HÆSTARÉTTARDÓMAR ÚTGEFANDI HÆSTARÉTTARRITARI III. BINDI 1930 REYKJAVÍK RÍKISPRENTSMIÐJAN GUTENBERG MCMXXKIII Registur við dómana árið 1930 Nafnaskrá A. Einkamál Bls. Áfengisverzlun ríkisins ..............000.000000.. 113 Ari Þórðarson ..........0000.00 0... 59, 196 Ásgeir Guðmundsson ......0..00.000 00 125 Bakki h/f ..........20.202000.0000en sens 101 Bátaábyrgðarfélagið í Vestmannaeyjum ............ 26 Bergenske Dampskibsselskab ...........0...0.000.. 96 Bergur Jónsson, sýslumaður ....... Bær 4 0 51, 189 Bjarnarson, Pétur M. ..........2.00000 0000... 293 Brunabótafélag Íslands ...........0000000000.000.. 179 Bryngeir Torfason .........000000000 000... 132 Bræðurnir Proppé, þrotabú ..........00000000... 108 Drifandi, kaupfélag ...........200.0000000.0.. 23, 59 E. Mullers Enke ..........000....ssesssans 32 Einar M. Jónasson .........00000.00 00... 51, 189, 290 Einar Pétursson .............000000 0... s.n 254 Eljan: h/f, þrotabú sessa sæi sn a a 76 „Emerald“, kútter ..........0200000.00 00... 3 Fjármálaráðherra ............0200000000 0... 189, 290 Fjeldsted, Lárus ..........00..00 00... „59, 421 Franz Benediktsson ..........0000000.0. s.s. nn 219 Gísli Magnússon „icccsssssssssss ss 210 Guðlaugur Br. Jónsson ........2200000.0 00... 59 Guðlaugur Loftsson ..........200000.0. ss... 23 Guðmundur Björnsson .........00.00..s ne. 179 Guðmundur Guðnason .......0.00.0..ssen ss 41 Gústav: Sveinsson siss ss 254 H. Kuhn £ Co .......0000. 0... 196 IV Nafnaskrá. Bis. Hallgerður Hallgrímsdóttir ...........0020..00.00... 136 Hallgrímur Þórarinsson .......000.000000 000... 213 Hamar h/f .......0.00000.0n senn 82 Hannes Ólafsson, þrotabú ........0000 0000... 60 Hansen, Vilhelm .......0.000000ene renn 167 Hansína Inga Pétursdóttir, sbr. Inga L. Gíslason .... 421 Helga Sigurgeirsdóttir .........00000000. 000... 197 Helgi Magnússon £ CO .....020000 0000 vn. 196 Heredia, Federico .......0.000.e0nnensn se 8 Hjalti Árnason ........000000 00. e ne 196 Hrefna Sigurgeirsdóttir ..........00000.000...0...0... 104 Hulda Þorsteinsson ......00c00..e.e0e sn... 421 Inga L. Gíslason, sbr. Hansína Inga Pétursdóttir .... 59 Ingólfur Árnason ........0000000 0... n nr 420 Ingólfur Lárusson ........000000000 enn. en. 138 Ísleifur Jónsson ......0.000 104, 125 Johnsen, Gísli 3. 20 2 4 á 6 6 000 00 0 ún ai0 001 0 0 0 167 Jón Einarsson .....0000000eene enn 82, 132 Jón Jónsson, læknir .......00000000 00 .n en... 113 Jón Ólafsson ......c.....00.s er 420 Jón E. Sigurðsson. 2223 3 á 6 6 76 Karl Þorsteinsson £ CO ....00000ne00 een 8 Kristján Guðmundsson .....0..0000000 0... 1 Kristjana St. Ág. Ingimundardóttir ................ 219 Kveldúlfur h/f ........000.00000.c0e0n enn 161 Landsbankinn, útibú á Ísafirði .................... 108 Lyngdal, Guðrún H. ......2..00020.00 0... 000... 0... 325 Magnús Jónsson, próf. júr. ......00.000000000.. 323, 324 Margrét Valdemarsdóttir ........00000c0..0 0... 274 Normann €£ Sons ........0.00e....0s0 nn... 171 Njörður, fiskveiða h/f ........000000000 0... 0...... 41 Oddur Gíslason, sýslumaður ........200000.0000..0.. 108 Ólafs, Elinmundur ......0000000000 nn. 210 Ólafs, Ólafur R. .......000000 000 00n nes 125 Ólafur Gíslason € Co ...cccosesneenenn rr... 298 Ólafur Lárusson ........0..ecese ss 204 Ólafur B. Magnússon ........0000e eeen 204 Per Persons Skeppsmiágleri A/B ......200000 0000... 161 Pétur Jakobsson .......0000.0enes es 96 Reykjavikurkaupstaður „.....0.000000.0..0.0...... 96, 258 Seltjarnarnesshreppur ......000000 00... 258 Nafnaskrá. V Bis. Setkoni, bór Gu Ya or a 05 6 a 0 30 0 a #0 0 3 Siglufjarðarkaupstaður .........200000000.0..0. 00... 101 Sigrún Ólafsdóttir „.........0000000 000. ne. 197 Símon Guðmundsson ......0000cc0..... 0. 1 Sparisjóður Norðfjarðar ..........0000000.. 0... 76 Sparisjóður Rauðasandshrepps .......00000000.000.. ol Steingrímur Kristmundsson .......2.000000..... 0... 274 Stephensen, Magnús ......00000000. 000... 19 Stephensen, Ólafur .......0.0000000 00... 19 Thoroddsen, Þórður J. .......0000000. 000... 0... 210 Timburverzlun Árna Jónssonar .........000......0.. 60 Tóbaksverzlun Íslands ..........000.0.0.. 0... 59 Vállanessókn. ma es ða að ar a 273 Vatnsveitufélag Skildinganesskauptúns ............. 142 Verzlunarfélag Vestmannaeyja ............ 32, 116, 171 Vestmannaeyjakaupstaður .......0.0000000.0........ 116 Þórðarson, Björn, lögmaður .................. 189, 290 Þórhallur Sæmundsson ......000000.0 00... 26 Þorsteinn Guðmundsson ......0000.00.e sn... 421 B. Opinber mál. Ari Gíslason. í 22 522 á ta aa 68 ar a aa á 1 BE Bi 8 RÓ 409 Brennan, James Sidney .......0.0000000.0 00... 184 Dixon, Charles Leonard ........02000000 0000... 317 Egill Haukur Hjálmarsson .........0.0000000 00... 413 Eggert Halldórsson ........00000000.n enn. 330 Eille,; Ewéfti ís 5 í 5 ar 8 á 04 806 st 0 8 6 0 á 08 5 4 la 0 SB 222 Georg Grímsson ........0000000 ss nn 130 Guðjón Björnsson ......0000000 00... 325 Guðmundur Guðmundsson .......0.00.0000.0.0...... 211 Guðni. Jónsson siss 325 Hálfdan Hálfdanarson ........2000000.0 0000... 330 Halldór Halldórsson ......0.0e.0eessess sn. 72 Hannes Halldórsson ........00000 0000... 330 Haraldur Sigurðsson ......00.2000000.000.. 0... 251 Harrison, Walter sasssa a á 247 Heinecke, Gottfried ..........00200000000 000... 302 Herbert, Ar Þe 2 58 a 8 84 an #08 ða óð BR BR 5 8 0 215 Hogg, S. Th. FR. .....0000000000 000. 78 Ingólfur Sigurjónsson .......2.0000000. 000... 264 VI Nafnaskrá. Bls. Jóhannes Jóhannesson ........02.0002.00... 0... 227 Johannesen, Niels Peter ........0000000 0000... 265 Jón Hafliðason .........0..0...s.es sess 17 Jónatan Þorsteinsson .....0.2.0000.0.. 0. 277 Karl Ágúst Ágústsson ..........00020.0.... 0. 207 Karl Guðmundsson ..........0000.0..ses. 0... 121 RN AF aa 00 0 tg te tt ii Bú fá ja á PA Et á 8) #0 5 ER 261 Lit6, Hátálð. . „a 28 200 ni #02 sn önd ándi á jú á Í á 8 0 ná BL 0 0 er 269 Löwner. Friedrich August ................ 85, 91, 134 Magnús Magnússon ........220000000. nn... 312 Ólafur Gottskálksson ......0..0000 00. 16, 157 Ólafur S. Jóhannesson ..........0.0.0.00.. sn. 46 Ólafur Jónsson tess 6 a tt bb á 69, 172 Pálmi Ólafsson ........000..esenss 256 Passarge, Fritz ...........2020000 0000 0.n 33 Pétur Guðmundsson si si5 6 a 25 á ba a a 304 Flatts, William ........0000000.eoensse se 175 Richardson; James. is á is 5 is 5 8 2 2 á að að búð a Bið ti GB a 914 Rogers, Henry Norman .......0.00000.. 00... 192 Schmidt; Karl sas sa sé a 6 Sigurður 7. Guðmundsson ........0.2000000.0 0... 30 Steeje, Erfist „.....0 000 05 6 6 00 0 Á 0 ei 35 Tómas Jónsson a sé 66 ts á á a a 0 3 á 0 #0 0 5 a 8 96 Vilbergur Jóhannsson .......002000000 000... 119 Williams; George mis 58 á 5 6 0 a 55 Þórarinn Guðmundsson ..........0.... isss. 39 Atriðisorð. Ábúð. Aðild. Aför. Sjá fógetagerðir. Áfengislagabrot. Áfrýjun. Atkvæðafölsun. Barnakennarar. Barnsfaðernismál. Bifreiðar. Sbr. áfengislaga- brot. Björgun. Bókhald. Dómar og úrskurðir. Dómarar. Sbr. opinber mál. Dómsgerðir. Dómtúlkar. Drengskaparheit. Sjá dóm- túlkar. Dýraverndun. Efnarannsóknarstofan. Eiður. Eignarréttur. Sbr. eiður. Eignaupptaka. Sjá refsing- ar. Embættis- og sýslunar- menn. Sbr. dómarar, dómtúlkar, efnarann- sóknarstofan, endurskoð- endur, læknar, opinber mál, veðurstofan. Endurskoðendur. Farmsamningar. Fangelsi. Sjá refsingar. Fasteignir. Sjá kaup og sala, þinglýsing. Fátækramál. Félagsskapur. Fiskveiðalög. Sbr. ítrekun, mat og skoðun, refsing, sakhæfi, varnarþing. Fjárnám. Sbr. áfrýjun, fó- getagerðir. Fógetagerðir. Frávísun. Frestur. Fyrfning kröfuréttinda. Gagnsakir. Sbr. sátt. Gestaréttur. Geymsla. Gjafsókn, gjafvörn. Gjaldþrotaskipti. Gæzluvarðhald. Hafnarlög. Heimvísun. Sjá ómerking. Hlutdeild. Ill meðferð á skepnum. Sjá dýraverndun. Innsetningargerðir. Sjá fó- getagerðir. VINI Ítrekun. Játning. Kaup og sala. Sbr. samn- ingar, verzlunarskipti. Kynferðisbrot. Kyrrsetning. Leiga. Líkamsáverkar. Líkur. Sbr. sönnun. Loforð. Sbr. samningar. Læknar. Lög, lögskýring. Lögbann. Lögregla. Lögtak. Málasamsteypa. Málflutningsmenn. Málflutningur. Málshöfðun. Málskostnaður. Sbr. ómaks- bætur. Manndráp. Mat og skoðun. Neyðarréttur. Ólögleg meðferð fundins fjár. Ómaksbætur. Ómerking. Opinber mál. Sbr. máls- höfðun, líkur, málskostn- aður, sönnun. Óþörf málsýfing. Sjá rétt- arfarssektir. Prestar, prestssetur. Atriðisorð. Bis. Refsingar. Sbr. dómar, ít- rekun, réttarfarssektir, saknæmii. Réttarfarslög. Sbr. áfrýjun, dómar, dómarar, frávís- un, gagnsakir, málasam- steypa, málflutningur, málskostnaður, ómerk- ing, réttarfarssektir, sátt- ir, stefnur, varnarþing, vitni. Réttarfarssektir. Saknæmii. Sameign. Sjá félagsskapur, Samningar. Sbr. kaup og sala, skaðabætur, skip, verksamningar, verzlun- arskipti. Sáttir, sáttanefndir. Sektir. Sjá refsingar. Sjódómur, sjódómsmál. Skaðabætur. Skattar og gjöld. Skip, skipverjar. Skipti. Sjá gjaldþrotaskipti. Skjöl. Sbr. mat og skoð- un, sönnun, verZzlunar- bækur. Skuldamál. Sjá fyrning, samningar, skaðabætur, verksamningar, verzlun- arskipti. Stefnur. Sveitarstjórn. Sjá fátækra- mál. Svik. Sbr. gjaldþrotaskipti. Sönnun, sönnunarbyrði, Sbr. eiður, játning, líkur, mat og skoðun, verzlun- arbækur, vitni. Atriðisorð. IX Umboð. Uppboð. Útgerð. Sjá félagsskapur. Útivist aðilja. Sjá málflutn- ingur. Valdstjórn. Varðhald. Varðveizla. Varnarþing. Sbr. gestarétt- ur. Vatnalög. Vátrygging. Veð. Veðurstofan. Venja. Verksamningar. Verzlunarbækur. Bls. Verzlunarskipti. Sjá samn- ingar, sönnun, verzlunar- bækur. Vextir. Viðskiptatilkynningar. Sjá verzlunarskipti. Vitni. Sbr. mat og skoðun, sönnun. Yfirvöld. Þinglýsing. Þingsafglöpun. Þjófnaður. Sbr. ólögleg meðferð fundins fjár. Ærumeiðingar. Ölvun. Sbr. áfengislagabrot. Efnisskrá. Ábúð. Ábúandi hjáleigu frá prestssetri eigi talinn hafa fyrirgert ábúðarrétti sínum sakir vanskila árin 1923—1924, með því að landsdrottinn hafði tekið fyrirvaralaust við afgjöldum næstu ár á eftir. Útbygging landsdrottins af hjáleigunni talin ólögmæt að því leyti. Bygging hans á ann- ari hálflendu hjáleigunnar talin lögleg, enda þótt dómsmálaráðherra hefði þá tjáð honum, að til stæði að selja hjáleiguna ............ Aðild. Formaður vélbáts dæmdur til refsingar fyrir að fara út á rúmsjó til fiskjar, með því að mikið þótti á skorta, að báturinn fullnægði kröfum um út- búnað báta. Eigandi bátsins hafði ekki verið sóttur til refsingar .............0.0.. 0000... Úrskurði um töku bús A til gjaldþrotaskipta áfrýj- að. Með því að skiptaráðanda var ekki stefnt, var málinu frávísað ex officio ............00.... Við fógetagerð til brotttöku miðstöðvartækja úr húsi komu bæði eigendur og veðhafar fram sem aðilar meins sn 0 a í van Aðför. Sjá fógetagerðir. Áfengislagabrot. Maður dæmdur til sektar fyrir ölvun á almannafæri Maður dæmdur til refsingar fyrir bruggun áfengis 17, Bifreiðarstjóri ók bifreið drukkinn og varð manns- bani af gáleysi. Sviftur ökuleyfi æfilangt og dæmdur í fangelsi við venjulegt fangaviðurværi Bls. 19 72 421 108 312 251 46 Efnisskrá. Bifreiðarstjóri dæmdur til sekta fyrir akstur bif- . reiðar undir áhrifum áfengis og sviftur öku- leyfi um tiltekinn tíma ........ 30, 69, 119, Læknir sýknaður af kæru fyrir að hafa gefið út áfengisávísanir, án þess að rannsaka heilbrigð- isástand viðkomandi manna, og fyrir að hafa gefið út slíkar ávísanir til sama manns með styttra millibili en leyft er, með því að hvorttveggja þetta var talið ósannað. Ennfrem- ur var hann sýknaður af kæru fyrir að hafa van- rækt að setja á áfengisávísanir fyrirmæli um notkun áfengislyfjanna, með því að heimild til refsingar fyrir þá yfirsjón var talin vanta .... Áfrýjun. XI Bls. 172 211 Áfrýjað samkvæmt áfrýjunarleyfi 76, 80, 132, 138, 179, 219 Leyfi fengið til að leggja fram nova .............. A áfrýjaði úrskurði um það, að bú hans skyldi tekið til gjaldþrotameðferðar, en stefndi að eins þeim manni, er gjaldbrotameðferðar hafði kraf- izt, en ekki skiptaráðanda, sem upp hafði kveð- ið úrskurðinn. Málinu vísað frá ex officio Fjárnám eftir hæstaréttardómi fyrst gert í lögsagn- arumdæmi A. Gerðarþolandi gat ekki bent þar á nægar eignir. Síðar var krafizt fjárnáms eftir sama dómi í eignum gerðarþolanda í lögsagnar- umdæmi B. Fyrra fjárnáminu hafði verið áfrýj- að, en sú áfrýjun var ekki talin geta afstýrt síðara fjárnáminu, sem var skoðað alveg sjálf- stætt sima 0 áin á Stefna til áfrýjunar fjárnámi hafði ekki verið lögð fram í uppboðsrétti, er selja skyldi hina fjár- numdu muni, og því ekki talin geta frestað Uppbóðin ss nn Krafa gagnáfrýjanda fyrir hæstarétti um sekt fyrir óþarfa málsýfingu ekki tekin til greina, með því að þeirrar kröfu var ekki getið í áfrýjun- SEA. rn Atkvæðafölsun. Hreppstjóri og annar maður til dæmdir til refsingar 113 421 189 290 293 XII Efnisskrá. fyrir að hafa breytt nöfnum á atkvæðaseðlum við kosningar til Alþingis ...............2.... Barnakennarar. Barnakennari dæmdur eftir 177. sbr. 174. gr. al- mennra hegningarlaga ............000000.... Barnsfaðernismál. Úrslit barnsfaðernismáls látin velta á synjunareiði MANNSÍNS aim ik á á Barnsmóðir hafði ein kvenna sofið í sama herbergi og fullorðinn karlmaður og unglingspiltur einn. Kenndi hún fullorðna manninum barnið, og málsúrslitin látin velia á synjunareiði hans .... Barnsmóður og viðkomandi manni kom saman um Það, hve nær þau hefðu haft samfarir, en 223 dögum eftir þann dag ól konan nær því full- burða barn. Samkvæmt áliti landlæknis gat barnið ekki verið ávöxtur þeirra samfara, og maðurinn var því sýknaður ................. Bifreiðar. Sbr. Áfengislagabrot. Bifreiðarstjóri sýknaður af refsikröfu og skaða- bótakröfu vegna bifreiðarslyss. Sá, er fyrir tjón- inu varð, talinn eiga alla sök á því .......... Bifreiðarstjóri, sem ók með of miklum hraða á götu og röngum megin og rak bifreiðina í vegfar- anda, dæmdur í sekt .........200000000.0... Bifreiðarstjóri dæmdur til refsingar fyrir að aka bifreið ljóslausri og undir áhrifum áfengis 30, Bifreiðarstjóri dæmdur til refsingar fyrir akstur bif- reiðar undir áhrifum áfengis ............ 69, Bifreiðarstjóri, sem ók drukkinn, braut ýms fyrir- mæli um bifreiðaakstur og varð mannsbani af gáleysi, sviftur ökuleyfi æfilangt og dæmdur í 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður- VÆR nauta ES Br á Björgun. Togari dró skip, sem orðið hafði fyrir sjóskaða, af Faxaflóa til Reykjavíkur. Verk togarans talið Bls. 330 409 219 138 274 158 172 119 Efnisskrá. aðstoð, en ekki björgun. Með hliðsjón af líklegu aflatjóni og kostnaði af dvöl sinni á Reykja- víkurhöfn voru togaranum dæmdar 3500 kr. þóknun .......20000000 0 sens Bókhald. Maður dæmdur fyrir óreiðu í haldi verzlunarbóka sinna samkvæmt 264. gr. almennra hegningar- laga .........0000 00. n ner Í máli milli A og B út af verzlunarskiptum þeirra var ekkert tillit tekið til reikninga A, er ekki studdust við vel haldnar verzlunarbækur, gegn staðfestum eftirritum af verzlunarbókum B, sem að áliti löggilts endurskoðanda voru í á- gætu lagi sins sr a Dómar og úrskurðir. Skilorðsbundinn refsidómur ................. 325, Maður dæmdur til að greiða vöru gegn því, að hann fái ráð yfir henni .................... Kauptúni dæmdur réttur til að taka vatn til heimil- is- og búsþarfa úr vatnsveitu kaupstaðar, svo og til að leggja vatnsæðar um land kaupstaðar- ins, og hann skyldaður til að gera nauðsyn- legar breytingar á vatnsæðakerfi sínu á kostn- að kauptúnsins, enda skyldi matsnefnd skera úr ágreiningi um efni þessi ................ A heimilað að taka burt úr húsi miðstöðvartæki, er hann hafði sett í það, en með áskildum eignar- rétti, unz tækin væru að fullu greidd, gegn því að hann setti húsið í samt lag aftur ...... Dómarar. Sbr. opinber mál. Dómara, sem stefni var til ábyrgðar og lét mæta, en dómsathöfn staðfest, dæmdur málskostnaður í hæstarðiti ans 51, 189, Héraðsdómari, sem stefnt var til ábyrgðar fyrir meðferð sína á opinberu máli og vittur fyrir ým- islegt í meðferð málsins, fékk ekki dæmdan málskostnað, enda þótt hann mætti og krefð- ist málskostnaðar ......0...0.0.... 0... XTII Bls. 293 409 290 XIV Efnisskrá. Bls. Dómari vittur ex officio fyrir óréttlættan 3 mánaða frest á dÓMSUpPSÖgU .......00000 000... 23 Í fógetarétti var þess krafizt, að fógeti viki sæti vegna óvináttu við gerðarþolanda. Með því að þetta atriði var ósannað, var fógeta talið óskylt að sinna kröfu gerðarþolanda .............. 189 Dómur og meðferð máls gegn þrotabúi ómerkt vegna þess, að skiptaráðandinn hafði gegnt öllum dóm- arastörfum í Málinu ........02000000.0.0...... 76 Ýms ákvæði í fógetaréttarúrskurði vitt sem fullkom- in lÖgleysa lisa 19 Dómsgerðir. Fundið að því, að innsigli vantaði á dómsgerðir 284 Dómtúlkar. Fundið að því, að rannsóknardómari hafði vanrækt að láta mann, sem gegndi dómtúlksstörfum við rannsókn opinbers máls, vinna drengskaparheit, áður en hann tók til starfa ..........00.22.... 78 Drengskaparheit. Sjá dómtúlkar. Dýraverndun. Maður dæmdur fyrir vanfóðrun búpenings ........ 96 Efnarannsóknarstofan. Rannsókn efnarannsóknarstofunnar um áfengismagn heimabruggaðs vökva lagt til grundvallar .... 251 Eiður. Úrslit barnsfaðernismáls látin velta á synjunareiði 138, 219 A dæmt að greiða andvirði vöru, er pöntuð var með símskeyti, nema hann synjaði með eiði sínum fyrir það, að hann sjálfur eða aðrir, er skuld- binda máttu hann, hafi sent símskeytið ...... 167 Maður látinn helga sér sauðkindur með eiði, er upp- markaðar töldust undan marki hans .......... 304 Eignarréttur. Sbr. eiður. A setti miðstöðvartæki í hús, er þá var verið að Efnisskrá. byggja, en áskildi sér eignarrétt að tækjunum, unz þau og verkið væru að fullu greidd, án þess þó að þinglýsa þeim rétti sinum. Síðan urðu eig- andaskipti að húsinu. Með því að tækin voru ekki greidd, krafðist A, að honum yrði með beinni fógetagerð heimilað að taka þau burt úr húsinu. Þessi krafa hans var tekin til greina, gegn því að hann setti húsið í samt lag, enda þótt hvorki hinum nýju eigendum né veðhafa væri kunnugt um eignarrétt hans og þeir mótmæltu kröfu hans ........0000.00e..enssse 3. gr. laga nr. 46/1923, er heimilar Seltjarnarness- hreppi að taka vatn úr vatnsveitu Reykjavíkur, ekki talin fara í bág við 63. gr. stjórnarskrár- innar, með því að endurgjald er áskilið fyrir vatnstökuna .......2000.00.0....s s.s Eignaupptaka. Sjá refsingar. Embættis- og sýslunarmenn. Sbr. barna- kennarar, dómarar, dómtúlkar, efnarann- sóknarstofan, endurskoðendur, læknar, prestar, opinber mál, veðurstofan. Læknir sýknaður af kæru fyrir óleyfileg áfengisút- ÞÁ 0 0 Loforð forstjóra Brunabótafélags Íslands um töku húss í brunatryggingu fyrir lægra iðgjald en flokkunarreglur félagsins heimiluðu, ekki talið bindandi fyrir félagið ..................02... Firma, er án löggildingar þar til innheimti opinber gjöld fyrir sýslumann, ekki talið bera ábyrgð á þeim gjöldum gagnvart ríkissjóði með sama hætti sem innheimtumenn ríkisins .......... Skiptaráðandi dæmdur í sekt fyrir drátt á skiptum búa, en sýknaður af ákæru fyrir að hafa ekki á- vaxtað fé búa og fyrir að hafa ekki fært búum til tekna vexti af innstæðum þeirra, er í vörzlum hans sem skiptaráðanda voru ...........0.... Barnakennari dæmdur eftir 177., sbr. 174. gr. al- mennra hegningarlaga ............0.000000..0.. XV Bls. 125 143 211 179 108 227 XVI Efnisskrá. Endurskoðendur. Löggiltur endurskoðandi gerði upp bú manns, er gjaldþrota var orðinn, og taldist, að eftir bókum hans hefði hann átt fyrir skuldum, þegar skiptin hófust. Þessi reikningagerð þótti ekki leggjandi til grundvallar, með því að bækurnar voru mjög la fætðar iss Vottorð löggilts endurskoðanda um bókhald aðilja lagt til grundvallar um það atriði ............ Farmsamningar. A leigði skip til farmflutnings af B. Skipið tók á- kveðinni smálestatölu minna en til var skilið. B dæmdur til að greiða Á bætur, sömu upphæð sem hann varð að gjalda fyrir flutning sömu smálestatölu í öðru skipi ........000.000000... Fangelsi. Sjá refsingar. Fasteignir. Sjá kaup og sala, þinglýsing. Fátækramál. Þurfalingur dæmdur til refsingar fyrir að þverskall- ast við skipun fátækrastjórnar til hans um vinnu í þarfir sveitarfélagsins, samkvæmt 9. gr. laga tit. DL/LÐI8 css se Félagsskapur. Fjórir menn áttu bát saman. Einum þeirra var stefnt til greiðslu á öllum viðgerðarkostnaði bátsins, en þó ekki f. h. útgerðarinnar. Hann að eins dæmdur til að greiða fjórða hluta viðgerð- arkostnaðarins ii 6 5 á a 50 #0 #8 án á 00 A og B voru fullábyrgir félagar í verzlunarfyrirtæki. Það varð gjaldþrota og þeir báðir. Kröfu var lýst í þrotabúið, en ekki í bú A. Kröfulýsingin var talin nægileg til þess að halda kröfunni einnig við gagnvart A ......2.000...0....... A og B áttu bifreið í félagi. A var ekki talinn hafa heimild til þess að ráða T til bókhalds fyrir bifreiðina án samþykkis B .......000000000.. Bls. 60 293 161 130 82 254 Efnisskrá. XVII Bls. Fiskiveiðalög. Sbr. ítrekun, mat og skoðun, refsing, sakhæfi, varnarþing. Togaraskipstjóri sektaður fyrir ólöglegan umbúnað veiðarfæra í landhelgi ...................... 314 Togaraskipstjóri sakfelldur fyrir botnvörpuveiðar í landhelgi 6, 33, 55, 85, 121, 134, 175, 184, 192, 215, 247, 261, 265, 269, 302, 317 Togaraskipstjóri sýknaður af kæru fyrir ólöglegar veiðar í landhelgi ...........0.000.0.000... 78, 222 Fjárnám. sbr. áfrýjun, fógetagerðir. Sú mótbára gegn fjárnámi, að fógeti hefði haft nógar eignir frá gerðarþolanda í vörzlum sínum, eigi talin sönnuð, og fjárnám staðfest í hæstarétti. Áfrýjun fjárnáms, sem fram fór í lögsagnarum- dæmi A, eigi talin hamla fjárnámi eftir sömu aðfararheimild í lögsagnarumdæmi B, með því að gerðarþolandi gat ekki bent á nægilegar eign- ir við fyrra fjárnámið ................0.0... 189 Fógetagerðir. Í úrskurði sínum um innsetning í ábúð jarðar kvað fógeti á um landamerki jarðarinnar og að þing- lýsa skyldi landamerkjaskrá hennar, og loks setti fógeti í úrskurðinn almennt bann við þvi, að aðr- ir menn notfærðu sér nytjar jarðarinnar „að við- lagðri lagahegningu“, Hæstiréttur taldi þessi öll á- kvæði lögleysu og vitti fógetann fyrir þau ...... 19 Lögtak, sem í einu lagi hafði verið gert hjá tveimur mönnum, ómerkt ex officio vegna Óólöglegrar málasamsteypu .......00.0000 0. 273 A, sem lagt hafði miðstöðvartæki í hús, en áskilið sér eignarrétt að tækjunum, unz þau væri að fullu greidd, talið rétt að taka þau aftur úr hús- inu með beinni fógetagerð, gegn því, að hann setti húsið í samt lag á eftir ................ 125 Frávísun. A áfrýjaði innsetningargerð í ábúð jarðar til ógild- ingar. Skaðabótakröfu vegna innsetningargerð- XVIII Efnisskrá. arinnar visað frá dómi, með því að svo veru- lega skorti upplýsingar um hana ............ Úrskurði um það, að bú A skyldi tekið til gjald- þrotameðferðar,var áfrýjað. Skiptaráðanda var ekki stefnt, og var málinu því vísað frá dómi EK, OLEGIO 4 in á á í á si 8 SRA að ið BG á nn þið Hæstiréttur vísaði máli frá gestarétti, með því að það var heimildarlaust höfðað fyrir þeim dómi og þingfestingarstaður þess var ekki tiltekinn í stefnunni ............00 000. Frestur. Áfrýjanda neitað um framhaldsfrest til flutnings máls fyrir hæstarétti, með því að stefndi neitaði að samþykkja frestinn, enda var ágrip dóms- Bls. 19 421 204 gerða ekki komið til dómsins ............ 322—323 Fyrning kröfuréttinda. Bréfleg viðurkenning skuldunauts um kröfu og lof- orð um að greiða hana talið hafa rofið fyrn- ingu hennar isss 6 56 5 á át á 0 a a A og B ráku verzlun saman sem fullábyrgir félag- ar. Firma þeirra varð gjaldþrota og hvor þeirra i sínu lagi. Talið nægilegt til að rjúfa fyrningu skuldar gagnvart öðrum félaganum, að henni var lýst í þrotabú firmans .................. Gagnsakir. Sbr. sátt. A höfðaði mál gegn B, er þvinæst höfðaði gagnsök gegn A. Á mætti eigi síðar, er málið var fyrir- tekið. Aðalsök og gagnsök var dæmd að efni til eftir kröfu B. Kröfu B um ómerkingu dóms og málsmeðferðar af þessum ástæðum hrundið .. Gengi. Sektir á hendur togaraskipstjórum fyrir ólöglegar veiðar í landhelgi ákveðnar með hliðsjón af gullgengi íslenzkrar krónu 6, 33, 35, 85, 119, 134, 175, 184, 192, 215, 247, 261, 265, 269, 302, Gestaréttur. Hæstiréttur vísaði máli frá gestarétti vegna þess, að 113 254 23 317 Efnisskrá. málflutningsmaður mætti við sáttatilraun fyrir gestarétttinum af hálfu sækjanda ............ Hæstiréttur vísaði máli frá gestarétti vegna þess, að því var þangað stefnt heimildarlaust ...... Geymsla. A tekur húsgögn til geymslu af B, sem skuldar A nokkra fjárhæð, að því er þótti mega ætla. Nokkru síðar selur ÁA húsgögnin án leyfis, en færir andvirði þeirra til frádráttar skuldinni. Ráðstöfun A á húsgögnunum ekki talin refsi- verð, með því að hún var ekki talin gerð í sviksamlegum tilgangi ...................... Gjafsókn, gjafvörn. Gjafsóknarmál eða gjafvarnar .......... 138, 219, Gjaldþrotaskipti. Krafa um riftingu veðs Í fasteign, er gjaldþrota mað- ur hafði sett lánardrottni sínum 5 vikum fyrir skiptaupphaf, ekki tekin til greina, með því að veðhafi þótti hafa hrundið þeim löggrun, sem á honum hvíldi um bágar fjárhagsástæður þrotamanns .....cc.0esenn Firma eitt, sem orðið var gjaldþrota, hafði haft á hendi ýmsar innheimtur á opinberum gjöld- um fyrir viðkomandi sýslumann, en án löggild- ingar ráðherra. Af gjöldum þessum stóð all- mikið inni hjá firmanu, er það varð gjald- Þrota. Eigi talið, að sú krafa væri forgangskrafa. Eftirstöðvar af gjöldum firmans sjálfs voru þar á móti taldar forgangskrafa samkvæmt 83. gr. skiptalaganna „......000000e0n0 nn Lýsing kröfu í þrotabú firma með A og B sem full- ábyrgum félögum talin nægileg til að halda kröf- unni ófyrndri gagnvart A, sem líka varð gjald- Þrota, þótt henni hefði ekki líka verið lýst í þrotbú hans ......0.0000.00. 00. Gjaldþrota maður dæmdur til refsingar fyrir ívilnun sumra lánardrottna sinna, undanskot fjár og ó- reiðu í bókhaldi ........0..00.0000 0 XIX Bls. 132 204 271 273 60 108 254 XX Efnisskrá. Máli til áfrýjunar úrskurði skiptaréttar um töku bús til gjaldþrotameðferðar vísað frá hæstarétti, með því að skiptaráðanda hafði ekki verið stefnt; simss isss Gæzluvarðhald. Fundið að því, að rannsóknardómari í rannsókn máls út af ólöglegum veiðum í landhelgi setti háseta einn í gæzluvarðhald, enda þótt rétt væri talið, að hann hefði verið í bili einangraður frá öðrum skipverjum .........00.000. 0. Tveir dæmdir sekir. Hvor greiðir kostnað af sinu gædluvarðhaldi „asian Hafnarlög. Maður sektaður fyrir óhlýðni við bann hafnarvarð- ar við lagningu skips á tilteknum stað innan hafnarinnar si 28 5 óm ka Heimvísun. Sjá ómerking. Hlutdeild. Tveir menn dæmdir til refsingar fyrir atkvæðaföls- un, er þeir voru taldir hafa framið í samein- ingu að nokkru leyti .......0000000000 00. Tveir menn dæmdir til refsingar fyrir brot gegn 101. og 109. gr. hegningarlaganna, er þeir höfðu að nokkru framið í félagi .................. TIl meðferð á skepnum. Sjá dýraverndun. Innsetningargerðir. Sbr. fógetagerðir. Talið rétt að heimila manni með innsetningargerð afnot annarar hálflendu jarðar, en talin skorta skilyrði til þess um hina hálflenduna ........ Manni veitt heimild til að taka með innsetningar- serð miðstöðvartæki, er hann hafði sett í hús, en áskilið sér eignarrétt þeirra, unz þau væri að fullt aftidð Þri sarassssssi Bls. 421 85 330 39 330 19 Efnisskrá. Ítrekun. Maður dæmdur til refsingar fyrir ítrekaða ölvun á almannafæri ..........2..00.000 00. Maður dæmdur fyrir itrekaða bruggun áfengis Bifreiðarstjóri, sem, auk annara brota, hafði tvisvar sínnum unnið til refsingar fyrir akstur bifreið- ar sakir áfengisnautnar, nú dæmdur til þess að missa æfilangt ökuleyfi sitt .................. Maður dæmdur fyrir ítrekaðan þjófnað .......... Þurfalingur dæmdur fyrir öðru sinni framið brot á 9. gr. laga nr. 51/1928 ..............0000..... Maður dæmdur öðru sinni til sektar fyrir vanfóðr- un búpenings ........20.00.00000 0. Togaraskipstjóri dæmdur fyrir ítrekað brot á fiski- veiðalöggjöfinni, en fangelsisrefsing þó ekki dæmd vegna þess, að brot var ekki talið fram- ið af ásetningi ........ 85, 134, 184, 261, 269, Togaraskipstjóri, sem áður hafði sætt dómi fyrir ó- löglegar veiðar í landhelgi, nú dæmdur fyrir ólöglegan umbúnað veiðarfæra .............. Togaraskipstjóri dæmdur fyrir ítrekað brot á fiski- veiðalöggjöfinni, auk sekta, til fangelsisrefs- ÍNGAr ......200.0 eens 184, Játning. Játning ákærða um manndráp og skýrsla hans um það, hvenær ásetningur hans til þess verknað- ar hefði myndazt, lögð til grundvallar, enda þótt ýmislegt benti til þess, að skýrsla hans um sið- ara atriðið væri ekki rétt .................. Togaraskipstjóri kannast við, að hann hefði verið með skip sitt innan við landhelgislinu, en kvað orsökina bæði hafa verið ótta við árekstur á varðskipið og svo hefði straumur og vindur líka rekið togarann inn í landhelgi. Hvorug þessara viðbára tekin til greina .................... Skýrsla togaraskipstjjra um það, að hann hefði haldið skipi sínu að landi til að leita skjóls fyrir stormi, tekin trúanleg, með því að henni hefði ekki verið hnekkt .................... XXI Bis. 312 251 46 256 130 96 317 175 192 413 33 XXII Efnisskrá. Kaup og sala. Sbr. samningar, verzlunarskipti. A gerði kaupsamning við B um jörð. Skyldi samn- ingurinn gilda sem afsal fyrir jörðinni, er A hefði fullnægt tilteknum skilmálum. Með því að B taldi hann ekki hafa gert það, þá afsalaði B jörðinni til T. A krafðist nú þess, að lögbann yrði lagt við afnotum T af jörðinni, en þess var synjað, með því að Á var talinn hafa vanefnt skilmála kaupsamningsins ................... Vanefndir á kaup- og makaskiptasamningi ekki tald- ar svo verulegar, að riftingu varðaði, heldur skaðabótum samkvæmt mati, er fram hafði far- ið áður en dómur gekk um málið í héraði .. Kynferðisbrot. Barnakennari dæmdur eftir 177., sbr. 174. gr. al- mennra hegningarlaga ...........0..20000.... Kyrrsetning. Fiskiskip, er togari hafði dregið utan af Faxaflóa, sigldi í haf án þess að greiða eða setja tryggingu fyrir greiðslu endurgjalds fyrir dráttinn. Þegar skip þetta kom hingað aftur, var það kyrrsett til tryggingar dráttarlaununum, og “var sú kyrr- setning Staðfest só Leiga. Skipsleigusali dæmdur til að greiða bætur vegna vanefnda á skipsleigusamningi .............. Líkamsáverkar. Meðan tveir lögregluþjónar voru að ryðja veitinga- hús, kom maður að og sló annan lögreglumann- inn á ennið, svo að blátt merki varð eftir. Mað- urinn var dæmdur eftir 101. gr. hegningarlag- anna, án tilvísunar til ákvæða þeirra um líkams- VERKA 046 að vi 0 ES 5 á BR Líkur. Sbr. sönnun. A, er fengið hafði veð í fasteign manns 5 vikum áð- Bls. öl 197 409 161 325 Efnisskrá. ur en bú veðsala var tekið til gjaldþrotaskipta, og til tryggingar áður stofnaðri skuld, talinn hafa fært nægilegar líkur fyrir þvi, að hann hefði ekki vitað á veðsetningardegi, að gjald- Þrotamaður ætti þá ekki fyrir skuldum ........ A hafði sent B vöru, er pöntuð hafði verið með siím- skeyti. B neitaði, að hann hefði sent skeytið. Hann tók við reikningi fyrir vöruna og dró lengi að gera sendanda viðvart um málavöxtu. Þetta var ekki talið næg sönnun fyrir því, að hann hefði sent eða látið senda skeytið, og var honum dæmdur synjunareiður .............. A hafði ekki hreyft athugasemdum út af atriði í við- skiptum sinum við B nálægt hálft annað ár. Þetta álitið tala gegn honum í máli út af því atriði ........... 00. A sýknaður af skaðabótakröfu fyrir vanefndir á samningi, með því að ýms atvik þóttu benda til þess, að hinn aðilinn hefði ekki beðið það tjón, er hann staðhæfði ........0000000 000... Togaraskipstjóri dæmdur fyrir brot á fiskiveiðalög- gjöfinni gegn neitun sinni, með því að nægileg- ar líkur þóttu fram komnar til sönnunar því ÞE ER BI FI 85, A dæmdur til refsingar samkvæmt 250. gr. hegning- arlaganna fyrir uppmörkun á sauðkindum, sem af honum voru teknar, með því að annar mað- ur helgaði sér þær með eiði og vitni töldu sig þekkja þær, og ÁA gat ekki gefið frambærilegar skýringar á því, hvers vegna brennimark var tálgað á hornum þeirra m. fl. Krafa um iðgjald fyrir lamb með einni ánni ekki tekin til greina, með því að ærin var ekki látin helga sér lambið, og því talið ósannað, að nokkurt lamb hefði fylgt henni .....c.cec. covera Loforð. Sbr. samningar. Talið ósannað, að forstjóri Brunabótafélags Íslands hefði lofað A því, að taka hús hans í brunatrygg- ingu fyrir tiltekið iðgjald, og þar að auki álitið, að slíkt loforð hefði ekki verið bindandi, þar XXIII Bls. 60 167 293 104 121 304 XXIV Efnisskrá. sem það hefði farið í bága við flokkunarreglur félagsins. Ennfremur var svo litið á, að jafn- vel þótt það hefði verið gefið, þá hefði það hvílt á röngum forsendum .................. Læknar. Fundið að því í opinberu máli, að læknisskoðun hafði ekki farið fram á líki konu, er orðið hafði fyrir bifreið og beðið bana af .............. Læknir sýknaður af kæru fyrir brot á áfengislög- BJÓ ii ii 5 6 5 ið li il 8 á 8 8 Á á JB 8 Þurfalingur, sem fátækrastjórn hafði sett til vinnu í þarfir kaupstaðar, vanrækti vinnuna og kvaðst vera sjúkur. Læknir, sem skoðaði þurfalinginn, komst að þeirri niðurstöðu, að hann væri full- komlega vinnufær. Læknisálitið var lagt til grundvallar, og þurfalingurinn dæmdur sam- kvæmt 9. gr. laga nr. 51/1928 ................ Álit landlæknis lagt til grundvallar í barnsfaðern- sáli sm a Álit læknis um það, að kona, er læknirinn skoðaði i sjúkdómslegu hennar, hefði hlotið bana af bif- reiðarslysi, lagt til grundvallar, enda þótt skoð- un á líki konunnar hefði ekki farið fram Lög, lögskýring. Álitið, að botnvörpungur, sem hefir veiðarfæri ólög- lega um búin í landhelgi, geti því að eins notið linkindar laga nr. 36/1926, að atvik séu sönnuð, er sýni, að hann hafi þá ekki verið að veiðum í landhelgi eða í undirbúningi til slíkra veiða Héraðsdómari dæmir fyrir vanfóðrun nautgripa eft- ir lögum um dýraverndun nr 34/1915, en hæsti- réttur eftir 11. gr. laga nr. 44/1913, um forða- Bægli sama á Álitið, að 3. gr. laga nr. 46/1923, um heimild Sel- tjarnarnesshrepps til töku vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur, gildi sem sérlög um það efni, en ekki hin almennu ákvæði vatnalaganna. Um- mæli um frumvarpið til laganna nr. 46/1923, Bls. 179 46 2ii 130 274 46 96 Efnisskrá. sem hnigu í andstæða átt, ekki talin bindandi um skilning á þessu atriði .................. Í áfengislyfseðla vantaði nákvæm fyrirmæli um notk- un lyfsins. Með því að refsiákvæði um þetta voru talin vanta í þágildandi áfengislög, var sýknað af refsingu fyrir þessa yfirsjón. Héraðlútandi fyrirmæli í áfengislögum, sem sett voru eftir að brotið var framið, ekki talin breyta neinu um þetta mál .......00000. 00 0enn Með því að hvorki reglugerð nr. 6/1915 né skipta- lögin frá 12. apríl 1878 skylda skiptaráðendur til að setja á vöxtu fé búa, er þeir hafa undir hendi, var skiptaráðandi sýknaður af ákæru út af þessu atriði, enda talið, að fyrirmæli laga nr. 67/1928 og laga nr. 25/1929 um skyldu skipta- ráðanda til að ávaxta búafé, hvíli á þeirri for- sendu, að slíkt hafi áður verið óskylt, og að sú venja hafi áður ríkt, að skiptaráðendur ávöxt- uðu almennt ekki fé búa .................... Héraðsdómari dæmdi barnakennara fyrir kynferð- isbrot eftir 186. gr. almennra hegningarlaga, en hæstiréttur eftir 177. sbr. 174. gr. sömu laga .. Lögbann. A og B höfðu gert kaupsamning um jörð. Kaupandi fullnægði ekki kaupskilmálunum, og seldi selj- andi því jörðina öðrum manni. Krafa af hendi hins eldra kaupanda um lögbann við notkun hins nýja kaupanda á jörðinni ekki tekin til greina „isss Lögregla. Manni dæmt að greiða lögregluþjóni bætur eftir mati, fram förnu áður en dómur gekk í héraði, fyrir spjöll á fötum lögregluþjónsins, er urðu af völdum mannsins, er hann var handtekinn Bætur fyrir missi akkeris o. fl., er varðskip missti við handsömun togara, ekki dæmdar í opinberu máli gegn skipstjóranum, með því að hann hafði ekki verið krafinn sagna um það atriði ...... XXV Bls. 142 211 227 409 öl 325 XXVI Efnisskrá. Lögtak. Lögtak ómerkt sökum ólöglegrar málasamsteypu Málasamsteypa. A. Einkamál. A heimtir kaup fyrir verk, sem hann hefir unnið fyrir B. B höfðar gagnsök til skaðabóta fyrir það, að verkið hafi verið síðar unnið en til var skilið missi Aðiljar höfða hvor mál á hendur öðrum fyrir van- efndir á skipsleigusamningi ................... A og B áttu bifreið í félagi. A stefnir T til greiðslu verzlunarskuldar. Í því máli höfðar T gagnsök til sjálfstæðs dóms eða skuldajafnaðar til greiðslu á endurgjaldi fyrir bókhald, er hann hefði haft samkvæmt samningi við B vegna bif- BEINT iss á á 000 ti óði iði úði (aði ii úði á áðr li Kyrrsetningargerð staðfest og jafnframt kveðinn upp aðfarardómur um kröfu þá, er tryggð var með kyrrsetningunni ........020000 0... nr nn Innsetningargerð áfrýjað og skaðabóta krafizt vegna HENNAR nn SR vð 5 Lögtak ómerkt sökum ólöglegrar málsmeðferðar .. B. Opinber mál. Þrir menn sóttir í sama máli. Brot tveggja stóðu í beinu sambandi hvort við annað, en ekki hins þæiðja asks Tveir menn lögsóttir saman fyrir brot gegn vald- SÓMA. a 0. ás ui á Á 8 SBR A EL á Skaðabótakrafa dæmd, ásamt refsikröfu .. 256, 304, Varðskip missti akkeri og akkerisfesti frá ljósdufli við handsömun togara. Bætur fyrir þetta tjón eigi taldar til málskostnaðar, en bætur á hendur togaraskipstjóra eigi dæmdar vegna þess, að hann hafði ekki verið krafinn sagna um þetta Að SR RN A Málflutningsmenn. Málflutningsmaður sektaður fyrir ummæli í varnar- skjali um héraðsdómarann .......00000..... Hæstaréttarmálflutningsmaður vittur Eygar ummæli Bls. 273 104 161 23 19 273 330 325 325 247 330 Efnisskrá. XXVII um annan málsaðilja í flutningi málsins fyrir hæstarétti ..........0.000 000 Fyrir gestarétti mætti lögfræðikandidat við sáttatil- raun af hendi aðalsækjanda. Við sáttatilraun í gagnsök mætti annar lögfræðikandidat fyrir gagnsækjanda. Þetta hvorttveggja talið ólöglegt samkvæmt 25. gr. tilsk. 20. jan. 1797. Hæstiréttur ómerkti því dóm og málsmeðferð eftir þingfest- ingu málsins .......0.0.000.0 00... Málflutningur. Mál flutt skriflega í hæstarétti: a) Samkvæmt 1. tölulið 38. gr. hæstaréttarlaganna 1, 8, 23, 76, 113, 116, 132, b) Samkvæmt 2. tölulið 38. gr. hæstaréttarlaganna 197, Málshöfðun. Fundið að því, að ákæra í stefnu var þrengri en í málshöfðunarskipun dómsmálaráðuneytis. Dæmt samkvæmt stefnunni .....0..0.0000 00... Málskostnaður. Sbr. Ómaksbætur. A. Einkamdl. 1. Málskostnaður látinn falla niður: Báðir áfrýjuðu dómi til breytinga, en dómurinn var staðfestur í hæstarétti. Gagnáfrýjandi mætti ekki Báðir aðiljar áfrýjuðu dómi til breytingar og báðir mættu fyrir hæstarétti. Dómurinn var staðfest- ur að verulegu leyti .......000000.0.00.... 142, Innsetningargerð áfrýjað til ómerkingar. Staðfest að sumu og að sumu felld úr gildi .............. Héraðsdómur um riftingu veðs felldur úr gildi þann- ig, að áfrýjandi vinnur málið. Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæstarétti látinn falla ÖUR 0 a. 0 á ár ré BA SR BRE MR BR í SG OR Dómur í máli, sem rekið var sem aðal- og gagnsök í héraði, og áfrýjað var til breytinga í hæstarétti, staðfestur þar. Stefndi fyrir hæstarétti mætti ER a na aa a a 0 ið ER 2. Sá, er áfrýjað hefir dómsathöfn til breytingar, Bls. 132 273 227 325 197 19 60 23 XXVII Efnisskrá. en hún er staðfest að öllu eða verulegu leyti, dæmdur til þess að greiða málskostnað 3, 26, 41, 51, 101, 104, 161, 179, 189, 254, 259, 3. Sá, er áfrýjað hefir dómsathöfn til breytinga, og fékk kröfur sínar að öllu eða verulegu leyti teknar til greina, fékk dæmdan málskostnað hjá SENA in jon sta en ið 82, 108, 113, 116, 125, 274, 4. Málskostnaður í eiðsmálum .......... 138, 167, 5. Málskostnaður í gjafsóknarmálum og gjafvarnar, sjá gjafsókn og gjafvörn. 6. Ómerkingardómar. Sá, er áfrýjaði máli til ómerk- ingar og heimvísunar, fékk dæmdan málskostn- að sér til handa í hæstarétti ............ 76, Hæstiréttur vísaði máli frá undirrétti. Áfrýjandi, er áfrýjaði í því skyni, dæmdur málskostnaður 8. Máli vísað frá hæstarétti. Stefndi fékk sér dæmad- =1 an málskostnað ..........0000000 0 9. Fleiri stefndir dæmdir in solidum til greiðslu málskostnaðar .............0.0..0..... 76, 108, 10. Fleirum en einum aðilja dæmdur málskostnaður 51, 189, 11. Dómara, sem stefnt var til ábyrgðar, en dómsat- höfn hans staðfest, fékk sér dæmdan málskostn- áð mins a í a 51, 189, Dómari, sem stefnt var til ábyrgðar, mætti og krafð- ist málskostnaðar, en var víttur fyrir málsmeð- ferð sína, enda dóminum breytt í verulegum atriðum, fékk sér ekki dæmdan málskostnað .. B. Ovinber mál. a) Maður, alsýknaður af refsikröfu, einnig sýkn- Bls. 290 219 132 204 421 125 290 290 330 aður af kröfu um málskostnaðargreiðslu 78, 158, 211, 223, b) Sakborningur, er sekur er dæmdur, einnig dæmdur til að greiða sakarkostnað: 330 1. Einn maður hafður fyrir sök 6, 17, 30, 33, 35, 39, 46, 55, 69, 72, 85, 92, 96, 119, 121, 130, 134, 179, 175, 184, 192, 207, 215, 247, 251, 256, 261, 265, 269, 277, 302, 304, 312, 314, 317, 409, 413 Skiptaráðandi, sem ákærður var fyrir van- rækslu um ávöxtun búa fjár og um vaxta- Efnisskrá. XKIX töku af því, var sýknaður af þessum á- kærum, en dæmdur til sekta fyrir drátt á skiptum, dæmdur til að greiða allan sakarkostnað, bæði í héraði og fyrir hæstarétti aumsisminsmssim 2. Tveir sakborningar dæmdir til að greiða sak- arkostnað in solidum .................... Af þremur er einn sýknaður. Hinir tveir dæmdir til að greiða varðhaldskostnað sinn og talsmannslaun hvor fyrir sig og helming alls sakarkostnaðar in so- lidum, en hinn helminginn skyldi greiða úr ríkissjóði ..........0000000 00. Varðskip missir akkeri o. fl. við handsömun tog- ara. Krafa á hendur togaraskipstjóra til skaða- bóta af þessum sökum ekki talin til máls- kostnaðar ..........0..0.00 0 Manndráp. Bifreiðarstjóri, sem ók bifreið drukkinn, talinn hafa orðið mannsbani af gáleysi ................ Maður dæmdur fyrir manndráp af ásetningi eftir 187. gr. almennra hegningarlaga .............. Mat og skoðun. Efnarannsóknarstofa ríkisins prófar styrkleika bruggaðs áfengis ...............02.00 0... Athuganir Veðurstofunnar um vindmagn ákveðinn dag, er bát hafði slitið upp og rekið í land Samkvæmt áliti landlæknis gat barn ekki, tímans vegna, verið ávöxtur af samförum móðurinnar og annars tiltekins manns, og var hann því sýknaður í barnsfaðernismáli ............... Mælingar og staðarákvarðanir varðskipsyfirmanna og annara kunnáttumanna lagðar til grund- vallar í málum út af brotum á fiskiveiðalög- gjöfinni 6, 33, 35, 55, 121, 134, 184, 192, 215, 247, 261, 265, 269, 302, Bifreiðaeftirlitsmaður skoðar bifreiðar í máli vegna slysa af akstri ........000.02000. Rithandarfræðingur metur eðlhösipstiðnisharn, Það Bls. 227 325 330 247 46 413 251 26 274 317 46 XXK Efnisskrá. mat m. fl. talin nægileg sönnun fyrir atkvæða- FOSTER, „5 4 á ii 5 5 á ER á aði an vn a úr á Forðagæzlumaður skoðar, ásamt hreppstjóra og manni, sem stundaði dýralækningar, skepnur til upplýsingar í máli gegn eiganda þeirra út af fóðurskorti á þeim ......0.00000. 000. Af læknisskoðun á konu, er varð fyrir bifreið, þótti mega álykta, að hún hefði látizt af afleiðing- um slyssins sams a 0 Í máli, þar sem maður var sakaður um að hafa upp- markað sauðkindur undir sitt mark, var til- teknum mönnum falið að skoða mörkin á kind- RA 0 2 0 0 #0 nr á ir á a á a Skildinganesskauptúni veittur með dómi réttur til að taka vatn úr vatnsveitu Reykjavíkurkaup- staðar. Ágreining um ýms atriði varðandi vatns- tökuna skyldu matsmenn úrskurða .......... Kaupanda húss dæmdar skaðabætur af seljanda vegna galla á húsinu samkvæmt mati, er fram hafði farið áður en dómur var uppkveðinn í héraði as mas 505 5 Ká 2 a Maður, er handtekinn hafði verið, vann við það tækifæri spjöll á klæðum lögreglumanns. Hon- um dæmdar bætur samkvæmt mati, er fram fór fyrir dómsuppsögn í héraði ............ Þurfalingur einn, sem fátækrastjórn hafði skipað að vinna í þarfir bæjarfélagsins, vanrækti vinn- una, en bar við sjúkdómi. Læknir, sem skoð- aði þurfalinginn, taldi hann ósjúkan. Þetta álit læknisins var Jagt til grundvallar, og þurfaling- urinn dæmdur til refsingar eftir 9. gr. laga nr. 1128 disin Neyðarréttur. Togaraskipstjóri kannaðist við að hafa verið innan landhelgi með skip sitt, en kvað orsökina vera bæði þá, að hann hefði óttazt árekstur á varð- skipið og svo hefði vindur og straumur rekið skip hans inn í landhelgi. Hvorugt þetta tekið til greina .......0..2000.0 0. Togaraskipstjóri sektaður fyrir ólöglegan umbúnað Bls. 330 96 46 304 142 197 325 130 33 Efnisskrá. XXKI Bls. veiðarfæra í landhelgi, en sýknaður af refsikröfu fyrir brot gegn 3. gr. laga nr. 33/1922, með því að skýrsla hans um það, að hann hafi haldið uppi að landi til að leita sér skjóls fyrir stormi, var tekin trúanleg ...............0..0......... 314 Ólögleg meðferð fundins fjár. Maður, sem talinn var sannur að uppmörkun sauð- kinda og slegið hafði eign sinni á þær, dæmdur til refsingar eftir 250. gr. almennra hegningar- laga, með því að ekki var upplýst, með hverjum hætti þær höfðu í upphafi komizt í vörzlur hans 304 Ómaksbætur. Ómaksbætur dæmdar stefndum, með því að áfryj- andi mætti ekki eða hóf mál 59, 96, 323, 324, 420, 421 Ómerking. A höfðaði mál í héraði gegn B, sem því næst höfðaði gagnsök á hendur A. Í einu þinghaldi í málinu mætti A ekki, en B mætti og krafðist þá dóms í málinu, bæði í aðalsök og gagnsök, og var dóm- ur síðan uppkveðinn. B áfrýjaði dómi og máls- meðferð til ómerkingar, en þeim kröfum hans VAR EKKI SI ss I 23 Dómur og úrskurður í meiðyrðamáli ómerktir vegna þess, að héraðsdómari hafði synjað aðilja um að taka vitnaskýrslu af sáttanefndarmönnum um meiðyrði, er aðili hafði talið hafa fallið á sátta- TU 3 a a 8 a 6 Bi Bi á að nað á þá á 8 #38 5 1 Málsmeðferð og dómur í máli á hendur þrotabúi ó- merkt, vegna þess að skiptaráðandi í búinu hafði gegnt öllum dómarastörfum í málinu .. 76 Meðferð gestaréttarmáls frá þingfestingu og dómur dæmt ómerkt, af því að aðalstefnandi hafði lát- ið málflutningsmann mæta fyrir sig við sátta- tilraun aðalsakar og gagnstefnandi hafði gert slíkt hið sama við sáttatilraun í gagnsök .... 1392 Lögtak ómerkt vegna ólöglegrar málasamsteypu .. 273 Krafizt var ómerkingar á uppboði vegna áfrýjun- ar fjárnáms, er uppboðið byggðist á, af því að XXKII Efnisskrá. hamarshögg hefði ekki verið gefið, og loks af þvi að uppboðið hefði ekki verið löglega aug- lýst. Engin þessi ástæða þótti takandi til greina Opinber mál. Sbr. líkur, málshöfðun, málskostnaður, sönnun. Hæstiréttur leggur með úrskurði fyrir héraðsdóm- ara að afla frekari upplýsinga .......... 16, Í máli út af bifreiðarslysi, er kona beið bana af, var fundið að því, að læknisskoðun fór ekki fram á líki könúnnar „...ccc0c0sisö ni Fundið að því í rannsókn máls gegn erlendum skip- stjóra, að rannsóknardómarinn hafði ekki lát- ið dómtúlkinn vinna drengskaparheit áður en hann tók fil stáffa 2... 0 00 0 Vitt, að rannsóknardómari hafði sett háseta af er- lendum togara í gæzluvarðhald við rannsókn máls út af broti skipstjórans á fiskiveiðalöggjöf- TR. særast Rannsókn máls talin linlega eða hirðulauslega af hendi leyst ccc 271, Rannsóknardómari vittur fyrir það, að framkoma hans við vitni í rannsókn málsins hafi ekki ver- ið sæmandi, að í dómnum voru dylgjur um refsivert framferði nafngreindra manna, að hann synjaði verjendum sakborninganna um að sjá ýms skjöl málsins og veitti þeim ekki kost á að sjá framhaldspróf í málinu ............ Óþörf málsýfing. Sjá réttarfarssektir. Prestar, prestssetur. Bygging prests á hálflendu hjáleigu prestssetursins talin hafa verið lögmæt, enda þótt dómsmálaráð- herra hefði áður sagt presti, að til stæði að selja hjáleiguna ..........00.020000 0... 00... Refsingar. Sbr. dómar, ítrekun, réttarfars- sektir, saknæmi. a) Almennt: Tekið tillit til mótþróa togaraskipstjóra við varð- skip, er refsingin var ákveðin ............ Bls. 290 264 85 325 Efnisskrá. XXXIII Tekið tillit til sérhags kærðs við ákvörðun refs- TR a nn ann nn 10 3 3 Togaraskipstjóri dæmdur í aukarefsingu vegna itrekumar #2... 184, Aukarefsing dæmd fyrir áfengislagabrot .... 17, b) Refsitegundir: 1) Sektir dæmdar 6, 17, 30, 33, 35, 39, 55, 69, 72, 85, 92, 119, 134, 172, 175, 184, 192, 207, 215, 227, 247, 251, 261, 265, 269, 302, 312, 314, 317, 2) Einfalt fangelsi dæmt ........... 184, 192, 3) Fangelsi við venjulegt fangaviðurværi dæmt 46, 130, 256, 277, 325, 330, Fangelsi við vatn og brauð dæmt .......... 5) Maður sviftur atvinnuréttindum með refsi- ÁÓMI 2... 30, 46, 69, 6) Eignir gerðar upptækar með refsidómi 6, 17, 30, 33, 35, 55, 85, 92, 96, 119, 134, sbr. 1753, 184, 192, 215, 247, 261, 265, 269, 302, 7) Typtunarhússvinna dæmd ................. Réttarfarslög, Sbr. áfrýjun, dómar, dómarar, frávisun, gagnsakir, málasamsteypa, mál- flutningur, málskostnaður, ómerking, réttar- farssektir, sáttir, stefnur, varnarþing, vitni. Skortur á málsútlistun af hálfu stefnanda í fyrsta þinghaldi máls ekki talinn eiga að valda frá- vísun €x OffiGið 22.00.0000 Réttarfarssektir. Málflutningsmaður sektaður fyrir ummæli í varnar- skjali í opinberu máli um héraðsdómarann Krafa gagnáfrýjanda um sekt fyrir óþarfa málsýf- ingu ekki nefnd í áfrýjunarstefnu, og þegar af þeirri ástæðu ekki tekin til greina ............ Krafa fógeta um sekt á hendur áfrýjanda, er stefnt hafði fógeta til ábyrgðar, ekki tekin til greina Saknæmi. Togaraskipstjóri dæmdur til aukarefsingar vegna it- rekaðra brota á fiskiveiðalöggjöfinni, með þvi að hann var talinn hafa verið að vilja sinum að ólöglegum veiðum í landhelgi ............ 184, Bls. 17 192 251 330 251 409 304 917 413 142 192 XKKIV ' Efnisskrá. Þar sem ekki þykir sannað, að togaraskipstjóri hafi viljandi ítrekað brot á fiskiveiðalöggjöfinni, er aukarefsing fyrir ítrekað brot ekki dæmd 85, 134, 261, 269, Togaraskipstjóri, sem kannaðist við, að hann hefði verið með skip sitt inni í landhelgi, kvað orsök- ina hafa verið ótta við árekstur á varðskipið, og svo hafi straumur og vindur valdið því, að hann lenti innanvert við landhelgilinuna. Þess- ar viðbárur skipstjórans að engu hafðar ...... A, sem var húsgagnaverzlari, átti skuld að B. B kom húsgögnum nokkrum fyrir til geymslu hjá A, sem svo seldi þau leyfislaust, en færði B and- virði beirra til frádráttar skuldinni. Á var sýkn- aður af refsingu fyrir þessa sölu, með þvi að hún þótti ekki gerð í sviksamlegum tilgangi Þurfalingur, sem sveitarstjórn skipaði að vinna í þarfir sveitarfélagsins, kom ekki til vinnunnar, en bar við sjúkdómi. Læknir, sem skoðaði manninn, komst að þeirri niðurstöðu, að hann væri ósjúkur, og var hann dæmdur til refs- ingar eftir 9. gr. laga nr. BLLOÐR sa Bifreiðarstjóri, er ók á hjólreiðamann, þótti eigi hafa gerzt brotlegur um gáleysi, og var þvi sýknaður .....000neeernernr ner nrnnn0 Togaraskipstjóri, sem hittist innan landhelgi með veiðarfæri ólöglega um búin, kvaðst hafa leitað að landi til skjóls fyrir stormi, sýknaður af broti samkvæmt 3. gr. laga nr. 33/1922, með því að þessari skýrslu hans þótti ekki vera hnekkt Sameign. Sjá félagsskapur. Samningar. Sbr. kaup og sala, skaðabætur, skip, verksamningar, verzlunarskipti. Bælur dæmdar fyrir vanefndir á farmsamningi Bætur dæmdar fyrir rof á fisksölusamningi ...... A keypti hús í smiðum af B, og styldi B fullsmiða húsið og ganga frá því. Kjallari hússins var of lágur undir loft til íbúðar. Ekki dæmdar bætur fyrir það, því að húsið var skoðað af hálfu A, Bls. 317 277 130 302 161 8 Efnisskrá. KKKV meðan það var í smíðum, og hlaut A því, er kaupin gerðust, að vita um þetta atriði. Aftur á móti var B dæmdur til að greiða það annað, sem á skorti til þess, að húsið yrði talið full- nægja söluskilmálunum ..................... A gerði kaupsamning um fasteign við B, þar sem til var skilið, að kaupsamningurinn skyldi gilda sem afsal til A, þegar hann hefði fullnægt kaup- skilmálunum. Með þvi að A var ekki talinn hafa gert þetta, þótti hann hafa fyrirgert rétti sinum til eignarinnar .......00000.0.0 00 Landseti á prestsseturshjáleigu ekki talinn hafa fyr- irgert ábúðarrétti sínum, þó að dráttur hefði orðið eða vanskil á greiðslu afgjalda tvö ár í röð, með því að presturinn hafði tekið fyrir- varalaust við jarðarafgjöldunum næstu ár þar Á rss a nn 0 Sáttir, sáttanefndir. Á sáttafundi milli A og B var B talinn hafa farið meiðandi orðum um Á. Sáttanefndarmönnum talið heimilt og skylt að bera vitni um orðin fyrir dómi í máli út af meiðyrðunum ........ Aðalsækjandi í héraði lét málflutningsmann mæta fyrir sig við sáttatilraun aðalsakar fyrir gesta- rétti. Gagnsækjandi gerði slíkt hið sama við sáttatilraun í gagnsök. Þesskonar sáttatilraunir voru taldar ólöglegar ..............0.0...0... Líitilsháttar orðamunur í sáttakæru og stefnu ekki talinn saka .......200000.0. 000 Sektir. Sjá refsingar. Sjódómur, sjódómsmál. Mál til greiðslu endurgjalds fyrir aðstoð skipi til handa rekið fyrir sjódómi .................. Mál út af vátryggingu skips sjódómsmál ........ Skipstjóri sækir mál á hendur útgerð skipsins út af eftirstöðvum á kaupi sínu fyrir sjódómi .... Skiptaráðandi gegndi formarnnsstörfum í sjódómi í máli á hendur þrotabúi, er hann hafði til skipta- Bls. 197 öl 19 132 142 I 41 XKXVI Efnisskrá. meðferðar. Hæstiréttur taldi honum hafa borið að víkja sæti í málinu og ómerkti þvi dóm og málsmeðferð llicdcusssssn Skaðabætur. a. Vegna vanefnda á samningum: Seljanda fisks dæmt að greiða kaupánda bætur fyrir samningsrof. Bæturnar miðaðar við mun á verði því, er kaupandi átti að greiða fyrir fiskinn eftir samningnum, og á verði því, er hann galt fyrir þann fisk, sem hann keypti í staðinn. Krafa um bætur fyrir missi á kaupmannshagn- aði að öðru leyti ekki tekin til greina ........ Skip, er B leigði A til farmflutnings, talið taka 74 smálestum minna en til var skilið. B dæmdur til að greiða A farmgjald það, er A þurfti að greiða fyrir flutning umræddra 74 smálesta í Öðrúi SkipIi sn A seldi B hús í smíðum þannig, að hann skyldi skila því fullgerðu, fyrir ákveðið kaupverð. Með því að A þótti hafa vanefnt þetta loforð, var hann dæmdur til að greiða B þá upphæð, er dóm- kvaddir menn höfðu metið, að kosta mundi að gera húsið svo úr garði sem lofað hafði verið .. A og B höfðu gert samning um það, að B skyldi inna af hendi verk í sambandi við hús, er Á hafði í smíðum. Verki þessu varð síðar lokið en til var skilið. B var sýknaður af skaðabótakröfu vegna dráttar á verkinu, með því að hann var bæði óverulegur, að nokkru A að kenna og líkur tald- ar fyrir því, að A hefði ekki tjón beðið ...... b) Utan samninga: Maður, sem varð fyrir bifreið, talinn eiga alla sök á slysinu, og fékk því engar bætur .......... Krafa um bætur fyrir tjón vegna innsetningargerð- ar í afnot jarðar ekki dæmd vegna skorts á upplýsingum um tjónið 2.c.ccccc0000000.... Skaðabótakröfu á hendur fógeta, er synjað hafði kröfu um lögbannsgerð, og á hendur tveimur Bls. 76 161 197 104 Efnisskrá. XXXVII öðrum mönnum, hrundið, með því að synjun fógeta þótti hafa verið lögmæt .............. Við handsömun botnvörpungs, sem var að veiðum í landhelgi, missti varðskipið akkeri o, fl. End- urgjaldskrafa fyrir tjón af þessu þótti ekki rétt talin til málskostnaðar, og var ekki um hana dæmt í refsimáli á hendur skipstjóranum, með því að hann hafði ekki verið krafinn sagna um betta atriði í rannsókn málsins ....,..,........ Maður, sem stolið hafði peningum á veitingahúsi, dæmdur í refsimáli út af stuldinum til að greiða iðgjöld hins stolma ........000..0000.. Tveir ákærðir dæmdir til að greiða in solidum lög- reglumanni, sem varð fyrir spjöllum á klæð- um sínum við handtöku þeirra, bætur fyrir i. Á ' þeirra einnig dæmdur til að greiða er hann vann á fangahús- inu, meðan hann var þar geymdur .......... Maður, sem hafði slegið eign sinni á sauðkindur annars manns, eigi dæmdur til greiðslu iðgjalda fyrir lamb, er eigandi taldi hafa fylgt einni ánni, með því að hún hafði ekki verið látin helga sér lambið, og því ekki talið sannað, að nokkurt lamb hefði fylgt henni ............ spjöllin eftir mati. . Skattar og gjöld. a) Útsvar. Hlutafélag, skrásett í Reykjavík, talið útsvarsskylt á Siglufirði samkvæmt a-lið 8. gr. laga nr. 46/ 1926, með þvi að það átti þar fasteignir, rak Þaðan síldveiðar, verkaði þar afla o. fl. Atvinnufyrirtæki, er rekið var undir tilteknu nafni, hætti rekstri sínum í árslok 1926, en þá var stofnað hlutafélag með sama nafni, er tók við at- vinnurekstri hins eldra fyrirtækis. Árið 1927 var lagt útsvar á hið nýja fyrirtæki, sem ekki taldi sig vera útsvarsskylt það ár. Álitið, að það væri skyldugt tilað svara útsvari af rekstri hins eldra fyrirtækis árið 1926 .............0..... Reykjavíkurkaupstaður ekki talinn útsvarsskyldur til Seltjarnarnesshrepps af rafmagnsveitu sinni, Bls. öl 247 256 325 304 101 116 XXXVIII Efnisskrá. sem þá var innan takmarka hreppsins, með þvi að fyrirtækið var stofnað og rekið til almenn- ingsheilla og varð ekki talinn atvinnurekstur .. b) Tollar: Firmað A, sem orðið var gjaldþrota, hafði tekið við tollum fyrir viðkomandi sýslumann, án löggild- ingar ráðherra þar til. Krafa sýslumanns vegna innheimtunnar gegn þrotabúinu ekki talin for- gangskrafa ......0000.000nreaee rðr nn... Skip, skipverjar. Formaður vélbáts sektaður fyrir það að hafa farið á rúmsjó til fiskiveiða á bátnum, bótt útbúnaður hans fullnægði ekki kröfum þar að lútandi rétt- arákvæða .......000000 eeen Fjórir menn áttu vélbát, að fjórða hluta hver. Ein- um þeirra var stefnt til að greiða allan kostnað af viðgerð bátsins. Hann að eins dæmdur til að greiða einn fjórða hlutann, með því að honum var að eins stefnt sjálfum, en ekki fyrir hönd út- gerðarinnar ....0000e00rern ernir. Skipstjóri á togara talinn ráðinn með sömu kjörum sem slíkir skipstjórar almennt á sama stað og tíma, með því að annað var ekki talið sannað. Hann var ekki talinn eiga kröfu til ákveðins uppsagnarfrests, og var því ekki álitinn eiga kaupkröfu í neinni mynd eftir að ferð skips var á enda, er hann fór af þvi ....00000000000... Skip, sem selt var á leigu til farmflutnings, lestaði minna en til var skilið. Leigusali dæmdur til að greiða bætur sem svaraði því farmgjaldi, er leigutaki taldist hafa orðið að greiða fyrir flutning þess hluta farmsins, er skipið átti að rúma, en gat ekki tekið ......00000.000.....- Skipti. Sjá gjaldþrotaskipti. Skiptaráðandi dæmdur sýkn af ákæru fyrir að hafa ekki sett fé búa, er hann hafði undir höndum, á vöxtu, svo og af ákæru fyrir það, að hann hafði ekki fært búum til tekna vexti af búafé, er á Bls. 258 72 82 41 161 Efnisskrá. XKKIX vöxtum stóð, en sektaður fyrir drátt á skipt- UM 200... Skiptaráðanda talið skylt að víkja sæti í máli, er höfðað var á hendur þrotabúi, er hann hafði til meðferðar ..........0000000 Skjöl. Sbr. mat og skoðun, sönnun, verzl- unarbækur. Sjókort og staðarmörkun á því sönnunargagn í mál- um á hendur skipstjórum fyrir ólöglegar fiski- Bls. 227 16 veiðar í landhelgi 6, 33, 55, 85, 134, 175, 184, 192, 215, 247, 265, Skuldamál. Sjá fyrning, samningar, skaða- bætur, verksamningar, verzlunarskipti. Stefnur. Smávegis ósamkvæmni milli sáttakæru og stefnu ekki talin skipta máli .........00....00..0 i málshöfðunarskipun ráðherra. Áð þessu var fundið, en hæstiréttur taldi sig bundinn við Stéfnuma Þingfestingarstaðar var ekki getið í gestaréttar- stefnu. Hæstiréttur visaði því málinu frá gesta- réttinum og ómerkti málsmeðferð þar og dóm .. Sveitarstjórn. Sjá fátækramál. Svik. Sbr. gjaldþrotaskipti. A, sem hafði tekið húsgögn af B til geymslu, seidi þau án leyfis B, en færði honum andvirði þeirra til frádráttar skuld, er B var talinn standa í til hans. Á var sýknaður af refsikröfu fyrir þetta, með því að hann hefði ekki gerzt sekur um sviksemi .........00.0.0..0 0. Sönnun, sönnunarbyrði. Sbr. eiður, játning, líkur, mat og skoðun, verzlunarbækur, vitni. Mæling Norsk Veritas á farmrúmi leigðs skips lögð til grundvallar í máli til skaðabóta vegna Þess, 269 271 XL Efnisskrá. Bls. að farmrými skipsins var talið minna en lof- að var, með því að ekki var sannað, að mæl- ingin væri FÖNg 20.00.0000... nn nn... 161 A var skipstjóri á togara hjá B. Enginn skriflegur samningur hafði verið gerður. Gert ráð fyrir því, að A hafi átt að hafa sömu kjör sem aðrir skipstjórar á samskonar skipum, með því að annað var ekki sannað ......000000.0..0.02.0.. 41 A vátryggði hús sitt í Brunabótafélagi Íslands. Hann staðhæfði, að vátryggjandi hefði lofað að tryggja húsið fyrir ákveðið og lægra gjald en félagið tryggir samskonar hús. Þetta var talið ósannað, og A tapaði því málinu ............ 179 Landseti hefur sönnunarbyrði fyrir því, að hann hafi greitt jarðargjöld, enda þótt skriflegar kvitt- anir hafi ekki verið tíðkaðar milli málsaðilja. Fógeti hafði í máli til innsetningargerðar í af- not jarðar talið landsdrottni bera að sanna, að landseti hefði ekki staðið í skilum .......... 19 A hafði gert við vélbát fyrir B. Báturinn bilaði síð- an aftur, og B hélt því fram, að viðgerðin hefði verið svo illa af hendi leyst, að bilunin stafaði af þvi. Hann var ekki talinn hafa sannað þetta, og var því dæmdur til að borga viðgerðina .. 82 Vátryggðan vélbát hafði slitið upp og rekið í land. Eigandinn talinn hafa sannað, að báturinn hafi ekki verið í óhæfu standi og eigi óhæfilega lagt á höfninni. Eigandi upplýsti og, að hann hefði þegar er óhappið varð, gert vátryggjanda við- vart. Aðgerðaleysi hans eftir það ekki talið eiga að valda honum missi vátryggingarfjárins .. 26 Mælingar og athuganir varðskipsforingja lagðar til grundvallar um úrslit mála út af ólöglegum veiðum í landhelgi, 6, 33, 55, 85, 121, 34, 175, 184, 192, 215, 247, 261, 275, 269, 302, 317 Athuganir varðskipsforingja ekki taldar nægilega ör- uggar til að sakfella togaraskipstjóra .... 78, 223 Reikningur löggilts endurskoðanda um efnahag manns ekki talin nægileg sönnun fyrir því, að maðurinn hefði átt fyrir skuldum á tilteknum tíma, með því að reikningurinn var byggður Efnisskrá. á bókum viðkomandi manns, sem taldar voru illa færðar ........00000... 0. Í sama máli var aðili talinn hafa fært fram nægileg- ar líkur fyrir því, að hann hefði ekki vitáð, er hann fékk veð í fasteign þrotamanns, að hinn síðarnefndi hefði þá ekki átt fyrir skuldum .. Talið, að togaraskipstjóri, sem hittist með ólöglega umbúin veiðarfæri í landhelgi, verði að færa fullar sannanir um þau atriði, er ráða megi af, að skipið hafi hvorki verið að veiðum í land- helgi né verið í undirbúningi til þess, svo að hann megi njóta linkindar laga nr. 36/1926 .. Í skuldamáli milli tveggja kaupsýslumanna út af verzlunarskiptum þeirra var staðfest eftirrit úr vel færðum verzlunarbókum lagt til grundvall- ar gegn reikningum hins aðiljans, er við engar verzlunarbækur studdust ..................., Fógeti, er neitað hafði að víkja sæti í fógetarétti, enda þótt aðili krefðist þess og styddi kröfuna við það, að fógeti væri óvinur hans, ekki talinn hafa þurft að vikja, með því að óvináttan var ekki sönnuð ...........0.0000.0.00 Skýrsla togaraskipstjóra, er kærður var fyrir itrekað landhelgisbrot, um það, að hann hefði verið 4%- viljandi að fiskveiðum í lándhelgi, ekki tekin, tl Bia si a nn 184, Skýrsla togaraskipstjóra um það, að hann hefði haldið skipi sínu undir land til að leita skjóls fyrir vindi, tekin trúanleg, með því að ekkert var fram komið, er þótti hnekkja henni ...... Þar á móti var skýrsla annars togaraskipstjóra, sem kvaðst hafa farið inn fyrir landhelgilínuna af ótta við árekstur á varðskipið og fyrir straumi og vindi, að engu höfð .................... Talið sannað með vottorði læknis, að Þþurfalingur, sem fátækrastjórn hafði sett til vinnu í Þarfir sveitarfélagsins, og þverskallast hafði við að koma í vinnuna, en borið við veikindum, væri fullvinnufær ..........0.0.0. Talið sannað, að atkvæðaseðlar til Alþingiskosninga hafi verið falsaðir. Og með því að brotið þótti XLI Bis. 60 175 293 189 192 302 33 130 XLII Efnisskrá. hafa hlotið að vera framið, meðan seðlarnir voru í vörzlum tveggja ákveðinna manna, og rit- hendur þeirra þóttu vera á hinum fölsuðu seði- um, var álitið, að þeir hlytu að hafa falsað þá Áfengismagn heimabruggaðs drykkjar talið sannað með rannsókn Efnarannsóknarstofu ríkisins .. Umboð. Talið, að firma, er gerði fisksölusamning fyrir ann- ars firma hönd, hafi ekki, þrátt fyrir smáóná- kvæmni, farið svo verulega út fyrir umboðið, að umbjóðandi væri ekki bundinn við samninginn, enda hefði hann átt að gera kaupunaut sinum þegar viðvart, ef hann hefði viljað vera laus við samninginn af þessari ástæðu ................ A og B áttu bifreið í félagi. Talið, að Á hefði þurft sérstakt umboð til þess að ráða mann til bók- halds fyrir bifreiðina, svo að bindandi væri fyr- ir hinn eigandann ......0.00000 0... 00... Uppboð. Nauðungaruppboði var áfrýjað til ómerkingar. Kraf- an var byggð á því, að fjárnáminu, sem uppboð- ið var byggt á, hefði verið áfrýjað, er uppboðið fór fram. Þessi ástæða ekki tekin til greina, með því að áfrýjunarstefnan hafði ekki verið lögð fram Í uppboðsrétti ....0.0.00000. 0... Ennfremur var ómerkingarkrafan byggð á því, að hamarshögg hefði ekki verið veitt. Sú ástæða var ekki tekin til greina, með því að boð í eign- ina hafði verið samþykkt innan tilskilins tíma Loks var ómerkingarkrafan byggð á því, að uppboð- ið hefði ekki verið löglega birt, en sannað var, að svo hefði verið .......0200.0000. 0... Útgerð. Sjá félagsskapur. Útivist aðilja. Sjá málflutningur. Útivistardómar ........ 32, 59, 171, 196, 210, 325, Bls. 330 251 23 290 290 290 421 Efnisskrá. Valdstjórn. Tveir menn dæmdir fyrir brot á 101. og 109 gr. al- mennra hegningarlaga ...........0.00.0000...0. Varðhald. Maður dæmdur eftir 109. gr. almennra hegningar- laga fyrir að leysa handtekinn mann úr varð- haldi ............cceesee nn Varðveizla. A og B sátu að spilum á veitingahúsi. B geymdi pen- ingabuddu sina við hlið sér, þar sem hann sat. Þegar Á sá sér færi, greip hann budduna, fór með hana út, tók peninga úr henni og lét hana síðar undir borð í veitingahúsinu. Á sætti dómi til refsingar fyrir almennan þjófnað .......... Sauðkindur voru teknar af A, er hann hafði mark- að upp undir mark sitt og tálgað brennimark af hornum þeirra. Hann sætti dómi til refsingar eftir 250. gr. almennra hegningarlaga, með því að ekki þótti upplýst, hvernig kindurnar voru upphaflega komnar í vörzlu hans ............ Meðan atkvæðaseðlar voru í vörzlum Á og B, voru þeir falsaðir, að því er upplýst þótti. Með því að útilokað þótti, að aðrir hefðu getað handleikið seðlana þenna tíma, var meðal annars þar af ráðið, að þeir hlytu að hafa falsað þá ........ Varnarþing. Sbr. gestaréttur. Togari hafði dregið annað fiskiskip utan af Faxa- flóa til Reykjavíkur. Fiskiskipið lét síðan í haf án þess að greiða fyrir dráttinn eða setja trygg- ingu. Þegar skipið kom aftur, var það kyrrsett og mál höfðað gegn fyrirsvarsmanni þess til staðfestingar kyrrsetningunni og greiðslu fyrir dráttinn fyrir sjódómi í Reykjavík ............ Mál höfðað gegn togaraskipstjóra í Vestmannaeyjum, er tekinn var fyrir sunnan land fyrir brot á fiskiveiðalöggjöfinni 6, 33, 35, 55, 85, 214, 261, 302, XLIil Bls. 325 256 304 330 317 XLIV Efnisskrá. Mál höfðað gegn togaraskipstjóra í Reykjavík fyrir sama brot, framið undan Skaftafellssýslum 134, Og fyrir sama brot, framið undan Eyrarbakka .... Fyrir sama brot, framið á Faxaflóa 175, 215, 265, Mál höfðað á Ísafirði fyrir sama brot, framið á Aðalvík „............0 Mál höfðað á Seyðisfirði fyrir sama brot, framið undan Langanesi ..............0.2000.0000... Mál höfðað á Siglufirði fyrir sama brot, framið á Skjálfandaflóa ..........0.0.000.. 0... Mál höfðað á Húsavík fyrir sama brot, framið undan LÁÐBANESI a aga va an BR EÐ EÐ 8 BLE 9 BIÐ 5 Ba ra Vatnalög. Skildinganesskauptúni veittur réttur, samkvæmt lög- um nr. 46/1923 3. gr., til að taka vatn til heimil- is- og búsþarfa úr vatnsveitu Reykjavíkur og til að leggja vatnsæð um landareign Reykjavíkur, og Reykjavík skylduð til að gera nauðsynlegar breytingar á vatnsæðakerfi sínu, gegn endur- gjaldi. Ágreiningur um einstök atriði héraðlút- andi skyldi úrskurðaður af matsmönnum ...... Vátrygging. Vátryggingarfélag neitaði að greiða bætur fyrir bát, er rekið hafði á land, af því að báturinn hefði verið í slæmu standi og af því að honum hefði verið illa lagt á höfninni, þar sem hann sleit upp. Vátryggður talinn hafa sannað, að bátur- inn hafi ekki verið í það slæmu standi, að vá- tryggjandinn losnaði þess vegna við greiðslu- skyldu sína, og að honum hefði ekki verið ófor- svaranlega illa lagt. Ennfremur taldi vátryggj- andi vátryggðan hafa fyrirgert rétti sínum til bóta, af því að hann hefði sýnt hirðuleysi um björgun og varðveizlu bátsins eftir að óhappið hafði að höndum borið. Þessi ástæða var ekki heldur tekin til greina, með því að vátryggður hafði þegar tilkynnt vátryggjanda slysið og sagt endurtryggjandanum frá því ................ A dæmdur til þess að greiða Brunabótafélagi Íslands Bls. 223 192 269 i21 184 18 247 142 26 Efnisskrá. XLV Bls. iðgjald fyrir brunatryggingu á húsi, þar sem em- bættisskrifstofur voru hafðar, svo sem fyrir brunatryggingu verzlunarhúss, samkvæmt því, er tíðkast hafði hjá félaginu um slík hús, með því að vátryggður hvorki gat sannað, að honum hefði verið lofað betri kjörum, og forstjóri fé- lagsins hefði enga heimild haft til að víkja frá reglum félagsins um þetta efni ............... 179 Veð. A hafði fengið veð í fasteign B 5 vikum áður en bú B var tekið til gjaldþrotaskipta til tryggingar áður stofnaðri skuld. A talinn hafa hrundið þeim löggrun, sem á honum hvildi um það, að hann hefði vitað, er hann fékk veðið, að B átti ekki fyrir skuldum ..................0.0.... 60 A hafði sett miðstöðvartæki í hús, meðan það var í smiðum, en áskilið sér eignarrétt á tækjunum, unz þau væri að fullu greidd. Veðhafa, er síðar hafði fengið veð í eigninni, án vitundar um eignarrétt A að tækjunum og án þess að hann væri þinglesinn, talið skylt að þola brotttöku tækjanna, gegn því að húsið væri sett í samt lag og það var ......0000002.00 125 Veðurstofan. Í máli um greiðslu vátryggingarfjár fyrir skip, er sleit upp og rak í land í ofviðri, var byggt á skýrslu veðurstofunnar um vindmagnið ...... 26 Venja. Skiptaráðandi sýknaður af ákæru fyrir að hafa ekki komið á vöxtu fé búa, er hann hafði til skipta, meðal annars af því, að það hafi ekki verið venja, að skiptaráðendur gerðu slíkt ........ 277 Með því að ómótmælt var, að Brunabótafélag Íslands hefði fylgt þeirri venju, að reikna iðgjald fyrir brunatryggingu á skrifstofuhúsum sem fyrir brunatryggingu veræzlunarhúsa, var sýslumaður dæmdur til að greiða samskonar iðgjald af húsi sínu, þar sem embættisskrifstofur hans voru .. 179 XLVI Efnisskrá. Bis. Verksamningar. Á tók að sér verk í sambandi við byggingu húss. Verkinu varð síðar lokið en til hafði verið skil- ið. En bæði af þvi, að drátturinn var ekki tal- inn verulegur, verkkaupandi átti sök á honum að nokkru og ekki þóttu líkur til, að hann hefði nokkurt tjón af drætttinum beðið, var verksali sýknaður af skaðabótakröfu verkkaupanda .. 104 Manni, sem setti miðstöðvartæki í hús með áskildum eignarrétti að þeim, unz að fullu væri greitt, heimilað að taka tækin aftur úr húsinu, enda þóit eigandaskipti hefði orðið að því og það hefði verið veðsett eftir að verkið var unnið, en viðkomandi eigendur vissu ekki um eignar- réttinn, sem ekki var þinglesinn ............ 125 Verzlunarbækur. Maður, sem orðinn var gjaldþrota, dæmdur fyrir óreiðu í bókhaldi samkvæmt 264. gr. almennra hegningarlaga ...........0000000. 00... 0... 277 Löggiltur endurskoðandi hafði gert upp efnahag kaupmanns, sem orðinn var gjaldþrota, eftir verzlunarbókum hans, og sýndi efnahagsreikn- ingurinn, að kaupmaðurinn hefði átt að eiga fyrir skuldum, er gjaldþrotaskiptin hófust. Með því að bækurnar voru taldar illa færðar, þótti ekki á efnahagsreikningnum byggjandi ...... 60 Í máli milli kaupsýslumanna til endurgreiðslu of- greiddra upphæða, að þvi er haldið var fram, lagði stefndi fram staðfest eftirrit úr verzlunar- bókum sinum, sem taldar voru í ágætu lagi, af viðskiptareikningum aðilja. Þessi eftirrit voru lögð til grundvallar gegn reiknings-skýrslum stefnanda, sem ekki studdust við neinar verzl- narbækir sasssa 2 293 Verzlunarskipti. Sjá samningar, sönnun, verzlunarbækur. Firma hafði gert fisksölusamning fyrir hönd ann- ars firma. Þrátt fyrir ofurlitla ónákvæmni, þótti Efnisskrá. XLVII firmað ekki hafa farið svo út fyrir umboðið, að seljandinn gæti fyrir það losnað við að efna samninginn, enda hefði hann, ef hann ætlaði sér að ganga frá samningnum, átt að gera kaup- andanum þegar viðvart um bað. Seljandi, sem riftaði samningnum, var því dæmdur til þess að greiða skaðabætur, miðaðar við mismun á verði þess fisks, er seljandi átti að láta af hendi, og á verði þess fisks, sem kaupandi varð að kaupa í staðinn. Bætur fyrir missi annars kaupmanns- hagnaðar ekki dæmdar ...................... Kaupsýslumaður, sem krafðist endurgreiðslu upp- hæða, sem hann taldi sig hafa ofgreitt öðrum kaupsýslumanni í verzlunarskiptum þeirra, hafði engar athugasemdir gert út af skiptum, sem fram fóru í febrúar 1926, fyrr en haustið 1927. Var þetta talið tala gegn aðilja í málinu A sendi B vöru, sem. pöntuð hafði verið með sím- skeyti. B neitaði bví, að hann hefði sent sím- skeytið, en tók þó við reikningi fyrir vöruna, án þess að tilkynna A athugasemdir sínar, fyrr en löngu seinna. B var dæmdur til að greiða vör- una, gegn afhendingu hennar, nema hann synj- aði með eiði fyrir það, að hann hefði sjálfur sent símskeytið, eða annar þar til bær maður fyrir hans hönd eða annar með hans vitund .. Samkvæmt samningi skyldi A afhenda kaupanda fisks 160—-200 smálestir. A, sem ólöglega rift- aði samninginn, var dæmdur til að greiða bæt- ur, miðaðar við 160 smálestir .............. Vextir. Skiptaráðandi sýknaður af ákæru fyrir að hafa ekki sett fé búa, er hann hafði undir hendi, á vöxtu, og af ákæru fyrir að hafa ekki fært bú- um til tekna vexti af fé slíkra búa ............ Viðskiptatilkynningar. Sjá verzlunarskipti. Vitni. Sbr. mat og skoðun, sönnun. Í máli út af meiðandi ummælum, er annar aðilja var Bls. 293 167 227 XLVIIl Efnisskrá. talinn hafa haft um mann á sáttafundi, var sáttanefndarmönnum talið skylt að bera vitni um þau meiðandi orð, er áttu að hafa fallið á salta ns Fjórir hásetar af togara, sem tekinn hafði verið fyrir veiðar í landhelgi, neita að staðfesta skýrslu sína fyrir dómi með eiði. Þetta var með- al annars talið veita líkur fyrir því, að þeir hefðu sagt Ósatt dissa Vitni voru ósamhljóða um sama atvik, en sú ósam- hljóðan ekki talin skipta máli, með því að hún var um atriði, sem enga úrslitaþýðingu hafði VR LO sa 2 200 0 6 05 6 ið) að á á 70) Ba á á 1 Með framburði vitna var það talið sannað, að bif- reið, sem rekizt hafði á vegfaranda á götu í bæ, hefði verið á óleyfilegum hraða, enda þótt hinn kærði Þbifreiðarstjóri héldi því fram, að svo hefði ekki verið ...........0220.00 0. Milli vitnaskýrslna og eignareiðs eiganda upp- markaðra kinda annars vegar og mats og skoð- unargerðar hins vegar reyndist smávegis ósam- ræmi. Eftir því, sem á stóð, voru vitnaskýrsl- urnar taldar ábyggilegri .............0....... Maður helgar sér sauðkindur, er uppmarkaðar höfðu verið, með eiði sínum .......0.000000. 000... Í máli til riftingar veðrétti samkvæmt gjaldþrota- skiptalögunum var þrotamaður leiddur sem vitni um það, hvað veðhafa og honum hefði farið á milli, þegar veðsetningin fór fram. Jafn- framt bar þrotamaður það, að hann hefði fyrir þann tíma lofað aðilja veðinu. Þessar skýrsl- ur þrotamanns taldar, meðal annara atriða, sem fram komu í málinu, benda til þess, að veð- hafi hafi ekki vitað um hinar bágu fjárhags- ástæður þrotamanns, þegar veðsetningin fór FR 0 rið ii ós fi Bi Á 3 á Á á Yfirvöld. Læknir hafði gefið út áfengislyfseðla án þess að setja á þá nægilega glögg fyrirmæli um notkun lyfs- ins. Hann var fyrir þetta kærður fyrir brot gegn Bls. 121 134 207 304 304 60 Efnisskrá. XLIX Bis. 6. gr. reglugerðar nr. 85 29. des. 1928. En með því að þágildandi áfengislög voru ekki talin hafa að geyma heimild til að refsa fyrir þetta brot, var kærði sýknaður af refsingu fyrir það .... 911 Þinglýsing. A hafði selt og sett miðstöðvartæki í hús með áskild- um eignarrétti að tækjunum, unz þau væri að fullu greidd, en hafði þó ekki þinglýst þessum rétti sinum. Nýir eigendur og veðhafi, sem ekki vissu um eignarétt A, taldir verða að sæta því, að hann tæki miðstöðvartækin niður aftur, gegn því að setja húsið í samt lag ................,. 125 Þingsafglöpun. Dómur, og meðferð máls fyrir sjódómi á hendur þrotabúi, ómerktur í hæstarétti, vegna þess, að formaður dómsins, hinn reglulegi undirdómari, sem jafnframt var skiptaráðandi í þrotabúinu, gegndi dómarastörfum í málinu frá upphafi til €NdA ........000000 00 76 Í dómstefnu var þingfestingarstaðar ekki getið. Auk þess var aðilja heimildarlaust stefnt fyrir gesta- rétt utan lögsagnarumdæmis síns, en málið þó rekið fyrir gestarétti í heimilisþinghá hans, Stefndi mætti ekki fyrir gestaréttinum, en hér- aðsdómarinn kvað þó upp efnisdóm í málinu. Þessi málsmeðferð og dómur var ómerkt í hæsta- Tétti samans 204 Þjófnaður. Sbr. ólögleg meðferð fundins fjár. a) Stórþjófnaður: Maður tók úr rúðu í hurð, rétti síðan höndina inn um opið og opnaði smekklásinn í hurðinni, stal siðan peningum úr peningakassa, er hann hafði sprengt upp og drap loks mann, er þar svaf inni. Þjófnaðar-glæpur mannsins talinn heyra undir 231. gr. almennra hegningarlaga ...... 413 L Efnisskrá. Blg. Þ) Almennur þjófnaður: A og B sátu að spilum á veitingahúsi. Er A sá sér færi, tók hann peningabuddu B, er hann hafði látið við hlið sér, þar sem hann sat, fór með hana út og tók 70 krónur úr henni, fór seinna með hana inn og kom henni undir borð í veit- ingahúsinu. Dæmt eftir 6. gr. laga nr. 51/1928 Ærumeiðingar. Sáttanefndarmönnum talið skylt að bera vitni um meiðyrði, er áttn að hafa fallið á sáttafundi .. 1 Ölvun. Sbr. áfengislagabrot. „ Maður dæmdur fyrir ölvun á almannafæri ........ 312 Hæstaréttardómar Útgefandi: Hæstaréttarritari. XI. árgangur. 1930. Föstudaginn 10. jan. 1930. Nr. 80/1929. Kristján Guðmundsson (Pétur Magnússon) gegn Símoni Guðmundssyni (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Umstefnd ummæli, sem getið er í hinum áfrýjaða aukaréttardómi, á stefndi að hafa haft um áfrýjanda á sáttafundi, sem haldinn var með málsaðiljum í Vest- mannaeyjum 2. júlí í. á, út af vangoldnu kaupi stefnda til sonar áfrýjanda. Steindi vildi ekki kannast við ummælin og með því að ekki voru staddir á sáttafundinum aðrir en aðiljar og sáttaneindarmennirnir, stefndi áfrýjandi nefndar- mönnunum fyrir rétt til að bera vitni í málinu. En þegar þangað kom mótmælti stefndi og neindarmenn- irnir því, með skírskotun til 28. gr. tilsk. 20. jan. 1797, að sáttamennirnir væri krafðir vitnisburðar um það, er gjörzt hafði í þessu efni á sáttafundinum. Og 20. júlí úrskurðaði vitnadómarinn, að sáttamennirnir yrði ekki spurðir um það. Var stefndi síðan sýknaður af kröfum áfrýjanda með aukaréttardómi Vestmannaeyja 8. ágúst og áfrýjandi jafnframt dæmdur til að greiða honum 30 kr. máls- kostnað. Þessum dómi og nefndum úrskurði skaut áfrýjandi 1 2 síðan til hæstaréttar með stefnu, dags. 22. ágúst. Krefst áfrýjandi þess, að úrskurðurinn og öll meðferð málsins eftir það ásamt dóminum verði ómerkt og málinu jafnframt heimvíisað til löglegri meðferðar og dómsálapgningar af nýju og stefndi loks dæmdur til að greiða sér málskostnað hér í rétti. Stefndi hefir hvorki mætt né látið mæta, enda þótt honum væri löglega stefnt. Hetir málið því verið rekið skriflega og er dæmt samkv. N. L. 1-4--32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Það er nú að vísu svo, að 28. gr. tilsk. 20. jan. 1797 bannar yfirleitt, þegar ekki verður sæzt á mál, að gefa vitnisburði um eða leiða vitni til þess, sem af hlutaðeigendum fyrir sáttaneind er >viðgengið eða ráðgert<. En hlutarins eðli, tilvitnuðu orðin og sam- bandið innan greinarinnar sýnir, að átt er aðeins við þær játningar og ráðagjörðir, sem koma fram á sátta- fundi um efni þess máls, sem til meðferðar er í nefnd- inni og sættir ekki takast um, en aftur á móti ekki við meiðyrðingar og aðra atburði, óskylda því efni, sem sátt var reynd um. Það verður því að ómerkja úrskurðinn og dóminn og heimvísa málinu og skylda héraðsdómarann til að taka málið upp af nýju í því ástandi, sem það var, áður en úrskurðurinn gekk, að leggja spurningar þær, er vísað var á bug með úrskurðinum, fyrir hin stefndu vitni, sáttanefndarmennina séra Sigurjón Árnason og Árna Filippusson, og loks til að dæma málið af nýju. Samkv. þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann eftir atvikum ákveðinn 150 kr. Þvi dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði úrskurður og aukaréttardómur 3 skulu úr gildi felldir. Ber héraðsdómaranum að leggja ofan umgetnar spurningar fyrir ofannefnd vitni og síðan leggja dóm á málið af nýju. Stefndi, Símon Guðmundsson, greiði áfrýjanda, Kristjáni Guðmundssyni, að viðlagðri aðför að lögum, 150 kr. sem málskostnað fyrir hæstarétti. Föstudaginn 10. jan. 1930. Nr. 31/1929. 0. Ellingsen, f. h. eigenda Kútter „Emerald“ (Lárus Fjeldsted) gegn Pétri Magnússyni, f. h. eigenda b/v. „Sethon“, G. Y. 928 (Pétur Magnússon). Borgun fyrir dráttaraðstoð við skip. Dómur sjóréttar Reykjavíkur 22. dez. 1928: Stefnd- ur, O. Ellingsen, í. h. eigenda kútter >Emerald< T. G. 305, greiði stefnandanum, Pétri Magnússyni, f. h. eigenda b/v. G. Y. 928 >Sethon<, kr. 3500.00 með 6 %% ársvöxtum frá 1. april 1926 til greiðsludags og 500 krónur í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum, og staðfestist löghaldsgjörðin frá 18. apríl þ. á. fyrir þessum upphæðum. Dómur hæstaréttar. Með tilliti til þess, að botnvörpuskipið tafðist 2 sólar- hringa frá veiðum vegna aðstoðar þeirrar, er skipstjór- inn veitti Kútter s>Emeralde, á góðum veiðitíma, og ennfremur með tilliti til skýrslu skipstjórans á botn- vörpungnum um veiði hans 2 næstu nætur á undan aðstoðinni, má fallast á upphæð þá, er sjórétturinn hefir ákveðið sem borgun fyrir umrædda aðstoð. 1* 4 Það ber því samkvæmt kröfu steinda að staðfesta hinn áfrýjaða sjóréttardóm og verður þá einnig að dæma áfrýjanda til að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 300 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða sjóréttardómi skal óraskað. Átrýjandi, O. Ellingsen, f. h. eigenda Kútter sEmeraldc, greiði steinda, Pétri Magnússyni, í. h. eigenda b/v. „sethon<, G. Y. 928, málskostnað fyrir hæstarétii með 300 kr. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins. íóms hljóða svo: Hinn 29. mac var færeyski kúttarinn T. G. 305, sEmerald< frá irac 2, 90,87 smálestir brutto, en 63,40 smálestir netto, hv“: af eik og furu í Brexham árið 1882, á reki fyrir sunnar sand í NNA. stormi, en björtu veðri. Kl. 11 árdegis um daginn fékk kúttarinn brotsjó yfir sig, er braut messanmastrið, taði skipinu á hliðina svo að farmur- inn (salt) færðist frá kulborða til hléborða, og hásetaklefinn og lestin urðu hálifull af sjó. Eldhúsið losnaði og færðist til og eigi varð hægt að nota dælurnar, svo ausa varð sjónum með fötum. Skjólklæðning brotnaði og nokkur lifrariöt, 100-—-200 tunnur af salti og eitthvað af skipsforða fór fyrir borð. Mastrið var höggvið frá skipinu svo að það gjörði því ekki tjón. Þegar búið var að ausa skipið, komst það á réttan kjöl aftur um miðnæturskeið og batnaði þá veðrið. Daginn eltir, 30. marz, var vindurinn bægur en óstöðugur. Sást þá til lands og áleit skipshöfnin, að skipið væri 40 sjómilur S.S.A. af Vest- mannaeyjum. Var nú gjört við það, sem aflaga hafði farið, eltir föngum, þar á mn í afturdæluna. 31. marz var vindurinn á SA. og hélt skipið þá áleiðis hingað, fór kl. í! árdegis fram hjá Vestmannaeyjum og 5 færeyska togaranum >Royndin< án Þess að beiðast hjálpar. Síðar um daginn fór kúttarinn mjög gt tveimur enskum togurum án þess að beiðast hjálpar og fór kl. 11 um kvöldið fyrir Reykjanes. Daginn eftir, 1. apr, var vindurinn á SA. Var farið fram hjá Skaganum kl. 3 árdegis og kveðst skip- stjórinn á >Emerald< hafa verið kominn hálfa leið frá Skag- anum til Reykjavíkur, er hann bað enska b/v. >Sethon<, um 2—4 leytið um daginn, að draga sig inn til Reykjavíkur, og var kúttaranum lagt hér í höfnina um kvöldið. Ágreiningur er um það, hve langan tíma drátturinn hali tekið. Af hálfu tog- arans er því haldið fram, að hann hati staðið yfir í 4 klukku- stundir, en af hálfu kúttarans er því haldið fram, að hann hafi ekki staðið yfir nema 2 stundir. Togarinn setti upp 6000.00 krónur fyrir hjálp sína, en þá upphæð vildi kúttarinn ekki greiða ás! há að leggja lög- hald á kúttarann til tryggingar þei usæð, og var hann með því, sem í honum var, metinn 'oddum mönnum á kr. 13427.00, en áður en löghald lét kúttarinn í haf án þess að hafa greitt nokk: JupinA Og við eig- endur hans náðist ekkert samkoma. Hinn 17. apríl þ. á. kom >Emerald< aftur hingað inn og var þá af hálfu eigenda b/v. >Sethonc< lagt löghald á skipið daginn eitir til tryggingar 6000.00 kr. greiðslu fyrir dráttinn hingað hinn 1. april 1926 auk vaxta og alls áfallins og áfallandi } ðar. Síðan höfðaði Pétur Magnússon hrm. hér í bænum genda b/v. G. Y. 928 >Sethon<, mál þetta fyrir sjóréttinun tefnu, útgefinni 11. maí þ. á., gegn QO. Ellingsen, kaupmanni í bænum, f. h. eigenda kutter >Emerald< og hefir í því gjört þær réttarkröf- ur, að stefndur, f. h. umbjóðenda sinna verði dæmdur til að greiða sér, f. h. umbjóðenda sinna, kr. 6000.00 í bætur fyrir björgunina eða dráttinn með 6, ársvöxtum frá 1 april 1926 til greiðsludags, allan kostnað við sjó ói, matsgjörð, lög- haldsgjörð og málskostnað að skaðlausu 'g loks staðfestingar á löghaldsgjörðinni 18. apríl þ. á. Af hálfu stefnds hefir aðallega vc í sýknu af öll- um kröfum stefnanda og riflegs máls naðar hjá honum, en til vara, að stefndur verði aðeins dæmdur til að greiða nokk- ur hundruð krónur eftir mati réttarins fyrir mjög auðvelda dráttaraðstoð, sem ekki hefði þurft að telja botnvörpunginn nema 7—8 stundir á þeim tíma, er veður hali verið óhagstætt og afli rýr. fot 7 6 Rétturinn litur svo á, að hér hafi ekki verið um björgun, heldur aðeins um dráttaraðstoð að ræða, en þegar meta skal bæturnar fyrir hana, verður að taka tillit til gjalda þeirra, er togarinn varð að greiða hér vegna komu sinnar hingað og svo til hins, að þar sem ekki náðist samkomulag um borgun fyrir aðstoðina eða trygging fékkst fyrir greiðslu hennar, varð togarinn að sjá um, að sjópróf yrði haldið. Verður því að líta svo á, að hann vegna aðstoðarinnar hafi tafizt um tvo sólar- hringa frá veiðum og með tilliti til þess þykir borgunin fyrir aðstoðina hæfilega ákveðin 3500 krónur, með vöxtum eins og krafizt er, þar sem vaxtaupphæðinni hefir ekki verið mótmælt sérstaklega sem ofhárri. Ennfremur verður að dæma stefndan til að greiða stefnanda málskostnað, er með tilliti til matsins á sEmerald< og löghaldsgjörðarinnar þykir hæfilega ákveðinn 500 krónur. Loks verður að staðfesta löghaldsgjörðina frá i8. april þ. á. fyrir þessum upphæðum. Mánudaginn 13. jan. 1930. Nr. 79/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Karl Schmidt (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 27. maí 1929: Kærði, Karl Schmidt, á að greiða sekt að upphæð kr. 12500.00, innan fjögra vikna og rennur hún til Landhelgis- sjóðs Íslands. En fáist hún ekki greidd, skal kærði afplána hana með sið mánaða einföldu fangeisi. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afii innanborðs í togaranum Emma Reimer, P.G. 325 frá Geesteminde, vera upp- tækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða lög- regluréttardómi, ber að staðfesta dóminn, þó þannig, 7 að preiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Samkvæmt þessu verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, meðal annars sóknar- og varnarlaun í hæstarétti, og eru þau ákveðin 80 kr., hvor um sig. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Karl Schmidt, greiði allan áfrýjunar- kostnað, þar með talin sóknar- og varnarlaun málflutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar hér í rétti, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðiör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu Óðinn, dags. i gær og lagt fram í málinu, var kærði, Karl Schmidt, fæddur 15. nóv. 1884, staddur á landhelgissvæðinu undan Skeiðarár- sandi, á skipinu, togaranum Emma Reimer, P. G. 325 trá Geestemiinde, og að fiska þar með botnvörpu. Sást togarinn kl. 5,05 um morguninn, en stefndi næstum beint á móti Óðni, sem kom austur með sandinum, eða í ca. VNV. Ki. 5,27 sneri togarinn út frá landi og var hann kl. 5,30 miðaður í línu, sem frá Óðni lá um þvert landhelgissvæðið nema spöl- korn næst varðskipinu. En kl. 557 þegar Óðinn kom að togaranum, var hann enn 0,2 úr sjómilu fyrir innan landhelgis- línuna með vörpu í sjó. Það verður eftir þessu að telja fyllilega sannað, að kærði hefir verið að toga á landhelgissvæðinu umrætt sinn og gei- ur það alls ekki hnekki mælingum varðskipsins eða á nokkurn hátt gjört þær tortryggilegar, enda þótt ekki þyki ástæða til 8 þess að véfengja kærða, að hann hafi talið sig vera fyrir utan landhelgislínuna eftir þeim miðunum, sem han tók með kompásnum, Slíkt getur alls ekki komið til greina gegn hin- um nákvæmu mælingum varðskipsins. Ekki getur það heldur komið til greina kærða til sýknunar, sem hann heldur fram, að varpa sín hafi verið fyrir utan land- helgislínuna, enda þótt skipið væri fyrir innan, þegar það var stöðvað. Bæði var það, að skip kærða var nær landi með vörpu í sjó áður en það var stöðvað, og svo verður að telja það nægilegt, að skipið sjálft sé á landhelgissvæðinu þegar það er að toga, til þess að það álitist að vera að toga í landhelgi. Samkvæmt framangreindu verður að telja, að kærði hafi gjört sig með framangreindu brotlegan gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og þykir refsing hans með tilliti til þess, að um fyrsta brot hans er að ræða á þessum lögum og með hliðsjón af, að dagsgengi krónunnar er kr. 0,8165 úr gull- krónu, hæfilega ákveðin 12500 kr. sekt, er greiðist innan fjögra vikna, og rennur í Landhelgissjóð Íslands. En fáist hún ekki greidd ber kærða að afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara, vera upp- tækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 15. jan. 1930. Nr. 17/1929. Bjarni Þ. Johnson, í. h. Federico Heredia (Bjarni Þ. Johnson) gegn h/f. Karl Þorsteins á Co. (Enginn). Skaðabætur. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 13. des. 1928: Steind, stjórn h/f. Karl Þorsteins á Co., þeir: Karl Þor- steins, Skúli Jónsson og Bjarni Pétursson, greiði, fyrir hönd fé- lagsins, stefnandanum, Bjarna Þ. Johnson hrm., í. h. Federico 9 Heredia, kr. 20045.75 með 6 % ársvöxtum frá 25. nóv. 1927 til greiðsludags og kr.500.00 í málskostnað, innan fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu var áfrýjað af hálfu beggja aðilja til hæstaréttar og létu báðir mæta, er það kom fyrir réttinn í maímánuði f. á. Var því þá eftir ósk þeirra frestað til síðastliðins októbermánaðar. En er málið þá skyldi flutt, mætti enginn af hálfu aðaláfrýjanda og féll því aðalsökin niður, en gagn- sökin hefir ein út af fyrir sig verið rekin skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmd samkv. N. LL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Gagnáfrýjandi hefir krafizt þess, að upphæð skaða- bóta þeirra, er héraðsdómarinn hefir dæmt honum, verði hækkuð úr kr. 20045.75 upp í kr. 38499.46 eða til vara upp í kr. 34221,75 með 6 '% vöxtum frá sátta- kærudegi, og að honum auk málskostnaðar í héraði, verði dæmdur málskostnaður í hæstarétti. Þessa kröfu sína rökstyður gagnáfrýjandi sumpart með því, að skaðabæturnar eigi að miða við 180 smálesta vörumagn í stað 160 smálesta, svo sem héraðsdómarinn hefir gjört, og sumpart með því, að hann auk verðmismunar þess, er héraðsdómarinn hefir dæmt honum, hafi mist af kaupmannshagnaði, er nemi 4 sh. fyrir hver 50 kg. af fiskinum. Viðvíkjandi fyrra atriðinu er svo ákveðið í fisksölu- samningnum 27. sept. 1927, að gagnstefndi skyldi af- henda 160--200 smálestir af saltfiski og þar sem ekkert Í samningnum bendir til þess, að þetta svig- rúm í vörumagninu hafi verið ætlað gagnáfrýjanda til hagsmuna, þá var gagnsteinda samkv. 66. gr. laga nr. 39, 19. júní 1922 um lausafjárkaup, ekki skylt að 10 afhenda meira en 160 smálestir, og verður því að fallast á, að héraðsdómarinn hefir miðað skaðabæt- urnar við það vörumagn. Ög að þvi, er snertir kröfu gagnáfrýjanda um skaðabætur Íyrir kaupmannshagnað, er hann hafi mist vegna samningsrotanna, þá er það upplýst, að hann keypti fisk í staðinn fyrir fisk þann, er gagnsteindi átti að láta ai hendi, og þar sem gapn- álrýjandi hefir ekki sannað, að hann hafi beðið annað eða meira tjón af samningsrofunum en sem nemur mismuninum milli þess verðs, sem samið var um og þess verðs, er hann gaf fyrir fisk þann, sem hann keypti í skarðið, þá á hann samkv. 25. gr. nefndra laga um lausafjárkaup ekki kröfu til hærri skaðabóta en nemur þessum verðmismun, er héraðsdómarinn hefir réttilega ákveðið kr. 200435.75. Það ber því með skírskotun að öðru leyti til ior- senda bæjarþingsdómsins að staðfesta hann, og á málskostnaður í hæstarétti að falla niður, þar sem ekki hefir verið mætt af hálfu gagnsteinda. Því dæmist rétt vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Málskostnaður í hæstarétti fellur niður. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðtör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, eftir árangurslausa sáttaumleitan, höfðað fyrir bæjarþinginu, með steinu, útgefinni 11. jan. sl, af Bjarna Þ. Johnson hrm., f. h. Federico Heredia, fiskikaupmanns í Barcelona á Spáni, gegn stjórn h/f. Karl Þorsteins £ Co. hér í bænum, þeim: Karli Þorsteins, Vallarstræti 4, Skúla Jónssyni, Vesturgötu 5 og Bjarna Péturssyni, öllum hér í bænum, í h. nefnds hlutafélags til greiðslu skaðabóta fyrir samningsroi, að 11 upphæð kr. 45000.00, með 6 % ársvöxtum frá sáttakærudegi 25. nóv. 1927, til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Tildrög málsins tjáir stefnandi þau, að með samningi, dags. 21. sept. 1927 hafi firmað Harrington á Whiie í Lundúnum, sem umboðsmenn stefnds hlutafélags, seit umbjóðanda sínum fyrir milligöngu J. B. Ohlsens í Barcelona, 160—200 smálestir af austurstrandar, fullþurkuðum, íslenzkum stórþorski, veiddum og verkuðum 1927. Stærðin skyldi vera sú, að ekki færu yfir 100 fiskar í skippundið. Verðið kveður hann hafa verið ákveðið 36/6 — þrjátíu og sex shillings og sex pence — Íyrir hver 50 kg. af I. fl. og 33/6 — þrjátíu og þrjá shillings og sex pence — fyrir hver 50 kg. af Íl. fl. fiski,. cit Barcelona og 'Tarragona. Hámark af Íl. fl. fiski skyldi ekki nema meiru en 25 %, af allri sendingunni. Afhending fiskjarins hafi átt að fara fram eltir vali seljanda á Norðfirði, Eskifirði, Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði. Afskipun (ferming) hafi verið ákveðin með gutu- skipi í lok október eða snemma Í nóvember 1927 .og skyldi kaupandi afla staðfestrar bankatryggingar (rembours) í banka í Lundúnum fyrir greiðslu fiskjarins í þágu Harrington á White, „áður en ferming byrjaði. Samkvæmt samningi þessum kveður stefnandi umbjóðanda sinn hafa opnað >rembours< í banka í Lundúnum 27. okt. 1927, en smá misskilningur hafi átt sér stað frá bankans hendi við opnun tryggingarinnar, en þessari misfellu hafi verið kippt í lag áður en skipið, er átti að taka umræddan fisk, byrjaði að ferma og auk þess hafi hann framlengt alskipunarfrestinn um einn mánuð og gildi bankatryggingarinnar um sama tíma, vegna þess að skipinu hafi seinkað. Kveður stefnandi, að þrátt fyrir það, þótt umbjóðandi hans hafi uppfyllt allt, sem honum bar samkvæmt fyrneindum samn- ingi, háfi stefnt hlutafélag rofið samninginn algjörlega að ástæðulausu og með því bakað firmanu stórtjón, og með því að fiskur hafi hækkað mjög í verði frá því að samningurinn var gjörður 27. sept., og hafi af þeim ástæðum ekki verið nokkur tök að fá keyptan fisk í staðinn nálægt því svo lágu verði og ákveðið var í samningnum. Undir rekstri málsins hefir steinandi fallið frá að gjöra frekari skaðabótakröfur en þær, að stefnt félag verði, aðallega, dæmt til þess að greiða umbjóðanda hans mismuninn milli þess verðs, sem hann í raun og veru hafi orðið að greiða íyrir fisk þann, er hann hafi keypt handa viðskiftamönnum 12 sínum vegna samningsrofanna, og umsamins kaupverðs, að viðbættum venjulegum kaupmannshagnaði, er hann telur hafa verið 4 sh. af hverjum 50 kg., og séu skaðabæturnar miðaðar við, að félagið hefði afhent 180 smálestir, þar sem sá þungi sé meðaltalið af þeim minnsta og mesta þunga, sem félaginu bar að skila. Til vara hefir stefnandi krafizt þess, að skaðabæturnar verði miðaðar við þann minnsta þunga, er stefndu félagi bar að skila, eða 160 smálestir. Stefnandi hefir upplýst í málinu, að umbjóðandi hans hati með samningi, dagsettum 31. dez. 1927, keypt fisk af H/f. Cop- land hér í bænum, fyrir 135 sh. skpd. af Í fl. fiski og 125 sh. skpd. af ll. fl. og haldið því fram, og það hefir ekki verið véfengt, að sá fiskur sé keyptur beinlínis vegna samninpgs- rofanna, og hefir hann lagt verð á honum til grundvallar við útreikning skaðabótanna á þann hátt, sem eftirfarandi útreikn- ingur sýnir: Aðalkralan: 1. Fiskverð samkvæmt samningnum við H/f. Copland, 135 smál. 1. fl. á 135sh. pr. skpd. = £ 42-3-9 pr. smál. = £5695- 6-3. 45 smál. lí. fl. á 125 sh. pr. skpd. = £ 39-1-3 pr. SMÁ = £ 1757-16-3 Samtals —£ 7453- 2-6 2. Verð samkv. samn. 27. sept. 135 smál. Í. fl. á 36/6 pr. 50 kg. = £ 36-10-0 pr. SMÁ... = £ 4927-10-0 45 smál. Í. fl. á 33/6 pr. 50 kg. == £ 33-10-0 pr. St nn „= £ 1507-10-0 Samtals —£ 6435- 00. Mismunur vegna verðhækkunar..... £ 1018- 2-6. Við bætist 4 sh. kaupmannshagnaður pr. 50kg. £ 720- 0-0 Samtals £1738- 2-6, og nemur sú upphæð með 22.15 gengi ísl. kr. 38499.46. Varakröfuna, er miðuð er við 160 smálestir, en sama verð- lag og aðalkrafan, hefir stefnandi fengið út með því að lækka aðalkröfuna um '/o og nemur varakralan því ísl. kr. 34221.75. Stefndir hafa fyrir hönd hlutafélagsins mótmælt kröfum stefnanda og krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá hon- um að skaðlausu með kr. 1450.00. 13 Steindir hafa viðurkennt það, að firmað Harrington £ White hafi haft heimild til þess að gjöra fisksölusamning þann fyrir félagsins hönd, er áður greinir, að því undanskildu, að það hafi ekki haft heimild til að setja í samninginn ákvæðið um afskipunina (ferminguna) >or early November<, en þar sem þeir hafa ekki rökstutt þessi mótmæli sín með öðru en því, að benda á, að ákvæði þetta er sett ofan línu í samningsein- taki, er þeir hafa lagt fram, og að í bréfi, er firmað hafi skrifað félaginu samdægurs og samningurinn var gjörður, sé ekki minnst á það, heldur sé þar talað um >shipment about the end of October<, þá verður ekki hægt að taka tillit til þessara mótmæla, enda >refererar< bréf þetta samninginn alls ekki greinilega, heldur drepur á einstöku atriði hans, og getur þess, að samningurinn fylgi, svo að sennilegt þykir, að félagið hafi þegar í stað fengið vitneskju um ákvæði þetta, en ekki verður séð, að athugasemdir hafi verið gjörðar við það fyr en nú. Ennfremur hafa stefndir haldið því fram, að umbjóðandi stefnanda hafi verið með ýmiskonar óbilgjarnar kröfur um það, að ýms ákvæði yrðu tekin upp í samninginn, sem enga stoð hafi haft í honum, eftir að hann hafi verið fullgjörður, en þær staðhæfingar hafa þeir ekki rökstutt á nokkurn hátt og verður því ekkert upp úr þeim lagt. En aðallega byggja stefndir sýknukröfuna á því, að banka- tryggingin hafi verið í ólagi, með því að í henni hafi verið gjört að skilyrði, að fisksendingin færi með ákveðnu skipi, og skipið skyldi lagt af stað frá Íslandi ekki síðar en 15. nóv. (>shipment steamer >Spero< which must leave Iceland during first 15 days November:). Bæði þessi skilyrði telja stefndir algjörlega óréttmæt, sam- kvæmt fyrgreindum samningi, og hafi þau gefið þeim fulla ástæðu til að rifta, þar sem annað þeirra hafi alls ekki verið leiðrétt (skilyrðið um tiltekið skip) og hitt ekki fyr en um seinan (ákvæðið um burtfarardag), og komi því ekki til mála, að félagið sé skaðabótaskylt gegn umbjóðanda stefnanda. Stefnandi hetir nú lagt fram afrit af símskeyti frá umboðs- mönnum stefnds félags í Lundúnum, firmanu H. £ W., til milligöngumanns þess í Barcelona við Heredia, dags. 25. okt. 1927, þar sem það tilkynnir, að byrjað muni verða að ferma fisk Heredia einhvern tíma snemma í nóvember í e/s. >Spero og æskir þess jafnframt, að bankatryggingin verði opnuð. Rétturinn verður nú að álita, að þar sem umboðsmenn 14 stefndu tilkynna, að ákveðið skip verði notað, sé það eðlilegt, að það skip sé tilgreint þegar bankatryggingin er opnuð og virðist því ekki hægt að gefa umbjóðanda stefnanda sök á því atriði, enda sést ekki, að athugasemdir hafi verið gjörðar um það í afritum af símskeytum, er fram hafa farið milli aðiljanna út af bankatryggingunni og fram hafa verið lögð. Ennfremur hefir stefnandi lagt fram afrit af bréfi frá um- bjóðanda hans til banka í Barcelona, þar sem hann biður bankann um að opna bankatryggingu í Lundúnum vegna fisk- kaupa við firmað H. á W. og lætur hann þess getið í bréfi þessu, að ferma eigi fiskinn í e/s. „Spero< síðari hluta október eða fyrri hluta nóvember, en skipið eigi að sigla eins fjótt og kringumstæður leyíi. Þessi banki skrifar síðan banka í Lundúnum og biður um, að opnuð verði bankatrygging í þágu H. £ W., en segir í bréfinu, að skipið eigi að sigla frá Íslandi „during the last days of this month or first 15 days of Novem- ber<. Bankatryggingin er svo símuð hingað upp í samræmi við bréf þetta, og virðist það því vera misgáningi bankans að. kenna, að í henmi er burtfarardagur skipsins ákveðinn í sið- asta lagi 15. nóv., þar sem bréf bankans er ekki í fullu sam- ræmi við bréf umbjóðanda stefnanda, að því er snertir þetta atriði. Nú hafa stefndir lagt fram bréf frá Landsbankanum hér í bænum til þeirra, dags. 10. nóv. 1927, og í bréfi þessu er tekið upp símskeyti frá bankanum í Lundúnum, er útbúinu á Eski- firði hafði borizt daginn áður, en í skeyti þessu stendur meðal annars: >Clausen sailing from Iceland during first 15 days November cancelled:. Í málinu liggur fyrir afrit af yfirlýsingu hafnsögumannsins í Reykjavík um það, að es. „Speros, er átti að taka fiskinn, sem mál þetta er risið af, hafi ekki komið til Reykjavíkur fyr 7. nóv. og ekki byrjað að ferma fyr en 10. s. m. og þá í Reykjavik og Vestmannaeyjum og hefir efni þessarar yfirlýs- ingar ekki verið mótmælt. En í samningnum frá 27. sept., er eins og fyr er tekið fram, svo um samið, að bankatrygging sé opnuð áður en ferming byrjar, og þar sem umbjóðandi stefnanda virðist eftir því, sem fyrir liggur, hafa leiðrétt mis- fellu þá, er var á bankatryggingunni um burtfarardag skips- ins, eins fljótt og honum var unnt, og leiðréttingin er símuð hingað til landsins daginn áður en ferming byrjar hér í bæn- um, getur rétturinn ekki annað séð en umbjóðandi stefnanda 15 hafi fullnægt samningnum af sinni hálfu. Verður því að fallast á það hjá stefnanda, að stefnt hlutafélag hafi að ástæðulausu rift samningnum og verði því að bæta umbjóðanda hans það tjón, er hann hefir beðið af riftingunni. Stefndir hafa nú eindregið mótmælt skaðabótakröfum stefn- anda sem of háum. Í fyrsta lagi hafa þeir mótmælt því, að skaðabæturnar verði miðaðar við meiri þunga en 160 smálestir, og þar sem það er ekki tekið fram í margneindum samningi, að svigrúmið í magni hins selda sé til tekið í þágu kaupanda, hefir seljandi átt völ á því að afhenda eftir geðþótta innan takmarka þess, og ber þvi að fallast á þessi mótmæli stefndu, og kemur þá aðalkrafa stefnanda ekki til greina. Þá hafa stefndir einnig mótmælt því, að umbjóðandi stefn- anda hafi misst af 4 sh. kaupmannshagnaði vegna samnings- rofanna. Og rétturinn verður að lita svo á, að þar sem stefn- andi hefir upplýst, að umbjóðandí hans hafi beinlínis keypt fisk í skarðið, hafi hann við sölu þess fiskjar borið kaup- mannshagnaðinn úr bvtum, og geti því krafa stefnanda um kaupmannshagnað ekki komið til greina. Lítur rétturinn samkvæmt framansögðu svo á, að stefn- andi geti ekki átt kröfu til hærri skaðabóta, en mismunarins á gangverði fiskjarins og umsömdu kaupverði á þeim tíma, er samningsrofin urðu, miðað við þann minnsta þunga, er stefndu félagi bar að skila. En nú hefir stefnandi, eins og áður greinir, gjört kröfu til þess að fá í skaðabætur mismuninn á umsömdu kaupverði og verðinu á fiski þeim, er hann keypti af H/f. Copland vegna samningsrofanna, og með því að það sést greinilega af simskeytaafritum út af fiskkaupum þessum, er stefnandi hefir lagt fram, að neint hlutafélag hefir um það leyti, eða nokkru eftir að samningsrofin urðu, boðið umbjóðanda stefn- anda fisk til kaups á miklu hærra verði, heldur en hann siðar keypti sama fiskinn, og þar sem stefndu hafa ekki haldið því fram, að hann hafi keypt óforsvaranlega eða gangverð fiskjar hafi á þeim tíma, er samningsrofin urðu, verið lægra en verð það, er umbjóðandi stefnanda í raun og veru greiddi fyrir hann, þykir réttinum verða að taka þessa kröfu stefnanda til greina. Úrslit málsins verða því þau hér fyrir réttinum, að stefnt hlutafélag verður dæmt til þess að greiða varakröfuupphæð 16 stefnanda kr. 34221.75, að frádregnum 4 sh. af hverjum 50 kg. miðað við 160 smál. eða ísl. kr. 14176.00 = kr. 20045.75 ásamt vöxtum af þeirri upphæð, eins og krafizt hefir verið og máls- kostnað, er þykir eftir þessum úrslitum og öllum málavöxt- um, hæfilega ákveðinn kr. 500.00. Miðvikudaginn 15. jan. 1930. Nr. 120/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Ólafi Gottskálkssyni (Svb. Jónsson). Úrskurður hæstaréttar. Áður en mál þetta verður dæmt í hæstarétti, ber rannsóknardómaranum, 1, að yfirheyra vitnin Gísla Sigurðsson og Erlend Jónsson, er voru í bifreið kærða og sjónarvottar að slysinu, og hafa um það gefið vottorð, er lögð hafa verið fyrir hæstarétt. 2, að afmarka á meðfylgjandi götuuppdrátt, er sækj- andi málsins fyrir hæstarétti hefir útvegað, hvar séu hús Björns Sölvasonar, Bíóhúsið, Kjötbúðin og Norska Sjómannaheimilið, og gefa kærða tækifæri til að athuga uppdráttinn með afmörkuðum þessum stöðum. 3, að mæla fjarlægðina frá húsi Björns Sölvasonar að nyrðri húsalínunni við Aðalgötu og ennfremur breidd akbrautar Lækjargötu og Aðalgötu, hvorrar um sig, þar sem þær koma saman. 4, að yfirheyra kærða á ný að Íengnum vitnaskýrsl- um Gísla Sigurðssonar og Erlendar Jónssonar og gefa honum einnig í réttinum tækifæri til að athuga skaða- bótakröfu Jóhanns Þorfinnssonar. Svo ber og rannsóknardómaranum að útvega aðrar 17 þær skýrslur, er framhaldsrannsóknin kann að gefa tilefni til að leita. Því úrskurðast: Rannsóknardómaranum ber að útvega framan- greindar skýrslur og upplýsingar svo fljótt sem auðið er. Föstudaginn 17. jan. 1930. Nr. 122/1929. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Jóni Hafliðasyni (Sveinbjörn Jónsson). Ölbrugpgun. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 17. okt. 1928: Kærði, Jón, Hafliðason í Dölum hér, á að greiða 1000 króna sekt til ríkissjóðs áður en 4 vikur eru liðnar frá birt- ingu þessa dóms. En fáist sektin ekki greidd á hann að af- plána sektina með 48 daga einföldu fangelsi. Auk þess skal kærði sæta tveggja daga einföldu fangelsi og greiða allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Ílátin undir áfengið — tveir leirbrúsar — skulu upptæk og eign ríkissjóðs. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, þykir ekki verða hjá því komizt að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslu- frestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa og að vararefsingin ákveðst 45 dagar. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, 40 kr. til hvors. 2 18 Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa og að vararefsingin ákveðst 45 dagar. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Sveinbjarnar Jónssonar, 40 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu með játning kærða og sumpart á annan hátt, að hann hefir eftir 1. júlí þ. á. búið til drykk (81), sem við rannsókn reyndist vera með meira alkoholmagni en lög leyfa. Kærði hefir fært fram sér til málsbóta, að það hafi ekki verið ætlun sín að gjöra drykkinn áfengan og ekki hafi hann heldur gjört þetta í atvinnuskyni, heldur ætlað það til heimilisnotkunar. Þessar afsakanir — þótt sannar kunni að vera — geta samt ekki orðið teknar til greina honum til sýkn- unar, því að samkv. 6. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928 er allur slíkur tilbúningur bannaður og verða þeir, sem búa til drykki að gæta þess, að þeir verði ekki of alkoholsterkir og sæta refsing fyrir vangá í þeim efnum. Þykir þessi refsing sam- kvæmt 30. gr. sömu laga, þar sem hér er um fyrsta brot kærða að ræða, eftir atvikum hæfilega ákveðin sekt að upp- hæð 1000 kr. sem greiðist innan fjögra vikna frá birtingu dómsins og rennur í ríkissjóð. En fáist hún ekki greidd á kærði að afplána hana með 48 daga einföldu fangelsi. Auk þess á kærði eftir sömu lagagrein að sæta fangelsi. Þykir nægja, að það séu tveir dagar, þar eð brotið er lítið en sektin þung fyrir hann, sem er eignalaus fjölskyldumaður. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Vökvanum hefir verið hellt á jörðina, en ilátin (tveir leir- brúsar) skulu upptæk og eign ríkissjóðs. 19 Miðvikudaginn 22. jan. 1930. Nr. 81/1929. — Ólafur Stephensen og Magnús Stephensen (Magnús Guðmundsson) gegn Bjarna Bjarnasyni (Stef. Jóh. Stefánsson). Fógetaréttarúrskurður. Úrskurður fógetaréttar Skaftafellssýslu 5. ág. 1929: Requirentinn, Bjarni Bjarnason, er hér með settur inn í eignar- og ábúðarrétt á allri hjáleigunni Brekkubær með því, sem henni fylgir samkvæmt afsalinu, og með þeim landa- mörkum, sem tilfærð eru á réttarskjali nr. 5, og skulu þau þinglýst á næsta manntalsþingi, með leiðréttingunni á orðun- um >vetur í rot< í == vestur Í rot. Ennfremur er öllum hér með bannað, og lagt lögbann á, að viðlagðri lagahegningu, að notfæra sér nytjar téðrar jarðar, hverju nafni sem nefnast, sem fer í bága við úrskurð þennan. Dómur hæstaréttar. Það er in confesso í máli þessu, að býlið Brekka eða Brekkubær sé hjáleiga frá prestssetrinu Bjarna- nesi í Austur-Skaftafellssýslu. 23. dez. 1920 byggði áfrýjandi, Ólafur Stephensen prestur í Bjarnanesi, steinda, Bjarna Bjarnasyni bónda í Brattagerði, Brekku alla frá fÍardögum 1921 og >svo lengi sem prestarnir ekki þarfnast hennar< og meðan hann heldur byggingarskilmálana. En með nýjum samningi 4. júní 1923 var hinum eldra samningi breytt þannig, að stetndi sleppti ábúð á hluta Brekkunnar, en hélt túninu sofan að girðingu, sem sett er þvert yfir túnið um Annars-Garðstættur í Álakeldu<. Svo fylgdi og >Nátthaginn á Brekkuc, Höfðastykki í Skógey og 40 kinda beit í landi Bjarnaness, auk heimreiðar með Álakeldu, gegn viðhaldi og girðingu 2 20 og hliði að keldunni að ofan. Eftirgjald var 25 kr. á ári og vanaleiga eftir hálft innstæðukúgildi, er jarðar- parti þessum skyldi fylgja. Ábúðarréttinn skyldi steindi hafa, meðan áfrýjandi væri prestur í Bjarnanesi, að höldnum byggingarskilmálum. Hinn hluta Brekkubæjar byggði áfrýjandi 6. s. m. meðáfrýjanda, Magnúsi Stephensen í Bjarnanesi, einnig frá fardögum 1923. Stefndi heldur svo óvéiengt ábúðar- rétti sínum á áðurnefndum jarðarhluta, þar til er áfrýj- andi, Ólafur Stephensen, segir honum upp ábúðinni 29. maí 1929 frá fardögum næstu og leggur jarðar- part stefnda undir staðinn, að því er áfrýjandi segir. Einnig hélt meðáfrýjandi, Magnús Stephensen, ábúð á Brekkuhluta þeim, er honum var byggður til 8. apríl 1929, er hann afsalaði sér ábúðarréttinum í hendur nafngreinds þriðjamanns, er áfrýjandi, Ólafur Stephen- sen, byggði svo jarðarpartinn, en fá maður afsalaði sér svo aftur ábúðarréttinum 14. maí Í. á. og fékk Magnús Stephensen þá aftur ábúð á partinum, og er yfirlýsing séra Ólafs um það dagsett 15. maí í. á. Með afsali, dags. 22. maí f. á., er séra Ólafur Stephen- sen tjáist hafa fengið tilkynningu um 9. júní Í. á., seldi dómsmálaráðherra steinda Brekku alla með skirskotun til laga nr. 50, 16. nóv. 1907, um sölu kirkjujarða, frá far- dögum 1929. Stefndi taldi sér nú heimil afnot allrar Brekku, samkvæmt áðurnefndu afsali, en áfrýjendur litu svo á, að hann hefði engan afnotarétt af býlinu frá áðurnefndum fardögum, þar sem hann hefði fyrir- gjört ábúðarrétti á hluta þeim, sem honum hafði verið byggður, og hinn hlutinn væri í löglegri byggingu meðáfrýjanda, Magnúsar Stephensens. Áfrýjendur tjást því hafa unnið þar á túni og í görðum síðastliðið vor og 25. júlí f. á. létu þeir fara að slá þar túnið, og tjáir stefndur, að þeir hafi byrjað í þeim hluta 21 túnsins, er honum hafi verið byggður. Bannaði hann það, en banni því var ekki sinnt. Leitaði hann þá aðstoðar ríkisvaldsins, með þeim árangri, að dóms- málaráðherra löggilti fyrv. bæjarfógeta Karl Einarsson til þess að fara með og úrskurða í málinu sem setu- fógeti í forföllum hins reglulega fógeta, og lauk mál- inu svo í fógetaréttinum, að fógeti setti stefnda inn í >eignar- og ábúðarrétt á allri hjáleigunni Brekku- bæra. Þessum úrskurði hafa áfrýjendur skotið til hæsta- réttar með stefnu, útg. 23. ág. Í. á., og krafizt þess, að hann verði úr gildi felldur, að þeim verði dæmd- ar skaðabætur ettir mati dómkvaddra, óvilhallra manna og málskostnaður eftir mati dómsins. Útbyggingu sina 29. maí í. á. byggir áfrýjandi, Ólat- ur Stephensen, á því, að stefndi hafi staðið í skuld um tveggja ára afgjald eitir jarðarpartinn þann, er honum var byggður 4. júni 1923. Stefnda hefir að vísu ekki tekizt að sanna það gegn mótmælum áfrýj- anda, séra Ólafs, að hann hafi greitt tilskilið jarðar- afgjald öll árin, en eftir skýrslu séra Ólafs hafa vanskil- in átt sér stað árin 1923—24. Hin árin hefir afgjaldið verið greitt og þeim veitt viðtaka án nokkurs fyrir- vara um það, að vanskil hinna fyrnefndu tveggja ára yrðu höfð að útbyggingar-ástæðu. Útbyggingin 29. maí í. á. verður því ekki talin lögmæt. Stefndi átti því ábúðarrétt á þeim hluta Brekku, er honum var byggð- ur 4. júní 1923, og var því rétt að heimila honum þann rétt með fógetaúrskurði. Um hinn hluta Brekku er það að segja, að áfrýjandi, Ólafur Stephensen, hafði lögum samkvæmt byggingar- ráðin á Brekku 15. mai, er hann ráðstafaði síðast ábúð á þessum parti jarðarinnar, og skiftir ekki máli í þessu sambandi, þó að dómsmálaráðherra hefði tjáð honum, að til stæði að selja alla jörðina. Ráðstötun séra Ólafs á þessum hluta hjáleigunnar var því lög- leg, og brast fógeta því heimild til að taka ábúðar- réttinn at meðáfrýjanda, Magnúsi Stephensen, og lýsa steinda hann heimilan. Um skaðabótakröfu áfrýjenda skortir svo verulegar upplýsingar í máli þessu, að um hana verður ekki dæmt, og ber því að visa henni frá dómi. Eitir þessum úrslitum málsins þykir rétt, að máis- kostnaður fyrir hæstarétti falli niður. Auk þess sem meðferð málsins af hendi fógetans er yfir höfuð aðfinnsluverð, hefir hann sett í niðurlag hins áfrýjaða úrskurðar skipun um þinglestur og leið- réttingu á landamerkjaákvæðum Brekku, svo og slög- bann< svonefnt gagnvart öllum öðrum en stefnda, og að viðlagðri hegningu, við notkun jarðarinnar Brekku. Brestur fógeta vald til slíkrar skipunar, og slíkt fógetabann sem þetta er lögleysa. Því dæmist rétt vera: Stefnda, Bjarna Bjarnasyni, skal vera heimil ábúð á þeim hluta hjáleigunnar Brekku, er hann hafði í ábúð samkvæmt samningi sinum við með- áfrýjanda Ólaf Stephensen 4. júní 1923. Að öðru leyti á hinn áfrýjaði úrskurður og fógetagjörð að vera ómerk. Skaðabótakröfunni vísast frá dómi. Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með því að álita verður, að requisito, Ólafi Stephensen pró- fasti, hafi ekki tekizt að sanna, að requirentinn hafi ekki staðið 23 í skilum með jarðarafgjöld, en á honum hvílir sú skylda, þar sem engar kvittanir hala verið gefnar fyrir þeim, þá virðist requirent hafa haft ábúð fyrir jarðarpartinum við síðastliðna fardaga, en slíkt að vísu óþarft, þar sem hann var orðinn eigandi jarðarinnar á löglegan hátt. Að því er snertir þann hluta jarðarinnar, er prófastur byggði syni sínum, Magnúsi O. Stephensen, 15. maí síðastliðinn, þá er þar til að segja, að sú bygging kemur mjög í bága við þann vilja kirkjumálaráðuneytisins, er sést af skjölum málsins, að prófasti var kunnur, og verður því að álíta þá byggingu algjörlega ólöglega og gjörða á hans ábyrgð, sem hann verður að svara til, enda ber sú athöfn prófastsins vott um subordinatio gegn yfirboðurum sínum. Samkvæmt framanrituðu verður ekki annað séð en að requirentinn, eigandi allrar hjáleigunnar Brekkubær, sé lands- drottinn hennar og ábúandi. Mánudaginn 27. jan. 1930. Nr. 57/1929. Gunnlaugur Loftsson (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Kaupfélaginu Drífandi (Enginn). Verzlunarskuild. Dómur gestaréttar Vestmannaeyja 13. marz 1929: Aðalstefnandi, Kr. Þ. Jakobsson, hér, f. h. Kaupiélags- ins Drifandi, s. st. á að vera sýkn í pagnsökinni, og máls- kostnaður í henni falli niður. Aðalsteindur, Gunnlaugur Loftsson, hér, greiði aðalstefn- anda kr. 315.22, ásamt 6 ', ársvöxtum frá 1. janúar 1928 til greiðsludags, og málskostnað með kr. 45.00. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- legri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hinir steindu, stjórnendur kaupfélagsins >Drífandis, hafa ekki mætt eða látið mæta fyrir hæstarétti í máli 24 þessu, þótt þeim hafi verið löglega stefnt, og hefir það því verið flutt skriflega samkv. 38. gr. hæsta- réttarlaganna og er dæmt samkv. N. LL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796. Mál þetta var í undirrétti rekið sem aðalsök og gagnsök, en eftir að báðir málsaðiljar höfðu fengið frest í því og höfðu skilað sókn og vörn, mætti aðal- stefnandi eigi Í réttarhaldi í málinu 12. dezbr. 1928, og með því að hann hafði síðast fengið frest í mál- inu, hafði hann málsskjölin í sínum vörzlum. Gagn- stefnandi, er mætt hafði í réttinum, krafðist þá efnis- dóms bæði í aðalsök og gagnsök. Var málið þá tekið til dóms og innheimti dómarinn málsskjölin hjá aðal- stefnanda; dæmdi hann síðan málið samkvæmt áður framlögðum skjölum. Áfrýjandi hefir nú hér fyrir réttinum krafizt þess „til varac, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur fyrir þá sök, að aðalsteinandi mætti eigi Í réttarhald- inu 12. dezbr., en þar sem áfrýjandi eins og áður er sagt, krafðist þá dóms bæði í aðalsök og gagnsök, bar dómaranum samkv. 14. gr. tilsk. 15. ág. 1832 að dæma málið í því ástandi, sem það var í 12. dezbr., þ. e. samkvæmt skjölum og skilríkjum, er þá hölðu verið lögð fram í því, og þar sem þetta hefir verið gjört, verður ómerkingarkralan eigi tekin til greina. Þá hefir áfrýjandi kratizt þess, að hinum áhýj- aða dómi verði breytt þannig, að hann verði sýkn- aður af kröfum stefnda, kaupfélagsins >Drifandic og að nefnt kaupfélag verði dæmt til þess að greiða sér 300 kr. með 5“, ársvöxtum frá 1. janúar 1927 til greiðsludags, svo og málskostnað Íyrir undirrétti og hæstarétti, en þessar kröfur verða heldur eigi teknar til greina af ástæðum þeim, er Íram er teknar 25 í hinum áfrýjaða dómi. Ber því að staðfesta dóminn, en um málskostnað í hæstarétti er eigi að ræða. Undirdómarinn hefir haft málið undir dómi í 3 mánuði án þess að færa nokkrar ástæður fyrir þess- um drætti; verður því að vita þennan langa drátt á uppsögn dómsins. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Málskostn- aður fyrir hæstarétti fellur niður. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir steinandi Kr. Þ. Jakobsson, hér, f. h. Kaup- félagsins >Drifandis, s. st., höfðað með gestaréttarstefnu, dags. 21. október f. á. gegn Gunnlaugi Loftssyni, Urðarveg 41, hér til greiðslu á skuld kr. 315.22, ásamt 6, ársvöxtum frá 1. jan. 1928 til greiðsludags 08 málskostnaði samkv. taxta málflutn- ingsmannafélags Íslands eða mati dómarans. Með stefnu, dags. 12. nóvember Í. á, gagnstefndi stefndi í máli þessu og krefst þess, að aðalstefnandi greiði sér Íyrir bókhald vegna bifreiðarinnar Ve. 22, kr. 300.00 ásamt 6% ársvöxtum frá 1. janúar 1927 til greiðsludags, með eða án skuldajafnaðar við krölu aðalstefnanda í málinu, þá hefir og aðalstefndi krafizt málskostnaðar samkv. framlögðum reikn- ingi eða eftir mati dómarans. Sáttatilraunir í aðal- og gagn- sök urðu árangurslausar. Steindi hefir, að því séð verður engum mótmælum hreyit gegn réttmæti kröfu aðalstefnda, kr. 315,22, né vaxtakröfu. Ber þá að taka til athugunar gagnkröfu aðalstefnda, kr. 300.00, fyrir bókfærslu við bifreiðina Ve. 22. Það er upplýst í málinu, að umbjóðandi aðalstefnanda, Kaupfélagið >Drífandi<, átti hálfa bifreiðina Ve. nr. 22 Í félagi við mann þann Giísla Finnsson, er réði aðalstefnda til þess að annast bókhald bifreiðarinnar fyrir tímabilið frá 1. maí til ársloka 1926 fyrir kr. 300.00, en 26 aðalstefnandi heldur því fram að Kaupfélagið >Drífandi< hafi aldrei samið um nokkra bókhaldsvinnu við gagnstelnanda, að Gísli Finnsson hafi ekkert umboð haft eða leyfi til að skuig- binda kaupfélagið til nokkurar launagreiðslu. Hinsvegar kann- ast aðalstefnandi við, að nefndur Gísli hafi haft allt með rekstur bifreiðarinnar að gjöra, reikningsfærslu, innheimtu og annað. En aðalsteinandi heldur því fram, að sum meðierð bifreiðarhluta< Kaupfélagsins >Drífanda< var samið munnlega við Gísla sjálfan, og sá kostnaður er fyrir löngu uppgjörður við hann. Þessum staðhæfingum aðalstefnanda heiir ekki verið hnekkt, og verður rétturinn því að líta svo á sem ekkert það sé framkomið í málinu, er sé sönnun fyrir því, að Gísli Finnsson hafi getað skuldbundið Kaupfélagið >Drífanda< á nokkurn hátt gegn aðalsteinda, því til þess var Það eitt ekki nægilegt, að aðalsteindi vissi, að samfélag var með Kaupfélag- inu og nefndum manni um bifreiðina. — Samkvæmt þessu ber því að sýkna aðaisteinanda í gagnsökinni, en eftir atvik- um þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Hinsvegar getur aðalstefndi eftir þessum úrslitum ekki komizt hjá því að Ereiða aðalstefnanda í aðalmálinu málskostnað, sem þykir hæfilega ákveðinn kr. 45.00. Það skal tekið fram, að í síðasta réttar- haldinu, 12. dezember í. á., mætti aðalstefnandi ekki né neinn fyrir hans hönd, en það þykir enga þýðingu geta haft úr því að aðalstefnandi, sem umgetinn réttardag hafði málsskjölin í höndum, skilaði réttinum þeim, svo unnt væri að kveða upp dóm í málinu. Mánudaginn 27. jan. 1930. Nr. 5/1929. Bátaábyrgðarfélagið í Vestmanna- eyjum (Jón Ásbjörnsson) gegn Þórhalli Sæmundssyni (Pétur Magnússon). Vátryggingarbætur. Dómur sjóréttar Vestmannaeyja 23. okt. 1928. Steindi, Bátaábyrgðarfélag Vestmannaeyja, á að greiða stein- 21 anda, Þórhalli Sæmundssyni, kr. 7i12.00 með 5“, ársvöxtum frá 14. marz 1927 og 300 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- legri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstaréttar. Átrýjandi hefir aðallega kralizt sýknu og máls- kostnaðar í báðum réttum, en til vara, að hann verði aðeins dæmdur til að greiða steinda, er Íengið hetir framsal fyrir vátryggingarkröfunni, */s hl. af virðingar- verði bátskrokksins til vátryggingar eða 4160 kr. ai 5200 kr. með vöxtum og að sér verði þá dæmdur málskostnaður í hæstarétti, en málskostnaður fyrir sjóréttinum felldur niður. Steindi hefir hinsvegar krafizt staðfestingar sjóréttar- dómsins og málskostnaðar fyrir hæstarétti, en til vara, að áfrýjandi verði í öllu falli dæmdur til að greiða sér 2000 kr. veðréttarskuld, er hvílt hali á bátnum þegar hann rak á land. Áfrýjandi styður aðalkröfu sína með því, að bátn- um hafi eigi verið forsvaranlega lagt og varakröfuna með því, að vátryggður hali eigi gætt skyldu sinnar um björgun þess verðmætis, er bjarga hefði mátt. En þar sem báturinn, sem var 7,47 smál. brúttó, lá í því sem næst lokaðri höfn Reykjavíkur, að van- ur sjómaður var hafður til eftirlits í e/s. >Gunnar<, sem báturinn var bundinn við, að menn þeir, annar með smáskipaprófi, sem lögðu bátnum, hala vottað og staðfest fyrir rétti, að festar bátsins hafi, að þeirra dómi, verið nægilega traustar, að skipasmiður, er gjört hafði við bátinn skömmu áður, hefir vottað — og það vottorð tekið jafngilt sem staðfest hefði verið fyrir rétti —, að báturinn hati verið Í góðu ásigkomu- 28 lagi, að því undanteknu, að vélin hafi verið í ein- hverju ólagi, og að báturinn hélzt við um sólarhring í norðan, norðaustan stórviðri, sem samkv. skýrslu veðurstolunnar, var 9—10 stig að veðurmagni, þá verður ekki talið sannað, gegn mótmælum stefnda, að sérstöku hirðuleysi hafi verið um að kenna af hendi vátryggða, að bátinn rak á land í slíku veðri, þó að ekki nyti aðstoðar hafnarvarðar um lagningu bátsins, enda sést ekki, að starfsmenn hafnarinnar hafi amazt neitt við bátnum, meðan hann lá þar. Og að því er snertir ástæðu áfrýjanda fyrir vara- kröfunni, þá hafði vátryggður að vísu engin afskifti af bátnum eftir að hann rak á land. En þar sem það er viðurkennt, að vátryggður sendi áfrýjanda daginn eltir að bátinn rak á land svohljóðandi símskeyti: >Hafirú rak upp í nóttc. „Má ég snúa mér til Samábyrgðarinnar því viðvíkjandi<, og því hefir ekki verið mótmælt, að vátryggður hafi snúið sér til Sam- ábyrgðarinnar, sem báturinn hafði verið endurtryggður hjá, en hinsvegar ekki upplýst gegn neitun siefnda, að áfrýjandi eða Samábyrgðin hafi svarað þeim mála- leitunum vátryggðs eða að öðru leyti skift sér nokkuð at bátnum, þá verður afskiftaleysi vátryggðs ekki talið steinda til ábyrgðar. Það verður því að staðfesta sjóréttardóminn og þá jafnframt gjöra áfrýjanda að greiða steinda máls- kostnað fyrir hæstarétti og er hann ákveðinn 300 kr. Því dæmist rétt vera: Sjóréttardóminum skal óraskað. Áfrýjandi, stjórn Bátaábyrgðartélags Vestmanna- eyja, greiði stefnda, Þórhalli Sæmundssyni, 300 kr. málskostnað fyrir hæstarétti. 29 Dóminum ber að fullnægja með aðlör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með sjódómskæru, dags. 14. marz Í. á., höfðaði Þórhallur Sæmundsson lögfræðingur í Vestmannaeyjum mál þetta fyrir sjódóminum gegn Bátaábyrðarfélagi Vestmannaeyja í Vest- mannaeyjum, til greiðslu á vátryggingarfé vegna vélbátsins Haffrú VE. 122, kr. 7112.00 með 5“, ársvöxtum frá kærudegi og málskostnaði að skaðlausu. Stefnandi mætti sjálfur í málinu og fyrir steinda stjórn félagsins. Varð sáttatilraun árangurslaus. Málavextir eru þeir, að 9. dez. 1926 rak nefndan vélbát upp á Reykjavíkurhöfn í ofsaveðri, sem þá var og laskaðist mjög. Hafði honum verið fest við annað skip, e/s. Gunnar, sem lá á höfninni. Símaði eigandinn strax til steinda og til- kynnti þetta. En símskeyti hans var ekki svarað á annan hátt en með bréfi, dags. 12. dez. s. á, sem gegn mótmælum stefnanda er ósannað mál, að eigandi bátsins hafi fengið. Ber því stefndi ábyrgð á því, ef ekki hafa verið gjörðar nægilegar ráðstafanir til að bjarga bátnum undan skemmdum, eftir að hann rak upp. Rétturinn verður að telja nægilega upplýst í málinu með sjóprófi því, sem haldið var, að slysið hafi orsakazt af því, að pallstutta stjórnborðsmegin á m/b. Halfrú bilaði, sem í var festur vírstrengur, er bundinn var við e/s. Gunnar. Virðast því úrslit þessa máls eiga að koma undir því, hvort m/b. Haffrú var eins tryggilega festur og skyldugt var og reglugjörð Báta- ábyrgðarfélags Vestmannaeyja gjörði ráð fyrir. Í því sam- bandi álitæzt ekki rétt að taka tillit til þess hvernig hirða var á bátnum þá um sumarið og haustið, heldur aðeins hins, hvernig frá honum var gengið þegar hann sleit upp. Í því sambandi ber að athuga, hvað lög félagsins og reglu- gjörð ákveða. Í lögum fyrir Bátaábyrgðarfélag Vestmannaeyja, 14. grein þeirra, er ákveðið, að félagið taki engan þátt í þeim skaða, er orsakast kunni af sérstöku hirðuleysi, meðan bátur er í ábyrgð. Rétturinn getur ekki talið, að það hafi verið sérstakt hirðu- 30 leysi eiganda Haffrúar eða manna hans að festa Haffrúna við Gunnar eins og gjört var, heldur hafi mátt telja það sæmilega Örugt á jafn góðri skipalegu og Reykjavíkurhöfn. Og þar sem reglugjörðin ekki heldur segir neitt nánar fyrir um, hvernig sliku skuli haga til, þegar bát, sem í ábyrgð er, er lagt á höfnum utan Vestmannaeyja, verður rétturinn með hliðsjón af því, sem hér hefir verið krafizt, að telja ekki óforsvaran- lega frá bátnum gengið, samanborið við þetta. At ofangreindum ástæðum þykir rétt að taka kröfur kær- anda til greina og dæma hið stefnda félag til að greiða skaða- bætur samkvæmt áður nefndum kröfum hans. Eftir þessum úrslitum bykir rétt, að stefndi greiði stefnanda 300 kr. í máls- kostnað. Dómsuppkvaðning hefir dregist vegna fjarveru eins með- dómanda á Siglufirði í allt sumar og fram í október. Miðvikudaginn 29. jan. 1930. Nr. 139 1929. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Sigurði Z. Guðmundssyni (Magnús Guðmundsson). Áfengisl. og bifreiðarl.brot. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 8. nóv. 1929: Kærður, Sigurður Z. Guðmundssson, greiði 125 króna sekt, sem renni í ríkissjóð og afplánist með einföldu fangelsi í 10 daga, verði sektin eigi greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo skal hann og sviftur leyfi til að aka bifreið í 4 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa að telja. Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. At ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi og að því viðbættu, að kærði hefir einnig brotið gegn 3. gr. bifreiðarlaganna, 31 ber að staðfesta dóminn og telst greiðslufrestur sekt- arinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 40 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, og telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Sigurður Z. Guðmundsson, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna Guðmundar Olafssonar og Magnúsar Guðmundssonar, 40 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurði Z. Guðmundssyni verzlunarmanni og bifreiðarstjóra, Lauga- veg 42, hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 56, 1926, um notkun bifreiða, áfengislaganna nr. 64/1928, og lög- reglusamþykktar Reykjavíkur. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sem sannaðir eru með eigin játningu kærðs, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Nóttina milli 2. og 3. október síðastl., kl. 12!/2, varð lög- reglan vör við bifreiðina RE. 275, var bifreiðin ljóslaus og var henni ekið inn í Austurstræti úr Aðalstræti og náði hún ekki beygjunni og ók upp á gangstéttarhornið við verzlunina London, og lenti síðan tvisvar utan Í gangstéttinni á Austur- stræti, er hún ók áfram. Lögreglan fékk sér bifreið og ók á eftir bifreið þessari og náði henni norðarlega í Ingólfsstræti. Bifreiðarstjórinn á bifreið þessari var kærður í máli þessu, og virtist lögreglunni hann vera tölvert drukkinn, þótt hann 32 væri stilltur. Tók þá lögreglan bifreiðina af kærðum og einnig ökuskírteinið og hefir hann verið sviftur því síðan. Sjálfur hefir kærður viðurkennt að hafa drukkið slatta úr portvins- flösku heima hjá sér um kvöldið klukkan að ganga 11, og kveðst hafa fundið á sér áhrif vins af því, vegna þess að hann hafi verið þreyttur og kvefaður. Tók hann síðan bif- reiðina og ók henni. Framantalið brot kærðs, sem ekki hefir áður gjörzt brot- legur við bifreiðarlögin eða áfengislögin, ber að áliti dómar- ans að heimfæra undir 5. gr. laga nr. 56/1926, og 20. gr. laga nr. 64, 1928, og 46. og 48. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur, og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin 125 króna sekt, sem renni í ríkissjóð og afplánist með ein- földu fangelsi í 10 daga verði hún ekki greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo skal hann og sviftur leyfi til að aka bifreið í 4 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa að telja. Einnig greiði hann allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 31. jan. 1930. Nr. 76/1929. Helgi Benediktsson, í. h. Verzlunar- félags Vestmannaeyja gegn Stefáni Árnasyni, f. h. E. Mullers Enke, Kaupmannahöfn. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. 3 Mánudaginn 3. febr. 1930. Nr. 125/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Fritz Passarge (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 4. júlí 1929: Kærði, Fritz Passarge, á að greiða sekt að upphæð kr. 12500.00 innan fjögra vikna og rennur hún til Landhelgis- sjóðs Íslands. En fáist hún ekki greidd skal kærði afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum O.N. 106, Altona frá Nordenham, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Þriðjudaginn hinn 2. júlí í á. var varðskipið s„Óðinn< statt hjá Tvískerjum og hélt vestur með landi á landhelgislinunni. KI. 7,38 síðd. fór varðskipið fram hjá togaranum O.N. 106, >Altona<, sem kærði var þá skipstjóri á, og mældi varðskipið þá stað sinn þannig: Ingólfshöfðaviti > 549 40' Salthöfði > 48? 15' Þverártindsegg en togarinn var þó heldur nær landi. Hefir forstöðumaður stýrimannaskólans markað þennan stað á sjóbréf og sýnir það stað togarans að minnsta kosti 0,2 sm. innan landhelgislinunnar. Varð- skipið hélt þá áfram vegna þess, að ekki þótti fært að setja út bát, en nokkru síðar sást togarinn beygja til lands og hélt varðskipið þá á eftir honum; kl. 7,46 var 3 34 togaranum gefið merki um að stöðvast og sneri hann þá út frá landi; kl. 7,50 var varðskipið komið að togar- anum og var þá eftirfarandi staðarákvörðun gjörð: Ingólfshöfðaviti > 48? 30' Hofsfjall > 49? 40' Þverártindsegg Dýpi mældist 60 metrar. Þennan stað hefir forstöðumaður stýrimannaskólans einnig markað á sjóbréf og sýnir það stað togarans 0,7 sm. innan landhelgislínunnar. Þar sem togarinn var í bæði þessi skifti með bak- borðsvörpu í sjó, er það sannað, að kærði hefir verið að veiðum innan landhelgi og þannig gjörzt brot- legur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920. Að þessu athuguðu og að öðru leyti með skir- skotun til forsenda hins áfrýjaða lögregluréttardóms, ber að staðfesta dóminn, þó þannig, að greiðslufrest- ur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málilutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Fritz Passarge, greiði allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn- 35 ingsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu Óðinn, dags. í gær, og lagðri fram í málinu, var kærði, Fritz Passarge, fædad- ur 22. janúar 1888, staddur á landhelgissvæðinu í nánd við Ingólfshöfða á skipinu O.N. 106, Altona frá Nordenham, og dróg inn botnvörpuna. Kærði hefir kannast við, að hann hafi verið með skip sitt fyrir innan landhelgislínuna, en kveður ástæðuna til þess þá, að hann hafi óttast árekstur við Oðinn, og þá hafi straumur og vindur átt þátt í því, að hann lenti inn á landhelgis- svæðinu. Samkvæmt þessum framburði kærða og hinni framlögðu skýrslu varðskipsins, er sýnir, að samkvæmt 2 mælingum, tekn- um kl. 7,38 og kl. 7,50, var kærði með skip sitt fyrir innan landhelgislínuna, þykir fyllilega sannað, að kærði hefir gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920, og þykir refs- ing hans með tilliti til þess að um fyrsta brot hans er að ræða á þessum lögum og með hliðsjón af, að dagsgengi krónunnar er kr. 81,60 úr gullkrónu, hæfilega ákveðin 12500 kr. sekt, er greiðist innan fjögra vikna og renni í Landhelgissjóð Íslands. En fáist hún ekki greidd ber kærða að afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 5. febr. 1930. Nr. 102/1929. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Ernst Steeje (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 7. júní 3* 36 1929: Kærði, Ernst Steeje, á innan fjögra vikna að greiða sekt til Landhelgissjóðs Íslands að upphæð kr. 12500.00, en afpláni hana með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Ennfremur skulu veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir sem og allur afli innanborðs í togaranum >Alexander Rabe< frá Geesteminde, P. G. 257, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkv. mörkun forstöðumanns stýrimannaskólans á hornamælingum og miðunum varðskipsins >Þór< á sjó- bréf, sem lagt hefir verið fram í réttinum, var varð- skipið kl. 10,4 að kvöldi, hinn 5. júni Í. á., statt suður af Reyni og afstaða þess til skips kærða og nokkurra staða á landi á þessa leið: Togarinn > 30 40' Pétursey > 139 50 Portlandsviti > 469 10' Hatta En kl. 10,13 var afstaðan: Togarinn > 35? 45 Pétursey > 31? 20' Portlandsviti > 36? 0' Hatta Og samkv. miðunarlínum varðskipsins til botnvörp- ungsins, var botnvörpungurinn, sem kom að vestan 37 og stefndi austur kl. 10,4 og kl. 10,13 nefnt kvöld í miðunarlínum frá varðskipinu og liggja báðar þær línur langsamlega innan landhelgi. Að þessu athuguðu og svo hinu, að botnvörp- ungurinn kastaði stjórnborðsvörpu kl. 10 að kvöldi 5. júní, kl. 12 eftir þýzkum tíma, og að hann sigldi út frá landi frá kl. 10,14 til kl. 10,52, er hann var tekinn á stað, sem á sjóbréfinu, samkv. hornamæl- ingum varðskipsins, er markaður: Drangshlíðarfjall > 39? 15' Pétursey > 52? 35' Portlandsviti með stjórnborðsvörpu Í sjó, 1,3 sjóm. utan landhelgi, þá er það sannað, að kærði hefir gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5/1920. Ber því samkv. þessu og að öðru leyti samkv. for- sendum lögregluréttardómsins að staðfesta dóminn, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun sakarinnar, meðal annars sóknar- og varnarlaun hér í rétti og eru þau ákveðin 80 kr., hvor um sig. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Ernst Steeje, greiði allan áfrýjunarkostn- að sakarinnar, þar með talin sóknar- og varnar- 38 laun málflutningsmannanná Péturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Kærði í máli þessu, Ernst Steeje, fæddur 16. febrúar 1889, er sakaður um að hafa veitt á skipi sínu, togaranum >Alex- ander Rabe< frá Geesteminde, P. G. 257, á landhelgissvæðinu fyrir vestan Portland. Nánari atvik eru þau, sem hér segir: Kl. 10 e. h. hinn 5. þ. m. var varðskipið >Þór< statt suður af Reynisfjalli og sá þá fyrst togarann. Varðskipið kom að austan. Kærði hefir kannazt við það, að einmitt um þetta leyti, nl. kl. 12 eftir þýzkum tíma, hafi hann kastað vörpu sinni út. Þá er og upplýst í málinu, að togarinn kom að vestan og lá fyrst þegar hann kastaði vörpunni S.A.-—S., en beygði síðan út frá landinu til stjórnborða. Kl. 10,52 kom varðskipið að togaranum. Var þá látin út boja, og staður hennar mældur og reyndist 1,3 sjómilur fyrir utan landhelgislínuna. Hefir kærði kannazt við, að þessi mæl- ing sé rétt. Kærði hefir haldið því fram fyrir réttinum, að >Þór< hafi ekki getað tekið nákvæmar mælingar fyrir þá sök, hve sjór hafi verið mikill, en til þessarar staðhæfingar kærða þykir ekki rétt að taka tillit, þar sem bæði skipherra og 1. stýrim. á varðskipinu fullyrða, að þetta nái engri átt. Enda þykja hreyfingar togarans, bornar saman við mælingar varðskipsins benda til þess, að þær séu réttar. Því mælingar varðskipsins teknar kl. 10,04, kl. 10,13 og kl. 10,23 sýna, að þá var togar- inn einmitt um það leyti, er hann kastaði út vörpunni, eins og áður sagt í línu, sem ótvírætt liggur um landhelgissvæðið, en eðlilegt, að hann væri kominn lítið eitt út fyrir landhelgis- línuna, þegar varðskipið kom að honum, þar sem hann sneri á stjórnborða eða með öðrum orðum út frá landinu. Samkvæmt framanskráðu, og þar sem upplýst er, að kærður var með vörpuna á eftir sér — var að draga inn stjórnborðs- vörpuna þegar varðskipið kom að honum — verður að telja nægilega sannað, að hann hafi gjört sig brotlegan gegn |. gr. laga nr.5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í land- 39 helgi, enda hefir kærður kannazt við, að skeð gæti, að hann hafi aðeins snert landhelgislínuna um leið og hann kastaði. Með því að hér er um fyrsta brot kærða á þessum lögum að ræða, og með hliðsjón af því, að dagsgengi krónunnar er 81,60 úr gullkrónu, þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upp- hæð kr. 12500 00, sem greiðist innan fjögra vikna til Landhelgis- sjóðs Íslands, en afplánist með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, sem og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Föstudaginn "7. febr. 1930. Nr. 138/1929. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Þórarni Guðmundssyni (Stefán Jóh. Stefánsson). Brot gegn hafnarreglugjörð. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja í. júní 1929: Kærði, Þórarinn Guðmundsson, hér, á að vera sýkn fyrir kröfum valdstjórnarinnar í máli þessu. Dómur hæstaréttar. Þann 25. april í. á. kom vélbáturinn Örn, VE. 173, sem kærði var formaður á, úr fiskiróðri inn í höfn Vestmannaeyja og lagðist við hlið annars vélbáts, er lá við hafnarbryggjuna og var að afferma afla sinn. Er sá bátur hafði lokið affermingunni og farið frá bryggjunni, flutti kærði bát sinn að bryggjunni til af- fermingar. En er kærði var að festa bátinn við brygpj- una, bannaði eitirlitsmaður bryggjunnar, Kristján Egils- son, kærða að fara í hið auða pláss við bryggjuna til affermingar, þar sem affermingarstaðurinn væri lof- aður öðrum vélbáti, er komið hafði úr fiskiróðri á 40 undan kærða þann dag og beið þess að geta affermt afla sinn. En kærði skeytti eigi þessu banni, heldur batt bát sinn við bryggjuna og affermdi aflann þar. Með skjölum, er lögð hafa verið fram af nýju í hæstarétti, er það upplýst, að hafnarneind Vestmanna- eyjakaupstaðar hefir á fundi 15. marz Í. á. ráðið nefndan Kristján Egilsson til þess að gæta reglu við hafnarbryggjuna og á henni, þannig, að bátar komist að henni eftir þeirri röð, er þeir koma af sjó, og hafði bæjarstjórn kaupstaðarins veitt hatnarnefndinni heimild til ráðningar þessarar með fundarsamþykkt 14. febr. s. á. Og með auglýsingu 20. marz s. á, er fest var upp í kaupstaðnum, tilkynnti bæjarstjórinn, að Kristján hefði verið skipaður eftirlitsmaður bryggjunnar og áminnti menn um að hlýða fyrirskipunum hans. Kristján Egilsson hefir þannig samkvæmt 3. gr. hafnarreglugjörð- ar Vestmannaeyja 30. ágúst 1926 verið löglega skipað- ur eftirlitsmaður bryggjunnar. Hefir því kærði með því að óhlýðnast banni eftirlits- mannsins gjörzt brotlegur gegn 4. og 6. gr. hafnarreglu- gjörðarinnar og þykir refsing hans samkvæmt 31. gr. hennar hæfilega ákveðin 50 kr. sekt, er renni í hafnar- sjóð Vestmannaeyjakaupstaðar, og afplánist með 5 daga einföldu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Svo ber og kærða að greiða allan kostnað sakar- innar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Þórarinn Guðmundsson, greiði 50 kr. sekt í hafnarsjóð Vestmannaeyjakaupstaðar, er afplánist með 5 daga einföldu fangelsi, ef hún 41 verður eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði og allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmann- anna Guðmundar Ólafssonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í máli þessu er kærði sakaður um, að hafa gjörzt brotlegur gegn hafnarreglugjörð fyrir Vestmannaeyjakaupstað frá 30. ágúst 1926, með því að óhlýðnast fyrirmælum Kristjáns Egilssonar gæzlumanns við höfnina, en samkvæmt rskj. nr. 3, útskrift úr gjörðabók Vestmannaeyjakaupstaðar, hefir bæjarstjórn ætlað nefndum manni eingöngu lögreglueitirlit. En þar sem að bæjarstjórnina brestur alla heimild til þess að skipa mann til slíks starfa, getur það ekki varðað hegningu að óhlýðnast honum. Ber því að sýkna kærða af kröfum valdsstjórnarinnar í máli þessu. Mánudaginn 10. febr. 1930. Nr. 61/1929. Guðmundur Guðnason (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn fiskiveiðahlutafélaginu Nirði (Lárus Jóhannesson). Krafa um eftirstöðvar af skipstjórakaupi, hundraðsgjaldi af afla, eigi tekin til greina. Dómur sjóréttar Reykjavíkur 1.júlí 1929: Stefnd- ur, fiskiveiðahlutafélagið >Njörður< á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Guðmundar Guðnasonar, í þessu máli. Stefnandi greiði steindum málskostnað með 400 krónum innan þriggja larhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagri aðför aðsó lögum. 42 Dómur hæstaréttar. Samkvæmt upplýsingum, er fram hafa komið í hæstarétti, var botnvörpuskipið Njörður nýkomið af sildveiðum í september 1927, er áfrýjandi var látinn fara af því, og Íór ekki út á fiskveiðar aftur fyr en 18. okt. s. á., þá á ísfiskveiðar. Verður því ekki um það deilt, að ferð skipsins var á enda, er áfrýjandi fór af því 9. september. Að þessu athuguðu og með því að skjöl þau, er lögð hafa verið fram af nýju í hæstarétti, leiða ekki til annarar niðurstöðu en komizt er að í hinum áfrýj- aða sjóréttardómi, ber að staðfesta hann af þar greind- um ástæðum. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að preiða stefnda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 300kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða sjóréttardómi skal óraskað. Áfrýjandi, Guðmundur Guðnason, greiði stefnda fiskiveiðahlutafélaginu *Nirði málskostnað fyrir hæstarétti með 300 kr. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað með stefnu, dags. 24. maí 1928, Guðmundur skipstjóri Guðnason, Bergstaðastræti 26B, gegn fiskiveiðahlutafélaginu >Njörður< til greiðslu á kr. 7010.16, sem stefnandi telur vera eftirstöðvar af skipstjórakaupi hans, hundraðsgjaldi af afla, á b/v. >Njörður<, R.E. 36, frá árunum 1922—1927, ásamt 6 %, ársvöxtum frá 1. janúar 1928 til greiðslu- dags og málskostnaðar að skaðlausu eftir mati réttarins. Auk þess krefst stefnandi, að honum verði tildæmdur sjóveðréttur 43 í b/v. >Njörðure, R.E. 36, fyrir hinni umsteindu upphæð ásamt vöxtum og málskostnaði. Hið stefnda hlutafélag hefir aftur krafizt sýknu af öllum kröfum stefnanda og málskostnaðar með 400 krónum eða eftir mati réttarins. Tildrög málsins eru þau: Stefnandi var skipstjóri á skipi stefnds b/v. >Njörður< um mörg ár, enginn skriflegur samn- ingur var um ráðningarkjör hans, en hann kveðst hafa munn- lega samið þannig við stefndan, að launin væru auk 150 króna fasts mánaðarkaups 3% af brutto andvirði alls afla skipsins, og uppsagnarfrestur 3 mánuðir. Hin stefnda stjórn h/f. >Njörður< hefir eindregið neitað því, að nokkur sérstakur samningur hafi verið gjörður við stefnarda, heldur hafí verið gengið út frá því, það verið þegjandi samkomulag þegar stefnandi tók við skipstjórninni, að hann fengi þau kjör, er al- mennt giltu milli skipstjóra og útgjörðar botnvörpuskipa. Félag ísl. botnvörpuskipaeigenda og skipstjórar gjörðu með sér skriflegan samning 9. nóv. 1921, og var þar ákveðið, að mánaðarkaup skipstjóra skyldi vera 150 kr. á mánuði og hundraðsgjald 3% af brutto söluverði fiskjarins, miðað >við andvirði fiskjarins á pakkhúsgólti, hvort sem hann er seldur sem saltfiskur eða þurfiskur<, en lagt skyldi til grundvallar fyrir nefndu hundraðsgjaldi af ísfiski söluverð hans á sölu- staðnum. Í þessum samningi, sem aðeins var gjörður til eins árs, þ. e. gilti til 1. okt. 1922, er eigi getið um hlut skipstjóra eða hundraðsgjald af andvirði lifrarafla skipsins. En stefnandi telur sig einnig eiga að fá 3“, gjald af lifrarafla skipsins fyrir árin 1922—1927 incl. og samkv. tölu lífrarfata og lifrar- verði þessi ár, telur stefnandi þetta hundraðsgjald nema sam- tals kr. 5611.89 og er þetta annar höfuðliðurinn, sem falinn er í dómkröfu hans. En hinn liðurinn nemur kr. 1398.27, sem eru 3% af söluverði ísfisks, er aflaðist á b/v. >Njörður< á tíma- bilinu frá 8. sept. til 8. dez. 1927. En þannig stendur á þess- um lið dómkröfunnar, að 8. sept. 1927 var stefnanda fyrir- varalaust sagt upp stöðu sinni, og hann þegar látinn fara af skipi, telur hann sig eiga að fá nefnt hundraðsgjald af aflanum, þótt hann væri þá vikinn af skípinu, auk fasta kaupsins 150 kr. á mánuði, sem honum hefir verið greitt til ársloka 1927 samkv. skýrslu stefndu, þó ekki sem kaup með tilliti til upp- sagnarfrests heldur sem þóknun vegna langrar starfsemi á skipinu og hefir hann mótmælt þeirri fullyrðingu, að í þessu felist 44 viðurkenning um rétt stefnanda til 3Jja mánaða uppsagnar- frests. Gegn neitun stefnds hefir stefnanda ekki tekizt að sanna það, að á milli þeirra hafi verið gjörður nokkur einkasamn- ingur um launakjör eða uppsagnarfrest og verður því um fyrra atriðið að leggja til grundvallar skýrslu stefnds um það, að launakjör stefnanda skyldu söm og almennt giltu fyrir skip- stjóra á botnvörpuskipum, sem ekki hefðu sérsamninga, og um síðara atriðið verður að fara að landslögum. Fyrir 1921 hafði ekki verið gjörður neinn sameiginlegur samningur um launakjör, með samningnum 9. nóv. það ár verða því nokkur tímamót um samningskjör. Áður höiðu skipstjórar, þar á meðal stefnandi, haft 5) af verði fiskafla t. d. árið 1920, og 4'% árið 1921, og útgjörðarmenn höiðu almennt greitt skipstjórum þóknun af lifrarafla, sem þó var ekki miðuð við hundraðsgjald af verðmæti lifrar, heldur var það upphæð, 2 kr. eða 1 kr. af hverju lifrarfati. En auk þessa höfðu skipstjórar þá eins og síðar aukaþóknun sömu og aðrir skipverjar að undanteknum vélamönnum, samkv. ákvæði í samningum milli sjómannafélaganna og útgjörðar- manna, ákvæði um þessa aukaþóknun, þótt hún nemi jafnan verulegri upphæð, var því óþarft að taka upþ í samninginn frá 9. nóvember, enda var það ekki gjört. — Það er upplýst í málinu, að með þessum samningi voru laun skipstjóra lækkuð, hundraðsgjaldið ákveðið 3“, að vísu af andvirði fiskjarins fullverkuðum, og greiðsla af lifrarafla felld niður og er þetta eftirtektarvert fyrir þá sök, sem áður segir, að skipstjórar höfðu notið hennar áður og það er ekkí hægt gegn berum orðum samningsins að leggja þann skilning í hann, að hundraðsgjald það, sem þar er ákveðið, taki einnig til lifrarafla skipsins, enda þótt það hafi verið játað þá og siðan, að lifrarafli skips væri eign útgjörðar en ekki skipverja. Að vísu liggja fyrir vottorð um það, að nokkrir skipstjórar hafi nefnt samnings- tímabil, það er frá 9. nóv. 1921 til 1. okt. 1922, fengið hundraðs- gjald einnig af lifrarafla, en það sannar ekki, að það hafi verið samkvæmt hinum almenna samningi, heldur, að báðum aðiljum var leyfilegt að gjöra sérsamninga um hærra kaup. Að vísu gilti umræddur samningur ekki nema eitt ár, og eng- inn almennur samningur hefir verið gjörður síðan, en það má þó telja það nægilega sannað í málinu, að einmitt ákvæði samningsins hafa verið sú almenna regla um launakjör, sem pilt 45 hefir síðan bæði um fastakaup og hæð hundraðsgjaldsins. En stefnandi hefir leitast við að sanna það, að þetta hundraðs- gjald hafi almennt náð til lifraraflans líka, og hefir hann lagt fram vottorð frá 13 skipstjórum, er sýna, að þeim hefir verið greitt hundraðsgjald af lifrarverði, nokkrum þeirra öll árin, en sumum nokkur þessara ára. Auk þess hefir stefnandi lagt fram vottorð frá einum framkvæmdarstjóra, sem stýrir 3 hluta- félögum, 6 skipum, og vottar að skipstjórum á skipum þess- ara félaga hafi frá ársbyrjun 1924 verið greiddur hundraðs- hluti af lifrarafla, þó ekki árið 1927 reiknaður af verðmæti lifraraflans heldur af upphæð lifrarþóknunar skipverja, sem er sitt hvað. Skipstjóra- og stýrimannafélagið Ægir hefir og gefið vottorð í málinu, þar sem sú skoðun er látin uppi, að skipstjórum beri að fá hundraðsgjald af lifur eins og öðrum afla og er sú skoðun meðal annars studd við það, að stýri- menn séu lögskráðir upp á hundraðsgjald af öllum afla skips- ins. Með þessu, sem nú er sagt, hefir stefnandi stutt mál sitt um hundraðsgjald af lifrarafla, er hann telur fasta venju, en stefndur hefir mótmælt þessari staðhæfingu og lagt fram vott- orð frá 10 útgjörðarmönnum, er ráða yfir 16 botnvörpungum, um að þeir hafi eigi greitt skipstjórum gjald þetta. Þar sem samningnum frá 1921 hefir sem almennri reglu verið fylgt um fastakaup og hundraðsgjald af fiskverði, en engin almenn venja hefir síðan myndazt um hundraðsgjald af lifur, verður sjórétturinn að líta svo á, að stefnandi, sem eigi hefir fært sönnur á, að hann hafi haft sérsamning við stefndan, um hundraðsgjald af lifrarafla, eigi ekki heimting á þessu gjaldi, enda aldrei, svo séð verði, gjört athugasemd um vanfært kaup öll árin síðan 1922, þótt hann hafi haft greiðan aðgang að því að sannfæra sig um, að honum var ekki reiknað kaup af lifraraflanum. Það verður þvi að sýkna steindan af þessum lið kröfunnar. Því hefir ekki verið haldið fram í málinu, að stefnandi hafi verið ráðinn til ákveðins tíma og hann hefir ekki sannað, að 3 mánaða uppsagnarfrestur ætti að gilda um stöðu hans af aðilja hálfu, og greiðsla sú, sem stefndur innti af hendi til steinanda frá uppsagnardegi til ársloka 1927, felur ekki í sér viðurkenningu þess, að stefnandi ætti heimtingu á fyrnefnd- um uppsagnarfresti. Þegar uppsögnin fór fram og stefnandi vék af skipinu, var ferð þess á enda og skipið statt í Reykja- vik. Samkv. 70. gr. siglingalaganna, sbr. 67. gr. sömu laga 46 bar skipstjóra því ekki kaup lengur en til þess tíma. Síðari liður kröfu stefnanda, um 3 % af andvirði ísfisksafla skipsins til 8. dez. 1927, hefir því ekki við rök að styðjast og á steind- ur einnig að vera sýkn af þessum kröfulið. Eftir þessum úrslitum þykir stefnandi eiga að greiða steind- um eftir kröfu hans málskostnað með 400 krónum. Miðvikudaginn 12. febr. 1930. Nr. ii8/1929. Réttvísin og valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Ólafi S. H. Jóhannssyni (L. Jóhannesson). Hegningarl.-, áfengis- og bifreiðarl.brot. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 22. april 1929: Ákærður, Ólafur S. H. Jóhannsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 1 mánuð. Ennfremur skal ákærður sviftur ökuskirteini æfilangt. Svo greiði ákærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, er það sannað í máli þessu, að ákærði var undir áhrifum áfengis, er slysið varð, að horn bifreiðarinnnar var í Óólagi, svo að hljóðmerki varð eigi gefið með því, að ákærði notaði eigi nógu fljótt hemla bifreiðarinnar til þess að stöðva hana, og loks, að konan, sem varð undir bifreiðinni, og Íylgdarkona hennar, voru á leið niður Vitastíginn, vinstra megin við miðju akbrautarinnar og beygðu réttilega til vinstri út af veginum, og að ákærði beygði einnig til vinstri handar í stað þess, að honum bar að víkja til hægri, til þess að komast fram fyrir þær. 47 Um meiðsli konunnar hefir Matthías læknir Einars- son, er skoðaði konuna þegar eftir að slysið átti sér stað og stundaði hana á sjúkrahúsinu, vottað, að frá hvirfli niður á vinstra gagnauga hafi holdið flettzt alveg frá beini og mikið blætt úr, að öll vinstri hliðin hafi verið blóðhlaupin og tvö rif í vinstri síðu brákuð. Ennfremur segir svo Í vottorði hans, að konan, er var 72 ára og hafði Emphysem og bronchitiskvilla, sem ellinni fylgja, hafi vegna sársauka í síðunni ekki þolað að hósta og að afleiðing af því hafi orðið sú, að bólga hafi hlaupið í lungun og orðið henni að bana á fimmta degi frá því að hún varð undir bit- reiðinni. Að vísu hefir læknisskoðun á líki konunnar (ob- duction) ekki farið fram, en það verður þó að lita svo á, að með framangreindu vottorði Matthíasar læknis Einarssonar sé fengin næg sönnun fyrir því, að bani konunnar hafi hlotizt af bifreiðarslysinu. Það má því, með skirskotun að öðru leyti til lög- regluréttardómsins, fallast á það, að héraðsdómarinn hefir heimfært afbrot ákærða undir 200. gr. hinna almennu hegningarlaga og undir 3., 5, 6. og 7. gr. bifreiðarlaganna nr. 56, 15. júní 1926 og 20. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928, svo og undir 48., 49. og 51. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur 19. apríl 1919. Þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin þriggja mán- aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og skal hann einnig sviftur ökuleyfi æfilangt. Svo greiði og ákærði allan kostnað sakarinnar í hér- aði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 60 kr. til hvors. Við meðferð málsins í héraði er það aðfinnsluvert, að læknisskoðun fór engin fram á líki konunnar, er bana beið af slysinu. 48 Því dæmist rétt vera: Ákærði, Ólafur S. H. Jóhannsson, sæti þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ennfremur skal hann æfilangt sviftur leyfi til að aka bifreið. Svo greiði og ákærði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmann- anna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Jóhannes- sonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinni og valdstjórninni gegn Ólafi S. Jóhannssyni, fyrir brot gegn ákvæðum 17. kapitula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, laga nr. 56 frá 1926, og laga nr. 64 frá 1928, og lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og sannaðir með eigin játningu ákærða og framburði vitna. Rétt fyrir klukkan 10 að kvöldi 8. október síðastl., kom mað- ur nokkur heim til ákærðs, á vöruflutningabifreið sinni R.E. 36. Ákærður bað mann þennan að lána sér bifreið þessa til að aka á henni niður á Hverfisgötu, og gjörði hann það. Tók ákærði þá bifreiðina og ók henni inn Grettisgötu og beygði niður á Vitastiginn, en gaf ekkert hljóðmerki, enda var hornið á bifreiðinni ónýtt. Ákærður kveðst hafa tekið rétta beygju fyrir hornið, ekið fremur hægt, og haldið sig vinstra megin á veginum. En rétt um leið og ákærður ók fyrir hornið, segist hann hala séð tvo kvennmenn framundan sér á miðjum stígnum. Kveðst ákærður þá hafa bremsað og beygt til vinstri handar þannig, að vinstra framhjólið lenti út af vegkantinum. Ákærður heldur því fram, að um leið og hann hafi beygt fyrir hornið, og konurnar orðið varar við ljósin af bifreiðinni, hafi þeim orðið hverit við, og hafi þær þá beygt til sömu 49 handar um leið og hann beygði til vinstri handar, en það hafi svo engum togum skift, að önnur konan hafi orðið fyrir hægra aurbretti bifreiðarinnar, og dottið um og orðið undir öðru framhjólinu. Stúlkan, sem var með konunni, er féll niður á götuna, og meiddist og ekki var hægt að yfirheyra, heitir Magnea Odd- freðsdóttir, og hefir verið leidd sem vitni í þessu máli. Henni ber að því leyti ekki saman við ákærða, að hún kveður sig og konuna, sem varð fyrir slysinu, ekki hafa gengið á miðjum veginum, heldur vinstra meginn á stígnum. Hún kveður þær hafa beygt alveg út af veginum vinstra meginn, þegar þær urðu varar við, að bifreið kom fyrir hornið, en bifreiðin hafi beygt á eftir þeim og ekið á þær eins og Íyr segir. Kemur þessi framburður hennar, sem hún hefir staðfest með eiði, heim við framburð þeirra manna, sem komu þarna rétt eftir að slysið vildi til, og sáu, að bæði framhjól bifreiðarinnar voru út af veginum vinstra meginn. Lögregluþjónar, sem komu þarna að, skýra svo frá, að þeim hafi virzt ákærður vera undir áhrifum áfengis. Ákærður var skoðaður af lækni um 3!/4 tima eitir að slysið vildi til, og fann hann vægari einkenni alkoholeitrunar á ákærðum, en ölvaðan kveður hann tæplega geta kallað ákærðan á þeirri stund, er hann var rannsakaður. Eins og fyr er sagt, heldur ákærður því fram, að hann hafi ekið fremur hægt fyrir hornið á Grettisgötu og Vitastíg, en hve mikill hraðinn hefir verið hefir ekki verið hægt að upp- lýsa. Bifreiðin, sem ákærði ók, hefir verið skoðuð af skoðunar- manni bifreiða, Jóni Ólafssyni, og samkvæmt áliti hans hefir bifreiðin verið í mjög sæmilegu standi til aksturs, þegar slysið vildi til, að öðru leyti en því, að hljóðhornið var í ólagi eins og fyr segir. Eftir því sem næst verður komizt eru um 8 metrar frá horninu og þangað, sem að bifreiðarstjórinn átti að geta séð stúlkurnar á Vitastignum, sjálfur heldur hann því fram, að þessi vegalengd hafi ekki verið meiri en 5 metrar. Með því að það er nú upplýst, að hemlar bifreiðarinnar voru Í lagi, álítur skoðunarmaður bifreiða, Jón Ólafsson, að ákærður hefði getað stöðvað bifreiðina á 5 metra færi, ef hann heiði ekki ekið nema á 18 km. hraða niður á Vitastiginn. Ákærður hefir því eftir því, sem að telja verður sannað í málinu, annað- 50 hvort ekið með óleyfilega miklum hraða fyrir götuhornið, eða hann hefir ekki sett hemlana á bifreiðina svo fljótt sem vera bar. Konan, sem varð undir bifreiðinni og áður er nefnd, hét Lúise Biering. Menn, sem komu þarna að, rétt er slysið vildi til, hjálpuðu ákærðum til þess að ná konunni undan bifreið- inni. Var hún þegar flutt á burt, náð í lækni, bundið um sár hennar og hún flutt á Landakotsspítala. Meiðslum hennar var þannig varið eftir því, sem Matthias Einarsson læknir skýrir frá í vottorði til dómarans, að frá hvirfli niður á vinstra pagn- auga flettist holdið alveg frá beini og blæddi mikið úr. Öll vinstri hliðin var blóðhlaupin og marin, og tvö rif á vinstri síðu brákuð. Ákærður hefir áður sætt refsingu, sem nú skal tekið fram: 23. nóvember 1923 var hann dæmdur í aukarétti Reykjavíkur fyrir brot gegn 231. og 240 gr. almennra hegningarlaga í eins árs betrunarhúsvinnu, 15. júní 1926 undirgekkst hann hjá lög- reglustjóranum í Reykjavík 80 króna sekt, Íyrir að aka bifreið ölvaður, 29. dezember 1927 undirgekkst hann og 100 króna sekt, fyrir brot á lögreglusamþykktinni, og ennfremur var hann 14. marz fyrra ár dæmdur í hæstarétti fyrir að vera undir áhrifum áfengis við bifreiðaakstur í 80 króna sekt og sviftur ökuleyfi í 6 mánuði. Ákærður hefir með framannefndu framferði sínu að áliti dómarans sýnt svo mikla óvarkárni, að hann hefir með því brotið gegn 200. gr. hegningarlaganna, hann hefir ennfremur brotið gegn 3., 5., 6., og 7. gr. bifreiðarlaganna, með því að horn bifreiðarinnar var í Ólagi, og hann ók bifreið undir áhrifum áfengis, og ók á óleyfilega miklum hraða fyrir götu- hornið, og að hann ennfremur beygði til vinstri handar á veginum í stað þess að hann átti að beygja til hægri, þegar hann ætlaði að komast fram hjá vegfarendum. Ákærður hefir jafnframt brotið gegn þeim ákvæðum lögreglusamþykktar- innar, sem er að efni til samhljóða framannefndum ákvæðum bifreiðarlaganna og 20. gr. áfengislaganna. Refsingin, sem ákærður hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin, fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 1 mánuð, og svifting ökuleyfis æfilangt. Ennfremur greiði kærði allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, en að svo miklu 51 leyti, sem að hann hefir orðið hér við embættið, stafar hann af annriki dómarans. Mánudaginn 24. febr. 1930. Nr. 84/1929. Einar M. Jónasson (Sjálfur) gegn Ingvari Ásgeirssyni, Snæbirni Thor- oddsen, f. h. sparisjóðs Rauðasands- hrepps og Bergi sýslumanni Jóns- syni (Jón Ásbjörnsson). Fógetaúrskurður. Úrskurður fógetaréttar Barðastrandarsýslu 23. ágúst 1929: Hið umbeðna lögbann á eigi að hafa fram- gang. Dómur hæstaréttar. Með samningi, dags. 26. sept. 1927, gjörði áfrýjandi kaup við Níels nokkurn Björnsson um hálflendu jarðar- innar Geitagils í Rauðasandshreppi ásamt býlinu Holti. Var kaupverðið ákveðið 180) kr. og skyldi áfrýjandi taka að sér 1000 kr. veðskuld, sem hvildi á hálflend- unni til sparisjóðs Rauðasandshrepps, en ávaxta af- gang kaupverðsins með 6, og gefa út skuldaviður- kenningu fyrir honum, er þó ekki skyldi þurfa að greiða fyrir árslok 1928. Kaupin skyldu teljast frá áramótum 1927/1928 og seljandi greiða kaupanda 54 kr.: eftirgjald frá þeim tíma til fardaga 1928, enda skyldi kaupsamningurinn gilda sem afsal, er kaup- andi hefði greitt sparisjóðnum nefndar 1000 kr. Kaup- samningurinn var þinglesinn á manntalsþingi 1928. Í fardögum 1928 tók áfrýjandi hálflenduna til af- nota og hafði nytjar af henni fram á næsta vor, en 4* 52 í árslok 1927 hafði áfrýjandi greitt sparisjóðnum 200 kr. afborgun af veðskuldinni og 29. dez. 1928 greiddi hann sparisjóðnum 24 kr. sem vexti af láninu fyrir tímabilið frá 1. janúar til 30. júní 1929. Annað eða meira greiddi áfrýjandi ekki upp í veðskuldina til sparisjóðs og tók heldur ekki skuldina að sér. Átryj- andi gaf heldur ekki út áskilið skuldabréf til Níelsar fyrir 800 kr. eftirstöðvum kaupverðsins, né heldur greiddi hann Níelsi neitt upp í þær. Stóð við svo búið til 15. apríl 1929. En þann dag skrifaði Níels áfrýjanda bréf, er áfrýjandi hefir kann- azt við að hafa meðtekið fyrra hluta maímánaðar það ár, og sagði Níels áfrýjanda upp öllum rétti til hálf- lendunnar samkvæmt kaupsamningnum, nema áfrýj- andi greiddi þá þegar eftirstöðvar sparisjóðsskuldar- innar og skuldina til sin, hvorutveggja með áskildum vöxtum. En er ekki urðu neinar framkvæmdir at hendi áfrýjanda í því efni, seldi Níels með kaupsamningi og afsalsbréti, dags. 22. júní 1929, Ingvari nokkr- um Ásgeirssyni hálflenduna. Þeim gjörðum Níelsar vildi áfrýjandi ekki una, en hófst þó ekki handa gegn Nielsi, sem heldur ekki hefir verið stefnt til hæstaréttar, heldur krafðist áfrýj- andi lögbanns af hendi fógetans í Barðastrandarsýslu með bréfi, dags. 10. ág. 1929, við því, að Ingvar nytjaði hálflenduna, en fógetinn synjaði þess með úr- skurði 23. s. m. Þeim úrskurði skaut áfrýjandi með stefnu, daps. 31. s. m., til hæstaréttar og krefst nú þess, að fóget- inn verði skyldaður til að framkvæma lögbannið, að hinir stefndu, Ingvar Ásgeirsson, Snæbjörn Thor- oddsen, Í. h. sparisjóðsins og fógetinn, Bergur sýslu- maður Jónsson, verði allir fyrir einn og einn fyrir 53 alla eða þá fógetinn einn, dæmdir til að greiða sér bætur fyrir tjón út af því, að lögbannið fór ekki fram, og að þeir verði loks dæmdir til að greiða sér máls- kostnað, annaðhvort solidariskt eða hver fyrir sig. Stefndu hafa allir látið mæta í málinu og krefst Ingvar staðfestingar úrskurðarins, en allir krefjast þeir sýknu af skaðabótakröfu áfrýjanda og málskostnaðar fyrir hæstarétti, og fógetinn auk þess sektar til handa áfrýjanda fyrir óþarfa málsýfingu gegn sér. Með skírskotun til framanritaðrar lýsingar á mála- vöxtum og að því athuguðu, að afnotaréttur áfrýj- anda til hálflendu Geitagils byggist eingöngu á kaup- samningi þeirra Nieisar, sem Níels rifti með otan- nefndu bréfi, 15. apríl 1929, vegna vanefnda áfrýjanda, verður að telja það rétt, að fógetinn synjaði áfrýj- anda um að leggja lögbann við afnotum Ingvars af hálflendunni, er Ingvar hafði fengið afsal fyrir nokkru áður en stofnað var til lögbannsins. Ber því að staðfesta fógetaréttarúrskurðinn, og koma þá, þegar af þeirri ástæðu, aðrar kröfur áfrýjanda ekki til greina. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða hinum stefndu málskostnað í hæstarétti, og er hann eftir atvikum ákveðinn 150 kr. til handa Ingvari, en 50 kr. til handa hvorum hinna. Sektakröfuna þykir hinsvegar ekki þurfa að taka til greina. Því dæmist rétt vera: Fógetaréttarúrskurðinum skal óraskað. Áfrýjandinn, Einar M. Jónasson, greiði hinum stefndu málskostnað í hæstarétti, Ingvari Ásgeirs- syni 150 kr, en Snæbirni Thoroddsen, í. h. spari- öd sjóðs Rauðasandshrepps og Bergi sýslumanni Jónssyni, hvorum um sig 50 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Gjörðarbeiðandi, Einar M. Jónasson, fyrv. sýslumaður, hefir krafizt þess, að fógetarétturinn leggi lögbann við afnotum og nytjum gjörðarþola, Ingvars Ásgeirssonar, ai '2 jörðinni Geita- gili í Rauðasandshreppi. Gjörðarbeiðandi styður kröfu sína við það, að greindur jarðar- helmingur sé sín lögmæt eign samkvæmt þinglesnum kaup- samningi á milli sín og Níelsar Björnssonar, dags. 26. septem- ber 1927. Staðfest eftirrit af kaupsamningi þessum hefir verið lagt fram í réttinum, rjskj. nr. 2. Er svo ákveðið í honum, að hann skuli gilda sem afsal, er kaupandi (gjörðarbeiðandi) hefir greitt sparisjóði (Rauðasandshrepps) 1000 kr. veðskuld. Heldur gjörðarbeiðandi því fram, að hann hafi fullnægt greindu skil- yrði og hafi Níelsi Björnssyni verið óheimilt að ráðstafa eign- inni. En hvort sem litið er á bókanir gjörðarbeiðanda sjálfs hér fyrir réttinum eða féhirðis sparisjóðsins, sem mætti fyrir réttin- um og fékk bókaðar yfirlýsingar, með samþykki beggja aðilja, eða á bréf Nielsar Björnssonar til gjörðarbeiðanda, dags. 15. april þ. á. sem lagt hefir verið fram í staðfestu eftirriti, sést, að gjörðarbeiðandi hefir hvorki greitt skuld þessa, nema að nokkrum (!/5) hluta, né tekizt á hendur greiðslu hennar á þann hátt, að Niels Björnsson væri laus við hana, og því alls ekki fullnægt skilyrðum fyrir því, að káupsamningurinn teldist afsal. Umboðsmaður gjörðarþola hefir mótmælt framgangi lög- bannsins. Hefir hann lagt fram í réttinum staðfest eftirrit af kaupsamningi og afsali, dags. 22. júní þ. á., mótteknu til þing- lesturs 8. júlí þ. á., þar sem Niels Kr. Björnsson selur og af- salar gjörðarþola greindan jarðarhelming, eins og hann hafi eignazt hann með afsali frá Helga S. Einarssyni 30. dezbr. 1926. Í kaupsamningnum er framangreinds kaupsamnings við gjörðarbeiðanda getið, en jafnframt tekið fram, að hann hafi 55 eigi uppfyllt hann og skoði Niels hann þvi >upphafinn<, enda hafi hann látið þinglesa ógildingu á honum. Telur gjörðar- þoli sig með heimildarskjali þessu hafa fengið fullan eignar- og umráðarétt yfir jarðarhlutanum. Rétturinn verður að fallast á þá skoðun gjörðarþola, að hann með síðarnefndum kaupsamningi og afsali, hafi öðlast lögformlegan eignarrétt yfir !/2 jörðinni Geitagil, og þar með ráðstöfunar- og afnotarétt. Og með því að þessari lögform- legu heimild gjörðarþola hefir eigi verið hnekkt með dómi eða hún ógilt, brestur heimild til þess að leggja bann við notum hans af jarðarhlutanum samkvæmt henni. Samkvæmt því verður krafa gjörðarbeiðanda um lögbann eigi til greina tekin. Föstudaginn 28. febr. 1930. Nr. 96/1929. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted) gegn George Williams (Stetán Jóh. Stefánsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 10. ágúst 1929: Kærði, George Williams, á innan fjögra vikna að greiða 13000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, en af- plána hana með sjö mánaða og einnar viku einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragsirengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum >Spider< G. Y. 1254 frá Grimsby, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, var skip kærða, G. Y. 1254, >Spider< frá Grimsby, með stjórnborðsvörpu í sjó, er varðskipið Óðinn kom að því kl. 7,08 síðdegis hinn 8. ág. í. á., 56 og var botnvörpuskipið þá samkvæmt mælingu varð- skipsins 0,3 sm. utan landhelgislínunnar. Samkvæmt skýrslu varðskipsforingjans hafði nefnt botnvörpu- skip haldið út frá landi síðustu 33 mínúturnar, sem ekki er véfengt af kærða, og miðunarlínur frá varð- skipinu til botnvörpungsins, sem ákveðnar voru með hornamælingum milli botnvörpungsins og Ingólishöfða- vita, kl. 6,30, 6,36, 6,43, 6,50 og kl. 6,58, sýna, að kærði hefir allan þennan tíma verið á landhelgis- svæðinu, svo sem ljóslega má sjá á sjóbréfi, er lagt hefir verið fram í réttinum og forstöðumaður stýri- mannaskólans hefir markað á miðanir og mælingar varðskipsins. Hinsvegar hefir kærði viðurkennt, að hann hafi verið að fiska með botnvörpu í sjó allan þann tíma, er eftirlitsskipið athugaði hann eða frá kl. 6,30. Með þessum skýrslum er það sannað, að kærði hefir fyrgreindan tíma verið að botnvörpuveiðum í land- helgi og með því gjörzt brotlegur gegn 1. gr. L nr 5, 18. maí 1920, og með því fallast má á ákvæði lögregluréttardómsins um upphæð sektar, upptöku afla og veiðarfæra og um málskostnað, ber að stað- festa hann, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins fyrir hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal Óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, George Williams, greiði allan kostnað 57 sakarinnar í hæstarétti, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, mál- flutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Kærði í máli þessu, George Williams, f. 7. okt. 1866, er sakaður um að hafa verið að fiskiveiðuri með botnvörpu á landhelgissvæðinu hinn 8. þ. m. nálægt Ingólfshöfða á skipi sínu togaranum >Spider<, G. Y. frá Grimsby. Nánari atvik eru þessi, samkvæmt kæru skipherrans á varð- skipinu >Óðinn<, dags. 9. þ. m., framlagðri í málinu. Kl. 6,30 nefndan dag þegar >Oðinn< var á ferð í vesturátt eftir landhelgislínunni nálægt Tvískerjum, sást togarinn grun- samlega nálægt landi og voru því teknar staðarákvarðanir og miðaðist togarinn í línu, sem þar liggur um landhelgissvæðið á alllöngu svæði. Fimm minútum seinna sneri togarinn beint út frá landi og hélt þeirri stefnu þangað til komið var að honum kl. 7,08 eða 33 mínútum síðar. Var þá mældur staður togarans og reyndist hann 0,3 úr sjómilu utan landhelgislin- unnar. Var togarinn þá með botnvörpu í sjó. Samkvæmt þessari niðurstöðu skipaði skipherra varðskipsins hinum kærða að fylgja varðskipinu til Vestmannaeyja á togaranum. En hann neitaði því, vegna þess að hann leit svo á, að hann væri fyrir utan landhelgina af ástæðum, sem síðan verða greindar, og þar sem hann hélt áfram að sýna aðgjörðalausan (passivan) mótþróa gegn þeirri fyrirskipan að koma með til Vestmanna- eyja, varð að taka skip hans þangað með valdi. Kærði hefir ekki viljað kannast við, að hafa verið að toga á landhelgissvæðinu, eins og hann er sakaður um, og ber það fyrir sig, að skip sitt hafi verið um 4'% sjóm. frá þeim stað á landi, er næstur var, þegar skip hans var stöðvað og eftir mælingum varðskipsins reyndist 0,3 úr sjómilu fyrir utan land- helgina. Þessu til sönnunar hefir hann bent á, að skip sitt hafi farið þessa vegalengd upp að landi frá boju, sem hann lét setja út, þar sem hann var tekinn. 58 Það er viðurkennt af kærða, að hann hali verið að toga umrætt sinn allan tímann frá kl. 6,30 til kl. 7,08, þegar hon- um, samkvæmt framansögðu, var veitt eftirtekt frá >Óðni<. Einnig hefir hann viðurkennt og það sannað á annan hátt, að hafa stefnt í suður og út frá landi síðasta hálftímann áður en skip hans var stöðvað. Haii því skip hans verið aðeins 0,3 úr sjómilu fyrir utan landhelgislínuna, þegar það var stöðvað, leiðir af þessu, að skip hans hefir verið allt að því eina sjó- mílu fyrir innan landhelgislínuna, þegar fyrsta athugun var gjörð frá >Óðni< kl. 6,30 og þá að toga með botnvörpu. Sam- kvæmt hornmælingum varðskipsins reyndist staður skipsins þessar 0,3 úr sjómilu fyrir utan landhelgislinuna, og hefir því ekki á nokkurn hátt verið hnekkt með vegmæling þeirri, sem hinn kærði skipstjóri framkvæmdi, þegar af þeirri ástæðu, að skip hans fór ekki skemmstu leið að landi eftir þvi, sem upp- lýst er um stefnuna, sem það hélt. Samkvæmt þessu verður að lita svo á, að kærði hafi gjört sig brotlegan gegn Í. gr. laga nr. 5, Í8. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi, og ber að ákveða refsing hans með tilliti til þess, að hér er um fyrsta brot kærða á nefndum lögum að ræða og að dagsgengi krónunnar er 0,8165 úr gullkrónu. Einnig þykir rétt við ákvörðun refsingar- innar að taka nokkurt tillit til mótþróa kærða að hlýðnast löglegum fyrirskipunum skipherra varðskipsins. Samkvæmt þessu ákveðst refsing hans sekt að upphæð kr. 13000.00, sem greiðist innan fjögra vikna og rennur í Land- helgissjóð Íslands, en afplánist með 7 mánaða og einnar viku einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innan- borðs í áðurneindum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Loks greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. 59 Föstudaginn 28. febr. 1930. Nr. 85/1929. Inga L. Gislason gegn Lárusi Fjeldsted. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Inga L. Gíslason, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Föstudaginn 28. febr. 1930. Nr. 121/1929. Guðlaugur Br. Jónsson gegn stjórn Kaupfélagsins Drífanda. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Guðlaugur Br. Jónsson, er eigi mætir Í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið Íyrir í hæstarétti. Föstudaginn 28. febr. 1930. Nr. 127/1929. Ari Þórðarson gegn Tóbaksverzlun Íslands. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ari Þórðarson, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, et hann at nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. 60 Svo greiði hann og stefnda, Tóbaksverzlun Íslands, er hefir látið mæta í málinu, 40 kr. ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 10. marz 1930. Nr. 38:1929. Timburverzlun Árna Jónssonar (Sveinbjörn Jónsson) gegn skiftaráðanda Reykjavíkur, f. h. þrotabús Hannesar Ólafssonar (cand. jur. Garðar Þorsteinsson). Sýknudómur. Dómur gestaréttar Reykjavikur 22. dez. 1998: Veðréttur sá í húseigninni nr. 2A við Grettisgötu hér i bæn- um, sem umræðir í skuldabréfi, dags. 20. júlí 1926, útgefnu af Hannesi Ólafssyni til Timburverzlunar Árna Jónssonar, skal vera Ógildur gagnvart skuldheimtumönnum þrotabús útgef- anda veðbréfsins. Stefnd Timburverzlun Árna Jónssonar, greiði stefnanda, Garðari Þorsteinssyni, f. h. þrotabús Hannesar Ólafssonar, 520 krónur í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi hefir krafizt þess, að hinn áfrýjaði gesta- réttardómur verði úr gildi felldur og hann sýknaður af öllum kröfum steinda í máli þessu. Svo hefir hann og krafizt málskostnaðar fyrir undirrétti og hæsta- rétti. Áfrýjandi byggir sýknukröfu sína aðallega á því, að Hannes Ólafsson hafi átt enn fyrir skuldum, er hann 20. júlí 1926 gaf út veðskuldarbrétið til áfryj- anda. Að vísu hetir endurskoðunarskrifstofan í Reykja- 61 vík að tilhlutun skiftaráðandans gjört reikning um efnahag Hannesar eins og hann var 24. ágúst 1926, þegar hann framseldi bú sitt til gjaldþrotaskifta, og komizt að þeirri niðurstöðu í reikningnum, að Hannes hafi þá átt um 10000 kr. umfram skuldir. En þar sem reikningur þessi er byggður á verzlunarbókum gjaldþrota og þær hafa reynzt ónákvæmar og óábyggi- legar, verður það eigi byggt á reikningi þessum, að Hannes þá hafi átt fyrir skuldum. Og jafnvel þótt töp skuldheimtumannanna í þrotabúi Hannesar eigi aðal- lega rót sína að rekja til þess, að nýbyggt hús þrota- búsins seldist um 40000 kr. undir bókfærðu verði þess, þá þykja skifti búsins hafa leitt það í ljós, að Hannes hafi ekki átt fyrir skuldum þegar hann fram- seldi bú sitt til skifta og þá heldur ekki 5 vikum áð- ur, er hann gaf út veðskuldarbréfið til áfrýjanda. Verð- ur áfrýjandi því ekki sýknaður af þessari ástæðu. Í annan stað byggir áfrýjandi sýknukröfu sín á því, að honum hafi verið með öllu ókunnugt um fjárþrot skuldunauts, er veðsetningin fór fram. Þessu viðvíkj- andi hafa vitni verið leidd og vottorð útveguð eftir að gestaréttardómurinn var kveðinn upp, og er nú upplýst um þetta, það er hér segir: Eitt vitnið, er var mágur Hannesar og áfrýjandi hafði ástæðu til að álita, að væri gagnkunnugur fjár- hag hans, hefir borið það og staðfest fyrir rétti, að það hafi um það leyti sem veðbréfið var gefið út, haft orð á því við áfrýjanda, að því (vitninu) væri eigi kunnugt um annað en að Hannes ætti fyrir skuldum. Annað vitni, er vann við verzlun Hannesar, hefir og borið, að áfrýjandi hafi veturinn og vorið 1926 látið það uppi við sig, að hann mundi fá skuld sína greidda, þegar Hannes fengi nýtt veðdeildarlán. 62 Þá hefir gjaldþroti sjálfur borið það og staðfest með eiði, að áfrýjandi hafi, hvorki þegar veðbréfið var gefið út né áður, grennslast neitt eftir efnahag sínum og ennfremur, að hann um mánaðarmótin apríl—maí 1926, eða um 16 vikum áður en gjald- þrotaskifrin byrjuðu, hafi lofað áfrýjanda veðrétti í húsinu. Þá hefir það verið vottað af hálfu aðalviðskilta- banka Hannesar, að bankanum hafi ekki verið kunnugt um það þann 20. júlí 1926, að fjárhagur Hannesar væri svo, að hætta væri á því, að hann lýsti sig eða yrði lýstur gjaldþrota Í nánustu framtið. Málflutningsmaður Hannesar, er var honum persónu- lega kunnugur, hefir og vottað, að hann hafi álitið Hannes mjög vel stæðan efnalega og því hafi það komið sér mjög á óvart, er hann varð að framselja bú sitt til gjaldþrotaskifta. Og loks hafa verið lagðir fram í málinu reikningar margra heildsala, er sýna, að þeir hafa haldið áfram viðskiftum sínum við Hannes og veitt honum smá vörulán um það leyti og eftir að veðsstningin til áfrýjanda fór fram og hala 14 þeirra gefið sérstök vottorð um það, að þeir hafi álitið hann efnalega sjálfstæðan mann og ekki grunað það, að gjaldþrot hans væru fyrir höndum. Og má af vottorðum þess- um ráða það, að viðskiftamenn Hannesar hafi yfir- leitt er veðsetningin fór fram, ekki haft grun um, að hann ætti ekki fyrir skuldum. Í janúarmánuði 1926 fékk Hannes Ólafsson veð- deildarlán, að upphæð 25000 kr. út á hús sitt, er þá var ekki fullbúið, og þar sem lán áfrýjanda stafaði frá því, að hann hafði látið Hannes fá timbur og annað byggingarefni til hússins, hafði upphaflega verið svo um talað, að áfrýjandi fengi greiðslu á skuld 63 sinni af veðdeildarláninu, en af því varð þó eigi. Hinsvegar lofaði Hannes áfrýjanda að borga honum skuldina, er hann fengi viðbótarlán út á húsið, en þegar það drógst, að þetta lán fengist, lofaði Hannes áfrýjanda seint í aprílmánuði eða í byrjun maímán- aðar að veita honum veðrétt í húsinu fyrir skuld- inni, þótt ekki yrði af því fyr en 20. júlí. Þessi drátt- ur á því að láta Hannes ganga frá veðsetningunni bendir eigi til bess, að áfrýjandi hafi vitað um fjár- þrot skuldunauts. Og auk þess hefir áfrýjandi hér fyrir réttinum gefið þá sennilegu skýringu á því, að hann krafðist veðréttarins á þessum tíma, að hann hafi ætlað að nota veðbréfið sem tryggingu fyrir láni, er hann ætlaði að fá í banka, til að greiða með timbur- farm, sem hann þá bráðlega átti von á. Og þar sem ekkert er að öðru leyti framkomið í málinu, er bendi til þess, að áfrýjandi hati vitað um fjárþrot skuldunauts þegar veðsetningin fór fram, þá verður að líta svo á, að hann hafi hrundið grun þeim, er á honum hvílir um þetta samkvæmt ákvæðum 24. gr. laga nr. 7, 13. april 1894, og á því veðréttur hans að halda gildi gagnvart skuldheimtumönnum í þrotabúi Hannesar Ólafssonar. Það ber því að fella hinn áfrýjaða gestaréttardóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í máli þessu. Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður í héraði og hæstarétti falli niður. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði gestaréttardómur er úr gildi felld- ur og á áfrýjandi sýkn að vera af kröfum stefnda í máli þessu. 64 Málskostnaður í undirrétti og hæstarétti falli niður. Sératkvæði hæstaréttardómara Lárusar H. Bjarnason, í málinu nr. 38/1929: Timburverzlun Árna Jóns- sonar gegn skiftaráðanda Reykjavíkur, fh. þrotabús Hannesar Ólafssonar. Að vísu hefir áfrýjandinn lagt fram mörg skjöl eftir að dómur gekk um málið í héraði, sérstaklega vott- orð hinna og þessara manna um álit þeirra á efna- hag Hannesar Ólafssonar kaupmanns, sem gjörður var gjaldþrota 24. ágúst 1926, samkv. beiðni sjálfs hans. En auk þess sem vottorð þessi eru nálega öll gefin um 3 árum eftir atburð þann, veðsetningu Hannesar Ólafssonar til áfrýjanda 20. júlí 1926, sem með þeim átti að skýra, eru þau, að 3 undanskildum, óstaðfest fyrir rétti og orðalag þeirra allra um efnahag Hannes- ar mjög óákveðið, enda engin þeirra gefin að undan- genginni nokkurskonar rannsókn. Vottorðin eru lang- flest frá heildsölum, sem lánað hafa Hannesi smáræði mánuðina júlí og ágúst 1926, flestir fyrir neðan 100 kr. hver, og aðeins 2 fyrir rúmar 200 kr. hvor, enda hafði Hannes greitt sumum þeirra smáupphæðir um líkt leyti og hann fékk vörulánið hjá þeim. Með engu nefndra vottorða né heldur á annan hátt er það upplýst með nægilegum líkindum að áfrýjanda, sem kunnugt var um miklar skuldir Hannesar og Hannes hafði brigðað greiðsluloforð við, hvað ettir annað, hafi verið grunlaust um greiðsluvangetu 65 Hannesar, þá er hann tók við veðskuldarbréfinu 20. júlí 1926. Skjöl þau, sem lögð hafa verið fram í hæstarétti af nýju, geta því ekki hrundið grun þeim, sem 24., sbr. 23. gr. gjaldþrotalaganna nr. 7/1894 leggur á áfrýj- anda út af viðtöku hans á nefndu veðskuldarbréfi Hannesar, enda sýnir 21., sbr. 20. gr. nýju gjaldþrota- laganna nr. 25/1929, að löggjafanum er enn annara en áður um að verja hér að lútandi hagsmuni al- mennings. Og þar sem fallast má að öllu leyti á forsendur gestaréttardómsins ber að staðfesta dóminn. Eftir þeim úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarétti og er hann eftir atvikum ákveðinn 250 kr. Því dæmist réit vera: Gestaréttardóminum skal óraskað. Áfrýjandinn, Timburverzlun Árna Jónssonar, greiði skiftaráð- andanum í Reykjavík, í. h. þrotabús Hannesar Ólafssonar, 250 króna málskostnað fyrir hæsta- rétti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 20. júlí 1926 gaf Hannes Ólafsson kaupmaður, Grettis- götu 2A hér í bænum, út veðskuldarbréf til Timburverzlunar Árna Jónssonar s. st. Íyrir 11390.52 með 4. veðrétti og upp- færslurétti í húseign sinni nr. 2A við Grettisgötu hér í bæn- um, en skuld þessi hafði myndazt á tímabilinu frá 19. maí 1925 til 15. febrúar 1926 og var fyrir efni í hið veðsetta hús. Hinn 24. ágúst var bú Hannesar Ólafssonar tekið til gjald- þrotaskifta og með bréfi til skiftaráðandans í Reykjavík, dags. 5 66 4. janúar 1927, var framannefndri veðskuld Timburverzlunar Árna Jónssonar, stefnds í þessu máli, lýst í þrotabúið og krafizt borgunar á henni af söluverði hins veðsetta húss svo langt sem það kynni að ná, en ef ekki fengist full greiðsla á þennan hátt, skyldi með afganginn farið sem almenna skuld. Á skiftafundi í þrotabúinu hinn 2. april 1928 lagði skifta- ráðandi fram skrá yfir eignir og skuldir búsins og var skuld steinds þar talin meðal forgangsskulda (veðskulda) og mundi ettir söluverði hinnar veðsettu húseignar hafa greiðst að fullu, ef þeirri skrá hefði verið fylgt við úthlutun í búinu. Á þessum skiftafundi komu af hálfu eigenda almennra krafna fram andmæli gegn því, að skuld steinda væri talin forgangsskuld, með því að veðréttur sá, sem hér væri um að ræða, væri ekki stofnaður fyr en hér um bil 5 vikum á undan gjaldþrotinu og því væntanlega riftanlegur samkv. 23., sbr. 22. gr. laga um gjaldþrotaskifti 13. apríl 1894. Var sam- þykkt á skiftafundinum eftir að sáttatilraun hafði farið fram, að höfða riftunarmál af hálfu þrotabúsins á hendur steindum og stefnanda falið að fara með málið, t. h. búsins. Mál þetta var svo höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu, útgefinni 4. apríl þ. á, og hefir stefnandi gjört þær réttar- kröfur, að hin umrædda veðsetning frá 20. júlí 1926 verði dæmd ógild gagnvart þrotabúinu, þannig, að krafa steinds verði ekki forgangskrafa, svo og að þrotabúinu verði til- dæmdar 520 kr. í málskostnað. Steindur hefir hinsvegar krafizt þess, að veðrétturinn verði gildur metinn og að veðskuldin greiðist sem forgangsskuld, svo og að sér verði tildæmdur ríflegur málskostnaður eftir mati réttarins. Stefnandi byggir kröfur sínar á 23., sbr. 22. gr. laga nr. 7, 13. april 1894 eins og skiftafundurinn og heldur því fram, að stendur hljóti að hafa vitað, að útgefandi veðbréfsins frá 20. júlí 1926 ætti ekki fyrir skuldinni þegar það var gefið út. Styður hann þetta meðal annars með því, hversu langur tími leið frá stofnun skuldarinnar, til þess er veðsetningin fór fram. Ennfremur telur hann það benda í sömu átt, að stefndur fékk hjá Hannesi Ólafssyni samtímis veðbréfinu, ávísun á væntan- legt lán, er taka átti í veðdeild Landsbankans gegn veði í húseign gjaldbrota. Stefndandi heldur því og fram, að stefnd- ur hafi ekki getað búizt við, að öll skuldin greiddist með 67 umræddu veðdeildarláni og veðbréfið sýni því, að stefndur hafi ekki þorað að reiða sig á, að gjaldþroti gæti borgað. Andmæli sín gegn riftingu veðbréfsins byggir stefndur einkum á þessu þrennu: 1. að gjaldþroti hafi löngu fyrir 20. júlí lofað sér veðtrypg- ingunni. 2. að gjaldþroti hafi átt fyrir skuldum, er veðbréfið var gefið út. 3. að þó svo kynni að vera, að hann hefði ekki á þessum tíma átt fyrir skuldum, þá hati steindum verið með öllu ókunnugt um það. Til stuðnings því, að veðréttinum hafi verið lofað löngu fyrir 20. júlí 1926 hefir stefndur lagt fram vottorð frá gjald- þrota, sem staðfestir þetta. Vottorði þessu hefir stefnandi mót- mælt, og ekki hefir það verið staðfest fyrir rétti. Ennfremur hefir stefndur sýnt fram á, að hann hefir hinn 17. maí 1926 keypt veðbókarvottorð um hina veðsettu eign og heldur því fram, að þá þegar hafi verið fastráðið um veðréttinn, en dregizt að fá veðbréfið gefið út, vegna þess að erfitt hafi verið að ná í gjaldþrota. Eftir því sem fyrir liggur í málinu getur það ekki talizt sannað gegn eindregnum mótmælum stefnanda, að veðsetn- ingunni hafi verið lofað meira en 8 vikum á undan gjald- þrotaskiftabyrjun og verður því ekki hjá því komizt að athuga með tilliti til ástæðna áðurnefndra laga um gjaldþrotaskitti, hvort veðrétturinn skuli metinn gildur eða ekki. Stefndur hefir í málinu stutt þá staðhæfingu sína, að gjald- þroti hafi átt fyrir skuldum, er veðsetningin fór fram, með því að endurskoðun var látin fara fram á verzlunarreikning- um gjaldþrota, eftir að búið var tekið til skiftameðferðar, og sé niðurstaða endurskoðunarinnar sú, að umfram skuldir séu samkvæmt henni kr. 10754.93, og séu þó ótaldir þeir innan- húsmunir gjaldþrota, sem hafi verið um 4000 króna virði. Á þessa skoðun stefnds verður þó ekki fallizt, því að endurskoðunin er byggð á bókfærslu gjaldþrota, það sem hún náði, en hinsvegar upplýst, að hún var mjög óábyggileg og ónákvæm. Aftur á móti ber skrá yfir eignir og skuldir þrota- búsins með sér, að skuldir þess séu kr. 149710.86, en eignir ekki nema kr. 78082.58 og jafnvel þótt tekið sé tillit til kostn- aðar, sem af skiftum leiðir og þess, að eignirnar hafa selzt nokkru neðan við sannvirði, vegna skjótrar sölu, þá virðist 5* 68 þetta þó sýna greinilega, að gjaldþroti átti ekki nærri því fyrir skuldum, er búið var tekið til skifta. Á þetta bendir og frv. til nauðasamninga, sem gjaldþroti lagði fram á skifta- fundi 4. september 1926, því að þar gjörði hann ráð fyrir að greiða aðeins 10 % af almennum skuldum. Það verður því að teljast vafalaust, að mikið hafi vantað á, að gjaldþroti hafi átt fyrir skuldum, er gjaldþrotaskiitin byrjuðu, og þar sem ekki er upplýst eða sjáanlegt af því, sem fram er komið í málinu, að hagur hans hafi Í neinu verulegu breytzt á hinum stutta tíma, sem leið frá útgáfu umbþrætts skuldabréfs til þess er hann varð gjaldþrota, verður að líta svo á, að hann hali heldur ekki átt fyrir skuldum hinn 20. júlí 1926, er veðbréfið var gefið út. Þá kemur til álits, hvort stefndur hafi hrundið þeim grun, sem samkvæmt 24. gr. laga nr. 7, 13. april 1894 hvilir á hon- um, um að honum hafi verið kunnugt um þrot skuldunauts. Um þetta atriði heldur stefndur því fram, að hann hafi með öllu verið óvitandi um, hve illa stæður gjaldþroti var, og því til sönnunar hafi hann getið þess, að ef hann hefði haft grun um, að gjaldþroti gæti ekki borgað, mundi hann hafa undið miklu hraðari bug að því að fá veðbréfið gelið út, og dráttur á þessu sýni bezt traust sitt á efnahag hans. Stefndur hefir einnig lagt fram vottorð manns, sem er nákominn gjaldþrota, um að hann hafi ekki vitað annað en að gjaldþroti ætti fyrir skuldum á þeim tíma, sem hér skiftir máli, og hefir mál þetta verið staðfest fyrir rétti. Þá hefir stendur og lagt fram út- drætti úr reikningum margra viðskiftamanna og gjaldþrota, er bera það með sér, að viðskiiti hafa haldið áfram alveg fram að eða fram undir gjaldþrotið, og sýnir þetta, að viðskiftamenn hans yfirleitt hafi treyst honum og ekki vitað, að efnahagur hans væri slæmur. Rétturinn verður að álíta, að hvorki með hinu framan- greinda né öðru, sem fram er komið í málinu, sé hinum lög- ákveðna grun nægilega hnekkt. Hinir framlögðu reiknings- útrættir þykja ekki skifta verulegu máli í þessu efni, sökum þess að lán, sem viðskiftamenn hafa veitt um það leyti, sem hér skiftir máli, eru yfirleitt smá, enda hefir gjaldþroti greitt ýmsum skuldheimtumönnum upp í skuldir þeirra. Þessi viðskifti virðast því tæpast sambærileg viðskiftum stefnds og gjaldþrota. Ekki þykir heldur fært að byggja mikið á áðurnefndu vottorði um efnahag gjaldþrota, þar sem vottorðs- 69 gefandinn hefir upplýst, að hann hafi haft upplýsingar sinar frá gjaldþrota sjálfum. Eins og áður er getið er skuld sú, sem tryggja átti með veðbréfinu, því nær öll stofnuð á árinu 1925 og liggur því sú ályktun ekki fjarri, að stefndur hafi í fyrstu ekki ætlað sér að taka tryggingu fyrir henni, en síðar skift um skoðun í þessu efni. En að þannig vöxnu máli verður drátturinn á að fá veð- bréfið getið út, alls ekki notaður til þess að hnekkja hinum lög- ákveðna grun, ekki sizt þar sem skilríki liggja fyrir í málinu um það, að í svipuðum tilfellum og hér er um að ræða, sé hjá firma, sem rekur svipuð viðskifti, siður að taka tryggingu þegar í byrjun úttektar. ' Það þykir því ekki verða hjá því komizt að rifta hinum umstefnda veðrétti og á hann því að vera ógildur gagnvart skuldheimtumönnum búsins. Eitir þessum úrslitum ber stefndum að greiða stefnanda málskostnað eftir kröfu hans, 520 krónur, enda hefir upphæð- inni ekki verið andmælt. Miðvikudaginn 12. marz 1930. Nr. 1/1930. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Ólafi Jónssyni (í árus Jóhannesson). Áfengislaga- og bifreiðalagabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 7. nóvbr. 1929: Kærður, Ólafur Jónsson, greiði 125 króna sekt í ríkis- sjóð, sem afplánist með einföldu fangelsi í 10 daga verði sektin eigi greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo missi hann og leyfi til að stýra bifreið í 4 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa. Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Eins og getur í lögregluréttardóminum, er það sannað með játningu kærða og öðrum skýrslum, að 70 hann hafi neytt áfengis við bifreiðarakstur, en hitt er altur á móti ekki sannað, gegn neitun hans, að að hann hafi verið ölvaður. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkv. for- sendum lögregluréttardómsins, ber að staðfesta dóm- inn, þó þannig, að vararelsingin verði 12 daga ein- falt fangelsi og að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði reiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, meðal annars sóknar- og varnariaun í hæstarétti og eru þau ákveðin 50 kr, hvor um sig. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að vararefsingin verði 12 daga einfalt fangelsi og greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Ólafur Jónsson, greiði áfrýjunarkostnað, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verj- anda, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefáns- sonar og Lárusar Jóhannessonar, 50 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ólafi Jónssyni bifreiðarstjóra, Fálkagötu 11 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 56 frá 1926, um notkun bifreiða, og áfengislaganna nr. 64/1928. Málavextir eru þeir sem hér segir: Hinn 4. september síðast. kom á lögreglustöðina Sigurþór Sigurðsson, matsveinn á Þórólii og skýrði frá því, að hann hefði sunnudaginn 1. september verið í útreiðatúr á Sámsstaðaengjum í Fljótshlíð, ásamt 4 börnum sínum, einni telpu úr Reykjavík og konu að 71 austan. Mætti þeim þá Þifreiðin R.E. 512. Raðaði ríðandi fólkið sér á vinstri vegarbrún, en ekki var hægt að komast út af veginum. Er bifreiðin kom á móti þeim, kom hún dálítið við fótinn á fremsta hestinum og prjónaði hann upp og kastaði af sér telpunni, sem á honum sat, og meiddist hún lítið eitt í öxlum, en bifreiðin stöðvaðist þegar. En við þetta kom ókyrð á hina hestana og fældust þeir og ein kona að austan datt af baki og út í skurð. Kærandi hefir skýri svo frá, að farþegar þeir, sem komu út úr bifreiðinni hafi verið mjög drukknir og sér hafi sýnst bifreiðarstjórinn ætla að detta, er hann kom út, en hann kvaðst ekki hafa talað neitt við hann, með því að hann fór strax upp í bifreiðina aftur og ók burt. Kærði í þessu máli kveðst hafa farið áætlunarferð austur í Fljótshlíð á bifreiðinni R.E. 512, hinn 1. september, voru með 7 farþegar, er hann ekki þekkti. Varð hann var við, er þeir komu austur að Ölvesá, að þeir voru með áfengi, og kveðst hann í Flóanum tvisvar hafa sopið á brennivínsflösku hjá þeim farþega, sem sat fram í. Annað álengi kveðst hann ekki hafa bragðað, en drakk eina ölflösku eitir þetta. Kveðst hann ekki hafa fundið á sér vín, hvorki er hann mætti fólkinu á Sámstaðaengjum né endranær allan daginn, er hann ók til Reykjavíkur um kvöldið. Hinn einasti farþegi, sem til hefir náðst, sem var í bifreið- inni með kærðum, hefir verið leiddur sem vitni í máli þessu. Hann hefir borið það, að hann hafi séð kærðan súpa á flösku hjá farþegunum eftir að þeir voru komnir austur fyrir Ölvesá, en sá ekki hve oft hann gjörði það. Þessi farþegi fór úr bif- reiðinni á móts við Sámstaði í Fljótshlíð, og virtist honum sem hann sæi vín á bifreiðarstjóranum, er hann skilaði honum far- seðlinum, en hann kveður bifreiðarstjórann hafa ekið gætilega og mjög hægt, ef hann mætti einhverjum og kveðst ekkert hafa haft út á akstur hans að setja. Með framangreindu iramierði sínu hefir kærður, sem ekki hefir áður gjörzi brotlegur við áfengislögin eða bifreiðarlögin brotið gegn 5. gr. bifreiðarlaganna og 20. gr. áfengislaganna, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin 125 króna sekt, sem renni í ríkissjóð og afplánist með ein- földu fangelsi í 10 daga verði hún eigi greidd innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Með tilliti til þess, að ökuskírteinið hefir verið tekið af kærðum síðan 4. sept. þykir hæfilegt að að svifta hann leyfi, til þess að stýra bifreið í 4 mánuði frá 72 lögbirtingu dóms þessa að telja. Einnig greiði hann allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 14. marz 1930. Nr. 7/1930. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Halldóri Halldórssyni (L. Jóhannesson). Brot gegn tilskipun. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 22. nóvbr. 1929: Kærði, Halldór Halldórsson frá Stokkseyri, á að vera sýkn í máli þessu af kærum hins opinbera. Málskostnaður greiðist af almanna fé. Dómur hæstaréttar. Tildrög máls þessa eru þau, að hinn 18. marz f á. kærði einn af hásetum á vélbátnum Gullfoss, sem haldið var úti frá Vestmannaeyjum vetrarvertiðina 1929, yfir því, að báturinn væri lekur, bjargtæki engin og vélin oft í ólagi. Varð þetta til þess, að lögreglu- stjórinn útnefndi 2 menn til að skoða bátinn. Lýsa skoðunarmennirnir bátnum þannig, að efsta byrðings- borðið stjórnborðsmegin að aftanverðu hafi klofnað á ca. 2ja metra löngum kafla þannig, að rifan sé mikið opin og borðin gengin á misvíxl, og geti því orsakað mikinn leka, að þilfarið sé lekt á nokkrum stöðum, frágangur á lestarlúkum mjög slæmur, stýris- sveifin laus á stýrinu, engin bjargbelti fylgi bátnum og einn bjarghringur, sem í bátnum hati verið, með ónýtri klæðningu og sé því ónothæfur, áttaviti ó- ábyggilegur, að minnsta kosti vanti talsvert af vökva á hann og þokulúður alónýtur. 73 Loks taka þeir fram í skoðunargjörð sinni, að vél- in í bátnum sé að vísu gömul og slitin en þeir álíti þó, að hún geti með góðri hirðingu gengið út ver- tíðina, þ. e. til 11. maí. Kærði, Halldór Halldórsson, er var formaður á bátn- um, hefir fyrir lögregluréttinum kannazt við það, að báturinn hafi 11. eða 12. s. m. orðið fyrir ásiglingu og þá hafi borðið í byrðingnum rifnað á 2—2!/2 feta kafla og að hann hafi farið Í 2 róðra á bátnum, án þess að láta gjöra við byrðinginn; heldur hann því fram, að enginn leki hafi verið um rifu þessa, enda hafi hann í bæði skiftin farið stutt frá landi, um 20 mínútna ferð. Hann kannazt og við það, að honum hafi verið kunnugt um pilfarslekann; hafi verið reynt að gjöra við hann, en það hafi komið að litlu gagni. — Hann kannazt og við það, að bjargbelti hafi engin verið í bátnum, en það hafi stafað af því, að þau hafi ekki fengizt í verdunum; hafi einn eigandi bátsins ætlað að útvega þau frá Reykjavík, en þau hafi enn verið ókomin. Þá neitar hann því eigi, að bjarg- hringurinn hafi verið ónothæfur og þokulúðurinn ónýt- ur og um áttavitann segir hann það eitt, að hann hafi ekki orðið var við, að hann væri Í Ólagi. Það verður nú að teljast óforsvaranlegt að leggja bátnum í því ástandi, sem skoðunarmennirnir lýsa honum, út á opið haf, þótt eigi hafi verið farið lengra en 20 mínútna ferð út frá landi, enda er svo fyrirmælt í 59. gr. tilsk. nr. 43, 20. nóv. 1922 um eitirlit með skipum og bátum og öryggi þeirra, að bolur skips, sem lagt er úr höfn, skuli vera vatnsheldur og full- traustur, en því var eigi til að dreifa eins og hér stóð á. Þá er það brot á 64. gr. sömu tilskipunar að halda bátnum úti á fiskiveiðum á annan mánuð án þess að hafa fyrirskipuð bjargbelti á bátnum og er TÁ það eigi næg afsökun, þótt bjargbeltin hafi ekki feng- izt í Vestmannaeyjum, þá er báturinn var skoðaður 7. febr. 1929. Það er og brot á sömu grein tilskipunar- innar að hirða eigi um viðhald á bjarghringnum eða lá nýjan, er hinn gamli var orðinn ónothæfur. Enn er það vítavert hirðuleysi kærða að hala eigi næpi- legt eftirlit með, að áttavitinn væri Í nothæfu standi. Hinsvegar verður eigi talið, að vél bátsins hafi verið í svo slæmu ástandi, að það varði ábyrgðar. Máissókn þessari hefir eigi verið beint gegn eip- endum eða útgjörðarmanni bátsins, heldur gegn formanni á honum, hinum kærða, og ber hann sam- kvæmt 3. gr. laga nr. 37, 19. júní 1922 um eitirlit með skipum og bátum og öryggi þeirra, ábyrgð á því, að báturinn væri Í sjólæru standi og að honum fylgdu fyrirskipuð tæki, Ákveðst refsing kærða samkv. 30. gr. neindra laga 200 kr. sekt til ríkissjóðs og komi í stað sektarinnar 15 daga einfalt fangelsi verði hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði allan kostnað málsins bæði í hér- aði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda hér í rétti, er ákveðast 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Halldór Halldórsson, sæti 200 kr. sekt til ríkissjóðs og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað málsins bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda hér í rétti, málflutn- 75 ingsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað gegn kærða, Halldóri Halldórssyni frá Stokkseyri, fyrir brot á lögum um eftirlit með skipum og bát- um og Öryggi þeirra frá 19. júní 1929, og eru málsatvik þessi. Vélbáturinn >Gullfoss<, um 11 smálestir, var haldið út héðan úr Eyjum síðastliðinn vetur. Kærði var formaður á bátnum. 18. marz s.l. skýrði einn hásetanna á bátnum frá því fyrir iðgreglurétti, að hann Í6. s. m. hefði verið rekinn úr skip- rúmi á >Gullioss< fyrir þá sök, að hann krafðist aðgjörðar á bátnum sjálfum, og að bætt yrði úr ýmsu, er bátnum væri áfátt. Háseti þessi, Björgólfur Sigurðsson að nafni, taldi, að >stórkostlegur< lekastaður hafi verið á bátnum, þar eð borð eitt var brotið stjórnborðsmegin, og að þilfarsleki hafi verið á honum. Þá skýrði Björgólfur svo frá, að vélin hafi stöðvazt nálega í hverjum róðri og stundum oft, en sjaldan lengi. Loks sagði Björgólfur, að engin lífbelti hafi fylgt bátnum, einn lélegur bjarghringur, og komið hafi fyrir að báturinn hafi verið fötulaus. Skulu nú þessi kæruatriði athuguð. Magnús Einarsson vélamaður á bátnum hefir gefið þá skýrslu fyrir réttinum, að vélin hafi stundum stöðvazt, en það komi ekki fyrir, þegar hún sé í fullum gangi, en þegar verið er í andófi og þá stutta stund. Þó tekur vélamaður fram, að einu sinni á vertíðinni hafi vélin stöðvazt í einn klukkutíma. Telur hann vélina forsvaranlega. Undir rekstri málsins 18. marz þ. á. voru tveir menn sérstaklega skipaðir til þess að athuga bátinn, og hafa þeir látið þá skoðun í ljósi um vélina, að „hún gæti gengið með góðri pössun þetta úthald, þ. e. a. s. til 11. maí næsta. Samkvæmi þessum skýrslum verður ekki talið, að kærði hafi gjörzt brotlegur gegn ofangreindum lögum um eftirlit með skipum, enda þótt vélin hafi ekki verið í sem bestu lagi. Þá er upplýst í málinu, að m/b. „Glaður< sigldi á bát kærða, 76 og rifnaði efsta borðið á bátnum stjórnborðsmegin á hér um bil >2 metra svæði< að því er skoðunarmenn þeir skýra frá, er útnefndir voru 18. marz þ. á., til þess að skoða bátinn. Kærði fór í 2 róðra með bátinn til netja, án þess að láta gjöra við hann. En þar eð upplýst er, að ekki var nema 20 mínútna ferð út að netunum, þykir eftir atvikum ekki nægi- leg ástæða vera til þess að láta kærða sæta ábyrgð lyrir þennan drátt á viðgjörð á bátnum. Kærði kannast við, að í einum róðri hafi vantað fötu í bát- inn, en ástæðuna til þessa telur kærði þá, að án hans vitundar hafi föturnar veríð teknar úr bátnum, en hann ekki veitt því eftirtekt fyr en hann var kominn út á sjó. Í þetta skilti biluðu dælurnar og var þá haldið í land. Þessum framburði kærða hefir ekki verið hnekkt, og þykir því ekki ástæða til þess að láta hann sæta ábyrgð fyrir þetta kæruatriði. Loks hefir kærður kannazt við, að lífbelti hafi ekki verið í bátnum, en þar sem upplýst er, að skoðunarmenn leyfðu honum í byrjun að róa einn róður án lífbeltanna, og að einn af eig- endum bátsins ætlaði að ná þeim úr Reykjavik — en úr því varð ekki — þá þykir yfirsjón þessi ekki svo alvarleg, að kærði verði látinn sæta ábyrgð fyrir hana. Samkvæmt framanskráðu ber að sýkna kærða, Halldór Halldórsson, fyrir kærum hins opinbera í máli þessu. Málskostnaður greiðist af almanna fé. Mánudaginn 17. marz 1930. Nr. 73/1929. Sparisjóður Norðfjarðar (Guðm. Ólafsson) gegn Jóni E. Sigurðssyni og skiftaráðand- anum í Suður-Múlasýslu, f. h. þrota- bús h/f. Eljan á Norðfirði (Enginn). Frávisun. Dómur sjóréttar Suður-Múlasýslu 12. júní 1928: Stefndur, skiftaráðandinn í Suður-Múlasýslu, f. h. þrotabús h/f. Eljan á Norðfirði, greiði umbjóðanda steinanda, Jóni E. 71 Sigurðssyni á Akureyri, kr. 1684.86 með 6% ársvöxtum frá 1. jan. 1927 til greiðsludags, og á hann sjóveðrétt í uppboðs- andvirði e/s. Eljan frá Norðfirði fyrir kröfu sinni. Hin stefnda stjórn Sparisjóðs Norðfjarðar greiði umbjóð- anda stefnanda 150 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá lögbirt- ingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, útgefinni 20. júlí Í. á, að fengnu áfrýjunarleyti, dags. 18. s. m. Er mál petta var tekið fyrir hér í rétti í nóvembermán. s.l, var því samkvæmt ósk áfrýjanda og með samþykki stefndu, er þá létu mæta í málinu, frestað til fyrirtektar í febrúarmánuði, en með því að þá mætti enginn af hálfu hinna stefndu hefir málið verið rekið skriflega, samkv. 38. gr. hæsta- réttarlaganna og er dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Í héraði var mál þetta höfðað af Jóni E. Sigurðs- syni kaupmanni á Akureyri gegn skiftaráðandanum í Suður-Múlasýslu, Magnúsi Gíslasyni, f. h. þrotabús h/f. Eljan og sparisjóðnum á Norðtirði, en þótt Magnús sýslumaður Gíslason væri þannig formlegur aðilji málsins, hefir hann gefið út stefnu í því, leitað um sættir og kveðið upp dóm í málinu. Þetta getur eigi talizt lögleg meðierð málsins og verður því ex oflficio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og alla meðferð málsins fyrir sjódóminum. Eitir atvikum þykir rétt, að málskostnaður í héraði falli niður, en málskostnað í hæstarétti verður sam- kvæmt kröfu áfrýjanda að dæma stefndu til að greiða in solidum og ákveðst hann 250 kr. 78 Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð málsins fyrir sjódóminum á að vera ómerk. Málskostnaður í héraði fellur niður, en máls- kostnað í hæstarétti greiði hinir steindu, Jón E. Sigurðsson og skiftaráðandinn í Suður-Múlasýslu, Magnús sýslumaður Gíslason, í. h. þrotabús h/f. Eljan á Norðfirði in solidum áfrýjanda, sparisjóði Norðfjarðar, með 250 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Mánudaginn 17. marz 1930. Nr. 111/1929. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn S.Th. J.C. F. R. Hogg (Lárus Fjeldsted). Sýknaður af kæru: fyrir botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Siglufjarðar 29. sept. 1929: Stefndur, Stanford Theofilus James Charles Robert Hogg, greiði kr. 12255.00 sekt í Landhelgissjóð Íslands, en verði sektin ekki greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, komi í stað hennar 7 mánaða einfalt fangelsi. Afli og veiðarfæri, þar með taldir allir dragstrengir, séu upptæk og eign Landhelgissjóðs. Steindur greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað, þar á meðal 40 kr. til skipaðs verjanda Alí. Jónssonar lögfræðings. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Þann 27. september í. á. kl. 5,25 árdegis var varð- skipið Ægir á leið vestur úr Flateyjarsundi á Skjált- andaflóa og sást þá frá varðskipinu togari svo nærri 79 Flatey, að útlit þótti til, að hann væri í landhelgi. Varðskipið beindi þá stefnu sinni að togaranum og kl. 545 dróg það upp stöðvunarmerki. Kl. 5,46 sá varðskipið togarann beygja út frá landi, og nam ekki staðar fyr en kl. 5,57 og hafði varðskipið þó á þessu tímabili aðvarað hann með 4 fallbyssuskotum um að nema staðar. KI. 5,59 kom varðskipið að tog- aranum, er reyndist að vera skip kærða, með bak- borðsvörpu í sjó. Var staður varðskipsins og togar- ans þá ákveðinn með hornmælingum og reyndist að vera tæpa 0,5 sjómilu utan landhelgislínunnar, sam- kvæmt útsetningu varðskipsforingjans á sjóbréf, er lagt hefir verið fram í réttinum. En þar sem kærði hafði svo sem áður segir siglt út frá landinu frá kl. 5,46 til kl. 5,57, hafa yfirmenn varðskipsins borið það og staðfest fyrir rétti, að kærði hafi kl. 5,46, er hann beygði út frá landinu, hlotið að vera um 0,2 sjómilu innan landhelginnar. Kærði og stýrimaður hans hafa borið það fyrir rétt- inum, að skip þeirra hafi á útsiglingunni frá landinu farið með þriggja sjómilna hraða á klukkustund, og ef gengið er út frá þessu og jainframt, að skipið hafi farið beina stefnu frá landi, þá hefir kærði að vísu hlotið að vera lítið eitt fyrir innan landhelgislínuna kl. 5,46. En þar sem staður varðskipsins var þá ekki ákveðinn og þá heldur ekki miðunarlínan til togar- ans, þannig, að séð verði, hvort kærði hefir siglt beina og skemmstu leið út frá landinu, þá þykir ekki með nefndri skýrslu varðskipsforingjans vera fengin örupp sönnun fyrir því, að kærði hafi verið innan land- helgislínunnar kl. 546, er hann beygði út frá land- inu. Og með því að framburðir kærða og stýrimanns hans um það, hvar botnvörpuskipið þá hafi verið statt, er það beygði út frá landi, þykja eftir prófum 80 málsins ekki nægilega greinilegir til þess að á þeim megi byggja sektardóm, þá þykir verða að sýkna kærða af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Eftir þessum úrslitum verður að leggja allan kostn- að sakarinnar á ríkissjóð, þar með talin laun tals- manns kærða í héraði, 40 kr. og laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, er ákveðast 80 kr. til hvors. Það athugast, að rannsóknardómarinn hefir eigi látið túlkinn vinna drengskaparheit áður en hann tók Því dæmist rétt vera: Kærði, S. Th. J.C. F.R. Hogg, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu og á upptekt afla og veiðarfæra í skipi hans >Kingston Peridot<, H. 55, að falla niður. Allur kostnaður sakarinnar bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin laun talsmanns kærða í héraði, cand. jur. Alf. Jónssonar, 40 kr., og laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málilutnings- mannanna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeld- sted, 80 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn Stanford Theofilus James Frederick Charles Robert Hogg skipstjóra á enska togaranum Kingston Peridot, H. 55, fyrir að hafa gjörzt sekur um botnvörpuveiðar í landhelgi. Málavextir eru þessir. Stefndur var eigi á verði, heldur stýrimaður togarans, og virðist skipstjórinn hafa verið sofandi, er varðskipið >Æpir kom og fór að skjóta á togarann. Kveðst steindur hafa tekið stýrimanni vara fyrir að toga ekki í landhelgi, og er það Sl viðurkennt af stýrimanni, enda stefndur vitað um að varð- skipið var á næstu grösum. Kveðst stefndur hafa áður sett niður 2 dufl, bæði fyrir utan landhelgi, en að bæði duflin hafi rekið vegna storms og sjós, og hafi annað þeirra, grynnra duflið, verið komið inn fyrir landhelgi. Hafi hann vitað um það og því varast það. Stýrimaður telur og sig hafa meðan hann var á verði togað í kringum ytra duflið, sem var utan land- helgi, og sama heldur kærður fram. Við mælingu varðskips- ins var ytra duflið 1,3 sm. utan landhelgi, en innra duflið 0,5 sm. innan landhelgi. Hafa stýrimaður og stefndur báðir viður- kennt, að þeir hafi þegar varðskipið fór að skjóta á togarann togað um 3—5 skipslengdir frá dufli sínu, er að þeirra full- yrðingum hafi verið ytra duflið, og því utan landhelgi. Hinn skipaði talsmaður stefnds, Alf. Jónsson heldur fram, að í skýrslu skipherra varðskipsins, sé gefið upp að staður togarans hafi verið 0,2 sm. og 0,4 sm. og sé slíkt svo óákveðið og á engu byggjandi, En þetta er misskilningur. Í téðri skýrslu er gengið út frá hraða togarans eins og stefndur og stýri- maður togarans hafa gefið upp, en ekki er vist að sé rétt, og sýnt fram á, að samkv. slíkum hraða, hefði togarinn átt að vera um 0,2 sm. fyrir innan landhelgi, er hann var að toga og skotið var á hann. Samkvæmt eiðfestum skýrslum skipherrans á varðskipinu >Ægir<, og 1. og 2. stýrimanns á varðskipinu, og eiðfestum framburði þeirra í réttinum, er það sannað, að togarinn Kingston Peridot, H. 55, hefir verið að toga í landhelgi um 0,4 sm. inn- an landhelgi við Flatey á Skjálfanda og staðfestist það við framburð stefnds og stýrimannsins á togaranum, um að top- arinn hafi verið að toga 3—5 skipslengdir frá dufli þeirra, sem samkvæmt eiðfestri skýrslu skipherra varðskipsins og 2ja stýrimanna, var innra duflið, enda er það ljóst af allri að- stöðu, að togarinn gat ekki verið að toga við ytra duflið, er varðskipið byrjaði að skjóta á hann, þvi að þá sneri topar- inn við og frá landi og út og átti þó um 1,2 sm. að ytra duflinu, er hann staðnæmdist. Enda þótt að svo geti verið, að landhelgisbrot þetta hafi átt sér stað án vitundar stefnds, verður hann þó að bera ábyrgð á brotinu, þar sem að skipið er undir hans stjórn og hann mátti segja sér sjálfum, að það gat verið óvarkárt af honum að láta stýrimanninn um togunina eins nærri land- helgi, og jafnvel ytra duflið hafi verið. 6 82 Kærður hefir eigi áður sætt refsingu af hálfu þess opinbera. Brot kærðs heyrir að áliti dómarans undir 1. gr. laga 5/1920 og álitst sektin með tilliti til þess, að íslenzk pappirskróna jafngildir nú 81,60 aurum gullkrónu, hæfilega ákveðin með 12255 króna sekt í Landhelpissjóð Íslands og afli og veiðar- færi, þar með taldir allir dragstrengir, upptæk og eign sama sjóðs. Ef sektin verður ekki greidd innan mánaðar frá lög- birtingu dóms þessa, komi í hennar stað 7 mánaða einfalt fangelsi. Svo greiði og kærði allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 40 kr. til verjanda kærðs, Alt. Jónssonar lögfræðings. Á rekstri málsins hefir enginn óbarfa dráttur orðið. Miðvikudaginn 19. marz 1930. Nr. 4/1929. Jón Einarsson (Jón Ásbjörnsson) gegn 0. Malmberg, f. h. h/f. Hamar (Guðm. Ólafsson). Viðgjörðarkostnaður. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 22. dezbr. 1927. Stefndur, Jón Einarsson, greiði stefnandanum, 0. Malmberg, f. h. h/f. „Hamars, kr. 1080,10 með 6 % ársvöxtum frá 4. marz 1926 til greiðsludags og kr. 171.50 í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Í máli þessu, sem áfrýjað var til hæstaréttar að fengnu áfrýjunarleyfi 18. dez. 1928, með stefnu, dags. 9. jan. 1929, hefir hvor aðilja um sig lagt fram ný gögn, sérstaklega umsögn nokkurra vélfræðinga út af við- gjörð stefnda um miðjan febrúar 1926 á sveifararmi — í gestaréttardóminum kallaður öxull — úr vélbátn- 83 um >Valdimar<, V.E. 268, eign áfrýjanda og 3 annara manna. En hvorki með þessum skýrslum, sem eru alil- sundurleitar, né heldur með vitnaframburði manns þess, er var vélamaður á nefndum bát þann tíma, er hér kemur til skoðunar, hefir áfrýjanda tekizt að sanna það gegn neitun stefnda, að síðari bilun vélar- innar hafi verið að kenna vítaverðri viðgjörð stefnda á sveifararminum, sem áfrýjandi tók við án athuga- semda, eftir að vélin hafði verið reynd eftir febrúar- viðgjörðina, og komið var aftur til viðgjörðar hjá stefnda litlu síðar, án þess, að gjörður væri nokkur fyrirvari um borgun fyrir þá viðgjörð. Krafa áfrýjanda um algjörða sýknun sér til handa af kröfum stefnda verður því ekki tekin til greina. Hinsvegar verður áfrýjanda, sem átti aðeins '/“ hluta í bátnum og ekki var stefnt í héraði til að greiða viðgjörðarkostnaðinn, alls 1080 kr. 104., fyrir hönd útgjörðar bátsins, samkv. 