi hefir rjett til lyf- sölu, hefir gefið út og ritað á venjuleg lyfseðlaeyðu- blöð sín, en ekki á þau tölusettu eyðublöð, er reglu- gjörð nr. 59, 1. júli 1925 fyrirskipar að nota skuli undir lyfseðla um áfengi, og hefir kærði ennfremur kannast við að hafa gefið út og látið af hendi fleiri lyfseðla með sama og svipuðu innihaldi ritaða á venju- leg blöð, og að hann hafi að eins notað hin sjerstöku tölusettu eyðublöð undir lyfseðla um vín, koníak og vínanda óblandaðan eða blandaðan vatni einu, enda hafi hann skilið ákvæði nefndrar reglugjörðar svo að ekki sje skylt að nota hin sjerstöku tölusettu eyðu- blöð undir aðra lyfseðla. En þetta er eigi rjettur skilningur á ákvæðum reglugjörðarinnar. Svo sem tekið er fram í forsendum lögreglurjettardómsins verður vínandi blandaður vatni ekki talinn vera mengaður í þeirri merkingu, sem þetta orð hefir í 3. gr. reglugjörðarinnar þótt blandaður sje fáum drop- um af kúmenolíu (Ætherol. carvi). Kærður hefir því gjörst brotlegur gegn 5. gr, sbr. 3. gr. í nefndri reglugjörð með því að rita lyfseðlana á önnur blöð en þau er reglugjörðin mælir fyrir að nota skuli undir lyf. Og með tilliti til þess, að kærði hefir tvisvar áður verið dæmdur í sekt fyrir brot á fyrir- mælum eldri aðflutningsbannlaga um heimild lækna til að gefa út áfengislyfseðla, þykir eigi verða kom- 624 ist hjá að ákveða refsing kærða fyrir framangreind brot samkv. 17. gr. laga nr. 15, 8. júni 1925, 1000 kr. sekt í ríkissjóð og komi 45 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar ef hún fæst eigi greidd áður en tveir mánuðir eru liðnir frá birtingu dóms þessa. Svo verð- ur og samkvæmt ákvæðum sömu greinar að svifta kærða heimild til þess að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi og áfengisblöndu. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 100 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði Eiríkur Kjerúlf læknir á Ísafirði greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð, er afplánist með 45 daga einföldu fangelsi, ef sektin eigi fæst greidd innan tveggja mánaða frá birtingu dóms þessa. Svo er og kærði sviftur heimild til að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi og áfengisblöndu. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Björn P. Kalman, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir skipun dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn kærðum Eiríki Kjerúlf 625 aðstoðarlækni á Ísafirði fyrir brot á lögum nr. 15, 1925 um að- flutningsbann á áfengi og reglugjörð nr. 59, 1. júlí 1925 um sölu áfengis til lækninga til refsingar og málskostnaðargreiðslu. Tildrög máls þessa eru þau, að lögregluþjónn bæjarins kærði fyrir dómaranum með skjali dags. 19. ágúst f. á, að sá orðróm- ur leiki á að tveir læknar hjer í bænum, sem sje kærður og ann- ar læknir, skrifi áfengisseðla á ólögleg eyðablöð og seldu mönn- um, en lyfjabúðin láti áfengi úti gegn seðlum þessum. Um sönnur á þessu kveðst lögreglaþjónninn ekki vita, en þykir það hins- vegar grunsamlegt, að menn, er hann veit að sjeu drykkfeldir venji komur sínar í lyfjabúðina og væru að drukknari eftir lítinn tíma. Erindi þessu fylgdi skýrsla undirskrifuð sama dag af Jóni nokkrum Björnssyni málaranema hjer í bænum. Kveðst tjeður Jón hafa farið til kærðs, sama dag, og beðið hann að selja sjer lyf- seðil á áfengi, er kærður og hafi selt honnm gegn 5 kr. endur- gjaldi. Ekkert kveðst hann hafa minst á sjúkdóm við kærðan og þeir hvorugur. Kveðst svo hafa farið á leið í lyfjabúðina með lyfseðilinn, en er hann var kominn upp á riðið við dyr lyfja- búðarinnar hafi lögregluþjónninn kallað til sin og hann þá engið á móts við hann. Hafi lögregluþjónnian spurt hann, hvort hann hefði meðferðis lyfseðil á áfengi. Kvað hann já við því, og er hann hafi beðið hann að sýna sjer lyfseðilinn, gerði hann það og leyfði honum að halda lyfseðlinum, er hann fór fram á það. Lyfseðill þessi er lagður fram í málinu Í frumriti og eftir- riti á rjskj. nr. 3 og hljóðar á spir. conc. 210 gr. ætherol. carvi gtt. Il aqaa dest. gram 375 að nota eitt staup eftir samtali. Á síðara stigi málsins hafa ennfremur verið lagðir fram í frumriti og eftirriti lyfseðlar frá kærða á rjskj. 9 og 10 á nákvæmlega sömu blöndu. Að því er nú snertir það atriði í erindi ofannefnds Jóns Björnssonar að hvorugur þeirra kærðs hafi neitt á sjúkdóm minst, áður kærður fjekk honum lyfseðilinn, þá hefir kærður ákveðið neitað því sem ósönnu, og þar sem vitnið er eitt til frásagnar um það og framburður þess einnig nokkuð á reiki að þessu leyti, þykir þetta eigi sannað gegn mótmælum kærðs. Um framangreinda lyfseðla kærðs er það að athuga að þeir eru ritaðir á venjuleg eyðublöð, en eigi á hin fyrirskipuðu eyðu- blöð, sbr. 5. gr. reglugjörðar nr. 59, 192. Heldur kærður því fram að hann skrifi lyfseðla á hin tölu- settu eyðublöð, þegar hann gefi lyfseðil á ómengaðan spiritas, eða einungis vatnsblandaðan, ennfremur á koníak eða vín, er 40 626 löggild sjeu til lækninga, en ávalt er hann gefi lyfseðil á spiritus blandaðan öðrum efnum, hvað lítið sem er, þá skrifi kærður það á venjuleg eyðublöð, eins og rjskj. 3, enda skirskotar kærður til álits landlæknis þessu viðvíkjandi. Að því er snertir spurninguna um það, hvort kærðum beri að skrifa greinda lylseðla á hin fyrirskipuðu eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðarinnar þá þykir verða að svara því samkvæmt fyrirmælum reglagjörðarinnar í sambandi við fyrirmæli reglu- gjörðar nr. 66, 1922, um sölu á iðnaðaráfengi, suðuvökva o. fl. þannig að orðið mengað áfengi í 3. gr. reglugjörðar nr. 59, 1925, beri að skýra með hliðsjón af fyrirmælum reglugjörðar nr. 66, 1922, nm mengað og hálfmengað áfengi (spiritus). En samkvæmt því verður eigi álitið að spiritus verði mengaður, hálfmengaður eða fullmengaður þó hann sje blandaður ætherol carvi. gtt. II. Það virðist eðlilegt að skoða það frekar sem smekkbætir, en hitt að það breyti aðaláhrifum áfengisins sem nautnameðals. Á tengið (spiritus) verður þrátt fyrir svofelda blöndun að teljast Ómengað og leiðir af þvi, að kærðum beri að gefa lyf- seðla á þannig lagaða áfengisblöndu á hin sjerstöku eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðarinnar. Eins og fyr segir ber kærður fyrir sig álit landlæknis við- víkjandi skilningi hans á 3. gr. reglugjörðarinnar. En um það er upplýst í málinu að með símskeyti 18. ágúst 1924 gerði lyfjabúð- in hjer svofelda fyrirspurn til landlæknis: „Skil reglugjörðina þannig að aðeins þurfi að skrifa á áfengiseyðublöð vina mcdicata og spiritus óblandaðan og vatns- blandaðan en eigi blandaðan með öðrum medicinskum efnum í hvaða hlutfalli sem er. Er það rjett?“ Með svarskeyti 19. s. m. svarar landlæknir fyrirspurn- inni þannig: „Skilningur yðar er í samræmi við fyrri málsgrein þriðju greinar Í reglugjörð 7. ágúst 1922 um sölu áfengis til lækninga svo og fimtu grein sömu reglugjörðar“. Í svarskeytinu skirskotar landlæknir til reglugjörðar 7. ágúst 1922, er þá gildir, en þar eð núgildandi reglugjörð er í öllu er málið skiftir samhljóða eldri reglugjörðinni virðist svar land- læknis ætti að hafa sama gildi samkvæmt núgildandi reglugjörð. Að vísu er það einvörðungu á sviði dómstólanna að lög- skýra reglugjörð nr. 59, 1925, en með tilliti til þess að land- læknir er yfirmaður kærðs og að Í upphafi reglugjörðarinnar segir 627 að hún sje samin með hans ráði, þykir framangreindur verknaður kærðs eigi vera refsiverður. Það ber því að sýkna kærðan af kæru valdstjórnarinnar Í máli þessn. Eftir þessum úrslitum þykir málskostnaður eiga að greiðast af almannafje. Það vottast að enginn óþarfa dráttur hefir orðið á máli þessu. Mánudaginn 26. sept. 1927. Nr. 35/1927. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Halldóri G. Stefánssyni (Björn P. Kalman). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 18. febr. 1997: Kærður, Halldór G. Stefánsson læknir, á að vera sýkn af kærum valdstjórnarinnar. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Kærði hefir neitað því, að hann hafi gefið út áfengislyfseðla þá, er ræðir um í máli þessu, án þess að hafa áður fullvissað sig“ um þörf beiðanda á áfenginu til lækninga og er þetta eigi nægilega sannað gegn neitun hans, enda hefir rannsóknar- dómarinn litið rannsakað þetta atriði. Það verður því að sýkna kærða að þessu leyti af kæru vald- stjórnarinnar. Hinsvegar er það sannað í málinu, að kærði, er hefir lækningar að atvinnu en eigi rjett til lyfsölu, hetir eftir að reglugjörð nr. 59, 1. júlí 1925 gekk í gildi, gefið út lyfseðla um áfengi ritaða á venjuleg lyfseðlaeyðublöð sín en ekki á þau sjerstöku tölu- settu eyðublöð, er reglugjörðin fyrirskipar að nota 40* 628 skuli undir lyfseðla um áfengi. Hefir einn slíkur lyfseðill verið lagður fram i málinu svohljóðandi: Spir. conc. gram 210 Ætherol. carvi gtt. II Aq. gram 370 og hefir kærði kannast við að hafa gefið út fleiri lyfseðla með sama innihaldi ritaða á venjuleg lyf- seðlablöð sín, og telur kærði að þetta hafi verið heimilt sjer, þar sem hann skilji ákvæði nefndrar reglugjörðar svo, að hin tölusettu eyðublöð sje aðeins fyrirskipað að nota undir lyfseðla á vínanda óbland- aðan eða blandaðan vatni einu, en ekki ef blandað- ur sje öðrum efnum í hvaða hlutfalli sem er. En þetta er eigi rjettur skilningur á ákvæðum reglu- gjörðarinnar. Svo sem tekið er fram í forsendum lögreglurjettardómsins verður vínandi blandaður vatni ekki talinn að vera mengaður í þeirri merkingu, sem orð þetta hefir í 3. gr. reglugjörðarinnar þótt bland- aður sje fáum dropum af kúmenolíu (Ætherol. carvi). Kærði hefir því gjörst brotlegur gegn 5—. gr. sbr. 3. gr. nefndar reglugjörðar með því að rita lyfseðl- ana á önnur blöð en þau, er reglugjörðin mælir fyrir að nota skuli undir lyfseðla um áfeng lyf. Kærði hefir einu sinni áður verið dæmdur í sekt samkvæmt ákvæðum eldri aðflutningsbannlaga fyrir misnotun á áfengi, er hann sem læknir hafði fengið úr lyfjabúð, og þykir eigi verða hjá því komist að refsa honum fyrir ítrekað brot. Ákveðst því refsing kærða fyrir framangreint brot samkvæmt 17. gr. . nr. 15, 8. júní 1925, 1000 króna sekt í ríkissjóð og komi 45 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar ef hún fæst eigi greidd áður en tveir mánuðir eru liðn- ir frá birtingu dóms þessa. Svo verður og samkvæmt ákvæðum sömu greinar að svifta kærða heimild til 629 þess að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi og áfengisblöndu. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 100 kr. til hvors. Við meðferð málsins í hjeraði er það aðfinslu- vert, að dómarinn hefir eigi, að því er sjeð verður, kallað kærða til að vera viðstaddan eiðfestingu vitna, er vitnuðu gegn honum, og að dómarinn hefir eigi orðið við kröfu kærða um að kalla tvö nafngreind vitni Í rjettinn til þess að leggja fyrir þau ákveðn- ar Spurningar. Því dæmist rjett vera: Kærði, Halldór G. Stefánsson læknir á Ísa- firði, greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð, er af- plánist með 45 daga einföldu fangelsi ef sektin fæst eigi greidd innan tveggja mánaða frá birt- ingu dóms þessa. Svo er og kærði sviftur heimild til þess að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi eða áfengisblöndu. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Björns P. Kalman. 100 kr. til hvors Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir fyrirmælum dóms- og kirkjumálaráðu- neytisins af valdstjóruarinnar hálfu höfðað gegn Halldóri G. Stefáns- 630 syni praktiserandi Jækni á Ísafirði fyrir brot á lögum nr. 15, 1925 um aðflutningsbann á áfengi og reglagjörð nr. 59, 1. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga, til refsingar og málskostnaðar- greiðslu. Tildrög máls þessa eru þau, að lögregluþjónn bæjarins kærði fyrir dómaranum með brjefi dags. 19. ágúst f. á., að sá orðrómur leiki á, að tveir læknar bjer Í bænum, sem sje kærði og annar nafngreindur læknir, skrifuðu áfengisseðla á ólögleg eyðublöð og seldu mönnum, en lyfjabúðin láti áfengi úti gegn seðlum þessum. Um sönnur á þessu kveðst lögregluþjónninn ekki vita, en honum þykir það hinsvegar grunsamlegt, að menn, er hann veit að væru drykkfeldir vendu komur sínar Í lyfjabúðina og væru drukknari eftir lítinn tíma. Erindi þessu fylgdi skýrsla eða kæra undirskrifuð sama dag af Jóni nokkrum Björnssyni málaranema hjer í bænum. Kveðst tjeður Jón sama dag kl. 6'/, e. h. hafa farið til kærðs Í þeim erindum að kaupa hjá honum lyfseðil á brennivín. Hafi hann einu sinni áður Í vor fengið hjá kærðum þessháttar lyfseðil eftir beiðni hans og hafi tafarlaust verið látið út á lyfseðilinn brennivín í lyfjabúðinni hjer, upp Í axlir á ðja pelaflösku, er hann minnir að væri miðalaus og ómerkt. Er tjeður Jón Björnsson kom inn til kærðs ofannefndan dag, hafi kærður spurt hann, áður en hann bar upp erindið, hvort hann ætlaði að fá lyfseðil og játti hann því. Hafi þá kærður, án þess að ræða frekar við Jón Björnsson, skrifað lyfseðil á ótölusett eyðublað, en með nafnstimpli kærðs og afhent honum lyfseðil gegn 5 kr. endurgjaldi. Fór svo tafarlaust á lyfjabúðina og var honum afhent út á hann, orðalaust af útlendri stúlku, þriggja pela flaska með tærum vökva upp í axlir. Flaskan hafi verið miða- laus og ómerkt og hann greitt fyrir hana 6 kr., eins og upp var sett. Er nefndur Jón Björnsson kom út úr lyfjabúðinni, hitti lög- regluþjónninn hann, spurði hvort hann hefði eigi flösku í vasan- um og hvað væri i henni og játti hann því, og kveðst hafa svarað að í flöskunni væri brennivín keypt á lyfjabúðinni, eftir lyfseðli frá kærðum. Hafi lögregluþjónninn farið fram á það, að hann ljeti af hendi við sig flöskuna og gerði hann það góðfúslega. Umrædda flösku tók rjetturinn Í vörslur sínar. Hefir kærður kannast við að vökvi sá, er í flöskunni var, hafi verið samkvæmt lyfseðli er hljóðaði á 210 gr. ómengaðan spiritus, 870 gr. aqua destilata og 2 dropar ætherol carvi, að taka eina matskeið á sinnum á dag. 131 Lyfseðil á samskonar áfengisblöndu kveðst kærður hafa látið sama manni Í tje nokkru áður og ennfremur 3. des. f. á. sbr. rjskj. Í1. Að því er snertir það atriði í skýrslu Jóns Björnssonar, að kærður hafi boðið honum lyfseðil að fyrra bragði þá hefir kærð- ur mótmælt þvi sem ósönnu, heldur hafi kærður spurt hvort hann þyrfti sama meðal og áður og er hann játti því afhent honum lyfseðilinn Þar sem nú þráttnefndur Jón Björnsson er einn hjer til frá- sagnar um þetta atriði, þykir það eigi vera nægilega sannað gegn mótmælum kærðs. Um framangreinda lyfseðla kærðs er það að athuga, að þeir eru ritaðir á venjuleg eyðublöð með nafnstimpli kærðs, en eigi á hin fyrirskipuðu eyðublöð samkv. reglugjörð nr. 59, 1925. Kveðst kærður, er hann gefi lyfseðla á ómengaðan spiritus eða eingöngu vatnsblandan eða á koníak eða vín, er löggilt sje til lækninga, skrifa þá á hin fyrirskipuðu eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðar nr. 59, 1925. En er hann gefi lyfseðil á spir. conc. blandaðan öðrum medicinskum efnum, hvað lítið sem sje, skrifi hann þau á hin venjulegu eyðublöð eins og rjskj. nr. 11, enda fari hann eftir áliti landlæknis. Að því er snertir spurninguna um það, hvort kærðum beri að skrifa greinda lyfseða á hin fyrirskipuðu eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðarinnar, þá þykir þarfa að svara því samkvæmt fyrirmælum reglugjörðarinnar Í sambandi við fyrirmæli reglu- gjörðar nr. 66, 1922, um söla á iðnaðaráfengi, suðavökva o. Íl., þannig að orðið „ómengað áfengi“ í 8. gr. reglugjörðar nr. 59, 1925, beri að skýra með hliðsjón af fyrirmælum reglugjörðar nr. 66, 1922, um mengaðan og hálfmengaðan spiritus. En sam- kvæmt því verður eigi álitið að áfengi (spiritus) verði mengað, hálfmengað eða fullmengað, þó það sje blandað með ætherol carvi gtt. Il eða medicinskum bitterefnum. Það virðist eðlilegt að skoða það fremur smekkbæti, en hitt að það breyti aðaláhrif- um áfengisins sem nautnameðals. Áfengið verður þrátt fyrir svo- felda blöndun að teljast ómengað og leiðir af því að kærðum ber að gefa lyfseðla á þannig lagaða áfengisblöndu, á hin sjerstöku eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðarinnar. Eins og fyr segir, ber kærður fyrir sig álit landlæknis við- víkjandi skilningi hans, á 3. gr. reglugjörðarinnar. En um það er upplýst í málinu að með símskeyti 18. ágúst 1924 gerði lyfja- búðin hjer svofelda fyrirspurn til landlæknis. 