HÆSTARÉTTARDÓMAR

1934
 

 

 

 

 
 

Hæstaréttardómar

Útgefandi: Hæstaréttarritari.

XV. árgangur. 1934.

Miðvikudaginn 17. jan. 1934.

Nr. 105/1933. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Martinus A. Olesen (Lárus Fjeldsted).

Veiðarfæri í ólagi.

Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 30. sept. 1933:
Kærði, Martinus August Olesen, á innan fjögra vikna að
greiða 6000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, en af-
plána hana með fjögra mánaða og einnar viku einföldu
fangelsi, fáist hún ekki greidd.

Ennfremur greiði hann allan kostnað málsins, sem orð-

inn er og verður.
Dóminum að fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Svo sem nánar segir Í hinum áfrýjaða lögreglu-
réttardómi, hitti varðskipið Ægir kærða á skipi
sinu botnvörpungnum, Offa, G. Y. 827, þ. 29. sept.
f. á., 0,4 úr sjómílu innan við landhelgislínuna við
Portland og hafði kærði þá lifandi fisk á þilfari
og vörpuna í ólöglegu ásigkomulagi, sem sé
þannig, að poki, belgur og botnrúllur belgsins voru
innanborðs, en stjórnborðshlerar og varpan hékk
utan á skipshliðinni, með dragstrengjunum lásuð-
um í hlerana, er voru votir. Að vísu skapar þetta,
að kærði var staddur á fiskisvæði inni í landhelgi,

1
 

öð2

með lifandi fisk á þilfari og botnvörpuna í því á-
sigkomulagi, sem sagt hefir verið, þannig, að eng-
an sérstakan undirbúning þurfti til að kasta henni
í sjóinn og byrja veiðar, svo og annað, sem upp-
lýst er í málinu, líkur fyrir því, að kærði hafi í
umrætt skipti verið að botnvörpuveiðum í land-
helgi, en gegn neitun hans þykir þó eigi næg sönn-
un fengin fyrir þessu. Lögregluréttardómurinn
hefir því réttilega heimfært afbrot kærða undir 2.
gr. laga nr. 5, 18. mai 1920 og þykir refsing hans,
með tilliti til þess, að gullgildi íslenzkrar krónu er
nú 54,ð5 aurar, hæfilega ákveðin samkv. 3. gr. 2.
mgr. laganna 4000 króna sekt í Landhelgissjóð Ís-
lands og komi þriggja mánaða einfalt fangelsi í
stað sektarinnar, ef hún fæst eigi greidd innan 30
daga frá birtingu dóms þessa.

Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í
héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 100
kr. til hvors þeirra.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Martinus A. Olesen, skipstjóri á b/v
Offa, G. Y. 827, greiði 4000 króna sekt í Land-
helgissjóð Íslands, er afplánist með þriggja
mánaða einföldu fangelsi, ef hún fæst ekki
greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa.

Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinn-
ar í héraði og hæstarétti, þar með talin mál-
flutningslaun, sækjanda og verjanda í hæsta-
rétti, málflutningsmannanna Péturs Magnús-
sonar og Lárusar Fjeldsted, 100 kr. til hvors.
öðð

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Martinus August Olesen, skipstjóra á togaranum „Offa“.
G. Y. 827 frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr.
5, 18. maí 1920, um bann við botnvörpuveiðum í land-
helgi.

Málavextir eru þessir:

Föstudaginn 29. þ. m. var varðskipið Ægir á vestur-
leið meðfram suðurströnd landsins. Þegar það, kl. 13,20,
var komið nálægt Dyrhólaey, sást frá því togari, er síð-
ar reyndist sá, sem áður er nefndur. Virtist hann koma á
móti varðskipinu. En kl. 13,28 sneri togarinn til stjórn-
borða og hafði síðan stefnu út frá landinu, þangað til
varðskipið kom að honum kl. 13,58. Var þá sett út bauja
þar hjá honum, dýpi mælt 90 metrar og staður hennar
ákveðinn kl. 14,44 með þessum hornmælingum:

Pétursey

> 3607
Dyrhólaeyjarviti

> 60*23
Hjörleifshöfði

og reyndist hann 0,4 úr sjómílu innan landhelgislínunnar.
Þegar komið var að togaranum kl. 13,58 hengu stjórn-
borðshlerar og varpan utanborðs á skipshliðinni, en pok-
inn, belgurinn og 'botnrúllur hans voru innanborðs. Lif-
andi fiskur var á þilfari. Vírunum var lásað í hlerana og
hlerarnir votir. Við þetta, sem hér er sagt, hefir kærði
kannazt, en hinsvegar hefir hann neitað þvi, að hafa tog-
að á landhelgissvæðinu. Heldur hann fram að hafa byrjað
að draga vörpu sina úr sjó, síðast áður en Ægir tók hann
fastan, laust fyrir kl. 16 á þeirra klukku, en það er sama
og laust fyrir kl. 13,27 eftir klukku varðskipsins. Þetta
hafa þrjú vitni af togaranum borið með honum og þetta
kemur einnig allvel heim við skýrslu skipherrans á Ægi,
sem segir, að togarinn hafi snúið kl. 13,28 og virtist liggja
ferðlaus frá þeim tíma þangað til kl. 13,58, þegar Ægir
kom að honum.
öðd

Það kemur þá til álita, hvort skip kærða gat á þessari
liðugt hálfri klukkustund, sem um er að ræða, rekið af
punkti, fyrir utan landhelgislínuna þangað, sem baujan var
sett út, eins og kærði heldur fram, eða hvort þetta megi
telja óhugsandi.

Samkvæmt yfirlýsingu skipherrans á Ægi í réttinum.
taldi hann möguleika á því, að skip kærða hefði á um-
ræddum tíma rekið svo mikla vegalengd (um 1,6 úr sjó-
míilu), að það hafi getað verið fyrir utan landhelgislin-
una þegar kærði var að toga og fór að láta draga upp
vörpuna. Þetta álit styðst við það, að varðskipið sjálft
rak 1,05 úr sjómilu um klukkustund siðar á 35 minútum,
og að ganga verður út frá að vindur og straumþungi hafi
verið meiri meðan skip kærða rak þessar um 30 míinút-
ur frá kl. 13,28 til kl. 13,58. Og þar sem rétturinn verð-
ur að fallast á þenna möguleika og þessvegna líta svo
á, að ekki sé sannað í málinu, að kærði hafi togað á land-
helgisvæðinu, verður að sýkna hann af þeirri kæru. Hins-
vegar er sannað, bæði með játningu kærða sjálfs og öðr-
um gögnum, að hann hefir gert sig brotlegan gegn 2. gr.
laga nr. 5, frá 18. maí 1920, sem fyrirskipar að öll veiðar-
færi togara skuli vera í búlka innanborðs þegar skipið er
í landhelgi. Og þar sem alls ekki er ljóst af atvikum þeim,
sem eru fyrir hendi, að kærður hafi hvorki verið að veið-
um í landhelgi né undirbúningur ekki gerður í því skyni,
heldur þvert á móti, getur leikið nokkur efi á hvort tog-
að hafi verið á landhelgissvæðinu eða ekki, þá verður að
sekta kærða samkvæmt 3. gr. áðurnefndra laga og þykir
sektin, með hliðsjón þess. að hér er um fyrsta brot kærða
á nefndum lögum að ræða og tilliti til þess, að dagsgengi
gullkrónunnar er í dag 0,5207, hæfilega ákveðin 6000 ísl.
krónur, sem greiðist innan fjögra vikna til Landhelgis-
sjóðs Íslands, en afplánist með fjögra mánaða og einnar
viku einföldu fangelsi, fáist sektin ekki greidd.

Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem
orðinn er og verður.
öðÐ

Föstudaginn 19. jan 1934.

Nr. 68/1933. Eigendur Lambastaða (Th. B. Lindal)
og 74/1933. gegn
Steinunni P. Bentsdóttur
(Lárus Fjeldsted)

og
Ólafi Magnússyni (Enginn).
og
Steinunn P. Bentsdóttir
gegn

eigendum Lambastaða og Ólafi Magn-
ússyni.
Ómerking.

Úrskurður fógetaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 24.
apríl 1933: Hið umbeðna fjárnám á fram að fara.

Uppboðsgerð uppboðsréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu
23. febr. 1933.

Úrskurður uppboðsréttar sömu sýslu s. d.: Húseignina
ber að selja sem fasteign, með lóð undir húsinu sjálfu
ásamt hæfilegri umgangslóð, og skal það tilgreint í sölu-
skilmálunum.

Dómur hæstaréttar.

Þann 27. febr. 1932 gaf Steinunn P. Bentsdóttir
út veðskuldabréf til handhafa fyrir 12000 kr., er
hún skuldbatt sig til að greiða með jöfnum afborg-
unum á 12 árum þannig, að fyrsta afborgun 1000
kr., átti að fara fram 1. marz f. á. og siðan sama
upphæð sama mánaðardag ár hvert, þar til skuld-
in væri að fullu greidd. Í vexti af skuldinni átti að
greiða 6% á ári eftir á á sama gjalddaga og af-
borganirnar. Til tryggingar skaðlausri greiðslu
höfuðstóls og vaxta samkvæmt skuldabréfinu veð-
setti Steinunn skuldareiganda, eða þeim, sem lög-
 

556

lega kynni að eignast kröfuna, með fyrsta veð-
rétti, húseign sína í Lambastaðatúni í Seltjarnar-
neshreppi, „með öllu, sem eign þessari fylgir og
fylgja ber“. Í skuldabréfinu er það ennfremur tek-
ið fram, að ef ekki sé staðið í skilum með greiðslu
afborgana og vaxta, þá sé öll skuldin þegar fallin
í gjalddaga og megi skuldareigandi þá láta ganga
að veðinu að löglegum hætti samkvæmt 15. gr. lög-
takslaganna frá 1885, skuldabréf þetta var Þ. 23.
april 1932 fyrirfram innritað til þinglesturs með
þeirri athugasemd dómarans, að eignarheimild
veðsetjanda væri ekki þinglesin.

Stefndi í máli þessu, Ólafur Magnússon kaup-
maður, varð síðar handhafi og eigandi nefnds
skuldabréfs og tilkynnti hann Steinunni það með
bréfi, dags. 18. febr. f. á., og skoraði hann jafnframt
á hana, að greiða hina fyrstu áskildu afborgun,
1000 kr. ásamt vöxtum af 7500 kr. á gjalddaga þ.
1. marz f. á. á tilgreindum stað í Reykjavík, En
Steinunn greiddi hvorki afborgun né vexti af skuld-
inni á gjalddaga og krafðist því Ólafur með bréfi,
dags. 24. april f. á., að gert yrði fjárnám samkvæmt
ákvæðum veðskuldabréfsins í hinni veðsettu eign
til tryggingar greiðslu á 6550 kr. af höfuðstól
skuldabréfsins, ásamt 6% ársvöxtum af Þeirri
upphæð frá útgáfudegi bréfsins til greiðsludags og
innheimtulaunum og öllum kostnaði við aðför og
uppboðssölu. Fjárnámsbeiðni þessi var tekin fyrir
í fógetarétti Gullbringu- og Kjósarsýslu þ. 24.
aprilmánaðar f. á., og var því þá af hálfu Stein-
unnar P. Bentsdóttur mótmælt, að fjárnám yrði
gert fyrir hærri upphæð en 2500 kr. og einnig kraf-
izt, að fjárnámið fyrir þeirri upphæð yrði aðeins
gert í húsinu sjálfu án lóðarréttinda, þar sem eng-
557

in lóðarréttindi hefðu fylgt með í veðsetningunni.
Eftir að sókn og vörn þessu viðvíkjandi hafði far-
ið fram fyrir fógetaréttinum úrskurðaði fógetinn
samtímis, að hið umbeðna fjárnám ætti fram að
fara, og gerði hann því næst fjárnám, „i hinni veð-
settu húseign á Lambastöðum, eign Steinunnar P.
Bentsdóttur, með öllu, sem eign þessari fylgir og
fylgja ber, samkvæmt hinu framlagða veðbréfi“.

Að fengnu þessu fjárnámi krafðist stefndi, Ólaf-
ur Magnússon, þess með bréfi, dags. 26. april f. á.,
að hin fjárnumda húseign yrði sem fyrst seld á
nauðungaruppboði og að undangenginni uppboðs-
auglýsingu var uppboðsréttur Gullbringu- og Kjós-
arsýslu settur við húseignina að Lambastöðum þ.
23. júní f. á. til þess að selja húseignina og sam-
kvæmt fyrirsögn söluskilmálanna, er lagðir voru
fram í uppboðsréttinum, átti að selja húseignina
„með tilheyrandi lóð undir húsinu sjálfu og hæfi-
legri umgangslóð“. En þessu var mótmælt af hálfu
eigenda Lambastaða, og létu þeir bóka í uppboðs
bókina, að húsinu fylgi engin lóð og að þeir hafi
hvorki gert kaupsamning um lóðina við Steinunni
P. Bentsdóttur, né afsalað lóðinni til hennar. Af
hálfu Steinunnar var það og bókað í uppboðsbók-
ina, að þetta væri rétt, og að hún hefði hvorki
eignarheimild að lóðinni undir húsinu né leigu-
samning um hana, og væri því eigi hægt að selja
eignina sem fasteign. Af hálfu uppboðsbeiðanda
var þess hinsvegar krafizt, að húsið yrði boðið
upp og selt með lóð, út af ágreiningi þessum kvað
uppboðsrétturinn upp svohljóðandi úrskurð. „Hús-
eignina ber að selja sem fasteign með lóð undir
húsinu sjálfu ásamt hæfilegri umgangslóð og skal
það tilgreint Í söluskilmálunum“.
 

558

Að gengnum þessum úrskurði bauð uppboðsráð-
andi upp húseignina og bauð stefndi, Ólafur
Magnússon, 1000 kr. í hana, og krafðist þess, að hún
yrði sér útlögð fyrir þá upphæð sem ófullnægðum
veðhafa, þar sem enginn annar gerði boð í eignina.

Framangreindum fógetaréttarúrskurði 24. april
f. á. ásamt eftirfarandi fjárnámi, svo og greindum
uppboðsréttarúrskurði með eftirfarandi uppboði
hafa nú eigendur Lambastaða, þeir Eyjólfur Kol-
beins, frú Ragnheiður Bjarnadóttir og Þórður
Bjarnason, f. h. barna sinna, Hans, Sigurðar, Re-
ginu, Bjarna, Þóreyjar og Skúla, áfrýjað til hæsta-
réttar með stefnu, dags. 8. júlí f. á. Hafa þeir auk
Ólafs Magnússonar stefnt Steinunni P. Bentsdótt-
ur, án þess að gera nokkra kröfu á hendur henni,
en hún hefir einnig, að fenginni gjafsókn og með
skipuðum málflutningsmanni tekið út sakauka-
áfrýjunarstefnu í málinu og stefnt framangreind-
um eigendum Lambastaða og Ólafi Magnússyni,
en aðeins gert kröfu á hendur hinum síðarnefnda.
Er málið var þingfest í hæstarétti 30. okt. f. á. mætti
enginn af hálfu Ólafs Magnússonar og hefir Það
því verið flutt skriflega samkv. 38. gr. hæstaréttar-
laganna og er dæmt samkvæmt N. L. 1—4-32 og
2. gr. tilsk. 3. júní 1796.

Eigendur Lambastaða og Steinunn P. Bentsdótt-
ir hafa gert hinar sömu dómkröfur fyrir hæsta-
rétti og eru þær þessar:

Aðallega, að allar hinar áfrýjuðu réttargerðir,
fógetaréttarúrskurður, fjárnámsgjörð, uppboðs-
réttarúrskurður og uppboðsgerð verði ómerktar og
úr. gildi felldar.

Til vara, að ofannefndar réttargerðir allar verði
úr gildi felldar að því er snertir lóðina.
 

559

Til frekari vara, að uppboðsréttarúrskurðurinn
og uppboðið verði ómerkt og úr gildi fellt að því
er snertir lóðina, og fil þrautavara, að uppboðs-
réttarúrskurðinum verði hrundið og breytt þannig
að aðeins verði seld lóðarréttindi og uppboðið sjálft
ómerkt.

Svo hafa áfryjendur hvor um sig krafizt að
stefndur, Ólafur Magnússon, verði dæmdur til að
greiða þeim málskostnað fyrir hæstarétti eftir
mati réttarins, Steinunn, eins og málið væri eigi
gjafsóknarmál.

Áfrýjendurnir, eigendur Lambastaða og Stein-
unn P. Bentsdóttir, rökstyðja aðaldómkröfu sina
um ómerking allra hinna áfrýjuðu réttargerða
með því, að hvorki lóð né lóðarréttindi hafi fylgt
húsinu er Steinunn veðsetti það, og verði það því
eigi skoðað sem fasteign, en að því gefnu skapi 15.
gr. laga nr. 29, 16. dez. 1885 enga heimild til fjár-
náms án undangengins dóms eða sáttar sé því
fjárnámið ólöglegt og geti eigi verið grundvöllur
uppboðs, en af því leiði aftur, að eftirfarandi upp-
boðsréttarúrskurður sé lögleysa.

Þessar málsástæður áfrýjanda koma eftir því
sem málið liggur fyrir ekki til athugunar. Sam-
kvæmt 15. gr. laga nr. 29, 16. dez. 1885 er það skil-
yrði þess, að veðskuldabréf geti verið aðfarar-
heimild, að því hafi verið þinglýst. Veðskuldabréf
það, er hér ræðir um, var að vísu, eins og áður var
getið, fyrirfram innritað til þinglýsingar hinn 23.
apríl 1932, en hvorki það eintak bréfsins, er lagt
var fram við fjárnámið, né önnur skjöl málsins
bera það með sér, að því hafi nokkru sinni verið
þinglýst. Það er því eigi sannað, að nefndu skil-
yrði fyrir lögmæti fjárnámsins hafi verið fullnægt
 

560

og ber því ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða fó-
getaréttarúrskurð og fjárnámsgerð og eftirfarandi
uppboðsréttarúrskurð og uppboðsgerð.

Eftir þessum úrslitum þykir rétt að stefndi, Ól-
afur Magnússon, greiði áfrýjendum málskostnað í
hæstarétti, er ákveðst 250 kr. til áðurnefndra eig-
enda Lambastaða og 150 kr. til Steinunnar P. Bents-
dóttur, þar með talin málssóknarlaun, 100 kr. til
skipaðs talsmanns hennar fyrir hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði fógetaréttarúrskurður og fjár-
námsgjörð og uppboðsréttarúrskurður og eft-
irfarandi uppboð er úr gildi fellt.

Stefndi, Ólafur Magnússon, greiði að við-
lagðri aðför að lögum, áðurnefndum eisend-
um Lambastaða, 250 kr. í málskostnað fyrir
hæstarétti og Steinunni P. Bentsdóttur, 150 kr.
og eru þar í talin málsflutningslaun skipaðs
talsmanns hennar fyrir hæstarétti, málflutn-
ingsmanns, Lárusar Fjeldsted, 100 kr.

Föstudaginn 19. jan. 1934.

Nr. 60/1932. Ásdís Johnsen (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Þórði Eyjólfssyni, f. h. þrotabús G. J.
Johnsen og Útvegsbanka Íslands h/f.

(Guðm. Ólafsson).

Ógilding kaupmála. (Th. B. Líndal)

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 31. marz 1932: Kaup-
máli sá, er þau hjónin Gísli J. Johnsen og frú Ásdis John-
561

sen gerðu 25. júlí 1927 og tilkynntur var til kaupmála-
skrárinnar 3. september 1927 skal ógildur vera, og ber
stefndu frú Ásdísi Johnsen að afhenda stefnanda, skipta-
ráðanda Þórði Eyjólfssyni, f. h. þrotabús Gísla J. John-
sen, eignir þær, er gerðar voru séreign hennar með nefnd-
sen eignir þær, er gerðar voru séreign hennar með nefnd-
um kaupmála og ber að láta skiptamerðferðina á þrota-
búinu ná til þeirra. Málskostnaður falli niður.

Stefndur Útvegsbanki Íslands h/f sé sýkn af kröfum
stefnanda, skiptaráðanda Þórðar Eyjólfssonar, f. h. þrota-
bús G. J. Johnsen og greiði stefnandi stefnda, Útvegs-
banka Íslands h/f, 250.00 krónur í málskostnað.

Dóminum Þber að fullnægja áður en liðnir eru þrir sólar-
hringar frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir gert þær kröfur fyrir hæstarétti,
aðallega, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur
og málinu vísað frá undirrétti, en fíl vara, að hin-
um áfrýjaða dómi verði hrundið og breytt þannig,
að áfrýjandi verði algjörlega sýknaður eða til
þrautavara, að komist rétturinn að þeirri niður-
stöðu, að Gísli J. Johnsen hafi átt fyrir skuldum er
kaupmáli sá, er um ræðir í málinu, var gerður, en
skuldlaus eign hans hafi þó verið minni en verð-
mæti það, sem hann afhenti úr búi sínu með kaup-
málanum, þá verði kaupmálinn talinn gildur ann-
aðhvort einungis um húseignina Túngötu 18 eða
einungis um innanstokksmunina, eftir því sem efni
hrökkva til. Ennfremur krefst áfrýjandi málskostn-
aðar fyrir báðum réttum eftir mati hæstaréttar af
stefndum, Þórði Eyjólfssyni, f. h. þrotabús G. J.
Johnsen. Áfrýjandi hefir og stefnt Útvegsbanka Ís-
lands h/f hingað fyrir réttinn til að gæta réttar sins,
en hefir engar kröfur á hann gert. Af hálfu stefnds,
 

562

Þórðar Eyjólfssonar f. h. þrotabús G. J. Johnsen hef-
ir verið krafizt staðfestingar hins áfrýjaða dóms
og málskostnaðar fyrir hæstarétti. Sömu kröfur
eru gerðar af hálfu stefnds, Útvegsbanka Íslands
h/f, að því er hann snertir.

Ekki verður talið að þvilikur dráttur hafi orðið
á höfðun málsins fyrir undirréttinum, að þess
vegna hefði átt að vísa því frá honum og verður ó-
merkingarkrafan því ekki tekin til greina.

Svo sem nánar segir í hinum áfrýjaða dómi, þá
gerðu þau Gísli J. Johnsen og kona hans, áfrýjandi
þessa máls, með sér kaupmála árið 1927. Kaupmál-
inn var undirritaður 25. júlí, tilkynntur hinn 3. sept.
og skrásettur 5. sept., skv. 38. gr., sbr. 80. gr. laga
nr. 20, 20. júni 1923 öðlast kaupmálinn gildi tilkynn-
ingardaginn, þ. e. 3. sept. 1927. Löggerningur þessi
fór þvi fram þennan dag og hvilir sönnunarbyrði
þess, að Gísli J. Johnsen hafi þá átt fyrir skuldum
á áfrýjanda, því að þrátt fyrir orðalag 27. gr. laga
nr. 25, 14. júní 1929 verður að telja, að með grein-
inni sé sönnunarbyrðin lögð á viðsemjanda þrota-
manns. Nú eru engin gögn fyrir hendi, sem segi
beinlinis til um það hvernig efnahagur Gísla J.
Jolinsen var 3. sept. 1927. En af þeim mörgu gögn-
um, sem aðiljar hafa lagt fram bæði í undirrétti og
hæstarétti og þeir telja að óbeint megi sjá efnhag-
inn um þessar mundir af. Þá verður einkum að
styðjast við efnahagsreikning Gísla J. Johnsen pr.
214, 1927. Að taka verður þann efnahagsreikning
fram yfir þann frá 34 1926 kemur bæði af því
hvernig sönnunarbyrði í málinu er háttað, en eink-
um af hinu hve seint á árinu kaupmálinn tók gildi
og að þá var um liðinn sá hluti ársins, sem ætla má
að mestu hafi ráðið um efnahag G. J. Johnsens, sem
563

sé aðalvertíðartími vélbáta. Með efnahagsreikningn-
um frá 374. 1927 verður hinsvegar að telja sönnur
færðar að þvi, hvernig efnahagurinn var þá, að svo
miklu leyti sem reikningurinn er ekki beint sannað-
ur rangur eða líkur færðar fyrir að hann sé óábyggi-
legur, og er þá þess að sæta að erfiðara hlýtur á-
frýjanda að vera að fá reikningnum breytt sér í
vil en þrotabúinu þar sem hann er saminn af sjálf-
um manni áfrýjanda og trúnaðarmönnum hans.
Ennfremur ber að hafa það í huga, að þótt ekki sé
færðar að því fullar sannanir þá eru fram komnar
nokkrar líkur fyrir að við samning reikningsins
hafi verið allmjög stuðst við eigið mat Gísla J.
Johnsen á eignunum. Loks verður að muna við at-
hugun reikningsins og gagnrýning hans, að sönn-
unarbyrðin hvílir skv. 27. gr. gjaldþrotalaganna
aðallega á áfrýjanda, svo sem áður var tekið fram.

Efnahagsreikningurinn frá 3%., 1927 er vefengd-
ur af hálfu beggja, áfrýjanda og þrotabúsins.
Skulu nú þeir liðir reikningsins sem ágreiningur
er um athugaðir.

1. Fasteignirnar í Vestmannaeyjum eru færðar
á 417731,54 kr. til frádráttar koma þó 21112,60 kr.,
sem færðar eru skuldamegin og virðast vera fyrn-
ing eigna þessara á fyrri árum. Sýnist því svo
sem eignirnar sé raunverulega taldar á reikningn-
um með 396618,94 kr. Áfrýjandi telur verðmæti
eignanna hafa verið miklu meira en þetta. Styður
hann mál sitt með tilvitnunum í söluverð eignanna
og fasteignamat 1930, sem hann raunar vill telja
allt of lágt hvorttveggja. en hyggst þó geta reikn-
að út frá til sannvirðis. Þegar tekið er tillit til við-
bóta á eignunum eftir 1927 og verðhækkunar
þeirra á síðari reikningum G. J. Johnsen fram að
 

564

gjaldþroti þá verður að telja upplýst, að söluverð
eigna þeirra, sem með var reiknað 1927, hafi
reynzt 373656,54 kr. eða 394656,54 kr., ef tekið er til-
lit til ágóða Útvegsbankans á einni af eignum þess-
um en hana seldi hann skömmu eftir kaupin með
21000,00 kr. ágóða. Sé með sama hætti ályktað út
frá fasteignamatinu 1930 á öllum þeim eignum, er
hér koma til greina og þá voru metnar að því er
áfrýjandi heldur fram á 422400,00 kr. og er þeirri
upphæð ekki nægilega mótmælt af hálfu Þrota-
búsins, þá reynist verðmæti þeirra eigna, sem
reiknað var með 314, 1927, h. u. b. 325000,00 kr. að
fasteignamat, til viðbótar þessu fasteignamats-
verði kemur þó verðmæti bryggju og uppfyllingar,
þar sem upplýst er fyrir hæstarétti að ekki var til-
lit til þess tekið við matið. Af hálfu áfrýjanda er
því nú haldið fram, að þessa eign hafi 1927 mátt
telja 180000,00 kr. virði. En hér við er þess að sæta,
að G. J. Johnsen sjálfur hefir í mati því á eignum
sinum, sem hann hefir gert í sambandi við efna-
hagsreikninginn 3%., 1926, talið eignina þá ein-
ungis 110000,00 kr. virði, og er ekki sýnt að verð-
mæti hennar hafi aukizt á árinu 1927. Meira virði
en 110000,00 kr. virðist því ógjörlegt að telja
bryggju og uppfyllingu. Sé nú þeirri upphæð bætt
við „fasteignamatsverð“ það, sem fundið var sem
áður segir. verður það alls 435000,00 kr., og þótt
e. t. v. megi deila um suma liði þess útreiknings,
er hann a. m. k. ekki áfrýjanda í óhag.

Að vísu er það ómótmælanlegt, að þvílík skyndi-
sala á stóreignum, sem hér átti sér stað, er harla
lítil sönnun um raunverulegt verðmæti þeirra.
Sama má einnig segja um fasteignamat, en þar sem
hér er um bersýnilegt samræmi að ræða milli bók-
565

færðs verðs eignanna 3%, 1927. Söluverðs þeirra
1929 og eftir gjaldþrotið og fasteignamatsins 1930,
virðist ógerlegt að reikna með hærra verði en til-
fært er á efnahagsreikningnum 1927 sem sé
417731,54. Gegn frekari hækkun mæla og þau atr-
iði öll, sem áður var umgetið, að sérstaklega yrði
að hafa í huga við athugun reikningsins. Hinsveg-
ar virðist ágóði útvegsbankans á þeirri einu eign
af þeim, sem til voru 1927, og upplýst er að hann
hafi selt og annari, er bættist við eftir 1927, og
nam samtals 36000,00 kr., gefa heimild til að draga
ekki frá verði eignanna 1927 fyr um getnar 21112,60
kr., og má þó um það deila. En af öllu þessu ætti
það þó að vera ljóst, að kröfur þær, er komið hafa
íram um frekari lækkun á þessum lið verða ekki
til greina teknar.

2. Túnggata 18 er færð á kr. 139887,47 = 2189,12.
sem eru færðar skuldamegin sem fyrning frá fyrri
árum, að því er virðist. Þessi eign var afhent úr eign
G. J. Johnsen með kaupmála og á þvi bersýnilega
ekki að telja hana hér með. Liðirnir falla því báð-
ir niður.

3. Vélar í áburðarverksmiðjunni eru færðar á
113750,45 kr. Þegar litið er til þess, að eign þessi
seldist á árinu 1929 fyrir 115000,00 kr., sem koma
búinu að fullu til hags, þá verður að leggja það
verð, sem í reikningnum er tilfært til grundvallar,
því að ekki þykir næg ástæða til að hækka það.

4. Vélbátar eru færðir á 155480,82 kr. Upplýst er
að bátarnir hafi í upphafi ársins 1927 verið metnir
af trúnaðarmönnum bátaábyrgðarfélagsins í Vest-
mannaeyjum á 206780,67 kr. Auk þess er því hald-
ið fram af áfrýjanda, að við hafi bæzt einn bátur a
árinu, 8000,00 kr. að verðmæti. Þar sem ekki er upp-
 

566

lýst eftir hverjum reglum þessir matsmenn fara í
starfi sínu, en einkum vegna sjónarmiða þeirra,
sem áður greinir um mat á sönnunargildi reikn-
ingsins, þá verður að halda sér við upphæð þá, sem
þar er tilfærð, enda um einhverja verðrýrnun bát-
anna á árinu að ræða.

5. Erlendar vörur eru færðar á 166240,00, þó gera
megi ráð fyrir að aðferð sú, er G. J. Johnsen hefir
beitt til að ná þessari upphæð, sem sé að slá 3314 %
af brúttóverði varanna, sé ekki fulltryggur mæli-
kvarði á raunverulegt verðmæti þeirra, þá hafa
ekki af þrotabúsins hálfu verið færð nein gögn fyr-
ir með hverjum öðrum hætti hefði verið hægt að
ná réttari niðurstöðu, og verður því þessi liður ekki
lækkaður.

6. Hlutabréf eru færð með 174766,00 kr. Af þrota-
búsins hálfu hefir nú að vísu verið gert líklegt, að
sum bréfanna, einkum Íslandsbanka og h/f Íslands,
hafi verið minna virði en tilfært er á skrá, sem
þessum lið til skýringar hefir verið lögð fram í
hæstarétti. En þvi hefir þó ekki tekizt að sýna fram
á raunverulegt verð bréfanna í árslok 1927, enda
hér ekki um verulegar upphæðir til lækkunar að
ræða. Hinsvegar hefir áfrýjandi fært líkur fyrir,
að verð sumra bréfanna, einkum h/f Hamars og
h/f Hrannar, hafi verið meira virði en talið er á
skránni. Sýnist því sem mætast megi láta hér það
sem oftalið kann að vera og vantalið.

7. Veiðarfæri eru færð með 136553,41 kr. Telja
verður, að sannað sé, að hér hafi verið um að ræða
raunverulegt verðmæti. Þannig er upplýst hér fyrir
réttinum, að í árslok 1927 hafi þegar verið búið að
kaupa veiðarfæri til þeirra þriggja stóru báta, sem
G. J. Johnsen fékk um áramótin 1927 til 1928, og er
567

þannig gerð grein fyrir hækkun bókfærðs verðs
veiðarfæra á reikningnum 1927 frá reikningnum
1926, enda engin slík hækkun 1928 frá 1927.

8. Útistandandi skuldir eru færðar á 570065,89 kr.
Það er uplýst að alls voru útistandandi skuldir G.
J. Johnsen í árslok 1927 skv. bókum hans, sem efna-
hagsreikningurinn er gerður eftir 772752,16 kr. Við-
urkennt er að í þessari upphæð eru færðir ýmsir
liðir, sem hvað sem verðmæti þeirra kann að líða,
eru ekki réttilega taldir til útistandandi skulda og
nema þeir samtals 281270,11 kr. Þá eru skuldir, sem
samkvæmt bókunum virðast fyrndar að uphæð
14560,43 kr. Loks eru skuldir, sem virðist hafa verið
taldar einskisverðar og færðar eru í svonefnda „B.
D.“ bók, að upphæð 25885,48 kr. Þegar finna á raun-
verulegar útistandandi skuldir ber því að draga
þessar þrjár upphæðir frá 772752,16 og verða þá
eftir 451036,14 kr.

Bersýnilegt er að raunverulegt verðmæti úti-
standandi skulda var hvergi nærri svo hátt, sem
þetta nafnverð þeirra segir til. Hér var um gamalt
stórfyrirtæki að ræða og varð því samkvæmt þeirri
reynslu, sem fengin er um verðmæti útistandandi
skulda hjá því líkum fyrirtækjum að gera ráð fyrir
mjög verulegum afföllum, Til hliðsjónar hefir á
það verið bent af hálfu þrotabúsins, að við gjald-
þrot G. J. Johnsen hafi nafnverð útistandandi
skulda hans verið h. u. b. 255000,00 kr., en þær hafi
ekki selst nema fyrir 19500,00 kr. og upplýst er hér
fyrir réttinum, að enn hefir ekki tekizt að inn-
heimta fullar 10000,00 kr. af þessum 255000,00 kr.
Þar sem engin fullnægjandi gögn eru fyrir hendi
um mat þessa mjög svo vafasama liðs, en sönnun-
arbyrðin í málinu hvílir á áfrýjanda, þá verður

2
568

ekki hjá því komizt að lækka þennan lið um a. m.
k. 50% og þá þessar 451036,14 kr. í hæsta lagi met-
andi á 225000,00 kr.

Svo sem fyrr segir þá voru meðal útistandandi
skulda taldar 281270,11 kr., sem viðurkennt er, að
ekki eru rétt færðar, þar sem þetta voru „skuldir“
nokkra fyrirtækja eða starfsrækslugreina G.J. John-
sen sjálfs. Hér fyrir réttinum liggur sundurliðun á
þessari upphæð og má telja sannað, að hér í eru
fólgin nokkur raunveruleg verðmæti. Fyrst og
fremst hin svonefnda spitalaskuld, að upphæð
64433,71 kr., þar sem spitalinn var á þeim tíma, sem
hér hefir þýðingu enn í eign G. J. Johnsen, en
„skuld“ þessi var nokkur hluti þess verðmætis, er
G. J. Johnsen hafði lagt í spitalann, er hann svo um
þessar mundir gaf Vestmannaeyjakaupstað. Þótt
nú vafasamt megi telja hvert söluverðmæti Gísla
J. Johnsen hafi verið í spítalanum mundi hann þó
ætið hafa verið einhvers virði og sýnist því upp-
hæðin 64433,71 kr. naumast tortryggileg, enda eng-
in ákveðin gögn fyrir hendi til lækkunar. Önnur
raunveruleg verðmæti eru: Sjómannaheimili
13754,88 kr., frystihús 7798,83 kr., óeydd kol beina-
mýjölsverksmiðju 13320,00 kr., óeydd sild 3689,04
kr., og 140 kr. Samtals verða þá þessar sex upp-
hæðir 103136,46 kr. Og verður að telja þá upp-
hæð til eigna. Að öðru leyti en þessu hefir áfrýj-
anda ekki tekizt að gera grein fyrir að um raun-
veruleg verðmæti hafi verið að ræða í þessum
281270,11 kr.

Af því sem nú hefir verið sagt er sýnt, að í stað
liðsins „útistandandi skuldir,“, eiga að koma tveir
liðir: Útistandandi skuldir að uphæð 225000,00 kr.
og ýms önnur verðmæti að upphæð 103136,46 kr.
569

Eru það samtals 328136,46 kr. og eru þá 241929,43
kr. of taldar undir þessum lið.

Um aðra liði eignamegin en þessa virðist ekki
vera ágreiningur og eru þeir því ekki gerðir hér
sérstaklega að umtalsefni. Samtals námu eignirnar
á efnahagsreikningnum 2064648,92 kr. Oftalið var
eignamegin: Túngata 18 á 139887,47 og meðal úti-
standandi skulda 241929,43, sem samtals verða
381816,90. Þessa síðustu upphæð ber því að draga
frá 2064648,92 kr. og verða þá eftir 1682832,02 kr.,
sem er sú upphæð, er eignirnar verða skv. fram-
ansögðu að teljast á.

Þá er að athuga skuldir þær, sem á G. J. John-
sen eru taldar hvíla í efnahagsreikningnum 3%,
1927. Fallast verður á það með áfrýjanda, að með-
al eigin víxla sé oftalin 60000,00 kr. víxilsskuld við
Íslandsbanka frá 23, 1927, því að áfrýjandi var
samþykkjandi þessa víxils og setti húseignina Tún-
götu 18 að veði fyrir greiðslu skuldarinnar, og
hvíldi hún því fyrst og fremst á áfrýjanda. En á-
frýjandi tók, að því er eindregið er haldið fram af
hennar hálfu, og raunar fallizt er á af þrotabúsins
hálfu, skuld þessa að sér sem einskonar endurgjald
fyrir verðmæti þau, sem henni hlotnuðust með
kaupmálanum, og er því alveg ljóst að skuldina á
ekki að telja hér með. Hinsvegar verður það ekki
talið rétt, að liðurinn fyrirfram greidd grunnleiga
sé hér ranglega talin með áhvílandi skuldum, því að
hér var um raunverulega skuld G. J. Johnsen að
ræða. Að þessu athuguðu verður að telja áhvílandi
skuldir G. J. Johnsen í árslok 1927 hafa verið veð.
skuldir 9857,50 kr. og aðrar skuldir 1794752,49 kr.,
en þar frá dragast 60000,00 kr. og verða þá áhvil-
andi skuldir alls 1744609,99 kr.
570

Skuldir umfram eignir eru því samkvæmt fram-
ansögðu 1744609,99 -- 1682832,02 = 61777,97. En
hér við bætist það, að með bréfi N. Manschers og
Björns Árnasonar frá 17. júni 1929 er upplýst að
vanfært tap G. J. Johnsen skv. efnahagsreikningn-
um í árslok 1927 var 77358,04 kr. Þótt ekki sé gerð
grein fyrir því í einstökum atriðum, hvernig upp-
hæð þessi er fengin, hlýtur annaðhvort að vera um
offærslu á bókfærðum eignum eða vanfærslu á á-
hvilandi skuldum að ræða, og ber því að bæta þess-
ari upphæð við skuld þá, sem telja verður að G. J.
Johnsen hafi verið í þann 34, 1927 að svo miklu
leyti, sem ekki eru færð gögn fyrir, að til hennar
hafi verið tillit tekið við mat eigna og áhvilandi
skulda hér að framan. Nú þykir nægilega sýnt
fram á það hér fyrir réttinum, að eignamegin hafi
við athugun annara verðmæta en útistandandi
skulda, sem undir þeim lið eru taldir sbr. 8 að
framan, þegar verið dregnar frá 21723,57 kr. af
þessum 77358,04 og verða þá eftir 55634,47 kr.
Þeirri upphæð ber því að bæta við 61777,97 og
koma þá 117412,44 kr. sem telja verður skuldir
G. J. Johnsen hafi numið umfram eignir í árslok
1927.

Skv. þessu hefir áfrýjanda ekki tekizt að sanna,
að G. J. Johnsen hafi átt fyrir skuldum í árslok
1927 og hefir hér þó ekki verið hreyft við verð-
mætum vörubyrgða né spitalaskuldinni né heldur
dregið frá verðmæti fasteigna í Vestmananeyjum
sú uphæð, 21112,60 kr., sem þegar virðist hafa verið
búið að afskrifa, en breyting á þessum liðum öllum
hefði verið G. J. Johnsen í óhag. Þar sem áfrýj-
andi hefir ekki fært líkur á betri fjárhag G. J. John-
sen 3. sept. 1927 en 31. dez. 1927, a. m. k. ekki svo
571

neinu nemi. Þá verður að telja sama máli gegna
um bæði þessi tímamörk.

Þessari niðurstöðu um efnahag G. J. Johnsen um
þessar mundir er og til stuðnings bréf útbússtjóra
Íslandsbanka í Vestmannaeyjum, dagsett 15. okt.
1927, en afrit þess hefir verið lagt fram í hæsta-
rétti. Útbússtjórinn mátti vera allra manna kunn-
ugastur efnahag G. J. Johnsen, en af bréfi hans
sést, að þá hafi G. J. Johnsen verið í mestu fjárhags-
kröggum og algeru greiðsluþroti. Þrátt fyrir þetta
hefði G. J. Johnsen að vísu getað átt fyrir skuldum,
en frásögn útbússtjórans styður samt mjög þá nið-
urstöðu um eignaleysi G. J. Johnsen, sem náð hefir
verið með öðrum hætti.

Að því er snertir þrautavarakröfu áfrýjanda er
þess að geta að skv. kaupmálanum sjálfum er verð-
mæti það, sem með honum var afhent metið á
116000,00 kr. alls, en þar frá ber svo að draga
60000,00 kr. þær, sem telja verður að áfrýjandi hafi
af höndum innt til endurgjalds og eru þá ekki nema
56000,00 kr. eftir, sem áfrýjandi hefir fengið skuld-
Jaust skv. kaupmálanum. Skuldir G. J. Johnsen
umfram eignir virðast undir öllum kringumstæð-
um hafa numið hærri upphæð en þetta og verður
þrautavarakrafan þegar af þeirri ástæðu ekki tek-
in til greina.

Að þessu athuguðu ber að staðfesta hinn áfrýj-
aða dóm. Rétt þykir að málskostnaður fyrir hæsta-
rétti falli niður, að öðru leyti en því, að áfrýjandi
greiði stefnda, Útvegsbanka Íslands h/f 100 kr. í
málskostnað, þar sem ástæðulaust virðist hafa ver-
ið að stefna bankanum hingað fyrir réttinn.

Mál þetta var þingfest í hæstarétti í júní 1932.
Síðan hafa málflutningsmennirnir mjög oft fengið
ð72

í þvi fresti og það þvi dregizt svo að það er ekki
flutt fyrr en nú í janúar 1934. Dráttur þessi er að
vísu að nokkru leyti réttlættur með veikindafor-
föllum hæstaréttarmálaflutningsmannanna, Jóns
Ásbjörnssonar og Guðmundar Ólafssonar, en þó
verður ekki hjá því komizt að vita þá fyrir þenna
langa drátt.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað.

Áfrýjandi, frú Ásdís Johnsen, greiði, Útvegs-
banka Íslands h/f, 100 kr. í málskostnað fyrir
hæstarétti, en að öðru leyti falli málskostnað-
ur í hæstarétti niður.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestarétti Reykjavíkur með
stefnu, útgefinn 16 febrúar 1931, af Þórði Eyjólfssyni, skip-
uðum skiptaráðanda í þrotabúi Gísla J. Johnsen konsúls og
úitgerðarmanns í Reykjavík, er tekið var til skipta í nóvem-
bermánuði 1930, gegn frú Ásdísi Johnsen, Túngötu 18.
Reykjavík og Útvegsbanka Íslands h/f. Fyrir réttinum
hefir stefnandi gert þær réttarkröfur, að kaupmála þeim,
er útgerðarmaður Gísli J. Johnsen gerði við konu sína 25.
júlí 1927 og tilkynntur var 3. sept. 1927 til kaupmálaskrár-
innar, sé riftað og að eignir þær, er getur í nefndum kaup-
mála, verði viðurkenndar sem eign þrotabúsins og enn-
fremur að riftað verði veðsetningu frú Ásdísar Johnsen,
gerðri 23. dez. 1927 (í veðbókarvottorði og stefnunni
stendur 23. dez. 1928 en það virðist vera ritvilla, sbr.
riskl. nr. 36 og nr. 37) til Íslandsbanka, er banka Þessum
var veittur með 1 veðrétti í húseigninni Túngötu 18 fyrir
573

kr. 60000,00. Þá krefst stefnandi og málskostnaðar að skað-
lausu eða að mati réttarins.

Nánari tildrög málsins telur stefnandi vera þau, að með
umræddum kaupmála hafi þau hjónin, Gísli J. Johnsen og
frú Ásdís Johnsen, komið sér saman um, að aliir innan-
stokksmunir og húsgögn, sem þau áttu, er kaupmálinn var
gerður eða síðar kynnu að eignast, skyldu vera séreign
konunnar og öllum skuldbindingum félagsbúsins óviðkom-
andi og ennfremur að húseignin nr. 18 við Túngötu í
Reykjavík með öllu múr- og naglföstu, lóð og mannvirkj-
um skyldi vera séreign konunnar og á sama hátt skuld-
bindingum félagsbúsins óviðkomandi og hafi eignum
þessum síðar verið haldið utan við gjaldþrotaskiptin. Tel-
ur stefnandi að Gísli J. Johnsen hafi ekki átt nægilegt fé
fyrir skuldum á þeim tíma, er kaupmálinn var gerður og
sé kaupmálinn þess vegna ógildur skv. 27. gr. laga nr. 25,
14. júní 1929, og beri að láta skiptameðferð búsins ná til
eigna þeirra, er ráðstafað hefir verið með kaupmálanum.

Ennfremur telur stefnandi, að veðrétti Útvegsbanka Ís-
lands h/f. samkvæmt veðbréfi frú Ásdísar Johnsen. dags.
93. dez. 1927, beri að rifta samkvæmt 28. gr. laga nr. 25,
1929.

Stefnda, frú Ásdís Johnsen, hefir gert þær réttarkröfur,
að málinu verði vísað frá dómi, en til vara, að hún verði
algerlega sýknuð af kröfum stefnanda, bæði kröfunni um
riftun kaupmálans og málskostnaðarkröfunni og henni
verði tildæmdur málskostnaður samkvæmt taxta mála-
flutningsmannafélags Íslands h/f, en til vara eftir mati
réttarins. Stefndur, Útvegsbanki Íslands h/f. gerir þær
réttarkröfur, að hann verði sýknaður af öllum kröfum
stefnanda og að honum verði tildæmdur riflegur máls-
kostnaður. —

Frávísunarkröfuna byggir stefnda, frú Ásdís Johnsen, á
því, að í 30. gr. laga nr. 25 frá 1%4 1929 um gjaldþrota-
skipti, sé svo ákveðið, að höfða skuli riftunarmál sam-
kvæmt þeim lögum tafarlaust þegar skiptafundur hefir
tekið ákvörðun um það. Ákvörðunin um höfðun þessa máls
hafi verið tekin á skiptafundi 24. janúar 1931. en stefna
í því ekki gefin út fyr en 16 febrúar s. á. og málið þingfest
18. s. m. Hafi málshöfðunin þannig dregizt í nánara til-
greint þrjár vikur frá því að ákvörðun var tekin um hana.
o74

Þá skirskotar stefnda ennfremur máli sínu til stuðnings
til þess, að í gjaldþrotalögunum nr. 7, 13. apríl 1894. Bjönar
numin voru úr gildi með lögum nr. 25 frá 1929, hafi
verið mælt svo fyrir, að riftunarmál skyldi höfðað innan
fjögra vikna eftir skiptafund þann, er kröfurnar hafi ver.
ið rannsakaðar á, ef þau skyldu flutt í lögsagnarumdæm.
inu, en ef þau skyldu höfðuð í öðru lögsagnarumdæmi, þá
skyldu hinar nauðsynlegu ráðstafanir til þess gerðar inn-
an 19 vikna frá sama tíma. Þar sem nú Í núgildandi lög-
um sé ákvæði um, að riftunarmál samkvæmt þeim skuli
höfðað tafarlaust eftir ákvörðun skiptafundar þar um,
hljóti meiningin með þessum nýju ákvæðum einvörðungu
að hafa verið auk annara breytinga á skilyrðunum til máls-
höfðunar — sú að stytta frestinn til málshöfðunar frá því
sem áður var og úr því að svo hafi verið, þá þurfi varla
að deila um það, að hann hafi verið styttur um meir en t.
d. hálfa viku. Þessu til andsvara bendir stefnandi á það,
að í jafnstóru máli sem þessu hafi þurft nokkurn tíma til
undirbúnings málssókninni. Þá neitar stefnandi því, að
hægt sé að nota 32. gr. laga nr. 7 frá 1894 til skýringar á
30. gr. núgildandi laga. Gömlu lögin hafa miðað málshöfð-
unarfrestinn við skiptafund þann, er kröfurnar hafa verið
rannsakaðar á, en núgildandi lög miði við fund þann, er
ákvörðun um málssóknina er tekin á, án tillits til, hvenær
hann er haldinn og sé þannig samkvæmt lögum nr. 25
frá 1929 hægt að taka ákvörðun um málshöfðun, hvenær
sem er, á meðan á skiptunum stendur.

Rétturinn getur ekki fallizt á, að frávísa beri málinu.
Samkvæmt tilvitnaðri grein laga nr. 25 frá 1929 er svo á-
kveðið, að mál til riftingar ráðstöfunum 19.—28. gr. sömu
laga skuli rekið með hæfilegum hraða. Mál það, er hér ligg-
ur fyrir til dómsáleggingar er mjög umfangsmikið. Hefir
sókn þess og vörn tekið ár, og virðist aðilar þó vera sam-
mála um, að það hafi verið rekið með hæfilegum hraða,
en undirbúning málsins verður að líta á með hliðsjón af
því, hversu málið er umfangsmikið. Að þessu athuguðu,
svo og því, að ekki eru í gjaldbrotalögunum ákveðin tak-
mörk fyrir því. hvenær riftunarmál verði síðast höfðað,
þykir ekki rétt að taka frávisunarkröfuna til greina.

Um efni málsins skal það fyrst athugað, að málsaðiljar
eru ekki sammála um, hvenær kaupmálinn milli hjónanna
570

G. J. Johnsen og frú Ásdísar Johnsen hafi öðlazt gildi. Held-
ur stefnda því fram, að gildi hans beri að reikna frá þeim
tima, er hann var undirritaður af hjónunum, en það var
25. júlí 1927. Stefnandi heldur því hinsvegar fram, að
gildi hans reiknist frá tilkynningardegi, 3. september 1927,
og verður rétturinn að fallast á þá skoðun. Verður ekki
séð, að 27. gr. gjaldþrotalaganna geri neina breytingu á
viðurkenndum reglum um gildistöku kaupmála.

Með því að ekkert yfirlit finnst um efnahag gjaldþrota
dag þann, er kaupmálinn tók gildi, hefir stefnda til sönn-
unar því að gjaldþroti hafi átt þá fyrir skuldum, lagt fram
efnahagsyfirlit hans við næstu áramót á undan, það er pr.
31. dez. 1926, samið af gjaldþrota G. J. Johnsen sjálfum, og:
sýnir efnahagsyfirlit þetta skuldlausa eign kr. 411249.54 og
jafnframt lagt fram mat gjaldþrota sjálfs á eignum sínum,
eins og þær voru á sama tíma, er sýnir skuldlausa eign kr.
841251,10. Stefnandi krefst þess hinsvegar, að efnahags-
reikningur gjaldþrota pr. 31. dez. 1927 sé lagður til grund-
vallar við rannsókn á því, hvort gjaldþroti hafi átt fyrir
skuldum 3. sept. 1927. Með tilliti til þess, hversu seint á
árinu 1927 kaupmálinn tók gildi, þykir verða að hafa
aðallega hliðsjón af efnahagsreikningnum pr. 31. dez.
1927, er skera skal úr því, hvort gjaldþroti G. J. Johnsen
hafi átt nægilegt fé fyrir skuldum við gildistöku kaup-
málans.

Skulu nú hinir einstöku liðir á efnahagsreikningi Gísla
J. Johnsen athugaðir, eftir því sem málfærslan gefur til-
efni til.

I. Fasteignir í Vestmannaeyjum:

Þær eru Þókfærðar á efnahagsyfirlitinu pr. 31. dez.
1926 með kr. 376618,94. Gjaldbroti metur þær sjálfur á
kr. 500000,00. Auk þess færir gjaldþroti matsverð á
bryggju og uppfyllingu kr. 110000,00. Á efnahagsreikn-
ingi pr. 31. dez. 1927 eru fasteignir í Vestmannaeyjum
bókfærðar á kr. 417731,54. Stefnda heldur því nú fram að
eignir þessar hafi verið kr. 500000,00 virði á þeim tíma er
kaupmálinn tók gildi, og vísar því til sönnunar til þess,
að þær hafi selst fyrir nærfelt kr. 525000,00. Aðaleignirn-
ar keypti Útvegsbanki Íslands h/f fyrir kr. 309625,00. Þá
heldur stefnda því og ómótmælt fram, að beinamjölsverk-
 

smiðja, sem Gisli J. Johnsen átti, hafi selst 1929 fyrir kr.
215000,00 með vélum. Þar af telur stefnda vélarnar kr.
115000,00. Ennfremur segir hún að aðrar þessar eignir
hafi selzt á kr. 79000,00 gróða Útvegsbanka Íslands h/f
á Breiðabliki og frystihúsinu. Loks kveður stefnda fast-
eignamat allra þessara eigna hafa verið kr. 422400,00
1930; sé við það bætt 25%, en það sé ekki of í lagt, er
reikna skal sannvirði, verði útkoman 528000,00.