14. gr. siglingarlag- anna nr. 56/1914, ekki gjört að greiða meira en fjórð- ung nefndrar upphæðar, eða 270 kr. 3 aura. En þá fjárhæð verður áfrýjandi að greiða steinda með 6 *), vöxtum frá 4. marz 1926. Samkv. þessum úrslitum þykir eftir atvikum rétt, að áfrýjandi greiði stefnda 100 kr. upp í málskostnað í héraði, en stefndi aftur áfrýjanda 150 kr. upp í málskostnað fyrir hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, Jón Einarsson, greiði stefnda, O. Malmberg, í. h. h/i. >Hamar<, 270 kr. 3 aura með 6 0, vöxtum frá 4. marz 1926. Málskostnað í héraði greiði áfrýjandi stefnda með fy 84 100 kr., en stefndi greiði áfrýjanda málskostnað í hæstarétti með 150 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, samkvæmt heimild í lögum nr. 59 frá 10. nóvember 1905, höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu, útgef- inni 10. febrúar s.l., af O. Malmberg, f. h. h/f. Hamar, hér í bænum, gegn Jóni Einarssyni, útgjörðarmanni í Vestmanna- eyjum, til greiðslu skuldar fyrir viðgjörð á v/b. >Valdemar< að upphæð kr. 1080.10 ásamt 6? ársvöxtum frá 4. marz 1926 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi, sem kemur heim við aukatekjulög- in og lágmarksgjaldskrá málflutningsmannafélagsins kr. 171.50. Stefndur hefir aðallega krafizt sýknu af öllum kröfum stefn- anda í málinu og málskostnaðar hjá honum eftir mati réttar- ins. Til vara hefir hann krafizt þess að verða aðeins dæmdur til þess að greiða '“ hluta hinnar umstefndu upphæðar án vaxta og kostnaðar. Málavextir eru þeir, að í febrúarmánuði 1926 var þess farið á leit við stefnanda, að hann smíðaði og setti niður öxul í víb. >Valdemar<. Sendi stefnandi steindum þá símskeyti, dags. 10. febrúar 1926, þar sem hann bauðst til þess að taka verk þetta að sér fyrir 2200 krónur og hafa lokið því á 6 dögum. Með símskeyti, dags. 11. s. m., samþykkti stefndur tilboð þetta og var smíðinni og niðursetningunni því næst lokið á tilsett- um tíma, að því er séð verður, og hefir stefnandi fengið verk þetta að fullu greitt. Hinn 4. marz 1926 tók stefnandi að sér, eftir beiðni skipstjórans á v/b. >Valdemar< að gjöra við vél- ina í bátnum og nam sá viðgjörðarkostnaður hinni umstefndu upphæð. Hefir stefnandi krafið steindan árangurslaust um greiðslu á þeirri upphæð. Aðalsýknukröfuna byggir steindur á því, að bilun sú, sem varð á vélinni og gjört var við í síðara skiftið, hafi eingöngu stafað af því, að stefnandi hafi ekki gengið eins vel frá öxl- inum í fyrra skiftið (febrúarviðgjörðinni) eins og vera bar 85 og hafi honum því verið skylt að bæta úr þeim göllum án endurgjalds. Gegn mótmælum stefnanda hefir stefndur þó ekki sannað, að bilunin hafi orðið af þessum orsökum né yfir- leitt, að smíði á öxlinum í febrúar og niðursetningin á hon- um hafi á nokkurn hátt verið óforsvaranlega af hendi leyst. Verður því að telja, að stefnandi eigi kröfu til þess að fá endurgjald fyrir viðgjörðina Í marz, þá er stefnt er út af. Varakröfuna byggir stefndur á því, að hann sé aðeins eig- andi að !/, í nefndum vélbát og beri honum því eigi skylda til að greiða meira en sinn hluta af viðgjörðarkostnaðinum, og vitnar hann í því efni í 22. gr. siglingalaganna frá 1914. Stefndur hefir nú að visu lagt fram vottorð um það, að sam- kvæmt afsals- og veðmálabókum Vestmannaeyjakaupstaðar séu, auk hans, þrír eigendur að bátnum, en hinsvegar hefir hann ekki upplýst, að neinn þeirra hafi verið kosinn útgjörðar- stjóri, enda þótt sókn stefnanda gæfi tilefni til þess, að hann skýrði frá, hvort svo væri eða ekki. Verður því að álíta að stefnanda hafi verið heimilt að lögsækja stefndan einan til greiðslu á skuldinni, sbr. 15. gr. ofangreindra siglingalaga, enda hafði hann skömmu áður en hin umstefnda skuld var stofnuð komið fram gagnvart stefnanda sem útgjörðarstjóri bátsins eða einkaeigandi. Af framangreindum ástæðum ber að taka kröfur stefnanda til greina að öllu leyti. Föstudaginn 21. marz 1930. Nr. 51/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn August Löwner (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 27. marz 1929: Kærði, August Löwner, á innan fjögra vikna að greiða 15000 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands, en sæta 8 mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innan- borðs í togaranum Edward Richardson, P. G. 328 frá Geeste- minde, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Enn- öð fremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hinn 24. marz í. á. var varðskipið Óðinn á ferð austur með Söndum nálægt Ingólfshöfða, sást þá kl. 5,30 síðdegis boinvörpuskip, sem stefndi að landi með hægri ferð. Fjórum mínútum siðar sneri botn- vörpungurinn við út frá landi og ö minútum síðar, kl. 5,40, var skipið komið á íulla ferð. Ki. 5,41 sást frá varðskipinu belgur Í kjölvatni togarans og reyndist sá staður samkv. mælingu varðskipsins 0,9 sm. innan landhelgislínunnar. Ki. 5,42 setti varðskipið upp stöðv- unarmerki og var botnvörpungnum jafnframt gefið merki með eimpípunni; ki. 5,43 var blásið aftur með eimpíipunni; kl. 5,45 var skotið lausu skoti og þrem- ur mínútum síðar var aftur skotið lausu skoti; kl. 550 var skotið kúluskoti fyrir framan botnvörpunginn og þá loksins nam hann staðar. Ki. 5,53 var varðskipið komið að togaranum, sem reyndist vera P.G. Edward Richardson frá Geestemiúinde, og var þá staður hans 0,7 sm. utan landhelgislínunnar. Við rannsókn á togaranum kom það Í ljós, að hann hafði mikinn fisk á þilfari og var sumt af honum lif- andi, bæði þorskur, ufsi, koli og steinbítur. Engin varpa var á stjórnborðshlið, en við rannsókn málsins vísaði kærði á botnvörpu, sem þó vantaði botninn í, er hann kvaðst hala notað í síðasta drætti, þegar fiskur sá var veiddur, sem var á þilfari skips- ins, að því er hann heldur fram tæpum 4 tímum áð- ur en hann var handsamaður, en með því að þessi varpa var samkvæmt eiðfestum framburði 3ja vitna þur innan, getur þessi framburður kærða ekki verið 87 réttur. Með því nú kærði hefir ekki getað vísað á önnur veiðarfæri, sem hann hafi notað til þess að veiða með fisk þann, er var á þilfarinu, þykir það ljóst, að kærði hefir sleppt Í sjó því veiðarfæri, er hann hefir notað til þessa, enda bendir ýmislegt annað í þessa átt, svo sem nánar er fram tekið í lög- regluréttardóminum. Að þessu athuguðu svo og því, að kærði hetir enga sennilega grein gjört Íyrir því, hvers vegna hann var svo langt inn á landhelgissvæðinu, að hann sneri út frá landi þegar, er hann varð var við varðskipið, að hann skeytti ekkert um stöðvunarmerki varðskipsins, heldur hélt út frá landi með fullri ferð meðan fært þótti, þá þykja framkomnar nægilegar líkur fyrir því, þrátt fyrir neitun kærða og þrátt lyrir framburð þeirra manna af skipshöfninni, er leiddir hala verið, að kærði hafi verið að botnvörpuveiðum, er varðskipið sá skip hans kl. 5,30, og að kærði til þess að leyna broti sínu, hafi sleppt botnvörpunni í sjó kl. 5,40, er hann Íór á fulla ferð út frá landinu, og verður því að telja hann sannan að sök um brot á Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Það ber því að staðfesta hinn álfrýjaða lögreglu- réttardóm, þó með þeirri breytingu, að relsing kærða ákveðst 13000 kr., og komi 7 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áirýjunarkostnað máls- ins, þar með talin máltlutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, 150 kr. til hvors. Við meðferð málsins í héraði er það að athuga, að ekki var næg ástæða til að setja eitt vitnið, háset- ann, W. Balkus, í gæzluvarðhald, þótt rétt þætti að einangra hann frá öðrum skipsmönnum nokkrar kiukku- stundir meðan stóð á rannsókninni. 88 Því dæmist rétt vera: Kærði, August Löwner, sæti 13000 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands, er afplánist með 7 mán- aða eintöldu fangelsi verði sektin eigi greidd innan eins mánaðar frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lögregluréttardóminum að vera óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Magnús- ar Guðmundssonar og Jón Ásbjörnssonar, 150 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu valdstjórnarinnar höfðað gegn August Löwner skipstjóra á togaranum >Edward Richardson, P. G. 328 frá Geestemiinde, fyrir meint brot á 1. gr. laga nr.5, 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Málavextir eru þessir: Sunnudaginn 24. þ. m. kl. 5,30 sást af varðskipinu >Óðnic togari, sem stefndi að landi með hægri ferð. Fjórum mínútum síðar snýr togarinn við og út frá landi og er sýnilegt 6 minút- um seinna, að hann er kominn á fulla ferð. Athugast frá >OðniDana< árið 1922 og í >Þór< 1908, getur þetta alls ekki verið rétt. Enda þótt talið sé að lífsskilyrði í þetta sinn hafi verið ágæt fyrir fiska þessa, vegna súldar og rigningar, verður ekki álitið, að tvær klukkustundir hafi verið liðnar frá því að þeir komu úr sjón- um, sérstaklega ekki rauðspretturnar. 2. Varpa sú, sem kærði hefir haldið fram að hafa notað síðast og togað með ca. 2 klukkustundum áður en skip hans var stöðvað af >Oðni<, reyndist þur að innan, þar sem hún var bundin saman og upp. Stórrigning hafði gengið með köflum næstu stundirnar á undan og var varpan vot að utan. Þrjú vitni af varðskipinu „Óðni< hafa borið um þetta ásip- komulag vörpunnar og staðfest framburð sinn með eiði. 3. Einnig hafa tvö vitni unnið eið að og önnur tvö vitni borið, að varpa þessi hafi verið bætt með garni, sem áreiðan- lega hafi ekki í sjó komið. En þetta virðist mega sjá með sæmilega ábyggilegri vissu af útliti hnúta og garnsins sjálfs að öðru leyti. 4. Við rannsókn á vörpunni gjörðri hér á höfninni fundust í henni leifar af drafúldnum kolum, sem er afar ósennilegt að heiðu getað haldizt þar, eftir að búið var að toga með vörpunni 2—3 klukkustundir. 5. Enginn poki var á vörpu þessari og hvorki botnrúllur né fótreipi fundust, er henni tilheyrðu. Hefir kærði skýrt þetta með því, að pokinn og fótreipið hafi verið skorið frá, þetta var lélegt og nýtt átti að koma í staðinn, því halda átti þeg- ar til heimferðar. Þessi skýring er ekki sennileg og a. m. k. mjög óvenjulegt ásigkomulag botnvörpu, sem að sögn kærða alls ekki hafði verið notuð nema þetta eina sinn eftir að hún kom um borð. Mátti því búast við, að pokinn a. m. k. hefði endst betur og ekki verið ónýttur eitir eitt tog. 6. Lásar voru hvorki í vírunum né hlerum þeim, sem sagt var, að hefðu verið notaðir í síðasta togi, og riðskóf svo 90 mikil á hlerum þessum, að mjög virðist ósennilegt að þeir hafi verið notaðir nýlega eins og kærði heldur fram. 7. Kærði hefir alls ekki á fullnægjandi hátt gjört grein fyrir veru sinni á landhelgissvæðinu. Það er út af fyrir sig ávalt mjög grunsamlegt, þegar togari er þar á sveimi og hefir mikinn fisk í sér, eins og um er að ræða í þessu tilfelli, og jafnvel lifandi fisk á þilfari. En þar við bætist, að skýring kærða að hafa farið upp áð landi til þess að taka miðanir kemur illa heim við framburð hans sjálfs og vitna af skipi hans um hreyfingar skipsins síðustu tvær klukkustundirnar og við það, að alls engar miðanir voru teknar. 8. Merki voru á vindunni, sem virtust bera vott um að meiri vír hefði verið á henni nýlega, en nú var sýnilegur og rúllurnar þesslegar, að vírar heiðu nýlega leikið á þeim. 9. Það er sennilegra, að kærði hefði fyrst látið gjöra að fiskinum og síðan komið veiðarfærunum fyrir, ef hann var að búa sig undir heimferð. Á móti þessum mörgu og miklu líkum kemur eindregin neitun kærða og vitnisburðir nokkurra skipsmanna hans, um að hann skýri rétt frá og hafi ekki verið að toga meðan þeir af >Oðni< sáu hann þarna á landhelgissvæðinu, heldur fyr um daginn. Dómarinn tekur fram, að enda þóit það sé sjálfsögð regla almennt, að nota sjónarvotta til þess að bera vitni og eið- Íesta Íramburði sína til úrslita, þegar tök eru á og láta þá ekki líkur raða, hefir hann þó ekki talið það rétt í þessu tilfelli að fylgja þeirri almennu reglu og eiðfesta vitnin af >Edward Richardson. Dómarinn lítur svo á, að bæði séu framkomnar líkur svo margar og miklar, að tæplega þurfi vitnanna við, og svo geti það varla talizt líkur, heldur miklu fremur full sönnun, að varpa sú reyndist að nokkru leyti þur, samkvæmt eiðfestum vitnaframburðum, sem átti að sögn kærða og skipsmanna að hafa verið notuð örfáum klukkustundum áður og á því tíma- bili verið síðan úti í súld og rigningu. Áuk þess ber að líta á það, að vitnin eru tæplega óvilhöll, þar sem þau eru bæði í þjónustu kærða og hafa eftir því, sem upplýst er, fjárhags- legra hagsmuna að gæta í málinu. Af þeim ástæðum, sem að framan eru raktar, verður réttur- ínn að telja sannað, þrátt fyrir neitun kærða og framburði skipsmanna hans, að hann hafi togað á landhelgissvæðinu 91 umrætt sinn, er þeir af >Óðni< sáu skip hans þar, og að hann með þessu hafi gjört sig brotlegan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Með tilliti til þess að eftir framansögðu verður að álíta, að kærði hafi gjört fyrirhugaðar ráðstafanir til þess að fela brot sitt, ef svo bæri undir, og reynt á mjög svo ákveðinn hátt að komasi undan að bera ábyrgð á því, þykir verða að ákveða refsing hans þyngri en ella. En þar eð hér er um fyrsta brot hans á áðurnefndum lögum að ræða og með hliðsjón af, að dags- gengi einnar krónu er 0,8170 úr gullkrónu, þykir mega ákveða refsinguna sekt að upphæð kr. 15000.00 í Landhelgissjóð Ís- lands, sem greiðist innan á vikna, en afplánist með 8 mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd.“ Áuk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragsirengir, svo og allur afli innan- borðs í áðurnefndum togara verða upptækt og andvirðið renna í sama sjóð: Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Mánudaginn 24. marz 1930. Nr. 103/1929. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn August Löwner (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 22. mai 1929: Kærði, August Löwner, á að greiða sekt til Land- helgissjóðs Íslands að upphæð 16000 krónur innan fjögra vikna. En fáist sektin ekki greidd ber kærða að afplána hana með $!/s mánaðar einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum Edward Richardson, P.G. 328 frá Weserminde, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Svo greiði kærði og allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða dómi lög- regluréttarins, kom varðskipið Þór að skipi kærða 92 fram undan Ingólfshöfða aðfaranótt hins 19. maí f.á., kl.0,32 árd., og þar sem þoka var, setti það þar niður dufl til þess, eftir því að ákveða staðinn. En lóðlínan flæktist um vír duflsins og var það því tekið upp aftur, og þar sem varðskipið hafði rekið nokkuð meðan á þessu stóð, flutti það sig aftur að skipi kærða og setti duflið á ný þar niður 39 mínútum síðar eða kl. 1,11 árd. Var síðan þessi staður duflsins mældur á þann hátt, að varðskipið sigldi 0,8 sjómílu eftir vegmæli beint á Ingólfshöfða og mældi þaðan hæðarhorn af vitanum 2? 7,5', er gefur fjarlægð staðar- ins 1,0 sjómílu frá vitanum (logahæð vitans 66 metra yfir sjáfarmál). Síðan sigldi varðskipið aftur út að auflinu 1,1 sjómílu eftir vegmæli. Geta þessar athug- anir eftir skýrslu yfirforingja varðskipsins stað duils- ins 1,1 sjómílu innan landhelgislínu. Og þessi mæl- ing var síðan staðfest með því, að hæðarhorn af vitan- um var mælt við duflið og reyndist að vera 1? 6', er gefur fjarlægð duflsins frá vitanum 1,9 sjómílu eða stað þess 1,1 sjómilu innan landhelgislínu. Kærði hefir nú ekki véfengt þessa mælingu, en hann hefir hinsvegar haldið þvi fram, að skip sitt hafi frá því duflið var sett niður í fyrra skiftið og þartil það var sett niður í annað sinn, rekið undan þungum straumi að landi, er numið geti 1,1 sjómílu eða meiru. Viðvíkjandi þessu er það upplýst, að varðskipið var þar á staðnum látið reka undan straumi og vindi í 35 mínútur og rak það á þeim tíma 0,45 sjómílu í N.W. t. W.1/2%, sem er skáhallt á landhelgislínuna. Einnig er það upplýst, að af áðurgreindum 39 mínút- um lá skip kærða með vörpuna í botni fyrstu 14—15 mínúturnar og rak þá ekkert eða sama sem ekkert. Og yfirforingi varðskipsins og stýrimaður hans hafa 93 báðir borið það fyrir réttinum, að skip kærða hafi á næstu 24 mínútum í mesta lagi getað rekið 0,5 sjó- milu undan straumi og vindi, en eftir stefnu straums- ins hefði það á þessum tíma orðið að reka 1!/* sjó- mílu til þess að hafa verið utan landhelgislínunnar þegar duflið var sett niður í síðara skiftið. Og þar sem hér munar svo miklu, skiftir það eigi máli, þótt álandsstraumur hafi verið eitthvað minni þegar varð- skipið lét reka, svo sem verjandi kærða hér fyrir rétt- inum hefir gizkað á. Það verður því að líta svo á, að með framangreind- um skýrslum varðskipsforingjans og stýrimanns hans sé það fullsannað, að skip kærða hafi verið innan landhelgislínu, er varðskipið kom að því kl. 0,32 árd. nefndan dag. Og þar sem kærði þá var með botn- vörpu Í sjó, er það og sannað, að hann hefir gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Kærði hefir með dómi lögregluréttar Vestmanna- eyja þ. 27. marz Í. á verið dæmdur fyrir botnvörpu- veiðar í landhelgi og hefir dómurinn að því leyti verið staðfestur með dómi hæstaréttar 21. þ.m. Það ber því nú að refsa kærða fyrir brot í annað sinn og með tilliti til þess ákveðst refsing hans 15000 kr. sekt í Landhelgissjóð, er afplánist með 8 mánaða einföldu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan fjögurra vikna frá birtingu dóms þessa. En þar sem dimm þoka var og ekkert í prófum málsins bendir að öðru leyti til þess, að kærði hafi af ásettu ráði verið að veiðum í landhelgi, þá má fallast á, að héraðs- dómarinn hefir eigi dæmt kærða í aukarefsingu samkv. 5. gr. fyrnefndra laga. Ákvæði undirréttardómsins um upptekt afla og veiðarlæra og um málskostnað í hér- aði staðfestast einnig. 94 Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, er ákveðast 150 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, August Löwner skipstjóri á b/v. Edward Richardson, P. G. 328, greiði 15000 kr. sekt í Land- helgissjóð Íslands, er afplánist með 8 mánaða angelsi, ef hún verður eigi greidd innan einföldu fjögurra vikna frá birtingu dóms þessa. Um upp- tekt afla og veiðarfæra og um málskostnað í hér- aði skal lögregluréttardóminum óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæsta- rétti málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 150 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. innra Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Eftir skýrslu skipherrans á varðskipinu Þór, sem dags. er 20. þ. m. og framlögð í málinu, kom varðskipið 19. þ m. kl. 0,32 að skipi kærða, togaranum Edward Richardson, P. G. 328 frá Wesermiinde, og var kærði þá að toga með stjórn- borðsvörpu í sjó. Var boja sett út frá varðskipinu til þess að ákveða stað togarans eftir henni. En boju þessa varð að taka upp áður en þetta yrði gjört til þess að greiða frá henni lóðlínuna, og var hún síðan sett út aftur hjá togaranum kl.1,11 eða 39 mínútum síðar. Þessi staður var síðar ákveðinn og reyndist að vera 1,1 úr sjómílu innan landhelgislínunnar. Kærði hefir ekki véfengt þessa mælingu, enda fylgdist hann með henni. Einnig hefir hann kannazt við, að hafa verið að toga þegar varðskipið kom að honum, eins og sagt er í skýrslunni. En hinsvegar hefir hann ekki viðurkennt, að stað- ur sá, sem hann var tekinn á og bojan var sett út í fyrsta 95 sinn, hafi verið fyrir innan landhelgislínuna. Telur hann, að straumur muni á nefndum 39 mínútum hafa getað borið skip sitt þessa 1,1 úr sjómilu eða liðugt það. Byggir hann það aðallega á þvi, að hann hafi staðsett boju, sem hann togaði hjá og hafi hún eftir stefnum þeim, sem hann togaði í við hana, hafa átt að vera fyrir utan línuna, nema straumur hafi borið skip sitt inn á landhelgissvæðið. Þetta getur þó ekki álitizt. Í íyrsta lagi rak togarann litið eða ekkert fyrstu 15 mínúturnar a. m. k. og hinar 24 mínút- urnar er óhugsandi, að hann geti rekið nema óverulega að landi eftir þeim athugunum, sem gjörðar voru á því, hvað varðskipið rak þarna. Enda bar straumur ekki beint á land. Það verður eftir þessu að telja nægilega sannað í málinu, að kærði hafi gjört sig brotlegan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Með dómi lögregluréttar Vestmannaeyja, upp- kveðnum 27. marz þ. á. sem kærði hefir áfrýjað, var hann dæmdur í 15000 kr. sekt fyrir samskonar brot. Kemur þá til álykta, hvort refsing hans skuli verða eftir þessu, og sérstak- lega, hvort hann skuli auk sektar dæmdur til fangelsisrefsingar þeirrar, sem 5. gr. nefndra laga ákveður. Um síðarnefnt atriði tekur rétturinn fram, að eftir öllum atvikum þyki mega telja nægilega upplýstar svo miklar líkur fyrir því í málinu, að það hafi ekki verið ætlun kærða að toga á landhelgissvæðinu í þetta sinn, að sleppa megi honum við fangelsis aukarefsingu. Aðal- lega styðst þetta við, að dimm þoka var á, svo að ógjörningur var fyrir kærða að greina vel, hvar hann var, og að ekki er ástæða til að véfengja framburð hans um boju þá, sem hann togaði við og stýrimaður hans einnig hefir borið vitni um fyrir réttinum, sem og stefnur þær, er kærður lét toga í. Hins- vegar verður að ákveða refsing hans með hliðsjón af áður- nefndum lögregluréttardómi, meðan honum er ekki hnekkt af æðra dómi, og telst hún eftir 3. gr. nefndra laga og með hlið- sjón af, að dagsgengi 100 kr. er kr. 85,61 gullkrónur, hæfilega ákveðin sekt að upphæð 16000 kr., sem greiðist innan 4 vikna, en afplánast með 8'/2 mánaðar einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Sektin rennur í Landhelgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað máls- ins, sem orðinn er og verður. 96 Mánudaginn 31. marz 1930. Nr. 112/1929. Bæjargjaldkeri Reykjavíkur, f. h. bæjarsjóðs gegn det Bergenske Dampskibsselskab. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi mætti og óskaði málið yrði hafið. Stefndi mætti og krafðist ómaksbóta. Málið hafið: Áfrýjandi greiði steinda 50 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 2. april 1930. Nr. 123/1929. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Tómasi Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot g. 1. 10. nóv. 1913 um forðagæzlu. Dómur lögregluréttar Skagafjarðarsýslu 6.júní 1929: Kærður, Tómas Jónsson, sæti 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo greiði hann allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Enda þó að vitnaskýrslur í máli þessu hafi eigi verið eiðfestar og séu að sumu leyti nokkuð óákveðn- ar, þá verður það þó að teljast sannað með lýsingu kærða sjálfs á útliti og aðbúð nautgripa hans í sam- 97 bandi við skýrslur manna, sem staðfestar hafa verið fyrir rétti, þar á meðal skýrslu forðagæzlumanns Seiluhrepps, að kærði hafi vanfóðrað og vanhirt sér- staklega eina kú sína, svo að við lög varði. Þetta brot kærða heyrir undir 2. mgr. 11. gr. laga nr. 44/1913 og þykir refsing hans, sem áður hefir verið sektaður fyrir illa meðferð á hrossi, samkv. 12. gr. nefndra laga eftir atvikum hæfilega ákveðin 100 kr. sekt, er renni í sveitarsjóð Seiluhrepps og afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Um málskostnað í héraði skal lögregluréttardóm- inum Óraskað, enda greiði kærði allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, meðal annars sóknar- og varnar- laun í hæstarétti, og eru þau ákveðin 50 kr, hvor um sig. Því dæmist rétt vera: Kærði, Tómas Jónsson, greiði í sveitarsjóð Seiluhrepps í00 kr. sekt, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Um málskostnað í héraði skal lögregluréttar- dóminum óraskað. Loks greiði kærði áfrýjunarkostnað, þar með talin sóknar- og varnarlaun málflutningsmann- anna Guðmundar Ólafssonar og Jóns Ásbjörns- sonar, 50 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað gegn Tómasi Jónssyni búanda á Elvog- um í Seiluhreppi, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 34. frá 7 og 3. maí 1915, um dýraverndun og eru málavextir, er nú skal greina: Hinn 13. april síðastliðinn afhenti hreppstjórinn í Seiluhreppi hingað á sýsluskrifstofuna tilkynningu frá forðagæzlumanni Seiluhrepps, dags. 11. s. m., um það, að nautgripir kærða væru Í slæmu ásigkomulagi. Útnefndi sýslumaðurinn þá sama dag forðagæzlumanninn Sigurð Sigurjónsson í Geldingaholti ásamt öðrum þar til hæfum manni, Birni Gíslasyni á Halldórs- stöðum, til þess að skoða og lýsa ástandi nautgripanna, sem eru svört eða svarthryggjótt kýr, rauð kvíga og rauðskjöldótt kýr. Framkvæmdu þeir skoðunina á kúnum og öðrum skepn- um kærða, er til náðist, þann 18. april síðastliðinn. Vegna heimilisástæðna kærða og bústýru hans, sem ól tvíbura um þessar mundir og ásamt kærða var ein fullorðinna manna á heimili þeirra ásamt 4 smábörnum, reyndist ekki auðið að halda rannsókn málsins áfram fyr en 11. maí, en þá voru framangreindir nautgripir kærða skoðaðir á ný og skýrslur um ástand þeirra teknar í lögregluréttinum. Lauk rannsókn málsins 24. f. m., en kærða hefir verið veittur varnar- frestur síðan og þar til málið var lagt í dóm í gær. Netndur forðagæzlumaður hefir í álitsgjörð sinni, sem hann hefir undir eiðstilboð staðfest í lögregluréttinum, lýst ástandi framangreindra nautgripa svo, að rauðskjöldótta kýrin væri sármögur og vanfóðruð þ. 18. april og þurfti mikla matar- gjöf og gott fóður til þess að komast vel lífs af. — Svarta kýrin var ekki stórskemmd af vanfóðrun og rauða kvígan mögur og vanfóðruð, samanborið við nautgripi annarsstaðar. 11. maí, er forðagæzlumaðurinn aftur skoðaði kýrnar, lýsti hann á- standi þeirra svo í lögregluréttinum, að rauðskjöldótta kýrin hafi braggazt síðan hann skoðaði hana 18. apríl og sé nú litvænlegri en hún var þá, þó sé hún enn skriðhoruð, enda kafi hún verið að dauða komin 18. april, fyrir megurðar sakir. Hún sé skálduð á lærum og fram á síður og ástand hennar mjög ilt, og er það eindregið álit hans, að þetta sé fyrir van- fóðrunar sakir. Getur vitnið þess, að kærður hafi sagt því, að megurð kýrinnar stafaði af veikindum í henni, en vitnið hafi engin deili séð á því, að kýrin hafi verið haldin af nokkurri sýki. Um hinar tvær kýrnar lætur vitnið þess getið, að sér virðist þeim fremur hafa hrakað síðan 18. april. Svarta kýrin sé mjög mögur en rauða kvigan þó miklu verri og tekur vitnið það 99 fram, að það hafi ekki séð jafn magrar kýr. Húsnæði naut- gripanna sé mjög slæmt. Skýrslu þessa gaf vitnið í réttin- um, — undir eiðstilboð. Þá hefir Björn L. Jónsson, hreppstjóri á Seilu, sem skoðaði kýrnar 11. f. m., ásamt nefndum forðagæzlumanni og Guð- mundi Andréssyni lyfjasveini á Sauðárkróki, sem stundað hefir dýralækningar hér í sýslu, lýst ástandi kúnna á sömu lund og forðagæzlumaðurinn. Vitnið, Guðmundur Andrésson, ber þá og undir eiðstilboð, að það hafi aldrei séð skepnur ver útleiknar af hor og vanfóðrun en umræddar kýr, og áliti það, að rauðskjöldótta kýrin sé að dauða komin af hor. Segist vitnið hiklaust fullyrða, að ekki sé sjáanlegt, að nokkur sýki sé í gripunum. Vitnið álítur fjósið mjög vont og ófullkomið. En annars er skýrsla þessa vitnis samhljóða skýrslu vitnisins, Sigurðar Sigurjónssonar, um þau atriði, er þeir gátu báðir borið um. — Framannefndur Björn Gíslason hefir ekki staðfest skýrslu sína fyrir rétti, með því hann var farinn burt úr umdæminu áður en réttarprótin hófust. Kærður hefir viðurkennt, að rauðskjöldótta kýrin væri horuð og allar kýrnar holdþunnar, eins og hann kemst að orði. Hann hefir haldið því fram, að rauðskjöldóttu kúna hafi skáldað, eins og lýst er, af vosbúð og óþrifum. Þá hefir hann haldið því fram, að horinn á síðastgreindri kú, stafi af veiki — skitupest —, er hún hafi fengið á góu í vetur. Hann hefir mótmælt því, að nokkur kýrin hafi verið að dauða komin eftir því sem hann beri skyn á. Að öðru leyti hefir hann viðurkennt í réttinum, að framburður framangreindra vitna sé réttur. — Kærður hefir haldið því fram, að hann hafi fóðrað rauðskjöldóttu kúna á töðu, en taðan hafi verið vont rusl — en þar að auki kveðst hann hafa veitt henni matar- gjöf. Hinum kúnum hafi hann aðeins gefið úthey, en svörtu kúnni þar að auki fóðurbæti frá því að hún bar á þorranum. Það er upplýst, að 24. maí, er kýrnar voru enn skoðaðar af hreppstjóranum, Birni L. Jónssyni, þá var rauðskjöldótta kýrin farin að braggast að mun, en hinar höfðu litlum fram- förum tekið. Er því sennilegt, að kærður hafi gefið rauðskjöld- óttu kúnni mat eða bætt fóður hennar frá því sem var, er skoðunin fór fram 11. maí, og ef tíl vill byrjað að bæta fóður hennar nokkru fyr. Annars hefir ekki reynzt auðið að afla upplýsinga um það, hvernig kærður hefir hagað fóðrun um- ræddra gripa, þar sem hann er einn til frásagnar um það. Þó 7* 100 verður að álíta það upplýst með réttarprófunum, að hann hafi ekki brostið heyfóður að vöxtunum til, en hinsvegar hefir það verið ákaflega rýrt og ófullnægjandi að gæðum, enda er það viðurkennt af kærða sjálfum, að svo hafi verið. Annars er framburður hans um matargjöfina ósennilegur og tortryggi- legur. Kærður hefir lagt fram ásamt vörn sinni vottorð tveggja utansveitarmanna, dags. 4. þ. m., sem lýsa því yfir að svarta kýrin hafi 4. þ. m. verið í góðu ásigkomulagi, settir því á- standi, sem hún var í síðastliðið haust, og þegar tekið er tillit til mögulegleika með fóðrun hennar í vetur<. Nú er það sennilegt, að þessi kýr, sem reyndist í besta standi al um- ræddum kúm kærða, hafi braggazt að miklum mun síðan hún komst á grös, — síðan hún var skoðuð síðast —. Að öðru leyti ber vottorð þetta það sjálft með sér, að ekkert er upp úr því leggjandi. Eins og prófin bera með sér hefir kærður, að boði löp- reglustjóra, verið undir eftirliti hreppstjóra og forðagæzlu- manns um fóðrun og meðferð nefndra gripa síðan rann- sókn þessi hófst. Með framangreindum vitnisburðum og skýrslum og eigin játningu kærða, er það að réttarins áliti næglega upplýst í máli þessu, að kærður hefir gjört sig sekan um illa meðferð á umræddum kúm sínum, með vanfóðrun á þeim og vanhirðu hvað þrif og húsnæði snertir. Þykir þetta athæfi hans því vita- verðara, sem hér er að ræða um skepnur, sem meiri hluta árs- ins eru á húsi og fastri gjöf og menn hafa daglega fyrir aug- um sér og geta því ávallt gefið gaum að ástandi þeirra. Þá er einnig á það að líta og alkunna er, að nægilegar hey- birgðir voru hjá almenningi hér í umdæminu á síðastliðnum vetri og virðist því hafa verið vel kleytt fyrir kærða að útvega sér nothæft fóður fyrir skepnur sínar, ef hann hefði hirt um það. Kærður hefir að réttarins áliti gjörzt brotlegur gegn ákvæð- um laga um dýraverndun, nr. 34 frá 3. nóv. 1915, 1. og 2. gr. Kærður, sem löngu er kominn yfir lögaldur sakamanna var í lögreglurétti Skagafjarðarsýslu 6. jan. 1927 sektaður um 30 krónur fyrir illa meðferð á hrossi, en auk þess hefir hann sætt ákærum og dómum fyrir tíundarsvik, sauðaþjófnað, skjala- fals og hrossaþjófnað, svo sem framlagt hegningarvottorð ber með sér. Refsing sú, sem kærður hefir, samkvæmt ofangreindum 101 lögum, unnið til fyrir þetta brot sitt, þykir hæfilega ákveðin 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er greiðist innan 30 daga frá lög- birtingu dóms þessa, ella sæti kærður einföldu fangelsi í 15 daga. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Rekstur málsins hefir verið vítalaus. Föstudaginn 4. april 1930. Nr. 65/1929. Hlutafélagið „Bakki“ (Jón Ásbjörnsson) gegn bæjarstjórninni á Siglufirði (Guðm. Ólafsson). Utsvarsmál. Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 28. jan. 1929: Hin umbeðna lögtaksgjörð skal ná fram að ganga á ábyrgð Siglufjarðarkaupstaðar. Dómur hæstaréttar. Úrslit máls þessa velta á því, hvort atvinnurekstur áfrýjanda á Siglufirði árið 1928 hafi verið útsvars- skyldur þar samkv. 8. gr., a-lið í lögum nr. 46, 15. júní 1926. Þessu viðvíkjandi er það með nýjum skjölum, er lögð hafa verið fram af nýju í hæstarétti og með flutningi málsins, upplýst það, er hér greinir. H/i. Bakki, sem er áfrýjandi þessa máls, var stofnað 1926 með heimili og varnarþingi í Reykjavík, til þess að reka sildarútgjörð, sildarverzlun og verzlun með aðrar sjáfarafurðir. Samtímis því að hlutafélagið var stofnað, keypti það sildarstöð á Bakka í Siglufjarðar- kaupstað, lóðarréttindi, bryggju, söltunarpláss, frysti- hús og hús fyrir starfsfólk stöðvarinnar, er allt hefir verið metið rúmar 100 þúsund krónur til fasteigna- skatts. Sildarstöð þessa hefir félagið starfrækt öll 102 árin síðan það eignaðist hana, jafnframt því, að það hefir á öðrum tíma ársins rekið þilskipaútgjörð í Reykjavík. Árið 1928, eða það ár, sem útsvar það, er hér um ræðir, var lagt á, rak áfrýjandi þorskveiðar og síldveiðar um 7 mánuði frá Reykjavík, en sumar- mánuðina þrjá, eða frá því um mánaðamótin júní —júlí og þar til um mánaðamótin september— október, starfrækti áfrýjandi sildarstöðina á Siglufirði, stundaði sildveiði þaðan með skipum sinum og keypti sild af öðrum skipum. Þennan tima var framkvæmdarstjóri og starfsfólk áfrýjanda á Siglutirði, en að vetrinum, er starfrækslu þar var lokið, hafði áfrýjandi ekkert fast fólk í þjónustu sinni, að því undanteknu, að hann galt einum manni kaup fyrir eftirlit með húsum og mannvirkjum stöðvarinnar. Ér það upplyst, að átrýj- andi saltaði og kryddaði um 8000 tunnur af sild á Siglufirði og frysti yfir 1600 tunnur, sumpart fyrir aðra og sumpart til sölu, og var nokkur hluti frystu sildarinnar geymdur í frystihusinu fram yfir næstu áramót. Einnig er það upplýst með vottorði bæjar- fógetans á Siglufirði, að lifrarbræðsla var rekin á Siglufirði í nafni áfrýjanda. Af þessum atvinnurekstri var áfrýjanda gjört að greiða 7000 kr. aukautsvar á Siglufirði, en fyrir sama ár var aukaútsvar álrýjanda 500 kr. i Reykjavik. Að vísu var nú framangreindur atvinnurekstur á- frýjanda á Siglufirði einn hluti af heildaratvinnurekstri hans árið 1928, en að því athuguðu, að starfræksla síldarstöðvarinnar var meginþáttur í atvinnurekstri hans og að rekstur sildarstöðva á Norðurlandi eitir eðli sínu varir aðeins nokkra mánuði ársins og að síldarstöð áfrýjanda á Siglufirði var grundvöllurinn undir atvinnurekstri hans þar, þá verður að lita svo á, að áfrýjandi hafi nefnt ár rekið sheimilisfasta atvinnu- 103 stofnun á Siglufirðie, er heimilt var samkvæmt 8. gr., a-lið í lögum nr. 46, 15. júní 1926 að leggja auka- útsvar á í Siglufjarðarkaupstað. Það verður því sam- kvæmt kröfu stefnda að staðiesta hinn áfrýjaða lógeta- réttarúrskurð. Eftir þessum úrslitum verður að dæma áfrýjanda til að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 200 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða fógetaréttarúrskurði skal ó- raskað. Áfrýjandi, hlutafélagið >Bakki<, greiði steinda, bæjarstjórninni á Siglufirði, 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Við aðalniðurjöfnun í Siglufjarðarkaupstað síðastliðið ár var jafnað niður á h/f. Bakki 7000 krónum. Þar sem að hluta- félagið hefir neitað að greiða þetta útsvar, var eltir beiðni Guðmundar Ólafssonar hrm. byrjað á lögtaki fyrir útsvars- upphæðinni hér hjá neindu hlutafélagi, 3. dezember Í. á. ög haldið áfram 26. þ. m. Framkvæmdarstjóri hlutafélagsins, Óskar Halldórsson, mætti í fógetaréttinum og mótmælti því, að lögtakið næði fram að ganga og lögðu aðiljar því atriðið undir úrskurð fógetaréttar- ins. Umboðsmaður gjörðarþola hefir mótmælt lögtakinu af þeirri ástæðu, að hlutafélagið væri ekki útsvarsskylt í Siglufjarðar- kuupstað, með því að heimili þess væri hér í Reykjavík og bæri útsvar hér, enda færi starfræksla þar fram aðeins yfir sildveiðitímann eða frá því um mánaðamótin júní og júlí og þar til um mánaðamótin september og október ár hvert og gæti því aðeins verið um það að ræða, að Sigiufjarðarkaup- staður fengi hluta af útsvari þvi, sem jafnað væri niður á 104 hlutafélagið hér í Reykjavík, en hefði enga heimild til að jafna niður útsvari þar. Gjörðarbeiðandi hefir hinsvegar haldið því fram, að þrátt fyrir það, að hlutafélagið ætti heimili hér í Reykjavík, þá væri heimilt að jafna niður á það útsvari Í Siglufjarðarkaupstað, með því að það ætti þar fasteignir og bryggjuréttindi og ræki þar atvinnuveg á þeim fasteignum ár eftir ár og hefði flutt þaðan út á útsvarstíma þeim, sem hér um ræðir, 6—7000 tunnur af sild. Eftir því sem málið liggur fyrir hér fyrir fógetaréttinum, verður að lita svo á, að með því að gjörðarþoli á fasteignir í Siglufjarðarkaupstað og rekur þar stórfeldan atvinnuveg ár eftir ár, með því að nota þessar fasteignir sem stöð fyrir atvinnureksturinn, þótt ekki sé nema yfir sildveiðitímann, þá verði þetta að teljast heimilisfastur atvinnuvegur samkvæmt 8. gr. a-lið útsvarslaganna nr. 46 frá 15. júní 1926, enda virðist ekki minni ástæða til að láta þetta atriði falla undir þá grein, en atriði þau, sem látin eru falla undir b-lið sömu greinar. 9. gr., e-liður, sömu laga virðist og heldur ekki brjóta í bága við þennan skilning, með því að sú grein virðist ekki eiga við þau atvik, þar sem gjaldþegn á sjálfur fasteignir á staðnum og rekur þar atvinnu sina ár eftir ár. Það verða því ekki tekin til greina mótmæli umboðsmanns gjörðarþola gegn framgangi gjörðarinnar og þykir rétt að leyfa, að hún nái fram að ganga á ábyrgð Siglufjarðarkaup- staðar. Mánudaginn 7. april 1930. Nr. 70/1929. Hrefna Sigurgeirsdóttir gegn Ísleifi Jónssyni (Svb. Jónsson). Skuldamál. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 22. júní 1929: Gagnstefnandi, Hrefna Sigurgeirsdóttir, greiði aðalstefnandan- um, Ísleifi Jónssyni, kr. 1027.24 með 6 “, ársvöxtum frá 24. maí 1928 til greiðsludags og kr. 246.50 í málskostnað í aðalsök og gagnsök innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. 105 Dómur hæstaréttar. Það má telja upplýst undir rekstri málsins, að stefndi hafi um 26. okt. 1927 lokið við að setja miðstöðvar- hitunartækin og vatnsleiðsluna í hús áfrýjanda, svo að nothæf væru, en baðhúsið með tilheyrandi bað- tækjum og annað vatnssalerni hússins var eigi sett niður fyr en um 20. dez. næst á eftir og kennir stefndi því um, að eigi hafi verið unnt að setja baðtækin fyr niður, vegna þess, að baðherbergið hafi ekki verið tilbúið. Stefndi hefir þannig að vísu lokið við lagn- ingu upphitunartækjanna og vatnsleiðslunnar nokkru síðar en áskilið var Í samningnum, en bæði er það, að gjöra má ráð fyrir, að það hafi tafið fyrir verki steinda, að hann fékk ekki uppdrátt af lagningunni og ekki var búið að setja skilrúm í tvær efstu hæðir hússins, er lagningin fór Íram, og svo er hér aðeins um drátt í fáa daga að ræða, all-löngu eftir venju- legan fardag leigjenda. Eru því ekki líkindi til þess, að þessi dráttur á því að ljúka við það að setja nið- ur hitunartækin og vatnsleiðsluna hafi bakað áfrýj- anda tjón né heldur það, að baðáhöldin og annað vatnssalernið var sett niður um tveimur mánuðum seinna en áskilið var Í samningnum. En sönnunarbyrðin fyrir þessu hvílir á áfrýjanda, og svo sem segir Í gestaréttardóminum, hefir áfrýj- andi ekki fært neinar sannanir fyrir því, að hann hafi beðið tjón af nefndum vanefndum stefnda. Viðvíkj- andi 2. kröfulið áfrýjanda, kröfunni um 650 kr. bæt- ur fyrir húsaleigumissi, þykir þó rétt að taka það sérstaklega fram, að það er upplýst, að áfrýjandi tók neðstu hæð hússins til íbúðar þegar í september- mánuði, ennfremur, að mikið vantaði á, að búið væri að útbúa tvær efstu hæðirnar til íbúðar, þegar lagn- ing hitunartækjanna og vatnsleiðslunnar fór fram, og 106 að áfrýjandi seldi öðrum manni húsið 2. dezember umrætt ár. Það verður því með skirskotun að öðru leyti til þess, sem fram er tekið í hinum áfrýjaða gestaréttar- dómi, að staðfesta hann, og verður áfrýjandi þá að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 200 kr. Málflutningsmaður stefnda, Sveinbjörn Jónsson, hefir hér fyrir réttinum látið svo um mælt, að áfrýjandi hafi gjört vísvitandi ranga kröfu um bætur fyrir húsa- leigumissi. Þessi ummæli málflutningsmannsins Verður að víta, en eigi þykir næg ástæða til að verða við kröfu áfrýjanda um að sekta fyrir þau. Því dæmist rétt vera: Gestaréttardóminum skal óraskað. Áfrýjandi, Hrefna Sigurgeirsdóttir, greiði stefnda, Ísleifi Jónssyni, 200 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rétti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í samningi, dags. 28. sept. 1927, höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu, útgefinni 19. nóv. 1928 af Ísleifi Jónssyni kaupmanni hér í bæ gegn Hrefnu Sigur- geirsdóttur, Bergstaðastræti 54 hér í bænum, til greiðslu skuld- ar, að upphæð kr. 1027.24 með 6“, ársvöxtum frá 24. maí 1928 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi, sem er Í samræmi við auka- tekjulögin og lágmarksgjaldskrá málflutningsmannafélagsins kr. 171.50. Kveður stefnandi tildrög málsins þau, að hann hafi með fyrgreindum samningi selt stefndu og tekið að sér að setja upp hita-, skolp- og vatnslagnir í húsi því, er hún var að reisa við Ingólfsstræti hér í bænum á þeim tíma, er samn- ingurinn var gjörður. Umsamið verð fyrir allt verkið kveður 107 stefnandi hafa verið kr. 2350.00, en auk þess hafi stefnda (sic) keypt efni og látið vinna ýmislegt, er ekki hafi fallið undir samninginn fyrir kr. 427.24. Upp í þetta hvorutveggja hafi hún aðeins greitt kr. 1750.00, en verið ófáanleg til þess að greiða eftirstöðvarnar og sé þvi mál þetta höfðað. Stefnda hefir nú ekki mótmælt framangreindum upphæð- um, en telur sig hinsvegar eiga 1200 króna gagnkröfu á stefn- anda vegna vaneinda á samningnum. Hefir hún með stefnu, útgefinni 7. jan. s.l, gagnstefnt aðalstefnanda til greiðslu þeirrar upphæðar og gjört þær réttarkröfur í gagnsökinni, að kr. 1027.24 af gagnkröfunni komi til skuldajafnaðar við dóm- kröfu aðalstefnanda í aðalsök, en hinsvegar fái hún sjált- stæðan dóm fyrir mismuninum kr. 172.76 með 6% ársvöxtum frá stefnudegi gagnsakar til greiðsludags. Ennfremur hefir hún krafizt málskostnaðar. Aðalstefnandi hefir eindregið mótmælt kröfum gagnstefn- anda í gagnsökinni og krafizt sýknu af þeim og málskostnað- ar í henni. Gagnstefnandi telur vanefnd aðalstefnanda hafa verið í því fólgna, að hann hafi ekki lokið verkinu fyr en tveimur mánuð- um síðar en um hafi verið samið. Kveðst hann af þessum ástæðum hafa orðið að kaupa og setja upp kolaofna, til þess að geta hafzt við í húsinu, auk þess sem hann hafi tapað af því leigu þennan tíma, og drátturinn á framkvæmd verksins hjá aðalstefnanda hafi tafið fyrir smíði hússins að öðru leyti. Hefir gagnstefnandi sundurliðað gagnkröfuna þannig: að kr. 250.00 sé kostnaður við uppsetningu kolaofna, kr. 650.00 leigubætur og loks kr. 300.00 fyrir vinnutafir, vegna þess að á leiðslunum stóð. Í oftneindum samningi, er fyrir liggur í málinu, er svo ákveð- ið, að aðalstefnandi skuli hafa lokið verkinu um miðjan október 1927, og það þykir nú nægilega upplýst með vitnaframburði og öðru, er fram hefir komið, að aðalstefnandi hafi lokið því kringum 20. okt. eða á tilskildum tíma, að öðru leyti en þvi, að ein baðtæki og annað vatnssalernið af tveimur, er aðal- stefnanda bar að setja upp í húsinu, voru ekki sett upp fyr en um 20. dez. næst á eftir. Verður því ekki séð, að kröfu- liður gagnstefnanda um bætur fyrir uppsetningu kolaofna eða vinnutafir hafi við nokkur rök að styðjast. Hinsvegar virðist ekki útilokað, að gagnstefnandi geti hafa tapað leigu að einhverju leyti vegna dráttarins á uppsetningu 108 fyrgrei adra tækja, en þar sem hann hefir ekki gegn mótmæl- um af,alstefnanda fært nokkur rök fyrir því, að svo hati verið í rava og veru, hvað þá heldur upplýst nokkuð um upphæð- ina, þá verður heldur ekki hægt að taka kröfu gagnstefnanda um leigubætur til greina. Úrslit aðalsakar og gagnsakar verða því þau hér fyrir rétt- inum, að kröfur aðalstefnanda verða teknar til greina að öllu „eyti í aðalmálinu og hann verður sýknaður af kröfum gagn- stefnanda í gagnsökinni og honum tildæmdur málskostnaður í henni, er þykir hæfilega ákveðinn kr. 75.00. Mánudaginn 28. april 1930. Nr. 133/1929. Oddur Gislason sýslumaður (Jón Ásbjörnsson) gegn þrotabúi firmans „Bræðurnir Proppé“, Þingeyri, Jóni G. Mariassyni, f. h. út- bús Landsbankans á Ísafirði o. fl. (Lárus Fjeldsted). Um forgangsrétt í þrotabúi. Úrskurður skiftaréttar Ísafjarðarsýslu 30. mai 1929: Hin framkomnu mótmæli skulu til greina takast, hvað snertir kr. 47106.72 af kröfu sýslumanns Odds Gíslasonar, en kr. 746.15 ásamt með 5), ársvöxtum frá gjaldþrotadegi til greiðsludags við skiftalok, eiga að hafa forgangsrétt við skifti á þrotabúi firmans Bræðurnir Proppé á Þingeyri, samkvæmt skiftalaganna 83. gr. b. 3. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi hefir hér fyrir réttinum sundurliðað kröfu sína, alls að upphæð 47852 kr. 87 aura í 2 flokka. Eru í öðrum flokknum þau opinber gjöld, er hið stefnda firma hefir tekið við frá öðrum gjaldþegnum, að upphæð 20817 kr. 58 aur. og telur áfrýjandi sig 109 eiga forgangsrétt fyrir þeirri upphæð samkv. a-lið 83. gr. skiftalaganna. En í hinum flokknum eru opinber gjöld firmans sjálfs, að meðtöldum þeim 746 kr. 15 aur., sem áfrýjanda voru úrskurðaðar með hinum áfrýjaða skiftaréttarúrskurði, alls að upphæð 27035 kr. 29 aur., og telur áfrýjandi sig eiga forgangsrétt fyrir þeirri upphæð samkv. b-lið 3. tölulið sömu skiftalaga- greinar. Krefst áfrýjandi greiðslu beggja upphæða úr hinu stefnda þrotabúi, samkv. nefndum heimildum, með 6 "“, vöxtum frá gjaldþrotadegi og málskostnað- ar fyrir hæstarétti. Hinir stefndu hafa kannazt við, að þessi sundur- liðun áfrýjanda sé reikningslega rétt, en mótmæla forgangsrétti beggja sundurliðuðu krafanna, að sleppt- um hinum úrskurðuðu 746 kr. 15 aur. af síðarnefndu kröfunni, enda hefir úrskurðinum ekki verið gagn- áfrýjað að því leyti. Mótmæla steindu forgangsrétti áfrýjanda fyrir fyrneindu upphæðinni af þeirri ástæðu, að firmað Bræðumir Proppé hati ekki haft innheimtu á henni í umboði hins opinbera, heldur í greiðaskyni við áfrýjanda, og forgangsréttinum fyrir síðarnefndu upphæðinni, að frátöldum nefndum 746 kr. 15 aur, af þeirri ástæðu, að áfrýjandi hafi ekki notað löp- mæltan rétt til innheimtu þessara gjalda og sé krafan út af þeim því orðin að venjulegri viðskiftakröfu. Mótmæla stefndu að öðru leyti kröfum áfrýjanda og krefjast staðfestingar úrskurðarins og málskostnaðar. Áfrýjandinn hefir lagt fram löggildingu stjórnar- ráðsins frá 30. mai 1907 til handa einum af fleirum eigendum hins steinda firma, sem var stolnað mörp- um árum seinna, til þess að athuga skjöl aðkomu- skipa á Þingeyri, fyrir hönd og á ábyrgð sýslumanns- ins í Ísafjarðarsýslu. En á henni verður ekki byggt innheimtuumboð af hendi hins opinbera til handa 110 hinu steinda firma. Og þar sem slíkt umboð firmanu til handa heldur ekki er sannað á annan hátt, þá verður að fallast á það, að áfrýjanda var ekki úr- skurðaður forgangsréttur í þrotabúi firmans fyrir fyr- neindu upphæðinni. Hinsvegar verður að líta svo á, að áfrýjandi eigi forgangsrétt samkv. 3. tölulið 83. gr. skiftalaganna fyrir síðarnefndu upphæðinni, ofanneindum 27035 kr. 29 aur. sm upplýst er um hér fyrir réttinum, að öll lýtur að eigin >sköttum og gjöldum< hins steinda firma til ríkissjóðs, aðallega tollum, og stafar öll frá því ári, er firmað varð gjaldþrota, eða frá ársbyrjun 1926 til 14. okt. s. á. að undanteknum 223 kr. 54 aur. frá 1925. Neindum 27035 kr. 29 aur. með 5 ársvöxtum frá 14. okt. 1926 verður hið steinda þrotabú því að svara til, samkv. ofannefndri heimild skiltalaganna. Loks verða steindu að greiða áfrýjanda málskostn- að fyrir hæstarétti in solidum, og er hann eftir atvik- um ákveðinn 250 kr. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, Oddur Gíslason sýslumaður, á for- gangsrétt fyrir 27035 kr. 29 aur. í hinu stefnda þrotabúi með 5“, ársvöxtum frá 14. okt. 1926. Svo greiði hinir stefndu skuldheimtumenn bús- ins, Jón G. Maríasson, Í. h. útbús Landsbankans á Ísafirði, Magnús Thorsteinsson, f. h. útbús Ís- landsbanka s. st., G. E. Geirdal, f. h. útbús Lands- verzlunar s. st. og Kaupfélags Dýrfirðinga, Ingvar Vigfússon, þeir Eggert Claessen, Sigurður Eggerz og Kristján Karlsson, Í. h. Íslandsbanka í Reykja- ill vík, Sigríður Jónsdóttir, í. h. verzlunarinnar Dags- brúnar á Ísafirði og Jóhann Þorsteinsson sama staðar, áfrýjandanum in solidum málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögum, með kr. 250. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Máli þessu er með dómi hæstaréttar, uppkveðnum 17. dezem- ber 1928, vísað heim til nýrrar og löglegrar meðferðar. Með bréfi dómsmálaráðuneytisins, dags. 10. april 1929, var undir- ritaður skíftaráðandi settur til þess að leita sátta í málinu og kveða upp í því úrskurð, ef sætt eigi tækist. Með skjali, dagsettu 8. þ. m., endurtekur sýslumaðurinn í Ísafjarðarsýslu, Oddur Gíslason, þá kröfu sína, er hann gjörði með bréfum til skiftaréttarins í Ísafjarðarsýslu, dags. 29. janúar og 11. febrúar 1927, að sér verði greiddar, sem forgangskröf- ur úr þrotabúi Bræðurnir Proppé á Þingeyri, kr. 47106.72 --kr. 746.15, er þrotabúið skuldi embættinu vegna umboðs- mennsku firmans fyrir sýslumann, áður ei. það varð gjald- þrota. Kveður hann þrotabúið um mörg undanfarin ár, eða siðan árið 1914, hafa haft með höndum umboð á Þingeyri fyrir sýslumanninn í Ísafjarðarsýslu og sem slíkt tekið á móti opinberum gjöldum, bæði tollum, þinggjöldum, sýslusjóðsgjöld- um o. fl. Litur sýslumaður svo á, að firmað hafi tekið við gjöldum þessum í umboði og af hálfu þess opinbera og beri því að heimfæra skuldina undir a-lið 83. gr. skiftalaganna frá 1878. Heldur sýslumaður fast við þá kröfu sína, að skuld þessi verði sér greidd úr þrotabúinu sem forgangskrafa með 6, ársvöxtum frá gjaldþrotadegi til greiðsludags við lok skifta á þrotabúinu. Kveðst sýslumaður hafa fylgt sömu reglu og fyrirrennari hans í embættinu, og hafi ráðuneytinu verið kunnugt um, að ómögulegt er að reka embætti hans án þess að nota umboðsmann til innheimtu opinberra gjalda. Lítur hann svo á, sem skoða beri umboðsmann sýslumanns sem opinberan sýslunarmann, er beri ábyrgð verka sinna eins og hver annar fullþroska lögráðamaður. Vísar hann til hins heim- vísaða úrskurðar til stuðnings kröfu sinni. Kröfuhafar þeir, sem mættir voru á skiftafundinum 8. þ. m., 112 hafa mótmælt því, að krafa þessi verði tekin til greina sem forgangskrafa. Var sætta leitað, en árangurslaust. Hinn reglulegi skiftaráðandi hafði með úrskurði 15. febrúar 1927 vikið sæti að því, er þennan ágreining snerti. Það er upplýst í málinu, að firmað Bræðurnir Proppé á Þingeyri, hafði frá árinu 1921, og jafnvel áður, og til þess dags, er það varð gjaldþrota, umboð fyrir sýslumanninn í Ísa- fjarðarsýslu og tók á móti opinberum gjöldum og sköttum hans vegna sem toll- og gjaldheimtumanns ríkissjóðs. Samkvæmt 83. gr. laga um skifti á dánarbúum og félags- búum o. fl., nr. 3, 12. apríl 1878, staflið a., njóta m. a. þær kröfur forgangsréttar, sem rísa af því, að hinn framliðni hefir haft undir höndum fé landsins, kirkna, sveitarfélaga, stofnana, ómyndugra, eða annara einstakra manna, annaðhvort sem embættismaður, sýslunarmaður, eða í umboði af hálfu hins opinbera. Og í sömu grein sömu laga, staflið b., er tekið fram, að næst á eftir kröfunum í staflið a. komi jafnhliða hverjar annari: 1. Leiga af híbýlum og öðru húsrúmi, 2. Landsskuld 0. fl. og 3. Skattar og gjöld til landssjóðs, sveitarfélaga, prests og kirkju, þó eigi fyrir lengri tíma en 2 ár á undan síðasta gjalddaga fyrir lát hins framliðna. Úrslit þessa máls eru því undir því komin, hvort hið gjaldþrota firma, Bræðurnir Proppé á Þingeyri, hafi haft umkrafið fé með höndum sem embættis- maður, sýslunarmaður, eða í umboði af hálfu hins opinbera, eða hvort einhver hluti kröfunnar getur heyrt undir skiftalag- anna 83. gr. b. 3. Um embættismann eða sýslunarmann er hér ekki að ræða, en verið gæti, að líta mætti svo á, að þessi umboðsmaður sýslumanns, hefði haft umkrafið fé með höndum í umboði af hálfu >þess opinbera<. Það yrði þó því aðeins gjört, að sýslumaður í þessu falli væri skoðaður sem >það opinbera. En á það getur rétturinn ekki fallizt, því að til þess hefði þurft að liggja fyrir hreint samþykki stjórnarráðsins og þing- lesið umboðsbréf til handa þessum umboðsmanni sýslumanns. Það verður á engan hátt talið samþykki stjórnarráðsins, þótt það hafi vitað um umboðsmennsku þessa firma. Firmað hefir hlotið umboð sitt af hendi sýslumanns, það hefir gjört hon- um reikningsskil og hann svo aftur ríkissjóði og ber firmað því ábyrgð gagnvart honum, en eigi ríkissjóði. Umþrætt krafa getur því eigi talizt forgangskrafa samkvæmt skiftalaganna 83. gr. a. 113 Aftur ber að líta á hitt, hvort krafan geti ekki öll, eða hluti af henni heyrt undir skiftalaganna 83. grein b.3. Lítur réttur- inn svo á, að sú skuld hins gjaldþrota firma við sýslumann, sem beinlínis stafar af Óógreiddum opinberum gjöldum, skött- um og tollum, er því bar að greiða á 2 næstliðnum árum fyrir gjaldþrotið, eigi við skiftin á þrotabúinu að heyra undir síðastnefnda grein og lið skiftalaganna. Af framlögðum reikn- ingum verður ekki séð, að upphæð þessi sé nema kr. 746.15, reikningur sýslumanns framlagður 11. febrúar 1927, sem ásamt 5 % ársvöxtum frá gjaldþrotadegi til greiðsludags, ber að skoða sem forgangskröfu samkvæmt skiftalaganna 83. grein b. 3. Mánudaginn 28. april 1930. Nr. 98/1929. Áfengisverzlun ríkisins (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Jóni Jónssyni lækni (Enginn). Verzlunarskuld. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 20. júní 1929: Stefndur, Jón Jónsson læknir, skal vera sýkn af kröfum stefn- andans Guðbrandar Magnússonar, í. h. Áfengisverzlunar ríkis- ins í máli þessu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir áfrýjandinn, að fengnu novaleyfi 17. sept. Í. á, skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 24. s. m. og krafizt þess, að stefndi verði dæmdur til að greiða sér 10842 kr. með 67, ársvöxtum frá 1. janúar 1929, eða til vara 8594 kr. 59 aura með 5 0, vöxtum frá 14. maí 1928 og málskostnað í báð- um réttum. Stefndi hefir hvorki mætt né látið mæta í málinu, þó að honum væri löglega stefnt. Hefir málið því verið 8 114 rekið skriflega og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Meðal nýrra gagna, sem áfrýjandi hefir lagt fram í hæstarétti, er bréfleg, vottföst játning stefnda, dags. 14. maí 1926, fyrir því, að hann hafi þá skuldað áfengisverzlun ríkisins 8594 kr. 59 aur. Lofar stefndi þar 650 kr. árlegri afborgun af nefndri upphæð, og skyldi hún greidd í tvennu lagi, 1. nóv. og Í. maí, í fyrsta skifti 1. nóv. 1926, en vexti skyldi stefndi enga greiða, et hann stæði í skilum um umsamdar afborganir. Þessi skuldaviðurkenning útilokar það, að skuldin geti talist fyrnd að því, er snertir þessa upphæð. Ber því að taka varakröfu áfrýjanda til greina og dæma stefnda til að greiða áfrýjanda nefndar 8594 kr. 59 aur, er stafa frá vöruúttekt á árunum 1922 —-1925, með 50), ársvöxtum frá 14. maí 1929 til greiðsludags. Loks verður stefndi eftir þessum úrslitum að greiða áfrýjanda málskostnað í báðum réttum og er hann eftir atvikum ákveðinn 400 kr. Því dæmist rétt vera: Stefndi, Jón Jónsson læknir, greiði áfrýjanda, Guðbrandi Magnússyni, í. h. Áfengisverzlunar ríkis- ins, 8594 kr. 59 aura með 5, ársvöxtum frá 14. mai 1926 til greiðsludags og málskostnað í hér- aði og hæstarétti með 400 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir bæjarbinginu með stefnu, útgefinni 31. jan. s.l., af Guðbrandi 115 Magnússyni, f.h. Áfengisverzlunar rikisins hér í bæ, gegn Jóni Jónssyni lækni, Ingólfsstræti 9 hér í bænum, til greiðslu skuld- ar fyrir útteknar vörur, að upphæð samkvæmt reikningi kr. 10842.00 með 6! ársvöxtum frá 1. jan. 1929 til greiðslu- dags og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda í málinu og krafizt þess aðallega, að hann verði sýknaður af þeim. Til vara hefir hann mótmælt vaxtakröfum stefnanda, og málskostnaðar hefir stefndur krafizt hvernig sem málið fer. Sýknukröfuna byggir steindur á því, að skuldin sé fyrnd, þar sem hann hafi hætt föstum viðskiftum við Áfengisverzlun- ina um áramótin 1923 og 24 og mál þetta sé ekki höfðað fyr en löngu eftir, að fyrningarfresturinn hafi verið liðinn. Stefnandi hefir nú eindregið mótmælt því, að skuldin sé fyrnd og byggir mótmælin á þvi, að stefndur hafi á ári hverju síðan skuldin var stolnuð verzlað við Áfengisverzlunina, auk þess sem hann hafi viðurkennt skuldina rétta. Á reikningi þeim, sem stefnandi hefir lagt fram, sést, að hin umstefnda skuld er stofnuð árið 1922 og ennfremur, að stefndur hefir árið 1923 lagt umbúðir inn á reikning sinn, svo og tekið út vörur, sem hann greiddi nokkru síðar. Eftir reikn- ingi þessum virðist viðskiftunum síðan hafa verið þannig háttað, að öðru leyti en því, að stefndum eru færðar til tekna 14. júní 1927 innlagðar umbúðir fyrir kr. 8.00, að stefndur hefir einu sinni til þrisvar á ári tekið út vörur hjá Áfengisverzlun- inni og greitt þær samdægurs. Nú er í fyrningarlögunum frá 20. okt. 1905, 3. gr., skilyrði fyrir því að fyrningarirestur verzlunarskulda hefjist ekki við lok þess árs, sem þær eru stofnaðar á, að skuldunautur haldi áfram óslitið föstum viðskiftum við verzlunina, og það má að sjálfsögðu gjöra ráð fyrir þvi, að löggjafinn með >föstum við- skiftum< eigi við reikningsviðskifti (lánsviðskifti), en viðskifti aðiljanna frá árslokum 1923 geta að áliti réttarins ekki fallið undir það. Af þessum ástæðum og með því að sáttakæra í máli þessu er ekki birt fyr en 25. jan. s.l. og stefnandi hefir ekki gegn mótmælum steinds fært nokkur rök fyrir, að stefnd- ur hafi lagt inn í reikning sinn umbúðir þær, er honum eru færðar til tekna árið 1927 og á þann hátt rift fyrningu né heldur sannað þá staðhæfingu, að stefndur hafi viðurkennt hina umstefndu skuld, þá verður rétturinn að fallast á það hjá steindum, að skuldin sé fyrnd og ber því að taka sýkn- Rx 116 unarkröfu hans til greina. Eftir atvikum þykir rétt að máls- kostnaður falli niður. Miðvikudaginn 30. april 1930. Nr. 40/1929. Bæjarstjórn Vestmannaeyja (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Helga Benediktssyni, Jóni Einars- syni og Sigurði Ólafssyni, f. h. h/f. Verzlunarfélags Vestmannaeyja , (Enginn). Utsvarsmál. Úrskurður fógetaréttar Vestmannaeyja 21. júlí 1928: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara. Dómur hæstaréttar. Er útsvörum Vestmannaeyjakaupstaðar var jafnað niður fyrir árið 1927, var 5000 kr. útsvar lagt á hið steinda firma, og er útsvar þetta var ekki greitt á réttum gjalddögum, krafðist bæjarstjórnin, að það yrði tekið lögtaki ásamt áföllnum dráttarvöxtum, en þessu var synjað í fógetarétti Vestmannaeyja með úrskurði 21. júlí 1928. Úrskurði þessum hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 15. maí Í. á., samkvæmt áfrýjunar- leyfi 15. s. m., og þess krafizt, að úrskurðurinn verði felldur úr gildi og að fógeti Vestmannaeyjakaupstaðar verði skyldaður til að framkvæma lögtakið. Svo hefir áfrýjandi og krafizt málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati réttarins. Málið var þingfest í hæstarétti 30. okt. í. á. og var þá mætt af hálfu beggja aðilja og sömuleiðis við tvö næstu réttarhöld í málinu, en er það skyldi flutt 117 24. Í. m., mætti enginn af hálfu stefnda, og hefir það því verið flutt skriflega samkv. 1. lið 2. málsgr. 38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmt samkv. N.L.1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796. Stefndi hefir í fógetaréttinum mótmælt lögtakinu af þeirri ástæðu, að útsvarið hafi eigi verið lagt á hluta- félagið Verzlunarfélag Vestmannaeyja, heldur á annað félag samnefnt, er hætt hafi atvinnurekstri sínum í árslok 1926, og byggir hann þetta á því, að á út- svarsseðli þeim, er honum hafi verið sendur, sé verzlunarfélagið eigi auðkennt sem hlutafélag, og einnig hefir hann rökstutt mótmæli sín með því, að h/f. Verzlunarfélag Vestmannaeyja hafi eigi verið útsvarsskylt, er útsvarið var lagt á. En á hvorugt þetta verður fallizt. Með staðfest- um útdrætti úr gjörðabók niðurjöfnunarneindar Vest- mannaeyjakaupstaðar er það sannað, að útsvarið hefir verið lagt á Verzlunarfélag Vestmannaeyja h/f., sem er rétt nafn hins stefnda firma og skiftir það því ekki máli, þótt firmað hafi ekki verið auðkennt sem hluta- félag á útsvarsseðlinum. Ennfremur hefir verið lagt fram í hæstarétti staðfest eftirrit af stofnfundargjörð Verzlunarfélags Vestmannaeyja h/f, er sýnir, að fé- lagið hefir verið stofnað 12. dez. 1926, og á stofn- fundinum var það ákveðið, að hlutafélagið tæki við samnefndum atvinnurekstri Helga Benediktssonar og Hjörleifs Sigurjónssonar frá 1. janúar 1927, er það og gjörði, og verður því að líta svo á, að hið stefnda hlutafélag hafi með því að taka við atvinnurekstri Verzlunarfélags Vestmannaeyja tekið á sig skyldu til að svara til útsvars af atvinnurekstri þess firma næsta ár áður en niðurjöfnunin fór fram. Mótmæli steinda gegn lögtakinu eru því ekki á gildum rökum reist og ber því að fella hinn áfrýjaða lið fógetaréttarúrskurð úr gildi og skylda fógetann til að framkvæma lögtakið. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýj- anda málskostnað í hæstarétti, er ákveðst 250 kr. Þvi dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði fógetaréttarúrskurður er úr gildi felldur og ber fógeta Vestmannaeyjakaupstaðar að framkvæma lögtakið. Stefndu, Helgi Benediktsson, Jón Einarsson og Sigurður Ólafsson, í. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja h/f., greiði bæjarstjórn Vestmannaeyja 250 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að við- lagðri aðiðr að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Útsvarsseðillinn á rskj. nr. 2 og annað, sem fram hefir komið í gjörðinni, bendir til þess, að útsvar það, sem hér um ræðir eigi við Verzlunarfélag Vestmannaeyja, en ekki hluta- félagið með sama nafni. H/f. Verzlunarlélag Vestmannaeyja var skrásett '42 1926 og hefir því alls ekki verið hægt, þegar aðalniðurjöfnun fór fram, að leggja umkrafið, mjög hátt úi- svar á nefnt félag, enda hefir umboðsmaður gjörðarþola bent á, að starfræksla hafi fyrst byrjað hjá hlutafélaginu eltir árs- byrjun 1927. Staðhæfingu setts bæjarstjóra Vestmannaeyja um það, að í bókum niðurjöfnunarnefndar sjáist glöggt, að áti sé við H/f. Verziunarfélag Vestmannaeyja, er ekki hægt að byggja á, með því að ekkert í framlögðum skjölum gefur slíkt til kynna, heldur bendir til hins gagnstæða. Upphæð útsvarsins bendir ennfremur til þess, að það hafi verið miðað við hið eldra félag, en ekki hlutafélagið, sbr. i. nr. 46 frá 15. júni 1926, $ 4, lið 2. Því verður að álíta, að H/i. Verzlunarfélag Vestmannaeyja hafi ekki komið til greina við aðalálagningu niðurjöfnunarnefndar 1927 og ennfremur, að við aðalniðurjöfnun hefði hlutafélaginu ekki borið að greiða nánda nærri slíkt út- 119 svar, sem hér er krafið, enda þótt á það hefði verið lagt. Með skírskotun til ofanritaðs. Föstudaginn 2. mai 1930. Nr. 18/1930. Valdstjórnin (Siefán Jóh. Steiánsson) gegn Vilbergi Jóhannssyni (Svb. Jónsson). Bifreiðarl.- og áfengisl.brot. Dómur lögregluréttar Árnessýslu 13. nóv. 1929: Vilbergur Jóhannsson, bifreiðarstjóri á Eyrarbakka, greiði 50 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 5 daga einföldu fangelsi. Svo skal hann missa ökuskírteinis um 3 mánaða bil og greiða allan sakarkostnað. Hið idæmda ber að greiða innan 14 daga frá birtingu dóms þessa og honum að fullnægja með lagaaðför. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögrepiu- réttardómi verður að telja það sannað, að kærði hafi hinn 21. okt. f. á. ekið bifreið um götur Eyrarbakka mikið drukkinn, án þess þó að slys hafi orðið að, Með þessu atferli hefir kærður gjörzt brotlegur pegn 5. gr., 4. lið, í lögum nr.56, 15. júní 1926 um notkun bifreiða og 20. gr. í lögum nr. 64, 7. maí 1928, og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið samkvæmt nefndum lagagreinum, sbr. við 14. gr. bifreiðarlag- anna, hæfilega ákveðin 100 kr. sekt í ríkissjóð og skal kærði jafnframt sviftur leyfi til að aka bifreið í 6 mánuði frá birtingu lögregluréttardómsins. Sektin greiðist innan 30 daga frá birtingu dóms þessa, ella sæti kærði í stað sektarinnar eintöldu fangeisi í 10 daga. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar bæði 120 í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, 40 kr. til hvors. Það athugast, að rannsókn og meðierð málsins í héraði hefir verið all-ábótavant. Því dæmist rétt vera: Kærði, Vilbergur Jóhannsson, greiði 100 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 10 daga ein- földu fangelsi, ef sektin verður eigi greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Ennfremur skal kærði sviftur ökuskírteini í 6 mánuði frá birtingu lögregluréttardómsins að telja. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málilutn- ingslaun sækjanda og verjanda Í hæstarétti, mál- flutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Sveinbjörns Jónssonar, 40 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Kærður, Vilbergur Jóhannsson, bifreiðarstjóri á Eyrarbakka, hefir játað, að 21. f. mán., hafi hann mikið drukkinn ekið bif- reið sinni ÁR. 3, um götur á Eyrarbakka, án þess þó slys hafi að orðið. Þetta brot hans, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna, á undir 16. og 20. gr. áfengislaganna og þykir hegning hans hæfilega ákveðin 50 kr. sekt og missir öku- skírteinis í 3 mánuði frá birtingu dóms þessa að telja. Svo greiði hann allan sakarkostnað. Á málinu hefir ekki orðið óhæfilegur dráttur. 121 Mánudaginn 5. maí 1930. Nr. 2/1930. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Karli Guðmundssyni (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Ísafjarðar 18. nóv. 1929: Kærður, Karl Guðmundsson, skipstjóri á togara sÓlafur< R.E. 7, greiði innan mánaðar frá birtingu dómsins sekt í Landhelgissjóð Íslands að upphæð kr. 12200.00 — sæti ella 6!/2 mánaðar ein- földu fangelsi. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í greindum togara upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærður allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Kærði hefir neitað því, að hann hafi verið að botn- vörpuveiðum í Aðalvík, er varðskipið hitti hann þar um kl. 10 að kvöldi þ. 15. nóv. Í. á. Hefir hann haldið því fram, að hann þennan dag hafi verið að veiðum utan landhelgi þar úti fyrir, en hætt veiðum um kl. 6 eftir hádegi og farið þá inn á Aðalvík til að gjöra við botnvörpuna, er hafði rifnað og látið reka undan vindi á Víkinni meðan verið var að því, en varð- skipið komið á vettvang meðan á því stóð. En þessi skýrsla kærða fær ekki staðizt gegn því, sem upp- lýst er í málinu. Fjórir af skipshöfn kærða, er yfirheyrðir voru í lög- regluréttinum sem vitni, báru það að vísu, að kærði hefði ekki verið að botnvörpuveiðum á Aðalvík í umrætt skifti, en er dómarinn krafðist þess, að þeir staðfestu framburðinn með eiði, neituðu þeir því, hver í sínu lagi, án þess að gjöra nokkra grein fyrir 122 neituninni. Ög liggur eitir þeim upplýsingum, sem fengizi hala um atferli kærða og hversu ástatt var á skipi hans frá því það sást frá varðskipinu og þangað til það var tekið, næst að skilja þá neitun skipverja hans, svo sem þeir hafi ekki treyst sér til að staðlesta með eiði neitun kærða um að hala veitt í landhelgi, en um framferði kærða í þetta skifti er það meðal ann- ars upplýst, að hann hafði hvorki tendrað siglingar- ljós né vinnuljós, er varðskipið sá skíp hans á hægri ferð suður Aðalvík, en að siglingarljósin hafi verið kveikt um það leyti, sem ætla má, að hann hafi orðið varðskipsins var, og þá sett á fulla ferð undan varðskipinu, er það veitti honum eftirför. Þá er það og upplýst, að net bakborðsvörpu kærða hékk út af borðstokknum og nokkuð af því í sjó, er varðskipið varpaði kastljósi á skipið, ennfremur, að botnvarpan var vot á þilfari og í henni spriklandi koli og lifandi þorskur, er foringi frá varðskipinu kom í skipið. Gutu- leiðslurnar að botnvörpuspilinu voru heitar og gufa á spilinu. Veður var bjart og svo lygnt, að engin ástæða var til að leita undir lana til að gjöra við netið. Og svo langur tími leið frá því að varðskipið byrjaði að veita skipi kærða eftirför og þar til varð- skipsforinginn kom í það, að kærði gat hafa dregið botnvörpuna úr sjó og komið henni inn á þilfarið. Að öllu þessu athuguðu verður þrátt fyrir neitun kærða að telja það nægilega sannað, að kærði hafi verið að botnvörpuveiðum inni á Aðalvík við umrætt tæki- færi og með því gjörzt brotlegur gegn 1. gr. í löp- um nr.5, 18. maí 1920. Það ber því að staðfesta hinn áfrýjaða lögregluréttardóm, þó með þeirri breytingu, að sektin ákveðst 13000 kr. og komi sjö mánaða einfalt fangelsi í hennar stað, ef hún verður eigi greidd innan þrjátíu daga frá birtingu dóms þessa. 123 Kærða ber að greiða allan áirýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Karl Guðmundsson, greiði 13000 kr. sekt í Landhelgissjóð Íslands, er afplánist með sjö mán- aða einföldu fangelsi ei hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti skal lögregiudóminum óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda Í hæstarétti, mál- flutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áirýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta, sem af valdstjórnarinnar hálfu er höfðað gegn kærðum, Karli Guðmundssyni skipstjóra á togaranum „Ólafur“, RE. 7 frá Reykjavík, fyrir brot á lögum nr. 5, 1920, er eltir skýrslu skipherrans á varðskipinu >Hvidbjörnens<, þannig vaxið: Þann 15. þ. m. var greint varðskip á norðurleið, en er það korn fyrir Rit kl. 9,46 e. h, sá það í tunglsljósinu ljóslausan togara á Áðalvik, er færðist hægt suður á við. Stefndi varð- skipið að togaranum kl. 9,56 e. h. og rétt á eltir sá það, að tog- arinn tók ferð, að hann kveikti toppljós og hliðarljós og hélt út af víkinni með fullri ferð með stefnu á Straumnes. Ferð varðskipsins var þá aukin í 13 mílna (Knop) ferð á vöku með því að varðskipið áleit að togarinn ætlaði sér að sleppa undan með landinu norður víkina. Skaut varðskipið þá einu lausu skoti á togarann, er þegar nam staðar og var það þá statt: Straumnesviti > 81? 567 Látravíkurhyrna > 900 42 Ritur 124 í mynni Aðalvíkur eða langt innan landhelgislínu. Sá varð- skipið, er það fyrst upplýsti togarann með varpljósi sinu, að bakborðsvarpa hékk út af borðstokknum niður í sjó. Sendi svo varðskipið menn um borð í togarann, þar á meðal einn yfirmannanna, og er þeir komu þangað, reyndist, að skip þetta var ofangreindur togari. Bakborðsvarpa var þá að mestu leyti innanborðs og lá á þilfarinu, vot og lifandi fiskur í henni, bæði flatfiskur og þorskur, en skipverjar voru að bæta bak- borðsvörpuna að aftan. Voru veiðarfærin í ólagi að því leyti, að á stjórnborða var virinn (fótreipið) lásað í fremri hlerann og að viðbótarhlerinn (Kálfurinn) var einnig Ólásaður frá vörpuvírnum, en hann hinsvegar lásaður frá hleranum. Kærður hefir eindregið neitað þvi, að hann hafi verið að veiðum á Aðalvík. Kveðst hann kl. 6 e. h. umgetinn dag hafa verið á veiðum á 70 m. dýpi út af Straumnesi, en rifið vörpuna og siglt inn á Aðalvík til þess að bæta hana. Kom þangað kl. tæplega 7 og farið að bæta vörpuna, en lét skipið reka á meðan. Ber hinsvegar eigi á móti því, að stjórnborðsvarpa hafi verið í ólagi eins og að ofan greinir, en telur það heimilt. Sem vitni hafa verið leidd: stýrimaður, 1. vélstjóri, báts- maður og einn háseti af togaranum. En sá galli er á fram- burði þeirra, að er þeir skyldu staðfesta hann með eiði, treystu þeir sér eigi til þess, án þess þó að þeir gjörðu sér grein fyrir því, hvernig á því stæði. Framburður þeirra er því gagnslaus nema síður sé. Hinsvegar er skýrsla varðskipsskipherrans gefin í embættis- nafni og hefir því opinberan trúverðugleik, en auk þess er hún staðfest af tveim yfirmönnum varðskipsins og af öðrum þeirra með eiði, svo og af vitninu Johan Henrik Karlsen. Skýrslu varðskipsins ber því að leggja til grundvallar þegar dæma á um það, hvort togarinn hafi verið að veiðum á Aðal- vík í umgetið sinn, og að réttarins áliti virðist það nægilega sannað af eftirfarandi ástæðum: að er varðskipið sá togarann í fyrstu, sást hvorki siglinga- ljós hans né vinnuljós, að þá er varðskipið taldi, að togarinn hefði séð til ferða þess, urðu bæði siglingaljós hans og vinnuljós sýnileg, að togarinn tók þá þegar að sigla út af víkinni með fullri ferð, eins og hann ætlaði að reyna að komast undan, að varðskipið varð að skjóta lausu skoti á hann, 125 að er varðskipið lýsti togaranum með varpljósinu, sá það að bakborðsvarpan hékk utanborðs, að er menn þeir er varðskipið sendi um borð í togarann komu þangað, var bakborðsvarpan enn eigi að fullu komin innanborðs, að í vörpunni var lifandi fískur, bæði flatfiskur og þorsk- ur og, að gott veður var greindan dag og því engin sennileg ástæða að leita inn á Aðalvík til þess að gjöra við vörpuna. Með skírskotun til þess, sem að framan er tekið fram, þykir kærður hafa gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5 frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum, og þar eð hjer er um fyrsta brot kærðs gegn þessum lögum að ræða og með til- liti til þess, að dagsgengi íslenzkrar krónu er 0,8210 úr gull- krónu, telst refsing hans hætilega metin sekt að upphæð kr. 12200.00, er greiðist innan mánaðar frá birtingu dómsins, til Landhelgissjóðs Íslands, en afplánist ella með 6!% mánaðar einföldu fangelsi. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurneind- um togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Enn- fremur greiði kærður allan af málinu löglega leiddan og leið- andi kostnað. Miðvikudaginn 7. maí 1930. Nr. 116/1929. Ísleifur Jónsson (Sveinbjörn Jónsson) gegn Ásgeiri Guðmundssyni o. fl. (cand. jur. Theodór Líndal). Innsetningargjörð. Eignarréttarfyrirvari áfrýjanda gagnvart steindu tal- inn gildur. Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 23. maí 1929: Hin umbeðna innsetningargjörð skal ekki fara fram. Dómur hæstaréttar. Eins og tekið er fram í hinum áfrýjaða úrskurði, hafði áfrýjandi, þá er hann seldi Jóhannesi nokkrum 126 Jónassyni, verksala hinna stefndu húseigenda að bypg- ingu húss þeirra, Vesturgötu 16, er verksali þá hafði í smíðum fyrir þá, hér umrædd tæki, áskilið sér eignarrétt að tækjunum og heimild til að taka þau aftur með aðstoð fógeta, ef þau yrðu ekki greidd honum, er hinir stefndu húseigendur lengju þá ráð- gjört veðdeildarlán út á nefnt hús, sem tækin áttu að fara í. Tækin voru sett í húsið fyrir miðjan júlí 1927. En síðast í ágúst flutti annar hinna steindu eigenda í húsið og um eða eftir mánaðamótin okt. og nóv. tóku þeir báðir við húsinu, að því er séð verður, fyrirvaralaust að öðru leyti en því, að útnefndir menn vottuðu það 24. nóv., að 1373 kr. vantaði í að verk- sali, sem orðið hafði gjaldþrota 2. s. m., hefði skilað húsparti hér umrædds eiganda í tilskildu standi, og hafði þó báðum hinum steindu húseigendum orðið kunnugt um eignarfyrirvara áfrýjanda fyrir 11. ágúst. Nefnt veðdeildarlán var tekið 23. dez. 1927, án þess að áfrýjanda væri greitt söluverð tækjanna, og það er in confesso, að honum er það ógreitt enn. Þá er það og sannað með skoðunargjörð dóm- kvaddra manna, að hægt sé að nema tækin á burt, án þess að spilla verðmæti hússins um fram það, sem tækin kosta og ganga kann til þess að koma húsinu í samt lag og var, áður en tækin voru sett í það. Eignarfyrirvari áfrýjanda er því gildur gagnvart báð- um hinum stefndu húseigendum. Og þar sem hvorki veðbréftið fyrir veðdeildarlán- inu né fyrir lánum hinna annara veðhala, sem, að undanteknu veði annars eiganda í húsparti hins, eru eldri en innsetning tækjanna í húsið, hafa verið lögð fram í hæstarétti og ekki heldur á annan hátt upp- lýst, hvað fólgið hefir verið í veðinu, þá verður eipnar- 127 fyrirvari áfrýjanda og að teljast virkur gagnvart hin- um stefndu veðhöfum. Það verður því, samkv. kröfu áfrýjanda að fella fógetaréttarúrskurðinn úr gildi og skylda fógetann til að afhenda áfrýjanda umrædd tæki, gegn því að áfrýj- andi setji húsið, á sinn kostnað, í samt lag og það var að þessu leyti, áður en tækin voru sett í það. Svo verður og samkv. þessum úrslitum að skylda hina stefndu húseigendur til þess, annan fyrir báða og báða fyrir annan, að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann eftir atvikum ákveð- inn 250 kr. Því dæmist rétt vera: Fógetaréttarúrskurðurinn er felldur úr gildi og fógetanum jafnframt gjört að fá áfrýjandanum, Ísleifi Jónssyni, umrædd tæki gegn því, að Ísleifur setji húsið nr. 16 við Vesturgötu á sinn kostnað í samt lag og það var að þessu leyti, áður en tækin voru sett í það. Svo greiði hinir stefndu húseigendur, Ásgeir Guðmundsson og Ólafur R. Ólafs, áfrýjandanum in solidum málskostnað fyrir hæstarétti með 250 kr. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með beiðni, dags. 5. dezember 1927, fóru þeir, Jón Ásbjörns- son hrm. og Sveinbjörn Jónsson hrm. þess á leit, að Ísleifur Jónsson, kaupmaður hér í bæ yrði settur inn í umráðarétt yfir vatns-, skolp- og hitaleiðslum í húsinu nr. 16 við Vestur- götu, sem er eign Ásgeirs Guðmundssonar cand. iur. og Ólafs 128 R. Ólafs, og heimila honum rétt til að taka alla þá muni burtu úr húsinu. Gjörðarþoli, Ásgeir Guðmundsson, cand. jur., sem var mættur fyrir sjálfan sig og meðeiganda sinn og alla veð- hafa í húsinu, hefir mótmælt framgangi þessarar gjörðar og lögðu því aðiljar atriðið undir úrskurð fógetaréttarins. Málavextir eru þeir, er hér greinir: Með samningi, dags. 20. júní 1927, seldi Ísleifur Jónsson kaupmaður, hér í bæ, Jóhannesi Jónassyni, byggingarmeistara, vatns, skolp- og hita- leiðslur í húsið nr. 16 við Vesturgötu, svo og alla vinnu við lagningu á ofannefndu efni, að undanskildu tré- og múrsmiði. Fyrir þetta skyldi nefndur Jóhannes greiða kr. 3075.00 þegar væntanlegt veðdeildarlán fengist út á húseignina, og skyldi þessi samningur jafnframt gilda sem ávísun á veðdeildar- peningana fyrir fyrgreindri upphæð. Ennfremur áskildi seljandi sér eignarrétt á þessum munum þar til að kaupverðið væri að fullu greitt. Með því nú að ofangreint kaupverð hefir ekki verið innt af hendi, hefir seljandi haldið fast við eignarréttar- heimild sina og krafizt þess, að munirnir yrðu teknir úr hús- inu með fógeta aðstoð og sér heimilaður umráðaréttur yfir þeim. Gjörðarþoli, Ásgeir Guðmundsson cand. jur., sem var mætt- ur fyrir sjálfan sig, meðeiganda sinn og veðhafa í húsinu, hefir mótmælt þessari innsetningargjörð og haldið því fram, að þessi eignarréttarfyrirvari væri ógildur, bæði gagnvart eig- endum hússins og sömuleiðis veðhölum. Hann hefir fullyrt það, að samkv. samningum, dags. 25. ágúst 1926, hafi eigend- ur hússins, Vesturgötu 16, samið svo um við Jóhannes Jónas- son trésmiðameistara hér í bæ, að hann byggði fyrir þá áður- nefnt hús og skyldi hann leggja til í það allt efni og vinnu og skyldu verkkaupar verða eigendur efnis og vinnu jafn- skjótt og það væri komið í fast samband við húsið. Þá hefir hann og haldið því fram, að honum og umbjóðendum hans hafi verið algjörlega ókunnugt um þennan eignarréttarlyrir- vara á umræddu efni og vinnu, er munirnir voru tengdir við húsið, og með því að það sé nú orðið múr- og naglfast við húsið, geti ekki komið til mála, að þeir verði teknir niður aftur, enda skerði það verðmæti hússins að miklum mun og rýri óhætilega verðmæti. Hann hefir og staðhæft það, að með því, að eigandi efnis og vinnu hafi heimilað í samning sinum við Jóhannes veðsetningu í húsinu, enda þótt að honum hafi verið kunnugt um, að hann hafi verið að byggja fyrir aðra, 129 þá hafi hann með þeirri heimild ónýtt eignarréttarfyrirvarann, þá hefir og gjörðarþoli upplýst það, að veðsetning hafi farið fram í húsinu ásamt öllu því tilheyrandi múr- og naglföstu og þar með verði að teljast vatns-, skólp- og hitaleiðslutæki hússins og telur hann, að veðhafarnir þurfi ekki að hlita því, að þessir munir séu teknir úr húsinu, með því og að þessi samn- ingur sé óþinglesinn. Ef úrskurður félli svo, að innsetningar- gjörðin næði fram að ganga, krafðist gjörðarþoli tryggingar, að upphæð kr. 3000.00. Umboðsmaður gjörðarbeiðanda hefir hinsvegar haldið því fram, að sjálfsagt væri að taka umræddar leiðslur í burtu úr húsinu, með því að eignarréttur seljanda sé svo skýr og geti ekki á nokkurn hátt verið fallinn niður. Hann hefir mótmælt því, að þessir munir væru svo múraðir inn í veggi hússins og gólf, að ómögulegt væri að taka þá í burtu án þess að skerða verðmæti hússins og hefir hann vitnað því til stuðn- ings í matsvottorðið á réttarskj. nr. 9. Þá hefir hann og haldið þvi fram, að ekki geti verið um það að ræða, að réttur selj- anda yfir þessum munum væri extingveraður, með því að þá hefðu gjörðarþolar orðið að fá þessar leiðslur í þeirri öruggu trú, að Jóhannes hefði fullan rétt yfir þeim og fullan rétt til að framselja þeim þær kvaðalaust, og heldur hann því fram, að ekkert slíkt í sambandi Jóhannesar og gjörðarþola hafi getað vak- ið þessa trú hjá gjörðarþolum. Þá staðhæfir umboðsmaður gjörð- arbeiðanda það, að gjörðarþolar hafi vitað um hinn skilorðs- bundna eignarrétt áður en veðsetning fór fram til veðdeildarinnar. Það er upplýst í málinu, sbr. réttarskj. nr. 2, að gjörðar- beiðandi, Ísleifur Jónsson, hefir selt Jóhannesi Jónassyni muni þá, sem krafist er innsetningar í, ásamt vinnu við að setja þessa muni niður í húsið með skilorðsbundnum eignarrétti. Hinsvegar er það ekki upplýst, að gjörðarþolar, sem voru eig- endur hússins, hafi vitað um þennan skilorðsbundna sölu- samning, er munirnir voru tengdir við húsið, þá hefir og held- ur engin þinglýsing farið fram á þessum sölusamningi og ekki upplýst, að veðhöfum hafi verið kunnugt um hann er þeir fengu veð í fasteigninni. Hinsvegar verður að lita svo á, að þessir munir, samtengdir öðru efni hússins, séu komnir í svo fast samband við húsið, að þeir verði að teljast hluti af því og þá ekki hægt að nema burtu aftur frá þeim, sem í góðri trú hafa öðlast rétt yfir fasteigninni, hvort heldur eignar- rétt eða veðrétt. 9 130 Það verður því að neita um framgang hinnar nmbeðnu gjörðar. Mánudaginn 12. maí 1930. Nr. 17/1930. Réttvísin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Georg Grímssyni (Magnús Guðmundsson). Brot g. 9. gr. 1. nr. 51, 1928. Dómur aukaréttar Reykjavikur 14. febr. 1930: Ákærður, Georg Grímsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í Í ár. Ákærður greiði allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greindar eru í hinum áfrýj- aða aukaréttardómi, ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að refsing ákærða þykir hæfilega metin 5 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður- væri. Ákærða ber að greiða lan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar með tálin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, er ákveðast 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Georg Grímsson, sæti 5 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði hann all- an kostnað málsins bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Stefáns 131 Jóh. Stefánssonar og Magnúsar Guðmundssonar, 50 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðíör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Georg Grims- syni, Vesturgötu 59, fyrir brot á ákvæðum laga nr. 51 frá 1928 um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og eru þeir sann- aðir með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er sannað í málinu. Ákærður er þurfalingur Reykjavíkurbæjar og skuldar bæn- um fátækrastyrk kr. 2801,77. Fátækrastjórn bæjarins hefir leit- azt við að halda honum að vinnu við grjótnám bæjarins, þar eð hann hefir legið í iðjuleysi heima hjá föður sinum og stjúp- móður, og lifað af styrk þeim, sem þau fá til framfærslu sinn- ar úr fátækrasjóði. En ógjörningur hefir verið að fá hann til að stunda vinnuna að staðaldri, þótt fátækrastjórnin og lög- reglustjórinn hafi reynt að halda honum að henni og Ílutt hann til vinnunnar hvað eftir annað. Í dezember síðasti. vann ákærður aðeins 48 kl.tíma, og fyrstu 15 dagana af janúar að- eins einn dag. Hann hefir borið því við, við verkstjóra sinn, að hann hafi verið veikur, þegar hann hefir ekki komið til vinnunnar, en fátækrastjórnin hefir látið læknir skoða hann á þeim tíma og hann ekkert fundið að ákærðum, og verkstjóri hans hefir sagt, að ekki hafi verið hægt að sjá veikindi á honum þá daga, sem hann hefir verið við vinnuna, því þá hafi hann verið duglegur og ekki kennt sér neins meins. Ákærð- ur hefir játað, að hann hafi að undanförnu drukkið sig ölvað- ann einu sinni í viku af suðuspíritus fyrir peninga, er hann hefir fengið hjá foreldrum sínum, og segist hann verða veik- ur eftir þennan drykkjuskap. Héraðslæknirinn hér í Reykjavík hefir skoðað ákærðan, en ekki fundið að honum neinn sjúk- dóm, er gjörði hann ófæran til vinnu, en segir að kvartanir þær, er ákærður hafi fram að færa, stafi sennilega af ofnautn tóbaks og alkohols. Q* 132 Ákærður hefir verið dæmdur í 3ja mánaða fangelsi við venju- legt fangaviðurværi fyrir brot gegn ákvæðum 9. gr. laga nr. 51 frá 1928 með dómi uppkveðnum í lögreglurétti Reykjavikur 27. júlí 1929. Með þessu framferði sínu hefir ákærður, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna, fæddur 22. október 1900, brotið gegn 9. gr. laga nr. 51 frá 1928, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið, með tilliti til þess, að ákærður er nú dæmdur í annað sinn fyrir slíkt framferði, hæfilega ákveðin, fangelsi við venju- legt fangaviðurværi í Í ár. Svo greiði ákærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 14. maí 1930. Nr. 130/1927 Jón Einarsson (Jón Ásbjörnsson) gegn . Bryngeiri Torfasyni (Enginn). Omerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, útgefinni 3. dezbr. Í. á., að fengnu áfrýjunar- leyfi, dags. 16. nóv. s. á., en þar sem stefndi mætti eigi við fyrirtekt málsins hér í réttinum, hefir það verið rekið skriflega, samkv. 38. gr. hæstaréttarlag- anna. Mál þetta var rekið sem aðalsök og gagnsök í undir- rétti. Þegar aðalmálið var þingfest í gestaréttinum á skrifstofu bæjarlógetans í Vestmannaeyjum 31. okt. 1928, mætti aðalsækjandi,Jón Einarsson útgjörðarmaður í Vest- mannaeyjum, eigi sjálfur í réttinum, en í hans stað mætti cand. juris. Kr. Þ. Jakobsson, er sækjandi hafði falið flutning málsins, en stefndi, Bryngeir Torfason, mætti 133 hinsvegar sjálfur og leitaði dómarinn um sættir milli þeirra, en sáttatilraunin reyndist árangurslaus. Í tilskipun um sættastiptanir 20. jan. 1797, 25. gr., er bannað að senda málflutningsmann í sinn stað til að túlka mál fyrir sáttaneind og verður þetta Íyrir- mæli eftir eðli sínu að eiga jafnt við um sáttatilraun fyrir gestarétti. Með því nú að umboðsmaður sækj- anda, Kr. Þ. Jakobsson, samkvæmt skýrslu umboðs- manns áfrýjanda hér í rétti, stundaði málflutningsstörf í Vestmannaeyjum sem atvinnu, verður sáttatilraunin að teljast ólögleg. Þegar gagnsökin var þingfest 14. nóvbr. s. á., mætti gagnstefnandi, Bryngeir Torfason, eigi sjálfur, en í hans stað mætti cand. juris Gunnar Ólafsson, og leit- aði dómarinn um sættir Í gagnsökinni milli hans og umboðsmanns aðalsækjanda. En þar sem nefndur um- boðsmaður gagnstefnanda, samkvæmt skýrslu umboðs- manns áfrýjanda, stundaði málflutningsstörf í Vest- mannaeyjum um þessar mundir, var sáttatilraunin í gagnmálinu einnig ólögleg af sömu ástæðum og sátta- tilraunin í aðalmálinu, að málílutningsmaður mætti þar fyrir hönd gagnsækjanda. Verður því ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða gesta- réttardóm og alla meðferð málsins í héraði eftir þing- festingu þess. Eftir atvikum þykir rétt, að stefndi greiði áfrýjanda 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði gestaréttardómur og öll meðferð málsins í héraði eftir þingfestingu þess á að vera ómerk. Stefndi, Bryngeir Torfason, greiði áfrýj- anda, Jóni Einarssyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögum. 134 Miðvikudaginn 14. maí 1930. Nr. 6/1930. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) Begn Friedrich August Löwner (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 7. jan. 1930. Kærður, Friedrich August Löwner, greiði 20000 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands og komi 8 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd'iinnan viku frá birt- ingu dóms þessa. Svo og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í botnvörpnungnum P. G. 359 >Arthur Duncker< sé upptækt og renni andvirðið í sama sjóð og sektin. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðiðr að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, ber að staðfesta hann með þeirri breytingu, að kærði skal sæta 9 mánaða ein- földu fangelsi, ef sektin verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin máltlutningslaan sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó með þeirri breytingu, að kærði skal sæta 9 mánaða einföldu fangelsi, ef sektin verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði, Friedrich August Löwner, greiði allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda 135 og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar háliu gegn Fried- rich August Löwner, skipstjóra á togaranum P. G. 359 >Arthur Duncker< frá Wesermiönde, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 18. maí 1920 um botnvörpuveiðar í landhelgi. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Laugardaginn 4. janúar 1930 var varðskipið =Ægir< á leið frá Tvískerjum til Ingólfshöfða. Kl. 1,25 var gjörð staðar- ákvörðun, er sýndi, að varðskipið var á landhelgislíinunni. Sam- tímis sást togari því nær beint framundan varðskipinu. KI. 1,28 var gjörð eftirfarandi staðarákvörðun: S/k Íngólfshöfði 359 30' Salthöfði > #8? 20 Rákartindur. Athugun þessi sýndi einnig stað varðskipsins á Jlandhelgislínunni. Samtímis var mælt hornið milli hins áðurnefnda togara og s/k Ingólís- höfða 15? 40/. Togarinn virtist þá halda beint á móti varð- skipinu. Kl. 1,33 var gjörð eftirfarandi staðarákvörðun: S/k Ingólfshöfði > 420 207 Lómagnúpur og Lómagnúpur sé Sait- höfði. Sýndi athugun þessi varðskipið 0,2 sm. innan land- helgislínunnar. Samtímis var mælt hornið milli togarans og sík Ingólfshöfða 18? 20'. Kl. 1,37 var enn gjörð ettirfarandi staðarákvörðun: S/k Ingólfshöfða > 39? 407 Lómagnúpur >> 109 50', Salthöfði samtímis var mælt hornið milli togarans og s/k Ingólfshöfða 2i* 45', Staðar- ákvörðun þessi sýndi varðskipið 0,25 sm. innan landheigis- 136 línunnar. Togarinn stefndi þá út og stýrði suðlæga stefnu, en sneri við aftur litlu siðar og hélt beint á varðskipið eins og áður. Kl. 1,39 var stöðvunarmerki dregið upp. — 1,41 skotið púðurskoti. — 1,44 skotið öðru púðurskoti. — 1,51 var skotið þriðja púðurskoti. — 1,53 var komið að togaranum P.G. 359 >Arthur Duncker frá Weserminde -G. og sást þá, að hann var með stjórnborðs- vörpu úti. Var þá skotið kúluskoti fyrir aftan hann og nam hann þegar staðar. Ki. 1,57 var gjörð eftirfarandi staðar- ákvörðun alveg hjá togaranum: Ingólfshöfðaviti > 18 Lómagnúpur > 76? 50' Rákartindur. Dýpi mælt 44 metrar. Gefur það stað togarans tæpar 0,5 sm. innan landhelgislín- unnar, eins og uppdrátturinn af sjókortinu ber með sér. Kærður var þá spurður, hvort hann vissi hvar hann væri staddur með skip sitt og kvaðst hann vera 3,5 sm. frá landi, því samkvæmt miðun hefði Ingólfshöfðaviti verið í m/v. N.V. t. V. og hæðarhomnið til vitans 34'. Fyrir réttinum hefir kærður haldið því fram, að hann hafi gjört þrjár staðarákvarðanir eftir að hann sá varðskipið. Fyrstu staðarákvörðunina kveðst hann hafa gjört á meðan hann var að toga áleiðis til varðskipsins og sýndi miðunin Ingólfshöfða- vita í N. V. t. V. og hæðarhornið til vitans 34'. Aðra staðar- ákvörðun kveðst hann hafa gjört eftir að togarinn stansaði; var miðunin þá sú sama og áður, en hæðarhornið til vitans um 33. Enn kveðst hann hafa gjört staðarákvörðun, er hann kom úr varðskipinu og hafði útkoman þá aftur orðið sú sama. — Kærður telur ennfremur, að hann muni hafa rekið eitthvað eða um 50—60 metra í áttina til landhelginnar eftir að hann stansaði. Við yfirheyrslu á stýrimönnum kærðs, sem hann tel- ur að hafa verið við staðarákvarðanir og sannreynt þær, hefir komið í ljós, að þeir hafi aðeins verið við miðanirnar, en mæl- ingarnar kveðast þeir alls ekki hafa sannreynt. Þeir hafa jafn- framt skýrt svo frá, að þeir hafi aldrei nema einu sinni um þetta leyti séð kærðan gjöra mælingar, en það var rétt eftir að togarinn stansaði og áður en kærður fór yfir í varðskipið. Um reka skipsins er framburður stýrimannanna alveg ósam- 137 hljóða. Annar stýrimaður telur, að skipið hafi rekið mikið inn að landhelgi, en fyrsti stýrimaður, að það hafi alls ekki rekið neitt. En hvort togarann hefir rekið 50-—60 metra eftir að varðskipið hafði gjört sínar staðarákvarðanir skiftir engu máli. Það er upplýst í málinu með framburði kærðs, sem kemur heim við framburð 1. stýrimanns, að kærður hefir ekki verið á stjórnpalli meðan togarinn var að veiðum. Kærður kveðst hafa sofið inn í stjórnpallshúsinu um 2 tíma áður en þeir sáu varðskipið og á meðan var Í. stýrimaður á stjórnpalli. Kærður hefir tvívegis áður verið dæmdur fyrir brot á land- helgislöggjöfinni, *“/s 1929 var hann tekinn að veiðum við Ingólíshöfða og *s var hann dæmdur í Vestmannaeyjum í 15000 ísl. króna sekt. Aftur var hann tekinn að veiðum við Ingólfshöfða '%s 1929 og dæmdur Í Vestmannaeyjum ?*s í 16000 ísl. króna sekt. Eins og sést af því, sem sagt er hér að framan, hefir kærð- um ekki tekizt á nokkurn hátt að hnekkja mælingum varð- skipsins, sem gjörðar eru með hinum bestu tækjum af þaul- æfðum mönnum og verður því að telja nægilega sannað, að kærður hefir verið að veiðum með botnvörpu í íslenzkri land- helgi hinn 4. þ. m., þegar og rétt áður er varðskipið >Ægir kom þar að honum kl. 1,57 e. h. Hinsvegar verður það ekki talið sannað, að það hafi verið ásetningur kærðs að fiska í landhelgi, heldur verður þvert á móti að telja það mjög líklegt, að svo hafi alls ekki verið, þar sem að upplýst er, að hann var ekki á stjórnpalli meðan á veiðunum stóð og mjög sennilegt, að hinar mjög ónákvæmu hæðarhornsmælingar hans kunni að hafa villt hann. Eins og sýnt er hér að framan, hefir kærður með fram- ferði sinu brotið gegn ákvæðum fyrstu greinar laga nr. 5 frá 1920, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið fyrir það, eftir 3. gr. laganna og með tilliti til fyrri brota hans, sbr. og fyrstu grein laga nr. 4 frá 1924, hæfilega ákveðin 20000 ísl. króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, með tilliti til þess sam- kvæmt upplýsingum frá Landsbanka Íslands, að ein króna jafngildir 82,14 aurum gulls. Í stað sektarinnar komi einfalt fangelsi í 8 mánuði, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í botnvörpungnum P.G. 359 >Arthur Duncker< skal upptækt og andvirði renna Í sama sjóð og sektin. 138 Þar sem líklegt er af ástæðum, sem greindar eru hér að framan, að kærður hafi ekki farið inn í landhelgina með ásetningi, og þar sem skilja þykir mega ákvæði fyrra liðs 5. gr. laga nr. 5 frá 1920 um fangelsi sem aukarefsingu, samkvæmt almennum grundvallarreglum refsilaga um hækkun refsingar fyrir ítrekað brot, á þann veg, að aukarefsingunni skuli því aðeins beitt, að um áseiningsbrot sé að ræða, sbr. og seinni lið greinarinnar um heimild fyrir aukarefsingu við fyrsta brot þegar míklar sakir eru, þá verður kærður ekki dæmdur í umrædda aukarefsingu. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og "leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 16. maí 1930. Nr. 39/1929. Hallgerður Hallgrímsdóttir (Lárus Fjeldsted) gegn Ingólfi Lárussyni og gagnsök (Guðm. Ölaísson). Barnstaðernismál. Dómur einkalögregluréttar Ísafjarðarsýslu 31. ágúst 1928: Kærður, Ingólfur Lárusson, á að vera sýkn af kröfum kærandans, Hallgerðar Hallgrímsdóttur, ef hann eitir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu synjar fyrir það með eiði, að hann hafi haft samfarir við kæranda fyrir í. janúar 1928, á tímabilinu september og október næst á undan, að hann geti verið faðir að barni því, er kærandi ól 11. júní þ. á. Vinni kærður aftur á móti eigi eiðinn, skal hann teljast faðir barnsins, og á hann að greiða meðlag með barninu og barns- fararkostnað og styrk til barnsmóður eltir yfirvaldsúrskurði. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- legri birtingu dómsins, að viðlagðri aðför að lögum. 139 Dómur hæstaréttar. Málinu er áfrýjað af báðum aðiljum samkv. áfrýj- unarleyfi og rekið af hendi aðaláfrýjanda með gjai- sókn og skipuðum talsmanni. Krefst aðaláfrýjandi þess, að aðalstefndi verði dæmd- ur faðir barnsins, en til vara, að sér verði dæmdur fyllingareiður. Gagnáfrýjandi krefst hinsvegar sýknu, og til vara, að sér verði dæmdur synjunareiður. Svo krefst og hvor aðili um sig málskostnaðar fyrir hæstarétti, en málskostnaðar í héraði hefir hvorugur krafizt. Að vísu hefir aðalstefnandi eins og getið er í hin- um áfrýjaða dómi átt utan hjónabands barn fyrir hér um bil 10 árum, en þar sem 2 vitni hafa borið, að hún hafi ekki óorð á sér, skiftir það atvik, þegar af þeirri ástæðu ekki máli. Hinsvegar er það upplýst með prófum eftir upp- kvaðningu héraðsdómsins, að aðalsteinandi hafi allan meðgöngutímann, að undanteknum 2 síðustu mánuð- unum, sofið, að vísu Í rúmi sér, en ein kvenna, í sama herbergi og fullorðinn karlmaður og unglings- piltur, og að hún sagði aðalsteindum ekki til þunga síns fyr en í apríl það ár, er hún ól barnið, eða um 2 mánuðum fyrir burð þess. Þykja úrsiit málsins, enda þó að herbergisnautar aðalstefnanda hafi, hvor í sínu lagi, neitað samförum við hana, því, eftir atvikum, eiga að velta á synjunar- eiði aðalstefnda samkv. 15. gr. laga nr. 46 1921. Vinni aðalstefndi eiðinn á hann að vera sýkn af kröfum aðaláfrýjanda, og áfrýjandi þá að greiða hon- um málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 100 kr., 140 en þóknun hins skipaða málflutningsmanns, er flutt hefir málið óaðfinnanlega, og ákveðst 80 kr., greiðist af almannafé. Verði aðalstefnda hinsvegar eiðfall, greiði hann aðal- áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti, meðal annars málflutningskaup hins skipaða talsmanns, eins og málið væri ekki gjafsóknarmál. Því dæmist rétt vera: Aðalstefndi, Ingólfur Lárusson, á að vera sýkn af kröfum aðaláfrýjanda, Hallgerðar Hallgrims- dóttur, ef hann innan 8 vikna eftir lögbirtingu dóms þessa, eftir löglegan undirbúning á varnar- þingi sínu, synjar fyrir það með eiði, að hann hafi haft samfarir við áfrýjanda frá 15. sept. til 31. okt. 1927 að báðum dögum meðtöldum, og á áfrýjandi þá að greiða honum 100 kr. máls- málskostnað fyrir hæstarétti, en málflutningskaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, Lárusar Fjeldsted, 80 kr., greiðist úr ríkissjóði. Verði stefnda aftur á móti eiðfall, skal hann teljast faðir barns þess, Sigurðar, er áfrýjandi ól 11. júní 1928, og greiða barnsmóðurinni máls- kostnað fyrir hæstarétti, eins og málið hefði eigi verið gjafsóknarmál, þar með talið málflutnings- kaup talsmanns hennar, 80 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðlör að lögum. lád1 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög þessa máls eru bau, að lí. júní þ. á., ól ógift stúlka í Bolungarvík Hallgerður Hallgrímsdóttir sveinbarn, er í skirn- inni hefir hlotið nafnið Sigurður. Lýsti hún föður að barninu Ingólf Lárusson, sjómann í Bol- ungarvík, en hann hefir synjað fyrir faðernið. Hefir því Hall- gerður Hallgrímsdóttir krafizt, að höfðað væri barnsfaðernis- mál gegn honum og gjört þær kröfur, að hann verði talinn faðir barnsins og skyldaður með yfirvaldsúrskurði til að greiða meðlag með því, barnsfararkostnað og styrk til barnsmóður samkvæmt lögum. Eins og fyr greinir Ól kærandinn sveinbarn 11. júní þ. á. Var barnið fullburða, þyngd þess 3!/2 kg. og lengd 52 sm. Hefir kærandinn gefið þá skýrslu fyrir réttinum, að hún hafi haft samfarir við kærðan 15. september 1927, og álítur, að barnið hafi þá komið undir, enda hafi samræðið verið full- komið að hennar áliti. Auk þess hefir kærandinn skýrt rétt- inum frá, að hún hafi þráfaldlega átt samfarir við kærðan eftir þetta með nokkurra daga millibili, stundum undir beru lofti og stundum inni á herbergi hennar. Kærður, er synjað hefir fyrir faðernið, kannast hinsvegar við það, að hann hafi átt samræði við kæranda tvisvar sinn- um, sem sé Í. janúar og 18. marz þ. á. Í fyrra skiftið í her- bergi kæranda, en í síðara skiftið í herbergi kærðs og viður- kennir kærandi það rétt vera, en heldur fast við þann fram- burð sinn, að þau hafi þess utan þráfaldlega haft holdlegt samræði með þeim hætti, sem að ofan greinir. Kærandinn, er áður hefir alið lausaleiksbarn, með Guð- mundi nokkrum Ásgeirssyni sjómanni í Bolungarvík, sem nú er 8 ára, hefir eindregið haldið því fram að hún einungis hafi haft samræði við kærðan og geti þvi enginn nema hann verið faðir barnsins, enda hefir kærður eigi tilgreint neinn annan, er gæti verið faðir þess. Það þykir því eigi vera útilokað, að kærður geti verið faðir barns þessa, er kærandinn ól 11. júní þ. á., og þykir samkv. N.L. 6—13—5. eiga að láta úrslit máls- ins um meðlagsskyldu kærðs vera komin undir eiði hans, þannig, að hann skuli vera sýkn af kröfum kærandans, ef hann synjar fyrir það með eiði, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu, að hann hafi haft samfarir við kærandann 142 fyrir 1. janúar 1828, á tímabilinu september og október næst á undan, að hann geti verið faðir að barninu, en greiði ella barnsfararkostnað og meðlag með barninu frá fæðingu barns- ins eftir yfirvaldsúrskurði. Þess skal getið, að vegna manntalsþinga og annara embættis- anna, hefir eigi verið hægt að kveða upp dóm þennan fyr. Mánudaginn 19. maí 1930. Nr. 124/1929. Vatnsveitufélag Skildinganesskaup- túns (Sveinbjörn Jónsson) gegn bæjarstjórn Reykjavíkur og gagn- sök (Guðm. Ólafsson). Réttur aðaláfrýjanda til vatnstöku úr vatnsveitu stefnda (Reykjavíkurbæjar). Dómur bæjarþings Reykjavíkur 21. nóvbr. 1929: Stefnanda, Vatnsveitufélagi Skildinganesskauptúns, skal heimilt vatn úr vatnsveitu Reykjavíkurkaupstaðar til notkunar í heim- ilis- og búsþarfir, svo fremi dómkvaddir menn meta, að vatn í veitunni sé til þess nægilegt umfram þarfir kaupstaðarins, enda ákveði þeir stað þann, er æðina til stefnanda kann að mega taka úr veitunni, þannig, að vatnsnot stefnanda brjóti ekki í bág við vatnsþörf Reykjavíkurkaupstaðar, en stefn- anda þó tryggt vatn ef umfram er. Og enn er heimild stefn- anda til vatns úr veitunni því skilyrði bundin, að vatnsæðin til hans valdi eigi, eftir mati sömu manna, kaupstaðnum veru- legu óhagræði að öðru leyti. Hin stefnda bæjarstjórn Reykjavíkurkaupstaðar greiði stefn- anda 100 krónur í málskostnað. Dómi þessum ber að fullnægja innan fimmtán daga frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar af hálfu beggja aðilja. Aðaláfrýjandi hafði í héraði gjört þá réttarkröfu, 143 að viðurkenndur yrði með dómi réttur íbúa Seltjarnar- nesshrepps og þar með Vatnsveitufélags Skildinga- nesskauptúns, til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur, en fyrir hæstarétti hefir félagið aðeins krafizt viðurkenn- ingar á þeim rétti sér til handa. Gjörist því ekki þörf á að athuga heimild aðaláfrýjanda til að koma fram í máli þessu fyrir hönd hreppsbúa í heild sinni. Í 35. gr. vatnalaganna er mælt svo fyrir, að Íyrir- mæli 34. gr. þeirra skuli einnig taka til vatnsveitna, sem gjörðar hafa verið með heimild í eldri lögum. Samkvæmt þessu gildir því 34. gr. um vatnsveitu Reykjavíkur, enda þótt 155. gr. vatnalaganna láti lög nr. 84, 22. nóv. 1907 um vatnsveitu fyrir Reykjavík halda gildi sínu. Og með því að rétturinn verður að vera héraðsdómaranum sammála um það, að 34. pr. vatnalaganna veiti ekki aðeins einstaklingum heldur og vatnsveitufélögum þar umræddan rétt, þá leiðir af því, að aðaláfrýjandi mundi eiga rétt til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur samkvæmt heimild 34. gr. vatnalaganna og með þeim skilyrðum, er þar greinir, ef eigi væri um aðra heimild honum til handa fyrir þeim rétti að ræða. Í því efni kemur aðeins til álita 3. gr. 1. nr. 46, 20 júní 1923. Þar er mælt svo fyrir, að íbúum Seltjarnarnesshrepps skuli heimilt vatn og rafmagn frá vatnsveitu og rafmagnsveitu Reykjavíkur til heimilis- og búsþarfa, enda hlíti þeir þeim ákvæð- um, sem sett eru eða sett verða um notkun vatns og rafmagns og meðierð veitutækja og greiði sjálfir allan aukakostnað, er veitan heim til þeirra hefir í för með sér og endurgjald fyrir vatnsnotin og raf- magnsnotin eftir mati, nema samkomulag verði. Af hálfu gagnáfrýjanda hefir því verið haldið fram, að umrætt ákvæði 3. gr. |. nr. 46, 20. júní 1923 beri að skilja á þá leið að greinin veiti aðaláfrýjanda 144 aðeins þann sama rétt til vatns úr vatnsveitu Reykja- víkur, sem 34. gr. vatnalaganna veitir honum, og að réttur hans því sé þeim takmörkunum bundinn, að vatnsveita Reykjavíkur sé aflögufær og að vatnstakan valdi eigi eiganda veitunnar verulegu óhagræði að öðru leyti. Til styrktar þessari skoðun sinni hefir hann vitnað til ummæla formanns allsherjarnefndar neðri deildar í ummælum um málið á Alþingi, er í sömu átt hníga. En með því, að það hlýtur að telj- ast ósennilegt, að löggjafinn setji sérstök lagaákvæði, er aðeins sé ætlað að staðfesta önnur lagaákvæði, er engin tvímæli leika á að gildi, og með því að ennfremur, að efnismunur er á lagaákvæðum þessum, þar sem heimildin til vatnstökunnar að sumu leyti er þrengri í 3. gr. l. nr. 46, 20. júní 1923 en Í 34. gr. vatnalaganna og að öðru leyti rýmri, þá verða téð ummæli úr umræðunum um málið á Alþingi eigi tal- in bindandi um skilning þessa á kvæðis. Með því enn- fremur, að 3. gr. . nr. 46, 20. júní 1923 heimilar gagn- áfrýjanda bætur fyrir vatnið og því eigi verður talin fara í bága við 63. gr. stjórnarskrárinnar, og 3. gr. |. nr. 46, 20. júní 1923 er sérákvæði um vatnsveitu Reykjavíkur, er ganga verður við úrskurð þessa máls fyrir hinu almenna ákvæði 34. gr. vatnalaganna, þá verður í máli þessu að viðurkenna rétt aðaláirýjanda til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur með þeim skil- yrðum, sem segir í 3. gr. Í. nr. 46, 20. júni 1923. Aðaláfrýjandi hefir krafizt þess, að viðurkenndur verði með dómi réttur sinn tilað taka vatn úr vatns- veitu Reykjavíkur á stað, sem hann hefir tilgreint og með vatnsæð af tiltekinni vídd. Um bæði þessi atriði þykir rétt að fari eftir mati dómkvaddra manna, þannig, að þeir ákveði, hvar tengja skuli vatnsæð aðal- áfrýjanda við vatnsæðakerfi Reykjavíkur, þannig, að 145 hagsmunum beggja aðilja sé sem best borgið, og að þeir sömuleiðis ákveði vídd vatnsæðar aðaláfrýjanda, eða gjörð hennar að öðru leyti með hliðsjón af þvi, að eigi sé tekið meira vatn en þarf til að fullnægja heimilisþörtum og búsþörfum (sbr. 15. gr. vatnalap- anna) félagsmanna í Vatnsveitufélagi Skildinganess- kauptúns. Samkvæmt framansögðu verður því að skylda gagn- áfrýjanda, bæjarstjórn Reykjavíkur, til að leyfa aðal- áfrýjanda, Vatnsveitufélagi Skildinganesskauptúns, að taka vatn úr vatnsveitu Reykjavíkur til heimilis- og búsþarfa handa félagsmönnum, og að leyfa aðaláfrýj- anda að leggja vatnsæð úr vatnsæðakerti Reykjavíkur inn á félagssvæðið, enda hlíti vatnsveitufélagið þeim ákvæðum, sem sett eru eða sett verða um lagningu vatnsæðarinnar, notkun vatnsins og meðferð veitu- tækja. Ef ekki næst samkomulag, skulu dómkvaddir menn meta, hvar tengja skuli æðina við vatnsæða- kerfi Reykjavíkur, þannig, að hagsmunum beggja aðilja sé sem best borgið og ákveða vídd vatnsæðarinnar eða gjörð hennar að öðru leyti með hliðsjón af því, að eigi sé tekið meira vatn en þarf til heimilis- og búsþarfa félagsmanna í Vvatnsveitufélaginu. Aðaláfrýj- andi greiði allan kostnað við lagningu vatnsæðarinn- ar inn á félapssvæðið, svo og allan kostnað, er vatns- veita Reykjavíkur kann að hafa af vatnstöku hans, þar með talinn kostnað við breytingu, er gjöra kann að þurfa á vatnsæðakerfi Reykjavíkur vegna þessa, og ennfremur endurgjald fyrir vatnsnotin og skal þetta metið af dómkvöddum mönnum, nema samkomulag verði. Í málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti greiði Sagnáfrýjandi aðaláfrýjanda 500 kr. 10 146 Því dæmist rétt vera: Gagnáfrýjandi, bæjarstjórn Reykjavíkur, skal skylt að leyfa aðaláfrýjanda, Vatnsveitufélapi Skildinganesskauptúns, að taka vatn úr vatns- veitu Reykjavíkur til heimilis- og búsþarfa handa félagsmönnum og að leyfa aðaláfrýjanda að leggja vatnsæð úr vatnsæðakerfi Reykjavíkur inn á félagssvæðið, enda hlíti vatnsveitufélagið þeim ákvæðum, sem sett eru eða sett verða um lagningu vatnsæðarinnar, notkun vatnsins og með- ferð veitutækja. Ef ekki næst samkomulag, skulu dómkvaddir menn meta, hvar tengja skuli æðina við vatnsæðakerfi Reykjavíkur, þannig, að hags- munum beggja aðilja sé sem best borgið, og ákveða vídd vatnsæðarinnar eða gjörð hennar að öðru leyti með hliðsjón af því, að eigi sé tekið meira vatn en þarf til heimilis- og búsþarta félagsmanna Í vatnsveitufélaginu. Aðaláfrýjandi greiði allan kostnað við lagningu vatnsæðarinnar inn á félagssvæðið og allan kostnað, er vatns- veita Reykjavíkur kann að hafa af vatnstöku hans, þar með talinn kostnað við breytingu, er gjöra kann að þurfa á vatnsæðakerfi Reykjavíkur vegna þessa, og ennfremur endurgjald fyrir vatns- notin, og skal þetta metið af dómkvöddum mönn- um, nema samkomulag verði. Í málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti greiði gagnáfrýjandi aðaláfrýjanda 500 kr. 147 Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Sératkvæði hæstaréttardómara Lárusar H. Bjarnason, í málinu nr. 124/1920: Vatnsveitufélag Skildinga- nesskauptúns gegn bæjarstjórn Reykjavíkur og gagnsök. Að vísu virðist 3. gr. laga nr. 46/1923 um stækkun lögsagnarumdæmis Reykjavíkur, ein út af fyrir sig, veita íbúum Seltjarnarnesshrepps sjálfstæðan rétt til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkurkaupstaðar, til heimil- is- og búsþarfa þeirra. En þar sem upphaf 35. gr, sbr. 155. gr. vatnalaganna nr. 15/1923, sem urðu til á Alþingi nefnt ár á undan fyrnefndum lögum, heldur lögum nr. 84/1907 um vatnsveitu fyrir Reykjavík í fullu gildi, að því slepptu að 34. gr. vatnalaganna á og að taka til þátttöku annara í þegar stofnuðum vatnsveitum samkv. eldri lögum og vatnstöku réttur samkv. nefndri 3. gr. einni tæplega er samrímanleg- ur 63. gr. stjórnarskrárinnar, þá þykir og verða að taka tillit til 34. gr. vatnalaganna við skýringu 3. gr. hinna laganna, enda gat flutningsmaður tillögunnar að nefndri 3. gr. þess, um leið og hann flutti tillög- una á Alþingi, að Seltirningar, er voru hvatamenn að tillögunni, hafi >ekki farið fram á annað en það, sem vatnalögin heimila þeim. Eftir 34. gr. vatnalaganna er nýjum þátttakendum í eldri vatnsveitum heimilaður réttur til vatns til hverskonar notkunar. En samkv. 