632 „Skil reglugjörðina þannig að aðeins þurfi að skrifa á áfengiseyðublöð vina medicata og spiritus óblandaðan og vatns- blandaðan en eigi blandaðan með öðrum medicinskun efnum í hvaða hlutfalli sem er. Er það rjett?“ Með svarskeyti 19. s. m. svarar landlæknir fyrirspurninni þannig: „Skilningur yðar er í samræmi við fyrri málsgrein þriðju greinar Í reglugjörð 7. ágúst 1922, um sölu áfengis til lækninga svo og fimtu greinar sömu reglugjörðar“. Í svarskeytinu skirskotar landlæknir til reglugjörðar 7. ágúst 1922, er þá gilti, en þar eð núgildandi reglugjörð er í öllu er máli skiftir samhljóða eldri reglugjörðinni ætti svar landlæknis að hafa sama gildi samkvæmt gildandi reglugjörð. Að vísu er það einvörðungu á valdi dómstólanna að lög- skýra reglugjörð nr. 59, 1925, en með tilliti til þess, að land- læknir er yfirmaður kærðs, og Í upphafi reglugjörðarinnar segir, að hún sje samin með ráði landlæknis, þykir framangreindur verknaður kærðs eigi vera refsiverður. Það ber því að sýkna kærðan af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Eftir þessum úrslitum þykir málskostnaður eiga að greiðast af almannafje. Það vottast að enginn óþarfa dráttur hefir orðið í má;i þessu. Miðvikudaginn 28. sept. 1927. Nr. 36/1927. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Gunnari Juul (Björn P. Kalman). Áfengi afgreitt í lyfjabúð gegn ólögmætum lyfseðlum. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðar 18. febr. 1997: Gunnar Juul lyfsali á að vera sýkn af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Það er upplýst í máli þessu og viðurkent af kærða, að afgreiddir hafa verið í lyfjabúð hans á 633 Ísafirði, að því er ætla má, með vitund hans og vilja, nokkrir lyfseðlar hljóðandi um 210 gr. af spiritus concentratus, 2 dropa af ætherol. carvi og 310 gr. aqua destillata, án þess að lyfseðlar þessir væru rit- aðir á hin sjerstöku tölusettu eyðublöð, er ræðir um í 5. gr. regugjörðar um Sölu áfengis til lækninga 1. júlí 1925. Heldur kærði því fram, að hann hafi skilið 3. gr. nefndrar reglugjörðar svo, að ekki væri skylt að nota þessi sjerstöku eyðublöð undir aðra lyf- seðla en um vín, konjak og vínanda óblandaðan eða blandaðan vatni einu, og til frekari fullvissu hafi hann borið þetta undir landlækni, og hafi hann látið í ljósi að þessi skilningur væri í samræmi við ákvæði 3. og 5. gr. reglugjörðarinnar. En þetta er ekki rjettur skilningur á ákvæðum nefndrar reglugjörðar, með því að vínandi blandað- ur vatni verður ekki talinn mengaður í þeirri merk- ingu, er orð þetta hefir í 3. gr. reglugjörðarinn- ar, þótt blandaður sje fáum dropum af kúmenolíu (Ætherol. carvi). Þannig lagaðir lyfseðlar áttu því samkvæmt 5. gr. reglugjörðarinnar að ritast á hin sjerstöku tölusettu eyðublöð og voru þannig ekki samkvæmir reglum þeim, er segir í 2. málgsgrein 9. gr. í lögum nr. 15, 8. júní 1925 sbr. 3. og 5. gr. nefndrar reglugjörðar. Kærði hefir því gjörst brotlegur gegn 6. málsgr. 14. gr. nefndra laga og þar sem ekki er heimild til þess að undanþiggja hann refsingu fyrir brot þetta, þótt álíta mætti að hann hafi verið i góðri trú að þessu leyti, ákveðst refsingin 200 kr. sekt í ríkis- sjóð og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektar- innar, ef hún fæst eigi greidd áður en mánuður er liðinn frá birtingu dóms þessa. Gegn eindreginni neitun kærða verður það hins. 634 vegar eigi talið sannað, að honum hafi verið kunnugt um að áfengislyf hafi verið látin úti úr lyfjabúðinni án fyrirsagnar um notkunina og án forskriftar um innihald lyfsins, og verður kærði þegar af þessari ástæðu ekki látinn sæta ábyrgð fyrir þetta kæru- atriði. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 100 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði Gunnar Juul lyfsali á Ísafirði greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi, ef hún eigi fæst greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Björns P. Kalman, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, eftir fyrirmælum dóms- og kirkjumálaráðu- meytisins, höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn kærðum Gunnari Juul lyfsala á Ísafirði, fyrir brot á lögum nr. 15, 1925, um að- flutningsbann á áfengi og reglugjörð nr. 59, 1925, um sölu áfengis til lækninga, til refsingar og málskostnaðargreiðslu. Tildrög máls þessa eru þau, að lögregluþjónn bæjarins kærði fyrir dómaranum með brjefi dags. 19. ágúst f. á., að sá orðrómur 635 ljeki á að tveir nafngreindir læknar hjer í bænum skrifaðu áfengis- lyfseðla á ólögleg eyðublöð og seldu mönnum, en lyfjabáðin hjer ljeti áfengi úti gegn seðlam þessum. Um sönnur á þessu kveðst lögregluþjónninn eigi vita, en honum þyki það hinsvegar grun- samlegt að menn er hann veit að eru drykkfeldir vendu komur sínar í lyfjabúðina og væru að drnkknari eftir en áður. Erindi þessu fylgdi skýrsla eða kæra undirskrifuð sama dag af Jóni nokkrum Björnssyni málaranema hjer í bænum. Kveðst tjeður Jón Björnsson sama dag hafa farið til Hall- dórs G. Stefánssonar læknis hjer í bænum og fengið hjá honum lyfseðil á brennivín, er ritaður var á ótölusett eyðublað en með stimpli læknisins. Fór svo tafarlaust á lyfjabúðina með lyfseðil- inn og var honum afhent út á hann orðalaust af útlendri stúlku þriggjapelaflaska með tærum vökva upp Í axlir. Flaskan hafi verið miðalaus og ómerkt og hann greitt fyrir hana 6 kr. eins og upp var sett. Kveðst og áður hafa fengið hjá sama lækni samskonar lyfseðil, hafi tafarlaust verið látið út á hann brenni- vín í lyfjabúðinni á ðja pelaflösku, er hann minnir að væri miða- aus og ómerkt. Er það sannað í máli þessu að lyfseðill þessi hljóðaði á 210 gr. ómengaðan spiritus, 370 gr. aqua destilata og “ dropar ætherol carvi, að taka eina matskeið fjórum sinnum á dag. Þá er það sannað í málinu að kærður hefir afgreitt 2 aðra lyfseðla frá sama lækni ritaða á ótölusett eyðublöð, er hljóðuðu á sams- konar áfengisblöndu, ennfremur 3 áfengislyfseðla ritaða á ótölu- sett eyðublöð, frá Eiríki Kjerúlf lækni, er hljóðuðu á samskon- ar blöndu. Eins og fyr greinir kveður ofannefndar Jón Björnsson að flaska sú, er hann fjekk afgreidda í lyfjabúð kærðs 19. ágúst f. á. hafi verið miðalaus og ómerkt og kveður sig minna að svo hafi og verið í fyrra skiftið. Þá hefir vitnið Hafliði Einarsson borið það fyrir rjetti, að hann hafi fengið afhentar á lyfjabúð- íoni hjer ö flöskur líkrar áfengisblöndu eða stundum blandaðar bitter, er allar hafi verið ómerktar og miðalausar, eftir áfengis- yf seðlum frá læknunum Eiríki Kjerúlf og Halldóri G. Stefánssyni og vitnið Jón Ísak Magnússon eina ómerkta flösku með líkri áfengisblöndu og að framan getur um, eftir lyfseðli frá Eiríki Kjerúlf lækni. Kærður hefir ákveðið neitað því sem ósönnu Í kæru lög- regluþjónsins að menn fái áfengi í lyfjabúðinni á ólöglegan hátt. Kveðst einungis afgreiða eða láta afhenda áfengi er blandað sje 636 medicinskum efnum öðrum en vatni, sem meðal, samkvæmt lyf- seðli frá lækni. Neitar því einnig að áfengisblanda sú, er lyfjabúðin hafi afgreidd samkvæmt ofangreindum lyfseðlum falli undir 3. gr. reglugjörðarinnar, enda fari hann í því eftir áliti landlæknis. En um það er upplýst Í málinu að með símskeyti 18. ágúst 1924 gerði lyfjabúðin hjer svofelda fyrirspurn til landlæknis: „Skil reglugjörðina þannig að aðeins þurfi að skrifa á áfengiseyðublöð vina medicata og spiritus óblandaðan og vatns- blandaðan en eigi blandaðan með öðrum medicinskum efnum í hvaða hlutfalli sem er. Er það rjett?“ Með svarskeyti 19. s. m. svarar landlæknir fyrirspurn- inni þannig: „Skilningur yðar er í samræmi við fyrri málsgrein þriðju greinar í reglugjörð 7. ágúst 1922 um sölu áfengis til lækninga svo og fimtu grein sömu reglugjörðar“. Með þessu svari landlæknis til kærðs sem lyfsala verður að álíta að það sje Í góðri trú, að kærður álítur að lyfseðlar á framangreinda áfengisblöndu þyrftu eigi að vera ritaðir á hin sjerstöku eyðublöð sbr. 5. gr. reglugjörðarinnar, enda verður að álíta að það sje á ábyrgð hlutaðeigandi lækna, hvort þeir að þessu leyti fylgja gildandi reglum eða eigi sbr. 9. gr. bannlag- anna, þar sem eigi er upplýst í málinu að samband hafi verið milli þeirra, er heimfæra megi undir 18. gr. nefndra laga. Að því er þarnæst snertir spurninguna um það, hvort kærð- nm verði gefið það að sök, að hann hafi látið úti áfengislyf í ómerktum ílátum, þá verður það eigi talið sannað með framburð- um fyrnefndra vitna að svo hafi verið, með því að vitnin hvort um sig eru ein til frásagnar um þau tilfelli er þau vitna um. Er það því eigi lögfull sönnun gegn mótmælum kærðs. Enda þykir það orka tvímælis, hvort kærðum beri samkv. 3. málsgr. 3. gr. reglugjörðarinnar að merkja önnur áfengisilát, en þan sem látin eru af hendi eftir áfengislyfseðli skrifuðum á eyðublöð samkv. 5. gr. reglugjörðarinnar. Samkvæmt framanritaðu lítur rjetturinn svo á, að sýkna beri kærðan af kærum og kröfum valdstjórnarinnar í máli þessu, svo og að málskostnað beri að greiða af almannafje. Það vottast að enginn óþarfa dráttur hefir orðið á máli þessu. 637 Föstudaginn 30. sept. 1927. Nr. 79/1926. — Stjórn Íslandsbanka (Fjeldsted) gegn Sveini Björnssyni f. h. A/S. Tuxham (Pjetur Magnússon). Útaf fullnustu ábyrgðarskuldbindingar áfrýjanda. Dómur gestarjettar Reykjavikur 24. júli 1926: Stefndir, Eggert Claessen, Jens B. Waage og Sigurður Eggerz f. b. Íslandsbanka, greiði stefnandanum, Sveini Björnssyni f, h. A/S. Toxham d. kr. 14500,00 með 6'“/, ársvöxtum frá 12. júní 1925 til greiðsludags og ísl. kr. 680,00 í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að áfrýjandi hefir kannast við það hjer fyrir rjettinum, að ábyrgð hans gagnvart stefnda út af ágreiningsefninu sje sjálfskuldarábyrgð og að skilja þykir mega ákvæði ábyrgðarskjalsins um farmskirteinið, samkvæmt málflutningi umboðs- manna aðilja, á þá leið, að áfrýjandi skuli fá farm- skirteinið gegn fullnægingu skuldbindingar sinnar, ber að staðfesta gestarjettardóminn með þar að lút- andi viðbæti. Eftir málavöxtum þykir rjett, að áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann ákveðinn 400 kr. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað, þó þannig, að áfrýjanda, stjórn Íslandsbanka, verði afhent farmskirteinið gegn fullnustu dóms þessa. Áfrýjandi greiði stefnda, Sveini Björnssyni f. h. A/S. Tuxham, 400 króna málskostnað fyrir hæstarjetti. 638 Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eltir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 9. janúar þ.á. af Sveini hæsta- rjettarmálaflutningsmanni Björnssyni hjer í bænum fyrir hönd A/S. Tuxham í Kaupmannahöfn gegn bankastjórum Íslandsbanka, þeim Eggert Claessen, Jens B. Waage og Sigurði Eggerz til greiðslu fyrir hönd bankans á d. kr. 15458,63 með 69/, ársvöxt- vöxtum frá 19. júní 1925 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu Nemur hann eftir framlögðum reikningi, sem er í sam- ræmi við aukatekjulögin og lágmarksgjaldskrá málaflutnings- mannafjelagsins, kr. 680,00. Stefndir hafa krafist sýknunar af kröfum stefnandans í mál- inu, að minsta kosti um stundarsakir, nema af málskostnaðar- kröfunni og málskostnaðar að skaðlausa hjá honum, eftir taxta málaflutningsmannafjelagsins með kr. 697,05. Til vara hafa þeir krafist þess, að verða aðeins dæmdir til að greiða kr. 14500,00. Málavextir eru þeir, að með símskeyti, 8. mai f. á. sam- þykti Hálfdán Hálfdánarson, útgerðarmaður í Hnifsdal, síma til- boð frá Tuxhamvjelaverksmiðjunni dags. 2. s. m. um sölu á 64—70 hesta Tuxhamvjei f.o.b. Kaupmannahöfn á d. krónur 14500,00. Borgunarskilmálar voru þeir, að !/, hluti verðsins átti að greiðast við pöntan, '/, hluti við móttöku og „Resten kan med acceptabel Bankgaranti modtages Vexel betalbar afdragsvis over 12 Maaneder“. Sama dag simaði útbú Íslandsbanka á Ísafirði verksmiðj- unni svohljóðandi og staðfesti það símskeyti með brjefi dags. £mjög mikið drukkinn< eða „mjög drukkinnc eftir eiðfestum framburði annara vitna og svo hinu, að Vilhjámur hafði ekkert í hönd- unum, ber að staðfesta aukarjettardóminn, sem ekkert verulegt þykir athugavert við, þó þannig að 5 ára fresturinn á fullnustu refsingarinnar teljist frá upp- sögn dóms þessa. Krafa sækjanda, sem ekki var hreyít í hjeraði, um bætur handa Vilhjálmi Vilhjálmssyni samkv. 303. gr. hegningarlaganna, verður ekki tekin til greina, 648 Samkvæmt þessum úrslitum verður ákærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, sem ákveðin eru 150 kr. handa hvorum. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað, þó þannig að fresturinn á fullnustu refsingarinnar teljist frá uppsögn dóms þessa. Ákærði, Karl Guðmundsson, greiði allan áfrýj- unarkostnað, þar með talin sóknar- og varnarlaun í hæstarjetti, 150 kr. til hvors, hæstarjettarmál- flutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Jóna Ásbjörnssonar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað at rjettvísinnar hálfa gegn Karli Gnð- mundssyni, lögregluþjóni, Lokastig 15 hjer í bænum, fyrir brot gegu ákvæðum ið. og 18. kap. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir öru þeir sem nú skal greina og sanuaðir hafa verið með eigin játningu ákærðs, er komur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Tildrög málsins era þau, að hinn 27. sept. s.l. ki. milli 10 og Tl siðdegis urða tveir lögregluþjónar hjer í bænum, þeir Magnús Sigurðsson og Kjartan Sigurðsson, varir við tvo drukkna menn, sem höfðu í frammi óspektir inni Í kaffihúsinu „Fjallkonan“ við Laugaveg. Þessir menn voru með háreysti, slengdust um gólfið og slógu um sig með höndum. Voru mennirnir hásetar af e/s. „Golan“ og hjet snnar Vilhjálmur Vilhjálmsson frá Ísafirði, en Binn Jóhann Bogason; þriðji maðurinn var með þeim, en vár stiltar. Lögregluþjónarnir skipuðu mönnum þessum út og ýttu þeim út fyrir dyrnar. Gengu menn þessir síðan niður Laugaveg- 649 inn og niður í bæinn og lögreglaþjónarnir á eftir þeim. En er komið var niður í Pósthússtræti og drukknu mennirnir ætluðu að halda áfram vestur Austurstræti, viku lögregluþjónarnir þeim til baka og niður Pósthússtræti áleiðis til skips þeirra, sem lá við bryggju eystri uppfyllingarinnar. Þegar kom niður í Pósthús- stræti tók mótþrói þeirra Vilhjálms og Jóhanns að aukast, svo að lögregluþjónarnir neyddust til að stjaka við þeim og datt Vilhjálmur þá tvívegis fremur hægt. Er þeir komu niður undir hafnarbakkann kom ákærður þar að, því honum hafði verið sagt frá því, að fjelagar hans lögreglupjónarnir, Kjartan og Magnús væru þar að fást við drukkna menn. Voru nú lögregluþjónarnir Kjartan og Magnús að fást við Jóhann, sem var mjög baldinn, en Vilhjálmur snerist að ákærðum, tók framan á honum og sagði eitthvað á þessa leið: „Þennan mann þarf jeg að slá“. Þetta framkvæmdi hann þó ekki, því að í nokkru þófi virðist hafa staðið milli hans og ákærðs, sem skipaði honum að sleppa. En þegar Vilhjálmur ljet sjer ekki segjast, greiddi ákærður honum högg með kylfu sinni og kom höggið, að því er kærður heldur fram, á háls Vilhjálms vinstra megin. Við högg þetta fjell Vil- hjálmur endilangar aftur á bak, höfuð hans skall allfast niður í grjótharða götuna og hann var þegar Í óviti. Eftir ca. 2—3 mínút- ur tók að drafa eitthvað í Vilhjálmi, þó að því er virðist í hálf- gerðu meðvitundarleysi; lögregluþjónarnir settu hann síðan upp Í bifreið og fluttu hann um borð í e/s. „Golan“. Var hann þá mjög máttfarinn, en þó mjög æstur í skapi og talaði mjög illa til lög- regluþjónanna. Þegar komið var með Vilhjálm fram í skipið, lögðu skipverjar hann þar upp í rúm og mókti hann og svaf annað slagið um nóttina og svo var daginn eftir. Skipverjar urðu þó varir við að honum leið illa og sú vanlíðan fór vaxandi. Var þá farið með Vilhjálm á sjúkrahús og leitað til læknis og kom þá í ljós við læknisskoðunina að hauskúpan var brotin (sprungin) vinstra megin og kveður læknirinn, er stundaði Vilhjálm, þetta hafa orsakað „blæðingar sem þrýsti að heilanum vinstra megin og lamað hann“ og stafaði Vilhjálmi lifshætta af þessa. — Af þessum orsökum var naaðsynlegt að opna „hauskúpuna til þess að ná út blóði því er þrýsti að heilanum og stöðva blæðinguna“. Læknirinn sem aðgerðirnar framkvæmdi, segir Í brjefi því til dómarans, er hinar tilvitnuða setningar bjer að framan eru tekn- ar úr, og,dagsett er 2!