Það skal strax hér tekið fram, að liðurinn, bryggjur
og mannvirki, verður að teljast innifalinn í þeim eignum,
sem rætt er um hér að framan. Þessa liðs er ekki sér-
staklega getið á efnahagsreikningnum pr. 31. dez. 1997,
en aftur á móti á efnahagsreikningunum pr. 31. dez. 1928
og pr. 31. okt. 1929, en þá lækkar líka nokkuð bókfært
verð á öðrum fasteignum í Vestmannaeyjum. Eftir skjöl-
um málsins verður bryggja þessi og mannvirki að teljast
innifalin í söluverði fasteigna í Vestmannaeyjum við
gjaldþrot Gísla J. Johnsen. Skýrsla endurskoðendanna,
tjskjl. nr. 30 virðist og taka af allan vafa um þetta síðast
nefnda atriði. Stefnandinn neitar því að fasteignirnar í
Vestmannaeyjum hafi verið svo mikils virði sem stefnda
vill vera láta. Vísar stefnandi máli sínu til stuðnings til
þess, að í ársbyrjun 1925 hafi fasteignir í Vestmannaeyj-
um verið bókfærðar á kr. 258243,15, en í árslok sama ár á
kr. 378910,00. og sé sagt, „að eignirnar séu færðar upp í
matsverð“ um mismuninn eða kr. 120666,85. Stefnda held-
ur því hinsvegar fram, að uppfærsla þessi stafi af miklum
framkvæmdum á árinu 1925.

Eins og áður er sagt eru fasteignir í Vestmannaeyjum
bókfærðar pr. 31. dez. 1927 á kr. 417731,54. Á efnahags-
reikningi pr. 31. dez. 1928 eru þær Þbókfærðar á kr.
475800,00 og auk þess frystihúsið á sérstökum lið á kr.
10000,00 og frystihúsvélar á kr. 13500,00. Á efnahagsreikn-
ingi pr. 31. okt. 1929 eru eignir þessar bókfærðar með
sömu upphæðum og pr. 31. dez. 1928 nema nú er frysti-
húsið bókfært á kr. 20000,00. Hér liggur því fyrir mjög
mikil hækkun á efnahagsreikningnum pr. 31. dez. 1997,
en ekki verður séð á málsskjölunum hvort hækkun þessi
stafar að meira eða minna leyti af stækkun fasteignanna
á þessu tímabili. Þó liggur nærri að ætla, að frystihúsið
hafi verið fyrst bókfært 31. dez. 1928, með því að það er
77

þá og eftir það fært á sérstökum lið jafnframt því sem
bókfært verð á öðrum fasteignum hækkar. Þar sem nú
stefnda hefir sýnt fram á söluverð fasteigna í Vestmanna-
eyjum, en hinsvegar upplýsingar vanta um, hvort hækkun
á efnahagsreikningunum pr. 31. dez. 1928 og pr. 31. okt.
1929 stafi ekki af stækkun fasteignanna, þó því sé ekki
sérstaklega haldið fram af stefnda. Þykir rétt að leggja
hið bókfærða verð á efnahagsreikningnum pr. 31. dez.
1927 til grundvallar um verð fasteignanna í Vestmanna-
eyjum.
II. Túngata 18 Reykjavík:

Húseign þessi er bókfærð á efnahagsreikningi pr. 31.
dez. 1927 á kr. 139887,47 = fyrningu kr. 2189,19 = kr.
137698,35. Stefnandi krefst þess, að liður þessi falli alveg
niður, en hinsvegar krefst stefnda þess, að kr. 60000,00 í
eign þessari séu teknar til greina, er gerður er upp efna-
hagur gjaldþrota við gildistöku kaupmálans, með þvi að
hún hafi með veðbréfi dags. 23. dez. 1927 veitt einum
aðal-kreditor manns síns, Íslandsbanka, veð fyrir nefndri
upphæð í húsinu. Á þetta getur rétturinn ekki fallist þeg-
ar af þeim ástæðum að gera á upp efnahag Gísla J. John-
sen á þeirri stundu, er kaupmálinn tók gildi, og ennfrem-
ur sökum þess. að veð þetta er aðeins veitt einum af
skuldheimtumönnum Þbúsins, en ekki öllum skuldheimtu-
mönnum í sameiningu. Veðið er auk þess veitt fyrir láni,
sem virðist vera tekið á sama tíma sem veðið er veitt, en
ekki fyrir láni, sem stafaði frá því fyrir gildistöku kaup-
málans. Upphæð þessa væri því aðeins hægt að taka til
greina, að sannað væri að efnahagur gjaldþrota hefði versn-
að sem upphæðinni nemur frá gildistöku kaupmálans til
þess tíma, er efnahagsreikningurinn pr. 31. dez. 1927 var
gerður, en að svo hafi verið, verður ekki séð af gögnum
málsins. Verður liður þessi því að koma til frádráttar með
fullri upphæð.

S

II. Vélar í áburðarverksmiðjunni:
Bókfært verð á Þeim er á efnahagsreikningi pr.
31. dez. 1927 kr. 154380,45 — áður afskrifað kr. 40630,00
= 113750,45. Krefst stefnda þess með tilvísun til sölu-

verðs verksmiðjunnar 1929, sem ekki hefir verið mót-
 

578

mælt, að vélarnar séu reiknaðar á kr. 145000,00; telur
hún ekki of í lagt, að þær hafi fyrnst um kr. 30000,00 frá
gildistöku kaupmálans til þess er verksmiðjan var seld.
Stefnandi krefst hinsvegar lækkunar á þessum lið með
skírskotun til að vélarnar eru bókfærðar á kr. 85170,00 á
efnahagsreikningnum pr. 31. dez. 1925. Gegn þessu stað-
hæfir stefnda, að mikið hafi verið aukið við vélarnar
árin 1925 og 1926 og leggur fram vottorð frá Þ. Runólfs-
syni vélfræðing um að svo hafi verið. Hefir nefndur vél.
fræðingur staðfest vottorðið fyrir rétti. Rétt þykir að þessu
öllu athuguðu að leggja söluverð vélanna kr. 115000,00 til
grundvallar.

IV. Vélbátar og veiðarfæri:

a) Vélbátar. Þeir eru bókfærðir á efnahagsreikningi
pr. 31. dez. 1927 á kr. 191508,72 = áður afskrifað kr.
36027.90 kr. 155480,82. Af trúnaðarmönnum báta-
ábyrgðarfélags Vestmannaeyja eru þeir virtir í ársbyrjun
1927 á kr. 206780,07. Ábyrgðarupphæð þeirra var á sama
tíma kr. 165424,55. Á árinu 1928 hækkar bókfært verð
bátanna um ca. 125000.00 krónur upp í kr. 280157,72, og
er ómótmælt talið að gjaldþroti hafi á því ári bætt við
sig þrem stórum vélbátum. Á efnahagsreikningi pr. 31.
okt. 1929 eru þeir bókfærðir á kr. 267657,72. Við gjald-
þrotið seldust allir vélbátarnir að því er séð verður.
ásamt veiðarfærum á kr. 161400,00. Stefnda krefst þess,
að mat trúnaðarmanna Þbátaábyrgðarfélags Vestmanna-
eyja sé lagt til grundvallar, og bendir á, að mat báta-
ábyrgðarfélagsins sé tekið gilt af Samábyrgð Íslands á
fiskiskipum, sem endurtryggi fyrir bátaábyrgðarfélagið;
þá tekur stefnda og fram að ekki hafi bátaeign Gísla J.
Johnsen minnkað á árinu 1927, og kemur það heim við
samanburð á efnahagsreikningunum. Stefnandi mótmælir
þessu og bendir á það hversu lágt bátarnir hafi selzt við
gjaldþrotið.

b) Veiðarfæri o. fl. í mótorbátum. Á efnahagsreikn-
ingi pr. 31. dez. 1927 eru veiðarfæri bókfærð á kr.
136553,41 en á efnahagsyfirliti pr. 31. dez. 1926 á kr.
88699,90 og það ár kom þessi liður fyrst fram á efna-
hagsreikningi gjaldþrota. Stefnandi heldur því fram, að
þessi liður sé innifalinn í virðingarverði bátanna. Til
ð79

sönnunar því að svo sé ekki, hefir stefnda lagt fram vott-
orð frá bátaábyrgðarfélagi Vestmannaeyja um að verð-
mæti veiðarfæra hafi aldrei verið tekið til greina við
bátavirðingar félagsins. Þá hefir stefnda lagt fram vott-
orð frá nokkrum útgerðarmönnum í Vestmannaeyjum
(rjskl. nr. 40) því til sönnunar, að veiðarfærin séu ekki
of hátt bókfærð. Hinsvegar hefir stefnda ekki bent á.
hvernig á hinni miklu hækkun á veiðarfærunum á árinu
1927 stendur, þegar bókfært verð sjálfra bátanna hækkar
ekki svo nokkru nemi.

c) Með virðingargerð trúnaðarmanna bátaábyrgðarfé-
lags Vestmannaeyja þykir stefnda nú hafa fært nokkrar
líkur fyrir því, að mótorbátaeignin hafi verið meiri en
efnahagsreikningarnir pr. 31. dez. 1926 og pr. 31. dez.
1927 gefa til kynna. Hinsvegar hefir stefndu ekki tekizt að
sanna eins og áður er sagt, hvernig stendur á hækkuninni
á veiðarfærunum árið 1927 sbr. og að ekkert er afskrifað
af veiðarfærum á efnahagsreikningunum 1926 og 1927. Þá
verður og að taka tillit til bréfs Gísla J. Johnsen til Ís-
landsbanka, dags. 7. dez. 1927, þar sem hann telur, að
mótorbátarnir ættu að vera með veiðarfærum kr.
200000,00 að minnsta kosti; það er skrifað á þeim tíma er
Gísli J. Johnsen hlaut að vita, að ekki dugði að gera of
lítið úr gjaldþoli sínu. Að þessum sundurleitu gögnum
athuguðum, þykir stefndu að réttarins áliti að minnsta
kosti ekki hafa tekizt að færa sönnur á, að vélbátar og
veiðarfæri hafi verið verðmeiri við gildistöku kaupmál-
ans en efnahagsreikningurinn pr. 31. dez. 1927 gefur til
kynna.

V. Vörubirgðir og útistandandi skuldir:

a) Vörubirgðir. Á efnahagsreikningi pr. 31. dez. 1927
eru erlendar vörur bókfærðar á kr. 166240.09. Stefnandi
krefst þess, að vörubirgðirnar séu færðar niður um
helming. Vísar hann Í því efni sérstaklega til áðurnefnds
bréfs G. J. Johnsen til Íslandsbanka dags. 7. dez. 1927, en
í þvi bréfi segir hann: „Vitanlega á ég í Vestmannaeyj-
um allmiklar vörubirgðir og útistandandi skuldir. Að
minnsta kosti er hvorttveggja ekki of metið á kr.
#00000,00“. Kveður stefnandi G. J. Johnsen hafa verið all-
aðbrengdan er hann skrifaði bréfið, og hafi hann boðizt
 

580

til að gera samning við bankann um skuldir sinar. Hins.
vegar sé á efnahagsreikningnum pr. 31. dez. 1927 vöru-
birgðir og  útistandandi skuldir taldar samtals pr.
736305.98. Stefnda mótmælir þvi. að nefnt bréf sanni
nokkuð í þessu efni. Það hafi verið ritað fyrir áramót og
þessvegna áður en gert var upp. Hafi G. J. Johnsen ekki
séð ástæðu til að nefna hærri upphæð, þótt hann hafi
getað sagt sér sjálfur, að vörubirgðir og útistandandi
skuldir væru meira virði en hann tilgreindi. Því að upp-
hæðin sem hann nefndi, hafi nægt fullkomlega til þess
að sýna, að skuldir hans við bankann voru tryggar eins
og þá stóðu sakir. Þá leggur stefnda fram sundurliðag
yfirlit yfir vöruirgðir Gísla J. Johnsen samkvæmt vöru-
talningabók pr. 31. dez. 1926, er sýnir að Gísli J. Johnsen
dró á efnahagsyfirlitinu við nefnd áramót 3314% frá
brúttóverði og 7% % frá nettóverði vörubirgðanna. Telur
stefnda að þetta muni vera hærra en ástæða er til í raun
og veru; þannig munu samvinnufélögin t. d. ekki draga
nema 20% frá útsöluverði. Þessu síðast nefnda atriði til
sönnunar leggur stefnda fram útdrátt úr ræðu eftir Ham.
grím heitinn Kristinsson forstjóra, er Þirtist í blaðinu
„Timinn“ 20. maí 1922. Loks leggur stefnda fram bréf
frá Vergzlunarráði Íslands til sönnunar því, að afföllin séu
að minnsta kosti eins mikil og tíðkast hjá kaupmönnum.
Það athugast, að þessi frádráttur er miðaður við áramót-
in 1926—27, en nokkur líkindi eru til að sömu reglu hafi
verið beitt við uppgjörið pr. 31. dez. 1929, enda því ekki
beinlínis mótmælt að svo hafi verið.

b) Útistandandi skuldir. Bókfært verð þeirra á efna.
hagsreikningi pr. #1. dez. 1927 er kr. 570065.89. Sam-
kvæmt skýrslum endurskoðenda þeirra, er fóru yfir bók-
hald G. J. Johnsen, eftir að hann varð gjaldþrota, voru
allar  útistandandi skuldir samkvæmt bókunum kr.
712752.16, en að frádregnum skuldum G. J. Johnsen sjálfs
eða réttara sagt Ýmsra greina atvinnurekstrar hans,
spitalaskuld svonefndri, fyrndum skuldum og skuldum
samkvæmt bók „B. D. námu útistandandi skuldir sam.
kvæmt skýrslu nefndra endurskoðenda 1. jan. 1928, kr.
451036,14. Skulu nú þessar frádráttarupphæðir nánar at.
hugaðar.

1. Spitalaskuldin.
581

Samkvæmt skýrslu endurskoðendanna hefir hún verið
pr. 31. dez. 1927 kr. 64433,71 (rjskl. 17), en einmitt þann
dag hefir hún, kr. 60831,03, verið gefin eftir (rjskl. nr.
15). Ber þessvegna að taka til greina kröfu stefndu um
að telja hana til útistandandi skulda á þeim tíma, er kaup-
málinn tók gildi.

2. Skuldir ýmsra greina atvinnurekstrar G. J. Johnsen.

Þær nema pr. 31. d€z. 1927 kr. 216836,40 (sbr. rjskl.
nr. 17). Telja endurskoðendurnir að ekki sé hægt að telja
þessa upphæð til útistandandi skulda. Stefnda viður-
kennir, að hér sé ekki um raunverulega skuld að ræða,
því að maður geti ekki skuldað sjálfum sér í lögfræði-
legri merkingu þess orðs, en þetta séu hinsvegar ýmsar
nauðsynjar keyptar til útgerðarinnar og annara fyrir-
tækja Gísla J. Johnsen; sé þessvegna um eign að ræða,
sem færð sé sem skuld þessarar greinar atvinnurekstrar-
ins við G. J. Johnsen eða verzlun hans. Þessu mótmælir
stefnandi eindregið. Kveður hann þetta muni vera aðal-
lega nauðsynjar til mótorbátanna o. fl. og komi ekki til
mála, að það sé nein eignaaukning. Með skirskotun til
skýrslu endurskoðendanna svo 08 þess, að stefndu hefir
ekki tekizt að sanna, að hér hafi verið um eign að ræða,
verður ekki hægt að taka tillit til þessa liðs.

Endurskoðendur telja eins og áður er sagt útistandandi
skuldir pr. 31. dez. 1927 kr. 451036,14. Stefnandi krefst
þess, að skuldir þessar verði ekki metnar hærra en 25%
af nafnverði eða á kr. 112759.04. Vísar hann máli sínu til
stuðnings til þess að útistandandi skuldir G. J. Johnsen
við gjaldþrotið námu kr. 255000,00 að nafnverði, en voru
seldar á kr. 19500,00 eða á 8% af nafnverði. Gegn þessu
bendir stefnda á. að það nái ekki nokkurri átt að draga
fyrst frá hinar hæpnu skuldir, .,B. D.“ o. fl. og siðan 75%
frá skuldunum; ennfremur bendir stefnda á, að skuldirn-
ar hafi aðeins verið kr. 255000,00 þegar G. J. Johnsen varð
gjaldþrota, og sýnir það að skuldirnar hafi innheimtzt
vel. Þá kveður hún innborganir á reikninga 1926— 1928
hafa numið:

1926 Loc kr. 2165564,47
1927 00 — 2022870.47
1928 Ll — 4116928,02

og sýni þetta, hversu vel skuldirnar hafi innheimtzt.
 

582

Stefnda leggur loks fram útdrátt úr 30. tbl. blaðsins „Tim.
inn“, sem út kom 10. maí 1931, en i nefndri grein eru
upplýsingar um, hvernig gengið hafi að innheimta úti.
standandi skuldir Kaupfélags Eyfirðinga. Samkvæmt því
hafi félagið átt útistandandi skuldir um hálfa milljón
króna árið 1921, en árið 1929 hafi skuldirnar verið komn.-
ar niður í kr. 29000.00.

c) Þau gögn sem stefnda hefir lagt fram, sanna, að
ekki ber að draga frá útistandandi skuldum neitt líkt því
eins mikið og stefnandi krefst, en hinsvegar verður að
telja vafasamt, að rétt sé að taka vörubirgðirnar til greina
með bókfærðu verði og skuldirnar með fullu nafnverði
eins og. endurskoðendurnir telja þær sbr. og margnefnt
bréf G. J. Johnsen til Íslandsbanka. Endurskoðendurnir
segja um skuldirnar: „Um verðmæti þessara skulda get-
um við ekkert fullyrt, þ. e. a. s. við getum ekki gert okk.
ur grein fyrir hæfilegum atföllum. Liggja þannig ekki
fyrir réttinum nægileg skilríki til að ákveða hætfileg
afföll.

VI. Hlutabréf:

Stefnda hefir lagt fram sundurliðaða skýrslu yfir hluta-
bréfaeign G. J. Johnsen pr. 31. dez. 1926 ásamt mati hans
á Þeim á sama tíma. Er það mat mun hærra en bókfært
verð. Slík sundurliðun og mat liggur ekki fyrir yfir hluta.
bréfin pr. 31. dez. 1927. Að þessu athuguðu fær rétturinn
ekki séð, að fært sé að leggja annað mat á bréf þessi en
bókfært verð pr. 31. dez. 1927.

Á efnahagsreikningi G. J. Johnsen pr. 31. dez. 1997 er
tap samkvæmt rekstrarreikningi það ár talið kr. 106963,80.
Í bréfi sem endurskoðendafirmað N. Manscher £ Björn
Árnason rituðu bankastjórn Íslandsbanka 17. júní 1929,
lýsa þeir því yfir, að þeir hafi komizt að þeirri niður.
stöðu við athugun á fylgiskjölum og fleiru fyrir árið
1927— 1928, tapað pr. 31. dez. 1927 hefði átt að vera kr.
71358,04 hærra en talið er á efnahagsreikningnum. Tapið
pr. 31. dez. 1927 hafi þannig numið kr. 184321,84 og hefði
því höfuðstólsreikningurinn átt að vera kr. 159379,17 ;
stað kr. 236737,21.

Þær tölur. sem samkvæmt framanrituðu, ber fyrst og
fremst að draga frá á efnahagsreikningi Gísla J. Johnsen
pr. 31. dez. 1927 eru:
583

1. Húseignin Túngata 18, Reykjavik .... kr. 137698,35
2. Á útistandandi skuldum kr. 570065,89 =
45103,14--64433,71 (spitalinn rskjl.nr.17 —  54596,04
3. Samkvæmt skýrslu endurskoðendanna N.
Manscher £ Björns Árnason ......... — 7358,04

 

Alls kr. 269652,43

Til hækkunar kemur hinsvegar:

Á vélunum í áburðarverksmiðjunni kr. 115000,00 =
113750,45 = kr. 1249,55.

Efnahagsreikningurinn pr. 31. dez. 1927 sýnir eignir
umfram skuldir kr. 236737,21. Þar sem hér við bætist, að
tæplega verður talið að stefndu hafi tekizt að sanna að
sumir eignaliðir hafi verið eins mikils virði við gildis-
töku kaupmálans eins og þeir eru taldir á efnahagsreikn-
ingi pr. 31. dez. 1927, að efnahagsreikningurinn pr. 31.
dez. 1928 sýnir eign kr. 217796,68 og efnahagsreikningur-
inn pr. 31. okt. 1929 aðeins kr. 70875,73 skuld, að yfir
hálfa aðra miljón vantar í þrotabú G. J. Johnsen til
greiðslu skulda eftir að eignirnar hafa verið seldar við
gjaldþrotið án þess sýnt sé fram á, frá hvaða tíma þetta
mikla tap stafaði aðallega. þá þykir stefnda, frú Ásdís
Johnsen, ekki hafa sannað, að maður hennar, G. J. John-
sen, hafi átt nægilegt fé fyrir skuldum 3. sept. 1927, er kaup-
málinn milli þeirra hjóna tók gildi. Verður þess vegna sam-
kvæmt 27. gr. laga nr. 25 frá 1929 að dæma nefndan kaup-
mála ógildan og skylda stefndu, frú Ásdísi Johnsen, til að
afhenda þrotabúi manns sins, G. J. Johnsen, eignir þær,
er gerðar voru séreign hennar, með kaupmála þeirra hjóna,
tilkynntum 3. sept. 1927. Með því að stefnda þykir hafa
haft ástæðu til að neita að afhenda þrotabúinu séreign-
ina fyr en dómsúrskurður var um það genginn, hvort
kaupmálann skyldi rifta svo og að ekkert er komið fram
í málinu um það, að stefnda hafi haft vitneskju um, að
maður hennar ætti ekki nægilegt fé fyrir skuldum, er
kaupmálinn var gerður, þykir rétt að láta málskostnað
falla niður.

Um kröfu stefnanda, að veðsetningu þá á húseigninni
nr. 18 við Túngötu, Reykjavík, er frú Ásdís Johnsen fram-
kvæmdi með veðbréfi dags. 23. dez. 1927 til Íslandsbanka,
skuli rifta, skal það tekið fram að ekki verður séð af skjöl-

3
584

um málsins, að stefnanda hafi tekizt að sanna að nefnd
veðsetning hafi verið með þeim hætti, að hana beri að
rifta, samkv. 28. gr. 1. nr. 25, 14. júní 1929. Með tilliti til
þessarar niðurstöðu þykir rétt að stefnandi, skiptaráðandi
Þórður Eyjólfsson, f. h. þrotabús Gisla J. Johnsen, greiði
stefndum, Útvegsbanka Íslands h/f, kr. 250 í málskostnað.

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 43/1933. Bæjarstjórn Hafnarfjarðar
(Stefán Jóh. Stefánsson)
geun
Hellyer Bros Ltd. (Lárus Fjeldsted).

Útsvarsmál.

Úrskurður fógetaréttar Hafnarfjarðar 10. marz 1938:
Hin umbeðna lögtaksgjörð skal ekki ná fram að ganga.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir í hæstarétti krafizt þess, að hin-
um áfrýjaða úrskurði verði breytt á þá leið, að lög-
tak skuli fram fara í eignum hins stefnda firma
fyrir útsvari því, er ræðir um í máli þessu, og að
hið stefnda firma verði dæmt til að greiða máls-
kostnað í hæstarétti eftir mati réttarins. Af hálfu
stefnds er þess krafizt, að úrskurðurinn verði stað-
festur, og að áfrýjandi verði dæmdur til að greiða
hæfilegan málskostnað í hæstarétti.

Hið stefnda firma á eigi lögheimili hér á landi,
en áfrýjandi telur það útsvarskylt til bæjarsjóðs
Hafnarfjarðar samkv. 1. nr. 46, 15. Júní 1926 gr. 6
B. 2, þar sem það eigi eignir í Hafnarfirði, er arð
gefi. Hefir áfrýjandi skýrt svo frá, að auk fast-
eigna þeirra, er getið er í forsendum hins áfrýjaða
585

úrskurðar, eigi stefndu 110 þúsund kr. af hlutafé
h/f Skipabryggjan í Hafnarfirði og muni það fyr-
irtæki vera vel arðberandi. Gegn mótmælum
stefndu, er það þó eigi sannað, að þeir séu eigend-
ur umrædds hlutafjár og verður gjaldskylda þeirra
þegar af þeirri ástæðu, eigi byggð á þessari eign.
Að þessu athuguðu og með því ennfremur að ganga
verður út frá því, að fasteignir stefnda í Hafnar-
firði hafi engan arð gefið þeim á útsvarsárinu né á
gjaldárinu, sbr. 7. gr. útsvarslaganna,, og fallast
verður á skýringu undirdómarans á umræddu á-
kvæði 6. gr. útsvarslaganna, ber að staðfesta hinn
áfrýjaða úrskurð. og dæma áfrýjanda til að greiða
stefnda málskostnað í hæstarétti með 300 krónum.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað.

Áfrýjandi, bæjarstjórn Hafnarfjarðar, greiði
stefnda, Hellyer Bros. Ltd., málskostnað í
hæstarétti með 300 krónum að viðlagðri aðför

að lögum.

Forsendur hins áfrýfjaða úrskurðar hljóða svo:

Við niðurjöfnun útsvara í Hafnarfjarðarkaupstað árið
1932 var firmanu Hellyer Bros, Ltd. gert að greiða kr.
7500,00 útsvar til bæjarsjóðs Hafnarfjarðar. Hefir firma
þetta ekki fengizt til að greiða útsvarið og hefir bæjar-
gjaldkerinn þess vegna krafizt, að það verði tekið lögtaki,
en firmað mótmælir því, að lögtakið nái fram að ganga
og er ágreiningur þessi nú lagður undir úrskurð fógeta-
réttarins. Gjörðarbeiðandi styður beiðni sína með því, að
gjörðarþoli eigi í Hafnarfirði ýmsar eignir, sem að fast-
eignamati séu virtar á kr. 326000,00, gerðarþoli hafi og
fastan starfsmann í Hafnarfirði til að líta eftir eignum
þessum og séu afnot umboðsmanns þessa tekjur af eign-
 

ö86

unum, þar eð maður þessi annist margskonar umboðs-
mennsku fyrir gjörðarþola. Gjörðarbeiðandi kveður eign-
um gjörðarþola þannig farið, að mjög auðgert sé að gera
þær arðberandi, bæði með því að starfrækja þær og leigja
þær og hafi jafnvel verið falazt eftir þeim til leigu. Með
hliðsjón af þessu verði að skýra orð laga um útsvör nr.
46,frá 1926, 6. gr. B. 2, „eiga hér eignir er gefa arð, Það
sé nægilegt ef eignir manna heimilisfastra erlendis séu
almennt hæfar til að gefa arð, enda sé það svo sam-
kvæmt 1. lið 4. gr. útsvarslaganna, að fyrsti grund-
völlur útsvars séu „eignir aðila“ án þess að nokkur
skilyrði séu sett um það, að eignirnar gefi arð og að
bæði í Reykjavík og Hafnarfirði sé lagt sérstaklega á eignir
aðilja, jafnvel án tillits til arðs. Þá vísar gjörðarbeiðandi
til framlagðs úrskurðar yfirskattanefndar Gullbringu- og
Kjósarsýslu frá 24. ágúst 1932, þar sem ákveðið er að út-
svar gjörðarþola skuli óbreytt standa eins og niðurjöfn-
unarnefnd hefir ákveðið það, með því að útsvarið hafi
verið lagt á gerðarþola eftir sömu reglum og aðra gjald-
endur kaupstaðarins. Ennfremur skirskotar gjörðarbeið-
andi til framlagðrar útskriftar úr gjörðabók rikisskatta-
nefndar, þar sem sé að finna úrskurð nefndarinnar út af
kæru gjörðarþola. Ríkisskattanefndin hafi komizt að þeirri
niðurstöðu, að gjörðarþoli sé útsvarsskyldur í Hafnarfirði
samkvæmt ákvæðum 6. gr. B 2 útsvarslaganna, því að orð-
in „eiga hér eignir er arð gefa“ beri að skilja sem eignir
sem samkvæmt eðli sínu geta gefið arð, ef eigandi vill not-
færa sér þær á þann hátt, og að það geti enginn vafi leik-
ið á því, að eignir gjörðarþola séu þess eðlis. Telur gjörð-
arbeiðandi þessa röksemdaleiðslu öldungis rétta og hljóti
hún að verða tekin til greina af dómsstólunum, ekki sízt
þegar þess sé gætt, að það virðist beinlínis hafa verið
gerðar ráðstafanir til að eignir gerðarþola yrðu ekki arð-
berandi. Þessari skoðun gjörðarbeiðanda mótmælir gjörð-
arþoli. Hann kveðst ekki sjá betur, en útsvarið sé lagt á
samkvæmt 6. gr. B 2, laga nr. 46 frá 1926, en útsvarið sé
'anglega lagt á samkvæmt þeirri grein, því að það skil-
yrði sé sett í lögunum, að eignirnar gefi arð, en arð hafi
eignir hans ekki gefið á útsvarsárinu, enda sé það viður-
kennt að svo sé í úrskurði yfirskattanefndar Gullbringu-
og Kjósarsýslu frá 24. ágúst 1932. Kveður umboðsmaður
587

gerðarþola, að afleiðingin af því, ef skilningur gerðar-
beiðanda væri lagður til grundvallar, yrði sú, að niður-
jöfnunarnefndirnar mundu verða að meta sjálfar hinn í-
myndaða arð, sem fengist er eignirnar væru starfræktar,
en slíkt geti ekki staðizt. Umboðsmaður gjörðarþola kveð-
ur umbjóðanda sinn hafa reynt hin síðari ár að selja eignir
sínar í Hafnarfirði og það fyrir miklum mun lægra verð en
þær standa honum í, en það hafi reynzt alveg árangurslaust
gjörðarþoli hefði ef til vill getað fengið litilfjörlegar leigu-
tekjur af fiskreitum sínum og geymsluhúsum, en hann hafi
litið svo á, að það svaraði ekki kostnaði og skemmdum og
hafi þess vegna valið þann kostinn að láta þær heldur
liggja ónotaðar. Hann hafi þannig ekki leigt og engum
heimilað að leigja eða láta nota eignir sínar í Hafnarfirði,
og engan eyri fengið í leigu eða arð af þeim á útsvarsár-
inu.

Það verður nú eftir því sem upplýst er í málinu að
ganga út frá því, að gjörðarþoli hafi ekki haft arð af eign-
um sínum í Hafnarfirði á útsvarsárinu, hvorki beinan arð
né hina svonefndu þöglu rentu, þ. e. eignirnar hafi hækk-
að í verði á nefndum tíma. Ber þess vegna að rannsaka
hvort heimild sé til útsvarsálagningar, þrátt fyrir það.
Áður en 1. nr. 46 frá 1926, um útsvör, komu til sögunnar,
giltu ekki sömu lög um útsvör um allt land, sérstök lög
giltu í sveitum landsins og sérstök lög fyrir hina einstöku
kaupstaði. Hafði lögum þessum á hinum seinni árum ver-
ið breytt oft, og stöðugt færðar út kviarnar fyrir heimild
niðurjöfnunarnefnda til að leggja útsvör á menn heimilis-
fasta utan viðkomandi héraðs. Lög þessi gerðu ekki al-
mennt greinarmun á mönnum heimilisföstum erlendis og
mönnum heimilisföstum hér á landi, en utan þess sveitar-
félags, þar sem um var að ræða útsvarsálagningu, en það
virðist hafa verið meginregla, að það hafi verið skilyrði
til að leggja útsvör á menn heimilisfasta utan sveitarinn-
ar eða kaupstaðarins, að þeir hefðu þar atvinnu eða starf-
rækslu einhverja. Minnstar kröfur í þessu efni gerðu lög
nr. 29 frá 1922, er heimiluðu að leggja útsvar á utansveit-
armenn er stunduðu laxveiði sér til skemmtunar Hinsveg-
ar nægði ekki það eitt, að menn heimilisfastir utan kaup-
staðarins eða sveitarinnar ættu eignir þar, jafnvel þó þær
gæfu einhvern arð, til útsvarsálagningar, ef starfræksla
 

588

eða einhver afnot voru ekki samfara af þeirra hendi, sjá
þó lög nr. 61 frá 1919. Lög nr. 46 frá 1926 um útsvör gera
nú greinarmun á 1) aðiljum, heimilisföstum innan þess
héraðs, þar sem útsvarið er lagt á, 2) mönnum heimilis-
föstum hér á landi, en utan þess héraðs, þar sem útsvarið
er lagt á, og 3) mönnum heimilisföstum erlendis. Um gjald-
þegna heimilisfasta hér á landi, en þó utan þess héraðs,
þar sem um álagningu útsvara er að ræða, gildir gamla
reglan, að ekki nægir að þeir eigi þar eignir, ef þeir starf-
rækja þær ekki sjálfir útsvarsárið, né hafa önnur afnot
þeirra, sbr. 8. gr. laga nr. 46 frá 1926, og hæstaréttardóm
í málinu nr. 76/1930, en til þessara eigna er tillit tekið,
er lagt er á þá útsvar þar sem þeir eru heimilisfastir, Við
menn heimilisfasta erlendis er ekki hægt að beita hinni
síðast nefndu reglu, en með lögum nr. 46 frá 1926, 6. gr.
B 2 er, auk þess sem eldri reglan um starfrækslu og at-
vinnu þessara manna hér á landi eru látnar haldast, sú
nýja regla sett um þetta, að leggja megi útsvar á menn
þessa, ef þeir „eiga hér eignir er arð gefa“.

Þegar nú er athugað 1) það, sem hér að framan er
sagt, 2) orð útsvarslaganna eins og þau liggja beinast fyrir
og 3) að ekki virðist heimilt að beita rýmkandi lögskýr-
ingu við skattalög, sbr. 36. gr. stjórnarskrárinnar, þá verð-
ur fógetarétturinn að vera þeirrar skoðunar, að ekki hafi
verið heimild til að leggja útsvar það, sem hér er beiðst
lögtaks á, á gjörðarþola. Hin rýmkandi skýring ríkisskatta-
nefndarinnar á ákvæðum útsvarslaganna, hér að lútandi
er nokkuð óljós, sbr. orðin „samkvæmt eðli sínu“ og verð.
ur ekki á hana fallizt.
589

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.
Hrefna Sigurgeirsdóttir
gegn
Lárusi Fjeldsted.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Hrefna Sigurgeirsdóttir, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til rikssjóðs ef
hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hún og stefnda, er hefir látið mæta í
málinu, 50 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að
lögum.

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 124/1933. Alfons Jónsson
gegn
Hauk Ólafssyni og Guido Bernhöft.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Alfons Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
 

590

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 119/1933. Magnús Jónsson
gegn
Jóni Ólafssyni.

Dómur hæstaréttar.

Við þingfestingu máls þessa mætti áfrýjandi
þess, lagði fram áfrýjunarstefnu útg. 27. okt. f. á.
og beiddi um frest til maimánaðar næstkomandi til
þess að útvega dómsgerðir í málinu og vegna vænt-
anlegrar fjarveru héðan af landi á næstunni.
Stefndi mætti sjálfur, mótmælti allri frestveitingu,
krafðist frávísunar málsins og ómaksbóta.

Gegn mótmælum stefnda verður frestur ekki
veittur og þar sem ekki hefir verið lagt fram á-
grip dómsgerða verður að vísa málinu frá hæsta-
rétti og dæma stefnda ómaksbætur, er ákveðast
40 krónur.

Því dæmist rétt vera:
Máli þessu vísast frá hæstarétti.
Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði Jóni Ól-
afssyni, 40 krónur í ómaksbætur að viðlagðri
aðför að lögum.
591

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.
Nr. 133/1933. Kolbeinn Guðmundsson

gegn

Magnúsi Jónssyni.

Úrskurður hæstaréttar.

Fyrir hönd áfrýjanda var mættur hæstaréttar-
málflutningsmaður Sveinbjörn Jónsson og lagði
fram áfrýjunarstefnu í málinu, dags. 18. nóv. f. á.,
en áður hafði hann afhent réttinum ágrip dóms-
serða og fór hann þess á leit, að flutningi málsins
yrði frestað til næsta mánaðar.

Stefndi var mættur og mótmælti því að frestur
yrði veittur, en krafðist að málinu yrði vísað frá
hæstarétti.

Með því að áfryjandi hafði afhent réttinum á-
grip dómsgerða og undirbúið málið til flutnings
af sinni hálfu er það var þingfest er eigi ástæða til
að taka mótmæli stefnda gegn frestuninni til greina
og veitist áfrýjanda frestur í málinu til 14. febr.
næstkomandi.

Því úrskurðast:

Áfrýjanda veitist frestur til 14. febrúarmán-

aðar næstkomandi.
 

592

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 120/1933. Magnús Jónsson
segn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs.

Dómur hæstaréttar.

Við fyrirtekt máls þessa í hæstarétti í dag mætti
áfrýjandi persónulega, lagði fram áfrýjunarstefnu
dags. 1. nóv. s. 1, og bað um frest til vitnaleiðslu,
erlendis til maímánaðar næstkomandi. Umboðs-
maður stefnda mótmælti öllum fresti og krafðist
frávísunar og ómaksbóta.

Gegn mótmælum stefnda verður hinn umbeðni
frestur eigi veittur og það því fremur sem máli
þessu hefir áður verið áfrýjað til hæstaréttar og
málinu þá verið vísað frá réttinum, Þar eð áfrýj-
andi hafði ekki lagt fram ágrip dómsgerða, og
ber því að frávísa málinu.

Svo ber að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda
30 kr. í ómaksbætur.

Því dæmist rétt vera:

Máli þessu vísast frá hæstarétti.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði stefnda
borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs, 30
kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum.
593

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 121/1933. Magnús Jónsson
gegn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs.

Úrskurður hæstaréttar.

Við þingfestingu máls þessa mætti áfrýjandi,
lagði fram áfrýjunarstefnu, dags. 1. nóv. f. á. og
beiddi um frest til næstkomandi maimánaðar
til vitnaleiðslu erlendis.

Af hálfu stefnda var mótmælt því, að frestur
vrði veittur til maímánaðar, en hinsvegar lýsti
hann því yfir, að hann samþykkti að málinu ygði
frestað til næstkomandi febrúarmánaðar.

Áfrýjandi gerði því næst þá varakröfu, að mál-
inu yrði frestað til febrúarmánaðar.

Áfrýjandi hefir lagt fram nokkur gögn til styrkt-
ar frestbeiðni sinni. Þessi gögn geta þó eigi, gegn
mótmælum stefnda, leitt til þess, að frestur verði
veittur, er áfrýjandi hefir aðallega óskað eftir, og
það því síður sem áfrýjandi hefir áður skotið máli
þessu til hæstaréttar og því þá verið vísað frá
réttinum vegna þess að áfrýjandi hafði ekki lagt
fram ágrip dómsgerða. Hinsvegar veitist áfrýj-
anda frestur í málinu til næstkomandi febrúar-
mánaðar, svo sem stefndi hefir samþykkt.

Því úrskurðast:
Áfrýjanda veitist frestur í málinu til næst-

komandi febrúarmánaðar.
 

594

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.
Nr. 143/1933. Magnús Jónsson
gegn

Kolbeini Guðmundssyni.

Úrskurður hæstaréttar.

Áfrýjandi mætti sjálfur við þingfestingu máls
þessa, lagði fram áfrýjunarstefnu, dags. 7. dez. s. 1.
og beiddi um frest í málinu, aðallega til maimán-
aðar næstkomandi til þess að fá dómsgerðir í mál-
inu og vegna fjarveru erlendis á næstunni, en til
vara bað hann um frest til febrúarmánaðar til að
sameina málið við hæstaréttarmálið nr. 133/1933.

Af hálfu stefnda var öllum fresti í málinu mót-
mælt og þess krafizt, að því væri vísað frá hæsta-
rétti.

Gegn mótmælum stefnda verður aðalfrestbeiðni
áfrýjanda ekki tekin til greina, en hinsvegar þyk-
ir samkv. 41. gr. hæstaréttarlaganna rétt að taka
varafrestbeiðni hans til greina, og veita honum
frest til hins ákveðna fyrirtökudags málsins
133/1933, 14. febr. n. k.

Því úrskurðast:

Áfrýjanda veitist frestur til 14. febr. n. k.
595

Miðvikudaginn 31. jan. 1934.

Nr. 145/1933. Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs

Magnúsi Jónssyni.

Úrskurður hæstaréttar.

Við fyrirtekt máls þessa í dag í hæstarétti lagði
un:boðsmaður áfrýjanda fram stefnu í málinu
dags. 14. dez. f. á. áfrýjunarleyfi útgefið sama
dag og dómsgerðir undirréttar og bað um frest til
næsta mánaðar. Með því að hann hefði eigi fengið
dómsgerðir undirréttar fyrr en í gær, þótt hann
hefði beiðst þeirra 16. dezbr. f. á. og hefði því ekki
unnizt tími til þess að útbúa ágrip dómsgerða.

Stefndi mótmælti hinum umbeðna fresti, krafð-
ist þess, að málinu yrði vísað frá rétti, og að sér
wyrðu dæmdar ómaksbætur.

Með því að skýrsla áfrýjanda um að hann hefði
pantað dómsgerðirnar Í tæka tíð og hann hafi fyrst
fengið þær í gær verður eigi véfengd, þykir rétt að
veita hinn umbeðna frest til febrúarmánaðar.

Þvi úrskurðast:
Áfrýjanda veitist hinn umbeðni frestur til

febrúarmánaðar næstkomandi.
mn ——

tt KH{

596

Föstudaginn 9. febr. 1934.

Nr. 12/1934. Valdstjórnin (Gústaf A. Sveinsson)
Segn
Jafet Sigurðssyni.

(Stefán Jóh. Stefánsson).

Brot gegn 1. nr. 97/1933.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 23. dez. 1933: Kærð-
ur, Jafet Sigurðsson, greiði 15 króna sekt til bæjarsjóðs
Reykjavíkur og komi tveggja daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar ef hún er ekki greidd innan 6 daga frá Jög-
birtingu dóms þessa. Ennfremur greiði hann allan kostn-
að sakarinnar.

Dómi þessum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt ástæðum þeim er greindar eru í hjn-
um áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann, þó þann-
ig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu
dóms þessa.

Svo ber kærða að greiða allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda í hæstarétti 80 kr. til hvors.

Þvi dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi ska| 6.
raskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektar-
innar telst frá birtingu dóms þessa.

Kærði greiði og allan áfrýjunarkostnað sak-
arinnar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttar-

málflutningsmannanna, Gústafs Á. Sveins-
597

sonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 80 kr. til

hvors.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er samkvæmt kæru frá Mjólkurbandalagi Suð-
urlands höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Jafet Sig-
urðssyni kaupmanni, Bræðraborgarstig 29 hér í bænum,
fyrir brot á ákvæðum laga nr. 97 frá 19. júní 1933, um
heilbrigðisráðstafanir um sölu mjólkur og rjóma.

Málavextir eru þeir sem nú skal greina. Í fyrri máls-
grein fyrstu greinar ofnannefndra laga nr. 97 frá 1933 er
svo ákveðið, að í öllum þeim kaupstöðum og kauptúnum
hér á landi þar sem fram fer sala á mjólk og rjóma frá
fullkomnum mjólkurbúum er viðurkennd hafa verið af
atvinnumálaráðherra, skuli óheimilt að selja þessar vörur
ógerilsneyddar. Undanþegin þessu banni skuli þó mjólk-
urbú er að dómi atvinnumálaráðherra hafa sérstaka að-
stöðu til að hreinsa mjólkina á annan hátt og koma henni
óskemmdri á markaðinn. Í síðari málsgrein 1. greinar er
svo ákveðið, að ákvæði fyrri málsgreinar taki ekki til svo-
nefndrar barnamjólkur né til þeirrar mjólkur, sem fram-
leidd er innan kaupstaðarins eða kauptúnsins og fram-
leiðandi selur utan mjólkurbúðar beint til neytanda, enda
skulu um slíka sölu sett ákvæði í reglugerð er bæjarstjórn
eða hreppsnefnd semur og atvinnumálaráðherra staðfestir
og má þar ákveða sektir til bæjar- eða sveitarsjóðs fyrir
brot gegn henni allt að krónur 500. Brot gegn ákvæðum
fyrri málsgreinar varða og sektum til sömu sjóða allt að
jafn hárri upphæð.

Atvinnumálaráðuneytið hefir með auglýsingu í Lögbirt-
ingarblaðinu í gær tilkynnt almenningi, að það hafi við-
urkennt „sem fullkomin mjólkurbú samkvæmt lögum nr.
97 19. júní 1933 eftirgreind bú:

Mjólkurbú Flóamanna við Ölvesárbrú.

Mjólkurbú Ölvesinga í Hveragerði.

Mjólkurbú Mjólkurfélags Reykjavíkur í Reykjavík.

Mjólkurbú Mjólkurfélags K. E. A. á Akureyri.
 

598

Mjólkurbú Kaupfélags Borgfirðinga, Borgarnesi.

Mjólkurbú Thor Jensen á Korpúlfsstöðum í Mosfells-
sveit.

Mjólkurbúið á Korpúlfsstöðum telst fullnægja skilyrð-
um þeim, er getur í öðrum málslið 1. mgr. 1. gr. nefndra
laga“.

Þótt þessi auglýsing sé aðeins undirrituð „Atyinnu-
málaráðuneytið“, en hvorki af ráðherra sjálfum eða skrif-
stofustjóra hans, verður að telja hana lögfulla tilkynningu
til almennings um það, að um leið og hún er birt sé óheim-
ilt að selja hér í bænum ógerilsneydda mjólk framleidda
utan kaupstaðarins eða kauptúnsins.

Ógerilsneydda mjólk má að vísu selja samkvæmt á-
kvæðum 2. mgr. 1. gr. eða svonefnda barnamjólk. En um
þetta atriði er það að segja, að það er hlutverk bæjarstjórn-
ar og atvinnumálaráðherra, að skilgreina í reglugerð hug-
takið barnamjólk og ákveða hver skuli vera einkenni henn-
ar. Þessi reglugerð hefir enn ekki verið sett. Þess vegna
verður að líta svo á að sú undantekning er síðar kann að
koma fram í þessari reglugerð um sölu vissrar tegundar
af ógerilsneyddri mjólk framleiddri utan lögsagnarumdæm-
isins sé að minnsta kosti ekki enn til staðar.

Kærður hefir játað, að hann hafi í gær og í dag selt ó-
gerilsneydda mjólk í búð sinni á Bræðraborgarstig 99,
Mjólk þessi er keypt af Einari Guðmundssyni, Bollagörð-
um á Seltjarnarnesi og framleidd þar. Þessa mjólk seldi
hann í gær og í morgun auk gerilsneyddrar mjólkur frá
Mjólkurbúi Flóamanna, en Lögbirtingarblaðið, með aug-
lýsingu atvinnumálaráðuneytisins, kveður hann hafa ver-
ið borið til sin í gær kl. 56 síðdegis.

Dómarinn verður því að líta svo á, að kærður hafi með
því að selja þessa ógerilsneyddu mjólk brotið gegn á-
kvæðum laga nr. 97, frá 19. júní 1933, og þykir sektin, sem
hann hefir tilunnið, hæfilega metin 15 krónur til bæjar-
sjóðs Reykjavikur, og komi tveggja daga einfalt fangelsi
í stað hennar, ef hún er ekki greidd innan 6 daga frá lög-
birtingu dóms þessa. Auk þess greiði kærður allan kostn-
að sakarinnar.
Nr.

599

Miðvikudaginn 14. febr. 1934.
192/1933. Réttvísin (Gústaf A. Sveinsson)

veg
gegn

Helga Benediktssyni (Th. B. Líndal).

Úrskurður hæstaréttar.

Áður en dómur verður lagður á mál þetta í hæsta-

rétti ber rannsóknardómaranum

1)

2)

3)

4)

Að útvega staðfest eftirrit af viðskiptareikning-
um h/f Dráttarbrautar Vestmannaeyja við verzl-
unarfélag Vestmannaeyja (eða ákærða, Helga
Benediktsson), árin 1925—1928 og yfirheyra á-
kærða nánar en gert hefir verið um viðskipti
þessi, eftir því sem innihald reikninganna kann
að gefa tilefni til.

Áð útvega fundarbók h/f Dráttarbrautar Vest-
mannaeyja eða staðfest eftirrit af henni yfir
árin 1925—1928.

Áð útvega reikning h/f Dráttarbrautar Vest-
mannaeyja fyrir árið 1925, er ákærði á að hafa
afhent fógeta Vestmannaeyja þ. 6. maí 1929 og
ennfremur útvega reikninginn fyrir árið 1926, ef
hægt er og jafnframt ber rannsóknardómaran-
um að leita upplýsinga um í hvers vörzlum sjóð-
dagbók hlutafélagsis og önnur skjöl þess, sem
talin eru glötuð, hafi átt að vera.

Að yfirheyra þá Jón Jónsson í Hlíð og Jón Ein-
arsson á Gjábakka um athugasemdir þær, er
þeir sem endurskoðendur h/f Dráttarbrautar
Vestmannaeyja hafa gjört við reikninga félags-
ins fyrir árin 1923, 1926 og 1927 og sérstaklega
við hvað þeir hafi stuðzt, er þeir athuguðu upp-
hæð innborgaðs hlutafjár eins og hún var til-

færð á reikningunum.
4
 

5)

6)

8)

9)

600

Að yfirheyra ákærða og meðstjórnendur hans
í h/f Dráttarbraut Vestmannaeyja, þá Gunn-
ar Ólafsson og Jón Ólafsson, um það hvernig
á því stendur, að tilkynning þeirra til firma-
skrárinnar 26. jan. 1926 um stofnun hlutafélags-
ins er ekki í samræmi við það, sem upplýst er
í málinu um innborgun og söfnun hlutafjárins,
og jafnframt ber að upplýsa hver samið hafi
tilkynningu þessa.
Að yfirheyra Ársæl Sveinsson um það hvernig
á því stendur, að hann er talinn einn af stan
endum h/f Dráttarbrautar Vestmannaeyja þótt
hann eigi gerðist hluthafi í félaginu.
Að yfirheyra Jón Einarsson á Gjábakka um
þátttöku hans í fundarhaldi Dráttarbrautar
Vestmannaeyja 29. okt. 1928, atkvæðisrétt þann,
sem hann er talinn eiga þar, kosningu hans þá
í stjórn hlutafélagsins og hvort hann eftir það
hafi gengt stjórnarstörfum i því, svo og leita
skýrslu ákærða um þessi atriði.
Að fá það upplýst hvort þau 54 eyðublöð undir
hlutabréf Dráttarbrautarinnar, er afhent voru
fógeta 6. mai 1929, hafi verið undirrituð af
stjórn hlutafélagsins.
Að yfirheyra Gunnar Ólafsson og Jón Ólafs-
son um það hvort ákærða hafi verið heitið
launum frá hlutafélaginu fyrir framkvæmdar-
stjórastarf hans, og ef svo hefir verið þá hve
miklum.

Svo ber og rannsóknardómaranum sð út-
vega aðrar þær skýrslur, er framhaldsrann-
sóknin kann að gefa tilefni til.
601

Því úrskurðast:

Rannsóknardómaranum ber að útvega fram-
angreindar skýrslur og upplýsingar svo fljótt

sem auðið er.

Miðvikudaginn 14. febr. 1934.

Nr. 103/1933. Jón Arinbjarnarson og Hrefna Sigur-
geirsdóttir (Jón Arinbjarnarson)
segn
bæjargjaldkera Reykjavíkur, f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson).

Lögtak fyrir útsvari.
Úrskurður fógetarétiar Reykjavíkur 4. marz 1933: Hin

umbeðna lögtaksgerð skal ná fram að ganga á ábyrgð
gerðarbeiðanda.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjendur hafa með stefnu, útg. 30. sept. s. 1.,
skotið til hæstaréttar úrskurði, kveðnum upp í fó-
getarétti Reykjavíkur 4. marz s. l. og eftirfarandi
lögtaksgerð, er fór fram í sama rétti 16. s. m., en
réttargerðum þessum höfðu þau áður skotið til
hæstaréttar með áfrýjunarstefnu, útg. 28. marz t.
á., en þvi máli hafði verið vísað frá hæstarétti með
dómi réttarins, uppkveðnum 30. sept. s. 1. Með hin-
um áfrýjaða úrskurði var kveðið svo á, að lögtak
skuli fram fara fyrir ógreiddum útsvörum áfrýj-
enda til bæjarsjóðs Reykjavíkur, alls 975 kr. auk
dráttarvaxta og kostnaðar, og með hinni áfrýjuðu
lögtaksgerð 16. marz. s. Í. var lögtak gert fyrir
kröfum þessum í húseigninni nr. 65 við Bergstaða-
 

602

stræti í Reykjavík, en því hefir ómótmælt verið
haldið fram í málinu, að húseign þessi sé séreign,
áfrýjanda, Hrefnu Sigurgeirsdóttur. Fyrir hæsta-
rétti hafa áfrýjendur krafizt þess, aðallega, að
hinn áfrýjaði úrskurður og löghaldsgerð verði al-
gerlega úr gildi feld, til vara, að þær verði úr gildi
feldar að öðru leyti en þvi, er snertir útsvar þeirra
fyrir árið 1932 og til þrautavara, að þær verði
felldar úr gildi nema að því, er snertir viðbótar-
útsvar fyrir árið 1931 og útsvarið fyrir árið 1932.
Þá krefjast þau þess og hvernig sem málið fer, að
sér verði tildæmdur málskostnaður í hæstarétti
eftir mati réttarins. Af hálfu stefnda hefir þess
verið krafizt, aðallega, að hinar áfrýjuðu réttar-
gerðir verði staðfestar, en til vara að þær verði
staðfestar að því er tekur til útsvaranna 1931 og
1932 og að áfryjendur verði dæmd til að greiða
málskostnað í hæstarétti eftir mati réttarins.
Hinar áfrýjuðu réttargerðir fóru fram til inn-
heimtu á útsvörum áfrýjenda til bæjarsjóðs
Reykjavíkur fyrir árin 1929, 1930 og 1932 og við-
bótarútsvari þeirra fyrir árið 1931. Áfrýjendur eru
hjón og bjuggu saman hér í bænum öll þessi ár,
Var öll árin lagt á þau eitt útsvar bæði sameigin-
lega og lúta andmæli þeirra gegn hinum áfrýjuðu
réttargerðum fyrst og fremst að því, að ólöglegt
hafi verið að leggja þannig útsvar á þau bæði
saman og hafa þau um það efni vitnað til 28. gr.
útsvarslaganna. Á þessa málsástæðu áfrýjenda
verður þó eigi fallizt. 28. gr. útsvarslaganna ræðir
eftir orðum sinum aðeins um ábyrgð hjóna á út-
svörum hvors annars og á því beinlínis aðeins við
er útsvör eru löggð á hjón hvort í sínu lagi, en eigi
verður talið, að ákvæði greinar þessarar eða önn-
603

ur ákvæði útsvarslaganna girði fyrir það, að enn
sé beitt þeirri aðferð, er tiðkaðist áður en útsvars-
lögin komu í gildi, að leggja sameiginlegt útsvar
á hjón, er eigi höfðu algert fjárfélag en bjuggu þó
saman, en sú aðferð við ákvörðun útsvara getur
verið haganleg eftir atvikum. Samkvæmt þessu
kemur þá eigi til athugunar hvort skilyrði þau,
er 28. gr. útsvarslaganna setur, um ábyrgð annars
hjóna á útsvari hins, séu fyrir hendi í þessu máli.