3. gr. laga nr. 46/1923 10s 148 er íbúum Seltjarnarnesshrepps aðeins heimilað vatn ytil heimilis- og búsþarfa< og er það takmörkun á notkunarheimildinni samkv. vatnalögunum. Hins vegar er það ekki tekið fram berum orðum í nefndri laga- grein, svo sem i 34. gr. vatnalaganna, að það sé skilyrði fyrir vatnsútlátunum, að vatnsveitan hafi nægilegt vatn til þess og að vatnsútlátin valdi veit- unni ekki verulegu óhagræði að öðru leyti. En bæði af því, sem áður er sagt, meðal annars um tilorðningu beggja laga og svo hinu, að lengi hefir borið á allmiklum vatnsskorti í sérstaklega 2 hæstu hlutum bæjarins, en eðlilegt að upphaflegir eigendur og kostnaðarmenn vatnsveitu Reykjavíkur, ekki síður en eigendur annara eldri vatnsveitufyrirtækja, gangi að þessu leyti fyrir þörfum annara og það því frem- ur, sem bænum Í 2. gr. laga nr. 46/1923 er gjört að greiða, að því er ætla má, fulla borgun fyrir þau frið- indi, sem honum eru veitt Í 1. gr. laganna, þá þykir mega ætla, að neind skilyrði vatnalaganna gildi og gagnvart áfrýjanda, enda þess getið Í nefndri 3. gr., að íbúar Seltjarnarnesshrepps hliti og „þeim ákvæð- um, sem sett eru eða sett verðac um notkun vatns- ins, og er ekki ósennilegt, að þar sé meðal annars átt við margnefnd ákvæði 34. gr. vatnalaganna. Samkv. þessu verður áfrýjanda, eins og gjört er í héraðsdóminum, aðeins veittur réttur til vatns úr vatnsveitu steinda til heimilis og búsþarfa félaps- manna, sbr. 15. gr. vatnalaganna, að þvi tilskildu, að metið verði, að stefndi hafi nægilegt vatn til þess og að veiting vatnsins valdi steinda eigi verulegu óhagræði að öðru leyti, enda greiði áfrýjandi allan aukakostnað, er veitan heim til hans hefir í för með sér, sem og endurgjald fyrir vatnsnotin eftir dóm- 149 kvaddra manna mati, nema öðru vísi umsemjist. Loks fari það, ef til kemur eftir mati, hvar tengja skuli heimæð áfrýjanda við vatnsveitu stefnda og hversu viðtengiæðin og gerð hennar að öðru leyti skuli vera í landi bæjarins. Samkv. þessum úrslitum þykir málskostnaður í aðal- sök og gagnsök fyrir hæstarétti eltir atvikum eiga að falla niður, en málskostnað í héraði þykir aðal- stefndi eiga að greiða aðaláfrýjanda með 250 kr. Því dæmist rétt vera: Aðalstefnda, bæjarstjórn Reykjavíkur, skal skylt að heimila aðaláfrýjanda, Vatnsveitufélagi Skild- inganesskauptúns, að taka vatn úr vatnsveitu Reykjvíkur, til heimilis- og búsþarfa félagsmanna, svo framarlega sem dómkvaddir menn meta vatnsveituna aflögufæra að vatni, og skulu mats- mennirnir tiltaka bæði, hvar tengja skuli æð aðal- áfrýjanda við vatnsveitu aðalsteinda og vídd æðarinnar og gerð að öðru leyti, enda hlíti aðal- áfrýjandi þeim ákvæðum, sem sett kunna að verða um lagningu æðarinnar, vatnsnotin og veitutækin. Aðaláfrýjandi greiði allan kostnað við lagningu vatnsæðarinnar um land Reykjavíkur og þann kostnað, er vatnsveita aðalsteinda kann að hafa af vatnstöku aðaláfrýjanda, vegna breytinga á veitunni eða viðauka við hana, svo og endurgjald fyrir vatnsnotin eftir dómkvaddra manna mati, nema samkomulag verði. 150 Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður, en málskostnað í héraði greiði aðalsteindi aðaláfrýj- anda, að viðlagðri aðtör að lögum, með 250 kr. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað, að undangenginni árangurslausri sáttatilraun, Vatnsveitufélag Skildinganesskauptúns gegn bæjar- stjórn Reykjavíkur með stefnu, dags. á. júli þ. á., og gjört þær kröfur, aðallega, að íbúar Skildinganesshrepps og þar með Vatnsveitufélag Skildinganesskauptúns hafi rétt til að taka vatn úr vatnsveitu Reykjavíkur í suðurenda Rauðarárstígs með allt að 80 m/m. viðri pípu og til vara, að þeir hafi rétt til að taka vatn úr vatnsveitu Reykjavíkur á þeim stöðum og að öðru leyti á þann hátt, að það valdi eigi Reykjavíkurkaup- stað verulegum óhagnaði, svo helir stefnandi kralizt máls- kostnaðar að skaðlausu eða eftir mati réttarins. Það skal þeg- ar á það bent, að í sáttakærunni standa í varakröfunni: orðin „verulegu óhagræði< í staðinn fyrir >verulegum óhagnaði< í varakrölunni samkvæmt stefnunni. Þetta Orðalag virðist þó vera svo líkrar þýðingar, að ekki þykir ástæða til að vísa varakröfunni frá dómi ex officio sökum ósamræmis milli steinu og sáttakæru. Við þinglestingu máls þessa Í1. júlí þ. á., lagði stefnandi fram stefnu, sáttakæru og vafnsveitusamþykki fyrir Vaíns- veitufélag Skildinganesskauptúns, en enga málsútlistun sérstak- lega og Í neindum skjölum er þess að engu getið, á hvaða rökum stefnandi reisir kröfu sína. Þótt þetta sé aðfinnslu- verður málatilbúnaður, telur rétturinn samt ekki eiga að vísa málinu frá ex olficio og engin krafa um fÍrávísun af þessari ástæðu er gjörð af pagnaðila. Í sókn framlagðri 12. sept. þ. á. gjörir stefnandi grein fyrir á hverju hann byggir kröfur sínar, sem sé fyrst og fremst á 3. gr. laga nr. 46/1923 um stækkun lögsagnarumdæmis Reykjavíkur og auk þess telur hann rétt sinn til vatns úr vatnsveitu Reykjavikur heimilaðan í 29. sbr. 31. gr. vatnalaganna nr. 15/1923; segir steinandi, að í *hvort- tveggju lögunum< sé réttur sinn >skýr og Ótviræður<. En þann mismun telur stefnandi þó vera á þessum heimildum, i51 að 3. gr. 1. nr. 46/1923 skyldi bæinn skilyrðislaust til að láta af hendi vatn „til Seltjarnarnesshrepps< alveg án tillits íil þess, hvort bærinn er aflögufær eða ekki, eða hvort það veld- ur honum óhagræði eða ekki, og er aðalkrala stefnanda miðuð við þennan skilning. Stefnandi neitar því, að 3. gr. Í. nr. 46/1923, eigi að skýra í samræmi við vatnalögin, en hefir þó til varúð- ar, að því er virðist, sett Íram varakröluna. Stefndur hefir krafizt algjörðrar sýknu af kröfum stefnanda og sér dæmdan málskostnað eftir mati réttarins. Um lög nr. 46/1423 tekur steindur það fram, að áður en þau voru til meðferðar á Alþingi hafi staðið yfir samningur milli Reykjavíkurkaupstaðar annarsvegar og Seltjarnarness- hrepps og Mosfellshrepps hinsvegar um stækkun lögsagnar- umdæmis Reykjavikur. Eftir að samningar höfðu tekizt milli aðilja, var borið Íram frumvarp á Álþingi 1922 í samræmi við þá, en það frumvarp varð ekki útrætt að því sinni, en var borið upp í sömu mynd af nýju á þinginu 1923. Bæði þessi frumvörp höfðu það sameiginlegt, að í þeim var ekki ákvæði 3. gr. laga nr. 46/1923, en þessari grein var með breytingar- tillögu skotið inn í frumvarpið á Alþingi 1923, samkv. ósk frá Seltjarnarnesshreppi. Um þessa breytingartillögu lét framsögu- maður málsins Í neðri deild svo ummælt, að með henni væri ekki farið fram á annað en það, sem vafnalögin heimila íbú- um hreppsins, en í nefndaráliti efri deildar er hugsunin orðuð svo, að þessi grein sé mjög svipað ákvæði þeim, er vatna- lögin hafa um sama efni. Stefndur telur því með sérstakri hliðsjón af því, að lög nr. 84/1907 um vatnsveitu fyrir Reykj- vik voru látin standa óhögguð jafnhliða vatnalögunum, að 3. gr. laga nr. 46/1923 sé aðeins skýring á vatnalögunum og hafi ekki neina nýja heimild að geyma, heldur sé greinin í fullu samræmi við þessi lög og þau verði að skýra það, hvort Reykjvík sé skylt að láta stefnanda vatn í té. Krafa stefnanda verði því að byggjast á lll. kafla vatnalagansa. Þau einu ákvæði, sem stefndur telur að til greina geti komið eru 31., 32. og 34. gr. Tvær fyrsttöldu greinarnar komi því ekki til mála því að þær eigi aðeins við einstaka menn, en vatna- félög séu með öllu útilokuð frá því að neyta þessara heimilda, orðalag þeirra bendi ótvírætt til þess, að þótt 34. gr. virðist hafa yfirgripsmeira orðalag, taka einnig til félaga, þá skilur steindur þessa grein þó svo, að hún eigi við sömu menn sem 31. og 32. gr., nefnilega aðeins við einstaka menn, m.a. bendi 152 staða greinarinnar í Ill. kafla laganna á þetta. Stefndur kemst því að þeirri niðurstöðu, að réttur stefnanda til vatns úr vatns- veitu bæjarins verði eigi byggður á vatnalögunum, þar sem 34. gr. þeirra, sem helzt væri viðlit að byggja þennan rétt á, eigi aðeins við einstaka menn. Loks tekur stefndur það fram, að þótt svo væri litið á, að stefnandi hefði rétt til vatns samkv. 34. gr. vatnalaganna, að þá gæti stefnandi allt að einu ekki orðið aðnjótandi vatnsins sök- um þess, að það sé ekki öruggt, að bærinn hafi nægilegt vatn til eigin þarfa. Hefir hann þessu til styrktar lagt fram vottorð bæjarverkfræðingsins, dags. 30. ág. þ. á., sem sýnir það, að vatnið hefir lækkað verulega í brunnum þeim, er vatnsveitan hefir upptök sín, og er það álit verkfræðingsins, að jarðskjáltt- ar þeir, er gengu s.l. sumar, séu orsök þess, að vatnið í brunn- unum hefir þorrið. Þar sem því er hætta á, að vatn sé nú og verði ekki nægilegt og ráðstafanir verði væntanlega að gjöra til þess, að rennsli vatnsveitunnar verði Örara, krefst stefndur þess, að matsnefnd verði látin skera úr um vatns- megnið og þá jafnframt, hvort bærinn bærinn sé aflögufær. Þessari síðastnefndu kröfu hefir stefnandi mótmælt, meðal annars af því, að hún sé of seint fram komin. Þessi mótmæli stefnanda eru þó ástæðulaus, þar sem téð varnarástæða stefnds kom fram þegar á eftir frumsókn og málsútlistun stefnanda. Steindur hefir ekki véfengt heimild steinanda til að koma fram fyrir íbúa Seltjarnarnesshrepps í þessu máli, svo að ekk- ert er frá réttarins hlið við aðild stefnanda að athuga. Eins og áður er sagt, byggir stefnandi rétt sinn til vatns- töku úr vansveitu stefinds ekki aðeins á 3. gr. laga nr. 46/1923 heldur og telur hann heimild sína ótvíræða samkv. 29. gr., sbr. 31. gr. vatualaganna, og ennfremur telur hann heimild fyrir vatnstökunni vera í 34. gr. sömu laga. Ef vatnalögin beinlinis veita stefnanda þennan rétt, þá verður skilningur 3. gr. 1. nr. 46/1923 rökréttur, svo sem hann heldur fram, að téð lagagrein skyldi stefndan til skilyrðislaust að láta stefn- anda vatn í té. En þar sem þessi skilningur er mjög athuga- verður frá mörgum hliðum séð og næsta ólíklegur, er vert fyrst að athuga það, hvort stefnandi hafi fengið umstefndan vatnstökurétt með vatnalögunum og ef því verður að svara neitandi, hversu víðtækan rétt lög nr. 46/1923 hafa veitt honum. Þau lög, sem fyrst og fremst koma hér til athugunar, eru lög nr. 84,1907 um vatnsveitu fyrir Reykjavík og afstaða þeirra 153 til vatnalaganna. Lög nr. 84/1907 veita bæjarstjórn kaupstaðar- ins einkaleyfi til þess að leggja vatnsveitu í pipum neðan- jarðar til Reykjavíkur og um kaupstaðinn. Bæjarstjórn hefir einkarétt til að selja neyzluvatn í lögsagnarumdæminu, er hún hefir komið vatnsveitunni til bæjarins og um bæinn, og heimta vatnsskatt af öllum húseignuni í lögsagnarumdæminu, sem vatnsins geta orðið aðnjótandi. Bæjarstjórnin ein hefir því heimild til að ráða yfir því vatni, sem veitan lætur í té og leggja vatnsskatt á fyrir vatnsnotin. Einkaréttur bæjar- stjórnarinnar til sölu á vatni veitunnar nær yfir allt það svæði, er veitan tekur til, en takmörk þess falla saman við takmörk lögsagnarumdæmis Reykjavíkur, og skylda bæjarins til að láta þeim vatn í té, sem utan lögsagnarumdæmisins búa, gat ekki átt sér Stað. Nú láta vatnalögin lög nr. 84/1907 standa óhögguð og svo ríkt er kveðið að orði um þetta í 155. gr. vatnalag- anna, að ef hvorttveggja lögin geta ekki samrýmzt, þá eiga vatnalögin að víkja. Þótt nú svo væri, sem ekki er, að 31. gr. vatnalaganna heimilaði manni að taka vatn úr vatnsveitupipum annars manns og í ann- ars landareign, þá næði þetta almenna ákvæði ekki til vatns- veitu Reykjavíkur. Um samskonar vatnsveitu eiga við ákvæði 34. gr., sbr. 35. gr. vatnalaganna. Þar segir svo, að vatnsveitur, sem gjörðar hafa verið með heimild í eldri lögum, skulu sæta þeim reglum, er þar segir, en þó skuli þeim, er eigi hefir í öndverðu tekið þátt í vatnsveitufyrirtæki, rétt að taka þátt í því, svo fremi vatn sé til þess nægilegt og það valdi eigi eiganda veitunnar verulegu óhagræði að öðru leyti. Þetta ákvæði virðist berlega koma í bága við áðurnefnd einkalög um vatnsveitu Reykjavíkur, sem ekki leggja kaupstaðnum neina skyldu á herðar um að láta vatn í té utan lögsagnar- umdæmisins. Hér verða því vatnalögin að vikja samkvæmt beinum orðum 155. gr. þeirra, þar sem lög nr. 84/1907 eigi að halda gildi sínu þótt þau brjóti í bág við fyrirmæli vatnalag- anna. Niðurstaðan af þessari rannsókn verður því sú, að stefnandi öðlast ekki umsteindan vatnstökurétt, hvorki með fyrirmælum vatnalaganna eða öðrum ákvæðum þeirra. Til þess að stefnandi fengi nokkurn rétt til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur, þurfti sérstök lög og í þessu augnamiði eru lög nr. 46/1923 sett. Um þessi lög hefir steindur haldið því fram, að 3. gr. þeirra hali >ekki neina nýja heimild að geyma< umfram vatna- 154 lögin. Á þessa skoðun verður ekki fallizt. Innihald þessarar greinar er jákvætt og er beint að einu atriði, sem vatnalögin hreyfðu ekki við. Nefnda lagagrein ber að skoða sem við- auka, að efni til, við vatnalögin. Greinin er sambandsliður milli vatnalaganna og laga nr. 84/1907. Hún raskar hvorugum þessara laga, hvorki með beinum orðum né að það verði ráðið af undirbúningi laga nr. 46/1923 á Alþingi. Hinsvegar verður heldur ekki fallizt á þann skilning steinanda á nefndri laga- grein, að hún veiti honum skilyrðislausan rétt til vatnstöku úr vatnsveitu steinds, hvar sem hann kýs og hvernig sem högum er háttað. Þess verður hvergi vart, að með þessu ákvæði hafi átt að leggja kvöð á kaupstaðinn, sem rýrði nota- gildi vatnsveitunnar fyrir hann eða hefði í för með sér fjár- hagslegar byrðar. En sú yrði niðurstaðan ef íbúar Seltjarnar- nesshrepps ættu ótakmarkaða og skilyrðislausa heimtingu á nægu vaíni til heimilis- og búsþarfa úr vatnsveitu Reykjavík- ur, enda þótt bæjarfélagið brysti vatn sökum vatnsmagns þess, er láta skyldi steinanda í tje, og bæjarlélagið þyrfti þess- vegna að leggja í meiri eða minni kostnað til aukningar vatnsmagni veitunnar. Slíkt er ekki orðað í 3. gr. laga nr. 46/1923, en Í greininni eru settar þær hömlur um notkun vainsins, sem stefnandi kann að lá úr veitunni, að það megi hann aðeins nota til heimilis og búsþarfa. En því svarar greinin ekki, hversu nærri íbúar hreppsins megi ganga veitunni og gagn- vart þörfum Reykjavíkurkaupstaðar og verður þvi að leita skýringar á þessu annarstaðar eða með öðrum orðum í grund- vallarlðögum vorum um rétt manna til vatns úr vatnSveitum annara, þ. e. a. s. í vatnalögunum og verður að þessu leyti að Íallast á skilning steinds á málinu. Utan við hið einskorðaða og takmarkaða löggjafarsvæði, sem lög nr. 84/1907 taka til, gilda vatnalögin lyrir lögsapnar- umdæmi Reykjavíkur eins og annarstaðar á landinu. Nú virðist löggjafinn hafa litið svo á, að lög nr. 46/1923 bryti ekki í bág við nein önnur lög enda ekkert fyrirmæli í öðrum lög- um um það, að önnur lög skuli víkja fyrir þeim, en slíka alls- herjar skipun hafa aftur vatnalögin, sem gefin eru sama dag. Lög nr. 46/1923, 3. gr. virðist því eiga að skýra í samræmi við vatnalögin og með hliðsjón ai einkalögunum um vatns- veitu Reykjavíkur, þegar sýnt hefir verið, eins og áður er sagt, að löggjafarmarkmið 3. gr. laga nr. 46/1923 er að vera sam- bandsliður milli nýnefndra tveggja laga. 155 Margneind lagagrein lætur nú svo ummæit, að íbúum Sel- tjarnarnesshrepps skal heimilt vatn frá vatnsveitu Reykjavíkur- kaupstaðar til heimilis- og búsþarfa, og greiði sjálfir allan aukakostnað, er veitan heim til þeirra hefir í för með sér. Þetta ákvæði svipar að orðalagi til ákvæðis 2. töluliðs 25. pr. vatnalaganna, enda virðist hugmynd löggjafans, sbr. ummæli framsögumanns um ákvæði 3. gr. l. nr. 46/1923, er það var til umræðu í neðri deild, benda til þess, að stefnandi ætti að öðlast með grein þessari réttindi, sem líktust rétti eiganda lands, sem vain er tekið frá til vatnsveitu kaupstaðar. Land- eigandi helir rétt til að leggja til sín og á sinn kostnað vatns- æð úr vatnsveitu kaupstaðarins, enda greiði hann kaupstaðn- um aukakostnað af því og svari vatnsskatti frá þeim tíma, er hann getur notið vatnsveitunnar. Í þessu ákvæði virðist fel- ast það, að landeigandi á heimtingu á vatnsæð til sín ekki aðeins til heimilis. og búsþarfa heldur til hverskonar vatns- nota, sem hann vill — og er þannig víðtækari en heimild stefnanda — enda þótt veitan fleyti ekki nægilegu vatni til kaupstaðarins, er vatnsæð landeiganda bætist við, en í því falli ber hann kostnað af víkkun veitunnar auk kostnaðar við heimlögnina og svarar loks vatnsskatti samkv. fyrirmælum um vatnsskatt kaupstaðarins. Í 3. gr. laga nr. 46/1923 er altur á móti ekki gjört ráð fyrir, að stefnandi bæri annan kostnað en þann, sem veitan heim til hans heitir í för með sér, sem bendir til þess, að stefnandi hafi ekki réit til sjálfur á eigin kostnað að víkka vatnsveituna til bæjarins þótt vatnsmagn reyndist ónógt, enda bryti það í bága við 1. gr. laga nr. 84/1907, þar sem steindur hefir einkarétt til að leggja vatnsveitu í pip- um neðanjarðar til kaupstaðarins. Og því síður hefir stefn- andi rétt til að krefjast þess, að stefindur auki vatnsmagnið á eigin kostnað, svo að þörfum stefnanda væri fullnægt, því slíkan rétt veitir hvorug nelndra lagagreina. En svo sem sýnt var, er réttur sá, sem veittur er landeiganda samkv. 2. lið 25. pr. vatnalaganna stórum víðtækari en heimild stefndanda og getur þessi grein því ekki áft við rétt hans til vatnsveitu steinds. Það ákvæði vatnalaganna, sem kemur þá til athugunar um vatnsveitu stefnanda úr veitunni, er 34. gr. þeirra. Um þessa grein hefir steindur haldið því fram, að hún ætti við vainsveitu einstakra manna en ekki opinberar eða almennings- veitur. En á þessa skoðun verður ekki fallizt. Orðalag grein- 156 arinnar er það víðtækt að það nær yfir öll vatnsveitufyrir- tæki III. kafla laganna og 35. gr. laganna sýnir ennfremur, að hér er átt við allar veitur, sem þessi kafli laganna tekur til, hvort heldur þær eru gjörðar og reknar af hrepps- eða bæjar- félögum eða einstökum mönnum. Þegar bornar eru saman 3. pr. laga nr. 46/1923 og 3Á. gr. vatnalaganna, sýnir það sig, að þær eru í bezta samræmi hvor við aðra, og einskis réttur fyrir borð borinn, hvorki veitanna, steinds eða þiggjanda, stefnanda. Þessi grein vatnalaganna hefir það fyrir augum, að bæta aðstöðu þeirra, sem nærri vatnsveitu búa, en eru þó fyrir utan hið upphaflega veitusvæði, þeim, er taka þátt í fyrir- tækinu síðar, eru alveg óatkvæðisbærir um allan rekstur og stjórn fyrirtækisins og fyrir þá gildir ekki fyrirmælin um hinn alm. vatnsskatt til veitunnar. Þetta er alveg í samræmi við 3. gr. laga nr. 46(1923. Hinsvegar setur 34. gr. engin takmörk fyrir því til hverrar notkunar það vatn skuli vera, sem hinn síðari þátttakandi getur fengið, en þar setur 3. gr. 1. nr. 46/1923 þau takmörk, að rétturinn nái aðeins til vatns til heimilis- og búsþarfa, sem væntanlega verður að skýra samkvæmt 10. pr. vatnalaganna. Aftur á móti lætur 3. gr. 1. nr. 46/1923 óumtalað, sem von var, þar sem vatnalögin hafa tæmandi grundvallar- reglur um það atriði, að svo fremi geti stefnandi fengið vatn úr veitunni, að vatn sé til þess nægilegt umfram þarfir eig- anda, stefnds, og það valdi honum eigi verulegu óhagræði að öðru leyti. Stefnandi hefir haft glöggan skilning á þessu undir- stöðuatriði og stilað varakröfu sína með hliðsjón af því. Rétt- ur stefnanda til vatns úr vatnsveitu Reykjavíkur þykir því eiga að fara samkvæmt 34. gr. vatnalaganna, sbr. 3. gr. laga nr. 46/1923 og að öðru leyti verður stefnandi að vísu að hlíta ákvæðum laga nr. 84/1907 um einkarétt stefnds til að veita vatni Í pípum neðanjarðar um Reykjavikurkaupstað. Aðalkrafa steinanda að honum sé dæmdur réttur til að taka tiltekið vatnsmagn, þ. e. um allt að 80 m/m. viða pípu, á ákveðnum stað, suðurenda Rauðarárstígs, felur í sér forrétt stefnanda til vatns fram yfir Reykjavíkurkaupstað, þar sem stefnandi fengi með þessu tryggilega fullnægt vatnsþörf sinni, áður en nokkuð væri á það reynt, hve mikils vatns kaup- staðurinn þarfnast. Þessi krafa getur ekki orðið tekin til greina, þar sem hún er algjörlega gagnstæð orðum og anda 34. gr. vatnalaganna, sem skipar fyrir um rétt siðari þátt-takanda í vatnsveitufyrirtæki alveg Í gagnstæða átt. Samkvæmt þessari 157 grein getur réttur stefnanda til vatns úr veitunni þá fyrst komið til greina þegar vatnsþörf kaupstaðarins er víslega fullnægt, það er þegar veitan flytur nægilegt vatn handa hverjum þeim Í kaupstaðnum, sem kröfu á til vatns. Vatnsæð, er stefnanda væri heimilt að leggja til sín, ætti því að hafa upptök sín í vatnsveitu Reykjavikur á þeim stað, sem æðin ekki dregur úr nægilegu vatnsmagni til nokkurs kaupstaðar- búa, sem vatnsskatti svarar, og að vatnstaka stefnanda valdi að öðru leyti eiganda vatnsveitunnar, Reykjavíkurkaupstað, eigi verulegu óhagræði. En um þetta fer fram mat dóm- kvaddra manna samkv. 34., sbr. 147 gr. b. vatnalaganna. Kröfu stefnanda þykir því eiga að taka til greina á þann hátt, að honum skuli heimilt vatn úr vatnsveitu Reykjavíkur- kaupstaðar til notkunar í heimilis- og búsþarfir, svo fremi dóm- kvaddir menn meta, að vatn sé til þess nægilegt umfram þarfir kaupstaðarins, enda ákveði þeir stað þann, er æðina til stefn- anda kann að mega taka úr veitunni, þannig, að vatnsnot stefnanda aldrei komi í bága við vatnsþörf kaupstaðarins, en stefnanda þó tryggt vatn ef um fram er. Og enn er heimild stefnanda til vatns úr veitunni því skilyrði bundin, að vatns- æðin til hans valdi eigi, eftir mati sömu manna, Reykiavíkur- kaupstað verulegu óhagræði að öðru leyti. Málskostnað þykir steindur eiga að greiða stefnanda og ákveðst hann hæfilega metinn 100 kr. Miðvikudaginn 21. mai 1930. Nr. 120/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Ólafi Gottskálkssyni (Svb. Jónsson). Sýknudómur. Dómur lögregluréttar Siglufjarðar 20. júlí 1929: Kærður, Ólafur Gottskálksson, Siglufirði, greiði 40 kr. sekt í ríkissjóð, til vara, sæti einföldu fangelsi í 3 daga. Svo greiði og kærður Jóhanni Þorfinnssyni í skaðabætur 325 kr. innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Ennfremur greiði kærður allan kostnað, er leiðir af máli þessu. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 158 Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, kom kærði á bifreið sinni norðan Lækjar- götu og ók hægt eftir miðri götunni. Nokkru áður en kærði kom að gatnamótum Lækjargötu og Aðal- götu gaf hann hljóðmerki, en er hann nálgaðist gatna- mótin, kom maður, Jóhann Þortinnsson, á hjólhesti ofan Aðalgötu fyrir hornið á húsi því, er stendur á horni Aðalgötu og Lækjargötu, norðanvert við Aðalgötu (Kjötbúðin) og ætlaði norður eftir Lækjargötu, en í stað þess að beygja inn í Lækjargötu á vinstri götu- kanti, ók hann þvert yfir götuna beint í veg fyrir bifreiðina. Rakst hægra framhjól bifreiðarinnar á hjól- hestinn og maðurinn slengdist á götuna fyrir framan bifreiðina. Bifreiðin fór yfir hjólhestinn og braut hann, en með því bifreiðin fór mjög hægt, fór hún ekki yfir manninn, heldur ýtti honum á undan sér eina eða rúma billengd og fékk hann töluverðan áverka á höfði og síðu og handarbaki. Eftir þessum upplýsingum er það ljóst, að áreksturinn stafaði eingöngu af því, að Jóhann Þorfinnsson ók í veg fyrir bifreiðina, og hafði hann þó séð hana áður en hann ók út á Lækjargötu. Kærði ók að vísu sem næst á miðri götu, en þar sem hann ók hægt og gætilega, þykir ekki eftir atvikum ástæða til að sekta hann fyrir það. Kærði hetir borið það, að hann hati séð Jóhann Þorfinnsson við kjötbúðarhornið og hafi sér þá virzt hann beygja réttu megin inn í Lækjargötu aftur með bílnum og hafi hann því ekki veitt honum frekari eftirtekt, með því að hann hafi haft augun á götunni framundan bilnum; hafi hann svo ekki orðið Jóhanns var fyr en hægra frambhjólið á bílnum hafi rekizt á hjólhestinn og Jóhann hafi slengzt á götuna fyrir 159 framan bilinn og í framhaldsprófi, er haldið hefir verið í málinu samkvæmt úrskurði hæstaréttar, hefir kærði haldið því fram, að hann þá hafi stöðvað bifreiðina eins fljótt og hann gat, þótt bifreiðin hafi runnið áfram tæpa lengd sína eftir áreksturinn. Þótt ætla megi eftir hraða bifreiðarinnar og eftir því, sem kærði segir um ástand hemlanna, að kærði hefði getað stöðvað bifreiðina nokkru fyr, þykir þó ekki næg ástæða til að láta kærða sæta refsingu fyrir þetta, þar sem þessi árekstur kom honum að óvör- um og það þvi eðlilega hefir haft áhrif á athafnir hans. Samkvæmt framansögðu ber því að sýkna kærða af kæru valdstjórnarinnar Í máli þessu og verður þá allur kostnaður málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, er ákveð- ast 80 kr. til hvors, að greiðast úr ríkissjóði. Skaðabótakrafa Jóhanns Þorfinnssonar verður held- ur eigi tekin til greina í þessu máli, samkvæmt því, sem að framan er sagt. Því dæmist rétt vera: Kærði, Ólafur Gottskálksson, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar og skaðabótakröfu Jó- hanns Þorfinnssonar í máli þessu. Allur kostnaður málsins bæði í héraði og hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Lárusar Jóhannessonar og Sveinbjörns Jónssonar, 80 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. 160 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn Ólafi Gottskálkssyni, bifreiðareiganda og bifreiðarstjóra, Siglufirði, fyrir brot á DÞifreiðarlögunum, út af árekstri 9. þ. m., og til skaða- bóta greiðslu 325 kr. til Jóhanns Þorfinnssonar Siglufirði, er varð fyrir árekstrinum. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Þ. 9. þ. m., ekur kærður flutningabifreið sinni hægt ettir Lækjargötu eftir miðri götunni, þó heldur vestar en á miðri götunni, suður á Aðalgötu, og gefur hljóðmerki um 14 faðma áður en hann kemur að götumótum, en ekkert hljóðmerki um leið og hann ler fyrir götuhornið. Heldur kærður þannig eftir Lækjargötu suður á Aðalgötu. Kærður heldur fram, að hann hafi ekki ekið á austurbrún Lækjargötu af því að þúst dálítil hafi verið á austurbrún götunnar. Er þetta rétt, en þúst- in var svo litil, að hverri bifreið var leikandi að aka yfir hana, svo að telja verður, að eigi séu færðar málsbætur fyrir því, að kærður ók ekki á austurbrún Lækjargötu. Samtímis og kærður ek- ur um Lækjargötu, ekur Jóhann Þorfinnsson norður Suðurgötu yfir á Aðalgötu og ætlar norður á Lækjargötu yfir á vesturbrún Lækjargötu. Hann heyrir hljóðmerki bifreiðar á Lækjargötu, en ekki við götumót og er hann kemur að gölumótum Lækjar- götu og Aðalgötu, sýnist honum kærður beygja með bifreið sína til vesturs. Hyggur Jóhann því, að árekstur muni verða, ef hann heldur þeirri stefnu, sem hann ætlaði sér, og beygir þá beint til austurs og ætlar fram fyrir bifreiðina og komast á austur- brún Lækjargötu, en þá rekst bifreiðin á hann, hér um bil á miðri Lækjargötu, þar sem Aðalgata og Lækjargata mætast. Það er nú gegn eindregnum mótmælum kærðs ekki fyllilega sannað, að bifreiðin hafi beygt til vesturs (til hægri) á Lækjar- götunni, en telja verður sannað, að kærður hafi eigi haldið sér nógu langt til vinstri hliðar á Lækjargötunni og það verið ástæða til, að Jóhanni Þorfinnssyni hafi við það fremur sýngzt, að bifreiðin ætlaði að beygja til hægri, en auk þess að aka henni ekki á vinstri brún Lækjargötu, hefir kærður einkum sýnt af sér vitavert aðgæzluleysi við að stöðva bifreiðina eigi nógu fljótt, er hann átti að geta séð áreksturinn fyrir. Þegar áreksturinn varð, lenti framhjól bifreiðarinnar á reiðhjólinu fyrir aftan fótstalla. Skall Jóhann þá um, en reiðhjólið fór undir bifreiðina og ók bifreiðin áfram um lengd sína áður en stöðvaðist og mjakaðist Jóhann undan henni þennan spöl 161 unz hún staðnæmdist. Hefir kærður undandráttarlaust viður- kennt þetta og að það sé hans sök að hafa ekki stöðvað bif- reiðina fyr. Verður að telja þetta framferði kærðs mjög vita- verða vanrækslu eins og á stóð og það því fremur, sem hann hefir viðurkennt, að bifreiðin sé svo útbúin, að stöðva megi á svipstundu. Verður því að telja, að hægt hefði verið fyrir kærðan að stöðva bifreiðina svo fljótt, að enginn, árekstur hefði orðið, en með tilliti til þess, að Jóhann Þorfinnsson fylgdi heldur ekki réttum ökureglum, og það kann að hafa truflað kærðan verður að telja rétt, að kærður greiði 40 kr. sekt í ríkissjóð, til vara sæti 3ja daga einföldu fangelsi, fyrir vita- verðan akstur á götum bæjarins. Sem skaðabætur til Jóhanns Þorfinnssonar þykir rétt, eins og málið liggur fyrir, að kærður greiði kr. 325. Svo greiði og kærður allan af málinu leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óparfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 28. maí 1930. Nr. 66/1929. Richard Thors, í. h. h/f. Kveldúlfur (Jón Ásbjörnsson) gegn Guðmundi Kristjánssyni, f. h. Per Perssons Skeppsmágleri A/B. (Magnús Guðmundsson). Skaðabætur. Dómur sjóréttar Reykjavíkur 19. febr.1929: Aðal- stefndi, Guðm. Kristjánsson, f. h. Persons Skeppsmágleri A/B., greiði aðalsteinanda, H/í. Kveldúlfur, 513 kr. ásamt 6% árs- vöxtum frá 19. nóv. 1927 til greiðsludags, og staðfestist lög- haldsgjörðin fyrir þessari upphæð. Gagnstefndi á að vera sýkn af kröfum gagnstefnanda í gagnsökinni og fellur málskostnaður þar niður. En í aðalsök greiði aðalstefndi aðalstefnanda 100 kr. upp í málskostnað. Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa að viðlagðri aðför að lögum. 11 162 Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi hefir krafizt þess aðallega, að hinum áfrýj- aða sjóréttardómi verði breytt á þá leið, að stefndi verði dæmdur til að greiða 2016 kr. án vaxta í skaða- bætur fyrir vanefndir á leigusamningi um e/s. Nes- sund, dags. 5. okt. 1927, en til vara, að honum verði tildæmdur hætilegur afsláttur af umsaminni leigu fyrir skipið eftir mati réttarins. Svo hefir hann og krafizt málskostnaðar fyrir undirrétti og hæstarétti. Stefndi hefir hinsvegar krafizt staðfestingar sjóréttar- dómsins og málskostnaðar fyrir hæstarétti. Áfrýjandi hefir hér fyrir réttinum fallið frá kröfu þeirri, er hann gjörði fyrir sjóréttinum um bætur fyrir það, að skipið tók á þilfar aðeins nokkurn hluta at farmi þeim, sem til var ætlazt, og hefir einskorðað bótakröfu sína við það, að nothæft farmrúm í skipinu hafi verið minna en umsamið var. Hefir hann haldið því fram, að farmrúm það, er honum var fengið, hati aðeins verið 36600 teningsfet, er tekið hafi 506 smá- lestir af sildarmjöli, en umsamið hafi verið, að farm- rúm skipsins væri að minnsta kosti 42000 teningsfet, er eftir sama mælikvarða mundi hafa rúmað 580?/3 smá- lestir. Hafi skipið því tekið 74?/3 smálestum minna en samningar stóðu til og hann orðið að greiða öðrum fyrir flutning þeirra, 27 kr. fyrir smálest hverja. Verð- ur krafa hans samkvæmt þessu 74?/3X27 kr. = 2016 kr. Báðir aðiljar eru sammála um það, að farmrúm hins leigða skips hafi átt að vera 42000 teningsfet. Hefir stefndi haldið því fram, að svo hafi verið og skipið fullnægt samningum að þessu leyti. Því til sönnunar hefir verið lagður fram í málinu staðfestur útdráttur úr skipaskrá Norsk Veritas 1927 og er farm- rúm skipsins (Bale Capaeity) þar talið 42000 tenings- fet. 163 Er ekkert fram komið í málinu, er hnekkt geti skipaskrá Norsk Veritas að þessu leyti, og verður því að ganga út frá, að íarmrúm skipsins hafi verið 42000 teningstet, svo sem um var samið, að með- töldu farmrúminu undir stjórnpalli, og hefir umboðs- maður áfrýjanda vestra haldið því fram, að þar hefði fengizt rúm fyrir 20 smálestir sildarmjöls, ef kolin, sem þar voru, er skipið var fermt, hefðu verið flutt þaðan. En áfrýjandi telur, að farmrúmið undir stjórnpall- inum hafi verið ónothæft fyrir síldarmjölið, þar sem í því hafi verið kol skipinu tilheyrandi og hafi skip- stjóri neitað að flytja þau og hreinsa rúmið, svo að farmur yrði settur í það, en heimilað áfrýjanda að gjöra það á sinn kostnað. Má ætla að þetta sé rétt hermt, og verður að fallast á þá skoðun áfrýjanda, að það hafi verið skylda steinda að hafa rúm þetta, sem annað lestarrúm í skipinu, nothæft til umsamins flutnings. Og þar sem stefndur bætti ekki úr þessu og farmur var ekki látinn í rúm þetta af nefndri ástæðu, en ekki verður séð, að annað lestarrúm í skipinu hafi verið ónotað, þá verður eins og gjört er í sjódóminum að skylda stefndan til að bæta áfrýj- anda tjón það, er hann hlaut af þessu, en það nam 27 kr. fyrir hverja smálest og þannig 540 kr. alls. Má þannig staðfesta sjódóminn með þessari breyt- ingu að niðurstöðu til. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rétt vera: Stefndi, Guðmundur Kristjánsson, f. h. Per Pers- li* 164 sons Skeppsmágleri, greiði áfrýjanda, Richard Thors, í. h. h/f. Kvöldúlfur, 540 kr. Ákvæði sjóréttardómsins um málskostnað í hér- aði staðfestist, en málskostnað fyrir hæstarétti greiði áfrýjandi stefnda með 150 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með skipsleigusamningi, 5. okt. 1927, leigði aðalstefnandi sís. Nessund hjá aðalstefnda íúl þess að taka fullfermi af síldarmjöli á Hesteyri og eftir ósk aðalstefnanda sildarolíu í tunnum eða þurkaða þorskhausa á sama stað eða á einni annari höfn á vesturströnd Íslands eða í Vestmannaeyj- um og flytja farminn til Hamborgar. Skipsleigan var ákveðin ísl. kr. 13500, og voru ?%s hennar greiddir fyrirfram, en !/% eða kr. 4500 eftir á. Í skipsleigusamningnum er skipið talið bera 800 tons >dead weight<, en lestarrúmmál ekki tiltekið, en meðan á samningum stóð, var það gefið upp að vera 42000 ten. fet., enda var það tilfært svo í skipaskrá Bureau Veritas. Hinsvegar skýrði skipstjóri svo frá, er hann var á Hesteyri að ferma skipið, að lestarrúmið væri. 36600 ten. fet., en auk þess var rúm nokkurt undir brúnni (sparebunkers), en í því voru kol og hefði þurit að flytja þau til og setja þar umbúnað nokkurn til þess að láta hefði mátt þar sildarmjöl, t. d. með því að setja þil í milli þess og kolanna og þvo og hreinsa rúmið. Bauðst skipstjóri til að taka farm í þetta rúm, ef aðalstefn- andi vildi láta gjöra greindan útbúnað, en því neitaði hann. Það kom nú á daginn, að skipið gat ekki tekið allt það síldar- mjöl, er ætlað var, 608 tonn, og varð að skilja eftir 102 tons og ennfremur skildi það nokkuð eftir af sildarolíunni. Eitir- stöðvarnar af síldarmjölinu sendi aðalstefnandi síðan með sís. Íslandi og greiddi 27 kr. fyrir tonn eða samtals kr. 2754,00; en sildarolíuna sendi hann með s/s. Nova og greiddi fyrir ísl. kr. 1699.05. Til tryggingar greiðslu þessum upphæðum, samt. kr. 4453.05, lét aðalstefnandi leggja löghald á ettir- stöðvar farmgjaldsins, isl. kr. 4500.00, eftir að hann hafði greitt 165 það til aðalstefnds. Hefir aðalstefnandi síðan höfðað mál þetta til staðfestingar löghaldsgjörðinni og krafizt, að aðalstefndi verði dæmdur til að greiða kr. 4453.05 ásamt 6 % ársvöxtum frá 19. nóv. 1927 till greiðsludags og kostnað við löghalds- gjörðina og mál þetta, samkvæmt reikningi að upphæð 361 kr. 95a. En til vara hefir aðalstefnandi krafizt, að honum verði tildæmdur hæfilegur afsláttur af skipsleigunni, eftir mati rétt- arins, ásamt 6% ársvöxtum af þeirri upphæð frá stefnudegi til greiðsludags og að löghaldsgjörðin verði staðfest fyrir þeirri upphæð. Aðalstefndur, sem í aðalsökinni hefir krafizt algjörðr- ar sýknu og sér dæmdan málskostnað í samræmi við máls- kostnaðarreikning aðalstefnanda, hefir höfðað gagnsök til greiðslu kr. 740.00, sem er kostnaður við gjörðardóm í Noregi og símskeyti, ásamt 6 % ársvöxtum frá 13. sept. í. á. til greiðslu- dags og málskostnaðar og enn hefir hann í gagnsökinni krafizt 6'% vaxta af hinni kyrsettu upphæð kr. 4500.00 frá 15. dezember 1927 til borgunardags. Krafa aðalstefnanda er sú, að hann fái bætur fyrir allt það, sem eftir varð af þeim flutningi, sem hann ráðgjörði að flytja með s/s. Nessund. Þessi krafa hefir ekki við rök að styðjast. Um lestarmagn á þilfari var ekkert fast ákveðið í skipsleigu- samningnum og allt var látið á þilfar sem óskað var. Skip- stjóri bauðst til að taka meira á þilfar af síldarolíunni en gjört var, en aðalstefnandi vildi ekki hafa nema eina tunnu- röð á þilfari. Krafa aðalstefnanda um bætur vegna þess, sem eftir varð af sildarolíunni, getur þvi ekki orðið tekin til greina. En þá kemur til greina, hvort aðalstefnandi átti heimtingu á, að skipið rúmaði og gæti tekið allt síldarmjölið 608 tonn. Í skipsleigusamningnum er skipið talið bera 800 tonn dw. og ef lestarrúmið er reiknað í samræmi við reynælu þá, er sjódóm- inum er kunnugt um að Eimskipafélag Íslands hefir, þ. e. 1 tonn dw. samsvarar 47 teningsfetum, þá ætti lestarrúm s/s. Nessund að vera 37600 tenf. Samkvæmt reikningi aðalstefnda þarí 1 tonn af sildarmjöli 70 tenf. rúm og samkv. því þurtti 608 tonn sildarmjöls, 42560 ten.f. rúm og gat því aðalstefn- andi ekki búizt við því, ef aðeins er tekið tillit til burðar- magns skipsins samkv. skipsleigusamningnum, að skipið rúm- aði allt sildarmjölið, en samkvæmt þvi, sem áður er sagt, tók skipið 506 tonn af mjöli, sem samkvæmt skoðun aðalstefn- anda, sem haldið er Íram í þessu máli, er að rúmtaki 35420 166 ten.fet eða 2180 ten.. minna en búast hefði mátt við sam- kvæmt áðursögðu. En nú hefir því verið mótmælt að 1 tonn af síldarmjöli þurfi ekki nema 70 ten.f. rúm. Hefir aðalsteindi haldið því fram, að aðalstefnandi hafi að fenginni reynzlu ekki þorað síðar að ætla sildarmjölstonni minna rúm en 80 ten.fet. og hafi það sýnt sig að vera hæfilegt. Með því að sjódóminum er kunnugt um, að Eimskipafélag Íslands hefir komizt nákvæmlega að sömu niðurstöðu, þá virðist réttinum ekki áhorismál að leggja það til grundvallar, að 1 tonn sildar- mjöls hafi 80 ten.f. rúmtak. Samkvæmt skipsleigusamningn- um sjálfum, virðist aðalsteinandi því ekki með réttu hafa get- að búizt við að fá meira rúm í skipinu en hann fékk. En í samningnum um skipsleiguna var gjört ráð fyrir ákveðnu lestarrúmi, 42000 tent., og það virðist nægilega sannað í mál- inu, að skipið náði þessari lestarrúmsstærð, en þá er með- talið lestarrúmið, sem var undir stjórnpalli og notað var undir kolaforða (sparebunkers), 30—40 tonn. En rúm þetta var ekki tiltækt til fermingar síldarmjöls án umbúnaðar og hreinsunar og það verður ekki séð, að aðalstefnanda hafi borið nein skylda til að setja það í stand á sinn kostnað, en honum stóð rúmið til boða með þessu skilyrði, sem hann hafnaði, með því að skipið átti að vera tilbúið til fermingar >ready to load<. Það virðist því, að aðalsteinandi eigi rétt á bólum, sem nemi farmgjaldi fyrir það sildarmjöl, sem komizt heiði í þetta pláss, eða mismun á uppgefnu lestarrúmi og því lestar- rúmi, sem aðalstefnandi fékk notað. Það lestarrúm, sem aðal- stefnandi á rétt á, var 42000 ten.i., en það rúm, sem hann fékk þegar reiknað, er með 80 ten.. rúmi fyrir sildarmjöls- tonn, var 40480 og vantaði þannig 1520 ten.i. upp á umsamið lestarrúm, sem rúmað hefði 19 tonn sildarmjöls og kemur það heim við skoðun umboðsmanns aðalstefnanda við ferm- ingu skipsins á Hesteyri, er kvað um 20 tonn síldarmjöls komast fyrir í rúminu undir stjórnpalli. Á aðalstefnandi sam- kvæmt þessu rétt á bótum, er nema 27 X 19=513 kr. ásamt 6), ársvöxtum frá 19. nóv. 1927 til greiðsludags og stað- festist framangreind löghaldsgjörð fyrir þessari upphæð. Í gagnsökinni hefir gagnstefndi neitað því, að honum beri að greiða þann kostnað, sem hún greinir, enda hali gjörðar- dómurinn ekki farið fram fyrir sin tilmæli og óþarft að láta hann ganga vegna þessa máls. Með þvi að sjórétturinn 167 verður að telja þessi mótmæli á rökum byggð, verða kröfur gagnstefnanda ekki teknar til greina, hvorki að þessu né öðru leyti. Föstudaginn 30. maí 1930. Nr. 67/1929. Gísli J. Johnsen (Jón Ásbjörnsson) gegn Garðari Þorsteinssyni, f. h. Vilhelm Hansen (Lárus Jóhannesson). Vörusending. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 24. jan. 1929: Stefndur, konsúll Gísli J. Johnsen, greiði steinandanum, Garð- ari Þorsteinssyni, í. h. Vilhelm Hansen á Co., A/S., Kaupmanna- höfn, danskar krónur 1392,27, ásamt 6), ársvöxtum frá sátta- kærudegi 18. apríl 1928 til greiðsludags, og málskostnað með kr. 176,00. Dómi þessum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirt- ingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt málflutningi aðilja hér fyrir réttinum, verður að dæma áfrýjanda til þess að greiða stefnda 254 kr. 99 aura 275 kr. 48 a., hvorttveggja í danskri mynt, eða samtals 530 d. kr. 47 aura, með 69, vöxt- aim frá 18. april 1928, síðari liðinn af nefndri heildar- upphæð og vöxtu af honum, þó því aðeins, að áfrýj- anda verði jafnframt fengin umráð yfir vöru þeirri, 2 tunnum af blásteini, sem liðurinn á við. Um aðallið dómsupphæðarinnar, d. kr. 861 80 aura með 6%, vöxtum frá ofanneindum degi, greinir aðilja aftur á móti svo á, að áfrýjandi krefst algjörðrar sýknu af honum og málskostnaðar fyrir báðum réttum, en 168 steindur krefst einnig staðfestingar héraðsdómsins að því leyti og málskostnaðar fyrir hæstarétti. Þó hefir stefndur gert þá varakröfu um þennan lið, að afdrif hans verði látin velta á synjunareiði áfrýjanda. Áfrýjandi styður sýknukröfu sína af nefndum lið með því, að pöntunarsímskeyti það, sem lagt hefir verið fram í málinu af hendi steinds með undirrituðu simnefni áfrýjanda, hafi hvorki verið sent af sér né með sinni vitund og vilja. En stefndur byggir aðal- kröfu sína sérstaklega á því, að átrýjandi hafi engum athugasemdum hreyft út af lið þessum, fyr en með símskeyti 5. marz 19-8, og þó tekið við sundurliðuð- um reikningi fyrir sendingunni 27. eða 28. jan. með sama skipi og flutti bæði blásteininn, sem að ofan getur, og saltsýruna, sem hér ræðir um. En hvorki þessi ástæða né aðrar, sem færðar hafa verið fram í málinu, geta leitt til skilyrðislauss dóms yfir áfrýjanda að þessu leyti. Hinsvegar eiga úrslit um þennan lið að velta á synjunareiði áfrýjanda, þannig, að áfrýjandi skuli vera sýkn af nefndum 861 kr. 80 aur. og vöxtum af þeim, ef hann synjar fyrir það með eiði á varnarþingi sínu, innan 60 daga frá birtingu dóms þessa, að símskeytið 13. janúar 1928 til Atom (A.S. Skandinavisk Olierat- finaderi): >Send með >Ísland< een Rotan 20 til Köle- værket og 20 Balloner Syre — Giíslijohnsenc — sé sent af honum sjálfum eða fyrir hans hönd af þar til bærum manni (verzlunarstjóra eða prókúruhafa) eða af öðrum með hans vitund, og á steindur þá að greiða áfrýjanda málskostnað Íyrir bæjarþingi og hæstarétti með 400 kr. Verði áfrýjanda hinsvegar eiðfall, á hann og að greiða steindum ofannefndar 861 kr. 80 aura með vöxtum í dönskum peningum, eða alls 1392 d. kr. 27 169 aura með 6, vöxtum frá 18. april 1928 og máls- kostnað fyrir báðum réttum með 400 kr. Því dæmist rétt vera: Átrýjandi, Gísli J. Johnsen, greiði stefndum, Garðari Þorsteinssyni, í. h. Vilhelm Hansen á Co., A/S., 254 kr. 99 a. 275 kr. 48 a., hvorttveggja í dönskum peningum, eða samt. 530 kr. 47 a., með 69 vöxtum, frá 18 apríl 1928, síðari liðinn (275 kr. 48 a. og vöxtu af honum), þó með því skilyrði, að áfrýjanda verði jafnframt fengin um- ráð yfir þeim tveim tunnum af blásteini, sem lið- urinn á við. Synji áfrýjandi fyrir það með eiði, að hann hafi sjálfur sent umrætt símskeyti, annar þar til bær maður fyrir hans hönd eða annar með hans vit- und, á hann að vera sýkn af nefndum 861 kr. £0 aur. og vöxtum af þeim, og á stefndur þá að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir bæjarþingi og hæstarétti með 400 kr. Verði áfrýjanda aftur á móti eiðfall, á hann og að greiða steindum nefndar 861 kr. 80 aura með vöxtum, í dönskum peningum, eða alls 1392 d. kr. 27 aura með 6% vöxtum frá ofanneindum degi og málskostnað fyrir báðum réttum með 400 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 170 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höiðað með stefnu, útgefinni 25. april í. á, Garðar Þorsteinsson cand. juris, f. h. Vilhelm Hansen £ Co., AiS., Kaupmannahöfn, gegn konsúi Gísla J. Johnsen, Reykja- vík, til greiðslu skuldar fyrir vörur, að upphæð danskar kr. 1392,27, ásamt 6%, ársvöxtum frá sáttakærudegi, 18. apríl 1928, til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu með kr. 176,00. Stefndur hefir kannast við að skulda og boðizt til að greiða d. kr. 254,99, en krafist sýknunar að svo stöddu af d. kr. 275,48 ásamt vöxtum af þeirri upphæð og algerðrar sýknu af d. kr. 861,80 ásamt vöxtum, og sér tildæmdan málskostnað. Tveir síðarnefndir hðir kröfunnar eru þannig undirkomnir, að steindur pantaði símleiðis 16. jan. 1928 2 tdr. af blásteini hjá stefnanda (V. Hansen á Co.), en er sendingin kom með e/s „Brúarfosse, er fór frá Kaupmannahöfn 18. s. m., fylgdu henni 20 ballonar af saltsýru og var eitt og sama farmskir- teini yfir hvorttveggja og sami vixillinn. Nú hafði stefndur ekki pantað hjá stefnanda saltsýru þessa og óskaði hann því að fá kröfuna sundurliðaða og borga blásteininn, kr. 275,48, en þegar það ekki fékkst, neitaði steindur að veita blásteinin- um móttöku og greiða hann, og krefst því sýknu af þessari upphæð, þar til hún er greind frá hinum liðunum, kr. 861,80 fyrir saltsýruna. En á þessum lið kröfunnar stendur þannig: Með símskeyti 13. jan. f. á., undirrituðu með simnefni steinds, til firmans Skandinavisk Olieraffineri A/S, var pöntuð hjá þessu firma áðurmefnd saltsýra og beðin send með tilteknu skipi. Téð firma bað stefnanda að afgreiða pöntun þessa og gefa steindum reikning fyrir henni. Er það upplýst í málinu, að stefndur og firmað höfðu haft fleiri viðskifti saman, sem gengið höfðu á sama hátt, en firmað bað önnur firmu að afgreiða hið umbeðna beinleiðis til stefnds og krefja hann um greiðslu, og hafði stefndur ekki við þessa afgreiðslu að athuga, enda hafði steindur og firmað vorið 1927, samkv. umsögn firmans, sem lögð hefir verið fram í málinu og ekki er mótmælt, orðið á það sátt, að sama aðferð skyldi framvegis viðhöfð. En auk þess tjáist firmað, í bréfi 19. jan. 1928, hafa skýrt steinda frá því, að stefnandi afgreiddi saltsýruna og gerði steinda reikn- ing fyrir henni. Þetta bréf firmans minnist stefndur þó ekki að hafa fengið, og heldur þvi ennfremur fram, að skeytið 13. jan. til firmans hafi verið sent án sinnar vitundar og vilja og beri rithöndin á frumriti skeytisins, sem lagt hefir verið fram í mál- 171 inu, það með sér, að sendandi þess sé verkfræðingur nokkur, sem þá starfaði í Vestmannaeyjum á vegum steinds og tveggja annara manna. Hljóti simskeytið að hafa verið sent af mis- skilningi og neitar því steindur að bera ábyrgð á greiðslu saltsýrunnar. Rétturinn lítur svo á, að firmað S. O. A/S. hafi haft fulla ástæðu til að ætla skeytið frá 13. jan. komið frá steindum og það því fremur, sem fleiri pantanir steinds hjá firmanu voru gerðar á sama hátt, enda það ekki venja um slík kaupsýslu- skeyti að láta staðfesta undirskriftina af símaþjóni. Nú var venja um vörur þær, er stefndur pantaði hjá firmanu, að önn- ur firmu afgreiddu þær beint til stefnds og gerðu honum reikn- ing fyrir þeim; var það því ekki neitt afbrigði, þótt stefnandi afgreiddi saltsýruna til stefnds og gerði honum reikning fyrir, enda hafði samskonar aðferð milli allra sömu aðilja um sömu vörutegund átt sér stað nokkru áður. Samkv. þessum málavöxtum og þar sem stefndur hefir ekk- ert haft að athuga við sjálfa verðhæðina, þykir verða að taka kröfu stefnanda um d. kr. 1392,27 ásamt 6% ársvöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags að öllu leyti til greina, enda sé steindum afhent áðurnefnt farmskírteini. Svo ber og að taka kröfu stefnanda um málskostnað, kr. 176,00, til greina. Föstudaginn 30. maí 1930. Nr. 136/1929 Stjórn Veræzlunarfélags Vest- mannaeyja gegn Jóh. G. Ólafssyni, f. h. Nor- mann á Sons. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, stjórn Verzlunarfélags Vestmannaeyja, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkis- sjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. 172 Mánudaginn 2. júní 1930. Nr. 27/1930. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Ólafi Jónssyni (Lárus Jóhannesson). Áfengislapa- og bifreiðarlagabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 20. febr. 1930: Kærður, Ólafur Jónsson, greiði 250 kr. sekt í ríkissjóð innan 20 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella ein- földu fangelsi í 15 daga. Ennfremur skal hann sviftur leyfi til að aka bifreið í 4 mán- uði frá lögbirtingu dómsins. Svo greiði kærður og allan kostnað af máli þessu. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, ber að staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að kærði skal sviftur leyfi til að stýra bifreið í 6 mánuði frá uppsögn lög- regluréttardómsins að telja og að greiðslufrestur sekt- arinnar telst frá uppsögn dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, er ákveðast 40 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal órask- að, þó svo, að kærði, Ólafur Jónsson, skal svitt- ur leyfi til að aka bifreið í 6 mánuði frá upp- kvaðningu lögregluréttardómsins að telja, og að greiðslufrestur sektarinnar telst frá uppsögn dóms þessa. 173 Kærði, Ólafur Jónsson, greiði allan áfrýjunar- kostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, málflutn- ingsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárus- ar Jóhannessonar, 40 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Foresndur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ólafi Jónssyni lækni, Seltjarnarnesi, fyrir brot á ákvæðum bifreiðar- laganna nr. 56 frá 1926 og álengislaganna nr. 64 frá 1928. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir með vitna- leiðslu í málinu og framburði kærðs sjálfs. Hinn 1. jan. síðastl. klukkan að ganga 3, fór kærður heim- anað frá sér í bil og ætlaði að heimsækja nokkra sjúklinga og ók hann upp í Þingholt, um Bergstaðastræti og upp á Þórsgötu, og síðan niður í Hafnarstræti og upp á Þórsgötu, og síðan niður í Hafnarstræti 8. Á leiðinni niður í Hafnarstræti ók kærður ljóslaus um Aust- urstræti, og Þórður Ingimundarson settur lögregluþjónn, er var þar á verði, stöðvaði bílinn og aðvaraði kærða um að bíllinn væri ljóslaus, og sýndist honum þá kærður vera undir áhrifum víns. Hann fór því ásamt Ágúst Jónssyni, settum lög- regluþjón, á eftir bifreiðinni niður uð Hafnarstræti 8, og þar hittu þeir kærðan við stýri bifreiðarinnar, og var annar maður við hlið honum. Lögregluþjónarnir sáu nú að kærður var undir áhrifum víns og fluttu hann með sér í bilnum á lögreglustöðina. Kærður hefir haldið því fram, að hann hafi ekki drukkið vín þennan dag frá því kl. 5—6 um morguninn, þá hafi hann drukkið töluvert mikið af víni. Hann kveðst hafa sofið lítið og verið mjög þreyttur og veikur, er hann fór út þennan dag, en hann hafi ekki verið ölvaður, enda hafi sér gengið vel að keyra bilinn Fjögur vitni hafa verið leidd í málinu. Lögregluþjónunum Þórði Ingimundarsyni og Ágúst Jónssyni 174 ber báðum saman um það í vitnaskýrslum sínum, að kærður hafi verið ölvaður við akstur bifreiðarinnar, og segjast þeir greinilega hafa heyrt það á mæli kærðs, svo hafi þeir og fundið vinlykt af honum. Guðlaugur Jónsson lögregluþjónn hefur borið það, að hann hafi séð kærðan, er lögregluþjónarnir komu með hann á lög- reglustöðina 1. janúar og hafi hann þá haft ýms einkenni þess, að hann væri undir áhrifum víns, hann hafi verið rauð- ur og þrútinn í andliti og augnaráð hans slappt og hafi sér virzt á málróm hans, að hann væri mikið undir áhrifum víns. Vitnið, Helgi Guðmundsson, hefir borið, að það hafi hitt kærðan í bifreið hans hinn fyrsta jan. kl. um 5 fyrir utan sölu- búð Haraldar Árnasonar og hafi boðið honum að keyra fyrir hann bílinn og hafi kærður tekið því boði hans og hann ekið bílnum niður í Hafnarstræti 8. Hann segist hafa séð, að kærður var töluvert undir áhrifum vins, hann hafi heyrt það á mæli hans, svo hafi kærður og reikað í spori. Kærður hefir eigi óskað eftir því, að hin leiddu vitni stað- festi framburð sinn með eiði, og lýst því yfir að hann tæki hann jafngildan og eiðfestur væri. Það verður að teljast fullsannað með framburði áðurnefndra vitna, að kærður hafi verið ölvaður við akstur bifreiðar sinnar hinn 1. janúar. Með þessu framferði sínu, að aka Þifreið ölvaður, hefir kærður brotið gegn 5. gr. bifreiðarlaganna nr. 56 frá 1926 og 20. gr. áfengislaganna nr. 64 frá 1928. Hegning sú, er hann hefir til unnið, er hæfilega ákveðin 250 króna sekt, er renni í ríkissjóð, og skal kærður jafnframt sviftur leyfi til að stýra bifreið í 4 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa. Sektin greiðist innan 20 daga frá birtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 15 daga. Ennfremur greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 175 Miðvikudaginn 11. júní 1930. Nr. 23/1930. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn William Platts (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 11. marz 1930: Kærður, William Platts, greiði 1000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands innan 5 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 50 daga. Svo greiði hann allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Lög nr. 36/1926, um viðauka við lög nr. 5/1920, um bann gegn botnvörpuveiðum áskilja, til þess að botnvörpungur, sem staddur er í landhelgi og hefir ekki öll veiðarfæri Í búlka innanborðs, geti notið linkindar fyrnefndra laga, að það sé „ljóst af öllum atvikum<, að skipið hafi hvorki verið að veiðum í landhelgi, né undirbúningur gjörður í því skyni. En tilfærð orð og nauðsynlegur tilgangur 2. gr. laga nr. 5/1920 um búlkun allra veiðarfæra í land- helgi geta hér væntanlega ekki þýtt annað en að atvik séu sönnuð, annaðhvort beinlínis, eða með ó- yggjandi líkum, er lýsi því, að skipið hafi hvorki verið að veiðum né undirbúningi til veiða. Ella væri varn- arviðleitni landhelgislaganna gegn botnvörpuveiðum verulega spillt og vikið frá ljósum orðum laganna. Framsögumaður útvegsnefndar neðri deildar Alþingis 1926, er flutti frumvarpið til laganna, að tilhlutan þá- verandi forsætis- og dómsmálaráðherra, segir, jafnvel án þess að því væri mótmælt, að lögunum sé því 176 aðeins ætlað að koma til framkvæmda, að sumbún- aður veiðarfæra sé ekki löglegur af Óóviðráðanlegum ástæðum eða og (skipið) þar í landhelgi, sem liggur langt frá veiðistöð eða fiskimiðum. En kærður, sem hefir áður undirgengizt 10009.00 kr. sekt fyrir ólöglegar landhelgisveiðar, var hér tek- inn 2 sjómílur innan landhelgi, nærri gömlum og nýjum fiski- og jafnvel flattiskimiðum. Og varðskipsforinginn segir í kæru sinni til lög- reglustjóra, að svo hafi verið að sjá frá varðskipinu, er, 1—1!/ sjómila var milli skipanna, >sem fremri stjórnborðshlerinn hengi í gálganum,< og bætir því við, að kl. 5,16 síðdegis þ. 10. marz, þegar komið var að skipinu, hafi sézt greinilega frá varðskipinu, að skipsmenn togarans voru að vinna við sem ákaf- ast að koma netunum á sinn stað, enda kom það betur í ljós þá komið var um borð í togarann — lágu þá báðar vörpur lausar á þilfarinu og skrúflykill, sem notaður hafði verið til að lása úr B. B. hlerann, lá einnig á þilfarinu hjá hleranum. Kærður hefir kannazt við, að hann hafi verið tek- inn 2 sjómílur innan landhelgi út af Stafnesi og ját- að skýrslu varðskipsforingjans rétta, að öðru leyti en því, að hlerarnir hafi verið innanborðs og búið að losa vörpurnar frá þeim og stjórnborðsvarpan í lagi. Aftur á móti hati bakborðsvarpan verið laus á þilfarinu, en hún hafi losnað af sjógangi á leið hans frá Önd- verðarnesi, suður yfir Faxaflóa þá um daginn, og tjá- ist hann hafa leitað skjóls þarna undir landi meðan verið var að hreinsa sótpípurnar. Stýrimaður kærðs, sem einn var leiddur sem vitni, en ekki eiðfestur, bar á líka leið og kærður, nema hvað hann sagði, að báðar vörpurnar hefðu verið lausar á þiljum og að ekki hafi verið um þær búið, 177 er þeir hættu veiðum út af Öndverðarnesi, jafnvel og venja sé til, er skip fara heim að lokinni veiði, heldur hafi verið um þær búið líkt því og tíðkast, er veiðum er hætt í >bili<. Annara skýrslna en hér getur, hefir ekki verið afl- að í málinu. En skýrslur, sem svo er áfátt, eru samkv. framan- sögðu of veikar til þess að kærður verði látinn njóta linkindar laga nr. 36/1926. Ber því að heimfæra brot kærðs undir 2. mgr. 3. gr, sbr. 2. gr. laga nr. 5/1920, og þykir refsing hans eftir atvikum hæfilega metin 4000 kr. sekt, er afplán- ist með 3 mánaða einföldu fangelsi verði hún ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Til upptöku afla og veiðarfæra kemur ekki, þar sem langt er liðið síðan brotið var framið. Kærður greiði allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, meðal annars laun sóknara og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærður, William Platts, sæti 4000 kr. sekt til Landhelgissjóðs, er afplánist með 3 mánaða ein- földu fangelsi, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði og allan kostnað sakarinnar bæði í héraði og hæstarétti, þar með talið kaup sækj- anda og verjanda, málflutningsmannanna Magn- úsar Cuðmundssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 12 178 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn William Platts, skipstjóra á b/v >Thomas Thresher< G. Y. 228, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 18. maí 1920, sbr. lög nr. 36 frá 1926. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir sumpart með eigin játningu kærðs. Mánudaginn 10. þ. m. var varðskipið Ægir á leið norður með Reykjanesi. Þá komið var út frá Kirkjuvogi sást togari koma út frá landinu og halda beint á móti varðskipinu. Þegar hann var 1—1!/ sm. frá varðskipinu var að sjá, sem fremri Stb. vörpuhlerinn hengi í gálganum, en í því sneri togarinn við og nam staðar. KI. 6,16 var komið að togaranum G. Y. 228 =Thomas Thres- her< frá Grimsby; sást þá greinilega frá varðskipinu, að skips- menn togarans voru sem ákafast að vinna við að koma net- unum á sinn stað, enda kom það í ljós, þegar komið var um borð í togarann, að vörpurnar lágu lausar á þilfarinu og skrúflykill, sem notaður hafði verið til að lása úr fremri Bb.- hleranum með. Eftirfarandi staðarákvörðun var tekin hjá togaranum kl. 5,19 síðd. eftir að komið var að honum: Garðsskagaviti > 409 54' Hvalsneskirkja > 350 28' Stafnesviti Gefur það stað tog- arans 2 sm. innan landhelgislínunnar. Skipstjóri togarans var fluttur um borð í varðskipið. Hann kvaðst þá vita, að hann væri innan landhelgi, en hitt kvaðzt hann ekki vita, að hann mætti ekki vera með netin þannig, þegar hann væri að koma þeim í lag. Í réttinum hefir kærður kannazt við það, að þessi skýrsla sé rétt. Þó telur hann vörpuhlerana hafa verið í lagi og ekki nema annað netið í ólagi, — það lá laust á dekkinu. En hann telur, að netið hafi komizt í ólag þannig, meðan hann sigldi í gegnum Faxaflóa, með því að skip hans var hlaðið, talsverð- ur sjógangur og ekki vel búið um netið. Hann kveðst hafa hætt að fiska um kl. 2,20 (enskur tími) í gærmorgun og þá hafa verið 12 milur N.N.A. af Öndverðarnesvitanum. Þá kveðst hann hafa sett veiðarfærin í lag nema hlerana, sem hann 179 kveðst hafa lagað kl. 5 (enskur tími) í gærkvöldi, þá fyrir ut- an landhelgi. Hann kveðst þá hafa farið í skjól undir land, og stansað til þess að láta hreinsa sótrörið og þá hafi hann losað netið frá hleranum til þess að láta búlka það. Stýrimaður skipsins hefir verið leiddur sem vitni í þessu máli og ber honum saman við kærðan, að öðru leyti en þvi, að hann kveður bæði netin hafa verið laus á dekkinu. Fram- burður stýrirnannsins styður því framburð kærðs að nokkru leyti. — Kærður hefir 11/9 1921 undirgengizt 10.000 króna sekt fyrir brot á landhelgislöggjöfinni. Með því að hafa veiðarfærunum þannig fyrirkomið, sem að framan segir, hefir kærður brotið gegn ákvæðum 2. gr. laga nr. 5 frá 18. mai 1920; en þar sem það er ekki líklegt, heldur þvert á móti mjög ósennilegt, af því sem fram er komið í málinu, að kærður hafi verið að búa sig undir veiðar eða komið frá veiðum þarna í nágrenninu. Þykir mega ákveða refsinguna með tilliti til laga nr. 36 frá 15. júní 1926. Þykir refsingin þá, með tilliti til þess, að hér er um annað brot kærðs að ræða, og að gengi íslenzkrar krónu er þannig sam- kvæmt upplýsingum frá Landsbanka Íslands, að ein króna ís- lenzk jafngildir 81,88 aurum gulls, hæfilega ákveðin 1000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands. Sektin greiðist innan 5 daga frá lögbirtingu dóms þessa ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 50 daga. Svo greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 13. júní 1930. Nr. 75/1929. Brunabótafélag Íslands (Guðm. Ólafsson) gegn Guðmundi Björnssyni (Lárus Fjeldsted). Brunabótaiðgjald. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 14. júlí 1928: Stefndur, Guðmundur Björnsson, greiði stefnandanum, Árna Jónssyni, f. h. Brunabótafélags Íslands, kr. 584.75 með 5% árs- 12* 180 vöxtum frá 4. maí 1927 til greiðsludags og kr, 100.00 upp í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Í máli þessu, sem áfrýjað hefir verið samkv. áfrýj- unarleyfi, krefst áfrýjandi þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða sér 876 kr. 42 aura með 5%, vöxtum frá 4. maí 1927 og málskostnað fyrir báðum réttum. Stefndur krefst hinsvegar aðallega staðfest- ingar héraðsdómsins og málskostnaðar hér í rétti, en til vara, að hann verði aðeins dæmdur til að greiða áfrýjanda 657 kr. 78 aura án vaxta og þá málskostn- að eftir mati réttarins. Stefndur byggir aðalkröfu sína á ástæðum héraðs- dómsins, en varakröfuna á því, að sér beri í öllu falli, samkv. 2. lið 9. gr. flokkunarreglna vátrygging- arfélagsins, aðeins að greiða 2'/4ð/00 af vátryggingar- upphæðinni, sem enginn ágreiningur er um. Áfrýjandi, sem neitar því, að hann hafi nokkru sinni fortakslaust lofað steindum 20/00 iðgjaldi af vá- tryggingarupphæðinni, byggir hinsvegar kröfu sína á því, að hús stefnds, sem liggi ekki 60 metra frá öðr- um húsum á alla vegu og í sé bæði sýslu- og póst- afgreiðsluskrifstofa, falli undir 18. lið 10. gr. flokkunar- reglnanna, enda hafi ávalt verið venja að reikna iðgjald af slíkum húsum, samkv. lögjöfnun, eftir repl- unum um verzlanir og önnur lík starfræksluhús, og hafi steindur aldrei hreyft öðrum varnarástæðum gegn félaginu, áður en til máls kom, en að sér hafi verið lofað 29/00 iðgjaldi. Um aðalvarnarástæðu stefnds er það að segja, að hversu sem loforð áfrýjanda kann að hafa verið orð- að, þá hefði það vitanlega því aðeins getað bundið 181 félag hans, að það hefði getað samrímzt flokkunarregl- um þess, sem eru útgefnar og birtar almenningi 1917. En þar sem enginn samningur hefir verið gjörður um afbrigði frá gjaldskránni samkv. 7. gr., verður þegar af þeirri ástæðu ekki talið, að heimilt hefði verið að reikna iðgjald stefnds eftir nefndri grein. Og þar sem líta verður hinsvegar svo á, að hús stefnds með 2 almenningsskrifstofum svipi, að eld- hættu, meira til verzlunarhúsa en almennra íbúðar- húsa, sem ræðir um í 9. gr. flokkunarreglnanna og gjaldleggja má lægst með £2—2'/49/0o og því hefir ekki verið mótmælt, að venja hafi verið að gjaldleggja slík hús eftir lögjöfnun frá 18. lið 10. gr. um verzlun og aðra kaupmenskustarfrækslu, þykir verða að taka til greina kröfu áfrýjanda, sem gjörð hefir verið í einu lagi fyrir öll árin og ekki mótmælt af steindum af öðrum ástæðum en hér greinir. Samkv. þessum úrslitum verður stefndur að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir báðum réttum, og þykir með hliðsjón af því, að lögmælt lögtaksleið hefir ekki verið notuð, eftir atvikum mega ákveða hann 250 kr. Því dæmist rétt vera: Stefndur, Guðmundur sýslumaður Björnsson, greiði áfrýjanda, Brunabótafélagi Íslands, 876 kr. 92 aura með 50), vöxtum frá 4. maí 1927, og málskostnað fyrir báðum réttum með 250 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 182 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í lögum nr. 59 frá 10. nóv. 1905 höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu, útgefinni á. maí 1927, af Árna Jónssyni, forstjóra, f. h. Brunabótaiélags Íslands, gegn Guðmundi Björnssyni, sýslumanni í Borgarnesi, til greiðslu umþrættra brunabótaiðgjalda af húsi hans í Borgarnesi, sam,- kvæmt vátryggingarskirteini nr. 4816 yfir tímabilið frá 1. marz 1922 til 15. okt. 1927, samtals að upphæð kr. 876.92 með 59 ársvöxtum frá steinudegi til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Tildrög máls þessa eru þau, að steindur iðr í bréfi, dags. 13. febr. 1922, þess á leit við stjórnarráðið, að það veitti hon- um undanþágu frá því að þurfa að brunatryggja hús sitt í Borgarnesi í Brunabótafélagi Íslands. Stjórnarráðið leitaði á- lits Brunabótafélagsins um þessa málaleitan stefnds, og í bréfi, dags. 17. febrúar 1922, skrifar félagið stjórnarráðinu og kveður enga heimild muni vera til þess, að undanþiggja hús stefnds frá vátryggingu, en segir jafnframt: >Hinsvegar mun félagið reikna sjer það lægsta iðgjald, sem leyfilegt er, samkvæmt ið- gjaldataxta þess, eða 2%0, þar sem því er kunnugt um, að mjög vel er gengið frá húsinu. Í bréfi, dags. 20. febrúar 1922, skýrir stjórnarráðið steindum frá því, að undanþága verði ekki veitt, og getur jafnframt um framanritað loforð Bruna- bótafélagsins viðvíkjandi iðgjaldsupphæðinni. Var húsið svo virt til brunabóta 10. marz 1922 og brunabótaskirteini gefið út fyrir því 22. s. m. og það vátrygt fyrir 5/(s hlutum virðing- arverðs, eða fyrir kr. 51.250. Iðgjaldið af húsinu var ákveðið hjá félaginu 390 eitir 10. gr. iðgjaldataxta fjelagsins, 18. lið 2, eða kr. 153.76 á ári, og er það sama iðgjald og af húsum, sem verzlun er rekin í eða sérhver önnur kaupmannastarfræksla. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda í málinu og gert þær réttarkröfur, aðallega, að hann verði sýknaður af þeim gegn því að greiða 200 Í iðgjald af húsi sínu samkvæmt loforði stefnanda í fyrgreindu bréfi, eða samtals kr. 584.75. Til vara hefir steindur krafist þess, að hann verði sýknað- ur gegn því að greiða 2!/,%o í iðgjald af húsinu, og byggir hann þá kröfu á því, að hvað sem loforði steinanda líður, þá eigi iðgjaldið ekki að vera hærra, sé húsið flokkað eftir rétt- um flokkunarreglum. Þá hefir stendur og krafizt málskostn- 183 aðar hjá stefnandanum eftir mati réttarins eða til vara, að hann verði látinn falla niður Steinandi hefir haldið því fram, að framangreint loforð hati verið gefið undir skökkum forsendum, því að gengið hafi verið út frá því, að húsið yrði einungis notað til íbúðar, en síðar hafi komið fram, að í því var rekin póstafgreiðsla og auk þess sé það ekki í þeirri fjarlægð frá öðrum húsum, að heimilt sé að reikna af því aðeins 2% í iðgjald, og sé loforð- ið því ógilt. Rétturinn verður nú að fallast á það hjá steindum, að stefn- andanum hafi hlotið að vera það ljóst, er hann gaf loforðið um 29%/0 iðgjald, að í húsinu mundi verða bæði póstafgreiðsla og sýsluskrifstofa, því að það varð á allra vitorði (notoriskt) þegar sýslumannsbústaðurinn í Borgarnesi brann fyrir nokkr- um árum, að þá voru hvorutveggja þessar skrifstofur í húsinu og engin ástæða til þess að ætla, að þær yrðu ekki einnig í hinu nýja húsi stefnds, sem bæði var og er sýslumaður og pósíafgreiðslumaður. Í öðru lagi lítur rétturinn svo á, að eitir almennum reglum um gildi loforða, þá hafi það engin áhrif hait á gildi loforðs stefnanda, þó það hafi verið byggt á fram- angreindum forsendum og þær brugðizt, þar sem ekki er upp- lýst, að steinandinn hafi um leið og hann gaf loforðið tilkynnt loforðsmóttakandanum (steindum) eða honum verið eða átt að vera það vitanlegt á annan hátt, að þær hafi verið ákvörð- unarástæður hjá honum fyrir gjöf loforðsins. Rétturinn telur því að það sé alveg ótvirætt, að steinand- inn sé bundinn við loforð sitt um það, að iðgjaldið af húsi stefnds verði aðeins reiknað 2%%0, enda fær hann ekki betur séð, en að stefnanda sé heimilt að ákveða það svo eftir 7. gr. flokkunarreglnanna, og verður aðalkraia steinds að þessu leyti tekin til greina í málinu. Hinsvegar þykir verða, þar sem steindur hefir ekki sannað, að hann hafi boðið fram greiðslu á iðgjaldinu þannig töldu áður en til málssóknar kom, að dæma hann til að greiða stefnandanum kr. 100.00 upp í málskostnað. 184 Miðvikudaginn 18. júní 1930. Nr. 134/1929 Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn James Sidney Brennan (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Seyðisfjarðarkaupstað- ar 30. okt. 1929: Kærður, Sidney Brennan, greiði átján þúsund króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og komi í stað sektarinnar níu mánaða einfalt fangelsi ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, — þar með taldir dragstrengir, — í botnvörpungnum 68? 30' Sauðaneskirkja > 21? Ol' Fleinartangi Dýpi 90 metrar. Reyndist þessi staður vera 0,17 sm. utan landhelpis- línunnar. Frá varðskipinu sáust 2 fiskidutl og skýrði kærði frá því, er hann kom um borð í varðskipið, að hann ætti bæði þessi dufl, og kvaðst hafa farið inn fyrir innra duflið og fiskað út frá því, með því að. hann hefði álitið, að duflið væri utan landhelgi. 185 Varðskipið hélt þá að innra duflinu og miðaði stað þess þannig: Svínalækjartangi > 69? 16' Sauðaneskirkja > 23 10' Fleinartangi Dýpi 92 metrar. Er þessi staður 0,35 sm. innan landhelgi. Síðan var haldið að ytra duflinu og reyndist staður þess sam- kvæmt mælingu varðskipsins, á landhelgislínurni. Hefir forstöðumaður stýrimannaskólans endurskoðað þessar mælingar og sett stað botnvörpuskipsins og dufl- anna á sjóbréf, sem lagt hefir verið fram í hæsta- rétti og kemur þetta heim við skýrslu varðskipsins. Auk þess að fyrir liggur bein viðurkenning kærða fyrir því, að hann hafi fiskað við innra duflið og þannig í landhelgi, styðst þetta einnig við þá at- hugun varðskipsins, að kærði hafi haldið í norðaust- læga stefnu út frá landhelgislinunni í 15 mínútur eða frá kl. 1,03 til kl. 1,18, áður en hann var stöðvaður. Fyrir lögregluréttinum treysti kærði sér eigi til að véfengja skýrslu skipherrans á varðskipinu, en gat þess þó, að eftir miðunum þeim, er hann hafi gert, hafi hann álitið, að Súlunes hafi verið framundan Melrakkanesi frá duflinu að sjá, en staðarmælingar varðskipsins sýna, að þetta getur eigi verið rétt, enda hefir annar stýrimaður á varðskipinu borið það fyrir réttinum, að hann hafi sérstaklega veitt því eftirtekt, að Súlunes hafi alls eigi verið sjáanlegt fram undan Melrakkanesi frá duflinu að sjá og fyrsti stýrimaður hefir borið, að sér hafi virzt Súlunes á bak við Mel- rakkanes að sjá frá duflinu. Með þessum gögnum er það sannað, að kærði hef- 186 ir gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, I8. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi, og með því að kærði heir í maí 1927 með dómi lög- regluréttar Vestmannaeyja verið dæmdur í 12500 kr. sekt fyrir ólöglegar botnvörpuveiðar í landhelgi, ber nú að refsa honum fyrir brot í annað sinn á nefnd- um lögum, og með tilliti til þess, ákveðst refsing hans 15000 kr. sekt í Landhelgissjóð, er afplánist með 8 mánaða einföldu fangelsi, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa. Svo ber og samkvæmt 5. gr. nefndra lapa að dæma kærða til að sæta 2ja mánaða einföldu fangelsi. Ákvæði lögregluréttardómsins um upptekt afla og veiðarfæra og um málskostnað staðfestast. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins í hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Dráttur sá, er orðið hefir á flutningi máls þessa hér í rétti, hefir verið réttlættur af hendi verjanda með því, að hann hafi leitað upplýsinga erlendis. Því dæmist rétt vera: Kærði, James Sidney Brennan, skipstjóri á botn- vörpungnum Moravia, G. Y. 1018 frá Grimsby, greiði 15000 kr. sekt í Landhelgissjóð Íslands, er afplánist með 8 mánaða einföldu fangelsi, ef sektin verður eigi greidd innan 4 vikna frá birt- ingu dóms þessa. Svo sæti kærði og 2ja mánaða einföldu fangelsi. Um upptöku afla og veiðarlæra og um máls- kostnað skal lögregluréttardóminum Óóraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, 187 þar með talin málflutningslaun sækjanda og og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, :O kr. til hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn skip- stjóranum á botnvörpungnum Moravia, G. Y. 1018 frá Grims- by, Sidney Brennan frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5, 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum. Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu >Ægir< rjskj. nr. 2, sem kemur heim við eiðfestan vitnaframburð stýrimanna á varðskipinu >Ægirs, er það sannað í máli þessu, að kærður var á veiðum á skipi sínu mánudaginn 28. þessa mánaðar í landhelgi á Þistilfirði. Kom varðskipið >Ægir< þar að og tók skip kærða fast, þar sem skipið hafði stöðvazt, eftir að varð- skipið hafði skotið púðurskoti. Fyrir réttinum kveðst kærði ekki neita réttmæti skýrslu skipherrans á >Ægirs, réttarskjölum nr. 2 og 3; en álítur samt, að hann geti ekki samþykkt hana að öllu leyti, þareð hann sjálfur hafi gjört mælingu af staðnum, þar sem bojurnar voru, og eftir þeirri mælingu sinni álítur hann, að Súlunes hafi ver- ið framundan Melrakkanesi, í beinni línu að þeim stað, þar sem bojurnar voru; og ætti þá önnur bojan að vera fyrir utan landhelgislínu, en hin rétt við hana að utan. En hann kveðst ekki treysta sér til þess, að leggja fram staðarmælingu eða staðarákvörðun, þar eð vel geti verið, að kompásinn í togara sínum hafi ekki verð svo nákvæmur, að hann geti reitt sig á hann. Þenna framburð kærða staðfestir fyrir réttinum einn af skipverjum hans. Það verður nú að álítast, að framburður kærða geti ekki hnekkt sannleiksgildi skýrslu skipherrans af varðskipinu > Ægir af eftirgreindum ástæðum : Í fyrsta lagi er mæling kærða af staðnum þýðingarlaus, þar sem hann ekki treystir sér til þess að leggja fram staðarmæl- ingu eða staðarákvörðun. 188 Í öðru lagi er mæling hans óábyggileg, þar eð hann telur ekki kompásinn í togara sínum nákvæman. Í þriðja lagi verða staðarákvarðanir varðskipsins að álitast sannaðar með eiðfestum framburðum þriggja stýrimanna á varðskipinu. Í fjórða lagi virðist ekki geta staðizt sú staðhæfing kærða, að Súlunes hafi sézt framundan Melrakkanesi, í beinni línu, frá bojunum að sjá, þar eð tvö vitnin, fyrsti og annar stýrimaður, eiðfesta það, að Súlunes hafi ekki sézt; annað vitnið segir, að sér hafi virzt Súlunes gengið á bak við Melrakkanes frá boj- unum að sjá; en hitt vitnið segist hafa veitt því sérstaka at- hygli, að Súlunes var alls ekki sýnilegt framundan Melrakka- nesi frá bojunum að sjá. Samkvæmt framanrituðu hefir kærður því að áliti réttarins giörzt brotlegur við bann 1. gr. laga nr. 5, 1920. Einnig hefir hann áður gerzt sekur um brot á íslenzkri fiskiveiðarlöggjöf samkvæmt eigin játningu, samanber og símskeyti frá dóms- málaráðuneytinu, framlagt réttarskjal nr. 4; er því hér um itrek- að brot að ræða gegn 1. gr. nefndra laga. Virðist því refsing ákærða miðast við 3. og 5. gr. nefndra laga. — Þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið samkvæmt 3. gr. laganna, sbr. 1. gr. laga nr. 4, 1924, hætilega ákveðin 18000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, með tilliti til þess, að gengi íslenzkr- ar krónu er það í dag, eftir upplýsingum frá Dómsmálaráðu- neytinu, að krónan jafngildi 82,10 aurum gulls. — Verði sektin ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa, sæti kærð- ur í hennar stað niu mánaða einföldu fangelsi. — En hvað viðvíkur refsingu þeirri, sem ákveðin er í 5. gr. nefndra laga, þá verður kærði ekki dæmdur í hana, þar sem sennilegt þykir, eftir öllum atvikum, sem upplýst er í málinu, að kærði hafi að óvilja sínum verið að veiðum innan land- helgi í þetta skifti. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í botnvörpungnum >Moravia<, G. Y. 1018, — sé upptækt og renni andvirðið Í sama sjóð. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur verið. 189 Föstudaginn 20. júní 1930. Nr. 129/1929. Einar M. Jónasson (sjálfur) gegn fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs, sýslumanni Bergi Jónssyni og lög- manni Birni Þórðarson (Stefán Jóh. Stefánsson). Fógetaréttarúrskurður og Íjárnámsgjörðir. Úrskurður fógetaréttar Barðastrandarsýslu 21. okt. 1929: Fógeti víkur ekki sæti í máli þessu og á hin umbeðna fjárnámsgjörð að hafa framgang. Dómur hæstaréttar. Með dómi hæstaréttar 30. sept. í. á. var áfrýjandi dæmdur til að greiða steinda, fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs, kr. 56935, 45 með 50 ársvöxtum frá 1. okt. 1928 til greiðsludags og 2000 kr. í málskostnað. Er áfrýjandi fullnægði eigi dóminum, fór dómhafi þess á leit með bréfi, dags. 20. okt. í. á., að fjárnám yrði gjört til fullnustu dóminum og hófst fjárnámið á Patreksfirði, þar sem áfrýjandi átti heima, þ. 21. s. m. Í réttarhaldi þessu mótmælti áfrýjandi fjárnám- inu og krafðist, að fógetinn, sýslumaður Barðastrand- arsýslu, viki sæti, en kröfum þessum var samstundis hrundið með úrskurði og var síðan gjört fjárnám í eignum áfrýjanda þar, sem vísað var á. En þar sem þessar eignir hrukku hvergi nærri til lúkningar dóms- upphæðinni, var fjárnámið, samkvæmt kröfu dóm- hafa tekið upp af nýju Í Íógetarétti Reykjavíkur 31. okt. f. á, en þar gat áfrýjandi heldur ekki vísað á nægilega fjármuni til fullnustu dómsins. Þessum fógetaréttarúrskurði og fjárnámsgjörðunum á Patreksfirði og í Reykjavík, hefir áfrýjandi skotið til 190 hæstaréttar með stefnu, dags. 2. dez. Í. á., og kratizt ógildingar þeirra, og að fógeti Barðastrandarsýslu verði skyldaður til að víkja sæti. Svo hefir hann og krafizt, að fjármálaráðherrann, í. h. ríkissjóðs, og fógetar Barðastrandarsýslu og Reykjavíkur verði einn fyrir alla og allir fyrir einn eða hver þeirra um sig, dæmdir til að greiða sér málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati réttarins. Kröfu sína, um að fógeti Barðastrandarsýslu hafi átt að víkja sæti í málinu, byggir áfrýjandi á því, að hann sé óvinur sinn. En þetta er ekki sannað, enda sézt þess enginn vottur í málsmeðferðinni, og verður því þessi krafa áfrýjanda ekki tekin til greina. Að öðru leyti byggir áfrýjandi kröfu sína um ó- gilding fjárnámsgjörðanna á því, að dómhafi hati hatt í sínum vörzlum nægilega fjármuni frá sér til fulln- ustu dómsins og dóminum því verið fullnægt og að því, er snertir fjárnámið í Reykjavík, einnig á því, að það hafi verið framhald af fjárnámsgjörðinni á Patreks- firði og því óheimilt að gjöra það, af því búið hafi verið að áfrýja þeirri gjörð. En hvorugt þetta hefir við rök að styðjast. Fjárnámsgjörðin í Reykjavík er sjálfstæð gjörð, er fógeta var skylt að láta fara fram samkvæmt skýlausri aðfararheimild hæstaréttardóms- ins, þótt fjárnáminu á Patreksfirði hefði verið áfrýjað. Og áfrýjandi hefir ekki undir rekstri málsins fært fram neinar líkur fyrir því, að dómhafi hafi hatt nægilegt fé í höndum frá áfrýjanda til fullnustu dóms- ins eða að dóminum hafi verið fullnægt þegar fjár- námin fóru fram. Það verður því að staðfesta fógetaréttarúrskurðinn og fjárnámsgjörðirnar. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, og fógeta 191 Barðastrandarsýslu málskostnað fyrir hæstarétti, og ákveðst hann 200 kr. til handa hinum fyrnefnda og 100 kr. til handa hinum síðarnefnda, en fógeta Reykja- víkur verður eigi dæmdur málskostnaður, þar sem hann hefir eigi látið mæta fyrir hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða fógetaréttarúrskurði og fjár- námsgjörðum skal óraskað. Áfrýjandinn, Einar M. Jónasson, greiði fjár- málaráðherra, f. h. ríkissjóðs, 200 kr. og Berpi sýslumanni Jónssyni 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að löpum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Gjörðarbeiðandi, fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs Íslands, hefir krafist þess, að fjárnám verði gert í eignum gjörðarþola, Einars M. Jónassonar fyrv. sýslumanns, til tryggingar dóm- skuld, samkvæmt hæstaréttardómi, uppkveðnum 30. septbr. þ. á., að upphæð kr. 56.935.45, með 5% ársvöxtum frá 1. oktbr. 1928 til greiðsludags, og 2000 kr. málskostnaði, svo og til tryggingar öllum kostnaði við fjárnámið og eftirfarandi upp- boð, ef til kemur. Gjörðarþoli hefir látið mæta í réttinum, og látið leggja fram skriflegt mótmælaskjal. Í skjali þessu krefst gjörðarþoli þess, að hinn reglulegi fógeti vikji sæti, en þar sem hann ekki á nokkurn hátt hefir getað sýnt fram á, að framkvæmd gjörð- arinnar snerti á nokkurn hátt hagsmuni fógetans og fullyrð- ingar hans viðvíkjandi því atriði eru algerlega órökstuddar, virðist, að áliti réttarins, engin ástæða fyrir fógetann til þess að víkja sæti og verður því krafa gjörðarþola um það ekki til greina tekin. Í framangreindu mótmælaskjali, réttarskj. nr. 4, virðist gjörð- arþoli, að svo miklu leyti sem unt er að skilja meiningu hans eða fá samhengi í skjalið, krefjast þess, að fjárnáminu verði 192 frestað, en gegn mótmælum umboðsmanns gjörðarbeiðanda, sem hefir heimtað framgang gjörðarinnar og mótmælt réttarskj. nr. 4 sem markleysu, verður ekki séð,að nokkuð það hafi fram komið, sem heimili frestun á framgangi gjörðarinnar, á grundvelli skýlauss hæstaréttardóms sem aðfararheimildar. Verða því mótmæli gjörðarþola gegn framgangi gjörðarinnar ekki til greina tekin, en fjárnámið á fram að ganga sam- kvæmt kröfu gjörðarbeiðanda. Mánudaginn 23. júní 1930. Nr. 24 1930 Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Henry Norman Rogers (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 12. marz 1930: Kærður, Henry Norman Rogers, greiði 15.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands innan viku frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 8 mánuði. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v G. Y. 975, >Olfa<, sé upptækt og renni andvirði Í sama sjóð. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að kærður, sem var tekinn með botnvörpu í sjó kl. 12,46 og siglt hafði út til hafs frá kl. 12,20, kastaði botnvörpunni, samkvæmt eigin játn- ingu, 6—7 mínútum áður en hann var tekinn, en hraði skipa með botnvörpu í eftirdragi er 2,5—3 sjó- mílur á klukkustund, má staðfesta lögregluréttardóm- inn með skírskotun til forsenda hans að því, er kemur til sektarrefsingar, upptöku afla og veiðarfæra og málskostnaðar í héraði. 193 En þar sem ekkert verður ráðið um trú kærðs á grandaleysi hans af mælingum þeim og miðunum, er hann þykist hafa gert áður en hann kastaði — og stýrimaður hans gat ekkert borið um — bæði af því, hve óákveðnar þær eru og kærður einn til frásagnar um þær, enda þótt hann hefði átt að hafa sterka hvöt til, og honum að vera innan handar, að tryggja sér vitnisburð skipshafnar sinnar um þær, þá verður og, auk sektarinnar, að dæma kærðan, samkv. 5. gr. laga nr. 5/1920, í fangelsisrefsingu fyrir ítrekað brot, og þykir sú aukarefsing eftir atvikum hæfilega metin 2 mánaða einfalt fangelsi. Kærður greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað. En auk þess sæti kærður, Henry Norman Ro- gers, 2 mánaða einföldu fangelsi og greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talið mál- flutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Henry Norman Rogers, skipstjóra á b/v G. Y. 975 >Offac frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 18. maí 1920. Eru málavextir þeir, sem nú skal greina: Mánudaginn 10. marz 1930 var varðskipið >Ægir< á leið 13 194 austur með landinu sunnan við Reykjanes. Ki. 11,55 var farið fram hjá Selvogsvita í 1,8 sm. fjarlægð. KI. 12,20 sást togari út af Þorlákshöfn, er hélt út frá land- inu, með hægri ferð að því er virtist. Kl. 12,25 síðd. var gerð eftirfarandi staðarákvörðun: NW. — endi Herdísarvíkurfjalls með Selvogsvita og til Þorláks- hafnarvörðunnar mælt 1089 14'. Gefur það stað varðskipsins 0,3 sm. innan landhelgislínunnar. Samtímis var mælt milli Þorlákshafnarvörðunnar og togarans 319 01'. Sýndi sú staðar- ákvörðun togarann ca: eina sm. innan landhelgi, ettir ágizk- aðri fjarlægð til hans. Kl. 12,41 síðd. var stöðvunarmerkið dregið upp. Kl. 12,42 gefið stöðvunarmerki með sirenunni; svaraði tog- arinn því og nam staðar. KI. 12,46 síðd. var komið að togaranum G. Y. 975 s/s >Olfac frá Grimsby; var hann með stb.-vörpuna úti, og í undirbún- ingi að draga hana inn. Kl. 12,50 siðd. var gerð eftirfarandi staðarákvörðun rétt hjá togaranum, þá vörpuhlerarnir komu í gálgana: Geitahlíðarfjall 720 12' Þorlákshafnarvarðan 45? 22' SA.kantur Ingólfsfjalls Dýpi mælt 74 mtr. Gefur sú staðarákvörðun togarann 0,2 sm. innan landhelgis- línunnar, þá hann dró inn vörpuna. Kærður hefir nú neitað því fyrir lögregluréttinum, að hann hafi verið að veiðum fyrir innan landhelgislínuna og hefir hann fært fyrir því þau rök, að hann hafi siglt frá Selvogs- vita eða um !/ úr milu frá honum í SA. í 50 mínútur með 10 milna hraða á klukkustund; þegar hann byrjaði að sigla frá vitanum, hafi vitinn borið í NA. t. N. Þegar kærður hafi siglt þannig, kveðst hann hafa stansað og sýndi þá loggið 8,6 mil- ur, en jafnframt miðaði hann skipsílak, sem er við Þorláks- hafnarvitann, og var það í NNA. Samkvæmt þessu telur kærð- ur sig hafa verið um }/ sm. utan landhelgislínunnar þar sem hann stansaði, gerði þessar staðarákvarðanir og byrjaði svo að toga, og kveðst hann hafa kastað til austurs og togað í sveig, þannig, að hann hafi komið til að snúa í suðvestur, og telur hann sig hafa verið búinn að toga þannig í 7 mínútur. Kærður hefir játað það, að hann hafi horft á skipherrann og 195 I. og ll. stýrimann gera staðarákvarðanir með sínum sextant- inum hvern, eftir að skipið var stansað hjá honum, og að skipherrann hafi boðið sér sextant til að gera mælingu líka, en hann hafi hafnað því boði. Kærður hefir ekki getað fært nein rök að staðhæfingum sínum um staðarákvörðunina. Hann kveðst aleinn hafa lesið á loggið og aleinn hafa gert mið- unina og þar séu því engir til frásagnar. Með því að kærður hefir engin rök getað fært fyrir fram- burði sínum, fær þessi staðhæfing hans vitanlega á engan hátt hnekkt skýrslu skipherrans á >Ægir< og þeim mælingum, sem gerðar eru af æfðum mönnum með beztu tækjum. Það verður því að leggja framannefnda skýrslu til grundvallar í þessu máli. Málfærslumaður kærðs hefir hreyft þeim andmælum, að nýja landhelgislínan sé á þessum stað að minnsta kosti !/ úr mílu utar en gamla landhelgislínan og við athugun Páls Hall- dórssonar skólastjóra á þessu atriði hefir það komið í ljós, að munurinn er allt að 0,2 úr sm. — Telur verjandinn, að miða verði við gömlu línuna, þegar dæmt sé í þessu máli, þar sem hún sé ákveðin með samningi milli Danmerkur og Englands, og þeim samningi verði ekki breytt nema með samkomulagi milli ríkjanna, en samþykki Englands sé enn ekki fengið fyrir nýju línunni. — Það verður ekki séð að áliti réttarins, að þetta atriði skifti máli hér í þessu sambandi, því að það er upplýst í málinu, að áður en kærður var staddur 0,2 sm. innan nýju landhelgis- línunnar, hafði hann togað um 22 mínútur frá landi, svo að hann var áreiðanlega talsvert langt fyrir innan gömíu línuna, þegar hann byrjaði að toga. Það er þvi að áliti réttarins nægilega sannað í málinu, að kærður var að botnvörpuveiðum í landhelgi rétt áður en varð- skipið >Ægir< kom þar að honum kl. 12,46 síðd. 10. þ. m. Kærður hetir með lögregluréttardómi, uppkveðnum 7. dez- ember 1928, verið dæmdur í 12500 króna sekt og upptekt afla og veiðarfæra fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 1920. Framantalið brot kærðs heyrir að áliti réttarins undir 1. gr. laga nr. 5 frá 18. maí 1920, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin, eftir 3. gr. laganna, 15.000 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands, sbr. og 1. gr. laga nr. 4 frá 1924, og með tilliti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er í dag, samkvæmt upplýsingum frá Landsbanka Íslands, það, að hún jafngildir 81,87 aurum gulls. Komi og 8 mánaða ein- 13* 196 falt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Þar sem ganga má út frá því eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja í málinu, að kærður hafi verið að veiðum innan landhelgi í þetta skifti að óvilja sinum og gengið út frá því, að mælingar hans, sem samkvæmt framansögðu verða að teljast ónákvæmar og rangar, væru réttar, þykir eftir atvikum verða komizt hjá því, að beita aukarefsingu þeirri — fangels- isvist —, sem gert er ráð fyrir í 5. gr. laganna. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v G. Y. 975 >Offa<, sé upptæk og renni andvirði þess Í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 23. júní 1930. Nr. 9/1930 Hjalti Árnason gegn Kjartani Gunnlaugssyni, Í. h. H. Magnússon og Co. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Hjalti „Árnason, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Mánudaginn 23. júní 1939. Nr. 15/1930 Ari Þórðarson gegn Leifi Sigurðssyni, í. h. H. Kuhn £ Co. 197 Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ari Þórðarson, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Miðvikudaginn 24. sept. 1930. Nr. 94/1929 Helga Sigurgeirsdóttir gegn Sigrúnu Ólafsdóttur og gagnsök. Skaðabætur. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 23. júlí 1929: Stefnd, Helga Sigurgeirsdóttir, greiði stefnöndu, Sig- rúnu Ólafsdóttur, kr. 2295,00, og kr. 350,00 í málskostnað, inn- an þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að við- lagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Mál þetta, sem hefir verið skotið til hæstaréttar af hálfu beggja aðilja, hefir verið rekið skriflega. Aðaláfrýjandi, Helga Sigurgeirsdóttir, krefst þess aðallega, að verða algerlega sýknuð af öllum kröf- um aðalstefndu, þar á meðal af greiðslu raftaugar- gjalds, kr. 240,00, en til vara, ef svo yrði álitið, að aðalstefndi ætti kröfu til einhverrar viðgerðar á hús- eigninni nr. 2 við Hallveigarstíg, að aðaláfrýjanda verði heimilað að inna það verk af hendi innan ákveðins tíma, og loks krefst hún málskostnaðar Íyrir undirrétti og hæstarétti. Steinda, Sigrún Ólafsdóttir, sem hefir gagnáfrýjað málinu, krefst þess aðallega, að hinum áfrýjaða dómi verði breytt þannig, að krafa hennar fyrir undirrétti 198 um riftingu makaskifta og kaupsamningsins 20. nóvbr. 1926, verði tekin til greina og að aðaláfrýjandi verði auk þess dæmdur til að greiða henni allt að 1500 kr. bætur fyrir samningsrofin, svo og raltaugargjaldið, 240 kr. en til vara krefst hún, að gestaréttardómur- inn verði staðfestur og henni dæmdur málskostnaður fyrir hæstarétti. Af ástæðum þeim, sem fram eru teknar í hinum áfrýjaða dómi, þykir ekki ástæða til að taka til greina aðalkröfu gagnáfrýjanda um riftun hins umgetna maka- skifta- og kaupsamnings. Viðvíkjandi varakröfu hennar um staðfestingu dóms- ins, skal það tekið fram, að aðaláfrýjandi hefir í undir- rétti viðurkennt það, að innrétting og frágangur á hinu selda húsi hafi átt að vera sá sami og á næsta húsi fyrir ofan, nr. 4 við Hallveigarstig. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, sem ekkert verulegt þykir athugavert við, ber að staðfesta hann að því, er skaðabætur snertir fyrir galla á húsinu, að viðbættu gjaldi fyrir innlagningu á raftaug í húsið, svo og máls- kostnaðarákvæði dómsins. Þar sem hvorugur aðilja hefir unnið neitt á við áfrýjun málsins, þykir rétt að málskostnaður í hæsta- rétti falli niður. Þvi dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal Óraskað. Málskostnaður í hæstarétti fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 199 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með makaskifta- og kaupsamningi, dagsettum 20. nóv. 1926, seldi Helga Sigurgeirsdóttir, þá til heimilis á Grundarstíg 4 hér í bæ, Sigrúnu Ólafsdóttur ekkju, er þá bjó á Grettisgötu 57 hér í bænum, húseignina nr. 2 við Hallveigarstíg. Þegar samningur þessi var gerður, var húsið ekki fullgert, og er í honum meðal annars tekið fram, að það skuli >eins innréttað fyrir ofan kjallara og efra húsið (nr. 4) eða nánar tiltekið eins og hér greinir: Allt málað og veggióðrað á báðum hæðum, leiðslur og ofnar tilheyrandi miðstöð inni í öllum herbergjum. Rafleiðsla, skólpleiðsla og vatnsleiðsla, eldavélar í eldhúsum og þau innréttuð með tilheyrandi skápum, linoleundúkur á öllum gólfum, stigum og þröskuldum og þeir og stigaþrep með koparskinnum á brúnum. Handrið með öllum stigum. Á efsta lofti sé þurkloft með fullkomnu gólfi og baðherbergi með tilheyrandi baðáhöldum. Kjallarinn sé innréttaður með tveimur stofum í suðurhlið, eldhúsi í norðurhlið austanverðri og þvotiahúsi með tilheyrandi þvottapotti í norðurhlið vestan- verðri og miðstöðvarofni, og skulu stofurnar og eldhúsið vera að Öllu með sama frágangi og getið er hér að ofan um efri hæðirnar. Kaupverð eignarinnar var ákveðið kr. 36000,00 og skyldi það greiðast þannig, að seljandi fengi húseignina nr. 57 við Grettisgötu í makaskiftum fyrir kr. 20000,00 og kaupandi gefa út veðskuldabréf fyrir eftirstöðvum kaupverðsins, kr. 16000,00, þegar afsal færi fram. Hinn 20. desember s. á. fékk kaupandi svo afsal fyrir eigninni og flutti í húsið um það leyti. Nú hefir kaupandinn, Sigrún, eftir heimild í áðurgreindum samningi höfðað mál þetta fyrir gestaréttinum með stefnu, út- gelinni 23. jan. 1928, gegn seljandanum, Helgu, og gert þær réttarkröfur, aðallega, að samningnum verði rift, þannig, að steind verði dæmd til þess að endurgreiða kaupverð áður- greinds húss, þ. e. andvirði húseignarinnar nr. 57 við Grettis- götu, kr. 20000,00, og skila aftur veðskuldabréfinu í því ástandi, er það var, er það var gefið út, en geti steind það ekki, þá að hún greiði upphæð þess, kr. 16000,00, eða til samans kr. 36000,00, gegn því, að fá aftur húsið nr. 2 við Hallveigarstig. Þá krefst stefnandi þess og, að stefnd greiði auk þess allan kostnað við samningsgerðina og flutning í húsið með allt að kr. 1500,00, svo og raftaugargjald, að upphæð kr. 240,00. Til vara hefir stefnanda krafizt þess, að ef aðalkrafan verður 200 ekki tekin til greina, að stefnd verði dæmd til þess að greiða skaðabætur fyrir vanefndir á samningnum eftir mati dóm- kvaddra manna. Loks hefir stefnanda krafizt málskostnaðar. Kröfu sína byggir stefnanda á því, að stefnd hafi vanefnt samninginn í verulegum atriðum, því að ekki sé nærri eins vel frá húsi því gengið, er hún hafi keypt, og efra húsinu. Kveður stefnanda helztu gallana þessa: Stigarnir séu signir og lausir frá veggjum, gólfdúkar þynnri og úr verra efni en um hafi verið samið, málningu á ýmsu sé ábótavant, vegp- fóður sé límt á trémilligerðir án þess að strigalagt hafi verið undir og hafi það þvi sprungið, loftin séu víða sprungin, lott- listar hafi losnað frá og þá vanti alveg í kjallara, þvottahúsið sé í ólagi, vatnið setjist þar í hornin og geti ekki runnið nið- ur, auk þess sem húsið leki mjög. En sérstaklega telur stetn- anda stefndu hafa vanefnt samninginn í þvi, að kjallarinn undir húsinu sé svo lágur undir loft, að hann sé ekki íbúðar- fær, en í samningnum sé ákveðið, að hann skuli vera til ibúðar. Steind hefir nú mótmælt öllum kröfum stefnöndu og krafizt þess aðallega, að verða algerlega sýknuð af þeim, sérstaklega riftingarkröfunni, og málskostnaðar hefir hún krafizt ettir matí réttarins. Í fyrsta lagi hefir stefnd haldið því fram, að krafa stefn- öndu um riftingu og skaðabætur sé of seint fram komin, en á það verður þó ekki fallizt, því það kemur fram í málinu, að þó það sé ekki höfðað fyr en í janúar 1928, þá hefir áður verið höfðað mál út af kaupum þessum og að sáttakæra í því hefir verið gefin út 25. maí 1927. Það sést og í útdrætti úr afsali fyrir eigninni, sem lagður hefir verið fram, að þegar Það er gefið út, 20. des. 1926, þá hefir húsið ekki verið að öllu fullgert, og steind hefir skuldbundið sig til að ljúka við það svo fljótt sem verða mætti, og ekki ei eðlilegt, að stein- anda höfðaði mál út af vanefndum á samningnum fyr en hún hefir talið útsjeð um það, að stefnd stæði við hann. Þá byggir steind mótmælin á því, að frágangur á húsinu nr. 2 sé alveg eins góður og almennt gerist á húsum hér í bænum, og frekar geti stefnandi ekki krafizt. Þó í samningn- um sé tekið fram, að húsið skuli vera eins innréttað og efra húsið, þá felist ekki í því ákvæði loforð um það, að fráganp- ur á húsinu og efni það, sem notað er við innréttinguna, svo sem gólfdúkar, málning, veggfóður o. fl., þurfi að vera eins 201 vandað og í efra húsinu. Og að því, er snertir lofthæð kjall- arans, þá hefir steind haldið því fram, að stefnöndu eða manni þeim, er komið hafi fram fyrir hennar hönd við kaupin, hafi verið, eða að minnsta kosti átt að vera, fullkunnugt um, er samningurinn var gerður, að lofthæðin svaraði ekki til sam- þykktar Reykjavíkur um ibúðarkjallara, enda hafi það verið gert algerlega á ábyrgð stefnöndu, að innrétta kjallarann til ibúðar, og geti hún því enga kröfu átt út af honum. Rétturinn verður nú að fallast á það hjá stefnöndu, að með orðalaginu, að húsið nr. 2 skuli vera eins innréttað og efra húsið, þá sé átt við það, að allur frágangur, bæði hvað snertir vinnu og efni, sé eins vandaður í þvi og éfra húsinu, þannig að ef innrétting í efra húsinu hefir verið fullkomnari en al- mennt gerist, þá beri stefndu að sjá um, að hún sé ekki lakari í húsi því, er mál þetta er sprottið al. Stefnanda hefir nú undir rekstri málsins fengið tvo menn dómkvadda til þess að skoða og meta frágang hússins, sam- anborið við húsið nr. 4, og segja álit sitt um það, ef ekki reyndist jafn vel frá því gengið, hvað kosta myndi að bæta úr göllunum og gera það yfirleitt samningshætt. Hafa mats- mennirnir komist að þeirri niðurstöðu, samkvæmt sundurlið- aðri matsgjörð, er lögð hefir verið fram í málinu, að frágang- ur þess sé mun verri en á efra húsinu, og áætlað, að það myndi kosta kr. 2350,00 að bæta úr göllunum. Þessu mati vildi stefnd ekki una og lét fara fram yfirmat og varð niðurstaða þess mats svipuð og hjá undirmatsmönnunum að öðru leyti en því, að yfirmatsmennirnir áætluðu, að ekki myndi kosta nema kr. 2055,00 að endurbæta gallana, en þegar yfirmatið fór fram, hafði eitthvað verið gert við þakleka. Með matsgjörðum þessum verður að telja fyllilega upplýst í málinu, að stefnd hafi vanefnt samninginn að því er innrétt- ingu og frágang hússins snertir. Er þá eftir að athuga hitt at- riðið, kjallarahæðina. Stefnanda hefir nú eindregið mótmælt því, að hún hafi haft nokkurn umboðsmann fyrir sig við húskaupin og af þeim ástæðum, og þar sem hún sjálf sé rúmföst, hafi hún ekki get- að skoðað húsið sjálf, heldur hafa orðið að fara eftir sögusögn manns stefndu um hæð kjallarans. Kveður stefnanda, að það hafi verið ákvörðunarástæða fyrir sig um húsakaupin, að kjall- arinn væri íbúðarhæfur, og steind hafi með því að gangast 202 inn á að innrétta hann til íbúðar að minnsta kosti óbeinlinis vakið hjá sér réttmætt traust um að svo væri. Það er nú viðurkennt í málinu, að tengdasonur stefndu, Brynjólfur Þorsteinsson, auglýsti til sölu undir sínu nafni, nokkru eltir að samningar hófust, hús stefnöndu, er steind fékk síðar í makaskiftum. Ennfremur er viðurkennt, að hann, ásamt konu sinni, dóttur stefnöndu, skoðaði húsið nr. 4 við Hallveigarstíg með það fyrir augum, að kaupa það, ef svo bæri undir. Þá verður rétturinn og að telja það nægilega upplýst með viina- framburði, að hann hafi skoðað húsið nr. 2 við Hallveigarstíg áður en samningarnir tókust og unnið við það og litið ettir smiði þess eftir það. Það virðist því eðlilegast að líta svo á, þrátt fyrir mótmæli stefnöndu og Brynjólfs sjálfs, að hann hafi komið fram fyrir hönd stefnöndu á meðan á samningunum stóð við skoðun og eftirlit með húsinu, enda þótt samning- arnir hafi endanlega verið gerðir við hana. Það er nú in con- fesso, að húsið var um það leyti að verða fokhelt, er samn- ingar um það hófust. Var því kjallarahæð þess á þeim tima ákveðin og óumbreytanleg. Hafa þvi stefnanda og tengdason- ur hennar. átt kost á að kynna sér hæð kjallarans, og hafi það verið ákvörðunarástæðan hjá henni fyrir kaupunum, að kjall- arinn væri íbúðarhæfur, þá heiðu þau sem góðir og skynsamir menn, enda þótt þau væru ekki byggingarfróð, átt að ganga úr skugga um, hvort svo væri, ekki sízt þar sem eitt vitni hefir borið það i málinu, og staðfest þann framburð sinn, að kjallarinn hafi verið mældur að tengdasyni stefnöndu við- stöddum og honum bent á, að hann myndi ekki nógu hár til íbúðar. Það, að steind gengst í samningnum inn á að inn- rétta í kjallaranum íbúð, þarf ekki, að áliti réttarins, að benda til þess, að hún hafi viljað telja stefnöndu trú um, að hæðin væri nóg, með því að það er vitanlegt, að það er látið óá- talið hér í bænum, þó búið sé í kjöllurum, sem ekki svara til byggingarsamþykktarinnar um lofthæð, og því ekki ósennilegt, að eins gæti orðið hér, ef stefnanda vildi sjáif sætta sig við hæðina. Samkvæmt framansögðu verður rétturinn að telja stefndu óviðkomandi, þótt stefnanda hafi ekki getað hagnýtt sér kjallarann sem íbúð og eigi steinanda því engar kröfur á hendur henni af þeim ástæðum. Ekki hefir stefnd mótmælt raftaugargjaldinu á þeim grundvelli, að það falli ekki í gjald- daga fyr en fasteignamat hafi farið fram á húsum þeim, sem raftaugin er lögð í, og mat á húseign þeirri, sem hér um ræðir, 203 hafi ekki verið framkvæmt fyr en löngu eftir að stefnanda hafi verið búin að taka við henni og beri hún því ábyrgð á greiðslu gjaldsins, þar sem í samningnum sé ákveðið, að hvor aðili greiði gjöld af sinni húseign til afsalsdags. Nú er það in con- fesso, að búið var að leggja raftaugina í húsið, þegar afsalið var gefið út, og eftir hlutarins eðli, þá fellur greiðsla fyrir unnið verk í gjalddaga, þegar verkinu er lokið, og þar sem stefinanda hefir ekki sannað, að rafveitan hér í bænum, sem tekur gjald þetta, telji það fyrst falla í gjalddaga, þegar mat á húseignunum hefir farið fram, þá er ekki hægt að taka mót- mæli stefndu gegn greiðslu raftaugargjaldsins til greina, þvi að þó upphæð þess sé miðuð við fasteignaverð húseignarinn- ar, þá er ekki með því útilokað. að það sé gjaldkræft fyr en mat hefir farið fram. Samkvæmt framansögðu getur rétturinn því ekki talið, að um svo verulegar vanefndir sé að ræða af hálfu stefndu á samningnum, að varðað geti riftun hans, og verður aðalkrafa stefnöndu því ekki tekin til greina að öðru leyti en því, að steind verður eins og áður greinir dæmd til þess að greiða stefnöndu raftaugargjaldið, kr. 240.00. Hinsvegar ber að taka varakröfu stefnöndu um skaðabætur fyrir vanefnd- irnar til greina og verður um ákvörðun um upphæð þeirra að leggja álit yfirmatsmannanna til grundvallar. Samkvæmt matsgjörð þeirri, sem fyrir liggur í málinu og dagsett er 29. jan. s.l., þá hafa þeir sundurliðað gallana á hús- inu og kostnaðinn við endurbætur á þeim þannig: „1. Gólfdúkar (mismunur á hinum gömlu og nýj- um) og dúklagning og listar . .. - kr. 900,00 2. Eldhússkápar (til jafns við skápa í nr. 3 - — 0 150,00 3. Stigarið og stöðul. . 2... . — 45,00 4. Pappirsloft og pappi á eldhús . . . . . — 120,00 5. Hurðir lagaðar, 15 stk. . . . — 150,00 6. Loftlistar í kjallara og viðgerð á kili „ 0. 2 — '130,00 7. Steinloft og gólf í þvottahúsi. .. - — 160,00 8. Málning á loft, hurðir, glugga og aldhús - — 400,00 Samtals kr. 2055,00< Stefnd hefir nú mótmælt 1., 5., 6. og 8. lið matsgjörðarinnar og krafist, að þeir komi til frádráttar frá matsupphæðinni. Byggir hún mótmæli gegn þessum liðum á þeim grundvelli, að viðgerðir þer, sem falli undir þá, stafi af eðlilegu sliti, þar sem svo langt sé liðið síðan húsið hafi verið afhent, illri 204 meðferð stefnöndu á húsinu eða öðrum atvikum, sem hún ber ábyrgð á, t. d. hafi hurðir í húsinu gisnað af þvi, að mið- stöðin í því hafi verið kynt um of. Þessar staðhæfingar sinar hefir steind þó ekki sannað. Í matsbeiðninni er það tekið fram, að matið skuli miðað við ástand eignarinnar við afsal og að fullt tillit skuli tekið til slits, eyðingar og skemmda á notkun- artímabilinu frá því að kaupin fóru fram. Með tilliti þessa skýra orðalags beiðnarinnar, svo og til matsgjörðarinnar, þar sem tekið er fram, að ekki sé um svo langan tima að ræða, að veruleg endurnýjung hafi verið nauðsynleg á húsinu, ef vel hefði verið gengið frá því í fyrstu, þá verður krafa stefnöndu um frádrátt upphæðanna samkvæmt áðurgreindum liðum ekki tekin til greina, heldur ber að dæma hana til þess að greiða stefnöndu matsupphæðina, kr. 2055,00, í skaðabætur, að við- bættu raftaugargjaldiuu, kr. 240,00, eða samtals kr. 2295,00, en án vaxta, með því að ekki hefir verið stefnt til greiðslu þeirra. Eftir þessum úrslitum og öllum málavöxtum þykir rétt, að stefnd verði dæmd til að greiða stefnöndu kr. 350,00 upp í málskostnað. Vegna embættisanna hefir dómur í máli þessu ekki orðið kveðinn upp fyr en nú. Miðvikudaginn 24. sept. 1930. Nr. 30/1930. Lárus Lárusson gegn Ólafi B. Magnússyni. Frávísun. Dómur gestaréttar Hafnarfjarðarkaupstað- ar 5. febr. 1929: Stefndur, trésmiður Lárus Lárusson Hverfisg. nr. 42 í Hafnarfirði, greiði stefnanda, Ólafi B. Magn- ússyni kaupmanni Laugaveg 27 í Reykjavík, kr. 259,78, ásamt 6 % ársvöxtum frá 13. júní 1927 til greiðsludags, og málskostn- að, kr. 81,50, en geti stefndur eigi fullnægt þessu, er stefn- anda heimilt að ganga að umkröfðum hitunartækjum í hús- eigninni nr. 41 í Hafnarfirði sem sinni eign, er steindum ber að skila honum í jafn góðu ástandi og hann tók við þeim og greiða honum málskostnað eins og fyr segir. 205 Dóminum að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 15. april þ. á, samkvæmt áfrýjunarleyti, dags. 2. s. m., og þar sem stefndi hefir hvorki mætt né látið mæta í hæstarétti, þótt honum hafi verið löglega stefnt, hefir málið verið flutt þar skriflega og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32 eg 2. gr. ttilsk. 3. júní 1796. Áfrýjandi hefir krafizt þess, að dómur undirréttar- ins verði ómerktur og málinu vísað frá undirréttinum. Svo hefir hann og krafizt málskostnaðar. Kröfu sína um ómerkingu og frávísun frá undirrétt- inum rökstyður áfrýjandi með því, að í stefnunni til héraðsdómsins hafi fyrirtektarstaður ekki verið til- greindur og hafi hann því ekki vitað, hvar átti að mæta, og einnig með því, að honum hafi heimildar- laust verið stefnt fyrir gestarétt Gullbringusýslu utan lögsagnarumdæmis síns, en málið þó ekki þingfest og rekið þar, heldur fyrir gestarétti Hafnarfjarðarkaup- staðar. Skjöl málsins bera það með sér, að áfrýjandi hermir hvorttveggja þetta rétt, og þar sem þessir ágallar eru á stefnu og meðferð málsins og stefndi mætti ekki undir rekstri þess í héraði, þá verður samkvæmt kröfu hans að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og alla meðferð málsins í héraði og vísa því frá undirréttinum. Eftir þessum úrslitum verður stefndi að greiða áfrýj- anda málskostnað í hæstarétti, er ákveðst 100 kr. Það athugast, að dómsgjörðirnar eru ekki innsipl- aðar, svo sem boðið er í 8. gr. laga nr. 27/1921. 206 því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði gestaréttardómur og öll meðferð málsins í héraði skal vera ómerk og visast mál- inu frá undirréttinum. Stefndi, Ólafur B. Magnús- son, greiði áfrýjanda, Lárusi Lárussyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu útgefinni 1. nóvbr. f. á., fyrirtökudagur 11. dez- ember s. á., hefir stefnandi þessa máls, Ólafur B. Magnússon kaupmaður, til heimilis á Laugavegi nr. 27 í Reykjavík, höfð- að mál þetta gegn trésmið Lárusi Lárussyni, til heimilis á Hverfisgötu nr. 42 hér í bænum, til greiðslu skuldar að upp- hæð kr. 259,78, sem séu eftirstöðvar af kr. 660,00 fyrir hita- tæki í húsinu nr. 41 við Hverfisgötu hér í bænum, sem steind- um hafi verið kunnugt um, að væri eign stefnanda, er stefnd- ur hafi keypt húseign þessa af fyrverandi eiganda, eða varð eigandi hennar. Ennfremur krefst stefnandinn þess, að stefna- ur verði dæmdur til þess að greiða 6“ í ársvöxtu af upphæð- inni, sem um var stefnt, frá 13. júní 1927 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu, en til vara, að stefndur verði dæmad- ur til þess að skila sjer aftur umræddum hitatækjum í jafn góðu ástandi og hann tók við þeim og greiði málskostnað að skaðlausu. Við fyrirtekt málsins hefir stefndur eigi mætt eða neinn fyrir hans hönd, og ber því samkvæmt N. L. 1--4—32 og tilsk. 