/, mánuði eftir að aðgerðirnar voru gerð- ar, að þær hafi tekist vel. Hann segir að útlimir Vilhjálms hafi í fyrsta verið algjörlega lamaðir, en hafi nú fengið mátt aftar, 650 þótt ekki hafi þeir enn náð aftur fullum styrkleik. Hann kveður Vilbjálm og lengi eftir aðgerðina hafa sjeð hluti fjarri sjer tvö- falt, en þetta sje nú mikið að lagast. Andlega kveður hann Vil- hjálm nokkuð seinan og sljófan, en hvort það stafi af meiðslinu kveðst hann ekki geta sagt. Yfirleitt segir læknirinn að líðan Vilhjáms hafi stöðugt farið batnandi og að hann hafi von um að hanu verði jafngðður, en geti ekki sagt um það með vissu. En ef svo verði ekki, sjen afleiðingarnar ófullkominn máttur í hægri hendi og fæti, sjóntruflanir og ef tii vill minkandi andlegir hæfileikar. Síðan þetta vottorð er gefið er ekki kunnugt um líðan Vilhjálms, sem fór skömmu síðar úr bænum. — Á Vilhjálmi kveð- ur læknirinn ekki hafi sjest meitt mar eða áverki eftir kylfu- höggið og er því ekki hægt að segja með neinni vissu hvort sprangan á hauskúpunni hefir komið við kylfuhöggið eða fallið Í götnna. Ákærður hefir borið það fyrir sig sjer til varnar, að Vil- hjálmur hafi ráðist á sig og hann þvi þurft að gera tvent: að afstýra árásinni frekar em orðið var og beygja manninn til hlýðni. — Hann kveður ekki hafa verið nema um tvær leiðir að velja til þess að koma þessu Í framkvæmd: að fljúga á Vilhjálm og freista, að varpa honum til jarðar og koma honum í járn, eða slá til hans með kylfanni eins og hann gerði, því það kveður hann venjulega leiða til þess að menn láti undan siga, en hafi hins- vegar hingað til reynst hættulaust. Fyrri leiðinni, að fljúga á manninn, kveður hann sjer hafa virst fylgja nokkur hætta; ekki vegna þess að sjer stafaði bein hætta af handalögmálum við Vilhjálm sjálfan, heldur vegna hins, að ef hann hefði lagt hann niður, þá gat vel svo farið að ráðist yrði á sig af öðrum, þvi þótt fjelagar sinir hefði verndað sig fyrir árás af hendi Jóhanns Bogasonar, þá hafi verið þarna nær- staddir fjelagar Vilhjálms og Jóhanns og auk þess tveir menn aðrir drukknir. En að óviðkomandi menn ráðist á lögregluþjón- ana hjer í bænum þegar þeir eru að setja drukkna menn Í járn kveður hann talsvert oft hafa komið fyrir, enda er það upplýst að svo er. Af þessum ástæðum kveðst ákærður hafa valið þennan kostinn að slá til Vilhjálms, enda heldur hann því fram að höggið hafi ekki verið mikið og bann hafi því ekki undir þessum atvik- um getað sjeð, av þetta yrði Vilhjálmi hættulegt. — Það er kunnugt, þótt ekki sje sjerstaklega upplýst í prófum málsins, að Vilhjálmur er meðalmaður að burðum og að hann er meðalmað- 6ðl ur að stærð. Þegar þetta vildi til var Viibjálmur talsvert mikið drukkinn og virðist augljóst, af viðureign hans við lögregluþjón- ana áður en ákærður kom til sögunnar, að hann hefir sökum þessa verið nokkuð aflminni en ella. Þótt svo verði að líta á, að ákærður hafi undir þeim að- stæðum, sem nefndar eru hjer að framan, átt árás að verjast. sem honum gat stafað af nokkur hætta, og honum af þeim ástæðum hafi verið heimilt að beita kylfu sinni, verður dómarinn þó að álíta að ákærður hafi stigið feti framar en honum var heimilt undir þessum aðstæðum, sjerstaklega með tiliti til þess, að hann sló Vilhjálm á höfuðið eða mjög nærri því, því þótt það sja ekki upplýst, hvaða reglur lögregluþjónum hafa verið gefnar um það hvernig þeir eigi að slá með kylfunni, verður þó að álíta að ákærðum hafi, sem góðum og greindum manni, hlotið að vera það ljóst, að högg á þennan stað var talsvert hættulegt, eða að minsta kosti mun hættulegra en á marga aðra hluta líkamans, sem ákærðum virðist hafa verið auðvelt að ná til með kylfunni, enda virðist svo sem slíkt hefði fyllilega mátt nægja til þess að afstýra árásinni og beygja mótþróann. Það verður einmitt að gæta þess hjer í þessu sambandi, að það hlýtar að hafa verið ákærð. um augljóst, enda viðurkent af honum, að árásin var hvorki snörp nje honum verulega hættuleg svo það virðist hafa verið á hans valdi að velja um það, hvar“eða hvernig hann sló til Vilhjálms. Ákærður hefir því, að áliti dómarans, brotið gegn ákvæðnm 126. gr. sbr. 145. gr. og 205. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 sbr. þó 2. málgr. 41. gr. þeirra. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur 16. júní 1895 og hefir aldrei sætt ákæru nje refsingu fyrir nokkurt af- brot. Refsing sú sem hann hefir tilunnið er, að áliti dómarans, hæfilega ákveðin 200 kr. sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist 15 dögum eftir að skilyrði það, sem nefnt er bjer á eftir verður rofið. Sje sektin ekki greidd í settan gjalddaga skal hann sæta einföldu fangelsi í 14 daga Í hennar stað. Með tilliti til þess, hve hreinskilnislega ákærður hefir komið fram Í máli þessu og áð brot hans, þegar allra aðstæðna er gætt, er ekki stórvægilegt, ea hegðun haus undanfarið góð, þykir rjett, að refsingin sje skilorðsbundin samkvæmt 1. gr. laga nr. 89 frá 16. nóv. 1907. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal kr. 50,00 í málsvarnarlaun til hins 652 skipaða talsmanus síns hjer fyrir rjéttinum, hrmfim. Jón Ás- björnssonar. Skaðabótakrafa hefir engin komið fram Í málinu. Á rannsókn máls þessa hefir orðið nokkur dráttar og stafar hann af því aðallega, að ekki þótti fært að ljúka rannsókninni og taka málið undir dóm nema að fenginni umsögn læknis um það hvernig heilsa Vilbjálms mundi verða varið Íramvegis vegna meiðslanna. En þessa umsögn var ekki hægt að fá fyr en sjeð var fyrir endan á því hvernig aðgerðirnar á Vilhjálmi tækjust. — Þá hefir og málið legið nokkurn tíma hjá dómsmálaráðuneyt- inu og bjá lögreglastjóra vegna umsagna, sem nauðsyn þótti að fá áður en málið yrði dæmt. Að öðru leyti hefir rekstur máls þessa verið vítalaus. Föstudaginn 21. okt. 1927. Nr. 27/1921. Sigurður Þ. Skjaldberg (B. Þ. Johnson) gegn Páli B. Melsted (Stefán Jóh. Stefánsson). Um endurgreiðslu húsaleigu sbr. 5. gr. Í. nr. 24/1917. Dómur gestrjettar Reykjavíkur 26. mars 1997: Svo framarlega sem stefnandi, Páll 8B. Melsteð, eftir löglegan undirbúning, vinnur eið að því að stefndur, Sigurður Þ. Skjald- berg, hafi áskilið sjer og veitt móttöku, sem aukahúsaleigu eftir íbúð stefnanda á Laugavegi 58 hjer í bænum, upphæð þeirri kr. 690,00, sem stefat er fyrir í þessu máli, þá á stefndur að greiða hinum upphæðina með 6*/, ársvöxtum frá 10. júní 1926 til greiðsludags eg kr. 122,00 í málskostnað. Vinni stefnandi hins- vegar okki svofeldan eið á stefndur að vera sýkn af kröfum hans í málinu og á þá stefnandi að greiða stefndum kr. 1220 í málskostnað. Umboðsmenn málsaðilja, Ásgeir Guðmundsson cand. jur. og Pjetur Jakobsson kennari, greiði hvor um sig 30 krónur í sekt, að hálfu Í ríkissjóð og að hálfu í bæjarsjóð Reykjavíkur, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella hvor um sig 2ja daga einföldu fangelsi og eiga framantalin meiðyrði og móðgandi mæli Í máysskjölunum að vera dauð og ómerk. 653 Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa að við- lagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem tilgreindar eru í hinum áfrýjaða gestarjettardómi, ber að staðfesta hann og ákveðst fresturinn til eiðvinningarinnar 15 dagar frá uppsögn dóma þessa. Áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæsta- rjetti og ákveðst hann 250 kr. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað og ákveðsi eiðvinningarfresturinn 15 dagar frá uppsögn dóms þessa. Áfrýjandinn Sigurður Skjaldberg greiði stefnda Páli B. Melsted 250 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í húsaleigusamningi dags. 14. april 1925 höfðað fyrir gestarjettinam með stefnu útgefinni 10. júní 1926 af Páli B. Melsted, verslunarmanni, hjer í bæ, gegn Sigurði Þ. Skjaldberg, verslunarmanni, Laugaveg 58 hjer í bænum, til endurgreiðslu á ot-greiddri húsaleigu, að upphæð kr. 690,00 með 6/, ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu eftir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og riflegs málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Svo krefst hann og þess, að stefnandi verði dæmdur í sekt fyrir óþarfa þrætu. Með framangreindum húsaleigusamningi tók stefnandi á leigu íbúð — þrjú herbergi og eldhús -- í húsi stefnds nr. 58 við Langa- 654 veg yfir tímabilið 14. mai 1926, fyrir umsamda húsaleiga kr. 90,00 á mánuði, sem greiðast skyldi fyrirfram fyrir einn mánuð Í senn 1. dag hvers mánaðar. Er það in confesso í málinu að leiguupphæð þessi hafi verið ákveðin af húsaleigvnefnd Reykjavíkur sem há- markashúsaleiga eftir íbúðina. Nú kveður stefnandi stefndan hafa fengið sig til þess að undirgangast að greiða aukahúsaleigu, 60 kr. á mánuði, eftir íbúð- ina fyrgreint leigutimabil og kveðst hann hafa greitt atkaleigu þessa samtímis aðalhúsaleiganni, að undanteknum 30 krónum fyrir síðasta hálfa mánuðinn. Nemi aukagreiðslan þannig binni um- stefndu upphæð og eigi hann kröfu til þess að fá hana endur- greidda. Stefnandi kveðst í byrjun leigutímans hafa samþykt og af- hent stefndum yfxil fyrir allri aukaleiguupphæðinni, kr. 120,00 útgefnum af firmanu Þórður Sveinsson á Co. með gjalddaga 1. október 1525. Er víxill þessi, sem lagður hefir verið fram í málinu, útgefinn 14. apríl 1925, sama dag og húsaleigusamningur aðilja er dagsettur. Af víxlinum greiddi stefnandi hinn 10. mai 1925 kr. 30,00 og hinn 3. júní, 2. júli, 2. ágúst, 5. september og 9. október, sama ár, 60 krónur Í hvert skifti. Samkvæmt fram- lögðum kvittunum hefir stefnandi greitt húsaleiguna eftir samn- ingnum til stefnds nákvæmlega sömu daga, fyrst 45 krónur hinn 10. mai 1995 fyrir síðari helming þess mánaðar og síðan 90 krón- ur hvern ofangreindra daga fyrir mánuð þann er Í hönd fór. Er ofangreindar víxill var fallinn í gjalddaga, kveðst stefnandi hafa samþykt nýjan víxil fyrir eftirstöðvanum, er þá voru kr. 39000 og síðan jafnan greitt afborganir af þeim víxli á sama tíma og aðalhúsaleiguna, en af víxli þessum sjeu enn ógreiddar 30 krónur þ. e. aukaleigan fyrir '/, mánuð 1926, og sje vixilliun því enn í vörslum stefnds. Stefndur hefir mótmælt því ákveðið að hann hafi tekið hærri húsaleigu af stefnanda, en leigusamningurinn tilskildi, eða kr. 90,00 á mánuði og kveður fyrnefndan víxil ekkert koma leig- unni við. Kveður hann stefnanda hafa afhent sjer víxilinn sem viðurkenningu og tryggingu fyrir peningaláni, er hann hafi veitt stefnanda sama dag og leigusamningurinn var undirskrifaður. Hafi stefnandi síðan boðist til þess að greiða afborganirnar sem á víxilinn eru ritaðar, án þess að honum hafi borið skylda til þess, en hann hafi tjáð sjer vera það hentagra en að greiða víxil- inn allan í einu. Í októberbyrjun 1925 kveður bann víxilinn hafa b5D verið greiddan að fullu og sje það ranghermi hjá stefnanda að þá hafi nýr víxill verið gefinn út fyrir eftirstöðvunum. Stefnandi hefir lagt fram í málinu vottorð tveggja manna um það, að þeir hafi hvor í sínu lagi spurt stefndan að því, hvað ibúð sú, sem stefnandi hafði á leigu Í húsi stefnds, ætti að kosta, og svaraði stefndur hvorum þeirra því, að íbúðin ætti að kosta 150 krónur á mánuði. Vottorð þessi hafa verið staðfest hjer fyrir. rjettinum af vottorðagefendunum, en verið mótmælt sem röngum af steindum. Samkvæmt 5. gr. laga um húsaleigu í Reykjavík frá 19. september 1917 á sá, sem greitt hefir hærri húsaleigu en húsa- leignnefnd hefir ákveðið heimingu á því að fá mismuninn endur- greiddan. Í máli þessu era nú að áliti rjettarins ekki komnar fram fullar sannanir fyrir því, að greidd hafi verið húsaleiga umfram það, sem húsaleigunefnd hefði ákveðið, en hinsvegar þykja, með framangreindum vitnaframburðum og þó sjerstaklega með útgáfu og afhendingu vixilsins og afborgununum af honum, komnar fram svo sterkar líkur fyrir því, að svo hafi verið, að rjett sje að láta úrslit málsins vera komin undir aðildareiði. Í 6. gr. fyrnefndra húsaleigalaga er lögð refsing við því. að krefjast hærri leigu en húsaleigunefnd hefir ákveðið, og getar því ekki orðið um synjunareið að ræða. Verða úrslitin því að fara eftir fyllingareiði stefnanda, þannig að vinni baun eið að því á varnarþingi sínu, eftir löglegan undirbúning, að stefndur hafi áskilið sjer og veitt móttöku sem aakahúsaleigu, fram yfir það sem húsaleigunefnd hafði ákveðið, upphæð þeirri sem stefnt er fyrir Í máli þessu, þá á stefndar að greiða honum upphæðina, kr. 690,00 með vöxtum eins og krafist er, og ekki hefir verið mótmælt sem ofháum, svo og málskostnað er ákveðst í samræmi við aukatekjulögin og lágmarksgjaláskrá málfutningsmannafjelags- ins kr. 122,00. Vinni stefnandi hinsvegar ekki svofeldan eið, á stefndur að vera sýkn af kröfum hans í málinu og stefnandi að greiða honum 122 krónur í málskostnað. Eftir þessum úrslitum verður krafa stefnds um það, að stefndur verði dæmdur í sekt fyrir óþarfa þræta, ekki tekin til greina. Umboðsmenn aðiljanna, sem málið hafa flatt hjer í rjettin- um hafa viðhaft í málsskjölum sínum ýms meiðandi og móðgandi ummæli hvor um annan svö og umboðsmaður stefnanda um stefnd- an. Þannig viðhefur umboðsmaður stefnds, Pjetur Jakobsson, 656 kennari, þau orð um umboðsmann stefnanda, Ásgeir Guðmunds- son cand. jaris að hann sýni með málshöfðuninni „ranglæti og taumlausa frekju til þess að skapa sjer atvinnu með rangri máls- höfðnn“, og hefir umboðsmaður stefnanda krafist þess að ummæli þessi verði dæmd dauð og ómerk og umboðsmaður stefnds sekt- aður fyrir þau. Á hinn bóginn hefir umboðsmaður stefnanda borið það á umboðsmann stefnda að hann fari með „lygaþvætt- ing“, „falsum“ og „vísvitandi ósannindi“, og að stefndur notfæri sjer ýms meðöl til þess að „draga fram sitt aumalif“, og gefið Í skyn að hann láti „ekkert tækifæri Ónotað til þess að afla sjer fjár á margvíslegan hátt, segi vísvitandi ósatt fyrir rjetti ef hann hagnist á því“, og sje „skaðlegur maður“. Krefst umboðsmaður steinds þess, að framantalin móðgunaryrði verði ómerkt og um- boðsmaður stefnanda dæmdur Í sekt fyrir þan. Framantalin ummæli, sem öll eru meiðandi og móðgandi, ber að dæma dauð og ómerk. Svo ber og að dæma umboðsmennina í sekt fyrir þau og önnur ósæmileg ummæli í málfærslunni, sem þykir hæfilega ákveðin 30 krónur fyrir hvorn, og komi í stað sektarinnar ef hún er ekki greidd innan fimtán daga frá lögbirt- ingu dómsins 2 daga einfalt fangelsi fyrir hvorn. —— Miðvikudaginn 26. okt. 1927. Nr. 51/1927. Ágúst Einarsson (Jón Ásbjörnsson) gegn Gunnari Jónssyni og Jóni Krist- jánssyni (Guðm. Ólafsson). Ómerkingardómur. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var höfðað í hjeraði af hinum stefndu gegn áfrýjanda. Hinn 24. mars þ. á. er málið sam- kvæmt stefnunni var tekið fyrir Í bæjarþingi Reykja- víkur, mætti enginn af hálfu stefnda, Ágústs Einars- sonar, og var málið því tekið til dóms. Næsta rjettar- dag, 31. mars, var málið tekið upp að nýju með 651 samþykki beggja málsaðila, og stefnda þá veittur 4 vikna frestur til andsvara. Hinn 28. apríl, er málið átti þar næst að takast fyrir var mætt af hálfu áfrýjanda, en þá kom það í ljós, að dómur hafði verið kveðinn upp í málinu 7. s. m., með því að hjeraðs- dómarinn, er hafði skjöl málsins í sinum vörslum, hafði eigi veitt því eftirtekt að málið hafði verið tekið upp að nýju. Hefir álrýjandi gjört þá kröfu hjer fyrir rjettinum, að hinn áfrýjaði dómur verði úr gildi feldur og að lagt verði fyrir undirdómar- ann að taka málið upp að nýju í því ástandi, sem það var hinn 31. mars þ. á. þegar málið var endur- upptekið. Þessa kröfu ber að taka til greina. Málskoastnaðar fyrir hæstarjetti hefir ekki verið krafist og fellur hann. því niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og ber undirdómaranum að taka málið fyrir að nýju í því ástandi, sem það var hinn 31. mars þ. á. Málskostnaður fyrir hæstarjetti fellur niður. Föstudaginn 28. okt. 1927. Nr. 32/1927. Hreppsnefnd Suðurfjarðarhrepps (Jón Ásbjörnsson) gegn skiftaráðandanum í Barðastrand- arsýslu f. h. dánarbús Jóns Þor- steinssonar á Bíldudal (enginn). Um útsvarsskyldu dánarbús. Úrskurður skiftarjettar Barðastrandarsýsln 2. deabr. 1926: Krafa Saðarfjarðarhrepps um 250 kr. útavara- 42 658 kröfu á hendur dánarbúi Jóns Þorsteinssonar Bildadal frá 1923, eða aðrar slíkar kröfur, verða ekki teknar til greina, við endan- leg skifti búsins. Dómur hæstarjettar. Þann 22. júlí 1921 andaðist Jón skipstjóri Þor- steinsson að heimili sínu Bíldudal í Suðurfjarðar- hreppi, og ljet hann eftir sig eignir, er að virðingu námu um 30 þúsund krónur. Dánarbú hans var tekið til opinberra skifta og tók skiftaráðandi Barðastrand- arsýslu eigur búsins undir umsjá sína og ráðstöfun. Áfrýjandi máls þessa, hreppsnefnd Suðurfjarðar- hreppa, lagði aukaútsvar á dánarbúið fyrir fardaga- árið 1921—22 og 1922—23 og greiddi skiftaráðand- inn útsvörin fyrir hönd dánarbúsins, enda átti dánar- búið þessi ár hluta í þilskipi, er gekk á fiskiveiðar. Haustið 1923 lagði hreppsnefnd Suðurfjarðarhrepps enn aukaútsvar á dánarbúið fyrir fardagaárið 1923.24 að upphæð 250 kr., en nú neitaði skiftaráðandinn að greiða útsvarið úr dánarbúinu og haustin 1924 og 1925 lagði hreppsnefndin enn sama útsvar á dánarbúið og neitaði skiftaráðandinn einnig að greiða þau útsvör Hreppsnefnd Suðurfjarðarhrepps krafðist þá með brjefi dags. 27. maí 1926 úrskurðar um það, hvort útsvörin skyldu greiðast úr búinu, og fjell úr- skurður skiftarjettarins um kröfuna 2. desbr. Í. á. á þessa leið: >Krafa Suðurfjarðarhrepps um 250 kr. útavarskröfu á hendur dánarbúi Jóns Þorsteinssonar Bíldudal frá 1923 eða aðrar slíkar kröfur verða ekki teknar til greina við endanleg sk:fti búsinse. Úrskurði þessum hefir hreppsnefnd Suðurfjarðar- hrepps áfrýjað til hæstarjettar með stefnu dags. 13. apríl þ. á. samkvæmt áfrýjunarleyfi 2. s. m. og hefir hreppsnefndin fengið gjafsókn fyrir hæstarjetti og 659 sjer skipaðan talsmann þar. Áfrýjunarstefnan hefir verið löglega birt fyrir stefnda, en enginn mætti af hans hendi, er málið skyldi flutt og hefir það því verið flutt þar skriflega samkvæmt 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. NL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Hinn skipaði talsmaður áfrýjanda hefir gjört þær rjettarkröfur fyrir hæstarjetti, að hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður verði feldur úr gildi og að lagt verði fyrir skiftaráðanda Barðastrandarsýslu að taka útsvarskröfur Suðurfjarðarhrepps fyrir fardaga- árin 1923—24, 1924—25 og 1925—26, að upphæð samtals 750 kr., til greina við endanleg skifti dánar- búsins. Svo hefir hann og krafist, að sjer verði dæmd hæfileg málssóknarlaun og að áfrýjanda verði til- dæmdur málskostnaður fyrir hæstarjetti eins og málið eigi væri gjafsóknarmál. Eins og áður hefir verið sagt átti Jón heitinn Þorsteinsson heimili í Suðurfjarðarhreppi, er hann andaðist og verður að líta svo á, að dánarbú hans eigi einnig heimilisfang í hreppnum meðan það er undir opinberri skiftameðferð. Þótt dánarbú það, er hjer ræðir um, falli ekki beinlínis undir upptalning- una í 1. gr. laga nr. 29, 19. júní 1922 á þeim er útsvarsskyldir eru, en það hefir haft tekjur af eignum sínum, þykir næg heimild til þess eftir eðli málsins, að telja það útsvarsskylt. Hreppsnefnd Suðurfjarðar- hrepps var því samkvæmt nefndri lagagrein heimilt að leggja aukaútsvar á dánarbúið fyrir framangreind 3 fardagaár, og verður því samkvæmt kröfu áfrýj- anda að fella hinn áfrýjaða skiftarjettarúrskurð úr gildi og leggja fyrir skiftaráðanda Barðastrandar- sýslu að taka útsvarskröfur áfrýjanda fyrir framan- 42* 660 greind 3 ár, samtals 750 kr., til greina við endan- leg skifti dánarbúsins. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða kaup hins skipaða talsmanns áfrýjanda í hæstarjetti, er ákveðst 680 kr. Að öðru leyti á málskosinaður að falla niður. Þvi dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður er úr gildi feldur og er lagt fyrir skiftaráðanda Barða- strandarsýslu að taka útsvarskröfur áfrýjanda fyrir framangreind 3 fardagaár, samtals TÖO kr., til greina við endanleg skifti dánarbús Jóns Þor- steinssonar frá Bíldudal. Stefndi, skiftaráðandi Barðastrandarsýslu Í. h. dánarbús Jóns Þorsteinssonar, greiði kaup hins skipaða talsmanns áfrýjanda, málflutningsmanns Jóns Ásbjörnssonar 80 kr., en að öðru leyti fell- ur málskostnaður í hæstarjetti niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Hreppsnefnd Suðurfjarðarhrepps lagði á dánarbú Jóns heit- ins Þorsteinssonar á Bildudal útsvar 1923, 250 krónur, og krafðist fá þetta greitt af búinu, en af hálfu skipaðs talsmanns þess, neit- ar hann að greitt verði af búinu hið umrædda útsvar, með því það sje lagt á lögum. gagnstætt. Af skjölum málsins er það sýnilegt að sýslunefnd og stjórn- arráð hefir vísað þessu máli frá sjer til aðgjörða dómstólanna, og þar sem skiftaráðandi er sömu skoðunar, að þessu leyti, að þar sem mótmæli hafi komið fram um, að greiða kröfuna úr búinu, bresti bann heimild til að skylda búið til greiðslunnar, með því 661 ekki sjó sannað eða sýnt fram á, að nefnt útsvar sje lagt á sam- kvæmt ákvæðum laga 10. nóv. 1905, 36. gr., hvorki að því er búsetu snertir eða atvinnurekstar innan hjeraðsins, og virðist því ekki eins og stendar, að krafa hreppsnefndarinnar um greiðsla útsvarsins úr dánarbúinu verði tekin til greina, við úthlutun eða endanleg skifti búsins. Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 15/1927 Valdstjórnin (Pjetar Magnússon) gegn Fritz Just (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglujettar Reykjavíkur 8. sept. 1921: Kærður, Fritz Just, greiði 12300 króna sekt í landhelgissjóð Ís- lands og sæti 6 mánaða einföldu fangelsi ef sektin er eigi greidd innan viku frá birtinga dóms þessa. Afli og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sem ern um borð í botnvörpungnum „Julius Wettering“ P.G. 334 sje upptækt og renni andvirði þess Í sama sjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem getur í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi og ekkert verulegt þykir athuga- vert við, ber að staðfesta dóminn, þó þannig að greiðslufrestur sektarinnar sje talinn frá birtingu dóms þessa. Samkvæmt þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 100 kr. hvorum. 662 Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þannig að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Fritz Just, greiði allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin málflutningg- laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Pjeturs Magnússon. ar og Jóns Ásbjörnssonar, 100 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Fritz Just, skipstjóra á þýska botnvörpungnum P. G. 334, „Julius Wettering“, fyrir brot á lögum nr. 5 frá 1920 um bann gegn veiðum með botnvörpu í landhelgi, og eru málavextir þeir, sem nú skal greina: Hinn 2. september s. l. kl. 0,941 var varðskipið Fylla við strandgæslu fyrir suðurlandinu og tók þá eftirfarandi staðar- ákvörðun: Hægri hlið Pjeturseyjar =|= vinstri hlið Máfadrangs > 009, 7 — — Reynisdrangs > 519, Hjörleifshöfða varða, og sá þá botnvörpung í 112 hektometra fjarlægð í stefnunni botnvörpungurinn > 36? vinstri hlið Portlands. Botnvörpungurinn var, þegar miðunin var tekin, að beygja út frá landi, augsýnilega að veiðum og hafði sjest stefna til lands frá því kl. 0,ðús. 663 KI. 0,946 var eftirfarandi staðarákvörðun tekin: Búrfell =|= vinstri hlið Máfadrangs > ö49,6 hægri hlið Reynisdrangs > 820,3 Varðan á Hjörleifshöfða. Stefna trollarans var: botnvörpungurinn > 489,7 vinstri hlið Portlands, og stefndi nú botnvörpungurinn frá landi. Varðskipið tók nú frekari staðarmælingar kl. 0,951 og kl. 10,00 og 10,08 og skaut 2 lausum stöðvanarskotum og kl. 10,13 stansaði skipið á eftirfarandi stað: Drangshlíðarfjall > 469,3 Varða á Pjetursey > 669 hægri hlið Portlands. Staður þessi liggur 0,2 sjómilu ca. 350 m. utan landhelgis- linunnar og lá botnvörpungurinn sem þá hafði stoppað ca. 100 metr- um nær landi og kom Í ljós að hann hafði stjórnborðsvörpu úti. Eftir athugunum þeim, sem gerðar voru á varðskipinu hefir botnvörpungarinn siglt Í áttina frá landi í þær ca. 27 mínútur, sem liðu frá því að staðarákvörðunin var tekin kl. 0,946 og þar til hann stöðvaði og hefir þannig eftir þeim verið 0,7 úr sjó- milu innan landhelgi. Var botnvörpungurinn, sem reyndist vera P. G. 334, „Julius Wettering“, sem kærður er skipstjóri á, því tekinn fastur og komið með hann hingað til Reykjavíkur. Kærður hefir neitað því að hafa verið að veiðum í landhelgi. Hann kveðst hala tekið eftirfarandi staðarmælingu er hann stansaði: Varðan á Pjetursey í misv. N.A. til A. !/, A Vitakletturinn á Portlandi í miav. S.A. til A. '/4 A og gefi það eftir sinu korti stað utan landhelgi. Frá því að hann byrjaði að kasta vörpunni og þar til hann kom á þennan stað kveður hann hafa liðið fjórðung stundar og hafi hann á þeim tíma siglt kurs S.S.V. Kærður sýndi kort sitt í rjettinum og kom þá í ljós, að það er mjög litið kort yfir alt Ísland og Færeyjar, — stærðia aðeins 1, af stærð korts þess er varðskipið vinnur með — og eftir 664 svo litlu korti mun ekki hægt að taka staðarákvarðanir með meira en ca. 1 sjómlla nákvæmni. Rjettarinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að staðar- ákvarðanir kærðs með slíkum tækjum, sem hann hefir yfir að ráða geti á engan hátt verið sambærilegar við staðarákvarðanir varðskipsins, sem teknar eru samtímis af 3 yfirmönnum þess með hinum nákvæmustu tækjum og verður því að leggja skýrsla varð- skipsins til grundvallar um staði þá, er kærði hefir verið að veið- um á. Og því frekar telur rjetturinn sjer fært að slá því fösta að kærður hafi verið að veiðum innan landhelgi, þar sem sú myndi verða útkoman þó lögð væri til grundvallar staðarákvörðun kærðs er hann stoppaði þegar athugað er Í hvaða stefnu hana sigldi og hve langan tima. Brot kærðs, sem ekki hefir áður sætt ákæru eða refsingu fyrir landhelgisbrot, ber að heimfæra undir l. gr. laga ur. ð frá 1920. Refsing sú, er hann hefir til unnið þykir eftir 3. gr. lag- anna sbr. 1. gr. laga nr. 4 frá li. april 1924 hæfilega ákveðin 12500 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands með tilliti til þess að gengi íslenskrar krónu er nú 81,7á gullanrar og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar ef hún eigi greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Afli sá, sem Í skipinu ér og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sje upptækt og renni andvirði þess í sama sjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttar orðið. Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 42/1927. Sigríður H. Ingimundardóttir gegn Magnúsi Þórðarsyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Sigríður H. Ingimundardóttir, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkis- 665 sjóða ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 45/1921. Sigríður H. Ingimundardóttir ségn Hjalta Esphólín. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Sigríður H. Ingimundardóttir, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkis- sjóðs ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Svo og greiði hún stefnda, Hjalta Esphólin, er hefir látið mæta í málinu, 40 króna ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 47/1921. Jónas Þ. K. Guðmundsson 8egn Jónínu S. Guðjónsdóttur. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Jónas Þ. K. Guðmundsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkis- sjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 666 Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 49/1927. Ólafur Þorsteinsson „gegn Hreppsnefnd Vopnafjarðarhrepps. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ólafur Þorsteinsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudaginn 31. okt. 1927. Nr. 50/1927. Helgi Benediktsson gegn Metúsalem Jóhannssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 4. nóv. 1927. Nr. 69/1927. Rjettvísin (Sveinbj. Jónsson) gegn Sigurði Sigurðssyni, Olafi Sig- urðssyni og Birni Einarssyni (Lárus Jóhannesson). Þjófnaðarmál. Dómur aukarjettar Rangárvallasýslu 27. mai 1927: Ákærðu sæti fangelsi við vatn og brauð Sigurður Sig- urðsson 3X<5 daga. 667 Björn Einarsson og Ólafar Sigurðsson hvor um sig 25 daga, en samkvæmt framangreindum lögum 16. nóv. 1907, skal fresta fullnusta þessara refsinga, og skulu þær falla niður ef ákærðu halda skilorð laganna. — Þá skulu þeir og greiða kaup- fjelagi Hallgeirseyjar, Sigurður Sigurðsson 28 kr., Björn Einars- son 39 kr., og Ólafur Sigurðsson 81 kr., og einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan af máli þessu leiðandi kostnað innan 15 daga, frá lögbirtingu dóms þessa, og honum að öðru leyti að fullnægja, ef til kemur með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með því að hinir ákærðu fóru í kaupfjelags- húsið í Hallgeirsey með lyklum, sem ekki voru til þess ætlaðir en gengu þó að húsinu, verður að heim- færa stuld þeirra þar undir 4. lið 231. gr. hegningarlag- anna. Hinsvegar er peningastuldur Sigurðar Sigurðs- sonar af vörubifreiðinni á hlaðinu á Gaddstöðum rjettilega látinn varða við 230. gr. laganna. Sigurður var hvatamaður að þjófnaðinum í Hall- geirsey gagnvart Birni Einarssyni og einnig gagn- vart Ólafi Sigurðssyni, nema í síðustu ferð Ólafs þangað. Verður því að refsa Sigurði samkv. 281. sbr. 53. og samkv. 230. sbr. 63. gr. hegningarlag- anna, og þykir refsing hans eftir atvikum hæfilega metin 9 mánaða betrunarhússvinna. Birni og Ólafi verður samkvæmt ofansögðu ekki komist hjá að refsa samkv. 