Úrskurður fógeta um að lögtak skyldi fram fara,
gekk um útsvarið 1929 19. ágúst og 19. nóv. 1929,
um útsvarið 1930 21. júlí og 27. nóv. 1930, um við-
bótarútsvarið 1931 15. febr. 1932 og um útsvarið
1932 16. nóv! 1932. Síðan er ekkert gert til fram-
kvæmdar lögtaki á kröfum þessum fyrr en 28. jan.
1933, er fógetaréttur Reykjavíkur er settur til að
halda áfram lögtaksgerðinni. Samkvæmt þessu hef-
ir lögtaks því að vísu verið beiðst nógu snemma
samkvæmt 2. gr. lögtakslaganna, en hinsvegar hef-
ir því skilyrði nefndrar greinar, að beiðandi fylgi
fram lögtakinu með hæfilegum hraða, eigi verið
fullnægt, að því er tekur til útsvaranna 1929 og
1930, og ber því samkvæmt þrautavarakröfu áfrýj-
enda að fella hinar áfrýjuðu réttargerðir úr gildi
að því er útsvör þessara ára snertir, og ber þá jafn-
framt að dæma stefnda til að greiða áfrýjendum
100 kr. upp í málskostnað í hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði úrskurður og lögtaksgerð
skulu úr gildi felld að því er kemur til útsvara
áfrýjanda árin 1929 og 1930 en að öðru leyti

skal hinum áfrýjuðu réttargerðum óraskað.
604

Stefndi, bæjargjaldkeri Reykjavíkur, f. h.
bæjarsjóðs, greiði áfrýjendum, Jóni Arin-
bjarnarsyni og Hrefnu Sigurgeirsdóttur, 100
krónur upp í málskostnað í hæstarétti að við.
lagðri aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Með því að Jón Arinbjarnarson og frú hafa eigi feng-
ist til að greiða útsvör þau, er þeim var gert að greiða til
Reykjavíkurbæjar árin 1929 til 1932 incl, samtals að
upphæð kr. 975,00 auk dráttarvaxta þá hefir bæjargjald-
keri Reykjavíkur krafizt þess að lögtak verði gert fyrir
útsvörum þessum, en gerðarþoli hefir mótmælt fram.
gangi gerðarinnar fyrir útsvörunum frá 1929 og 1930
samtals kr. 425,00 og hafa því aðilar lagt ágreininginn
undir úrskurð fógetaréttarins.

Gerðarþoli hefir mótmælt framgangi lögtaksgerðarinn-
ar fyrir útsvörunum 1929 og 1930 vegna þess að lögtaks-
rétturinn sé fyrndur.

Gerðarbeiðandi mótmælir því að lögtaksrétturinn sé
fyrndur vegna þess að lögtaks hafi verið beiðzt innan
lögmælts tíma og lögtökum fyrir úfsvörum í Reykjavík
hafi verið haldið áfram með hæfilegum hraða.

Spurningin er aðeins um það á þessu stigi málsins,
hvort lögtaksrétturinn sé fyrndur á útsvörunum 1929 og
1930 sökum þess, að lögtakinu hafi ekki verið fyigt fram
með hæfilegum hraða. Í málinu er það sannað, að lög-
taksins hafi verið beiðzt innan lögmælts tíma og hefir
gerðarbeiðandi þannig fullnægt frá sinni hlið frumskil-
yrðum fyrir framkvæmd lögtaksins. Ekkert er fram kom-
ið er styðji það, að gerðarbeiðandi hafi ekki fylgt fram
lögtakinu með venjulegum hætti um gjöld til bæjarsjóðs
Reykjavíkur, þ. e. a. s. með þeim hraða er forsvaranieg-
an má telja, þegar tekið er tillit til hinna mörgu þúsunda
gjalda, sem innheimta þarf og þar sem krafan er ekki
fyrnd fyrir hvorugu útsvaranna, þykir lögtaksrétturinn
heldur ekki vera það og verða því mótmæli gerðarþola
ekki tekin til greina.
605

Föstudaginn 16. febr. 1934.
Nr. 8/1934. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson)
gegn
Bjarna Bjarnasyni
(Sveinbjörn Jónsson).
Bruggun. Ítrekun.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 6. dezbr. 1933: Kærði,
Bjarni Bjarnason, greiði 800 króna sekt til ríkissjóðs inn-
an 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa, en ella sæti hann í
stað sektarinnar einföldu fangelsi í 40 daga.

Framangreint áfengi og bruggunartæki skulu upptæk

og eign ríkissjóðs.
Kærði greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómur hæstaréttar.

Af ástæðum þeim er greinir í hinum áfrýjaða
dómi ber að staðfesta hann oð teljist greiðslu-
frestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa.

Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar
þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj-
anda í hæstarétti 50 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal ó-
raskað. Kærði, Bjar'i Bjarnason, greiði allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun sækjanda og verjanda í
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
Bjarna Þ. Johnson og Sveinbjarnar Jónssonar,

50 kr. til hvors.
Dóminum að fullnægja með áðför að lögum.
 

606

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Bjarna Bjarnasyni, til heimilis á Lokastíg 14 hér í bæ,
fyrir brot gegn áfengislögunum nr. 64, 1930.

Málavextir eru þeir, er hér greinir:

Hinn 20. nóv. s. 1. gerði lögreglan húsleit á fyrgreindu
heimili kærða, eftir ólöglegu áfengi og bruggunartækjum
með þeim árangri, að þar fannst glerbrúsi með um 4 1.
af spiritus, 6 heilflöskur af áfengisblöndu og bruggunar-
tæki.

Efnarannsóknarstofa ríkisins hefir rannsakað sýnis.
horn af áfenginu og reyndist áfengismagnið 36,0% og
68,0% eftir rúmmáli.

Kærður hefir játað að vera eigandi áfengis þessa og
hafa bruggað það sjálfur. Kveðst hann hafa byrjað brugg-
unina heima hjá sér fyrir 17—18 dögum og þá lagt í 71
kg. af strausykri og 1 kg. af pressugeri í 50 lítra af vatni.
Lét hann þetta gerjast í 10 daga og sauð svo úr áfengi
það, sem hjá honum fannst og lítið eitt er hann hafði
drukkið sjálfur, en hvorki hafi hann selt eða veitt af á.
fenginu, né ætlað sér að gera það.

Með dómi aukaréttar Reykjavíkur. uppkveðnum 4,
marz þ. á. var kærður dæmdur í 8 mánaða betrunarhúss-
vinnu fyrir brot gegn 256. gr. hegningarlaganna og með
dómi lögregluréttar Reykjavíkur 6. sept. þ. á, var hann
dæmdur í 15 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi
og 1000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir brot gegn áfengis-
lögum nr. 64, 1930.

Framangreint brot kærða varðar við 6. gr., sbr. 30, gr.
áfengislaga nr. 64, 1930 og með tilliti til þess, að hér er
um itrekun að ræða þykir refsing hans hæfilega ákveðin
800 króna sekt til ríkissjóðs, og komi einfallt fangelsi í
40 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Framangreint áfengi og bruggunartæki skulu upptæk
og eign rikissjóðs.

Kærði greiði allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
607

Föstudaginn 16. febr. 1933.

Nr. 133/1933. Kolbeinn Guðmundsson
Nr. 143/1933. (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Magnúsi Jónssyni prófessor og gagn-
sök (Lárus Jóhannesson).
Fjárnám.

Fjárnámsgerð  fógetaréllar Árnessýslu 9. maí 1933:

Dómur hæstaréttar.

Hinn 2. maí 1933 var fógetaréttur Árnessýslu
settur að Árnesi í Þingvallasveit og var þá sam-
kvæmt kröfu aðaláfrýjanda, Kolbeins Guðmunds-
sonar gjört fjárnám í jörðinni Úlfljótsvatni í
Grafningshreppi til lúkningar dómkröfu á hend-
ur gagnáfrýjanda, Magnúsi Jónssyni prófessor,
samkvæmt dómi bæjarþings Reykjavíkur upp-
kveðnum 12. maí 1932, staðfestum með dómi
hæstaréttar uppkveðnum 16. jan. f. á., en með
nefndum  bæjarþingsdómi var  gagnáfrýjandi
dæmdur til að greiða aðaláfrýjanda 7348 kr. á-
samt vöxtum, sem nánar greinir í dóminum, og
450 kr. í málskostnað, svo og fyrir 100 kr. máls-
kostnaði samkvæmt nefndum hæstaréttardómi 16.
jan. 1933.

Með stefnu útgefinni 7. júní Í. á. áfrýjaði gagn-
áfrýjandi fjárnámsgerð þessari til hæstaréttar til
ógildingar, en með gagnáfrýjunarstefnu, dags. 1.
júlí s. á, áfrýjaði aðaláfrýjandi nefndri fógeta-
gerð til staðfestingar, en málum Þessum lauk svo, að
þeim var báðum vísað frá hæstarétti með dómi
réttarins 1. nóv. Í. á.

Með áfrýjunarstefnu útgefinni 18. nóv. f. á. hef-
608

ur Kolbeinn Guðmundsson á ný áfrýjað nefndri
fjárnámsgerð til hæstaréttar, og krefst hann þess
að fjárnámsgerðin verði staðfest og sagnáfrýjandi
dæmdur til greiðslu málskostnaðar. Gagnáfrýjandi
hefir einnig á ný skotið fjárnámsgerð þessari til
hæstaréttar með stefnu, dags. 7. desbr. f. á., og krefst
hann þess, að fjárnámsgerðin verði felld úr gildi
og aðaláfrýjandi dæmdur til að greiða málskostnað
eftir mati réttarins.

Gagnáfrýjandi byggir ógildingarkröfu sina á því,
að fjárnámsgerðin hafi eigi verið byrjuð á heimili
sínu, heldur að sumarbústað sinum Árnesi í Þing-
vallasveit, er hann hafi eigi notað síðastliðin 2 ár,
henni hafi verið haldið þar áfram og leidd til lykta,
þótt hann væri eigi þar til staðar, eða nokkur af
hans hendi, að fjárnámið hafi verið gert í fasteign
hans, er lá í annari þinghá, að virðing fógetavott-
anna á hinni fjárnumdu jarðeign hafi verið af
handahófi, þar sem vottarnir hafi eigi athugað jörð-
ina sjálfa eða komið þar svo árum hafi skipt, að
bókun fógetans um það, hvað tekið hafi verið fjár-
námi sé óljós og loks hafi honum, með þvi hvernig
fjárnámið hafi verið framkvæmt, verið meinað að
neyta réttar síns til að vísa á eignir til að sera fjár-
nám Í.

Útaf þessum aðfinnslum við fjárnámsgjörðina
hefur aðaláfrýjandi tekið fram, að þegar hann bað
um fjárnámið, hafi honum verið kunnugt um, að
sagnáfrýjandi hafi eigi talið sig heimilisfastan hér
í bænum á manntali haustið 1932, en hinsvegar
hafi honum verið kunnugt um að gagnáfrýjandi
hefði talið heimili sitt að Árnesi í Þingvallasveit.
Þessa staðhæfingu sina hefir aðaláfrýjandi sannað
með því að leggja fram í hæstarétti vottorð borgar-
609

stjórans í Reykjavík um að sagnáfrýjandi hafi ekki
verið skráður á manntali í Reykjavík 1932, vottorð
hreppstjórans í Þingvallahreppi um að gagnáfrýj-
andi hafi nokkur undanfarin ár skrifað sig og
heimili sitt að Árnesi til fardaga 1933, vottorð hlut-
aðeigandi sóknarprests um að gagnáfrýjandi hafi
sjálfur lýst því yfir við sig, að hann teldi sig, til
heimilis að Árnesi árið 1932—1933 og loks vottorð
sóknarprestsins að Mosfelli í Grímsnesi, um að
sagnáfrýjandi hafi verið skráður til heimilis að
Úlfljótsvatni síðastliðið haust, en eigi árin þar á
undan.

Með þessum gögnum hefir aðaláfrýjandi nægi-
lega réttlætt það, að fjárnámsgerðin var byrjuð að
Árnesi. Aðaláfrýjandi hefir og ómótmælt haldið
því fram, að hann hafi aðvarað sagnáfrýjanda um
að fjárnámið ætti að fara fram nefndan dag að Ár-
nesi, og þar sem gagnáfrýjandi skeytti þvi eigi að
mæta eða láta mæta við fógetagerðina, verður að
lita svo á, að hann hafi með þessu fyrirgert rétti
sinum til þess að vísa á ákveðnar eignir til að gera
fjárnám í. Aðaláfrýjandi hafði því rétt til þess að
krefjast aðfarar í þeim eignum, er honum var
kunnugt um að gagnáfrýjandi átti. Þar sem nú að-
aláfryjanda var kunnugt um að sagnáfrýjandi var
eigandi jarðarinnar Úlfljótsvatns í Grafningi, hafði
bann rétt til þess að krefjast fjárnáms í þessari eign
áfrýjanda. Það hefði að vísu verið rétt, að f6-
getarétturinn hefði þá verið fluttur frá Árnesi og
fógetagerðinni framhaldið þar, en þar sem fó-
setaréttarvottarnir höfðu þá sama dag,að unnu
drengskaparheiti, virt jörð þessa með vatnsrétt-
indum, veiðirétti og öllu öðru, er jörðinni fylgir og
fylgja ber, á 75000 kr., en jafnframt upplýst, að á

 
610

jörðinni hvíldi hátt fasteignaveð, þá verður að líta
svo á, að fógetann hafi ekki, svo sem ástóð, brost-
ið heimild til þess, án frekari umsvifa að taka
jörðina fjárnámi til lúkningar umgetnum dóm-
kröfum gerðarbeiðanda. Og með því ennfremur
ekkert er framkomið í málinu, er geri virðingu fó-
getaréttarvottanna tortryggilega eða bendi til þess,
að jörðin hafi þá verið metin óhæfilega lást og
með því ennfremur, að bókun fógetans um það,
hvað tekið hafi verið fjárnámi, er nægilega skir og
ákveðin, þykir eigi heimild til þess að fella hina
áfrýjuðu fjárnámsgerð úr gildi, og ber því sam-
kvæmt kröfu aðaláfrýjanda að staðfesta hana,
enda hefir gagnáfrýjandi ekki vefengt fjárnáms-
gerðina að efni til.

Eftir þessum úrslitum ber að dæma gagnáfrýj-
anda til að greiða aðaláfrýjanda 250 kr. í máls-
kostnað í hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:
Hinni áfrýjuðu fjárnámsgerð skal óraskað.
Gagnáfrýjandi, Magnús Jónsson prófessor,
greiði aðaláfrýjanda, Kolbeini Guðmunds-
syni, 250 kr. í málskostnað í hæstarétti, að við-

lagðri aðför að lögum.
611

Mánudaginn 19. febrúar 1934.

Nr. 67/1933. Stjórn Útvegsbanka Íslands h/f
(Th. B. Líndal)
gegn

H/f Kveldúlfur (Jón Ásbjörnsson).

Umboðsölulaun.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 30. júní 1932: Stefnt
h/f Kveldúlfur greiði stefnandanum, Útvegsbanka Ís-
lands h/f í Reykjavík, kr. 257,73 með 6% ársvöxtum frá
12. dez. 1930 til greiðsludags.

Málskostnaður falli niður.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstarétt-
ar með stefnu útg. 6. júlí 1933 að fengnu áfrýjun-
arleyfi dags. 29. júní s. á.

Í hæstarétti hefir það verið upplýst, að hinar
endursendu umbúðir, er ræðir um í málinu, eru
enn í vörzlum stefndu, en þar sem því ómótmælt
er haldið fram, að áfrýjanda hafi staðið til boða
að taka þær-í sínar vöræzlur. Þá haggar þetta eigi
niðurstöðu hins áfrýjaða dóms um þennan lið í
kröfu áfrýjanda.

Eftir málflutningnum verður það eigi talið sann-
að, að miðlaralaun hafi verið innifalin í umboðs-
launum þeim, er áfrýjandi greiddi fyrir sölu hinna
umræddu afurða árin 1929 og 1930.

Að þessu athuguðu og að því viðbættu, að eigi
eru færðar sönnur á að umboðslaun þau er
stefndu hafa reiknað sér, séu ósanngjörn, saman-
ber sérstaklega álit verzlunarráðsins, er fengið
hefir verið í málinu, og með því, að varakrafa á-
frýjanda um að úrslit málsins, að því er til um-
boðslaunanna tekur, verði látin koma undir eiði
 

612

þess af framkvæmdarstjórum stefndu, er samdi
um málið við áfrýjanda á sinum tíma, ekki verður
tekin til greina, verður að fallast á ástæður hins
áfrýjaða dóms og staðfesta hann, en með því að
stefndu létu eigi mæta við sáttaumleitun í málinu
þykir rétt, að málskostnaður í héraði og hæsta-
rétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Stefndu h/f Kveldúlfur, greiði áfrýjanda,
stjórn Útvegsbanka Íslands h/f, kr. 257,73 með
6% ársvöxtum frá 12. dez. 1930 til greiðslu-
dags.

Málskostnaður í héraði og hæstarétti falli
niður.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er að undangenginni árangurslausri sátta-
tilraun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni
22. janúar 1981, af stjórn Útvegsbanka Íslands h. Í., gegn
h. f. Kveldúlfur, hér í bæ, til greiðslu skuldar vegna um-
boðssölu, kr. 33334.57, ásamt 8% ársvöxtum frá 6. maí
1930 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu.

Stefndur viðurkenndi þegar í málinu, að skulda stefn-
anda kr. 6968,03 af hinni umstefndu upphæð og undir
rekstri málsins hefir hann greitt stefnanda þessa upp-
hæð ásamt vöxtum, en stefnandi jafnframt lækkað hina
umstefndu kröfu um sömu upphæð. Að öðru leyti hefir
stefndur krafizt sýknu í málinu af öllum kröfum stefn-
anda og málskostnaðar sér til handa.

Málavextir eru þeir, að árið 1928 tókst hið stefnda fé-
lag á hendur með munnlegum samningi við stjórn Ís.
landsbanka, eða einn af bankastjórum bankans, að selja
í umboðssölu síldarafurðir h/f Andvara á Flateyri, er
613

bankinn hafði til ráðstöfunar. Stefnandi, sem nú er eig-
andi að eignum og skuldum h/f Andvara telur stefndan
eiga hina umstefndu upphæð ógreidda vegna umboðs-
sölunnar.

Kröfu sína sundurliðar stefnandi þannig:
1. Vanreiknað sengi á £ 5158-9-3 kr. 22,10

í stað kr. 29,15 .c0c0.0c00 0. kr. 257,73
2. Rangfært af stefndum til skuldar fyrir

Andvara, pokar £112-10-0 ............ —  2491,88
3. Ofreiknuð sölulaun £ 677-17-8 ........ — 15015,12
4. Vantaldir vextir til 6. maí 1930 ...... —  8601,81

og skulu nú þessir liðir athugaðir hver fyrir sig.

1. Vanreiknað gengi. Stefndi heldur því fram, að hon-
um hafi aðeins borið að greiða £ með kaupgengi banka,
kr. 22,10, en ekki með sölugengi þeirra kr. 22,15. En þar
sem stefndi tók að sér, með samningi við bankann, að
selja vöru, er bankinn hafði til ráðstöfunar, verður að
álita að honum hafi borið að greiða bankanum með
skráðu sölugengi myntar þeirrar, er hann seldi fyrir, úr
því hann greiddi ekki andvirði vörunnar með mynt
þeirri, er fyrir hana fékkst. Ber stefndum því að greiða
ofannefndar kr. 257,73.

9. Pokarnir. Stefndur telur standa þannig á þessum lið,

að hann hafi selt „parti“ af sildarmjöli h. f. Andvara
segn því, að kaupandi hefði rétt til þess að endursenda
umbúðirnar (pokana) og átti þá andvirði þeirra að drag-
ast frá kaupverði. Kveður stefndi pokana hafa verið end-
ursenda og þar eð hann hafi verið búinn að reikna h. Í.
Andvara kaupverð þeirra til tekna, hafi hann dregið and-
virðið frá aftur. Þessari umsögn siefnds hefir ekki verið
hnekkt af stefnanda og á hann því ekki rétt til upphæðar
þeirrar, er í öðrum lið greinir.

3. Sölulaunin. Hér er um meginkröfu stefnanda að ræða.
Stefndur hefir reiknað sér og dregið frá söluandvirði vör-
unnar 4% í umboðslaun, en stefnandi heldur fram að
honum beri aðeins 2%. Um umboðslaun var enginn
skriflegur samningur gerður, en stefndur heldur því fram,
að munnlega hafi verið samið um 4%. Gegn mótmælum
stefnanda, sem styðjast við framburð Eggerts Claessen,
fyrv. bankastjóra, er samningsaðili var að hálfu Íslands-
banka gagnvart stefndum, hefir stefndur þó engar sönn-
614

ur fært á það að þannig hafi verið um samið. Stefnandi
heldur því hinsvegar fram, að samið hafi verið um 2% og
styður það við fyrnefndan framburð Eggerts Claessen,
sem hann leiddi sem vitni í málinu. Kvaðst vitnið „eftir
því sem samtöl fóru fram hér að lútandi .... hafa Sengið
út frá því, að umboðslaunin yrðu þau sömu, sem %. f.
Andvari hafi áður borgað“, þ. e. a. s. 2% og hafi Vitnið
haft þennan skilning á samtölum þeim, er hann átti við
forstjóra hins stefnda félags. Framburð vitnisins tók
stefndur jafngildan og eiðfestur væri, en mótmælti hon-
um sem röngum og vitninu auk þess sem vilhöllu, þar eð
það ætti sæti í bankaráði Útvegsbankans og hefði einnig
á sinum tíma verið við málið riðinn sem samningsaðilji.
létturinn verður að fallast á það, að framburður Þessa
vitnis skeri ekki úr um það, um hvaða sölulaun hafi vep-
ið samið eða hvort yfirleitt hafi verið samið um nokkur
ákveðin sölulaun. Til þess er framburðurinn einnig allt
of óákveðinn. Hefir stefnanda þar með ekki heldur tekizt
að sanna að samið hafi verið um ákveðin sölulaun.

Úrslit þessa málsatriðis virðist því verða að velta á
því. hvort upplýst sé um venju, er myndazt hafi í þessu
efni, eða ef svo er ekki, hvort sölulaun þau, er stefngur
reiknar sér, verði að teljast bersynilega ósanngjörn.

Það verður nú að teljast nægilega upplýst í málinu
af hálfu stefnds með vottorði Halldórs Halldórssonar á
rjskj. nr. 7 sbr. við rjskj. nr. 8 og 13 og fyrnefndan fram-
burð Eggerts Claessen, að umboðslaun þau, er h. f. and.
rari greiddi fyrir sölu síldarafurða á næstu árum fyrir
1928, hafi aðeins numið 2% og að sömu umboðslaun hafi
numið árið 1929—1930 1—2%, og er þá átt við aan
kostnað, sem fallið hefir á eigendur verksmiðjunnar Vegna
sölunnar. Verzlunarráð Íslands hefir í svarbréfi við fyrir.
spurn stefnds um venju í þessu efni lyst því yfir, að „eigi
muni vera að ræða um neinar fastar venjur um umboðs-
Þóknanir fyrir sölu á afurðum þeim“ er um ræðir í mál-
inu, þar eð þóknunin fari eftir ymsum atvikum. Þó skyli
þess getið, að umboðslaun á íslenzkum afurðum Megi q|-
mennt telja 2% og beri þá eigandi afurðanna venjulega
allan símakostnað og annan kostnað við söluna, svo sem
miðlaralaun. Ennfremur segir svo í svarbréfi Verzlunar-
ráðsins: „Sé umboðsmaður seljanda sjálfstæður útflyt-
615

andi frá Íslandi er hefir fasta viðskiptamenn eða um-
boðsmenn í því landi eða löndum, sem varan selst til, er
vitanlegt að slíkir umboðsmenn (útflytjendur) hafa feng-
ið 4% í umboðslaun, en bera þá allan kostnað við söluna
innan lands og utan, svo sem skrifstofukostnað, síma-
kostnað og greiðslu til umboðsmanna sinna í landinu þar
sem varan er seld.

Þótt upplýsingar stefnanda um greiðslu sölulauna á
árunum fyrir og eftir 1928, í sambandi við framburð
vitnisins, Eggerts Claessen, skapi að vísu töluverðar lík-
ur honum í hag, verður þó, þegar jafnframt er tekið til-
lit til vottorðs Verzlunarráðsins, ekki álitið að fyrir liggi
í málinu fullnægjandi sannanir um það, hver séu venju-
leg söluumboðslaun af afurðum þeim, sem hér um ræðir,
eða yfirleitt hvort nokkur venja hafi myndazt í því efni.
Stefndur hefir og haldið því fram, að hann hafi orðið
að greiða milligöngumönnum erlendis umboðsþóknun auk
þess sem hann hafi greitt allan simakosinað o. þ. h. við
söluna og þótt hann hafi að vísu ekki, þrátt fyrir gefið
tilefni af hálfu stefnanda, lagt fram greinargerð fyrir því
hversu mikill þessi kostnaður hans hafi orðið, getur Það
út af fyrir sig, ekki valdið því að ekki verði tekið tillit
til slíks kostnaðar. Þykir því, með skirskotun til síðari
hluta svarbréfs Verzlunarráðsins ekki vera færðar sönn-
ur á það, að þóknun sú. 4%, sem stefndur reiknar sér,
sé bersýnilega ósanngjörn, og verður þá ekki unnt að taka
hér umræddan kröfulið stefnanda til greina.

4. Veætirnir. Þar sem stefnandi átti ekki rétt á, gegn
mótmælum stefnds, að fá greidda vexti af kröfu sinni, að
því leyti sem hún yrði tekin til greina, frá fyrri tíma en
sáttakærudegi, kemur þessi liður ekki til frekari álita.
Hinsvegar hefir stefndi gengizt inn á að vaxtaupphæð frá
sáttakærudegi verði ákveðin 6%.

Úrslit máls þessa hér í réttinum verða þá þau, að
dæma stefnda til þess að greiða stefnanda kr. 257,73 á-
samt 6% ársvöxtum frá sáttakærudegi 12. dez. 1930 til
greiðsludags. Eftir málavöxtum þykir rétt að málskostn-
aður falli niður.

Sökum margvíslegra anna dómarans hefir dómur í
máli þessu ekki orðið uppkveðinn fyrri en nú.
 

616

Föstudaginn 23. febr. 1934.
Nr. 88/1933. Mjólkurfélag Reykjavíkur

(Sveinbjörn Jónsson)
gegn

bæjarsjóði Reykjavíkur

(Garðar Þorsteinsson).

Lögtak fyrir samvinnuskatti samkv. 38. gr. |. nr.
36,/1933.

Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 20. júlí 1933: Hin
framkomnu mótmæli verða ekki tekin til greina.

Dómur hæstaréttar.

Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða fógeta-
réttarúrskurði verður eigi álitið, að sérreglan í 5.
lið 38. gr. í lögum nr. 36/1921 um skatt samvinnu-
félaga til sveitar- og bæjarsjóða sé numin úr
gildi með hinni yngri löggjöf um tekjur bæjar- og
sveitarfélaga. Sérstaklega skal tekið fram, að ekk-
ert bendir til þess, að ætlast hafi verið til, er út-
svarslögin nr. 46/1926 voru sett, að nefnt sér-
ákvæði skyldi falla niður, enda er þetta laga-
ákvæði eigi meðal þeirra lagafyrirmæla, sem úr
gildi eru numin með 35. gr. útsvarslaganna, sem
þó hefir inni að halda itarlega, og að því er virð-
ist, tæmandi, upptalningu á þeim lagafyrirmæl-
um, er úr gildi skyldi falla með gildistöku útsvars-
laganna.

Ber því samkvæmt kröfu stefnda að stað-
festa hinn áfrýjaða fógetaréttarúrskurð, og verð-
ur þá jafnframt að dæma áfrýjanda til að greiða
stefnda málskostnað í hæstarétti, er ákveðst 250
krónur.
617

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða fógetaréttarúrskurði skal
óraskað.

Áfrýjandi, Mjólkurfélag Reykjavíkur, greiði
stefnda, bæjarsjóði Reykjavíkur, 250 kr. í
málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri að-
för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Með því að Mjólkurfélag Reykjavíkur hefir eigi feng-
iæt til að greiða samvinnuskatt til bæjarsjóðs Reykjavík-
ur, að upphæð kr. 5677,78, fyrir árið 1931 með gjalddaga
2. janúar 1932, hefir bæjargjaldkeri Reykjavíkur krafizt
lögtaks á samvinnuskattinum, en gerðarþoli hefir mót-
mæli því að lögtakið næði fram að ganga, og hefir á-
greiningurinn verið lagður undir úrskurð fógetaréttarins.

Gerðarþoli byggir neitun sína, um greiðslu skattsins.
á því, að heimild sú í 38. gr. 3. lið laga nr.3 frá 1921, sem
veitt sé til að leggja skatt þenna á, sé nú niðurfallin sam-
kvæmt ákvæðum greinarinnar sjálfrar um að samvinnu-
félög greiði slíkan skatt þangað til gagnger endurskoðun
hafi farið fram á tekjum sveitar- og bæjarsjóða. Heldur
gerðarþoli þvi fram, að slík endurskoðun á löggjöfinni
hafi nú farið fram, með því að síðan hafi verið sett lög
um öll þau gjöld sem fyrrnefnd 38. gr. ræðir um, svo sem
með sveitarstjórnarlögunum, útsvarslögunum og lögum
um fasteignaskatt. Gerðarþoli heldur því hinsvegar fram,
að hin nýja löggjöf hafi ætlazt til að samvinnuskatturinn
félli niður þar sem hún hefir engin sérstök ákvæði sett
um hann.

Gerðarbeiðandi heldur því aftur á móti fram, að á-
kvæði greinarinnar geti ekki fallið úr gildi án þess að
beint lagafyrirmæli komi til, enda sé það matsatriði hve-
nær lagaendurskoðun þessi sé „gagnger“ og slík mat heyri
undir löggjafann sjálfan, en ekki dómstólana.

Það virðist enn verða að líta svo á, að enda þótt lög-
gjöf sú sem gerðarþoli hefir bent til, hafi verið sett eftir
618

að fyrrgreind lög nr. 36 frá 1921 urðu til, þá upphefji það
ekki ákvæði það, sem hinn umkrafði skattur byggist á,
úr því að hvergi verður séð í síðari löggjöf að svo skuli
vera, enda er hér um að ræða sérreglu, sem ekki verð-
ur felld úr gildi nema með beinu lagafyrirmæli og er þá
heldur eigi unnt að taka til greina hin framkomnu mót-
mæli gegn framgangi gerðarinnar.

Mánudaginn 26. febrúar 1934.
Nr. 105/1933. Réttvísin og valdstjórnin

(Lárus Jóhannesson)
gegn
Ingibjarti Magnússyni
(Jón Ásbjörnsson).

Áfengislaga- og bifreiðalagabrot.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 2. ágúst 1933: Ákærð-
ur. Ingibjartur Magnússon, skal sýkn vera af ákæru rétt-
vísinnar í máli þessu. Hinsvegar skal hann sviftur öku-
leyfi í 6 mánuði frá uppkvaðningu dóms þessa að telja, svo
greiði hann og 150 króna sekt í ríkissjóð. Verði sektin
ekki greidd innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa,
komi í stað sektarinnar 10 daga einfalt fangelsi.

Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leidd-
an og leiðandi kostnað, þar á meðal 30 krónur í máls-
varnarlaun til skipaðs verjanda, Magnúsar Thorlacius,
cand. jur.

Dóminum skal fullnægt að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Eins og segir í dómi undirréttarins hlaut lög-
regluþjónninn, Guðbjörn Hansson, er var í bifreið-
inni R. F. 397, meiðsli við árekstur bifreiðanna og
er það nú upplýst með læknisvottorði, útgefnu 28.
nóv. f. á., að af meiðslunum var brot á hnéskelinni
619

á hægra fæti ekki batnað að fullu þegar vottorðið
var gefið út, og er eigi talið líklegt, að fóturinn
verði síðar jafn aflmikill og hann var áður. En
jafnframt er skýrt frá því í vottorðinu, að lögreglu-
þjónninn hafi aðeins fyrstu 25 dagana eftir slysið
verið frá störfum vegna meiðslanna, en siðan
segnt skyldustörfum sínum. — Og um stúlkuna,
Margréti Jóhannesdóttur, er alvarlegust meiðslin
hlaut af farþegum þeim, sem voru í bifreiðinni
R. EF. 954, er það upplýst með læknisvottorði, dags.
22. þ. m., að hún vegna brots á mjaðmargrindinni
hafi legið á sjúkrahúsi frá 10. Júní til 25. sept. f. á.,
en að hún sé nú orðin albata og ekki sjáanlegt, að
meiðslin hafi neinar illar afleiðingar í för með sér
fyrir hana. Samkvæmt þessum læknisvottorðum
verður eigi litið svo á, að skilyrði séu fyrir hendi til
að refsa ákærða fyrir brot gegn 209. sbr. 206. gr.
hinna almennu hegningarlaga og verður því, eins
og héraðsdómarinn hefir gert, að sýkna ákærða af
ákærum réttvísinnar í máli þessu.

Hinsvegar verður með skírskotun til þess, er
segir í forsendum undirréttardómsins, að telja
sannað, að ákærði hafi neytt áfengis við bifreiðar-
aksturinn, að hann hafi ekið með meiri hraða en
lög leyfa, að hann hafi ekki sýnt þá varfærni, er
honum bar, þegar hann ætlaði að fara fram úr bif-
reiðinni R.E. 671, og að hann hafi yfirleitt ekki við
umrætt tækifæri sýnt þá aðgæzlu og varkárni við
aksturinn, sem honum var skylt. Hefir héraðsdóm-
arinn réttilega heimfært þessi afbrot undir 20. gr.
áfengislaganna nr. 64. frá 19. maí 1930 og undir 5.,
6., 7. og 15. gr. bifreiðalaganna nr. 70 frá 8. sept.1931,
og þykir refsing ákærða fyrir þessi brot hæfilega
ákveðin 300 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með
 

620

20 daga einföldu fangelsi, ef hún verður eigi greidd
innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo þykir
og rétt að svifta ákærða leyfi til að aka bifreið í
eitt ár frá birtingu undirréttardómsins að telja.

Ákvæði undirréttardómsins um málskostnað í
héraði staðfestast og ákærði greiði allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda
og verjanda í hæstarétti 100 kr. til hvors.

Hinn reglulegi héraðsdómari hefir með úrskurði
vikið sæti í málinu og hefir því setudómari rann-
sakað það og dæmt. Hefir héraðsdómarinn meðal
annars rökstutt þennan úrskurð sinn með þvi, að
eðlilegt sé, að hann víki sæti í málinu vegna þess,
að rannsóknin eigi að snúast um það, hvort einn af
undirmönnum hans, hafi átt sök á bifreiðarslysinu
eða ekki, og athugast út af þessu, að þessi ástæða
gat ekki í þessu máli leitt til þess, að dómarinn
hefði átt að vikja sæti.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Ingibjartur Magnússon, greiði 300 kr.
sekt í ríkissjóð, er afplánist með 20 daga ein-
földu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan
30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skal hann
og sviftur leyfi til að aka bifreið í eitt ár frá
birtingu undirréttardómsins að telja. En að
öðru leyti á ákærði sýkn að vera af ákærum í
máli þessu.

Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar í
undirrétti að meðtöldum málflutningslaunum
skipaðs verjanda hans þar, cand. jur. Magn-
úsar Thorlacius, 30 kr. og ennfremur allan á-
621

frýjunarkostnað sakarinnar þar með talin
laun sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
málflutningsmannanna Lárusar Jóhannessonar

og Jón Ásbjörnssonar.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lög-

um.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinn-
ar hálfu gegn Ingibjarti Magnússyni, bifreiðarstjóra, til
heimilis á Grettisgötu 1, hér í bænum, fyrir meint brot
gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64, frá 19. maí 1930,
bifreiðarlaga nr. 70, frá 8. september 1931, svo og 18. kap.
alm. hegningarlaga frá 1869.

Málavextir eru þeir, að föstudaginn 9. júní þ. á. kl. um
11 e. h. stanzaði bifreiðin R. E. 954 í Austurstræti, þar sem
ákærður þá var á gangi ásamt öðrum manni. Bifreiðar-
stjóri sá, er ekið hafði bifreiðinni R. E. 954, frá því fyrr
um daginn, hætti þá akstri hennar og fór í burtu, en á-
kærður settist í bifreiðina og tók við stjórn hennar eftir
ósk þeirra, er í bifreiðinni voru. Var fyrst ekið út á Sel-
teljarnarnes og þar fengið benzin en var síðan ekið til bæj-
arins aftur, og inn á Hverfisgötu og stanzað þar lítilsháttar.
en í því kom þar að bifreiðin R. E. 205 og talaðist þá svo
til að þær yrðu samferða upp úr bænum. Var því næst
að því er virðist viðstöðulaust ekið upp að Geithálsi og þar
stanzað nokkuð. Um líkt leyti kom þangað bifreiðin R. E.
671 og varð það að samkomulagi meðal farþeganna, er í
bifreiðum þessum voru, að aka upp að Kolviðarhóli. Var
bifreiðin R. E. 205 skilin eftir á Geithálsi, en farþegar
hennar og Þifreiðarstjórinn óku með hinum bifreiðunum.
Á Kolviðarhóli var nokkur stanz, en ekið síðan að Geit-
hálsi aftur og var þar tekin bifreiðin R. E. 205 og þá ek-
ið til bæjarins. Ók bifreiðin R. E. 671 fyrst, þá bifreiðin
R. E. 954 og loks bifreiðin R. E. 205. Niður undir Elliðaám
ók bifreiðin R. FE. 205 fram úr bifreiðinni R. E. 954, en
fyrir neðan 5 km. steininn neðanvert við Elliðaárnar ók
bifreiðin R. E. 954 fram úr bifreiðinni R. E. 205 aftur og
622

þannig var ferðinni haldið áfram að bifreiðin R. E. 671 ók
ætið fyrst og var lengi vel allmikil fjarlægð milli bifreig.
anna. Þegar bifreiðin R. E. 671, sem þá var ekið á ca.
70 km. hraða, að því er bifreiðarstjórinn sjálfur skýrir
frá, var komin niður hjá Sandgryfjum á móts við afleggj-
arann heim að Hálogalandi, veitti bifreiðarstjórinn því
eftirtekt að bifreið kom á móti honum á Múlahæðinni, en
það var lögreglubifreiðin R. E. 397. Samtímis veitti bit.
reiðarstjóri þessi því eftirtekt, að bifreiðin R. E. 954 var
alllangan spöl á eftir og samkv. mælingum þeim, er gerð.
ar hafa verið, mun það hafa verið um 3500 m. Bifreiðar.
stjórinn á bifreiðinni R. E. 671 hætti nú að gefa benzin og
lét bifreiðina renna þannig áfram góðan spöl eftir veg-
inum og niður að brúnni á Sogunum eða ea. 460 m. en
þá var hún á ca. 45 km. hraða, að því er bifreiðarstjór-
inn hefir talið, sté hann á bremsuna til að draga enn
meira úr hraðanum, því honum þótti sennilegt af því
hvað bifreiðin, sem á móti kom, fór hægt, að hún myndi
ætla að fara inn á Grensárveginn, en þegar hann sá, að
bifreið þessi vék ágætlega til vinstri hliðar og myndaði
sig ekki til að taka beyjuna, óku Þeir hvor fram hjá öðrum
og hefir bifreiðarstjórinn í bifreiðinni R. E. 671 haldið
því fram. að þá hafi hann verið i 25—30 km. hraða, en
hin bifreiðin, sem var lögreglubifreið R. E. 397, hati þá
ekið á 20 km. hraða eða minna, hvorttveggja miðað við
klukkustund. Bifreiðin R. E. 954, sem ók næst á eftir bif-
reiðinni R. E. 671, mun hafa verið inn við Sandgryfjur
við afleggjarann heim að Hálogalandi, þegar bifreiðin R.
E. 671 var komin niður undir brúna á Sogamýrinni eða
ca. 460 m. á eftir hinum. Ákærður, sem var bifreiðarstjór-
inn á bifreiðinni R. E. 954, mun ekki hafa veitt athygli
bifreið Þeirri, sem kom á móti þeim neðan úr bænum,
lögreglubifreiðinni R. E. 397, eftir því, sem hann sjálfur
hefir skýrt frá, enda þótt vegurinn væri beinn framundan.
Ók hann viðstöðulaust niður veginn og eftir að hann var
kominn nokkuð niður fyrir Sogabrúna, var hann kominn
svo nálægt bifreiðinni R. E. 671, sem þá hafði hægt á sér ?að
hann treysti sér ekki til að hægja það á ferðinni, sem með
þyrfti til að forðast árekstur og beygði hann því yfir á
veginn og ætlaði fram úr bifreiðinni R. E. 671, tók hann,
að því er hann hefir sjálfur skýrt frá, þá fyrst eftir pir-
623

reiðinni R. E. 397, sem kom á móti honum á vinstri veg-
kanti, en þar sem ekki tókst að stöðva nægilega snemma,
varð árekstur út á vegbrún hægra megin við bifreiðina
R. E. 954 og er talið að við það hafi bifreiðin R. E. 397
kastast aftur á bak og út af veginum, en Þifreiðin R. E.
954 kastast áfram og fallið á hægri hliðina út af vegbrún-
inni. Í lögreglubifreiðinni R. E. 397 var aðeins einn mað-
ur, Guðbjörn Hansson, lögregluþjónn, og meiddist hann
talsvert, sérstaklega á fæti, en í bifreiðinni R. E. 954 voru
auk ákærða, Þifreiðarstjórans, sem handleggsbrotnaði,
þrír farþegar, tveir karlmenn og ein stúlka, meiddust
karlmennirnir lítið eitt en stúlkan, sem hrökk út úr bif-
reiðinni og lenti undir henni er hún féll á hliðina, hlaut
alvarleg meiðsl.

Ákærður hefir neitað því, að hann hafi verið undir á-
hrifum áfengis í þetta sinn, enda hefir það ekki sannazt
á hann í málinu, hinsvegar hefir hann viðurkennt það,
sem og kemur heim við framburð eins vitnis, að hann
hafi haft með sér eina flösku af portvini, er hann kom í
bifreiðina R. E. 954 og neytt innihaldsins eftir að hann
tók við stjórn bifreiðarinnar ásamt farþegum þeim, er í bif-
reiðinni voru, en þeir voru 6 að tölu.

Með þessu framferði verður að telja, að ákærður hafi
gerzt brotlegur við 20. gr. áfengislaga, nr. 64, frá 19. maí
1930 svo og 5. gr. 3. lið bifreiðarlaga nr. 70, frá 8. sept-
ember 1931.

Þá hefir ákærður og haldið því fram, að hann muni
ekki hafa ekið hraðara en 70 km. miðað við klukkustund
frá þeim stað, er sýndur er næstur Elliðaánum á teikn-
ingunni í réttarskjali nr. 10 í prófunum, þar til árekstur-
inn varð, en hinsvegar fullyrðir hann það, að er árekst-
urinn skeði hafi hann ekki verið á meira en 25—-30 km.
hraða miðað við klukkustund. Hefir hann jafnframt við-
urkennt það, að áreksturinn hafi stafað að því, að hann
hafi ekki tekið nægilega vel eftir veginum framundan sér
og því ekki séð lögreglubifreiðina R. E. 397, er hún ók inn
veginn, en til þess að forðast það, að aka aftan á bif-
reiðina R. E. 671, sem mikið hafði hægt á sér, hafi hann
beygt til hægri yfir veginn og í því séð bifreiðina R. E.
397, sem kom á móti honum, en þá hafi bilið verið orðið
svo stutt á milli, að ekki hafi verið hægt að forðast árekst-
624

ur og hafi hann orðið út á hægri vegbrún við bifreiðina
R. E. 954.

Af rannsókninni verður ekki annað séð, en að bifreið-
arstjórinn á lögreglubifreiðinni R. E. 397, hafi ekið mjög
gætilega og vel út á vegbrún vinstra megin og yfirleitt
fullnægt þeim reglum, sem krafizt er við bifreiðaakstur.
Sömuleiðis verður að telja, að bifreiðarstjórinn á bifreið.
inni R. E. 671 hafi ekki á nokkurn hátt átt sök á slysinu,
því þótt hann hægði á ferðinni niður í 25—-30 km. hraða
miðað við klukkustund án þess að gefa hljóðmerki, þá
verður það með öllu að teljast vitalaust.

Ákærður hefir með framferði sínu eins og því að of-
an er lýst, gerzt brotlegur við 6. gr. 2. lið, 7. gr. 1. lið, svo
og 15 gr. bifreiðalaga nr. 70, frá 8. september 1931.

Hinsvegar verður ekki talið nægilega sannað, að á-
kærður hafi með tilliti til læknisvottorðsins á réttarskj.
nr. 5, sem lagt var fram í málinu, gerzt brotlegur við 18.
kap. alm. hegningarlaga og ber því að sýkna hann af á-
kæru réttvísinnar í máli þessu.

Refsing ákærðs þykir samkv. 20. gr. fyrrgreindra á-
fengislaga 5. gr. 4. lið og 14. gr. áðurgreindra bifreiðarlaga
hæfilega ákveðin missir ökuskirteinis í 6 mánuði frá upp-
kvaðningu dóms þessa að telja, svo og 150 kr. sekt, er
greiðist í ríkissjóð. Verði sektin ekki greidd innan 15 daga
frá lögbirtingu dóms þessa komi i stað sektarinnar 10 daga
einfalt fangelsi. Þá greiði kærður og allan af máli þessu
löglega leiddan og leiðandi kostnað þar á meðal málsvarn-
arlaun til skipaðs verjanda Magnúsar Thorlacius, cand.
jur., er ákveðst 30 krónur.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið,
625

Miðvikudaginn 28. febr. 1934.

Nr. 9/1934.  Valdstjórnin (Th. B. Líndal)
gegn
Hjálmtý Guðvarðssyni, Ólafi Kjart-
ani Ólafssyni og Jóni Straumfjörð
Ólafssvni (Garðar Þorsteinsson).

Áfengislagabrot.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 9. dez. 1933: Kærð.
ur, Hjálmtýr Guðvarðsson, sæti 10 daga fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi og greiði 1000 króna sekt til ríkissjóðs
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann
í hennar stað einföldu fangelsi í 48 daga. Hann greiði og
600 króna aukagjald í ríkissjóð innan sama tíma.

Kærður. Ólafur Kjartan Ólafsson, greiði 400 króna sekt
til ríkissjóðs innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa,
ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 20 daga.

Kærður, Jón Straumfjörð Ólafsson, greiði 400 króna
sekt til ríkissjóðs innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa, en ella sæti hann í hennar stað 20 daga einföldu
fangelsi.

Kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinnar.

Hið ólöglega áfengi skal upptækt og eign ríkissjóðs.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Eins og fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi,
hefir kærði, Hjálmtýr Guðvarðsson, eigi gert senni-
lega grein fyrir þvi, hvernig áfengi það, er ræðir
um í málinu, hafi verið komið í vörzlur hans, og
hann hefir játað, að hann hafi ætlað að selja það.
Samkv. 2. málsgr. 13. gr. áfengislaganna ber að
beita 27. gr. sbr. 1. gr. þeirra 1. um þetta brot hans
og þykir refsing hans hæfilega ákveðin í hinum á-
frýjaða dómi 10 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi, og 1000 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplán-
626

ist með 40 daga einföldu fangelsi verði hún eigi
greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
En með því að ætla verður samkvæmt prófum máls-
ins, að áfengi það, er hér um ræðir, hafi eigi verið
innflutt, heldur bruggað hér á landi, brestur heim-
ild til að dæma kærða til geiðslu aukasektar þeirr-
ar, 40 kr. á hvern liter áfengisins, er ræðir um í 27.
gr. áfengislaganna.

Um kærðu, Ólaf Kjartan Ólafsson og Jón Straum-
fjörð Ólafsson, ber að staðfesta hinn áfrýjaða dóm,
þó þannig, að vararefsingin verði 25 daga einfalt
fangelsi og að greiðslufrestur sektanna reiknist frá
lögbirtingu dóms þessa.

Kærðu greiði einn fyrir alla og allir fyrir einn
allan kostnað málsins í héraði og í hæstarétti, þar
með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
í hæstarétti, 80 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Hjálmtýr Guðvarðsson, sæti 10 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og
greiði 1000 kr. sekt í ríkissjóð innan 4 vikna
frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í
hennar stað einföldu fangelsi í 40 daga.

Kærði, Ólafur Kjartan Ólafsson, greiði 400
króna sekt í ríkissjóð innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar
stað einföldu fangelsi í 25 daga.

Kærði, Jón Straumfjörð Ólafsson, greiði 400
króna sekt í ríkissjóð innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar
stað einföldu fangelsi í 25 daga.
627

Kærðu greiði, einn fyrir alla og allir fyrir
einn, allan kostnað sakarinnar í héraði og í
hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn-
ingsmannanna Theodórs B. Líndal og Garð-
ars Þorsteinssonar, 80 kr. til hvors.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
þeim Ólafi Kjartan Ólafssyni og Jóni Straumfjörð Ólafs-
syni, báðum til heimilis í Bjarnaborg hér í bæ og Hjálmty
Guðvarðssyni til heimilis á Frakkastig 13 hér í bæ fyrir
brot gegn áfengislögum nr. 64, 1930 og eru málavextir þeir,
er hér greinir.

Aðfaranótt 28. október s. 1. var hringt á lögreglustöð-
ina frá gistihúsi einu hér í bænum og tilkynnt, að þar
hefði maður tekið herbergi á leigu þá fyrir lítilli stundu
og haft með sér farangur, sem grunur væri á, að væri ó-
löglegt áfengi. Lögreglan brá þegar við og þegar hún kom
á staðinn hitti hún þar kærðu í máli þessu og fann hjá
þeim 40 hálfflöskur af heimabrugguðu áfengi.

Kærður, Hjálmtýr, hefir játað, að vera eigandi að á-
fengi þessu. Gerir hann svofellda grein fyrir þvi, að hann
hafi keypt það af manni, sem hann ekki þekkti, en haldi
að sé austan úr Þingvallasveit. Kveðst hann hafa hitt mann
Þenna á Lækjartorgi og hafi hann þá vikið sér að sér og
boðið sér heimabruggað áfengi til kaups og hafi hann
síðar að kvöldi afhent sér það niður við höfn og kom
með það þangað á bifreið en númer hennar eða önnur
einkenni getur kærði ekki tilgreint. Áfengið kveðst hann
hafa ætlað að selja.

Á Vesturgötu 24 hafði kærður herbergi á leigu og flutti
hann áfengið þangað. Nú bar svo við, að hann var tekinn
af lögreglunni fyrir olöglega vörzlu áfengis, og þegar kærð-
ur, Ólafur Kjartan, fréttir það hugði hann að þar mundi
628

verða gerð húsleit og fer því þangað ásamt öðrum manni
og flytja þeir áfengið á brott. Gerði hann þetta í greiða-
skyni við kærðan, Hjálmtý, og vildi með því forða áfeng-
inu frá að lenda í höndum lögreglunnar. Var áfengið sið.
an geymt heima hjá kærðum, Ólafi, og bróður hans,
kærðum Jóni Straumfjörð.

Þegar kærðum, Hjálmtý, var sleppt, fékk hann sér
þegar í stað leigt herbergi á áðurnefndu gistihúsi og
flutti þegar áfengið þangað með aðstoð meðkærðu, Ólafs
og Jóns.

Sýnishorn af áfenginu hafa verið rannsökuð af efna-
rannsóknarstofu ríkisins og reyndist alkoholinnihald þess
að vera 63,9% og 63,2% að rúmmáli.

Kærður, Hjálmtýr Guðvarðsson, hefir með dómi
hæstaréttar 13. nóv. 1931 verið dæmdur í skilorðsbundið
6 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi fyrir brot
gegn 6. og 7. gr. laga nr. 51, 1928, sr. 231. gr. almennra
hegningarlaga frá 1869. Hann hefir og hinn 27. október
þ. á. í lögreglurétti Reykjavíkur undirgengizt, að greiða
200 króna sekt til ríkissjóðs fyrir brot gegn áfengislögun-
um.

Kærður, Ólafur Kjartan Ólafsson. hefir hinn 13. deg.
1927 sætt ákæru fyrir hlutdeild í innbrotsþjófnaði. Hann
hefir og með dómi lögregluréttar Reykjavíkur 18. nóv.
þ. á. verið dæmdur í 500 króna sekt til ríkissjóðs fyrir
brot á 6. gr. sbr. 20. gr. og 11. gr. sbr. 32. gr. áfengislaga
nr. 64, 1930. “

Kærður, Jón Straumfjörð Ólafsson, hefir á árunum
1922—1923 fjórum sinnum sætt ákæru fyrir þjófnað.

Með því að kærður, Hjálmtýr, þykir ekki hafa gert
sennilega grein fyrir áfengi þessu, ber að heimfæra hrot
hans undir 13. gr. sbr. 1. gr. og 27. gr. 1. tll. áfengislaga
nr. 64, 1930. Þykir refsing hans hæfilega ákveðin 10 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1000 króna sekt
til ríkissjóðs og komi 48 daga einfalt fangelsi í stað sekt-
arinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirt-
ingu dóms þessa Þá greiði hann og innan sama tíma kr.
600,00 aukagjald í ríkissjóð.