3. júni 1796 og tilskipun 15. ágúst 1832, 8. gr., að dæma siefndan til að fullnægja kröfum stefnanda samkvæmt hinum framlögðu skjölum, og telst málskostnaður hæfilegur vera kr. 81,50 sam- kvæmt framlögðum reikningi af hálfu umboðsmanns stefnanda. 207 Mánudaginn 29. sept. 1930. Nr. 26/1930. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Karli Ágúst Ágústssyni (Lárus Fjeldsted). Bifreiðarlagabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 15. febr. 1930: Kærður, Karl Ágúst Ágústsson, greiði 150 króna sekt, er renni í ríkissjóð, innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella einföldu fangelsi í 8 daga. Svo greiði kærður og allan kostnað af máli þessu. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða lög- regluréttardómi og ekkert verulegt þykir athugavert við, ber að staðfesta dóminn, þó þannig, að vararefs- ingin verði 12 dagar. Kærður greiði allan áfrýjunarkostnað, meðal annars málflutningslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, 60 kr. hvorum Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað. Kærður, Karl Ágúst Ágústsson, greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna Sveinbjörns Jónssonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Karli Ágúst Ágústssyni, Laugalæk við Laugarnesveg, fyrir brot á 208 ákvæðum laga nr. 56 frá 1926 og lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir með fram- burði vitna og eigin játningu kærða. Að kvöldi hins fyrsta dezember s.l., kl. 8!/4, ók kærður bif- reiðinni RE. 692 sunnan úr Suðurpólum norður Laufásveg. Veður var slæmt, töluverður suðaustan stormur með krapahrið og mjög sleipt á götunum. Þegar kærður kom niður undir gatnamót Laufásvegs op Bragagötu, gengu á undan honum vinstra megin á götunni, norður Laufásveginn, karlmaður og stúlka, og viku þau út á vinstri vegarbrúnina. Kærður segist þá hafa vikið til hægri og ætlað að keyra fram hjá þeim, en lenti við það yfir á hægri vegarbrúnina, og rakst þá hægri framhjólsskermurinn á læri Einars Árnason- ar fjármálaráðherra, er gekk út á vegbrúninni hægra megin, og kastaði honum út fyrir veginn og datt hann þar niður í poll. Ráðherrann meiddist töluvert á lærinu við áreksturinn og var haltur í hálfan mánuð á eftir; föt hans blotnuðu við fallið, en skemmdust ekki að öðru leyti. Kærður hefir haldið því fram fyrir réttinum, að hann hafi keyrt á 17—18 km. hraða, er slysið vildi til, en segist þó ekki geta fullyrt um hraðann, því hann hafi ekki litið á mælirinn þá um leið. Einar Árnason ráðherra hefir borið það, að billinn hafi ekið mjög hart að sínu áliti og fullyrt, að hann hafi verið á ólög- legum hraða, en treystir sér þó ekki að ákveða með tölum, hve hart hann hafi ekið. Vitnið Hermann Hjartarson hefir borið, að billinn muni hafa ekið á 20—25 km. hraða. Vitnið Jón Kristjánsson segir, að billinn hafi ekki ekið til- takanlega hart, en þó frekar greitt. Það verður því að telja sannað, bæði með framburði kærðs sjálfs og framburði vitnanna, að kærður hefir ekið hraðara en lögákveðið er í 6. gr. bifreiðarlaganna, - 15 km. á klukku- stund í dimmu, — og þegar tekið er tillit til þess, að dimmt var af krapahriðinni og náttmyrkri, svo að bilstjórinn sá mjög lítið fram fyrir bílinn, og að mjög sleipt var á götunni og erfitt að stöðva bílinn snögglega, verður að telja það óvarlegt, að aka svo hart. Einar Árnason ráðherra segist hafa gengið alveg á vegar- 209 brúninni vinstra megin, er hann gekk suður Laufásveginn, og kemur það heim við framburð vitnanna, Jóns Kristjánssonar, er segist hafa séð bilinn rekast á ráðherrann alveg á vegar- brúninni, og Hermanns Hjartarsonar, er mætti ráðherranum rétt um leið og áreksturinn vildi til, og sá hann þá ganga á áður- nefndum vegkanti. Erlingur Pálsson fór á staðinn, þar sem vitnin vísuðu hon- um á að áreksturinn hefði orðið, skömmu eftir hann; skoðaði hann vandlega staðinn og gerði teikningu af honum, er fram hefir verið lögð í réttinum og Erlingur staðfest þar. Erlingur hefir borið það, að pollur sá, er vitnin vísuðu hon- um á að ráðherrann hefði fallið ofan í, hafi verið 1 meter frá vegarbrúninni og hafi þá greinilega mátt sjá í frosnum poll- inum far þess, að maður hefði skollið ofan í hann. Kærður hefir haldið því fram, að hann muni ekki hafa ekið alveg út á hægra vegkantinum, er áreksturinn vildi til, en jafnframt látið þess getið, að hann hafi séð mjög illa á veg- inn umrætt skifti og einkum til hægri; hann hefir og játað, að hann hafi vikið til hægri vegna tveggja persóna, er voru vinstra megin á veginum, og hafi við það lent töluvert hægra megin á veginn. Það verður að teljast sannað með framburði vitnanna og teikningu Erlings Pálssonar af staðnum, að kærður hefir ekið á ráðherrann á hægri vegarbrúninni, miðað við stefnu bifreið- arinnar, og hefir hann með því að aka öfuga megin á göt- unni, brotið umferðarreglurnar og valdið árekstri þeim, er þarna vildi til. Kærður hefir lýst því yfir, að hann taki framburð vitnanna, sem leidd hafa verið í þessu máli, jafngildan sem eiðfestur væri. Fjármálaráðherrann gerir engar skaðabætur fyrir meiðslin né fyrir skemmdir á fötum sínum. Með þessu framferði sínu hefir kærður brotið gegn 2. máls- grein 6. greinar bifreiðarlaganna nr. 56 frá 1926 um ökuhrað- ann í dimmviðri og 7. gr. sömu laga með því að aka hægra megin á götunni, er hann mætir vegfaranda. Ennfremur hefir kærður með þessu framferði sínu brotið gegn 38. og 49. pr. lögreglusamþykktarinnar. Refsing sú, er kærður hefir tilunnið, þykir hæfilega ákveðin kr. 150,00 í sekt í ríkissjóð. Sektin greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað ein- földu fangelsi í 8 daga. í 4 210 Ennfremur greiði kærður allan kostnað af þessu máli. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 29. sept. 1930. Nr. 31/1930. Þórður J. Thoroddsen gegn Pétri Jakobssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Þórður J. Thoroddsen, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Mánudaginn 29. sept. 1930. Nr. 35/1930. Elinmundur Ólafs gegn Gísla Magnússyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfryjandi, Elinmundur Ólafs, er eigi mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir Í hæstarétti. 211 Miðvikudaginn 1. okt. 1930. Nr. 25/1930. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Guðmundi Guðmundssyni (Lárus Fjeldsted). Sýknudómur. Dómur lögregluréttar Snæfellsness- og Hnappadalssýslu 18. febr. 1930: Hinn kærði, fyr- verandi héraðslæknir Guðmundur Guðmundsson, á að vera sýkn af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu. Málskostnaður greiðist af almannalé. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, er það ekki sannað, að kærði hafi látið af hendi lyfseðla þá, er ræðir um í máli þessu, án þess að hafa gengið úr skugga um það með rannsókn, að áfengið hafi verið nauðsynlegt til lækningar, eða að hann hafi misbeitt á annan hátt lækningaleyfi sínu til að útvega mönnum áfengi til neyzlu. Það er einnig, eltir því, sem fram er komið í rann- sókn málsins, ósannað, að kærði hafi látið úti áfengis- lyfseðla til sama manns með styttra millibili en ákveðið er Í 7. gr. reglugjörðar um sölu áfengis til lækninga, 29. dez. 1928. Hinsvegar heir kærða, svo sem nánar er sagt í hinum áfrýjaða dómi, láðst að rita á allmarga áfengis- lyiseðla nákvæma fyrirsögn um notkun lyfsins, en fyrir þetta brot á hinu fyrirskipaða formi áfengislyf- seðla verður eigi refsað, með því að næga heimild fyrir því er ekki að finna í þágildandi áfengislögum, 7. maí 1928. Slík heimild hefir aftur á móti verið tekin upp í núgildandi áfengislöggjöf með lögum nr. 60, 19. maí 14* 212 þ. á, um breytingu á lögum nr. 64, 7. maí 1928, en með þeim hefir sá viðauki verið gjörður við 21. gr. áfengislaganna, að læknir, sem >brýtur reglur þær, er settar eru eða settar verða til tryggingar því, að áfeng lyf verði ekki höfð til nautnar, heldur aðeins til lækn- inga<, skuli sæta refsingu samkvæmt 38. gr. áfengis- laganna, og Í greinargjörðinni fyrir frumvarpinu er það tekið fram, að umrædd breyting á 21. gr. álengis- laganna sé nauðsynleg „til þess að reglugjörðarákvæði um þetta efni verði bindandi. Annars verða þau dauð og marklaus<. Það ber því að staðfesta hinn áfrýjaða lögreglurétt- ardóm að öllu leyti, og greiðist áfrýjunarkostnaður málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 50 kr. til hvors, af almannafé. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað. Áfrýjunarkostnaður málsins, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og Lár- usar Fjeldsted, 50 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. AÐ Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er að fyrirlagi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn fyrverandi héraðslækni Guðmundi Guðmundssyni í Stykkishólmi fyrir brot gegn áieng- islögum nr. 64, 7. mai 1928, og reglugjörð nr. 85, 29. dezbr. 1928, um sölu áfengis til lækninga. Tildrög máls þessa eru þau, að með bréfi til dómsmálaráðu- neytisins, dags. 12. júlí í. á, kærir síra Björn Þorláksson í Reykjavík fyrverandi héraðslæknir Guðmund Guðmundsson í Stykkishólmi fyrir að hafa dagana 24.—30. janúar f. á. látið úti 50 áfengislyfseðla og aftur dagana 27. apríl--30. mai f. á. alls 213 49 áfengislyfseðla. Álítur kærandi, að af fyrirliggjandi ástæð- um hljóti að leika grunur á því, ekki sízt með tilliti til aldurs kærða, að hann muni ekki hafa, áður en hann gaf út áfengis- lyfseðlana, gengið úr skugga um það með rannsókn, að áfengið hafi verið nauðsynlegt til lækninga, svo sem fyrirskipað er í 21. gr. áfengislaga nr. 64, 7. maí 1928. Í öðru lagi hafi kærði hinn 25. og 26. mai Í. á. látið úti áfengislyfseðil til sama mannsins, Bergs Jakobssonar í Öxney, og þar með gjörz brot- legur gegn kvæðum "7. gr. reglugjörðar 29. dezbr. 1928 um sölu áfengis til lækninga. Loks hafi kærði eigi ritað aðra notk- unarfyrirsögn en orðin >Eftir umtalic á þá 49 áfengislyfseðla, er hann samkvæmt framansögðu gaf út á tímabilinu 27. apríl —30. mai f. á., og hafi hann þar með brotið gegn 6. gr. reglu- gjörðar 29. dezbr. 1928. Nefnt bréf síra Björns Þorlákssonar, ásamt þargreindum 99 áfengislyfseðlum, framsendi dóms- og kirkjumálaráðuneytið hingað með bréfi, dags. 13. ágúst í. á., með fyrirlagi um rann- sókn málsins. Út af hinum þremur framangreindum kæruatrið- um hefir mál þetta svo, að undangenginni rannsókn, verið höfðað gegn hinum kærða, fyrverandi héraðslækni Guðmundi Guðmundssyni í Stykkishólmi, eftir fyrirlagi dómsmálaráðu- neytisins. Við rannsókn málsins voru allir hinir framangreindu 99 áfengislyfseðlar framlagðir og sýndir kærða, er viðurkenndi, að hann gæti ekki betur séð en að hann hefði með eigin hendi ritað og útgefið alla seðlana, en fullyrti, að í hvert skifti hefði áður en áfengislyfseðill hafi verið útgefinn, farið fram rann- sókn á sjúklingunum og heilsufari þeirra, og að þeir hefðu allir kvartað yfir einhverjum lasleika, svo sem innkulsi og skjálfta, kveti, forkölelsi og meltingartruflunum, og hefir kærði borið að hafa því aðeins gefið út lyfseðlana, að hann á prund- velli konsultationarinnar hafi álitið lyfseðlana eiga við. Kveður kærði það jafnframt með öllu rangt, að hann sé aldurs vegna orðinn ófær til læknisstarfa, því að hann sinni enn ýmsum læknisstörfum, og hafi t. d. frá því í júní 1928 og til vors 1929 hjálpað 4 sængurkonum. í héraðinu, þar af ein vending, er jafnan sé talin erfið handlæknisaðgerð, og hafi öllum sængur- konunum og börnunum farnast vel. Yfirheyrðir hafa verið þeir móttakendur áfengislyfseðlanna, er til hefir náðz, og hafa þeir allir borið, að þeir hafi vitjað læknisins sakir lasleika, lýst fyrir honum lasleika sínum og að 214 læknirinn hafi spurt þá út um hann og fyrst að því loknu getið út lyfseðil handa þeim. Þar sem læknisrannsókh hefir þannig, eltir því sem fyrir liggur, farið fram áður en lyfseðlarnir hafa verið gefnir út, þykir útgáfa lyfseðlanna ekki að þessu leyti geta talist brjóta í bága við ákvæði 21. pr. áfengislaga nr. 64, 7. mai 1928, og verður því, að áliti réttarins, að sýkna kærða af þessu kæruatriði. Þá er kærði sakaður um, að hafa hinn 25. og 26. mai Í. á. gefið út áfengislyfseðla handa Bergi Jakobssyni í Öxney. Neindur Bergur Jakobsson hefir borið, að hala aðeins fengið hinn fyrri lyfseðilinn, útgefinn 25. mai Í. á. en ekki hinn sið- ari. Hafa þeir verið samprólaðir um þetta atriði, kærði og Beig- ur Jakobsson, en árangurslaust; kærði hefir skýrt frá, að hann að svo löngum tíma liðnum muni ekki neitt nánar um þeita nema það, að maður þessi muni hafa konsulerað sig síðast- liðið vor, en kveðst ekki geta gjört grein lyrir því, hvernig standi á þessu ósamræmi milli seðlanna annarsvegar og fram- burðar téðs Bergs Jakobssonar hinsvegar. Á annan hátt hetir þetta eigi heldur getað orðið upplýst. En þar sem þannig brestur sönnun fyrir því, að kærði hafi látið úti álengislyfseðil til sama manns með styttra millibili en ákveðið er í 7. pr. reglugjörðar 29. dezbr. 1928, þykir verða að sýkna kærða af þessu kæruatriði. Í þriðja lagi er kærði sakaður um, að hafa á hina 49 lyt- seðla, sem þingmerktir eru sem nr. 55—103, eigi ritað aðra notkunarlyrirsögn en orðin „Eftir umtali<, og að hala með því gjörz brotlegur gegn ákvæðum 6. gr. reglugjörðar 29. dezbr. 1928 um sölu áfengis til lækninga. Téðir lyfseðlar bera það með sér, að hin ritaða notkunarlyrirsögn á lylseðla þessa er eigi frekari en hin tilvitnuðu orð „Eftir umtali<. Kærði hefir tekið fram, að margir læknar fleiri en hann muni ekki hafa ítarlegri notkunarlyrirsögn, og sé þá gengið út frá, að hið nánara umtal í læknisviðtalinu eigi að nægja Í þessu efni, enda sé það einnig venja við marga aðra lylseðla, að árita þá eigi um frekari notkunarfyrirsögn en þessi orð. Í. 6. gr. reglugjörðar nr. 85, 29. dezbr. 1928, um sölu áfengis til lækn- inga, er svo fyrirmæli, að læknir skuli á hvern áfengislyfseðil rita nákvæma fyrirsögn um notkun álengisins. Orðin >Eitir umtalic geta ekki talizt nákvæm notkunarfyrirsögn og er því hér um að ræða brot á téðri grein reglugjörðarinnar, en að vísu aðeins brot á fyrirskipuðu formi við útgálu álengislyfseðils 215 og út af fyrir sig ekki brot á áfengislögunum sjálfum. Kemur því til álita, hvort refsa beri fyrir brot á þessu fyrirskipaða formi áfengislyfseðla sem fyrir brot á áfengislögunum. Í hinum fyrri áfengislögum, lögum nr. 15, 8. júní 1925, um aðflutningsbann á áfengi, er numin voru úr gildi með 48. gr. áfengislaga 7. maí 1928, var svo fyrirmælt í 17. gr.: „Nú læt- ur læknir áfengi af hendi án þess að hafa fullvissað sig um Þörf beiðanda á því til lækninga, eða læknir brýtur reglur bær, sem settar eru eða seifar verða samkvæmt 2. málsgr. 9. gr. og skal hann þá sæta sektum o. s. frv. Hér var þannig ótvíræð lagaheimild fyrir hendi til þess að beita sektum fyrir brot á hinum settu reglum út af fyrir sig, enda þótt eigi væri um að ræða brot á sjálfum áfengislögunum. Slík heimild til þess að beita viðurlögum Íyrir brot á hinum settu reglum um sölu áfengis til lækninga, án þess að fyrir liggi brot á áfeng- islögunum sjálfum, finnst ekki tekin upp í hin núgildandi álengislög, 7. maí 1928. Með tilliti til þessa, sbr. einnig dóma um hliðstæð efni í dómasafni hæstaréttar 1925, bis. 95—100 og bls. 149—151, þykir ekki unnt að láta umrætt brot kærða gegn ákvæðum 6. gr. reglugjörðar nr. 85, 29. dezbr. 1928, varða refsiviðurlögum áfengislaganna, og verður því að sýkna kærða einnig af þessu kæruatriði. Og þar sem kærði hefir eigi notað önnur áfengislyfseðlaeyðublöð en þau, sem honum hafa verið úthlutuð af landlækni, og eigi gefið út lyfseðla fram yfir skammt, verður að sýkna hann af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu og málskostnaður að greiðast af almannafé. Föstudaginn 3. okt. 1930. Nr. 36/1930. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) Begn A. J. Herbert (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 4. apríl 1930: Kærður, Archiblad Jewison Herbert, greiði 12500 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands og komi 6 mánaða einfalt Íang- elsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. 216 Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir f b/v H. 20 =Commander Evans< frá Hull, sé upptækt og renni andvirðið í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, be: að staðfesta hann, Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað. Kærði, A. J. Herbert, skipstjóri á botnvörpu- skipinu >Commander Evanse, H. 20, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Archi- blad Jewison Herbert, skipstjóra á b/v H. 20, >Commander Evanss, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5, frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Fimmtudaginn hinn 3. apríl 1930 var varðskipið „Óðinn< á ferð norður með Reykjanesi. Kl. 10,37 árd. var tekin eftirfar- andi staðarákvörðun: 217 Garðskagaviti Hvalsneskirkja Stafnesviti og þá haldið í áttina til tog- arans, sem virtist grunsamlega nærri landi. KI. 10,44 var þessi staðarákvörðun gerð: Garðskagaviti 6? Sandgerðisviti 932 30 Stafnesviti og þá haldið fyrir framan tog- arann, sem virtist stýra SSV-læga stefnu. KI. 10,51 árd. var dregið upp stoppmerki og gefið merki með eimpípunni um að stoppa og stoppaði togarinn. Þá sam- stundis, kl. 10,53 árd. var stoppað rétt utanvert við togarann H. 20 >Commander Evans< frá Hull, með B.b. vörpu í sjó, og þar gerð eftirfarandi staðarákvörðun: Garðskagaviti 319 407 Sandgerðisviti 57? 0 Stafnesviti. Dýpi mælt 63 metrar og gefur það staðinn 0,25 sm. innan landhelgislínunnar. Skipstjóri togarans, A. J. Herbert, fæddur 21/12 1895, var siðan sóttur um borð og honum skýrt frá og sýnt á sjókort- inu, að hann hefði verið að veiðum innan landhelgi; hann kvaðst ekki neita því, en þar sem þetta væri fyrsta veiðiferð sín upp til Íslands, kvaðst hann vera ókunnur og því ekki þekkt sig, og það væri algerlega á móti sínum vilja, að hann hefði lent inn í landhelgina. Kærður hefir ekki treyst sér til að segja neitt um það, hvort skýrsla skipstjórans muni vera rétt eða ekki. Hann kveðst reyndar hafa komist að því, að sér muni hafa skjátlast með sínar mælingar og hann því verið nær andi en hann hafi ætlazt til. Kveður bann þetta stafa af því, að hann muni hafa tekið Akrafjall eða eitthvert annað fjall fyrir Garðskaga, sem hann hafi álitið að væri hálendur. En þessu kveðst hann ekki hafa veitt athygli fyr en stýrimaður hans kom upp á stjórn- pall til hans og benti honum á, að hann hefði alltof mikið af vírum úti og að hann mundi vera mikið grynnra en hann 218 sjálfur áliti. Kærður kveðst rétt áður en varðskipið kom að honum, hafa ásamt stýrimanni sínum gert kompásmiðanir í tvö vitahús á ströndinni og hala seit þær miðanir samstundis út í sjókort sitt. Samkvæmt þeim miðunum hafi sér talizt svo til, að hann væri á línunni. En við nánari rannsókn kom það þó í ljós, að kærður hafði ekki vitað nm svoneind Bæjarsker, og að landhelgislínan var því nokkru utar en hann haíði reikn- að með. Þegar kærður var látinn mæla sinn eiginn stáð á sínu eigin korti samkvæmt þeim staðarákvörðunum, sem hann hafði sett út sjálfur, er hann rétt innan við landhelgislínuna. Þennan framannefndan framburð kærðs hefir stýrimaður hans stutt með sínum framburði. At því sem að framan er sagt, er það augljóst, að ekkert er framkomið í þessu máli, sem á nokkurn hátt hnekkir mæi- ingum varðskipsins, sem getið er um í skýrslu skipherrans, en þær eru gerðar af þaulæfðum mönnum með góðum tækj- um og að öðru leyti undir góðum skilyrðum. Mælingarnar eru þvert á móti studdar af miðunum kærðs sjálfs. Það verður því að telja það nægilega sannað, að kærður hafi verið að veiðum með botnvörpu Í íslenzkri landhelgi, þegar að varðskipið kom þar að honum ki. 10,53 mínútur ár- degis 3. þ. mm. Kærður hefir ekki áður sætt refsingu fyrir brot á landhelp- islöggjöfinni. Ákærður heilir því, að áliti réttarins, brotið gegn ákvæðum 1. greinar laga nr. 5, frá 1920, um bann gegn botnvörpuveið- um, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið fyrir það ettir 3. gr. laganna, sbr. og 1. gr. laga nr. 4, frá 1924, hæfilega ákveðin 12500 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, með til- liti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er nú í dag þannig, að hún jafngildir 81,88 aurum guils, og komi í stað sektarinnar 6 mánaða einfalt fangelsi, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v H. 20 >Commander Evans< frá Hull, sé upptækt og renni andvirðið í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður af máli þessu allan löglega leiddan op leiðandi kostnað. ; Á máli þessu heir enginn A dráttur orðið. 219 Mánudaginn 5. okt. 1930. Nr. 28/1929. Kristjana St. Ág. Ingimundardóttir (Guðm. Ólafsson) gegn Franz Benediktssyni og gagnsök (Bjarni Þ. Johnson). Barnstaðernismál. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 31. okt. 1928: Synji kærður, Franz Benedikisson, eftir löglegan undir- búning fyrir það með eiði á varnarþingi sínu innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að hann hafi haft holdlegt sam- ræði við kærandi, Kristjönu Steinunni Ágústu Íngimundardótt- ur, á tímabilinu frá 26. ágúst 1927 til 26. september sama ár, skal hann sýkn vera af kröfum hennar í máli þessu og máls- kostnaður falla niður. Vinni kærður hinsvegar ekki svoleldan eið, skal hann telj- ast faðir sveinbarns þess, er kærandi ól 11. júní 1928 og hlaut í skirninni nafnið Magnús Ragnar, greiða meðlag með barn- inu og barnsfararkostnað til kæranda eftir úrskurði yfirvalds og ennfremur 20 krónur í máiskostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið áfrýjað af báðum aðiljum, af áfrýjanda með stefnu 21. marz 1929 að veittri gjai- sókn og skipuðum máltlutningsmanni 15. febr. s. á., og af steindum með gagnáfrýjunarstefnu, dags. 8. maí þ. á., að veittu uppreistarleyfi, samkv. síðari hluta 1. mgr. 28. gr. hæstaréttarlaganna, dags. 6. s. m. Eitir uppkvaðningu héraðsdómsins hafa farið fram réttarpróf af hendi beggja aðilja. En með því að þau geta ekki breytt niðurstöðu dómsins, ber að staðfesta hann, þó þannig, að eiðvinningarirestinn ber að telja frá birtingu dóms þessa. Vinni steindur synjunareiðinn, fellur málskostnaður 220 fyrir hæstarétti niður, og greiðast þá ómakslaun hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, er ákveðast 80 kr., úr ríkissjóði, enda vottast, að málfærsla hans hefir verið lögmæt. Verði steindum hinsvegar eiðfall, greiði hann áfrýj- anda málskostnað fyrir hæstarétti, eins og málið væri eigi gjafsóknarmál, þar með talin framanneind mál- flutningslaun hins skipaða talsmanns áfrýjanda. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að eiðvinningarfrestur stefnds, Franz Benedikts- sonar, teljist frá birtingu dóms þessa. Vinni stefndur synjunareiðinn, fellur málskostn- aður fyrir hæstarétti niður, og greiðast þá ómaks- laun hins skipaða talsmanns áfrýjanda, Guðmund- ar málflutningsmanns Ólafssonar, 80 kr., úr ríkis- sjóði. Verði steindum hinsvegar eiðfall, greiði hann áfrýjanda, Kristjönu S. Á. Ingimundardóttur, máls- kostnað fyrir hæstarétti, eins og málið hefði eigi verið gjafsóknarmál af hendi áfrýjanda, þar með talið framannefnt málflutningskaup talsmanns áfrýjanda, 80 kr., að viðlagðri aðför að lögum, Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 11. júní 1928 ól ógift stúlka, að nafni Kristjana Stein- unn Ágústa Ingimundardóttir, til heimilis á Laugaveg 2 A hér í bænum, fullburða sveinbarn, sem hlaut í skirninni nainið Magnús Ragnar. Föður að þessu barni sínu nefndi barnsmóð- irin Franz Benediktsson, veitingamann, Traðarkotssundi 6 hér 221 í bænum. Hann hefir ekki viljað kannast við faðernið, og er því mál þetta, eftir árangurslausa sáttatilraun og samkvæmt kröfu barnsmóður, höfðað gegn honum. Hefir hún gert þær kröfur, að hann verði dæmdur faðir sveinbarnsins, tll þess að greiða meðlag með því og barnsfararkostnað til sín eftir úr- skurði yfirvalds, og ennfremur málskostnað eftir mati réttarins. Framburður kærandi er á þá leið, að hún hafi haft samræði við kærðan í byrjun septembermánaðar 1927 og þá aftur 14. —20. sama mánaðar, og hafi barnið þá komið undir. Hún kveðst alls ekki hafa haft samræði við neinn annan mann á þessu tímabili og geti þvi engum öðrum verið til að dreifa um faðernið. Kærður hefir hinsvegar neitað því, að hann hafi nokkru sinni haft holdlegt samræði við kærandi. Vitnin Guðmundur Jónsson og kona hans, Sesselja Stefáns- dóttir, stjúpdóttir kærðs, sem bæði voru leidd í þessu máli, hafa borið það, að kærandi hefði skýrt þeim svo frá, að mað- ur, að nafni Ottó Guðjónsson, væri faðir að þessu barni. Kær- andi, sem var gerður kunnur þessi framburður vitnanna, kveðst ekki geta fortekið, að hún hafi gefið Sesselju það í skyn, en kveðst hinsvegar aðeins hafa gert það til þess, að blekkja hana, og kveður hún jafnframt, að verið geti, að Guðmundur Jónsson hafi heyrt á þetta tal þeirra. Úrslit máls þessa verða að vera komin undir eiði annars- hvors aðila, þar sem þeim ber ekki saman um málavöxtu, og telur dómarinn það réttara, að úrslitín verði látin vera komin undir eiði kærðs, þannig, að vinni hann, innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, eið að því, eftir löglegan undirbún- ing, á varnarþingi sínu, að hann hafi ekki haft holdlegt sam- ræði við kærandi, Kristjönu Steinunni Ágústu Ingimundardótt- ur, á tímabilinu 26. ágúst 1927 til 26. september sama árs, skal hann sýkn vera af kröfum hennar í máli þessu og málskostn- aður falla niður. Vinni kærður hinsvegar ekki svofeldan eið, skal hann telj- ast faðir sveinbarns þess, er kærandi ól 11. júní 1928 og hlaut í skírninni nafnið Magnús Ragnar, greiði meðlag með barninu og barnsfararkostnað til barnsmóður, eftir úrskurði yfirvalds, og ennfremur 20 krónur í málskostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 222 Miðvikudaginn 8. okt. 1930. Nr. 90/1929. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Ewert Eilts (Jón Ásbjörnsson). Sýknudómur. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 15. júli 1929: Kærður, Ewert Eilts, greiði 12500 króna sekt til Land- helgissjóðs Íslands og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirt- ingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir bv „Tyr< P. G. 139, sé upptæk og renni andvirðið í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, kom varðskipið að togaranum kl. 1216 síðdegis og kl. 12,17 var dýpið mælt 2—3 skipslengd- um aftan við togarann, er þá var að draga upp stjórn- borðsvörpu. Varðskipstoringinn gerði þá þegar kompás- mælingu af stað skipsins, en þessi mæling hefir eigi verið færð inn í skýrsluna, með því skipherrann taldi mælinguna ekki ábyggilega sökum dimmviðris. Kl. 12,35 lét varðskipið akkeri falla, um 400 metrum inn- an og vestan við togarann, og var staður varðskips- ins síðan ákveðinn með 2 mælingum kl. 1,14 og kl. 2. Hefir forstöðumaður Stýrimannaskólans sett mæl- ingar þessar á sjóbréi, er lagt hefir verið fram í hæsta- rétti, og hefir þá komið í ljós, að staður varðskipsins hefir eftir síðari mælingunni mælz 326 metrum vest- ar en eftir Íyrri mælingunni, en það, sem aðallega er að athuga við handtöku þessa, er það, að varðskipið 223 hleypti eigi niður bóli, er það kom að togaranum kl. 12,16, og varpaði eigi út akkeri fyr en kl. 12,35, eða nítján mínútum síðar. Með því að það virðist eigi úti- lokað, að varðskipið hafi á þessu tímabili færst inn að landi, svo sem kærði heldur fram, hefir staður togarans, er hann var tekinn, ekki verið fundinn með nægilegri vissu, enda skyggni ekki gott, er mæling- arnar voru gjörðar. Það þykir því varhugavert, eftir þeim upplýsingum, er liggja fyrir í málinu, að telja það nægilega sannað, að kærði hafi verið að veiðum í landhelgi í umrætt skifti, og verður því að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Ettir þessum úrslitum verður að leggja allan kostn- að sakarinnar á ríkissjóð, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, er ákveðast 100 kr. til hvors. Mál þetta hefir verið all-lengi í höndum verjanda, en sá dráttur hefir verið réttlættur. Því dæmist rétt vera: Kærði, Ewert Eilts, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu og á upptekt afla og veiðarfæra í skipi hans, P. G. 139, >Tyr< frá Geesteminde, að falla niður. Allur kostnaður sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 100 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. 221 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ewert Eilts, skipstjóra á b/v P. G. 139, >Tyr< frá Weserminde, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5, frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum. Laugardaginn 13. júlí 1929 kom varðskipið > Ægir: frá Kaup- mannahöfn og var á leiðinni til Reykjavikur, Kl. 11,47 árdegis var varðskipið, samkvæmt leiðarreikningi, í réttv. S. 629 V. frá Ingólfshöfða í 29,8 sjóm. fjarlægð. Vegmælir sýndi þá 23,2, en samtímis miðaðist togari í réttv. N. 819 V. og virtist hann hafa stefnu á land. KI. 11,55 sýndi vegmælir 5,1 og var þá þegar breytt um stefnu og haldið skammt austan við áðurnefndan togara og stýrt í misv. NV. til NN. og virtist togarinn þá stýra austlæga stefnu. Kl. 12,06 dró varðskipið upp stöðvunar- merki, en kl. 12,10 dró togarinn flagg á stöng, en hélt þó áfram, og stýrði nú hér um bil A. til S. Kl. 12,14 gaf varð- skipið stöðvunarmerki með eimpípunni og kl. 12,15 var skotið púðurskoti og kl. 12,16 nam varðskipið staðar hjá togaranum, sem þá var að byrja að hala inn stjórnborðsvörpuna. Kl. 12,17 var dýpið mælt aftan við togarann og var það 106 metrar. Kl. 12,35 var akkeri látið falla og gefnir út 225 metrar, með því að svo ógreinilega sást til lands, að réttara þótti að bíða unz birti og mæla staðinn nákvæmlega. En til bráðavirgða voru þó gerðar staðarákvarðanir um 1235 eða rétt eftir að akkerunum hafði verið kastað og kærður kom um borð. Kl. 1,14 e. h. miðaðist sjómerkið sunnan við Eldvatnsós í misv. V. !4 S. = réttv. S. 58% V. og samtímis var mælt Á milli merkisins og hússins austan við Eldvatnsós 97!/29 og gef- ur sú mæling stað togarans 0,2 sjóm. innan landhelgislínunn- ar, þá hann dró inn vörpuna. Kl. 2 e. h. var tekin sama miðun af sjómerkinu og mælt þá til hins sama húss 99? 44. Kærður neitar því ákveðið, að hann hafi verið innan land- helgislínunnar og staðhæfir, að mælingarnar séu ekki réttar. Hann bendir fyrst og fremst á það, að frá því að komið hafi verið að sér og þangað til varpað var akkeri, hafi liðið um 19 mínútur, og þá fyrst hafi verið gerð staðarákvörðun. Vind- ur með styrkleika um 3 hafi staðið af VSV., en straumur hafi verið sterkur til NA. Þessvegna hafi skip sitt rekið nokkuð áleiðis inn í landhelgina þessar 19 mínútur; ennfremur telur hann líklegt, að varðskipið hafi rekið eftir að það kastaði út 225 akkeri, því það hafi verið svo létt, en botninn sé þarna mjög sléttur. Ennfremur heldur hann því fram, að fyrsta mælingin, sem gerð hafi verið, hafi verið rétt og ábyggilegust vegna þess, að hún hafi verið gerð yfir kompás með miðunartæki og með berum augum, en til þess að gera hinar mælingarnar gegnum sextant, þurfi meiri birtu (þ. e. betra skygni), og merkin að sjást miklu greinilegar, með því að myndin eigi að fara í gegnum tvo spegla. Hann kveðst hafa reynt að sjá merkin gegnum sextantinn hjá skipherranum og á sínu eigin skipi og ekki tekizt það, enda þótt merkin hafi sézt með ber- um augum. Hann kveður skygnið hafa verið betra, þegar 1. miðunin var gjörð en þegar miðanirnar voru gjörðar kl. 1,14 og kl. 2. Skipherrann hefir nú bent á það, að með þeirri vindstöðu, sem kærður gefur upp, hafi vindurinn frekar átt að reka skipið úr landhelgi, og að straumstaðan, eftir hans uppgjöf, sé þannig, að straumurinn liggi nokkurnveginn parallelt með landhelgis- línunni á umræddum stað. Strengina á akkeri varðskipsins kveður hann einnig hafa legið í hér um bil suðvestur eða parallelt með landhelgislínunni; það, sem skipin hafi rekið í þessar mínútur, hljóti þau því að hafa rekið meðfram línunni. Fyrstu miðunina, sem hann gjörði, kveðst hann ekki hafa tekið með í skýrsluna vegna þess, að hún hafi verið gjörð í mesta flýti, í lélegu skygni, og skipið hafi legið órólega vegna þess, að vindur hafi staðið á hlið þess. Hann kveðst einmitt Íyrir þessa sök hafa látið skipið leggja sig og hafa beðið eftir betra skygni og hafi miðanimar þá verið gjörðar á löngum tíma og undir langtum betri skilyrðum, og þvi með miklu meiri ná- kvæmni. Hann kveðst sjálfur hafa gjört miðanirnar og mæling- arnar kl. 1,14, en 2. stýrimaður kl. 2, og hafi hann þá og full- vissað sig um, að þær væru réttar. Hann bendir ennfremur á, að togarinn hafi siglt skáhallt út úr landhelginni áður en hann stoppaði, og hljóti því að hafa verið að veiðum talsvert innar en hann dró inn vörpuna. Kærður færir það fram, auk þess sem áður segir, að þótt hann kunni að hafa siglt í þá átt, sem skipherrann heldur fram, að hann hafi gjört áður en hann var stöðvaður, þá geti það ekki sannað, að hann hafi verið í landhelgi, því hann hafi siglt í austlæga átt um 5 mínútur, en síðan haldið kyrru fyrir. Annars kveður hann skip sitt venju- lega sigla með 2!/ milu hraða, er hann sé að toga. Dómarinn verður nú að telja, að það, sem með framburði 15 226 kærðs sjálfs er upplýst um vindátt og straum og um legu akkerisstrengsins eftir að varðskipið hafi lagt sig, sýni það nægilega, að togarinn og varðskipið hafi ekki, eins og land- helgislinan liggur á þessum umrædda stað, rekið inn í land- helgina á áðurnefndum 19 mínútum, áður en akkeri var kast- að, heldur hljóti skipið að hafa rekið nokkurnveginn parallelt með landhelgislinunni; þess vegna geti þetta út af fyrir sig ekki haft nein veruleg áhrif á staðarákvörðunina. En mæling- arnar kl. 1,14 og 2, sem gjörðar eru með beztu tækjum af þaulæfðum mönnum, er staðhæfa og vinna eið að því, að þær séu gjörðar þar sem varðskipið liggur kyrt, í sæmilegu skygni og með fyllstu nákvæmni, er að áliti réttarins ekki unnt að véfengja. Og þegar þess er gætt, að togarinn stefnir í 2í min- útu skáhallt frá landinu áður en varðskipið kemur að honum, þótt ferðin kunni að hafa verið fremur lítil, verður að áliti réttarins að telja það nægilega sannað, að kærður, Ewert Eilts, hafi verið að veiðum innan íslenzkrar landhelgi, í Meðallands- vík, skömmu áður en varðskipið >Ægir< kom þar að honum kl. 12,17 e. h. hinn 13. þ. m. Kærður hefir með þessu framferði brotið gegn ákvæðum 1. gr. laga nr. 5, frá 18. maí 1920, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið, með tilliti til þess, að kærðum hefir ekki verið refsað áður fyrir brot á Íslenzkri fiskiveiðalöggjöf, hæfilega ákveðin eftir 3. gr. laganna, sbr. 1. gr. laga nr. 4/1924, kr. 12500 — í Landhelgissjóð Íslands — með tilliti til þess, að is- lenzk króna jafngildir 81,70 aurum gulls, samkvæmt upplýs- ingum frá Landsbanka Íslands. Verði sektin ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa, komi einfalt fangelsi í 6 mán- uði í hennar stað. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir b/v P. G. 139 >Tyr< frá Wesermiinde, sé upptæk og renni and- virðið í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan kostn- að sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 221 Föstudaginn 10. okt. 1930. Nr. 131/1929. Réttvísin (Pétur Magnússon) gegn Jóhannesi Jóhannessyni (Magnús Guðmundsson). Vanræksla í embættisfærslu. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 11. nóv. 1929: Ákærður, Jóhannes Jóhannesson, sæti einföldu fang- elsi í 15 daga, en fullnustu refsingar hans skal frestað og skal hún niðurfalla að liðnum 5 árum frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907, eru haldin. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Mál þetta hefir verið höfðað gegn ákærða, Jóhann- esi Jóhannessyni fyrv. bæjarfógeta í Reykjavík, fyrir brot á 13. kap. hinna almennu hegningarlaga, 25. júní 1869; hefir málið verið rekið skriflega hér fyrir rétt- inum eftir beiðni sækjanda og verjanda og með sam- þykki réttarins. Hafa af verjanda hálfu verið lögð fram ýms ný skjöl málinu til skýringar. Ákærða er gefið að sök óheimil skiftameðferð dán- ar- og þrotabúa, meðan hann var skiftaráðandi í Reykjavík, frá í 4 1918 til 31 12 1928. Er hann einkum sakaður um það, að hann hafi eigi tekið sér fram um, að ávaxta búafé, er undir hans höndum hefir verið, að hann hafi sjálfur tekið þá vexti, er ætla megi, að búaféð hafi raunverulega gel- ið, meðan það stóð inni hjá honum sem skiftaráð- anda, og að hann hafi tekið inneignir búa úr bönk- um og sparisjóðum og flutt þær í sjóð embættisins og hafi sjálfur notið vaxta aí, en eigi búin. 15* 228 Ákærði hefir viðurkennt, að hann hafi almennt fylgt þeirri reglu, að ávaxta eigi i€ búa, þeim til hagnaðar, á meðan þau voru undir skiftum, og verður þetta að vísu ekki talin góð og hagkvæm stjórn á ié búanna, þar sem um verulegar fjárhæðir var að ræða og bú- skiftin tóku svo langan tíma, að ávöxtun fjárins hefði verið verulegt fjárhagsatriði fyrir þau. En þar sem hvorki reglugjörð nr. 6, 17. júní 1915, er var í gildi alla framantalda embættistíð ákærða, né skiftalöpgin 12. apríl 1878, eða önnur lög, er þá voru Í gildi, skylda skiftaráðendur til að ávaxta búafé, meðan á skiftum stendur, þá verður vanræksla í þessu efni eigi talin refsiverð fyrir ákærða. Að því, er snertir það ákæruatriði, að ákærði hafi sjálfur tekið þá vexti, er búaféð hafi raunverulega gefið meðan það stóð inni hjá honum — og er þá átt við allt búafé í hans vörzlum, að fráskildu þvi fé, er honum var afhent sem vaxtaié í bönkum og spari- sjóðum, þá hefir ákærði skýrt svo frá, að í nokkrum búum, þar sem um mikið fé hafi verið að ræða, og dráttur á skiftunum hafi verið fyrirsjáanlegur, hati hann sett fé búsins eða nokkuð af því á vöxtu í banka á nain búsins, því til hagnaðar, en annars hafi hann venjulega lagt fé búanna í sjóð embættisins. Þetta fé hafi hann notað sem rekstrarfé embættisins jöfnum höndum við annað fé í embættissjóði, en það af því, sem ekki hafi þurft að nota sem rekstrarfé, hafi hann geymt — sumpart Í fjárhirzlum embættisins heima hjá sér og sumpart á hlaupareikningi í bönkum; hafi hann fylgt þessari reglu alla tíð síðan hann varð em- bættismaður, 1894, og hafi öllum verið þetta kunnugt, bæði þeim, er fé hafi átt að taka úr búunum, en þeir samþykkt skiftin undantekningarlaust, svo og yfirboð- urum sínum; hafi embættisskoðun oft farið fram hjá 229 sér; þetta þá legið opið fyrir og engin athugasemd verið gjörð út af því. Sérstaklega hefir ákærði bent á það, að nafngreindur endurskoðandi frá stjórnarráð- inu hafi seint á árinu 192; athugað aðalreikningsbók embættisins um búalé, svo sem bókin bæri merki, og að sér hafi ekki fremur þá en áður verið tilkynnt, að neitt hafi þótt athugavert við þetta. Telur ákærði, að hann hafi fylgt sömu reglu í þessu efni sem aðrir skifta- ráðendur. Ákærði hefir viðurkennt, að vextir af þvi fé, er hér ræðir um og geymt var í bönkum, hafi runnið til sín sem embættistekjur til reksturs embættisins, en eigi til búanna, og telur hann þetta vera réttmætt. Fé það, er skiftaráðandi veiti móttöku, sé einn hluti af em- bættissjóði, er sæti sömu reglum sem rikissjóðsfé, en það hafi verið föst venja, einnig eftir að reglugjörð um opinber reikningsskil, 17. júní 1915, gekk í gildi, að embættismenn njóti til embættisrekstursins vaxta at fé embættissjóðs, er sett hafi verið um stundarsakir til geymslu í banka og bíði þar útborgunar, enda tel- ur ákærði þetta eðlilegt, þegar um skiftafé sé að ræða, því mikil peningaábyrgð og kostnaður sé samfara skiftameðferð búanna. Því til sönnunar hefir hann skýrt frá því, að hann í eitt skifti hafi orðið að greiða af eigin fé 4000 kr. Íyrir mistök við búskitti, og sið- an það hafi komið fyrir, hafi hann síðustu 4'/ árin (okt. 1924—dez. 1928) haft mann í þjónustu sinni, að- allega sér til aðstoðar við búskiftin, og greitt honum 200 kr. í laun á mánuði af eigin fé, er hann hafi eigi fengið endurgreitt sem embættiskostnað, og muni vextir, er til hans hali runnið af geymslufé búa í bönkum, eigi gera betur en hrökkva fyrir töpum og kostnaði sínum við búskiftin. Um ýms af þeim atriðum, er hér hafa verið neind 230 og máli skifta, hefir rannsókn málsins verið mjög ófull- komin, þannig hefir rannsóknardómarinn eigi rannsak- að, hve mikið af búaténu Í vörzlum ákærða hafi á hverjum tíma verið á vöxtum í banka, og er það þar af leiðandi ekki upplýst, hve miklar vaxtatekjur ákærði hafi haft af fé búanna, því vaxtaútreikningur sá, er rannsóknardómarinn hefir látið gjöra, gefur ekki ábyggi- legar upplýsingar um þetta. Þá er það ekki rannsak- að, hvort skýrsla ákærða um töp hans og kostnað at búskiftunum sé rétt. Enginn af þeim, er fé átti að taka úr búunum, hefir verið yfirheyrður, og verður því af rannsókninni eigi ráðið, hvort réttir eigendur eða umráðamenn búafjárins hafa samþykkt meðferð ákærða á þvi. Þá er það ekki nægilega upplýst í prófunum, hvort ákærði hermir það rétt, að endur- skoðandi stjórnarráðsins hafi athugað aðalreiknings- bók bæjarfógetaembættisins árið 1926 og ekki gert athugasemdir við hana. Eigi hefir heldur verið leitað nægilegra upplýsinga um það, hvort yfirboðurum ákærða hefir verið kunnugt um, að ákærði reiknaði eigi búum vexti af inneign þeirra Í embættissjóði, né heldur hverri reglu aðrir skittaráðendur hafi fylgt um geymslu búafjár og ávöxtun þess. Undir rannsókn málsins var þess þó at hálfu ákærða farið á leit, að tveir elztu skiftaráðendur landsins í nágrenni Reykja- víkur yrðu yfirheyrðir og látnir gefa skýrslu um þetta, en rannsóknardómarinn synjaði ákærða um það. Af þeim ófullkomnu upplýsingum, sem fyrir hendi eru, þykir mega ráða, að það hafi verið venja að áta embættismenn njóta vaxta af fé í embættissjóði, er þeir geymdu um stundarsakir Í banka, og beið þar útborgunar, og að það yfir höluð hafi verið venja skifta- ráðenda, eftir að reglugjörð 17. júní 1915 gekk í gildi, að leggja búafje, er inn til þeirra greiddist, í sameig- 231 inlegan sjóð embættisins, og greiða búunum eigi vexti al því, meðan það stóð þar, nema um verulegar upp- hæðir hafi verið að ræða, eða dráttur á búskiftunum hafi verið fyrirsjáanlegur. Að eigi hafi verið venja að greiða vexti af fé búa í sameiginlegum embættissjóði, á það bendir einnig það, að þegar ríkissjóður hefir, sam- kvæmt 100. gr. skiftalaganna, orðið að greiða búaté, er staðið hefir inni hjá skiftaráðanda, þá hefir ríkis- sjóður eigi, svo vitað sé, greitt búum vexti af inn- stæðunum. Ennfremur er það ljóst, að ákvæði síðari hluta 8. gr. í lögum nr. 67/1928, um að embættis- menn þeir í Reykjavík, er ræðir um í lögunum, þar með talinn skiftaráðandi, skuli ávaxta fé það, er þeir hafi undir höndum vegna embættis sins, til hagnaðar fyrir eigendur þess, hvílir á þeirri forsendu, að hér sé um nýmæli að ræða, enda er þá jafnframt ákveðið, að rekstur umræddra embætta greiðist úr ríkissjóði, en lög þessi öðluðust gildi 1. jan. 1929, samtímis því, er ákærði lét af embætti. Og í umræðunum á Alþingi um lög nr. 25/1929, er lögleiða almenna skyldu fyrir skiftaráðendur til að ávaxta búafé í bönkum og spari- sjóðum, til hagnaðar fyrir eigendur þess, kemur það skýrt fram, að gengið hefir verið út frá því, að til þess tíma hafi sú venja viðgengizt, að skiftaráðendur hafi notið vaxta af fé búa undir skiftum, til reksturs embættis síns. Að öllu þessu athuguðu verður ákærða eigi refsað fyrir það út af fyrir sig, að hann hefir eigi tilfært bú- um vexti í hér umræddum tilfellum. En hins vegar var ákærða, sem skiftaráðanda, skylt, þegar verulegt fé, búi tilheyrandi, lá hjá honum, eða í embættissjóði, vaxtalaust, og fyrirsjáanlegt var, að dráttur yrði á skiftunum, að aðvara rétta umráðamenn fjárins um það, og gefa þeim kost á að taka ákvörðun um ávöxt- 232 un þess, og sömuleiðis var honum skylt að sjá um, að enginn ónauðsynlegur dráttur yrði á skiftum bús- ins, en í þessu hefir orðið misbrestur hjá ákærða, og er vanræksla hans í þessu efni refsiverð samkvæmt 144. gr. hegningarlaganna. Þá er það sannað, að ákærði hefir haft þá venju, að hefja innstæður, er bú hafa átt í bönkum og spari- sjóðum, og leggja þær inn í sjóð embættisins. Hefir ákærði neitað því eindregið og afdráttarlaust, að hann hafi gjört þetta í ávinningsskyni, en kveðst hafa hag- að þessu þannig, til þess að vera ætíð undir það bú- inn, að geta borgað útgjöld búanna með peningum eða ávísunum á banka, en hitt hafi verið ógerlegt með þeim starfskröftum, er hann hafi haft á að skipa, að hafa banka- eða sparisjóðskontó fyrir hvert ein- stakt bú, enda hafi það verið ætlun sin, að skifta bú- unum þá þegar, eða mjög fljótt, eftir að innstæðan var hafin, þótt þessu á stundum hafi ekki orðið fram- gengt. Hafi reglan verið sú, að búunum hafi verið gjörð grein fyrir vöxtum til þess dags, er innstæðan var tekin út, en þar á móti hafi búinu ekki verið reiknaðir neinir vextir eftir að féð var komið inn í sjóð embættisins. Hefir Í allilestum eða öllum tiltell- um verið lögð fram á skiftafundi skilagrein fyrir inn- stæðum og vöxtum til þess dags, er innstæðan var tekin út. Hetir skrifstofa lögmannsins í R-ykjavík tekið þessar skilagreinir út úr búskjölunum, og þær verið lagðar fram af nýju Í hæstarétti. Undir rannsókn málsins var þess farið á leit af hálfu ákærða, að rannsóknardómarinn léti búa til sérstakan útreikning yfir vöxtu af því fé, sem ákærði heir tekið út úr sparisjóðsbókum búa, frá því er það var tekið út og til þess, er það var útborgað, eða skifti fóru fram, en með því, að það var eigi gjört, hefir hinn 233 skipaði verjandi látið semja skrá yfir öll þau bú, þar sem sparisjóðsinnstæður hafa verið hafnar — þar með þó eigi talin innritunarskirteini —, og reikna út vext- ina. Samkvæmt skrá þessari, er lögð hefir verið fram í hæstarétti, hefir ákærði hafið sparisjóðsinnstæður í 88 búum, og hafa vextir af innstæðunum á þeim tæp- lega 11 árum, er ákærði hefir gegnt bæjariógetaem- bættinu í Reykjavík, getað numið samt. kr. 9971,83, reiknað með vaxtafæti 3349). Í 50 búum hafa vext- irnir ekki numið meiru en 50 kr., og í mörgum þeirra undir 10 kr. Í nokkrum af búum þeim, er vextirnir hafa numið hærri upphæð, er það sjáanlegt, að ástæða hefir verið til að taka upphæðirnar út að öllu eða nokkru leyti; þannig má t. d. nefna dánarbú Mortens Hansen. Þar hafa verið, hinn 24. sept. 1923, hafnar sparisjóðsinnstæður að upphæð um 43000 kr., en dag- inn eftir hafa tveimur erfingjum verið greiddar 30000 kr. fyrirfram upp Í arf, og þriðja erlingjanum 5000 kr. tveim mánuðum síðar. Það er nú að vísu ljóst, að ákærði hefir Í mörgum búum hafið innstæður búsins úr sparisjóði, án þess að séð verði af aðalreikningsbókum eða skiftabókum embættisins, að úttektin hafi verið nauðsynleg vegna útborgana úr búinu, en engu að síður verður það þó ekki álitið, að ákærði hafi gjört þetta í þeim tilgangi, að afla sér óréttmæts ávinnings, og brestur því heim- ild til að refsa honum fyrir þetta eftir 142. gr. hegn- ingarlaganna, enda bera skiftabækurnar það með sér, að í flestum þeim búum, þar sem verulegar spari- sjóðsinnstæður hafa verið hafnar, hafa erfingjar eða umboðsmenn þeirra mætt í skiftalok, samþykkt skiftin og gefið skilyrðislausa kvittun fyrir arfinum. Hinsveg- ar bar ákærða rík skylda til, að láta eigi skifti búa þessara dragast að nauðsynjalausu, eitir að innstæður 234 voru hafnar, en af rannsókn málsins og skiftabókun- um þykir það ljóst, að skiftin hafa í eigi allfá skitti dregizt lengur en nauðsyn bar til, og þótt aðkallandi embættisannir og dagleg störf, sem ekki mátti fresta, hafi valdið miklu í þessu efni, verður það þó í ýms- um tilfellum eigi talin nægileg réttlæting á drætti bú- skiftanna, og verður því að telja dráttinn reisiverðan, samkvæmt 144. gr. hegningarlaganna. Refsing ákærða þykir hæfilega ákveðin 800 kr. sekt til ríkissjóðs, og komi 40 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Ákærða ber og að greiða allan kostnað máls þessa, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, sem ákveðast 200 kr. til hvors. Mál þetta kom til réttarins í byrjun dezbr.mán. í. á., og var þá þegar skipaður sækjandi og verjandi; skift- ust þeir svo á sóknar- og varnarskjölum, og var málið því næst lagt í dóm 23. júní þ. á., en þar sem málið er umfangsmikið, og mikil vinna hefir verið lögð í sókn þess og vörn, og margra nýrra skjala aflað at verjanda hálfu, málinu til upplýsingar, þá þykir drátt- ur sá, er orðið hefir á sókn þess og vörn, réttlættur. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Jóhannes Jóhannesson, sæti 800 kr. sekt til ríkissjóðs, og komi 40 daga einfalt Íang- elsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Svo greiði ákærði allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 235 málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Magnúsar Guðmundssonar, 200 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Aths. fors.: Það var ágreiningur Í þessu máli. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Jóhannesi Jóhannessyni, fyrverandi bæjarfógeta í Reykjavík, til heimilis Suðurgötu 4 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 13. kap. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Samkvæmt fyrirmælum dómsmálaráðuneytisins hófu þeir Gissur Bergsteinsson cand. juris og Björn Steffensen endur- skoðandi embættisathugun hjá ákærðum 1. nóvbr. f. á. Við skoðunina urðu þeir þess áskynja, að ákærði ávaxtaði yfirleitt ekki fé búa þeirra, sem hann sem skiftaráðandi hafði með höndum, búunum til hags. Endurskoðendurnir gáfu síðan dómsmálaráðuneytinu bráðabirgðaskýrslu, dags. 16. janúar þ. á., sem lögð hefir verið fram í máli þessu. Með skírskotun til þeirrar skýrslu fyrirskipaði dómsmálaráðuneytið sakamálsrann- sókn á hendur ákærðum og sakamálshöfðun að rannsókn lok- inni, fyrir brot gegn ákvæðum 13. kap. alm. hegningarlaga, og fól Bergi Jónssyni, sýslumanni i Barðastrandarsýslu, sem setudómara að framkvæma rannsóknina og fara með málið, með bréfi, dags. 19. janúar þ. á. Dómur var kveðinn upp í því máli í aukarétti Reykjavíkur hinn 14. febr. þ. á., en hon- um var, samkvæmt ósk dómfellda, skotið til hæstaréttar, og með dómi þess réttar, uppkveðnum 26. april þ. á., var dómur- inn og öll meðferð málsins í undirrétti ómerkt frá upphafi til enda, vegna þess að skipun setudómarans væri ólögmæt. Hinn 25. júlí þ. á. var Bergi Jónssyni, með konunglegri um- boðsskrá, alið að hefja rannsókn á hendur ákærðum fyrir brot á 13. kap. hegningarlaganna frá 1869, vegna meðferðar sem embættismanns á fé dánar- og þrotabúa, og jafnframt falið að höfða og dæma mál, ef þurfa þætti. Að lokinni rann- sókn var sakamálshöfðun lyrirskipuð, og hefir hinn skipaði dóm- ari Íarið með málið, samkvæmt hinni konunglegu umboðsskrá. Með framangreindri skýrslu embættisskoðunarmannanna, og 236 aðalreikningsbókum, höfuðbók og skiftabókum bæjarfógetaem- bættisins í Reykjavík, svo og játningu ákærðs sjálfs, er það sarnað, að ákærður hefir, sem skiftaráðandi í Reykjavík frá {4 1918—3'/12 1928, ekki haft þá venju, að ávaxta fé dánar- og þretabúa, sem í vörzlum hans var, fyrir þau, eða reikna þeim vexti af inneign hjá sér. Á greindu tímabili hefir hann haft til meðferðar 203 bú, og samkvæmt aðalreikningsbók og höfuðbók haft inn- og útborganir í 231 búi. Í einu búi hefir hann reiknað búinu vexti yfir allt skiftatímabilið, og hefir inn- stæðan þar verið óhreyfð í sparisjóðsbók yfir allan tímann. 4 búum hefir ákærður reiknað vexti af innstæðum hjá sér yfir nokkurn hluta þess tíma, sem þau voru undir skiftum, auk þess sem þeim búum, sem átt hafa sparisjóðsbækur eða inn- lánsskirteini í bönkum, hafa verið reiknaðir vextir til þess tíma, er skiftaráðandi hóf innstæðurnar. Ákærður skýrir svo frá, að hann hafi haft sömu venju frá því fyrst að hann tók við embætti hér á landi árið 1894, sem settur sýslumaður í Húnavatnssýslu. og þá líka á tímabilinu 1897— 1918, er hann var bæjarfógeti á Seyðisfirði og sýslumað- ur í Norður-Múlasýslu, en með því að málshöfðunarskipunin virðist aðeins ná yfir embættistið ákærðs sem bæjarfógeta í Reykjavík, hefir rannsóknin eingöngu beinzt að þvi tímabili. Í stað þess að ávaxta búaféð fyrir búin sjálf, á meðan skifti hafa staðið yfir, hefir ákærður látið féð að mestu renna sam- an við annað fé embættisins, sem sé ríkissjóðsié og uppboðs- fé, og ávaxtað það á hlaupareikningi í bönkum, sjálfum sér til hags, að því undanskildu, sem verið hefir á hverjum tima í sjóði á skrifstofunni. Hvað mikið af búafé hafi legið ávöxt- unarlaust á skrifstofunni að jafnaði, verður ekki séð, vegna þess að fé embættisins hefir verið ósundurgreint, þegar farið hefir verið með það í bankann, en með tilliti til þess, að bank- ar hafa verið alveg við hendina og því hægurinn nær, að greiða nauðsynlegar útborganir með ávísunum á banka, virð- ist hafa verið óþarft, að hafa nema litilsháttar fjárupphæðir liggjandi á skrifstofunni, og ósennilegt, að svo hafi verið. Til þess að fá yfirlit yfir það, hversu miklir vextir hafi til- fallið ákærðum af búafé, á því tímabili, sem hann var bæjar- fógeti í Reykjavík, reiknuðu 2 æfðir bankamenn út vexti af búafénu, þannig, að lagðar voru til grundvallar inn- og út- borganir, samkvæmt færslum ákærðs í aðalreikningsbók og höfuðbók embættisins, og reiknaðir vextir og vaxtavextir af 231 inneignum hvers bús fyrir sig. Vaxtafótur var talinn 3349, en þann vaxtafót hefir ákærður haft af hlaupareikningsinnstæðum sínum í bönkunum, allt embættistímabilið. Niðurstaðan af út- reikningnum varð kr. 60,104,31. Ákærður hefir viðurkennt útreikninginn reikningslega rétt- an, en heldur því fram, að niðurstaðan sé villandi, ef skilja beri hana svo, að hann hafi haft svo miklar vaxtatekjur af geymslufé búa. Hann kveðst að vísu ekki hafa haldið sérstak- an reikning yfir vaxtatekjur sinar, en til stuðnings fullyrðingu sinni hefir hann haldið því fram, í fyrsta lagi, að rangt sé að reikna daginn, sem innborgunin er tilfærð í aðalreikningsbók eða höfuðbók, því litlar líkur séu til þess, að féð hafi verið lagt sama dag í bankann, í öðru lagi muni talsvert af fénu alltaf hafa legið í sjóði á skrifstofunni, og í þriðja lagi hafi verið reiknaðir vextir af uppboðsandvirði frá þeim degi, sem það er tilfært, búum til tekna, en það sé rangt, því oft hafi uppboðsskuldirnar ekki verið komnar inn. Fyrsta atriðið mun vafalaust hafa við nokkur rök að styðj- ast, en bæði er, að sú hækkun útkomunnar, sem af þeirri reikningsaðferð kann að hafa leitt. nemur sáralitlu, samkvæmt skoðun ákærðs kringum 1000 kr., og í öðru lagi verður að taka tillit til þess, að mismunurinn jafnast sennilega talsvert við það, að fé, sem útborgað hafi verið með ávisunum, kann að hafa staðið stundum nokkuð lengur inni í bönkum, heldur en aðalreikningsbók eða höfuðbók sýnir, vegna þess, að dregist hafi að hefja þær, og ennfremur, þegar hafnar hafa verið banka- inneignir, er ótrúlegt annað, en að féð hafi samstundis verið fært yfir á hlaupareikninginn, ef ekki hefir þurft að greiða neitt, eða aðeins lítinn hluta þess, út um leið. Öðru atriðinu er svar- að að framan og visast til þess, er þar er sagt. Viðvíkjandi þriðja atriðinu, um það, að uppboðsandvirði hafi eigi verið innkomið, þegar það er tilfært, ber þess að gæta, að sam- kvæmt aðalreikningsbók og höfuðbók, virðist venjulega hafa verið liðnir nokkrir mánuðir frá því, að uppboð var haldið og þar til andvirðið er tilfært búi eftir skilagrein. Er það þann veg alstaðar, þar sem dagsetningar er getið við uppboðin. Þannig er 2 þrotabúum, á bls. 107 og 108 í höfuðbók, tilfært uppboðsandvirði $/1 1921, frá uppboðum !9%/s 1920 og '!/s 1920, og síðara búinu tilfært uppboðsandvirði '%4 1922 frá uppboði 1—5h1 1921. Stundum er uppboðsandvirði tilfært á næsta al- manaksári eftir uppboðið. Aðalreglan virðist samt sú, að til- 238 færa uppboðsandvirði í árslok, og virðist einsætt að ganga út frá því, að oftast hafi nokkrir mánuðir verið liðnir frá uppboði og gjaldfrestur því fyrir nokkru um garð genginn. Samkvæmt því, og með tilliti til 31. gr. skiftalaganna frá 12. apríl 1878, verður að ætla, að uppboðsandvirði hafi venjulega verið inn- komið að miklu leyti, þegar það hefir verið tilfært búum. Samkvæmt framanrituðu er rétturinn þeirrar skoðunar, að framangreindur vaxtaútreikningur sé ekki fjarri lagi. Að minnsta kosti virðist ekki hægt að komast nær þvi rétta. En jafnframt skal þess getið, að vextirnir voru í þrotabúum aðeins reikn- aðir til þess dags, er úthlutunargjörð er lögð fram til sýnis, sem sé 5 vikum fyrir þann skiftafund, sem aðalútborgun get- ur í fyrsta lagi farið fram á, og í dánarbúum til skiftaloka- dags. Hefir því skiftaráðandi oft haft vexti af inneignum all- löngum tíma lengur en reiknað er, alltaf í þrotabúum í 5 vik- ur og í mörgum búum talsvert lengur, vegna þess að féð hefir eigi verið sótt. Geta þvi vaxtatekjur ákærðs hafa verið nokk- uð hærri, þótt eigi beri að ámæla honum fyrir það. Svo sem eðlilegt er, hafa eignir búa þeirra, sem ákærður hefir hatt til meðferðar, verið allmargvíslegar. En hér verður aðeins rætt um það fé, sem skiftaráðandi hefir fengið í sínar vörzlur í peningum eða peningaigildi. Uppboðsfé hefir þegar verið nefnt. Auk þess má telja andvirði muna, seldra á annan hátt en á uppboðum, reiðupeninga, innheimtar skuldir, húsa- leigu, andvirði og arður af skuldabréfum, ríkisskuldabréfum, veðdeildarbréfum, hlutabréfum o. s. frv. Allt það fé, sem til hefir fallið á framangreindan hátt, hefir ákærði látið renna saman við sjóð embættisins, að svo miklu leyti, sem það hefir eigi verið útborgað jafnóðum, og ávaxtað á bankareikning sin- um, á meðan skifti stóðu yfir. Aðeins í örfáum búum hefir ákærður, svo sem áður er að vikið, ávaxtað fé fyrir búin nokk- urn hluta þess tíma, sem það stóð inni hjá honum. Má þar sérstaklega benda á dánarbú Jóns Helgasonar frá Hjalla. Ákærður lagði 36000 kr. af fé greinds bús á innlánsskírteini í Íslandsbanka 23. des. 1922, og hóf innstæðuna, ásamt áfölln- um vöxtum, 23. júní 1924. Rann þá greindur höfuðstóll, ásamt áföllnum vöxtum, saman við aðrar inneignir búsins hjá ákærð- um. Greint bú var undir skiftum frá því í ágúst 1922 til 8. marz 1926, og stafaði drátturinn af áf-ýjun. Samkvæmt vaxta- útreikningnum tilféll ákærðum kr. 4355,13 af búi þessu. Auk þess fjár, sem að framan greinir, áttu allmörg bú, eink- 239 um eða eingöngu dánarbúin, inneignir í bönkum, ýmist í spari- sjóðsbókum eða inniánsskirteinum, sem skiftaráðandi tók í sin- ar hendur. Þar af afhenti fyrirrennari hans í bæjarfógetaem- bættinu honum sparisjóðsbækur tilheyrandi 13 búum. Þar sem svona hefir staðið á, hefir ákærður haft þá aðalreglu, að hefja inneignir bókanna og skirteinanna, í einu lagi, og láta höfuð- stólinn, ásamt áföllnum vöxtum, renna saman við sjóð embætt- isins, ef ekki var um samtímis eða fyrirfram útborgun að ræða. Samkvæmt útdrætti úr aðalreikningsbók og höfuðbók, sem lagður hefir verið fram í málinu, og ákærður hefir viðurkennt réttan að tölum og dagsetningum, eftir samanburð við bæk- urnar, hefir ákærður hafið slíkar innstæður í 49 búum. Ákærður hefir haldið því fram, að í þessum tilfellum hafi undantekningarlitið staðið svo á, að hann hafi verið búinn að greiða út peninga fyrir hlutaðeigandi bú, eða þurtt að gera það samtímis, eða í nánustu framtíð, eða hann hati ætlað að skifta búi bráðlega, þótt það færist stundum fyrir, sakir ann- ríkis og af öðrum ástæðum. Það er að vísu rétt, að í sumum búum hefir ákærður verið búinn að greiða fé út áður en hann hóf bankainnstæðu, eða greitt fé samtímis, eða skömmu á eftir. En samkvæmt aðal- reikningsbók og höfuðbók er það algjör undantekning, að öll innstæðan sé greidd út samtímis og hún er hafin. Venjulegast hefir aðeins verið útborgaður einhver hluti hennar, oft hveri- andi litil, og stundum ekkert fyr en mánuðum eða jafnvel árum síðar. Oft hafa líka aðrar innborganir verið komnar í búin, sem nægt hafa fullkomlega til þess, að standast útborg- anir þær, sem fram hafa farið, fram að skiftalokum. Sem dæmi skulu nefnd: Dánarbú Guðm. Benediktssonar, bls. 228 í aðal- reikningsbók: sparisjóðsinnstæður, kr. 1755,20, hafnar ?11 1920. Ekkert greitt úr búinu fyr en 190 1921, þá allt greitt í einu. Dánarbú Einars Magnússonar, bls. 111 í höfuðbók. Vottagjald kr. 2,00 útborgað !% 1920. Hinn '% s. á. hafin sparisjóðsinn- stæða, kr. 2149,77. Siðan engar greiðslur fyr en !/11 1921, þá allt greitt út. Dánarbú Jórunnar Jónsdóttur, bls. 125 í höfuð- bók. Sparisjóðsinnstæða, kr. 1867,61, hafin ?/1 1921 og pening- ar fundnir ?%/2 s. á., kr. 53,20. Útborganir samtals kr. 12,00 í febr. og marz s. á. Uppboðsandvirði innkomið 30%2 s. á. rúmar 500 kr. Útborganir engar fyr en í febr. 1923, þá allt borgað. Dánarbú Guðbjartar Gestssonar, bls. 156 í höfuðbók. Pening- ar, kr. 246,76, innborgaðir */s 1922. Sparisjóðsinnstæður sam- 240 tals kr. 4033,37 hafnar *,; 1922. Hinn $%6 s. á. koma inn rúmar kr. 140,00 í viðbót. Fyrsta útborgun, kr. 15,00, %o s. á. Næst greiddar út kr. 1000,00 */ó 1924. Afgangur eigna greiddur $/12 1924. Dánarbú Guðrúnar Eyleifsdóttur, bls. 268 í höfuðbók. Hafin sparisjóðsinnstæða, kr. 116,11, %/r 1926. Sama upphæð útborguð #12 1928. Annars engar inn- eða útborganir. Dánar- bú Jensínu Hansen, bls. 244 í höfuðbók. Hafin sparisjóðsinn- stæða, kr. 1536,00, '!4 1925, kr. 24,00 útborgaðar $% s. á. Upp- boðsandvirði, kr. 500,00, innkomið ?12 s. á. Annars engin út- borgun fyr en !!s 1928. Ennfremur þykir rétt að benda á dán- arbú Þorgríms Stefánssonar, db. Magnúsar Árnasonar, db. Frey- steins Halldórssonar, þrotabú h/f Iðunn, db. Guðm. Jónassonar, db. Jóns Setberg og db. Morten Hansen. Í öllum þeim búum hafa bankainnstæður, sem ákærður hafði hafið, staðið inni hjá honum alllangan tíma. Lagður hefir verið Íram í málinu út- dráttur úr aðalreikningsbók og höfuðbók, sem sýnir færslur ákærðs í hinum tilvitnuðu búum, auk þess sem bækurnar sjáli- ar eru lagðar fram. Yfirleitt sýnist svo eftir bókunum, að all- oft hafi eigi verið nauðsyn fyrir hendi, að hefja þær innstæð- ur búa, sem stóðu á vöxtum, þegar ákærði gjörði það. Ákærður hefir haldið því fram, að meðferð sín á búafé hafi verið fullkomlega lögmæt og hefir bent á ýmislegt til stuðn- ings þeirri fullyrðingu sinni Hann hefir bent á það, að þar sem skiftaráðendur og skifta- fundir hafi einir ráðstöfunarrétt yfir búafé, sé skiftaráðendum eigi skylt að ávaxta það fyrir búin, nema lögmætur skiftalund- ur mæli svo fyrir. Kveðst hann ekki minnast þess, að nokkur skiftafundur hafi tekið slíka ákvörðun í sinni embættistíð. Á þessa skoðun verður eigi fallizt. Hlutverk skiftaráðanda er vafa- laust, að gæta hags bús í hvívetna, á meðan skifti standa yfir. Sú ráðstöfun hans, að ávaxta fé búsins Íyrir sjálfan sig, leiðir beinlínis til fjártaps fyrir búið. Virðist þvi þurfa ótvírætt sam- þykki lögmæts skiftafundar, til þess að sú ráðstöfun geti talizt lögmæt, og þar sem skiftaráðandi er samkvæmt stöðu sinni oddviti skiftafundar og er venjulega kunnastur meðferð bús- eignanna, ber honum að vekja athygli skiftafundar á þessu atriði, og leita samþykkis hans, ef hann óskar eftir heimild til þess að ávaxta búaféð fyrir sjálfan sig. Þá hefir ákærður bent á það, að aðalregla íslenzks réttar sé sú, að greiða ekki vexti af fé, sem geymt er fyrir aðra eða fengið að láni, nema svo sé umsamið, eða leiði af viðskifta- 241 venju (bankar eða sparisjóður). Ennfremur að skiftalögin fyrir- skipa ekkert um ávöxtun búafjár. Það er rétt, að skiftalögin hafa ekkert ákvæði um skyldu skiftaráðanda til þess að ávaxta búafé. Hinsvegar liggur það í hlutarins eðli, að skiftaráðandi, sem skipaður er af ríkisvald- inu til þess að gæta hags þeirra manna, sem hagsmuni eiga í búinn, og oft eru beinlínis þvingaðir til þess með lögum, að hlita forsjá hans, sbr. ákvæði skiftalaganna um skilyrði fyrir erfingjaskiftum, svo og gjaldþrotaskiftalögin, hlýtur að bera ríkari skyldu til þess að ávaxta það fé, sem hann tekur í sín- ar hendur sem skiftaráðandi, heldur en einstaklingar, sem geyma fé í greiða skyni, eða fá fé að láni, án þess að samið sé um vaxtagreiðslu. Virðist einsætt, að skiftaráðandi peti eigi talizt hafa gætt hags bús til fullnustu, ef hann ekki hefir inn- eignir þess á vöxtum, þar sem því verður viðkomið, án áhættu eða mikillar fyrirhafnar, sérstaklega þar sem bankar eru við hendina, og lætur búið njóta vaxtanna. En sérstaklega virðist sjálfsagt, ef skiftaráðandi hefir í raun og veru haft búafé á vöxtum, að vextirnir renni til búanna sjálfra, en eigi skiftaráð- anda, nema sérstök heimild sé til annars. Ákærður heldur því fram, að hann hafi í meðferð sinni á búafé stuðst við algenga venju annara skiftaráðenda, um að ávaxta eigi fé til hagsmuna fyrir búin. Þótt það breyti í raun og veru engu, um lögmæti og ólögmæti þeirrar aðferðar, sem ákærður hefir beitt, hvort aðrir hafi notað sömu aðferð eða eigi, þar sem verknaður verður að teljast jafn ólögmætur, ef hann á annað borð er það, þótt hann sé framinn af fleirum, þá þykir rétt að athuga nokkuð þau gögn, sem fyrir hendi eru, til upplýsinga venju annara skiftaráðenda í þessu efni. Ákærður hefir lagt fram afrit af símskeyti, sem hann kveð- ur son sinn hafa sent bæjarfógetanum á Seyðistirði. Þar er þess getið, að það sé venja skiftaráðanda í Reykjavík, að til- færa eigi vexti af inneign dánar- og þrotabúa hjá sér, nema verulegur dráttur á búskiftum hafi verið fyrirsjáanlegur og um verulegar upphæðir hafi verið að ræða. Spyr hann síðan, hver sé venja skiftaráðandans á Seyðisfirði í þessu efni. Samskon- ar símskeyti kveður ákærður son sinn hafa sent öðrum bæjar- Íógetum landsins, nema bæjarfógetanum í Hafnarfirði. Lagði ákærður ennfremur fram svarskeyti 5 bæjarfógeta og vottorð frá bæjarfógetanum í Hafnarfirði. Bæjarfógetinn á Akureyri kveðst fylgja sömu reglu um ávöxt- 16 242 un búafjár og skýrt sé frá í fyrirspurnarskeytinu, en tekur jafn- framt fram, að peninga, sem hann hafi tekið á móti í byrjun skiftameðferðar, hafi hann jafnaðarlega látið standa í sérstök- um sparisjóðsbókum fyrir reikning búsins, en greiðslur inn- komnar eftir þann tíma láti hann ottast renna saman við sjóð embættisins, og greiði úr honum það, sem þarf, fyrir búin, meðan á skiftum standi. Bæjarfógetinn á Siglufirði kveðst held- ur ekki tilfæra búum vexti, en kveður aðra venjulega hafa haft innheimtu búa með höndum og ekki sé um aðra inneign að ræða. Búum sé skift þegar, þegar innheimtum hefir verið skil- að, en ef einhver dráttur hafi orðið, hafi inneignir legið í kassa hjá sér Bæjarfógetinn á Ísafirði kveðst ekki tillæra dánar- og þrotabúum vexti af inneign, nema verulegur dráttur á búskift- um hafi verið fyrirsjáanlegur eða um verulega fjárhæð að ræða eða vaxta krafizt. Bæjarfógetinn í Vestmannaeyjum kveður aldrei hafa verið svo mikið búafé í sínum höndum, að eigi hafi verið meira reiðufé á skrifstofunni. Tekur fram, að ríkissjóður hafi greitt 15000 kr. til bús nokkurs frá tíð Karls Einarssonar og eigi greitt vexti. Bæjarlógetinn á Seyðisfirði kveðst eigi greiða vexti af inneign búa, meðan skifti standa ytir, nema upphæðin nemi einhverju verulegu, sé fleiri þúsundir eða standi inni fleiri mán- uði. Bæjarlógetinn í Hafnariirði kveðst eigi hafa talið sér skylt, að ávaxta eða svara vöxtum al búafé, nema verulegur drátt- ur hafi orðið eða verið fyrirsjáanlegur á skiftum og um veru- legar upphæðir hafi verið að ræða. Þa hafa verið lagðir fram í málinu staðfestir útdrættir úr embættisathugunum hjá 3 núverandi bæjarfógetum og sýslu- mönnum, sem sé bæjarfógetanum í Hafnarfirði og sýslumanni Gullbringu- og Kjósarsýslu, sýslumanninum í Snætellsness- og Hnappadalssýslu og bæjarfógetanum á Akureyri og sýslumanni í Eyjafjarðarsýslu. Hjá hinum fyrstneinda var aðeins eitt bú óskift, þegar skoð- un fór fram í dezbr. Í. á. Inneign búsins hjá skiftaráðanda, kr. 1616,99, var í sérstakri sparisjóðsbók við Landsbanka Íslands. Sýslumaðurinn í Snæfellsness- og Hnappadalssýslu hafði í höndum inneignir 6 búa. Voru inneignirnar ýmist geymdar í sparisjóðsbókum, eða í umslögum, með utanáskrift búanna. Hjá bæjarfógetanum á Akureyri voru 17 bú undir skiltum, þegar skoðun fór fram. Inneignir búanna voru samtals kr. 36,642,63, þar af hefir hann kr. 17,318,23 í sérstökum sparisjóðs- 243 bókum á nafn búanna. Hitt virðist standa í sjóði hjá honum með öðru fé embættisins. Ákærður hefir lagt fram í málinu á frumvörp að úthlutunar- gjörðum í þrotabúum, sem skift hefir verið í Árnessýslu. Meðal eignaliða í þrotabúum þessum er eigi getið vaxta af inneign þeirra hjá skiftaráðanda. Hinsvegar virðist ekki útilokað, að vextir geti verið fólgnir í einhverjum eignaliðum, þótt þess sé eigi sérstaklega getið, þar sem höfuðbókarútdrættir eru eigi fyrir hendi, og um venju téðs skiftaráðanda almennt verður engin álvktun dregin af þessum útdráttum. Framangreindar upplýsingar um ávöxtun búafjár hjá greind- um skiftaráðendum eru svo ónákvæmar, að alls ekki er unnt að sjá til nokkurrar hlítar, hver venja þeirra er í þessu efni. En hjá þeim flestum virðist það vera aðalregla, að ávaxta féð lyrir búin, ef um verulegan drátt á skiftum eða verulega fjár- upphæð er að ræða, með öðrum orðum, þegar vextirnir skifta nokkru verulega. Skilgreining á því, hvað átt sé við með orð- unum verulegur dráttur< og >veruleg fjárhæð< hefir aðeins einn skiftaráðandi. Kveðst hann eiga við >tleiri þúsundir< og „fleiri mánuðic. Einn skiftaráðandinn virðist alltaf halda fénu aðskildu frá öðru fé embættisins. Hér hefir aðeins verið rætt um venju núverandi skiftaráð- enda hér á landi. En rétt er að geta þess, að samkvæmt aðal- reikningsbók bæjarfógetaembættisins í Reykjavík, löggiltri *% 1905, virðast síðustu fyrirrennarar ákærðs í bæjarfógetaembætt- inu hafa haft þá aðalreglu, að reikna búum vexti af innstæð- um hjá sér. Er það gert af uppboðsandvirði sem öðru fé. Pen- ingar, sem greiðzt hafa inn til búa, hafa oft verið lagðir í sparisjóðsbækur fyrir búin, og föst regla virðist það hafa verið, að taka ekki fé út úr sparisjóðsbókum búa, nema tii þess að grei'a út jafnstóra upphæð. Þá hefir ákærður fært það fram sér til varnar, að þrátt fyrir embættisskoðanir, sem fram hati farið hjá sér, hafi hvorki skoð- unarmennirnir mé rikisstjórnin fundið nokkuð athugavert við aðferð sína við ávöxtun búafjár. Einn embættisendurskoðandinn, Klemens Jónsson, fyrv. land- ritari, hefir gefið yfirlýsingu, sem lögð hefir verið fram í þessu máli. Hann kveðst hafa skoðað tvisvar hjá ákærðum, þegar ákærður var bæjarfógeti á Seyðisfirði, en þó ekki hafa veitt því eftirtekt, að ákærður reiknaði eigi búum vexti af inneign hjá sér, en ef hann hefði veitt því eftirtekt, kveðst hann myndi 16 244 hafa bent honum á, að það væri eigi rétt. Kveður hann það skoðun sína, að ávaxta beri fé fyrir búin sjálf, ef um ávöxtun sé að ræða. Um álit hinna endurskoðendanna um þetta atriði eru engar upplýsingar í málinu. Um vitneskju þeirra stjórna, sem setið hafa við völd á em- bættistímabili ákærðs, um meðferð hans á búafé, skal ekkert fullyrt, eða um skoðun þeirra á atriðinu. Líklegast má þó telja, að þeim hafi ekki verið kunnugt um það, því engin teljandi skoðun mun hafa farið fram á starfsemi ákærðs sem skifta- ráðanda hér í Reykjavík, og engin skýrsla gefin um hana til ríkisstjórnarinnar. Hér að framan hefir verið lýst nokkuð því framferði ákærðs, sem tilefni hefir gefið til málshölðunar gegn honum, jafnframt því, að gjörð hefir verið grein fyrir þeirri skoðun hans, að um lögmætt framferði hafi verið að ræða, og helztu ástæður fyrir henni raktar og athugaðar. Með skírskotun til framanritaðs, er skoðun réttarins sú, að í stöðu ákærðs sem skiftaráðanda hali verið fólgin skylda til þess að hafa inneignir dánar- og þrota- búa á vöxtum og láta búin sjálf njóta vaxtanna, yfir þann tima, sem búin voru undir skiftum, sérstaklega með tilliti til þess, að bankar voru við hendina, sem hættulaust virðist að láta geyma féð. Til þess að ávaxta féð til hags fyrir sjálfan sig, hefði hann átt að leita samþykkis lögmæts skiftafundar. Hinn ákærði hefir verið sakaður um brot gegn ákvæðum 13. kap. hinna alm. hegningarlaga og ákæran gegn honum ein- skorðuð innan takmarka greinds kapítula. Verður því að at- huga, hvort hann getur talizt sekur um brot gegn ákvæðum þess kapítula. Það framferði ákærðs, sem rannsaka þarf, hvort telja beri refsivert, má aðgreina í þrent: 19. að taka sér ekki fram um að ávaxta búafé, búunum til hags, 29. að taka sjálfur þá vexti, sem búaféð hefir raunverulega gefið, á meðan það stóð inni hjá honum, og 39. að taka inneignir búa úr bönkum og sparisjóðum og flytja þær í sjóð embat:ísins og sinn eigin bankareikning, til ávöxtunar fyrir sjálfan sig. Ad. 12. Verður að visu að telja vanrækslu, að því er kem- ur til búa, sem eiga svo miklar fjárhæðir, eða búaskifti taka svo langan tíma, að ávöxtun fjárins sé fjárhagsatriði fyrir búið, 245 sem máli skifti. En ekki virðist sú vanræksla verða talin refsi- verð, út af fyrir sig. Ad. 29. Í þessum lið er átt við allt það fé, sem runnið hefir inn til búa, án þess að vera á vöxtum áður (ad. 39. undan- tekið). Hefir fé þetta mumið allstórum upphæðum í sumum búum og oft staðið inni um langan tíma, stundum svo árum skiftir. Það er vitavert af skiftaráðanda, að taka vexti af fé þessu til sjálfs sín, án þess að fá til þess beint samþykki að- ilja í búunum. Ákærður hefir haldið því fram, að aðiljar hafi aldrei, að einu tilfelli undanskildu, gert athugasemdir við út- hlutanir, vegna þess að eigi hafi verið reiknaðir vextir af inn- stæðunni hjá sér, og telur í því fólgið samþykki hlutaðeig- enda til vaxtatöku skiftaráðanda. Bendir hann á, að lögfræð- ingar hafi oft verið umboðsmenn aðilja, en hafi samt eigi gert nokkrar athugasemdir í framangreinda átt. Rétturinn verður að álíta, að það hafi verið skylda skiftaráðanda sjálfs, að benda hlutaðeigendum á þetta atriði, og Íá beint yfirlýst samþykki þeirra til vaxtatökunnar. Að þeir hefja ekki mótmæli að fyrra bragði, getur stafað af því, að þeir ekki hafi veitt þessu at- hygli. Á það benda t. d. ummæli Magnúsar Guðmundssonar, fyrv. ráðherra, á Alþingi 1928, Alþt. B. 1928, bls. 4753. Hann kveðst hafa verið viðriðinn þó nokkur skifti hér í bænum, og heldur samt, að skiftaráðandi hafi engar vaxtatekjur af geymslu- fé búa, enda álítur hann vextina eiga að ganga til þeirra, sem féð eiga. Þar að auki er alltitt, að enginn mæti á skiftafund- um. Er þá enginn til þess að samþykkja eða mótmæla, nema skiftaráðandi sjálfur. Stundum er bókun í skiftagjörðum þann- ig, að eðlilegt er að menn veiti því eigi athygli, að vextir séu eigi reiknaðir af inneign hjá skiftaráðanda. Má í því sambandi nefna sem dæmi skiftagjörð í dánarbúi Önnu Stephensen. Fullnaðarskifti í því búi fara fram #%0% 1928. Einn eignaliðurinn er nefndur: > Vextir og arður meðan stóð á skiftum< kr. 17,192,75. Við athugun á höfuðbók sézt, að hér er aðeins átt við vexti og arð, sem greiðst hefir inn til skiftaráðanda af ríkisskulda- bréfum, veðdeildarbréfum og öðrum arðbréfum búsins, en ekki vextir af inneigninni hjá skiftaráðanda. Eftir vaxtaútreikningn- um námu vextir og vaxtavextir af inneigninni hjá skiftaráð- anda kr. 8000.00. Mjög lík þessu er bókunin í dánarbúi Jóns Helgasonar frá Hjalla, en þar ávaxtaði ákærður nokkurn hluta inneignarinnar á innlánsskirteini, nokkurn hluta skiftatímabils- ins, svo sem fyrr segir. 246 Það verður þvi ekki á það fallizt, að ákærður hafi getað álitið sig hafa nægilegt samþykki aðilja, til þess að taka sjálf- ur til sín vextina. Virðist ákærður með því framferði, sem heyrir undir þennan lið, hafa brotið gegn ákvæðum 142. gr. alm. hegningarlaga. Ad. 39. Sú aðferð ákærðs, sem getur undir þessum lið, hetir verið rædd nokkuð að framan og tekin ýms dæmi. Virðist engum vafa undirorpið, að vitavert er af skiftaráðanda að taka té, sem stendur á vöxtum fyrir búin, og ávaxta það fyrir sjálf- an sig, án þess að hata til þess vfirlýst samþykki allra hlut- aðeigenda, eða féð sé þegar greitt at hendi. Þegjandi sam- þykki hlutaðeiganda getur tæplega verið um að ræða í þessu tilfelli, því í úthlutunargjörðinni er venjulega bókað, þegar svona stendur á, meðal eignaliða: >Hafin sparisjóðsinnstæða með vöxtums<, eða bara: >sparisjóðsinnstæða með vöxtum Er eðlilegt, að aðiljar hafi skilið þessar bókanir þannig, að vextir væru reiknaðir til skiftadags og innstæðan nýhalin; sen dæmi má nefna: Dánarbú Morten Hansen. Sparisjóðsinnstæður og vextir, samtals kr. 43,130,28, var hafið af skiftaráðanda 24. septbr. 1923. Á lokaskiftafundinum 15. júlí 1925 er bókað sem eignaliður 3: Hafin sparisjóðsinnstæða með vöxtum, kr.43,130,28. Sá verknaður, sem lýst er undir þessum lið, virðist hegn- ingarverður og ber að heimfæra hann undir 142. gr. alm. hegn- ingarlaga. Ákærður hefir því, með framferði því, sem lýst er undir liðunum 2 og 3 hér að ofan, að áliti dómarans, brotið gegn ákvæðum 142. gr. hinna alm. hegningarlaga. Ákærður er kominn yfir lÖgaldur sakamanna, er fæddur 17. janúar 1866 og hefir aldrei sætt ákæru eða refsingu fyrir nokk- urt afbrot. Refsing sú, sem hann hefir til unnið, þykir hæti- lega ákveðin 15 daga einialt fangelsi, en með tilliti til þess, að ákærður hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokk- urt lagabrot, að hann hefir setið í vandasömum embættum um langan tíma, og að almanna dómi rækt þau að mörgu leyti prýðilega, að það má að nokkru leyti kenna það eitirlitsleysi landsstjórna, að hann hefir haldið áfram framferði því, sem hann er sakfeldur fyrir, að ákærðum virðist hafa verið gefið litið tilefni til þess frá öðrum, að breyta umgetinni venju sinni, þykir mega ákveða, samkvæmt |. gr. laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907, að fulinustu refsingarinnar skuli fresta og að hún skuli 247 falla niður að 5 árum liðnum frá uppsögn dóms þessa, ef ákærður fullnægir lögmæltum skilyrðum. Í máli þessu hefir engin skaðabóta- eða endurgreiðslukrafa komið fram. Og þar sern aðiljar að slíkum kröfum munu ati- margir, dreifðir og ókunmir, hefir ekki þótt rétt, að fresta lykt- un málsins, þótt slíkar kröfur kynnu að koma fram. Ákærður greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn Ónauðsyniegur dráttur orðið. Föstudaginn 10. okt. 1930. Nr. 110/1929. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Walter Harrison (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabroi. Dómur lögregluréitar Þingeyjarsýslu 10. sept. 1929: Kærður, Walter Harrison, greiði 17000 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands, og komi 9 mánaða og 8 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan þriggja sólarhringa frá birtingu dóms þessa. Afli og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sem eru í botnvörpungnum H. 421 >Castlethorp< frá Hull, sé upptækt og renni andvirði þess í sama sjóð. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, og ekkert þykir athuga- vert við, ber að staðfesta dóminn, þó með þeim breyt- „ ingum, að sektin ákveðst 16000 kr., er afplánist með átta mánaða einföldu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa, og að sýkna verður kærða af kröfu valdstjórnarinnar um 248 endurgreiðslu á kr. 273,25, fyrir missi akkeris og akk- erisfestar frá ljósdufli varðskipsins, þar sem tjón þetta verður eigi talið til málskostnaðar og eigi verður séð af prófunum, að kærði hafi sérstaklega verið krafinn sagna um kröfu þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 100 kr. til hvors. Það athugast, að eigi verður séð, að dómarinn hati látið dómtúlkinn vinna drengskaparheit áður en hann tók til starfa. Ennfremur athugast, að mikill dráttur hefir orðið á rekstri málsins, eftir að því var áfrýjað, en sú greinargjörð, sem gjörð hefir verið fyrir drætt- inum, þykir eftir atvikum ekki óviðunandi. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að sekt kærða ákveðst 16000 kr. og að skaða- bótakrafan, kr. 273,25, fyrir akkeri og akkeristesti falli niður. Sektin afplánist með átta mánaða ein- földu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði, Walter Harrison, greiði allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn- ingsmannanna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál það, sem hér liggur fyrir, er höfðað af valdstjórnarinn- 249 ar hálfu gegn kærðum, Walter Harrison, skipstjóra á enska botnvörpungnum -Castlethorp< H. 427 frá Hull, til heimilis 59 Belgrave Drive, Hull, fyrir brot á lögum nr.5, 18. mai 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi, og eru mála- vextir þessir: Fimmtudaginn 5. þ. m. var varðskipið >Ægir: á leið út með Langanesi að sunnanverðu, og sá þá kl. 1,30 árd. togara koma að norðan upp undir Langanestá, snúa þar við og halda út frá nesinu NNA.læga stefnu, að því er virtist. Kl. 2,12 árd. hafði togari þessi numið staðar og var útlit fyrir, að hann væri í undirbúningi til veiða. Ki. 2,31 árd. miðaðist Langanesviti í m/v VNV., og var það- an haldið á togarann í NA.lægar stefnur, sem breyttust alltaf meira til austurs, og var það séð frá varðskipinu, að togarinn stýrði SA. og ASA.lægar stefnur. Kl. 2,41 árd. var stöðvunar- merki gefið, og síðan skotið 3 lausum stöðvunarskotum með 3ja minútna millibili, kl. 2,42, 2,45 og 2,48 árd. KI. 2,49 var aftur gefið stöðvunarmerki með eimpípu varðskipsins og kall- að til togarans að nema staðar, og gjörði hann það. Kl. 2,50 árd. var böja látin út á hlið við togarann og samstundis mælt dýpi. Reyndist þetta að vera togarinn >Castlethorp< H. 427 frá Hull, sem kærður er skipstjóri á, og hafði bakborðsvörpu úti. Kl. 7,30 árd. var gjörð þessi staðarákvörðun hjá togaranum, þar sem hann lá hjá böju varðskipsins, sem látin var út, þeg- ar komið var að honum: Á Ak. Viðvíkurheiði 289 30' Á Langanestá Svínalækjartangi 41? 50' Dýpi mælt 59 metrar, og gefur sá staður togarann 0,25 sm. utan landhelgislinunnar, en miðanir samtímis gerðar þar, sem Langanestáin er miðuð í m/v SV. t. VIkV. og Svínalækjartangi í m/v V. t. N!/N., gefa stað togarans 0,1 utan landhelgis- línunnar. Hvort kærði hefir gjörzt sekur í broti á |. nr. 5/1920 veltur á því, hvort hann var að toga á landhelgissvæðinu eitthvað af tímanum kl. 2,12 til kl. 2,49 árd. þ. 5. þ. m. Kærði neitar þessu eindregið og byggir neitun sína aðal- lega á því, að hann hafi siglt út frá stað, sem var ca. * 4 mílu frá Langanesi, með Langanesvita m/v VSV., hafi þar og þá sett logg sitt á 0 og siglt út stefnuna NNA. og sett niður böju, þegar loggið sýndi tæplega 5 mílur (4 og 4), siglt >slow< 250 norðaustlæga stefnu í ca. 7 mínútur, meðan verið var að setja út bakborðsvörpu, siglt ANA. meðan verið var að slaka á og síðan stefnt í A. t. S!/S. Þessa neitun kærða, sem aðallega er byggð á því, hvað logg togarans hafi sýnt, að kærður hafi siglt langt út frá landi, en sem ekki styðst við neinar staðarmælingar, verður réitur- inn að telja of óábyggilega og veigalitla til þess, að hún geti komið til greina gegn staðarmælingum, athugunum og sam- hljóða eiðfestum framburði skipherrans og stýrimannanna á varðskipinu >Ægir<, en samkvæmt þeim verður að telja sann- að, — bæði eltir tíma þeim og stefnu þeirri, sem varðskipið sá skip kærða sigla á tímabilinu kl. 2,12—2,49 árd. 5. þ. m., og eftir þeim hraða, ca. 3 mílur á klukkustund, sem telja má upp- lýst, að það hafi farið, þar sem það hafði bakborðsvörpu úti, miðað við staðinn, þar sem það var stöðvað —, að skip kærða hafi á umræddu tímabili verið inni á landhelgissvæðinu, með bakborðsvörpu úti, eins og segir í skýrslu skipherrans á = Ægira og framburði hans og stýrimanna varðskipsins í lögreglurétti Þingeyjarsýslu 6.—10. þ. m. Hinn kærði skipstjóri hefir játað, að eftir að hann var bú- inn að sigla út bakborðsvörpuna, hafi hann togað í áttina A. til StS. í 20—30 mínútur, unz varðskipið setti leitarljós á skip hans og sendi viðvörunarskot, en samkvæmt því hefði hann átt að vera a. m. k. eins langt inni á landhelgissvæðinu með vörpuna úti eins og segir í skýrslu varðskipsins, með tilliti til staðarins, þar sem hann var stöðvaður. Kærður hefir sjálfur bent varðskipinu á, hvar böja togarans væri, og með nákvæm- um staðarmælingum varðskipsins, sem bæði eru gerðar kl. 5,48 ard. og kl. 10,00 árd. 5. þ. m., er það sannað, að böjan var á landhelgislinunni, og virðist þessi staðreynd ekki geta sam- rýmzt skýrslu kærða um siglingu hans eftir logginu út frá Langanesi, þar til böjan var sett í sjóinn, og benda til þess, að loggmæling sé hvorki ábyggileg né fullnægjandi. Samkvæmt framanskráðu verður að teljast nægilega sann- að í máli þessu,að kærði hafi gjörzt brotlegur gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og þar sem kærði hefir í október 1926 verið dæmdur fyrir samskonar brot og hér, er um ítrekun að ræða, er samkvæmt 5. gr. nefndra laga varðar fangelsi auk sekta. En þar sem telja má nægilega upplýst í málinu, að kærði hefir talið sig vera utan landhelgislínunnar, þar sem hann togaði með öllum ljósum skipsins uppi 5. þ. m. og sagði 251 sjálfur strax til böju sinnar, þá þykir mega sleppa Íangelsis- refsingunni, en dæma kærða til sekiar, sem með hliðsjón af því, að hér er um ítrekað brot að ræða, og að dagsgengi krón- unnar er 81/60 úr gullkrónu, telst hætilega metin 17000 krónur, sem rennur í Landhelgissjóð Íslands, og komi 9 mánaða og 8 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan þriggja sólarhringa frá löglegri birtingu dóms þessa. Afli sá, sem í áðurnefndu skipi er, og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sé upptækt og renni andvirði þess í sama sjóð. Svo greiði kærði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með kr. 273,25 til varðskips- ins >Ægir< fyrir akkeri og vír, sem varðskipið missti sökum þess, að kærður hlýddi ekki fyrirmælum skipherra varðskips- ins, að taka upp vögpu sína, er komið var að honum við ólög- legar veiðar 5. þ.m. Á máli þessu. hefir enginn óþarfa dráttur orðið. Föstudaginn 17. okt. 1930. Nr. 72/1930. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Haraldi Sigurðssyni (Lárus Jóhannesson). Áfengislagabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 1. júlí 1930: Kærði, Haraldur Sigurðsson, á að greiða innan fjögra vikna 5000 króna sekt í ríkissjóð, en afplána hana með 118 daga einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Auk þess dæm- ist kærði í tveggja mánaða einfalt fangelsi og til þess að greiða allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Afbrot kærða eru Í lögregluréttardóminum réttilega heimtærð undir 6. og ll. gr. laga nr. 64, frá 7. mai 1928, sbr. nú lög 64/1930, og með tilliti til þess, að 252 kærður hefir áður ver ð dæmdur fyrir brot gegn áfeng- islöggjöfinni, svo sem segir í lögregluréttardóminum, ákveðst refsing hans, samkv. 30. og 32. gr. nefndra laga, 4000 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 95 daga einföldu fangelsi, ef hún fæst eigi greidd innan tveggja mánaða frá birtingu dóms þessa. Auk þess skal kærði sæta einföldu fangelsi í 3 mánuði. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Haraldur Sigurðsson, greiði 4000 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 95 daga einföldu fanp- elsi, ef hún fæst eigi greidd innan tveggja mán- aða frá birtingu dóms þessa. Auk þess sæti hann þriggja mánaða einföldu fangelsi. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Svein- björns Jónssonar og Lárusar Jóhannessonar, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað gegn kærða, Haraldi Sigurðssyni, á Sandi hér í Vestmannaeyjum, fyrir brot á áfengislöggjöfinni, og eru málavextir þessir: 22. maí þ. á. var gerð húsleit hjá kærða, og fannst þá við húsrannsóknina steinolíutunna og voru í henni 130— 150 litrar af vökva. Tekið var á flösku úr tunnunni, flaskan innsigluð og send efnarannsóknarstofu ríkisins, sem, eins og réttarskj. 253 nr. 3 ber með sér, ákvað alkóhólstyrkleika vökvans 6,350, að rúmmáli. Þá gaf efnarannsóknarstofan þá yfirlýsingu, að úr þessum vökva mætti vinna spíritus, eða spiritusblöndu, með því að eima hann. Efnarannsóknarstofan hefir athugað fl. nr. 1, sem getur um í prófunum, og telur innihaldið að alkóhólstyrk 34%, að rúm- máli. En það er ekki sannað í málinu, að kærður hafi látið þessa flösku af hendi. Kærði heldur fram, að hann hafi ekki átt annan vökva en þann í steinolíufatinu og lampaspritt- blönduna, sem hann kallar svo. Hinsvegar hefir vitnið Kjartan Guðjónsson ekki kannazt við, að hafa fengið flösku nr. 1, sem lögreglan tók af honum, hjá kærða, en heldur fram, að ef lög- reglan hafi tekið umrædda flösku af sér, þá hafi orðið flösku- ruglingur á kaffihúsinu. Kærði hélt því fram í byrjun, að hann heiði selt vitninu Kjartani Guðjónssyni eina flösku af þvi, sem hann kallar lampa- sprittblöndu, en féll frá þessu, þá er vitnið kannaðist ekki við. að hafa keypt umrædda flösku hjá honum. Ekki hefir kærði viljað kannast við, að hann selji lampa- spritt. Rétturinn verður því að líta svo á, sem ekki hafi sann- azt annað brot á kærða en bruggun og sala á vökvanum í steinolíutunnunni, sem fannst, eins og þegar tekið fram, við húsrannsóknina, og stóð í skúr, og var auðséð öllum, þegar inn var komið. Vökva þessum var öllum hellt út af lögregl- unni, með samþykki kærða, um leið og sýnishorn voru tekin úr tunnunni. Í áfengislögunum nr. 64, frá 7. maí 1928, er áfengur drykk- ur talinn hver sá vökvi, sem meira er í en 21,4)/, af vinanda að rúmmáli, en vökvi sá, er kærður hefir búið til og afhent, hefir langtum meiri alkóhólstyrkleik, nfi. 6,35%. Með því að búa til þennan vökva og afhenda hann, hefir kærður þannig gjörzt brotlegur gegn 6.og 11. gr., sbr. við 27. gr., 30. og 32. gr. og 1. gr. nefndra laga, og þegar ákveða skal refsingu þá, er kærður hefir tilunnið, verður að taka til- lit til þess, að kærður hefir áður gjörzt brotlegur sem hjer segir: Með dómi lögregluréttar Vestmannaeyja, gengnum 28. ágúst 1924, var kærður dæmdur fyrir brot á 1. gr. laga nr. 25, 3. nóvember 1915, og 3. málsgrein 15. greinar laga nr. QI, 14. nóvember 1917, og halði kærði búið til áfengi úr sykri og geri. Var kærði með dómi þessum dæmdur til þess að greiða í sekt 500 krónur og að auki fangelsi við vatn og brauð í 5 daga. 254 Með dómi löpregluréttar Vestmannaeyja, gengnum 10. októ- ber 1928, var kærði dæmdur fyrir brot á lögum nr. 64, 7. maí 1928, 6. gr., í 1000 kr. sekt, auk fangelsis í 2 daga, samkv. 30. gr. Samkvæmt þessu þykir refsing sú, er kærður hefir nú til- unnið, hæfilega ákveðin 5000 króna sekt i ríkissjóð, og á kærði að afplána hana með 118 daga einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd innan fjögra vikna. Auk þess dæmist kærði í tveggja mánaða einfalt fangelsi, samkv. 30. gr. laga frá 7. maí 1928. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Mánudaginn 20. okt. 1930. Nr. 142/1929. Einar Pétursson (Lárus Jóhannesson) gegn Gústaf Sveinssyni (Pétur Magnússon). Fyrningu skuldar rift með kröfulysing í þrotabú. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 19. dezbr. 1929: Stefndur, Einar Pétursson, greiði stefnandanum, Gústaf Sveins- syni, kr. 8775,03 með 6? ársvöxtum frá 14. júní 1929 til greiðslu- dags, og kr. 476,00 í málskostnað, innan fimmtán daga frá löpg- birtingu dóms þessa, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Eftir flutningi málsins í hæstarétti, þarf aðeins á það að lita, hvort krafa sú, er málið reis út af, muni vera fyrnd eða eigi, og verður þá samkvæmt ástæð- um hins áfrýjaða dóms að staðfesta hann. Málskostnað í hæstarétti greiði áfrýjandi steinda með 250 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Einar Pétursson, greiði steinda, Gústal Sveins- 255 syni, málskostnað í hæstarétti með 250 kr, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, eftir árangurslausa sáttaumleitun, höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu, úfgefinni 20. júní s.l., af Gústaf Sveins- svni, cand. jur. hér í bæ, gegn Einari Péturssyni, kaupmanni, Miðstræti 12 hér í bænum, til greiðslu skuldar, að upphæð kr. 8775,93, með 6", ársvöxtum frá sáttakærudegi, 14. júní sl., til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Nemur hann ettir framlögðum reikningi, sem er í samræmi við aukatekjulögin og lágmarksgjaldskrá málaflutningsmannafélagsins, kr. 476,00. Málavextir eru þeir, að á árinu 1923 varð firmað Sigurjón Pétursson á Co. hér í bænum, eign bræðranna Sigurjóns Pét- urssonar og stefnds, gjaldþrota. Átti firmað Friðrik Magnússon € Co. þá 9683,23 króna kröfu á þrotabúið. Var kröfu þessari lýst í búið á réttum tima, og við skiftin komu engin andmæ!i fram gegn henni, en upp í hana fengust þá greiddar kr. 907,30. Stefnandi hefir nú fengið eitirstöðvar kröfunnar, kr. 8775,93, framseldar til eignar og höfðað mál þetta til greiðslu þeirra á hendur stefndum sem öðrum fullábyrgum eiganda firmans Sig- urjón Pétursson á Co., samkvæmt tilkynningu til verzlunar- skrár Reykjavíkur. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt sýknu at þeim og málskostnaðar hjá honum eftir mati réttarins. Í fyrsta lagi byggir stefndur sýknukröfuna á því, að fram- seljandi kröfunnar, Friðrik Magnússon á Co., hafi við gjald- þrotaskiftin fallið frá henni sem persónulegri kröfu á hendur þeim bræðrunum, en þar sem steindur hefir ekki gegn mót- mælum stefnanda sannað þá staðhæfingu sína, er ekki hægt að taka þessa sýknuástæðu til greina. Í öðru lagi telur stefndur, að hin umstefnda skuld sé fyrnd, og hetir krafizt sýknu á þeim grundvelli. Þessa sýknuástæðu byggir stefndur á þvi, að þegar firmað Sigurjón Pétursson Co. varð gjaldþrota, þá hafi einnig bú þeirra bræðranna per- sónulega verið tekin sérstaklega til skiftameðlerðar sem gjald- þrota. Nú kveður stefndur Friðrik Magnússon á Co., aðeins hafa lýst kröfunni í hú firmans. en ekki bú hans eða Sigur- 256 jóns og hafi því kröfulýsingin ekki rift fyrningu skuldarinnar gagnvart þeim bræðrunum persónulega, og þar sem um gamla verzlunarskuld sé að ræða, þá sé hún löngu fyrnd gagnvart þeim. Á þessa mótbáru stefnds verður þó ekki fallizt, heldur lítur rétturinn svo á, að framseljandi kröfunnar, F. Magnússon á Co., hafi með því að lýsa henni ekki í bú bræðranna sérstak- lega, aðeins afsalað sér rétti til þess, að fá hlutdeild í séreign- um þeirra upp í kröfuna við búskiftin, en hinsvegar hafi kröfu - lýsingin í bú firmans verið nægileg til þess, að rifta fyrningu gagnvart þeim, þar sem þeir eru báðir fullábyrgir fyrir skuld- um þess. Fer því um fyrningu á hinni umstefndu skuld eftir 13. gr. fyrningarlaganna frá 20. okt. 1905, og þar sem skiftum á þrotabúi firmans lauk 5. okt. 1928, reiknast fyrningarfrestur hennar fyrst frá þeim degi og er hún þá ótyrnd enn. Samkvæmt framansögðu verða þá úrslit málsins þau, að stefndur verður dæmdur til þess að greiða hina umstefndu upphæð með vöxtum, eins og krafizt hefir verið, með því að hann hefir ekki mótmælt upphæð þeirra, svo og málskostnað. Föstudaginn 24. okt. 1930. Nr. 48/1930. Réttvísin (Lárus Jóhannesson) gegn Pálma Ólafssyni (Eggert Claessen). Þjófnaður. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 14. april 1930: Ákærður, Pálmi Ólafsson, sæti fangelsi við venjulegt fangavið- urværi í 3 mánuði. Svo greiði hann Guðjóni Jónssyni, Hvertis- götu 107, krónur 70,00 í skaðabætur innan 30 daga frá lög- birtingu dóms þessa. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Brot ákærða er af undirdómaranum réttilega heim- tært undir 6., sbr. 8. gr. laga nr. 51, 7. maí 1923, og 251 þykir refsingin hæfilega metin 40 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði ákærði Guðjóni Jónssyni, Hverfisgötu 107, 70 kr. í skaðabætur, og loks greiði hann allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Pálmi Ólafsson, sæti 40 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði hann Guðjóni Jónssyni, Hverfisgötu 107, 70 kr. í skaða- bætur. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn- ingsmannanna Lárusar Jóhannessonar og Eggerts Claessen, 50 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Pálma Ólafs- syni verkamanni, Þórsgötu 23, fyrir brot gegn ákvæðum 23. kapítula almennra hegningarlaga, frá 25. júní 1869, og lögum nr. 51, frá 1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegn- ingarlöggjöfinni og viðauka við hana. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Hinn 20. febrúar siðastl. sat ákærður í máli þessu inni á svonefndu >Litla kaffis á Laugaveg 24 A. hér í bænum. Var hann að spila 'hombre við Guðjón Jónsson fisksala og tvo menn aðra. Sat ákærður á móti Guðjóni við borðið, sem þeir spiluðu við, og sá hann, að Guðjón geymdi peningabuddu sína í glugganum við hliðina á sér, þar sem hann sat. Einu sinni, meðan Guðjón var að tala við hina, sem þeir spiluðu við, sá 17 258 ákærður sér færi á því að seilast yfir í gluggann og grípa buddu Guðjóns og stinga henni í vasa sinn. Varð enginn var við, er hann gerði þetta. Um betta leyti var hætt að spila, ogr fór ákærður þá strax út, og á gangstéttinni rétt fyrir neðan húsið tók hann budduna upp og tók úr henni 70 krónur í seðlum, en skildi smáneningana eftir. Síðan gekk hann sem snöggvast niður á Hverfisgötu 40 og stóð þar við í eina til tvær mínútur, en fór síðan upp á >Litla kalfi< aftur og laum- aði buddunni þar undir borð, þar beint á móti dyrunum, og þar fannst hún seinna um kvöldið. Guðjón Jónsson fisksali hefir gjört 70 króna skaðabótakröfu fyrir peninga þá, sem teknir voru úr buddunni. Þetta brot ákærðs, sem kominn er vfir lögaldur sakamanna, fæddur 12. dezember 1898 á Hólmi í Seltjarnarneshreppi, og hefir með dómi aukaréttar Reykjavíkur, uppkveðnum 25. september 1920, verið dæmdur í 2X<5 daga fangelsi við vatn og brauð fyrir þjófnað, og með dómi sama réttar, uppkveðnum 8. apríl 1921, verið dæmdur í 5<5 daga fangelsi við vatn og brauð, ber að áliti dómarans að heimfæra undir 6. sbr. 8. grein laga nr. 51, frá 1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningar- löggjöfinni og viðauka við hana, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í 3 mánuði. Svo greiði hann og Guðjóni Jónssyni, Hverfisgötu 107, krón- ur 70,00 í skaðabætur innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 27. okt. 1930. Nr. 11/1930. Hreppsnefnd Seltjarnarnesshrepps (Magnús Guðmundsson) gegn bæjarstjórn Reykjavíkur (Theódór Líndal). Óheimil útsvarsálagning. Úrskurður fógetaréttar Reykjavikur 6. nóv. 1929: Hin umbeðna lögtaksgjörð skal ekki ná fram að ganga. 259 Dómur hæstaréttar. Rafmagnsveita Reykjavíkur er stofnsett af bæjar- stjórn Reykjavíkur samkvæmt heimild í lögum nr. 5, 3. nóv. 1915, í þeim tilgangi, að veita raforku um bæinn og selja hana til heimilisnotkunar, iðnaðar og annara þarfa, sbr. reglugjörð nr. 98, 5. nóv. 1920, 1. gr. Í flutningi málsins hér í réttinum er það upplýst, að tekjuafgangi þeim, sem orðið hefir á rekstri veit- unnar, hefir öllum verið varið til reksturs veitunnar sjálfrar og eflingar henni, jafnt árið 1927, sem er útsvars- ár það, er hér ræðir um, sem endranær. Með hliðsjón af þessu og af áðurnefndum tilgangi þessa fyrirtækis, er rekið er af bæjarfélagi, verður starfsemi þess eigi talin atvinnurekstur, og er þá samkvæmt 6. gr. A. HI. b. laga nr. 46, 15. júní 1926, óheimilt að leggja útsvar á hana, og verður því þegar af þeirri ástæðu að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð. Eftir þessum málsúrslitum verður áfrýjandi að greiða hinni stefndu bæjarstjórn málskostnað í hæstarétti, er ákveðst 300 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað. Áfrýjandi, hreppsnefnd Seltjarnarnesshrepps, greiði stefnda, bæjarstjórn Reykjavíkur, málskostn- að í hæstarétti með 300 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með beiðni, dags. 4. maí 1929, fór oddviti Seitjarnarness- hrepps, Sigurður Jónsson, þess á leit, að lögtak yrði gert hjá Reykjavíkurbæ fyrir útsvari, er Seltjarnarnesshreppur lagði á Rafmagnsveitu Reykjavíkur fyrir afnot af Elliðavatni 1928, að 17 260 upphæð kr. 250,00. Hinn 29. marz var lögtaksúrskurður upp- kveðinn hér og birtur af stefnuvottum sama dag. Var málið því næst tekið fyrir í fógetarétti Reykjavikur 18. júní þ. á. og haldið áfram og tekið til úrskurðar 26. október sama ár, eftir að aðiljar höfðu skifzt á skjölum og fært fram ástæður sinar og krafizt úrskurðar um atriðið, þar sem mótmæli komu fram gegn framgangi gjörðarinnar. Gjörðarbeiðandi byggir kröfur sínar á því, að Rafmagns- veita Reykjavíkur eigi jörðina Elliðavatn í Seltjarnarnesshreppi og hafi afnot af henni að nokkru leyti, og megi því telja hana ábúanda úr parti jarðarinnar, og að á þá ábúð eða afnot hafi umrætt útsvar verið lagt, og telur hann það fullkomlega lög- mætt með tilliti til b.-liðs 8. gr. laga nr. 46, frá 15. júní 1926. Gjörðarþoli hefir mótmælt framgangi gjörðarinnar vegna þess, að þetta útsvar sé ranglega álagt. Hann heldur því fram, að aðeins geti komið til greina, að byggja útsvarsálagningu þessa á b.-lið 8. gr. áðurgreindra laga, en hann staðhæfir, að þetta ákvæði geti alls ekki gilt, með því að þar séu lögð til grundvallar leiguliðaafnot, en hér sé um eignarafnot að ræða að svo miklu leyti, sem Rafmagnsveita Reykjavíkur hefir vatns- uppistöðu á þeim hluta jarðarinnar, sem ekki er leigður öðr- um, en þessi uppistaða er gjörð til þess að jafna rennslið í Elliðaánum vegna Rafstöðvarinnar. Þá vill gjörðarþoli sýna fram á, að þessi starfsemi sé undanþegin útsvari samkvæmt 6. gr. áðurgreindra laga, þar sem segir, að >sjóðir<, sem standi undir umsjón ríkisstjórnarinnar, séu undanþegnir útsvari, og telur hann bæjarsjóð Reykjavíkur þar á meðal. Þá bendir hann og á það, að samkvæmt sömu grein séu þeir sjóðir og stofn- anir, sem enga atvinnu reka, ekki útsvarsskyldir, og telur hann þetta fyrirtæki þannig vaxið, að bæjarfélagið sjái með því borgurum sínum fyrir ljósi og hita fyrir kostnaðarverð og sé það rekið eingöngu til almenningsheilla. Rétturinn verður að líta svo á, eftir því, sem fram er komið í málinu, að Rafmagnsveitu Reykjavíkur hafi verið komið á fót af Reykjavíkurbæ til almenningsheilla, til þess að afla borgurum sínum ljóss o. fl. fyrir hæfilegt endurgjald til þess að standast reksturskostnað fyrirtækisins og því til nauðsyn- legra umbóta, án þess að hér sé að ræða um nokkurt arð- samt fyrirtæki eða atvinnurekstur fyrir hann, og virðist því fjarstæða, að Seltjarnarnesshreppur geti lagt útsvar á Rafmagns- veitu Reykjavíkur fyrir þessi afnot jarðarinnar, Elliðavatn. 261 Það ber því samkvæmt 6. gr. laga nr. 46, frá 15. júni 1926, HI. b. og c.lið að neita um framgang hinnar umbeðnu gjörðar. Miðvikudaginn 29. okt. 1930. Nr. 53/1930. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Karl Kuhr (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 21. marz 1930: Kærði, Karl Kuhr, á innan fjögra vikna að greiða sekt, að upphæð 15000 krónur, til Landhelgissjóðs Íslands, en af- plána hana með átta mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, í togaranum >Königsberg< B. Á. 140, frá Bremenhaven skulu upptæk og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hinn 20. marz þ. á. var varðskipið >Óðinn< á leið austur með landi út af Pétursey. Sást þá togari nokkru austar, grunsamlega nærri landi, og var því haldið í áttina til hans. Kl. 12,28 síðdegis mældi varðskipið stað sinn og afstöðu til togarans þannig: Suðurendi Reynisfjalls = með Háadrang og vV til Péturseyjar 68? og til togarans frá Portlandsvita 23*. KI. 12,32 var komið að togaranum >Königsberg< B. X. 140 frá Bremenhaven, er kærði var skipstjóri á, og þar gjörð eftirfarandi staðarákvörðun: Drangshlíðarfjall = 420 30 Pétursey - 590 10 Hatta 202 Þessar mælingar varðskipsins hefir forstöðumaður stýrimannaskólans sett á sjóbréf, er lagt hefir verið fram í hæstarétti. Sýna þessar mælingar, að vapð- skipið hefir verið kl. 12,28 0,2 sm. innan landheipi, og miðunarlínan til togarans sýnir, að hann hetir þá verið innan landhelgi, og staðarmælingin kl. 1232 sýnir stað togarans 0,25 sm. innan landhelgi. Þar sem kærði var með bakborðsvörpu í sjó, er hann var tekinn, er það sannað, að hann hefir verið að veiðum í landhelgi og þannig gjörzt brotlegur gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. mai 1920. Ög þar sem kærði hefir áður með dómi hæstaréttar 18. nóv. 1929 verið dæmdur í 12500 kr. sekt fyrir samskonar brot, þykir refsing kærða nú hæltilega ákveðin 15000 kr. sekt í Landheigissjóð, svo sem gjört er í löpregju- réttardóminum, en þar sem ekki þykir ástæða til að velengja staðhæfingu kærða um, að brotið sé óvilja- verk, má fallast á, að héraðsdómarinn hefir eigi dæmt kærða í aukarefsingu, samkvæmt 5. gr. fyrnefndra laga. Þar sem einnig má fallast á ákvæði lögreglu- réttardómsins um upptöku afla og veiðariæra og um málskostnað í héraði, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, er ákveðast 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal órask- að, þó þannig, að preiðslufrestur sektarinnar teist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Karl Kuhr, greiði allan áfrýjunarkostnað 263 sakarinnar, þar með talin málflutningsiaun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, máltlutningsmann- anna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörns- sonar, 80 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það má telja sannað Í máli þessu með framiagðri skýrsíu skipherrans á varðskipinu „Öðinn<, að kærði í máli þessu, Karl Kuhr, fæddur 14. jan. 1882, hafi í gærdag verið staddur 0,25 úr sjómílu fyrir innan landheigislinuna, á skipi sína, tog- aranum >Königsberg< B. X. 140, frá Bremenhaven, og verið þá að toga með bakborðsvörpu Í sjó. Kærði hefir viðurkennt, að hafa verið að ioga á þeim tíma, er skýrsla skipherrans tiltekur, en hefir haldið fram, að hafa verið fyrir utan línuna. En fullyrðingar hans í þá átt eru þó ekki þess eðlis, að þær á nokkurn hátt geri skýrslu skipherr- ans tortryggilega eða afsanni hana Í neinu. Samkvæmt þessu verður að líta svo á, að kærði hafi gert sig brotlegan gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum Í landhelgi. Þykir refsing hans hæfi- lega ákveðin sekt, að upphæð 15000 krónur, með hliðsjón af, að dagsgengi krónunnar er kr. 0,8183 úr gullkrónu. Er þá tekið tillit til þess, að um ítrekað brot er að ræða af hálfu kærða á neindum lögum, en að ekki þykir ástæða til að veiengja þá staðhæfing hans, að brotið sé óviljaverk, þar sem skip hans var svo skammt fyrir innan línuna. Skal sektin greiðast innan fjögra vikna og renna í Landhelgissjóð Íslands, en aiplánist með átta mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Áuk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í ofanneindum togara, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn €r Og verður. 264 Föstudaginn 31. okt. 1930. Nr. 55/1930. Réttvísin (Eggert Claessen) gegn Ingólfi Sigurjónssyni (Sveinbjörn Jónsson). Úrskurður hæstaréttar. Áður en dómur verður lagður á mál þetta í hæsta- rétti, ber rannsóknardómaranum að afla ítarlegri upp- lýsinga í því um það, sem hér greinir: 1. Yfirheyra ber ákærða á ný og fá ítarlegri skýrslur hans um upptök eldsvoðans og einstök atriði, er að þeim lúta, svo sem um það, með hvaða móti ákærði komst að bensinleiðslunni milli soghylkisins og blöng- ungsins til að slíta hana, og hvoru megin við bifreið- ina ákærði þá stóð, hvort hann hafði, áður en hann ók bifreiðinni inn í skúrinn, losað um gúmmiíhólkinn á bensínleiðsiunni, hvoru megin hann fór út úr bit. reiðinni og upp í hana aftur, hvort hann hjálpaði Ói- afi Jónssyni til að ryðja til í skúrnum og hvar Ólaf- ur stóð, er ákærði sleit bensinleiðsluna og síðan, er hann kveikti á eldspýtunni. 2. Afla skal ítarlegri skýrslu Ólafs Jónssonar um það, sem gjörðist eftir að þeir ákærði og hann komu að skúrnum, og sérstaklega um það, hvort Ólafur varð eigi var við, er ákærði sleit bensinleiðsluna eða þegar hann kveikti á eldspýtunni. 3. Afla skal sem ítarlegastra upplýsinga um gat það, er ákærði segir, að hafi verið í gólfi bifreiðar- innar, hvernig á því stóð, hversu stórt það var og hver var afstaða þess til vélarinnar. 4. Leita ber álits manna, er sérfróðir eru um bjí- reiðar, um það, hvort ákærða hefði verið unnt að 265 kveikja í bifreiðinni með þeim hætti, sem hann hefir lýst. 5. Afla ber upplýsinga um heilsufar ákærða 17. sept. 1929 og næstu daga fyrir og eftir þann dag. Að öðru leyti ber rannsóknardómaranum að útvega þær frekari skýrslur og upplýsingar, er rannsóknin kann að gefa tilefni til að aflað sé. Því úrskurðast: Framangreindar skýrslur og. upplýsingar ber að útvega svo fljótt sem unnt er. Mánudaginn 3. nóv. 1930. Nr. 37/1930. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Niels Peter Johannessen (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 10. apríl 1930: Kærður, Niels Peter Johannessen, greiði 12500 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v H. 379, >Myna< frá Hull, sé upptækt og renni andvirði í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dómnum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem nánar segir í hinum áfrýjaða lögreglurétt- ardómi, staðnæmdist varðskipið >Ægir< hjá skipi 266 kærða vestur af Reykjanesi þ.8. april þ. á. kl. 7,04 ár- degis, og var kærði þá, samkvæmt mælingum varð- skipsins, 1,5 sjómilu innan við landheigislínuna og hatði botnvörpu Í sjó. Hefir kærði einnig kannazt við, að hafa þá verið að veiðum í landheigi. Er það því sannað, að kærði hefir gjörzt brotlegur gegn |. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og með því að fallast má á ákvæði lögregiu- réttardómsins um refsingu, upptekt afla og veiðariæra og um málskostnað, þá ber að staðfesta dóminn, þó þannig, að kærða veitist mánaðarfrestur til greiðslu sektarinnar, er telst frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áirýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að sektin greiðist innan mánaðar Írá birtingu dóms þessa að telja. Kærði, Niels Peter Johannessen, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeld- sted, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Nieis Peter Johannessen, skipstjóra á b/v H. 379, >Myna< frá Hull, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5, frá 1920, um bann gegn boinvörpuveiðum. 267 Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Þriðjudaginn 8. april 1930 var varðskipið >Ægir< á leið norður með Reykjanesi. Um kl. 6,50 árd. var skipið, samkvæmt leiðarreikningi, um landhelgisiínuna; sáust þá tveir togarar nokkru norðar og grynnra. Var þegar haldið til þeirra. Stýrð stefna á dýpri togarann m/v NA. t. A. Kl. 6,55 var stöðvunarmerki dregið upp, og samtímis skotið lausu skoti, og enn kl. 6,39. KI. 701 var skotið kúlu framan við togarann G. Y. Íð17, „Kastoria< frá Grimsby og bauja látin út. KI. 7,03 skotið lausu skoti. Kl. 7,04 komið að togaranum H. 379, >Myna< frá Hull, sem vár þá með Bb.vörpu úti og mikinn kola á þilfari. KI. 7,09 var látin út bauja hjá togaranum og dýpið mælt 67 metrar. Vörður var sendur um borð í togarann. KI. 7,13 var enn gjörð eltirfarandi staðarákvörðun: Stafnesviti 110“ 307 Brúnin á Hafnarbergi 119 15 Karlsklettur. Gefur það stað hennar 1,5 sm. innan landheigislinunnar; var þá haldið að baujunni, sem látin var út hjá G. Y. 1017, en ettir það haldið að öðrum togara. Kl. 11,55 árd. var aftur komið að baujunni, sem látin var út hjá togaranum H. 379, og þá gjörð eltirfarandi staðar- ákvörðun við hana: Stafnesviti Á Keilir 48? 06“ h 69? 08" Reykjanesviti Dýpi mælt 73 metrar. Sýnir það stað baujunnar á sama stað og athugunina, sem gjörð var við hana kl. 7,13 árd. Kærður hefir haldið því fram við skipherrann á varðskipinu „Ægir< og staðfest þá skýrslu síðan hér í réttinum, að hann hafi komið á áðurgreindan stað kvöldið áður og byrjað þá að fiska þar við ljósbauju, sem þar hafi verið, en ekki getað tekið miðanir við hana vegna dimmviðris, en hann hafi mælt dýpið við hana og hafi það verið 45 faðmar, og því haldið, að hún væri fyrir utan landhelgi. 268 Hann segist hafa látið út vörpuna utan við baujuna um einni kl.stund áður en varðskipið kom að honum; hann hafi svo togað inn fyrir hana og haldið í NNA.læga stefnu, þegar varðskipið byrjaði að skjóta. Kærður hefir ekki mótmælt mælingum varðskipsins, en sep- ist sjálfur hafa tekið miðanir við baujuna, sem varðskipið setti út, og hafi þær verið: Reykjanesviti í m/v S.'2V. og Stafnes- viti í m/v A.%4N., og hafi hann sett þann stað út í sitt kort, sem sé í smáum mælikvarða, og hafi hann þá fengið stað skipsins utar en mælingar varðskipsins sýni eða rétt innan við línu. Kærður hefir sjálfur sett stað baujunnar út í stærra kort í réttinum, samkv. þessum miðunum sínum, og þá fengið stað- inn 0,4 sm. innan landhelgislínunnar. Kærður hefir því játað, að hann hafi verið að veiðum inn- an landhelgislínunnar, og kemur sú játning heim við mæling- ar hans sjálfs og varðskipsins. Það verður því talið fullsannað, að kærður hafi verið að veiðum með botnvörpu í íslenzkri landhelgi, þegar varðskipið kom að honum kl. 7,04 hinn 8. þ.m. Kærður, sem ekki hefir áður sætt refsingu fyrir brot á land- helgislöggjöfinni, hefir með þessu framferði brotið gegn ákvæð- um 1. gr. laga nr. 5. frá 18. maí 1920, um bann gegn botn- vörpuveiðum í landhelgi, og þykir hegning sú, er hann hefir tilunnið fyrir það, eftir 3. gr. laganna, sbr. og 1. gr. laga nr. 4, frá 1924, hæfilega ákveðin 12500 króna sekt til Landhelgis- sjóðs Íslands, með tilliti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er nú í dag þannig, samkv. upplýsingum Irá Landsbanka Íslands, að hún jafngildir 81,99 aurum gulls, og komi í stað sektarinn- ar 6 mánaða einfalt fangelsi, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v H. 379 >Mynac< frá Hull, sé upptækt og renni andvirði í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður af máli þessu allan löglega leiddan og leiðandi kostnað. ; Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 269 Föstudaginn 7. nóv. 1930. Nr. 38/1930. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Harold Leo (í árus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 10. apríl 1930: Kærður, Harold Leo, greiði 15000 króna sekt til Land- helgissjóðs Íslands innan viku frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 8 mánuði. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v G. Y. 1017, >Kastoria<, sé upptækt og renni andvirði í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dómnum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem nánar segir í hinum áfrýjaða lögreglurétt- ardómi, kom varðskipið >Ægir< að skipi kærða vest- ur af Reykjanesi þ. 8. april þ. á. kl. 7,01 árdegis, og var kærði þá, samkvæmt mælingum skipherra og stýri- manna varðskipsins, 08 úr sjómílu innan við land- helgislínuna og hafði bakborðsvörpu sína Í sjó. Með skýrslu skipherra varðskipsins um þetta, er eigi hefir verið hnekkt, er fengin næg sönnun þess, að kærði hafi á fyrgreindum tíma verið að botnvörpu- veiðum í landhelgi og með því gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Og að því athuguðu að kærði hefir einu sinni áður verið dæmdur fyrir botnvörpuveiðar í landhelgi, má fallast á ákvæði lög- regluréttardómsins um refsingu, upptekt afla og veið- arfæra og um málskostnað, og ber því að staðfesta dóminn, þó þannig, að sektin greiðist innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar 270 með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að sektin greiðist innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Harold Leo, greiði allan áfrýjunarkostn- að sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Pét- urs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 80 yr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Harold Leo, skipstjóra á b/v G. Y. 1017, >Kastoria< frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5, frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Þriðjudaginn 8. april 1930 var varðskipið >Ægir< á sjö norður með Reykjanesi. Um kl. 6,50 árd. var skipið, samkv. Jeiðarreikningi, um landhelgislínuna; sáust þá tveir togarar nokkru norðar og grynnra; var þegar haldið til þeirra. Stýrð segulstefna á dýpri togarann, NA. t. A. Kl. 6,55 var stöðvunarmerki dregið upp og samtímis skotið Íausu skoti. Kl. 6,57 var aftur skotið lausu skoti, og enn kl. 659. KI. 7,01 var skotið kúlu framan við togarann G. Y. 1017, >Kastoria< frá Grimsby, sem var með Bb.-vörpu úti, og sást mikið af kola á þilfarinu. Samtímis var bauja látin út, á fullri ferð, rétt aftan við togarann, siðan haldið að hinum togaran- um, sem var grynnra. Kl. 7,34 árd. var aftur komið að bauju varðskipsins, sem togarinn var þá í námunda við, og gjörð eftirfarandi staðar- ákvörðun við hana: 211 Stafnesviti h 1027 20' Varðan á Hafnarbergi A 15? 207 Kall Dýpi mælt 90,5 metrar. Gefur það stað baujunnar 1,0 sm. innan landhelgislínunnar. Vörður var síðan settur um borð í togarann og haldið út á eftir öðrum togara. Kl. 11,07 var aftur komið að togaranum G. Y. 1017, sem var rétt hjá baujunni. Sökum þess að veður var ekki vel bjart, þá athugunin kl. 7,34 var gjörð við baujuna, var gjörð aftur eftirfarandi staðar- ákvörðun við hana kl. 12,23 síðdegis: Stafnesviti 459 15 ' Keilir 65? 46' Reykjanesviti Dýpi mælt 82 metrar. Gefur þessi athugun stað baujunnar spottakorn sunnar og 0,8 sm. innan landhelgislínunnar, sem getur bæði komið af því, að langur vír var við baujuna og að straumurinn hafi breytt sér. Kl. 2,49 siðdegis gjörði varðskipið eftirfarandi staðarákvörð- un hjá togarabaujunni, sem skipstjórinn sagðist hafa fiskað við um nóttina: Stafnesviti 26" 18' Keilir N 579 20' Reykjanesviti og gefur það stað þeirrar bauju 0,5 sm. utan landhelgislinunnar. Skipherrann hefir tekið það fram, að þessar tvær mælingar, sem gerðar voru kl. 12,23 mínútur síðd. og 2,49 mínútur síðd., hafi hann og Il. og lll. stýrimaður gert samtímis með sínum sextantinum hver og hafi þeir allir fengið sömu útkomuna. Kærður hefir nú haldið því fram við skipherrann og endur- tekið það í lögregluréttinum, að hann hafi komið á þær stöðv- ar, þar sem hann var tekinn, kl. 4 daginn áður, og hafi byrj- að að fiska þarna við ljósbauju, sem tveir til þrir aðrir togar- ar hafi verið að fiska við, en ekki hafi hann getað gert neinar 212 staðarákvarðanir vegna dimmviðris, því aðeins hafi mótað tyrir landi. Hann kveðst hafa látið vörpuna út í síðasta skifti áður en að komið var að honum kl. 615 mínútur árdegis, og hafi hann þá verið utan við togarabaujuna, en togað innan og ut- an við hana, og kveðst hafa verið nokkru fyrir innan hana, þegar að varðskipið byrjaði að skjóta á hann, og þá hafi hann stýrt í NNA. Kærður kveðst hafa gert staðarákvarðanir við baujuna, sem varðskipið lét út, og hafi staðurinn verið: Eldey 40? 10 0? Reykjanesviti Stafnesviti en það kveður hann gefa stað togarans um milu utan við landhelgislínuna og þar kveður hann sig hafa verið. Við þessa staðarákvörðun var enginn nema kærður. Kærður hefir með dómi lögregluréttar Vestmannaeyja, upp- kveðnum ?7/s 1928, verið dæmdur í 12500 króna sekt fyrir brot á landhelgislöggjöfinni. Af því, sem að framan er sagt, verður að telja það nægi- lega sannað, að kærður hafi brotið gegn ákvæðum 1. gr. laga nr. 5, frá 18. maí 1920, með því að vera að veiðum í íslenzkri landhelgi, er varðskipið kom þar að honum í gærmorgun, því mælingar hans sjálfs, sem hann er einn til frásagnar um, fá vitanlega á engan hátt hnekkt skýrslu skipherrans á „Ægir, og þeim mælingum, sem gjörðar eru af þrem æfðum mönnum samtímis með beztu tækjum. Refsing sú, er kærður hefir tilunnið fyrir framangreint brot, þykir hæfilega ákveðin eftir 3. gr. laganna og með tilliti til fyrra brots 15000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, sbr. 1. gr. laga nr. 4, frá 1924, og með tilliti til þess, að gengi ís- lenzkrar krónu er í dag, samkvæmt upplýsingum frá Lands- banka Íslands, þannig, að hún jafngildir 81,99 aurum gulls. Í stað sektarinnar komi 8 mánaða einfalt fangelsi, ef hún er ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Þar sem ganga má út frá því, eftir upplýsingum þeim, sem fyrir liggja í málinu, að kærður hafi verið að veiðum innan landhelgi í þetta skifti að óvilja sínum, þykir eftir atvikum verða komizt hjá því, að beita aukarefsingu þeirri — fangels- isvist, — sem gjört er ráð fyrir í 5. gr. laganna. 213 Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v G. Y. 1017 >Kastoria<, sé upptækt og renni andvirði í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 10. nóv. 1930. Nr. 60 1929. Sóknarneind Vallanessóknar (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Gunnari Pálssyni og Hallgrími Þór- arinssyni (Lárus Jóhannesson). Ómerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Með bréfi, dags. 10. nóv. 1927, bað sóknarnefnd Vallanessóknar sýslumanninn í Suður-Múlasýslu að gjöra ráðstöfun til þess, að prests- og kirkjugjöld heimilismanna á Ketilsstöðum í Vallahreppi fyrir árið 1926 yrðu innheimt með lögtaki hjá ábú- endum jarðarinnar, hinum stefndu í máli þessu, Gunn- ari Pálssyni og Hallgrími Þórarinssyni. Var lögtaks- mál þetta síðan rekið og úrskurðað í einu lagi fyrir ábúendurna báða í fógetarétti Suður-Múlasýslu. Er þetta ólögmæt málsmeðterð, sjá Kgbr. 3. jan. 1755, sbr. 16. gr. laga nr. 27, 27. júní 1921, og verður því ex olficio að ómerkja hinn áfrýjaða fógetaréttarúr- skurð og alla undanfarandi meðferð málsins fyrir fó- getaréttinum. Eftir atvikum þykir rétt, að málflutningslaun hins skipaða talsmanns álrýjanda, er fengið hafði gjafsókn 18 214 fyrir hæstarétti, 100 kr., greiðist úr ríkissjóði, en að málskostnaður í hæstarétti falli að öðru leyti niður. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði fógetaréttarúrskurður og öll með- ferð málsins í fógetaréttinum á ómerk að vera, Málflutningslaun hins skipaða talsmanns áfryýj- anda, hæstaréttarmálaflutningsmanns Stefáns Jóh. Stefánssonar, 100 kr., greiðist úr ríkissjóði. Að öðru leyti fellur málskostnaður í hæstarétti niður. Mánudaginn 10. nóv. 1930. Nr. 29/1930. Steingrímur Kristmundsson (Guðmundur Olafsson) gegn Margréti Valdimarsdóttur (enginn). Barnsfaðernismál. Dómur einkalögregluréttar Ísafjarðarsýslu 18. okt. 1928: Kærður, Steingrímur Kristmundsson, telst faðir að barni kæranda, Margrétar Valdimarsdóttur, Höskuldar, fætt 16. marz þ. á., og greiði meðlag með þvi, svo og bars- fararkostnað og styrk til barnsmóður, fyrir og eftir barnsburð, lögum samkvæmt. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar með stefnu, dags. 15. april þ. á., að fengnu áfrýjunar- leyfi, útgefnu 29. marz þ. á. en þar eð stefnda hefir ekki mætt eða látið mæta í málinu, þótt henni hafi verið löglega stefnt, hefir málið verið rekið skriflega 215 og er dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Fyrir lögregluréttinum voru þau áfrýjandi og stefnda sammála um það, að þau hefðu ekki haft samfarir utan laugardaginn 6. ágúst 1927. Ef áfrýjandi væri faðir að barni þvi, er stefnda ól hinn 16. marz 1928, ætti móðirin þá ekki að hafa gengið með það meir en 223 daga. Áfrýjandi hefir nú lagt fram í hæstarétti álitsgjörð landlæknis, dags. 17. marz þ. á. Tekur landlæknir fram í þessari skýrslu sinni, að eftir lýsingu ljósmóðurinn- ar á barninu verði að álykta, að barnið hafi verið því sem næst fullburða, og þar sem meðgöngutími konu á fullburða barni sé styztur 240 dagar, er þó sé afar- lágætt, þá sé það ekki hugsanlegt, að barn þetta peti verið komið undir 6. ágúst 1927, heldur hljóti það að hafa komið undir Íyrir þann tíma. Stefnda hefir ennfremur borið það fyrir lögreglurétt- inum, að hún hafi orðið vör við hreyfingu fóstursins fyrstu dagana í október. Um þetta atriði tekur land- læknir fram, að konur finni ekki fósturhræringar fyr en þær eru um það bil hálfgengnar með, og úr þvi að steinda hafi fundið fósturhræringar í október, þá hljóti barn hennar að hafa komið undir talsvert löngu fyr en hún segir. Loks segir landlæknir, að börn, sem fæðist fullburða um miðjan marz, séu venjulega getin síðari hluta júnimánaðar árið áður, og tekur að end- ingu fram, að hann álíti, að barn það, er hér ræðir um, hafi hlotið að koma undir í síðasta lagi um eða skömmu eftir miðjan júlí, en hafi móðirin, eins og hún segir, farið að finna hræringar í október, þá hafi barnið komið undir fyrir mánaðamótin júní — júli. Samkvæmt þessari álitsgjörð landlæknis verður að telja það útilokað, að barn það, er hér ræðir um, geti 18* 216 verið ávöxtur af samförum áfrýjanda og stefndu hinn 6. ágúst 1927, og ber því að sýkna áfrýjanda af kröf- um stefndu í máli þessu. Eftir þessum úrslitum verður stefnda að greiða áfrýj- anda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 100 kr., en málskostnaður í undirrétti á að falla niður. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði lögregluréttardómur er úr gildi felldur og á áfrýjandi, Steingrímur Kristmunds- son, að vera sýkn af kærum og kröfum stefndu, Margrétar Valdimarsdóttur, í máli þessu. Málskostnaður í undirrétti fellur niður, en máls- kostnað í hæstarétti greiði steinda álrýjanda með 100 kr., að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög máls þessa eru þau, að 16. marz þ. á. ól ógift stúlka, Margrét Valdimarsdóttir, til heimilis Silfurgötu 8 hér í bænum, sveinbarn, er í skírninni hlaut nafnið Höskuldur, og lýsti föður að því Steingrím Kristmundsson vinnumann Í Arnardal, en hann hefir synjað fyrir faðernið. Barnið andaðist 18. í. m. Hefir Margrét Valdimarsdóttir krafizt, að höfðað væri barns- faðernismál gegn téðum Steingrími Kristmundssyni og gert þær kröfur, að hann verði talinn faðir barnsins og hann skyld- aður með yfirvaldsúrskurði til að greiða meðlag með því, þar til það andaðist, og barnsfararkostnað og styrk til barnsmóð- ur lögum samkvæmt. Barn það, er kærandinn ól 16. marz þ. á. var 2 kg. á þyngd og 49 cm. á lengd. Helir kærandinn getið þá skýrslu, að kærð- ur hafi átt samræði við hana standandi upp við búrhurðina í Engidal 6. ágúst Í. á. en þar áttu þau kærandi og kærður þá heimili. Hafi samræðið verið fullkomið, þar eð hún fann, að kærður felidi sæði til hennar, enda hafi hún þá hætt að hafa tíðir, þangað til hún ól barnið. 271 Samkvæmt framansögðu hefir meðgöngutími móðurinnar verið 223 dagar. En með hliðsjón af, að það þykir vera upp- lýst með skýrslu héraðslæknis, að það komi fyrir, að fullburða barn fæðist eftir 238 daga meðgöngutíma, að það samkvæmt skýrslu ljósmóður er eigi útilokað, að barnið hafi fæðzt rúm- um 14 dögum fyrir tímann, að ekkert er framkomið um það í málinu, að kærandinn hafi haft samræði við aðra menn, þykir eftir atvikum verða að taka kröfu kæranda til greina að öllu leyti. Föstudaginn 14. nóv. 1930. Nr. 10/1930. Réttvísin (cand. jur. Garðar Þorsteinsson) gegn Jónatan Þorsteinssyni (Pétur Magnússon). Brot gegn 262.— 261. gr. hegnl. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 27. nóv. 1929: Ákærður, Jónatan Þorsteinsson, sæti fangelsi við venju- legt fangaviðurværi í 3 mánuði og greiði allan kostnað sak- arinnar. Dómnum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða aukaréttar- dómi, er það sannað, að ákærði hefir eigi haldið allar þær bækur, sem kaupmönnum er skylt að halda, samkvæmt lögum nr. 53, 11. júlí 1911, og að bók- hald hans hefir verið svo hirðulauslega fært og Í svo megnu ólagi, að ekki hefir verið auðið að sjá, hvernig verzlunarreksturinn hefir gengið. Hinsvegar þykir það ekki sannað, að ákærði hafi af ásettu ráði komið verzi- unarbókum sínum undan, ónýtt þær eða fært þær Óráðvandlega. Þá er það sannað, að ákærði hefir á árunum 1926 218 — 1927 útvegað sér ný lán, eftir að hann hlaut að sjá, að hann átti ekki fyrir skuldum og að gjaldþrot var yfirvofandi. Loks hefir rannsókn málsins leitt í ljós, að ákærði hefir ívilnað ýmsum af skuldheimtumönnum sinum, eitir að hann hlaut að sjá fyrir gjaldþrot sitt, með því að nota verðmæti verzlunarinnar til að borga þeim skuldir þeirra að nokkru eða öllu, svo og með því, að vísa ekki á nokkrar eignir búsins, er hann ætlað- ist til, að tengdafaðir hans og börn Íengju upp Í kröi- ur þeirra. Hinsvegar má fallast á það álit undirdóm- arans, að ákærði hafi ekki skotið eignum búsins und- an skiltum á nafn konu sinnar og að honum verði ekki refsað fyrir sölu á húsgögnum frú Margrétar Zoðga. Atbrot ákærða ber að heimlæra undir 262., 263. og 264. pr. hinna almennu hegningarlaga, og með hlið- sjón af 63. gr. sömu laga, þykir refsing ákærða hæfi- lega ákveðin af undirdómaranum fangelsi við venju- legt fangaviðurværi í 3 mánuði. Ákærða ber að greiða allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talið máltlutningskaup hins skipaða talsmanns síns í undirrétti, 100 kr., og málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, 250 kr. til hvors. Það skal tekið fram, að rannsókn málsins Í héraði helir eigi verið svo ítarleg sem æskilegt heiði verið, þó ekki hafi þóft ástæða til að heimvísa málinu til frekari rannsóknar. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Jónatan Þorsteinsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mánuði. 219 Svo greiði hann allan kostnað málsins í héraði og hæstarétti, þar með talið málflutningskaup sækjanda í hæstarétti, málflutningsmanns Garðars Þorsteinssonar, 250 kr., og málflutningskaup verj- anda sins í héraði og hæstarétti, hæstaréttarmála- flutningsmanns Péturs Magnússonar, 350 kr. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Jóna- tan Þorsteinssyni, fyrverandi kaupmanni, til heimilis við Ljós- vallagötu hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 26. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Tildrög þessa máls eru þau, að ákærður, Jónatan Þorsteins- son, varð gjaldþrota árið 1927. Við þetta gjaldþrot töpuðu margir af skuldheimtumönnum ákærða miklu íé, en ákærður hélt áfram talsverðum rekstri og varð það meðal annars til þess, að dómsmálaráðuneytið fyrirskipaði, með bréfi til bæjar- fógetans í Reykjavík, dags. 2. marz 1929, að rannsókn skyldi hafin út af gjaldþroti þessu. Rannsókn þessa máls hefir leitt það í ljós, að skifta má ákæruatriðunum í 6 kafla: 1. Bókhald ákærðs. 2. Hvort ákærður hefir aflað sér lána eftir að hann hlaut að sjá gjaldþrotið fyrir. 3. Hvaða séreign kona ákærðs átti, hvort hann skaut eignum undan á hennar nafn. 4. Hvort ákærður hefir ívilnað sumum skuldheimtumönnum sínum á hinna kostnað. 5. Hvort ákærður hefir skotið eignum undan gjaldþrotaskifta- meðferð. 6. Hvort ákærður hefir selt eignir Margrétar Zoðga í óleyfi hennar. 1. KAFLI. Bókhaldið. Aðalrannsókn á bókhaldi ákærða liggur fyrir í réttarskjali 280 nr. 43, skýrslu Björns Steffensen endurskoðara um athugun á verzlunarbókum ákærðs. Þessi athugun var gerð að tilhlutun rannsóknardómarans. Áður en þessi athugun var framkvæmd, hafði bókhald ákærðs að visu verið rannsakað talsvert og var af þeirri rannsókn sýnt, að bókhaldið var mjög gallað, og verður síðar komið að þvi. — Samkvæmt skýrslu Jóns B. Helga- sonar, sem var aðalbókhaldarinn hjá ákærðum síðan 1924, og leiddur hefir verið sem vitni í málinu, var bókhaldið þannig, að haldnar voru frumbækur, höfuðbækur og kassabók, en aðr- ar ekki. Enga útlenda viðskiftamenn kveður hann hafa verið færða í höfuðbækurnar og enga bréfabók kveður hann heldur hafa verið haldna, en bréfin vanalega lögð í möppur, en mikið at bréfunum kveður hann ákærðan hafa haft heima hjá sér og annast bréfaviðskiftin. Efnahagsbók var heldur engin haldin í verzlun ákærðs. Bókhaldarinn kveður sig og aðra starlsmenn ákærðs ekkert hafa vitað um það, hve mikið ákærður skuldaði erlendis, en hann kveðst hala komist að því, að ákærðum var þetta talsvert kunnugt, og býst því við, að ákærður hafi skrifi- að þetta hjá sér. Ákærður hefir og haldið þvi fram, að hann hafi haldið bók yfir útlenda viðskiftamenn, en hún hafi glatazt. Eitir þessari bók kveðst ákærður hafa gert upp skuldir sínar við útlönd um áramót. Við rannsóknina kom það þegar í ljós, að þessari bókfærslu hafði ekki verið lítið ábótavant; sumt af því, sem selt hafði verið frá verzluninni gegn greiðslu síðar, var aldrei fært í frumbækur, heldur á lausa miða, eða að sá, sem afhenti, sagði bókhaldaranum til þess. Eftir að bækur verzlunar ákærðs voru teknar til athugunar við rannsókn máls- ins, komu og í ljós aðrir mjög verulegir gallar á bókhaldinu. Þær bækur, sem til staðar voru við rannsóknina, voru: H. V. H. VI, H. Vli, SKB. VIN, V. B. 1, G. L. G. 1, SKB. VI., og enn- fremur tvær kassabækur frá 24. nóv. 1924 til 7. júli /926, og frá 8. júlí 1926 til gjaldþrota. Við athugun á þessum bókum upplýstist fyrst og fremst, að mikið af þeim peningasreiðslum, sem færðar voru innkomnar í kassabók og þaðan aftur, höfðu aldrei í kassann komið. Skýrði gjaldkerinn svo frá og ákærð- ur hefir játað, að ákærður hefði oft og einatt tekið á móti stórum innborgunum hjá hinum og þessum og greitt aftur upp í ýms viðskifti, en síðan skýrt sér frá þessum greiðslum á ettir og hann þá fært upphæðirnar í kassabók sem innkomnar í kassa og greiddar þaðan aftur. Við þetta komu oft fram tals- verðar skekkjur á kassanum, og kveðst þó bókhaldarinn hafa 281 fært þá upphæð, sem fram yfir var í kassanum, sem innkomið fyrir >kontant< sölu. Þegar þessar skekkjur komu fram nokkru fyrir gjaldþrotin, skipaði ákærður bókhaldaranum að færa þess- ar upphæðir sem innkomið lán frá konu sinni. Þannig voru þessar upphæðir, samtals kr. 6055,53, færðar sem lán frá henni, enda þótt hún hefði alls enga peninga lánað. Þessum upp- hæðum hefir síðan verið lýst í búið. Jafnframt hefir það komið fram við rannsóknina á bókhaldinu, að allverulegar upphæðir eru innfærðar sem greiðslur frá ýmsum skuldurum, en þessar upphæðir eru alls ekki færðar í kassabók. Stafar þetta af því, sem áður er tekið fram, að ákærður tók þráfaldlega á móti peningum hjá hinum og þessum viðskiftamönnum og hefir þá gleymt að láta færa þessar greiðslur í kassabókina, og stund- um voru þessar greiðslur inntar af hendi til heimilisþarfa ákærðs, en fyrir það sést ekki, að hafi verið neinn sérstakur reikningur við verælunina. Enn er það ótalið, að skömmu áður en ákærður varð gjald- þrota, eða um það leyti og skömmu áður en hann var að reyna að semja um skuldir sínar þannig, að hann greiddi um 15) af þeim, gegn því, að hitt yrði látið falla niður, hefir hann látið framkvæma ýmsar millifærslur, og verður nánar vikið að því í kafla IV. hér á eftir. Eins og sést á því, sem sagt hefir verið hér að framan, hefir bókhald ákærðs verið þannig, að það nær alls ekki þeim til- gangi, sem landslög ætlazt til að bókhald nái, þ. e. að sýna, á hvern hátt reksturinn gengur og tryggja það, að gjaldþrotar stingi ekki því fé í sinn vasa, sem fjölmargir lánardrottnar hafa trúað þeim fyrir. Il. Þá kemur að því að athuga, hvort ákærður hefir aflað sér lána eftir að hann hlaut að sjá gjaldþrotið fyrir. Samkvæmt framburði ákærðs sjálfs, telur hann, að stórtöp sín hafi orðið mestöll fyrir 1924, en eftir þann tíma hafi verzlunin gengið stórtapalaust; þó kveðst hann hafa orðið fyrir talsverðum töp- um eftir þennan tíma, einkum á innlendum skuldum, og hafi fjárhagurinn því versnað talsvert, enda hafi vextir af erlend- um skuldum sífellt bæzt við höfuðstólinn. Töpin fyrir 1924 kveður hann hafa stafað af því, að hann réðist í of mikið á dýrasta tímanum. Hann reisti 1920—1921 ibúðarhúsið Álfheima á Sólvöllum og kostaði það á þriðja hundrað þúsund krónur. Árið 1919 reisti hann húsið við Vatnsstig 3, og kostaði það um tvö hundruð þúsundir. Bakhús reisti hann og við Vatns- 282 stíg 3 og kostaði það 75—80 þúsund krónur. Árið 1920 brann vöruhús ákærðs við Laugaveg, og vegna þess að hann byggði ekki aftur á brunalóðinni, fékk hann brunabótaféð greitt með 20%, afföllum. Þetta leiddi til þess, að hann komst í mikla fjár- kreppu vegna vöntunar á rekstursfé. Þá voru og yfirfærzlu- vandræðin á árunum 1921—1923 ekki lítill þáttur í gjaldþroti ákærðs. Hann kveðst á þessum árum hafa keypt inn mikið af vörum, en vegna yfirfærzluvandræðanna kveðst hann ekki hafa getað greitt þær. Vörurnar féllu í verði, og þegar unnt var að yfirfæra, höfðu íslenzkir peningar og fallið stórkostlega; tapið varð því tvöfalt. Af þessum ástæðum var efnahagur ákærðs orðinn þannig á árinu 1925, að hann kveðst sjá, að langsam- lega hyggilegast hefði verið að semja um skuldir sínar ein- mitt þá. AF því, sem að framan segir, er auðsætt, að efnahagur ákærðs á árunum 1924 og 1925 hefir verið orðinn mjög svip- aður því, sem hann var, þegar ákærður varð gjaldþrota, en efnahagur hans um það leyti var þannig, að eltir að nokkrir kunnugir menn höfðu grandskoðað fjárhaginn, töldu þeir ekki rétt, að ákærður biði skuldheimtumönnum sinum meir en 10— 15%, af skuldarupphæðunum til þess að losna við gjaldþrota- skifti. En með því að ekki varð af þessu samkomulagi, varð kærður gjaldþrota, eins og áður er greint frá, og varð niður- staðan á gjaldþrotinu sú, að eignirnar seldust fyrir kr. 210,233,26, en skuldirnar voru kr. 470,688,38. En með því að mestallar eignirnar voru veðsettar og gengu upp Í veðskuldir, sem ekki eru hér taldar með að svo miklu leyti, sem þær greiddust með veðinu, fengu almennir kröfuhafar aðeins 1,005% af sínum skuldum. Af þessu verður rétturinn að álykta, að ákærður hljóti þó að minnsta kosti á árinu 1926 að hafa séð það fyrir, að það var mjög langt frá því, að hann ætti fyrir skuldum, og að gjaldþrot var óumflýjanlegt. En á því ári aflaði ákærður sér vörulána erlendis fyrir nokkra tugi þúsunda. Í bréfum, sem hann ritar þessum firmum, lætur hann vel yfir fjárhag sínum; hann fer erlendis á árinu, talar við ýms firmu og skýrir þeim frá, að þótt hann hafi verið í greiðsluvandræðum sé nú að greiðast fram úr því. Sum af þeim bréfum, sem þessi firmu hafa ritað til málafærslumanna hér í bænum út af innheimtu á þeim skuldum, sem ákærður stofnaði á þessu ári, eru lögð fram við próf málsins. og bera sum þeirra það með sér, að 283 lánardrottnar staðhæfa, að þeir hefðu aldrei veitt ákærða þessi lán, ef hann hefði ekki látið talsvert vel yfir fjárhag sínum, og sum þeirra telja beinlínis, að hann hafi aflað sér þeirra með blekkingum. Þá hetir ákærður og pantað vörur fyrir nokkra menn, tekið sjálfur við greiðslum fyrir vörurnar, en svo aldrei staðið í skil- um við firmun, sem seldu vörurnar. Skifta þessar upphæðir nokkrum þúsundum. Niðurstaðan af framannefndum lántökum ákærðs á þessu ári var vitanlega sú, að mikið af skuldunum var aldrei greitt, og að lánardrottnar hafa nú tapað þessum fjárhæðum. Dómarinn verður nú að lita svo á, að fjárhagur ákærðs hafi, af ástæðum, sem greindar eru áður, verið þannig á árinu 1926, að ákærðum hljóti þá að hafa verið það ljóst, að hann mundi ekki geta staðið Í skilum með greiðslu þeirra lána, sem hann aflaði sér svo sem fyr er sagt. lll Þá kemur næst að athuga það, hvaða séreign kona ákærðs átti, og hvort ákærður hafi skotið eignum undan á hennar nafn. Samkvæmt kaupmála, gerðum 21. júní 1920, milli þeirra hjónanna Jónatans Þorsteinssonar, ákærðs í þessu máli, og konu hans, ekkjufrúar Huldu Hannah, átti konan 40,000 kr. danskar að séreign og allt innbú þeirra. Í kaupmálanum segir, að þær 40 þúsundir, sem konan á að séreign, séu Ófluttar hingað frá Ameríku. Hún hefir gert þannig grein fyrir því, hvernig þessir peningar hafa verið fluttir heim, að hún hafi átt nokkur hundruð dollara í Bank of Hamilton í Winnipeg, en árið 1921 kveðst hún hafa lánað manni sínum 1400 dollara (ákærðan minnir, að það hafi verið jafnvel 1600—1700) með því að gefa út ávísun á þessa inneign. En 1923 kveðst hún hafa fengið sendan frá Ameríku arfa- hluta sinn eftir manninn sinn sáluga, og kveður hún það hafa verið 23 þúsund „krónur Í íslenzkum peningum. Hún kveður þetta "hafa verið aðallega andvirði hlutabréfa, en maðurinn sinn hafi verið vátryggður fyrir 4000 dollara, en þetta fé hafi hún fengið útborgað áður en hún fór hingað heim, hafi notað það til heimferðarinnar og að mestu leyti áður en hún giftist. Hún heldur því jafnframt fram, að hún muni hafa gefið út nokkrar ávísanir á fyrneinda bankainneign sina í Winnipeg 284 og þær upphæðir hafi maðurinn sinn (ákærður) að mestu leyti fengið. Samkvæmt upplýsingum frá Landsbanka Íslands, hefir kona ákærðs fengið afhentar frá bankanum 19. febrúar 1924 tékk, að upphæð 3000 dollara. En hitt, hvort hún hafi gefið út fyr- nefndar ávísanir, sem hún kveðst hafa afhent manni sínum, hefir ekki verið aflað sannana um í prófunum, enda heldur ákærður því fram, að þessar ávísanir, minnsta kosti 1400 doli- ara ávísunina, hafi hann sent beint til Ameríku og borgað með skuld þar. Aðra peninga en þessa kveðst hún ekki hafa fengið frá Ameríku upp í fyrnefndar 40,000 danskar krónur, sem hún átti að séreign, en þeir peningar, sem maður hennar fékk, voru fyrnefndar 1400 dollara ávísun og 3000 dollara ávis- un, auk nokkurra ávísana, sem ekki hefir verið upplýst, hve háar hafi verið. Upp í 1400 dollara ávísunina fékk kona ákærðs fært yfir á sitt nafn trésmiðavélar, sem ákærður um þetta leyti keypti af Lofti Sigurðssyni, og var verðið 5000 krónur. Þegar ákærður fékk 3000 dollara ávísunina, þá fékk kona hans yfirfært á sitt nafn inneign, að upphæð 20,000 krónur, í verzlun Egils Thorarensen í Sigtúnum. Með því að gengi á dollurum mun hafa verið um þetta leyti á áttundu krónu, telja ákærður og kona hans, að þessar eigna yfirfærslur á nafn konu hans hafi ekki fyllilega samsvarað þessari peningagreiðslu af hendi hennar, og þess vegna hefir ákærður afhent konu sinni eða yfirfært á hennar nafn skuldir á ýmsa menn rétt áður en hann varð gjaldþrota: Hjá Þorkeli Ólafssyni . .... átti ákærður kr. 1197,00 — Jóni Stefánssyni. .... — —- — 1060,40 — Gunnlaugi Stefánssyni. — —— — 1196,32 Allar þessar skuldir yfirfærði ákærður á nafn konu sinnar. Þegar yfirh. varð gjaldþrota, átti kona ákærðs timbur hér fyrir um 10,000 krónur. Þetta timbur hafði ákærður sjálfur pant- að, en síðan yfirfært á nafn konu sinnar. Hann kveðst hata gert þetta vegna þess, að hann hafi séð fyrir gjaldþrotið, og kona sin hafi gengið inn í kaupin. Þau skýra svo frá, að timbrið hafi konan greitt, að svo miklu leyti, sem það hafi verið greitt við móttöku, með peningum, sem hún hafi fengið hjá þremur fyrneindum skuldunautum, sem hún fyrir yfirfærslu ákærðs hafði eignast kröfu á; ennfremur fékk hún um þetta leyti 3800 kr. borgaðar af inneign sinni hjá Agli Thorarensen og á árinu 285 1926 fékk hún einnig 1000 kr. greiddar af honum upp í vexti af láninu. Þá er þess enn ógetið, að á árinu 1924 fékk hún eða sonur hennar arf, að uppnæð 5000 krónur. Þessa peninga fékk ákærð- ur, en lét í staðinn fyrir þá veðskuldabréf, en út á þetta veð- skuldabréf fékk kona ákærðs lánaða peninga til að leysa út timbrið. Af því, sem nú hefir verið sagt, verður það að teljast sann- að, að kona ákærðs hafi raunverulega átt að séreign húsgögnin, eins og áður segir, og auk þess fjárhæð, sem ekki er minni en verðmæti þeirra eigna, sem ákærður hefir, eins og áður segir, fært yfir á hennar nafn. Hitt, að hann hefir látið færa henni til inneignar í verzlunarbókum sínum peninga, sem hún á að hafa lánað honum — en hefir raunverulega aldrei lánað, það kemur til athugunar í kafla 1, um bókhald, hér að framan, og það, að hann hefir rétt áður en hann varð gjaldþrota fært kröfu yfir á hennar nafn, það kemur til álita í kafla IV. hér á eftir, um ívilnanir skuldheimtumanna. Það verður því ekki talið sannað, að ákærður hafi skotið eignum undan á nafn konu sinnar. IV. Þá kemur næst að athuga, hvort ákærður hafi vilnað sumum skuldheimtumönnum sínum á hinna kostnað. Það er upplýst í rannsókn málsins og við athugun á verzl- unarbókum (sbr. réttarskjal nr. 43), að ákærður hefir greitt tals- vert mikið af skuldum á árinu 1927. Sumum skuldheimtumönnum hefir hann greitt skuldina að nokkru leyti, en öðrum alveg að fullu. Skömmu áður en ákærður varð gjaldþrota, greiddi hann meðal annars 8853,30 krónu víxil við Landsbanka Íslands, sem Sigurður Jónsson járnsmiður, tengdafaðir ákærðs, var ábyrgð- armaður á; þessa greiðslu innti hann af hendi með því að af- henda bankanum ýmsar kröfur. Sigurði Sigurðssyni, mági sínum, afhenti hann og kröfur fyrir 701,90 krónum upp í skuld, sem hann taldi sig standa í við Sigurð. Það má taka fram, að það er ekki auðvelt vegna þess, hve bókhaldið er í mikiu ólagi, að sjá til fulls, hverj- um ákærður kann að hafa afhent kröfur upp í skuldir En sam- kvæmt verzlunarbókunum hefir það sýnt sig, að ákærður hefir rétt fyrir gjaldþrotið framkvæmt millifærslur til ýmsra manna, sem nema 12,884,03 krónum. Hann hefir afhent einum mála- færslumanni hér í bænum kröfur fyrir krónur 25,014,84, öðrum 286 fyrir krónur 8875,58, þriðja fyrir krónur 6666,30, fjórða krón- ur 7019,00. En allir þessir málafærslumenn höfðu innheimtur á ákærðan frá ýmsum firmum. Þá hefir ákærður skömmu fyrir gjaldþrotið afhent tveim er- lendum firmum og fært þeim til tekna upp í inneign þeirra hjá ákærðum fyrir krónur 4731,68 til annars firmans og krónur 21,570,75 til hins, og við hið síðarnefnda hefir hann þannig kvittað skuldina til fulls, eins og sjá má með þvi, að firmað hefir ekki lýst neinum kröfum í búið. Samkvæmt færslunum í verzlunarbókum ákærðs hefir hann á árinu 1927, áður en hann varð gjaldþrota, fært í milli og af- hent ýmsum skuldheimtumönnum sínum kröfur, sem nema samtals að nafnverði 81,368,18 krónum. En auk þess hefir ákærður greitt ýmsar skuldir, áður en hann varð gjaldþrota, með kröfum, án þess að það komi beinlínis fram í verzlun- arbókum. Má þar til nefna greiðsluna á fyrnefndum víxli til Lands- banka Íslands, sem er greiddur með ýmsum kröfum og fært er á þann hátt, að um leið og ákærður afhendir kröfumar, kvittar hann skuldarann, færir kröfuupphæðina sem peninga komna í kassa og greiðslurnar til Landsbankans sem peninga, greidda úr kassa, án þess að þessir peningar hafi borgazt inn í kassa. Það er því auðsætt af því, sem sagt hefir verið í þessum kafla, að ákærður hefir, ettir að auðsætt var orðið, að hann átti langsamlega minna en fyrir skuldum, greitt sumum skuld- heimtumönnum sínum fremur öðrum, og hafa einstakir skuld- arar (sic) fengið kröfur sínar greiddar skömmu áður en ákærður varð gjaldþrota, en aðrir hafa orðið að sætta sig við, að lýsa kröfum sínum í búið og fá aðeins 1,005% af skuldarupphæðinni. V. Kemur þá næst að því að athuga, hvort ákærður hafi skotið eignum undan gjaldþrotameðferð. Það hefir eðlilega reynzt mjög erfitt, að rannsaka þennan lið, með því að rannsóknin byrjar ekki fyr en um ári eftir að ákærður varð gjaldþrota. — Það, sem líkur eru til að ákærð- ur kunni að hafa skotið undan, er: 1. Tveir benzingeymar á Lækjartorgi og einn í Hafnarfirði. Benzingeymarnir á Lækjartorgi voru á árinu 1928 seldir h/f Shell á Íslandi fyrir kr. 5000,00, og benzingeymirinn í Hafnarfirði var og seldur sama félagi fyrir 3000 krónur. 287 2. Þegar ákærður varð gjaldþrota, var timbur niður á Arnar- hólstúni, sem ákærður sagði ekki til; þetta timbur virðist hafa verið um 700 króna virði. 3. Þá var smurningsolía, milli 10 og 20 tunnur -——- um 2000 króna virði — geymd Í skúrnum nr. 126 við Laugaveg, án þess að ákærður vísaði á þessa smurningsolíu við upp- skriftina eftir gjaldþrotið. 4. Heima í kjallaranum í húsi ákærðs á Sólvöllum var geymt talsvert af sléttum vir, líklega um 20 rúllur, og reiðhjól- um. Hve mikið þetta hefir verið, hefir ekki tekist að upp- lýsa fyllilega, en til þess var ekki sagt við uppskriftina eftir gjaldþrotið. Ákærður hefir í prófum málsins á þessa leið gjört grein fyrir því, að til þessara eigna var ekki sagt: Benzingeymarnir. Ákærður heldur því fram, að geymarnir hafi verið eign Sigurðar Jónssonar, tengdaföðurs sins. En til- drög þess eru þau, að árið 1922 kveður ákærður Sigurð Sig- urðsson, mág sinn, hafa gert sér þann greiða, að samþykkja fyrir sig víxil, að upphæð kr. 12,000,00. Um leið og Sigurður samþykkti þennan víxil, gaf ákærður honum afsal fyrir benzingeymi á Lækjartorgi, flutningsbifreið og sementsblöndunarvél. Er þetta talið 17,000 króna virði í afsalinu og talið, að Sigurður hafi greitt krónur 5000,00 til ákærðs um leið og samningurinn var gerður. Allir þessir munir voru gjörsamlega úr sér gengnir, þegar ákærður varð gjald- þrota, þar á meðal hafði verið sett ný pumpa í geymana á Lækjartorgi. Ákærður skýrir svo frá, að Sigurður Jónsson, tengdafaðir sinn, hafi átt hjá sér 17,000 krónur, sem hann lán- aði ákærðum 1920, en Sigurður sjálfur telur, að hafi verið fyrir 10—12 árum. Framannefndan 12 þúsund króna vixil kveðst ákærður hafa látið Sigurð Jónsson fá upp í 17 þúsund króna skuldina. En þessi víxill var svo aldrei greiddur og virðist svo hafa verið eyðilagður, og 5000 krónur þær, sem Sigurður Sigurðsson er talinn hafa greitt við undirskrift samningsins 1922, kveðst hann aldrei hafa greitt; mununum veitti hann heldur aldrei mót- töku. Þessi samningur féll því niður af sjálfu sér, og kveðst þá ákærður hafa ætlazt til, að Sigurður Jónsson fengi geym- ana í Lækjartorgi og í Hafnarfirði upp í fyrnefnda skuld. Af þessum ástæðum kveðst hann ekki hafa talið geymana fram við uppskriftina eftir gjaldþrotið. Sigurður Jónsson heldur því 288 hinsvegar fram, að hann eigi alls ekkert í geymunum, en tal- að hafi verið um, að hann fengi þá að veði til tryggingar skuldinni; frá þessari veðsetningu var þó aldrei gengið. Þegar geymarnir hér í Lækjartorgi og í Hafnarfirði voru seldir h/f Shell á Íslandi eftir að ákærður varð gjaldþrota, kveðst Sig- urður Jónsson hafa undirritað afsölin eftir beiðni ákærðs. Shell gaf út 8000 króna skuldabréf til Sigurðar fyrir geymunum og kveðst hann hafa lánað þetta bréf konu ákærðs, til þess að hún gæti sett það að veði til h/f Shell fyrir olíu, sem hún verzlar með fyrir félagið. Eins og sézt af því, sem nú hefir verið sagt, voru benzín- geymarnir eign búsins, og hefir ákærður því með því að telja þá ekki fram við uppskriftina, komið í veg fyrir, að lögmætar eignir búsins rynnu inn í það til skifta, eins og vera bar. Smurningsolían. Þessa fyrnefndu smurningsolíu kveðst ákærður hafa látið Sigurð Jónsson Íá upp i framannefnda 17 þúsund króna skuld. Sigurður Jónsson hefir neitað því, að hann hafi nokkra olíu fengið hjá ákærðum, en kveður sig minna, að hann hafi talað eitthvað um olíu við sig. Það verð- ur því að telja sannað, að hér sé um undanskot að ræða. Timbrið. Viðvíkjandi timbri því, sem rætt er um hér að fram- an, heldur ákærður því fram, að það hafi hann einnig seli Sip- urði Jónssyni upp Í margnefnda skuld. Sigurður hefir skýrt svo frá, að ákærður muni hafa talað um það lauslega við sig, að það væri bezt að hann léti hann fá upp í skuldaviðskitti þeirra gamalt timbur. Ekki var talað um, hve mikið þetta timbur væri, eða hvar það lægi, og eftir að þetta timbur hafði verið selt, að sögn ákærðs, kveðst Sigurður hafa sagt honum, að hann mætti hafa peningana; ekki vissi Sigurður Jónsson þó, hve mikil þessi peningaupphæð var, sem fyrir timbrið hafði fengizt. Þótt þau orð hafi verið mjög óákveðin, sem virð- ast hafa fallið um þessa eignarafhendingu ákærðs á marg- nefndu timbri til Sigurðar Jónssonar, verður þó að lita svo á, að um eignarafhendingu hafi verið að ræða, og með því að sú eignarafhending Íór fram ekki löngu fyrir gjaldþrotið, hefir hann ívilnað þessum skuldheimtumanni sínum á framanneind- an hátt og tilheyrir það brot þeim flokki, sem talinn er í kafla IV. hér á undan. Reiðhjólin og slétti víriin. Viðvíkjandi þeim gefur ákærð- ur þá skýringu, að virinn hafi verið afgangur af allstóru inn- kaupi, sem hann gerði á vir frá Nordisk Kabel á Traad. Hann 289 kveðst hafa séð, að hann gat ekki staðið í skilum við Johnson á Kaaber, sem höfðu látið afhenda ákærðum þessar vörur með greiðslufresti, er áttu að greiðast við afhendingu, og með því tekið ábyrgð á greiðslunni til fyrnefnds firma. Af þessum ástæðum tók kona ákærðs ábyrgð á þessari greiðslu til John- son á Kaaber og kveðst hann þá hafa látið konu sína eiga virinn. Á þetta verður nú ekki fallizt. Það verður að líta svo á, að vírinn hafi verið eign þrotabúsins, þar sem hann var keyptur inn fyrir gjaldþrotið af ákærðum gegn greiðslufresti á fyrnefndan hátt. Reiðhjólin telur ákærður, að hafi verið 10 tals- ins. Hafi ákærður fengið dálitið af peningum út úr bókum þriggja barna konu sinnar og Huldu dóttur sinnar; kveðst því hafa látið þau fá sitt hjólið hvert; þrjú af þessum 10 reiðhjól- um kveður hann hafa gengið til baka til verzlunarinnar, hin seldi hann, enda kveðst hann hafa ætlað svo til, að kona sin ætti þau, þar sem hún og börn hennar áttu peninga hjá hon- um. Það verður ekki hjá því komizt að lita svo á, að ákærð- um hefði borið að telja minnsta kosti þrjú af reiðhjólum þess- um fram til skifta, því þau virðast hafa verið eign þrotabúsins. VI. Þá er komið að þeim lið þessa máls, að athuga, hvort ákærður hafi selt eignir Margrétar Zoöga í hennar óleyfi. Í aprílmánuði 1924 kom Margrét Zoðga húsgögnum í geymslu hjá ákærðum. Þessi húsgögn voru 6 stoppaðir stólar og sóii, 10 eikarstólar, eitt borðstofuborð, skápur og stórt gólfteppi. Nokkru síðar kom frú Zoðga í geymslu hjá ákærðum nokkr- um birkistólum og borðum úr kaffihúsi, sem hún hafði rekið, en lagði þá niður. Þessi húsgögn úr kaffihúsinu kveðst frú Zoðga hafa beðið ákærðan að selja, og hann seldi þau fyrir um 200 krónur. Hin húsgögnin kveðst hún alls ekki hafa beðið ákærðan að selja, ekkert hafi verið fjær sér en það. Þegar frú Zoöga ætlaði að taka húsgögn sín, hafði ákærður selt 6 stopp- uðu stólana, sóffan og borðstofuborðið og fært peningana sem greiðslu inn í reikning frú Zoðga, en samkvæmt verzlunar- bókum á ákærður hjá henni um 5000 krónur fyrir vöruúttekt. Ákærður heldur því fram, að frú Zoöga hafi komið húsgögn- unum til sín til þess að hann geymdi þau og seldi þau síðan og færði inn í reikning hennar, og samkvæmt þessari beiðni kveðst hann hafa selt húsgögnin. Hann hefir haldið því fram, að hann hafi beinlínis spurt frú Margréti Zoöga að því, hvort hún geti fallizt á þetta verð, krónur 700,00, sem honum bauðst fyrir húsgögnin, og hati hún samþykkt það. Eftir að a 290 hafði selt þessi húsgögn og fært þau frú Margréti Zoðga til tekna, telur hann sig eiga hjá henni kr. 5318,12 (H. V. bis. 74). Á þessari færslu í reikningi frá Margréti Zoðga er vitanlega ekki að byggja, þar sem rannsókn í bókhaldi ákærðs hefir sýnt, að það er í miklu ólagi. Þó verður að telja það senni- iegt, að frú Margrét Zoöga standi í nokkurri skuld við ákærð- an. Og þótt telja verði það nægilega sannað, að ákærður hafi selt húsgögnin án leyfis, brestur samt sem áður allar sannanir fyrir því, að hann hafi gert það með tilgangi að auðga sjálf- an sig á sviksamlegan hátt, en það er fyrsta skilyrði þess, að athöfnin verði refsiverð. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur 13. maí 1880, og hefir aldrei sætt ákæru né refsingu fyrir nokk- urt afbrot. Með framferði ákærðs, sem talið er í kafla Í hér að fram- an, hefir hann að áliti dómarans brotið gegn ákvæðum 264. gr. hegningarlaganna, með framferði því, sem lýst er í kafla H, hefir hann brotið gegn ákvæðum 253. og 262. gr. sömu laga; það framferði ákærðs, sem talið er í kafla IV, ber að heimfæra undir ákvæði 263. gr. sömu laga og framferði ákærðs, er greint er frá i V. kafla, ber að heimfæra undir ákvæði sömu greinar. Refsing sú, er ákærður hefir tilunnið, er að áliti dómarans hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mánuði og svo greiði hann allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, en að svo miklu leyti sem hann hefir orðið hér við embættið, stafar hann af annriki dómarans. Mánudaginn 17. nóv. 1930. Nr. 42/1930. Einar M. Jónasson (sjálfur) gegn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, og Birni lögmanni Þórðarson (Stefán J. Stefánsson). Uppboðsgjörð, krafa um ómerkingu eigi tekin til greina. 291 Uppboðsgjörð uppboðsréttar Reykjavíkur 20. dez. 1929: Í réttinum er mættur uppboðsbeiðandi, St. Jóh. Stefánsson, hrm., f. h. ríkissjóðs, sem er veð- og fjárnáms- hafi í eigninni, og Óskar Norðmann, kaupmaður, f. h. firmans Jón Þorláksson á Norðmann, er hefir að handveði veðskulda- bréf með 1. veðrétti í eigninni. Fyrir eiganda eignarinnar, Einar M. Jónasson, fyrverandi sýslumann, er enginn mættur í réttinum. Uppboðshaldari las upp uppboðsskilmálana. Uppboðið fór því næst þannig fram, að hæstbjóðandi varð Stefán Jóh. Stefánsson, lhhrm., f. h. ríkissjóðs, er bauð kr. 23500,00 — tuttugu og þrjú þúsund og fimm hundruð krónur —, og gjörði hann þá kröfu, að umbjóðanda sínum yrði lögð eignin út sem ófullnægðum veðhafa, og komu engin andmæli fram gegn henni. Næstbjóðandi varð Ólafur Theodór Guðmundsson, er bauð kr. 23000,00 — tuttugu og þrjú þúsund krónur. Uppboðshaldari tók sér átta daga frest til þess að sam- þykkja boðið. Dómur hæstaréttar. Þann 31. okt. í. á. var gjört fjárnám í húseign áfrýj- anda, nr. 19 við Laufásveg, fyrir dómskuld til ríkis- sjóðs, að eftirstöðvum 51,600 kr. en húseignin var veðsett ríkissjóði með 2. veðrétti fyrir 23000 kr., næst á eftir 3000 kr. er hvíldu á |. veðrétti, og var þess svo af hálfu ríkissjóðs krafizt með bréti, dags. 4. nóv. í. á. að húseignin yrði seld við nauðungaruppboð til greiðslu dómskuldarinnar, ásamt áföllnum og áfallandi kostnaði. Fór uppboð þetta fram 20. dez. f. á., með þeim árangri, að ríkissjóður varð hæstbjóðandi í eign- ina fyrir 23500 kr. og krafðist þess, að hún yrði sér útlögð til eignar sem ófullnægðum veðhafa. Uppboði þessu hefir áfrýjandi skotið til hæstarétt- ar með stefnu, dags. 7. júní þ. á., og hefir hann kraf- izt þess, að uppboðið verði ómerkt og að fjármála- ráðherra, í. h. ríkissjóðs, og uppboðsráðandi Reykja- víkur, lögmaður Björn Þórðarson, sem stefnt hefir 19: 292 verið til ábyrgðar, verði in solidum dæmdir til að greiða sér málskostnað í hæstarétti eftir mati réttarins. Hinir stefndu hafa hinsvegar krafizt, að uppboðs- gjörðin verði staðfest og að áfrýjandi verði dæmdur til að greiða þeim málskostnað eftir mati réttarins. Áfrýjandi byggir kröfu sína um ómerking uppboðs- ins í fyrsta lagi á því, að búið hafi verið að áfrýja fyrgreindu fjárnámi, en dómur um lögmæti þess eigi verið genginn, þegar uppboðið fór fram. Þetta er að vísu rétt, en þar sem áfrýjandi lagði eigi fram áfrýj- unarstefnuna í uppboðsréttinum og engin mótmæli komu fram gegn því, að uppboðið færi fram, þá verð- ur uppboðið ekki ómerkt fyrir þessa sök, enda var fjárnámsgjörðin staðfest með dómi hæstaréttar 20. júní þ. á. Í annan stað byggir. áfrýjandi kröfu sína um ómerk- ing uppboðsins á því, að ekki hafi verið gefið ham- arshöpg á uppboðinu fyrir eigninni. En eftir því sem upplýst er hér fyrir réttinum, var boð hæstbjóðanda samþykkt af uppboðsráðanda innan þess tíma, sem áskilinn var í söluskilmálunum, og hefir því þessi mótbára áfrýjanda gegn lögmæti uppboðsins ekki við nein rök að styðjast. Loks krefst áfrýjandi ómerkingar uppboðsins fyrir þá sök, að það hafi ekki sér vitanlega verið auglýst á þann hátt, sem lög mæla fyrir. Að vísu er þess ekki getið í uppboðsgjörðinni, hvernig uppboðið hafi verið auglýst, né heldur, að uppboðsauglýsingin hafi verið lögð fram í uppboðsréttinum, en í hæstarétti hafa verið lögð fram 45., 46. og 47. tölublað af Lög- birtingablaðinu 1929, er sýna það, að auglýsingin um uppboðið hefir verið birt þrisvar Í blaðinu, í fyrsta sinni 7. nóv. f. á, eða fullum 6 vikum áður en upp- boðið för fram. Ennfremur hefir hér Í réttinum verið 293 lagt fram vottorð frá þeim fulltrúa uppboðsráðanda Reykjavíkur, er uppboðið hélt, um það, að þessi þrjú tölublöð Lögbirtingablaðsins hafi verið til staðar í uppboðsréttinum og að áfrýjanda hafi verið send til- kynning um uppboðið í ábyrgðarbréti 6. nóv. Í. á. Verður því að telja það upplýst, að uppboðið hafi verið auglýst svo sem lög nr. 23, 7. maí 1928 mæla fyrir um birtingu nauðungaruppboða á fasteignum. Það ber því að staðfesta hina áfrýjuðu uppboðs- gjörð og verður áfrýjandi eftir þeim úrslitum að greiða hinum stefndu málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 100 kr. til hvors þeirra. Því dæmist rétt vera: Hinni áfrýjuðu uppboðsgjörð skal óraskað. Áfrýjandinn, Einar M. Jónasson, fyrrum sýslu- maður, greiði fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, og lögmanni Birni Þórðarson, hvorum um sig 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 19. nóv. 1930. Nr. 86;1929. Pétur M. Bjarnarson (Stefán J. Stefánsson) gegn Ólafi Gíslasyni £ Co. og gagnsök (Lárus Jóhannesson). Skuldakröfur út af viðskiftum eigi teknar til greina. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 17. apríl 1929: Ef Ólafur stórkaupmaður Gíslason, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu, synjar fyrir það með eiði, að stefnandi, 204 Pétur M. Bjarnarson, hafi í einu lagi greitt steinda, Ólafur Gísla- son á Co., vixil, að upphæð kr. 8796,60, útgefinn af steinda 18. jan. 1926 og samþykktan af steinanda til greiðslu 28. tebr. s. á. á stefndi að greiða stefnanda kr. 124,25, ásamt 5“ árs- vöxtum frá sáttakærudegi, 16. febr. f. á., til greiðsludags, og á þá málskostnaður að falla niður. En vinni nefndur Ólafur Gíslason ekki svofelldan eið, á stefndi að greiða stefnanda kr. 8920,85, ásamt 50, ársvöxtum frá sáttakærudegi til borgunar- dags og málskostnað með 300 krónum. Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hafa báðir aðiljar skotið til hæstaréttar, aðaláfrýjandi með áfrýjunarstefnu, dags. 3. sept. Í. á, og gagnáfrýjandi með gagnálrýjunarstefnu, dags. 6. sept. Í. á. Fyrir hæstarétti hefir aðaláfrýjandi kratizt þess, að gagnáirýjandi verði dæmdur til að greiða sér kr. 25245,02 með 5“, ársvöxtum frá sáttakærudegi, 16. febr. 1928, til greiðsludags, svo og málskostnað fyrir báðum réttum, en gagnátrýjandi hefir kratizt algjörðr- ar sýknu af kröfum aðaláfrýjanda og að aðalálrýjandi verði dæmdur til að greiða sér málskostnað í undir- rétti og hæstarétti. Í hæstarétti helir aðilja greint á um alla þá sömu kröfuliði, sem ágreiningur var um fyrir undirréttinum og nefndir eru undir kröfuliðunum 1—10 í hinum álrýjaða dómi. Að því er snertir kröfuliði þá, sem ræðir um undir töluliðunum 1—-2, 4—6, 8 og 10, þá verður samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, er fallizt verður á í öll- um aðalatriðum, að sýkna gagnáfrýjanda af þeim. Að því er snertir kröfuliðinn undir tölulið 3, kostn- að við keyrslu, kr. 24,25, hinn 25. ág. 1925, þá hetir 295 gagnáfrýjandi í málfærslunni hér Íyrir réttinum gert nægilega grein fyrir því, að þessi innborgun aðal- áfrýjanda sé færð honum til tekna í viðskiftareikningi gagnáfrýjanda til hans undir innborgunum þeim, er aðaláfrýjanda eru færðar til tekna Í reikningi þessum á tímabilinu, frá 3.—22. sept. 1925. Verður því einnig að sýkna gagnáfrýjanda af þessum kröfulið. Kröfuliður sá, sem ræðir um undir 9. tölulið, er víxilupphæð, kr. 8796,60, er aðaláfrýjandi kveðst hafa greitt gagnáirýjanda Í einu lagi 28. febr. 1926 og hann telur gagnáfrýjanda eigi hafa talið sér til tekna. Hefir aðaláfrýjandi þessu til sönnunar lagt fram ókvitt- aðan vixil með þessari upphæð, útgeiinn af gagn- áfrýjanda og samþykktan ai aðaláfrýjanda til greiðslu 28. febr. 1926. Svo var umsamið í Íyrstu með aðilj- um, að aðaláirýjandi skyldi hafa greitt andvirði hverr- ar kaffisendingar, er hann fékk hjá gagnáfrýjanda, að fullu áður en hann fékk næstu sendingu. Í þessu felst það, að víxill sá, er aðaláfrýjandi átti að samþykkja fyrir andvirði hverrar sendingar, skyldi innleystur áður en næsta sending var afhent. En enda þó að þessir greiðsluskilmálar séu ítrekaðir í hinum skrif- lega samningi, er aðiljar gjörðu með sér 5. dez. 1925, þá er það ljóst af því, sem fram er komið í málinu, að þessari greiðslutilhögun var alls ekki fylgt eftir ársbyrjun 1926. Eftir þann tíma standast greiðslur að- aláfrýjanda aldrei á við verð hinna einstöku sendinga. Þegar til þessa er litið, verður að fallast á það með gagnáirýjanda, að eigi verði til þess ætlazt, að hann geti bent á ákveðnar innborganir aðaláfrýjanda sem greiðslu þessarar víxilupphæðar. Þegar þess svo jafnframt er gætt, að víxlar þeir, er aðaláirýjandi samþykkti fyrir andvirði hinna ein- stöku sendinga, sýnast aðallega hala átt að vera 296 tryggingarvíxlar fyrir gagnáfrýjanda, Í öllu falli eftir ársbyrjun 1926, að gagnáfrýjandi hefir lagt fram í málinu notarialiter staðfest eftirrit af viðskiftareikn- ingi aðaláfrýjanda í bókum sínum og hér í réttinum vottorð löggilts endurskoðanda um, að bókhald hans sé í ágætu lagi, en aðaláfrýjandi hirísvegar eigi hefir stutt þessa kröfu sína með neinum rökum úr bók- færslu sinni, og þegar þess ennfremur er gætt, að aðalátrýjandi hreyfir engum athugasemdum út af þessu atriði viðskiftanna fyr en haustið 1927, þá verð- ur eigi talið, að handhöfn aðaláfrýjanda að hinum ókvittaða víxli skapi þær líkur fyrir því að skýrsla hans um þetta atriði sé rétt, að rétt sé að láta úrslit málsins, að þessu leyti, velta á eiði, og verður því einnig að sýkna gagnáfrýjanda af þessum kröfulið. Kröfulið aðaláfrýjanda, þann, er ræðir um í tölulið 7, verður hinsvegar að taka til greina af þeim ástæð- um, er getur í hinum áfrýjaða dómi. Af hálfu gagnáfrýjanda hefir þess verið krafizt í málfærslunni hér í réttinum, að aðaláfrýjandi verði sektaður fyrir óþarfa málsýfingu, en þar sem krafa þessi eigi er gjörð í gagnáfrýjunarsteinunni, verður hún eigi tekin til greina. Samkvæmt þessu verður að dæma gagnáfrýjanda til að greiða aðaláirýjanda 100 kr. með 5“, vöxtum frá stefnudegi, en við þann dag er vaxtakrafan miðuð í sáttakærunni. Hinsvegar þykir rétt eftir þessum úr- slitum, að aðaláfrýjandi greiði gagnáfrýjanda máls- kostnað í undirrétti og hæstarétti með 800 kr. Því dæmist rétt vera: Gagnátrýjandi, Ólafur Gíslason á Co., greiði aðaláfrýjanda, Pétri M. Bjarnarson, 100 kr. með 297 50, ársvöxtum, frá 28. febr. 1928 til greiðslu- dags. Aðaláfrýjandi greiði gagnáfrýjanda málskostn- að í undirrétti og hæstarétti með 800 kr. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðlör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað að undangenginni árangurslausri sáttatilraun Pétur M. Bjarnarson, verksmiðjueigandi hér í bæn- um, með stefnu, dags. 28. febr. 1928, gegn umboðs- og heild- sölufirmanu Ólafur Gíslason á Co. s. st., til greiðslu á kr. 25245,95, ásamt 6, ársvöxtum, frá sáttakærudegi 16. febr. 1928 til greiðsludags, og málskostnaði að skaðlausu samkv. reikn- ingi, er nemur kr. 933,00. Steindi hefir aftur krafizt algjörðrar sýknunar og sér dæmdan málskostnað. Á árunum 1924—26 keypti stefnandi kaffi hjá stefnda til kaffibrennsluverksmiðju þeirrar, er hann rak. Er það ágrein- ingslaust, að stefnandi skuldaði stefndu 1. jan. 1925 kr. 1265,47. Stefnandi kveður, að viðskifti sín við stefndu eftir þetta hafi átt að vera vixilviðskifti eingöngu og um eiginlegan viðskifta- reikning milli þeirra hafi því ekki átt að vera að ræða. Í hvert sinn, er stefnandi tók kaffi hjá stefndu, átti stefndi að fá víxil fyrir upphæðinni samþykktan af stefnanda, að svo miklu leyti, sem stefnandi ekki greiddi strax við móttöku. Voru vixlarnir hafðir til mislangs tima, þar eð nokkur hluti kaupverðs skyldi greiddur eftir eina, sumt eftir tvær eða allt að sex vikum eftir móttöku kaffisins. En þótt víxill væri gefinn út, var sá háttur hafður á um greiðsluna, að stefnandi greiddi stærri og minni upphæðir upp í víxlana, þegar honum hentaði, þótt gjalddagi víxils væri ekki kominn, og oftar kom það fyrir, að fullnaðar- greiðsla víxils fór ekki fram fyrri en um viku eftir gjalddaga. Lágu vixlarnir hjá steinda ætíð, en voru ekki seldir, og voru stöðugt óstimplaðir. Er vixlar voru fullgreiddir, átti að afhenda þá stefnanda. Þegar greiðslur fóru fram upp í víxil, kveðst stefnandi ekki hafa hirt að taka sérstaka kvittun fyrir greiðsl- um, þegar stefndi að stefnanda >ásjáandi, bókfærði þessar 298 fyrirframgreiðslur hjá sér eða færði þær inn á vixlanas<, en stefnandi kveðst hafa haft þá reglu, að skrifa greiðslur þessar í minnisbók sína jafnóðum, en ekki í sjóðbók, því að í hana hafi hann aðeins fært víxilupphæðina sjálfa, þegar víxill var að fullu greiddur og stefndi skilaði honum. Þessar innborg- anir stefnanda voru tiltölulega margar og svöruðu ekki nema stundum til ákveðinnar víxilupphæðar. Af yfirliti yfir viðskittin sézt, að árin 1925 og 1926 voru innborganir stefnanda um sex sinnum fleiri en úttektarpóstarnir, svo eigi verður betur séð en að reikningstærsla yrði að vera með sama hætti og um venjuleg reikningsviðskifti, ef innborganir ætti að preina á viðunanlegan hátt. Það verður því ekki fallizt á þá staðhæt- ingu stefnanda, að um hrein vixilviðskifti hafi verið að ræða. Svo kom það og til, að stefnandi gaf ávísun á skuldunauta sína, sem borgun til steinda upp í viðskiftin, og var því ekki hjá því komizt, að bókfærsla ætti sér stað á báðar hliðar á ávísunum þessum. Það verður því að teljast afar ósennilegt, sem stefnandi heldur fram, að hann hafi ekki fyr en seint og siðarmeir haft vitneskju um, að steindi færði innborganir hans á viðskiftareikning, en léti sér ekki nægja að færa þær á víxil, enda hefir stefnandi, eins og áður er sagt, verið ásjáandi að því, að steindi bókfærði þessar fyrirframgreiðslur. Þótt það kunni að hafa verið tilætlunin í upphali, að víxilviðskifti ein ættu sér stað árið 1925 og framvegis, þá fóru innborganir fram á svo margvíslegan hátt, að viðskiftareiknings var bein þörf. Kröfu sína í málinu hefir stefnandi byggt á reikningsytir- liti, sem hann hefir lagt fram í málinu og sýna á allan gang viðskiftanna frá 1. jan. 1925 til 1. okt. 1927. Reikningsyfiriit þetta er óstaðfest, óundirskrifað og ber það ekki með sér, hvort það er tekið upp úr nokkurri verzlunarbók stefnanda. Steindi hefir mótmælt því, að reikningsyfirlit þetta hefði nokk- urt sönnunargildi og virðast þau mótmæli á fullum rökum byggð, sbr. og það, sem áður er skýrt frá, hvernig stefnandi hagaði bóklærslu sinni á greiðslum til steinda. Sjóðbókarettir- rit hefir stefnandi ekki lagt fram. Af steinda hálfu er lagt fram notarialiter staðfest eftirrit at höfuðbók hans um viðskifti aðilja frá 1. jan. 1925 til 15. marz 1928, og samkv. þvi á stefndi til góða hjá stefnanda kr. 687,46. Mismunurinn á niðurstöðu reikn- inganna stalar aðeins af því, að stefnandi telur sig hafa innt af hendi fleiri innborganir en honum eru færðar til tekna. 299 Nú hefir steinandi haldið þvi fram, að stefndi hafi ekki skilað öllum þeim vixlum, sem fullborgaðir voru, og rifið nokkra að óvilja sínum. Hvað sem um þetta er, sem ekki er sannað í málinu, verður að líta svo á, að úrslit máls þessa verði að velta á því, að stefnandi færi gildar sannanir fyrir innborgun þeirra upphæða, sem hann telur ekki færðar sér til tekna í framlögðum viðskiftareikningum gerðum af steinda, þar sem á reikningshaldi stefnanda sjálfs verður ekki byggt samkv. því, sem áður segir. Er þá að athuga þá pósta, sem hann telur vanfærða. 19. Kr. 4400,00 þann 16. jan. 1925. Sem sönnun fyrir þessari greiðslu hefir stefnandi lagt fram kvittun, ritaða á miða með blýanti; ofan Í ártalið hefir farið blekklessa, svo einingarstaf- urinn er lítt læsilegur, en stefndi samþykkir það þó, að þar standi >5<, en heldur því jafnframt fram, að um misritun sé að ræða og eigi að standa >6<. En annars er það með ólík- indum, að stefnandi færi að greiða 4400 kr. 16. jan. 1925, því hann skuldaði aðeins tf. f. á. kr. 1265,47, og tók ekkert út hjá steinda fyr en um miðjan júlí s. á, samkv. samningi þar um i1. maí s. á., og þessa úttekt borgaði stefnandi að fullu áður en næsta kalfiúttekt fór fram, þótt ekki séu meðtaldar oían- nefndar 4400 kr. Steindi hefir bent á það, að þessi innborgun hafi farið fram í jan. 19-6 upp í víxil. Bæði samkv. þessu og öðru, sen fram er komið í málinu, þykir málstaður stefnanda um þennan póst of tortryggilegur til þess að hægt sé að taka hann til greina. 29. Stefnandi kveðst hafa greitt 3. sept. 1925 4810 kr., og heilir lagt fram sem sönnun fyrir þessu viðskiftareikning, sem steindi lét honum í té í ársbyrjun 1926. Í þeim reikningi er talið 3. sept. innborgað 2810 kr. og í næstu línu, dagsetning- arlaust, 2000 kr., og telur stefnandi, að báðar þessar upphæðir hali verið greiddar s. d. Ennfremur hefir hann lagt fram við- urkenningu frá steindu, dags. 7. sept., fyrir 2000 kr. innborgun. Heldur steindi því fram, að dagsetningarlausa innborgunin á reikningnum eigi við greiðsluna 7. sept, og kemur það heim við hinn staðfesta höfuðbókarútdrátt. Þykir stefnandi því ekki hafa fært sönnun fyrir þvi, að hann hafi greitt 4810 kr. hinn 3. sept., í stað 2810 kr., eins og stefndi heldur fram. 32, Kostnað við keyrslu, kr. 24,25, 25. ág. 1925, telur stefn- andi vanfærðan, og heiir lagt Íram sérkvittun frá stetnda fyrir þessari greiðslu. Steindi kveður þessa greiðslu sameinaða ann- 300 ari innborgunarupphæð, en hefir þó ekki bent á neinn sér- stakan lið, þar sem hún ætti að vera fólgin í. Þykir því eiga að taka þennan kröfupóst stefnanda til greina. 47. Auk kr. 3939,38, sem greiddar eru 22. sept. 1925, telur stefnandi greiddar s. d. kr. 2000,00, og styður hann þetta við reikning þann, sem getið er undir 29.-lið, þar sem 2000 krón- ur eru færðar dagsetningarlaust á eftir 22. sept. En stefndi tel- ur téða upphæð greidda 25. sept., og er það í samræmi við höfuðbókarútdráttinn. Þykir það því nægilega sannað, að stefn- andi hafi ekki greitt nema kr. 3939,38 22. sept., enda hefir hann ekki lagt fram kvittun fyrir greiðslu 2000 kr. 22. sept. 5?. Auk annara upphæða greiddra 10. okt. 1925, telur stefn- andi þann sama dag greiddar. 2000 kr.; er hér notuð sama sönnunaraðferðin og undir liðunum 2. og 4. Samkv. höfuð- bókarafritinu er þessi upphæð greidd 14. okt. og hefir stefn- andi ekki fært sönnur á, að aðrar 2000 kr. hafi verið greiddar 10. okt., og eigi heldur lagt fram kvittun fyrir 2000 kr. greiðslu þann dag. 6?. Hinn 1. nóv. telur stefnandi vanfærðar kr. 1542,38 og er það mismunur víxilblaðsupphæðar og 3ja innborgana, sem kvittaðar eru aftan á blaðið. Telur stefnandi, að handhöfn sín að víxilblaðinu sé næg sönnun þess, að innborgun þessi hafi átt sér stað, en eftir því sem vixilblað þetta er úr garði gert, Þ. e. án samþykkjanda og greiðsludagur ekki tiltekinn, þykir ekki færð næg sönnun þess, að umræddur mismunur hafi verið greiddur þennan dag og getur þessi samþykkisskortur jafnvel bent til þess, að stefnandi hafi ekki á útgáfudegi víxil- blaðsins, 22. sept., kannazt við, að hann skuldaði þá upphæð, sem greint er á víxilblaðinu, og handhöfn blaðsins sannar því ekki annað en það, sem óumþrætt er, að innborganir þær, er aftan á blaðið eru ritaðar, hafi farið fram. Stefndi hefir alger- lega neitað því, að innborgun þessara kr. 1542,38 hafi farið fram og hefir stefnandi ekki hnekkt þessu með framlagningu víxilblaðs þessa. 7. Með framlagningu kvittaðs víxils 4. des. hefir stefnandi sannað að hafa greitt 100 kr. meira en stefndi hefir talið og ber að taka þessa upphæð til greina. 82. Í áðurnefndum reikningi stefnda til stefnanda yfir við- skiftin 1925, er tiliærð 5000 kr. innborgun undir 31. dez, en innkomin %h 1926. En hinsvegar hefir stefnandi lagt fram kvittun fyrir 5000 kr. greiðslu 7. jan. 1926 og telur því hér um 301 tvær innborganir að ræða, en stefndi heldur því aftur fram, að þetta sé ein og sama innborgun, í reikningnum sé aðeins misritað 51 í stað "1. Þar sem stefnandi, þrátt fyrir áskorun, ekki hefir getað fært neina aðra stoð fyrir fullyrðingu sinni um innborgun þann 5. jan. en nú var sagt, þykir hann ekki hafa fært fullnægjandi sönnun fyrir staðhæfingu sinni, enda hefði stefnandi þá eftir hans eigin reikningi farið að eiga inni hjá stefnda verulega upphæð eitir 7. jan., en það verður að telja ólíklegt, að hann hefði farið að geyma fé sitt þannig. Þennan kröfupóst stefnanda þykir því ekki eiga að taka til greina. 99. Þá telur stefnandi vanfærðar kr. 8796,60. Hefir hann þessu til sönnunar lagt Íram ókvittaðan víxil, útg. 18. jan. 1926 af stefndu, en samþykktan af stefnanda til greiðslu 28. febr. s. á. Segir stefnandi upphæðina greidda þennan dag í einu lagi og hefir til stuðnings þessu lagt fram aðra vixla, greidda í einu lagi, en afhenta ókvittaða. Stefndi kveður upp- hæð þessa greidda í mörgu lagi og sérkvittanir gefnar í hvert sinn, er greiðsla fór fram, en hefir þó ekki vísað til neinna sérstakra innborgana, er svari til vixilupphæðarinnar. Þar sem bókhald stefnda hefir sýnt sig að vera ekki allskostar nákvæmt og viðskifti aðilja stóðu um þetta leyti þannig, að ekki er ólík- legt, að stefnandi kunni að hafa greitt víxilupphæðina í einu lagi, þykir ekki á annan veg verða skorið úr um þetta atriði en þann, að stefndi synji fyrir það með eiði, að stefnandi hafi greitt honum þessa upphæð í einu lagi, en vinni hann ekki slíkan eið, skal hann skyldur að greiða upphæðina, ásamt 5}, ársvöxtum frá sáttakærndegi. 109. Stefnandi hefir ekki fært neinar líkur fyrir því, að stefndi hafi fengið hærri upphæð hjá Guðm. Guðmundssyni en upp- hæð þá, kr. 929,85, er hann tilfærir, þótt ávisun stefnanda hafi hljóðað á 1000 kr. Verður því gegn neitun stefnda ekki tekið neitt tillit til þessa pósts, sem stefnandi telur vantalinn um kr. 70,15. Eins og áður er á vikið, hafa allir þeir víxlar, er farið hafa milli aðilja, verið Óstimplaðir. Hefir stefndi haldið því fram, að víxlar þessir hafi ekki verið stímpilskyldir vegna þess, að þeir hafi verið tryggingarvixlar og þá sé ekki skylt að stimpla, enda geri bankarnir það ekki En við þetta er það að athuga, að þegar bankar ekki stimpla tryggingarvíxil er það af þeirri ástæðu, að á bak við víxilinn er þá annað skjal, sem stimpi- 302 að er, og er því vixillinn stimpilfrjáls af því að um sömu upp- hæð er að ræða. Í þessu máli virðist ekki um slíkt að ræða. Stefnandi hefir lagt fram 6 vixla, sem allir eru óstimplaðir, og margir fleiri víxlar hafa farið á milli aðilja. Brotum þeim, sem virðast hafa átt sér stað á stimpillögunum, verður vísað til rannsóknar fyrir lögreglurétti og aðgerða þar. Úrslit máls þessa hér fyrir réttinum verða þá þau, að ef framkvæmdarstjóri Ólafur Gíslason vinnur synjunareið þann, er getur undir 9. tölulið, á stefndi, þar sem ekki hefir verið pagn- stefnt til skuldajafnaðar, að greiða kr. 124,25, ásamt 5); árs- vöxtum frá sáttakærudegi, 16. febr. Í. á, og á þá málskostn- aður að falla niður. En vinni hann ekki eið þennan, skal stefndi skyldur að greiða kr. 8920,85, ásamt 5) ársvöxtum frá sáttakærudegi til borgunardags, og málskostnað með 300 krónum. Föstudaginn 21. nóv. 1930. Nr. 52/1930. — Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Gottfried Heinecke (Jón Ásbjörnsson. Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 31. marz 1930: Kærði, Gottfried Heinecke, á að greiða 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands innan fjögra vikna, en sæta sjö mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur atli innanborðs í togaranum >Jever<, B. X. 107, frá Bremen- haven, vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt skýrslu varðskipsins nam kærði staðar um kl. 4,57, og fór þá að draga inn vörpu sína. Þessi staður reyndist vera 0,6 sm. innan landhelgislínunnar. 303 En mælingar varðskipsins sýna ennfremur, að kærði hefir kl. 4,39, kl. 443 og kl. 450 verið enn lengra inn á landhelgissvæðinu. Sé það nú rétt, sem kærði hefir borið fyrir lögregluréttinum, að hann hafi kastað vörpunni um 20 mínútum áður en hann fór að draga hana inn, er það ljóst, að hann hefir kastað vörpunni langt inn á landhelgissvæðinu. Að þessu athuguðu og að öðru leyti samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birt- ingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Gottfried Heinecke, greiði allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu með skýrslu skipherrans á varð- skipinu >Ægir< og játning kærða sjálfs, að hann Gottfried Heinecke, fæddur 30. nóvember 1894, var um kl. 17 laugar- daginn 29. þ. m staddur um hálfa sjómílu fyrir innan land- helgislínuna undan Ingólfshöfða á skipi sínu, togaranum >Je- 304 ver<, B. X. 107, frá Bremenhaven, og var þá rétt nýbúinn að draga vörpu sína úr sjó, eftir, að hans sögn, að hafa kastað henni um 20 mínútum áður. Með þessu verður að telja, að kærði hafi brotið 1. grein laga nr. 5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi. Á móti þessu getur ekki orðið tekið til greina, kærða til sýknunar, enda þótt rétt væri, að hann hefði engan fisk fengið vegna ólags á veiðarfærunum, og að hann óbein- línis vegna þessa hefði komizt inn á landhelgissvæðið, en ekki af ásetningi sínum. Auk þess þykir rétt að taka fram, að þar sem kærði var, eftir mælingum varðskipsins, 0,6 úr sjó- mílu fyrir innan og að eigin sögn hafði kastað út fyrir ca. 20 mínútum og var með veiðarfæri úti, eru jafnvel líkur til þess, að hann hafi kastað vörpunni á landhelgissvæðinu og a. m. k. mjög nálægt línunni. Honum bar þvi enn frekar að gæta þess að halda út á við, en ekki inn á við, eins og hann kann- ast við að hafa gert, og honum var vel mögulegt undir eins er hann hafði kastað. Samkvæmt þessu ber að hegna kærða fyrir brot á áður- nefndri lagagrein og þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt, að upphæð kr. 12500, sem greiðist innan fjögra vikna og renn- ur til Landhelgissjóðs Íslands, en afplánist með sjö mánaða einföldu fangelsi, fáist sektin ekki greidd. Er þá tekið tillit til þess, að hér er um fyrsta brot kærða að ræða og að dags- gengi krónunnar er 0,8188 úr gullkrónu. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli inn- anborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað máls- ins, sem orðinn er og verður. Mánudaginn 24. nóv. 1930. Nr. 49/1930. Réttvísin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Pétri Guðmundssyni (Magnús Guðmundsson). Brot g. 250. gr. hegnl. Dómur aukaréttar Norður-Múlasýslu 31. 305 dez. 1929: Sökunautur, Pétur Guðmundsson, sæti 2<5 daga fangelsi við vatn og brauð. Auk þess greiði hann Halldóri Guðlaugi Elísi Eiríkssyni kr. 40,00 í skaðabætur. Ennfremur greiði sökunautur allan löglegan kostnað máls- ins, sem orðinn er og verður. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Ídæmdar skaðabætur greiðist innan 15 sólarhringa frá lög- birtingu dóms þessa. Dómur hæstaréttar. Ákærði er í máli þessu sakaður um það, að hann hafi afmarkað undir sitt mark og slegið eign sinni á þrjár ær, er átti Elís Eiríksson á Hallfreðarstöðum. Er það upplýst í málinu, að vorið 1928 sluppu þrjár ær óbornar — auk tveggja annara —, er Elís átti, úr gæzlu á Hallfreðarstöðum, ein þrevetla og tvær tvævetlur. Var þrevetlan þá um vorið með eyrna- markinu: ómarkað hægra, tvistigað aftan vinstra, og tvævetlurnar með eyrnamarkinu: sýlt hægra, sneitt aftan biti framan vinstra, og allar voru ærnar brenni- merktar með hreppsbrennimarki Tunguhrepps: N. 5. Spurði Elís ekki síðan til ánna, þar til hann næsta haust þóttist þekkja aðra tvævetluna í dilk ákærða í Hotteigsrétt og þrevetluna og hina tvævetluna í Hall- freðarstaðarétt, en þá var þrevetlan með eyrnamark- inu: biti framan hægra, blaðstýft aftan vinstra, og tvævetlurnar með eyrnamarkinu: hvatrifað hægra, hamarskorið vinstra, og er hið fyrra aðalmark ákærða og hið síðara undanfæringarmark hans. Brennimörkin voru tálguð af hornum allra ánna, þannig, að þau voru ólæsileg á tvævetlunum og lítt læsileg á þre- vetlunni. Tvö lömb fylgdu ánum, er bæði voru mörkuð með aðalmarki ákærða. Elís tók ærnar úr réttunum heim til sín og hefir 26 306 hann undir rekstri málsins helgað sér þær með eiði. Tveir aðrir heimamenn á Hallfreðarstöðum hafa einnig vitnað það fyrir réttinum og annar þeirra staðfest það með eiði, að þeir þekki ærnar sem eign Elísar, og bóndinn á Hallfreðarstaðahjáleigu einnig, að hann þekki þrevetluna sem eign Elísar. Þessir vitnisburðir fá einnig stoð í tvennum skoðunargjörðum, er tii- nefndir menn gjörðu á mörkum ánna, að því undan- skildu, að í síðari skoðunargjörðinni, er staðfest hefir verið með eiði tveggja skoðunarmannanna, segir, að sneiðingin aftan á eyranu í hvatrifu annarar tvævetl- unnar, eða ef til vill beggja, sé lambsmark, en þetta eitt nægir ekki til að hnekkja sönnunarpildi framangreindra vitnisburða, svo sem nánar segir Í aukaréttardóminum. Ákærði hefir neitað því, að hann hafi afmarkað ær Elísar Eiríkssonar eða nokkurs annars manns undir sitt mark. Hefir hann og ákveðið neitað því, að tvæ- vetlurnar séu eign Elísar. Telur þær vera sína eign, heimaaldar hjá sér. En um þrevetluna er framburður hans eigi jafn ákveðinn, telur sennilegt, að hann einnig sé eigandi hennar, hann hafi keypt hana af nafn- greindum manni, og sé hún þá eldri en þrevetur. En þessi framburður ákærða fær eigi staðizt gegn fram- angreindum skýlausum vitnisburðum og öðru, sem fram er komið í málinu. Það verður því að telja nægilega sannað, að um- ræddar þrjár ær, er Elís Eiríksson tók í réttunum með mörkum ákærða, séu eign Elísar og sömu ærn- ar, sem sluppu frá Hallfreðarstöðum um vorið, og að þær hali verið afmarkaðar undir mark ákærða um sumarið. Og þar sem ákærði hefir eigi getað getið neina viðunandi skýringu á því, hvers vegna brenni- mörkin hafi verið tálguð af hornum ánna, né á því, hvers vegna tvævetlurnar eru markaðar með undan- 307 færingarmarki, en ekki með aðalmarki hans, og þar sem ennfremur ekkert er Íram komið undir rekstri málsins, er bendi til þess, að annar hafi afmarkað ærnar undir mörk ákærða, þá verður að telja ákærða sannan að sök að því, að hafa afmarkað ærnar undir sín mörk í því skyni, að slá eign sinni á þær. Í -málinu er ekkert upplýst um það, hvort ærnar hafi með vitund ákærða oe vilja komið í vörzlur hans eða án hans tilverknaðar, og þykir því rétt að heimfæra brot hans undir 250. gr. hinna almennu hegningarlaga, og ákveðst relsingin 2X5 daga fang- elsi við vaífn og brauð. Að því, er snertir iðgjaldakröfu Elísar Eiríkssonar, þá getur eigi verið um önnur iðgjöld að ræða en andvirði lambs þess með marki ákærða, er Elís telur hafa fylgt tvævetlunni í Hotteigsréti og að runnið muni hafa saman við lé ákærða. En þar sem ærin var eigi látin helga sér lambið, er það ekki sannað, að lamb hafi fylgt ánni, er ákærði hafi fengið. Það verður því að sýkna ákærða af iðgjaldakröfunni í þessu máli. Ákærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 120 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Pétur Guðmundsson, sæti 2X5 daga fangelsi við vatn og brauð. Svo greiði hann og allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna 20* 308 Sveinbjörns Jónssonar og Magnúsar Guðmunds- sonar, 120 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðiör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Pétri Guð- mundssyni frá Hauksstöðum fyrir brot gegn ákvæðum al- mennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Vorið 1928 sluppu fimm ær úr gæzlu á Hallfreðarstöðum í Tunguhreppi, sem Halldór Guðlaugur Elís Eiríksson sama staðar átti. Fjórar af ám þessum voru hvítar, en ein var moru- smokkótt. Allar voru ær þessar óbornar og Órúnar, er þær sluppu úr gæzlunni. Nokkru síðar fann eigandinn, Elís Eiríks- son, morusmokkóttu ána upp á Jökuldal nálægt Hauksstaðalandi og rúði hana, lamblaus var hún og hafði því sennilega misst lambið. Hvítu ærnar fjórar komu ekki fram um vorið, að því er uppvist yrði. Í fyrstu göngu um haustið, 20. sept, komu tvær hvítu ærnar Íram í Hallfreðarstaðarétt, en hinar tvær komu fram í Hofteigsrétt. Var önnur ærin, sem Íram kom í Hofteigsrétt, í ullu og með ómarkað lamb. Bæði þessi ær og morusmokkótta ærin voru með óbreyttu marki um haustið. Hinar þrjár hvítu ærnar voru tvær tvævetlur og ein þrevetla. Þrevetlan og önnur tvævetlan komu fram í Hallfreðarstaða- rétt, en hin tvævetlan, svo sem fyr segir, í Holteigsrétt. Á þrevetru ánni var um vorið eyrnamarkið: ómarkað hægra, tvístig- að aftan vinstra, og brennimerkt með hreppsbrennimarki Tungu- hrepps N5. Um haustið var ær þessi með eyrnamarkinu: biti framan hægra, tvístýft aftan vinstra. Er mark þetta fjármark Péturs Guðmundssonar, Hauksstöðum. Brennimarkið sást ekki vel, þar eð i það hafði verið tálgað, en likast þótti það hrepps- brennimarki Tunguhrepps, sem til var á Hallfreðarstöðum. Tvæ- vetru ærnar voru um vorið með eyrnamarkinu: sýlt hægra, sneitt aftan, biti framan vinstra. Brennimerktar voru þær með hrepps- brennimarki Tunguhrepps N5. Um haustið voru ær þessar með eyrnamarki Péturs Guðmundssonar, Hauksstöðum: hvatrifað hægra, hamarskorið vinstra. Brennimarkið tálgað af, svo ekki var unnt að sjá, hvað það hafði verið. Ánum, sem fram komu 309 í Hallfreðarstaðarrétt, fylgdu tvö lömb, voru þau með mark- inu: biti framan hægra, tvistýit aftan vinstra; voru það hrútar. Framantaldar fimm kindur er Pétur Guðmundsson kærður fyrir að hafa markað sér, sbr. lögregluréttarskjal nr. 2. Sönnur og líkur fyrir því, að framantaldar fimm kindur hafi verið eign Halldórs Guðlaugs Elísar Eirikssonar og ærnar þrjár markaðar upp og undir framangreind' mörk Péturs Guð- mundssonar, eru þessar: 1. Elís er þess fullviss, að ærnar séu sín eign, þar eð hann þekkir þær og nafngreinir þær, og ber óhikað, að þær hafi verið uppmarkaðar. Þennan framburð sinn staðfestir hann með eiði. 2. Einar Bjarnason, vinnumaður á Hallfreðarstöðum, þekkir ærnar sem eign Elísar og nafngreinir þær eins og hann. Segir hann og, að ærnar hafi verið uppmarkaðar. Vitni þetta staðfestir framburð sinn með eiði. 3. Bjarni Bjarnason, lausamaður á Hallfreðarstöðum, segist áreiðanlega þekkja ærnar sem eign Elísar og nafngreinir eina þeirra og staðhæfir, að ærnar hafi verið uppmarkaðar. Vitni þetta þekkti tvær ærnar, eltir því sem vitnaskýrslurnar bera með sér, án þess að það hefði heyrt nokkuð um það, að ærnar væru komnar fram og uppmarkaðar, fyr en hann sá það sjálfur. 4. Jón Sigfússon, bóndi á Hallfreðarstaðahjáleigu, þekkir eina ána, þrevetluna, sem eign Elísar. 5. Skoðunargjörð þeirra Björns Hallssonar, hreppstjóra Tungu- hrepps, Tómasar Vensberg og Sigurjóns Þórarinssonar styrkir mjög ákveðið framburð framangreindra vitna. Lýsing þeirra á eyrnamörkunum kemur mjög vel heim við það, að ærnar hafi haft þau mörk, er segir í vottorði Elísar, Einars og Bjarna á lögregluréttarskjali nr. 3. Alveg sama er að segja um lýs- ingu skoðunarmannanna á brennimörkunum. 6. Samkvæmt skoðunargjörð þeirra Jóns Jónssonar, Har- aldar Guðmundssonar og Þorsteins Ólafssonar, Seyðislirði, eru eyrnamörkin á tvævetlunum tveimur undanfæringarmörk, og líkur fyrir því sama á þrevetru ánni. Styrkir þetta framburð framangreindra vitna. Lýsing nefndra skoðunarmanna á brenni- mörkunum styður og Íramburð vitnanna, sérstaklega, að brenni- mark á einni kindinni passi brennimark sökunauts alls ekki, en aftur á móti brennimark Hallfreðarstaða mjög vel. Hins- A vegar lýsa þeir hvatrifunni á hægra eyra á tvævetru ánum 310 þannig: Sneiðingin aftan á eyranu er lambsmark, en sneið- ingin framan á eyranu er seinna gerð. Rifa er illa gerð og sennilega tekin um leið og sneiðingin að framan. Sjá lög- regluréttarskjal nr. 9). Samkvæmt framburði þriggja fyrneindra vitna var á hægra eyra á tvævetlunum aðeins sýlt, og ekki sneitt aftan, svo sem ætla mætti af skoðunargjörðinni, lög- regluréttarskjal nr. 9. Þetta sýnist því benda til þess, að um- getnar ær hafi ekki haft mark Elísar. Sami virðist þetta ekki geta hnekkt sönnunum þeim og líkum, sem að framan segir, því oft mun eríitt að staðhæfa um það, hvort eitt hnifsbragð í marki er eldra en annað. Um þetta verður auðvitað því erfiðara að dæma, sem lengra líður frá því að hniífsbrögðin voru gerð. Nefndir skoðunarmenn álíta, að markbreytingin hali eigi verið gerð síðar en í júnímánuði. Þegar þeir skoða mörkin, eru því liðnir nær fjórir mánuðir frá því hnitsbrögðin hala verið gerð, og sýnist því ekki rétt að byggja á lýsingu þeirra að þessu leyti. Tveir síðastneindir skoðunarmenn, Har- aldur Guðmundsson og Þorsteinn Ólafsson, staðfestu framburð sinn með eiði. 7. Sökunautur getur ekki gert sennilega grein tyrir því, hvernig mörkin líta út. Hann segir, að sér hafi mistekizt að marka bita, þannig, að hnifur hali snúizt í hendi sér og rifnað upp eltir eyranu. Þess vegna hafi hann breytt markinu á án- um, sem þá voru lömb, í hvatrifað hægra, hamarskorið vinsira. Brennimarkið sé skemmt og hafi getað lesizt Ná, í stað N3. Þess vegna hafi hann tálgað ofan í það. Það er nú fyrst, að vinnumaður hans, Björgvin Guðnason, man ekki til að söku- naut hafi nokkurn tima mistekizt að marka bita, og hefir hann þó verið með honum að marka lömb vorin 1927 og 1928, og siðan bera skoðunarmenn ákveðið, að hér sé ekki um lambsmörkun að ræða. Samkvæmt skoðunargerðum á löp- regluréttarskjölum nr. 6 og nr. 10 verður ekki séð, að ein einasta kind hafi verið brennimerkt N3. Virðist því ekki unnt að leggja trúnað á skýringu hans á mörkunum. Af framangreindum ástæðum verður að telja það fullsann- að í máli þessu, að kindur þær, sem kæran fjallar um, þrjár ær og tvö lömb, séu vafalaus eign Halldórs Guðlaugs Elísar Eiríkssonar, og að ærnar þrjár hati verið markaðar upp undir mark Péturs Guðmundssonar, Hauksstöðum, og sonar hans, sem að framan greinir. Sökunautur hefir haldið því fram í rannsókn málsins, að hann eigi tvær ærnar, tvævetlurnar, að 311 hann þekki þær, og að þær séu heimaaldar. Um þriðju ána, þrevetiuna, er sökunautur allmikið á reiki, en telur þó líklegt, að hann eigi hana líka. En þar sem það er sannað, að um- ræddar ær eru eign Elísar, geta framangreindar staðhæfingar sökunauts ekki staðizt. Þá helir og sökunautur stöðugt stað- hælt, að hann hafi aldrei markað fé annara manna undir sitt mark né látið aðra gera það. Beinar sannanir fyrir því, að sökunautur, Pétur Guðmundsson, hafi sjálfur markað þessar kindur upp, né heldur að hann hali látið aðra gera það, liggja ekki fyrir í máli þessu. Hinsvegar er ýmislegt. sem bendir til, að svo hafi verið, svo sem; 1. Í mesta máta ósennilegt virðist það vera, að nokkur annar hali markað umgetnar kindur undir mark Péturs Guð- mundssonar, Hauksstöðum. 2. Það er sannað, og einnig viðurkennt af sökunaui, að morusmokkótta ærin hafi komið fram á Hauksstöðum um vorið. Þar sem ær þessi slapp um leið og hvitu ærnar, virð- ast vera nokkrar líkur fyrir því, að þær muni einnig hafa komið í Hauksstaðaland. 3. Framburður vitnisins Gunnars Jónssonar bendir í þá átt, að sökunautur sé ekki ráðvandur. En þar sem vitnið vill ekki eða getur ekki fært nein rök að grun sínum, verður lítið byggt á ummælum hans, því fremur, sem hann mun ekki vera tal- inn vel ábyggilegur í orði. 4. Sökunaut, Pétri Guðmundssyni, bor í ýmsum atriðum ekki saman við framburð annara, og er heldur ekki í fullu samræmi allsstaðar við sjálfan sig. Að vísu er ósamræmið um atriði, sem ekki virðast hala mikla þýðingu fyrir mál þetta. En at þessu þykir þó mega ráða það, að sökunautur sé ekki i fyllsta máta trúverðugur. Þrátt Ívrir Íramangreindar líkur, verður það ekki, gegn neitun sökunauís, talið fullsannað, að hann hafi markað sér umræddar kindur. Hinsvegar virðast í máli þessu vera komnar fram nægilega miklar líkur til þess, að dæma sökunaut skv. tilsk.8. sept. 1841, 6. gr. (ða analogiu þeirrar greinar, þar sem skil- vrðin fyrir því virðast vera fyrir hendi, samanber og yfirrétt- ardóm í Ds. V bis. 303. — Samkvæmt þessu verður að dæma sökunaut eltir 240. gr. almennra hegningarlaga Írá 25. júní 1869. Relsing sú, sem sökunautur, er kominn er ylir lögaldur sakamanna og hefir aldrei sæti ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin 2x5 daga 312 fangelsi við vatn og brauð. — Í máli þessu gerir Eiríkur Sæ- mundsson fyrir hönd sonar sins, Halldórs Guðlaugs Elísar, skaðabótakröfu, samanber lögregluréttarskjal 2. Þar eð Elís hefir misst að nokkru afnot af ám sinum þetta ár, að minnsta kosti eitt lambið, og hinsvegar samkvæmt framan- sögðu líklegt, að sökunautur sé að því valdur, verður að dæma hann til að bæta Elísi tjónið. Með tilliti til fyrirhafnar Elísar vegna málsins, ákveðast skaðabæturnar kr. 40,00. Svo ber og sökunaut að greiða allan löglegan kostnað af máli þessu. Með því að hinn skipaði talsmaður ákærða hefir tekið það fram í vörninni, að hann krefjist ekki málsvarnarlauna, þá verður honum ekki dæmd þau. Það vottast, samkv. tilsk. 3. júní 1796, 35. gr. að á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið og að rekstur málsins hefir verið vítalaus. Mánudaginn 24. nóv. 1930. Nr. 50/1939. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Magnúsi Magnússyni (Sveinbjörn Jónsson). Ölvun. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 5. mai 1930: Kærður, Magnús Magnússon, greiði 70 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 5 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 15 daga fré lögbirtingu dóms þessa. Svo greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðlör að lögum. Dómur hæstaréttar. Með eigin játningu kærða og öðrum gögnum er það sannað, að kærði helir verið ölvaður á almanna- færi, og hefir hann þar með gerzt brotlegur gegn 16. gr. laga nr. 64 frá 7. maí 1928, sbr. nú lög nr. 64/1930, og með tilliti til þess, að hann hefir áður gerzt brot- 313 legur gegn 16. gr. laga nr. 64/1928, ákveðst refsingin 70 kr. sekt til ríkissjóðs, svo sem til er tekið í hin- um áfrýjaða lögregluréttardómi. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um málskostnað stað- festast. Svo ber kærða að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 40 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað. Kærði, Magnús Magnússon, greiði allan áfrýjun- arkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna Bjarna Þ. Johnson og Sveinbjörns Jónssonar, 40 kr. til hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er at valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Magn- úsi Magnússyni ritstjóra, til heimilis Lindargðtu 41 hér í bæn- um, fyrir brot á ákvæðum 4. kapítula áfengislaganna, nr. 64, frá 1928. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það, sem hefir á annan hátt upplýæzt í málinu. Fimmtudaginn 2. maí, kl. 10,45 að kvöldi, voru lögreglu- þjónarnir Jakob Björnsson og Magnús Sigurðsson á verði á Laugaveginum, og hittu þá á gatnamótum Vitastigs og Lauga- vegs kærðan í þessu máli, áberandi fullan, slagandi eftir göt- unni. Þar sem að kærður var mjög mikið ölvaður, og jafnframt með tilliti til þess, að lögreglan hefir nýlega verið kölluð til hjálpar á heimili kærðs að næturlagi og tekið hann þaðan burt samkvæmt beiðni, er hann var Í slíku ölvunarástandi, til 314 þess að fyrirbyggja, að hann fremdi tjón á mönnum og mun- um, þá fluttu lögregluþjónarnir kærðan í varðhald, afhentu Íangaverðinum til geymslu. Kærður hefir játað, að hann hafi verið mikið ölvaður og slangrað eftir götunni, er lögrepluþjónarnir hittu hann. Vitnið, Jakob Björnsson lögregluþjónn, hefir borið fyrir réttinum, að er lögregluþjónarnir hittu kærðan í áðurneint skifti, hafi hann verið áberandi ölvaður, og hafi það komið fram í því, að hann hafi slagað eftir götunni, dropíð hölði, svo hafi og heyrzt mikið á mæli hans, er þeir töluðu við hann. Það verður því að teljast sannað, að kærður hafi verið ölvaður á almannafæri og brotið gegn ákvæðum 16. pr. áleng- islaganna, nr. 64, frá 1928, og þykir hegning sú, er hann hefir tilunnið, eftir 36. gr. þeirra laga, með tilliti til þess, að kærður hefir áður gerzt brotlegur við sömu grein, og undirgengizt með sætt í lögreglurétti Reykjavíkur hinn 8. október 1929 að greiða 50 króna sekt fyrir brot á henni, hæfilega ákveðin 70 króna sekt, er renni í ríkissjóð, og afplánist með 5 daga ein- einföldu Íangelsi, verði hún ekki greidd innan 15 daga trá lögbirtingu dóms þessa. Svo greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dréttur orðið. Miðvikudaginn 26. nóv. 1630. Nr. 51/1930. Valdstjórnin (Magnus Guðmundsson) gegn James M. Richardson (Lárus Fjeldsted). Veiðarlæri í ólagi. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 6. april 1930: Kærði, James H. Richardson, á innan fjögra vikna að greiða 3000 kr. sekt, og renna í Landhelgissjóð Íslands kr. 2500 af henni, en 500,00 kr. í ríkissjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. 315 Dómur hæstaréttar. Hinn 6. apríl þ. á. kl. 9,24 árd., hitti varðskipið Ægir kærða vestan við Vestmannaeyjar, við svokall- aðar Smáeyjar, 1,7 sm. innan landbelgislinunnar. Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu var talsverður fiskur á þilfari, og var verið að gera að honum, en ekki var fiskurinn lifandi, og veiðarfærin voru ekki þannig útlítandi, að sýnilegt væri, að þau hefðu nýlega verið dregin úr sjó. Dragstrengjum og höfuðlínum hafði að vísu verið lásað frá vörpunum, en stiórnborðsvarpa lá laus á þilfari, og bakborðsvörpu var tillt við öldustokkinn miðskipa, en vörpuvængirnir héngu uppi í framsigl- unni. Kærði hefir kannazt við þessa skýrslu, en hann hefir neitað því, að hann hafi fiskað á landhelgis- svæðinu, og hefir haldið því fram, að ástæðan til þess, að hann um kl. 7 um morguninn hafi haldið upp að landi, hafi einungis verið sú, að hann hafi leitað þar skjóls vegna ofveðurs, enda er það upp- lýst í málinu, að vindur var þá SA 6—7, en þó sjólitið. Verjandi kærða hér fyrir réttinum hefir krafizt þess, að kærði verði sýknaður samkvæt lögum nr. 36, 15. júni 1926, með því að það hati verið ljóst af öllum ástæðum, að skipið hafi hvorki verið að veiðum. í landhelgi, né undirbúningur gerður í því skyni; en þar sem nefnd lög aðeins veita ákæruvaldinu heim- ild til, er umgetin skilyrði eru lyrir hendi, að lúka málinu með áminningu, er ekki heimild til að sýkna kærða af þessari ástæðu. Svo sem fram hefir verið tekið, er það sannað, að kærði hafði ekki veiðarfæri sin með löglegum umbún- aði, er hann var tekinn, og halði hann þó haft næg- 316 an tíma til að koma þeim í búlka; hefir hann því gerzt brotlegur gegn 2. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Hinsvegar verður honum eigi refsað Íyrir brot á 3. gr. laga nr. 33, 19. júní 1922, með því að staðhæt- ingu kærða um, að hann hafi haldið upp að landi til að leita sér skjóls undan stormi, hefir eigi verið hnekkt. Refsing sú, er kærði hefir tilunnið fyrir framangreint brot á lögum nr. 5/1920, ákveðst 2500 kr. sekt til Landhelpissjóðs Íslands, og komi 70 daga einfalt fang- elsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa að telja. Svo ber kærða og að greiða allan kostnað sakarinn- ar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin mál- fiutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, James M. Richardson, sæti 2500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands, er afplánist með 70 daga einföldu fangelsi, verði sektin eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna Magnúsar Guðmundssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað með skýrslu skipherrans á varðskipinu „Ægir< og játningu kærða sjálfs, að hann, James H. Richard- 317 son, Í. 28/2 1886, var í morgun staddur á landhelgissvæðinu á skipi sínu, togaranum >Beverlac<, H 72, frá Hull, með ólög- legan umbúnað veiðarfæra og að verka fisk, sem var á þil- fari skipsins. Með þessu hefir kærði gert sig brotlegan gegn 2. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og 3. gr. laga nr. 33, 1922, og þykir refs- ing sú, sem hann hefir unnið til, hæfilega ákveðin sekt að upphæð 3000 krónur, sem greiðist innan fjögra vikna, og renna í Landhelgissjóð Íslands kr. 2500 — en í ríkissjóð kr. 500,00. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Föstudaginn 28. nóv. 1930. 69,1930. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Charles Leonard Dixon (Lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 31. mai 1930: Kærði, Charles Leonard Dixon, á að greiða sekt til Landhelgissjóðs Íslands að upphæð kr. 16000,00, innan fjögra vikna. En fáist sektin ekki greidd, ber kærða að afplána hana með 8!/ mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veið- arfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innan- borðs í togaranum F. D. 182, >Lorinda<, frá Fleetwood, vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Svo greiði kærði og allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður, Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Miðvikudaginn hinn 28. maí 1930 var varðskipið ÞÆgirc á leið austur með Portlandi, og sáust þá nokkrir togarar undan Mýrdalsvík, og var einn þeirra það grynnst, að hann, frá varðskipinu séð, virtist vera á landhelgissvæðinu. Stefndi togari þessi til lands. 318 KI. 03,21 var eftirfarandi staðarákvörðun gerð á varðskipinu: Hatta 4 Portlandshorn. > til Hjörleifshöfða 24“ 15, og > milli Höttu og togarans 45“. Kl. 03,36 var þessi staðarákvörðun gerð: Búrfell = Portlandsvita > til Hjörleifshöfða 79? 39“ og Hjörleifshöfði > til togarans 23? 20. Sam- tímis sneri togarinn frá landi. Kl. 03,45 var þriðja staðarákvörðunin gerð. Pétursey # Portlandsvita > til Hjörleifshöfða 109- 57', Hjörleifshöfði > til togarans 35“. Kl. 04,00 sást, að togarinn nam staðar, og tveim mín- útum síðar kom varðskipið að honum og setti út dufl hjá honum. Reyndist togarinn að vera skipið F. D. 132, sLo- rinda<, frá Fleetwood, er kærði er skipstjóri á. Tog- arinn var þá með bakborðsvörpu Í sjó, og var verið að draga hana upp. Var nokkuð af fiski í vörpunni. Kl. 04,10 var gerð eftirfarandi staðarákvörðun hjá duflinu: Portlandsviti > 319,00' Hatta > 620,51' Hjörleifshöfði. Dýpið mældist 99 metrar. Samkvæmt þessari síðastnefndu staðarákvörðun var togarinn því 0,4 sm. utan landhelgislínunnar, er hann nam staðar. í prófum málsins hefir kærði kannazt við það, að hann hafi togað í 30—35 mínútur áður en skip hans var stöðvað. Kærði hefir heldur eigi veiengt það, 319 að skip sitt hafi verið í þeim miðunarlínum, sem ræðir um í hinum þremur fyrstu staðarákvörðunum varðskipsins, sem getið er hér að framan, á þeim tíma, er staðarákvarðanir þessar voru gerðar. Mið- unarlínur þessar hafa verið markaðar á sjókort, bæði af foringja varðskipsins og af forstöðumanni stýri- mannaskólans, og sýna þær staðsetningar, að allar þessar þrjár miðunarlínur liggja innan landhelgislín- unnar á öllu því svæði, sem þýðingu getur haft í þessu máli. Þó því skýrsla kærða um, að hann hafi togað aðeins 30 mínútur, áður en skip hans var stöðv- að af varðskipinu, sé lögð til grundvallar, þá er ljóst af framansögðu, að hann hefir verið að veiðum með botnvörpu innan landhelgi, er staðarákvörðunin, kl. 03,36, var tekin, en þá var hann næst landi, og sið- an, þar til skip hans var komið út úr landhelginni, og hefir hann þannig gerzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og með því að kærði hetir í október 1927, með dómi lögregluréttar Siglufjarðar. sætt sektum fyrir ólöglegar botnvörpuveiðar í land- helgi, ber nú að refsa honum fyrir brot í annað sinn á nefndum lögum, og ákveðst refsing hans 15000 kr. sekt til Landhelgissjóðs, er afplánist með 8 mánaða einföldu fangelsi, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu þessa dóms. Hinsvegar verður kærðum af þeim ástæðum, sem getur í forsendum hins áfrýj- aða dóms, eigi gerð Íangelsisrefsing samkv. 5. gr. nefndra laga. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptekt afla og veiðarfæra og um málskostnað staðfestast. Kærða ber að preiða allan kostnað málsins í hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 120 kr. til hvors. 320 Því dæmist rétt vera: Kærði, Charles Leonard Dixon, skipstjóri á botnvörpuskipinu F. D. 182, >Lorinda<, frá Fleet- wood, greiði 15000 kr. sekt í Landhelgissjóð Ís- lands, er afplánist með 8 mánaða einföldu fang- elsi, ef sektin verður eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa. Um upptöku afla og veiðarfæra og um máls- kostnað skal lögregluréttardóminum óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 120 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu hins opinbera gegn kærðum, Charles Leonard Dixon, skipstjóra á botnvörpungnum F. D. 182, „Lorinda<, frá Fleetwood, fyrir að hafa gerzt brotlegur við lög um bann gegn botnvörpuveiðum. Skipherrann á varðskipinu >Ægir< tók togarann, og er skýrsla skipherrans lögð fram Í réttinum sem nr. 1. Kærði hefir játað, að hann hafi verið með skip sitt inn á landhelgissvæðinu í línum þeim, sem dregnar eru á hinu framlagða korti frá varðskipinu, rskj. nr. 2, og merktar róm- verskum bókstöfum 1—1ll. Að öðru leyti er skýrsla kærðs á þessa leið. Hann kveðst hafa sofið þann tíma, sem skipið var inn á landhelgissvæð- inu, en stýrimaður hans hafði komið til hans og sagt honum, að skip væru í kringum boju, og hafði kærði þá sagt stýri- manni að halda til skipanna, og stöðvaði stýrimaður skipið landmegin við bojuna. 321 Skipstjóri tók nú við stjórninni, og þar sem hann veitti því eftirtekt, að bojan var innan við landhelgislinuna, hélt hann skipinu út frá landi í 10—13 mínútur, og kastaði út vörpunni hér um bil '/ sjómílu frá bojunni. Kveðst kærði fyrst hafa kastað í VSV til SV, en vegna annars skips snúið til SA, og haldið þeirri stefnu í 15—17 mínútur, og því næst 5—8 mínútur í SV. Vörpuna kvaðst hann hafa dregið inn þegar varðskipið kom. Kveðst kærði hafa kastað vörpunni um 8 mínútum áður en varðskipið skaut, og hafa togað nálega 30—35 minútur áður en hann var stöðvaður. Kærði kveðst enga skýrslu geta gefið um siglingu skipsins á landhelgissvæðinu, þar eð hann hafi sofið. Kærði kveðst hafa kastað vörpunni eins og áður greinir 8 minútum áður en varðskipið skaut, með öðrum orðum kl. 3,49, en eftir mælingu varðskipsins var skip kærða í línu Ill á kortinu ki. 3,45. Kærður hlýtur því að hafa verið mjög nærri þessari línu, þegar hann kastaði út vörpunni, og þvi inn á landhelgissvæðinu. Því eins og kortið, rskj. nr. 2, ber með sér, liggur lína Ill á því svæði, sem hér um ræðir, svo langt inn á landhelgissvæðinu, að kærði virðist varla hafa getað verið kominn á 4 mínútum út fyrir landhelgina. Þá hafa vitnin Carthy, Clark og Steward borið það í byrjun, að vörpunni hafi verið kastað út og togað !/ eða röskan !/ tíma áður en skipið skaut. Nú skaut varðskipið kl. 3,57, og eftir því hefir vörpunni verið kastað út kl. 3,27, en eftir skýrslu varðskipsins var skipið þá á leið inn að landi, því það snéri ekki út frá landinu fyr en kl. 3,36, og var þá kl. 3,36 í línu 11, sem liggur inn á landhelgissvæðinu. Raunar breytti vitnið Steward, áður en það var eiðfest, framburði sínum á þá leið, að þeir hefðu togað röskan hálftíma frá því þeir köstuðu vörpunni og þangað til hún var dregin inn, en þetta virðist aðeins gera 5 mínútna mun, kl. 4,02 var varpan undin inn, sbr. skýrslu varðskipsins. Þá breytti vitnið Clark framburði sínum, áður en það var eiðfest, á þá leið, að þeir hefðu kast- að vörpunni 15—20 minútum áður en varðskipið skaut, eða kl. 3,42, en jafnvel eftir þessum framburði var skipið í land- helgi, því kl. 3,45 er það í línu Ill, sem liggur um landhelgis- svæðið. Eftir framburði þessa þriggja eiðfestu vitna þykir því mega ráða, að skipið hafi dregið vörpuna um landhelgissvæðið. 21 322 Framburður 1 stýrimanns á togaranum þykir yfirleitt á reiki. Hann kveðst engar mælingar hafa gert og engar upp- lýsingar geta gefið um hreyfingar skipsins á landhelgissvæðinu. Rétt þykir að taka fram, að þar eð kærði engum mótmæl- um hefir hreyft út af mælingum varðskipsins, þykir mega leggja þær til grundvallar að öllu leyti í máli þessu, sem og þar af leiðandi hreyfingar skipsins. Kærði hefir véfengt tímaákvarðanir varðskipsins, en þar eð kærði enga tilraun hefir gert tll þess að sýna á hvern hátt eða að hverju leyti þær séu rangar, þá þykir einnig mega byggja á þeim í málinu. Þegar af ástæðum þeim, sem að framan eru greindar, þykir næg sönnun fengin fyrir því, að kærður hafi togað inn á land- helgissvæðinu og þannig gerzt brotlegur gegn Í. gr. laga um bann gegn botnvörpuveiðum, nr. 5, 18. maí 1920. Með dómi lögregluréttar Siglufjarðar, uppkveðnum 21. októ- ber 1927, var kærði dæmdur í 12500 króna sekt fyrir sams- konar brot og verður að taka tillit til þessa við sektarákvörð- unina. Þá kemur og til álita, hvort hann skuli dæmdur til fangelsishegningar samkvæmt 5. gr. nefndra laga. Rétturinn er þeirrar skoðunar, að ekki beri að láta fangelsis- hegningu koma til greina nema í þeim tilfellum þar sem ör- ugg vissa er fengin fyrir því, að skipið hafi farið í upphafi inn á landhelgissvæðið með vitund og vilja skipstjóra, en þetta þykir ekki sannað hér, þar sem frekar virðist svo sem skipið hafi farið inn fyrir landhelgislinuna á meðan skipstjóri var í svefni. Þykir því í þetta sinn mega sleppa kærða við fangelsishegningu. Sekt sú, er kærða ber að greiða, þykir með hliðsjón af, að gildandi gullgengi krónunnar er kr. 81,79, hæfilega ákveðin kr. 16000,00, sem greiðist innan 4 vikna, en afplánist með 81/2 mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Sektin rennur í Landhelgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað máls- ins, sem orðinn er og verður. 323 Föstudaginn 28. nóv. 1930. 43/1929. Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæjar- stjórnar. Dómur hæstaréttar. Með því að endurnýjaður frestur eigi verður veittur í málinu gegn mótmælum stefnda og ágrip dóms- gerða liggur eigi fyrir, verður að vísa málinu frá hæstarétti. Áfrýjandi greiði stefnda 50 kr. í ómaksbætur. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði steinda, borg- arstjóra Reykjavíkur, í. h. bæjarstjórnar, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 28. nóv. 1930. 87/1929. Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæjar- stjórnar. Dómur hæstaréttar. Með því að endurnýjaður frestur eigi verður veittur í málinu gegn mótmælum steinda og ágrip dóms- 21* 324 gerða liggur eigi fyrir, verður að vísa málinu frá hæstarétti. Áfrýjandi greiði steinda 50 kr. í ómaksbætur. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði steinda, borg- arstjóra Reykjavíkur, f. h. bæjarstjórnar, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 28. nóv. 1930. 88/1929. Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykjavíkur, í. h. bæjar- stjórnar. Dómur hæstaréttar. Með því að endurnýjaður frestur eigi verður veittur í málinu gegn mótmælum steinda og ágrip dóms- gerða liggur eigi fyrir, verður að vísa málinu frá hæstarétti. Áfrýjandi greiði steinda 50 kr. í ómaksbætur. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Átrýjandi, Magnús Jónsson, greiði stefnda, borg- arstjóra Reykjavíkur, í. h. bæjarstjórnar, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. 325 Föstudaginn 28. nóv. 1930. 63/1930. Guðrún H. Lyngdal gegn Hermanni Jónssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Guðrún H. Lyngdal, er eigi mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Föstudaginn 5. dez. 1930. Nr. 65/1930. Réttvísin og valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) Begn Guðna Jónssyni og Guðjóni Björns- syni (Stefán J. Stefánsson). Brot gegn 101. og 109. gr. hegnl. Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 7. maí 1930: Ákærði, Guðni Jónsson, á að greiða 250 króna sekt til ríkis- sjóðs, áður tvær vikur eru liðnar frá birting dóms þessa, en afplána hana að öðrum kosti með þriggja vikna einföldu fangelsi. Ákærði, Guðjón Björnsson, á að greiða 100 króna sekt til ríkissjóðs áður tvær vikur eru liðnar frá birting dóms þessa, en afplána hana að öðrum kosti með 10 daga einföldu fangelsi. Skaðabætur greiði hann Jóhannesi Albertssyni næturverði með kr. 37.50 og ríkissjóði kr. 17.50. Báðir ákærðu greiði einn fyrir báða og báðir fyrir einn allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum, 326 Dómur hæstaréttar. Mál þetta hefir verið höfðað í héraði aðeins fyrir brot á 12. kapítula hinna almennu hegningarlaga og verður því hér Í réttinum ekki dæmt um brot ákærða gegn öðrum lögum. Með eigin játningu ákærðu og öðrum skýrslum í málinu er það upplýst, er hér segir. Aðfaranótt 23. jan. þ. á, um kl. 3, voru tveir lögregluþjónar Vesi- mannaeyjakaupstaðar kvaddir til aðstoðar við að koma mönnum út úr veitingahúsi þar, svo að því yrði lokað. Skipuðu lögregluþjónarnir þeim, er þar voru inni, að fara út úr húsinu og hlýddu allir þessu nema ákærði Guðjón Björnsson og tveir menn aðrir. Sérstaklega þrjóskaðist Guðjón, er var nokkuð drukk- inn, við að hlýða skipun lögregluþjónanna og ætluðu þeir því að setja hann út úr húsinu með valdi. En þá kom ákærður Guðni Jónsson inn úr fordyri veit- ingahússins Guðjóni til hjálpar. Urðu ryskingar milli hinna ákærðu annarsvegar og lögregluþjónanna hins- vegar og í þeim ryskingum sló Guðni annan lög- regluþjóninn á ennið svo að kúla hljóp upp og að tveimur dögum liðnum sást blár blettur eftir höggið, en önnur meiðsli hlutust ekki af því. Settu lögreglu- mennirnir þá Guðna í handjárn með hendur á bak- inu og fóru með hann Í fangahúsið. Að því búnu fóru lögregluþjónarnir altur í veitingahúsið, og þar sem Guðjón var þar enn með drykkjulæti, settu þeir einnig hann í annan klefa fangahússins. Eftir að lögregluþjónarnir voru farnir úr langahus- inu, fékk Guðjón hrundið upp klefahurðinni, ór geon- um ólæstar dyr út í anddyri Íangahússins, braut þar rúðu og komst út um gluggann. Fór hann í vélbát, er lá við bryggju, tók þar sög og þjöl og hvari aft- ur til fangahússins. Hengilásinn á klefa þeim, er 327 Guðni var í, var ólæstur og komst því Guðjón inn í klefann, tók Guðna með sér út í anddyrið, sagaði þar sundur gluggapóstinn og hjálpaði Guðna út um gluggann og í annað hús þar í kaupstaðnum og náði þar af honum handjárnunum með því að sverfa þau sundur með þjölinni. Framangreint afbrot Guðna Jónssonar ber að heim- færa undir 101. gr. hinna almennu hegningarlaga og afbrot Guðjóns Björnssonar undir 101. og 109. gr, síðari málsgrein sömu laga. Þykir refsing þeirra hvors um sig hæfilega ákveðin 30 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi. En þar sem hinir ákærðu, er voru 27 ára og 21 árs að aldri, hafa eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, hafa játað afbrot sín hreinskilnislega og hafa að nokkru preitt og að nokkru boðið fram skaðabætur, þá þykir mega ákveða samkv. 