231. gr. og þá með 8 mán- aða bettunarhússvinnu. Um iðgjaldagreiðslu og málskostnað á auka- rjettardóminum að vera óraskað. Hinir ákærðu greiði, einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, meðal ann- ars málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, sem ákveðin eru 80 kr. til hvers. Þess er ekki getið, hversvegna mál þetta lá 668 undir dómi í hjeraði frá 22. janúar til 27. maí þ. á. og verður sá dráttur að teljast aðfinningarverður. Þvi dæmist rjett vera: Hinir ákærðu, Sigurður Sigurðsson, Ólafnr Sigurðsson og Björn Einarsson, sæti hver um sig betrunarhússvinnu, Sigurður Í 9 mánuði, en hvor hinna Ólafur og Björn, í 8 mánuði. Um iðgjaldagreiðslu og málskostnað skal aukarjettardóminum óraskað. Hinir ákærðu greiði, einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutnings- mannanna Sveinbjarnar Jónssonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í máli þessa eru þeir Sigurður Sigurðsson frá Búð, Björn Einarsson frá Oddsparti, og Ólafur Sigurðsson frá Háa-Rima, allir í Þykkvabæ innan Ásahrepps, kærðir af rjettvísinnar hálfu fyrir þjófnað. Við rannsókn þá, sem fram hefir farið Í málinu eru hinir ákærðu orðnir sannir að sök um afbrot þau er nú skal greina. Ákærði. Sigurður Sigurðsson, vinnumaður hjá Hafliða Guð- mundssyni bónda og kaupfjelagsstjóra að Búð, var í haust leið sendur upp að Gaddstöðum á Rangárvöllum við 3ja maun með mjólk, sem átti að sendast þaðan til Reykjavíkur með bíl, til- heyrandi Þorsteini Björnssyni frá Vetleifsholti. Voru þeir allir komnir þangað áður en billinn kom um kl. 11 að kvöldi hins sama dags. Hjálpaðust þeir til þess að afferma bílinn og gougu síðan allir samtímis heim að bænum, ásamt eiganda bílsins og 669 fleirum, en er heim kom, var ákærður sendur með vörur á vagna er þeir átta hjá bílnum, og þegar það var gjört, varð honum gengið meðfram bílnum að aftan, og sá þá aftast á bílpallinum vetling með peningum Í, sem hann tók og stakk í vasa sinn, með þeim ásetningi að hirða sem sína eign. Var þá bíllinn mannlaus og enginn nærstaddur. En áður en þeir fóru frá Gaddstöðum um nóttina saknaði eigandinn, Þorsteinn Björnsson peninganna og sagði, að þeir hefðu átt að vera inn í vetling í tösku, sem verið hafði á bilnum og einhver þeirra hlyti að hafa tekið þá, en ákærði segir að þeir hafi þagað við og engu svarað. Daginn eftir taldi ákærður peningana og reyndust þeir að vera 110 krónur alt í 1 kr. peningum. — Leið svo þaogað til nokkru fyrir jólin, að Hafliði tjáði honum, að Þorsteinn grunaði hann valdan að peningahvarfinu, og kveðst hann þá hafa með- gengið það fyrir húsbónda sínum. Átti þá ákærður eftir óeytt af peningunum 58 krónur, er hann afhenti húsbóndanum og hann síðan Þorsteini, og einnig því sem ákærður hafði eytt.. En þegar ákærður hafði meðgengið þetta, þá meðgekk hann og greiðlega fyrir húsbónda sinum, að hann og meðákærðir væru valdir að hvarfi á ýnsu smádóti, er Hafliði sem útibússtjóri Kaup- fjelags Hallgeirseyjar hafði saknað úr verslunarhúsi kaupfjelags- ins og horfið hafði um jólaleytið árið 1925. Hafa þeir Sigurður og Björn meðgengið að hafa ðsvar farið í verslunarhúsið á þessum tíma að kvöldi dags, þegar dímt var orðið, og Ólafur tvisvar með þeim í þeim tilgangi að hnupla. Æn til þess að komast í húsið notuðu þeir í öll skiftin lykil er Björn hafði smíðað. Segir Björn tildrögin að lykilsmiðinni þau að lykillinn að verslunarhúsinu týndist hjá Hafliða, og var Björn fenginn til að smiða nýjan lykil. Smíðaði hann fyrst lykil, er honum þótti mistakast og vera of þannnr, og síðan annan, er honum líkaði betur, en með báð- um mátti þó opna læsinguna er var hengilás. Betri lyklinum skilaði hann, en hinn þynnri notuðu þeir fjelagar til þess að opna með hútið. Meðákærður Björn neitar því að upphaflega hafi það verið tilgangur sinn að nota verri lykilinn Í ólöglegu augnamiði. Er Björn einn til frásagnar um þetta atriði, sem ekki er ósennilegt og verður því að taka þann framburð trúanlegan. Rjett eftir lyklasmíðina varð þú að samkomulagi milli Bjarnar og Sigurðar, 670 aðallega eftir uppástungn Sigurðar að nota þennan lykil til að opna með húsið og taka þaðan ýmislegt smávegis, og síðar slóst Ólafur, sem er bróðir Sigurðar, með í hópinn. Loks hefir meðákærður Ólafar játað, að hafa farið í húsið í þriðja sinni einn síns liðs Í sama tilgangi. Var þá kominn nýr lás fyrir verslanarhúsið, en svo vildi til að Ólafar fann Í rusli á heimili sínu samskonar lás með lykli, er hann notaði í þetta sinn til þess að opna með húsið. Samkvæmt framburði allra hinna ákærðu var þó enginn fjelagsskapur með þeim að skifta með sjor þýfinn, heldur átti hver að hirða sem sína eign það sem hann tók, og taka sem minst, svo síður yrði uppvíst. Hafa ákærðu meðgengið að hafa hnuplað í öll skiftin úr búðinni sem hjer segir: Nr. 1.— Sigurður í peningum ........ 20 kr. 5 smápakka munntóbak, og *{, pd. brjóstsykur. Nr. 2. — Björn Í peningum 0. .00.00... 12 kr. 2 pd. rjóltóbak, 1 vasahníf, 1 pd. súkkulaði, og 2 brjef prímus nálar. Nr. 3. — Ólafur Í peningum smávægilegt en óákveðið, 1 pd. súkkulaði, 3 pd. reyktóbak, 1 vasahníf, brjóstsykur og sveskjur óákveðið, en ekki meir en Játið varð í vasa, og 1 brjef sokka- bandateyjur. Peningarnir, er þeir tóku, voru í opnum pappakassa í búðinni. Ákærðu eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna, Sigurður fæddur 27. júní 1906, Björn 6. júní 1898 og Ólafur 21. okt. 1907, og hafa þeir eigi sætt refsingu fyrir neitt afbrot. Fyrir framangreind brot hafa ákærðu allir unnið til hegn- ingar samkvæmt 230. gr. hinna almennu hegningarlaga, og þykir refsing Sigurðar hæfilega ákveðin með hliðsjón af 63. gr. 3X5 daga fangelsi við vatn og brauð, og refsing þeirra Bjarnar og Ólafs, einnig með hliðsjón af 63. gr. hvors fyrir sig 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð. En með því að telja verður ákærða Sigurði til málsbóta, fyrst og fremst æsku hans, rúmlega tvítugur, og að hann með- gekk síðasta afbrot sitt fyrir húsbónda sínum, og skilaði eða ljet skila þýfinu rjettum eiganda, og loks meðgekk einnig breinskilnis- lega fyrri afbrot sín, er varð til þess að koma upp um þá, er honum voru samsekir, en þeir hinsvegar báðir uð nokkru leyti undir áhrifum frá honum, gagnvart Birni sem uppástungumaður að notkun lykilsins og gagnvart Ólafi sem bróðir hans og einu 671 ári eldri, og afbrot þeirra beggja mjög smáfeld, þá þykir rjett samkvæmt lögum um skilorðsbandna kegningardóma o. fl. nr. 39, 16. nóv. 1907, að ákveða að fresta skuli fullustu dóms þessa, að því er hegninguna snertir, og fella hegninguna niður að 5 árum liðnum frá uppsögn dómsins, ef ákærðu á þeim fresti verða eigi dænidir hver um sig Í opinberu máli fyrir glæp framinn af ásettu ráði Í þyngri refsinga en sektir. Þá ber að dæma hina ákærðu til að greiða Kaupfjelagi Hallgeirseyjar, sem iðgjöld samkvæmt rjettarins mati: Sigurð... kr. 28,00 Björn Loon — 39,00 Olaf a — 81,00 Svo skulu þeir og greiða in solidum allan af máli þessu leið- andi kostnað. Ákærða fengu við upptöku málsins til dóms, dómarans leyfi til að dvelja í Vestmannaeyjum við sjóróðra til 11. þessa mán- aðar en eru nú heim komnir. Með tilliti til þessa vottast að meðferð málsins hefir verið vitalans. Föstudaginn 11. nóv. 1927. Nr. 3/1927. Sigfús Blöndahl í. h. eigenda og vátryggjenda b/v. Senator West. phal (Magnús Guðmundsson) Begn Pjetri Magnússyni í. h. eigenda og vátryggjenda b/v. Otur, og gagn- sök (Sjálfur). Útaf árekstri. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 17. júlí 1927: Framangreind kyrsetaiogargjörð skal úr gildi feld. Aðalstefn- andi, Pjetur Magnússon hrm. f. h. eigenda og vátryggjenda b/v. Otar greiði gagnstefnanda Sigfúsi Blöndahl aðalkonsúl f. h. eig- enda og vátryggjenda b/v. Senator Westphal kr. 366,67. Málskostnaður í aðalsök og gagnsök falli niður. Dóminum að fallnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu dómsins að viðlagðri aðför að lögum. 672 Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir áfrýjandi f. h. eigenda og vá- tryggjenda botnvörpuskipsins C.H.127 Senator West- phal skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 8. jan. þ. á., en stefndu hafa af sinni hálfu gagnáfrýjað málinu með stefnu dags. 30. maí, að fengnu áfrýj- unarleyfi dags. 25. 8.m. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða sjó- rjettardómi er það ekki sannað, að botnvörpungur- inn Senator Westphal hafi beygt fyrir botnvörpung- inn Otur og með því orðið valdur að árekstrinum, svo sem Otursmenn hafa haldið fram, og eigi er það heldur sannað, að b/v. Otur hafi reynt að beygja fyrir aftan b/v. Senator Westphal áður en árekstur- inn átti sjer stað. Það verður því að ganga út frá því að bæði skipin hafi, alt þar til áreksturinn varð, haldið óbreyttri stefnu þeirri, er dagbækur skipanna greina, þ. e. Senator Westphal N.A. til A.!/4 A. og Otur N.A. til N. Um hraða skipanna sjest það af prófum máls- ins, að skipstjórinn á Senator Westphal hefir haldið því fram, að skip hans hafi við umrætt tækifæri farið 1,5 sjómílur á kl.stund og samkvæmt vegmæli Öturs er upplýst, að hann hefir gengið um 8,9 milu á vöku. Sje nú gengið út frá þessum hraða botnvörpung- anna getur skýrsla skipstjórans á Senator Westphal um það, að Otur hafi kl. 12 eftir hans klukku, kl. 10 eftir ísl. tíma, verið nálægt 2 strykum fyrir aftan þverskipsstefnu Senator Westphal og í 2—300 metra fjarlægð, ekki verið rjett, því, ef svo hefði verið, er það eftir framan greindri stefnu og hraða skipanna með öllu útilokað, að nokkur árekstur hefði getað átt sjer stað, þar sem Senator Westphal hefði verið kominn yfir skurðardepil á stefnum skipanna 673 áður en Otur kom þar að. B/v. Otur hefir því á þessum tíma hlotið að vera framar í stefnu frá Senator Westphal en 2 stryk fyrir aftan þvert svo sem skipshöfnin á Otur hefir borið. Með þessu er þá brostin sönnun fyrir því, að Otur hafi verið í þeirri afstöðu frá Senator Westphal að Otri hafi borið að vikja samkvæmt 24. gr. í alþjóðasiglingareglun- um. En með því að Otur hinsvegar var á stjórn- borða við Senator Westphal bar hinum síðarnefnda samkvæmt 19. sbr. 23. gr. hinna alþjóðlegu siglinga- reglna að víkja og verður því að líta svo á, að Senator Westphal eigi aðalsökina á árekstrinum. En að því athuguðu, að veður var bjart og skip- stjórinn á Otri mátti nokkrum tíma áður sjá það fyrir, að hætta var á árekstri og gerði þó engar ráð- stafanir Í tíma til að koma í veg fyrir hann, verð- ur að fallast á það álit sjórjettarins, að Otur hafi brotið gegn 27. sbr. 29. gr. siglingareglnanna og eigi því einnig sök á árekstrinum. Ber því samkvæmt 225. gr. siglingalaganna að skifta skaðanum á milli skipanna, og má fallast á þá skiftingu, sem sjódóm- urinn hefir gert, þannig að b/v. Senator Westphal beri ?/, hluta skaðans en b/v. Otur 1/, hluta. Við útreikning skaðabótanna ber að taka til greina bætur fyrir skemdir á skipunum 8500 kr. og 3100 kr., en krafan um bætur fyrir aflatjón Senator Westphal verður ekki tekin til greina þar sem næg- ar upplýsingar vantar um hvað langan tíma skipið hefir vafist frá veiðum vegna viðgerðarinnar hjer í Reykjavik, um afla á botnvörpuskipum um þetta leyti, um verð fiskjar, veðurfar o. s. Írv. Það ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður í hæsta- rjetti falli niður. 48 674 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða sjórjettardómi skal óraskað. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að- för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjetti Reykjavikur með stefnu átgefinni 9. október f. á. af Pjetri Magnúseyni hrm. hjer í bæn- um f. h. h/f. Otur gegn Sigfúsi Blöndahl aðalkonsúl í Reykjavík f. h. eigenda og vátryggjenda b/v. „Senator Westphal“ og hefir stefnandi krafist að stefndur f. h. umbjóðenda sinna verði dæmd- ur til að greiða sjer kr. 3700,00 í skaðabætur fyrir skemdir er b/v. „Otur“ varð fyrir útaf árekstri milli tjðs botnvörpungs og og þýska botnvörpungsins „Senator Westphal“ 19. sept. f. á. norður af Látrabjargi, ásamt 69/, ársvöxtnum frá 7. október f. á. til greiðsludags og málskostnað að skaðlausn. Ennfremur hefir stefnandi krafist að staðfest verði löghaldsgjörð sú, er fram fór 2. okt. f. á. í b/v. „Senator Westphal“. Stefndur hefir krafist sýkn- unar af öllum framaugreindum kröfum stefnanda. Hann hefir og með gagnstefnu útgefinni 23. okt. f. á. höfðað gagnsök gegn stefnanda og krafist þess að hann fyrir hönd eigenda og vátryggj- enda b/v. „Otur“ verði dæmdur til að greiða sjer f. h. umbjóð- enda sinna kr. 21970,00 í skaðabætur og auk þess allan kostnað er leitt hefir af sjóferðaprófum og kyrsetningunni sem og máls- kostnað, ennfremur hefir gagnstefnandi krafist sjer tildæmdan málskostnað að skaðlausn bæði í aðalsök og gagnsök. Aðalstefnandi hefir krafist sýknunar Í gagnsökinni. Málavextir eru þeir, að hinn 19. sept. Í. á. er b/v.. „Otar“ eign h/f. Otur á leið til fiskistöðvanna við Ísafjarðardjúp á svo- nefnd Hólamið. Gekk skipið með fullri ferð 102 snúninga á vjel- inni, sem getur farið 118 snúninga, en venjulegur hraði er 102—105 snúningar. Veður var bjart og sást til lands. Vindstaðan var af norðaustri og nokkur sjór. Var 2. stýrimaður á verði, en háseti við stýri og 3—-4 menn á dekki og auk þess kom skipstjóri upp hjer um bil 20 mínútum áður en áreksturinn varð. Otursmenn skýra svo frá að kl. 5,40 árdegis hafi þeir farið fram hjá Svörtu- oftavita 8 sjómílna fjarlægð. Vegamælir sýndi þá 71, og var 675 stýrt í NNA. Um kl. 8 árdegis er 2. stýrimaður kom á vörð sá hann togara nokkuð langt 8—4 sjómilur útaf bakborðshlið aftan við þvert er virtist stefna í lika átt og b/v. „Otur“. Skipið hjelt áfram ferð sinni, en kl. 9,30 var hreytt um stefnu og stýrt í NAN. Um kl. 10 árdegis var togarinn er síðar kom í ljós að var tog- inn „Senator Westphal“ kominn nokkuð nærri og með því að hann gekk betur hafði hann þokast það fram, að hann var að sjá yfir bakborðskinnung á b/v. „Otur“ og virtist hann stefna í líka stefnu og b/v. „Otur“. Rjett á eftir eða um kl. 10,00 beygir b/v. „Senator Westphal“ skyndilega fram fyrir b/v. „Otar“ á stjórnborða og lætur þá skipstjórinn á „Otur“ stöðva vjelina, en þar sem bilið milli skipanna var þá orðið svo stutt, var eigi unt að forðast árekstur og lendir b/v. „Otur“ aftan á skut b/v. „Senator Westphal“, stjórnborðsmegin og braut skipið töluvert, en þó eigi svo að það yrði lekt og komst án hjálpar til Reykja- víkur. B/v. „Otur“ skemdist einnig nokkuð á framstefni, en þó eigi meira en svo að hann gat haldið áfram veiðum. Skipstjórinn á „Senator Westphal“ skýrir aftur á móti nokkuð á annan veg frá ásiglingunni. Hann getur ekki um að hafa sjeð b/v. „Otur“ fyr en kl. 11 árdegis eftir sinni klukkn eða um kl. 9 árdegis eftir íslenskum tíma, því að klukkan á „Senator Westphal“ var 2 stundum á undan b/y. „Otur“. Var „Otur“ þá í stjórnborða að aftan með næstam. sömu stefnu og „Senator Westphal“. Um kl. 11,40 miðast Látrabjarg SSA '/, A. Fjar- lægð 2—3 sjómílar. Stefna var óbreytt NA til A '/, A. Vjel skipsins hafði fulla ferð 105 snúninga. Ganghraði skipsins er samkvæmt skýrslu skipstjóra 9 sjómílur á vöku, en í sjóferða- prófinu, er haldið var eftir beiðni skipstjórans á b/v. „Otar“, gefur hann þá skýringu að skipið, hafi fyrir áreksturinn aðeins gengið ca. T!/, sjómilu vegna mótvinds og ókyrs sjávar. Kl. 12 var b/v. „Otur“ nálægt 2 strikum aftar en þvers í 2—300 metra fjarlægð og virtist ganga betur. KI. 12,10 segja skipsmenn á „Senator Westphal“ að „Otur“ hafi verið nálægt 50 metra frá og hafi þá reynt að komast í kringum þá að aftan, en rjett á eftir rakst b/v. „Otar“ í b/v. „Senator Westphal“. Stýrðu Þjóð- verjarnir þá til stjórnborðs og stefndu til lands. Athuguðu þeir síðan skemdirnar og komust að raun um að skipið var ekki lekt, en þeim þó ekki ant að halda áfram veiðum án aðgerðar og sigldu því til Reykjavíkur. Skipstjórinn á „Senator Westphal“ hefir borið það, að hann hafi allan tímann frá því hann sá fyrst b/v. „Otur“ og þar til árekstarinn varð, stýrt hina sömu stefnu, 43* 616 og alls ekki beygt fyrir „Otur“ rjett fyrir árekstarinn eins og Otarsmenn hafa borið og unnið eið að og hefir stýrimaður og háseti á „Senator Westphal“ borið samhljóða skipstjóra um þetta atriði, og staðfest framburð sinn með eiði, en þeir komu þó fyrst á vörð ca. 20 mínútum áður en áreksturinn varð og nær því framburður þeirra aðeins til þess tíma. Þar sem framburður skipshafnanna um þetta atriði er alveg gagnstæður hver öðrum, þá verður rjetturinn að líta svo á, að það sje ekki nægilega upplýst að þýski togarinn „Senator Weat- phal“ hafi beygt fyrir framan b/v. „Otar“ og með því orðið valdur að árekstrinum. Samkvæmt samhljóða framburði Otars- manna er uppi vora er þeir sáu „Senator Westphal“ um kl. 8 árdegis var skipið í stefnu frá b/v. „Otur“ þvert útaf honum á bakborða eða jafnvel aftar og þar sem „Senator Westphal“ 2 stundum síðar hefir þá afstöðu að Otursmenn sjá hann af bak- borðshlið framarlega, eða bakborðsbóg, þá virðast allar líkur fyrir því, sem og af öðrum upplýsingum, sem fyrir liggja Í málinu, að „Senator Westphal“ hafi gengið betur og hafi því sjerstaklega átt að gefa gætur að „Otur“, er hann hafði á stjórnborða er hann nálgaðist hann og sjerstaklega að forðast að sigla fyrir stefnu „Otars“ er hann mátti vita að átti bóginn. Bar því „Senator Westphal“ að víkja fyrir b/v. „Otur“ samkv. 