Brot þeirra Jóns og Ólafs varðar við 42. gr. sömu laga,
þykir refsing þeirra hvors um sig hæfilega ákveðin 400
króna sekt til ríkissjóðs er greiðist innan 4 vikna frá lög-
629

birtingu dóms þessa, en ella komi í stað hvorrar sektar 20
daga einfalt fangelsi.
Kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinnar.
Hið ólöglega áfengi sé upptækt og eign ríkissjóðs.
Á málinu hefir ekki orðið óþarfur dráttur.

Miðvikudaginn 28. febr. 1934.

Nr. 116/1933. Guðrún Blöndahl (Th. B. Lindal)
gegn
Einari Guðmundssyni (Sjálfur)!
Krafa um útburð af jörð tekin til greina.

Úrskurður fógetaréttar Gullbringn- og Kjósarsýslu 29.
ágúst. 1933: Útburðarkrafa gerðarbeiðanda verður eigi
tekin til greina.

Dómur hæstaréttar.

Með afsali sýslumannsins í Gullbringu- og Kjós-
arsýslu, dags. 27. nóv. 1931, var Magnúsi Th. Blön-
dal kaupmanni lögð út til fullrar eignar og um-
ráða hálf jörðin Miðdalur í Mosfellssveit, Austur-
hlutinn, sem ófullnægðum veðhafa, samkvæmt
tryggingarbréfi útgefnu af þáverandi eiganda jarð-
arinnar, fyrv. sýslumanni Einari Benediktssyni 5.
mai 1920, þinglesnu 9. júni s. á, en jarðarhálf-
Jendu þessa hafði Einar Benediktsson keypt af
stefnda í máli þessu, Einari Guðmundssyni, með
afsalsbréfi dags. 14. mai 1918, sem hefir búið á
jörðinni alla tíð síðan. Eftir lát Magnúsar Th.
Blöndahl byggði ekkja hans, Guðrún Blöndahl,
sem situr í óskiptu búi eftir mann sinn, stefnda út
af jarðarparti þessum til burtflutnings þaðan í far-
dögum 1933 og var útbyggingartilkynningin birt
 

030

stefnda 22. dezbr. 1932. En með því stefndi áleit
útbygginguna óheimila, neitaði hann að flytja af
jörðinni, og krafðist þá frú Guðrún þess með bréfi
dags. 6. júní f. á., að stefndi væri borinn út af
jörðinni, og eftir að málið hafði verið sótt og var-
ið fyrir fógetarétti Gullbringu- og Kjósarsýslu
neitaði fógetinn með úrskurði uppkveðnum 29.
ágúst f. á. að taka útburðarkröfuna til greina.

Þessum úrskurði hefir áfrýjandi skotið til hæsta-
réttar með stefnu dags. 24. okt. f. á. og krefst þess,
að fógetaréttarúrskurðurinn verði felldur úr gildi
og lagt verði fyrir fógetann að framkvæma hina um-
beðnu útburðargerð og að stefndi verði dæmdur til
greiðslu málskostnaðar í hæstarétti. Stefndi krefst
þess hinsvegar, að úrskurðurinn verði staðfestur og
áfrýjandi verði dæmdur til greiðslu málskostnaðar
í hæstarétti eftir mati réttarins.

Stefndi heldur því fram, að þegar hann seldi
Einari Benediktssyni jarðarhálflendu þá er hér
um ræðir, hafi verið svo um samið, að hann hefði
jörðina áfram til ábúðar eftirgjaldslaust, enda
hafi hann aldrei greitt Einari neitt eftirgjald eftir
jörðina né verið um það krafinn, þess utan hafi
hann ekkert byggingarbréf fengið og hafi hann af
öllu þessu Htið svo á, að hann hefði lifstíðarábúð
á jörðinni eftirgjaldslaust, en eftir að honum hafi
verið birt útbvggingin hafi hann boðið fram að
greiða 60 álnir á landsvísu í landsskuld eftir jörð-
ina, en um leigu hafi eigi verið að ræða, því kú-
gildi hafi engin fylst henni, en þetta hafi verið hin
forna landsskuld eftir jarðarhálflenduna.

Áfrýjandi byggir hinsvegar kröfu sína um að
stefndi sé skyldur til að víkja af jörðinni aðallega
á yfirlýsingu stefnda til eiganda jarðarinnar, Ein-
 

631

ars Benediktssonar, dags. 24. maí 1921, þinglesnu
24. júni 1925, en í yfirlýsingu þessari, lýsir stefndi
því yfir, að svo hafi samizt um með Einari Bene-
diktssyni og sér, þá er hann keypti nefnda jarð-
arhálflendu, að kaupanda væri heimil notkun
og ábúðarréttur á jörðinni, austurpartinum, fyrir
sjálfan sig eða aðra, sem hann tilvísar. Heldur á-
frýjandi því fram, að þar sem Magnús Th. Blön-
dahl hafi með tryggingarbréfinu 5. maí 1920 verið
veðsett nefnd jarðarhálflenda með öllum sömu
réttindum og Einar Benediktsson átti hana hafi
Magnús Blöndahl eftir að honum var útlögð jörð-
in sem ófullnægðum veðhafa, öðlast sama rétt og
eigandinn hafði til að taka jörðina til eigin notk-
unar eða ábúðar, og hafi hann því eða nú ekkja
hans haft ótvíræða heimild til að byggja stefnda
út af jörðinni með venjulegum fyrirvara.

Umrædd yfirlýsing stefnda verður ekki skilin
á annan veg en þann, að stefndi hafi með henni
skuldbundið sig til þess, gagnvart þáverandi eig-
anda jarðarhálflendunnar, að vikja af jörðinni
hvenær sem þess væri krafizt, og þar sem enn-
fremur verður að líta svo á, að Magnús Th. Blön-
dahl hafi með nefndu tryggingarbréfi öðlast veð-
rétt í jörðinni með öllum sömu réttindum og veð-
salinn, Einar Benediktsson, átti hana, þar sem
jarðarhálflendan, er veðsett með öllum réttindum
sem henni tilheyra og jörðin svo sem áður er sagt,
var honum útlögð sem ófullnægðum veðhafa, þá
hafði hann og síðar ekkja hans rétt til þess að
byggja stefnda út af jörðinni. Þessum rétti hefir
Magnús Th. Blöndahl eða nú ekkja hans eigi glat-
að þótt Magnús notaði hann eigi á fyrsta ári eftir
að honum var útlögð jörðin.
 

632

Stefnda var því skylt að vikja af jörðinni sam-
kvæmt útbvggingunni. Ber þvi þegar af þessari á-
stæðu að fella hinn áfrýjaða fógetaréttarúrskurð
úr gildi og skylda fógetann til þess að framkvæma
hina umbeðnu útburðargerð.

Eftir þessum úrslitum ber að dæma stefnda til
að greiða áfrýjanda málskostnað í hæstarétti, sem
ákveðst 200 kr.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði fógetaréttarúrskurður er úr
gildi felldur og ber fógetanum að framkvæma
hina umbeðnu útburðargerð.

Stefndi, Einar Guðmundsson, greiði áfrýj-
anda, frú Guðrúnu Blöndahl, 200 kr. í máls-
kostnað í hæstarétti að viðlagðri aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Með bréfi dags. 6. júni þ. á. hefir hrm. Th. Líndal í
Reykjavík, f. h. gerðarbeiðanda Guðrúnar Blöndahl,
ekkjufrúar Magnúsar Th. Blöndahl í Reykjavík, er með
uppboðs og útlagningarbréfi, dags. 27. nóvbr. 1931, varð
eigandi hálflendu jarðarinnar Miðdals í Mosfellshreppi í
Kjósarsýslu (austurhlutans) þá þinglesin eign fyrv. sýslu-
manns Einars Benediktssonar, krafizt þess, að ábúandi
jarðarhelmings þessa, Einar Guðmundsson, Miðdal, verði
borinn út af jarðarhluta þessum, þar hann eigi fengizt til
að fara þaðan með góðu, en úrburðarkrafa þessi styðst
við þar með fylgjandi útbyggingarskjal ódagsett, en birt
ábúanda af stefnuvottum 22. dezbr. 1932, þess innihalds.
að með því að ábúandinn hafi fyrirgert ábúðarrétti sín-
um með því að greiða ekki eftirgjald neitt eftir jörðina,
að vanhirða jörðina sjálfa sem og hús þau, er henni til-
heyra, að selja og leigja án leyfis landeiganda slægjur, er
jörðinni tilheyra, þá sé ábúanda sagt upp ábúð á fyr-
633

greindum jarðarhluta frá fardögum 1933 að telja, ella
verði leitað aðstoðar fógeta til þess að bera ábúanda út
af jörðinni eins og lög standi til.

Ábúandinn, eða gerðarþoli, kveðst hafa búið á jarðeign
þessari, eða umræddum jarðarhluta í 15 ár, án afgjalds-
greiðslu og mótmælir útbyggingunni, þar sem hann hafi
lifstiðarábúð á jörðinni, án nokkurra samninga eða kvaða
um eftirgjald og eftir að hann seldi jörðina 14. maí 1918
hafi orðið þrenn eigendaskipti að eign þessari og hafi
tveir fyrstu eigendur viðurkennt lífstiðarábúðarrétt sinn.
Eigandinn Magnús Th. S. Blöndahl, er fengið hafi eign-
ina útlagða seint á árinu 1931 og kunnugt hafi verið öllu
eigninni viðkomandi, hafi engar tilraunir gert til að
tryggja sér, að breyta ábúðarrétti jarðarinnar þá fyrir
næstu jól þar á eftir. Gerðarþoli mótmælir eindregið, að
hann hafi selt hey af jörðinni og heldur því fram, að
hann sjálfur hafi keypt hey og fóðurbætir um langan
tíma, og ræktun sé í góðu lagi og jarðarhúsin segir hann
að verið hafi léleg fyrir 15 árum og flest þá fallin, enda
og jörðin verið seld mest vegna þess, og loks segir hann,
að engin kúgildi hafi fylgt jörðinni, en landsskuld muni
hafa verið að fornu 120 ál. á landsvísu og sé það hið eina
gjald sem komið geti til greina, að honum bæri að greiða,
ef lög standi til, en þar sem núverandi eiganda jarðar-
innar eða gerðarbeiðanda, eigi geti borið neitt gjald af
Jörðinni, nema þá fyrir fardagaárið 1932 til 1933, og að-
eins sé um landsskuldargjald að ræða, sem eigi falli í
gjalddaga fyrr en 6 mánuðum eftir fardaga, sé eigi enn-
þá ástæða til að byggja honum út af jörðinni, þótt um
skyldu hans til landsskuldargreiðslu væri að ræða.

Af þessum ástæðum mótmælir gerðarþoli réttmæti út-
byggingarinnar og að útburður á honum af jörðinni fari
fram, og krefst málskostnaðar. Gerðarbeiðandi eða umbj.
hans, sem undir rekstri máls þessa eigi hefir að neinu
leyti hnekkt mótmælum gerðarþola gegn því að hann hafi
selt hey af jörðinni eða setið hana illa að öðru leyti,
hvorki að því er ræktun hennar eða viðhald jarðarhúsa
snertir, telur að veðhafanum Magnúsi Th. Blöndahl skv.
veðskuldarbréfi dags. 5. mai 1920, hafi verið veðsettur
allur sá réttur, er veðsalinn Einar Benediktsson fyrv.
sýslumaður hafi átt yfir umræddum jarðarhluta, en m. a.
 

654

sá réttur, er hann hafði til ábúðar þar samkv. afsalinu,
og með framlagðri þinglesinni yfirlýsingu gerðarþola,
dags. 24. maí 1921, er haft hafi ábúð á jörðinni frá því og
þar til afsal til Einars fór fram 14. maí 1918, hafi hann af-
salað ábúðarrétti sínum til hans og þann ábúðarrétt hafi
Magnús Th. S. Blöndahl fengið með fyrgreindu útlagn-
ingarbréfi 27. nóvbr. 1931, og geti því eigi verið um lifs-
tíðarábúð til handa gerðarþola úr því að ræða og telur
gerðarbeiðandi að fyrgreinda yfirlýsingu beri að skoða
jafngilda byggingarbréfi, og að réttur gerðarþola sé tak-
markaður af henni, og enda þótt Einar Benediktsson eigi
hafi notfært sér ábúðarréttinn, hafi hann verið eigandi
hans, og getað hvenær sem væri tekið ábúðina handa
sjálfum sér, eða þeim er hann til vísaði, en sama rétt hafi
og Magnús Blöndahl fengið með útlagningunni, þannig
að hann hvenær sem væri, gæti byggt gerðarþola út af
jörðinni, og þá einnig gerðarbeiðandi, en afgjaldslausa
lifstíðarábúð telur gerðarbeiðandi fjarstæðu eina vera,
og kveðst hann þrátt fyrir ákvæði ábúðarlaganna, 3. gr..
verða eindregið að halda því fram, að leiguliði, sem enga
landskuld segist eiga að greiða, verði að sanna svo ó-
venjulegan rétt sinn á þann hátt að öruggt sé — og þá
eigi hvað síst, ef um lifstíðarábúð væri að ræða.

Gerðarþoli mótmælir skilningi gerðarbeiðanda á oft-
greindri yfirlýsingu hans um ábúðarrétt til Einars Bene-
diktssonar, þannig að hana beri að skilja sem einskonar
byggingarbréf, eða takmörkun á lifstiðarábúðarrétti hans,
og notkun sú, er þar um getur, hafi verið aðgangur að
veiði fyrir hann sjálfan og fólk hans, einnig umferð við
rannsóknir sem fram hafi farið á jörðinni á því tímabili,
svo og ábúðarréttur, ef þörf gerðist fyrir hann sjálfan eða
aðra, en sú þörf hafi eigi komið til greina, og hefði svo
verið, þá hafi það þurft að gerast með nýjum samningi.

Einnir mótmælir gerðaþoli þeim skilningi gerðarbeið-
anda á yfirlýsingu þessari, að kaupandi jarðarinnar hafi
öðlazt nokkurn ábúðarrétt með henni, þar sem Einar hafi,
vegna vanskila verið búinn að tapa öllum sínum rétti sam-
kvæmt yfirlýsingu þessari.

Með því að ástæður þær þrjár, er að framan greinir,
fyrir útbyggingu gerðarþola af jörðinni, virðast eiga jafnt
við hvort um lífstíðarábúð er að ræða eða eigi, hvar af,
635

samkvæmt framansögðu aðeins vangreiðsla á eftirgjaldi
af jörðinni getur komið til greina, eða á landsskuldar upp-
hæð þeirri 120 ál. á landsvisu, sem gerðarþoli hefir til-
greint, og þá með hliðsjón af ákvæðum niðurlags 3. grein-
ar ábúðarlaganna frá 1884 og landsskuld þessi aðeins
virðist eiga að miðast við fardagaárið 1932— 1933, þegar
um núverandi eiganda jarðarinnar er að ræða, eru eigi
ennþá samv. 24. grein þeirra laga, þau vanskil fyrir hendi
af hálfu ábúanda eða gerðarþola á landsskuldinni, er
varði hann útbyggingu, og er því hérmeð úrskurðað.

Miðvikudaginn 28. febr. 1934.
Nr. 129/1933. Ólöf Ingvarsdóttir
gegn
bæjargjaldkeranum í Reykjavík, f. h.
bæjarsjóðs.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Ólöf Ingvarsdóttir, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Föstudaginn 2. marz 1934.
Nr. 139/1933. Réttvísin (Garðar Þorsteinsson)
gegn
Ásmundi Bjarna Helgasyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Vixilfölsun.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 31. okt. 1983: Ákærður,

Ásmundur Bjarni Helgason, sæti betrunarhússvinnu í eitt
ár og greiði allan kostnað sakarinnar. Hann greiði og
636

Valtý Blöndal, f. h. Landsbanka Íslands, upphæð hins fals-
aða vixils, kr. 600, með 6% ársvöxtum frá 15. júní s. 1. til
greiðsludags, kr. 8,50 í afsagnarkostnað og % víxilupphæð-
arinnar í þóknun innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa.
Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Héraðsdómarinn hefir réttilega heimfært afbrot
ákærða undir 271 gr. hinna almennu hegningarlaga
og má fallast á, að hann hefir ákveðið refsinguna
betrunarhússvinnu í eitt ár, en með tilliti til þess að
ákærði, sem er 30 ára að aldri, hefir eigi áður sætt
ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot og að hann
hefir hreinskilningslega og tregðulaust játað brot
sitt og samþykkt að bæta tjón það, er af því hlauzt,
þá þykir samkv. 1. nr. 39, 7. nóv. 1907, sbr. 1. nr. 51,
7. maí 1928, 4. gr. mega ákveða, að fullnustu refsing-
arinnar skuli fresta og hún falla niður að liðnum
finnum árum frá uppsögn dóms þessa, nema ákærði
innan þess tíma sæti ákæru í opinberu máli fyrir
glæp drýgðan af ásettu ráði og sé Í því máli dæmd-
ur til þyngri refsingar en sekta.

Ákvæði undirréttardómsins um endurgreiðslu til
Landsbanka Íslands og um málskostnað í héraði
staðfestast og ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verj-
anda í hæstarétti, 50 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Ásmundur Bjarni Helgason, sæti
betrunarhússvinnu í eitt ár, en fullnustu refs-
ingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir
5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef fullnægt verð-
ur skilyrðum 1. nr. 39, 7. nóv. 1907.
637

Ákærði greiði Landsbanka Íslands 600 kr.
með 6% vöxtum frá 15. júni 1933 til greiðslu-
dags og ennfremur sem þóknun % af 600 kr.

og afsagnarkostnað kr. 8,30.
Svo greiði hann og allan kostnað sakarinn-

ar fyrir undirrétti og hæstarétti, þar með tal-
in laun sækjanda og verjanda í hæstarétti,
málflutningsmannanna (Garðars Þorsteinsson-
ar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 50 kr. til hvors.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Ás-
mundi Bjarna Helgasyni, Njálsgötu 83, fyrir brot gegn á-
kvæðum 27. kap. hinna almennu hegningarlaga frá 25.
júni 1869 og lögum nr. 51, 1928 um nokkrar breytingar
til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við
hana.

Málavextir eru þeir er hér segir, sannaðir með eigin
játningu ákærða sem kemur heim við það sem á annan
hátt er upplýst í málinu.

Hinn 23. dezember 1932 seldi ákærður í Landsbanka
Íslands víxil, að upphæð 600 krónur. Var víxill þessi út-
gefinn 15. dezember 1932 með gjalddaga 15. júní 1933,
samþykktur af ákærðum sjálfum en útgefinn af Kristjáni
Kristjánssyni, Sólvallagötu 13 en ábektur af Þórði Magn-
ússyni, Nönnugötu 1 8B. Víxillinn var afsagður sakir
greiðslufalls hinn 17. júní 1933 og er bankinn átti tal við á-
byrgðarmennina neituðu þeir báðir að hafa skrifað nöfn
sin á víxilinn.

Landsbanki Íslands kærði út af þessu með bréfi dags.
29. september s. 1. Fyrir rétti játaði ákærði viðstöðulaust
að hafa falsað nöfn beggja ábyrgðarmannanna á vixli
þessum. Menn þessir hafa og báðir neitað undirskrift
sinni fyrir rétti og ekki verður séð að ákærður hafi
reynt til þess að stæla rithandir þeirra.
 

638

Þá gerði ákærður tilraun til þess í maímánuði í vor
að selja víxil í Útvegsbanka Íslands H/F dagsettan 5. maí
með gjalddaga 5. nóvember 1933. að upphæð 500 krón-
ur. Víxill þessi var samþykktur af ákærðum, útgefandi
var Þórður Magnússon, Nönnugötu Í B, og ábekingar Jón
Helgason, Eyri Skötufirði og Steingrímur Magnússon,
Ránargötu 46. Vixil þennan tókst ákærðum ekki að selja,
með því að bankastjórn Útvegsbankans kallaði á Stein-
grím Magnússon, Ránargötu 46 í bankann og neitaði hann
að hafa gerst ábyrgðarmaður á víxli þessum.

Fyrir réttinum viðurkenndi ákærður samstundis að
hafa falsað nöfn allra ábyrgðarmannanna á víxli þess-
um. Þeir Þórður Magnússon og Steingrímur Magnússon
hafa og báðir fyrir rétti neitað að hafa skrifað sem á-
byrgðarmenn á víxilinn og ekki verður séð að ákærður
hafi gert tilraun til að stæla rithandir þeirra, þriðja nafn-
ið á víxli þessum er nafn bróður ákærða, sem búsettur
er fyrir vestan, á Eyri í Skötufirði.

Ákærður kveðst hafa leiðst út í þetta víxilfals sakir
féleysis. Kveður það hafa verið meiningu sína að greiða
vixilinn í Landsbanka Íslands áður en hann félli eða
nokkurt tjón yrði að, og til þess að geta staðið í skilum
með vixilinn í Landsbankanum kveðst hann hafa gert til-

raun til að selja víxilinn í Útvegsbankanum.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
30. nóvember 1903. Honum hefir ekki verið refsað áður.

Framantalið brot hans ber að áliti dómarans að heim-
færa undir 271. grein hinna almennu hegningarlaga og
þykir refsing sú sem hann hefir tilunnið hæfilega ákveð-
in eins árs betrunarhússvinna.

Þess hefir verið krafizt fyrir hönd Landsbanka Íslands
að ákærður verði dæmdur til að greiða bankanum víxil-
upphæðina kr. 600, með 6% ársvöxtum frá 15. júni til
greiðsludags, kr. 8,50 í afsagnarkostnað og 14% upphæð.
arinnar í þóknun. Ákærður hefir samþykkt kröfu Þessa
og verður hún tekin til greina að öllu leyti.

Loks greiði ákærður allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
 

639

Miðvikudaginn 7. marz 1934.
Nr. 156/1933. Fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs
(Pétur Magnússon)
segn

Lárusi Jónssyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Frávikning úr stöðu án bóta talin réttmæt.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 14. sept. 1933: Stefnd-
ur, fjármálaráðherra fyrir hönd ríkissjóðs, greiði stefn-
andanum, Lárusi Jónssyni lækni, laun úr ríkissjóði frá
1. jan. 1933 að telja til 26. nóv. 1934 miðað við 5000 króna
árslaun, auk dýrtíðaruppbótar af launum þessum eins og
hún verður ákveðin fyrir þennan tíma, uppbót kr. 300,00
á mánuði fyrir húsnæði ljós og hita fyrir tímabilið frá 9.
der. 1932 til 26. nóv. 1934, ásamt 5% ársvöxtum af allri
hinni tildæmdu upphæð frá 17. jan. 1933 til greiðsludags.

Málskostnaður falli niður.
Dómi þessum ber að fullnægja innan 15 daga frá lög-
birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Fjármálaráðherra hefir f. h. ríkissjóðs skotið
máli þessu til hæstaréttar og krefst hann þess að-
allega, að ríkissjóður verði sýknaður af skaða-
bótakröfu stefnda, Lárusar Jónssonar fyrver-
andi yfirlæknis á Nýja-Kleppi, en til vara að
ckaðabæturnar verði færðar niður og að stefndi
verði dæmdur til að greiða málskostnað í báðum
réttum. Stefndi krefst þess hinsvegar að hinn á-
frýjaði dómur verði staðfestur og áfrýjandi dæmd-
ur til að greiða málskostnað í hæstarétti.

Í hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi er það rétti-
lega tekið fram, að ráðherra geti eigi, svo gilt sé,
ráðið starfsmenn í þjónustu ríkisins með þeim
kjörum, að starfsmennirnir, þótt þeim sé vikið frá
 

640

starfi sínu fyrir réttmætar orsakir, eigi eftir sem
áður rétt til launagreiðslu úr ríkissjóði, og velta þvi
úrslit máls þessa eingöngu á því, hvort sannað sé
að stefndi hafi brotið svo af sér í stöðu sinni með
óreglu, og þá sérstaklega drykkjuskaparóreglu, að
heimilt hafi verið fyrir ríkisstjórnina, til að víkja
honum úr stöðunni fyrirvaralaust og svifta hann
launum frá brottrekstrardegi, svo sem gert var
hinn 8. dez. 1932.

Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi
var hæstaréttarmálflutningsmanni Garðari Þor-
steinssyni með konunglegri umboðsskrá útgefinni
22. dez. 1932 falið að rannsaka starf stefnda sem
vfirlæknis á Nýja-Kleppi. Við rannsókn þessa hef-
ir það komið fram, að í nóvbr. mán. 1931 hafa
hjúkrunarkonur spitalans kært til landlæknis yfir
drykkjuskap stefnda, og hafa mörg vitni er leidd
hafa verið við rannsóknina, borið það, að stefndi
hafi þá verið mjög drykkfeldur og hafi þess gætt
í starfi hans allt þar til umrædd kæra var send.
Stefndi hefir og viðurkennt að hafa á þessu tíma-
bili nokkrum sinnum komið til sjúklinga undir á-
hrifum vins bæði við stofugang og á öðrum tíma
sólarhringsins. Kæra þessi leiddi til þess, að land-
læknir ritaði þáverandi dómsmálaráðherra bréf
hinn 16. nóv. 1931 og lagði til að stefndi væri leysi-
ur frá starfi sínu, en í stað þess að taka tillögu
landlæknis til greina framlengdi sami ráðherra,
með bréfi, dags. 26. mai 1932, ráðningu stefnda um
2 ár. — Þá er það og sannað um drykkjuskap
stefnda á þessu tímabili, að hann siðari hluta vetr-
ar 1931 hafi að því er ætla verður í algerðu ölæði
skotið úr byssu út um glugga í læknisbústaðnum á
Nýja-Kleppi og yfirleitt farið svo ógætilega með
641

byssuna hlaðna, að tveir menn, er staddir voru
inni hjá honum, fundu ástæðu til að taka byssuna
af honum með valdi.

Til upplýsingar um drykkjuskaparóreglu stefnda
meðal annars, eftir 26. mai 1932, hefir allt hjúkr-
unarfólk og starfsfólk á spítalanum verið yfir-
heyrt fyrir rétti. Hefir ein hjúkrunarkona, Una
Sigtryggsdóttir, borið, að hún hafi nokkrum sinn-
um á árinu 1932 séð stefnda undir áhrifum víns í
spítalanum, bæði á stofugangi og utan stofugangs-
tíma, að hún hafi heyrt sagt, að stefndi hafi auk
þess komið drukkinn á spitalann og verið inni hjá
starfsfólkinu í því, ástandi, að hann hafi verið
fluttur drukkinn heim til sin og komið hafi fyrir
dagar og dagar, er stefndi kom eigi í spítalann.

Vitnið Nickils Nicolaisen, sem verið hefir hjúkr-
tunarmaður á spítalanum frá því í nóv. 1930, ber
það, að hann hafi séð stefnda drukkinn á spítalan-
um alltaf annað slagið og kveðst ekki hafa séð
neina breytingu til batnaðar á framkomu læknis-
ins eftir að kæran var send í nóv. 1931. Tekur hann
það sérstaklega fram, að í eitt skipti hafi hann orð-
ið að hringja til læknisins að nóttu vegna óróleika
eins sjúklings og hafi læknirinn þá komið og hafi
verið ölvaður. Vitnið kveðst hafa heyrt, að læknir-
inn væri stundum dukkinn inni hjá starfsfólkinu
og bætir því við, að oft hafi verið hávaðasamt hjá
starfsfólkinu eftir háttatíma sjúklinganna, oft fram
{il kl. 2 að nóttu, og telur vitnið, að stjórnleysi og
agaleysi hafi viðgengizt á spítalanum úr hófi fram.

Vitnið Baldvina Halldórsdóttir, sem vann sem
deildarstúlka á annari deild frá 1. okt. 1931 til 1.
okt. 1932, ber það, að hún hafi alltaf annað slagið
séð læknirinn undir áhrifum víns á spítalanum og
 

642

nefnir sem dæmi um óreglu læknisins, að eitt sinn
sumarið 1932 hafi hún verið beðin að gera hreint
hjá lækninum, og er hún koim þangað um hádegis-
bilið, hafi læknirinn komið drukkinn á móti henni
og eigi hleypt henni inn, og hafi læknirinn eigi
komið á stofugang næstu 2 daga.

Vitnið Jón Kr. Jóhannesson hjúkrunarmaður á
annari deild hefir meðal annars borið það, að sum-
arið 1932 hafi hann eitt sinn orðið að opna spital-
ann fyrir lækninum um kl. 11 að kvöldi, og hafi
hann þá verið drukkinn. Vitnið minnist þess þó
eigi, að hafa séð læknirinn þetta ár drukkinn á
stofugangi, en kveðst oft hafa átt tal við samþjón
sinn, Nicolaisen, um óreglu læknisins, sérstaklega
þegar þeir hafi séð hann undir áhrifum víns, og
vfir höfuð hafi starfsfólkið á spítalanum iðuglega
talað um drykkjuskaparóreglu læknisins og verði
vitnið að telja hann drykkjumann.

Vitnið Kristmann Sturlaugsson, sem var hjúkr-
unarmaður á spítalanum frá 2. jan. 1932 til miðs
júlí s. á., ber það, að allan þenna tíma hafi hann
alltaf annað slagið séð læknirinn koma á stofugang
undir áhrifum vins, telur hann framburði vitn-
anna, Nicolaisen og Baldvinu Halldórsdóttur rétta
um þetta, og segir, að hjúkrunarfólkið hafi oft tal-
að um drykkjuskap læknisins. Þetta vitni kveður,
að stefndi hafi oft verið fjarverandi frá spítalan-
um og hafi þess verið getið til, að Óreglu væri um
að kenna. Eitt sinn í febrúar eða marz 1932, kl. 12
að nóttu, hafi vitnið opnað spítalann fyrir læknin-
um og hafi hann þá verið svo drukkinn, að hann
hafi orðið að styðja sig. Tekur vitnið fram, að svo
mikið hafi borið á óreglu læknisins, að það hiki
ekki við að telja hann drykkjumann.
643

Vitnið Soffía Ásgeirsdóttir, deildarstúlka á 1.
deild ber það, að læknirinn hafi oft verið fjarver-
andi og nokkrum sinnum hafi hún séð hann á spit-
alanum ósofinn eða í öðru ástandi en vanalegu,
hvort sem það hafi stafað af áhrifum víns eða af
öðrum ástæðum.

Vitnið Stefán Jónsson, ráðsmaður á spitalanum,
kveðst eigi hafa séð stefnda drukkinn inni á spítal-
anum árið 1932 og ekki heldur geta borið um það
af eigin sjón eða reynd, að hann væri drukkinn inni
hjá starfsfólkinu, en kveðst þó hafa nokkurt „hug-
boð“ um, að slíkt hafi komið fyrir, en tekur fram,
að stefndi hafi forðast að koma inn á spítalann, er
svo stóð á, að hann væri með víni.

Vitnið Elinborg Brynjólfsdóttir, sem verið hefir
ráðskona á Nýja-Kleppi frá upphafi, ber að henni
hafi verið kunnugt um að stefndi hafi nokkrum
sinnum bæði 1931 og 1932 komið á spítalann undir
áhrifum vins.

Vitnið Sigurbjörg Aðalsteinsdóttir, sem verið
hefir vinnustúlka á spitalanum frá 15. mai 1932,
ber það, að hún hafi nokkrum sinnum séð stefnda
á spítalanum undir áhrifum vins, meira og minna.
Eldhússtúlkurnar, Sigrún Einarsdóttir og Þórunn
Aðalheiður Sveinbjarnardóttir, bera og að þær hafi
séð læknirinn undir áhrifum víns inni á spítalan-
um.

Vitnið Sophus Hansen, kvndari við spítalann, ber
það, að vitnið hafi oft og iðuglega eftir að kæran
var send og allt fram til þess tíma, er lækninum
var vikið úr stöðu sinni, séð hann drukkinn bæði
innan og utan spítalans, og tekur sérstaklega fram,
að nokkru fyrir 8. dez 1932 hafi hann séð stefnda
drukkinn á gangi spitalans kl. 6 að morgni. Þá get-
644

ur vitnið þess, að læknirinn hafi iðuglega bæði 1931
og 1932 vakið vitnið um nætur til að opna spitalann
fyrir honum, og hafi læknirinn þá oftast eða jafn-
vel ætið verið undir áhrifum víns.

Vitnið Jón Geir Pétursson, smiður, til heimilis að
Gamla-Kleppi, ber, að það hafi oft séð stefnda
koma heim úr bænum undir áhrifum víns, meira
cg minna, allan timann, er hann var yfirlæknir,
og telur að svo mikil brögð hafi verið að þessu, að
það hiki ekki við að telja læknirinn drykkjumann.

Vitnið Emma Finnbjarnardóttir, hjúkrunarkona,
ber það að vísu, að hún hafi eigi persónulega séð
læknirinn drukkinn eftir að kæran var send til
landlæknis í nóvbr. 1931, en kveðst þó hafa heyrt
talsvert talað um drykkjuskap læknisins eftir
þetta af öðru starfsfólki og væri sömu skoðunar
og það um að hann væri Óreglumaður. Auk þess
ber þetta vitni, að æði oft hafi komið fyrir, að lækn-
irinn kæmi ekki á spitalann, en því hafi verið
kennt um, að hann væri veikur.

Þá er það upplýst við rannsóknina að hinn 1.
nóv. 1932 kom það slys fyrir, að sjúklingur sló eina
hjúkrunarkonu í höfuðið með kústhaus og meiddi
hana mikið. Gerðist þetta milli kl. 8—10 að Morgni
og reyndist þá ómögulegt að ná í læknirinn hvorki
með því að síma til hans eða á annan hátt, og er þó
sannað í málinu að læknirinn var heima í þetta
skipti, en eftir nokkra töf náðist í annan lækni, er
af tilviljun var staddur í spitalanum, og batt hann
um sárið.

Yfirhjúkrunarkona spitalans, Jórunn Bjarnadótt-
ir, ber hinsvegar sem vitni, að hún hafi eigi séð
stefnda með vini inni hjá sjúklingum eftir 10. nóv.
1931, en bætir þvi þó við, að komið hafi fyrir, að
645

læknirinn hafi eigi gengið stofugang, og hafi hana
þá grunað, að ástæðan væri sú, að hann væri þá
með víni, og því eigi komið á spítalann.

Steinunn Jóhannesdóttir hjúkrunarkona á 3.
deild, ber það sem vitni, að hún hafi aldrei séð
stefnda drukkinn nema dagana 9. og 10. nóvbr.
1931, en kveðst þó stundum, er hún hafi gengið
stofugang með lækninum, hafa fundið vinlykt af
honum. Framburður þessa vitnis fer í bága við
áður gefið vottorð um drykkjuskap læknisins
1931 og við það, sem sannað er um drykkjuskap
hans það ár og er auk þess í ósamræmi við fram-
burð vitnisins, Ólafíu Einarsdóttur, er vann með
Steinunni á sömu deild, sem hefir borið það, að
hún hafi nokkrum sinnum séð læknirinn undir á-
hrifum vins á stofugangi eða inni í deildinni og
hafi það verið engu sjaldnar á stofugangi 1932
en 1931.

Framburðir þessara tveggja vitna geta ekki
hnekkt hinum ákveðnu vitnisburðum framan-
greindra vitna um drykkjuskap stefnda og á fram-
burði vitnanna Bjargar Ólafsdóttur og Auðar
Jónsdóttur verður þetta eigi heldur byggt, með
því að framburðir þessara vitna eru bæði í ósam-
ræmi við áðurgefin vottorð og ákveðinn framburð
annara vitna um sömu staðreyndir. Þetta verður
heldur eigi byggt á framburði annara vitna.

Með áðurnefndri rannsókn þykir nú vera feng-
in næg sönnun fyrir því, að mjög mikið hafi borið
á drykkjuskap stefnda eigi aðeins á árinu 1931
heldur og á árinu 1932, allt þar til hann var látinn
fara frá spítalanum, og sú breyting er orðið hefir
á framferði læknisins eftir 13. nóv. 1931 virðist að-
allega hafa verið í því fólgin, að hann eftir þann
 

646

tíma hafi forðast að mæta drukkinn á stofugansi,
eins og sum vitnin bera.

Það hefir að vísu ekkert komið fram um það í
réttarrannsókninni, að stefndi hafi aðhafzt neitt,
er hættulegt hafi verið fyrir sjúklingana og er það
heldur eigi sannað, að stefndi, þótt drukkinn væri,
hafi sýnt þeim neina óþarfa hörku þótt nokkur
vitni hafi borið, að framkoma stefnda gagnvart
sjúklingum hafi stundum verið kuldaleg og jafn-
vel hrottaleg, en engu að síður verður það að telj-
ast alveg óviðunandi að fela manni, sem er orðinn
uppvís að drykkjuskap í svo ríkum mæli, sem að
framan er sagt, svo ábyrgðarmikið starf sem yfir.
læknisstarfið að Nvja-Kleppi, dómsmálaráðherr-
ann hafði því réttmæta ástæðu til að víkja stefnda
fyrirvaralaust frá yfirlæknisstöðunni, við spítal-
ann, Svo sem gert var, án þess að stefnda geti hor-
ið neinar bætur fyrir. Það verður því að sýkna á-
frýjanda af skaðabótakröfu stefnda, og ber þá
einnig að dæma stefnda til að greiða málskostnað
bæði í héraði og hæstarétti, er ákveðst 500 kr.

Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs,
á að vera sýkn af kröfum stefnda, Lárusar
Jónssonar, fyrverandi vfirlæknis að Nýja-
Kleppi í máli þessu. Stefndi greiði áfrýjanda,
f. h. ríkissjóðs, 500 kr. í málskostnað í héraði

og hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum,

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Málavextir í máli þessu eru þeir, að með bréfi dóms-
og kirkjumálaráðuneytisins, dags. 12. maí 1930 var stefn-
647

anda. Lárusi Jónssyni, lækni, falið að vera yfirlæknir við
hinn nýja geðveikraspitala á Kleppi og umráðamaður þar
að öllu leyti. Skyldi hann hafa í árslaun kr. 5000,00 auk
dýrtíðaruppbótar embættismanna og ennfremur ókeypis
húsnæði, ljós og hita. Ráðningartíminn var tiltekinn 2 ár
og segir svo í bréfinu, að eigi sé hægt að víkja stefnanda
frá innan þess tíma, en verði það samt sem áður gert ein-
hverra orsaka vegna, skuli hann hafa rétt til fullra launa
fyrir tvö ár eins og hann hefði starfað allan tímann
við spítalann. Að þessum tveim árum liðnum skyldi stöð-
unni eigi verða sagt upp af hálfu aðila með minna en sex
mánaða fyrirvara. Að gefnu tilefni frá stefnanda gaf ráðu-
neytið í bréfi dags. 10. april 1931 þá skýringu á framan-
greindum ráðningarkjörum stefnda, að ef honum yrði vik-
ið úr stöðunni áður en tvö ár væru liðin frá dags. fyrra
bréfsins, bæri honum full laun í 2% ár frá þeim tíma eða
m. ö. 0. frá 12. maí 1930. Með bréfi frá ráðuneytinu dags.
26. maí 1932 er stefnandi svo ráðinn áfram sem yfirlækn-
ir við spítalann og umráðandi þar í tvö ár, með sömu
réttindum og skyldum og um getur í bréfum ráðuneytis-
ins frá 12. maí 1930 og 10. april 1931.

Hinn 8. dezember f. á. var stefnanda síðan vikið úr
yfirlæknisstöðunni þá samstundis og fyrirvaralaust með
bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins og segir í bréfinu
að brottvikningin sé „sakir óreglu“, og lét stefnandi þeg-
ar af starfanum. Nú telur stefnandi að í framangreindum
bréfum ráðuneytisins séu honum áskilin full umsamin
laun út ráðningartíma sinn, jafnvel þó að hann gerði sig
sekan í einhverri þeirri vanrækslu í starfi sínu, sem eftir
almennum reglum hefði getað bakað honum Þrottrekstri
úr stöðunni án bóta og eigi hann því samkvæmt sjálfum
ráðningarsamningnum skýlausan rétt til launagreiðslu úr
ríkissjóði til loka ráðningartímans þrátt fyrir brottvikn-
inguna, eins og hann hefði gegnt stöðunni áfram, en ráðn-
ingartimann telur stefndi hafa verið 2% ár frá því að
ráðningin var framlengd með bréfi dóms- og kirkjumála-
ráðuneytisins 26. maí 1932 eða til 26. nóv. 1934 og hafi
þannig verið eftir af tímanum eitt ár, 11 mánuðir og 17
dagar er honum var vikið frá. Jafnframt heldur stefnandi
því ákveðið fram, að ekki hafi verið nokkur lögmæt á-
stæða til þess að víkja honum úr yfirlæknisstöðunni, og

7
648

eigi hann því eftir almennum reglum rétt til fullra launa
allan ráðningartímann, hvernig sem litið yrði á ákvæði
ráðningarsamningsins viðvíkjandi því hvernig færi um
launagreiðslu til hans ef til brottvikningar kæmi. Hefir
stefnandi að undangenginni árangurslausri sáttaumleit-
un höfðað mál þetta með stefnu útgefinni 19. jan. s. 1. gegn
fjármálaráðherra Ásgeiri Ásgeirssyni f. h. ríkissjóðs og
gert þær réttarkröfur að stefndur verði dæmdur til þess
að greiða sér full umsamin laun úr rikissjóði frá 1. jan.
1933 að telja til 26. nóv. 1934, miðað við 5000 króna árs-
laun, auk dýrtíðaruppbótar af launum þessum eins og hún
verður ákveðin fyrir þann tíma, ásamt uppbót fyrir hús-
næði, ljós og hita fyrir tímabilið frá 9. dez. f. á. til 26.
nóv. 1934, er stefnandi telur hæfilega metna 300 krónur á
mánuði, með 5% ársvöxtum af allri kröfuupphæðinni frá
sáttakærudegi, 17. jan. s. 1. til greiðsludags og málskostn-
að að skaðlausu eftir mati réttarins.

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
þess aðallega að hann verði algerlega sýknaður af þeim
og honum tildæmdur hæfilegur málskostnaður eftir mati
réttarins.

Hefir stefndur í fyrsta lagi mótmælt þeim skilningi
stefnanda á ráðningarsamningnum, að hann væri órift-
anlegur til loka ráðningartímans án tillits til þess hvernig
stefnandi rækti starf sitt og stöðu. En þennan skilning
byggir stefnandi á ákvæði í 2. málsgr. hins upphaflega
ráðningarsamnings (bréf ráðuneytisins frá 12. maí 1930)
en ákvæðið er svo orðrétt: „Verði yður samt sem áður
einhverra orsaka vegna vikið frá, skuluð þér hafa rétt
til fullra launa fyrir 2 ár, eins og þér hefðuð starfað allan
tímann við spítalann“. Telur stefnandi að þó að orð þessi
gætu fljótt á litið skilizt svo, að stefnandi skyldi njóta
launanna af hvaða ástæðum, löglegum eða ólöglegum,
sem hann væri látinn fara frá spítalanum þá muni ekki
bera að skilja þau á þann veg. Litur stefndur svo á, að
þegar skýra á ummæli þessi, verði að hafa í huga. með
hverjum atvikum stefnandi hafi komizt að Vfirlæknis-
stöðunni. Hafi þau verið með þeim hætti, að búast hafi
mátt við, að hann yrði valtur í sessi, þegar skifti um yfir-
stjórn heilbrigðismálanna, og muni hlutaðeigandi ráð-
herra hafa haft þetta í huga og með umræddu ákvæði að-
649

eins viljað tryggja stefnanda gegn því, að á hann yrði
ráðizt í stöðinni nema full ástæða væri til. Hefði hitt
verið tilætlunin með ákvæðinu að veita stefnanda fyrir-
fram syndakvittun, þó að hann gerði sig sekan í stór.
vægilegum skyldubrotum í starfinu eða öðru verra, telur
stefndur að það hefði þurft að taka fram berum orðum.
En jafnvel, þó að það hefði verið gert eða fyrir veitinga-
valdinu (ráðherra þeim sem réði stefndan) hefði vakað
að gefa stefnanda frjálsar hendur um það hvernig hann
hagaði sér í starfinu og fyrirfram aflausn fyrir þær yfir-
sjónir, sem honum kynni að verða á í því, þá komi ekki
til mála, að eftirmenn ráðherrans eða ríkissjóður yrðu
bundnir við slika samninga. Ráðherrann hefði þar farið
algerlega út fyrir valdsvið sitt, og eftirmönnum hans hafi
eftir sem áður borið skylda til að líta eftir stefnanda sem
öðrum starfsmönnum ríkisins og víkja honum úr .stöð-
unni ef hann vanrækti hana eða reyndist óhæfur til
hennar.

Stefnandi hefir hinsvegar haldið þvi ákveðið fram, að
skilja beri margnefnt ákvæði eftir berum orðum þess, en
eftir þeim sé ótvírætt að hann eigi rétt til samningsbund-
inna launa út ráðningartíma sinn, hvort sem heimilt hafi
verið eftir almennum reglum að rifta samningnum eða
ekki. Jafnframt telur hann vafalaust að viðkomandi ráð-
herra hafi ekki farið út fyrir valdsvið sitt með samnings-
gerð þessari og sé samningurinn því bindandi fyrir eftir-
menn hans í embætti og ríkissjóð.

Það verður nú ekki úr því skorið hvað vakað hefir
fyrir veitingavaldinu með margnefndu ákvæði en orða-
lag þess er svo viðtækt og einhliða að vel geta þau ráðn-
ingakjör, sem stefndur telur sig hafa verið ráðinn með
hafa átt að felast í þvi. En rétturinn litur svo á og fellst í
því efni algerlega á skoðun stefnds, að ef tilætlunin hefir
verið sú, að ráðningarkjörin væru slík, þá sé ráðning
stefnanda, að þessu leyti ekki bindandi fyrir ríkissjóð.
Það virðist sem sé beinlinis á móti hlutarins eðli, að ráð-
herra geti svo gilt sé, ráðið starfsmenn í þjónustu ríkis-
ins með þeim kjörum, að starfsmennirnir, þó að þeir
verði rétt rækir frá starfi sínu og séu reknir frá því vegna
vanrækslu og skeytingarleysis, eigi eftir sem áður rétt til
launagreiðslu úr ríkissjóði eins og ekkert hefði í skorizt.
 

650

Verður því ekki álitið að stefnandi geti byggt dómkröfur
sínar á umræddu samningsákvæði og verður því sú máls-
ástæða hans ekki tekin til greina.

Er þá næst að athuga hvort stefnandi eftir almennum
reglum á rétt til kaups þess, sem hann hefir stefnt til
greiðslu á. Því hefir stefndur og mótmælt. Heldur hann
því fram, að stefnandi hafi brotið svo af sér í stöðunni
með óreglu og þá sérstaklega drykkjuskaparóreglu að full
heimild hafi verið til þess að víkja honum frá fyrirvara-
laust, og svifta hann launum frá brottfarardegi.

Með konuglegri umboðsskrá útgefinni 22. dez. f. á.
var Garðari Þorsteinssyni, hrm., falið að rannsaka starf
stefnanda sem yfirlæknis á Nýja-Kleppi. Voru við þá
rannsókn teknar skýrslur af öllu hjúkrunarfólkinu þar og
mörgum öðrum, er við stofnunina höfðu unnið samtímis
stefnanda, honum sjálfum og skýrslur fengnar frá land-
lækni og lækni þeim, er tók við yfirlæknisstöðunni á
eftir stefnanda. Við rannsókn þessa kemur það meðal
annars fram, að í nóvembermánuði 1931 hafa hjúkrun-
arkonur spítalans kært til landlæknis yfir óreglu og
drykkjuskap stefnanda sem yfirlæknis við spítalann og í
kærunni tilgreina þær sérstaklega að dagana 9. og 10.
nóv. 1981 hafi hann verið svo ölvaður, að þær telji að
hann hefði þá ekki átt að gegna læknisstörfum (fara
stofugang eða láta sjúklinga sjá sig), en Það hafi hann
hvorutveggja gert. Þá hafa mörg vitna þeirra, sem leidd
voru við réttarrannsóknina borið það, að stefnandi hafi
verið allmjög óreglusamur (drykkfelldur) og hafi þess gætt
í starfi hans allt fram til þess að umrædd kæra á hann
var send til landlæknis. Og stefnandi hefir sjálfur við-
urkennt, að hann hafi komið nokkrum sinnum til sjúkl-
inga undir áhrifum víns bæði við stofugang og á öðr-
um tímum sólarhrings og vill ekki mótmæla því, að hann
hafi ef til vill örsjaldan gegnt læknisstörfum drukkinn
eða mikið ölvaður, en hann fullyrðir að hvorugt þetta
hafi nokkru sinni komið fyrir eftir 10. nóv. 1931. Út af
umræddri kæru skrifaði landlæknir hinn 16. nóv. þá-
verandi dómsmálaráðherra og lagði til að stefnandi yrði
leystur frá störfum sínum. Jafnframt mun hann hafa
vandað um við stefnanda. Ráðuneytið vék stefnanda þó
ekki frá, heldur framlengdi ráðningu hans eins og áður
651

er sagt með bréfi sínu dags. 26. maí f. á. Að áliti réttar-
ins skiptir þvi breytni stefnanda í yfirlæknisstöðunni áð-
ur en ráðning hans var framlengd ekki máli, þegar dæma
skal um það hvort frávikningin hafi verið réttmæt eða
ekki, heldur verður í þvi efni að fara eingöngu eftir fram-
komu stefnanda eftir að samningurinn var endurnýjað.
ur og verða nú framburðir vitna þeirra, sem leidd voru
við greinda réttarrannsókn og ætla má að frekast hafi
fylgzt með þvi, hvernig stefnandi rækti störf sín, at-
hugaðir, svo og önnur þau atriði, sem rétturinn telur hafa
þýðingu fyrir úrslit máls þessa.

Meðal þeirra, sem yfirheyrðir voru við umgetna rann-
sókn eru 9 hjúkrunarkonur við spítalann. Má gera ráð
fyrir því, að þær svo og aðstoðarlæknir við spítalann,
hjúkrunarmenn, ráðsmaður og ráðskona hafi haft sér-
staka og einna bezta aðstöðu til þess að fylgjast með í
því hvernig stefnandi rækti stöðu sína og störf við spi-
talann. Af hjúkrunarkonunum hafa 8 borið það, að þær
hafi ekki séð stefnanda undir áhrifum víns, hvað þá
ölvaðan við læknisstörf innan spítalans eftir að fyrr-
greind kæra til landlæknis var send, og af framburði
þeirra að öðru leyti, verður yfirleitt ekki annað ráðið,
en að þær telji að stefnandi hafi rækt starf sitt vel og
að hann hafi komið vel fram við sjúklingana, eftir að
hann var kærður. Þá hafa og flestar þeirra borið það,
að samvinna þeirra og stefnanda hafi verið góð. Hins-
vegar hefir ein hjúkrunarkonan borið það, að hún hafi
séð stefnanda nokkrum sinnum undir áhrifum áfengis á
spítalanum árið 1932, svo hafi hún og heyrt að hann hafi
verið drukkinn inni hjá starfsfólkinu. Vitni þetta telur
þó, að óregla læknisins hafi ekki snert sjúklingana bein-
línis, en hann hafi eigi að síður að hennar áliti oft ekki
komið heppilega fram við sjúklingana, en verið óþolin-
móður við þá, stundum kuldalegur og jafnvel hrotta-
fenginn. Nefnir hún í framburði sinum eitt tilvik, sem
dæmi um þessa framkomu hans, en gegn mótmælum
stefnanda, er ekki sannað, að það hafi átt sér stað.

Aðstoðarlæknirinn, sem vann með stefnanda frá því
7. júní f. á. til þess tíma, er stefnanda var vikið frá, að
ágústmánuði undanteknum, hefir borið það, að hann hafi
ekki orðið var við óreglu hjá stefnanda við læknisstörf.
 

652

Þá telur hann samvinnu milli sin og stefnanda hafa ver-
ið hina ákjósanlegustu.

Af þremur hjúkrunarmönnum sem yfirheyrðir voru,
hefir einn borið það, að hann minnist þess ekki að hafa
séð stefnanda inni hjá sjúklingum undir áhrifum áfengis
á árinu 1932 en í eitt skipti hafi sér virzt, er stefnandi
kom á stofugang, að hann mundi hafa drukkið eitthvað
nóttina áður. Kveðst vitni þetta aftur á móti minnast
þess, að hafa séð stefnanda tvisvar ölvaðan á umræddu
ári, en í bæði skiptin utan starfstíma sins. Framkomu
stefnanda gagnvart sjúklingunum telur vitnið yfirleitt
góða. Annar hjúkrunarmaður hefir borið það, að hann
hafi alltaf öðru hvoru séð stefnanda drukkinn á spital-
anum allan þann tíma, sem þeir hafi verið samtíma þar,
en getur þó ekki tilgreint neina sérstaka daga eftir 10,
nóv. 1931, en vitnið kveðst hafa unnið við spitalann frá
13. nóv. 1930. Þá hafi framkoma stefnanda við sjúklinga
verið misjafnlega góð og kveðst vitnið hvorki hafa getað
fellt sig við hana né við framkomu hans sem yfirmanns
á spítalanum. Nefnir vitnið eitt dæmi um óti!lhlýðilega
framkomu stefnanda gagnvart geðveikissjúklingi, en ekki
er sannað, að það sé rétt hermt og við framburð hjúkrunar-
manns þessa er það að athuga, að hann kveðst ekki hafa
haft persónuleg kynni af stefnanda og ekki talað við hann
nema aðeins er nauðsynlegt hafi verið, þriðji hjúkrunar-
maðurinn, sem vann við spítalann frá áramótum og fram
til miðs júlí 1932 telur stefnanda hafa á þessum tíma
alltaf komið öðru hvoru á stofugang undir áhrifum víns.
Stefnandi hafi þó ekki verið sérstaklega áberandi drukk-
inn, en engum hafi þó getað dulizt, að hann væri undir
áhrifum áfengis. Þá telur vitni þetta, að stefnandi hafi
ekki verið nærgætinn við sjúklingana og kveðst álita hann
óreglumann.

Ráðsmaður spítalans, sem unnið hefir þar frá því í
ársbyrjun 1930 og hefir hlotið að hafa nokkuð saman við
stefnanda að sælda, skýrir við yfirheyrslurnar frá því,
að stefnandi hafi iðugiega skoðað bækur spítalans og
reikninga og fylgst með í rekstrinum og getur þess, að
samvinna milli þeirra hafi verið góð. Þá kveðst hann
ekki hafa vitað til þess, að stefnandi kæmi drukkinn á
spítalann árið 1932 né heldur hafi hann heyrt hjúkrun-
653

arkonurnar eða starfsfólkið tala um að svo væri. Hins-
vegar telur ráðsmaðurinn að traustið á spítalanum hafi
minnkað þegar stefnandi tók við honum.