1. gr. laga, nr. 39, 16. nóv. 1907, að refsingu þeirra skuli frestað og hún falla niður, ef fullnægt verður skilyrðum laganna. Skaðabóta hefir verið kratizt og er það upplýst, að í ryskingunum rifnaði kápa lögregluþjónsins Jó- hannesar J. Albertssonar og hafa þær skemmdir verið metnar 90 kr. Skemmdir þær, er Guðjón gerði í and- dyri fangahússins og á rúmstæði, er hann braut í klefanum, hafa verið metnar 35 kr. og handjárnin eru talin hafa verið 45 kr. virði. Af þessum upphæð- um hefir ákærði, Guðni Jónsson, þegar greitt 45 kr. fyrir handjárnin, 45 kr. fyrir skemmdir á kápunni og kr. 17.50 fyrir skemmdir á fangahúsinu, en Guðjón at sinni hálfu boðið fram bætur. Það ber því að dæma ákærðu in solidum til að greiða lögregluþjóni Jó- hannesi J. Albertssyni 45 kr. fyrir skemmdir á kápu hans, og Guðjóni Björnssyni ber ennfremur að preiða kr. 17.50 fyrir skemmdir á fangahúsinu, 328 Svo ber hinum ákærðu in solidum að greiða allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Við meðferð málsins i héraði athugast, að ákæran í aukaréttarstefnunni er ekki eins víðtæk og dóms- málaráðuneytið hafði fyrirskipað og að prófun máls- ins og meðferð þess Íyrir aukaréttinum er hirðulaus- lega af hendi leyst. Því dæmist rétt vera: Ákærðu, Guðni Jónsson og Guðjón Björnsson, sæti hvor um sig 30 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi. En fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin. Ákærðu greiði in solidum lögregluþjóni Jó- hannesi J. Albertssyni 45 kr. í skaðabætur og á- kærði Guðjón Björnsson greiði ennfremur 17.50 kr. fyrir skemmdir á fangahúsinu. Svo ber og ákærðum in solidum að greiða allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og Verjanda í hæstarétti, —málflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Stefáns J. Stefánssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðiör að lögum. 329 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn þeim Guðna Jónssyni formanni í Ólafshúsum og Guðjóni Björnssyni í Gerði báðum til heimilis hér í Vestmannaeyjum, fyrnefndum fyrir að hafa sýnt lögregluþjóni likamlegt ofbeldi, en síðar- nefndum fyrir að hafa hjálpað Guðna úr fangahúsinu eftir að búið var handtaka hann. Ákærði, Guðni, hefir kannazt við og einnig er það á annan hátt upplýst, að er lögreglan var að láta ákærða, Guðjón Björnsson, út úr kaffihúsi hér, þá reyndi Guðni að koma hon- um til hjálpar svo úr urðu ryskingar. En í þeim ryskingum slóg hann lögregluþjón höfuðhögg. Var farið með Guðna í fangahúsið og lokaður þar inni í einum klefanum í myrkri og í járnum, sem verður að telja óþarflega harðneskjulega að- ferð. Skömmu síðar var meðákærði Guðjón settur inn í annan klefa í sama húsi vegna óláta í ölæði. En honum tókst að komast út og útvegaði sér síðan tæki til þess að hjálpa Guðna út, sem hann og gjörði og náði líka af honum járnunum með þiðl. Það er upplýst, að báðir ákærðu voru vindrukknir og verð- ur þessi réttur að líta svo á, að þar sem afbrot þau, sem þeir hafa gjört sig brotlega um, eru refsiverð eftir hegningarlögun- um, þá beri að telja ölvun þeirra, sem virðist hafa verið svo mikil að hún hafði áhrif á sjálfræði þeirra, málsbætur, er verði að taka tillit til við ákvörðun refsingarinnar, samkvæmt fyrir- mælum 40. gr. almennra hegningarlaga. Það virðist óeðlilegt og hvort gagnstætt öðru að dæma þá til refsingar fyrlr ölvun, en láta þetta um leið draga úr hegningu þeirra. Eins virðist brot kærðu á lögreglusamþykktinni ganga upp í brot þeirra á hegningarlögunum og þeir því ekki eiga að sektast sérstak- lega vegna þess. Ákærði, Guðni Jónsson, hefir samkvæmt framanskráðu brotið gegn 99., sbr. 101. gr. alm. hegningarlaga og virðist refsing hans með hliðsjón af 40. gr. sömu laga hæfilega ákveðin sekt að upphæð 250 kr., sem greiðist innan tveggja vikna, en af- plánist annars með þriggja vikna einföldu fangelsi. Skaða- bætur hefir hann þegar greitt fyrir skemmdir í fangahúsi og á fatnaði og fyrir handjárnin. Ákærði, Guðjón Björnsson, hefir samkvæmt framanskráðu gerzt brotlegur gegn 109. gr. almennra hegningarlaga og þykir refsing hans með tilliti til 40. gr. sömu laga og eftir 330 síðari málsgrein 109. greinar, hæfilega ákveðin 100 króna sekt, er greiðist innan tveggja vikna, en afplánast annars með 10 daga einföldu fangelsi. Í skaðabætur ber honum að greiða 55 krónur, fyrir skemmdir í fangahúsi kr. 1750 og fyrir skemmdir á kápu kr. 37.50. Ennfremur ber ákærðu einn fyrir báða og báðir fyrir einn að greiða allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Báðir ákærðu eru komnir yfir lögaldur sakamanna. Mánudaginn 15. dez. 1930. Nr. 99/1929. Réttvísin og valdstjórnin (Stefán J. Stefánsson) gegn Hálfdáni Hálfdánarsyni (í árus Jóhannes- son), Eggert Halldórssyni (Sveinbjörn Jónsson) og Hannesi Halldórssyni (Magnús Guðmundsson). Atkvæðafölsun. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 8. marz 1929: Hálfdán Hálfdánarson sæti betrunarhússvinnu í 8 mánuði, Eggert Halldórsson sæti 6 mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi og Hannes Halldórsson 3 mánaða fangelsi við venju- legt fangaviðurværi. Hálfdán og Eggert greiði in solidum þrjá fjórðu hluta af tveim þriðju hlutum alls kostnaðar, sem af málinu löglega leiðir og leitt hefir, þó þannig, að þeir hvor um sig greiði varðhaldskostnað sinn, og Eggert þess utan kostnað við ein- angrun sína á sjúkrahúsi. Af sakarkostnaðinum greiði Hannes einn fjórða hluta af tveim þriðju hlutum, en einn þriðji hluti af greindum kostnaði greiðist af almannafé. Þá greiði hinir ákærðu málsvarnarlaun til verjenda sinna, hver fyrir sig, þannig: Hálfdán Hálfdánarson greiði hæsta- réttarmálaflutningsmanni Lárusi Jóhannessyni 40 kr, Eggert Halldórsson greiði cand. juris Páli Jónssyni 150 kr. og Hannes Halldórsson hæstaréttarmálaflutningsmanni Magnúsi Guð- mundssyni 75 kr, 331 Hæstaréttarmálaflutningsmaður Lárus Jóhannesson greiði 20 kr. í ríkissjóð og 20 kr. í fátækrasjóð Reykjavíkur. Dóminum skal fullnægja undir aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Verjendur ákærðu, Hálfdánar Hálfdánarsonar og Eggerts Halldórssonar, hafa krafizt þess í hæstarétti, að hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð undirdómar- ans Halldórs Kr. Júlíussonar á málinu verði ómerkt, og að málinu verði vísað heim aftur til nýrrar með- ferðar, en krafa þessi verður eigi tekin til greina, þótt nokkrir gallar séu á meðferð málsins í undirréttinum, svo sem síðar verður sagt. Hinir ákærðu, Hálfdán Hálfdánarson, sem var hreppstjóri Eyrarhrepps Í Norður-Ísafjarðarsýslu og formaður undirkjörstjórnar hreppsins við alþingis- kosningar, og ritari hans Eggert Halldórsson, eru í máli þessu sakaðir um að vera valdir að fölsun ellefu kjörseðla til alþingiskosninga. Meðal þeirra eru atkvæðaseðlar þriggja kjósenda í Eyrarhreppi, Krist- ins Péturssonar, Sumarliða Hjálmarssonar og Hall- dórs Kristjánssonar. Er það upplýst, að þ. 4. júlí 1927, að kvöldi dags, komu þeir samtímis á heimili Hálf- dánar til þess að greiða þar atkvæði til alþingis, þar sem þeir bjuggust við að verða ekki heima á kjör- degi, er ákveðinn var 9. s. m. Fór kosningin fram svo sem lög mæla fyrir þannig, að Hálfdán afhenti þeim kjörgögn, kjörseðil ásamt blágráu umslagi, og fór hver þeirra um sig með kjörgögn sín inn Í ann- að herbergi, ritaði þar í einrúmi á atkvæðaseðilinn nafn þess frambjóðanda, er hann kaus, lét seðilinn í umslagið, lokaði því og afhenti Hálfdáni það, annað- hvort á skrifstofu hans eða á ganginum fyrir framan 332 hana og undirritaði á skrifstofunni fylgibréfið, er Eggert hafði útfyllt meðan hann var að kjósa, og var síðan fylgibréfið ásamt umslaginu með atkvæðaseði- inum látið í annað stærra áletrað kosningaumslag, er Eggert skrifaði utan á og lokaði síðan Hálfdán eða Egg- ert því. Æsktu allir þrír kjósendurnir þess, að Hálfdán geymdi umslögin til kosningardags og lét hann þau, að þeim ásjáandi, niður í skúffu, lokaði henni með lykli, er hann stakk í vasa sinn, og lét svo ummælt, að þar skyldu atkvæðin geymast þar til á kjördepi. Að nýafstaðinni þessari kosningu kom fjórði kjós- andinn, Sigurður Guðmundur Sigurðsson, og kaus hann þar með sama hætti. Hefir hann frá fyrstu borið það og eigi hvikað frá því, að hann hafi afhent Hálfdáni um- slagið með atkvæðaseðlinum á ganginum fyrir fram- an skrifstofuna og að Hálfdán hafi tekið þar við því, gengið á undan sér inn á skrifstofuna, lagt það inn- arlega á skrifborðið, er Eggert sat við og var að út- fylla fylgibréfið. Hálfdán hefir hinsvegar staðhætt, að hann hafi afhent sér kjörseðilsumslagið inni á skrit- stofunni. Undirskrifaði Sigurður Guðmundur þar Íylgi- bréfið, og var það ásamt kjörseðilsumslagi, er kjós- andinn hélt vera sitt, sett í stær:a umslagið, því lok- að og tók Sigurður Guðmundur þegar við því og hafði það heim með sér. Er þeir Kristinn Pétursson, Sumarliði Hjálmarsson og Halldór Kristjánsson höfðu greitt atkvæði sín, sem Íyr segir, gengu þeir allir samtímis út frá Hált- dáni og heim til sín. En á leiðinni þangað var þeim sagt, að óvarlegt væri að skilja atkvæðin ettir í vörzlum Hálfdánar. Varð það til þess, að þeir Kyist- inn og Sumarliði fóru, að liðnum hér um bil þremur stundarfjórðungum frá því atkvæðagreiðslan fór fram, aftur heim til Hálfdánar og kröfðust þess, að hann 333 afhenti þeim atkvæðin, einnig atkvæði Halldórs Krist- jánssonar, er hann gerði viðstöðulaust, og fóru þeir með öll þrjú atkvæðin heim til sín. Er þangað kom opnuðu þeir atkvæðaumslög sín í viðurvist þriðja manns og kom þá í ljós, að á báðum atkvæðaseðl- unum var nafn Jóns A. Jónssonar, frambjóðanda íhaldsflokksins, en báðir fullyrða þeir, að þeir hafi kosið Finn Jónsson, frambjóðanda alþýðuflokksins. Kristinn Pétursson geymdi öll þrjú kjörgögnin undir kodda sínum um nóttina og snemma næsta morguns fóru þeir Sumarliði ásamt Halldóri Kristjánssyni inn til Ísafjarðar og þangað kom einnig Sigurður Guð- mundur Sigurðsson samdægurs með sín kjörplögg. Voru atkvæðaumslög hinna tveggja síðastnefndu kjósenda opnuð þar hvort um sig í votta viðurvist og reyndist nafn Jóns A. Jónssonar einnig að vera á báðum seðlunum í stað nafns Finns Jónssonar, er þeir segjast báðir hafa kosið. Þeir Kristinn, Sumarliði og Halldór kærðu þá þeg- ar málið skriflega fyrir sýslumanni Ísafjarðarsýslu, er byrjaði rannsóknina þá samstundis, og hafa allir fjórir fyrgreindir kjósendur staðfest frásögn sína um öll atvik, sem hér að framan greinir og unnið eið að því meðal annars, að kjörgögnin hafi eigi í annara hend- ur komið, frá því er þeir tóku þau í Hnífsdal og þar til þau voru opnuð, að þeir hafi kosið Finn Jónsson og ritað nafn hans á atkvæðaseðil sinn, og synjað fyrir, að þeir hafi skrifað atkvæðaseðil þann, er kom úr umslögunum þegar þau voru opnuð. Hafa at- kvæðaseðlar þessir ásamt öðrum atkvæðaseðlum, sem mál þetta ræðir um, verið sendir erlendum rithandar- fræðingi, er hefir látið uppi það álit, að einn þeirra sé með rithönd Hálfdánar, en hinir þrír með rithönd Eggerts. En á álitsgerð rithandarfræðingsins verður 334 í máli þessu minna byggt en ella, fyrir þá sök, að málið hefir ekki verið lagt fyrir hann á réttan hátt. En það verður að telja það sannað með eiðfestum vitnisburðum þessara fjögurra vitna, ásamt eiðfestum vitnisburðum þeirra, er viðstaddir voru þegar atkvæða- umslögin voru opnuð, í sambandi við það, að rit- höndin á atkvæðaseðlunum virðist vera önnur en rit- hönd kjósendanna, að þessir fjórir atkvæðaseðlar hafi verið falsaðir. Hinir ákærðu, Hálfdán Hálfdánarson og Eggert Halldórsson, hata afdráttarlaust neitað því, að þeir hafi falsað atkvæðaseðla þessa eða eigi nokkurn þátt í því. En að því athuguðu, að telja verður sann- að með prólunum, að skift hafi verið um seðlana eða þeir falsaðir meðan þeir voru í vörzlum Hált- dánar, að engum öðrum en þeim tveimur er til að dreifa um fölsun þeirra, að framburður Hálfdánar er í öðrum atriðum málsins grunsamur, sérstaklega um það hverjir aðrir kjósendur hafi skilið eftir kjörgögn sín í vörzlum hans, og loks, að rithöndin á einum seði- anna (X 1) svipar til rithandar Hálfdánar, og rithönd- in á hinum þremur seðlunum (X 2, X3 og X 4) hefir svip af rithönd Eggerts, þá þykir mega telja það sannað, að Hálfdán hafi falsað atkvæðaseðil Sig- urðar Guðmundar Sigurðssonar og Eggert hina þrjá atkvæðaseðlana og þá jafnframt, að Hálfdán hafi verið í vitorði með Eggert um fölsunina. Af hinum öðrum sjö atkvæðaseðlum, sem Hálidán og Eggert eru grunaðir um að hafa falsað, virðist einn (X 11) vera ritaður með óbreyttri rithönd Hálf- dánar. En í framhaldsprófum þeim, er fóru fram eftir að málið var tekið undir dóm í héraði, en áður en dómur gekk í því, eru framkomnar líkur fyrir því, að Hálfdán hafi aðstoðað einn kjósanda, Jóhann Ísleifs- 335 son, er eigi var skrifandi og ritað eftir ósk hans nafn frambjóðandans Jóns A. Jónssonar á kjörseðil hans. Og með því að það þannig er ekki útilokað, að um- ræddur kjörseðill sé atkvæðaseðill þessa manns. þá er ekki sannað, að hann sé falsaður. Annar af seðlum þessum (X 5) er atkvæðaseðill Aðalsteins Aðalsteinssonar úr Strandasýslu, er kaus utan kjörstaðar hjá Hálfdáni. Hefir hann borið það, að hann hafi skilið kjörgögnin eftir hjá Hálfdáni, en Hálfdán neitað því. Er það eigi upplýst milli hverra kjörgögnin hafa farið þar til þau komu í vöræzlur Björns Magnússonar, er flutti þau norður í Stranda- sýslu. Heldur ekki er það upplýst milli bverra þau hafi farið í Strandasýslu, þar til þau komu fram á kjörfundi að Heydalsá, þar sem Aðalsteinn var stadd- ur. Opnaði Aðalsteinn þá umslagið í viðurvist kjör- stjórnarinnar og sagði í áheyrn hennar, að atkvæða- seðillinn, er úr umslaginu kom, væri falsaður, að hann hefði kosið Tryggva Þórhallsson, en á atkvæða- seðlinum stóð nafn Björns Magnússonar. En áður hafði þó Aðalsteinn sagt í áheyrn annara, að hann hefði í Hnífsdal kosið Björn Magnússon. Rithöndin á seðli þessum líkist að vísu ekki rithönd Aðalsteins og hefir svip af rithönd Eggerts Halldórssonar, en þar sem það eins og áður segir er óvíst í hverra hönd- um kjörgögnin hafa verið frá því atkvæðið var preitt í Hnífsdal og þar til þau komu fram á kjördegi og útlit ytra umslagsins eins og það kom fram í hæsta- rétti er athugavert, þá þykir það ekki nægilega sannað, að fölsun þessa atkvæðis hafi farið fram í Hnífsdal og verða hinir ákærðu því ekki sakfelldir um fölsun þess. Hinn þriðji þessara seðla er atkvæðaseðill Jónu Jónsdóttur á Ísafirði. Hún kaus utan kjörstaðar í 336 Hnífsdal, ritaði nafn frambjóðandans með blýanti á kjörseðilinn og hefir skýrt svo frá og staðfest með eiði, að hún hafi látið atkvæðaseðilinn í blágráa umslagið og skilið kjörgögnin eitir hjá Hálfdáni, en hann hefir neitað því. Er það eigi upplýst, hvað um þessi kjörgögn hefir orðið, annað en það, að þau komu á skrifstofu bæjarfógeta á Ísafirði og voru af- hent kjörstjórn á kjördegi. En er kjörstjórnin opnaði ytra umslagið kom atkvæðaseðillinn umslagslaus úr því og var af þeirri ástæðu dæmdur ógildur. Var nafn frambjóðandans ritað með blýanti á kjörseðilinn, og virðist pappír hans vera af annari gerð en hinna kjörseðlanna. Í framburði sínum fyrir lögregluréttin- um hefir Jóna ekki ákveðið neitað því, að hennar rithönd sé á seðlinum og þar sem ennfremur óvist er í hverra höndum kjörgögnin hafa verið, verður hvorki Hálfdán né Eggert sakfelldur fyrir fölsun þessa atkvæðaseðils. Við rannsókn málsins leitaðist rannsóknardómar- inn við að komast eftir því, hvern kjörseðil, greiddan utan kjörstaða Í Norður-Ísafjarðarsýslu, hver einstak- ur kjósandi þeirra, er þannig höfðu greitt atkvæði, ætti, með því að sýna kjósendunum kjörseðlana og með samanburði við rithandarsýnishorn þeirra, taldi rannsóknardómarinn upplýst hverjir kjósendur ættu 94 af 99 gildum utankjörstaðaatkvæðum. Voru þá ettir 5 seðlar, er dómarinn taldi eigi unnt að eigna neinum kjósanda, en jafnframt vantaði þá seðla 5 kjósenda, er allir höfðu kosið í Hnífsdal hjá Hálfdáni. Einn þessara afgangsseðla (X 11) er seðill sá, er samkvæmt framansögðu, ef til vill er kjörseðill Jó- hanns Ísleifssonar. Eru þá eftir 4 atkvæðaseðlar (X 7—X 10) og er þeim Hálfdáni og Eggert gefin að sök fölsun þeirra í þessu máli. Seðlar þessir hafa 337 allir komizt í hendur hlutaðeigandi kjörstjórna, þær tekið þá úr umslögunum og látið þá saman við aðra atkvæðaseðla sýslunnar. Margir kjósendanna hafa verið Í töluverðri óvissu um það, hvern seðil þeir ættu að eigna sér og samanburður á rithöndum kjós- enda og rithöndum þeim, sem á seðlunum eru, veit- ir oft ekki neinar verulegar líkur fyrir því, hver kjós- andi eigi kjörseðilinn. Er því engin vissa fyrir því, að þessir seðlar séu þeir hinir sömu, sem komu úr kosningaumslögunum frá Hnífsdal og brestur því þegar af þeirri ástæðu sönnun fyrir því, að ákærðu hati falsað þá. Auk þess hefir einn áðurnefndra kjósenda, er atkvæði greiddi utan kjörstaðar í Hnífs- dal þótzt þekkja rithönd sína á einum seðlanna og viljað eigna sér hann og aðrir þrír leiddu sig í fyrstu réttarhöldunum að öðrum seðlum úr seðlabúnkanum, sem sinum seðlum. Að visu líkist rithöndin á einum þessara seðla (X 10) óbreyttri rithönd Eggerts Hall- dórssonar, en það eitt nægir ekki til sakfellingar. Og getgáta undirdómarans um það, að nokkrir þessara seðla ásamt seðli Jónu Jónsdóttur, hafi af ákærðum fyrst verið falsaðir á rangt nafn og síðar endurfals- aðir til rétts nafns hefir eigi næga stoð í því, sem fram er komið í prófum málsins. Ákærði, Hannes Halldórsson, er sakaður um það, að hafa falsað atkvæðaseðla tveggja kjósenda úr Strandasýslu, Þórarins Ólasonar og Skarphéðins Njáls- sonar, og er þessu viðvíkjandi upplýst það, er hér segir. Að morgni, sunnudaginn 19. júni, komu nefnd- ir kjósendur á heimili Björns Magnússonar á Ísafirði, er var annar frambjóðandinn í Strandasýslu, og er hann þóttist verða þess áskynja, að hann mundi geta átt von á atkvæðum þeirra, bað hann ákærða Hannes 22 338 Halldórsson, að koma því til leiðar, að þeir fengju þá þegar að greiða atkvæði á skrifstofu bæjarfóget- ans, svo að atkvæðin yrðu send norður í Stranda- sýslu með skipi, er var ferðbúið þangað og Björn ætlaði með. Fékk Hannes þá fulltrúa bæjarfógetans og skrifara hans til að opna skrifstofuna og fóru nefndir kjósendur þangað ásamt Hannesi og öðrum manni. Greiddu þeir síðan atkvæðin á skrifstofu bæjar- fógetans, svo sem lög mæla fyrir, afhentu fulltrúan- um atkvæðaseðlana í lokuðum umslögum, undirrit- uðu fylpibréfin og settu þau ásamt atkvæðaseðlun- um Í stærri umslögin, er fulltrúinn lokaði og afhenti þeim, en Hannes skrifaði utan á stærri umslögin og undir fylgibréfið sem vottur. Er það upplýst, að skipið, sem atkvæðin áttu að fara með, hafiði blásið í ann- að sinn til brottfarar um það leyti sem atkvæða- greiðslunni var lokið. Eftir ósk annars eða beggja kjósendanna tók Hannes við kjörgögnunum til þess að koma þeim norður og skýrir hann svo frá, að hann hafi gengið takleitt frá skrifstofunni að húsi Björns Magnússonar, hitt hann þar við bifreið og farið upp í hana, ekið með honum áleiðis til skipsins og afhent honum kjörgögnin í bifreiðinni. En Björn tók kjörgögnin með sér norður og segir eigi annað af þeim en að þau voru opnuð af kjör- stjórn á kjördegi og atkvæðaseðlarnir látnir saman við aðra atkvæðaseðla. Í prófum málsins er ekkert upplýst um það, að Hannes hafi haft eða getað haft kjörgögn í vörzlum sínum og eigi er heldur upplýst um önnur atvik, er bendi til þess, að hann hafi haft önnur afskifti af kosningu nefndra kjósenda en nú hefir verið sagt. Að vísu sýna rithandarsýnishorn þeirra Þórarins Ólasonar og Skarphéðins Njálssonar. að þeir hafa ekki sjálfir ritað nöfnin á atkvæðaseðla 339 þá, sem lagðir hafa verið fyrir hæstarétt (X 12 og X 13) og eignaðir hafa verið þeim. En þar sem atkvæðaseðlarnir voru teknir úr umslögunum og þeim blandað saman við aðra seðla, þá er það eigi sannað, að þessir tveir seðlar, er teknir voru úr kjörseðlabunkanum, séu hinir sömu og þeir, er komu úr kjörgagnaumslögunum frá bæjarfógetaskrifstofunni á Ísafirði, því sönnun fyrir þessu getur það eipi tal- izt, að Þórarinn og Skarphéðinn þekktu eigi rithend- ur sínar á öðrum seðlum í bunkanum og af rithönd- inni á seðlunum verður sú sönnun eigi leidd. Það brestur því alla sönnun fyrir því, að Hannes Halldórs- son hafi falsað atkvæðaseðla þessa og verður því að sýkna hann af ákæru réttvísinnar og valdstjórnarinn- ar í máli þessu. Framangreind afbrot Hálfdánar Hálfdánarsonar heyra undir |. nr. 28, 3. nóv. 1915, 83. gr, 2. mgr., sbr. lög nr. 50, 20. júní 1923, á. gr., 7. mgr. og 10. gr. og undir 114. gr. 2. mgr. og 55. gr., sbr. 63. gr. hinna almennu hegningarlaga og ákveðst refsing hans sex mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Afbrot Eggerts Halldórssonar heyra undir 114. gr., 2. mgr., sbr. 55. gr. hinna almennu hegningarlaga og ákveðst refsing hans þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Að því er snertir greiðslu málskostnaðar athugast, að rannsókn málsins og meðferð þess í héraði hefir eftir því, sem upplýst er í hæstarétti, haft óvenju- legan kostnað í för með sér, er að nokkru hefir orsakazt af því, að dómarinn hefir steypt saman í eitt rannsóknum á hendur öðrum en ákærðum, Hált- dáni og Eggert. Þykir því rétt, að um málskostnaðar- greiðslu fari sem hér segir. Málflutningslaun hins skipaða talsmanns Hannesar Halldórssonar, 75 kr. í 22* 340 undirrétti og 300 kr. í hæstarétti, greiðist úr rikis- sjóði. Hinir ákærðu, Hálfdán Hálfdánarson og Eggert Halldórsson, greiði hvor um sig varðhaldskostnað sinn og laun verjanda sins, eins og þau eru ákveðin í héraðsdóminum og laun verjenda sinna í hæstarétti, 500 kr. hvorum. Ennfremur greiði þeir in solidum helming alls annars löglegs kostnaðar sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda í hæstarétti, 600 kr., en hinn helmingurinn greiðist úr ríkissjóði. Sýslumaðurinn í Strandasýslu, Halldór Kr. Júlíusson, hefir að mestu leyti rannsakað málið og farið að öllu leyti með það og dæmt fyrir aukaréttinum samkvæmt konunglegri umboðsskrá 11. okt. 1927. Hefir honum verið stefnt lyrir hæstarétt til ábyrgðar og hefir verj- andi Hálfdánar Hálfdánarsonar krafizt, að hann verði sektaður fyrir ólögmæta meðferð málsins. Hefir hann sjálfur mætt í hæstarétti og varið þar dóm sinn og málsmeðferð. Við meðferð hans á málinu er það að- finnsluvert, að hann hefir synjað verjendum Hálfdán- ar Hálfdánarsonar og Hannesar Halldórssonar um það, að láta flytja frumskjöl málsins til Reykjavíkur á öruggan stað, þar sem þeir gætu átt aðgang að þeim við vörn málsins, að hann hefir ekki áður dóm- ur gekk í héraði gefið verjendum kost á að sjá fram- haldspróf þau, er tekin voru eftir að málið var tekið undir dóm í héraði, að framkoma hans gegn sumum vitnunum hefir naumast verið sæmandi stöðu rann- sóknardómara og loks, að hann hefir í dóminum sjálfum látið koma fram dylgjur um glæpsamlegt at- hæfi nokkurra nafngreindra manna, er eigi hafa sætt ákæru eða verið stefnt í málinu. En ekki þykir næg ástæða til að láta dómarann sæta sektum fyrir þetta. 341 Hinsvegar verður krafa hans um málskostnað fyrir hæstarétti ekki tekin til greina. Ákvæði undirréttardómsins um sekt á hendur verj- anda Hálfdánar Hálfdánarsonar staðfestist. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Hannes Halldórsson, á sýkn að vera af ákæru réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu. Ákærðu, Hálfdán Hálfdánarson og Eggert Hall- dórsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviður- væri, hinn fyrnefndi í sex mánuði og hinn síðar- nefndi í þrjá mánuði. Málflutningslaun Magnúsar Guðmundssonar, skipaðs verjanda Hannesar Halldórssonar, í hér- aði og hæstarétti, samtals 375 kr, greiðist úr ríkissjóði. Ákærði, Hálfdán Hálfdánarson, greiði varðhaldskostnað sinn og laun verjanda sins, Lárusar Jóhannessonar, 40 kr. fyrir vörn hans í héraði og 500 kr. fyrir vörn hans í hæstarétti. Ákærði, Eggert Halldórsson, greiði varðhalds- kostnað sinn og laun verjanda sins í héraði, Páls Jóns- sonar, 150 kr. og laun verjanda sins í hæstarétti, Sveinbjörns Jónssonar, 500kr. Allan annan lög- mætan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda í hæstarétti, Stefáns Jóh. Stefánssonar, 600 kr., greiði kærðu, Hálfdán og Eggert, in solidðum að helmingi, en hinn helm- ingurinn greiðist úr ríkissjóði. 342 Ákvæði undirréttardómsins um sekt fyrir ó- sæmilegan rithátt staðlesiist. Dóminum skal fullnægja með aðtör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu á hendur þeim Hálfdáni Hálfdánarsyni, útgerðarmanni í Búð í Hnifsdal, fyrr hreppstjóra í Eyrarhreppi í Norður-Ísa- fjarðarsýslu, og Eggert Halldórssyni skrifara hans, og Hannesi Halldórssyni, útgerðarmanni á Ísafirði, fyrir kosningasvik og kjörseðlaiðlsun. Málið byrjar með því, að sýslumanninum Í Ísafjarðarsýslu berst 5. júlí 1927 kæra yfir kjörseðlalölsun hjá Hálfdani Hált- dánarsyni í Búð í Hnífsdal, hreppstjóra Eyrarhrepps. En vegna embættisanna hans skipar svo dómsmálaráðuneytið með bréfi, dags. 14. júlí 1927, fulltrúa í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, cand. jur. Steindór Gunnlaugsson, til þess sem dómara í Ísa- fjarðarsýslu og Ísafjarðarkaupstað að halda þegar áfram rann- sókn hins svokallaða Hnífsdalsmáls. Ög þingar hann í málinu frá 15. júlí til 23. s. m. og hverlur þá málið aftur til hins reglulega dómara þar í sýslu. Þá leggur dómsmálaráðuneytið Íyrir sýslumanninn í Stranda- sýslu með símskeyti, dags. 11. júlí 1927, að taka sem fyrst fyrir rétti skýrslu, eftir þvi sem ástæður eru til, af mönnum þar, er eitthvað geta upplýst um hið svoneinda Hnifsdalsmál. Jatnframt er lagt fyrir hann að hafa sem bezt samband við sýslumanninn í Ísafjarðarsýslu, svo) rannsóknirnar geti haldizt í hendur, og svo fljótt sem unnt er, leitt sannleikann í ljós. Þingar hann svo í málinu í Strandasýslu frá 18.—20. júlí. Þess skal setið, að þegar málið hveriur úr höndum setu- dómara, Steindórs Gunnlaugssonar, aftur til hins reglulega sýslumanns í Ísafjarðarsýslu, þingar fulltrúi hans, Matthías Ás- geirsson, einu sinni í málinu, þann 23. júlí. Þá er Halldóri Kr. Júlíussyni, sýslumanni í Strandasýslu, með konunglegri umboðsskrá, dags. il. okt. 1927, falið sem sérstökum dómara, með heimild til að setja réttinn innan sér- hvers lögsagnarumdæmis landsins, að halda áfram rannsókn 343 i svokölluðu Hnifsdalsmáli og síðar að fara með og dæma mál, sem kynni að þurfa að höfða í tilefni af rannsóknunum. Er eftirfarandi frásögn um málavexti, byggð á prófum fyr- taldra dómara. Nánar þannig, að rannsókn á þeim atriðum, sem segir frá í fyrsta þætti málsins, hafa tveir fyrstneindu dómarar aðallega haft með höndum, en Halldór Kr. Júlíusson rannsókn hinna þáttanna fjögra, sumpart sem commiíssarius og sumpart sem sýslumaður í Strandasýslu. Þegar skýra skal frá gangi og vöxtum þessa máls, verður því skilt í 5 þætti til að auðvelda yfirlitið, mest eftir því, hvar og hvenær staðreyndir málsins hópa sig, en hinir ein- stöku þættir taka þó margvíslega hver yfir á annan og skýra kver annan. Verður skiftingunni ekki fylgt fastar en skýrleiki málsins leyfir og heimtar, en frá henni vikið, þegar svo horfir, enda er málið í eðli sínu ein heild, upp úr sama jarðvegi sprottið, eins og sýnt mun verða. 1. Hinn 9. júli 1927 var ákveðinn kjördagur til alþingiskosn- inga um land allt, og er söguþráður þessa þáttar í sem styztu máli sá, að þrír alþingiskjósendur í Norður-Ísafjarðarsýslu, þeir Sumarliði Hjálmarsson, Kristinn Pétursson og Halldór Krist- jánsson, ailir sjómenn í Hnífsdal, og sem gátu búizt við að verða ekki heima staddir á kjördegi, gengu að kvöldi þess 4. júlí s. á. um náttmálabil heim til Hálfdáns hreppstjóra í Búð, til þess að greiða þar atkvæði samkv. fyrirmælum laga um utan kjörstaða stadda Rjósendur. Greiða þeir atkvæði sín og skilja kjörplöggin eitir í vörzlum hreppstjóra. En að þrem stundarfjórðungum liðnum, eða þar um bil, koma þeir Sumar- liði Hjálmarsson og Kristinn Pétursson aftur og heimta, að kjörplögg sín og félaga sins, Halldórs Kristjánssonar, verði af- hent sér, og verður hreppstjóri við þeim tilmælum. Fara þeir síðan heim til sin með plöggin, rífa þau upp, en upp úr þeim koma kjörseðlar með nafni Jóns Á. Jónssonar, en kjósendur kveða sig hafa kosið Finn Jónsson. Er nú dagur að kvöldi kominn, og eru hin upprifnu atkvæði Sumarliða og Kristins, sem og kjörplögg Halldórs Kristjánssonar, geymd undir kodda Kristins Péturssonar um nóttina. Um morguninn ganga þeir 344 félagar heim til Halldórs, og verður það að ráði, að þeir fari með kjörplögg Halldórs til Ísafjarðar. Þegar þangað er komið, ganga þeir á heimili Ingólfs Jónssonar, cand. juris, vekja hann upp og segja honum sögu sína. Ganga þeir síðan út ásamt með Ingólfi og hitta enn Finn Jónsson póstmeistara, og fara þeir nú allir heim til Haraldar Guðmundssonar, frambjóðanda Alþýðuflokksins á Ísafirði, og er kjörplagg Halldórs rifið þar upp í viðurvist þessara manna, en upp úr því kemur kjörseð- ill með nafni Jóns A. Jónssonar, en Halldór kveður sig hafa kosið Finn Jónsson. Skrifar síðan Ingólfur Jónsson kæru í málinu til bæjarfógeta, en Vilmundur Jónsson læknir hrein- skrifar hana, og út af henni byrja siðan þinghöld í málinu s. d., 5. júli. Enn greiðir atkvæði að kvöldi þess 4. júli og um sama leyti og fyrgreindir menn, Sigurður Guðmundur Sigurðsson, sömuleiðis sjómaður í Hnifsdal, en hann hefir kjörplagg sitt strax á brott með sér að atkvæðagreiðslunni lokinni, og geymir það hjá sér um nóttina. Um kvöldið og morguninn heyrir hann svo hvernig fyrneindum félögum hans segist frá um af- drif atkvæðagreiðslu þeirra, og fer svo inn til Ísafjarðar um hádegisbil daginn eftir, þann 5. júlí, og rifur upp atkvæði sitt á bæjarskrifstofunni í viðurvist Ingólfs Jónssonar, cand. juris, og Guðm. Geirdal, og upp úr kjörplagginu kemur atkvæða- miði með nafni Jóns A. Jónssonar, en Sigurður segist hafa kosið Finn Jónsson. Kjörplögg allra þessara manna berast svo í hendur réttarins þennan sama dag, 5. júli, og fylgja málinu. Í Búð er herbergjum svo háttað, að inn af útidyrum liggur gangur inn í húsið. Ur ganginum framarlega eru dyr til vinstri handar inn í dagstofu (stássstofu), en Íyrir enda hans, gegnt útidyrum, eru dyr inn í herbergi, sem Hálfdán hafði fyrir kontór, en dagstofuna notaði hreppstjóri nokkuð jafnaðarlega í þessum kosningum fyrir kjörherbergi, þ. e.: visaði kjósend- um þangað inn, meðan þeir útfylltu kjörseðla sína. Verður nú nauðsynlegt að rekja framburð þessara fjögra manna og annara vitna Íyrir héraðsdómara, og skýra frá með- ferð hans á málinu, og hvernig ástatt er, þegar hann skilar því í hendur setudómara, Steindórs Gunnlaugssonar. Halldór Kristjánsson kemur fyrstur fyrir rétt og kannast við að hafa undirskrifað kæruna, kveðst hafa neytt atkvæðaréttar hjá hreppstjóra Eyrarhrepps þannig, að hann í einrúmi ritaði nafn annars frambjóðandans á hvítan. auðan seðil, lagði hann 345 í umslag, lokaði því og undirskrifaði síðan fylgibréfið í viður- vist hans og Eggerts Halldórssonar, verzlunarmanns. Hafði Eggert skrifað utan á ytra umslagið, og þeir hrepp- stjóri og hann þvínæst lokað umslaginu, en Hálfdán hrepp- stjóri hafi vottað undirskriftina á fylgibréfið, kveðst svo hafa skilið atkvæðið eftir hjá honuin og horft á hann láta umslagið niður í skúffu, læsa henni og taka lykilinn úr skránni, og jafnframt getið þess, að þarna skyldu atkvæðin geymast, þang- að til á kjördegi. Kveðst mættur svo að lokinni kosningu hafa farið heim til sín, en heyrt þó talað um, að óvarlegt væri að skilja at- kvæðin eftir hjá hreppstjóra, betra væri að gæta þeirra sjálfur. Hafi þá tveir kærendanna, þeir Sumarliði Hjálmarsson og Kristinn Pétursson, íarið til hreppstjóra og krafizt atkvæða þeirra, og einnig atkvæðis mætts. En í morgun kveðst hann hafa opnað atkvæði sitt í votta viðurvist, n.l. Kristins Péturs- sonar og Sumarliða Hjálmarssonar, og auk þess hafi Finnur Jónsson, póstmeistari, verið við, og einn maður, er vitnið kveðst ekki hafa þekkt, en atkvæðið hafi verið opnað í húsi því, er Ketill Guðmundsson kaupfélagsstjóri býr í. Kveður mættur, er hann opnaði atkvæðisumslagið, hafi staðið á atkvæðisseðlinum nafnið Jón A. Jónsson, en hann kveðst hafa kosið Finn Jónsson, eða skrifað hans nafn á seðilinn. Næstur mætir Kristinn Pétursson. Hann kannast við undir- skrift sína undir kæruna og kveðst hafa farið til hreppstjóra Eyrarhrepps Í gærkveldi til þess að neyta atkvæðisréttar sins, þar sem hann hefði ætlað á sjó. Hefði hreppstjóri afhent sér kjörgögn, auðan seðil, hvitan, blágrátt, venjulegt umslag, og fylgibréf, og því næst undirskrifaði mættur fylgibréfið með eiginhandarnafni, eftir að það hafði verið útfyllt. Viðstaddur hafi verið Eggert Halldórsson, verzlunarmaður, og hafi hann skrifað utan á ytra umslagið, og hafi hann ásamt hreppstjór- anum lokað umslaginu. Hálfdán hreppstjóri hafi vottað undirskrift mætts á fylgi- bréfinu, og að því búnu hafi mættur skilið atkvæðið eftir hjá honum. Hafi hreppstjóri læst því niður í skúffu, tekið lykilinn úr henni og jafnframt látið svo ummælt, að þar skyldi at- kvæðið geymt þangað til á kjördegi. Kveður mættur, að hann hafi heyrt talað um, að óvarlegt væri að skilja atkvæðin eftir hjá hreppstjóra, betra væri að geyma þau sjálfur. Hafi þá 346 mættur, ásamt með Sumarliða Hjálmarssyni, farið til hrepp- stjóra og krafizt atkvæða þeirra, og einnig atkvæðis Halldórs Kristjánssonar, en hreppstj ri afhent þau þeim sjálfur. Þegar mættur kom heim til sín, kveðst hann hafa opnað umslag það, sem atkvæðaseðill hans lá í, og nafnið Jón A. Jónsson verið skrifað á seðilinn, en mættur kveðst hafa kosið Finn Jónsson, eða skrifað hans nafn á seðilinn. Viðstöda vifni, er hann opnaði umslög kjörseðilsins, hafi verið: Ingimar Bjarna- son og Sumarliði Hjálmarsson. Mætir þá Sumarliði Hjálmarsson og segir nákvæmlega sömu sögu og Kristinn Pétursson. Segist hafa opnað atkvæði sitt, þegar heim kom, í viðurvist Ingimars Bjarnasonar og Kyist- ins Péturssonar, og á seðlinum hafi staðið nafn Jóns A. Jóns- sonar, en hann kveðst hafa kosið hinn frambjóðandann, Finn Jónsson, og hans nafn því átt að standa á seðlinum. Þá mætir enn Sigurður Guðmundur Sigurðsson og kveður hann hreppstjóra hafa afhent sér hvítan seðil, ásamt blágráu umslagi. Mættur svo gengið inn í stofu í norðurenda hússins og skrifað þar í einrúmi nafn þess frambjóðandans, er hann viidi kjósa, síðan brotið seðilinn saman og látið hann inn í umslagið og límt það aftur, og gengið svo út á gang Og hitt þar hreppstjóra (og þar) fengið honum umslagið, en hann (Hálfdán) kveðist vilja afhuga, hvort umslagið væri vel límt altur. Gengið svo inn í skrilstofuherbergið, sem er inn af ganginum í þeirri hlið hússins, sem veit út að sjónum, með umslagið í hendinni, á undan sér, sem gengið hafi rétt á eftir honum. Er hreppstjóri kom inn á skrifstofuna og mættur á eltir honum, sat Eggert Halldórsson við skrifborðið, en Hálf- dán lagði umslagið, að því er mættum virtist, á borðið fyrir framan Eggert. En þar er hann stóð að baki þeim hreppstjóra og Eggerti, kvaðst hann ekki hafa getað fylgzt nógu vel með þvi, hvort það var sama umslagið, sem lá þar á borðinu, en þar sem mættan eigi grunaði neitt, gerði hann sér eigi grein fyrir öðru, en að það væri atkvæðaseðill hans. Kveður, að hreppstjóri hafi lagt atkvæðisumslagið nokkuð langt inn á skrifborðið, en hann þá ekki séð neitt grunsamlegt við það, en eftir á, er hann varð áskynja um, að félagar hans, þeir Kristinn Pétursson, Sumarliði Hjálmarsson og Halldór Krist- jánsson hefðu tekið aftur atkvæðaseðla sína og orðið þess varir, að eitthvað var bogið við atkvæðagreiðslu þeirra, fannst mættum það grunsamlegt, hvað hreppstjóri lagði umslagið 347 langt inn á skrifborðið. Tók svo með sér atkvæðið og fór með það í morgun inn til Ísafjarðar og opnaði umslögin á bæjarskrifstofunni í viðurvist cand. juris Ingólfs Jónssonar og Guðmundar Geirdals. Kom þá í ljós, að á atkvæðaseðl- inum stóð nafnið Jón A. Jónsson, en mættur kveðst hafa kosið Finn Jónsson, og því ritað nafn hans á seðilinn. Auk þess hafi seðillinn verið ósamanbrotinn. Áður en hann víkur þarna frá rétti fullyrðir hann enn, að þegar hann greiddi at- kvæðið, hafi hann brotið seðilinn saman eltir að hann hafi skrifað nafnið Finnur Jónsson, og geti því enginn vafi leikið á því, að skift hafi verið um atkvæði. Mætir þá Hálfdán Hálfdánarson og staðfestir sögu fÍjór- menninganna, að því er virðist, að undanteknu því, að hann telur það ekki rétt í sögu Sígurðar Guðmundar Sigurðssonar, að hann (Hálfdán) hafi komið út á gang og tekið þar á móti atkvæði hans, heldur hafi hann afhent sér seðilinn á skrifstof- unni, og neitar því eindregið, að hann hafi haft nokkur af- skifti af atkvæðagreiðslu þessari umfram það, sem að ofan greinir, og neitar því þá einnig, að hann sé valdur að því, að skift hafi verið um atkvæðaseðla, meðan þeir voru í vörzl- um hans. Eggert Halldórsson mætir þá og staðfestir sömuleiðis fram- angreinda sögu, en kveðst ekki hafa tekið eltir þvi, hvort Hálidán hafi farið út á ganginn og tekið þar á móti atkvæði Sig. G. Sigurðssonar, eða ekki, og kveðst engin deili til þess vita, að skilt hafi verið um atkvæði ofangreindra manna. Þá kemur Ingimar Bjarnason skipstjóri í Hnífsdal fyrir rétt og staðfestir, að hann hafi verið viðstaddur, ásamt Kristni Pét- urssyni, þegar Sumarliði Hjálmarsson opnar atkvæðaseðil sinn, og sömuleiðis viðstaddur, ásamt Sumarliða Hjálmarssyni, þeg- ar Kristinn opnaði sinn seðil. Þegar dómari sýnir honum nafnið Jón A. Jónsson á rjskj. nr. 5 í málinu nr. 2 hér að framan, kveður vitnið, að sig minni ekki betur en að það sé kjör seðill Kristins Péturssonar, og er það rétt; en hann kveður, að Kristinn Pétursson hafi þá eigi í viðurvist sinni, eða svo hann heyrði, neitt um það sagt, hvern frambjóðandann hann hefði kosið. Sömuleiðis þekkir hann atkvæðaseðil Sumarliða Hjálmars- sonar aftur, þegar honum er hann sýndur, en Sumarliði hafi sagi, um leið og hann opnaði atkvæðaseðilsumslagið og leit á seðilinn og nafnið: >Falsað!< En að öðru leyti hafi Sumar- 348 liði ekkert sagt um það, svo vitnið heyrði, hvern hann hefði kosið. Fer svo fram samprófun með Hálfdáni og fjórmenningun- um, og heldur þar hver sínum framburði föstum, án þess að þar komi neitt nýtt fram, nema hvað Kristinn Pétursson bætir þvi við, að hann hafi geymt alla seðlana í nótt undir kodda sínum, og kveðst ekki hafa vitað til, að neinn hafi vitað það, nema þeir Halldór Kristjánsson, Sumarliði Hjálmarsson og Ingimar Bjarnason. Kveðst hann hafa verið vakinn kl. 4 í nótt til þess að fara á sjó, en í stað þess hafi hann farið með nefndum félögum sínum inn á Ísafjörð í morgun með at- kvæðaseðlana, og fullyrðir, ítarlega aðspurður, að enginn hafi án hans vitundar getað haft aðgang að kjörseðlunum í nótt. Að sannprófuninni lokinni og eftir löglegan undirbining vinna þeir Halldór Kristjánsson, Kristinn Pétursson, Sumarliði Hjálm- arsson og Sigurður G. Sigurðsson eið að framburði sínum í viðurvist Hálfdáns hreppstjóra. Síðan fangelsar dómarinn Hálfdán Hálfdánarson, þar sem vitnisburður framangreindra manna þykir vekja verulegan grun um það, að hann kunni á einhvern hátt að vera riðinn við það, að kjörseðlar framangreindra manna hafa verið falsaðir á þann hátt, að skift hafi verið um þá, eftir að þeir greiddu atkvæði. Sama dag tekur dómarinn úr vörzlum hreppstjóra atkvæði þessara manna: Sigurðar Kristóberts Sigurðssonar, Árna Jónssonar, Gisla Jóns Hjaltasonar, Hjartar Guðmunds- sonar og Kristjáns Jónssonar. Í næsta réttarhaldi heldur Hált- dán fast við fyrri framburð sinn í öllum greinum, og einnig heldur hann því fast fram, að kærendurnir hljóti sjálfir að vera valdir að því, er hann sjálfur er sakaður um, eða þá einhverjir aðrir. Hann kveður sér þykja það undarlegt í þessu máli, að kærendurnir þrir kusu hjá mættum og skildu eftir atkvæði sín hjá honum, en komu svo tveir af þeim nokkru síðar og sóttu atkvæði sín og þriðja mannsins, Halldórs Krist- jánssonar, og að tveir þeirra, Kristinn og Sumarliði, opna svo kjörseðlaumslagið í viðurvist Ingimars Bjarnasonar, formanns verkalýðsfélagsins, en hann telur mættur sér Óvinveittan, siðan verkfallið í vor, og að því er hann heldur, einnig Vegna þess, að hann kærði Ingimar fyrir brot á borgaralegum hegn- ingarlögum í sambandi við verkfallið. Í sama réttarhaldi upplýsir Halfdán, að Baldvin Sigurðsson, Jóna Jónsdóttir og Guðmunda Pétursdóttir hafi öll kosið hjá 349 sér og Öll tekið kjörseðla sína með sér, og kveðst því ekki vita, hvað um þá hafi orðið. Þá mæta fyrir rétti Ingólfur Jónsson, cand. juris, og Guðm. Geirdal, og kannast við, að Sigurður G. Sigurðsson hafi komið til þeirra á bæjarskrifstofuna með atkvæði sitt í fylgibréfs- umslagi, og opnað það í þeirra viðurvist, og þegar þeim er sýndur kjörseðill sá, er fylgir kjörplaggi Sigurðar, þekkja þeir, að það er sami kjörseðillinn og kom upp úr atkvæðisumslagi hans, þegar það var opnað. Þann 10. júlí þingar svo héraðsdómari í síðasta sinn í mál- inu, að þessu sínni, og fangelsar þá Eggert Halldórsson, af því að hann hefir jafnan aðstoðað hreppstjóra Eyrarhrepps við atkvæðagreiðslu þá, er að framan getur, og greindur hrepp- stjóri hefir verið grunaður um fölsun á, svo sem með tilliti til þess, að handskrift á kjörseðli í málinu Nr. 1 þykir líkjast handskrift mætts á rjskj 6 og rjsk. 7. Mætir þá enn Hálfdán Hálfdánarson og neitar enn að hafa skift um atkvæðaseðla, og kveðst í engu geta breytt fyrri framburði sinum; og lætur dómarinn þá fylgja gæzluföngun- um, Eggerti Halldórssyni og Hálfdáni Hálfdánarsyni, yfir í fangahúsið. Það athugast, að þeir Halldór, Kristinn og Sumarliði geta þess ekki í þessari fyrstu frásögn sinni á gangi atkvæða- greiðslunnar, hvort hreppstjóri hafi tekið við blágráu umslög- unum þeirra með atkvæðisseðlunum, hvort á ganginum eða kontórnum, þeir fara ekki svo grannt í frásögnina, og þeir eru heldur ekki neitt um það spurðir, og Hálfdán getur þess ekki, — það ber alls ekki á góma. Í þessu horfi er þá málið, þegar setudómari, Steindór Gunn- arsson, tekur við því. Þingar hann fyrst í málinu 13. júlí, og kemur þá fyrir rétt Hálfdán Hálfdánarson, segir hann enn sögu atkvæða- greiðslu þessara fjögra manna, og fer hún alls ekkert út fyrir þann ramma, sem lagður hefir verið, og ekkert getur hann um ósamræmið milli sín og Sigurðar Guðm. Sigurðssonar, né heldur er hann spurður. Hann skýrir þarna frá meðal annars, að 4 kjósendur úr Strandasýslu hafi greitt atkvæði hjá sér, sem er rétt, og að þeir allir hafi tekið atkvæði sin með sér, og verður um það atriði rætt síðar. Hann neitar að gefa nokkrar frekari upplýs- ingar um, hvernig geti staðið á hinum meintu nafnabreyting- 350 um, en sjálfur segist hann ekki valdur að þeim, né heldur vita, að aðrir séu valdir að þeim, og segir, að enginn tími hafi verið til slíkra hluta fyrir sig, enda þótt honum hafi dottið í hug að breyta atkvæðunum, því hann hafi fengið heimsókn á þeim tima, sem atkvæðin lágu hjá honum. Á eftir Hálfdáni kemur Eggert Halldórsson snöggvast í réttinn, en kveðst eng- ar upplýsingar geta gefið, og neitar að vera valdur að nafn- breytingum þeim, sem kært væri yfir. Þann 16. júli eru gæzlu- fangarnir enn fyrir rétti og endurtaka neitun sína, en þess utan kemur Haraldur Guðmundsson fyrir rétt og staðfestir sögu kærendanna að því leyti, sem hann var við hana riðinn. Þann 16. júlí koma þeir Finnur Jónsson, póstmeistari, og Ingólfur Jónsson, cand. juris, fyrir rétt, og staðfesta sögu kær- endanna, það sem til þeirra tekur, en Ingólfur skýrir þess utan frá, að Sumarliði hafi sagt sér, að ástæðan til að hann hefði fyrst tekið upp atkvæði sitt, hefði verið sú, að hann hefði haldið að atkvæðið væri ógilt, vegna þess, að hann hefði brotið atkvæðismiðann saman, og ekki fundið að svo væri, þegar hann þuklaði utan á umslaginu, og sömuleiðis tekur Finnur það fram, að Sumarliði hefði skýrt frá, að ástæð- an til þess, að hann hefði opnað atkvæðisumslag sitt, hefði verið sú, að hann hefði haldið að atkvæðið væri ógilt, þvi hann hefði brotið atkvæðamiðann saman. Þá koma enn gæzlulangarnir, en þeir skýra ekki frá neinu nýju í því sambandi, en staðhæfa einungis sakleysi sitt að nýju. Hinn 19. júlí koma svo kærendurnir og Sigurður Guðm. Sigurðsson fyrir réttinn, en þegar þangað er komið sögu þeirra, að þeir skuli skýra frá viðburðum á heimleið frá kosn- ingum og frá aðdragandanum að þvi, að þeir þarna um kvöldið fara aftur til Búðar og heimta kjörplögg sin úr hönd- um Hálfdáns og síðan opna þau, þá verður sá framburður á þann hátt, að hann vekur tortryggni setudómara, Steindórs Gunnlaugssonar, og kveður hann upp gæzluvarðhaldsúrskurð á hendur þeim sama dag, sem, að því er Sumarliða snertir. er rökstuddur með því, að nokkuð ósamræmi er í framburði hins mætta kæranda og að hans framburður er ekki að öllu leyti samhljóða framburði nokkurra vitna í málinu; og hvað snertir Halldór Kristjánsson; með þvi að ekki er fullt samræmi i framburði hins mætta kæranda og að framburður hans er í ósamræmi við framburð vitnis hér fyrir réttinum í dag, og 351 með tillii til þess, hvað rannsóknin er skammt á veg komin, og loks hvað Kristinn Pétursson snertir; með því að ekki er fullt samræmi í framburði hins mætta kæranda og vitnis, sem leitt hefir verið í málinu í dag, og einnig með tilliti tíl þess, hvað rannsóknin er skammt á veg komin Og hvað Sigurð Guðmund snertir, „með því að ekki er fullt samræmi í fram- burði hins mætta kæranda og vitnis, sem leitt hefir verið í málinu, og einnig með tilliti til þess, að rannsókn málsins er skammt á veg komins. Með því að þessi snúningur málsins stingur mjög í stúf bæði við meðferð héraðsdómarans, sem búinn er að láta þessa menn staðfesta sögu sina með eiði, eins og lög standa til með góð og gild vitni, og ennfremur við þær niðurstöður, sem framhaldandi rannsókn málsins leiðir í ljós. Þá er nauðsynlegt að athuga mjög nákvæmlega alla hér að lútandi framburði, því sé hér um tortryggilega fram- burði að ræða, hlyti það að rýra Öryggi niðurstöðunnar í málinu. Sumarliði Hjálmarsson skýrir frá: Eftir að atkv.gr. var lokið og mættur afhenti hreppstjóra atkvæði sitt til geymslu, fór hann heim til sín. En á leiðinni kveðst hann hafa heyrt talað um það af Sölva Ásgeirssyni og Baldvini Kristjánssyni, að óvarlegt væri að láta atkvæðið liggja hjá hreppstjóranum. Hefði liðið siðan nokkur stund, líklega upp undir klukkutími, og hefði þá mættur, ásamt Kristni Péturssyni, farið heim til hreppstjóra og sótt atkvæði sín, ásamt atkvæði Halldórs Krist- jánssonar. Mættur kvaðst muna eftir því, að hann hefði tví- brotið atkvæðamiðann inn í innra umslagið, og hefði hann heyrt talað um, að atkvæðið væri þess vegna ógilt. Ekki kvaðst hann muna, hver hefði sagt það við sig, en þeir Ingi- mar Bjarnason og tveir fyrrnefndir menn, Sölvi og Baldvin, hefðu verið viðstaddir, og munu það því hafa verið einhverjir þeirra, sem höfðu orð á því. Mættur kveðst því hafa tekið upp atkvæðið, og hefði þá komið í ljós, að á atkvæðamiðan- um stóð nafn Jóns A. Jónssonar, en hann kveðst hafa skrifað nafn Finns Jónssonar á miðann, og miðinn var óbrotinn. Hins- vegar neitar mættur því eindregið, að hann hafi nokkuð þuklað á umslaginu eða hafa fundið að atkvæðamiðinn var óbrotinn. Dómarinn sýndi mætta atkvæðamiða hans á rjskj. Nr. 2, og kveðst hann ekki þekkja rithöndina á nafni Jóns A. Jóns- sonar, og kannast ekki við. að hafa skrifað það. Dómarinn 352 sýndi honum einnig nöfn þau, er mættur hefir sjálíur skrifað á rjskj. Nr. 3-5, og kveðst hann heldur ekki þekkja rithöna- ina á þeim. Mættur tekur það fram, að atkvæðaumslag sitt hafi ekki borið þess nein merki, að það hafi verið tekið upp. Halldór Kristjánsson skýrir frá: Á heimleiðinni hefði Sumar- liði minnzt á, að hann hefði brotið atkvæðaseðil sinn saman, og hefði þá einhver, hver, man vitnið ekki, talað um að at- kvæðið væri ógilt, og hefði Sumarliði þá talað um að sækja sitt atkvæði, og hefði mættur þá einnig beðið hann að taka sitt atkvæði, og segir hann nú, að sinn atkvæðaseðill hafi einnig verið brotinn. Segir hann, að ástæðan til þess, að hann hefði beðið félaga sína að taka sitt atkvæði hefði aðeins verið sú, að þeir hefðu ætlað að taka sín atkvæði aftur. Síðan segir þó mættur, að hann hafi heyrt Ingimar Bjarnason segja, að óvarlegt væri að láta atkvæðin liggja hjá hreppstjóranum, en ekkert kveðst hann hafa innt frekar eftir því, hvers vegna slíkt ætti að vera óvarlegtl Kristinn Pétursson skýrir frá: Eftir að atkvæðagreiðslunni var lokið, ganga þeir félagar heimleiðis. En á heimleiðinni heyrði hann bæði Sölva Ásgeirsson og Ingimar Bjarnason tala um það, að óvarlegt væri að láta atkvæðin liggja hjá hrepp- stjóra. Hefði hann ráðið mestu um það, að þeir sóttu aftur at- kvæðin, sem hreppstjóri afhenti án tafar. Þegar heim kom aftur með atkvæðin, tók Sumarliði fyrst upp sitt atkvæði, síð- an mættur sjálfur, og hefði á báðum miðunum staðið nafn Jóns A. Jónssonar, enda þótt mættur segist hafa skrifað nafn Finns Jónssonar. Viðstaddur var Ingimar Bjarnason. Framburður Sigurðar G. Sigurðssonar er hér engu fyllri en hann var í upphafi, og vísast því til hans. Þá kemur fyrir rétt sama dag þ. 19. júlí Ingimar Bjarnason, sem skýrir frá, að hann hafi mætt Sumarliða og Kristni á göt- unni, er þeir voru á heimleið frá atkvæðagreiðslu, og heiðu þeir aðeins skifzt á nokkrum orðum. Vitnið kveður þá hafa sagt sér, að þeir væru búnir að kjósa, og hefði vitnið þá spurt þá, hvort þeir hefðu tekið atkvæðin með, og hefðu þeir neitað því. Vitnið fortekur að frekari umræður hafi þá farið fram um þetta, en vill hinsvegar ekki fullyrða nema svo kunni að vera, að hann fyr um daginn hafi látið í ljós við þessa kjósendur, að flestir muni taka við atkvæði sinu hjá hrepp- stjóra eða öðrum, sem stæðu fyrir atkvæðagr. utan kjör- 353 staða. Nokkru seinna kveðst vitnið hafa komið heim til Sum- arliða og Kristins, en vitnið bjó þar einnig, og hefðu þeir þá verið búnir að sækja atkvæði sín. Tóku þeir þau síðan upp. Fyrst Sumarliði og síðan Kristinn, og stóð á báðum seðlunum nafn Jóns A. Jónssonar. Vitnið segir að Sumarliði hafi sagt, þegar hann tók upp atkvæði sitt: >Falsað!< en hinsvegar kveðst vitnið ekki hafa veitt því neina sérstaka athygli, hvort Kristinn sagði nokkuð til né frá um, hvort atkvæði hans væri eins og hann hefði gengið frá því eða ekki. Hann muni lítið hafa um það talað, að minnsta kosti ekki við sig, en eitthvað muni þeir Sumarliði og Kristinn hafa talað um það sín á milli, en vitnið kveðst enga athygli hafa veitt því, er fram fór á milli þeirra, enda skifti það sér ekki af alþingiskosningum; þær séu sér óviðkomandi. Vitnið kveðst ekkert hafa vitað fyr en um morguninn, að þeir ætluðu til Ísafjarðar með atkvæðin. — Í réttarhaldi 21. júlí skýrir Ingimar enn frá á þá leið, að hann muni ekki til þess að hann hafi látið orð falla í þá átt, að óvarlegt væri að láta atkvæði liggja hjá hreppstjóra, né heldur að atkvæðaseðill væri ógildur, ef hann væri brotinn, eða að hann hafi sagt, að hann ætti ekki að brjóta. Vitnið kveðst ekkert hafa um það vitað, að seðilinn ætti ekki að brjóta, fyr en þennan dag, 4 júlí, að það hafi kosið á sýsluskrifstof- unni og þá spurt fulltrúann um það, og hann sagt sér, að miðann ætti ekki að brjóta. Mætir nú til samprófunar við Ingimar í sama réttarhaldi gæzlufanginn Sumarliði Hjálmarsson, sem heldur því fram, að hann geti ekki annað hugsað sér, en vitnið hafi heyrt að Kristinn hafi sagt, að atkvæðið hafi verið falsað, eða að því hafi verið breytt, en Ingimar segir á móti, að það hafi hann ekki heyrt, en hinsvegar hafi sér skilizt á allri framkomu Kristins, eftir að hann tók upp atkvæðið, að eitthvað væri athugavert við það. Samprófun þeirra Sumarliða og Ingimars tekur ekki tit nema þessa eina atriðis, samkvæmt bókun. Víkur þá Sumarliði frá rétti undir gæælu, en Kristinn Pét- ursson mætir til samprófunar við Ingimar. Kristinn heldur því fram, að hann hafi heyrt Ingimar segja við sig á heimleið- inni, að óvarlegt væri að láta atkvæðin liggja hjá hreppstjór- anum, en Ingimar kveðst ekki muna að hafa haft þau um- mæli, og allra sízt er hann mætti gæzlufanganum á heimleið frá atkvæðagreiðslunni. Um önnur atriði eru þeir agnir Ag 2 354 Kristinn ekki samprófaðir. Víkur þá Kristinn frá rétti undir gærzlu, en gæzlufanginn, Halldór Kristjánsson, mætir til sam- prófunar við Ingimar. Gæzlufanginn fullyrðir, að hann hafi heyrt vitnið segja, að óvarlegt væri að láta atkvæði liggja hjá hreppstjóra, en vitnið kveðst ekki muna til þess, en þó svo hafi verið, að hann einhvern tíma hafi látið slíkt í ljós, þá telur vitnið sig hafa haft gilda ástæðu til þess, eftir fram- komu og orðbragð hreppstjórans á þingmálafundi í Hnífsdal þ. 2. þ. s. m. Um önnur atriði eru þeir Halldór og Ingimar ekki samprótaðir. Þeir Sölvi Ásgeirsson og Baldvin Kristjáns- son eru ekki kallaðir fyrir rétt. Þeir Sumarliði og Ingólfur eru svo samprófaðir um það, sem þá hefir greint á um, að því er það snertir, að gæzlu- fanginn hafi átt að þukla á umslaginu áður en hann opnaði bað. Gæzlufanginn neitar því fastlega að hafa gert það. Hann heiði tekið umslagið strax upp án þess að þukla nokkuð á því, og hefði hann því aldrei haft þau ummæli, sem (Ing- ólfur) hefir haft eftir honum; vitnið heldur því hinsvegar Íram, að hann minni fastlega að gæzlufanginn hafi haft þessi ummæli. Sumarliði er ekki sambrófaður við Finn Jónsson. Skal nú fyrst athugaður framburður Sumarliða Hjálmarssonar: Ósam- ræmið í framburðinum ætti helzt að vera þetta, að Þegar hann er spurður um, hverjir hafi verið inni á kontórnum, begar hann greiddi atkvæði, þá segir hann, að það hafi ein- ungis verið Eggert og Hálfdán, og neitar því, að aðrir hafi verið þar inni, en Kristinn var þar viðstaddur. Við þetta er fyrst að athuga, að Sumarliði virðist eðlilega hafa getað skilið spurninguna á þá leið, að innt var eftir hvað annara manna en þeir félagar hafi verið viðsíaddir við kosninguna, því það hefir verið frá upphafi máls in confesso, að þeir félagar hafi verið staddir í Búð samtímis, en þó svo hafi ekki verið, virðist þetta minnisleysi, sem strax er gengizt við, algerlega ómerkilegt og alls ekki geta náð því að vera kallað ósam- ræmi í framburði, því það er með öllu óskiljanlegt, hvað Sumarliða hafi átt að ganga til að hafa tilhneigingu til að drepa dula nærveru Kristins þarna. Þá er það þetta atriði, hversu tortryggilegt það megi virðast, að Sumarliði kveðst ekki þekkja rithöndina á nafni Jóns Á. Jónssonar á rjskj. nr. 2 í sambandi við það, að hann þekkir heldur ekki rithöndina á nöfnum beim, er hann sjálfur hefir skrifað á rjskj. nr. 3-—5. 355 Fyrst er um betta að segja, að hér virðist ekki vera að ræða um það, sem nefnt geti orðið ósamræmi í framburði, og ekki heldur sést hvernig sljóleiki sá, sem hér kemur fram, geti verið tortryggilegur, því það er ekki hægt að koma auga á, að hann geti hafa haft nokkurn tilgang með því að ganga þarna frá sinni eigin rithönd, og siðar segist Sumarliði hafa getið þess við dómarann, við þetta sama tækifæri, að hann væri sljór á skrift, en sagt það lágt, en kveðst vera viss um að dómarinn hafi heyrt það, en hvort réttarvitnin hafi heyrt það, veit hann ekki, að minnsta kosti hafi það ekki verið bókað, og þess utan kveðst vitnið hafa verið þreytt, komið beina leið utan af sjó. Fleiri misfellur, ef misfellur skyldi kalla, virðast ekki finnast innan framburðar Sumarliða. Þá er ósamræmið milli framburðar Sumarliða og Ingólfs. Skal fyrst tekið fram, að hér að lútandi framburður Ingólfs, eins og hann er bókaður í réttarh. þ. 18. júlí er nokkuð ólogískur, og gæti það bent til, að hér hefði eitthvað farið á milli mála hjá Ingólfi, þó hitt sé líka til, að bókun hafi verið um að kenna. En hvað sem þvi líður, er sannleikans blær á frásögn Sumarliða. Því það verður að telja það meira en vafasamt, hvort Sumarliði með sínum sjómannsfingr- um hefði getað fundið það gegnum umbúðirnar, hvort seðill- inn var brotinn eða ekki. Að ástæðunni fyrir þessum misskilningi Ingólfs og Sumar- liða skal engum getum leitt, en það verður ekki séð, að hann geti á nokkurn hátt talizt tortryggilegur, og heldur ekki sést, að á bak við hann geti legið nokkur tilgangur, hvort sem málið er skoðað frá sjónarmiði Ingólfs eða Sumarliða. Þá er einnig Halldór Kristjánsson í gæzluvarðhaldsúrskurð- inum sakaður um ósamræmi, og ætti það þá sennilega að vera í því fólgið, að hann hafi beðið félaga sina að taka sift atkvæði, aðeins al því, að þeir hafi ætlað að taka sín, en skýrir síðan frá, að hann hafi heyrt Ingimar Bjarnason segja, að óvarlegt væri að láta atkvæðin liggja hjá hreppstjóranum. Það verður ekki séð að bað sé rétt, að hér sé um ósamræmi að ræða. Halldór segir að sú ástæða, að Ingimar sagði óvar- legt að geyma seðilinn hjá hreppstjóra, hefði ekki nægt sér, ef félagar hans hefðu ekki sótt sín plögg líka, og auðvitað kemur ekkert af einni orsök, ekki á viljans fremur en efnisins svæðum, og verður því ekki fundið neitt ósamræmi í því, þó taldar séu fleiri hvatir, sem leitt hafi til verknaðarins. Þá 23“ 356 verður enn Halldóri það á, að hann þekkir ekki hönd sína á einu rithandarsýnishorninu, sem hann hefir skrifað, og er um það hið sama að segja sem fyr, að ekki verður séð, að hann geti hafa gengið frá þeirri rithönd sinni í nokkrum óleyfileg- um tilgangi. Til frekari skýringar má taka það fram, að það þarf alls ekki að byggja á vitnisburði þeirra Halldórs og Sumarliða um það, að þeir hafa ekki með eigin hendi skrifað atkvæðaseðla þá, sem komu upp úr kjörplöggum þeirra; um það er sjón sögu ríkari. Þá er að athuga ósamræmið Í framburði þremenninganna og Ingimars Bjarnasonar. Í fyrstu neitar Ingimar að muna til þess, að hann hafi látið orð falla um það, að óvarlegt væri að láta atkvæðin liggja hjá hreppstjóra, en játar þó að hafa spurt þá félaga um, hvort þeir hafi tekið atkvæðin með sér, og er auðsætt að þarna er mjótt á milli, en síðan bera þeir Halldór og Kristinn á hann ágreiningslaust sömu orðin, og virðast þau þar með sönnuð á hann, enda virðist Ingimar á endanum, samprófaður við Halldór Kristjánsson, ganga inn á að hafa talað þau. Sumarliði man eftir að sömu orð hali fallið, en ber Sölva Ásgeirsson og Baldvin Kristjánsson fyrir þeim, og virðist það þrautsannað, að þessi orð hafa raunverulega fallið. Þá segir Sumarliði, að á heimleið hefði verið talað um það, að at- kvæði væri ógilt, ef seðillinn væri brotinn, og ber annaðhvort Ingimar fyrir, eða þá Sölva og Baldvin, og verður enn bert að hann getur talað satt, og að öllum líkindum gerir það; því Ingimar lætur þess getið í vitnisburði sínum, að hann öðlaðist þá þekkingu, að ekki skuli atkvæðaseðil brjóta, á skrif- stofu bæjarfógetans, þegar hann þennan sama (4. júlí er stadd- ur inni á Ísafirði og greiðir þar atkvæði, staddur utan kjör- staðar á skrifstofu bæjarfógeta, svo þekkingin er að minnsta kosti til innan þess hóps, er þarna talar saman, en um þetta atriði hefir hann alls ekki verið samprólaður við Ingimar eða þá hina, en á því verður Sumarliða ekki gefin sök. Þá er enn mjótt á milli framburðar Sumarliða og Ingimars um það, hvað Kristinn hafi sagt, er hann opnaði atkvæði sitt, og er ósamræmið þar á milli að minnsta kosti einungis gráðumunur. Annars er það bert, að ef nokkur þessa framburða er tor- tryggilegur, þá er það framburður Ingimars Bjarnasonar. Hon- um er auðsýnilega mjög óljúft um allan vitnisframburð, vill alls ekki að sér sé neitt blandað inn í þetta mál, enda segir 357 það nokkurnveginn beint sjálfur. Hann vill sýnilega draga fjöður yfir þá hlutdeild, sem hann raunverulega hefir átt í því, að þeir sækja atkvæði sín aftur og opna þau. En þessi framkoma Ingimars virðist fá eðlilega og næga skýringu, þegar þess er gætt, að þetta er almennt og jafnvel náttúrlegt upplag alþýðumanna, og virðist því alls ekki tortryggilegt út af fyrir sig. Þegar litið er yfir framburð kærendanna í heild sinni og þeir bornir saman, þá virðast þeir eins samróma og frekast verður búizt við, sem aftur virðist sanna það ómótmælanlega, að þeir segi frá hlutum, sem þeir allir hafi heyrt og séð, og í annan stað segja þeir alls ekki frá þessum hlutum með sömu orðum, sem sýnir að þeir eru ekki að fara með neina þulu, sem þeir hafa lært utanbókar, sjálfir búið til eða aðrir kennt þeim, og eru þeir síður en svo tortryggilegir. Þetta virðist líka setudómari viðurkenna, bæði með breytni sinni og orðum. Hann leysir Sigurð Guðm. Sigurðsson úr gæzluvarðhaldi daginn eftir, þann 20. júlí, án þess að hafa samprófað hann við Ingimar, en Ósamræmi Sigurðar við hann olli þó fangelsuninni, og verður jafnvel aldrei af samprófun þeirra á milli. En síðustu orð Sigurðar í réttinum eru þau, að hann muni það fyllilega, að Ingimar Bjarnason hafi talað um það í sinni áheyrn, að atkvæðaseðilinn ætti að láta óbrotinn í umslagið, og honum hafi því skilizt að seðillinn væri ógild- ur, ef hann brotinn væri. Heldur ekki verður sagt, að málinu þann 20. sé neitt veru- lega lengra á veg komið en það var þann 19. Kærendurna þrjá leysir hann svo úr gæzluvarðhaldi þann 21., en áður en það verður er bókað, að dómarinn hafi enn átt tal við gæzlufangann Hálfdán Hálfdánarson, og bent hon- um á hve kærendurnir héldu því fast fram, að um atkvæði sín hefði verið skift. En hvernig sem dómarinn gekk á hann, kvaðst Hálfdán vera alsaklaus. Kallar svo dómarinn gæzlu- fangana fyrir sig hvern af öðrum, gengur í gegnum framburð þeirra, sem þeir halda fast við í öllum greinum og hafa engu við að bæta, og segjast alveg vera vissir um, að um atkvæði þeirra hafi verið skift. Eru þeir síðan spurðir af dómaranum, hvort þeir hafi verið nokkuð sérstaklega illa fyrirkallaðir, þeg- ar dómarinn tók þá fyrir rétt, og inna þeir þar við ýms svör, en allir segja þeir, að þeir hafi ekkert út á það að setja af 358 dómarans hálíu, þó að hann kallaði þá fyrir rétt, eins og hann gerði. Með þessu leysir svo dómarinn þá úr varðhaldinu. Virðast þessar bókanir alls ekki skildar nema á einn veg, sem sé þann, að dómarinn sé hættur að tortryggja kærendurna um nokkra hlutdeild í fölsunum á atkvæðaseðlum þeirra. Þann 19. júlí mæta enn sem snöggvast fyrir rétti: Sigurður Kristó- bert Sigurðsson, Árni Jónsson og Gisli Jón Hjaltason, sem allir hafa greitt atkvæði utan kjörstaðar, staddir í Hnifsdal, og sepj- ast hafa kosið Finn Jónsson, og hafa þeir sennilega verið kallaðir fyrir réit af þeirri ástæðu, að efamál getur hafa þótt um það, að alit væri með felldu um atkvæðagreiðslu þeira, þar sem þeir hefðu skilið atkvæði sín eftir í vörzlum hrepp- stjórans, en þó finna þeir með dómaranum seðla sína, þó án þess að rithandarsýnishorn hafi verið tekin, eða nánar þannig, að þeir Árni og Gisli þykjast þekkja seðla sína í seðlabúnk- anum, og Sigurður Kristóbert telur rithönd á einum seðli, sem dómarinn sýndi honum, líkjast mjög sinni rithönd, en er þó ekki viss. En við framhaldsrannsókn reynist það rangt, að þeir eigi téða seðla, eins og seinna verður sýnt. Annars skeður ekkert dagana 19.—21. júlí annað en það, sem frá hefir verið skýrt, og svo sifelld próiun á sakborning- unum Hálfdáni og Eggert, sem engan árangur ber, og prófun á ákærendunum, sem nokkurn árangur ber að því leyti, að saga þeirra verður ítarlegri um það atriði, hvar þeir hafi aí- hent Hálfdáni atkvæðaumslög sín, og svo samprófun milli Hálfdáns og þeirra, og skal nú vikið að þessu tvennu síðasta. Í yfirheyrslunni þann 19. geta þeir Halldór og Kristinn í fyrsta sinni um það lauslega, að þeir hafi afhenti hreppstjóra blágráa umslagið með atkvæðaseðlinum, en þá verður ekkert meira úr því atriði, og Sumarliði kemst enn ekki að þvi; en svo í samprófun þann 20., milli Hálfdáns annarsvegar og Hail- dórs og Kristins hinsvegar, og þann 21. í samprófun milli Hálfdáns og Sumarliða, tekur þetta, hvort og hvar þeir hafi afhent hreppstjóra blágráa umslagið, hina skýru mynd, og staðhæfa kærendurnir þá allir, að þeir hafi afhent Hálfgáni þau úti á ganginum, áður en komið er inn á kontór, en hann neitar. Samprófaður við Halldór segir Hálfdán, að annaðhvort hafi kjósandinn lagt umslagið sjálfur á borðið, eða afhent sér það inni á skrifstofunni. Samprófaður við Kristinn segist hann ekki 359 muna það fyrir víst, hvort hann hafi tekið við atkvæðinu á skrifstofunni, eða hvort kjósandinn hafi sjálfur lagt það á borðið, og gagnvart Sumarliða aftekur Hálfdán að hafa snert umslagið fyr en hann hafi látið það í ytra umslagið, en hafi hann tekið við því af kjósandanum, þá hafi hann áreiðanlega gert það á skrifstofunni. Það virðist mega staðhæfa það fullum fetum, að kærend- urnir hafi aldrei sagt nema eitt og hið sama um þetta atriði, sem sé, að þeir hafi afhent hreppstjóra blágráu umslögin þeirra frammi á ganginum. Að kjósendunum skuli ekki vera ljóst frá upphafi, að hér ræðir um atvik, sem miklu máli skiftir, virðist tala sterkum rómi um ótortryggni þeirra og sakleysi. Að láta sér koma til hugar, að þrír menn detti niður á að ljúga upp sama atriðinu, virðist fjarstæða, og þeir eru ekki spurðir um þetta, fyr en þeir eru komnir í gææluvarðhald, og má ætla að þeim þar hafi ekki gefizt tóm til að tala sig saman. Enda renna hér fleiri stoðir undir, því Sigurður Guðm. Sigurðsson hefir frá upphafi máls sagzt hafa afhent hreppstjóra atkvæðisumslag sitt á ganginum. Þá er neitun hreppstjóra heldur ekki ai þeim toga, að hún geii hnekkt trúverðugleik þrimenninganna. Hún er loðin, ai- gerlega neikvæð, hann einungis velur og hafnar, en bætir ekki við neinu nýju atviki, er geti styrkt framburð hans, og hún virðist vandræðaleg, bæði eins og hún liggur fyrir út af fyrir sig, en ekki sízt þegar það er athugað, að honum bar að geta neitað að hafa sneri blágráu umslögin með kjör- seðlunum. Þann 22. júli mæta þeir svo allra snöggvast fyrir rétti hjá setudómaranum, þeir Bæringur Eyjólfsson og Einar Ólafur Eyjólfsson, sem segjast hafa greitt atkvæði í Hnífsdal og kosið Finn Jónsson, og eru þeir leiddir í kjörseðlafúlguna og finna greiðlega atkvæðaseðla sína í henni, allt þó án þess að rit- handarsýnishorn séu tekin. Þá mætir Kristján bóndi í Nesi, sem segir frá einkennilegum og jafnvel grunsamlegum við- skiftum sínum og Hálfdáns morguninn, sem hann var að fara norður, og sem séu í því fólgin, að hreppstjóra langar að sjá utan atkvæðaumslög þeirra Bærings og Ólafs Einars Eyjólís- sonar. En síðan leysir setudómarinn sama dag þá Hálfdán og Eggert úr gæzluvarðhaldi, eftir að þeir hafa enn staðhæit sak- leysi sitt, með því að honum þótti ekki nauðsynlegt rann- 360 sóknarinnar vegna að halda þeim þar lengur, jafnvel þó henni kynni að verða haldið eitthvað áfram, og má segja að hér sé rannsókn hans lokið, þó hann enn, þ. 23., þingi í 1 klukku- stund út af atkvæðagreiðslu Sigurðar Jens Aðalsteinssonar í Ögurhreppi. Framhaldsrannsókn leiðir þó í ljós, að Bæringur og Einar eiga ekki seðla þá, er þeir hér kannast við, eins og siðar verður sýnt. Enn ber að taka það fram, áður en lengra er farið, að Sig- urður Guðm. Sigurðsson er spurður um það 20. okt., hvers vegna hann hafi ekki farið með atkvæði sitt á skrifstofu bæj- arfógeta, til þess að opna það þar; segir hann, að sér hafi fundizt grunurinn svo lítill, að hann fyrst hafi viljað þiggja ráð hjá Ingólfi í þessu efni, segist hann hafa skýrt ingólfi frá þessari atkvæðagreiðslu eins og hún gekk til, og hafi þá Ing- ólfur fyrst litið svo á, að hér gæti ekkert verið bogið við, en hann segist hafa haldið á sínu, að það gæti hafa verið skift um atkvæði hjá sér eins og hinum, og heiði þá Ingólfur sagt, að bezt væri að opna umslagið undir votta, og hafi það svo verið gert í viðurvist Ingólfs og Guðm. Geirdals, og upp úr því hafi komið seðill með nafni Jóns A. Jónssonar í stað Finns Jónssonar. Staðfestir Ingólfur þessa frásögn Í rétti, 24. nóv. 1927. Þá skal vikið að nokkrum framburðum sakborninga og yfir- lýsingum. Þeir halda því jafnan fram, að þeir séu saklausir, og þegar upplýst er um atvik þeim í óhag, segja þeir annaðhvort ekk- ert, eða að þau séu ósönn. En þetta er háttur sekra manna, sem vita og skilja að til þeirra tekur alveg sérstaklega, að fæst orð hafa minnsta ábyrgð, og að varasamt er að skirskota til atvíka, sem aldrei hafa átt sér stað, því hætt sé við að frásögnin geti orðið hrakin. Þó ber út at þessu nokkrum sinnum. 18. júlí neitar Epg- ert því að hafa skrifað nafn Jóns A. Jónssonar á atkvæða- miða kærendanna, eða farið í umslögin, og kveðst ekki geta annað sagt, þó svo yrði litið á, að skriftin á nöfnunum líktist sinni eigin rithönd, og sýnir þetta að minnsta kosti, að tor- velt er um mótbárur hjá honum. Þá reynir Hálfdán 15. júlí að skírskota til atviks, sem sé, að hann hafi ekki haft tíma til fölsunarinnar, og er strax auð- sjáanlegt, að það er rangt, því að það ætti ekki að taka lengri tíma fyrir honum en kjósanda að útfylla kjörseðil. 361 Í aðeins eitt skifti heldur Hálfdán því fast fram, að kærend- urnir sjálfir hljóti að vera valdir að því, sem hann er sakaður um, eins og áður er bókað eftir honum. En í sambandi við þetta skal tekinn upp framburður hans i réttarhaldi 31. okt. Í því réttarhaldi er hann, þar sem nú hvorki hann né Egg- ert þykjast sekir um atkvæðafðlsun þá, sem ótvíræðlega hefir fram farið samkvæmt framkomnum gögnum, spurður um, hvort hann geti ekki gefið dómaranum bendingu um það, hverjir muni vera um hana sekir, og þá hvar og hvernig þeir hefðu átt að framkvæma hana, og telur dómarinn ennfremur, að það sé þó ekki að fara í neitt geitarhús að leggja þessa spurningu fyrir hann, þar sem umbúðir atkvæðanna hafi þó áreiðanlega verið staddar í Búð í Hnífsdal. En við þessari spurningu segist hann þá ekki geta gefið neinar upplýsingar: „Hvernig ætti hann að geta það, það væri ómögulegt. Hvernig ætti hann að geta það, hann áliti bara að fölsunin, ef um fölsun sé að ræða, hafi farið fram annarsstaðar en hjá hon- um eða i hans húsume. Ósamræmið er þarna bert og þarf engrar skýringar við. Þegar samskonar spurning er lögð fyrir Eggert, 29. okt., segir hann í fæstum orðum enga bendingu geta gefið um, hvar sektarinnar sé að leita. Sakborningar hafa jafnan neitað því, að neinir kjósendur, er atkvæði hafi greitt hjá Hálfdáni, hafi skilið kjörplögg sin eftir í vörzlum hans, aðrir en þeir 5, hverra atkvæði fógeti tók hjá honum 5. júlí, en þetta er hrakið fyrir þeim í málinu, og sakborningar þar staðnir að ósannindum, eða Öllu heldur beinum lygum. (Vitnin: Runólfur Jónatansson, Aðalsteinn Að- alsteinsson, Baldvin Sigurðsson, Guðmunda Jóna Pétursdóttir og Jóna Jóhanna Jónsdóttir, hafa borið og svarið, að þau hafi skilið kjörplögg sin eftir í vörzlum hreppstjóra, og hið sama hafa enn borið Þórdis Guðrún Jónsdóttir og Jón Jensson, og virðist ekki koma til mála að hugsa sér, að allir þessir menn yrðu samtaka í því að ljúga um þetta. Það er ekki hægt að hugsa sér tilgang, sem nægði hjá öllum þessum mönnum, sem flestir eru ókunnugir hver öðrum, og úr ýmsum byggðar- lögum, til slíks. Þegar það er athugað, hve ósaknæmur og meinlaus þessi verknaður hreppstjóra er, að taka á móti kjörplöggum fyr- taldra kjósenda og koma þeim til skila, út af fyrir sig, meðan 362 ekkert meira kemur til, virðist bert að neitunin er ekki upp- tekin af ótta við að kannast við þá breytni, en hún var nauð- synleg, ef dylja skyldi samband og samstari við ýmsa menn í þessum kosningum, og sýnir framburður þeirra Jóns Grims- sonar, Hannesar Halldórssonar og Björns Magnússonar það ljóslega, að hér er beint um ráðinn hlut að ræða. Því minnis- þræðir þessara manna, sem annars þekkja og muna og ber að þekkja og muna atvik þessara kosninga, hrökkva í sundur sem brenndir væru, þegar leikurinn berst að atvikum, sem sýna samband þeirra við hreppstjóraskriistofuna í Hnifsdal. Og virðist aftur þetta atriði óskiljanlegt, ef þeir ekki vissu eða grunuðu einhverja þá hluti í fari Hálfdáns eða Eggerts, um þessar kosningar, sem betra væri að vera ekki viðriðinn, og kemur hér ljóslega fram, að málið er ein heild. Skal nú fyrst þrædd sagan um flutning Strandaafkvæðanna frá kjörstað til kjörstjórnar, og síðan sagan um flutning á at- kvæðum hinna ísfirsku kaupstaða. Atkvæði Runólfs Jónatanssonar og Aðalsteins Aðalsteins- sonar og Jóns Jenssonar berast norður í Strandasýslu með Birni Magnússyni stöðvarstjóra, sem var frambjóðandi af hálfu íhaldsflokksins við þessar kosningar, en hvernig þau berast frá Búð í Hnífsdal til Björns Magnússonar, hefir alls ekki orðið upplýst, þrátt fyrir ítarlegar eftirgrennslanir. Kjósendurnir segjast hafa skilið eftir atkvæði sín á borði hreppstjóra, og segja vafalaust satt. Björn man ekki hver flutti honum atkvæðin, og sakborningarnir neita, að atkvæðin hafi verið eftirskilin í Búð. Atkvæði Baldvins, Guðmundu Jónu, Jónu Jóhönnu og Þór- dísar berast til skrifstofu bæjarfógeta samkvæmt skjallegri sönnun 8. júlí, sem sé skrá, sem haldin var á skrifstofu bæjar- fógeta lögum samkvæmt, rjskj. nr. 17, yfir innkomin utan- kjörstaða greidd atkvæði isfirzkra kjósenda, og eru þar talin upp inn á milli atkvæða ýmsra kjósenda, er kosningaskrif- stofan á Ísafirði við þessar kosningar segist hafa afhent á sýsluskrifstofuna umræddan dag. En hver eða hverjir verða til þess að flytja atkvæðin frá Búð í Hnífsdal og til íhalds- skrifstofunnar, hefir alls ekki getað orðið upplýst. En hitt sannast, að til skrifstofu bæjarfógeta berast þau frá íhalds- skri.stofunni 8. júlí, og skulu nú hér að lútandi vitnisburðir og sönnunargögn nákvæmlega rakin og ihuguð., 363 Matthías Ásgeirsson, fulltrúi bæjarfógeta, ber 24. okt. 1927, að atkvæði þau, er talin eru á áðurnefndri skrá, rjskj. nr. 17, frá nr. á1—73, hafi hann tekið á móti á skrifstofunni 8. júlí og fært inn á skrána sama dag. Hann minnir, að Jón Grims- son kaupm. hafi afhent einhver ai þeim, og aðspurður um mörg, flest eða einungis fá, segir hann að hann vilji bara segja nokkur, hann geti ekki tilgreint tölu. Hann segist alveg viss um það, að einhverjir aðrir báru inn atkvæði 8. júli. heldur en Jón, en hann geti þó ekki nafngreint aðra. Enn segir hann í réttarhaldi 17. dez. 1928, að starfsháttur sinn við innfærslu á skrá (rjskj. nr. 17) um innkomin atkvæði utan- kjörstaða staddra kjósenda, hafi verið sá, að hann hafi inn- fært atkvæðin strax og jafnóðum og honum voru þau afhent. Ekkert segist hann nuna um það, á hvaða tíma dags það hafi verið, sem hann tók á móti atkvæðum frá íhaldsskrif- stofunni, en þegar dómarinn kynnti honum framburð Jóns Grímssonar um það efni, segist hann ekki geta hnekkt þeirri frásögn Jóns að neinu. Þá tekur dómarinn það fram í téðu réttarhaldi, að hann nú með meiri kunnugleika sjái, að Soffía Jóhannesdóttir, eða ein- hver fyrir hennar hönd, hafi 8. júlí afhent atkvæði, sem inn- innfært sé í skrána með hendi Steins Leóssonar, en að öll önnur atkvæði, sem innfærð séu sama dag, séu inníærð með hendi Matthíasar, og ennfremur byrji sú innfærsla með upp- talningu tveggja kjósenda, sem Jón Grímsson viðurkennir að hafa afhent, og þar sem afhending Jóns hafi skeð svona seint á kveldi, sé ólíklegt að nokkur kjósandi, sízt margir, hafi komið þar á eftir með atkvæði sín, og segir Matthías við þessu, að hann hafi ekkert við álit dómarans að segja, og tekur þá dómarinn enn fram til skilningsauka, að hann geti ekki litið öðruvisi á en svo, að öll atkvæði frá mr. 4173 (incl.) hafi komið frá þeim Hannesi Halldórssyni og Jóni Gríms- syni í téð skifti, og spyr hann (Matthías), hvort hann vilji bera nokkuð fram þessu áliti tíl hnekkis. En hann segist láta sér þetta álit dómarans engu skifta, gerir hvorki að játa því né neita. En þá heldur dómarinn því að honum, að bókað sé eftir honum að hann sé viss um það, að einhverjir aðrir, auk Jóns Grímssonar, hafi skilað utankjörstaða greiddum atkvæð- um á skrifstofuna 8. júlí, og spyr þá Matthías á hverju hann byggi þá vissu sína og segir hann, að það sé auðvitað byggt 364 á minni. Hann búist ekki við t. d., að atkvæði Solfíu Jóhann- esdóttur sé afhent af Jóni Grímssyni, þar sem það sé innfært á skrána af öðrum en vitninu, og þá líkur til að það sé ekki afhent með atkvæði Jóns Grímssonar, og þau séu færð inn á skrána af sér (Matthíasi), og segir þá dómarinn, áð honum virðist vitnið hallast að skoðun sinni um það, að atkvæðin frá nr. 41—73 séu afhent af Jóni Grímssyni, en hann segist ekkert vilja um það fullyrða, að Jón Grímsson hafi afhent öll umrædd atkv., en þá spyr dómarinn, hvort hann geti und- anskilið nokkurt atkvæði, en það segist hann ekki geta, þvi hann muni ekkert eftir neinu sérstöku. Þá spyr dómarinn Matthías, hvort hann muni, að honum hafi verið haldið á skrif- stofunni eftir lokunartima þ. 8. júlí, til þess að taka á móti atkv. 10--14 manna, og segist vitnið ékki muna eftir því. Út af þeim framburði Matthíasar, að hann byggi vissu sina um það, að fleiri en Jón Grímsson hafi skilað atkvæðum á skrif- stofuna 8. júlí, á minni, athugar dómarinn, að undantekningu með Soffíu Jóhannesdóttur, sé trauðla byggð á minni, þurfi að minnsta kosti ekki að vefa það, því að hann hafi séð skrána og dómarinn sjálfur hafi athugað þetta bara af rit- höndinni, og sama sé þá líklegt að Matthias hafi getað gert, og við þessari athugasemd segist Matthías ekkert hafa að segja. Honum virðist rithöndin á innfærslu þessa atkvæðis benda á, að annar en Jón Grimsson hafi afhent atkvæði þenn- an dag, en segist ekki geta tilgreint aðra undantekningu heldur en téð atkvæði Soflíu, — man ekki eftir því. Jón Grímsson, skrifstofustjóri á kosningaskrifstofu íhalds- manna á Ísafirði við umræddar kosningar, segir í réttarhaldi 25. okt., daginn fyrir kosningardaginn, rétt fyrir lokunartíma bæjarfógetaskrifstofunnar, hafi hann afhent þar líklega nær 30 utankjörstaðar greidd atkv., sem safnazt höfðu fyrir á skrif- stofu hans. Nánar skýrir hann svo frá, að þessi atkv. hafi svo að segja engan tíma legið hjá sér á íhaldsskrifstofunni, held- ur hafi hann nálega strax eftir að þau bárust honum, komið þeim til geymslu í eldtraustum skáp, sem átt hafi Hannes Halldórsson útgerðarmaður í Smiðjugötu 2. Segir hann, að Hannes hafi orðið sér samferða þarna um kvöldið og staðið við hlið sína, er hann afhenti atkvæðin, að sig minni, fulltrú- anum Matthíasi, en man þó lika, að bæjarfógetinn var við. Segir hann, að þeir hafi staðið stutt við, einungis tvær til þrjár mínútur, og skifzt einhverjum almennum orðum á við 365 fulltrúa bæjarfógeta. Annars hafi þar enginn stanz orðið, þeir hafi skilað atkvæðunum og farið síðan, og engan veginn hafi þeir biðið eftir þvi að fulltrúinn færði atkvæðin inn á fyrir- skipaða skrá, og segist hann einu sinni ekki hafa vitað það fyrri en nú, að til væri nokkur fyrirskipuð skrá. Enn segir hann, að Hannes hafi verið daglegur gestur á íhaldsskrif- stofunni og jafnvel hennar hægri hönd, vegna kunnugleika hans á bæjarbúum, þekki hvern kjaft svo að segja; hafi Hannes verið þarna fyrir bón vitnisins og annara góðra íhaldsmanna, en ekki þegið borgun fyrir starfa sinn. Þá skýrir hann frá, að íhaldsskrifstofunni hafi borizt atkvæði frá ýmsum stöðum á landinu, en man ekki til þess, að nein atkvæði hafi borizt utan úr Hnífsdal, en það sé rétt að gefa þá skýringu í þessu sambandi, að það sé alls ekki víst, að öll þau atkvæði, sem Hannes Halldórsson umrætt kvöld, þann 8. júlí, hafi afhent sér úr járnskápnum, hafi farið í gegnum hendur sinar eða skrifstofunnar, og tekur enn fram, að það sem hann meini, sé þetta, að hugsanlegt sé, hann geti ekki fullyrt að svo hafi verið, að Hannes hafi persónulega tekið á móti einhverjum atkvæðum og geymt þau í skápnum án vitundar sinnar og síðan afhent sér þau til afhendingar á skrifstofu bæjarfógeta umrætt kvöld. Þá er Jóni í réttinum sýnd fyrumgetin skrá, og hann beð- inn að tilgreina hvað af þeim bréfum, sem þar um ræðir, hafi gengið í gegnum hendur hans sem skrifstofustjóra á kosn- ingaskrifstofu íhaldsmanna, og gengst hann þarna við að hafa afhent 18—20 atkv. af þeim, sem getið er um á skránni frá nr. 41—73, og skrifar nöfn þeirra upp, rjskj. nr. 18. Í réttarhaldi 9. nóv. er Jóni Grímssyni enn bent á þetta atriði, að ef að atkvæði manna búsettra á Ísafirði, sem hafa greitt atkvæði í Hnifsdal, sé bætt við þessi 18—20, sem hann kannast við að íhaldsskrifstofan hafi tekið á móti, þá komi nokkurn veginn fram sú tala, sem hann í upphafi málsins segist hafa afhent bæjarfógetaskrifstofunni, en hann segist ekkert muna frekar en hann hafi áður skýrt frá. Þá mætir Hannes Halldórsson og staðfestir frásögn Jóns Grímssonar um það, að hann hafi verið með Jóni Grímssyni, þegar hann afhenti á skrifstofu bæjarfógeta atkvæði þau, sem íhaldsskrifstofunni höfðu borizt frá utankjörstaðar stöddum kjós- endum. — Man, að sú afhending fór fram einhvern tíma eftir kl. 3 e. m, en treystir sér ekki til að ákveða klukkustundina 366 nánar. — Aðspurður um það, hvort hann hafi engin önnur atkvæði geymt en þau, sem gengu í gegnum kosningaskrif- stofuna, kveður hann nei við. Aðspurður um það, hvort hann hafi tekið á móti nokkrum atkvæðum frá Hálfdáni í Hnífsdal eða einhverjum hans manna til flutnings á skrifstofuna, þá segir hann það ekki hafa verið, — undir drep segist hann ekki hafa gert það. Þá bendir dómarinn Hannesi á, að þessi atkvæði hafi þó komið út úr skápnum hans, en þar um kveðst hann ekkert ákveðið geta sagt, hvorki játað því né neitað. Hafi hann tekið á móti atkvæðum frá íhaldsskrifstofunni svona smátt og smátt og oftast borið þau heim sjálfur, en enga skrá yfir þau haldið, en það sé factum, að upp á eigin spýtur, það er að segja beint inn til sin, hafi hann ekki borið atkvæði frá mönnum, en hitt megi vera, að hann hafi borið atkvæði frá mönnum og heim til ihaldsskrifstofunnar, og aðspurður um það, hvort Hnifsdalsatkvæðin hafi getað verið með í síð- asttaldri tölu, neitar hann því afdráttarlaust. Eru þeir Hannes og Jón Grímsson síðan samprófaðir þann 25. okt. 1927, og þvi þá haldið að Jóni, að Hannes segi, að hann hafi ekki tekið á móti neinu atkvæði privat, þ. e. a. s. ekki flutt nein atkv. frá kjósendum beina leið í skápinn sinn, og segist Jón aldrei hafa sagt fyrir víst, að svo hafi verið, og vísar til framburðar síns í dag. En þá heldur dómarinn því að honum, að eftir sé að skýra hvernig atkvæði margnefndra ísfirzkra kjósenda, er greitt hafa atkvæði í Hnífsdal, séu kom- in í fórur íhaldsskrifstofunnar, því upp úr þeim hafi þau komið í hendur bæjarfógeta, og sé það skjallega sannað með rjskj. nr. 17, en Jón segist hafa sagt satt i dag, og sé hægt að bæta því við, að hann hafi ekki lagt nein drög að því, að hinir margnefndu ísfirzku kjósendur greiddu atkvæði í Hhnifs- dal. Segir dómarinn, að það hafi ekki verið á hann borið, en hitt hafi og sé á hann borið, að veitt hafi hann þessum atkvæðum móttöku og flutt þau upp á bæjarfógetaskrifstolu og afhent þau þar að kveldi þess 8. júlí. Segir Jón, að hart sé það að verða fyrir svona áburði og standa vopnlaus fyrir honum, og segist dómarinn vel skilja, að þetta sé svo, og þá segir Jón enn, að hann hafi sagt satt í dag, og að það eina, sem hægt sé að lesa út úr réttarskjali nr. 17, sé það, að það sé eitthvað af körlum og kerlingum, sem hann þekki ekki og sem hann hafi ekki skrifað upp Í dag. Heldur dómarinn því þá enn að Jóni og Hannesi, að það 367 verði bert af rjskj. nr. 17, að þeir ljúgi meira eða minna í málinu, og spyr þá þar á eftir, hvort þeir vilji breyta fram- burði sínum í nokkru, og segist þá Hannes ekki geta það, og Jón, að hann sé búinn að segja allt, sem hann geti sagt, og halda þeir síðan fast við þessa framburði. Þá ber Steinn Leósson fyrir rétti, 19. dez. 1928, að hann hafi verið starfsmaður á skrifstofu bæjarfógeta frá því í ágúst 1925 og þangað til í okt. 1927. Aðspurður segist hann muna eftir því, þegar Jón Grímsson og Hannes Halldórsson skiluðu atkvæðum íhaldsskrifstofunnar á skrifstofu bæjarfógetans, og man að þetta var daginn fyrir kjördag og ennfremur rétt fyrir lokunartíma skrifstofunnar, en henni hafi verið lokað kl. 7 e. hádegi. Segir hann, að fulltrúi bæjarfógeta hafi veitt atkvæð- unum móttöku, og aðspurður um hvort bæjarfógeti hafi verið þarna viðstaddur, hyggur hann að svo hafi verið, en hann muni hafa verið í tillerð með að fara, og hafi þeir Jón og Hannes staðið þarna stutt við, og hyggur hann helzt, að bæj- arfógeti hafi orðið þeim samferða út úr skrifstofunni, eða til þess að fara náið út í þetta, að bæjarfógeti hafi farið út í for- stofu til að kasta á sig yfirhöfn, og hafi hurðin út á ganginn staðið opin; þeir hafi verið að tala við fógetann og farið sið- an út ásamt honum. Segir hann enn, að þeir Matthías hafi orðið þarna tveir eftir, skrifstofustúlkan hafi líka farið í þessum svifum til þess að ganga frá dagstörfunum, sem hann hyggur að hafi verið þetta, hvað Matthias snertir, að færa atkvæði íhaldsskrifstofunn- ar inn á skrána, yfir utan kjörstaði greidd atkvæði. Hyggur sig og Matthias hafa farið samtímis út úr skrifstofunni í þetta sinn, en hafi það ekki verið, þá sé það ábyggilegt að hann, Steinn Leósson, hafi farið síðar, því hann hafi oftast farið síðast út af skrifstofunni, enda varðveitt lykla bæði að skrif- stofunni og peningaskáp. Ekki segist hann muna, að aðrir en Soffía Jóhannesdóttir og þeir Jón og Hannes hafi skilað atkv. inn á skrifstofuna þennan dag, og aðspurður um, hvort hann muni til þess, að Matthtas hafi beðið hann um lykil að skrifstofunni seinna um kvöldið, kveðst hann ekki muna, að neitt slíkt hafi átt sér stað. Skulu nú framburðimir skoðaðir. Þegar nú framburðir vitnanna, Guðmundu Jónu, Jónu Jó- hönnu, Þórdísar G. Jónsdóttur og Baldvins Sigurðssonar, eru bornir saman við framburði Matthíasar Ásgeirssonar og Steins 368 Leóssonar og eins við rjskj. nr. 17, þá staðfestist saga þeirra um það, að þau hafi ekki persónulega skilað atkvæðum sín- um á skrifstofu bæjarfógeta. Veilurnar í framburði Jóns Grímssonar og Hannesar Hall- dórssonar eru auðséðar. Jón lætur í veðri vaka, að mögulegt sé að Hannes hafi tekið á móti og geymt Hniífsdalsatkvæði án sinnar vitundar, en Hannes neitar því harðlega, en gerir þó hvorki að neita því eða játa, að Hnifsdalsatkv. hafi komið út úr skápnum hans, og virðist því einnig neita þessu, að hann hafi nokkra sérstöðu samanborið við Jón í málinu. Þá segir Jón í fyrstu, áður en hann veit, að nokkur skrá yfir utan- kjörstaða greidd atkvæði eru haldin á skrifstofu bæjarfógeta, að hann hafi flutt þangað nær þrjátíu atkvæði, og kemur það mjög sæmilega heim við skrána, en afleiðingunum af þessum framburði sínum, sem skráin hermir að séu óhjákvæmilega þær, að Hnifsdalsatkvæði umræddra ísfirzkra kjósenda komu til bæjarfógetans úr Íórum íhaldsskrifstofunnar, vill hann svo ekki taka, og virðist þvi ómögulegt að álíta þetta gott og gilt hjá honum. Framburður Matthíasar um það, að það hafi verið venja hans að færa inn á rjskj. nr. 17 strax og jafnóðum og at- kvæðin voru honum afhent, í sambandi við, að Hnifsdals- atkvæðin eru færð inn á milli atkvæða, sem Jón Grímsson viðurkennir að hafa afhent, að Jón Grímsson kemur með sín atkvæði rétt fyrir lokunartíma bæjarfógetaskrifstofunnar, að starfsmenn bæjarfógetaskrifstofunnar muna ekkert eitir því, að þeir hafi verið kallaðir til að veita atkvæðum móttöku eftir lokunartíma, virðist alveg skera úr um það, að þeir Jón og Hannes hafi flutt Hniífsdalsatkvæðin upp á skrifstofu bæjar- fógeta — og engir aðrir. Þá hafa verið bornar fram tvær almennar hugleiðingar í þeim tilgangi að sýna fram á, að þeir Eggert og Hálfdán hlytu að vera saklausir af kjörseðlafölsunum þeim, sem á þá hafa verið bornar í þessu máli, og skulu þær nú athugaðar. Það er þá fyrst sagt, að slíkt athæfi hefði verið svo vit- laust, að þeim hefði alls ekki verið til þess trúandi, þar sem kosning Jóns Auðunns hefði verið algerlega ugglaus, og verð- ur Hálfdán einu sinni til að bera þetta fram, sem hann að vísu gæti gert fyrir sitt leyti, ef rithöndin og margt annað vitnaði ekki á móti honum. Um þetta er fyrst og fremst að segja, að kosningar eru strangt talað alltaf óvissar, eins og 369 allt annað, sem í framtíð liggur, og hefir kosning Jóns Auð- uns ekki verið nein undantekning frá þeirri reglu. Í öðru lagi er það alkunnugt, að menn láta ekki ósjaldan stjórnast af öðru en skynsamlegum hvötum. Það hefir ekkert upplýzt í málinu um það, hverjar hafa verið hvatir sakborninga til verksins, því þeir hafa ekki viljað játa á sig glæpinn, og þá heldur ekki segja frá hvötum sínum til hans, og virðist því allt tal um hvatir, sem þeir hafi haft, eða hafi ekki getað hatt, vera út í bláinn. Setningin in dubio pro reo tekur hér alls ekki til. Glæpur- inn virðist sannaður á sakborninga, þrátt fyrir neitun þeirra, og þetta, að þeir þrjózkast við að gefa nokkrar upplýsingar um hvatir sínar, sem vitanlega hafa verið margar, skynsam- legar eða óskynsamlegar, eltir því frá hvaða sjónarmiði þær eru skoðaðar, er atriði, sem einvörðungu kemur til greina til þyngingar sekt þeirra. En loks gleymist í þessu sambandi það meginatriði, að falskir seðlar koma víðar fram en í kjördæmi Jóns Auðuns, sem sýnir áþreifanlega að þeir, sem að fölsuninni hafa staðið, hafa ekki einvörðungu borið hag og þarfir Jóns Auðuns í þessum kosningum fyrir brjósti. Hin hugleiðingin er þessi, að ef þeir Hálfdán og Eggert hefðu vitað upp á sig kosningafölsunina, myndi Hálfdán alls ekki hafa afhent kjósendunum kjörplöggin, þegar þeir þrem stundarfjórðungum eftir atkvæðagreiðsluna heimta sér þau afhent. En hvernig átti hann að fara að? Hann var skyldur til að afhenda atkvæði, — segist sjálfur að atkvæðagreiðslu lokinni hafa boðið þeim að taka atkvæðin með sér, og það hefði verið óskiljanlegt, hvers vegna hann hefði ekki að þrem stund- arfjórðungum liðnum viljað standa við þau orð sín, og loks var Sigurður Guðmundur Sigurðsson kominn á brott með sitt atkvæði og Hálfdán vissi hvernig það leit úr, og það var vit- anlegt, að neitunin um afhendingu myndi strax hafa vakið mikið umtal og tortryggni í Hnífsdal, og mátti honum vera ljóst, að það myndi leiða til þess, að Sigurður Guðmundur myndi rífa upp kjörplagg sitt tafarlaust, sem svo aftur að sjálfsögðu myndi hafa leitt til þess, að kærendur, með aðstoð réttvísinnar, myndu hafa neytt hann til þess að skila plögg- unum, sem þá líka hefðu verið skoðuð, og hafi hann strax í upphafi eyðilagt kjörbréf þremenninganna — sem eins a 370 legt má telja, því endurfalsanir þær, sem fyrir koma í málinu, benda til þess, að hinir upprunalegu seðlar hafi ekki verið geymdir eða varðveittir, heldur eyðilagðir strax, enda geymir málið jafnvel frásögn um eyðileggingu eins þeirra — þá gat hann ekki fært neitt til rétts horfs, þó honum gæfist tóm til þess. Á hinn bóginn þurfti Hálfdán alls ekki að líta svo á, að krafa þremenninganna um að fá kjörplögg sín þýddi það, að þeir ætluðu að opna þau, enda hefði alls ekki til upprifs kjörplagganna komið, hefði ekki fleira bæzt við, eins og t.d. það, að Sumarliði vissi það upp á sig, að hafa tvíbrotið seð- ilinn. Hálfdán gat því með viti talið líklegra, að þau myndu ekki verða rifin upp, og var því þetta, að afhenda atkvæðin orðalaust, langsamlega látlausasta og skynsamlegasta breytnin og eini vegurinn, sem eftir var skilinn, til að geta komizt klakklaust frá málinu. Þá er að geta um tilgátu nokkra um ganginn í þessum þætti Hnifsdalsmáls, sem að vísu hefir ekki neinn stuðning í því, sem fram hefir komið við rannsóknina, en sem Hálfdán hefir þó drepið á einu sinni og aldrei síðan, eins og áður er frá skýrt, og Eggert aldrei, en sem verjendur þeirra halda svo mjög á lolti, að ófært þykir að dómur gangi svo í mál- inu, að hennar sé að engu minnzt. Tilgátan er í styztu máli sú, að alþýðuflokkurinn á Ísafirði, eða forkólfar hans, óákveðið hverjir, standi að fölsunum þeim, sem hér um ræðir, | ví alltaf virðist það þó játað, að falsanir á kjörseðlunum hala átt sér stað, og hafi tilgangurinn með þeim verið: ekki sá að auka kjósendatölu sína, því það verð- ur auðvitað ekki gert með því að falsa kjörseðla frá nafni alþýðuflokksframbjóðanda til nafns á íhaldstrambjóðanda, held- ur til þess að hnekkja gengi íhaldsflokksins yfir höfuð. Því verður ekki neitað, að þeir, sem hafa látið sér detta slíkt í hug, hafa trúað alþýðuflokknum á Ísafirði eða forinpj- um hans til djúpsettra ráða, svo djúpra, að þau ekki einungis liggja miklu dýpra en rannsókn þriggja dómara hefir rist, heldur svo djúpra, að jafnvel skarpskyggni höfunda tilgát- unnar fá ekki kafað það dýpi og nægir þeim ekki til að gera það ljóst, hvernig alþýðuforkólfarnir hafa komið þessum föls- unum fram, því einhvern veginn hafa þeir þó orðið að hafa það. — Það er sem sé með öllu óljóst, hvort höfundar til- gátunnar hugsa sér falsanirnar framdar af kjósendum sjállum og í því tilfelli, hvort þeir hafi tekið þá breytni upp eftir sjálf- 371 um sér, eða verið verkfæri í höndum annara eða:ekki, eða hvort svonefndir forkólfar alþýðuflokksins hafa sjálfir persónu. lega framið hana, eða hvort þeir hafa haft sér tiÞ aðstoðar við hana enn aðra menn, og þá hverja, og í öllum tilfellum hvar og hvenær falsanirnar hafi farið fram og hvernig að hlutað- eigendur gátu náð sér í tilgögn þau, er nauðsynleg voru. Eltir upplýsingum, sem finnast í skjölum málsins, eru kær- endur óspilltir sveitapiltar, sem fullum fetum má segja, að séu sjálfum sér samsaga frá upphafi til enda og hafa svarið fram- burð, og verða ekki átyllulaust vændir um meinsæri. Allir aðalmenn alþýðuflokksins á Ísafirði hafa einnig verið fyrir rétti og gefið þar skýrslur sínar, sem í engu atriði virðast grunsamlegar, og virðast heldur ekki átyllulaust geta orðið vændir um falskan framburð fyrir rétti. Annars er engin ástæða til að fjölyrða um þessa tilpátu á samhengi málsins, sem er einungis tilraun til að hvolfa mál- inu, ef svo mætti að orði kveða, m. ö. o. að snúa framkom- inni falskæru á hendur kærendum sjálfum, sem engan stuðn- ing hefir í neinu því, sem fram hefir komið við rannsókn málsins, hvorki fyr né síðar. Hún var þegar í upphafi hin fjarlægasta, en allir síðari þættir málsins sýna ennþá ljósar öfgarnar. Hún er litt hugsuð og óhlutvönd, þar sem hún reynir að kasta grun á alsaklausa menn og virðist sýna alger þrot raka. Atkvæðaseðlar þeir, sem komu upp úr kjörplöggum þess- ara fjögra kærenda málsins, hafa verið sendir rithandarfræð- ingi Scotland Yard til umsagnar og álits, og virðist eðlilegast, þegar hér er komið sögu, að greina þá eftir marki því, er þeir fengu, er þeir voru þangað sendir, og er þá seðill sá, er upp kom úr umslagi Sigurðar Guðmundar, merktur X1, seðill Sumarliða Á2, seðill Halldórs X3 og seðill Kristins X4. Þegar skriftin á seðlum þessum er borin saman við sýnis- horn þau af rithöndum þessara fjögra kjósenda, sem fyrir liggja í málinu, virðist alveg bert, að þeirra eigin rithönd sé ekki á þeim, og staðfestir því útlit seðlanna algerlega sögu kjósendanna um það, að um seðla hafi verið skift. Í annan stað virðist sameiginlegur blær vera á X2 til X4 og rithöndin á þeim mjög keimlík rithönd Eggerts Halldórssonar, þó ekki verði beint sagt, að þeir séu með óbreyttri rithönd hans, og sést þessi rithandarlíking þegar í upphafi máls, Því héraðs- dómari rökstyður varðbaldsúrskurð sinn á hendur Eggert Hall- 24* 372 dórssyni með því, að handskrittin á kjörseðli Halldórs Krist- jánssonar þyki líkjast handskrift mætts á rjskj. 6 og rjskj. 7. Þá hefir réttinum alltaf virzt rithöndin á XÍ nauðalík rithönd Hálfdáns Hálfdánarsonar. — Að Eggert einmitt hafi falsað seðla þá, sem komu upp úr kjörplöggum Halldórs, Kristins og Sumarliða, en Hálfdán þann, sem kom upp úr kjörplaggi Sigurðar Guðmundar, auk þess sem rithöndin sýnir ljóslega, að svona hafi það verið — þá svipar því samhengi enn fyrir í öðrum atvikum, sem upplýst eru í málinu, því þó að hér ráði um lítt tímafrekar athafnir, þá tekur þó allt nokkurn tíma til sín. Það er sem sé upplýst, að Eggert hverfur heim frá kvíunum á undan þeim Halldóri, Kristni og hreppstjóra, og má ætla, að honum vinnist með þeim hætti nokkur tími til þess að útbúa atkvæðisumslög með fölsuðum seðlum, sem þó ekki virðist nægja honum fyllilega til að hafa allt tilbúið, þegar hina ber að, því að í sögu þremenninganna getur þess, að Eggert hafi enn setið við að útfylla fylgibréf þeirra, þegar þeir komu inn, og má skýra þetta á þann veg, að Eggert þurfti bæði að breyta hendi sinni nokkuð frá því venjulega, og eins að reyna til að gera hana frábrigðilega á hinum ýmsu seðlum, eins og hægt er að sannfæra sig um við skoðun og samanburð á seðlunum, og hefir þetta torveldað verkið. Þegar svo Sigurði Guðmundssyni vindur að, þykir ekki ósennilegt að Eggert hafi fundizt hann hafa nóg aðgert í bili, og verður þá Hálfdán til þess að falsa seðil Sigurðar og útbúa atkvæðis- umslagið, en Eggert útfyllt fylgibréfið á meðan, og kemur þetta heim við það, að við samprófun við Sigurð Guðmund Sigurðsson 20. júlí þykist Hálfdán muna það, að fylgibréf Sig- urður hafi verið útbúið með öllu, er Sigurður kom inn á skrif- stofuna. Mætti ætla að þetta góða minni Hálfdáns styddist við það, að hann myndi að Eggert var nokkuð jafnfljótur að út- fylla fylgibréfið eins og hann seðilinn. — Með því svo að fara á móti kjósendum fram á gang og taka á móti atkvæðis- umslögum þeirra þar, skapar Hálfdán sér möguleikann til þess að hafa umslagaskifti. En þó að Hálfdán kasti frá sér um- slaginu nokkuð langt inn á borðið, þá verður það sjálfsagt óvart og tilgangslaust, þó hitt megi vera rétt hjá Sigurði, að hreyfingin hafi verið nokkuð óeðlileg og hún þess vegna vakið tortryggni hans. Það verður því samkvæmt framansögðu að telja það full- sannað, bæði með játningu Hálfdáns og framburði kærend- 373 anna, að kosning þeirra hafi farið fram með hætti, er ríður í bág við sjöundu málsgrein 4. gr. laga nr. 50, 1923. Það ber enn að athuga, að það er ugglaust að umbáðir þær, stóra umslagið og fylgibréfið, sem voru utan um kjör- plögg kærendanna fjögra, þegar þau voru lögð fram í rétti, og enn fylgja málinu, koma fram í Hnífsdal, og enn er það víst, að atkvæðaseðlar þeir, sem koma upp úr kjörplöggum kærendanna, eru á lögmæltum pappir, sem sé af þeirri teg- und, sem landsstjórnin fyrst sendi út til notkunar við kosn- ingar, eins og virðist hægt að sannfæra sig um við saman- burð á seðlum þeim, sem fyrir liggja í málinu, úr pappir með lóðréttum, samhliða vatnsrákum, og sama er að segja um bláa umslagið, en þess er ekki að vænta, að neinir aðrir, sem hafa haft þessi kjörplögg með höndum, geti hafa hatt umrædd tilgögn, og örlar ekki á því í málinu, að þeir hafi aflað sér þeirra á neinn hátt, enda allir ólíklegir til slíkra henta, og hafa þvi eftir því, sem fyrir liggur, engir aðrir en þeir Hálfdán og Eggert haft aðstöðu til að framkvæma föls- unina. Og: enn, þegar við allt, er að framan er sagt, og hnígur í þá átt að sýna og sanna að sakborningar hafa framið fölsun- ina, bætist álit rithandarfræðings, sem hefir fengið hér um rædda kjörseðla ásamt rithandarsýnishorni sakbornings til álits og umsagnar, sem gengur í þá átt, að hann hiklaust lýsir yfir þeirri skoðun sinni, sem og kemur heim við rannsóknina, að X1 sé ritaður af Hálfdáni Hálfdánarsyni og X2, X3 og X4 af Eggerti og engum öðrum, þá verður samkvæmt þessu að álíta það fullsannað, að þeir hafi gerzt sekir um þessa atkvæða- fölsun. Il. Þegar grunur lagðist á um kosningafölsun hjá Hálfdáni hreppstjóra í Hnifsdal, varð það brátt hljóðbært, að tveir kjós- endur í Kirkjubólshreppi í Strandasýslu, þeir Aðalsteinn Að- alsteinsson, bóndi á Heydalsá, og Runólfur Jónatansson, hús- maður á Gestsstöðum, og ef til vill fleiri kjósendur í Stranda- sýslu, hefðu greitt atkvæði sín í Hnifsdal, og í tilefni af því fyrirskipaði dómsmálaráðuneytið sýslumanninum í Stranda- sýslu með símskeyti, dagsettu 11. júlí 1927, að taka sem fyrst fyrir rétti skýrslur, eftir því sem ástæður voru til, af mönnum, er eitthvað gætu upplýst um hið svonefnda Hnifsdalsmál. Í 374 sama skeyti er enn lagt fyrir hann, að hafa sem bezt sam- band við sýslumanninn Í Ísafjarðarsýslu, svo að rannsóknirnar vestra og nyrðra í sambandi hvor við aðra mættu sem fyrst leiða sannleikann í ljós. Kemur nú Aðalsteinn Aðalsteinsson fyrir rétt og skýrir svo frá, að hann vorið 1927 hafi verið vormaður hjá Hálfdáni Hálfdánarsyni frá miðjum maí og til júníloka, og hafi hann einnig áður verið kaupamaður hjá honum yfir lengri og skemmri tíma. Síðan segir hann frá því, að þegar hann hali verið búinn að vera þetta vor ca. þrjár vikur hjá Hálfdáni, hafi Hálfdán eitt kvöld komið upp til sín og sagt sér, að þangað væri kominn kunningi sinn, Skeggi Samúelsson, sem ætlaði sér að kjósa, og vildi hann fá að'tala við Aðalstein um kosningarnar og þá jafnframt spurt sig, hvort hann vildi kjósa um leið, en hann kveðst hafa aftekið það með öllu — það væri þýðingarlaust, hann myndi kominn heim fyrir kjör- dag. Segir Aðalsteinn, að Hálfdán hafi ekki oftar komið að máli við sig um að greiða atkvæði, þó oit hefði hann talað mikið um þvílíkt. Tveim eða þrem dögum seinna bafi siðan Eggert Halldórsson, búðarmaður hjá Hálídáni, komið til sín út í svonefndan Bug, þar sem hann hafi verið við vinnu sína, og spurt sig, hvort hann væri óláanlegur til þess að kjósa, og hafi hann sagt, að sér þætti það leiðinlegt og hálfgerð skömm fyrir sig að gera það, því hann myndi kominn heim fyrir kjördag, en Eggert hafi þá farið að tala um, að sér stæði það á miklu, því hann þyrfti að afla sér álits hjá Birni Magn- ússyni og þessum heldri mönnum, með því að safna atkvæð- um fyrir þá, en hann (Aðalsteinn) hafi þá sagt, að hann gæti að minnsta kosti ekki gert það núna og þyrfti í það minnsta að fá tíma til að hugsa sig um, og hafi skilið svo með þeim í þetta sinn. En strax daginn eltir, að morgni dags, að hann hyggur, hafi Eggert enn komið til sín á sama stað og sagt, að nú yrði að fara að skríða til skarar með þetta. Segist hann nú enn hafa færzt undan, en Eggert sagzt ekki skyldi trúa því, að hann gerði þetta ekki fyrir sig, honum riði það á miklu, því hann fengi ekki Runólf til þess að kjósa, nema því aðeins, að hann (Aðalsteinn) gerði það líka. Og hafi þá Egg- ert sagt, að það væri auðvitað ekki meiningin að neyða hann til að kjósa þann, sem hann vildi ekki kjósa, hann gæti verið alfrjáls um kosninguna eins og heima, og segist hann þá hafa sagt, að það gerði auðvitað stórt strik í reikninginn, en 375 þá strax spurt Eggert að því, hvaða akkur væri í atkvæði sínu, ei það félli á Tryggva Þórhallsson, og við því hefði Eggert sagt, að hann myndi telja Birni Magnússyni trú um, að hann hefði kosið Björn, og hafi Eggert jafnframt sagt, að hann og Eggert Samúelsson frændi sinn myndi sjá um það allt. Segist yfirheyrður hafa tekið það svo, að Eggert Samúelsson væri handgenginn Birni og hans trúnaðarmaður Segist yfirheyrður síðan hafa greitt atkvæði um miðjan daginn, og hafi það gengið mjög reglulega til. Þá skýrir Aðalsteinn svo frá, að áður hafi Eggert verið bú- inn að tala um það við sig, hvort sér stæði ekki á sama, þótt Birni yrði fengið kjörplaggið og hann flytti það norður, því honum þætti gaman að sýna Birni, að þessa seðla hefði hann útvegað honum og myndi Birni þykja það gott líka, og við öllu þessu segist yfirheyrður hafa sagt, að sér stæði það að sjálfsögðu á sama, hver seðlana flytti, ef ekkert væri krollað við þá, og segist í því sambandi hafa verið hræddur við Hálfdán, — sér hafi fundizt allt þetta framferði undarlegt, þar sem hann aldrei var beðinn um að kjósa Björn, en Hálfdán og Eggert fyllilega búnir að heyra það ofan í sig, hvoru megin hann væri. Enn segir hann, að vitundarvottar við at- kvæðagreiðsluna hafi verið þeir Eggert Halldórsson og Jó- hannes Gíslason, og að hann í Hnífsdal hati kosið Tryggva Þórhallsson, að Eggert Halldórsson hali svo tekið kjörplaggið til sín og síðan viti hann ekkert um það, fyr en honum var afhent það af undirkjörstjórn á kosningardegi, ritið það upp í viðurvist hennar og skoðað, og siðan aftur um það búið og umbúðirnar innsiglaðar með innsigli hreppstjórans í Kirkju- bólshreppi, og voru innsigli í lagi, þegar það var lagt fram í rétti af honum. Vottar undirkjörstjórnin, að kjörplaggið hafi verið rifið upp í sinni viðurvist. Þá gefur Runólfur Árni Jónatansson svofellda skýrslu um kosningarathöfn sína í Hnífsdal og tildrög hennar, að vorið 1927 hafi hann verið vormaður hjá Hálfdáni í Búð, frá 21. april til 4, júlí, og hafi á þeim tíma stjórnmál oft borizt á góma, en mest í vikunni frá 12.