19. gr. í alþjóða- siglingareglum sbr. við 23. gr. í sömu reglam. En nokkru áður en áreksturinn varð, er afstaða skipanna orðin þannig að „Otur“ er að sjá aftur með hliðinni á „Senator Westphal“ og á því að gæta allrar varúðar er hann hlýtur að sjá að hætta er á ferðum samkvæmt 27. gr. sbr. 29. gr. í alþjóðasiglingareglum og virðist því rjett að gefa b/v. „Otur“ einnig nokkra sök á árekstrinum og ber því að skifta skaðanum á milli skipanna. Skaðabótakrafa „Senator Westphal“, er tvískift, sumpart bætur fyrir skemdir á skipinu kr. 8500,00 og sumpart bætar fyrir aflatjón kr. 18470,00, sem er hvorttveggja samkvæmt mati dómkvaddra manna, en við matið á aflatjóninu er það að atbuga að það er brúttomat og því ekki tekið tillit til þess kostnaðar er orðið hefði við að afla fiskjarins og gefur því engar ábyggilegar upplýsingar um hvort eða hve miklu tjóni áreksturinn hefir valdið hinum þýska togara, og er því ekki unt að taka þann lið skaðabótanna til greina eins og hann liggur fyrir, gegn mótmælum aðalstefnanda. Og með því að gagnstefnandi hefir ekki að öðru leyti upplýst um tjón „Senator Westphal“ af árekstrinum þá telur rjetturinn ekki nægi- 67 lega ástæðu til að áætla honum skaðabætur fyrir töfina er af árekstrinum hlaust. Samkvæmt þessu verða það þá aðeins bætur fyrir skemd- irnar á skipunum samkvæmt mati, sem rjetturinn álítur að greiða eigi, en þær eru kr. 3700,00 hjá b/v. „Otur“ og kr. 8500,00 hjá bív. „Senator Westphal“ eða samtals kr. 12200,00 hjá báðum skipunum, er rjetturinn telur rjett, að skiftist þannig, að b/v. „Otur“ beri '/, hluta skaðans, en b/v. „Senator Westphal“ */, hluta skaðans, og ber aðalstefnanda samkvæmt því að greiða gagn- stofnanda kr. 366,67 en að öðru leyti eiga aðilar að vera sýknir hvor af annars kröfum. Kyrsetningargjörð sú er fram fór 2. okt. f.á. á b/v. „Senator Westphal“ skal feld úr gildi. Málskostnaður falli niður bæði Í aðalsök og gagnsök. Mánudaginn 14. nóv. 1927. Nr. 54/1921. Valdstjórnin (Svb. Jónsson) gegn Bjarna Finnbogasyni (B. P. Kalman). Brot á áfengislöggjöfinni. Dómur lögreglurjettar Siglufjarðar 6. sept. 1926: Kærður Bjarni Finnbogason greiði í sekt í ríkissjóð 600 kr., en verði sektin ekki greidd innan eins mánaðar frá birt- ingu dóms þessa komi í hennar stað 30 daga einfalt fangelsi. Hið ólöglega áfengi sje upptækt og eign rikissjóðs. Dómur hæstarjettar. Að vísu er rannsókn málsins af hendi hjeraðs- dómarans allófullkomin, en sjerstaklega að því leyti að styrkleiki spiritusblöndu þeirrar, er fanst á flösku í ofni í veitingastofu kærða, var ekki mældur. En þar sem kærði hefir játað, að =spiritusblanda< hafi verið í flöskunni og vitni hafa borið, að þau hafi fundið það á lykt vökvans að svo hafi verið, og eitt vitni, sem 678 bragðaði á vökvanum, hefir vottað hið sama, má gera ráð fyrir, að blandan hafi verið með venjuleg- um styrkleika og a. m. k. yfir 21/,%%. Og þar sem ekkert verulegt er framkomið um það, hvorki í hjeraði nje við síðari ítarlegar rannsóknir, er farið hafa fram í málinu bæði í Reykjavík og á Siglu- firði, að tilhlutun verjanda og sækjanda fyrir hæsta- rjetti, er geri það sennilegt að kærði hafi verið kom- inn löglega að áfengi því, er fanst Í vörslum hans, þá verður ekki komist hjá því að dæma hann sekan um brot á 2. mgr. li. gr. laga nr. 15, 1925. En með því að ekki er ástæða til að ætla, að kærði hafi ætlað áfengi þetta til sölu eða veitinga, Íer um refs- ingu fyrir brotið samkv. 2. tölul. 13. gr. Kærði hefir sjálfur kannast við það, að hann hafi rekið kaffihúshald á Siglufirði á 5. dag, án þess að hafa aflað til þess lögmælts leyfis. Auk þess er það sannað, að gestir hafa komið á veitingastofu hans með lögieyft áfengi og bæði hann og þeir neytt slíks áfengis þar. Verður því og að dæma kærða sekan um brot á 15. gr. laga nr. 21/1926. Að því athuguðu að refsa verður kærða fyrir þetta brot á áfengisbannlögunum sem fyrir fyrsta brot á þeim, þar sem það átti sjer stað áður en kærði var dæmdur í 400 króna sekt þá, sem ræðir um í hinum áfrýjaða dómi, og að síðarnefnda brotið er fremur smávægilegt, þykir refsing kærða hæfilega ákveðin 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi verði hún ekki greidd inn- an mánaðar frá birtingu dóms þessa. Um upptöku spiritusblöndunnar er ekki að ræða, þar sem flaskan og innihald hennar hefir glatast. Samkvæmt þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað sakarinnar í hjeraði m. a. 679 25 kr. varnarlaun til skipaðs verjanda hans þar, svo og áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda hjer í rjetti og eru þau ákveðin 120 kr. til hvors. Auk þess, sem áður getur um meðferð málsins í hjeraði, er það aðfinsluvert, að fallið hefir úr dóms- orðinu ákvæði um skyldu kærða til að greiða máls- kostnað í hjeraði. Því dæmist rjett vera: Kærði, Bjarni Finnbogason, sæti 200 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 15 daga ein- földu fangelsi, fáist hún ekki greidd innan mán- aðar frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði allan sakarkostnað í hjer- aði, þar með talin 25 kr. varnarlaun til skipaðs verjanda sins Alfons cand. juris Jónssonar. Og enn greiði kærði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmann- anna Sveinbjarnar Jónssonar og Björns P. Kalman, 120 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfa valdstjórnarinnar gegn Bjarna Finnbogasyni fyrir brot á lögum nr. 21/1926 og lögum nr. 14/1925. Eru málavextir þeir, er nú skal greina: Kærður leigir herbergi til veitinga í húsi á Siglufirði og byrjar þar veitingar 31. júlí s.l. og heldur þeim til 4. ágúst, að lögreglan skarst í leikinn og bannar framhald veitinganna, þar eð kærður hafi ekkert leyfi til þess fengið. Kveðst kærður hafa selt 680 veitingar fyrir alls um 100 kr. Einnig fanst ðja pela flaska með ca. */, af blönduðum spiritas Í ofni í veitingastofu kærðs og þá fanst líka kanna undan blönduðum spiritus. Að því er flöskuna snertir þá viðurkennir kærður að blandaður spiritus muni verið hafa Í flöskunni, en hann heldur því fram, að hann hafi ekki hugmynd um þessa flösku. Einhver hafi án sinnar vitundar sett flöskuna inn í ofninn. Á þetta verður eigi fallist. Flaskan verður að teljast hafa fundist í vörslum kærðs, án þess að hann hafi gert grein fyrir áfenginu og ber þvi samkvæmt 11. gr. aðflutn- ingsbannlaganna, að skoðast brotlegur gegn l. gr. Einnig fanst hjá kærðum kanna undan spiritusblöndu. Kærði hefir að vísu neitað, að kannan hafi verið undan spiritusblöndu, en 2 vitni hafa eiðfest, að kannan hafi lyktað af spiritus eins og flaskan. Verður þetta brot því að heimfæra á sama hátt og flöskuna samkvæmt fyrsögðu. Brot kærðs, sem áður hefir sætt 3Xð daga fangelsisrefsingu við vatn og brauð fyrir brot gegn 253. gr. refsilaganna og 400 kr. sekt í ríkissjóð fyrir brot á lögum nr. 15/1925, 1. gr. sbr. 13. og 18. gr., heyrir að áliti dómarans undir 15. gr. laga nr. 21/1926 og 1. gr. laga nr. 15/1925 sbr. 11. gr. sömu laga og þykir refs- ingin hæfileg 600 kr. sekt í ríkissjóð, en verði sektin ekki greidd innan eins mánaðar frá birtingu dóms þessa, komi í stað hennar 30 daga einfalt fangelsi. Hið ólöglega áfengi sje upptækt og eign rikissjóðs. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið og meðferðin vítalaus. Svo greiði og kærði allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað og málskostnaðarlaun til Alfons Jónssonar með 10 kr. Föstudaginn 18. nóv. 1927. Nr. 52/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) REgn Martin Gindiillis (Jón Ásbjörnsson. Botn vörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 30. mars 1927: Kærði Martin Gindillis á strax áð greiða 12500 króna 681 sekt til Landhelgissjóðs Íslands en sæta sjö mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togar- anum „Karlsburg“ B.X. S7 frá Bremerhaven vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að mál þetta var dæmt í hjeraði hafa skip- herrann og báðir stýrimennirnir á varðskipinu Óðinn að tilhlutun sækjanda og að viðstöddum verjanda gefið skýrslu í lögreglurjetti Reykjavíkur til skýring- ar og viðauka við skýrslu skipherrans 29. mars þ. á., er lögð var fram í lögreglurjetti Vestmannaeyja- kaupstaðar undir rekstri málsins þar. Samkvæmt skýrslum þessum var varðskipið Óðinn þ. 28. mars þ. á. kl. 6,40 síðdegis eftir íslensk- um tíma statt þvert af Stórhöfða á suðurleið frá Vestmannaeyjum í siglingarlinunni: Vesturkantur Elliðaeyjar vestur undan Bjarnarey. Sá varðskipið þá skip kærða suður af Súlnaskeri talsvert á stjórn- borða með stefnu SSA og hlaut það eftir stefnu og fjarlægð að vera innan landhelgislinunnar. Varð- skipið hjelt áfram leið sinni með sömu stefnu og var kl. 7 komið á miðið: Geirfuglasker yfir Súlna- sker. Kl. 7,02 gaf varðskipið kærða merki um að nema staðar, en kærði skeytti því eigi nje heldur þremur viðvörunarskotum, heldur hjeit hann áfram leiðar sinnar með óbreyttri stefnu í SSÁ þar til kl. 7,11, að hann sneri meira út eða í SV-læga stefnu. Kl. 7,i7 nam kærði loks staðar eftir að varð- skipið hafði skotið kúluskoti að skipi hans og var kærði með stjórnborðsvörpu Í sjó, er varðskipið kom 682 þar að honum kl. 7,21. Staður sá, er kærði nam staðar á var af varðskipinu ákveðinn þannig: Horn- ið milli Geirfuglaskers og Dalfjalls 639 207 og Dal- fjall yfir Suðurey, og er staður þessi 0,7 sjómilu utan landhelgislínunnar. Hefir skipherra varðskipsins sett framangreind mið og siglingaleiðir beggja skip- anna út í sjókorti, er lagt hefir verið fram í hæsta- rjetti. Skipherra varðskipsins og báðir stýrimenn hans hafa borið það í lögreglurjetti Reykjavíkur, að varðskipið hafi sem næst allan tímann frá kl. 6,40 og þar til skip kærða var stöðvað siglt sömu stefnu, að skip kærða hafi allan þann tíma verið að sjá stjórnborðsmegin, að kærði hafi allan tímann frá kl. 6,40 til kl. 7,11 siglt í SSA-læga stefnu, en síðan beygt í SV, og að af þessu megi ráða með vissu, að kærði hafi eigi kastað botnvörpunni allan tímann meðan varðskipið athugaði hann. Gegn framangreindum skýrslum skipherra varð- skipsins og stýrimanna hans, sem eru embættis. skýrslur og hafa sönnunargildi sem slíkar, fær skýrsla kærða eigi staðist. Kærði hefir viðurkent, að hann hafi verið 0,7 sjómílu utan landhelgislínunnar, er hann var stöðvaður og að hann hafi verið í landhelgi kl. 6,40 eftir íslenskum tíma, er varðskipið fyrst sá hann. En hann hefir neitað því, að hann hafi haft botnvörpuna úti. Hefir hann bæði í lögreglurjetti Vestmannaeyjakaupstaðar og í skýrslu, er hann síð. ar hefir sent og lögð hefir verið fram í hæstarjetti haldið því fram, að botnvörpunni hafi verið kastað um kl. 6,50 eftir íslenskum tíma og á miðinu: Elliða- ey laus við Bjarnarey og Súlnasker í NN-!sV, og að hann þá hafi fyrst stefnt ANA, snúið síðan í ASA og þar eftir meir til suðurs, og giskar á að hann hafi farið með 2!/2—3 sjómilna hraða á klukku- 683 stund. En þessi skýrsla getur ekki verið rjett þegar af þeirri ástæðu, að ef kærði hefði kastað vörpunni á þessu miði um hálfri klukkustund áður en hann var stöðvaður og siglt eftir stefnum þeim og með þeim hraða, er hann segir, þá hefði hann, er hann var stöðvaður eigi getað verið á þeim stað, sem raun gaf vitni um. Svo sem sagt hefir verið var kærði stöðvaður með botnvörpuna í sjó 0,7 sjómílu utan landhelgis- línunnar og þar sem það ennfremur er sannað með skýrslu varðskipsins, að kærði næsta hálftíma áður sigldi stöðugt með stefnu út úr landhelginni og kærði hefir viðurkent að hafa þá farið með 2ir—3 sjó- milna hraða á klukkustund, þá er þar með fengin sönnun fyrir því, að hann hafi verið að botnvörpu- veiðum innan landhelgi. Hjeraðsdómarinn hefir því rjettilega heimfært brot kærða undir 1. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920 og með því að fallast, verður á ákvæði lögreglu- rjettardómsins um sektarupphæðina, vararefsingu, upptöku afla og veiðarfæra og um málskostnað, þá ber að staðfesta dóminn að niðurstöðu til, þó þannig að vararefsingin kemur til framkvæmda ef sektin er eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda, 150 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þannig að vararefsingin kemur til framkvæmda, ef sektin er eigi greidd innan mánaðar frá birt- ingu dóms þessa. 684 Kærði Martin Gindillis greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda, mál- flutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 150 krónur til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipberrans á Óðni, var kærði kl. 6,40 elðd. síðasliðinn mánudag á skipi sínu togaranum .Karlsburg“, B.X. 87 frá Bremerhaven, inni á landhelgissvæðinn suður af Súlna- skeri. Er þetta bygt á miðunum, er voru teknar frá Óðni, og af- stöðu togarans frá Óðni og sjáanlegri fjarlægð hans. Virtist hann vera að toga og halda í SSA. Þegar klukkan var 7,11 siðd. sneri togarinn meira út, eftir skýrslunni eða í BY ga stefnu, en kl. 7,17 síðd. nam hann staðar og var þá samkvæmt horn- mælingum 0,7 sjómilu fyrir utan landhelgislinuna. Var hann með stjórnborðsvörpu Í sjó. Samkvæmt skýrslu hins kærða skipstjóra var hans úr ö—10 mínútur yfir átta þegar togarinn var stöðvaður umræddan dag og eftir þvi 48— 53 mínútur á undan klukku Óðins. Einnig sam- kvæmt skýrslu kærða kastaði hann vörpu, Í sjó nokkru áður þegar hans úr var T,40 síðd. eða klukka Óðins, þá 6,47—6,52. Viðurkennir kærði að hafa togað, þenna tíma þángaðtil hann var stöðvaður, en mótmælir því að hafa verið þá á landhelgis- svæðinu. Byggir hann það á miðunum stýrimanns sins þegar vörpunni var kastað og að enda þótt farið sje eftir mælingum frá Óðni, um staðinn, þar sem hann var stöðvaður, beri tími, og hraði, og stefna togarans, eftir að hann kastaði vörpunni, það ekki með sjer að hann hafi togað á landhelgissvæðinu. Það verð- ur að álíta með öllu útilokað að kærði hafi verið þar kl. 7,40 eftir hans úri, er hann kastaði vörpunni, sem miðanir stýrimanns segja til um. Sá staður getur alls ekki komið heim við staðinn, þar sem hann var tekinn og skýrslu Óðins, og kærða sjálfs. Á þeim miðunum verður því ekkert bygt enda gefur vitnisburðar kærða ástæðu til að telja miðanir stýrimanns nokkuð óvissar. Hinsvegar er upplýst með viðurkenning kærða á tíma þeim, or 685 hann kastaði vörpunni og miðnn frá Óðni 10 minútur áður, hraða skipsins og stefnu á því tímabili, að kærði hefir hlotið að vera þá á landhelgissvæðinn, og ekki á þessum ca. 10 mínútum getað verið kominn út af því. Kinnig verður að telja þessu til stuðnings, að samkvæmt nppgefnum stefnum togarans meðan hann togaði op hraða hans á meðan, var togarinn fyrir innan land: helgislínana, er hann kastaði, samkvæmt staðasetningum 1. stýri- manns á Óðni á uppdrætti Í rjettinum. Það verður því að telja að kærði hafi gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og þar eð bjer er að ræða um fyrsta brot hans á þeim lög- um og dagsgengi krónunnar er 81,65 úr gullkrónu, þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upphæð 12500 krónur, sem renn- ur í Landhelgissjóð Íslands og greiðist strax, en afplánist með T — sjö — mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greid. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allar afli innanborðs í áðurmefndam togara vera upptæk og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 23. nóv. 1927. Nr. 11/1927. Nathan Sc Olsen f. h. Carlsberg Bryggerierne (Magnús Guðmundsson) gegn Jóhanni V. Daníelssyni (Svbj. Jónsson). Útaf umbúðum um öl. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 28. april 1927: Stefndur Jóhann V. Daníelsson, á að vera sýkn af kröfum stefn- andans Nathan á Olsen f. h. firmans Carlsberg Bryggerier í þessa máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir hjer fyrir dómi gert þá kröfu til vara, að stefndi verði dæmdur til að greiða hon- 686 um andvirði umbúðanna með kr. 426,40, en það er sú fjárhæð, er andvirði þeirra nam 1915 og 1916. Svo verður að líta á, að umbúðir þær, er í þessu máli segir, hafi verið seldar með ölinu, sem þær voru utan um, og að kaupandi þess hafi því orðið eigandi umbúðanna um leið og hann varð eigandi ölsins, enda þótt hann hefði rjett til að skila þeim aftur óskemdum innan hæfilegs tíma og losa sig þannig við greiðslu á andvirði þeirra með öðrum hætti. Krafa til andvirðis umbúðanna hefir því fyrnst með sama hætti sem krafa til andvirðis ölsins mundi fyrnst hafa. Síðan kröfur þær, er í máli þessu greinir, urðu kræfar, voru liðin meira en 4 ár þegar mál þetta var höfðað, og eru þær því fyrndar samkvæmt 1. tölulið 3. gr. laga nr. 14, 20. okt. 1905. Það ber því samkvæmt framanskráðu og að öðru leyti með skírskotun til hins áfrýjaða dóms, að sýkna stefnda samkvæmt kröfu hans bæði af aðalkröfu og vara- kröfum áfrýjanda í máli þessu. Og með því að hæstirjettur felst á ákvæði hjeraðsdómsins um máls- kostnað, þá ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að áfrýjandi greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti, og þyk- ir málskostnaðurinn hæfilega ákveðinn 200 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýj- andi, Nathan é£ Olsen f. h. Carlsberg Brygge- rierne, greiði stefnda, Jóhanni V. Danielssyni, 200 krónur í málskostnað, fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. 687 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslansa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með útgefinni stefnu 26.-janúar þ. á. af firmanu Nathan £ Olsen hjer í bæ f. h. firmaus Carlsberg Bryggerier í Kaupmannaböfn gegn Jóhanni V. Daníelssyni, Lindargötu 43 B, hjer í bænum og gerir stefnandi þær kröfur aðallega að stefnd- ur verði dæmdur til þess að skila sjer 40 heilkössum utan af öli, 4000 tómum Öiflöskum og 4000 flöskuhylkjum en fél vara að stefndur verði dæmdar til að greiða sjer andvirði umbúða þess- ara með dönskum kr. 920,00 auk 69/, ársvaxta frá sáttakæru- degi til greiðsludags. Svo krefst stefnandi og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að stefndur fjekk á árunum 1915—1916 40 heilkassa af öli frá umbjóðanda stefnanda og fylgdu því um- búðir þær, sem stefnt er útaf í máli þessu. Kveður stefnandi stefndan hvorki hafa skilað umbúðunum aftar, sem aðeins hafi verið lánaðar en ekki seldar, og ekki heldur fengist til þess að greiða andvirði þeirra. Sýknukröfa sína byggir stefndur fyrst og fremst á því að hann hafi skilað umbúðunum, en fyrir því hefir hann ekki fært sannanir gegn mótmælum stefnanda. Þá hefir hann og mótmælt því að sjer hefði borið skylda til að skila aftur umbúðunum þar eð þær hafi Í raun og veru verið seldar honum ásamt ölinu en hann aðeins haft heimild til þess að skila þeim aftur, ef hana óskaði þess. Hefir hann lagt fram í málinu vöruskrá þá (factarn), er ölinu fylgdi upphaflega, og öru umbúðirnar færðar honum þar til skuldar með tilteknu verði, en þó getið um að þær sjeu lán- aðar (udlaant Emballage). Telar stefndur því að firmað hafi aðeins átt peninga kröfu á sig útaf umbúðanum, sem nú sje löngu fyrnd og byggir haun sýknukröfa sína meðfram á þeirri ástæðu. Rjetturinn verðar nú að fallast á það álit stefnds, að um kanp og sölu á umbúðunum hafi verið að ræða sjerstaklega með tilliti til þess, að umbúðirnar eru færðar með ákveðnu verði á vörnskránni, og hjer er um þessháttar vörukaup að ræða, þar sem umbáðirnar era venjulegast látnar fylgja vörunni til neyt- endanna og seldar með henni, og að stefndum hafi því aðeins verið heimilt að skila ambúðunum aftar, ef hann gerði það innan hæfilegs tíma frá því að hann fjekk vöruna í hendur. Verður 688 því að álíta þar sem svo langur tími er liðinn frá því að skaldin var gjaldkræf, að hún sje fyrnd og ber því að sýkna stefndan af kröfu stefnanda í málinu. en eftir atvikum þykir rjett að máls kostnaður falli niður. Miðvikudaginn 30. nóv 1927. Nr. 83/1927. Einar Benediktsson gegn Magnúsi Th. S. Blöndahl. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Einar Benediktsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir i hæsta- rjetti. —- Svo greiði hann og stefnda, Magnúsi Th. S. Blöndahl, sem látið hefir mæta Í málinu, 40 kr. ómaka- bætur, að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 5. des. 1927. Nr. 63/1927. Rjettvísin (Láras Jóhannesson) gegn Fyþóri Þorgrímssyni (Jón Ásbjörnssoa). Fölsun mjólkur. Dómar aukarjettar Gullbringu- eg Kjósarsýslu 3. maí 1927: Ákærður, Eyþór Þorgrímsson, Korpúlfsstöðam, sæti 15 daga einföldu fangelsi. — Honum ber og að greiða allan af málinu og undanfarandi rannsókn löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 100 krónur til skipaðs talsmanns sins, hæsta- rjettarmálaflutningsmanns Jóns Ásbjörnssonar í Reykjavík. Dóminum að fullnægja lögum samkvæmt að viðlagðri aðlör að lögnum. 689 Dómur hæstarjettar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða auka- rjettardómi er það sannað með framburði eiðfestra vitna, að ákærði hetir í 2 skifti, dagana 16. og 17. nóvbr. f. á., blandað nýmjólkina á Korpúlfsstöðum með vatni, þannig að hann hefir helt á að getska 1 líter af vatni á hvern mjólkurbrúsa af kvöldmjólk- inni, en brúsarnir voru 8 að tölu, 30 lítra að stærð hver þeirra. Með þessu atferli hefir ákærði gert sig sekan um fölsun mjólkurinnar, sem seld var til al- mennings hjer í bænum. Brot ákærða heyrir undir 280. gr. hinna almennu hegningarlaga 25. júní 1869, síðasta málslið, og þótt málið, samkvæmt hjeraðsstefnunni, hafi verið höfðað gegn ákærða fyrir >sviksamlegt athæfie er það eigi því til fyrirstöðu að honum verði refsað samkvæmt tilvitnaðri hegningarlagagrein. Þar sem það ekki er sannað, að fölsun mjólk- urinnar hafi komið fyrir nema Í umgetin 2 skifti og fölsunin var í bæði skiftin líitilvæg og hefir ekki haft nein veruleg áhrif á gæði mjólkurinnar þykir refsingin hæfilega ákveðin 80 kr. sekt til ríkissjóðs og komi 8 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. — Ákvæði hjeraðsdómsins um máls- kostnað má staðfesta. Svo verður ákærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Eyþór Þorgrímsson, greiði 80 kr. sekt til ríkissjóðs eða sæti 8 daga einföldu 44 690 fangelsi, ef sektin verður eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæði auka- rjettardómsins um málskostnað í hjeraði stað- festist. Svo greiði ákærði allan áfrýjunarkostn- að sakarinnar, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettar- málflutningsmannanna Lárusar Jóhannessonar og Jóns Ásbjörnasonar, 80 kr. til hvors þeirra. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í erindi, dags. 18. janúar þ. á., hafa þeir Jón Guðjónsson, Karl Sigurðsson, Þorbjörn Jónsson og Lárns Jón Guðmundsson, starfsmenn Í fjósi kúabúsins á Korpúlfsstöðum í Mosfellshreppi, eign Thor Jensens kaupmanns í Reykjavík, tilkynt hlutaðsig- andi sýslumanni, að þeir að kvöldi 16. og 17. nóvember f. á., að loknum fjósaverkum, hafi verið sjónarvottar að því, að ákærður, Eyþór Þorgrímsson, ráðamaður fjóssins, sem er fæddur að Hof- staðaseli á Viðivíkurhreppi í Skagafirði 29. sept. 1890 og þannig 86 ára að aldri, hafi blandað með vatni mjólk, er sendast átti til Reykjavíkur til sölu þar, og hafi þeir þegar daginn eftir tilkynt þetta Kolbeini Árnasyni kaupmanni í Reykjavík, er hafi umsjón með úthlatan mjólkurinnar til kaupenda þar, Í stað eiganda bús- ins, sem þá hafi verið veikur, en samkvæmt svarbrjefi hans, dags. 12. jan. þ. á., við skriflegri kæra fyrnefnds Jóns Guðjónssonar, hafi skoðað kæru hans sam atvinnnróg, og kveðast þeir því hafa orðið að afhendu sýslumanni málið, og krefjast þess, að hann tæki það þegar til rannsóknar. Undir rannsókninni hafa þeir Karl Sigurðsson og Þorbjörn Jónsson skýrt frá atburði þessum þannig, að, þeir Í gegn um glugga hafi um kl. 9 um kvöldið 16. og 17. nóvbr, Í. á, sjeð ákærða taka fötu Í svonefndu „vaskahúsi“, farið með hana inn Í þvergang í fjósinu að vatnskrana þar, látið buna úr honum í fötu þessa og síðan rakleiðis gengið með hana inn Í mjólkurhúsið að mjólkarbrúsum, er þar voru með kvöldmjólkinni á, 8 að töla, 30 691 tra að stærð hver þeirra, og helt á að giska 1 líter af vatni úr henni á hvern brúsa, og þvi næst lagt fötuna írá sjer, tekið blikk- mál og dýft því niður í hveru brúsa og helt úr því jafnóðum á sjerstakan brúsa ca. 16 lítra, er staðið hafi innan við hina brús- ana, og því næst farið með fötuna inn Í „vaskahisið“ og látið hana þar á sama stað. Þetta sama segja þeir að ákærður hafi gert kvöldið eftir. — Þeir Jón Guðjónsson og Lárus Jón Guð- 1undsson sáu eigi er ákærður tók vatn Í fötuna, og Lárus kveðst eigi nema fyrra kvöldið hafa sjeð ákærða hella vatni á mjólkur- brúsana, og eigi sjeð hann taka mjólk af þeim og láta á minni brúsann, eða“hann segist hafa farið áður frá glugganum, en öli- um ber mönnum þessum saman um það, að þeir hafa sjeð ákært en hella vatni úr fyrgreindri fötu á hina 8 mjólkurbrúsa, og kveðast þeir eigi hafa verið Í neinum vafa um, að það hafi verið vatn, en eigi neinn annar vökvi, er hann helti á brúsa þessa. Þennan vitnisburð sinn hafa þeir svo allir staðfest með eiði. Ákærður hefir bæði undir rannsókninni og rekstri málsins eindregið neitað að hafa aðhafst þetta. — Kveðst tann að vísu oftar sem umsjónarmaður fjóssina hafa verið lengur að verki á kvöldin, en hinir starfsmennirnir Í fjósinu, tekið til fóðurbætir og annast fleira, og því ekki ólíklegt að hann hafi verið einn í fyr- greindum húsum á þeim tíma, er þeir tilgreini, on neitar að hann nokkurntíma hafi helt vatni á mjólkurbrúsana eftir að mjólkin hafi verið látin á þá; hinsvegar kveðst hann oftsinnis hafa jafnað mjólkinni á brúsunum, svo að á þeim væri mjólk eins og tilskilið hafi verið, eða upp Í neðstu stúdmjóddina, og hafi hann þá jafn- an farið að því þannig, að hann hafi sökt pottmáli eða merkur- máli niður í þá brúsana, sem ofmikið var á, og látið á hina, en til þess að ekki gæti helst niður á gólfið úr málinu, hafi hann oftar haft mjólkurfötu við hendina og helt úr mjólkurmálinu í hana, og svo jafnað úr henni brúsana. Kveðst mætta vera óskiljanlegt hvers vegna fyrgreindir menn hafi borið upp á hann athæfi það, er fyrgreinir, eða að hann hafi vatnsblandað mjólkina, en lætur þess þó getið, að stundum hafi verið ósamkomulag : milli þeirra og hans út af vinnubrögðum, einkum hestapössun, er hann hafi falið þeim, og hafi þeir allir í byrjun nóvember f. á. farið til Reykjavíkur til þess að kvarta yfir hirðinga á þeim som eigi innifalin Í umsömdu starfi þeirra, og einkum hafi Karli Sigurðssyni og honum oftar sinnast út af vinnubrögðum hans og öðru. — Því er haldið fram í vörn skipaðs talsmanns ákærðu í málinu, að fyrgreint kæruerindi sje fram- 44* 692 komið meðfram vegna gremju eins kærandans, Jóns Guðjónsson- ar, út af synjun eiganda búsins um kauphækkun við hann, eða um að stytta starfstíma hans eftir kröfu hans, og þar sem hjer sje um kærendur að ræða, geti framburður þeirra eigi talist jafn- örugg sönnun Sem um vitnaframburð eingöngn væri að ræða; einnig hafi og liðið ca. 2 mánuðir frá því að eftirgrenslan þeirra fór fram um fyrgreindar athafnir ákærðs og þar til kæra hafi komið fram opinberlega, og einnig beri vitnunum eigi Saman fyllilega, einkum þeim Þorbirni og Lárusi um athuganir þeirra, og loks bendi ýms atvik að því, er sterklega mæli á móti því, að kærondur hafi sjeð rjott, þótt eigi þurfi að vera um vísvitandi rangan framburð af þeirra hálfu að ræða um atvik þetta. — Til dæmis hafi mjólkin jafnan reynst góð hjá kaupendum og jafnvel betri en önnur mjólk, er seld hafi verið annarstaðar frá til Reykja- víkur á sama tíma, hún einnig hlotið að súrna, ef köldu vatni hefði verið helt á hana nýmjólkaða, sem þó engin kvörtun hafl komið fram um, hvorki frá kaupendum eða neytendum á kúabú- inu, og loks bendi ekkert til þess að ákærður hafi haft nokkurn hag af verknaði þessum, þótt svo að hann hefði framið hann, eða engin sönnun liggi fyrir um anðgunartilgang af hans hálfu með þessu. Enda þótt nú fyrgreindir menn hafi af sjálfsdáðum kært sakborning fyrir athæti það, er fyr greinir, og krafist að þetta yrði tekið til opinberrar rannsóknar, virðist það út af fyrir sig eigi geta rýrt sönnunargildi framburðar þeirra fyrir rjetti um vatnsblöndunina, enda eigi öðrum að dreifa til frásagnar um þetta, on þeim einum. — Heldur eigi verðnr álitið, að óvild þeirra til ákærðs, eða ósamlyndi á milli hans og þeirra, sem bent hefir verið á, hafi haft aðra eða meiri þýðingu en þá, að þeim hafi verið ljúfara að uppljósta athæfi ákærðs, en ella, án þess að eið- festur framburður þeirra undir rannsókninni verði álitinn óábypgi- legur fyrir það, og verður því að teljast löglega sannað, að sak- borningur hafi vatnsblandað mjólk þá, er fyr greinir, og enda þótt tilgangur hans með þessu athæfi, vegna neitunar hans um að vera valdur að því, eigi undir rannsókninni hafi orðið upplýstur, er þó eigi annað skiljanlegt, en að eigin hagsmunir hans, beint eða óbeint, hafi ráðið þessu tiltæki hans, enda þótt eigi sja eða þurfi að vera um svik í eiginlegum eða vanalegum skilningi að ræða. — Sala hans sjálfs, sem um getur Í prófunum, á mjólk frá kúsbúinn, án fyrirfram gefinnar heimildar frá húsbónda hans, gæti að vísu bent til þess, að auðgunartilgangur, eða hugsun Í 693 þá átt, hafi getað haft áhrif á gjörðir sakbornings, er fyr greinir, en engér sannanir liggja fyrir um það. Afbrot ákærða virðist eftir framansögðu mega heimfæra undir 259. gr. hinna almennu hegningarlaga, og þykir hegning sú, er hana hefir tilunnið fyrir þetta afbrot sitt, hæfileg eftir atvikum, 15 daga einfalt fangelsi. — Ennfremur ber sakborning að greiða allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin ómakslaun til skipaðs talsmanns hans, hæstarjettarmálaflutnings- manns Jóns Ásbjörnssonar í Reykjavík, er ákveðast 100 krónur. Það vottast, að rekstur málsins í hjeraði hafi verið lögmætur. Miðvikudaginn 14. des. 1921. Nr. 26/1927. Dánarbú Egils Jacobsen (Pjetur Magnússon). gegn Garðari Þorsteinssyni í. h. db. Ól. Hjaltested (Lárus Jóhannesson). Um eftirstöðvar af kaupi fyrir verksamning. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 17. febr. 1927: Dánarbá stefnda Egils Jacobsen, greiði stefnandanum, Garðari Þorsteinssyni f. h. dánarbús Olafs Hjaltested, kr. 4080,67 með 69, ársvöxtum frá 1. janúar 1926 til greiðsludags og kr. 100,00 upp Í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að það er komið fram í hæstarjetti að kostnaðaráætlun stefnda um miðstöðv- arhitun í húsi áfrýjanda átti að eins við neðri hæð hússins og að það hinsvegar er viðurkent hjer fyrir rjettinum, að stefndi lagði samskonar hitun í efri hæð hússins, getur það enn síður komið til mála hjer í rjetti en í hjeraði, að stefndi hafi unnið hjer 694 umrætt verk sem ákvæðisvinnu. Verður áfrýjandi því ekki sýknaður af kröfu stefnda af þeirri ástæðu. Og að því er kemur til hinnar sýknuástæðu áfrýjanda, að krafa stefnda hafi verið fyrnd, þá er hann ljet birta áfrýjanda sáttakæru út af kröfunni, þá verður heldur ekki á það fallist. Að visu virðist höfuðverkinu hafa verið lokið í október 1921, —n þar sem telja má eftir atvikum sænnað, að stefndi hafi í janúar og mars 1922 látið úti nokkrar vörur í þágu áfrýjanda til hitaleiðslunnar, síðasta úttektin fór fram 18. mars 1922, og það var viðurkent hjer fyrir rjettinum að verkið hafi verið endurbætt oftar en einu sinri, þá verður að líta svo á, að ekki hafi slitnað upp úr viðskiftum aðilja 1921 og 1922 „eð því hlje, sem á þeim varð í nóv. og des. fyrnefnt ár. Og þar sem sáttakæran var birt áfrýjanda 15. mars 1926 var krafa stefnda ekki fyrnd. Ber því að staðfesta hjeraðsdóminn, þó þannig að vextirnir verði,5/, sins og krafist er í hjeraðg- stefnunni. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarjetti og þykir hann hæfilega ákveðinn 250 kr. Því dæmist rjett vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað, þó þannig að vextirnir verði 50/. Áfrýjandi, skiftaforstjór- ar í dánarbúi Egils Jacobsen, greiði stefnda, (Garðar Þorsteinssyni f. h. dánarbús Ólafs Hjalte- sted, 250 króna málskostnað fyrir hæstarjetti, Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðtör að lögum. 695 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgelinni 30. mars 1926 af Garðari Þor- steinsgyni, cand. jar. í. h. dánarbús Ólafs Hjaltested, gegn Agli Jacobsen, kaupmanni hjer Í bæ, til greiðslu skuldar fyrir úttekn- ar vörur og vinnu, að upphæð kr. 4080,67 ásamt 50/, ársvöxtum frá 1. júní 1920 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlansu. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefn- anda og málskostnaðar hjá honum eftir mati rjettarins. Samkvæmt reikningi, sem stefnandi hefir lagt fram nam skuld stefnds við Ólaf Hjaltested 1. janúar 1992 kr. 4000,75 sem var eftirstöðvar af kostnaði við lagningu á hitaleiðslu og skolp- leiðslu í húsi stefnds. Heldur stefnandi því fram, að vinnulaun og efni Í lagninguna hafi átt að greiðast eftir reikningi, þ. e. eftir því sem lagningin kostaði fullgerð. Stefndur heldur því aftar á móti fram, að Ólafur Hjaltested hafi tekið að sjer að "eggja leiðsl- urnar og leggja til ait efni í þær fyrir samtals kr. 14791,88 og átt að skila þeim í fullgilda ástandi fyrir það verð. Kveðst hann hafa greitt Hjaltested, meðan á lagningunni stóð um 12000 krón- ur og síðar, 7. sept. 1921, 7000 krónur, sökum þess að verkið hafi orðið dýrara en áætlað hafi verið í fyrstu, en þá jafnframt tekið fram að hann myndi ekki greiða meira. Kveður hann Hjaltested muni hafa fallist á“ að lagningin væri að fullu greidd með þessu, því að hann hafi engar frekari kröfur gert á hendur sjer út ai þessum viðskiftum meðan hann lifði. Gegn mótmælum stefnanda hefir stefndi engar sönnur á það fært, að Ólafur Hjaltested hafi tekið að sjer Í ákvæðisvinnu (accord) að leggja leiðslurnar fyrir ofangreinda upphæð kr. 14791,88, og liggur ekkert fyrir í málinu er bendi til þess að svo hafi verið. Skjal þa? (rskj. nr. 12), sem stefndnr vitnar sjerstaklega til, máli sínu til sönnunar, ber það greinilega með sjer, að þar er aðeins um kostnaðaráætlun að ræða en ekki ákvæðissamning, og gat verðupphæð sú, sem þar er tilgreind því alls ekki verið bind- andi fyrir Ejaltested. Verður því, þar eð ekki hafa komið fram nein mótmæli gegn því, að kostnaðurinn við lagninguna hafi numið því sem reikningurinn tilgreinir, að álíta, að stefndum hafi verið skylt að greiða eltirstöðvar reikningsins, og þar sem Hjalte- sted hefir ekki kvittað alla skuldina í bókum sínum, brestur sönnun fyrir því, að hann hafi ekki ætlað að krefja stefndan um meira, en hann þegar hafði fengið. Auk ofangreindrar apphæðar, *r. 4000,75 krefst stefnandi 696 kr. 79,92 fyrir vörur og vinnu, sem hann hafi látið stefndum í tje árið 1922. Stefndur hefir mótmælt því ákveðið, að hann hafi átt nokkur viðskifti við Ólaf Hjaltested ettir 7. september 1991 og kveðst aldrei hafa fengið neitt af því sem honum er talið til skuldar eftir áramót 1921— 1922. Stefnandi hefir lagt fram notarialiter staðfestan útdrátt úr höfaðbók Ólafs Hjaltested, þar sem vinna sú og vörur sem stefnd- ur er skuldaður fyrir eftir 1. janúar 1922, eru nákvæmlega til- greindar og sundurliðaðar og verður eigi annað sjeð af útdrætt- inum en að bókfærslan hafi verið í lagi. Þá hefir maðar, sem var í þjónusta Hjaltesteds, verið leiddur sem vitni Í málinu og borið það, að honum hafi verið kunnugt um, að úttektir þessar hafi átt sjer stað, og að hann hafi afhent sumt af vörum þessum. Hefir stefndur tekið framburð vitnis þess jafngildan og eiðfostur væri, en mótmælt honum sem röngum, én ekkert liggur fyrir í málinu, sem hnekt geti framburði hans sein lögfulls vitnis. Með þessu er að áliti rjettarins komin fram næg sönnun fyrir því að stefadum beri að greiða andvirði úttektar þessarar, enda horfir málið þannig við, að um aðildareið í því getur ekki verið að ræða þar sem báðir aðiljar eru uú dánir. Þá hefir stendur mótmælt skuldinni sem fyrndri og byggir það á því, að hann hafi engin viðskifti átt við Ólaf Hjaltested eftir áramót 19291—1922, en þar sem telja verður það sannað, að hann hafi haldið viðskiftunum áfram til 18. mars 1922, hófst fyrn- ingarfresturinn fyrst um áramót 1922—1923 en frá þeim tíma til þess er sáttakæra var birt í málinu, 15. mars 1926, liðu ekki fall fjögur ár. Verður því krafa stefnds um sýknu af þeisari ástæða ekki tekin til greina. Stefndur hefir gjört þá kröfu að hinn reglulegi dómari víki sæti Í málinu, þar eð sonur hans hafi hina umstefndu kröfu til innheimta, en með því að lögfræðingur sá, sem málið hefir höfðað fyrir hönd dánarbúsins hefir til þess beint umboð frá búinu og er hvorki skyldur eða venslaður hinum regulega dómara, verður þessi krafa stefnds heldur ekki tekin til greina. Niðurstaða málsins hjer Í rjettinum verður því sú, að taka til greina kröfur stefnanda að ölla leyti að því er snertir höfuð- stól og vexti, sem þó reiknast ekki frá fyrri tíma en Í. janúar 1926 eins og krafist er Í sáttakærunni, og þykir rjett eftir atvik- um að stefndur greiði stefnanda 100 krónur upp Í málskostnað. 697 Mánudaginn 19. des. 1927. Nr. 18/1927. Ólafur Gíslason 81 Co. (B. Þ. Johnson) gegn Hinriki Halldórssyni og Magnúsi Jónssyni (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur sukarjettar Hafnarfjarðar 27. júlí 1927: Máli þessu vísast frá rjettinum. — Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Stefndir hafa ekki mætt í málinu og var þó lög- lega stefnt. Hefir málið því verið rekið skriflega samkv. 38. gr. hæstarjettarlaganna og er dæmt samkv. N.L. 1—-4—32. og 2. gr. tilsk. 3. janúar 1796. Samkv. 2. gr. laga nr. 2/1882 sbr. 10. gr. tilsk. 20. janúar 1797 eru víxilmál undanþegin sátta- umleitun, á hvern hátt sem þau eru rekin. Sækjanda er heimilt, en ekki skylt, að fara með víxilmál fyrir gestarjett, hvort heldur sem gestur eða samkv. lögum nr. 33/1911, og í seinna fallinu þó því að eins að víxillinn eigi samkvæmt ákvæði á honum sjálfum að greiðast á tilteknum stað, en svo var ekki ástatt um víxil þann, er hjer um ræðir. Hjeraðadómarann brast því heimild til að vísa málinu frá aukarjettinum, fyrir þá sök að það hafði eigi áður verið lagt til sátta. Verður þess vegna að ómerkja dóminn og skylda dómarann til þess að taka málið upp af nýju og dæma það að efni til. Það þykir ekki ástæða til að dæma hjeraðsdóm- arann til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, eins og farið hefir verið fram á. Aftur á móti verður ekki komist hjá að dæma aðalstefnda, sem heldur ekki mætti í málinu í hjeraði, til þess, 698 samkvæmt kröfu áfrýjanda, að greiða honum málg- kostnað fyrir hæstarjetti og þykir hann hæfilega ákveðinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardómurinn á að veri ómerkur og ber dómaranum að taka málið upp af nýju og leggja dóm á það að efni til. Stefndi, Hinrik Halldórsson, greiði áfrýjand- ánum, Ólati íislasyni á Co., málskostnað fyrir hæstarjetti incð 150 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 19. des. 1927. Nr. 61/1927. Hreppsnefnd Fljótshlíðarhrepps (Jón Asbjörnsson) gegn Kort Eyvindssyni (Enginn). Dómur hæstarjettar. Máli þessu var upphatlega skotið til hæstarjett- ar með áfrýjunarstefnu útgefinni í4. desbr. 1926, að fengnu áfrýjunarleyfi dags. 26. nóvbr. s. á, en mál- inu var þá ex officio vísað frá rjettinum með dómi uppkveðnum 15. júní þ. á, með því að fjárkrafa sú, er málið er risið af, nam ekki 25 kr. Nú hetir málinu á ný verið skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 7. sept. þ. á, án þess að aflað hati verið nýs áfrýjunarleyfis. Eins og hjer stóð á mátti að vísu samkv. 3, málsgr. 28. gr. laga nr. 22, 6. oktbr. 1919 áfrýja málinu á ný samkvæmt hinu upphetlega leyfisbrjefi, en þá varð að taka út áfrvjunarstefnu innan 4 vikna 699 frá uppsögn frávísunardómsins, en þar sem stefnan var eigi tekin út fyr en að liðnum þeim tíma, verð- ur ex officio að visa málinu frá hæstarjetti. Með því að stefndi hefir eigi látið mæta í mál- inu er ekki um málskostnað að ræða. Því dæmist rjett vera: Máli þessu visast frá hæstarjetti. — Máls- kostnaður fellur riður. Mánudaginn 19. des. 1927. Nr. 72/1922. Þorsteinn Jónsson o. fl. (Magnús Guðmundsson) BEgn Sveini Björnssyni í. h. Trueba y Pardo (Enginn). Dómu: hæstarjettar. Málinu hefir verið áfrýjað samkvæmt áfrýjunar- leyfi dags. 11. mars þ. á. og kom það í íyrstu fyrir hæstarjett 22. júní þ. á., en var þá vísað frá rjett- inum. Nú hefir málinu á ný verið stefnt til hæsta- rjettar með stefnu dags. 14. sept. þ. á., án þess að nýtt áfrýjunarleyfi væri fengið, og með því þannig að meira en 4 vikur voru liðnar frá því málinu var vísað frá rjettinum og þar til stefna var gefin út á ný, var áfrýjunarleyfið úr gildi fallið og verður því þegar af þeirri ástæðu ex officio að vísa málinu frá rjettinum samkv. 3. mgr. 28. gr. hæstariettarlaganna. Þar sem stefndi hefir ekki mætt og enginn af hans hálfu fellur málskostnaður í hæstarjetti niður. 100 Því dæmist rjett vera: Máli þessu vísast frá hæstarjetti. — Máls- kostnaður fellur niður. Mánudaginn 19. des. 192". Nr. 84/1927. Helgi Benediktsson Begn H. Benediktsson á Co. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktason, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rjetti. þá sr 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Efnisskrá. Einar Einarsson gegn Sigríði Þórðard. Barnsf.m. P. Jóhannesson f. h. A. Godtfredsen A/S. gegn Þormóði Eyjólfssyni. Viðskiftamál . . . H.f. Hrogn á Lýsi gegn Sig. Jónassyni Í. h. eig- enda „Namdal“. Árekstrarmál Valdstjórnin gegn Eyvindi Esinilaspuf Bifr.Lbrot Valdstjórnin gegn Jóni Benjamínssyni. Bannl.brot Valdstjórnin gegn Höskuldi Eyjólfssyni. Átongis- bruggun. A/S. Conrad Boe Ltd. gegn Tpvar Ólatsni t. h. H. P. Duus. Biðdagabætar . C. Schiöth gegn H. Benediktsson £ Co. Útiv.d. Jóh. Jóhannesson gegn Guðrúnu Eiríksd. Útiv.d. Eyjólfur Ásberg gegn H.f. Dvergar. Útiv.d. Sig. Sigurðsson og Jón H. Þorbergsson gegn Bún- aðarfjolagi Íslands. Innsetning í stj. Bfj. Íslands Valdstjóruin gegn Karl H. Moderzitzki. Botn.v.brot Valdstjórnin gegn Albert G. W. Bojahr. Botn.v.brot St. Th. Jóneson gegn P. TI fí. h. Joh. Ritter. Viðskiftamál á ; Hjörtur Hansson gegn H. ilkjölmanyi, tat, Hvanneyrar. Landamerkjamál . ... . Jón Þ. Sigtryggsson f. h. K. Woltf a st. mh. Jónssyni. Viðskiftamál . Verslunarfjelag Vestm.eyja gegn B. pi t h. L. Storr. Útiv.d. ; . Jónas H. Jónsson gegn M. Júl. Magnús. 9 átiv. d. Yngimar Bernharðs. gegn H. Grandjean. Útiv.d. Valdstjórnin gegn Þórarni Olgeirssyni. Bota.v.brot Húsnefnd Good tamplarahúseins gegn forsetum Ál- þingis. Lóðamál Ingvar Guðjónsson gegn 0. Malnberg t. h. Hf. Hamar. Skuldumál. . Rjettvísin gegn Guðbirni Fösnyni og Fðndnu Stefánsdóttar. Glæpsamleg meðferð barns „ . . 2 2 al} 1 | 261 li 2 Sl A tl Sl a *la Ef 10 0 A 23/ "|, "|, "% HM A 16/, Dómar Bis. 449 457 460 463 466 468 41 476 476 477 471 485 490 494 436 600 508 508 509 509 519 525 ö28 Dómur Bls. 94. Sigurður Hallsson gegn Metúsalem Jóhannssyni. Skuldajöfnuður =. . a 25. Rijettvísin gegn Kr. Daða Bai Bjólnaðians hlutdeild . .. %(, 539 26. Vaidstjórnin gegn leki Brnstilkangni, BifrJagabraf %/, 548 21. Eigandi Höllustaða gegn En Reykhóla. Frávísan .. án 0 4 2 BA 28. Rjettvisin gegn Fri #. Hjaitgnl. Brot samkv. 206. gr. bgl. . . . gn rs ST 29. Gunnar Þórðarson gegn í Ási Ólafstyni. „Ála S/, 354 30. M. Jónsdóttir gegn Sv. ORRA og Vald. Jónss. Fjárnám .. S/, 559 31. Gunnar Böðaana | gegn Ben. -Steinssa Hafið. Málskostnaðar . . #(, 562 32. Hinar sam. Ísl. versl. Vpnat. í gegn Páli 2. ða syni. Kaupkrafa og verslunarskuld . . .. ?(, 569 33. Lárus Halldórsson gegn Ástþ. Matthíass. v. g. t, Johnsen. Aðför . . . ?(, 566 84, Vadstjórnin gegn Jóni í Hani. Hens og vinsala . . .. %l, 569 35. Valdstjórnin gegn Guðn. Jlastasiayli Sðrðrurnig lagabrot —. . Ys Bið 36. Rjettvísin gegn Guðm. Tn lang Visilfala 1 ST 31. Valdstjórnin gegn Vilbj. Jónssyni. Brot á lögreglu- samþykt Rvíkur... a 57 88. Elías Nielsson gegn Haraldi Höðannir, Ver lag lifrar . . = 1. lg 5 39. Ari Þórðarson gegn Ólafi Þórðarsyni, Húnskanp 2 58 4), Lögreglustjóri Rvíkur gegn Steindóri AÐ Bifr.skattur .. 31, 589 41. H.f. Jón Ginðannnisgon a Co. 0. t. gegn ; Fa færaversluninni Geysir. Fjárnám . .. 25, 592 42. Jónas Jónasson gegn Birni J. Tösndslinyri Útir.d. 50 598 43. Gunnl. Flóventsson gegn B. I v. Gunnl. Stefánssonar. Útiv.d. . . s0/, 598 44. Hreppsnefnd Flútshlíðarhrepps gegn Kort Eyriiða- syni Frávisun . . ; 15, 599 45. Margrjet Jónsd. gegn Jóni Ú. r Ájóðlfði 0. fl. Löghald 0. 600 46. Hf. Kakali gegn oiðsualæninað, Beg Sjóveð *%/, 606 47. Versi. Júl. Guðm. Fáskr.fj. og Hinar sam. ísi. versl. 48. 49. öl. 52. 53. 54. 55. 56. 7. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. s. st. gegn Þorg. aga v. Útb. Landsb. Eskif. Ábyrgð. Bæjarstj. Ísafjarðar agn Þórði Jönsyni, tvi Bæjaratj. Ísafjarðar gegn Gísla Magnússyni. Útavar Gísli Gíslason gegn Þórði Bjarnasyni. Útiv.d. Þorst. Jónsson o. fl. gagn Guðm. Ólafss. v. Trueba y Pardo. Frávísua . . Valdatjórnin gegn Fritz Körta, Botn. vön Valdstjórnin gegn E. Kjerúlf. Ólögl. lyfseðlar Valdstjórnin gegn H.G. Stefánssyni. Ólögl. lyfseðlar Valdstjórnin gegn G. Jnul. Ólögl. lyfseðlar Stjórn Íslandsbanka gegn Sveini Björnssyni í. h. „Tuxham“ A/S. Ábyrgð im Valdstjórnin gegn Haraldi Jónssyni. Bifr.lagabrot Jón Jónasson gegn G. Ólafss. f. h. Hull ship stores Comp. Ltd. Skaldamál Rjattvísin gegn Karl Guðnasyni Emb. í, lög- regluþjóns . . . . Sig. Þ. Skjaldberg ga p. Melsted. Blönku Ágúst Einarsson gegn G. Sn og J. Kristjáns- syni. Ómerkingardómur . Hreppsnefnd Suðurfjarðarhr. Batgan "skiftaráðanda Barðastr.sýslu. Útsvar . Valdstjórnin gegn Fritz Just. Balau anað Sigr. H. Ingimundard. gegn M. Þórðarsyni. Útiv.d. Sama gegn H. Esphólin. Útiv.d. Jónas Þ. K. Guðm.ss. gegn Jónínu 8. Guðjöndd. Útiv.d. Ólafar Enalslasn gegn í pit Togntlfarðis- hrepps. Útiv.d. . Helgi Benediktsson gegn "otllsalönr Sfðlannúkrnð. Útiv.d. Rjettvísin gegn a Sig. Snutðingrað o. Þjófnaður Sigf. Blöndahl f.h. eig. á vátr. Senator Westpahl gegn P, gp ft. h. eig. £ vátr. „Otur“. Árekstar ei Valdatjórnin gegn Bjarna Mualloganprú. Átgugin- lagabrot Á Valdstjórnin gegn MM. Gindillis. Boknar'brat Nathan í Olsen f. h, Carlsberg Bryggerierne gegn Jóh V. Danfelseyni. Umbúðir um öl . TI Dómnr Bls. 22 Ís I Sg "ta 611 614 617 619 619 620 622 621 632 637 640 643 646 652 656 657 661 664 665 665 666 666 666 671 677 680 685 IV 14. 15. 76. 7. Dénur Bls. Einar Benediktsson gegn M. Th.8. Blöndahl. Útiv.d. Rjettvísin gegn SR Fölsun mjólkur . Db. Egils Ínáciigir gegn G. Bösttdsssýal t. h. db. Ól. Hjaltested. Kaup fyrir verksamning . Ólafur Gíslason á Co. gegn H. Halldórssyni og M. Jónssyni. Ómerking . Hreppsnefnd a dal Kort Eyvindar syni. Frávísun „ Þorst. Jónsson o. fl. gegn Ski Björnssyni Í, h. Trueba y Pardo. Frávísun . ; Helgi Benediktsson gegn H. Einneðikineur a Co. Útiv.d. 8 gg 2, 513 4 lg 3 Sg Sa 688 689 693 696 698 699 700