Ráðskona spitalans ber það, að henni hafi verið kunn-
ugt um að stefnandi hafi nokkrum sinnum komið á spital-
ann undir áhrifum víns árið 1932. Þá hafi hann og nokkr-
um sinnum verið fjarverandi á árinu, en hún telur að
þær fjarvistir hafi stafað af lasleika. Tveir hjúkrunar-
nemar við spítalann kveðast ekki hafa orðið varir við.
að stefnandi kæmi drukkinn á spítalann. Þá skýrir ann-
ar þeirra svo frá, að stefnandi hafi sýnt sér kurteisi og
nákvæmni og samvinna þeirra hafi verið ágæt, og að hans
áliti hafi stefnandi rækt störf sín með samvískusemi og
sýnt sjúklingum góða framkomu.

Fjórar deildarstúlkur hafa borið það, að þær hafi ekki
séð eða orðið varar við, að stefnandi hafi verið drukkinn
eða með víni innan spítalans. Hinsvegar kveðst ein þeirra
hafa orðið þess vör að hann hafi alloft verið undir áhrif-
um víns heima hjá sér. Þrjár þessara stúlkna telja stefn-
anda hafa komið vel fram gagnvart sjúklingum. Ein
deildarstúlka hefir borið það, að hún hafi nokkrum sinn-
um árið 1932 séð stefnanda undir áhrifum víns, þó ekki
áberandi ölvaðan á stofugangi, en eigi að siður telur hún
að framkoma hans gagnvart sjúklingum hafi yfirleitt ver-
ið góð. Þá hefir loks starfsmaður, kyndari á spitalanum
borið það, að hann hafi oft séð stefnanda drukkinn eftir
að kæran á hann var send og allt til þess tíma, sem hon-
um var vikið úr starfinu og það stundum innan spítalans.
Segir vitnið, að stefnandi hafi oft vakið sig upp um næt-
ur til þess að opna spitalann og þá verið drukkinn, en
gegn mótmælum stefnanda er ekki sannað að svo hafi
verið, og við framburð vitnis þessa, er það að athuga að
vitnið virðist ekki hafa haft aðstöðu til þess að fylgjast
sérstaklega með læknisstarfi stefnanda við spítalann.

Nokkuð fleira starfsfólk við spítalann, en það sem
greint er hér að framan, hefir verið yfirheyrt við rann-
sóknina, en ekki þykir ástæða til að athuga framburði
þess sérstaklega, með því að starfsfólk þetta virðist ekki
hafa haft aðstöðu til að fylgjast eins vel með starfsemi
stefnanda og það, sem þegar hefir verið nefnt.

Allmörg vitnin sem leidd hafa verið hafa borið það,
 

 

654

að þau hafi heyrt talað um drykkjuskaparóreglu hjá
stefnanda, bæði á spítalanum og annarsstaðar, en þau
hafa þar ekki fyrir sér annað en orðróm, sem ekki verð-
ur á byggt. Nokkur vitnanna telja einnig að nokkuð hafi
á því borið, að stefnandi hafi verið fjarverandi frá spital-
anum og ekki hafi til hans náðst, en ekki er sannað að
það hafi stafað af drykkjuskap eða skeytingarleysi hjá
honum, enda ekki fyllilega upplýst að fjarvistirnar hafi
verið óeðlilega miklar.

Um framangreinda vitnaframburði er það að segja, að
vitnin virðast yfirleitt ekki bera um einstakar samtímis
skynjanir, heldur ber hvert vitni um það hvernig því hafi
komið framkoma stefnanda á spítalanum og starf hans
þar í heild fyrir sjónir. Verður því ekki sagt, að vitnis-
burðirnir hljóti að brjóta í bága hver við annan, þó að
þeir séu ósamhljóða, þar sem ósamræmið getur stafað af
því, að vitnin beri um skynjanir, sem ekki hafa farið fram
samtimis.

Það er nú ekki sannað við rannsóknina eða á annan
hátt, að stefnandi hafi nokkurntíma eftir að ráðning hans
var framlengd, verið ölvaður við læknisstörf á spítalan-
um. Hinsvegar verður að telja það upplýst að hann hafi
neytt nokkuð vins eftir þann tíma og að hann hafi þá
stundum komið á spítalann undir áhrifum þess til lækn-
isstarfa, en aðallega virðist vinnautnin hafa átt sér stað
heima hjá stefnanda og utan spítalans. En þar sem allur
Þorri starfsfólks þess, sem besta aðstöðu hafði til þess að
fylgjast með því hvernig stefnandi rækti stöðu sína, hefir
borið það við rannsóknina, að það hafi ekki orðið þess
vart, að stefnandi hafi verið undir áhrifum víns við
læknisstörf á þeim tíma sem hér skiptir máli, þykir mega
slá því föstu, að vinnautnar stefnanda við þau hafi sætt
mjög óverulega og ekki er upplýst um neitt einstakt ti).
felli, þar sem hún hafi komið að sök.

Við réttarrannsóknina gefur landlæknir þá skýrslu að
eftir að margnefnd kæra var send til hans hafi ekki verið
kvartað undan því, að stefnandi væri undir áhrifum á-
fengis við læknisstörfin, og ekki hafi honum heldur verið
það kunnugt á annan hátt. Kveðst hann hinsvegar hafa
itrekaðan vitnisburð yfirhjúkrunarkonunnar og rágs-
mannsins um það, að svo hafi skift um til batnaðar við
655

kæruna og rekistefnuna út af henni, að síðan hafi ekki
verið ástæða til umkvörtunar. Þá kveðst landlæknir ekki
vita til, að stefnandi hafi gert sig sekan í nokkurri óreglu,
að því er rekstur sjúkrahússins snertir. Hafi hann sem
embættismaður iðuglega snúið sér til stefnanda, bæði í
síma og á annan hátt, og aldrei rekizt á hann ölvaðan.
Telur landlæknir stefnanda greindan, glöggvan og skil-
merkilegan mann. Þá getur hann þess að Þórður prófes-
sor Sveinsson, hafi talað lofsamlega við hann um stefn-
anda sem yfirlækni, að því leyti sem hann (Þórður) hafi
til þess litið. Loks hafi héraðslæknirinn á Eyrarbakka,
sem hafi átt son sinn veikan á Nýja-Kleppi tjáð honum
óspurður, að sér hafi getizt mæta vel að stefnanda og að
syni hans þætti vænt um hann. Þá verður ekki séð af
framburði læknis þess, sem tók við yfirlæknisstöðunni
eftir stefnanda, að hann hafi fundið neitt athugavert við
meðferð stefnanda á sjúklingum eða rekstur spitalans.
Loks liggur fyrir í málinu yfirlýsing tveggja lækna er
voru við úttekt spítalans, 9. dez. f. á. að þeim hafi við
fljótlega skoðun á húsakynnum og áhöldum virst allí vera
í góðu lagi. Þá hafi sjúkraskrár spítalans verið taldar og
hafi þær verið allar, en ekki hafi þær verið athugaðar
nánar.

Að öllu þessu athuguðu, sem greint er hér að framan,
viðvíkjandi framkomu stefnanda sem spitalalæknis og
starfrækslu hans, verður ekki talið nægilega sannað, að
hann hafi eftir að ráðning hans að spítalanum var endur-
nýjuð gert sig sekan um svo verulega vínnautn í starfi
sinu né heldur um nokkra þá vanrækslu á skyldum sín-
um sem yfirlæknis eða hirðuleysi um þær, að heimild
hafi verið að víkja honum úr yfirlæknisstöðunni svo sem
gert var og verður því sýknukrafa stefnds ekki tekin til
greina, heldur ber að fallast á það hjá stefnanda, að hann
eigi rétt til umsaminna launa hjá ríkissjóði út ráðninga-
tíma sinn.

Til vara hefir stefndur mótmælt kröfum stefnanda,
sem of háum. Telur hann þó að ráðning stefnanda hafi
ekki verið endurnýjuð fyrr en 26. maí 1932 eða 14 dögum
eftir að hinum fyrra samningi lauk 12. maí s. á., þá muni
það hafa verið tilætlunin, að framhaldsráðningunni hafi
verið ætlað að miðast við þann dag og eigi stefnandi því
 

656

í öllu falli ekki rétt til kaups lengur en til 12. nóv. 1934.
Jafnframt hefir stefndur talið orka nokkuð tvímælis hvort
eigi muni hafa verið unnt að slíta ráðningarsamninginn
löglega við stefnanda með 6 mánaða fyrirvara fyrir 12.
maí 1934, og nái þá kaupkrafa hans aðeins til þess dags.

Að áliti réttarins verður orðalag bréfs ráðuneytisins
frá 26. maí ekki skilið öðruvísi en svo, að framhaldsráðn-
ing stefnanda teljist frá dagsetningu bréfsins. Þá er það
ljóst af bréfum ráðuneytisins frá 12. maí 1930 og 10. april
1931 að upphaflegi ráðningartími stefnanda er eins og
áður er sagt í raun og veru ákveðinn 2% ár frá 12. maí
1930 eða til 12. nóv. 1932 og uppsegjanlegur til þess dags.
Nú er það greinilegt af framhaldsráðningarbréfi stefn-
anda. að ráðningarkjör hans eru að Öllu leyti þau sömu
og áður. Hefði því fyrst verið hægt að segja stefnanda
löglega upp framhaldssamningnum frá 26. nóv. 1934 og
hafa þá athugasemdir stefnds við það, að ráðningatím-
inn sé ekki rétt talinn hjá stefnanda ekki við rök að
styðjast.

Loks hefir stefndur mótmælt þeirri upphæð, sem
stefnandi hefir reiknað sér á mánuði sem uppbót fyrir
húsnæði, ljós og hita sem of hárri. En þar sem það er in
confesso í málinu, að annar læknir en stefnandi, hefir
nýlega með hæstaréttardómi fengið sömu upphæð til-
dæmda sem bætur fyrir missi nákvæmlega sömu hlunn-
inda og hér er um að ræða, verða þessi mótmæli stefnds
heldur ekki tekin til greina.

Samkvæmt framansögðu verða þá úrslit máls þessa þau
hér fyrir réttinum, að dómkröfur stefnanda verða tekn-
ar til greina að öðru leyti en því, að eftir öllum mála-
vöxtum þykir rétt að málskostnaður falli niður.

Vegna margvíslegra emíbættisanna hefir dómur eigi
orðið kveðinn upp í máli þessu fyrr en nú.
657

Föstudaginn 9. marz 1934.

Nr. 101/1933. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson)
gegn
Snæbirni Guðmundssyni
(Eggert Claessen).
Omerking.
Dómur lögregluréttar Árnessýslu 27. mai 1933: Kærði,

Snæbjörn Guðmundsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 15 daga og greiði 800 króna sekt í ríkissjóð,

s

og komi einfalt fangelsi í 40 daga í stað sektarinnar,
verði hún eigi greidd innan mánaðar frá lögbirtingu

dóms þessa.
Framangreint áfengi ásamt ilátunum skal vera upp-

tækt og eign ríkissjóðs.
Kærði greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Mál þetta, sem höfðað hefir verið af valdstjórn-
arinnar hálfu gegn Snæbirni Guðmundssyni bónda
á Gjábakka í Þingvallasveit fyrir brot á 6. gr. og
11. gr. áfengislaga nr. 64/1930, hefir verið dæmt af
lögfræðingi Arnljóti Jónssyni sem „commissario“.

Hin kgl. umboðsskrá, sem er dags. 29. marz 1933,
hefir eigi verið lögð fram í lögregluréttinum, en
hefir hinsvegar verið lögð fram af sækjanda hálfu
í hæstarétti, er málið var þar flutt 7. þ. m.

Í umboðsskrá þessari er nefndum lögfræðingi
falið að halda réttarrannsóknir í tilefni af brotum
á áfengislöggjöfinni og öðrum brotum er í sam-
bandi við fyrrgreind brot kunna að standa, og til
framkvæmdar þvi starfi er honum veitt heimild til
að setja rétt innan sérhvers lögsagnarumdæmis
landsins og framkvæma þær ráðstafanir, sem
nauðsynlegar kynnu að vera vegna rannsóknar-
 

658

innar. Í umboðsskránni er hinsvegar ekkert tekið
fram um það, að commissarius hafi umboð til að
fara með og dæma mál þau, er honum hefir verið
falið að rannsaka, svo sem venjulega er tekið fram
í slíkum umboðsskrám. Það verður því að líta svo
á, að nefndan lögfræðing hafi brostið heimild til
að fara með og dæma mál þetta eftir að rannsókn
þess var lokið.

Af þessari ástæðu verður ex officio að ómerkja
hinn áfrýjaða lögregluréttardóm og greiðist allur
áfrýjunarkostnaður málsins, þar á meðal málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 60 kr.
til hvors, úr ríkissjóði.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði lögregluréttardómur á að
vera ómerkur. Allur áfrýjunarkostnaður máls-
ins, þar með talin málflutningslaun sækjanda
og verjanda Í hæstarétti, málflutningsmann-
anna Guðmundar Ólafssonar og Eggerts Cla-
essen, 60 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði.
659

Mánudaginn 12. marz 1934.

Nr. 109/1933. Ólafur Hvanndal
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Metúsalem Jóhannssyni
(Eggert Claessen).

Skaðabótakrafa á hendur stefnda út af misfellum
af hendi víxilsamþykkjanda eigi talin hafa við
rök að styðjast.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 29. júní 1933: Stefndur,

Metúsalem Jóhannsson, skal vera sýkn af kröfum stefn-
andans, Ólafs Hvanndals, í máli þessu og falli málskostnað-

ur í því niður.
Dómur hæstaréttar.

Eins og nánar segir í hinum áfrýjaða bæjarþings-
dómi er það að vísu sannað með játningu stefnds,
Metúsalems Jóhannssonar, að er hann sá vixileyðu-
blað það, sem um ræðir í málinu, í fyrsta skipti,
vantaði enn á það útgáfu- og greiðsludag, en hins-
vegar er það ósannað, að blaðið hafi verið útfyllt í
viðurvist stefnds. Ennfremur er það sannað með
játningu stefnds, að nokkru áður en vixillinn var
keyptur, hringdi áfrýjandi, Ólafur Hvanndal, til
hans og bannaði honum að kaupa víxilinn. Virðist
þá hafa slegið í hart með þeim út af þessu, en ekki
er það upplýst, að áfrýjandi hafi nánar tilgreint á
hverju hann byggði þetta bann sitt. Loks viður-
kennir stefndur, að hann hafi vísað samþykkjanda
víxilsins, Einari Jóhannssyni, til Péturs Jakobsson-
ar, sem liklegs víxilkaupanda og jafnframt áskilið
við Finar, að hann borgaði sér 500 kr. skuld þá, er
Finar skuldaði stefndum, ef úr sölunni yrði. Kveðst
stefndur svo hafa hringt til Péturs Jakobssonar,
 

660

sagt honum, að hann hefði vísað Einari til hans og
beðið hann að draga frá og greiða sér 500 kr., en
ekki lagt neitt til við Pétur um kaup á víxlinum,
og ekki lagt fé fram til kaupa. Frekari vitneskju
stefnds um misfellur þær, sem talið er að samþykkj-
andi víxilsins, Einar Jóhannsson, hafi gert sig sek-
an um, eða önnur afskipti hans af sölu víxilsins, en
nú var lýst, eru ekki sönnuð í málinu, og þykir því
ekki sannað, að hann hafi gert sig sekan um skaða-
bótaskylt athæfi gagnvart áfrýjanda. Ber því að
staðfesta hinn áfrýjaða bæjarþingsdóm.

Eftir þessum úrslitum verður og að dæma áfrýj-
anda til að greiða stefnda málskostnað í hæstarétti,
er ákveðst 100 kr.

Þvi dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði bæjarþingsdómur skal vera 6-
raskaður. Áfrýjandi, Ólafur Hvanndal, greiði
stefnda, Metúsalem Jóhannssyni, 100 kr. í máls.
kostnað í hæstarétti, að viðlagðri aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þeita er, eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 18. jan. s. 1, af
Ólafi Hvanndal prentmyndasmið hér í bæ, gegn Metúsalem
Jóhannssyni, Ingólfsstræti 16 hér í bænum til greiðlsu
skuldar að upphæð kr. 2828,80 með 6% ársvöxtum frá 18.
apríl 1932 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu.

Málavexti kveður stefnandi þá, að í febrúar eða byrjun
marz 1931 hafi maður, að nafni Einar Jóhannsson, komið
til sín og Myýrkjartans Rögnvaldssonar hér í bænum og
beðið þá að skrifa upp á víxil fyrir sig. Hafi Einar látið
það uppi, að hann ætlaði að nota peninga þá, sem hann
fengi fyrir víxilinn til þess að gefa út nvja bók eftir sig.
661

Kveður stefnandi það síðan hafi orðið úr, að Mýrkjartan
hafi skrifað undir vixileyðublað við Landsbanka Íslands
sem útgefandi, en hann kveðst sjálfur hafa skrifað upp á
blaðið sem ábekingur. Hafi vixilupphæðin verið tiltekin á
blaðinu kr. 2400,00 en hvorki skrifað á það útgáfudagur
né gjalddagi. Víxilblaðið hafi þeir síðan fengið Einari í
hendur, svo úr garði gert, sem nú var sagt, og með ákveðn-
um fyrirmælum um það, að hann mætti ekki útfylla það
til fullnustu nema að hann fengi 2 nafngreinda menn að
auki til þess að gerast ábyrgðarmenn fyrir vixilupphæð-
inni. Nú hafi Einari ekki tekizt að fá menn þessa til að
gerast ábyrgðarmenn að vixlinum, en engu að síður hafi
hann í fullkomnu heimildarleysi útfyllt víxileyðublaðið,
þ. e. sett í það útgáfu- og greiðsludag og vixilinn hafi hann
síðan selt nafngreindum þriðja manni fyrir milligöngu
stefnds, sem hafi verið kunnugt um heimildarleysi Einars
til þess að útfylla víxilinn og ráðstafa honum. Kveðst
stefnandi svo að undangengnum hæstaréttardómi í máli út
af vixlinum hafa orðið að greiða kaupanda vixilsins hann,
með því, að ekki hafi annað komið fram í málinu, en kaup-
andi hafi eignazt víxilinn í góðri trú um ráðstöfunarrétt
Einars yfir honum. Hafi greiðslan farið fram 18. april f. á.
og upphæðin, sem hann hafi orðið að inna af hendi, numið
að meðtöldum kostnaði kr. 2828,80.

Nú telur stefnandi, að stefndur með því að aðstoða Ein-
ar við sölu víxilsins, enda þótt hann vissi hvernig á stóð
með hann, hafi bakað sér víxilskyldu gagnvart víxilkaup-
andanum og beri steindum því að bæta sér allt það tjón,
er hann hafi af þeim beðið, en það nemi fyrgreindri upp-
hæð, kr. 2828,80, er hann hafi orðið að greiða vegna vix-
ilsins og er þetta mál höfðað til greiðslu hennar.

Stefndur hefir mótmælt því eindregið, að honum hafi
verið kunnugt um, að nokkrar misfellur hafi verið á með-
ferð Einars á umræddum víxli, og kveðst engin afskipti
hafa haft af sölu víxilsins önnur en þau, að benda honum
á kaupanda að vixlinum, er Einar hafi svo sjálfur samið
við. Telur stefndur, að það sé því algerlega útilokað, að
hann hafi í þessu efni gerst brotlegur gagnvart stefnanda
og bakað sér skaðabótaskyldu gagnvart honum og hefir á
þeim grundvelli krafizt algerðrar sýknu í málinu og máls-
kostnaðar hjá stefnanda að skaðlausu.
 

662

Við lögregluréttarrannsókn, sem haldin hefir verið út
af meðferð Einars á umræddum vixli, hefir Einar viður-
kennt það, að víxillinn hafi verið ódagsettur og gjalddagi
hans ótiltekinn er hann hafi tekið við vixlinum, svo og að
það hafi verið tilætlunin að hann útvegaði tvo menn til
viðbótar, þá Sigurð kaupmann Skjaldberg og Trausta Ól.
afsson, efnafræðing, til að gerast ábyrgðarmenn að víxlin-
um. Kveður hann að stefnandi og Mýrkjartan hafi brýnt
það fyrir sér, að hann mætti ekki útfylla víxileyðublaðið
eða selja vixilinn nema hann fengi menn þessa til þess að
skrifa á víxilinn sem ábekingar, en er hann hafi farið fram
á þetta við þá, hafi þeir þvertekið fyrir það og kvaðst
hann þá ekkert hafa aðhafst með vixilinn í hálfsmánaðar-
tíma. Jafnframt hefir Einar borið það, að hann hafi áður
verið búinn að tryggja sér það, að stefndur keypti víxil-
inn af sér með fjórum ofangreindum ábyrgðarmönnum, en
er ábyrgð þeirra Trausta og Sigurðar hafi brugðizt, hafi
hann á ný snúið sér til stefnds og hafi stefndur þá lofað
að útvega kaupanda að vixlinum með ábyrgð þeirra Mýr-
kjartans og stefnanda einna. Kveðst Einar þá enn hafa leit-
að til stefnanda og Mýrkjartans og beðið þá hvorn í sínu
lagi að leyfa sér að útfylla víxilinn og selja hann. Hafi
Mýrkjartan svarað því að stefnandi skyldi ráða þessu, og
loks hafi stefnandi leyft sér að selja víxilinn. Að svo komnu
hafi hann enn farið á fund stefnda og sagt honum, að leyf-
ið væri fengið og útfyllt víxilinn í augsýn hans en honum
hafi verið það kunnugt, að samþykki þeirra stefnanda og
Myrkjartans hafi verið áskilið til útfyllingarinnar. Hafi
stefndur síðan tekið við víxlinum og sagt honum að nafn-
greindur þriðji maður mundi kaupa hann með þeim kjör-
um, að Einar fengi greiddar kr. 1150,00 í peningum, kr.
200,00 í húsgögnum, kr. 600,00 gengju til greiðslu skulda-
bréfs, er stefndur átti á hendur Einari og loks færu kr.
450,00 í vexti og afföll. Kveðst Einar síðan hafa farið til
manns þessa eftir tilvísun stefnds og hafi kaup tekizt með
Þeim um vixilinn með nákvæmlega sömu skilmálum og
stefndur hafi gefið upp.

Við lögregluréttarrannsóknina hafa þeir stefnandi og
Mýrkjartan neitað því afdráttarlaust, að þeir hafi veitt
Einari heimild til að útfylla og selja víxilinn, er ábyrgð
þeirra Sigurðar og Trausta brást og ekki er sannað gegn
663

mótmælum þeirra að þeir hafi nokkru sinni fallið frá
þessu upphaflega skilyrði fyrir ábyrgð sinni.

Stefndur hefir nú viðurkennt það, að vantað hafi út-
gáfudag og greiðsludag á umræddan vixil, er Einar kom
fyrst með víxilinn til hans. Hinsvegar hefir hann mótmælt
því, að víxillinn hafi verið útfylltur í hans viðurvist eða
Einar hafi tjáð honum nokkuð um það eða honum verið
það kunnugt af öðrum ástæðum, að hann (Einar) hefði
ekki heimild til að útfylla víxilinn eða selja hann nema
uppáskrift fyrgreindra tveggja manna fengist á hann; að
vísu kveður stefndur, að stefnandi hafi hringt til sín
nokkru áður en víxillinn var keyptur, og bannað sér að
kaupa hann, en stefnandi hafi engar ástæður fært fram
fyrir þessari framkomu sinni. Þá hefir stefndur og mót-
mælt því eins og áður er drepið á, að hann hafi komið
nálægt vixilsölunni að öðru leyti en því, að vísa Einari á
kaupanda að vixlinum og við fyrgreinda lögregluréttar-
rannsókn hefir kaupandi víxilsins borið það, að hann
hafi beinlínis samið við Einar um kaupin en alls ekki fyrir
milligöngu stefnds, aðeins hafi stefndur hringt til sin og
beðið sig að sjá um að hann fengi greiddar 500 krónur
(ekki 600 krónur eins og Einar hefir haldið fram) fyrir
skuldabréfið, ef af víxilkaupunum yrði, og hefir stefndur
viðurkennt þetta atriði, svo og að hann hafi fengið þessar
500 krónur greiddar.

Eftir því sem greint er hér að framan og fyrir liggur í
í málinu þykir ekki gegn mótmælum stefnds nægilega
sannað, að honum, er hann aðstoðaði Einar við sölu á
umræddum víxli, hafi verið kunnugt um misfellur þær, er
stefnandi telur að Einar hafi gert sig sekan um að því
er meðferð víxilsins snertir, eða átt að vera það ljóst, að
ekki væri allt með felldu af Einars hálfu um meðferð
hans, og hefir því framangreind skaðabótakrafa stefnanda
á hendur stefndum út af afskiptum hans af víxilsölunni
ekki við rök að styðjast og verða þá úrslit málsins þau, að
sýknukrafa stefnds verður tekin til greina en eftir öllum
málavöxtum þykir rétt að málskostnaður falli niður.
 

664

Miðvikudaginn 14. marz 1934.

Nr. 155/1933. Þorbergur Guðmundsson, Jón Á.
Gíslason, Halldór Þorsteinsson og
Eiríkur Þorsteinsson
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Útvegsbanka Íslands h/f.
(Th. B. Líndal).

Glötun víxilréttar vegna of seint framkvæmdrar
afsagnar.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 8. júlí 1933: Stefndir,

Ísfélag Gerða h/f., Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gísla-
son, Halldór Þorsteinsson og Eiríkur Þorsteinsson, greiði
einn fyrir alla og allir fyrir einn stefnandanum, Útvegs-
banka Íslands h/f., kr. 7500,00 með 6% ársvöxtum frá 1.
dez. 1932 til greiðsludags, 4 % upphæðarinnar í þóknun,
kr. 14,50 í afsagnarkostnað og kr. 436,50 í málskostnað
allt innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa
að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjendur hafa krafizt þess, að þeir verði sýkn-
aðir af öllum kröfum stefnda í máli þessu og að
hann verði dæmdur til að greiða þeim málskostnað
í undirrétti og hæstarétti.

Af hálfu stefnda hefir hinsvegar verið krafizt
staðfestingar á undirréttardóminum og málskostn-
aðar í hæstarétti.

Eins og segir í dómi undirréttarins var gjalddagi
víxils þess, er ræðir um í málinu 1. dezember 1932,
er bar upp á fimmtudag og var hann afsagður
vegna greiðslufalls mánudaginn 5. s. m., og byggja
áfrýjendurnir sýknukröfu sína á þvi, að vixilréttur
gagnvart þeim hafi glatazt sökum þess, að víxill-
665

inn hafi ekki verið afsagður innan þess tíma, er 41.
gr. víxillaganna frá 13. jan. 1882 ákveður. En
stefnandi heldur því fram að 1. dezember 1932 hafi
sem bankafrídagur verið hliðstæður helgum degi,
afgreiðslustofu bankans, þar sem víxillinn átti að
greiðast, hafi verið lokað allan þann dag, sem og er
viðurkennt, og hafi því gjalddagi víxilsins samkv.
91. gr. vixillaganna færzt yfir á 2. dezember, og af-
sögnin þar af leiðandi farið fram á 2. virkum degi
frá gjalddaga, þannig að ákvæðum 41. gr. vixillag-
anna hafi verið fullnægt. En á þetta verður ekki
fallizt. Gjalddagi vixilsins 1. dez. 1932 var ekki að
lögum helgur dagur og heimild brestur til lögjöfn-
unar frá upphafsákvæði 91. gr. víxillaganna frá
13. jan. 1882, eins og héraðsdómarinn hefir gert.
Það verður því að líta svo á, að afsögn vixilsins hafi
farið fram síðar en 41. gr. vixillaganna ákveður og
að stefndi hafi þess vegna glatað víxilrétti sínum
gagnvart áfrýjendunum. Það ber því að fella hinn
áfrýjaða dóm úr gildi að því er snertir áfrýjend-
urna og sýkna þá af öllum kröfum stefnda í mál-
inu.

Eftir þessum úrslitum þykir rétt að stefndi greiði
áfrýjendunum málskostnað í undirrrétti og hæsta-
rétti, er ákveðst 100 kr. til hvers þeirra.

Því dæmist rétt vera:

Áfrýjendurnir, Þorbergur Guðmundsson,
Jón Á. Gíslason, Halldór Þorsteinsson og Eirík-
ur Þorsteinsson, eiga sýknir að vera af öllum

kröfum stefnda, Útvegsbanka Íslands h/f, í

máli þessu.
Stefndi greiði áfrýjendunum málskostnað í
 

666

undirrétti og hæstarétti með 100 krónum til
hvers þeirra, að viðlagðri aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu,
útgefinni 22. maí s. l., af Útvegsbanka Íslands h/f. hér í
bæ gegn Ísfélagi Gerða h/f., Þorbergi Guðmundssyni,
Jaðri, Jóni Á. Gíslasyni, Halldóri Þorsteinssyni, Vörum.
öllum til heimilis í Gerðum, Garði í Gullbringursýslu og
Eiríki Þorsteinssyni, Ásvallagötu 18 hér í bænum, til
greiðslu víxils að upphæð kr. 7500,00 útgefins 25. ágúst
f. á. af stefndum Þorbergi og samþykkts af stefndu Ís-
félagi til greiðslu í Útvegsbankanum hér í bæ 1. dez. f. á.
en á vixli þessum, sem afsagður var vegna greiðslufalls
5. s. m. eru stefndir Jón, Halldór og Eiríkur ábekingar.

Hefir stefnandi krafizt þess, að stefndir verði in sol-
idum dæmdir til þess að greiða sér upphæð víxilsins kr.
7500,00 með 6% ársvöxtum frá gjalddaga hans til
greiðsludags, 4 % upphæðarinnar í þóknun kr. 14,50 í,
afsagnarkostnað og málskostnað að skaðlausu. Nemur
hann eftir framlögðum reikningi, sem er í samræmi við
auka-tekjulögin og  lágmarksgjaldskrá  málaflutnings-
mannafélagsins kr. 436,50.

Allir hinir stefndu hafa látið mæta í málinu. Hefir
stefndur Ísfélag Gerða h/f. engum andmælum hreyft gegn
framangreindum kröfum stefnanda og verða þær því
teknar til greina að öllu leyti að því er það snertir. Hins-
vegar hafa aðrir hinir stefndu mótmælt kröfum stefn-
anda og krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá
honum að skaðlausu. Byggja þeir sýknukröfuna á þvi,
að víixilrétturinn á hendur þeim samkvæmt umræddum
víxli sé glataður vegna vangeymslu. Gjalddaga víxilsins
1. dez. f. á. hafi borið upp á virkan dag og þar sem vixill-
inn hafi ekki verið afsagður fyr en ö. þess mánaðar eða
á 3. virkum degi eftir gjalddaga sé afsagnargerðin
ólögmæt.

Stefnandi hefir mótmælt eindregið þessari varnar-
ástæðu stefndra, og haldið því fram, að telja megi 1. dez.
helgan dag, því að þann dag sé bönkum og opinberum
667

skrifstofum lokað allan daginn og hafi því gjalddagi um-
rædds vixils færzt yfir á 2. dez. og sé þá vixillinn löglega
afsagður samkvæmt ákvæðum í 91. gr. víxillaganna.

Það er nú að vísu svo, að 1. dez. er ekki löghelgur
dagur. Hinsvegar hafa undanfarin ár verið hátíðahöld
dag þenna til minningar um viðurkenningu fullveldis Ís-
lands árið 1918. Hefir dagurinn jafnframt um nokkurt
skeið undanfarið verið bankafridagur og að nokkru leyti
frídagur náms- skrifstofu- og verzlunarfólks. Þykir því
mega láta ákvæðin í fyrstu setningu 91. greinar víxil-
laganna taka til dags þessa með lögjöfnun (analogiu) og
var þá gjalddagi vixils þess, sem hér um ræðir fyrst 2.
dez. Hefir víxillinn því að áliti réttarins verið afsagður
innan lögmælts tíma, og verða þá úrslit málsins þau, að
mótmæli stefndra verða ekki tekin til greina, heldur ber
að taka dómkröfur stefnanda til greina að öllu leyti.

Miðvikudaginn 14. marz 1934.

Nr. 148/1933. Jón Þorláksson borgarstjóri, f. h.
Reykjavíkurbæjar
gegn
Magnúsi Jónssyni

Úrskurður hæstaréttar.

Stefndi hefir óskað eftir því að málinu verði
Írestað til maímánaðar næstkomandi. Rökstyður
hann þá frestbeiðni með því, að hann þurfi að
sameina málið gagnáfrýjunarmáli, er stefnt hafi
verið til maimánaðar, og að hann, sem hyggst að
flytja mál sitt sjálfur, þurfi að læknisráði að fara
til útlanda til að leita sér lækninga. Af áfrýjanda
hálfu er hinum umbeðna fresti mótmælt, en hins-
vegar hefir áfrýjandi samþykkt, að stefnda verði
veittur frestur til 21. þ. m., og hefir stefndi gert
varakröfu í þá átt.
 

668

Í máli þessu er áfrýjað dómi uppkveðnum í
bæjarþingi Reykjavíkur 19. jan. 1933. Dómi þess-
um skaut stefndi til hæstaréttar með stefnu útg.
11. febr. 1933. Kom málið fyrir rétt í maímánuði
1933 og var stefnda í þessu máli þá, með samþykki
sagnaðilja veittur frestur til októbermánaðar s. 1.,
en er málið þá kom fyrir rétt hafði ágrip dómsgerða
enn eigi verið lagt fram og var málinu því vísað frá
hæstarétti með dómi réttarins 1. nóv. s. 1. Áfrýjandi
tók því næst út stefnu í málinu af sinni hálfu 22.
dez. s. 1. til fyrirtöku í febrúarmánuði. Stefndi tók
hinsvegar út gagnáfrýjunarstefnu í málinu 29. jan.
s.1. til fyrirtöku í maímánuði. Þegar mál þetta kom
fyrir rétt í febrúarmánuði var því með samkomu-
lagi aðilja frestað til dagsins i dag.

Með því að stefndi samkvæmt því, er að framan
segir, hefir átt þess nægan kost að bera mál sitt
fyrir hæstarétt, og hefir látið fresti þá, er honum
hafa verið veittir, ónotaða, verður honum nú, gegn
mótmælum áfrýjanda, eigi veittur hinn umbeðni
frestur til maímánaðar, en hinsvegar Þykir rétt, að
veita honum frest til 21. þ. m. svo sem áfrýjandi
hefir samþykkt.

Því úrskurðast:
Hinn umbeðni frestur til maimánaðar næst-

komandi verður ekki veittur, en stefnda veitist
frestur í málinu til 21. þ. m.
669

Mánudaginn 19. marz 1934.
Nr. 89/1933. Carl Finsen, f. h. eigenda botnvörpu-
skipsins Libeck (Sveinbjörn Jónsson)
Segn
Pálma Loftssyni, f. h. Skipaútgerðar
ríkisins
(Ólafur Þorgrímsson cand. jur.).
Björgunarlaun.

Dómur sjóréttar Reykjavíkur 14. ágúst 1933: Stefndur,
Carl Finsen, f. h. eigenda b/v Libeck N. 0. 127, greiði
stefnandanum, Ólafi Þorgrimssyni, f. h. Skipaútgerðar rik-
isins, kr. 42,000,00 ásamt 5% ársvöxtum frá 16. júní 1932
til greiðsludags og málskostnað með kr. 1200,00 — innan
þriggja daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri að-
för að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt forsendum hins áfrýjaða dóms ber að

staðfesta hann, þó svo að upphæð björgunarlaun-

anna ákveðst 35,000 krónur.
Málskostnað fyrir hæstarétti greiði stefndi áfrýj-

anda með 400 krónum.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað, þó svo
að björgunarlaunin séu 35,000 krónur.

Stefndi, Pálmi Loftsson, f. h. skípaútgerðar
ríkisins, greiði áfrýjanda, Carli Finsen, f. h.
eigenda botnvörpungsins Lúbeck, 400 krónur í
málskostnað í hæstarétti.

Dóminum skal fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.
 

670

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Með stefnu, dags 16. júní f. á., hefir stefnandi, Ólafur
Þorgrímsson, f. h. Skipaútgerðar rikisins, höfðað mál
þetta gegn framkvæmdarstjóra Carli Finsen, f. h. eig-
enda b/v Lúbeck frá Nordhavn N. Q. 127, til greiðslu kr.
70000,00 björgunarlauna með 5% ársvöxtum frá 6. marz
1932 til greiðsludags og málskostnað samkv. framlögð.
um reikningi, sem nemur kr. 2355,50. Stefndur hefir mót-
mælt stefnukröfunni sem allt of hárri og í rauninni sem
fjarstæðu en viðurkennt, að stefnandi eigi rétt til hæfi-
legrar þóknunar fyrir aðstoð, svo hefir hann mótmælt
málskostnaðarkrófunni og krafizt þess að sú krafa verði
algerlega látin falla niður en til vara að málskostnaður
verði miðaður við upphæð þá, sem tilgreind verður,

Málavextir eru þeir, er nú skal greina:

Í skýrslu skipstjóra b/v Lúbeck segir svo:

Laugardaginn 5. marz 1932 var b/v Lúbeck“ á ferð
austur með landi fyrir sunnan Reykjanes. Var á stór-
viðri frá NNA. Kl. 15,50 var farið með hálfri ferð og
skyggni mjög illt. Breytti skipið þá stefnu í S.A. á komp-
ás en skömmu síðar brotnaði styriskeðjan á stjórnborða.
Skipið snerist ekki til stjórnborða heldur á bakborða.
Var vélin stöðvuð til þess að koma stýriskeðjunum aft-
ur í samt lag. Skömmu síðar tók skipið niðri. Vélin var
sett á fulla ferð aftur á bak en skipið lagðist nú hart yfir
á stjórnborða og skrúfan slæst hart upp úr sjónum. $Skip-
stjórinn kannaðist þegar við, er land sást 10 mínútum
eftir strandið, að skipið stóð á steingrunni 2 sjómílur
norðvestur af Strandavita. Dýpið var mælt fram í og
reyndist vera 2,5 m. miðskipa 6 m og aftur í 1,80 m. Skip-
ið heggur hart í grunn framan og aftan. Ástæður skips-
ins mjög hættulegar. Skipstjóri felur símamanni að síma
„SOS“. Við það gefur íslenzka farþegaskipið e/s Detti-
foss sig fram, en hann kom á strandstaðinn kl. 19, Ki.
19,20 fór að koma sjór í skipið og var þá settur út bát-
ur. KI. 20,10 kom vélbátur e/s Dettifoss að togaranum.
Þar eð aðstaða togarans enn sem fyr var vond og skipið
vegna útfallsins, sem nú var komið, hafði mikinn siokk-
halla var afráðið að yfirgefa það fyrir nóttina. Skipverj-
ar tóku með sér farangur sinn að meiru eða minna leyti.
Ki. 20,50 voru menn togarans teknir um borð í e/s Detti-
671

foss. Skipstjóri, 1. stýrimaður og 1. vélstjóri fóru siðan
um borð í varðskipið Ægir, sem komið var þá á strand-
staðinn „en aðrir skipverjar fóru til Reykjavíkur með e/s
Dettifoss. Allar tímaákvarðanir eru þýzkur tími.

Í skýrslu varðskipsins Ægir, sem lá fyrir akkeri í
Vestmannaeyjum, segir svo: kl. 255 e, h. fréttist að
Þýzkur togari væri strandaður nálægt Selvogi, var þá
strax gert sjóklárt og kl. 3,15 haldið áleiðis á strand-
staðinn. Veður var N. 7—8 og sjór 4. Kl. 8,10. e. h. lagð-
ist Ægir í Herdísarvík og fór vélbátur hans strax um
borð í e/s Dettifoss til að sækja skipshöfn togarans er
bjargað hafði verið ca. hálfri stundu áður en Ægir kom.
Litlu eftir að yfirmenn togarans voru komnir um borð
í Ægir átti að reyna að fara um borð í togarann til að
skoða björgunarmöguleika og ætlaði skipstjóri togarans
líka, en vindur og kvika hafði aukizt það mikið, að vél-
bátinn ætlaði að fylla við hlið Ægis og hafðist ekki við
að ausa hann og varð því að hætta við förina. Næsta
morgun kl. 3,50 f. h. var veðrinu farið að slota. Var Þá
vélbáturinn settur út og fór þá skipherra og 1. vélstjóri
Ægis um borð í togarann ásamt fleiri mönnum. Var þá
dáutt undir katlinum en talsverður sjór kominn í skip-
ið og var hann mestur Í lestunum. Kynti 1. vélstjóri Ægis
upp og dældi skipið þurrt og tók það nokkuð langan tima.
KI. 5 f. h. kom báturinn aftur um borð í Ægir eftir að
hafa lóðað kring um togarann, sem stóð aðallega að aft-
an og framan en sker voru til beggja hliða og fyrir
stafni rétt við, síðan var véldæla úr Ægi flutt um borð
í togarann ef leki kynni að ágerast þá skipið yrði dreg-
ið út.

Í skýrslu skipherra varðskipsins Óðinn, sem fram var
lögð í sjórétti Reykjavíkur 23. marz 1982 út af björgun
togarans segir, að Óðinn hafi verið á austurleið á móts
við Eyvindarhóla undir Eyjafjöllum, kl. 3,41 e. h. 5. marz,
er neyðarmerkin frá b/v Löbeck heyrðust. Var þá Þegar
snúið við og sett á fulla ferð og haldið á strandstaðinn.
Kl. 9,03 e. h. var komið á strandstaðinn, var Þá veður
N. 8, sjór 4 og éljagangur. Var þá e/s Dettifoss að fara og
búinn að bjarga skipshöfninni en Ægir nýlega kominn.
Næsta dag kl. 1 árd. fór veðrinu að slota og kl. 5 árd.
var veður N 2 og sjór Í og skyjað. Þá var byrjað að lýsa
 

672

upp togarann 0$ fært sig nær strandstaðnum og því næst
"farið á vélbát um borð í togarann og þar settur fastur
dráttarvir, og vírinn síðan dreginn í áttina til Óðins eins
langt og hann náði og endunum lagt við ból. Dýpi síðan
mælt milli togarans og Óðins og reyndist 3 metrar við
afturenda togarans og svo 8,5 til 9 m. út að Óðni kl. 8,57
árd. var akkeri dregið upp 08 fært sig nær togaranum og
lagst fyrir báðum akkerum á 8,5 m dýpi með 60 m. keðju
á bakborðsakkeri og 45 m keðju á stjórnborðsakkeri.
Því næst var náð í útendann á dráttarvirnum og hann
settur fastur í Óðinn.

Skipherrarnir á „arðskipunum komu sér nú Saman
um að reyna að ná togaranum á flot þá þegar og biða
eigi næsta flóðs. Úti í togaranum voru nú skipstjóri hans
og 1. stýrimaður af Óðni og áttu að gefa merki ef ætla
mætti að togarinn næðist á flot. Kl. 9,43 segir skipherra
Ægis, að hann hafi látið draga inn nokkuð af akkeris-
festinni og síðan var dráttarvirinn halaður stífur og rykt
í hann og losnaði þá togarinn á grunninu, jafnframt veitti
skipherrann því eftirtekt, að Óðinn var að draga inn
keðjurnar og telur hann líklegt, að það hafi hjálpað til að
að losa togarann af skerinu að bæði skipin höfðu strengd-
ar taugar í togarann og alda var undir skipið. En af sögn
yfirmanna togarans hafði lega hans á skerinu breytzt til
bóta um nóttina. Var togarinn síðan dreginn spölkorn út
á víkina og festur aftan Í Ægir og kafari frá Ægir send-
ur niður til að athuga skemmdir á Þbotni togarans.
Skemmdunum á togaranum er Í vottorði kafarans lýst
svo: „Bb megin neðarlega á bóg togarans er dæld ca, 18—
20 þuml. í þvermál. Rétt aftan við framsigluna á stb. hlið
er rifið upp horn á plötu við kjölinn og 4—>ð naglahnoð
sködduð (sengin inn Í plötuna) og er þar einnig smá-
dældað. Nokkru aftar og upp frá kjölnum á stb. hlið er
dæld og ca. 4—6 hnoð gengin inn Í plötuna. Loks eru
biluð 4—6 hnoð á móts við kolaboxið á stb. hlið, og þar
einnig dældað. Eitt blað er alveg brotið af skrúfunni og
framan af hinum þremur. Ennfremur er stýrisstefnið
brotið ofan við neðsta stýriskrókinn og neðri partur
styrisins beygður til b.b.“ Kafarinn þétti botn skipsins
svo sem hægt var.

Skipherra Ægis tók nú að sér að draga togarann til
673

*eykjavíkur og lét hann vera um borð í togaranum af
skipshöfn sinni 2. stýrimann, 3. vélstjóra og 2 menn aðra,
ennfremur voru þar fyrrnefndir 3 yfirmenn togarans, sem
allir höfðu unnið að björguninni frá kl. 7 um morguninn.
Kl. 4,06 e. h. var haldið af stað til Reykjavíkur með tog-
arann Í eftirdragi. Litlu eftir að búið var að setja togar-
ann aftan í rakst hann utan í Ægir og skemmdi hann lit-
ilsháttar áður farið var af stað. Af áhöldum, sem notuð
voru við björgunina skemmdist m. a. dráttarvir Ægis
svo stytta varð hann um ca. 8 faðma. Vélbátur Ægis
laskaðist talsvert, annar kjálkinn á kafarafleka o. fl.

Ægir kom með togarann til Reykjavíkur að morgni
þess 7. marz. Var þá kafari fenginn til að athuga skipið
af nýju sérstaklega botn þess, og er lýsing þessa kafara
lík vottorði kafara Ægis, en skemmdir þó talsvert meiri
en þar voru sagðar. M. a. slingurkjölurinn stb. megin all-
ur beygður meira og minna, upp eftir og fremst er hann
alveg lagður fast upp að skipshliðinni. Hællinn er beygð-
ur til bb. ca. 30 sm o. fl. Stýrið er bogið til b.b. og auk
brotanna á skrúfunni, sem áður er lýst, var róin, sem
heldur skrúfunni á ásnum burtu. Skrúfustefnið einnig
brotið undir hekkinu fyrir ofan sjó.

Það verður ekki séð, að neinar líkur séu til þess, að
skipið hefði getað náð sér út af sjálfsdáðum. Þrir menn
voru eftir af skipshöfninni. skipið lekt og engin tiltök að
rannsaka lekann eða stöðva hann, þar sem skipið lá,
og eigi heldur þótt það væri á floti, nema með fullkomn-
um kafara og öllum tækjum, sem því til heyra. Ekkert
akkeri úti af skipinu til þess að draga það út á þótt það
hefði flotið og enginn skipsbátur. Stýrið lamað, skrúfan
brotin og skúfustefnið brotið undir hekkinu og skrúfan
gat losnað þar sem róin, sem heldur henni á ásnum, var
burtu.

Sjórétturinn telur því að hér hafi tvímælalaust verið
um björgun skipsins Lúöbeck að ræða, skipið algert
strand þar sem það lá á hættulegum, afskekktum stað með
sker á báðar hliðar og á Steinagrunni, enda skipshöfnin
yfirgefið skipið, eins og rétt var, og skipstjóri sent frá
sér 11 menn af 14 manna skipshöfn, enda þótt 1 varð.
skip með ágætum útbúnaði væri þá komið á strandstað-
inn og annað að koma. Sýnir þetta m. a. að skipstjóri
 

674

hefir talið ólíklegt að skipið næðist út, enda þótt veður
lægði.

Er meta skal upphæð björgunarlaunanna ber að taka
tillit til kostnaðar varðskipanna, er bregða strax við, er
þau heyra neyðarkallið og sigla langan veg í vondu veðri
til að bjarga mönnum og skipi ef auðið yrði. Unnu þau
siðan að björgun togarans með dugnaði og hvort um
sig eftir mætti og lögðu til dráttartaugar, en Ægir auk
þess véldælu, sem þó virðist ekki hafa þurft að nota, og
önnur björgunaráhöld er skemmdust meira eða minna.
Skipið eftir strandið, ásamt veiðarfærum, kolum, afla og
öðru, sem í því var, var metið af dómkvöddum mönnum
í Reykjavík á kr. 149,719,00. Með tilliti til þess að björg-
unin sjálf gekk fljótt og áhættulitið telur sjórétturinn
bjarglaunin hæfilega metin kr. 42000,00 auk 5% vaxta
frá 16. júní 1932. Skipting bjarglaunanna milli varðskip-
anna verður hér ekki gerð þar sem engin krafa hefir
komið fram um það í málinu, enda skipin eign sömu út-
gerðar. Þá ber og stefndum að greiða málskostnað, sem
þykir hæfilega ákveðinn kr. 1200,00.

Miðvikudaginn 21. marz 1934.
Nr. 4/1933. Skólanefnd Reykjaskóla
(Pétur Magnússon)
gegn
Ólafi Jónssyni (Jón Ásbjörnsson).
Skaðabætur fyrir samningsrof.

Dómur gestaréttar Húnavatnssýslu 3. dez. 1933: Skóla-
nefnd Reykjaskóla, sem stefnt er í máli þessu, greiði f. h.
Reykjaskóla stefnandanum Ólafi Jónssyni, smið á Borð-

eyri, 2354 — tvö þúsund þrjú hundruð fimmtíu og fjór-
ar — krónur, 40 aura, ásamt 6% ársvöxtum af þeirri upp-

hæð frá 1. janúar 1932 að telja þar til greitt er. Svo greiði
hún og stefnandanum fyrir bönd sama skóla 450 — fjög-
ur hundruð og fimmtíu — krónur í málskostnað.
675

Dóminum að fullnægja innan 3ja daga frá löglegri birt-
ingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Stefndi hefir hér fyrir réttinum ómótmælt hald-
ið því fram, að það hafi verið samkvæmt hans til-
lögum og með samþykki skólanefndarinnar, að
smiði á skólahúsinu á Reykjum hafi verið frestað
í marzmánuði 1931, eftir að skólahald þar hafi
hafizt í janúarmánuði s. á. Hann hefir og ómót-
mælt haldið því fram, að eftir að skólahaldinu
var lokið um vorið, hafi hann grenslast eftir því
hjá skólanefndinni hvenær vinna við skólahúsið
skyldi hafin á ný, en ætið fengið ógreið svör, og
féleysi borið við. Hafi hann fyrst eftir að vinna
var byrjuð í ágústmánuði s. á., fengið að vita að
skólanefndin hafi ráðið annan mann sem yfirsmið,
til að ljúka við byggingu hússins. Að þessu athug-
uðu og eins og flutningi málsins var hagað í und-
irrétti af hálfu áfrýjanda, verður samkvæmt á-
stæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða
dómi að telja áfrýjanda skyldan til að greiða
stefnda skaðabætur fyrir samningsrof.

Áfrýjandi hefir hér fyrir réttinum krafizt þess
til vara, að bætur þær, er stefndi hefir fengið dóm
fyrir, verði færðar niður að miklum mun, en með
því engar kröfur hafa komið fram í undirrétti um
lækkun á skaðabótakröfu stefnda, og ástæður þær,
er slíkar kröfur eiga að byggjast á, eru nú of seint
fram komnar, verður að staðfesta hinn áfrýjaða
gestaréttardóm.

Eftir þessum úrslitum verður og að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda málskostnað í hæsta-

rétti, er ákveðst 150 krónur.
 

676

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfryj-
andi, skólanefnd Reykjaskóla, f. h. skólans, á
að greiða stefnda, Ólafi Jónssyni, 150 krónur í
málskostnað í hæstarétti.

Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta, sem er höfðað með gestaréttarstefnu, útgef-
inni 26. júlí og þingfest 17. ágúst þ. á., er risið út af ágrein-
ingi um ráðningu stefnanda sem yfirsmiðs við byggingu
Reykjaskóla, og eru málavextir þeir, sem hér greinir.

Á fundi byggingarnefndar Reykjaskóla, er haldinn var
15. marz 1930, voru teknar ákvarðanir þær, er felast í út-
drætti úr afriti af gerðabók fundarins, er lagt hefir verið
fram í málinu sem rskj. 4, og hér fer á eftir:

„1.

Rætt um efniskaup byggingarinnar. Var Ólafi Jónssyni
falið að gera áætlun um sement og timbur, gerandi
ráð fyrir því, að byggt yrði fyrir ca. 40—50 þúsund
krónur, var Ólafur beðinn að gera Þessa áætlun sem
allra fyrst til þess að hægt yrði að ná efninu upp með
fyrirhuguðu byggingarefnaskipi, sem væntanlegt er til
kaupfélagsins. Var þá nefndum Ólafi falið að afhenda
Kristmundi Jónssyni efnispöntunina til afgreiðslu.
Þá kom til ráðning á Ólafi Jónssyni trésmið á Borðeyri.
Var Ólafur ráðinn sem yfirsmiður byggingarinnar. Var
honum falið að sjá um ráðningu steinsmiða og tré-
smiða. Kaup Ólafs var ákveðið kr. 1,80 pr. tíma. Kaup
annara smiða var ekki hægt að ákveða þá.

Þá kom nefndin sér saman um að auglýsa þá þegar

eftir verkamönnum nægilega mörgum ... Út af ráðn-
ingunni var Kristmundi Jónssyni falið að auglýsa eftir
verkamönnum og taka á móti tilboðum ...“.

Samkvæmt þessari fundarsamþykkt byggingarnefndar-

innar, var bygging skólans hafin þá um vorið undir stjórn
stefnanda, Ólafs Jónssonar, sem yfirsmiðs, og var unnið allt
677

sumarið og veturinn eftir fram í marzmánuð. Var þá að-
alsmíði hússins lokið, svo hægt var að taka það til notkun-
ar sem skóla, en þó mikið eftir ógert við það utan og inn-
an, t. d. húðun að utan, málning og fóðrun að innan o. fl.
Vegna skólahaldsins var verkinu hætt í marzmánuði, en
síðan hafið aftur í ágústmánuði þá um sumarið, og þá af
nýjum yfirsmið, og unnið að því að fullgera húsið til árs-
loka (1931). Var hinn nýi yfirsmiður ráðinn, án þess að
stefnanda væri sagt upp, eða gert aðvart um það.