—19. júni, og hafi Hálfdán þá einhvern tíma sagt sem svo við yfirheyrðan, að það væri rétt fyrir hann að kjósa þar vestra, því það væri þá búið. Og eins hafi umsögn um þessa kosningarathöfn orðið á milli sin og Eggerts Halldórssonar, og að Eggert nokkrum dögum áður en raunverulega varð af kosningu þar vestra, hafi spurt sig, 376 hvort hann ekki myndi greiða þar atkvæði, ef Aðalsteinn gerði það, og hafi hann þá sagt, að hann gerði það þá kannske. Atvik að sjálfri kosningarathöfninni segir hann þau, að einu sinni eftir miðdegismat kl. 12 hafi hann verið kominn þangað upp, sem hann svaf, og ætlað að hvila sig, og hafi Eggert þá komið upp til sín og spurt sig,. hvort hann ætlaði að kjósa núna, og hafi hann sagt, að ef hann gerði það, þá væri sér sama, þó hann gerði það eins núna, og minnir Run- ólf Árna, að þetta hafi farið fram miðvikudaginn í téðri viku, og ennfremur sama dag og sama sinn og Aðalsteinn hafi greitt atkvæði. Álítur hann, að kosningin hafi farið fram eftir settum reglum, og vitundarvotta að henni kveður hann Eggert og Jóhannes Gislason, og þegar búið var að ganga frá atkvæðunum að öllu leyti, segist hann hafa gengið burt og ekki vita meir um afdrif kjörplaggsins fyr en á kjör- degi, er honum er afhent það af undirkjörstjórn Kirkjubójs- hrepps. Ennfremur skýrir yfirheyrður frá því, að Tryggva Þór- hallsson hafi hann kosið þar vestra, og að aldrei hafi þeir Hálfdán eða Eggert beðið sig um að kjósa Björn, þó oft hafi fallið orð um það hjá þeim, að rétt væri að kjósa mann úr þeim flokki, og ekki heldur yfirheyrður, að þeir Hálfdán og Eggert hafi búizt við, að hann myndi kjósa Björn, því í gamni hafi Hálfdán oft fleygt því, að hann gæfi ekki fimm aura fyrir þeirra atkvæði. — Segir yfirheyrður, að hann hafi farið að hugsa um það á eftir, að undarlegt hafi verið af þeim Eggert og Hálfdáni að ganga á eftir atkvæðum hjá mönnum, sem þeir hefðu enga vissu fyrir — síður en svo — að greiða myndu atkvæði eins og þeir vildu, en ekkert kveðsi hann hafa hugsað um þetta þá, enda hafi hann aldrei látið það skorin- ort uppi, hverju megin atkvæði sitt myndi falla. Þegar talið svo berst að kjörplaggi hans, þá segist hann ekki nú hafa kjörplögg sin og atkvæðaseðilinn vestan að, hann hafi brennt það kosningadaginn, þegar heim kom frá kosningu á Hey- dalsá, en áður en það hafi orðið, hafi hann þó skoðað at- kvæðaseðilinn og hafi á honum staðið nafn Björns Magnús- sonar, og ástæðan fyrir því að hann brenndi kjörplaggið kveð- ur hann hafa verið þá, að hann vildi ekkert úr þessu gera. Þá ber Björn Halldórsson hreppstjóri á Smáhömrum, að Aðalsteinn hafi á kjörfundi á Heydalsá, 9. júlí 1927, sagt í heyranda hljóði allrar kjörstjórnar, að hann hafi skrifað nafn Tryggva á kjörseðilinn fyrir vestan, en að nú stæði nafn 371 Björns Magnússonar á honum. Þetta hafi Aðalsteinn sagt, þegar hann var búinn að skoða kjörplögg sín að vestan, og hafi hann ekki heyrt frá Aðalsteini, að hann hviki neitt frá þessum framburði. Þá kemur enn fyrir rétt í þessum þætti Sigurður Jens Að- alsteinsson, sem kaus utankjörstaðar staddur á Ögri hjá Vern- harði hreppstjóra Einarssyni í Hvítanesi. Segir hann, að hann þar vestra hafi ætlað að kjósa Björn Magnússon, en á at- kvæðaseðilinn hafi hann skrifað Björn Guðmundsson, ekki munað í svip, hvers son Björn frambjóðandi var, en fyrirorðið sig fyrir að spyrja, hvers son hann væri, en hafi síðar nokkr- um dögum seinna í Tímablaði, sem harfn las í rúmi sínu í Ögri nokkru eftir atkvæðagreiðsluna, séð, að hann var nefnd- ur Björn Magnússon, og hafi þetta verið orsök þess, að hann beiddist þess, að sér yrði afhent kjörplagg sitt vestan að. Þessa sögu sagði hann líka Karli Magnússyni lækni og Magn- úsi Steingrímssyni fyrir kjörfund. Hafi hann síðan fengið sér kjörplaggið vestan að afhent af undirkjörstjórn á kjördegi, en ekki rifið það upp til skoðunar fyr en um seinni part dags kosningadaginn, er hann mætti Karli lækni á plássinu í Hólmavík, og læknirinn beiðst eftir að fá að sjá það, og hafi hann þá gengið heim með lækni og þeir rifið upp kjör- plaggið, og hafi upp úr því komið kjörseðill með nafni Björns Magnússonar, ritaður með stórri skrift, ekkert svipaðri sinni hendi. Á þessum seðli hafi nafn frambjóðandans verið ritað á hann miðjan, en hann hyggst hafa skrifað ofan til á þann seðil, sem hann útfyllti í Ögri. Þá skýrir Jens frá, að þennan seðil, svo og kjörplaggið í heild sinni, hafi hann í viðurvist Karls læknis og heima hjá honum brennt sunnudagiun 10. júlí. Karl læknir staðfestir fyrir rétti sögu Jens, að því er hún tekur til viðskifta við hann, og segist hafa sagt, þegar hann sá nafn Björns Magnússonar standa á kjörseðlinum: „Þér hafið kosið rétt<, og sýnt Jens seðilinn, en hann þá sagt: >Þetta er ekki mín hönd; þetta er falsaðl<, og hafi hann verið fastur á því. Spurði Karl þá Jens, hvort hann ætlaði að gera nokkuð úr þessu, en hann kvað nei við og sagði, að atkvæðið væri ónýtt, og hafi hann (Karl) þá sagt: >Ég eyðilegg það þále og hafi Jens jánkað því og farið, því hestur hans hafi verið orðinn órór fyrir utan. Þá skýrir Karl frá því, að siðar um kvöldið hafi hann farið að skoða kjörplaggið nánar, og sérstaklega borið saman und- 378 irskrift Jens undir vottorðið, sem hann muni að verið hafi: „Sigurður Jens Aðalsteinsson<, við rithöndina á kjörseðlinum, og komizt að þeirri niðurstöðu, að vafasamt myndi þykja, að sama rithöndin væri á báðum, og út af þessu hugsað með sjálfum sér, að það væri ekki hans að eyðileggja seðilinn, og ákveðið að afhenda Jens hann, og gert það daginn eitir, og hafi Jens þá brennt hann, eins og fyr greinir, án þess að fleiri sæu hann. Loks gefur Karl þá lýsingu á skriftinni á atkvæðisseðlinum, að nafnið Björn Magnússon hafi verið skrifað rétt fyrir ofan miðju á seðilinn á langveginn, og á honum hafi verið stór, skýr og regluleg rithönd, dráttalaus en bókstafaleg, líkust því sem er í forskriftarbókum. — Það virðist nú beint sannað með framburði Sigurðar Jens Aðalsteinssonar og Karls læknis, að atkvæðaseðill sá, er kom upp úr kjörplaggi Jens vestan að, hafi ekki verið með rithönd hans, og því falsaður. En af itar- legri rannsókn, bæði í Strandasýslu og Í Ögurhreppi, yfir öll- um, sem koma nálægt kjörplagginu, er ekki unni að fá neina tilfinningu fyrir því, að fölsun á kjörplagginu hafi átt sér stað þar. En í sambandi við það ber að athuga, að upplýstar stað- reyndir málsins leggja ekki blátt bann fyrir að fölsunin hafi getað fram farið á Ísafirði, þar sem kjörplaggið óneitanlega hefir verið statt. — Þar sem atkvæðaseðillinn er glataður, er ekki meira um þetta að segja. Þegar framburður þeirra Runólfs og Aðalsteins er kynntur Eggerti Halldórssyni, þá verður honum ekkert annað fyrir en að lýsa því yfir sem hreinum uppspuna, sem honum er í óhag, og virðist. ástæðulaust að eyða tíma og rúmi til að telja upp einstök atriði. Um gildi svofelldrar neitunar vísast til fyr- gerðra athugasemda, en þó skal þess sérstaklega getið, að hann skýrir svo frá, að báðir hafi farið á burt með atkvæði sín, en á þeirri staðhætingu Eggerts virðist jafnmikið að byggja eins og samskonar staðhæfingu hans um það, að þau Guð- munda Jóna, Jóna Jóhanna og Baldvin Sigurðsson hafi tekið sín atkvæði burt með sér, sem er beinlínis hrakið í málinu, og er þessi framburður Eggerts hinn blygðunarlausasti pegn sennilegri og sjáanlega hárréttri sögu umræddra kjósenda, studdri með mörgum atvikum. Framburði sína, sem þeir hafa heldur aldrei hikað frá, hala þeir Aðalsteinn og Runólfur svarið, enda bera þeir og öll sannleikans einkenni. Frásögnin er svo atvikarík, að þeim verður hvorki trúað til að geta 379 skrökvað slíkri frásögn, né til þess að vilja gera það. Tíma- ákvarðanir Runólís koma alveg heim við almanak, og hefir hann beint sýnt velvild sína til sakbornings með því að eyði- leggja kjörplagg sitt vestan að, bó hann þar á eftir segi satt fyrir rétti. — Þá styrkir það og ekki lítið sögusögn Runólfs og Aðalsteins um það, hversu nauðugt þeim er um atkvæða- greiðsluna, hversu tímanlega hún fór fram, sem er beint sann- að með kjörplaggi Aðalsteins, sem sé Í5. júní eða m. ð. 0. á fyrstu forvöðum, sem slík atkvæðagreiðsla gat fram farið, og áðar en almenningur yfirleitt var farinn að hugsa um kosningarnar. — Að öðru leyti verður að vísa um þetta efni til réttarhalda í Ísafjarðarsýslu 1. sept. 1927 og í Strandasýslu 7. jan. 1928. Það virðist að vísu engin ástæða til að efa, að eiðsvarinn framburður Runólfs um það að seðill sá, sem tilheyrði kjör- plaggi hans, hafi verið falsaður, en þar sem hann er glataður, verður hér ekkert um það staðhæft, hver það hafi gert. Eins og áður er fram tekið, lýsir Aðalsteinn því yfir í skýrslu sinni, að hann hafi fyrir vestan kosið Tryggva Þór- hallsson, en upp úr kjörplaggi hans kemur seðill með nafni Björns Magnússonar. Virðist nú fyrst beint sannað með rit- handarsýnishorni Aðalsteins, að hann hefir ekki ritað nafn Björns á Scotland Yard skjal X5, og í annan stað ber það á sér glögg fölsunareinkenni. Ritarinn gerir sér upp skjálfta, sem er Óeðlilegur, og sem hann ekki getur haldið til enda nafnsins. Rithöndin á honum líkist mjög mikið rithandar- sýnishorni Eggerts Halldórssonar, teknu í rétti; fjórir síðustu stafirnir í fððurnafninu eru nálega eins og sömu stafir á Xa, og rithandariræðingurinn telur Eggert og engan annan hafa skrifað seðilinn. Samkvæmt framansögðu virðist ekkert álitamál geta um það verið, að Eggert hafi falsað afkvæðaseðil X5. lll. Þá greiðir stúlkan Jóna Jóhanna Jónsdóttir, sem var í fisk- vinnu hjá Hálfdáni um vorið 1927 og það fram til í miðjum júli, samkvæmt framlögðu kjörplaggi, atkvæði hjá Hálfdáni þann 14. júní. Um atvik að því, að hún kaus í Hnífsdal, segir vitnið, að Hálfdán hafi margsinnis beðið sig um að kjósa þar, og kveðið að ekkert gerði til, þótt hún gerði það, og látið í 380 ljós, þegar hún skoraðist undan því, að það væri svo mikil vinna, að hún gæti ekki farið inn á Ísafjörð, en hún hefði haldið því fram, að þetta væri ekki lengri spölur en svo, að hún gæti fengið frí til þess. Í það skifti, þegar af því varð, að hún kysi hjá Hálfdáni, segist hún hafa komið að utan heim að húsi því, er hún og móðir hennar hafa búið í, og hafa þá mætt Hálfdáni, sem kom þaðan út. Hafi hann þá spurt, hvort hún eki..i vildi koma og kjósa núna, og hafi hún síðan gengið með honum til að framkvæma það. Hafi at- kvæðagreiðslan síðan farið fram með þeim hætti, að henni var fenginn hvítur seðill, og hafi hún skrifað á hann með blýanti í borðstofunni í húsi Hálfdáns. Hafi hún síðan gengið með seðilinn fram á kontór, þar sem þeir hafi verið staddir, Eggert og Hálfdán, og hafi Eggert látið seðilinn inn í blátt umslag, og man það gjörla, þá segir hún, að þessi >skýrsla< hafi verið útfyllt og hún undirskrifað hana, og Jóhannes kali- aður ofan af túni til þess að undirskrifa hana, ásamt Eggerti Halldórssyni. Að því búnu segist hún hafa gengið út, og ekkert vitað frekar um afdrif þessa kjörgagns sins. Síðan kveðst hún aftur hafa greitt atkvæði á Ísafirði á venjulegan hátt, og hafi ástæðan fyrir því verið sú, að hún hafi búist eins vel við að kjörplagg sitt í Hnífsdal myndi vera falsað, eða því stungið undir stól, og segir að þessi grunur sinn hafi aftur byggzt á því, að hún hafi séð hvað á undan var gengið, sem sé að kærendur málsins, piltarnir á mb. „Hexu<, hefðu tekið upp kjörplögg sin frá kosningu sinni í Hnífsdal og orðið þess varir, að upp úr þeim komu falsaðir kjörseðlar. Þetta Hnífsdalsatkvæði Jónu kemur svo til skrifstofu bæjar- fógetans á Ísafirði, eins og áður er sagt, 8. júlí, og þar sett á skrá mitt á meðal atkvæða, sem íhaldsskrifstofan viðurkennir að hafa flutt þangað. En þegar svo þetta atkvæði er opnað af undirkjörstjórn á kjördegi, þá kemur kjörseðillinn umslags- laus upp úr því, og er atkvæði hennar af þeim ástæðum dæmt ógilt. Þetta kjörplagg Jónu, ásamt kjörseðlinum, sem upp úr því kom, fylgir málinu, og er nafn Haraldar Guðmundssonar á seðlinum, þess manns, er Jóna játar að hafa kosið, en samt sem áður neitar hún að hafa skrifað seðilinn, og sömuleiðis virðast rithandarsýnishorn þau eftir hana, er fylgja málinu, banna að svo hafi verið. Seðillinn er sem sagt með smárri og þvingaðri hendi. Er framburður Jónu vafalaust í öllum at- 381 riðum sannur, og hefir hún staðfest hann með eiði sínum, og er hann ennfremur styrktur, hvað snertir tilmæli um kosn- ingu frá Hálfdáns hendi, með þvi hve kosningin fór snemma fram og samhljóða sögu annara vitna henni gagnókunna. Móti stendur ekkert annað en kollótt neitun Hálfdáns um það, að hann hafi falazt eftir því að hún greiddi atkvæði, og hrakin ósannindi þeirra Hálfdáns og Eggerts um að Jóna hafi sjálf tekið atkvæði sín með sér. Þegar skýra skal þessi tvö fyrirbrigði, falsaður seðill, en á honum þó nafn þess manns, er kjósandi viðurkennir að hala kosið, og pólitísks andstæðings manna, sem einir með nokkru móti gætu orðið grunaðir um að standa að fölsuninni, þá verður fyrst að hugsa sér fölsun til nafns frambjóðanda þess flokks, sem falsarinn tilheyrir, og síðan einhverjar hvatir til endurfölsunar til upprunalegs nafns frambjóðanda mót- stöðuflokksins, og er þá ekki hægt að hugsa sér að nein hvöt vakni í brjóstum þeirra, er að þessu geta staðið, til þessa verknaðar, fyrri en Hnifsdalsmálið er upp komið, en eftir það virðist hún geta verið nægileg fyrir hendi til þess að komast hjá því, að andstæðingarnir beint söknuðu atkvæða, og til þess að vita sig fría af því í málinu, að hafa fækkað kjós- endatölu þeirra, en einkanlega og sér í lagi til þess að þurfa ekki að horfast í augu við þann hvumleiða og viðfangserfiða framburð kjósenda, að á kjörseðli hans stæði annað nafn en þess frambjóðanda, sem hann hafi kosið, því þá var ekki eftir annað en rithendur, sem fölsunin yrði séð af, og á þeim tíma er víst óhætt að fullyrða, að hlutaðeigendum hafi ekki komið til hugar að farið yrði út í svo ítarlega rannsókn, að skoð- aðar yrðu rithendur á seðlunum, og hafa jafnvel ekki látið sér detta í hug, að slík rannsókn væri möguleg, enda sann- ast réttmæti skoðunarinnar í upphafi málsins, þegar fjórir kjósendur gangast við atkvæðaseðlum, sem þeir ekki hafa skrifað. Eins og áður er á vikið, kemur atkvæðaseðill Jónu um- slagslaus upp úr ytra umslaginu, og bendir það ótvírætt til þess, að þann mann, sem þar hafi verið að verki, hafi skort lögboðin umslög, sem aftur sýndi það ljóslega, að endurföls- unin hafi farið fram í Hnífsdal, því annað er ekki vitanlegt, en að þar hafi verið nóg af lögmæltum kjörgðögnum. Þetta atriði leiddi dómarann til þess að gruna Hannes Halldórsson um fölsun á téðum seðli, því það virðist eðlilegt, að hann 382 ettir uppkomu Hnifsdalsmálsins ætti ekki aðgang að lögmælt- um kjörseðlum á Ísafirði, og leit dómarinn svo á, að hann hefði fundið næga sektarmeðvitund og léttúð hjá Hannesi um þessa hluti, til þess að hann heiði verið fáanlegur til að hlaupa í skápana fyrir Eggert. Virtist þessi tilgáta hartnær nauðsynleg, meðan ekkert sannaðist um Ísafjarðarför Eggerts. Heldur dómarinn þessum grun að Hannesi í réttarhaldi 9. nóv. 1927, en hann neitar harðlega þeirri sakargift, og nú að vísu ekki með orðum eins og undir drep eða því um líkt, heldur segir hann nú, að það sannist aldrei upp á sig, ef Guð sé til. Og Hannesi verður að trú sinni. Þann 24. nóv. 1927 mætir fyrir rétti Vilmundur læknir Jónsson á Ísafirði, og skýrir hann svo frá, að 5. júlí 1927, fyrsta dag sem þingað er í málinu og Hálfdán fangelsaður, hafi hann mætt Eggert Halldórssyni í Hafnarstræti á Ísafirði, nálægt bæjarbryggjunni, og hafi Egp- ert verið á uppleið; muni hann, að þetta hafi verið laust fyrir hádegi, en getur þó trúað, að það hali verið nokkru fyr, af því hann (Vilmundur) hafi farið óvenju snemma á fætur þann morgun. Segir Vilmundur, að sér sé þetta minnisstætt fyrir það, að honum var þá kunnugt um kæruna á hreppstjóra- skrifstofuna í Hnífsdal og vissi að kærendurnir voru þá ein- mitt staddir á skrifstofu bæjarlógetans. Þann 6. dez. sama ár leggur síðan dómarinn þá spurningu fyrir Eggert, hvort hann hafi farið inn á Ísafjörð þann 5. júlí 1927, en hann seg- ist ekki muna það, en fortaki ekki að hann hati gert það Þessi framburður virðist nokkurn veginn jafngildur og hann hefði afdráttarlaust sagt, að hann hefði farið inn til Ísafjarðar umræddan morgun, svo ótrúlegt og hartnær ómögulegt er það að hugsa sér, að maður með jafngóðri greind og hann muni ekki um för inn tíl Ísafjarðar þann dag, þar sem förin áreiðanlega hefir ekki verið Íarin ófyrirsynju. Með þessu, að Eggert fer inn til Ísafjarðar morguninn 5. júlí, er skapaður möguleiki fyrir því, að hann hafi íalsað at- kvæðaseðil Jónu, og þar með jafnframt sterk líkindi til þess, að svo hafi verið, því honum var verkið skyldast, enda lík- legt að Hannesi hafi á þeim tíma hrosið hugur við þeim hlut- um, hvað sem Íyrir hefir verið. Getur nú líka orðið skiljanlegt, að atkvæðaseðillinn komi innra-umslagslaus upp úr kjörplagg- inu. Má ætla, að Eggert hafi sem sagt farið inn til Ísaljarðar til þess að leita frétta um hverju þar yndi fram, og ráða ráð- 383 um sínum við starlsmenn íhaldsskrifstofunnar, en til íhalds- skrifstofunnar hefir kjörplaggið verið komið, eða hann komið með það, og er það ráð upp tekið að endurfalsa, en þar stendur svo á þá, að ekkert innra umslag er til, og þykir þá ekki ráðrúm til að útvega það frá Hnífsdal, þegar málið er þegar komið í fullan gang og vænta mátti tilþrifamikilla að- gerða dómara þegar á næstunni. Sést saga allra endurfalsan- anna Í málinu bert héðan, og er þá áframhald hennar þetta, að Eggert hverfur heim og endurfalsar atkvæði Sigurðar Kristóberts, Gísla Jóns Hjaltasonar og Árna Jónssonar, en Hálfdán ber víurnar í atkvæði þeirra Bærings Einarssonar og Einars Ólafs Eyjólfssonar, en virðist leyfa af sér, og verður sleppifengur meðfram kannske af því, að hann ekki trúir að þetta komi að neinu haldi. Þá segir rithandarfræðingurinn afdráttarlaust að X6, sem að hans dómi ber mjög einkenni fölsunar, sé tvímælalaust ritaður af Eggerti Halldórssyni, sem einnig samkvæmt framansögðu er langlíklegastur, og verður hiklaust að telja það sannað. Áður en lengra er farið skal þess stuttlega getið, til þess að auðvelda yfirlitið, að nú verður að skýra frá ýmsum fram- burðum, er sýna það einkennilega fyrirbrigði, að margir Ís- firzkir kjósendur fara út í Hnífsdal, til að greiða atkvæði þar á hreppstjóraskrifstofunni, án þess að nokkur eðlileg ástæða til þess sé sjáanleg, og eru þess utan nokkur dæmi, er sýna áhuga Hálfdáns til þess að draga menn þar til kosninga, bæði af sjálfsdáðum og líka í einu falli eftir beinum tilmælum kosn- ingaskrifstofu íhaldsflokksins á Ísafirði. Er þá fyrst að Jakob Rósenkar Elíasson, búsettur sjómaður í Mjógötu 3 á Ísafirði, ber það, að hann hafi orðið samferða Erlendi Símonarsyni í bíl út í Hnifsdal, en Erlendur sagt hon- um, að hann ætlaði að kjósa úti í Hnífsdal eftir beiðni Bjarna Bjarnasonar keyrara. Segir Jakob, að Erlendur hafi spurt sig um, hvort hann ætlaði ekki að vera með til þess að kjósa, og segir það ekki á sínu vitorði, að Erlendur hafi átt annað erindi út í Hnífsdal en að kjósa. Þegar út í Hnifsdal er komið, segir hann, að þeir félagar gangi heim til Hálfdánar og tjái honum erindi sitt, og fer síðan kosning þeirra fram þannig, að þeir útfylla kjörseðilinn í einrúmi og koma síðan með hann fram á kontór til Hált- dánar og afhenda honum hann þar, en hann leggur hann á borðið, og þegar þeir eru teknir þaðan, víxlast Þeir þannig, 384 að seðill Erlendar fer inn í stóra umslagið, sem merkt er Jakobi og sennilega vice versa, og kaus Erlendur Harald Guð- mundsson, en Jakob segist hafa kosið séra Sigurgeir Sigurðs- son. Sannast bæði umskiftin og einnig það, hvernig kosning Erlendar hafi fallið, á framlögðu kjörgagni Jakobs R. Elias- sonar. Kjörgagn Erlendar kom heldur ekki fram við kosning- arnar og er glatað. Þá ber Jakob, að bilferðina út í Hnífsdal hafi Bjarni Bjarna- son kostað, og að þegar inneftir kom aftur frá atkvæðagreiðsl- unni, hafi Bjarni spurt sig, hvað hann ætlaði að gera við kjörplaggið, en hann sagt honum afdráttarlaust, að hann æti- aði heim með það, og svo hefði hann lika gert og skilið það eftir í vörzlum konunnar, þegar hann fór út á sjó, en hún hefði aldrei framvísað því á kjördegi, sennilega af því, að þá var kominn upp kvittur um kjörplaggafölsun hjá Hálfdáni hrepp- stjóra, en sjálfur hefði hann ekki verið kominn heim þann dag úr sjóferðinni, og var hann þess vegna atkvæðislaus við téð- ar kosningar. Þegar Bjarni Bjarnason keyrari kemur einn fyrir rétt, þá neitar hann fyrst harðlega, að nokkur orð í framangreinda átt hafi fallið milli sín og Jakobs, en samprófaður við Jakob vill hann ekki taka fyrir, að orð þau, er Jakob hefir eftir honum, hafi fallið, en segir þau þá einungis sprottin af því, að hann hafi verið að hugsa um að atkvæðið mætti komast á góð- an stað, og að sér hafi vafalaust verið fullnægt, er Jakob sagðist ætla heim með þau. Við samprófunina heldur Jakob því fast fram, að bílætið sé hann enn ekki farinn að borga, en það segist Bjarni ekkert vita um, sonur hans eigi bílinn og hafi reikningshald hans, og það sé nú svona, að það sé ekki ætíð skrifaður reikningur fyrir hvert sæti, heldur átt undir heiðarleik manna. Erlendur Símonarson ber, að hann hafi greitt atkvæði út í Hnífsdal, og segist hafa gert það vegna þess, að hann hafi verið á sama bát og Jakob Elíasson, og þeir ætlað út á sjó, en Jakob hafi ætlað fyrst út í Hnifsdal, til að finna einhvern mann, og kjósa um leið, og hafi hann (Erlendur) þá orðið honum samferða, en samprófaður við Jakob um það, sem á milli þeirra ber í þessu, vill Jakob engu breyta í sínum fyrri framburði og verður sterkari. Enn skýrir Erlendur frá, að er inn til Ísafjarðar var komið úr bilferðinni, hafi Bjarni spurt sig um, hvort honum væri ekki sama, þótt hann skyldi at- 385 kvæðið eftir hjá sér. Bjarni neitar enn harðlega, að þessi saga sé rétt, að því er hún taki til hans, en segir að Erlendur hafi komið til sín, að hann minnir einhvern tíma á undan bílferð- inni, og sagt að á sér (Erlendi) hvildi víxill, sem líklega setti hann á sveitina, og látið jafnframt vel borginmannlega yfir því, að hann hafi ráð á mörgum atkvæðum við þessar kosn- ingar og að hann myndi nú hallast á sveif með þeim manni, sem hjálpaði sér með téðan víxil, en vitnið segist hafa vísað honum frá sér, fyrst og fremst af því, að hann hefði ekki lagt mikið upp úr manninum, í öðru lagi enga >interessu< haft í „pólitík og í þriðja lagi enga peninga haft, en ekki veit Bjarni hvort Erlendur hafi borgað biltúrinn eða ekki. Samprófaður heldur Erlendur fast við sína sögu, að Bjarni hafi margoft minnzt á kosningu við sig, að hann hafi beðið sig að kjósa og að hann hafi boðið sér biltúrinn út í Hnífs- dal og að hann (Erlendur) hafi ekki borgað sæti sitt í bílnum. Hafi að skilnaði farið með þeim eins og áður er frá skýrt. Enn segir Erlendur og, að það sé að vísu rétt, að á sér hvíli vixill, en sér þyki saga Bjarna um hann skrítin, og engin hæfa sé til í því, að hann hafi skýrt Bjarna frá eða gefið honum í skyn, að hann réði mörgum atkvæðum við kosningu þessa og að hann mundi hallast á sveif með þeim, er hjálp- aði sér með víxilinn. Við þessu segist svo Bjarni ekki þurfa að vera langorður, hann hafi enga votta að samtölum þeirra Erlendar, en hljóti að krefjast þess, er svo mjög beri á milli, að annarhvor fái að sverja framburð sinn, — hann gangi glaður að því að sverja sinn framburð, en fái Erlendur eið- inn, þá öfundi hann hann ekki af honum. Af framburðum þeim, sem hér hafa verið skráð ágrip af, virðist alveg ljóst, að langar samræður hafa átt sér stað milli Erlendar og Bjarna um kosninguna, og að saga þeirra hvors um sig er rétt að uppistöðunni til, og kemur heim við allt, sem að öðru leyti er upplýst, en neitanir þeirra miður réttar, enda er neitun Bjarna beint hrakin í því aðalatriði, að hann hafí ekkert spurt eftir atkvæðum þeirra, þegar komið var úr Hnifsdal, — með samhljóða framburði þeirra Jakobs og Er- lendar. Þá er enn upplýst í málinu, að í sama sinn og þeir, fyrgreind vitni Jakob og Erlendur fara út í Hnífsdal, fer þang- að ennfremur Ingólfur Jónsson skipstjóri, eftir bón Jóns Grims- sonar, skrifstofustjóra á kosningaskrifstofu íhaldsmanna, til þess að sækja þangað Hálfdán hreppstjóra og fara með þr 386 um yfir í Arnardal í þeim erindagerðum, að ná Í atkvæði Sig- riðar Eggertsdóttur, fjörgamallar konu og gamals ísfirzks kjós- anda, sem þar var í kynnisför. Frá þessum atburði skýrir Hálfdán Hálfdánarson nákvæm- ast, og skal því hans framburður bræddur. Honum segist svo frá, að Ingólfur hafi komið að innan og beðið sig að koma með yfir í Arnardal, og þar hafi svo Ingólfur talað við kon- una um það, hvort hún vildi kjósa, en Hálfdán skrifaði á kjörseðilinn nafn þess frambjóðanda, sem Sigríður sagði fyrir, og geti Ingólfur vottað það, hvaða nafn það hafi verið. Nán- ar skýrir hann svo frá atkvæðagreiðslunni í Arnardal þannig, að hann hafi útbúið fylgibréfið og stóra umslagið að öllu áð- ur en hann fór úr Hnífsdal, að undanteknu því, að nafn kjós- anda hafi náttúrlega ekki verið ritað undir vottorðið, og svo hafi auðvitað ekkert á atkvæðaseðilinn verið ritað, því það hafi verið gert yfir í Arnardal í viðurvist kjósanda og Ingólfs Jónssonar. Þá segist Hálfdán ekki hafa límt stóra umslagið aftur yfir í Arnardal, — hann hafi farið með það opið, af því að hann hafi haldið, satt að segja, að atkvæðagreiðsla þessi væri ógild, af því kjósandinn hafi ekkert getað skrifað sjálfur, hvorki nafn sitt á fylgibréfið né nafn þingmannsefnisins á kjörseðilinn, en þegar þeir á íhaldsskrifstofunni hafi álitið, að atkvæðagreiðslan væri gild, hafi hann límt aftur umslagið og fengið Ingólfi það til flutnings. Hvernig Hálfdán hafi fengið þessa skoðunaryfirlýsingu frá íhaldsskrifstofunni, getur hann ekki munað, hvort Ingólfur fór til þeirra sjálfur eða talaði við þá í síma, en að fenginni þessari yfirlýsingu frá íhaldsskrif- stofunni hafi hann límt aftur umslagið og fengið Ingólfi það til flutnings. Þetta kjörplagg Sigríðar Eggertsdóttur fylgir málinu og sýnir að bílferð þessi hefir verið farin 2. júlí 1927, og eru vottar á fylgibréfinu Eggert Halldórsson og Björgvin Bjarnason. Þeir Hálfdán, Eggert og Björgvin neita í fyrstu harðlega að muna nokkuð um það, hver hafi skrifað nafn Sigríðar Egg- ertsdóttur undir fylgibréfið eða bera nokkur kennsl á rithöna- ina á nafni hennar þar. En þó fer svo að lokum, að Björgvin viðurkennir að nafnið sé ritað með hendi, er sé nauðlík sinni rithönd, enda er það af rithandarsýnishornum mjög bert, að hann hefir skrifað það og enginn annar. Þá staðfestir Ingólfur Jónsson þá sögusögn Hálfdánar, að 387 hann hafi skrifað nafn séra Sigurgeirs Sigurðssonar á kjör- seðilinn í Arnardal eftir fyrirmælum Sigríðar Eggertsdóttur. Í þessu ferðalagi segist hann hafa verið frá því á hádegi og fram til kl. 6, eða eitthvað þar í kring, og hafi hann verið vitundarvottur við atkvæðagreiðslu þeirra Jakobs og Erlendar, og segir hann, að það hafi vakið undrun sína, að Erlendur hafi farið út í Hnífsdal til að greiða atkvæði þar, og hafi hann skýrt það á þá leið, að hann hafi orðið formanni sin- um (Jakob) samferða, því Jakob hafi haldið hann búsettan í Hnifsdal. Ekki segist Ingólfur hafa borgað bilinn úteftir, og ekki heldur drengjum þeim, sem róið hafi þeim Hálfdáni yfir í Arnardal. Hafi þeir verið á vegum Hálfdáns og hann hafi ekki borgað þeim neitt, peningar yfirleitt ekki uppteknir á þeirri leið. En aðspurður segist Ingólfur ekki hafa tekið neitt fyrir sitt ómak, sé hann flokksmaður og hati haft litið að gera. Þá mætir fyrir réttinum Jakob Þorsteinsson, húsmaður á Ísafirði, og segist hafa greitt atkvæði við síðustu alþingis- kosningar utankjörstaðar staddur í Hnifsdal, og segir tildrög að því þau, að hann hafi fengið tilmæli um að gera það þar frá Björgvin Bjarnasyni, syni Bjarna keyrara, og hafi hann (Björgvin) jafnframt boðið sér peninga fyrir, og sé hann reiðu- búinn að sverja það, og hafi Björgvin boðið sér fyrir 25 krónur og séu þær einnig sér greiddar, og hafi verið borg- aðar undir eins og atkvæðagreiðslunni var lokið í Hnífsdal. Þá segir Jakob frá því, að út í Hnífsdal hafi hann farið til þessarar atkvæðagreiðslu í vöruflutningabifreið, sem Björgvin sjálfur hafi keyrt, og hafi þeir einungis verið tveir á neindum bíl báðar leiðir. Atkvæðagreiðsla þessi hafi farið fram seinni hluta dags, og með þeim hætti, að Hálfdán hafi fengið sér seðil og þá spurt sig um, hvort hann væri fær að kjósa sjálf- ur, en hann neitaði því, og hafi Hálidán sagzt mega aðstoða hann og hafi hann (Hálfdán) síðan gert það, með því að skrifa nafn séra Sigurgeirs Sigurðssonar á seðilinn, og hafi það verið með sinum góða vilja, að það nafn var skrifað, því það hafi verið með í kaupunum. Votta að atkvæðagreiðslunni segir hann þá Björgvin og Eggert Halldórsson, og hafi hann ekki staðið við í Hnífsdal nema rétt á meðan atkvæðagreiðsla fór fram, og að Björgvin hafi greitt sér með tveim tíu króna seðlum og einum fimm króna seðli, og greiðslan farið fram í ganginum í húsi Hálfdáns, að engum viðstöddum nema þeim 25* 388 tveim, Björgvin og honum, og að öllum hurðum lokuðum úti á ganginum. Kjörplaggið segir svo Jakob, að Björgvin hafi tekið til sín, og segist hann ekki meira um það vita fyr en á kjördegi, að hann heimtar það aftur, og fylgir það málinu. Er atkvæðið greitt 4. júlí og staðfestir sögu Jakobs að því er til þess kemur. Ber sagan að öllu leyti með sér, að hún er sönn, ekki sízt þegar það er athugað, að þar segir Jakob frá breytni, sem varðar við lög fyrir sjálfan hann, og veit það, þegar hann er fyrir rétti. Samprófaður við Jakob um þessa sögu segir svo Björgvin, að það sé ekki nema eitt um hana að segja, að hún sé raka- laus lýgi frá upphafi til enda, hvað snertir borgunina fyrir atkvæðið, og sömuleiðis sé það fúlasta lýgi, að hann hafi tekið kjörgagn Jakobs, en staðfestir söguna að öðru leyti. Að- spurður um það, hvort hann hafi tekið gjald af Jakobi fyrir bilferðina, þá segist Björgvin ekkert um það muna, en sé hún ekki borguð, þá skuldi Jakob fyrir hana enn, en í þetta skifti hafi hann verið með flutning til Hálfdánar í Búð. Það skal tekið fram, að Hnifsdalsatkvæði Jakobs barst bæjarfógeta 8. júlí og stendur á skrá bæjarfógeta innan um atkvæði frá íhaldsskrifstofunni. Þrátt fyrir yfirlýsingu Björgvins heldur Jakob fast við sína sögu, segir hana sanna í öllu og að hann sé reiðubúinn til að sverja hana, og segir enn, að flutningurinn hali enginn verið í bilnum í þetta skifti, enda hafi billinn ekki farið lengra en út í svonefnda Bræðravör í Hnifsdal, en ef með þurfi og um flutning sé að ræða, þá sé hægt að komast alla leið að Búð, og við samprófunina verður það bert, að saga Björg- vins um flutninginn er, að því er virðist, helber uppspuni. Þá hefir enn Þórdís Guðrún Jónsdóttir, sem er ísfirzkur kjósandi og búsett á Ísafirði, orðið Björgvin og ráðskonu hans, Elínu Samúelsdóttur, móður Eggerts Halldórssonar, sam- ferða í bil endurgjaldslaust, og í þeirri ferð greitt atkvæði til alþingiskosninga þar í Hnifsdal. Það hefir ekki sannazt, hver nánari atvik lágu að þessu ferðalagi, heldur segist Þórdís hafa ætlað að >fara svona Íerð eins og gengur< og hafi farið með konunni, sem hún þekkti, í hús Hálfdánar Hálfdánarsonar, og má telja það sannað, að Þórdís þessi hafi ekki komið í önnur hús í Hnifsdal heldur en í Búð, og engir kunnugleikar verið með henni og fólki Hálfdánar, og segist hún ekkí hafa komið 383 þar fyr né síðar, en um sjálfa atkvæðagreiðsluna, sem hún kveður hafa verið sitt fyrsta verk, er til Hnífsdals var komið, segist Þórdísi svo frá, að hún hafi greitt atkvæði í herbergi gegnt útidyrum á húsi Hálfdáns, og hafi hennar þátttaka í at- kvæðapgreiðslunni einungis verið sú, að skrifa einu sinni nafnið sitt á skjal, sem ekki var autt. Annars hafi Björgvin útbúið atkvæðagreiðsluna að öllu leyti, en tekur það fram, að þetta hafi enginn útbúningur verið, því hún hafi bara skrifað nafnið sitt á blað. Hún segir, að Eggert Halldórsson muni hafa verið á fótum í þetta skifti og hafi komið inn í dyrnar, þar sem hún og Björgvin voru við atkvæðagreiðsluna, en Hálfdán kveðst hún ekki hafa séð í þetta skifti, og heyrt, að hann væri suður í Reykjavík. Þórdís er mjög örugg í því, að enginn hafi verið hjá sér við kosninguna annar en Björgvin. Katfi kveðst hún hafa drukkið í Búð í stofu til hliðar við ganginn, og hafi drukkið með sér Elín og Björgvin, og getur lýst öllu þessu nákvæm- lega, eftir því sem búist verður við. Þetta Hnífsdalskjörplagg sitt segist hún hafa tekið aftur í þinghúsinu á kjördegi og ekki fyrri, og kosið þá aftur >af frjálsum vilja og eftir sinum hugsunum, en Hnifsdalsatkvæðið hafi hún rifið í sundur og brennt það síðan, geti hún lagt eið út á það, og segist ekki einu sinni hafa skoðað það. Þegar svo Björgvin er kallaður fyrir rétt út af þessari sögu Þórdísar, þá staðfestir hann að ferðin hafi verið farin, þó ekkert viti hann um hversvegna Þórdís hafi farið að taka sig til að greiða atkvæði út í Hnifsdal, og játar, þó eftir vafn- inga, að hann hafi borgað ferðina. Hann staðfestir sömuleiðis sögu Þórdísar um það, að fyrsta verk hennar hafi verið að greiða atkvæði og það hafi skeð á kontórnum, en þykist ann- ars ekki hafa komið nálægt kosningarathöfn Þórdísar, ann- að en það, að hann hafi skrifað sem vottur undir fylgibréfið, en til þess hafi hann verið kallaður frá kaftidrykkjunni, og ekkert þykist hann frekar vita um afdrif kjörgagns Þórdísar, en þó kemst hann í nokkurt ósamræmi við sjálfan sig og staðfestir þar með sögu Þórdísar, með þvi að skýra frá, að hann muni að hafa mætt Eggerti, þegar hann gekk út úr skrifstofunni frá undirskriftarathöfninni og inn í kalfidrykkju- herbergið, sem kemur vel heim við sögusögn Þórdísar, en það er næsta ólíklegt, að hann hafi mætt Eggerti þar, hafi hann (Eggert) stjórnað kosningunni, og úr því að þetta, að 390 þau Björgvin eru ein við kosninguna, reynist mjög sennilegt hjá Þórdisi, þá er heldur ekki að efa að það sé rétt hjá Þór- dísi, að hún hafi ekki séð Hálfdán í þetta skifti, þó það sé sennilega einhver misskilningur hjá henni, að hún hafi heyrt að hann væri suður í Reykjavík. Enda er og saga Björgvins hin tortryggilegasta, því fyrst minnir hann, að Eggert hafi legið rúmfastur þennan dag, en áttar sig síðan á því, að Epg- ert hafi fylgt sér út að bílnum, og man svo að endingu eftir þessu atviki, að hafa mætt honum í skrifstoludyrunum, þegar hann hafi lokið við að votta á Íylgibréfið. Þórdísi er af kunnugum manni lýst svo, að hún sé sér- lunduð og ekki við allra hæfi, og ber framburður hennar þess nokkurn vott, og er ekki líklegt, að kona með þvi skapíerli hafi af eigin hvötum beiðst eftir bilferð út í Hnífsdal til þess að greiða þar atkvæði, og er þá eltir málavöxtum eðlilegast að hugsa sér, að hvatirnar hafi komið frá þeim Björgvin Bjarnasyni eða ráðskonu hans, þó Þórdís hati ekki látið þess heint getið, en hitt gefur hún þó í skyn, að frjálsari hafi hún verið um atkvæðagreiðsluna á kjördegi en úti í Hnifsdal, enda er sjálfsagt að hvatningin komi frá Björgvin, þar sem hann borgar bilsætið, og það eitt er í samræmi við allt, sem upp- lýst hefir orðið um þessa atkvæðagreiðslu Þórdísar, sem og við aðrar frásagnir í þessum þætti, en vegna skapsmuna Þór- diísar var skirræt við samprófun milli hennar og Björgvins. Hnifsdalskiörgagn Þórdísar var eitt af þeim, sem afhent voru á skrifstolu bæjarfógeta 8. júlí og innan um önnur kjör- plögg íhaldsskrifstofunnar, og sýnir það ennþá sannleiksgildi frásagnar Þórdísar, en þar sem það var eyðilagt, eins og fyr getur, þá fellur það mál. Þá hefir enn Guðmunda Jóna Pétursdóttir, lausakona á Ísa- firði, til heimilis í Smiðjugötu 1, greitt atkvæði í Hnífsdal utan- kjörstaðar stödd 14. júní 1927. Aðspurð um það, hversvegna vitnið hafi greitt atkvæði í Hnifsdal, segir hún það hafa verið af því, að hún hafi þénað þar og hafi hún verið ráðin fang- gæzla á báta Hálfdáns í Búð þangað til þeir hættu, en hún hafi aldrei fengið skýr svör um það, hve lengi þeir myndu halda úti, og nánar aðspurð hve lengi hún hafi verið í Hnifs- dal við nefndan starfa, segist hún að vísu hafa verið komin heim til sín fyrir kjördag, en áætlar að hún hafi ekki verið búin að vera fulla viku heima á kjördegi. Nánari atvik að kosningunni segir hún að hafi verið þau, að hún hafi komið 391 utan úr verbúð og hafi hún þá mætt Hálfdáni á reitnum, og hafi hann þá spurt sig, hvort henni væri ekki sama þó hún leysti það af að kjósa, og svaraði hún því játandi. Hún seg- ist hafa útfyllt atkvæðaseðil sinn í betri stofunni í Búð, hati stungið miðanum í umslagið og lokað því, hafi síðan gengið inn á kontór til Hálfdáns og afhent honum þar umslagið og þá skrifað undir fylgibréf;s, og hafi hún síðan skilið kjör- gagnið eftir þar í Búð. Ög í hendur bæjariógeta kemur kjör- gagnið ásamt öðrum kjörgðgnum íhaldsskrifstofunnar 8. júli. Kjörgagn þetta fylgir málinu og er með felldu, enda ræðir hér um íhaldskjósanda. Samt kýs Guðmunda aftur á kjördegi, af þeirri ástæðu, að hún hafði heyrt að öll utankjörstaða greidd atkvæði isfirzkra kjósenda, er heima væru staddir á kjördegi, væru ógild. Þá er enn að geta þess, að Baldvin Sigurður Sigurðsson, ísfirzkur kjósandi, greiðir atkvæði utankjörstaðar staddur í Hnífsdal og að vísu af eðlilegum ástæðum, og kveðst hann hafa kosið Harald Guðmundsson, en seðill með hans hendi fannst enginn, er dómarinn leitaði með honum í utankjör- staðar greiddum atkvæðum ísfirzkra kjósenda, þeim, er réttin- um hafa borizt, sem er tortryggilegt atriði, samanborið við það að Guðmundur Markússon, enn ísfirzkur kjósandi, sem atkvæði greiddi í Hnífsdal 19. júní, finnur sinn atkvæðaseðil, en hann var skoðanabróðir Hálfdáns. Samantekinn framburður þeirra Jakobs Elíassonar, Erlendar Símonarsonar, Jakobs Þorsteinssonar og Þórdísar virðist sanna upp á þá feðga, Björgvin Bjarnason og Bjarna Bjarnason, starfsemi, sem miðar til þess að draga ísfirzka kjósendur til atkvæðagreiðslu í Hnífsdal í þeim beinum tilgangi að geta haft hönd í bagga með því, hvernig atkvæði þeirra falli. Annar tilgangur sést ekki og virðist jafnvel óhugsanlegur, og að þeir nái ekki þessum tilgangi í öllum tilfellum virðist ekki stafa af skorti á viðleitni hjá þeim. Virðast framangreind um- mæli réttmæt engu að síður fyrir það, þó vitnisburðunum sé þann veg háttað, að ekki yrði byggður á þeim áfellisdómur um kosningasvik á hendur þeim feðgum, af því hvert vitnið segir einungis frá því, sem fram við það sjálft hefir komið. Hinir fyrri framburðir gera það og enn bert, að það er fuil- komið samspil milli feðganna og Hálfdánar í Búð, og að hvorugur þurfi neitt fyrir öðrum að dylja. — Ennfremur sýnir kosningasaga Sigríðar Eggertsdótítur að kosningaskrifstofa 392 haldsmanna er enn einn þáttakandi í þessum leik, án þess: virðist ekki unnt að hugsa sér að kosningaskrifstofan heiði farið fram á Arnardalstörina við Hálfdán, né tekið á móti at- kvæði Sigríðar Eggertsdóttur, eins og það var tilkomið. Enn heimta öll líkindi, að þeir feðgar hafi fengið öll ómök sín og jafnvel bein peningaútlát endurgreidd annarsstaðar frá, því þeir eru menn fátækir, sem þurfa allra sinna muna með, og virðist enginn aðili þeirra, er hér hafa neindir verið, líklegur til þeirra hluta utan íhaldsskrifstofan, en auðvitað gæti verið um einhvern annan að ræða, sem rannsóknin hefði alls ekki náð til. Þegar þetta samhengi milli þeirra aðila, er þegar hafa verið nefndir, er skoðað og íhugað, Íá sífelldar og undan- tekningarlausar staðhælingar sakborninga, sem og Jóns Grims- sonar og umgetinna Íeðga um algert sakleysi sitt og neitanir þeirra gegn skýlausum sönnunum, fullt gildi og merkingu, sem sé þá að setja rannsókninni takmörk og leyna þeirra skugga- legu kosningastarfsemi, sem hér eygist í, þrátt fyrir alla við- leitni eirra að dylja hana. En auk Arnardalsferðarinnar er beint samband milli þeirra Hálfdáns og íhaldsskrifstofunnar sannað með því, að Hnífsdalsatkvæði Ísfirðinganna koma frá íhaldsskrifstofunni til skrifstofu bæjarfógetans, og vísast um sönnun fyrir því til fyrsta þáttar. IV. Að morgni þess sama dags, sem kærendur þessa máls greiða atkvæði að kvöldi, þ. e. 4. júlí, greiða eftirtaldir fimm menn atkvæði í Hnífsdal hjá Hálfdáni hreppstjóra, þeir Gísli Jón Hjaltason, Árni Jónsson, Sigurður Kristóbert Sigurðsson, Bærinsur Einarsson og Einar Ól. Eyjólfsson. Frá nánari atvik- si að atkvæðagreiðslu þeirra Gísla Jóns Hjaltasonar, Árna Jónssonar og Sigurðar Kristóberts Sigurðssonar segir ekkert í sannsókninni annað en það, að þeir hafi ekkert séð tor- tryggilegt í fari hreppstjóra við atkvæðagreiðsluna og að allir þessir kjósendur skildu eftir atkvæði sín hjá hreppstjóra, og fer það ekki milli mála, því sýslumaður tekur þau úr vörzlum hans daginn eftir, þann 5. júlí. En af þeim Bæringi og Ólafi segir það, að þeir voru hásetar hjá Hirti Guðmundssyni á m.b. Fram, og að hann fer með þá ásamt annari skipshöfn sinni þann 4. júlí upp á skrifstofu hreppstjóra, til þess að þeir 393 greiddu atkvæði, af því hann fór þá til fiskjar sama dag og bjóst ekki við að vera heima á kjördegi, sem heldur ekki varð. Frá atkvæðagreiðslu sinni skýrir Bæringur á þá leið, að atkvæðaseðilinn hafi hann útfyllt í stofu í húsi Hálfdáns vinstra megin þegar inn er gengið. Hafi hann síðan látið seð- ilinn í bláa umslagið, er honum var fengið með seðlinum, límt umslagið aftur og frið með það inn á kontór Hálfdáns, en þar hafi Eggert Halldórsson setið og verið að útbúa fylgi- bréfið, en þá hafi Hálfdán kallað á sig aftur fram í stofuna og segist þá vitnið hafa skilið bláa umslagið eitir með at- kvæðaseðlinum á borðinu hjá Eggert. Aðspurður um það, hvað Hálfdán hafi viljað honum, segir hann að hann hafi spurt sig um það, hvori það væri víst, að hann hafi kosið Finn, en Bæringur segist hafa sagt sem svo, að það kæmi hvorki honum eða öðrum við, hvernig hann hefði kosið, hafi svo Hálfdán orðlengt eitthvað um það, að það væri merkilegt af honum, bónda, að kjósa Finn, en þó hafi ekki orðið langt í þessum umræðum, og hafi hann síðan gengið altur inn á skrifstofuna og skrilað undir fylgibrélið, en Eggert síðan látið það ásamt bláa umslaginu inn í stóra umslagið og lokað þvi, og hafi hann síðan tekið kjörgagn sitt með sér og gengið með það rakleitt að Valdimarsbúðinni og hafi Kristján í Nesi verið staddur í verbúð þar réti fyrir ofan, og hafi hann farið til hans (Kristjáns) og hann aftur beðið sig að leggja það inn í búðina hjá sér, og hafi hann gert það og lagt það á rúmið hans, en síðan segist hann ekkert vita um kjörgagn sitt fyrri en í fyrgreindum réttarhöld- um Í sumar. Frá atkvæðagreiðslu sinni skýrir Einar Ól. Eyjólfsson svo frá, að hann h:fi útfyllt kjörseðil sinn í stofu til vinstri handar í ganginum þegar inn er gengið hjá Hálfdáni, og hafi hann þar látið seðilinn í bláa umslagið og lokað því þar; síðan segist vitnið hafa gengið með seðilinn inn á kontór Hálfdáns, og hafi þeir þá verið þar Eggert og Hálfdán og þriðji maður, sem hann ekki þekki, og Eggert útbúið fylgibréfið, en at- kvæðisumslagið hafi hann lagt á borð.ð, meðan hann skrifaði nafn sitt undir fylgibréfið, en meðan hann var að þvi, hafi Hálfdán tekið umslagið með atkvæðaseðlinum upp og sagt: „Má ég sjá?< Þeirri spurningu kveðst hann ekki hala svarað, hvorki neitandi né játandi, — verið að skrifa nafnið sitt. Hafi 394 vitnið staðið til vinstri handar Eggerti, en Hálfdán hægra megin, og hafi stundin einungis verið þessí, að Hálfdán tók umslagið upp, talaði umrædd orð og lagði umslagið aftur á borðið, en hann hafi staðið við undirskriltina og beygt sig fram á borðið og ekki litið upp meðan á undirskriftinni stóð. Hafi Eggert látið umslagið og fylgibréfið í stóra umslagið og lokað þvi, og hann síðan tekið á móti kjörgagninu, en þegar hann var að ganga út, hafi hann (Hálfdán) sagt: >Á ég að koma því inneftir?< En hann kveðst hafa neitað því og sagzt sjálfur ætia að koma því heim til sín. Segist hann hafa haldið á kjörgagni sínu heim undir búð Kristjáns í Nesi, en þegar þangað var komið, segist hann hafa beðið Bæring fyrir það til Kristjáns, og hafi þeir fylgzt allir að, hann, Bæringur og Einar Sigurðsson, og verður svo að skilja, að Í æringur hafi skilið það eftir ásamt sinu eigin kjörplaggi í rúmi Kristjáns í verbúð hans, því Kristján ber það í réttarhaldi 22. júni 1927, að hann hafi verið beðinn fyrir tvö atkvæðaumslög til fyrir- greiðslu af Bæringi Einarssyni, og að hann, er hann var ferð- búinn heim, sem var um fyrri part dags., 5. júlí, hafi haft bæði umslögin í fórum sínum lokuð niðri í kofforti. Jafnframt skýrir Kristján frá, að rétt áður en hann fór úr Hnífsdal hafi hann hitt hreppstjórann, og hefðu þá kosningarnar komið til tals og sömuleiðis kosningaumslögin, sem vitnið geymdi, og segir hann að Hálfdáni hafi þá farizt orð eitthvað á þá leið, að það væri nógu gaman að sjá utan á umslögin, og svo hafi það tal fallið niður og hreppstjórinn ekki frekar á það minnzt. Þá kemur 27. september 1928 fyrir rétt Hjörtur Guðmunds- son, sem var formaður þeirra Bærings og Einars um kosn- ingarnar, og skýrir frá, að á skrifstofu hreppstjóra hafi þeir verið staddir í kosningaerindum fjórir af skipshöfn hans, sem sé hann, Einar Sigurðsson, Einar Ólafur Eyjólfsson og Bær- ingur Einarsson. Nánar skýrir hann frá, að Einar Sigurðsson hafi verið bú- inn að kjósa, Einar Eyjólfsson verið að enda við það, en Bær- ingur verið að því, er hann kom á staðinn, — sem sé þegar hann kom inn í stofuna til vinstri handar Í ganginum inn í búð Hálfdáns. Segir hann, að Hálfdán hafi afhent sér þar kjörseðil og blátt umslag strax í ganginum, og hann síðan farið inn í stoluna og kosið í snatri, látið kjörseðilinn inn í bláa umslagið og lokað því á leiðinni inn á skrifstofuna til Eggerts og verið kominn þangað nokkuð jalnsnemma og 395 Bæringur, og hafi hann séð hann leggja kjörgagn sitt á borðið hjá Eggert; þá hafði Hálfdán kallað eitthvað á Bæring og þeir farið fram á gang, en hann orðið eftir hjá Eggert, og þá meðal annars skrifað undir sem vottur á fylgibréf Bærings. Hafi hann þá séð Eggert vöðla saman einhverju bréfi og stinga því í vasa sinn, og hafi hann álitið, að það væri kjör- gagn Bærings, þó hann að vísu þori ekki að fullyrða að hann hafi fylgt seðli Bærings svo vel eftir með augunum, að hann vilji sverja að það hafi verið hann, en ekki eitthvert annað blað, en þarna á borðinu fyrir framan Eggert hafi verið fullt af bréfadóti og bláum umslögum, sem líktust kosningaumslög- um, og hafi hann þá sagt við Eggert: >Hvað gerðir þú núna? En hann kveður Eggert hafa svarað eitthvað á þessa leið: „Svona hefir maður það við þessa karlale Ekki segist hann hafa fylgzt með kosningu þeirra Einaranna, hún hafi verið um garð gengin þegar þeir Bæringur komu inn á skrifstof- una, og hafi hann ekki verið vottur hjá þeim, en Bæringur hafi verið vottur á sínu fylgiskjali. Þegar dómarinn í sama réttarhaldi tekur það fram, að hann geti ekki varist þeirri hugsun, að tilrætt muni hafa orðið milli hans og Eggerts um það atriði, að Bæringur skyldi geta fundið sinn seðil í atkvæðabunka Norður-Ísafjarðarsýslu hjá setudómara Steindóri Gunnlaugssyni, eins og fyr greinir, þá segist Hjörtur skuli skýra rétt frá þessu. Hafi Eggert einu sinni í fyrra haust komið heim til sin til þess að hafa tal af mönnum þeim, sem voru að leggja rafleiðslu upp í hús hans (Hjartar), og hafi þá fundum þeirra borið saman þar uppi á ganginum í húsinu, og hafi hann þá sagt við Eggert á þá leið, að mikið hafi nú gengið á síðan um síðustu kosningar, og hafi Eggert jánkað því og talið síðan hneigzt að rannsókn þessa máls, og hafi í því sambandi fallið orð hjá Eggerti á þá leið, að >andskoti hefðu þeir verið glöggir að þekkja seðlana sína Í svona stórum bunka<, og hyggur Hjörtur að þetta hafi verið einu orðin og Öll orðin, sem þeim hafi farið á milli síðan um kosningar og um þær. — Aðspurður segir Hjörtur, að þeir muni ekki hafa hlegið við þetta tækilæri, en hitt sé ekki tiltökumál, þó menn brosi í viðræðum. Þegar þessi framburður er borinn upp fyrir Eggerti, segist hann hafa töluvert við hann að athuga, og aðspurður hvað það sé, segir hann það lýgi hjá Hirti, að hann hafi séð sig vöðla saman nokkrum pappirsmiða og stungið honum í vasa 396 sinn, og sömuleiðis sé það lýgi, að hann hafi nokkur tíma þaft þau orð, að >svona hafi maður það við þessa karla<, eða nokkur önnur orð í þá átt, og enn sé það lýgi, að þeir Hjörtur hafi átt nokkurt tal um kosningarnar síðan. Þegar framburður Hjartar er kynntur Hálfdáni, segir hann, að sér finnist þetta koma sér lítið við, en tekur það fram, að hann kannist alls ekki við að hafa kallað Bæring fram á ganginn og neitar því algerlega, en óskar eftir að framburður Hjartar frá í fyrra sé lesinn upp fyrir sér, sem og var gert, og út af því tekur Hálfdán fram, að Hjörtur í fyrra framburði sínum hafi alls ekki komið að þessu, og þykir tortryggilegt að Hjörtur skuli ekki hafa tilkynnt sér það strax, ef hann hefði orðið var við eitthvað tortryggilegt hjá Eggerti, en komi fyrst fram með það eftir fimmtán mánuði. Um ágreining þennan, milli Hjartar annarsvegar og Halí- dánar hinsvegar, er það að segja, að með samhljóða fram- burði þeirra Bærings og Hjartar virðist það sannað, að Hálf- dán hafi kallað Bæring fram á gang. Það má að visu álítast rétt, að það hefði farið betur á því, að Hjörtur hefði sagt söpu sína er hann kom fyrir rétt í fyrsta sinni, en er þó eftir at- vikum afsakanlegt sökum viðkvæmni málsins. En um ágreininginn milli Bjartar og Eggerts verður að meia svo, að það er óhugsandi að Hjörtur geti logið upp slíkri sögu, sé slíkt höfuðskáld, og Í annan stað, ef login væri, bé er óhugsandi, að Eggert hefði ekki gelað fundið ein- hver svör ad rem. Og loks má taka það fram, að ekkert er það í prófunum, er bendi til þess, að saga Hjartar sé fram komin af meinfýsi í garð þeirra Eggerts. Áður en lengra er farið skal getið atkvæðagreiðslu Einars Sigurðssonar, sem greiðir atkvaði Í sama skifti, er kjósandi Finns Jónssonar, og í | = Olalsaðan seðil í seðlafúlgunni. Segir hann atkvæðagreiðslu sína hafa gengið svo til, að hann hali tek- ið á móti kjörseðli og tdu umslagi af Hálfdáni frammi í dap- stofu, hafi hann þar útfyllt seðilinn, látið hann í umslagið og límt það aftur og gengið siðan með það inn á kontór, þar sem þeir hafi verið Eggert og Hálfdán. Hafi hann skrifað nafn sitt þar undir fylgibréfið, alltaf með kjörseðilinn í hend- inni, og segist geta sagt dómaranum það eins og það sé, að aldrei hafi hann látið seðilinn úr hendi sér fyr en Hálfgán lagði hann ásamt fylgibrétinu inn í stóra umslagið, og aldrei misst sjónar á seðlinum. Hafi hann síðan hait kjörgagnið heim 397 með sér og komið því sjálfur til kjörstjórnar. Gerir saga þessa manns það skiljanlegt, að seðill hans er ófalsaður í seðla- bunkannm. Ef framburðir þeirra Bærings, Einars Ólafs og Hjartar væru sannir, ætti það að vera alveg ugglaust, að í fúlgu utankjör- staðar greiddra atkvæða kjördæmisins ætti enginn seðill með eigin rithönd Bærings að vera til, og mjög líklegt, að Einar Ólafur ætti þar heldur engan seðil, og jafnframi að í stað kjörseðla þeirra, ættu að vera þar tveir falskir seðlar með nafni Jóns A. Jónssonar, þar sem þeir taka kjörplögg sin með sér og því enginn kostur til enduriðlsunar. Eitir reynslu þeirri, sem fengin er í málinu, er ennfremur líklegt, að þeir Gísli Jón, Sigurður Kristóbert og Árni Jóns- son eigi heldur ekki eiginhandar seðla innan seðlafúlgunnar, en í þeirra föllum er möguleiki til endurfölsunar fyrir hendi, eins og komið hefir fram, að átt hefir sér stað með kjörseðil Jónu Jóhönnu, því þeir skilja kjörplögg sín eftir í vörzlum hreppstjóra og þau geymd á skrifstofu hans á annan sólar- hring, og geta því í stað upprunalegra kjörseðla þeirra verið falskir seðlar með nafni Finns Jónssonar. Og skal nú athugað hvað rannsóknin á seðlunum hefir leitt í ljós. Það er sannað, að í Norður-Ísafjarðarsýslu voru við umræddar kosningar greidd alls eitt hundrað og eitt at- kvæði utankjörstaðar, en þar af voru tveir seðlar gerðir ógildir og ónýttir, en hinir níutíu og níu eru til og iylgja málinu. Með rithandarsýnishornum umræddra fimm kjósenda er færð bein sönnun fyrir því, að þeir hafa engan af þessum níutíu og níu seðlum skrifað. Þá er enn færð apogogisk sönnun fyrir því, að þeir hafi ekki skrifað 94 af þeim, með þvi að rithendur 94 annara kjósenda, eða aðstandenda þeirra, samfara persónulegri sannfæringu flestra þeirra, eftir ná- kvæma skoðun á rithöndum, helga sér seðla þessa. Er ekki líklegt að hér um skakki neinu, því tvennum kröfum hefir jafnan orðið að fullnægja við heimfæringu seðlanna til hinna einstöku kjósenda, sem sé fyrst, að hver kjósandi fái seðil með nafni þess frambjóðanda, sem hann segíst hafa kosið, eða sem vitanlegt er að hann hefir kosið, og þá jafnframt seðil, sem sé með rithönd hans, og dæmið gengur upp og það greiðlega. Þá eru eftir í fúlgunni fimm seðlar, sem enginn utankjör- staðar staddur ísfirzkur kjósandi virðist hafa skrifað, Scotland 398 Yard skjölin X7-—X11, af þeim er X10 með óbreyttri rithönd Eggerts Halldórssonar og X12 með augljósri hendi Hálfdáns Halfdánarsonar, og bera báðir nafn Jóns A. Jónssonar, en X7—XK9 eru með nafni Finns Jónssonar, og ber skriftin á þeim augljós fölsunareinkenni að dómi rithandarfræðingsins, og er hann ekki í neinum vafa um, að Eggert hafi skrifað þá og enginn annar. Skoðun seðlanna og heimfærsla þeirra til hinna einstöku kjósenda bera því nákvæmlega að sama brunni og líkurnar, sem fram hafa komið í framburði áðurnefndra vitna, bentu til, og virðast tveir hlutir ekki geta fallið svona af tilviljun, heldur af því einu, að þeir eigi raunverulega saman, og hér taki setningin verum index sui et falsi sérstaklega til. Eins og áður er tekið fram, þóttust þeir Gísli Jón, Árni Jónsson, Bæringur Einarsson og Einar Ólafur finna og þekkja eiginhandarseðla sína í seðlabunkanum fyrir setudómara Stein- dóri Gunnlaugssyni, en það gat ekki staðizt, þegar rithandar- sýnishorn voru tekin og rithendur skoðaðar, eins og fyr segir, en til skýringar skal það tekið fram, að Árni Jónsson helgar sér seðil, er Halldór Maríus Þorsteinsson í Súðavík hefir skrif- að, Bæringur Einarsson helgar sér seðil, sem Sumarliði hefir skrifað, og Einar Ólafur Eyjólfsson helgar sér seðil, sem Einar Sigurðsson hefir skrifað. en seðill sá, er Gísli Jón Hjaltason tileinkar sér, er endurfalsaður seðill, og sýnist Árni að hafa tileinkað sér mest af því, að hann mundi að hann á kjörseðil sinn hafi ekki aðeins skrifað mannsnafn, heldur og stöðu og heimilisfang, og fann þennan seðil einan í fúlgunni með þeim ummerkjum. Rannsóknin hefir leitt í ljós, að ógildum seðlum hafa skil- að þeir Jóhann Ísleifsson og Gunnar Bjarnason, En þetta hefir verið véfengt að væri rétt vegna þess, að ábyggileg vitneskja hefir fengizt um það, að Jóhann Ísleifsson hefði fengið aðstoð Hálfdáns Hálfdánarsonar við atkvæðagreiðsluna, og hefði verið vottur að þessu Guðmundur Snorri Finnbogason. Út af þessu var svo rannsókn í málinu tekin upp aftur og hlutaðeigendur kallaðir fyrir rétt, og skal nú í sem styztu máli gera grein fyrir aðalatriðum hér að lútandi. Jóhann Ísleifsson kemur fyrst fyrir rétt, og skýrir hann frá, að hann hafi greitt atkvæði í Hnífsdal, en fengið mann til að skrifa á atkvæðaseðilinn fyrir sig, þar sem hann ekki hafi treyst sér til að gera það sjálfur, og hafi það verið Hálfdán, sem aðstoðaði hann, því hann 399 hafi ekki mátt fá annan mann til þess, annars hefði það verið hugmynd sín að fá Guðmund Snorra til aðstoðar sér, og segir hann að Hálfdán hafi líka skrifað undir fylgibréfið, hann skrifi ekki einu sinni nafnið sitt og hafi ekki komið nálægt þessu, það vilji hann gefa hönd sína upp á. Hann segir, að atkvæðagreiðslan hafi farið fram í herbergi hjá Hálfdáni, til vinstri handar, og hafi þeir allir verið staddir saman á meðan á atkvæðagreiðslunni stóð, vitnið, Guðmundur Snorri og Hálf- dán, og segist hann ekki hafa komið inn í nema þessa einu stofu. Þá lætur dómarinn hann samt sem áður skrifa rithandar- sýnishorn á rjskj. nr. 104, sitt eigið nafn, og síðan reynir vitnið ennfremur að skrifa nafn Jóns A. Jónssonar, en á því er engin stafagerð. Þá sýndi dómarinn Jóhanni í réttinum fylgibréf með atkvæði hans, sem hann sjáanlega sjálfur hefir skrifað undir, og spurði um, hvort hann nú ekki vildi viður- kenna að hafa skrifað þetta, og segir hann nú, eftir að hafa skoðað lengi, að vel megi vera, að hann hafi skrifað undir það, en það muni hann ekki með vissu, og segist yfir höfuð ekki muna nema þetta eina sanna, að hafa beðið Hálfdán um aðstoðina, en hvort hún hafi verið látin sér í té, viti hann ekki. 1) En annars verður að vísa til réttarhalds 5. dez. 1928. Nú kemur Guðmundur Snorri fyrir rétt, sem segir að sig minni, að hann hafi verið staddur hjá hreppstjóra til þess að greiða þar atkvæði sama dag og á sama tíma sem Jóhann Ísleifsson vinnumaður sinn, og segist hafa verið annar vottur að kosningu Jóhanns, og hyggur að Eggert muni hafa verið hinn. Hann hyggur, að Jóhanni Ísleifssyni hafi verið afhent kjörplagg inni á >kontóre, en þegar Jóhann hafi tekið á móti því, hafi hann spurt sig um, hvort hann gæti ekki hjálpað sér, en hafi þá Hálfdán gripið fram í og sagt, að hann mætti ekki gera það — hann (Hálfdán) yrði sjálfur að aðstoða hann, ef aðstoðar þyrfti með, og hefðu þeir síðan, Hálfdán og Jó- hann, gengið burt af kontórnum í þeim tilgangi að útfylla kjörseðil, hann viti að minnsta kosti ekki til, að tilgangurinn hafi verið annar; en hvað fram hafi farið hjá þeim Hálfdáni og Jóhanni, segist hann ekki hafa vitneskju um. — Aðspurður af dómaranum, hvort hann hafi vitað áður en Jóhann þarna biður um aðstoðina, að Jóhann væri ekki skrifandi, og segist Guðmundur Snorri hafa haldið, að hann væri ekki svo illa skrifandi, að hann gæti ekki kosið. 400 Kjörgagn Jóhanns Ísleifssonar sýnir nú, að Guðmundur Snorri hafi ekki verið vottur að atkvæðagreiðslu hans, og Hálfdán, samprófaður við þá Jóhann og Guðmund Snorra, man ekki eftir að hafa veitt aðstoðina, og rifjast jafnvel engin atvik upp fyrir honum samfara þessari aðstoðarveitingu við sögu Guðmundar Snorra, að því er hann sjálfur segir, né heldur muni hann nokkuð eftir því í upphafi máls, þegar hann ítar- lega var um það spurður, hverja hann hafi aðstoðað, og ræðir þó hér um nákunnuga menn, og ekki mundi Eggert heldur eftir því þá, en þarna við nefnda samprófun segir hann þó, að hann ekki vilji þvertaka fyrir það að hafa veitt umrædda aðstoð, er kjósandi beri slíkt og vottur við atkvæða- greiðsluna lika. Eins og berlega sést, þá verður Jóhann sjálfum sér Ósam- saga, og enn er ósamræmi milli vitnanna, Jóhanns og Guð- mundar, og það í fleiri atriðum en hér eru nefnd. Framburður Guðmundar Snorra bregst í því aðalatriði, að það reynist ósatt hjá honum, að hann hafi verið vottur að atkvæðagreiðslu Jóhanns. Virðast svofelldir framburðir ekki fá raskað neinu um niðurstöðu málsins gagnvart þeim sönnunum Og líkum, sem sýnt hefir verið, að að þeim liggja. Því þegar hér er komið sögunni, virðist málið vera svo sterkt, að hvert atvik, sem kemur í bága við það, verður sjálft tortryggilegt, af því að það ekki kemur heim við niðurstöðu málsins, og svo er um framburði þeirra Guðmundar Snorra og Jóhanns, bæði í sjálfu sér og eins með það fyrir augum, hve seint þeir eru framkomnir. v. Sunnudaginn 19. júní 1927 greiða tveir kjósendur norðan úr Strandasýslu atkvæði við margumræddar alþingiskosningar, utankjörstaðar staddir, á skrifstofu bæjarlógetans á Ísalirði, þeir Þórarinn Ólason frá Ingólfsfirði og Skarphéðinn Njáls- son frá Njálsstöðum í Árneshreppi. Voru þessir tveir menn þá hásetar á m.b. Fríðu, eign Jóns Brynjólfssonar útgerðar- manns á Ísafirði, og segir hann svo frá tildrögum þessara kosninga þeirra, að Björn Magnússon stöðvarstjóri á Ísalirði, sem var frambjóðandi af hálfu íhaldsflokksins í Strandasýslu, við nefndar kosningar, hafi hitt sig á götu sama daginn og þessir menn greiddu atkvæði, og spurt sig, hvort umgetnir 401 tveir menn væru á útvegi hans, hafi hann jánkað því, og Björn þá látið í ljós. að hann vildi hafa tal af þeim, og seg- ist hann þá hafa gert mönnunum aðvart og gengið með þeim uppeftir til Björns; þegar þangað er komið, skýrir Björn frá því, að hann hafi talfært það við þá Þórarinn og Skarphéðinn, hvort hann mætti ekki eiga von á atkvæðum þeirra, og hafi þeir játað því. Hafi þá Hannes Halldórsson, sem staddur hafi verið hjá sér í þeim svifum, farið af stað til að leita bæjar- fógetafulltrúann uppi til að stýra kosningunni. En Hannes skýrir svo frá sinni nærveru þarna, að þegar skip það, er Björn hafi ætlað að taka sér fari með norður á Strandir til viðtals við kjósendur sína, sé búið að pípa einu sinni, þá hafi hann hlaupið uppeftir til þess að kveðja Björn, og þeir Skarphéðinn og Þórarinn setið hjá honum, og hafi Björn þá beðið sig að stjórna kosningu þeirra. Hafi hann þá farið fyrst á heimili fulltrúans, Matthíasar Ásgeirssonar, Fjarðarstræti 39, en hann þá ekki verið heima, en honum sagt þar, að hann væri hjá foreldrum sinum í Tangagötu 10, og segist Hannes því hafa farið þangað og þar líka hitt fulltrúann og skilað þá til hans frá Birni, að hann væri beðinn að ganga upp á skrifstofu bæjarfógetans til þess að stjórna kosningu þessara tveggja kjósenda; hafi þá fulltrúinn ekki haft lykla skrifstof- unnar Í fórum sínum og enn orðið að sækja þá til Steins Leóssonar sýsluskrifara, sem búi þar í sömu götu, og segist Hannes hafa gengið með fulltrúanum þangað heim og fengið lyklana. Kveður hann þá síðan hafa gengið rakleitt upp á sýsluskrifstofuna, þó þannig, að Hannes Halldórsson hafi hlaupið inn til Björns Magnússonar og tilkynnt, að fulltrúinn væri kominn áleiðis til skrifstofunnar, og hafi þeir síðan geng- ið, hann og kjósendurnir tveir og Jón Brynjólfsson, þangað uppeftir. Frá kosningarathöfninni skýra þeir Þórarinn og Skarphéð- inn á þann veg, að þeim hafi verið afhent á almennu skrit- stofunni hvítur seðill og blátt umslag, gengið síðan með kjör- gögn sin inn á innri kontórinn, kontór bæjarfógetans, til að útfylla þau þar í einrúmi. Hafi Skarphéðinn útfyllt sín kjör- gögn fyrst, en Þórarinn síðar. Á kjörseðilinn segjast Þeir hafa skrifað nafn þess frambjóðanda, sem hvor um sig vildi kjósa, með eiginhandar rithendi, og segist Þórarinn hafa kosið Björn Magnússon og Skarphéðinn Tryggva Þórhallsson. Segjast þeir síðan hafa látið kjörseðla sína í bláa umslagið og síðan leku 402 því, gengið með það út á almenna kontórinn og afhent þan bar Matthiasi Ásgeirssyni, sem síðan hafi lagt atkvæðaum- slögin í stóru umslögin. þegar húið var að ganga frá fvlgi- bréfinu. en vottar að atkvæðagreiðslu beirra beggja hafi verið þeir Jón Brynjólfsson og Hannes Halldórsson. Staðfestir Matthias Ásgeirsson fulltrúi bessa sögu að hví viðbættu, að hann hafi útfyllt fylgibrétið, en Hannes Halldórs- son muni hala skrifað utan á stóra umslagið. Þá segist hann enn hafa stimplað utan á allflest atkvæðaumslög, er greidd vorn af utankjörstaðar stöddum kjósendum beim, er hann hafi afgreitt, en hafi slíkt einhvern tíma undan fallið, há sé at- hugalevsi um að kenna. Enn segir Matthías, að þessir menn muni allir hafa farið nokkuð jafnsnemma af skrifstofunni, og Skarphéðinn Njálsson hyggur jafnvel, að Hannes hafi gengið á undan sér út, og þá virðist það vera þrautsannað í málinu, að skipið var búið að pípa tvisvar til brottfarar, þegar lokið var atkvæðagreiðslunni, enda taka kjósendur það fram, að kosningunni hafi verið mjög hraðað, til þess að atkvæðin kæmust á e.s. Goðafoss. Skarphéðinn segist hafa beðið Hannes fyrir kjörnlagg sitt, til að koma því um borð í Goðafoss, og sama kveðst Þórar- inn hafa gert, og enn játar Hannes, að hann hafi tekið þarna við atkvæðunum til flutnings til Björns, og hafi hann þá hitt Björn fyrir utan húsdyr hans, þar sem hann hafi verið að bera farangur sinn á bilinn; hafi yfirheyrður síðan sezt inn í bifreiðina og orðið Birni samferða niður að húsi Lofts Gunn- arssonar, en stigið þar af, og þá viðurkennir Björn, að Hannes hafi afhent sér kjörplögg þessara tveggja kjósenda, en prófin bera það ekki með sér, hvort heldur það var strax eða þegar þeir hittust, eða þegar Hannes stígur af. Rithandarsýnishorn hinna tveggja kjósenda voru tekin í rétti, og var síðan leitað meðal þeirra 16 utankjörstaðar greiddra atkvæðaseðla, er fram komu við téðar kosningar í Strandasýslu, en þeir vildu enga af þeim tileinka sér, enda virðast rithendur þeirra banna, að þeir hafi nokkurn þeirra ritað, og um 14 þeirra er færð apogoisk sönnun fyrir því, að umræddir kjósendur ekki eigi þá, því rithendur annara kjós- enda tileinka sér þá. Enn eru í bunkanum tveir seðlar. sem skera sig grunsamlega úr, þegar seðlarnir eru athugaðir með athvgli, sökum sameiginlegs blæs og áferðar, og hafa jafn- framt auðsæilega svip rithandar Hannesar Halldórssonar. 403 Seðlar þessir hafa verið sendir rithandarfræðingi Scotland Yard ásamt rithandarsýnishorni Hannesar, til umsagnar, og bera merkin X12 og X13, og er umsögn hans á þá leið, að skriftin á þeim sé sýnilega stæld, sem ekki verður skilin öðruvísi en svo, að hann telii skjöl þessi sýnilega fölsuð, og að þungur grunur sé á því, að þau séu rituð af sama manni, þó ekki bori hann að slá því föstu, að það sé Hannes Hall. dórsson, eftir þeim rithandarsýnishornum, er honum hafa send verið. Samkvæmt framburði Matthíasar Ásgeirssonar verður enn að telja það fölsunarmerki, að stóra umslagið utan af kjör- plaggi Þórarins Ólasonar er óstimplað, — stóra umslagið utan af kjörplaggi Skarphéðins hefir glatazt. — Þó að kosningin hafi fram farið með töluverðum flýti, þá er þetta, að stimpla embættisstimpli, svo Hjótgert, að það verður engu tímaleysi um það kennt, ef það er látið hjá líða, enda gerir Matthías það ekki, og er þessi umsögn Matthíasar staðfest í málinu með því, að stimplun hefir aldrei niður fallið á þeim stóru umslögum, utan um atkvæði, sem greidd hafa verið á skrif- stofu bæjarfógeta og sem fylgja málinu, og teljast fjörutíu. Að gáleysismöguleikanum slepptum, sem virðist lítill, er Þetta stimpilleysi umslagsins í sambandi við utanáskriftina á því, sem Hannes hefir játað á sig, bein sönnun fyrir því, að það er hann, sem hefir Íalsað kjörplaggið og enginn annar. Þá er það mjög tortryggilegt og vekur sterkan grun um, að Hannes hafi einhvers að dyljast, hvað rithöndin á sýnis- horni hans á C7, teknu fyrir rétti, er þvinguð og ólík hans eiginlegu rithönd. Þá virðist það enn snúa málinu mjög alvarlega gegn Hann- esi, að einungis tvo utankjörstaðar stadda kjósendur úr Stranda- sýslu vantar eiginhandar seðla, en það atvikast svo, að þeir hafa kosið vestur á Ísafirði fyrir mi Higöngu Hannesar, og hafa falið honum flutning atkvæða sinna, og að hann er sá eini maður, sem nálægt atkvæðunum kemur og líklegur er til að hafa nægileg tilgögn til fölsunarinnar, auðvitað að undanteknum embáttismanninum á Ísafirði, sem ekki verður grunaður um atkvæðafölsun. Að Hannes Halldórsson hafi 19. júní átt mjög auðvelt með að eiga í fórum sinum slík tilgögn, verður mjög bert af fyrri þáttum málsins, þar sem ræðir um sambandið milli Hannesar og hreppstjóraskrifstofunnar í Hnífsdal. 26 404 Enn er téð umslag órækur vottur þess, að fölsunin hefir fram farið vestur á Ísafirði og hvergi annarsstaðar, sökum þess að rithönd Hannesar er á því, samhliða því að umslagið ber þess engar menjar, að hafa verið rifið upp, en ekkert segir af því, að það hafi komið opið til, undirkjörstjórnar, en hún hefði vafalaust ekki undanfellt að geia þess, ef svo hefði verið. Þá er rithandarlíkingin milli X12 og XI3 og rithandar- sýnishorn Hannesar á Cl, C2 og C6, og enn á X1—XI11, 23, mjög mikil og kemur fram í þessum atriðum: 1. Að leggur- inn í Birni byrjar alltaf með mjög fínum uppdrætti. 2. Að titið horn myndast jafnaðarlega í neðri lykkjunni á B-inu. 3. Að samtengingin milli liðanna á ninu, sem byrjar neðst við fyrri liðinn, er bein, og sömu drætti má sjá milli annars og þriðja liðar í litla m-inu. 4. Að síðasti drátturinn í seinna n-inu Í föðurnafninu endar í drætti til vinstri. 5. Að upphafs stafurinn N í sýnishornunum er greinilega líkur upphafsstafn- um M í X12 og X13. 6. Hvernig farið er út úr Ó-inu Í niður- lagi föðurnafnsins. 7. Að leggurinn á Brinu nær jafnaðarlega upp úr efri lykkjunni; og fleiri mætti enn telja. Þá er loks að athuga það, að Þórarinn segist hafa kosið Björn Magnússon, en Skarphéðinn Tryggva Þórhallsson, og er ekki nein ástæða til að efast um, að rétt sé með farið, enda eru framburðirnir eiðfestir. Við þetta verður fölsunin á tveim fyrgetnum seðlum anomal, hvernig sem á er litið, og heimtar sú anomali auðvitað skýringu, en sú skýring virðist með öllu ófáanleg, hversu sem fölsanin hefði farið fram í góðu næði, því engin heil brú virðist í því að álíta falsaðan seðil betri en löglegan. Þar á móti fæst ágæt skýring á því, hafi Hannes falsað þá þarna um morguninn, þegar það er athugað, hversu nauman tíma hann hafði og hversu skamma stund atkvæðin voru í vörzlum hans. Hann skortir sem sagt alveg tíma til að athuga, hversu mikið eða litið hann þurfi að falsa, hefir ónóga persónulega kynningu af kjósendum og pólitískum skoðunum þeirra, trúir þeim laust og falsar því bæði atkvæðin ex tuto. Er maður hér kominn að atriði, sem virðist bæði stað- og stundsetja fölsunina, sem sé, að hún hafi farið fram á Ísafirði, rétt áður en Goðafoss léttir akkerum, og af þeim mönnum, sem þá hafa kjörplöggin með höndum, er Hannes sá eini, er um fölsunina verði grun- aður. Virðist umrædd anomali fölsunarinnar skera svo úr um 405 það, að Hannes og enginn annar sé sekur um falsanirnar á neindum seðlum, að hann hefði hlotið að álitast sekur um þær, allt hvað rithöndin hefði ekki lagt blátt bann fyrir því að álita X12 og X13 eftir hann skrifaða. En in casu er rit- handarlíkingin milli rithandarsýnishorna Hannesar og nefndra seðla mjög mikil, svo mikil, að hún virðist jafnvel hafa verið nægileg í sambandi við önnur tortryggileg atriði, sem upp hafa verið talin, að slepptu því síðasttalda, til að álita Hannes sannan að sök eftir þeirri reynslu, sem fengin er um sönn- unargildi rithanda í þessu máli. Við öllum framfærðum rökum hefir Hannes ekki öðru að svara en því, að hann mótmæli getsökum dómarans sem al- röngum og ósönnum, og vísar að öðru leyti til fyrri fram- burðar sins um það, hvernig kosningarathöfn þessara kjós- enda hafi fram farið, og vísast til áður gerðra athugasemda um slíkar neitanir. Af öllu framkomnu hlýtur rétturinn að meta svo, að það sé nægilega sannað í málinu, að Hannes Halldórsson hafi falsað X12 og X13. Hinir ákærðu eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna, og er Hálfdán fæddur 3. april 1878, Eggert 1. júlí 1903 og Hannes 6. dezember 1692, og ekki hefir þeim áður verið hegnt fyrir neitt afbrot. Brot Hálfdánar Hálfdánarsonar heimfærist undir 114. gr. 2. málsgr. hinna almennu hegningarlaga og 142. pr. sömu laga, sbr. við 145. gr, og enn undir lög nr. 50, 1923, 4. gr. 7. málsgr., og enn undir lög nr. 28. 1915, 83. gr. 2. málsgr., allt sbr. við 63. og 59. gr. almennra hegningarlaga. Brot Eggerts Halldórssonar og Hannesar Halldórssonar heimfærast undir lög nr. 28, 1915, 83. gr. 2. málsgr. 2. lið og 114. gr. almennra hegningarlaga 2. málsgr., sbr. 63. gr. sömu laga, og hvað Eggert snertir enn samanb. við 59. gr. alm. hegningarlaga. Nákvæm skoðun á tilfærðu lagaboði nr. 28, 1915, 83. gr. 2. málsgrein, gefur tilefni til athugasemda. Ákvæði þetta hljóðar svo: >Beiti kjörstjórnir af ásettu ráði ofríki við kosningarathöfn. eða geri sig seka í frekari rangsleitni, varðar það fangelsi eða betrunarhúsvinnu, allt að 7 árum, ef miklar sakir eruc. Ákvæði þetta er sótt í lög um kosningar til Alþingis frá 1903, en þar er téð grein alveg samhljóða að öðru en því, 406 að þar stendur >frekri rangsleitni<, og hegningarákvæðið er „langelsi eða betrunarhúsvinna ali að 2 árum. Um þetta athugast fyrst, að samkvæmi almennum hegn- ingarlögum verður beirunarhúsvinna ekki idæmd iengur en um 6 ár, ög er ekkert, sem geliur bent á, að með kosninga- iðgunum hafi átt að breyia ákvæðum almennra hegniigar- laga um mögulega lengd beírunarhúsvistar. Kosningalögin eru alveg Óóeðlilegur staður Íyrir slíkar breytingar, og þvi næst er hugtakið >írekri rangsleitnie miklu hugsanaréitara í þessu sambandi heldur en frekari rangsleitni< því ofríki hlýtur að vera hæsta stig, og ekki hægi að hugsa sér neitt sfrekaras. Þetta bendir til, að hér sé um afbökun að ræða, og er það líka svo, en gangur hennar er á þessa leið: >Árið 1914 leggur stjórnin fram Írumvarp um kosningar til Alþingis, og segir þar þegar í 93. gr., seim svarar til 83. gr. í lögunum frá 1915: „frekari rangsleitni<, en hegningarákvæðið er þar enn sam- hljóða lögunum frá 1903, en í aths. við frumvarpið stendur þó, að kaflinn um almenn ákvæði, þau atriði, sem hér ræðir um, sé algerlega samhljóða 13. kafla kosningalaga frá 1903. Árið 1915 er síðan sama frv. lagt Íram sem þingmanna- frumvarp, óbreytt að öllu, eftir því, sem segir í nefndaráliti eiri deildar, þingskj. nr. 81, i915, að öðru en því, að ártölum er breytt í kaflanum „Ákvæði um stundarsakirs. En þar er þó í frumvarpinu, sem lagt er Íyrir efri deild, þingskj. nr. 24, 1915, 83. grein búin með öllu að fá það orðalag, er hún hefir í stjórnartiðindunum, Og Sama orðalag heilir á henni verið við allar uppprentanir á nefndu þingi. Af því, sem greint hefir verið, verður bert, að það hefir aldrei verið ráðinn vilji löggjalans að breyta þessu ákvæði úr þeirri mynd, er það hafði í lögunum frá 1903, og verður í þessum dómi byggt á ákvæðinu, eins og það stendur þar. Hálfdán Hálidánarson hefir setið í gæzluvarðhaldi frá 5. júlí til 22. júli, og aftur irá 27. okt. il 10. nóv. 1927, og virðist hegningin fyrir afbrot hans að þessu athuguðu hæfilega metin 8 mánaða betrunarhúsvinna. “ Eggert Halldórsson helir verið Í gæzluvarðhaldi frá Í0. júlí til 22. júlí, og enn í einangrun á sjúkrahúsi, frá 27. okt. til (0. nóvember 1927, og virðist hegningin fyrir afbrot hans að þessu athuguðu hæfilega metin 6 mánaða fangelsi við venju- legt fangaviðurværi, og 407 hegning Hannesar Halldórssonar virðist hætilega metin 3 mánaða Íangeisi við venjulegt langaviðurværi. Rannsókn þessa máls hefir verið yfirgripsínikii og kosii- aðarsöm, og miklu yfirgripsmeiri og farið víðar, ei ætla na að hinir ákærðu hafi búizt við í upphafi, og virðist því ekki rétt að láta þá bera allan kostnað sakárinnar, heldur verður eftir atvikum að telja hæfilegt, að þeir greiði tvo priðju hluta af Öllum af málinu löglega leiadan og Íeiðandi kostnað, en einn þriðji hluti kosinaðarins se greiddur áf álmánnalé, þó að frátöldum varðhaldskosinaði þeirra Hálfdáns og Eggerís Og kosinaði við einangrun Eggerts, sem hvör þeirra greiði að því, er hann áhrærir. Kemur þá Úl álila, hvernig skilta beri hinum idæmda máiskósínaði gili ákærðia, eða hvort þeim skuli gert að greiða hann Í heild siini í solidum. Ettir þvi, sem fram hefir komið Í málinu, verður að telja það íuil- Öruggt, að þeim Háifdáni og Eggert hafi verið fullkunnugt um verknað hvors áhnars Og verið hvor Öðrum samþykkir um hann, og að þvi fengnu Virðist alveg eðlilegi að oæma þann málskostnað, sem kemur í þeirra hlut, iú soliduim. Þar á móti hefir Hannes, þó fullsaúnað sé, áð hana hafi vitað í aðalalriðunum og kannske nákvæmiega uúi Íalsanirnar Í Hnifs- dal, sérstöðu í málinu eins ög heimiiisíðug og staðhættir gera sjálfsagí, og virðist því réti, að hann Veii sinn hiuia ímálskostnaðarins út af fyrir sig. Áð þessu álhuguðu virðist téit, að þeir Hálfdan og Eggert greiði þijá fjórðu hiuia af hinum idæmdu tveim þriðju hlutum máiskostíaðarns in so- liðum, en Hannes einn fjórða hluta af tveim þriðju híutum. Hinir ákærðu hafa haft hver sinn verjanda út af fyrir sig, og virðist hæfilegt, að málsvarmarlaunin séu þannig ákveðin: Hálfdán Hálfdánarson greiði hæsiarétlarlÖy hannessyni 40 kr., þó málafærslumaðurinn játi, að hann hati €kki einu orði minnst á málsatvik, Eggert Halldórsson greiði Cand. juris Páli Jónssyni 150 kr. og Hannes halldóissón greiði hæstaréttarlöpmanni Magnúsi Guðmundssyni 75 kr. Þá gæti það komið til mála að skilyrða dóm þennan sain- kvæmt heimild í lögum nr. 39, 16. nóvember 1907, eitir þeirri réttarvenju, semi virðist vera að myildast ui nötkun Þeirra laga, og skal nú þetta atnugað: Hegning sú, er Hálfðáni er gerð í dómii þessum, er það þung, áð bókstafur nefnara lága tekur ekki tl hans. Þar á móti eru hegningarákvæðiu í dómi þeira Eggerts og Hannesar ekki því til fyrirstöðu, að skii- áíni Lárusi Jó- 408 yrða dóm þennan að því leyti, sem hann tekur til þeirra. Með þvi gæti mælt, að hvorugur þessara manna hefir áður verið dæmdur fyrir neitt afbrot, og hvað Eggert snertir, mælir ennfremur æska hans með því, að svo sé gert, en þá virðist líka það upptalið, sem hægt er að framfæra máli því til stuðn- ings. Brot þeirra er ekki smáfellt, — síður en svo. — Það er ráðist á frelsi manna til þess að neyta kosningarréttar síns eftir eigin vilja. En kosningarétturinn er fyrsti og helzti réttur ríkisborgaranna, og hefir löggjafinn sýnt, að hann vill vernda hann og tryggja eftir föngum, enda er hann hyrningarsteinn- inn undir stjórnskipulagi ríkisins, og hefir Eggert veitzt að honum í þrem kjördæmum landsins. Þá hefir engin játning fengizt hjá sakborningum, hvernig sem rök hafa hlaðizt að þeim, og verður þetta játningarleysi þeirra til þess, að hvatir þeirra eru ókunnar og að ekki verður komizt fyrir rætur máls- ins, en til eru þau atvik í málinu, sem benda út fyrir hina ákærðu, ef svo mætti segja. Þetta hugarfar verður að lögum að teljast glæpsamlegt, og afleiðingin aftur verða sú, að ekki er unnt að skilyrða dóminn. Þá hefir hæstaréttarmálaflutningsmaður Lárus Jóhannesson í vör sinni fyrir Hálfdán Hálfdánarson komizt meðal annars svo að orði: >Ég þykist ekki ganga of langt, þó ég staðhæti, eins og málið hefir verið gert að pólitísku árásarmáli á sér- stakan flokk af núverandi stjórn, þá hefir rannsóknardómar- inn, Halldór Kr. Júlíusson, verið valinn til að hafa mál þetta með höndum, ekki sem óvilhallur rannsóknardómari, heldur sem; sækjandi málsins. Hlutverk hans tel ég ekki hafa verið að upplýsa, hvort atkvæðafölsun hafi raunverulega átt sér stað, heldur hitt, að færa rök að því úr dómarasæti, að ákveðnir menn hafi falsað atkvæðin<. — >Þess vegna er rann- sóknin ekki óhlutdræg, eins og venja er til í sakamálum hér á landi; meðferð þessa máls er, sem betur fer, einsdæmi<. — „Jafnvel af bókunum í prófunum er það sýnilegt, að hann (þ. e. dómarinn) gerir upp á milli vitna, eftir því hvaða póli- tískum flokki þeir tilheyra<. — Hér tel ég ekki ýmsar veiðandi spurningar, sem hann ólöglega hefir lagt fyrir sakborninga og vitni, þær skrifa ég inn á reikning hlutdrægninnar. En í þessu sambandi má nefna guðlast hans<. — >Eins og áður er sagt, hafa öll réttarprófin borið með sér, að dómarinn er ekki óvilhallur, og ekki gert sér far um að upplýsa málið á annan hátt en að safna líkum að þvi, að skjólstæðingur minn og 409 tveir menn aðrir hafi gert sig seka í atkvæðafölsun<. — >Ég hefi ekki einu orði minnzt á málsatvik, og ætla mér heldur ekki að gera það fyrir þessum >rétti<, ástæðan er sú, að ég tel dómarann ekki óvilhallan, og um það hefi ég sannfærzt enn betur, eftir að ég tók að mér vörn þessa máls að nokkru leyti. — >Og það er aftur ótvírætt merki í þá átt, að ákæru- valdið (dómsmálaráðherra og dómari) hafi annara og meiri hagsmuna að gæta í máli þessu en að réttvísinni verði full- nægt — Skal hér staðar numið við upptalninguna, en allt varnarskjal hans er í þessum tón og fjallar svo að segja ein- vörðungu um dómarann. Fyrir þennan mjög ósæmilega rit- hátt verður ekki hjá því komizt að sekta málfærslumanninn, og þykir sektin hæfilega metin 40 krónur, þar af 20 krónur til ríkissjóðs og 20 kr. í fátækrasjóð Reykjavíkur. Um málfærsluna athugast, að hæstaréttarmálaflutningsmenn- irnir, Lárus Jóhannesson og Magnús Guðmundsson, hafa játað, — og það er jafnvel notoriskt, — að þeir hafi ekki séð önnur skjöl snertandi málið en þau, er upp urðu tekin í útskrift af því, en eftir hlutarins eðli var ekki hægt að innfæra í hana nein af sönnunargögnum málsins, og ber að vita þá fyrir það að hafa skrifað vörn í málinu án þess að kynna sér öll skjöl þess, enda hlýtur það að hafa haft mjög óheppileg áhrif á skrif þeirra, sem og bera þess menjar. En það vottast, að málfærslan að öðru leyti hefir verið lögmæt. Miðvikudaginn 17. dez. 1930. Nr. 94/1930. Réttvísin (Lárus Fjeldsted) gegn Ara Gíslasyni (Stefán J. Stefánsson). Brot g. 177. gr., sbr. 174. gr. h. alm. hegnl. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 23. sept. 1930: Ákærður, Ari Gíslason, sæti fangelsi við venjulegt fangaviður- væri í 30 daga og greiði allan kostnað sakarinnar. En fulln- ustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður, nema ákærður innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa sæti ákæru 410 í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af áseitu ráði og sé í því dæmdur í þyngri refsingu en sektir. Dóminum skal fulinægja að viðiagðri aðiðr að lögun. Dómur hæstarettar. Máli þessu hetir verið áfrýjað til hæstaréttar at réttvísinnar háliu. Átbrot kærða svo seim pví er lýst Í hinum álrýjaða aukaréttardómi, heyrir undir 177. gr., sbr. 174 pr. hinna almennu hegningarlaga og ákveðst refsingin Íjá mán- aða fangelsi við venjulegi fangaviðurværi, en með tilliti til æsku hins ákærða, hreinskilinnar játningar hans og undanfarandi hegðunar, þykir mega sani- þykkja ákvæði dómsins um að hegningin skuli vera skiiörðsbDundin. Akærða ber að greiða allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þár með talin málflutnings- laun sækjanda og Verjanda Í hæsiarétti, er ákveðast GÚ kr. til hvors. Þvi dæmist rétti vefa: Hinum áfrýjaðá aukarettardómi skal Óráskað, þó svo, að refsing ákærða, Ára Gíslasonar, ákveðst 3ja mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi. Svo greiði ákærði allan kostnað málsins Í hér- aði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda Í hæstarétti, mái- tlutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 60 kr. tii hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðiör að lögum. Ali Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Ara Gisla- syni Íyrverandi barnakennara, til heiínilis á Óðinsgótu 32, iyrir brot gegn 16. kapítula alm. hegningarlaga frá 25. júní ÍS, og lögum nr. 51 frá 1928 um nokkrar breytingar til bráða- birgða á hegningariðggjöfinni og viðauka við hana. Málavextir eru þeir, sei nú skal greina: Síðastl. haust vár ákærði ráðinn sem stundakennari við barnaskólann í Keykja- vík. Kenndi hann 3. bekk D og einni deiid 6. bekkjar í nýja barnaskólanum. Einhvern tíma seint í febrúar kom N. N. til skólastjóra barnaskólans. N. N. átti tvær dætur, Á og B, 8 og 10 ára, í 3. bekk D. Hann hafði þá sÖgu að segja skólasíjór- anum, að dætur sinar kvörtuðu undan fraámíerði ákærða. Haiði eldri telpan verið heima hjá ákærðum til þess að fá tilsögn í reikningi. Sagði hún föður sínum, að lítið heiði orðið úr kennslu, heldur hefði ákærður setið uadir henni og látið vel að henni og haft hendurnar á milli Íólanna á henni. Skólastjórinn náði samstundis í telpu þessa og staðfesti eldri teipan skýrslu föður sins, og báðar telpurnar báru það, að þær yrðu fyrir óþægindum að þessu leyti, að þegar ákærður væri að hlýða þeim yfir í kennslustundum, þá gripi hann hendinni á milli fóta þeirra. Þessar telpur gáfu skólastjóra upp nöfn á fleiri telpum, sem orðið heiðu fyrir hinu sama af ákærðum, er þær vöru heima hjá honum undir því yfirskyni að reikna dæmi. Telpur þessar kallaði skólasíjóri þegar fyrir sig, og kvörtuðu þær allar nema eim yfir framferði ákærða við sig. Skólastjóri hóf nú rannsókn í þessu, og viður kenndi kærður fyrir honum, að hann hefði verið að káfa á telpunum og Íitla við þær sér til gamans. Var kærður látinn fara frá skólanum daginn eftir að þetta komst upp. Teipurnar Á og B, C, D, E, hafa allar verið yfirneyrðar fyrir rétti. Hafa þær allar komið einu sinni heim til ákærða, nema B. Þær hafa borið það, að ákærður hafi beðið þær að koma heim til sin til þess að reikna hjá sér dæmi, en einni sagði hann, að hann ætlaði að gá að hvaða sögur hún væri búin áð lesa í biblíusögunum, en henni kenndi hann biblíusögur í forföllum annars kennara. Þegar heim til ákærða sat undir þeim, þuklaði með höndunum á milli fóia þeirra. Telpan D hefir og borið það, að ákærður hafi mæit hana um mittið og lærin með málbandi. Telpurnar Á og B dætur 412 N. N. hafa borið það, að ákærður hafi stundum stungið hend- inni milli læra þeirra, meðan hann var að hlýða þeim yfir upp við púltið í skólanum. Fyrir réttinum hefir ákærður viðurkennt framburð telpn- anna réttan. Hann hefir skýrt svo frá, að hann hafi fyrst reiknað eitthvað með þeim, er þær komu heim til hans, kveðst hann þá venjulega hafa setið undir þeim á meðan og þuklað á milli fóta beirra. Einnig kveðst hann hafa mælt sumar þeirra með málbandi. Lét hann þær smokka niður um sig buxunum, mældi þær síðan um hnéð og lærin eins ofar- lega og hægt var, og minnir að hann hafi mælt háls og handleggi líka. Hann kveðst ekki geta gert grein fyrir, hvers vegna hann tók upp á þessum mælingum, en heldur að hann hafi gert það vegna þess, að hann hafi haft nautn af því að koma við þær á milli fótanna. Hann kveður sér hafa aldrei dottið í hug, að reyna að hafa samræði við telpurnar, enda hafa þær ekki borið, að hann hafi reynt nokkuð til þess. Framantalið brot ákærða, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna, fæddur 30. nóvember 1907, og hefir ekki sætt ákæru eða verið refsað áður, ber að áliti dómarans að heim- færa undir 186. grein aim. hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin með hliðsjón af 3. gr. laga nr. 51, 1928, fangelsi við venjulegt langa- viðurværi í 30 daga. Svo greiði hann allan kostnað sakar- innar. Með tilliti til þess, að hér er um fyrsta afbrot að ræða, þykir mega ákveða að refsingin skuli vera skilorðsbundin, samkvæmt ákvæðum 1. gr. laga nr. 39 frá 16. nóv. 1907. Dráttur sá, sem orðið hefir á máli þessu, stafar af fjarveru ákærða úr bænum. 413 Föstudaginn 19. dez. 1930. Nr. 74/1930. Réttvisin (Magnús Guðmundsson gegn Agli Hauk Hjálmarssyni (Pétur Magnússon). Morð. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 4. júlí 1930 Ákærður, Egill Haukur Hjálmarsson, sæti typtunarhúsvinnu í 16 ár og greiði allan kostnað sakarinnar, þar á meðal kr. 75.00 til skipaðs talsmanns síns hér fyrir réttinum, Péturs Magnús- sonar hæstaréttarmálaflutningsmanns. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Afbrot ákærða ber að heimfæra undir 187. og 231., sbr. 63. gr. hinna almennu hegningarlaga, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið, hæfilega metin 16 ára typtunarhússvinna, eins og ákveðið er í hinum áfrýjaða dómi. Með þessari athugasemd og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, ber að stað- festa hann. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í í hæstarétti, 150 hr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Ákærði, Egill Haukur Hjálmarsson, greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talið málflutn- ingskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Péturs Magnússonar, 150 kr. til hvors. ATA Dómi hessum ber að fullnægja með aðtör að lögum. Forsendur hins áfrýiaða dóms hlióða svo: Mál hetta er höfðað af réttvísinnar hálfu pegn Agli Hauk Hjálmarssyni bifreiðarstjóra, áður til heimilis á Túngötu 18 hér í bænum, nú gæzlufangi hér í fangahúsinu, fyrir brot gegn ákvæðum 17. kapitula, sbr. 23. og 24. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. iúní 1869 og lögum nr. 51 frá 1028, Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Hinn 30. nóvember síðastliðinn, um kl. 9 árdegis, var hringt frá bifreiðarverksmíðiu Sveins Egilssonar við Laugaveginn og tilkynnt, að þar hefði verið framið innbrot og fleira, og var lögreglan beðin að koma á staðinn með lækni. Þegar á stað- inn kom var auðsætt, að innbrot hafði verið framið í húsið á þann hátt, að rúða hafði verið tekin úr hurðinni í dyrum þeim, er liggja inn í búð, sem er í framhlið hússins Langavegs megin. Á bennan hátt var auðvelt að rétta hendina inn í gegnum opið og opna smekklás hurðarinnar. Í suðurhlið þess húss eru þrjú herbergi; tvö fremstu her- bergin eru skrifstofuherbergi, en í innsta herberginu svaf Jón Egilsson, meðeigandi í verkstæðinu og bróðir Sveins Egils- sonar. Inn af búðinni er vélaverkstæði og úr vélaverkstæðinu er gengið inn í svefnherbergi Jóns, en úr búðinni er gengið inn í fremra skrifstofuherbergið; dyr eru á milli herbergjanna, svo ganga má úr innsta herberginu gegnum miðherbergið og inn í fremsta herbergið. — Sést öll þessi berbergjaskipun greinilega á teikningunni, sem máli þessu fylgir. Í innsta herberginu, um það bil á miðju gólfi, lá Jón Eg- ilsson örendur, og var hauskúpan mölbrotin, en blóðslettur voru um allt herbergið og blóðpollur og heilaslettur um höfuð líksins. Við hlið líksins lá blóðug koparstöng og virtist auð- sætt, að hún hafði verið notuð til þess að vinna á Jóni heitn- um. Rúmföt og ýmsir munir lágu í Óreiðu um allt herbergið, og var auðsætt á þessu öllu, að viðureignin hafði verið all- hörð milli Jóns heitins og morðingjans áður en yfir lauk, svo sem fyr segir. Í fremsta herberginu var þannig umhorfs, að peningakassinn, er þar var, hafði verið sprengdur upp og úr honum stolið um 2300 krónum. 415 Það er því þegar auðsætt, að hér var um innbrotsbjófnað að ræða og morð í sambandi við bann þjófnað. Niðurstaða líkskoðunarinnar var sú, að á höfðinu voru um 20 sár, sem báru þess merki, að bau höfðu hlotizt af höggum, gerðum með sljóu verkfæri, sém vel gæti verið koparstöng sú, er hjá líkinu fannst. Ennfremur fundust áverkar á hálsi, er henda til þess, að tilraun hafi verið gerð til kyrkingar. Dauðaorsök talin: „Brot á hauskúpu á mörgum stöðum, sam- fara sköddun á heila og blæðingu. Enginn efi getur á hví leikið, að um morð er að ræða<, Á gólfinu í herharginn, bar sem morðið hafði verið framið, fundust hílstjóragleraugu, en ekki reyndist unnt að finna neinn, sem þekkti þau eða vissi í hvers eign þau höfðu verið. Rennsóknin var hafin þannig, að þeir, sem unnu og unnið höfðu á verkstæðinu, voru yfirheyrðir og látnir gera grein fyrir högum sínum og hvar þeir hefðu verið um nóttina, því sýnt þótti að kunnugur hafði framið morðið. — Við þessa rannsókn kom það í ljós, að ákærður í þessu máli hafði verið úti um nóttina án þess að hann gæti gert nokkra skynsam- samlega grein fyrir því, hvar hann hefði verið. Rannsókn á heimili hans sýndi og, að í bvottaborðsskúffu hans fundust alveg ný bílstjóragleraugu, gersamlega ónotuð, og þar heima fundust og ný verkamannaföt (Overall) í sama umbúnaði og þau höfðu verið afhent í verzluninni, þar sem þau höfðu verið keypt. Ennfremur fundust eftir nákvæma rannsókn myndir af ákærðum, þar sem hann var með bilstjóragleraugu af ná- kvæmlega sömu gerð og þau, er fundust á morðstaðnum, en ekki eins og þau, er fundust heima hjá ákærðum sjálfum. Jafnframt var ákærður sjálfur rannsakaður, og var hann með nokkrar litlar rispur í andliti, og önnur nærbuxnaskálm hans var talsvert blóðug að framan, rétt fyrir ofan hnéð — Af þessu þóttu miklar líkur fram komnar fyrir því, að ákærði hefði framið morðið. Hann hafði verið með gleraugun, tapað þeim í viðureigninni, saknaði þeirra, vissi að fólk vissi um að hann átti slík gleraugu, og hefði því keypt ný í þeirra stað. Hann virtist því hafa drýgt morðið í verkamannafötum, þau hafa orðið mikið blóðug, og því kastað þeim, en keypt ný af sömu gerð í beirra stað, af því annars kynni þeirra fata, er sumir vissu að hann átti, að verða saknað. En hvar voru hin blóðugu föt? Eftir nákvæma rannsókn á verkstæðinu fundust þau 416 þar falin, og kom þá í ljós, að þau voru mjög blóðug og að einn blóðbletturinn á þeim kom heim við blóðblettinn í nær- buxum ákærðs — blettirnir stóðust á, — blóðið hafði runnið í gegnum verkamannafötin. — Eftir að þessar líkur höfðu borist að ákærðum, játaði hann að hafa framið glæpinn og skýrði fyrst frá því á þessa leið: Hann kveður sér ekki hafa dottið þetta innbrot í hug fyr en nokkrum dögum áður en hann framkvæmdi það, en síðan fór þessi hugsun smátt og smátt að ásækja hann, og að þarna væru peningar, sem auðvelt væri að ná í. Og að lokum ákvað hann að brjótast þarna inn, til að stela þar peningum. Inn í húsið komst ákærður þannig, að hann skar listana frá einni rúðunni og tók þannig úr rúðuna, smeygði síðan hendinni inn og opnaði smekklásinn. Að þvi búnu kveðst hann hafa gengið inn á verkstæðið, farið í nankinsfötin og. sett á sig gleraugu í þeim tilgangi að hann skyldi ekki þekkjast, ef Jón heitinn vaknaði og sæi til hans. Hann læddist svo inn í herbergi Jóns heitins, sem var ólokað, og var ljós á lampa á borði við rúmið; hyggur ákærð- ur að klukkan hafi þá verið um 3 um nóttina. Lyklarnir þar á meðal að peningaskáp fyrirtækisins stóðu í skránni á hurð- inni á milli stóru skrifstofunnar og herbergis Jóns; kveðst nú ákærður hafa tekið lyklana með mestu hægð, og vaknaði Jón alls ekki við það, en síðan fór ákærður inn í fremri skrifstof- una og tók þaðan alla þá peninga, sem hann fann, og á þessa peninga hefir ákærður vísað, og hafa þeir fundist samkvæmt tilsögn hans. Dyrnar á fremra skrifstofuherberginu fram í búð- ina voru lokaðar og stóð lykillinn í að innan; ákærður kveðst hafa orðið þess var að dyrnar voru lokaðar, er hann reyndi fyrir sér framan úr búðinni, en að lykillinn stæði í að innan- verðu, það kveðst hann ekki hafa vitað um. Af þessum ástæð- um kveðst ákærður hafa farið sömu leið til baka og hann kom inn, en þá kveðst hann hafa rekið sig á stól í miðstof- unni og við það hafi orðið hark nokkuð, en við það hafi Jón heitinn vaknað, og er ákærður hafi ætlað að hlaupa í gegn- um herbergi Jóns og út, hafi Jón verið kominn þar í dyrnar. Kveðst hann þá hafa ráðizt á Jón og hafa ætlað að hrinda honum úr dyrunum, en eftir allmikla viðureign kveðst hann hala náð í koparstöng, sem legið hafi þarna á gólfinu, og siðan hafi hann látið höggin dynja á höfði Jóns heitins, en ekki muna greinilega viðureignina, því hann telur sig verða 417 alveg brjálaðan, þegar hann reiðist, og þarna hafi gripið sig einhver trylling. Hann kveðst þó muna, að hann hafi gengið frá Jóni öllum blóðugum og máttvana á gólfinu og hent koparstönginni frá sér. Hann kveðst muna eftir því, að hann hafi verið mjög mikið blóðugur, og kveðst hann því hafa farið niður á verkstæði, klætt sig þar úr nankinsfötunum og þvegið sér um hendurnar; fötunum kveðst hann hafa kastað ofan á bifreið. Að þessu búnu kveðst hann hafa farið út og gengið heim til sín, Eins og séð verður á þessum framburði heldur ákærður því fram, að hann hafi notað gleraugun og farið í nankinsfötin einungis til þess að dyljast, og ásetningur sinn um það að myrða Jón hafi ekki myndazt fyr en þeim hafi lent saman í áflogunum. Þessum framburði sínum hefir ákærði breytt nokkru síðar. Hann kveðst hafa farið inneftir í þeim tilgangi að fremja þar innbrot, og hafa gert sér von um að komast inn um fremstu dyrnar inn í herbergi það, sem peningaskápurinn var geymd- ur í, en þegar hann fÍann, að fremstu dyrnar voru lokaðar, telur hann, að gripið sig hafi þann ásetning að fara burt og hafa verið kominn fram að dyrum, en þá hafi hann ákveðið að fara inn á verkstæði, kveðst hann eiga erfitt með að gera sér grein Íyrir, hver ásetningur sinn hafi verið, segir að sér hafi verið svo einkennilega innanbrjósts. Þegar ákærður var kominn nokkur skref inn á verkstæðið, kveður hann Jón hafa opnað dyrnar fram á verkstæðið, komið út í dyragættina og sagt eitthvað; myrkur var á verkstæðinu, en lagði þó dálítinn bjarma úr herbergi Jóns fram á verkstæðið, og kveðst hann við þann bjarma hafa séð koparstöngina eða verið nýbúinn að sjá hana við vasaljósið, sem hann hafði í hendinni. Þessa koparstöng kveðst ákærði hafa þrifið og ráðist að Jóni, sem þá hafi hörfað inn að rúmi, þegar hann reiddi stöngina til höggs, og áttust þeir þar eitthvað við, en hvort að hann var búinn að greiða Jóni högg áður, man hann ekki fyrir víst, en minnist þess greinilega að hafa slegið til hans. Hann kveðst ekki muna greinilega eftir viðureigninni, en man þó að leik- urinn barst út að kommóðu, sem stóð í herberginu, og þar réði hann niðurlögum Jóns að fullu. Kveðst hann muna að Jón sat upp við kommóðuna, þegar hann greiddi honum sið- ustu höggin. Eins og sést af þessari frásögn, heldur ákærður því Í 418 að ásetningur sinn að vinna á Jóni heitnum hafi verið að. myndasí þegar hann fór inn á verkstæðið og orðið að fullum ásetningi, þegar Jón kom fram í dyrnar til verkstæðisins, en það er sameiginlegt með hinni frásögninni, að hann telur það alls ekki hata verið ásetning sinn að myrða Jón heitinn, þeg- ar hann fór að heiman. Enn hefir ákærður breytt framburði sinum á þá leið, að hann telur sig ekki hafa unnið á Jóni heitnum að fullu áður en hann fór inn og stal peningunum, heldur gengið frá honum rotuðum. Kveður hann Jón hafa vérið raknaðan úr rotinu, Þegar hann kom fram aftur frá peningastuldinum, og bá setið í horninu við kommóðuna, og minnir ákærðan að Jón segði þá: rég skal ekki segja frá því<, og réðist þá ákærður að honum og vann á honum sem að fyr er sagt. Þennan fram- burð telur ákærður að öllu leyti réttan og hefir ekki viljað breyta honum. Því verður nú ekki neitað, að nokkrar líkur eru fram komn- ar fyrir því, að ákærður hefir farið að heiman til að myrða Jón heitinn Egilsson. Verkamannafötin eru ekkert dulargerti, og gleraugun eru það ekki heldur, en hinsvegar eru verka- mannafötin ágæt hlifðartöt, ef það er fyrirfram vitað, að hlóð. ugur bardagí gæti átt sér stað. Því miður hefir ekki verið hægt að upplýsa það, hvort ákærður hefir tekið koparstöngina með sér, eða hún hefir legið þarna á verkstæðinu og hann hefir gripið til hennar þar. Í skýrslu læknanna sem skoðuðu líkið, er þess getið, að mar- blettir séu á hálsinum á líkinu, sem þeir telja benda til þess, að tilraun hafi verið gerð til kyrkingar, og ef svo væri, er mjög líklegt, að ákærður hafi ráðist að Jóni heitnum þar, sem hann lá sofandi í rúminu. En rétturinn getur nú ekki talið þessa marbletti á hálsi líksins veita neinar verulegar líkur fyrir þessu, marblettirnir geta eins hafa komið í áflogum eftir að aðalviðureignin hófst. En þrátt fyrir þessar líkur verður það alls ekki talið sann- að, að ákærður hafi farið að heiman í þeim tilgangi að fremja morðið, og ber þá á það að líta, hver framburður ákærðs er sennilegastur og kemur bezt heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. — Það er upplýst í þessu máli, að Jón heitinn Egilsson var sérstaklega svefnstyggur maður og ná- kunnugir menn fullyrða, að þeir geti ekki hugsað sér það sem möguleika, að hann hafi ekki vaknað, þegar gengið var 419 um hans eigið herbergi. Stúlkan, sem tók til í herbergi Jóns heitins, fullyrðir að koparstöngin hafi alis ekki legið inni í herbergi hans, svo það virðist ekki hafa getað áít sér stað, að ákærður hafi getað tekið upp koparstöngina þarna inni í herberginu eftir að viðureignin hófst. Það verður því að álita þá frásögn ákærða sennilegri, að Jón heitinn hafi vaknað og komið fram í dyrmar, Og áð ákærður hafi þá þrifið kopar- stöngina á verkstæðinu, því þótt verkstæðismennirnir muni ekki eftir koparstönginni á þessum stað, þora þeir þó ekki að fullyrða, að hún hafi ekki verið þar. Hvað þá frásögn ákærðs áhrærir, að hann hati ekki unnið á Jóni til fuils áður en hann fór inn til að stela peningunum, heldur gengið frá honum rotuðum og fyrst unnið á honum til fullnustu þegar hann hafi komið til baka, þá er því ekki að neita, að þessi frásögn hans kemur heim við það, að efri vör líksins er þrútin eftir högg, og getur þá dálítill tími hafa liðið milli þess að Jón fékk það högg og banahöggið. — En hvort þessi frásögn er sönn, verður ekki um sagt með vissu. En hvernig sem talið verður að ákærður hafi framið glæp þennan í smærri atriðum, verður fyrst og fremst að benda á það, að ekki getur minnsti snefill af vafa leikið á þvi, að játning hans um það, að hann hafi drýgt þennan giæp, sé rétt: Gleraugun, sem fundust á staðnum, eru af nákvæmlega sömu gerð og gleraugu, sem ákærður hefir á myndum, sem fundizt hafa af honum, blóðbletíurinn á hægri buxnaskálm- inni á nærbuxum hans kemur nákvæmlega heim við blóð- blettinn á hægri buxnaskálminni á verkmannafötunum hans, sem fundust þarna á verkstæðinu eltir morðið. Verkamanna- föt ákærðs, sem fundust þar sem Íyr segir, voru öll blóðug og hárug. Ákærður hefir enga grein getað gert fyrir því, hvaða erindi hann átti út heiman að frá ser um nóttina, sem morðið var framið, skoðun á andliti ákærðs sýndi, að á því voru rispur, sem hann sennilega hefir fengið í viðureigninni. Hann hafði keypt ný gleraugu og ný verkamannaíöt í stað þeirra verkamannalata og gleraugna, sem hann hafði eftir innfrá, og að síðustu það, að hann bendir á það, hvar hann hafi falið pesingana, sem hann hafði stolið. Allt þetta og ýmislegt fleira tekur af allan vala, en hitt verður aldrei sagt um til fulls, hvenær ásetningur ákærðs um að myrða Jón heitinn hefir myndazt, og verður þar að ganga út frá Írásögn ákærðs sjálfs. að það hati verið eltir að hann = að 420 hann komst ekki inn um fremstu dyrnar inn í herbergið, þar sem peningarnir voru geymdir. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur hér ; Reykjavík hinn 8. október 1910. Hann hefir ekki sætt ákæm né refsingu fyrir nokkurt afbrot. En faðir hans hefir skýrt svg að skapferli hans hafi verið þannig, að hann hafi skift skapi mjög sjaldan, en þegar hann reiddist, hafi reiði hans verið mikið líkari brjálæði en reiði. Hann virðist einatt hafa verið mjög ódæll og einþykkur, og meðan hann var í foreldrahús- um framdi hann þar þjófnaði, en ekki varð þessa vart utan heimilisins svo kunnugt sé. Ákærður hefir verið skoðaður af geðveikralækni, sem telur hann andlega fullkomlega heilbrigðan. Framantalinn glæp ákærðs ber að áliti dómarans að hein- færa undir ákvæði 187. gr., sbr. 231. gr. 4. m.gr. og 245. gr. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þykir refsing sú, sem ákærður hefir tilunnið fyrir þennan glæp, sbr. ákvæði 1. gr. laga nr. 51 frá 7. maí 1928, 63. gr. hegningarlagann,, hæfilega ákveðin typtunarhúsvinna i 16 ár. Svo preiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal 75 krónur í málsvarnarlaun skipaðs talsmanns sins, hér fyrir réttinum, Péturs Magnússonar hæstaréttarmálaflutningsmanns. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið, en rany- sókn þess hefir tekið langan tíma, aðallega vegna þess, ag læknisskoðun var framkvæmd á ákærðum og hún tók óvenju- lega langan tíma af ástæðum, sem nánar eru greindar í prój. um málsins. Föstudaginn 19. dez. 1930. Nr. 62 1930. Jón Ólafsson gegn Ingólfi Árnasyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jón Ólafsson, er eigi mætir í málinu 421 greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. "Svo greiði hann og stefnda, Ingólfi Árnasyni, er hefir látið mæta í málinu, 40 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að. lögum. Föstudaginn 19. dez. 1930. Nr. 81/1930. Hulda Þorsteinsson gegn Þorsteini Guðmundssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. e Áfrýjandi, Hulda Þorsteinsson, er eigi mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Svo greiði hún og steinda, Þorsteini Guðmunds- syni, er hefir látið mæta í málinu, 40 kr. í ómaks- bætur, að viðlagðri aðför að lögum. Laugardaginn 20. dez. 1930. Nr. 43/1930. Hansína Inga Pétursdóttir (sjálf) gegn Lárusi Fjeldsted (Sjálfur). Frávísun. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt kröfu hæstaréttarmálaflutningsmanns Lárusar Fjeldsted, fyrir hönd Köbenhavns Sadelmager- 422 magasin, er taldi sig eiga víxilkröfu á hendur áfrýj- anda, frú Hansinu Ingu Pétursdóttir, er heiir kallað sig Í áfrýjunarstefnunni, Ingu L. Gíslason, kvað skitia- ráðandi Reykjavíkur hinn 24. ág. í. á. upp þann úr- skurð, að bú hennar skyldi tekið til skiftameðferðar sem þrotabú Þessum úrskurði skiftaréttarins hefir áfrýjandi skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 12. júní þ. á., að fengnu áirýjunarleyfi, útgefnu 6. s. m., en með þvi að hún hefir aðeins stefnt neindum hæstaréttar- málaflutningsmanni, en ekki skiftaráðanda þeim, er kveðið hefir upp úrskurðinn og síðan hefir farið með búið, fyrir hönd búsins, svo sem fyrir er mælt í lög- um nr. 19. 2. okt. 1895, 1. gr. verður ex officio að vísa málinu frá hæstarétti, og verður þá einnig sam- kvæmt kröfu steinda, að dæma áfrýjanda til að greiða honum málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 50 kr. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Áfrýjandi, Hansína Inga Pétursdóttir, greiði stefnda, Lárusi Fjeldsted, 50 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Efnisskrá. Kristján Guðmundsson gegn Símoni Guðmunds- syni. Ómerking . O. Ellingsen, í. h. ska Kutter „ðnistnl gegn Pétri Magnússyni, Í. h. eigenda b/v. „Sethon<, G. Y. 928. Dráttaraðstoð . s 5 Valdstjórnin sein Karl Schmidt. Botnvörpu- veiðabrot . . Bjarni Þ. Jöltsðn, Í. h. Federico Heredia gegn h/f. Karl Þorsteins á Co. Skaðabætur . Valdstjórnin gegn Ólafi Gottskálkssyni. Úr- skurður . Valdstjórnin gegn Jóni Hafliðasyni. Ölbruggun Ólafur Stephensen op Magnús Stephensen gegn Bjarna Bjarnasyni. Ábúðarréttur Gunnlaugur Loftsson gegn Kauplðlaginu Drít- andi. Skuld, gagnkrafa eigi viðurkennd . Bátaábyrgðarfélagið í Vestmannaeyjum gegn Þórhalli Sæmundssyni. Vátryggingarfé Valdstjórnin gegn Sigurði Z. Guðmundssyni. Átengisl. og bifreiðarl.brot - Helgi Benediktsson, Í. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja gegn Stefáni Árnasyni, f. h. E. Mullers Enke, Kaupmannahöfn. Útiv.d. a Valdstjórnin gegn Fritz Passarge. Bolmeveiða- brot . so Valdstjórnin Ben Emst Steeje. Bolnvvelða- brot .. Valdstjórnin gagn Þórarni Guðmundssyni. Reglu- gi.brot . Guðmundur uðnenon seg fiskiveiðahlutafélag- inu Nirði. Kaupeltirstöðvar . 10, 10/; 134 15) 15/ 7 24 2 29 1 32 Sg 7 19/ Dómur Bls. 1 16 17 19 23 26 32 33 35 39 ál I 16. 17. 18. 19. 2. 22. 23. 24, 26. 21. 28. 29. 32. 33. Réttvísin og valdstjórnin gegn Ólafi S. H. Jó- hannssyni. Brot g. 200. gr. hegnl. o. fl. Einar M. Jónasson gegn Ingvari Ásgeirssyni, Snæbirni Thoroddsen, f. h. Sparisjóðs Rauða- sandshrepps, og Bergi sýslumanni Jónssyni. Synjun lögbanns 5 A mg Valdstjórnin gegn George Williams. Botnv. veiðabrot . Inga L. Gíslason Göga ánni Fjeldsted. Útiv. d. Guðlaugur Br. Jónsson gegn stjórn kaunfélags- ins Drifanda. Útiv.d. Ari Þórðarson gegn Töhaksverslun Íslands. Útiv d. Timburverzlun Ára Hðnsvöni Jögti skiftaráð. anda Reykjavíkur, f. h. þrotabús Hannesar Ólafs- sonar. Sýknudómur . Valdstjórnin gegn Ólafi Jónssyni. Átengisi, ög bifreiðarl.brot Valdstjórnin gegn Halldóri Halldörseyni, Brot g. 1. um eftirlit með skipum, m. m. . Sparisjóður Norðfjarðar gegn Jóni E. Slgirlis. syni og skiftaráðandanum í Suður-Múlasýslu, í. h. þrotabús h/f. Eljan á Norðfirði. Frávísun Valdstjórnin gegn S. Th. J.C. F. R SR Sýknudómur . Jón Einarsson gégn 0. Malmberg, t h. hf Hamar. Viðgerðarkostnaður Valdstjórnin gegn August Löwner. Bains vöiða- brot . . á Valdstjórnin þegn August Lökvtisn, Botnv.veiða- brot . ; Bæjargjaldkeri Reykjavikur, Í. í. bæjarsjóðs gegn Bergenske Aampakibaselakah. Hafið. Ómaks- bætur - Valdstjórnin gegn Tómasi Jónssyni, Brot gegn forðagæzlulögunum a BR Hiutafélagið >Bakkic gegn ejaraljónnlgni á Dómur Bis. El 46 2 5 Bi 55 289 59 28/9 50 Mr 59 13 HÁ 69 tig 72 Ms 76 17/g 78 14 gg 21/g 85 Hf gt #3 96 %4 96 ek 101 Siglufirði. Útsvar Hrefna Syngamlin gagn Ísleifi Í Jónssyni. Skulda mál sa Á "mg 7 104 35. 31. 39. 49. 5l. nl Dómur Bls. Oddur Gíslason sýslumaður gegn þrotabúi finmans *Bræðurnir Proppé<, Þingeyri, Jóni G. Mariassyni, Í. h. útbús Landsbankans á Ísafirði o. fl. Forgangsréttur í þrotabúi Áfengisverzlun ríkisins gegn Jóni Jónssyni ælir). Verzlunarskuld eigi fyrnd Bæjarstjórn Vestmannaeyja gegn Helga Bemgs dikíssyni, Jóni Einarssyni og Sigurði Ólafssyni, t. h. h/f. Verzlunarfélags ER Út- svar . “ = Valdstjórnin ep Vilbergi Jóhannssyni. Bif- reiðarl. og álengisl.brot Valdstjórnin gegn Karli Guðmundssyni. Bainv.- veiðabrot . Ísleifur Jónsson sagn "Asgeiii Erjðundssyni o. fl. Innsetningargjörð Réttvísin gegn Georg Grímssyni. Brot ö 9. öf, L. nr. 51, 1928 . Jón Einarsson gegn Bryngsiti "Torfasyni. ókum ing Valdstjórnin sái Friedrich August Tiðwnsni Botnv.veiðabrot Hallgerður Hallgrímsdóttir gegn Ingólfi Tðriin: syni og gagnsök. Barnsfaðernismál . í, Vatnsveitufélag Skildinganesskauptúns gegn bæjarstjórn Reykjavíkur og gagnsök „ Valdstjórnin gegn Ólafi Gottskálkssyni. fkn . Richard Thors, í. h. h/i. Kveldúlfur gegn Guð- mundi Kristjánssyni, f. h. Per Perssons Skepps- mágleri. Skaðabætur . Gísli J. Johnsen gegn Garðari börsteinssyni, í is Vilhelm Hansen. Ágreiningur um vörupöntun . Stjórn Verzlunarfélags Vestmannaeyja gegn Jóh. G. Ólafssyni, f. h. Normann á Sons. Útiv.d. Valdstjórnin gegn Ólafi Jónssyni. Áfengisl. og bifreiðarl.brot . Valdstjórnin gegn William Platts. Botnv. vélin brot . . Brunabótafélag Íslands gegn Guðmundi Björns- syni. Ágreiningur um iðgjaldsupphæð . 28) 2844 304, ?/s 5/5 5 125 14/5 H(s 16/5 19/5 25 28/5 305 305 ?/g 1/g 13/g 108 113 1i6 119 121 125 130 132 134 138 142 157 17 172 175 IV 52. 55. 51. 58. Dómur Bis. Valdstjórnin gegn James Sidney Brennan. Botnv.veiðabrot a . Einar M. Jónasson gegn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, sýslumanni Bergi Jónssyni og löpg- manni Birni Þórðarson. Fjárnám . Valdstjórnin gegn Henry Norman Rógers. Botnv.veiðabrot a Hjalti Árnason gegn Kjartani Gunnlaugssyni, í. h. H. Magnússon á Co. Útiv.d. . Ari Þórðarson gegn Leifi Sigurðssyni, t h. H. Kuhn á Co. Útiv.d. ; Helga Sigurgeirsdóttir gegn Sígránu Ólafsdóttur og gagnsök. Skaðabætur . .. Lárus Lárusson gegn Ólafi B. Magnússyni. Frá- vísun . Valdstjórnin gegn Karli Ágúst Áglisfaayni. Bif- reiðarl.brot Þórður J. Thoroddsen gegn Pétri Jakobssyni, Útiv.d. - Elínmundur Ólafs gegn Gisla Magnússyni. Útiv. d. . Valdstjórnin gegn Guðmundi Guðmundssyni. Sýknun . Valdstjórnin gegn A. J. Herbert. Botnv.veiða- brot . . Kristjana St. Ág. Ingimundardóttir egur Fri; Benediktssyni og gagnsök. Barnsfaðernismál Valdstjórnin gegn Ewert Eilts. Sýknun Réttvísin gegn Jóhannesi "A Van- rækt í embættisfærzlu „ Valdstjórnin gegn Walter Hat. Botnv.- veiðabrot . . Valdstjórnin gegn Haraldi Sigurðssyni. Áfengisl.. brot. . Einar Pétursson gegn Gústaf Sadinnsynii Kröfu- lýsing í þrotabú . Réttvísin gegn Pálma lafisyni. Þjófnaður . . Hreppsnefnd Seltjarnarnesshrepps gegn bæjar- stjórn Reykjavíkur. Útsvarsmál . Valdstjórnin gegn Karl Kuhr. Botnv.veiðabrot '8/g 20/g 23/g 238 236 24 (9 249 295 29% 29/g 1/10 %0 5/10 80 10/;g 199 Ng 20/19 2419 21(10 29/19 184 189 192 196 197 204 207 210 210 211 215 219 222 227 247 251 256 258 261 13. Tá. 15. 76. 78. æ = BR A AR Á FÁ Dómur Réttvísin gegn Ingólfi Sigurjónssyni. Úrskurður Valdstjórnin gegn Niels Peter Johannessen. Botnv.veiðabrot Valdstjórnin gegn Harold Leo. 'Botnv. veiðabrot Sóknarnefnd Vallanessóknar gegn Gunnari Páls- syni og Hallgrími Þórarinssyni. Ómerking Steingrímur Kristmundsson gegn Margréti Valdi- marsdóttur. Barnsfaðernismál Réttvísin gegn Jónatan Þorsteinssyni. Órégla í bókhaldi gjaldþrota m. m. , Einar M. Jónasson gegn fjármálaráðherra, í h. ríkissjóðs, og Birni ga Þórðarson. Upp- boðsgjörð . a Pétur M. Bjarnason gegn Ólafi Gikinepni ú Co. og gagnsök. Skuldakröfur eigi teknar til greina Valdstjórnin gegn Gottfried Heinecke. Botn- vörpuv.brot á Réttvísin gegn Pétri Guðmundssyni. Brot a 250 gr. hegningarlaganna Valdstjórnin gegn Magnúsi Magnússyni. Ölvun Valdstjórnin gegn James M. Richardson. Veið- arfæri í ólagi Valdstjórnin gegn Charles Leonard Dixon. Boln- vörpuv.brot . hy Magnús Jónsson gögn borgarstjóra Baykjavík Útiv.dómur. Ómaksbætur . á Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykjavíknir, Útiv.dómur. Ómaksbætur . - Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykjavíkur. Útiv.dómur. Ómaksbætur . . Guðrún H. Lyngdal gegn Henmanni lóna Útiv.dómur . Réttvísin og valdstjórnin gegn "Guðna Blknsyni og Guðjóni Björnssyni. Brot g. 101. og 109. gr. hegningarlaganna . Réttvísin og Valdstjórnin gegn Hálfaáni Hálf- dánarsyni, Eggert Halldórssyni og Hannesi Hall- dórssyni. Átkvæðafölsun . , Réttvísin gegn Ara Gíslasyni. Brot g. 177. gr. sbr. 174. gr. hegningarlaganna . (10 % Th 10/11 10, 1 14/11 11 19/11 2 Mi 24 2611 2811 2811 281 28/11 2811 512 1512 19 Bls. 264 265 269 213 214 271 283 304 312 314 317 323 323 324 325 325 330 vi 93. 95. Dómur Bis. Reéttvísin gegn Agli Hauk Hjálmarssyni. Morðmál Jón Ólafsson gegn Ingólfi Árnasyni. Útiv.d. Órnaksbætur . Hulda Þorsteinsson Regn Þorsteini Guðmunds syni. Útiv.dómur. Ómaksbætur Hansína Inga Pétursdóttir gegn Lárusi Féldsted. Frávisun 0 19/19 t9/19 18/1 2019 413 420