Stefnandi, Ólafur Jónsson. heldur því fram, með skir-
skotun til samþykktar byggingarnefndar Reykjaskóla frá
15. marz 1930, sem tilfærð er hér að framan, að hann hafi
með þeirri samþykkt verið ráðinn yfirsmiður byggingar-
innar, þar til henni væri að fullu lokið, enda hafi hann að
sínu leyti neitað atvinnu, sem honum bauðst annarsstað-
ar, vegna þess, að hann taldi sig bundinn við samning sinn
við byggingarnefndina um að fullgera bygginguna. Telur
hann hér vera að ræða um samningsrof, eða brigð á lof-
orði um vinnu á meðan á ákveðnu verki stæði fyrir á-
kveðið kaup, og gerir kröfu til bóta, þannig, að hann sé
jafn vel settur, sem samningurinn hefði verið haldinn. Eru
dómkröfur hans þær, að hin stefnda skólanefnd verði f. h.
Reykjaskóla dæmd til að greiða honum umsamið kaup
fyrir allan þann tíma, sem það tók að fullgera bygging-
una, eftir að hinn nýi verkstjóri tók við verkinu, samtals
kr. 2354,40 ásamt 6% ársvöxtum frá 1. jan. 1932 til greiðslu-
dags, og málskostnað að skaðlausu, en hann er talinn vera
samkv. framlögðum reikningum samtals kr. 968,00.

Hin stefnda skólanefnd Reykjaskóla heldur því hinsveg-
ar fram, að ráðning stefnanda, sem yfirsmiðs byggingar-
innar, hafi aðeins miðast við þann tíma, er það tæki að
byggja fyrir ca. 4050 þúsund krónur, sbr. 1. lið sam-
þvkktarinnar frá 15. marz 1930. Nú hafi stefndur fengið
að byggja fyrir miklu meira fé, eða fyrir ca. 80—90 þús-
und krónur, og hafi því yfir engu að klaga. Krefjast stefnd-
ir fyrir hönd Reykjaskóla sýknu af öllum kröfum stefn-
anda og málsvarnarlaun að skaðlausu.

Það verður fyrst og fremst að teljast viðurkennt í mál-
inu, að útskrift af fundargerð byggingarnefndar Reykja-
skóla, frá 15. marz 1930, sem lögð hefir verið fram í málinu
af stefnanda, sem réttarskjal nr. 4, sé rétt, þótt óstaðfest sé,
 

678

þar sem því réttarskjali hefir ekki verið mótmælt af stefndu,
heldur þvert á móti þvi hefir verið lýst yfir af þeirra hálfu,
að það væri ekki véfengt, enda margoft vitnað í það í máls-
varnarskjölunum athugasemdalaust. Þá verður það og að
teljast viðurkennt í málinu, þar sem því hefir eigi verið and-
mælt, að meiri hluti byggingarnefndar Reykjaskóla, er mætti
á fundinum 15. marz, og stóð að þeirri fundarsamþykkt sem
þar var gerð, hafi haft til þess fullt umboð. Samningur bygg-
ingarnefndarinnar við stefnanda er vinnusamningur, en
eigi verksamningur, og virðist því ekkert athugavert við
það, Þó eigi sé gerður við hann skriflegur samningur, ann-
ar en sá, er í fundargerðinni frá 15. marz felst. Verður rétt-
urinn því að lita svo á, að ráðningaryfirlýsing sú, er felst
í fundargerðinni frá 15. marz, sé bindandi fyrir bygging-
arnefnd skólans, sem ákveðið loforð af hennar hálfu um
að stefnandi skuli fá að vera yfirsmiður byggingarinnar.
Er ráðningaryfirlýsingin orðuð þannig, að ganga má út
frá að vilja yfirlýsing eða tilboð hafi legið fyrir frá stefn-
anda, Í samræmi við yfirlýsingu byggingarnefndarinnar.
En hvað sem því líður, hefir stefnandi samþykkt samn-
inginn að sínu leyti, með því að takast verkið á hendur
samkvæmt fundarsamþykktinni. Í 2. lið fundargerðarinn-
ar, sem skoða verður sem alveg sjálfstæða grein, eru eigi
nefnd nein tímatakmörk, og enginn fyrirvari gerður í
neina átt. En af því leiðir að rétturinn verður að fallast á
þá skoðun stefnanda, að hann hafi verið ráðinn yfirsmið-
ur byggingarinnar, þar til henni væri að fullu lokið. Þessi
ályktun styðst og við framburð vitnisins Kristmundar
Jónssonar (rskj. nr. 5), en bann var einn þeirra manna, er
sat byggingarnefndarfundinn 15. marz, og sá þeirra, er
mestan þátt virðist hafa tekið í undirbúningi verksins, þar
til stefnandi tók við, sbr. fundargerðina 15. marz, niðurlag
1. liðs og 3. lið. Af þessu leiðir aftur, að rétturinn getur
eigi tekið til greina þá varnarástæðu stefndu, að 1, lið
fundargerðarinnar frá Í. marz beri að skilja þannig, að

ráðning stefnanda hafi verið bundin við, að byggt yrði að-
eins fyrir ca. 40—50 þúsund krónur, án tillits til þess.
hvort byggingunni yrði þá lokið eða ekki. Kemur í þessu
sambandi til álita, að því er ómótmælt haldið fram af um-
boðsm. stefnanda í málinu, að teikningin af húsinu hafi
eigi komið norður fyr en 10. júlí, eða rúmum mánuði eftir
679

að verkið var hafið. Virðist því mjög sennilegt og eðlilegt,
að byggingarnefndin hafi eigi getað gert sér glögga grein
fyrir því 15. marz, hve dýr skólabyggingingin mundi
verða, eða hve langan tíma það mundi taka að koma henni
upp. Má og telja sennilegt, að farið hafi saman of lág áættl-
un um byggingarkostnað, og of lág áætlun byggingartím-
ans. Af hendi stefndu hafa engar málsvarnir komið fram í
þá átt, að stefnandi hafi ekki verið starfi sínu vaxinn, eða
sýnt vanrækslu, er réttlætt gæti það, að gengið væri fram
hjá honum, eins og enginn samningur hefði verið við hann
gerður. Þá er því og eigi mótmælt af stefndu, að stefn-
anda hafi eigi verið sagt upp vinnunni, og að honum hafi
eigi verið tilkynnt eða annar væri ráðinn í hans stað, og
loks er því eigi heldur mótmælt af þeirra hendi, að stefn-
andi hafi orðið af atvinnu annarsstaðar, vegna þess, að
hann taldi sig bundinn samningnum að ljúka við skóla-
bygginguna.

Af því sem að framan er tilfært leiðir, að rétturinn verð-
ur að fallast á þá skoðun stefnanda, að um samningsrof
hafi verið að ræða gagnvart honum af hendi byggingar-
nefndar Reykjaskóla. En af því leiðir aftur, að stefnandi á
rétt á að fá bætt það tjón, er samningsrofið hefir valdið
honum, en það tjón telur hann nema kaupi því, er hann
fór á mis við að vinna sér inn, við að fullgera bygging-
una frá 13. ágúst til 31. dez. 1931. Og þar sem stefndu
hafa aðeins krafizt sýknu í málinu, en enga varakröfu
gert um lækkun skaðabótakröfunnar, né reynt að sýna
fram á að hún sé of há, og eigi heldur mótmælt til vara
vaxtakröfu stefnanda, né krafizt niðurfærslu á þeim, ber
að taka þessar kröfur stefnandans til greina eins og þær
liggja fyrir, og dæma hina stefndu skólanefnd f. h.
Reykjaskóla til þess að greiða stefnandanum hina um-
stefndu upphæð kr. 2354,40 ásamt 6% ársvöxtum frá 1.
jan. 1932 til greiðsludags. Þá ber og eftir þeim úrslitum
að dæma hina stefndu skólanefnd f. h. Reykjaskóla til
þess að greiða stefnandanum málskostnað, sem með sér.
stöku tilliti til þess, annarsvegar, að stefnanda virðist
hafa verið bakaður mikill kostnaður að þarflausu, með
því, að neita honum um að fá Kristmund Jónsson leidd.
an sem vitni í Í. réttarhaldi málsins, þegar vottorð Það
var lagt fram, er hann síðar var leiddur til að staðfesta

9
 

680

fyrir réttinum, og með tilliti til þess hinsvegar, að máls-
kostnaðarliðirnir sumir eru áætlaðir, en aðrir órökstudd-
ir, ákveðst kr. 450,00.

Föstudaginn 23. marz 1934.

Nr. 135/1933. Magnús Jónsson
gegn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Föstudaginn 23. marz 1934.

Nr. 3/1934. Ólafur Jóhannesson
gegn
hreppsnefnd Stokkseyrarhrepps

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ólafur Jóhannesson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
681

Föstudaginn 23. marz 1934.

Nr. 5/1934. Árni S. Böðvarsson
gegn
Brynjólfi Stefánssyni, f. h. Sjóvá-
tryggingarfélags Íslands h/f, Helga
Nikulássyni og Sig. Sveinbjörnssyni

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Árni S. Böðvarsson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef
bann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Mánudaginn 9. april 1934.

Nr. 148/1933. Borgarstjóri Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs (Guðm. Ólafsson)
segn
Magnúsi Jónssyni (Enginn).
Útsvarsmál. Staðfestingardómur.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 19. jan. 1933: Stefnd-
ur, Magnús Jónsson, greiði stefnandanum, borgarstjóra
Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs, kr. 1200,00 ásamt %2% drátt-
arvöxtum á mánuði af kr. 600,00 frá 1. mai 1928 til 1.
sept s. á. og af allri upphæðinni frá þeim degi til greiðslu-
dags og kr. 75,00 í málskostnað innan fimmtán daga frá
lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.
Með dómi bæjarþings Reykjavíkur 9. jan. f. á.

var stefndi í máli þessu, Magnús Jónsson prófess-
or juris, dæmdur til að greiða borgarstjóra Reykja-
 

682

víkur, f. h. bæjarsjóðs, vangoldið útsvar frá árinu
1928 að upphæð kr. 1200, með £% dráttarvöxtum
á mánuði af 600 kr. frá 1. maí 1928 til 1. sept. s. á.
og af allri upphæðinni frá þeim degi til 1. jan.
1932, en 1% dráttarvöxtum á mánuði frá þeim
degi til greiðsludags og ennfremur 75 kr. í máls-
kostnað.

Eftir að stefndi, prófessor Magnús Jónsson, hafði
áfrýjað dómi þessum til hæstaréttar með stefnu
dags. 11. febr. f. á. og því máli verið vísað frá rétt-
inum með dómi 1. nóv. f. á., hefir nú borgarstjóri
Beykjavíkur f. h. bæjarsjóðs áfrýjað ofangreind-
um dómi með stefnu dags. 22. dez. f. á., og verður
að skilja dómkröfu hans hér fyrir réttinum þannig,
að hann krefjist staðfestingar á dóminum og maáls-
kostnaðar í hæstarétti. Var mál þetta þingfest í
hæstarétti 28. febr. þ. á. og þá mætt í því af hálfu
stefnda og því frestað til 14. f. m., og er málið þá
aftur kom fyrir réttinn var enn mætt af hálfu
stefnda og þvi frestað til 21. s. m., en er það þá
skyldi flutt mætti stefndi eigi og enginn hans vegna.
Hefir það því verið flutt skriflega samkvæmt 38.
gr. hæstaréttarlaganna og er dæmt samkv. N.L.
1—4-32— og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796.

Í stefnunni er þess getið, að málinu sé áfrýjað
samkvæmt áfrýjunarleyfi. Hefir það verið lagt fram
í málinu og er það dagsett 23. dez. f. á. eða degi
síðar en áfrýjunarstefnan er gefin út. En þetta get-
ur eigi valdið frávísun málsins ex officio þegar af
þeirri ástæðu, að jafnframt hefir verið lagt fram
bréf dómsmálaráðuneytisins dags. 13. f. m., þar sem
skýrt er frá þvi, að ráðuneytið hafi tilkynnt áfrýj-
anda sama dag og stefnan var gefin út, að áfrýj-
unarleyfið mundi verða veitt.
683

Og að öðru leyti eru engir þeir gallar á meðferð
málsins, er útiloki það, að staðfestingarkrafa áfrýj-
anda verið tekin til greina og ber því að staðfesta
hinn áfrýjaða dóm. Og þar sem stefndi svo sem áð-
ur segir hafði áfrýjað dóminum til breytingar og
með því gefið áfrýjanda nokkra ástæðu til að á-

frýja til staðfestingar, þá þykir einnig rétt að dæma
hann til að greiða áfrýjanda málskostnað í hæsta-

rétti, er ákveðst 200 krónur.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði bæjarþingsdómur staðfestist.
Stefndi, prófessor Magnús Jónsson, greiði á-
frýjanda, borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs, 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 8. marz f. á., af
borgarstjóranum í Reykjavík, f. h. bæjarins, gegn Magnúsi
Jónssyni, prófessor juris, til greiðslu útsvars fyrir árið
1928 að upphæð kr. 1200,00 ásamt %2% dráttarvöxtum á
mánuði af helming þess, kr. 600,00 frá 1. mai 1928 til 1.
sept. s. á. og af allri upphæðinni frá þeim degi til 1. jan.
1932, en 1% dráttarvöxtum á mánuði frá þeim degi til
greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu.

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
þess 2ðallega, að málinu væri vísað frá dómi. Til vara hefir
hann krafizt sýknu og málskostnaðar hvernig sem málið
fer.

Frávísunarkröfuna byggir stefndur í fyrsta lagi á því,
að lögheimili hans og varnarþing séu austur Í Árnessýslu,
en ekki hér í bænum og sé því algerlega óheimilt að reka
mál út af hinni umstefndu kröfu hér.
 

684

Stefnandi hefir hinsvegar haldið því fram, að dvöl
stefnds hér í bænum sé þann veg háttað, að hann verði
að teljast heimilisfastur hér og sé því mál þetta réttilega
höfðað fyrir bæjarþinginu.

Það er vitanlegt, enda in confesso í málinu, að stefndur
hefir fasta atvinnu hér sem prófessor í lögum við Háskóla
Íslands, og verður vegna þessarar atvinnu sinnar að dvelja
hér í bænum að minnsta kosti ca. 9 mánuði ársins. Þá
kemur það og fram að stefndur muni hafa leigða hér íbúð
allan ársins hring og nokkur hluti fjölskyldu hans dvelst
hér allmikinn hluta ársins. Þykir því verða að fallast á
það hjá stefnanda, að stefndur megi teljast búsettur hér,
þannig að heimilt sé að stefna honum til að svara til sak-
ar hér fyrir bæjarþinginu og verður því greind frávísun-
arástæða stefnds ekki tekin til greina.

Í öðru lagi hefir stefndur krafizt frávísunar málsins á
þeim grundvelli, að sáttakæran sé ólöglega birt óviðkom-
andi konu. En þar sem stefnan er birt í húsi því, sem
stefndur býr í, hér í bænum, fyrir konu, sem á heima í
þessu sama húsi og ekki er upplýst, að aðrir þeir, sem fyrst
skal birta stefnu eftir 9. gr. laga um stefnubirtingar nr. 63
frá 14. nóv. 1917 hafi verið viðstaddir er stefnubirtingin
fór fram, verður ekki séð, að henni hafi í nokkru verið á-
bótavant, enda sótti stefndur sáttafund og hefir því þessi
frávisunarástæða stefnds ekki við rök að styðjast, sbr. og
10. gr. áðurgreindra laga.

Þá hefir stefndur enn byggt frávísunarkröfuna á því,
að komizt hafi á utanréttarsætt milli sín og stefnanda um
að mál þetta skyldi hafið og útvarskrafan falla niður gegn
ákveðnum skilyrðum, sem hann telur sig hafa fullnægt
að öllu leyti. Til vara hefir stefndur notað þetta sem
sýknuástæðu. En gegn mótmælum stefnanda hefir stefnd-
ur ekki sannað, að samningar hafi tekizt um að hefja mál
þetta eða að utanréttarsætt hafi komizt á um hina um-
stefndu skuld og verður því þessi varnarástæða stefnds
heldur ekki tekin til greina.

Enn hefir stefndur krafizt sýknu af þeirri ástæðu. að
útsvar það er stefnt er til greiðslu á hafi verið ranglega
lagt á hann hér, þar sem hann hafi ekki átt lögheimili í
bænum er útsvarið var á lagt og því ekki verið hér útsvars-
skyldur. En þó svo yrði litið á að hann hefði verið heim-
685

ilisfastur hér er útsvarið var á lagt, þá eigi hann að losna
við að greiða það hér, sbr. d lið 8. gr. útsvarslaganna nr.
46 frá 15. júní 1926, sökum þess, að hann hafi greitt út-
svar í heimilissveit sinni í Árnessýslu fyrir árið 1928 og
gert kröfu um það, að vera felldur af skrá hér, en ekki
komi til mála að hann sé útsvarsskyldur á tveim stöðum.

Stefnandi hefir nú haldið því fram, að dvöl stefnds og
fjölskyldu hans hér í bænum, svo 08 atvinna hans hér, hafi
verið eins háttað á þeim tíma, sem hið umstefnda útsvar
var á lagt og nú, en frá þeim atriðum er greint hér að
framan og hefir stefndur ekki mótmælt þessari staðhæf-
ingu sérstaklega. Við þetta bætist að upplýst er í málinu,
að stefndur er ásamt fjölskyldu sinni talinn til heimilis í
Hafnarstræti 8, hér í bænum á manntali 1926 og 1927 án
nokkurra athugasemda. Verður því ekki annað séð en um-
rætt útsvar hafi réttilega verið lagt á stefndan hér, sbr. 8.
gr. 1. málsgr. útsvarslaganna. Þá hefir stefndur ekki gegn
mótmælum stefnanda lagt fram nokkur gögn fyrir þvi, að
honum hafi verið gert að greiða útsvar fyrir umrætt ár
annarsstaðar en hér í bænum og sést þá ekki að hann eigi
heimtingu á að vera felldur af skrá hér. Úrslit málsins
verða því samkvæmt framansögðu þau hér fyrir réttinum,
að stefndur verður dæmdur til þess að greiða hina um-
stefndu útsvarsupphæð með dráttarvöxtum eins og krafizt
hefir verið svo og málskostnað, er ákveðist 75 krónur með
tilliti til þess, að upphaflega fylgdi lögtaksréttur hinni um-
stefndu skuld, og stefnandi hefir með því að nota hann ekki
bakað sér að nokkru leyti sjálfur kostnaðinn við máls-

höfðun þessa
 

686

Mánudaginn 9. april 1934.

Nr. 149/1933. Borgarstjóri Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs (Guðm. Ólafsson)
gegn
Magnúsi Jónssyni (Enginn).
Útsvar.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 19. jan. 1933: Stefndur,
Magnús Jónsson, greiði stefnandanum, borgarstjóra Reykja-
víkur, f. h. bæjarins, kr. 1200,00 ásamt %% dráttarvöxt-
um, á mánuði af kr 600,00 frá 1. mai 1927 til í. sept. s. á.,
og af allri upphæðinni frá þeim degi til 1. jan. 1932, en 1%
dráttarvöxtum á mánuði frá þeim degi til greiðsludags og
kr. 75,00 í málskostnað innan fimmtán daga frá lögbirt-
ingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þegar mál þetta, sem áfrýjað er til staðfestingar
með stefnu, útgefinni 22. dezbr. f. á., var þingfest
hinn 28. febr. þ. á., var mætt í því af hálfu stefnda,
er lagði fram áfrýjunarstefnu til ómerkingar eða
breytingar á hinum áfrýjaða dómi. Var málum þess-
um þá frestað, fyrst til 14. marz þ. á. og síðar til 21.
s. m., en þegar málið var þá tekið fyrir mætti eng-
inn af stefnda hálfu. Áfrýjunarstefnan féll því nið-
ur, en staðfestingarmálið var flutt skriflega og er
dæmt samkvæmt N. L.1—4—32— og 2. gr. tilsk. 3.
júni 1796.

Á meðferð málsins í undirréttinum eða áfrýjun
þess eru engir þeir gallar, er útiloki það, að krafa
áfrýjanda verði tekin til greina, og ber samkvæmt
þessu að staðfesta hinn áfrýjaða dóm.

Með því að stefndi hefir tekið út áfrýjunar-
stefnu í máli þessu fyrst 13. marz 1933 og síðar 16.
dezbr. s. á., er hinu fyrra máli hafði verið vísað frá
687

hæstarétti með dómi réttarins Í. nóv. f. á., og hafði
með þessu veitt áfrýjanda ástæðu til að áfrýja til
staðfestingar, þykir rétt að dæma stefnda til að
greiða áfrýjanda 200 kr. í málskostnað fyrir hæsta-

rétti.
Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal ó-
raskað.

Stefndi, Magnús Jónsson, próf. juris, greiði
áfrýjanda, borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs, 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 8. marz s. 1. af
borgarstjóranum í Reykjavik, f. h. bæjarins gegn Magnúsi
Jónssyni, prófessor juris, til greiðslu útsvars fyrir árið 1927
að upphæð kr. 1200,00 ásamt % % dráttarvöxtum á mánuði
af helming þess, kr. 600,00, frá 1. maí 1927 til 1. sept. s. á.,
og af allri upphæðinni frá þeim degi til 1. jan. 1932 en 1%
dráttarvöxtum á mánuði frá þeim degi til greiðsludags og
málskostnaðar að skaðlausu.

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi. Til vara
hefir hann krafizt sýknu, og málskostnaðar hefir hann
krafizt hvernig sem málið fer.

Frávísunarkröfuna byggir stefndur í fyrsta lagi á því,
að lögheimili hans og varnarþing séu austur í Árnesþingi,
en ekki hér í bænum og sé því algerlega óheimilt að reka
mál út af hinni umstefndu kröfu hér.

Stefnandi hefir hinsvegar haldið því fram, að dvöl
stefnds hér í bænum sé þann veg háttað, að hann verði að
teljast heimilisfastur hér og sé þvi mál þetta réttilega höfð-
að fyrir bæjarþinginu.
 

688

Það er vitanlegt, enda in confesso í málinu, að stefndur
hefir fasta atvinnu hér sem prófessor í lögum við háskóla
Íslands, og verður vegna þessarar atvinnu sinnar að dvelja
hér í bænum að minnsta kosti ca. 9 mánuði ársins, Þá
kemur það og fram, að stefndur mun hafa leigða hér íbúð
allan ársins hring og nokkur hluti fjölskyldu hans dvelst
hér allmikinn hluta árs. Þykir því verða að fallast á það
hjá stefnanda, að stefndur megi teljast búsettur hér, þann-
ig, að heimilt sé að stefna honum til að svara til sakar hér
fyrir bæjarþinginu og verður því greind frávísunarástæða
stefnds ekki tekin til greina.

Í öðru lagi hefir stefndur krafizt frávísunar málsins á
þeim grundvelli, að sáttakæran sé ólöglega birt óviðkom-
andi konu. En þar sem stefnan er birt í húsi því, sem
stefndur býr í hér í bænum fyrir konu, sem á heima í
þessu sama húsi og ekki er upplýst að aðrir þeir, sem fyrst
skal birta stefnu, eftir 9. gr. laga um stefnubirtingar nr.
63 frá 14. nóv. 1917 hafi verið viðstaddir, er stefnubirt-
ingin fór fram, verður ekki séð, að henni hafi í nokkru
verið ábótavant, enda sótti stefndur sáttafund og hefir því
þessi frávísunarástæða stefnds ekki við rök að styðjast,
sbr. og 10. gr. áðurgreindra laga.

Þá hefir stefndur enn bvægt frávisunarkröfuna á því
að komizt hafi á utanréttarsætt milli sín og stefnanda um
að mál þetta skyldi hafið og útsvarskrafan falla niður gegn
ákveðnum skilyrðum, sem hann telur sig hafa fullnægt að
öllu leyti. Til vara hefir stefndur notað þetta sem sýknu-
ástæðu. En gegn mótmælum stefnanda hefir stefndur ekki
sannað, að samningar hafi tekizt um að hefja mál þetta
eða að utanréttarsætt hafi komizt á um hina umstefndu
skuld og verður því þessi varnarástæða stefnds heldur
ekki tekin til greina.

Enn hefir stefndur krafizt sýknu af þeim ástæðum, að
útsvar það, sem stefnt er til greiðslu á, hafi verið rang-
lega lagt á hann hér, þar sem hann hafi ekki átt lögheim-
ili í bænum, er útsvarið var á lagt, og því ekki verið hér
útsvarsskyldur. En þó svo yrði litið á, að hann hefði verið
heimilisfastur hér, er útsvarið var á lagt, þá eigi hann að
losna við að greiða það hér, sbr. d. lið 8. gr. útsvarslag-
anna nr. 46 frá 15. júní 1926, sökum þess, að hann hafi
greitt útsvar í heimilissveit sinni i Árnessýslu fyrir árið
689

1927 og gert kröfu um það að vera felldar af skrá hér, en
ekki komi til mála að hann sé útsvarsskyldur á tveim
stöðum.

Stefnandi hefir nú haldið því fram, að dvöl stefnds og
fjölskyldu hans hér í bænum, svo og atvinnu hans hér hafi
verið eins háttað á þeim tíma, sem hið umstefnda útsvar
var álagt og nú, en frá þeim atriðum er greint hér að
framan, og hefir stefndur ekki mótmælt þessari staðhæf-
ingu sérstaklega. Við þetta bætist, að upplýst er í mál-
inu, að stefndur er ásamt fjölskyldu sinni talinn til heim-
ilis í Hafnarstræti 8, hér í bænum á manntali 1926 og 1927
án nokkurra athugasemda. Verður því ekki annað séð en
umrætt úttsvar hafi réttilega verið lagt á stefnanda hér,
sbr. 8. gr. 1. málsgr. útsvarslaganna. Þá hefir stefndur
ekki gegn mótmælum stefnanda lagt fram nokkur gögn
fyrir því, að honum hafi verið gert að greiða útsvar fyrir
umrætt ár annarstaðar en hér í bænum og sést þá ekki, að
hann eigi heimtingu á að vera felldur af skrá hér. Úrslit
málsins verða því samkvæmt framansögðu þau hér fyrir
réttinum, að stefndur vérður dæmdur til þess að greiða
hina umstefndu útsvarsupphæð með dráttarvöxtum eins
og krafizt hefir verið svo og málskostnað, er ákveðst 75
krónur með tilliti til þess að upphaflega fylgdi lögtaks-
réttur hinni umstefndu skuld og stefnandi hefir með því
að nota hann ekki bakað sér að nokkru leyti sjálfur kosta-
aðinn við málshöfðun þessa.
 

690

Mánudaginn 9. april 1934.

Nr. 145/1933. Borgarstjóri Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs (Guðm. Ólafsson)
gegn
Magnúsi Jónssyni (Enginn).
Fjárnám.
Fjárnámsgerð fógetaréttar Árnessýslu 2. maí 1938.

Dómur hæstaréttar.

Hinn 2. maí 1933 var samkvæmt kröfu áfrýjanda
fógetaréttur Árnessýslu settur að Árnesi í Þing-
vallasveit til þess þar og þá að gera fjárnám til
lúkningar dómkröfu á hendur honum samkvæmt
eftirnefndum dómum, er framlagðir voru í fógeta-
réttinum.

1. dómi hæstaréttar 21. júní 1929 .... kr.  40,00
2. dómi bæjarþings Reykjavíkur 11,

júlí S. á. 20ccccc00n0 —  200,00
3. dómi hæstaréttar 28. nóv. 1930 .... —  50,00
4. dómi sama réttar sama dag ...... —  50,00
5. dómi sama réttar sama dag ...... ng 50,00
6. dómi bæjarþings Reykjavíkur 12.

jam. 1983 sessa nn —  200,00
7. dómi sama réttar 19. jan. sama ár — 1200,00
8. dómi sama réttar sama dag ...... — 1200,00

ásamt vöxtum, dráttarvöxtum, og málskosinaði,
sem nánar er tilgreint í hinum tveimur síðast
nefndu dómum, svo og fyrir kostnaði við aðförina
og uppboð, ef til þess kæmi. Með því að stefndi
mætti eigi við aðfarargjörðina, tók fógetinn sam-
kvæmt kröfu áfrýjanda eignarjörð stefnda, Úlf-
ljótsvatn í Grafningshreppi með öllum gögnum og
sæðum, þar með töldum veiðirétti og vatnsréttind-
691

um, fjárnámi til tryggingar framannefndum kröf-
um áfrýjanda.

Fjárnámsgjörð þessari hefir áfrýjandi áfrýjað
til hæstaréttar til staðfestingar með stefnu dags.
14. dez. f. á., að fengnu áfrýjunarleyfi útgefnu
sama dag. Þegar málið var þingfest 31. jan. þ. á.
var mætt í því af stefnda hálfu. Var málinu þá eftir
beiðni áfrýjanda, en gegn mótmælum stefnda
frestað með úrskurði réttarins uppkveðnum sama
dag til febrúarmánaðar. Er málið kom fyrir rétt-
inn aftur 2. febr. var €.n mætt í því af stefnda
hálfu og málinu þá frestað til 7. f. m. eftir beiðni
áfrýjanda og með samþykki umboðsmanns stefnda,
en er málið skyldi flutt nefndan dag, mætti stefndi
eigi og enginn af hans hendi. Málið hefir því verið
flutt skriflega samkvæmt 38. gr. hæstaréttarlag-
anna og er dæmt eftir framlögðum skjölum sam-
kvæmt N. L. 1-4-—32, og 2. gr. ttilsk. 3. júní
1796.

Á framkvæmd fjárnámsins eða áfrýjun málsins
eru engir þeir gallar, er útiloki það, að krafa áfrýj-
anda verði tekin til greina og ber því að staðfesta
hina áfrýjuðu fjárnámsgerð. Með því að stefndi
hafði áfrýjað fjárnámsgerð þessari, fyrst með
stefnu útgefinni 7 júní 1933, og síðar með stefnu út-
gefinni 20 nóv. s. á., er hinu fyrra máli hafði verið
vísað frá hæstarétti og hafði þar með veitt áfrýj-
anda ástæðu til að áfrýja málinu til staðfestingar,
þykir rétt að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda
200 kr. í málskostnað í hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða fjárnámsgerð skal vera órösk-
uð. Stefndi, Magnús Jónsson prófessor juris,
 

692

greiði áfrýjanda, borgarstjóra Reykjavíkur, f.
h. bæjarsjóðs, 200 kr. í málskostnað í hæsta-
rétti að viðlagðri aðför að lögum.

Mánudaginn 9. april 1934.

Nr. 150/1933. Borgarstjóri Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs (Guðm. Ólafsson)
gegn
Magnúsi Jónssyni

Lögtak. Áfrýjun til staðfestingar.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 12. janúar 1933: Máli

þessu vísast frá dómi. Stefnandinn, Magnús Jónsson,
greiði stefndum, borgarstjóra Reykjavikur, f. h. bæjar-
sjóðs, kr. 200 í málskostnað innan fimmtán daga frá lög-
birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þegar mál þetta, sem áfrýjað er til staðfesting-
ar, var þingfest hinn 28. febr. þ. á., var mætt í því
af hálfu stefnda og var málinu þá frestað til marz
mánaðar, en er málið var tekið fyrir til flutnings
21. þess mánaðar mætti enginn af stefnda hálfu.
Málið hefir því verið flutt skriflega og er dæmt
samkvæmt N. L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júni
1796.

Á meðferð málsins í undirrétti eða áfrýjun þess
eru engir þeir gallar, er útiloki það, að krafa áfrýj-
anda verði tekin til greina og ber því að staðfesta
hinn áfrýjaða dóm.

Með því að stefndi hefir gefið áfrýjanda tilefni
íil þess, að áfrýja máli þessu til staðfestingar, þykir
693

rétt að dæma hann til að greiða áfrýjanda máls-
kostnað í hæstarétti, er ákveðst 200 kr.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal ó-
raskað. Stefndi, Magnús Jónsson, próf. juris,
greiði áfrýjanda, borgarstjóra Reykjavíkur,
f. h. bæjarsjóðs, 200 kr. í málskostnað fyrir

hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Málavextir í máli þessu eru þeir, að hinn 31. marz 1928,
lét bæjarsjóður Reykjavíkur hefja lögtaksgerð hjá stefn-
anda þessa máls, Magnúsi Jónssyni, prófessor juris, til
tryggingar 1200 króna aukaútsvari til Reykjavíkurbæjar
fyrir árið 1926. Fékk bæjarsjóður lögtaksúrskurð fyrir
kröfu þessari ásamt dráttarvöxtum hinn 30. apríl 1928 og
var lögtakið síðan framkvæmt 27. febrúar 1929. Með
stefnu útgefinni 11. júní 1928 og framhaldsstefnu, útg. 25.
marz 1929, höfðaði prófessorinn síðan skaðabótamál út af
gerðinni fyrir héraðsdómi, en því máli var frá vísað 11.
júní 1929 af þeim ástæðum að stefnandi hafði jafnframt
því að höfða mál í héraði, áfrýjað lögtaksgerðinni til
hæstaréttar og var hún á þeim tíma undir áfrýjun þar. En
hæstaréttarmálinu var einnig vísið frá hæstarétti með
dómi réttarins uppkveðnum 28. nóv. 1930.

Framangreinda lögtaksgerð telur stefnandi algerlega
ólögmæta og hefir nú enn höfðað mál þetta samkv. 12. gr.
laga nr. 16 1885 um lögtak og fjárnám, með stefnu útgef-
inni 10. marz f. á. gegn borgarstjóranum í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs og gert þær réttarkröfur að fyrrgreind útsvars-
krafa bæjarsjóðs verði dæmd ógild og sér verði dæmdar
kr. 7000,00 í skaðabætur fyrir tjón og miska við hina ólög-
mætu lögtaksgerð, svo og málskostnaður eftir mati rétt-
arins.
 

694

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
þess aðallega, að máli þessu verði vísað frá dómi. Til vara
hefir stefndur krafizt sýknu og málskostnaðar hefir hann
krafizt, hvernig sem málið fer.

Frávísunarkröfuna reisir stefndur á því að mál þetta sé
allt of seint höfðað, þar sem málshöfðunarfresturinn sé í
12. gr. lögtakslaganna ákveðinn 8 vikur frá lögtaksdegi.

Stefnandi hefir nú í þessu máli notað sáttaumleitanirn-
ar frá fyrrgreindu skaðabótamáli sínu, er frávísað var 11.
júní 1929, en ekki leitað sátta á ný og eru sáttakærurnar
birtar 16. mai 1928 og 15. marz 1929, en þar sem rúmlega
15 mánuðir líða frá því að mál út af lögtaksgerðinni var
síðast fyrir rétti (frávísun hæstaréttar) og þar til máli
þessu er stefnt fyrir rétt, þykir verða að fallast á það
hjá stefndum, að mál þetta sé of seint höfðað eftir nefndri
lagagrein og ber því að taka frávísunarkröfu stefnds til
greina, og tildæma honum málskostnað er ákveðst 200
krónur.

Mánudaginn 9. april 1934.

Nr. 118/1933. Valbjörg Kristmundsdóttir
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Páli Þorleifssyni (Enginn).
Frávisun.
Dómur einkalögregluréttar Snæfellsness- og Hnappa-
dalssýslu 6. febr. 1932.

Dómur hæstaréttar.

Með bréfi dómsmálaráðuneytisins dags. 31. júlí
1933 var stefnanda máls þessa, Valbjörgu Krist-
mundsdóttur, samkvæmt heimild þeirri, sem veitt
er í 30. gr. hæstaréttarlaganna, veitt leyfi til að fá
málið af nýju tekið til meðferðar í hæstarétti, þótt
það hefði verið dæmt þar hinn 24. okt. 1932. Sam-
695

kvæmt leyfi þessu hefir nefnd Valbjörg Krist-
mundsdóttir á ný stefnt málinu fyrir hæstarétt með
stefnu dags. 26. okt. f. á., eftir að hafa fengið til
þess gjafsókn og sér skipaðan talsmann. Á stefn-
una, sem lögð hefir verið fram í hæstarétti, er rit-
uð svohljóðandi yfirlýsing:

„Að framanrituð hæstaréttarstefna sé mér lög-
lega birt, og að mér hafi verið afhent afrit af henni,
vottast hér með, með eiginhandar undirskrift.

Hjarðarbóli, 27. nóvember 1933.

Páll Þorleifsson“.

En stefnuvottarnir hafa hvorki með áritun á
stefnuna né á annan hátt vottað „að það sé stefndi,
er hafi undirritað yfirlýsingu þessa eða að stefn-
an hafi verið birt honum, og þetta er heldur eigi
sannað með vottorði notarii publici. Það brestur
þannig sönnun fyrir því, að stefnan hafi verið lög-
lega birt stefnda, og þar sem hann hvorki hefir
mætt né látið mæta við fyrirtekt málsins í hæsta-
rétti, verður ex officio að vísa því frá réttinum.

Eftir þessum úrslitum á málskostnaður í hæsta-
rétti að falla niður og verður hinum skipaða tals-
manni stefnanda eigi að svo stöddu dæmd mál-

flutningslaun.

Því dæmist rétt vera:
Máli þessu vísast frá hæstarétti. Málskostn-

aður fellur niður.

10
696

Miðvikudaginn 11. april 1934.
Nr. 10/1934. Réttvísin og valdstjórnin

(Lárus Jóhannesson)
segn
Hallgrími Pétri Hólm Aðalbjörnssyni
(Jón Ásbjörnsson).
Brot g. 200. gr. alm. hegnl. og 6. gr. bifreiðalaga

70/1931 m. m.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 28. dez. 1933: Ákærður
Hallgrímur Pétur Hólm Aðalbjörnsson, sæti einföldu Eg
elsi í 30 daga og greiði allan af máli þessu leiddan og leið-
andi kostnað, þar á meðal 35 krónur í málsvarnarlaun til
hins skipaða verjanda sins hér í réttinum. Ólafs Þorgrims-
sonar, lögfræðings.

Auk þess skal ákærður sviftur ökuskírteini í 6 mánuði
frá birtingu þessa dóms að telja.

Fullnustu hinnar ídæmdu fangelsisrefsingar skal frest-
að og hún falla niður nema ákærður innan 5 ára frá upp-
sögn dóms þessa sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp
drýgðan af ásettu ráði og í því máli dæmdur til þyngri
refsingar en sekta.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Það er upplýst fyrir hæstarétti, að Ökuskirteini
ákærða var af honum tekið 1. nóv. Í. á., og þykir
rétt, að sá tími, sem ákærði sé sviftur rétti til að
stýra bifreið, sé talinn frá þeim degi. Með þessari
breytingu þykir mega staðfesta hinn áfrýjaða dóm.
Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar á meðal málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 80 kr til hvors.

Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður,
þó svo, að timi sá, er ákærði skal sviftur rétti
697

til að stýra bifreið, teljist frá 1. nóv. 1933. Á-
kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinn-
ar, þar á meðal málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, hæstarétt-
armálflutningsmannanna, Lárusar Jóhannes-
sonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinnar
hálfu gegn Hallgrími Pétri Hólm Aðalbjarnarsyni, bif-
reiðarstjóra, Skólavörðustig 15, fyrir brot gegn ákvæðum
17. kapitula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869
og lögum nr. 51 frá 1928 um nokkrar breytingar til bráða-
birgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana, enn-
fremur fyrir brot gegn ákvæðum bifreiðalaganna nr. 70,
1931 og lögreglusamþykktar Reykjavíkur.

Málavextir eru þeir, er nú skal greina og sannaðir eru
með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á
annan hátt er upplýst í málinu.

Að kvöldi hins 1. nóv. s.1. um kl. 9,30 var ákærður á leið
upp að Lágafelli í bifreið sinni R.E. 878. Stýrði hann sjálfur
bifreiðinni en með honum var einn farþegi, Kristinn Jó-
hannesson, bifreiðarstjóri, er sat í framsæti við hlið ákærðs.

Þegar upp í Sogin kom. þar sem reiðvegurinn sker Suð-
urlandsbrautina varð árekstur milli bifreiðarinnar og gang-
andi manns, Jónatans Þorsteinssonar kaupmanns, er kom
með barn í fanginu sunnan af reiðveginum og ætlaði norður
yfir veginn. Verður að telja upplýst að áreksturinn hafi
orðið með þeim hætti að Jónatan hafi rekizt utan í bif-
reiðina hægra megin að framanverðu, enda brotnaði fram-
rúða bilsins við áreksturinn, hvort heldur það hefir verið
Jónatan eða barnið, sem á hana hefir rekizt. Við árekstur-
inn féll Jónatan í götuna og barnið sömuleiðis. Hrökk það
nokkru lengra austur á veginn.

Ákærður stöðvaði bifreiðina þegar í stað og tók Jónatan
og barnið upp í bifreiðina og ók þeim á Landspitalann.
 

698

Hafði Jónatan mist meðvitund við áreksturinn og dó hann
af meiðslunum daginn eftir, án þess að hafa komið til
meðvitundar. Kom í ljós að höfuðkúpubotninn hafði brotn-
að og sömuleiðis hafði hann hlotið viðbeinsbrot vinstra
megin. Barnið Hulda Ágústsdóttir að nafni, hafði fulla
rænu, er á Landspitalann kom. Hafði hún hlotið fimm sár
með sléttum röndum á höfuðið, frá 1—6 cm. á lengd. Var
hún gróin sára sinna viku síðar, en samkvæmt vottorði
spítalalæknis mun hún bera áberandi ör eftir eitt sárið,
sem gekk frá hársverðinum hægra megin niður á mitt enni.

Ákærði kveðst ekki hafa séð Jónatan fyrr en hann átti
eftir um einn meter ófarinn að honum. Kveður hann hafa
verið glatt tunglsljós og hafi það verið orsök þess, að bif-
reiðarljósin lýstu ver upp umhverfið en ella. Samkvæmt
framburði vitnisins, Kristins Jóhannessonar, virðist hann
hafa séð Jónatan á undan ákærðum, því hann kveðst hafa
séð hann í cm. 2 faðma fjarlægð og hafi hann þá sam-
stundis sagt við ákærðan: „Passaðu þig“, en bá hafi það
engum togum skipt að áreksturinn hafi orðið og glerbrot-
um úr rúðunni hægra megin ringdu yfir vitnið.

Það er upplýst í málinu, að ákærður beygði þegar til
vinstri, er hann varð Jónatans var, og beitti jafnframt
hemlunum. Rann bifreiðin út af veginum til vinstri, inn á
reiðveginn, og stöðvaðist á hálfri annari lengd sinni. Ekki
kveðst ákærður minnast þess að hann hafi gefið hljóð-
merki er hann sá Jónatan á götunni, og ekki er það upp-
lýst á annan hátt að hann hafi gert það. Um ökuhraðann
verður síðar rætt.

Jónatan Þorsteinsson hafði komið frá Reykjavík í stræt-
isvagni og farið úr vagninum við svonefndan Grensásveg
í Sogunum, sunnan þjóðbrautarinnar. Í fylgd með honum
voru vinnukona hans, Jósefína Jóhannsdóttir með barn sitt,
fyrrnefnda Huldu Ágústsdóttur, Helgi Laxdal, lögfræðis-
nemi og stúlka að nafni Unnur Loftsdóttir. Höfðu þau
gengið dálitinn spöl eftir reiðveginum sunnan við þjóð-
vegin unz þau komu að þeim stað er reiðvegurinn liggur
yfir þjóðbrautina.

Vitnið Unnur Loftsdóttir hefir borið það, að hún 'og
Jónatan hafi verið heldur á undan hinum og hafi þau komið
jafn snemma af reiðveginum inn á Suðurlandsbrautina.
Þegar að vegamótunum kom kveðst hún hafa tekið eftir
699

bifreið, sem kom austur eftir Suðurlandsbraut í þó nokk-
urri fjarlægð. En þegar þau Jónatan hafi verið komin inn
á Suðurlandsbrautina hafi bifreiðin verið komin það nærri,
að hún hafi hikað við, hennar vegna, að halda áfram og
því numið staðar á vegarjaðrinum, en Jónatan hafi haldið
áfram yfir veginn án þess að stansa. Kveðst vitnið þó hafa
séð hann líta í átt til bifreiðarinnar. Hafi hann gengið
hvatlega en ekki hlaupið og minnir hana að hann hafi
borið barnið á vinstri handlegg. Kveður hún Jónatan hafa
verið kominn svo að segja alveg yfir veginn er bifreiðina
bar að, og hafi hún séð hann ganga í gegnum ljósbjarma bif-
reiðarinnar. Kveðst vitnið hafa séð að Jónatan varð fyrir
vinstra framhorni bifreiðarinnar og sé hún alveg viss um
að hann hafi ekki lent á hægri hlið bifreiðarinnar, en sam-
kvæmt öðrum upplýsingum í málinu, sérstaklega því
hvernig Jónatan og barnið láu eftir slysið og að rúða brotn-
aði hægra megin, hlýtur hér að vera um misskynjun að ræða.

Vitnið Jósefina Jóhannsdóttir kveðst hafa verið skamt
á eftir Jónatan þegar hann kom að staðnum þar sem reið-
vegurinn liggur norður yfir Suðurlandsbrautina. Kveðst
hún hafa verið komin rétt að vegamótunum, er hún sá til
bifreiðarinnar og var bifreiðin þá í töluverðri fjarlægð.
Hún kveðst hafa séð til Jónatans á leiðinni yfir brautina
og hafi sér fundizt að hann væri kominn það langt áleið-
is yfir, að öllu væri óhætt. Hafi Jónatan gengið hratt en
ekki hlaupið. Svo kveðst hún skyndilega hafa heyrt skrölt
og brothljóð en ekki hafi hún séð sjálfan áreksturinn og
geti hún því ekki skýrt nánar frá atvikunum þar að lútandi.

Vitnið Helgi Laxdal kveðst hafa komið nokkru síðar
en Jónatan að vegamótunum. Þegar vitnið var að komast
að eða inn á þjóðveginn kveðst hann hafa komið auga á
bifreiðina, sem hafi ekið með miklum hraða austur veg-
inn. Hafi það síðan engum togum skipt er Jónatan var
kominn yfir miðju þjóðvegarins en vitnið upp á vegbrún-
ina, að Jónatan varð fyrir bifreiðinni. Kveðst vitnið hafa
horft á er áreksturinn varð, en ekki þorað að segja með
fullri vissu hvernig bifreiðin kom við Jónatan, en álita, að
hann hafi orðið fyrir hægri framparti hennar framanverð.
um og við það kastast fram á götuna.

Vitnið Kristinn Jóhannesson, sem var í bifreiðinni með
ákærða, kveðst eins og áður segir fyrst hafa veitt Jóna-
 

700

tan og samferðafólki hans eftirtekt, er það var á að giska
tvo faðma framundan. Þykist vitnið þess fullviss, að bif-
reiðin hafi ekki rekizt beint á Jónatan heldur hafi Jóna-
tan kastast á hægra frambretti aftan við framhjólið, um
leið og bifreiðin beygði út af veginum.

Um ökuhraða bifreiðarinnar hefir komið fram í mál-
inu sem hér segir:

Ákærður heldur því fram sjálfur, að hann hafi ekið
með ca. 30—40 kilometra hraða pr. klst. A8 vísu geti
hann ekki ákveðið hraðann nákvæmlega en muna eftir
því að hann hafi litið á hraðamælinn skömmu áður en
slysið varð eða nálægt Sogunum og þá hafi mælirinn sýnt
35 km. hraða miðað við klst. Kveðst mættur ekki hafa
aukið hraðann úr því, og ekki heldur lækkað hann að
ráði. Vitnið Kristinn Jóhannesson kveðst hafa liti3 á
hraðamælirinn í hæstalagi tveim minútum áður en slysið
vildi til og hafi mælirinn þá verið að fara yfir strykið
35 km. pr. kist. Kveður hann, að hraðinn hafi í mesta
lagi verið orðinn 40 km. á klst. er slysið vildi til, en þó
sé hann ekki viss um að hraðinn hafi aukizt nokkuð
eftir að hann leit á mælirinn. Vitnið Unnur Loftsdóttir,
kveður bifreiðina hafa farið hratt er hún sá hana, en
treystir sér ekki til að ákveða hraða hennar. Vitnið
Jósefina Jóhannsdóttir kveður sér hafa fundizt bifreið-
in fara með miklum hraða, og jafnar honum við hraðari
akstur, sem hún hafi séð á sömu slóðum oft áður. Vitnið
Helgi Laxdal, kveður bifreiðina hafa ekið mjög hratt og
giskar á að hraðinn hafi ekki verið undir 80 km. á klst.
Tók vitnið fram, að þetta væri aðeins hans álit, en hann
kynni ekki að stýra bifreið sjálfur. Eftirlitsmaður bit.
reiða, Zophonias Baldvinsson, hefir fyrir réttinum lýst
yfir því áliti sínu, að ekki sé unnt að stöðva bifreið á 40
km. hraða á hálfri annari lengd sinni, eins og ákærður
hafi gert, nema hemlarnir séu góðir og vegurinn þurr.
Telur hann því sennilegt að bifreiðin hafi verið á 40 km.
hraða pr. klst. en öldungis útilokað að hraðinn hafi verið
80 km. pr. klst. Kveðst eftirlitsmaðurinn hafa rannsakað
bifreiðina R. EF. 878 eftir að slysið varð og eins nokkrum
dögum áður. Hafi hún í bæði skiptin reynzt í fyrsta flokks
ökufæru ástandi og sérstaklega kveðst hann hafa athugað
að hraðamælirinn hefði verið í lagi eftir að slysið vildi til.
701

Upplýst er í málinu, að ákærður hafi ekki neytt vins
er slysið varð.

Eftir þeim upplýsingum um. atvik að slysinu, sem
Þannig hafa fengizt og lýst er hér að framan, virðist það
ljóst, að Jónatan Þorsteinsson hafi sýnt ógætni í því að
fara yfir miðju þjóðvegarins og ætla sér að komast yfir
veginn fyrir framan bifreiðina. Þótt allmikill hraði hefði
verið á bifreiðinni þá hlýtur hún þó að hafa verið komin
mjög nálægt er Jónatan fór inn á nyrðri helming vegar-
ins. Á hinn bóginn er það upplýst, að ákærður ók með
meiri hraða en leyft er að lögum á þjóðvegum í dimmu,
jafnvel þó ekki verði talið sannað að hraðinn hafi verið
meiri en 35—-40 km. á klst. Þegar hér við bætist að skygni
var mjög slæmt framundan að sögn ákærðs sjálfs, og það
svo að hann sá ekki fólk framundan á veginum fyrr en
hann átti á að giska einn meter ófarinn að því og enn-
fremur að hann hægði ekki á ferð sinni er hann ætlaði
yfir krossgöturnar, þar sem reiðvegurinn liggur yfir þjóð-
veginn, þá verður rétturinn að líta svo á að hann hafi
einnig sýnt ógætni, er meðfram sé orsök til slyssins.

Samkvæmt framansögðu verður að telja, að ákærður
hafi gerzt sekur um brot á 200 gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 25. júní 1869 svo og 6. gr. laga um notkun
bifreiða nr. 70 frá 1931 og ennfremur 46. gr. lögreglusam-
Þþykktar Reykjavikur. Þykir refsing sú, er hann hefir til-
unnið, samkvæmt nefndri 200. gr. hegningarlaganna, 14. gr.
bifreiðarlaganna og 96. gr. lögreglusamþykktarinnar, hæfi-
lega ákveðin einfalt fangelsi í 30 daga. Auk þess þykir
verða að svifta hann ökuskírteini eftir 5. gr. bifreiðarlag-
anna í 6 mánuði frá birtingu dóms þessa að telja.

Þar sem hér er um fyrsta brot ákærðs að ræða og hann
átti ekki einn sök á því að slysið vildi til, þykir mega á-
kveða að fangelsisrefsingin skuli vera skilorðsbundin eftir
1. gr. laga nr. 39 frá 1907.

Auk þess greiði ákærður allan af máli þessu leiddan og
leiðandi kostnað, þar á meðal 35 krónur í málsvarnarlaun
til hins skipaða verjanda hans hér í réttinum, Ólafs Þor-

grimssonar, lögfræðings.
Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið.
 

702

Föstudaginn 13. april 1934.

Nr. 15/1934. Haraldur Guðmundsson (Sjálfur)
gegn
Á. Einarsson á Funk
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Gjalddagi vöruúttektar.

Dómur bæjarþings Reykjavikur 14. dez. 1933: Stefndur,
Haraldur Guðmundsson, greiði stefnandanum, firmanu Á.
Einarsson £ Funk, kr. 9432,63 með 6% ársvöxtum frá 17.
febrúar 1933 til greiðsludags og kr. 200,00 upp í málskostn-
að innan fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa að við-
lagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt sýknu og málskostnaðar
bæði í héraði og fyrir hæstarétti. Stefndi hefir kraf-
izt staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi og máls-
kostnaðar fyrir hæstarétti.

Með því að fallast má á greinargerðina í for-
sendum hins áfrýjaða dóms, svo og niðurstöðu
hans ber að staðfesta hann.

Eftir þessum málsúrslitum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir
hæstarétti með 300 krónum.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, Haraldur Guðmundsson, greiði
stefnda, Á. Einarsson á Funk, 300 krónur í
málskostnað fyrir hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
703

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 22. febr. s. |.
af Firmanu Á. Einarsson £ Funk, hér í bæ gegn Haraldi
Guðmundssyni byggingarmeistara, Ljósvallagötu 10 hér í
bænum til greiðslu skuldar að upphæð kr. 9432,63, með
6% ársvöxtum frá 1. sept. 1930 til greiðsludags og máls-
kostnaðar að skaðlausu.

Málavextir eru þeir, að sumarið 1930 seldi stefnandi
stefndum ýmsar vörur til byggingar hússins nr. 10 við
Ljósvallagöðtu hér í bænum. Virðist úttektin til hússins
hafa farið fram aðallega í september og ágúst 1930 og
mun byggingu þess hafa verið lokið um áramótin næstu
á eftir. Um greiðslu úttektarinnar var svo ákveðið, að
hún félli í gjalddaga er húsið væri selt. Nú kveður stefn-
andi, að húsið sé óselt ennþá, og hann dregur í efa, að
stefndur hafi gert nokkrar verulegar tilraunir til að selja
það. Jafnframt heldur hann því fram, að það hafi verið
forsenda fyrir vöruláninu til byggingarinnar af hálfu
sinni, að stefndur seldi húsið þegar er byggingu þess var
lokið, og hafi stefndum verið þetta ljóst, enda þótt verið
geti, að það hafi ekki verið tekið fram berum orðum.
Hefir stefnandi þessari staðhæfingu sinni til stuðnings
bent á það, að hann hafi frá því seint á árinu 1928 og
fram í ársbyrjun 1930 lánað stefndum byggingarefni til
þriggja húsa með sömu greiðsluskilmálum og vöruúttekt-
ina til Ljósvallagötu 10, og hafi stefndur í öll þrjú skiptin
selt húsin og greitt byggingarefnin svo að segja strax er
byggingu húsanna hafi verið lokið, enda hafi hann haft
atvinnu af því að byggja hús og selja. Af framangreindum
ástæðum telur stefnandi úttektina til umræddar húseign-
ar, Ljósvallagötu 10, alla fallna í gjalddaga, þrátt fyrir
áðurgreint orðalag samningsákvæðisins viðvíkjandi gjald-
daga hennar og er mál þetta höfðað til greiðslu úttektar-
innar.

Stefndur hefir ekki mótmælt upphæð hinnar um-
stefndu skuldar. Engu að síður hefir hann mótmælt kröf-
um stefnanda og krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar
hjá honum eftir framlögðum reikningi með kr. 470,00.
Byggir hann sýknunarkröfuna á því að skilja beri umrætt
ákvæði bókstaflega, og þar sem honum hafi ekki tekizt
 

104

ennþá, þrátt fyrir margvíslegar itrekaðar tilraunir, að
selja húsið Ljósvallagötu 10, sem hin umstefnda úttekt
hafi gengið til, sé skuldin ekki fallin í gjalddaga og falli
ekki í gjalddaga fyrr en húsið seljist, hvenær svo sem það
verði.

Það verður nú vart fallizt á það hjá stefndum þrátt
fyrir áðurgreint orðalag viðvikjandi gjalddaga umræddr-
ar úttektar, að það hafi verið tilætlun aðiljanna, að hún
stæði vaxtalaus inni hjá stefndum ótakmarkaðan tíma,
eins og hann heldur fram, þó að húsið seldist ekki. Verður
því að áliti réttarins að skýra ákvæðið í samræmi við
gögn þau, sem fyrir liggja og eðli málsins. Nú er það in
confesso í málinu, að stefnandi hafði, er umrædd úttekt
átti sér stað, lánað stefndum byggingarefni til þriggja
húsa, hverju eftir annað og fengið andvirði þess greitt að
því er virðist, þegar er hvert einstakt hús var komið upp.
Þá hefir stefndur ekki mótmælt því, að hann hafi er út-
tektin fór fram haft atvinnu af því að byggja hús og selja
síðan. Þykir því verða að fallast á það hjá stefnanda, að
samningurinn um gjalddaga hinnar umstefndu úttektar
muni hafa verið gerður með þeirri forsendu af stefnanda
hálfu, að stefndum hafi verið það ljóst, að stefnandi fengi
úttektina greidda að minnsta kosti innan hæfilegs tíma
frá því að byggingu hússins Ljósvallagötu 10 var lokið.
Og þar sem næstum því 2% ár var liðið frá því að megin-
hluti úttektarinnar fór fram, er mál þetta var höfðað, lit-
ur rétturinn svo á að umrædd forsenda hafi brugðist svo
verulega, að hin umstefnda skuld hafi öll verið í gjald-
daga fallin, og stefnanda hafi þvi verið rétt að höfða mál
þetta til greiðslu hennar og verða þá úrslit þess þau, að
mótmæli stefnds verða ekki tekin til greina, heldur ber
að dæma stefndan til þess að greiða hina umstefndu upp-
hæð kr. 9432,63, en með vöxtum aðeins frá birtingardegi
sáttakæru, 17. febr. s. 1. Svo þykir og eftir atvikum rétt
að stefndur greiði kr. 200,00 upp í málskostnað.
705

Mánudaginn 16. april 1934.

Nr. 43/1934.  Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Lárusi Jóhannessyni (Sjálfur).
Brot gegn |. nr. 69/1928.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 23. febr. 1934: Kærð-
ur, Lárus Jóhannesson, greiði 200 króna sekt til ríkis-
sjóðs.

Sektin greiðist innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með 12 daga einföldu fangelsi.

Kærður greiði og allan kostnað sakarinnar.

Hið ólöglega innflutta áfengi sé upptækt og eign ríkis.
sjóðs.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Í 1. gr. laga nr. 3 frá 4. apríl 1923, sbr. 45. gr.
laga nr. 64 frá 19. maí 1930, og 2. gr. laga nr.
64/1930 er það ákveðið, hverskonar áfengi megi
flytja inn í landið. Það verður að gera ráð fyrir
því, að áfengi það, er í þessu máli greinir, falli
undir ákvæði laga nr. 3/1923, sbr. 45. gr. laga nr.
64/1930. Með 1., sbr. 2. gr., laga nr. 69 frá 7. mai
1928 er ríkisstjórninni einni veitt heimild til inn-
flutnings á öllu því áfengi, sem flytja má inn í
landið samkvæmt framannefndum ákvæðum.
Kærði hefir því með innflutningi áfengis þess,
sem í máli þessu getur, gerzt brotlegur við ákvæði
síðastnefndra laga, og þarf því ekki, eins og
málið horfir við, að rannsaka það, hvort fyrir-
mæli 2. gr. reglugerðar nr. 108 frá 6. nóv. 1931, um
innflutning vína þeirra, sem í lögum nr. 3/1928,
sbr. 45. gr. laga nr. 64/1930, segir, hafi næga stoð
í 46. gr. síðastnefndra laga. Ber því samkvæmt
 

706

þessu að dæma kærða til refsingar eftir 12. gr. laga
69/1928. Og með því fallast má á niðurstöðu hins
áfrýjaða dóms að öllu leyti, ber að staðfesta hann
með framangreindum athugasemdum, og þannig,
að greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur frá
birtingu dóms þessa.

Eftir þessum málalokum verður að dæma kærða
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með taldar 50 krónur í málflutningslaun til
skipaðs sækjanda sakarinnar fyrir hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður,

þó svo, að greiðslufrestur sektarinnar verði 4

vikur frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
taldar 50 krónur í málflutningslaun til skipaðs
sækjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmála-
flutningsmanns Sveinbjarnar Jónssonar.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Lár-
usi Jóhannessyni, hrm., til heimilis Túngötu 3 hér í bæ fyrir
brot gegn 1. nr. 69, 1928 um einkasölu á áfengi, áfengislög-
um nr. 64, 1930 og reglugerð nr. 108, 1931 um sölu og veit-
ingar vina þeirra, sem um ræðir í lögum nr. 3, 1923.

Málavextir eru þeir, sem nú greinir:

Með bréfi tollstjóra dags. 17. þ. m. er kært yfir því að
komið hafi hingað með Gullfossi, sem hafnaði sig hér
hinn 14. þ. m., kassi með 12 % fl. af portvíni.

Samkvæmt farmskrá skipsins reyndist viðtakandi kass-
ans vera kærður í málinu.
707

Kærður hefir játað, að vera innflytjandi áfengis þessa.
Tilgang sinn hefir hann talið vera þann, að fá skorið úr
réttarþrætu, sem hann telur vera uppi. Telur hann að inn-
flutningur Spánarvina sé öllum frjáls samkvæmt áfengis-
lögunum 64, 1930 og reglugerð 108, 1931, að því leyti, sem
hún er ekki byggð á lögum um einkasölu áfengis nr. 69,
1928. En hinsvegar hafi nýlega fallið bæjarþingsdómur í
máli milli sín f. h. Guðmundar Þórarinssonar og Áfengis-
verzlunar ríkisins og ríkissjóðs út af endurgreiðslu á ó-
löglegri álagningu á vin og sé þar í forsendunum berum
orðum sagt, að lögin um einkasölu á áfengi nr. 69, 1928 taki
ekki til Spánarvína. Úr þessu hyggst mættur að fá skor-
ið með innflutningi áfengisins.

Brot kærðs varðar að áliti réttarins við áfengislögin
nr. 64, 1930, reglugerð um sölu og veitingu vina nr. 108,
1931 og lög um einkasölu á áfengi nr. 69, 1928.

Í 1. gr. laga nr. 69, 1928 er ríkisstjórninni veitt einka-
heimild til innflutnings þess áfengis og vínanda, sem
heimilt er að flytja til landsins og meira er í en 2%M%
af vínanda að rúmmáli. Bann þetta er skilyrðislaust.
og tekur þannig einnig til vína þeirra, sem um ræðir í
lögum nr. 3, 1923, þar sem þau eru ekki undantekin
berum orðum.

Í 2. gr. reglugerðar nr. 108, 1931 er Áfengisverzlun
ríkisins einni heimilað að flytja inn vin þau, er ræðir
um í lögum nr. 3, 1923.

Reglugerðin er sett með heimild í 45. gr. áfengislag-
anna 64, 1930 og er sett til varnar „gegn misbrúkun við
sölu og veitingu vina þeirra, er ræðir um í lögum nr.
3 frá 1923, og um hæfilegan skipsforða af vinum þess-
um. —-“ Kærður hefir véfengt, að ákvæði 2. gr. reglu-
gerðarinnar hafi stoð í áfengislögunum, en á það verð-
ur ekki fallizt. Í 45. gr. áfengislaganna eru að vísu vin
þau, sem um ræðir í lögum nr. 3, 1923, undanþegin á-
kvæðum þeirra „um innflutning, veitingu, sölu, heim-
ilisnotkun og flutning um landið“. En þótt vin þessi séu
þannig undanþegin aðflutningsbanni því, sem í áfeng-
islögunum felst, er ekki þar með sagt, að takmarkanir
á innflutningi þeirra vína verði ekki settur samkvæmt
þeim.

Í greininni er einmitt boðið að setja reglugerð um
 

708

varnir gegn misbrúkun við sölu og veitingu vinanna, Ti
þess að slíkum vörnum verði komið við á viðeiganlegan
hátt, er það óhjákvæmilegt, að setja reglur og takmarkanir
um innflutninginn og verður það að teljast eitt meginskil-
yrði þess, að slíkum vörnum verði haldið uppi. Það verð-
ur því ekki á það fallizt að reglugerðargjafinn hafi með
þessu ákvæði farið út fyrir heimild sína samkvæmt áfeng-
islögunum.

Samkvæmt 14. gr. reglugerðar nr. 108, 1931 skulu þrot
gegn henni fara eftir fyrirmælum laga nr. 69, 1928 og 64,
1930. Samkvæmt 45. gr. áfengislaganna varðar brot gegn
þeim reglum, sem settar eru um meðferð hinna undan-
þegnu vina, sektum samkvæmt þeim lögum. Það ber því
ekki að gera mun á óleyfilegri meðferð áfengis eftir því
hvort vínin eru leyfð í landinu eða bönnuð og ber því að
tiltaka refsinguna fyrir ólöglegan innflutning hinna leyfðu
vina eftir 27. gr. áfengislaganna.

Samkvæmt framansögðu ber að tiltaka refsingu kærðs
samkvæmt 12. gr. laga nr. 69, 1928 og 27. gr. 2.1ll. áfengis-
laganna 64, 1930, með því að sannað má telja, að áfengið
sé ekki flutt inn til sölu eða veitinga fyrir borgun.

Með tilliti til málavaxta þykir refsing hans, sem ekki
hefir sætt ákæru eða refsingu áður, svo kunnugt sé, hæfi-
lega ákveðin 200 króna sekt til ríkissjóðs, er greiðist innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist ella með
12 daga einföldu fangelsi. Hið ólöglega innflutta áfengi sé
upptækt og eign ríkissjóðs. Kærður greiði allan kostnað
sakarinnar. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
709

Mánudaginn 16. apríl 1934.

Nr. 19/1933. Einar M. Jónasson
gegn
gjaldkera bæjarsjóðs Reykjavíkur,
formanni Söfnunarsjóðs Íslands og
bankastjórum Útvegsbanka Íslands

h/f.

Úrskurður hæstaréttar.

Mál þetta, sem áfrýjað er til ógildingar uppboði
19. dez. 1932 og útlagningargerð 28. jan. 1933 á hús-
eigninni, Grundarstig 8 í Reykjavík, var þingfest í
maimánuði 1933 og hefir verið frestað alls 6 sinn-
um samkvæmt beiðni áfrýjanda og með samþykki
hinna stefndu. Enn hefir áfrýjandi beðið um frest
í málinu til maímánaðar næstkomandi, en umboðs-
menn hinna stefndu hafa nú mótmælt frekari frest-
un. Áfrýjandi færir þá ástæðu fyrir frestbeiðni
sinni, að hann hafi krafizt opinberrar rannsóknar,
7. jan. þ. á., út af meðferð Útvegsbanka Íslands h/f
á víxli þeim, er áfrýjandi hafði, f. h. dóttur sinnar,
gefið út til handa bankanum og húseign hennar,
áðurnefndur Grundarstigur 8 í Reykjavík, var til
tryggingar fyrir. Eftir að áfrýjandi hafði verið yf-
irheyrður og einn af þjónum bankans út áf með-
ferð vixilsins, virðist frekari rannsókn hafa verið
talin þýðingarlaus. Þar sem bæði hefir verið dæmt
um kröfu bankans og fjárnám hans í því til trygg-
ingar henni hefir verið dæmt í hæstarétti, og eigi
verður séð, að frekari opinber rannsókn á meðferð
áðurnefnds víxils geti haft þýðingu fyrir gildi
 

710

dómsathafna þeirra, er hér greinir, þá verður hinn
umbeðni frestur eigi veittur.

Því úrskurðast:

Hinn umbeðni frestur verður eigi veittur.

Föstudaginn 20. apríl 1934.

Nr. 83/1933. Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar
ríkisins (Garðar Þorsteinsson)
gegn
Sjómannafélagi Reykjavíkur
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Bótakrafa vegna afskráningar úr skiprúmi með
of skömmum fyrirvara eigi tekin til greina.
Dómur sjóréttar Reykjavíkur 16. mai 1933: Stefndur,
Pálmi Loftsson, f. h. Skipaútgerðar ríkisins, greiði stefn-
andanum, Sjómannafélagi Reykjavíkur, kr. 4587,10 með
6% ársvöxtum frá 16. júní 1932 til greiðsludags og máls-
kostnað með 323 krónum innan ðja sólarhringa frá lög-
birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt sýknunar af kröfum
stefnda í máli þessu og málskostnaðar bæði í héraði
og fyrir hæstarétti. Stefndi hefir hinsvegar krafizt
staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi og málskostn-
aðar fyrir hæstarétti.

Samkvæmt upplýsingum þeim, er fram hafa
komið í málinu fyrir hæstarétti, voru allir þeir 10
skipverjar á varðskipinu „Þór“, er í máli þessu
greinir, ráðnir þannig, að um uppsögn úr skiprúmi
skyldi fara „eftir sjólögum“, er skilja verður þann.
711

ig, að bæði þeir og áfrýjandi gætu slitið ráðningar-
samningi eftir ákvæðum sjómannalaga nr. 41 frá
19. mai 1930. Það verður að lita svo á, að áfrýjanda
og umræddum sjómönnum hafi verið fullkomlega
heimilt að afsala sér í ráðningarsamningnum þeim
þriggja mánaða uppsagnarfresti, sem ákveðinn er
í 4. gr. varðskipalaga nr. 63 frá 7. maí 1928. Sam-
kvæmt skýrslu skipherrans á „Þór“, sem stefndi
hefir ekki fullyrt ranga að því leyti, var nefndum
skipverjum tilkynnt 9. júlí 1931, að þeir ættu að fara
af skipinu „í haust (þ. e. haustið 1931) að afloknum
veiðum“, og verður að telja þessa tilkynningu, sem
ekki er bundin við ákveðinn tíma, í fullu samræmi
við áðurnefnda ráðningarskilmála, enda virðist hún
kafa verið gerð í því skyni, að minna mennina á það,
hvers þeir mættu vænta, samkvæmt ráðningarskil-
málunum, um brottför sína af skipinu. Það er ekki
gegn mótmælum áfrýjanda sannað, að bréfið frá
28. sept. 1931, er í hinum áfrýjaða dómi greinir, og
skipherra taldi vegna ráðningarskilmálanna og til-
kynningarinnar frá 9. júlí s. á. aðeins eiga við yfir-
menn skipsins, þrátt fyrir orðalag þess, hafi verið
lesið fyrir áðurnefndum 10 skipverjum, eða að inni-
hald þess hafi verið tilkynnt þeim. Það verður þeg-
ar af þessari ástæðu ekki gert ráð fyrir því, að bréf
þetta hafi getað vakið von hjá þeim um það, að á-
frýjandi ætlaði að víkja frá ákvæðum ráðningar-
samningsins um uppsögn hans. Loks hefir skip-
herra hermt það, að enginn hinna oftnefndu skip-
verja hafi slegið nokkurn varnagla, er þeir voru
skráðir af skipinu eða þegar þeir tóku við kaupi
sínu, um það, að þeir væru látnir fara úr skiprúm-
inu með of skömmum fyrirvára. Stefndi staðhæfir
að vísu, að þeir hafi slegið slíkan varnagla við stýri-
11
712

mann skipsins áður en þeir voru afskráðir, en þá
fullyrðing hefir stefndi ekki sannað gegn mótmæl-
um áfrýjanda, enda hefir hvorki verið fengin um-
sögn þessa stýrimanns um þetta atriði, þó að þess
hefði væntanlega verið kostur, né heldur hafa
mennirnir gert eða látið gera nokkrar athuga-
semdir hjá skráningarstjóra, þegar afskráning
þeirra af skipinu fór fram, sem þó hefði mátt
vænta, ef þeir hefðu þá hugsað sér að gera kröfu
til bóta fyrir brottvikningu úr skiprúminu vegna of
skamms uppsagnarfyrirvara.

Samkvæmt framansögðu verður það ekki talið,
að hinir nefndu 10 skipverjar eigi nokkra kröfu til
kaups eða fæðispeninga vegna afskráningar sinn-
ar úr skiprúminu, og ber því að sýkna áfrýjanda af
kröfum þeirra í þá átt.

Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður bæði
í héraði og hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Áfrýjandi, Pálmi Loftsson, f. h. Skipaútgerð-
ar ríkisins, á að vera sýkn af kröfum stefnda,
Sjómannafélags Reykjavíkur, í máli þessu.
Málskostnaður, bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti, falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Með stefnu dags. 16. júni 1932, hefir Sjómannafélag
Reykjavíkur höfðað mál þetta með því að stefnandi hefir
fengið framseldar kröfur 10 skipverja á varðskipinu
„Þór“, er telja að þeim hafi verið sagt upp starfi sínu með
ónógum fyrirvara og eigi því kröfur til vangreidds kaups
og fæðispeninga að upphæð alls kr. 4587,10 Krefst stefn-
andi, að stefndur Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar rík-
713

isins, verði dæmdur til þess að greiða þessa upphæð með
67 ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostn-
að að skaðlausu og nemur hann samkvæmt reikningi, sem
er í samræmi við lágmarksgjaldskrá Málaflutningsmanna-
félags Íslands kr. 323,00.

Stefndur hefir krafizt algerðrar sýknu og sér dæmdan
málskostnað.

Hinn 28. september 1931 fékk skipstjórinn á Þór svo-
látandi bréf:

Reykjavík, 28. sept. 1931.
Herra skipstjóri Eiríkur Kristófersson v/s. Þór.

Samkvæmt skipun dómsmálaráðherra, felum vér yður
hér með að segja öllum skipverjum yðar upp starfinu frá
1. október n. k. að telja, með þeim fyrirvara sem varð-
skipalögin áskilja.

Fylgja þær skýringar til vor frá ráðherranum, að þetta
sé gert til varúðar, ef komið gæti fyrir að gera þyrfti á
komandi vetri sérstakar sparnaðarráðstafanir vegna yfir-
standandi fjárhagskreppu.

Þetta biðjum vér yður að tilkynna skipverjum yðar.

Virðingarfyllst
pr. Skipaútgerð ríkisins
Pálmi Loftsson.

Þessa fyrirskipun framkvæmdi skipstjóri án tafar með
þeim hætti, að hann las ofanritað bréf fyrir skipverjunum.
En hinn 13. nóv. s. á. voru 8 af þeim skipverjum sem hér
eiga hlut að máli látnir fara úr skiprúmi en 2 hinn 29. s. m.
og var þeim öllum greitt kaup til þess tíma, er þeir voru
látnir víkja úr skiprúmi, en ekki lengur. Vantaði því 2
skipverja einn mánuð en 8 röskan 1% mánuð upp á full-
an uppsagnarfrest samkv. varðskipalögunum, talið frá 1.
okt. Hin umstefnda krafa stefnanda nemur samanlögðu
kaupi og fæðingspeningum nefndra skipverja fyrir þann
tima er vantaði á 3ja mánaða uppsagnarfrest þeirra og er
kaupið í samræmi við ráðningarsamningana, en fæðispen-
ingarnir reiknaðir eins og venja kvað vera á varðskipun-
um. Rökstyður stefnandi kröfur sínar við það, að samkv.
á. gr. laga nr. 63/1928, um varðskip landsins og skipverja
á þeim, gildi skilyrðislaus Jja mánaða uppsagnarfrestur
 

714

fyrir skipverja varðskipanna og sé óheimilt að víkja frá
þessum ákveðnu fyrirmælum.

Stefndur neitar því að þessi skilningur sé réttur og
segir, að varðskipalögin séu sérlög sem vafalaust sé heimilt
að víkja frá og heldur því fram, að ekki beri að miða við
uppsagnarfrest varðskipalaganna því að mennirnir hafi
sjálfir við lögskráningu undirgengizt að hlíta uppsögn eftir
sjólögum. Leggur hann fram því til sönnunar vottorð frá
lögreglustjóranum í Reykjavík, er sýnir að 8 af mönnum
þessum hafa verið skráðir þannig, að „uppsögn fari eftir
sjólögum en um 2 eru þó ekki greinilegar upplýsingar
og segir stefndur að sérstök ástæða hafi verið til að víkja
frá ákvæðum varðskipalaganna vegna þess að varðskipið
Þór hafi verið gert út á fisk- og sildveiðar sumarið og
haustið 1931. Öðrum þræði byggir stefndur vörn sína á
því að öllum skipverjum, að undanskildum stýrimönnum
og vélstjórum, hafi verið sagt upp 9. júlí 1931 þannig, að
uppsögnin kæmi til framkvæmda um haustið að afloknum
veiðitíma og hafi því nefndir skipverjar fengið nægilegan
uppsagnarfrest samkv. varðskipalögunum. Er þetta stutt
við bréf, sem skipherrann á Þór skrifaði 10. dez. 1931 til
stefnds og segir hann þar, að uppsögn þessi hafi farið fram
eftir beiðni útgerðarstjóra. Í sama bréfi lætur skipherrann
þann skilning uppi á framanrituðu bréfi frá 28. sept., að
hann hafi skilið það svo, að uppsögnin þá ætti aðeins við
yfirmenn skipsins. Í bréfinu segir hann einnig, að skip-
verjar hafi ekki mótmælt afskráningunni 13. og 29. nóv.,
og ekki gert neina kaupkröfu fram yfir það, sem þeim var
greitt við afskráningu. Þessu síðasta hefir stefnandi ein-
dregið mótmælt og staðhæft að skipverjar hafi borið
sig upp um þetta við stýrimann. Stefndur hefir einnig
haft þá varnarástæðu uppi, að skipverjar hafi gefið skil-
yrðislausa kvittun fyrir kaupi sinu og geti því ekki
farið fram á kaupkröfu eins og gert sé með þessari
málssókn.

Í málinu liggur ekki fyrir nein sönnun fyrir því, að
nokkur umræddra skipverja hafi gefið útgerðinni skilyrð-
islausa kvittun, heldur er bending um hið gagnstæða í mál-
inu, því að þeir virðast hafa borið sig upp við stefnanda
undan afskráningunni og stefnandi aftur skrifað stefnd-
um bréf 8. dez. 1931 viðvíkjandi málinu. Þegar af þess-
715

ari ástæðu getur þessi sýknunarástæða ekki orðið tekin
til greina.

Um uppsögn þá, sem á að hafa farið fram 9. júlí, liggur
nú ekki annað fyrir en fyrrnefnd umsögn skipherrans.
Stefnandi hefir nú ekki beinlínis neitað, að hún hafi farið
fram, en hann telur uppsögnina Þýðingarlausa þótt hún
hafi farið fram, því að hún hafi ekki komið til fram-
kvæmda, að liðnum uppsagnarfresti. Ef skipverjar hafa
fengið þessa uppsögn 9. júlí var fresturinn útrunninn 9.
október, samkv. varðskipalögunum. En sjórétturinn verð-
ur að hallast að því, að hér hafi í rauninni engin uppsögn
farið fram, því að eftir skilningi stefnds og sjálfs skipherr-
ans ætti hennar ekki að hafa verið þörf, þar sem uppsögn-
in mátti fara fram eftir „sjólögum“, þ. e. sjómannalögun-
um. Hitt er líklegt, að þessum skipverjum hafi verið til-
kynnt, að þeir mættu búast við, að verða afskráðir að
loknum veiðum. En þótt virkileg uppsögn hafi farið fram
9. júlí þá getur hún, eins og stefnandi heldur fram, ekki
komið til greina í þessu máli, af því að henni var ekki
framfylgt þegar að þriggja mánaða frestinum liðnum eða
næsta á eftir er skipið kom í höfn hér, en mennirnir voru
samkvæmt hinni upphaflegu ráðningu sinni áfram í stöðu
sinni á skipinu, sem fastir skipverjar. Hér greind varnará-
stæða stefnds hefir því ekki við rök að styðjast.

En þá er eftir höfuðröksemd stefnds, að uppsagnar-
ákvæði 4. gr. varðskipalaganna hafi ekki gilt um þessa
skipverja. Stefndur hefir ekki véfengt það, að Þór hafi
verið varðskip á umræddum tima og haft eftirlit með
landhelgislöggjöfinni, enda hafði skipið ekki lögboðin ein-
kenni almennra skipa eða fiskiskipa. Skipverjar á því voru
ekki hásetar á fiskiskipi, heldur voru þeir sýslunarmenn
landsins samkv. 1. gr. varðskipalaganna. Vel má það vera,
að þorri skipverja hafi verið ráðinn á skipið í þetta sinn
aðallega með fiskiveiðar fyrir augum, en skipverjar allir
voru þó ráðnir með þeim skyldum, sem varðskipalögin
greina, þar á meðal t. d. sviftir verkfallsrétti. Þótt ástæða
hafi verið til að láta aðrar reglur gilda um skipverja, sem
aðallega voru ráðnir til fiskiveiða, þá virðist útgerðar.
stjórn og skipstjóri ekki hafa haft rétt til að skerða rétt-
indi þessara manna með samningum, sem fara beint í bága
við fyrirmæli varðskipalaganna og það verður ekki fallizt
 

716

á, að orða megi þetta svo, sem stefndur gerir, að téðir skip-
verjar hafi afsalað sér 3ja mánaða uppsagnarfrestinum.
Því svo framarlega sem beita mátti gegn þeim þessum upp-
sagnarfresti samkv. sjómannalögunum höfðu þeir og rétt
til að beita honum gegn útgerðinni, ef þeim bauð svo við
að horfa. En þar með er komið út fyrir þau takmörk, sem
varðskipalögin eru að setja hömlur við, með því að lög-
bjóða ákveðinn uppsagnarfrest fyrir þá menn sem á varð-
skipunum starfa og þess vegna er þetta sérákvæði sett í
lög, að því verður að fylgja og að frá því verður ekki vik-
ið. Hér skal ekkert inn á það farið, út frá hvaða skoðun
bréf útgerðarstjóra frá 28. sept. er skrifað eða með hvaða
skilningi skipherrann las það upp fyrir skipshöfninni, en
eftir beinum orðum sínum átti það erindi til allra skip-
verja og gat ekki orðið til annars en að styrkja þá skoðun
þeirra, sem haldið er fram af stefnanda í þessu máli, að
uppsögnin 28. sept. hafi tekið til allra skipverja.

Samkv. framansögðu ber að taka kröfur stefnanda til
greina að öllu leyti, þar sem engum athugasemdum hefir
verið hreyft gegn kröfuupphæðinni né vaxtakröfunni.

Mánudaginn 23. april 1934.
Nr. 141/1933. Útvegsbanki Íslands h/f
(Th. B. Líndal).
Segn
Friðfinni Finnssyni og bæjarfógeta
Kr. Linnet, f. h. þrotabús Kristins A.
Jónssonar (Enginn).

Sjóveðréttur fyrir kaupi. Aflahlut.

Dómur sjóréttar Vestmannaeyja 5. maí 1933: Kr. Linnet,
f. h. þrotabús Kristins A. Jónssonar, greiði stefnanda, Frið.
finni Finnssyni, kr. 339,35 með 5% ársvöxtum frá 11, maí
1932 til greiðsludags og málskostnað kr. 75,00.
717

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu útgefinni 7. dezbr. f. á., að fengnu áfrýj-
unarleyfi dags. s. d., og krefst þess, að fellt verði
úr hinum áfrýjaða dómi ákvæði hans um sjóveð-
rétt stefnda, Friðfinns Finnssonar, í vélbátnum
„Góa“ R. E. 224, og að stefndi verði dæmdur til
greiðslu málskostnaðar fyrir hæstarétti.

Hinir stefndu hafa eigi mætt í hæstarétti, þótt
þeim hafi verið löglega stefnt. Hefir málið því ver-
ið flutt skriflega samkv. 38. gr. hæstaréttarlaganna
og er dæmt eftir N.L.1—4—320g 2. gr. tilsk. 3. júní
1796.

Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða sjórétt-
ardómi réri stefndi, Friðfinnur Finnsson, vetrar-
vertíðina 1932 á vélbátnum „Góa“ R. E. 224, og var
svo ákveðið í ráðningarsamningi hans við útgerð-
armann bátsins, Kristinn Jónsson, dags. 22. febr.
1932, að stefndi skyldi hafa í kaup ákveðinn hluta
af afla bátsins, en jafnframt skuldbatt stefndi sig
til að selja útgerðarmanninum aflahluta sinn fyrir
nánar tiltekið verð, og féll aflahlutur stefnda
Þannig til útgerðarmannsins þegar frá öndverðu,
án þess honum væri skipt úr öðrum afla bátsins,
er útgerðarmaður átti. Verður að líta svo á, að með
nefndum ákvæðum samnings þessa, hafi einungis
verið ákveðinn sá háttur, sem hafa skyldi um á-
kvörðun og útreikning kaupsins, og verður því eigi
álitið, að stefndi hafi með þessu móti misst þann
sjóveðrétt í skipinu, sem sjómönnum er veitt-
ur með 2. tölulið 236. gr. siglingalaga nr. 56,
1914.

Það verður því að staðfesta ákvæði hins áfrýjaða
dóms um að stefnda beri sjóveðréttur í nefndum

 
 

 

718

vélbát til tryggingar eftirstöðvum kaups hans kr.
339,35 ásamt tildæmdum vöxtum og kostnaði.

Þar sem hinir stefndu hafa eigi mætt í hæsta-
rétti, fellur málskostnaður niður.

Því dæmist rétt vera:

Ákvæði hins áfrýjaða sjóréttardóms um að
stefnda, Friðfinni Finnssyni, beri sjóveðréttur
í vélbátnum „Góa“ R. E. 224 til tryggingar
krónum 339,35, ásamt 5% ársvöxtum frá 11.
maí 1932 til greiðsludags, og málskostnaðar í
héraði, 75 krónur, skal vera óraskað.

Málskostnaður í hæstarétti fellur niður.

Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir sjódómi Vestmannaeyja með
stefnu útgefinni 17. október f. á. af Friðfinni Finnssyni,
Heimagötu 22, Vestmannaeyjum, gegn bæjarfógeta Kr.
Linnet, f. h. þrotabús Kristins A. Jónssonar hér í bæ, til
greiðslu kaupeftirstöðva (aflahlutar) að upphæð kr. 339,35
með 6% ársvöxtum frá 11. mai 1932 til greiðsludags og
málskostnaðar eftir mati réttarins.

Ennfremur hefir stefnandi krafizt þess, að sér yrði til-
dæmdur sjóveðréttur í vélbátnum „Góa“ R. E. 224, til
tryggingar skuldinni og réttur til að ganga að skipinu til
lúkningar skuldinni.

Í máli þessu er einnig stefnt Viggó Björnssyni banka-
stjóra, f. h. Útbús Útvegsbanka Íslands h/f., sem eiganda
vélbáts þess, sem sjóveðréttar er krafizt í, til þess að gæta
hagsmuna sinna.

Sáttaumleitun varð árangurslaus.

Stefndu hafa mótmælt fjárkröfu stefnanda, svo og vaxta-
kröfu. Ennfremur hafa hinir stefndu mótmælt algerlega
719

kröfunni um sjóveðrétt, svo málskostnaðarkröfu og kraf-
izt að sér yrði tildæmdur hæfilegur málskostnaður, eða
minnst kr. 100,00.

Málavextir eru þeir, að vertíðina 1932 reri stefnandi,
sem háseti á vélbátnum „Góa“ R. E. 224, sem gjaldþroti
gerði út og var kaup hans samkvæmt ráðningarsamningi,
dags. 22. febrúar 1932, aflahlutur, er gjaldþroti keypti
samkvæmt ráðningarsamningnum ákveðnu verði, og féll
aflahlutur stefnanda þannig til gjaldþrota þegar frá önd-
verðu. Við vertíðarlok taldi stefnandi sér vangreiddar kr.
339,35.

Stefndu hafa mótmælt fjárkröfu stefnanda meðal ann-
ars á þeim grundvelli, að aflahluturinn (fiskatal) sé rangt
talinn. Verður rétturinn að líta svo á, að leggja beri til
grundvallar reikning stefnanda um það efni. Virðist fiska-
tal koma heim við framburð formanns vélbáts þess, er
stefndur var háseti á, enda ekki mótmælt, að formaður
hafi, stöðu sinnar vegna, eftirlit með talningu afla og er í
senn trúnaðarmaður skipshafnar og útgerðarmanns í þeim
efnum, en hinsvegar ekki upplýst á hverju gjaldþroti byggir
fiskatal það, er hann gefur upp.

Ekki getur rétturinn heldur fallizt á þau mótmæli
stefndu, að verð aflahlutarins sé of hátt reiknað, þar sem
ráðningarsamningurinn frá 22. febr. 1932 kveður uppi um
verðið og krafa stefnanda virðist vera í fullu samræmi við
hann.

Þá hafa stefndu mótmælt kröfu stefnanda með þeim
rökum, að ekki væri rétt tilfærð fjárhæð sú, er stefnandi
hafði fengið greidda upp í aflahluta sinn, þar sem ekki
væri gerð grein fyrir kostnaði út af sölu nokkurs hluta
aflans. En með því að stefndu hafa ekki fært rök að því,
að sá kostnaður væri óeðlilega hár og ráðningarsamning-
urinn frá 22. febrúar 1932 hinsvegar ákveður, að skipverj-
ar skuli hafa afla sinn „að kostnaðarlausu“, þykir ekki á-
stæða til að taka þessi mótmæli stefndu til greina, enda
sölukostnaður eingöngu tilorðinn fyrir vanefndir gjald-
Þrota.

Ofangreind mótmæli stefndu gegn réttmæti fjárkröfu
stefnanda verða því ekki tekin til greina að öðru leyti en
því, að ársvextir ákveðast 5%.

Mótmæli sín gegn sjóveðréttinum byggja stefndu sum-
 

720

part á því, að eigendaskipti hafi orðið á vélbátnum „Góu“
undir rekstri málsins og sumpart á þvi, að stefnandi hafi
þegar í öndverðu selt aflahluta sinn og sé þvi krafa stefn-
anda ekki kaupkrafa, heldur krafa samkvæmt sölu- eða
kaupsamningi og sé þess vegna ekki nema um almenna
kröfu að ræða í þrotabúi Kristins A. Jónssonar.

Rétturinn getur ekki fallizt á að máli skipti um sjóveð-
réttinn þó eigendaskipti hefði orðið á skipi því, er sjóveð-
réttar er krafizt í, undir rekstri málsins, enda eigi sann-
að gegn mótmælum stefnanda, að formleg sala á skipinu
hafi átt sér stað.

Viðvíkjandi þeim mótmælum stefndu, að fjárkrafa
stefnanda sé ekki í eðli sínu kaupkrafa, þá lítur rétturinn
svo á, að enda þótt 236. gr. 2. málsgr. siglingalaganna taki
ekki berum orðum til hlutamanna, þar sem nefnd máls
grein talar um sjóveðrétt til tryggingar „kaupi og annari
þóknun“, að hlutaráðningu beri að skoða sem kaupfyrir-
komulag, er njóti hinnar sömu tryggingar og kaup ákveð-
ið í peningum, þar sem hlutamaður, sem engan þátt tekur
í útgerðarkostnaði skips, virðist hafa algerlega sömu að-
stöðu og sjómenn almennt. 17. gr. ein laga um lögskrán-
ingu sjómanna virðist og benda ákveðið í þá átt, að skoða
beri aflahlut hliðstæðan kaupi.

Samkvæmt framansögðu og með þvi að stefnandi virðist
ekki hafa afsalað sér með ráðningarsamningi frá 22. febrú-
ar 1932 þeirri tryggingu, er 236. gr. 2. málsgr. siglinga-
laganna veitir, verða sýknuástæður stefndu ekki teknar til
greina. Ber því að tildæma stefnanda sjóveðrétt í vélbátn-
um „Góa“ R. E. 224, svo og rétt til þess að undangengnu
fjárnámi, að láta selja nefndan vélbát til greiðslu á fram-
angreindri kröfu á hendur stefndu þrotabúi.

Rétt þykir að tildæma stefnanda kr. 75,00 í máls-
kostnað.
721

Mánudaginn 23. apríl, 1934.

Nr. 19/1934. Réttvísin (Th. B. Líndal)
gegn
Þorsteini Jónssyni (Pétur Magnússon).

Brot g. 134., sbr. 145. og 255. gr. h. alm. hegningarl.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 6. dez. 1933: Ákærður.
Þorsteinn Jónsson, sæti betrunarhússvinnu í 16 mánuði.
Hann greiði Valtý Blöndal, f. h. Landsbanka Íslands, kr.
74,444,24 í skaðabætur, með 5% ársvöxtum frá 5. dezem-
ber að telja, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa.
Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar, þar með tal-
inn kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt.

Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lög-
um.

Dómur hæstaréttar.

Frá upphæð þeirri, kr. 74444,24, sem ákærða er
gert að greiða í hinum áfrýjaða dómi til Lands-
banka Íslands þykir eiga að draga kr. 252,55. Er
það hluti af árgjaldi Ólafs Sveinssonar til veð-
deildar bankans 1931, er ákærði að vísu skráði
greitt í bækur veðdeildarinnar, en hafði þó aldrei
veitt móttöku. Verður skaðabótaupphæðin sam-
kvæmt þessu kr. 74191,69.

Ákærði hefir með brotum þeim, er lýst er í hin-
um áfrýjaða dómi, gerzt brotlegur samkvæmt 134.,
sbr. 145. gr. hinna almennu hegningarlaga og 255.
gr. sömu laga, og þykir refsing hans fyrir þau hæfi-
lega ákveðin samkvæmt áðurnefndum greinum,
sbr. 1. málsgr. 34. gr. nefndra laga, 2 ára betrunar-
hússvinna. Ákærða ber að greiða allan kostnað
sakarinnar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar
á meðal málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 200 kr. til hvors.
 

722

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Þorsteinn Jónsson, sæti tveggja ára
betrunarhússvinnu. Svo greiði hann Lands-
banka Íslands kr. 74191,69 með 5% ársvöxt-
um frá 5. dez. 933 að telja. Loks greiði á-
kærði allan sakarkostnað, bæði í héraði og fyr-
ir hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Theð-
dórs Líndal og Péturs Magnússonar, 200 krón-
ur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Þor-
steini Jónssyni, bankafulltrúa, Sólvallagötu 7 A, fyrir brot
uegn ákvæðum 13., 26. og 27. kapitula hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 25. júní 1869 og lögum nr. 51, 1928 um nokkr-
ar breytingar til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og
viðauka við hana.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Með bréfi 25.
september síðastliðinn skýrði stjórn Landsbanka Íslands
lögreglunni frá því, að ákærður í máli þessu hefði þá um
morguninn játað það fyrir bankastjórninni að hann hefði
falsað bækur veðdeildarinnar og dregið sér peninga, sem
viðskiptamenn bankans hefðu afhent honum til greiðslu á
veðdeildarlánaárgjöldum. Óskaði bankastjórnin að mál
þetta yrði tekið til rannsóknar.

Ákærður var nú samstundis tekinn fastur og rannsókn
hafin í málinu. Í fyrsta réttarhaldi viðurkenndi ákærður
viðstöðulaust að hann hefði um undanfarin ár tekið á móti
árgjaldagreiðslum á veðdeildarlánum hjá ýmsum viðskipta-
mönnum Landsbanka Íslands, en ekki greitt fé þetta til
gjaldkera heldur stungið því í sinn vasa, og notað það í
sínar eigin þarfir. Kvaðst hann hafa byrjað á þessu um
723

sumarið 1929, og haldið stöðugt áfram, fram að þeim tima
er hann var tekinn fastur. Kom það þegar í ljós að ákærð-
um var hvergi nærri full ljóst, hve mikil sú fjárhæð var,
sem hann á þenna hátt hafði dregið sér, og ekki mundi
hann heldur nema að litlu leyti að greina frá því, hvaða
menn það voru, sem höfðu snúið sér til hans með greiðsl-
ur. Það þótti því sýnt, að fram þyrfti að fara fullkomin
endurskoðun á bókhaldi veðdeildar Landsbanka Íslands
til þess að komast fyrir það, með nokkurnvegin ábyggi-
legri vissu, hve miklu fjárdráttur ákærða næmi og hverjir
hefðu greitt árgjöld sin. Með bréfi, dags. 26. september
síðastliðinn, var því endurskoðanda Ara O. Thorlacius
falið að fara í gegnum bókhald veðdeildarinnar í því skyni
að finna út hve miklu fjárdráttur ákærða næmi, hvenær
hann hefði byrjað og með hvaða hætti honum hefði tekizt
að halda fjárdrættinum leyndum og yfirleitt skyldi end-
urskoðandinn athuga allt, sem honum kynni að þykja á-
stæða til að athuga í sambandi við afbrot ákærða.

Endurskoðandinn tók þegar til starfa og hinn 11. okt.
síðastliðinn skilaði hann bráðabirgðaskýrslu um málið, en
framhalds- og fullnaðarskýrslu skilaði hann 31. október
síðastliðinn. Loks samdi hann hinn 23. nóvember skýrslu,
er sýndi samanlagðan fjárdrátt ákærða og sundurliðaðan
fyrir hvert ár. Þessar þrjár skýrslur fylgja málinu in ori-
ginali. Til þess að komast fyrir hve miklu fjárdrátturinn
nam varð endurskoðandinn að bera saman allar innborg-
anir vaxta og afborgana til veðdeildarinnar við sjóðbækur
annarsvegar og hinsvegar við bækur þær, sem haldnar eru
yfir lán þau, sem veitt hafa verið úr veðdeildinni, lána-
bækurnar. Gerði endurskoðandinn því þennan samanburð
fyrir tímabilið 1. april 1928 til 1. október 1933.

Þessar skýrslur endurskoðandans hafa verið lagðar fyrir
ákærðan undir rannsókn málsins. Í fyrstu skýrslunni voru
tvær skekkjur, sem endurskoðandinn leiðrétti með bréfi
rétt á eftir. Ákærður staðfesti skýrslu endurskoðandans
sem rétta, kannaðist við að hafa tekið við greiðslu árgjalda
hjá flestum þeim mönnum, sem þar voru nefndir, að vísu
kannaðist hann ekki þegar í stað við að hafa átt skipti
við alla menn, sem þar voru nefndir, en er mennirnir
voru síðar leiddir sem vitni í málinu, þá rifjaðist það að
mestu leyti upp fyrir honum.
 

72A

Samkvæmt skýrslu endurskoðandans virðist fjárdráttur
hafa byrjað seint á árinu 1929 og haldið stöðugt áfram fram
til þess tima, er ákærður var tekinn fastur. Árið 1929 hefir
ákærður tekið við árgjöldum og dráttarvöxtum að upphæð
kr. 1337,46, árið 1930 er upphæðin kr. 16731,81, árið 1931
er upphæðin kr. 27821,14, árið 1932 er upphæðin kr.
20321,61 og loks árið 1933 kr. 15690,28. En samkvæmt
skýrslunni er fjárdráttur ákærða á árinu 1933 oftalinn um
kr. 76,05, með þvi að það upplýstist undir prófunum að
Halldór Gunnlaugsson hafði ekki greitt ákærðum nema
1100 krónur af árgjaldi því, sem honum bar að greiða, Af
þessum upphæðum hefir ákærður þó endurgreitt aftur ár-
gjald nokkurra manna ásamt dráttarvöxtum 27.—-31. dez-
ember 1930 og 30. dezember 1931 samtals kr. 7553,48, svo
að samtals hefir ákærður dregið sér af árgjöldum og drátt-
arvöxtum eftir því sem séð verður kr. 74272,77.

Innborganir þessara árgjalda eru flestar færðar sem
greiddar í lánabækur veðdeildarinnar, með rithönd á-
kærða, en eru ekki innborgaðar til bankans og því ekki
færðar í sjóðbækur, en þó voru nokkrar greiðslur, sem
hvorki voru innfærðar í lánabækur né sjóðbók, en árgjalda-
kvittanir fyrir greiðslum þessum vantaði, og komst það
því þannig upp, fundust og kvittana afklippur fyrir sum-
um þessum greiðslum, enda kannaðist ákærður og við þær,
sumar að fyrra bragði og aðrar er hann var minntur
á þær.

Flestir þeirra manna er greitt hafa ákærðum árgjald,
eru menn búsettir í Reykjavík, en nokkrir eru þó utanbæj-
ar. Flest eru þetta kunningjar ákærða og sumt frændur,
og hefir hann tekið ár eftir ár við árgjaldagreiðslum af
sumum þessara manna.

Allir þeir menn, sem búsettir eru í Reykjavik og til
hefir náðst, hafa verið leiddir fyrir rétt út af þessu og
auk þess einn maður á Akranesi, í tilefni af tveim greiðsl-
um þaðan. Vel flestir höfðu þessir menn snúið sér til á-
kærðs með greiðsluna vegna þess, að þeir þekktu hann
persónulega. Flestir afhentu honum greiðslur sinar í bank-
anum, en til nokkurra manna sótti ákærður árgjöldin heim
eða á skrifstofur þeirra eftir að hann hafði áður sagt þeim
hve mikið þeir skyldu greiða.

Flestum mönnum hefir ákærður gefið kvittanir fyrir
725

greiðslum sinum og hafa þeir sem mættu í réttinum sýnt
kvittanirnar, ef þeir fundu þær hjá sér. Langflestar kvitt.
anirnar eru gefnar út á veðdeildarkvittanaeyðublöð. Eru
þær undirskrifaðar af ákærðum einum, á þeim stað sem
hann er vanur að skrifa nafn sitt á slíkar kvittanir. En í
stað nafns gjaldkera, hefir ákærður venjulegast sett stimpil-
inn „Landsbanki Íslands Veðdeildin eða Veðdeild Lands-
bankans“. Á einni kvittun sem sýnd hefir verið (til Krist-
inar Þorvaldsdóttur) skrifar ákærður einn undir. Undir
þrjár kvittanir (til Knattspyrnufélags Reykjavíkur) hefir
annar bankastarfsmaður G. Thordarson, einnig skrifað
nafn sitt. Bankamaður þessi skrifaði nafn sitt undir kvitt-
anir þessar í góðri trú, með því að á þær allar var stimplað
„Millifærsla“ og taldi hann því að hér væri um millifærslu
milli kontoa að ræða, og var þá ekkert athugavert við það
þótt hann skrifaði undir kvittunina með ákærðum.

Þrír menn fengu öðruvísi kvittanir hjá ákærðum á
venjulegan pappír og tveir í orðsendingarformi frá Lands-
bankanum. sem stafaði af því, að þessir menn höfðu ekki
greitt árgjöld sín að fullu. Ákærður hafði í lánabókum veð-
deildarinnar kvittað Ólaf Sveinsson fyrir árgjaldi 1931 af
láni nr. 914 í IV. flokki og dráttarvöxtum rúmar 300 krón-
ur. En upp í þetta hafði Ólafur aðeins greitt 50 krónur og
gaf ákærður honum kvittun fyrir þessum 50 krónum en
taldi hitt til skuldar hjá Ólafi.

Þá hafði Leifur Þorleifsson greitt ákærðum 800 krónur
upp í árgjald 1932 og fengið kvittun fyrir þeirri greiðslu
hjá ákærðum og Halldór Gunnlaugsson greitt honum 1100
krónur upp í árgjald 1932 og fengið kvittun fyrir því hjá
ákærðum, en meira höfðu menn þessir ekki greitt. Loks
taldi einn maður sig skulda ákærðum 100 krónur af ár-
gjaldi sinu fyrir 1932, en sá maður hafði enga kvittun feng-
ið fyrir greiðslum sinum.

Allir aðrir en þeir, sem að framan getur, af þeim sem
yfirheyrðir hafa verið í máli þessu, hafa greitt til ákærða
full árgjöld svo sem vera bar. Af flestum greiðslum hefir
ákærður og að því er virðist reiknað rétta dráttarvexti ef
um dráttarvexti var að ræða, en sumum hefir hann að ein-
hverju leyti gefið eftir dráttarvexti (Elísabetu Foss, Jórunni
Guðnadóttur, Stefáni Gunnarssyni, Íþróttahúsinu K. R.).

Venjulegast munu kvittanirnar dagsettar sama dag og
 

726

greiðslan fór fram, en þó eru sumar kvittanirnar tiJ
Íþróttahúss K. R. dagsettar á öðrum tíma en greiðsla fer
fram. Þá er og á tveim kvittunum til Stefáns Gunnarssonar
tvennskonar dagsetning 3%—-3% 1931. Hefir ákærður enga
skýringu getað gefið á því, af hverju það stafar og ekki
heldur maður sá, sem innti greiðsluna af hendi fyrir Stefán,
sem ekki kveðst hafa veitt þessu eftirtekt.

Ákærðum hefir tekizt að halda fjárdrætti sínum leynd-
um, með því, að gerðir hans hafa ekki verið endurskoð-
aðar. Við ársuppgerð veðdeildarinnar samdi ákærður lista
yfir útistandandi lán hvers flokks. Niðurstöðutölur listanna
hafa stefnt við viðeigandi heildarreikning í aðalbókinni.
Við athugun Ara Thorlacius á listum þessum kom það í
ljós, að frá og með uppgerð reikningsársins 1929 hafa þess-
ir listar ekki verið samhljóða lánabókinni. Á þessum lista
eru árgjöld ýmsra lána talin ógreidd þótt þau séu færð
sem greidd í lánabókunum. Ennfremur eru lánaupphæðir,
sem alls ekki fyrirfinnast í lánabókunum taldar útistana-
andi samkvæmt listum þessum. Með þessu fékk ákærður
listana til að stemma við aðalbókhaldið. En þessir listar
hafa aldrei verið endurskoðaðir af endurskoðunardeild
bankans, annars hefði fjárdrátturinn komizt upp.

Þá hefir það orðið upplýst undir rannsókn málsins, að
8. apríl síðastliðinn hefir verið tekið út úr ávísanareiknin gi
1057 við Landsbankann (veðdeildarárgjöld) kr. 171,47.
Árgjaldareikningur þessi er notaður þannig, að þegar ár-
gjaldagreiðsla kemur ekki öll í einu þá er sú upphæð, sem
kemur lögð inn á þennan reikning og lánsnúmersins getið
við greiðsluna, og er svo tekið út af þessum reikningi þeg.
ar ávantandi greiðsla kemur.

Þessi upphæð var hálft árgjald af láni 101 í 9. flokki er
tveir menn á Siglufirði höfðu í félagi. Ekki hafði hin út-
tekna upphæð verið notuð til greiðslu árgjaldsins. Útektar-
seðillinn er skrifaður með rithönd ákærða og hefir hann
kannazt við það, en að öðru leyti kveðst hann ekkert um
þetta muna, en telja má víst að ákærður hafi notað fé þetta
i sínar þarfir.

Fé því, sem ákærður hefir dregið sér á þann hátt, sem
að framan greinir, kveðst hann hafa eytt að miklu leyti í
drykkjuskaparóreglu, en auk þess hafi hann allþungu
heimili fyrir að sjá.
727

Svo sem sjá má af framansögðu hefir ákærður verið
starfsmaður í Landsbanka Íslands. Ber því næst að athuga,
hvort hann geti talizt opinber sýslunarmaður í merkingu
13. kapitula hegningarlaganna.

Samkvæmt lögum nr. 10, 15. apríl 1928 er Landsbanki
Íslands sjálfstæð stofnun, sem er eign ríkisins og ber ríkis-
sjóður ábyrgð á öllum skuldbindingum bankans. Bankinn
starfar í þremur deildum og er ein þeirra veðdeild, en
ákærður var fulltrúi við þá deild. Fyrir bankann og veð-
deildina eru settar sérstakar reglugerðir samkvæmt lögum
og sem fastur starfsmaður í þjónustu bankans var ákærð-
ur skyldur að hlíta fyrirmælum þeirra og ákvæðum um
skyldur starfsmanna bankans sbr. VIII. kafla reglugerðar
nr. 83, 21. dezember 1928. Samkvæmt þessu þykir því verða
að telja ákærðan sýslunarmann í merkingu þeirri, sem
orð þetta hefir í 145. grein hegningarlaganna.

Landsbanki Íslands hefir gert kröfu til þess fyrir sína
hönd og annara þeirra, sem hér eiga hlut að máli, að á-
kærður verði dæmdur til að endurgreiða kr. 74987,62,
ásamt 6% vöxtum frá þeim tíma er hver einstök upphæð
komst í vörzlu hans.

Þar sem það er upplýst í málinu að Leifur Þorleifsson
hefir ekki greitt ákærðum nema 800 krónur upp í árgjald
1933 og Halldór Gunnlaugsson hefir ekki greitt honum
nema 1100 krónur, þá Þykir rétt að draga frá upphæð
Þeirri, sem bankinn gerir kröfu til kr. 543,38, sem eru eftir-
stöðvar af árgjöldum þessara manna, sem ákærður hefir
hvorki tekið við né kvittað fyrir. En að því er snertir aðra
þá, er hér eiga hlut að máli. þá verður ekki séð að Lands-
banki Íslands hafi umboð til að gera skaðabótakröfu. þeirra
vegna og koma því skaðabótakröfur, sem aðrir en Lands-
banki Íslands kunna að eiga á hendur ákærðum ekki til
greina hér.

Hinsvegar verður að dæma ákærðan til að greiða Valtý
Blöndal fyrir hönd Landsbanka Íslands kr. 74444 „24 með
5% vöxtum frá þeim degi, sem krafan kemur fram.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
30. apríl 1887. Honum hefir ekki verið refsað áður fyrir
nokkurt afbrot. Hann hefir setið í gæzluvarðhaldi frá 25.
september síðastliðinn til þessa dags.

Framantalin afbrot ákærða ber að áliti dómarans að

12
 

728

heimfæra undir 134. sbr. 145. grein hinna almennu hegn-
ingarlaga, sbr. 34. gr. 1. mgr. og ennfremur undir 253, gr.
sömu laga. Þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið með
tilliti til þess hve lengi ákærður sat í gæzluvarðhaldi, hæfi.
lega ákveðin betrunarhússvinna í 16 mánuði. Hann greiði
og allan kostnað sakarinnar, þar með talinn kostnaðinn við
gæzluvarðhald sitt.
Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið.

Mánudaginn 30. april 1934.

Nr. i4/1934. Lárus Jóhannesson, f. h. Guðmundar
Þórarinssonar (sjálfur)
gegn
Guðbrandi Magnússyni, f. h. Áfengis-
verzlunar ríkisins, og Ásgeiri Ásgeirs-
syni fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs
(Pétur Magnússon).
Endurgreiðslukrafa vegna meintrar Ólöglegrar
vöruálagningar eigi tekin til greina.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 27. janúar 1934: Stefnd-
ir, Guðbrandur Magnússon, f. h. Áfengisverzlunar ríkisins
og Ásgeir Ásgeirsson, fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs.
skulu vera sýknir af kröfu stefnanda, Lárusar Jóhannesson-

ar, f. h. Guðmundar Þórarinssonar, í máli þessu.
Málskostnaður fellur niður.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess fyrir hæstarétti, að.
allega, að hinir stefndu verði in solidum dæmdir
til að greiða honum umstefndar kr. 1812,18, með
vöxtum, eins og í hinum áfrýjaða dómi segir, en
til vara, að hin dæmda upphæð verði kr. 1760,55
með 6% ársvöxtum af kr. 47,03 frá 31. dez. 1928 til
729

31. dez. 1929, kr. 630,32 frá 31. dez. 1929 til 31. dez.
1930, kr. 1167,21 frá 31. dez. 1930 til 31. dez. 1931 og
af kr. 1760,55 frá 31. dez. 1931. Er varakrafa þessi
miðuð við það, að endurgreiðsla kynni að verða
dæmd af andvirði úttektar hans að eins frá 24.
ágúst 1928 til 31. dez. 1931. Til þrautavara krefst
áfrýjandi, að hin dæmda upphæð verði ákveðin kr.
1703,55 með 6% ársvöxtum af kr. 47,03 frá 31. dez.
1928 til 31. dez. 1929, af kr. 630,32 frá 31. dez.
1929 til 31. dez. 1930, af kr. 1167,21 frá 31. dez. 1930
til 6. nóv. 1931, og af kr. 1703,55 frá 7. nóv. 1931. Er
þrautavarakrafan miðuð við það, að honum yrði
aðeins dæmd endurgreiðslu af andvirði úttektar-
innar frá 24. ágúst 1928 til 6. nóv. 1931. Loks krefst
áfrýjandi málskostnaðar fyrir báðum réttum.

Hinir stefndu hafa krafizt staðfestingar á hin-
um áfrýjaða dómi og málskostnaðar fyrir hæsta-
rétti.

Í máli þessu er enginn ágreiningur um það, að
útreikningur áfrýjanda á álagningu Áfengisverz|-
unar á umræddum tímabilum umfram 75% af
kostnaðar- eða útsöluverði sýni eigi of háar töl-
ur, og að hinar umkröfðu upphæðir séu því út af
fyrir sig eigi of hátt settar. Ágreiningur aðilja varð-
ar þar á móti það tvennt, hvort Áfengisverzlunin
hafi verið bundin við ákveðna hundraðstölu við á-
lagningu sína á hin svonefndu Spánarvín, og hvort
hinum stefndu væri ef svo reyndist, að Áfengis-
verzluninni hafi verið settar slíkar skorður, skylt
að endurgreiða áfrýjanda það af andvirði úttekt-
ar hans, er umframálagningunni nemur samkvæmt
framangreindum kröfum hans.

Um fyrra atriðið athugast, að 1. gr. laga nr.
62/1921 bannar öllum nema ríkisstjórninni, að
 

730

flytja inn í landið áfengi og vinanda, sem í er meira
en 2/% af alkóhóli að rúmmáli. Eftir 7. gr. sömu
laga skal leggja á áfengi þetta 25%—75% af verði
þess, komins í hús að viðbættum tolli og eftir 11. gr.
þeirra skal ríkisstjórnin ákveða hámarksverð í smá-
sölu á áfengisvörur þessar. Verður að skilja ákvæði
þessi þannig, að í 7. gr. sé átt við álagningu á vör-
ur þessar í heildsölu, en í 11. gr. sé ríkisstjórninni
auk þess veitt heimild til álagningar á vörurnar í
smásölu. Eftir orðum sinum tekur 1. gr. nefndra
laga til hverskonar áfengis, er þá var leyfilegt að
flytja inn í landið eða síðar kynni að verða leyfður
innflutningur á, enda mátti þá þegar snemma á ár-
inu 1921 búast við því, að ekki yrði komizt hjá því,
að leyfa innflutning á vínum frá þeim löndum, þar
sem aðalmarkaður fyrir islenzkan saltfisk var. Með
lögum nr. 9/1922, sbr. tilsk. nr. 10 s. á., var svo
leyfður, um eitt ár að sinni og síðar með lögum nr.
3/1923 um óákveðinn tíma, innflutningur hinna
svonefndu Spánarvína, og í reglugerð nr. 65 frá 18.
júlí s. á., er svo ákveðið í 1. gr., að Áfengisverzlun
ríkisins, er þá var nýstofnuð, annist um innflutning
þeirra vína og í 4. gr., að hún ákveði útsöluverð
þeirra, er eigi megi fara fram úr innkaupsverði
með áföllnum kostnaði, að viðbættum venjulegum
verzlunarhagnaði. Sölutilhögunin var sú, að Áteng-
isverzlunin lét einstaka menn annast smásöluna á
nokkrum tilteknum stöðum á landinu í sínu nafni
og á sína ábyrgð gegn % af útsöluverðinu, en í
Reykjavík rak Áfengisverzlunin smásöluna í eigin
nafni. Það er að vísu óglöggt hvort ætlazt hefir
verið til þess í öndverðu, að verðlagsákvæði 7. og
11. gr. áðurnefndra laga nr. 62/1921 tækju til Spán-
arvínanna, en gera verður þó ráð fyrir að átt sé við
731

þessi álagningarákvæði í hinum áðurnefndu óá-
kveðnu ákvæðum 4. gr. reglugerðar nr. 65/1922, og
að minnsta kosti er þessu nú slegið föstu með lög-
um nr. 69/1928 svo sem síðar verður vikið að. Á-
Jagning á vínin í smásölu var því eigi á tímabilinu
1922—24. ágúst 1928 að lögum bundin við nokkra
ákveðna hundraðstölu og samanlögð álagningin í
heildsölu og smásölu þess vegna eigi heldur. Sam-
kvæmt þessu hafa þá eigi verið brotin nokkur á-
kvæði um hámarksálagningu á vín þessi á áfrýj-
anda til 24. ágúst 1928. Og getur því aðalkrafa hans
í máli þessu eigi orðið tekin til greina.

Með lögum nr. 69 frá 7. maí 1928, 2. gr., eru Spán-
arvínin svonefndu berum orðum tekin undir á-
kvæði löggjafarinnar um einkaheimild ríkisstjórn-
arinnar um innflutning á áfengi. Í 1. málsgr. 7. gr.
og 11. gr. þeirra eru fyrirmæli 7. og 11. gr. laga nr.
62/1921 tekin alls óbreytt að efni til. Á smásölunni
utan Reykjavíkur verður þá, sbr. 2. málsgr. 7. gr.
laga nr. 69/1928, sú breyting, að starfsmenn útsölu-
staðanna verða þá starfsmenn Áfengisverzlunar-
innar og hún verður nú áfram eigandi vörunnar,
þar til hún er seld viðskiptamönnunum. Þótt smá-
salan færi hér eftir fram beinlínis í nafni Áfengis-
verzlunarinnar, þá sýnir 11. gr. laga nr. 69/1928
það, að ekki hefir verið tilætlunin að svifta hana
heimild til, auk heildsöluálagningarinnar eftir 7. gr.
laganna, smásöluálagningar, því að 11. gr. tekur
eftir orðum sínum, sem hvorki er heimilt né held-
ur eðlilegt í þessu sambandi að takmarka við smá-
sölu lækna eða lyfsala á áfengi, sbr. 2. gr. laganna,
{il hverskonar smásölu, hvort sem rikið sjálft eða
aðrir reka hana.

Reglugerð nr. 67 frá 24. ágúst 1928 5. gr. segir
 

132

fyrst, að Áfengisverzlun ákveði „útsöluverð“ vín-
anna. Síðan segir, að henni sé heimilt að leggja á
þau 25%—75% miðað við verð þeirra kominna í
hús í Reykjavík og að tolli meðtöldum. Þessi ákvæði
eru að efni til endurtekning af 11. gr. laga nr.
69/1928 (upphafsákvæðið) og 7. gr. sömu laga (síð-
ara ákvæðið), og verður því ekki staðhæft, að þau
fari í bága við fyrirmæli þessara greina, enda þótt
ákvæðið um smásöluálagninguna sé tekið fyrst og
ákvæðið um heildsölu álagninguna á eftir. Smá-
söluálagningin er því jafnóbundin af hundraðstölu
eftir 24. ágúst 1928 og hún var fyrir þann dag, Af
áfrýjanda hefir því heldur ekki á tímabilinu frá 24.
ágúst 1928—6. nóv. 1931 verið tekið ólöglega hátt
verð fyrir vinföng þau, er hann keypti af einu af
útibúum Áfengisverzlunarinnar. Og eftir 6. nóv.
1931, er ný reglugerð var sett, þar sem ákvæðið um
heildsöluálagninguna er niður fellt úr reglugerð-
inni 1928, er sama að segja. Smásöluálagning Á-
fengisverzlunarinnar á Spánarvinin hefir að vísu
árin 1929— 1931 að því er virðist eftir framkomn-
um upplýsingum verið mikið hærri en hinn raun-
verulegi kostnaður við smásöluna hefir numið, en
þar sem ríkisstjórnin og Áfengisverzlunin hefir
samkvæmt framansögðu haft óbundnar hendur í
þessu efni, liggur það fyrir utan valdsvið dómstól-
anna, að fella úr gildi þessa álagningu að nokkru
eða öllu leyti. Leiðir af þessu, að vara- og þrauta-
varakrafa áfrýjanda verða ekki heldur teknar til
greina.

Ber því af framangreindum ástæðum að sýkna
hina stefndu af öllum kröfum áfrýjanda í máli
þessu. Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður,
bæði í héraði og fyrir hæstarétti falli niður.
133

Því dæmist rétt vera:

Hinir stefndu, Guðbrandur Magnússon, f. h.
Áfengisverzlunar ríkisins, og Ásgeir Ásgeirs-
son fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs, eiga að
vera sýknir af kröfum áfrýjanda, Lárusar Jó-
hannessonar, f. h. Guðmundar Þórarinssonar,
í máli þessu. Málskostnaður bæði í héraði og
fyrir hæstarétti falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta hefir höfðað fyrir gestaréttinum, með stefnu,
útgefinni 17. júní f. á., Lárus Jóhannesson hrjmflm., fyrir
hönd Guðmundar verzlunarmanns Þórarinssonar á Seyð-
isfirði, gegn Guðbrandi forstjóra Magnússyni, f. h. Áfengis-
verzlunar ríkisins, og Ásgeiri Ásgeirssyni, fjármálaráð-
herra, fyrir hönd ríkissjóðs, til greiðslu kröfu að upphæð
krónur 1812,18 ásamt 6% ársvöxtum af kr. 98,66 frá 31.
dez. 1928 til 31. der. 1929, af kr. 681,98 frá 31. dez. 1929
til 31. dez. 1930, af kr. 1218,87 frá 31. dez. 1930 til 31. dez.
1931 og af kr. 1812,18 frá 31. dez. 1931 til greiðsludags, svo
og málskostnaðar að skaðlausu.

Málsástæður kveður stefnandi vera þær, sem nú skal
greina:

Samkvæmt lögum nr. 69, 7. mai 1928, sbr. reglugerð nr.
67, 24. ágúst s. á., megi álagn. Áfengisverzlunar ríkisins á
Spánarvin til útsölu nema 25—75%, miðað við verð þeirra
að tolli meðtöldum, þegar þau eru komin í hús í Reykja-
vík. Við rannsókn, er stefnandi hafi látið fram fara, á
reikningum Áfengisverzlunarinnar árin 1928— 1931, sem
birtir eru í Landsreikningunum, hafi hann komizt að
þeirri niðurstöðu, að álagning verzlunarinnar á Spánarvín
hafi verið mun hærri en heimilt sé. Nemi þessi ólöglega
álagning a. m. k. 12,41% árið 1928, 25,05% árið 1929,
28,97% árið 1930 og 33,66% árið 1931, af útsöluverði vin-

anna.
Telur stefnandi, að viðskiptamenn Áfengisverzlunar-
 

134

innar hafi gengið út frá því sem gefnu, er þeir keyptu af
henni, að hún héldi sér innan löglegra takmarka með út-
söluverð, og þar sem svo hafi ekki reynzt, telji ýmsir
þeirra sig eiga kröfu til að fá endurgreitt frá Áfengis-
verzluninni og/eða ríkissjóði þann mismun, sem verið hafi
á útsöluverði vinanna og þvi verði, sem þau hafi mátt selj-
ast hæst fyrir lögum samkvæmt. Meðal þeirra manna sé
umbjóðandi hans, fyrrnefndur Guðmundur Þórarinsson.
Samkvæmt nótum, er stefnandi hefir lagt fram, hafa vin-
kaup umbjóðanda hans í Útibúi Áfengisverzlunarinnar á
Seyðisfirði numið því, sem hér segir:
Frá 1. júní til 31. dez. 1928 kr. 795,00
Árið 1929 — 2328,50
Árið 1930 — 1853,25
Árið 1931 — 1762,75
Kr. 6739,50
Samkvæmt þessu kveður stefnandi ólöglega álagningu
verzlunarinnar nema:
Árið 1928 kr.  98,66

Árið 1929 —  583,29
Árið 1930 —  536.89
Árið 1931 —  593,34

eða samt. kr. 1812,18
er kemur heim við hina umstefndu upphæð.

Kveður stefnandi Áfengisverzlunina og ríkissjóð hafa
reynzt ófáanleg til að greiða nefnda upphæð og hafi hann
því höfðað mál þetta, og sé það rekið hér fyrir gestarétt-
inum eftir samkomulagi málsaðilja. Hinir stefndu hafa
samþykkt gestaréttarmeðferð málsins en krafizt sýknu af
framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar hjá
honum eftir mati réttarins. Til vara hafa þeir krafizt, að
endurgreiðsla verði aðeins tildæmd fyrir tímabilið frá 24.
ágúst 1928 til 6. nóv. 1931, og loks hafa þeir sérstaklega
mótmælt vaxtagreiðslu af kröfupphæðinni fyrr en frá sátta-
kærudegi.

Það er upplýst í málinu og viðurkennt af hinum stefndu,
að hin svokallaða meðalálagning á Spánarvín, sem stefn-
andi reisir kröfur sinar á, hafi eigi numið lægri hundraðs-
135

tölu umfram 75% af kostnaðarverði, á árunum 1928—- 1931,
en stefnandi hefir haldið fram og skýrt er hér á undan.
Um mismun þann, sem á álagningunni hefir verið, eftir
þvi hvort vínið hefir verið flutt inn í tunnum eða flösk-
um verður síðar rætt.

Hinir stefndu byggja sýknukröfu sína meðal annars og
einkum á því, að ákvæði 7. gr. 1. nr. 69, 7. mai 1928, um
25—75% álagningu á vinanda og áfengi, nái ekki til vína,
sem inn eru flutt samkv. 1. nr. 3, 4. april 1923, þ. e. Spán-
arvínanna. Ber því, að því er þetta atriði snertir, að taka
til athugunar lagaákvæði þau, sem hér að lúta.

Eins og kunnugt er, var aðflutningsbann á áfengi upp-
haflega leitt í lög, að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu
með 1. nr. 44, 30. júlí 1909. Á ný voru bannlögin gefin út
með breytingu, sem lög nr. 91, 14. nóv. 1917. Undanþágur
nokkrar voru frá upphafi leyfðar í lögunum. Þannig var
heimilt samkv. 1. og 2. gr. 1. nr. 91 frá 1917 að flytja til
landsins áfengi til iðnaðar og verklegra nota, áfengi til
lækninga, messuvín og vínanda til eldneytis. Ennfremur
höfðu ræðismenn erlendra ríkja sérstaka heimild til inn-
flutnings áfengis samkv, sömu greinum. Er það ljóst, enda
alkunnugt, að á því áfengi einu var leyfður innflutningur,
sem óhjákvæmilegt þótti vegna sérstakra nauðsynja, og
þess gætt, meðal annars með ströngum refsiákvæðum, að
undanþágurnar skertu sem minnst tilgang þann, sem ná
átti með bannlögunum.

Með lögum nr. 62 frá 27. júní 1921 var stofnuð ríkis-
einkasala á áfengi og ríkisstjórninni einni heimilað að
flytja til landsins vínanda þann og áfengi, sem heimilt var
að flytja inn samkv. bannlögunum frá 1917, þó að undan-
teknu áfengi því, sem ræðismenn höfðu heimild til að
flytja inn. Í 7. gr. einkasölulaganna er svo ákveðið: „Að
vínanda þann og áfengi, sem heimilt er að flytja til lands-
ins og eigi er notað til lyfja, skal leggja 25—75%, miðað
við verð þess, komins í hús hér á landi, að meðtöldum
tolli. Lyfjaáfengi og önnur lyf, er verzlunin útvegar lækn-
um, seljast án hagnaðar“. Álagningarákvæði 7. gr. áttu ein-
ungis við heildsöluverð enda segir í 11. gr. laganna svo:
„Ríkisstjórnin setur hámarksverð í smásölu á þær vörur,
sem ræðir um Í lögunum“.

Á Alþingi 1922 bar ríkisstjórnin fram frumvarp til laga
136

um að undanþyggja vín, sem ekki er í meira en 21% af vin-
anda að rúmmmáli, ákvæðum aðflutningsbannlaganna frá
1917, um bann gegn innflutningi, veitingu, sölu og flutn-
ingi um landið. Tekur stjórnin það fram í greinargerð
frumvarpsins, að það sé flutt vegna þess, að spanska
stjórnin hafi sagt upp verzlunarsamningunum við Ísland
og geri að skilyrði fyrir endurnýjun hans, að lögin um
aðflutningsbann á áfengi verði afnumin um sölu spanskra
vina, sem ekki hefðu meiri áfengisstyrkleika en 21%. Hafi
ráðuneytið ekki séð sér annað fært en að láta undan þess-
ari nauðsyn vegna sjávarútvegsins og fjárhags landsins,
þótt það væri sannfært um, að æskilegt væri og heppileg-
ast, að bannlögin héldust óbreytt.

Frumvarpið fór til þingnefndar og bar hún síðan fram
nýtt frumvarp Í hins stað, um að ákveða mætti undan-
þáguna með kgl. tilskipun um eitt ár. Var nefndin sammála
um það, að undanþágan yrði að vera leyfð vegna þeirrar
Þþvingunar, sem felist í uppsögn verzlunarsamninganna af
hálfu Spánverja. Hinsvegar tekur hún það fram, að henni
sé ekki að skapi að bera fram frumvarp um þetta, og að
„jafnvel andbanningum muni ekki vera ljúft að hrófla við
bannlögunum með þessum hætti“, en að á hinn bóginn
hafi jafnvel bannmönnum verið það ljóst, að hjá því yrði
ekki komizt, eins og á stæði.

Ofangreint frumvarp nefndarinnar var samþykkt sem
lög frá Alþingi nr. 9, 31. maí 1922 og var kgl. tilsk. um
undanþáguna gefin út sama dag. Árið 1923 voru svo á Al-
þingi samþykkt lög nr. 3 frá 4. apríl s. á., sem eru að efni
til samhljóða kgl. tilsk. frá 31. maí 1922. Eru þau lög enn
í gildi.

í 2. gr. tilsk. 1922 og í 2. gr. 1. nr. 3/1923 segir svo um
sölu Spánarvinanna: „Ráðherra getur með reglugerð sett
ákvæði til varnar misbrúkun við sölu og veitingar þessara
vina. Þó mega ákvæði þessi ekki ganga svo langt, að þau
geri að engu undanþágu vinanna frá ákvæðum aðflutn-
ingsbannlaganna“.

Hinn 18. júlí 1922 var sett reglugerð (nr. 65) um sölu
og veitingar vína, sem má flytja til landsins samkv. tilsk.
frá 31. maí 1922. Í 1. gr. reglug. er Áfengisverzlun ríkisins
falið að annast innflutning vínanna og í 2. gr .er henni
falið að annast sölu vínanna eftir þvi, sem nánara sé á-
737

kveðið í reglugerðinni og gildandi lögum. Í 4. gr. reglug.
er svofellt ákvæði: „Áfengisverzlunin ákveður útsöluverð
vína, skal það ekki fara fram úr innkaupsverði með áfölln-
um kostnaði, að viðbættum venjulegum verzlunarhagnaði.
Á hverri flösku skal tilgreint útsöluverð“.

Stefnandi þessa máls heldur því nú fram, að innflutn-
ingur Spánarvínanna hafi af sjálfu sér fallið undir áfengis-
einkasölulögin frá 27. júní 1921, enda hafi einkasölunni
verið falinn innflutningur þeirra. Telur hann reglugerð-
ina frá 18. júlí 1922 vera bæði setta samkv. einkasölulög-
unum frá 1921 og undanþágutilskipuninni frá 1922 og nái
því ákvæðið í 7. gr. einkasölulaganna frá 1921, um 25—
75% álagningu í heildsölu til Spánarvínanna. Sé sú grein
fortakslaus og nái til alls áfengis, sem til landsins sé flutt,
meðan hún sé í gildi. Hafi einnig verið nauðsynlegt að hafa
lagaákvæði um ákveðna hámarksálagningu til að tryggja
hag neytendanna.

Á þessa röksemdaleiðslu stefnanda getur rétturinn ekki
fallizt. Áfengiseinkasalan er upphaflega sett á stofn áður
en Spánarvínundanþágan kemur til sögunnar eins og fyrr
segir, og í því skyni að hafa á hendi innflutning og sölu
áfengis til iðnaðar, lyfja o. s. frv., sem jafnan þótti nauð-
syn að til landsins væri flutt, þrátt fyrir ríkjandi bann-
lagastefnu. Mun hafa þótt öruggara vegna bannlagagæzl-
unnar, að ríkið annaðist innflutninginn en ekki þeir sjálfir,
er vörunnar þurftu, iðnaðarmenn, lyfsalar, læknar og aðr-
ir. Álagningarákvæði einkasölulaganna er miðað við þetta
áfengi eitt, er inn var flutt sem óhjákvæmileg nauðsynja-
vara.

Til þess að Spánarvínin, sem síðar voru leyfð með sér-
lögum, féllu einnig undir nefnt álagningarákvæði, verður
ekki betur séð, en að þurft hefði sérstaka tilvísun í lögum
nr. 9 frá 31. maí 1922 eða tilsk. nr. 10 frá sama degi til
nefndra ákvæða einkasölulaganna. En því fer svo fjarri að
það sé gert, að þvert á móti er sett ákvæði í 2. gr. tilsk.
31. maí 1922, þar sem það er lagt á vald ráðherra að setja
ákvæði með reglugerð til varnar misbrúkun við sölu og
veitingu vínanna og honum sett þau ein takmörk að á-
kvæðin megi ekki ganga svo langt, að þau geri að engu
undanþágu vínanna frá ákvæðum aðflutningsbannlaganna.
Þegar athugað er tilorðning og allar ástæður við setningu
 

138

undanþágulaganna verður þetta og mjög vel skiljanlegt.
Af hér að lútandi greinargerðum og umræðum á Alþingi
1922 er það ljóst, að Alþingi samþykkir lögin nauðugt og
eingöngu vegna þess, hversu mikið var í húfi annarsveg-
ar um framleiðslu og fjárhag landsins. Á þessum tíma var
vinbannsstefnan mjög ríkjandi og ekki annað vitað, en að
hún hefði fylgi meiri hluta þjóðarinnar. Það kemur svo
skýrt fram, sem verða má í tilvísaðri 2. gr. tilsk, 1922
(síðar í 1. nr. 3, 4. april 1923) að fyrir Alþingi hefir vakað
annarsvegar tillitið til hinnar spönsku viðskiptaþjóðar vorr-
ar, að undanþágan yrði ekki gerð að engu með ströngum
sölu- og álagningarákvæðum, og hinsvegar að undanþágan
skerti sem minnst gildandi aðflutningsbannlög og bann.
lagastefnu. Spánarvínin voru og aðallega flutt inn til mun-
aðarneyzlu, og eru það enn í dag, en áfengi það, sem áður
var leyfður innflutningur á, til nauðsynlegrar notkunar,
og var því óeðlilegt að sama álagning væri viðhöfð. Í
reglugerðinni frá 18. júli 1922 er það tekið fram, í fyrir-
sögn hennar, að hún sé sett samkv. tilsk. nr. 10 frá 31. maí
1922 en hvergi vitnað í einkasölulögin frá 1921 og er ekk-
ert í reglugerðinni, sem ekki hefir stoð í tilskipuninni. Þá
starfandi ríkisstofnun, Áfengisverzlun ríkisins, var falið að
annast um innflutning og sölu vinanna og í 4. gr. reglug.
lagt á vald Áfengisverzlunarinnar, að ákveða útsöluverð
vina og henni sett þau ein takmörk, að það skuli ekki fara
fram úr innkaupsverði með áföllnum kostnaði að viðbætt-
um venjulegum verzlunarhagnaði. Hvað venjuleg verzlunar-
álagning mundi vera á vinum með hliðstjón af álagningu
á aðrar nautnavörur, verður ekki athugað hér, þar eð að-
eins er spurning um það, hvort Spánarvínin falli undir á-
kvæði 7. gr. einkasölulaganna 1921 um 25—735% álagningu.

Áður en lengra er farið er rétt að geta þess, að árið
1925 er gerð breyting á aðflutningsbannlögunum frá 1917
og lögin gefin út á ný sem Í. nr. 15, 8. júni 1925. Í bann-
lögunum er ekki leyfður innflutningur á öðru áfengi en
þvi, sem heimilt var að flytja inn samkvæmt lögunum frá
1917. Spánarvinsundanþágan er ekki nefnd á nafn. Með
23. gr. þessara laga eru öll ákvæði, sem fara í bága við
ákvæði þeirra úr gildi numin. Ef Spánarvinsundanþágan
hefði verið einn liður í hinni almennu áfengislöggjöf,
hefði hún þar með fallið niður. En að svo var ekki, kem-
739

ur til af því, að lögin um undanþáguna nr. 3/1923, eru
sérlög, óháð almennu áfengislöggjöfinni, og er því ekki
heimilt að beita ákvæðum hennar, hvorki aðflutnings-
bannlaganna sjálfra né einkasölulaganna frá 1921, við þau
nema skýr rök liggi til þess.

Eins og áður er sagt höfðu lög nr. 3/1923 sérákvæði um
tilhögun álagningar á Spánarvínin, óháð 7. gr. einkasölu-
laganna nr. 62/1921. Um álagningu á Spánarvínin fyrstu
árin eftir að undanþágan kom í gildi, er ekki upplýst í
þessu máli, en samkvæmt skýrslu löggilts endurskoðanda
um athugun á meðalálagningu Áfengisverzlunar ríkisins
árið 1925, hefir hún numið 121,25% miðað við verð vin-
anna kominna í hús. Sé hinsvegar talinn til innkaupsverðs
sá kostnaður, sem á fellur frá því varan er komin í hús
hér og þar til hún er komin í söluhæft ástand, hefir meðal
álagning numið þetta ár 100,4—105,38%. Fyrir árið 1926
hefir engin slík athugun verið gerð, en árið 1927 nemur
meðalálagning, samkv. skýrslu sama endurskoðanda
130,22% miðað við verð vinanna kominna í hús i Reykja-
vik, en 106,99% sé tekið tillit til innkaupskostnaðar, svo
sem vinumbúðir, átöppun o. þ. h.

Þess skal getið, að á Alþingi 1925 var af 2 þingmönnum
flutt frumvarp til laga um breytingu á áfengiseinkasölu-
lögunum frá 1921, sem ekki varð að lögum. Í greinargerð
frumvarps þessa og sömuleiðis í þingræðu annars flutn-
ingsmannsins kemur fram það álit, að álagning á spánar-
vínin sé bundin við ákvæði nefndra einkasölulaga, en eins
og hér að framan segir fær það ekki staðizt. Breyting sú,
sem gerð var á 4. gr. og 7. gr. áfengiseinkasölulaganna með
I. nr. 36, 31. maí 1927 og fólgin var í því, að veita sjúkra-
húsum sama rétt og læknum um lyf og hjúkrunargögn en
bannar að sjúkrahúsum sé selt vin og vinandi, styrkir eng-
an vegin skoðun stefnanda í þessu máli, nema síður sé, þar
sem nefnt bann tekur vitanlega aðeins til þess áfengis, sem
einkasölulögin fjalla um en ekki til spánarvínanna.

Árið 1928 er almenna áfengislöggjöfin, aðflutningsbann-
lögin og einkasölulögin, endurnýjuð, en sérlögin, nr.
3/1923, um spánarvinsundanþáguna látin haldast.

Lögin um einkasölu á áfengi nr. 69, frá 7. mai 1928 hafa
svofelt ákvæði í annari gr.: „Áfengi það, sem ríkisstjórnin
flytur inn samkv. Í. gr. Og 2. gr. áfengislaganna, sbr. lög
 

140

nr. 3, 4. apríl 1923 selur hún aðeins lyfsölum og læknum,
er rétt hafa til lyfjasölu, og öðrum þeim, er lög heimila“.
Í 7. gr. laganna er svo tekið upp óbreytt ákvæði 7. gr. áfeng-
iseinkasölulaganna nr. 62/1921, um 25—75% álagningu og
í 11. gr. þeirra er tekið upp ákvæði 11. gr. laganna frá
1921, um að ríkisstjórnin ráði smásöluverði.

Stefnandi heldur því nú fram, að með orðunum í 2. gr:
„sbr. lög nr. 3, 4. apríl 1923“, séu spánarvínin heimfærð
undir ákvæði 7. gr. um álagningu, þótt svo hefði ekki
verið áður.

Til þess að svo verði álitið, þyrfti nýnefnd tilvitnun í
2. gr. að vera nægur grundvöllur til þess að breyta ákvæð-
um 2. gr. 1. nr. 3/1923, um álagningartilhögunina. Af bók-
stafsskýringu einni saman á 2. gr. 1. 69/1928 verður þetta
þó eigi ráðið. Til þess að skýring stefnanda væri örugg
hefði þurft að standa „1. gr. og 2. gr. áfengislaganna og
lögum nr. 3, 4. april 1923“. Nú stendur aðeins í 2. gr, sbr.
og er ekki unnt að ráða með neinni vissu af sjálfum teksta
laganna í hvaða tilgangi þessi samanburður er gerður,
hvort orðið „sbr.“ hefir neikvæða þýðingu eins og sbr. þó“
eða jákvæða merkingu svo sem „einnig“. Við athugun á
setningu laga nr. 69/1928 kemur hinsvegar skýrt fram, að
umrædd tilvitnun í 2. gr. er ekki sett í þeim tilgangi að
heimfæra spánarvinin undir álagningarákvæði 7. gr. Í
hinu upphaflega frumvarpi ríkisstjórnarinnar til áfengis-
einkasölulaganna 1928 er þessi tilvitnun ekki. Hún er sett
inn í frumvarpið samkv. tillögu allsherjarnefndar Efri
deildar Alþingis og gerði framsögumaður nefndarinnar þá
grein fyrir því, að þetta megi „nánast skoða sem leiðrétt-
ingu, því að sjálfsagt er að vitnað sé til þeirra laga sem nú
gilda um meðferð áfengis“ (Alþt. 1928 B. dálkur 4768). Í
þessari sömu framsöguræðu kemst framsögumaðurinn svo
að orði út af því, að í 7. gr. stjórnarfrv. var ákvæði um að
álagningin skyldi vera 50—100%, er allsherjarnefnd gerði
tillögu um að væri færð niður í 25—75%, eins og verið
hafði í 7. gr. áfengiseinkasölulaganna frá 1921:

„Þá er 5. brtt. við 7. gr., um að í staðinn fyrir 50 1009%
komi 25—75%. Um þetta varð einnig nokkur ágreiningur.
Var að vísu upplýst í nefndinni, að vinsalan væri ekki
bundin við hámarksálagningu, en hinsvegar töldu sumir
nefndarmenn varhugavert að breyta þessu, eins og farið
741

er fram á í frv., því slíkt mætti skoða sem heftingu á sölu
vínanna. Varð því að samkomulagi, með því að stjórnin
væri ekki bundin við þessa tölu, að láta þetta ákvæði
standa eins og það er í gildandi lögum“. (Alþt. 1928 B.
dálkur 4769).

Gegn þessari skýringu framsögumanns komu engin and-
mæli fram á Alþingi, hvorki frá samnefndarmönnum hans
í allsherjarnefnd né öðrum. Er því auðsætt, að tilvitnunin
er ekki komin inn í lögin til þess að binda hendur rikis-
stjórnarinnar né Áfengisverzlunarinnar um ákveðna há-
marksálagningu á spánarvínin. Og þar sem lögin eru ekki
heldur þannig orðuð, að þau, skoðuð út af fyrir sig, bindi
álagninguna við ákvæði oftnefndrar 7. gr., þá verður
ekki fallizt á gagnstæða skýringu stefnanda um þetta
atriði.

Þar eð undanþágulögin nr. 3/1923 og áfengiseinkasölu-
lögin nr. 69/1928 eru enn í gildi, verður niðurstaða rétt-
arins sú, eins og skýrt er frá hér að framan, að alla tíð,
frá því að spánarvínaundanþágan kom í gildi og til þessa
dags, hafi ríkisstjórnin og Áfengisverzlun ríkisins verið ó-
bundin að lögum um hámarksálagningu á spánarvínin að
öðru leyti en því, að álagningin mátti ekki vera þannig
löguð, að hún gerði undanþáguna að engu, eins og komizt
er að orði í 2. gr. laga nr. 3/1923.

Með lögum nr. 64, 7. mai 1928 eru endurnýjuð lögin um
aðflutningsbann á áfengi. Í 45. gr. þeirra segir svo: „Vín
þau, sem um ræðir í lögum nr. 3 frá 4. april 1923, eru und-
anþegin ákvæðum þessara laga um innflutning, veitingu,
sölu, heimilisnotkun og flutning um landið. ... Dóms-
málaráðherra ákveður með reglugerð ... um varnir gegn
misbrúkun við sölu þeirra og veitingu. Samkv. nefndri 45.
gr. var sett reglugerð nr. 67, 24. ág. 1928 um varnir gegn
misbrúkun við sölu og veitingu þeirra vina er ræðir um
í lögum nr. 3, 4. apríl 1923, og var þá jafnframt reglugerð
nr. 65, 18. júlí 1922, um sama efni, numin úr gildi.

Samkv. 2. og 3. gr. hinnar nýju reglugerðar á Áfengis-
verzlun ríkisins, eins og áður hafði verið, að flytja inn og
selja vínin, eftir því sem nánara er ákveðið í reglugerð-
inni og gildandi lögum.

4. gr. reglugerðarinnar hljóðar svo:

„Áfengisverzlunin selur vínin þeim, er hér segir:
 

742

1. Veitingastöðum, sem veita mega vinin samkv. reglu-
gerðinni.

2. Læknum, er rétt hafa til lyfjasölu og lyfsölum, Þó
aðeins þau vín, sem talin eru á lyfjaskrá og aðeins til
lyfja“

Eins og af þessu má sjá er hér ekki minnst á aðra sölu
en heildsölu og er það í samræmi við það. að gerður er
greinarmunur á Áfengisverzluninni sjálfri og útbúum henn-
ar, sem önnuðust smásöluna.

5. gr. reglugerðarinnar er orðuð þannig:

Áfengisverzlunin ákveður útsöluverð vinanna. Er henni
heimilt að leggja 25—7590 á þau, miðað við verð þeirra að
tolli meðtöldum þegar þau eru komin í hús í Reykjavík,
Á hverri flösku skal tilgreint útsöluverð“.

Í reglugerðinni frá 1922 var álagningarhæðin ekki til-
tekin með tölum en sagt að útsöluverð vínanna skyldi
ekki fara fram úr innkaupsverði með áföllnum kostnaði
að viðbættum venjulegum verzlunarhagnaði, svo sem áður
er sagt.

Það virðist nú liggja í augum uppi, að reglugerðargjaf.
inn 1928 hafi við setningu 5. gr. hennar blandað saman á-
kvæðunum um álagningu á spánarvín og ákvæðum 7. gr.
áfengiseinkasölulaganna frá sama ári, en eins og þessi
grein á aðeins við álagningu í heildsölu, sbr. 11. gr. sömu
laga, sbr. og áður 7. og 11. gr. laga nr. 62/1921, eins verður
að álita, að nefnt ákvæði o. gr. reglugerðarinnar sé aðeins
sett með heildsölu fyrir augum og styðst það einnig við 4,
gr., reglug., sem aðeins mælir fyrir um heildsölu Áfengis-
verzlunarinnar á vinunum.

Þar eð vinkaup þau, sem í þessu máli ræðir um, eru öll
gerð í smásölu verður að telja, að nefnd álagningarákvæði
5. gr. nái ekki til þeirra kaupa, en að útsöluverðið. sem
greint hefir verið á hverri flösku, feli í sér auk heildsölu-
álagningarinnar verðframfærslu í smásölu. Kemur því
ekki til athugunar hér, hvort það gæti skapað viðskipta-
mönnum útibús Áfengisverzlunarinnar nokkurn endur-
greiðslurétt, þótt ákveðið hefði verið af Áfengisverzluninni
hærra verð á vinunum, en ráðherra hefði mælt fyrir um í
reglugerð, án þess þó að vera bundinn af lögum um
hámarkið.

Að lokum skal þess getið, að samkvæmt skýrslum fram-
143

angreinds löggilts endurskoðanda hefir meðalálagning
Áfengisverzlunarinnar á spánarvínum. sem seld hafa verið
á árunum 1928— 1930 numið því, sem hér segir:

1. Ef miðað er við verð vinanna komið í hús hefir álagn-
ingin verið 1928 ca. 133,89%, 1929 ca. 161,82% og 1930
175,61%.

2. Ef miðað er hinsvegar við ofanskráð verð, að við-
bættum kostnaði við að gera vínin söluhæf (umbúðir, á-
töppun o. fl.) hefir álagningin verið:

1928 ca. 110,86%, 1929 137,30% og 1930 148,11%.

Útsöluverð hefir að mestu haldist það sama, en álagning
hækkað hlutfallslega sökum ódýrari innkaupa og þess, að
meira hefir verið flutt inn óaftappað í flöskur.

Samkvæmt skýrslu sama endurskoðanda kemur það
fram, að þegar vin er flutt inn á flöskum hefir álagningin
í mörgum tilfellum orðið undir 75%. Þar eð ekkert er
upplýst um það í málinu hvort vin það, sem umbjóðandi
stefnanda hefir keypt og stefnt út af í máli þessu, hefir
verið flutt inn í flöskum eða tunnum, þá sýnist einnig af
þessari ástæðu skorta skilyrði fyrir endurgreiðslu.

Niðurstaða málsins hér fyrir réttinum verður því sú,
með skirskotun til framanritaðs, að sýkna beri hina stefndu
af öllum kröfum stefnanda í málinu, en rétt þykir að máls-
kostnaður falli niður.

Mánudaginn 30. apríl 1934.

Nr. 73/1933. Leonhard Sæmundsson
segn
Ermenreki Jónssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Leonhard Sæmundsson, er eigi mætir
í málinu greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

13
 

7A4.

Mánudaginn 30. april 1934.
Nr. 140/1933. Jón Sveinsson
gegn
Sigurði Jónassyni, f. h. Raftækja-
verzlunar Íslands h/f.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Jón Sveinsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Mánudaginn 30. april 1934.
Nr. 22/1934. Guðmundur Guðmundsson
gegn
Metúsalem Jóhannssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Guðmundur Guðmundsson, er eigi
mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkis-
sjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í
hæstarétti.
745

Miðvikudaginn 2. maí 1934.
Nr. 35/1934. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Einari Þ. Helgasyni (Eggert Claessen).

Bifreiðalagabrot.

Dómur lögregluréttar Ytri-Akraneshrepps 9. jan. 1934:
Kærði, Einar Þ. Helgason, greiði 100 króna sekt, er renni
í ríkissjóð, innan 30 daga frá lögbirting dóms þessa, en
sæti ella einföldu fangelsi í 5 daga. Svo greiði kærði einn-
ig Sigurði Oddssyni, Kjalardal, í Skilmannahreppi, 617
krónur í skaðabætur nú þegar.

Ennfremur greiði kærði allan kostnað af máli þessu.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Verjandi hefir útvegað uppdrátt af veginum að
og frá brúnni, þar seim slysið varð, og lagt fram í
málinu fyrir hæstarétti. Uppdrátturinn sýnir það,
að brekkurnar á veginum að gilinu eru tvær, og sú
brekkan er lengri, sem fjær er gilinu, en fyrir neð-
an hana tekur við kafli jafnsléttur eða því sem
næst. Ef kærði hefir ekið í öðrum gíri niður brekku
þessa alla eða að einhverju leyti, þá hefði hon-
um átt að vera þess kostur, að stöðva bifreiðina á
þessum vegarkafla, því að útilokað virðist, að heml-
arnir hefðu ekki dugað til þess, ef þeir hafa verið
i lagi, er kærði fór af stað, enda þótt vegurinn væri
sleipur, þar sem vegalengdin frá Akranesi og til
þess staðar er aðeins 12 kílómetrar. Það verður því
að telja, að kærði hefði með nægilegri aðgæzlu get-
að afstýrt slysinu. Fyrir skort á slíkri aðgæzlu verð-
ur að dæma kærða til refsingar, og þykir hún hæfi-
lega ákveðin samkvæmt 14. gr. laga nr. 71/1981,
 

746

50 króna sekt, er renni í ríkissjóð og afplánist með
5 daga einföldu fangelsi, ef hún greiðist ekki innan
4 vikna frá birtingu dóms þessa.

Með því að ætla má, að Sigurður Oddsson hafi
hagnýtt sér fallið af kúnni, sem fyrir slysinu varð
og skotin var, þykir mega færa skaðabótaupphæð-
ina, sem að öðru leyti þykir réttilega ákveðin, niður
um 50 krónur, svo að skaðabæturnar verða alls
kr. 567,00.

Samkvæmt þessum málalokum verður að dæma
kærða til að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði
fyrir hæstarétti og Í héraði, þar með talin málflutn-
ingslaun til skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, 60 kr. til hvors.

Um rannsókn málsins er það aðfinnsluvert, að
bifreiðin var ekki athuguð þegar er færi gafst til
þess eftir slysið, að vegarbreiddin var ekki mæld,
að því er séð verður, og að ekki fylgdi málsskjöl-
unum uppdráttur af þeim kafla vegarins, sem hér
skiptir máli.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Einar Þ. Helgason, greiði 50 króna
sekt, er renni Í ríkissjóð og afplánist með 5
daga einföldu f angelsi, ef hún greiðist ekki inn-
an 4 vikna frá birtingu dóms þessa. Svo greiði
kærður 567,00 krónur í skaðabætur til Sigurðar
ar Oddssonar, bónda í Kjalardal. Loks greiði
kærður allan kostnað sakarinnar, bæði í hér-
aði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutn-
ingslaun til skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
747

Sveinbjarnar Jónssonar og Eggerts Claessen,

60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lög-

um.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þett. ;er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn
Einari Þ. Helgasyni, trésmiðameistara og bifreiðarstjóra,
til heimilis á Baugsstíg á Akranesi, fyrir brot á ákvæðum
laga nr. 70 frá 8. sept. 1931, um notkun bifreiða.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina.

Hinn 14. sept. s. 1. fór kærði, Einar Þ. Helgason, ásamt
Axel Sveinbjörnssyni, skipstjóra, á einkabifreið kærða,
fólksflutningsbifreiðinni M. B. 78, frá Akranesi upp að
Laxá í Leirársveit. Í brekku fyrir ofan Litlu-Fellsöxl í
Skilmannahreppi urðu á vegi hans tveir menn, þeir Sig-
urður Oddsson bóndi í Kjalardal í Skilmannahreppi og
Aðalsteinn Jóhannsson, Litlu-Fellsöxl, og teymdu þeir
kú á milli sin. Brekkan fyrir ofan Litlu-Fellsöxl er alllöng
og brött með köflum niður að brú yfir allhátt gil skammt
fyrir austan Litlu-Fellsöxl. Vegurinn er þarna allhár. Þeg-
ar bifreið kærða ók niður af brekkubrúninni og kærði kom
auga á mennina með kúna, reyndi hann að gefa hljóð-
merki jafnframt því, sem kærði reyndi af alefli að stöðva
bifreiðina, en þá kom í ljós að hemlurnar dugðu ekki og
Hautan var í ólagi. Rann bifreiðin siðan aftan á kúna og
mennina og fótbrotnaði kýrin, svo að skjóta varð hana
strax, en Sigurður Oddsson meiddist á öðrum fæti, en
báðir hrötuðu mennirnir út af veginum.

Kærði bauð Sigurði að fara með hann til læknis, en
þá bar þar að vörubifreið, sem var á leið til Akranes og
fór Sigurður með henni þangað. Um þetta er enginn á-
greiningur og hefir kærði játað þetta rétt vera. Það er
ennfremur sannað í málinu, að vegurinn, sem bifreið kærða
fór um þennan dag, sem slysið varð, hafi verið afar blaut-
ur vegna undanfarinna votviðra. Hefir kærði haldið því
fram, að hemlurnar á bifreið hans og flautan, hafi af þess-
um orsökum bilað á leiðinni frá Akranesi upp að Litlu-
Fellsöxl, en hvorttvggja hafi verið í góðu lagi þegar bifreið-
 

748

in fór frá Akranesi þennan sama dag. Þessi staðhæfing
kærða styzt einnig við framburð þriggja vitna í málinu,
sem heyrðu kærða gefa hljóðmerki með flautu bifreið-
arinnar, tvö þeirra mjög skömmu áður en kærði lagði af
stað í ferð þá, sem áður er getið, og eitt vitnið vék úr vegi
fyrir bifreiðinni og heyrði hljóðmerki hennar nokkru fyrir
innan Akranes. eða eftir að kærður var lagður af stað
þaðan. Ennfremur hafa tvö af þessum vitnum borið það,
að bifreið kærða hafi verið með hemlur í lagi, er hann fór
frá Akranesi nefndan dag og byggja þau þetta á því. að bif-
reiðin hafi stöðvast snögglega, annað skipti í nokkrum
halla, er kærður var að aka henni á Akranesi rétt áður en
kærður fór af stað nefndan dag. Samhljóða þessu er einn-
ig vitnaframburður Axels Sveinbjörnssonar skipstjóra. sem
var með kærða í bifreiðinni, er slysið varð, og hefir hann
einnig rétt til að stýra bifreið. Hann hefir og staðfest þann
framburð kærða, að kærði hafi gert allt, sem í hans valdi
stóð til þess að stöðva bifreiðina í brekkunni áður en slys-
ið varð, og að kærði hafi reynt að kalla til mannanna, en
þeir hafi alls ekki heyrt neitt til hans né heldur tókst kærð-
um að stöðva bifreiðina. Gegn mótmælum kærða verður
það ekki talið sannað eða líkur að því leiddar í málinu,
að kærði hafi séð mennina með kúna, fyr en hann var
kominn á brekkubrúnina ofan við Litlu-Fellsöxl, en þeir
Sig. Oddsson og Aðalsteinn Jóhannsson hafa skýrt svo frá,
að þeir hafi séð bifreið kærða, er hann var alllangt í burtu,
áður en slysið varð, en vöruðu sig þó ekki á því hvað
bifreiðin fór hratt yfir. en vegurinn svo mjór þar sem
slysið varð, að bifreiðin gat ekki ekið fram hjá mönnunum
og ekki var heldur unnt fyrir kærða að fara út af veginum,
þvi bratt gil var beggja megin við veginn. Eftir mælingu
lögregluþjóns Axels Andréssonar, eru 96 metrar frá brekku-
brúninni, þar sem kærði gat séð mennina með kúna og
að staðnum þar sem slysið varð. Kærði kveðst hafa skipt
bifreiðinni, er hann fór ofan af brekkubrúninni úr 3.
„giri“ og Í 2. „gir“, er hann sá mennina, en kveðst hafa
treyst svo á flautuna og hemlurnar, að hann hafi ekki á-
litið þörf á að skipta bifreiðinni í 1. „gir“. Það má telja
fullvíst, að ekkert slys hefði orðið, ef kærði hefði í upp-
hafi, er hann sá mennina niður við brúna, skipt bifreið-
inni í Í. „gir“, en ekki treyst á hemlur eða flautuna, þvi
749

hann mátti búast við því, að bleyta vegarins hefði gert þær
ótryggar, og svo er það hverjum sóðum bifreiðarstjóra
ljóst, að hemlur halda að jafnaði illa á blautum vegi. Fjar-
lægðin frá brekkubrún að slysstaðnum er það löng, að
auðvelt hefði verið, að afstýra slysinu, ef hemlur hefðu ver-
ið sæmilegar, annaðhvort handhemia eða fóthemla, en
þær reyndust báðar algerlega gagnslausar þegar á þurfti
að halda. Er tæpast hugsanlegt, að þær hafi báðar verið í
góðu lagi, er kærði lagði af stað frá Akranesi þá um dag-
inn, enda þótt það sé ekki neitt upplýst í málinu um það.
Hraðinn virðist ekki hafa verið mikill og ekki meiri en ca.
25 km. á klst. eftir að kærði sá mennina.

Af framanrituðu er það ljóst, að kærði hefir ekki við-
haft þá gætni og varúð, sem gætnum og samvizkusömum
bifreiðarstjóra ber að hafa, þegar hætta er á árekstri eða
ákeyrzlu, og að hann í þessu tilfelli hefir með áðurgreindu
framferði sinu brotið gegn 15. gr. 1. m.gr. laga nr. 70, frá 8.
sept. 1931, sbr. 6. gr. 6. m.gr. sömu laga, og þykir refsing
hans hæfilega ákveðin 100 kr. sekt til ríkissjóðs. Svo greiði
kærði og allan kostnað af máli þessu, sem orðinn er og
verður. Verði sektin eigi greidd innan 30 daga frá lög-
birtingu dóms þessa, komi í stað sektarinnar 5 daga ein-
falt fangelsi.

Þá hefir Sigurður Oddsson krafizt þess, að kærði verði
dæmdur til þess að greiða honum skaðabætur, sem hér

segir:
A. fyrir missi kýrinnar ......000.0.0.0.00000..- kr. 300,00
B. læknishjálp og fleira þar að lútandi ...... — 30,00

C. Atvinnutap kr. 10,00 á dag frá 1%% til 3740 33 — 480,00
eða samtals kr. 810,00

Kærði hefir mótmælt þessum kröfum sem of háum.
Hæfilegt verð fyrir kúna telur kærði kr. 250,00 — en Sig-
urður Oddsson hefir haldið því fram í málinu ómótmælt
af kærða, að s. 1. haust, þ. e. 1933 hafi kýr verið seldar á
Akranesi fyrir kr. 300,00 hver, að minnsta kosti þrjár kýr,
sem hann tiltók, og er því ekki hægt að telja 300 krónur
ósanngjarnt verð fyrir kýrmissirinn.

Af reikningunum yfir læknishjálp Sigurðar Oddssonar.
kr. 30,00 alls, hefir kærði mótmælt, að honum beri að
greiða nema tvo þriðju hluta, en þau mótmæli kærða hafa
 

150

ekki við nein rök að styðjast, og verður því einnig að
dæma kærða til þess að greiða áminnsta læknishjálp að
fullu með kr. 30,00.

Þá hefir kærði sérstaklega mótmælt kröfu Sigurðar
Oddssonar fyrir atvinnutap, að upphæð kr. 480, þann
tíma er hann var frá vinnu vegna meiðsla, er hann hlaut
af slysinu. Krefst kærði þess, að dregnir verði frá allir
sunnudagar á tímabilinu og að bæturnar verði færðar
niður í kr. 5,00 á dag fyrir virka daga, miðað við dag-
peninga, þá, sem Slysatrygging ríkisins greiðir mönnum,
er verða fyrir slysum á landi.

Sunnudagar á tímabilinu 1% til $%6 33 eru alls 7 og ber
að draga þá frá upphæðinni. Með tilliti til þess, að í al-
gengri sveitavinnu og vegavinnu mun nú óvíða greitt hærra
kaup en 70 aurar á klst. álizt því hæfilegt, að kærði greiði
Sigurði Oddssyni kr. 7,00 á dag fyrir atvinnutap þá virka
daga, sem hann var óvinnufær af völdum slyss þessa eða í
allt 41 dag, 287 krónur. Verður þá upphæð sú, sem kærða,
sem eiganda bifreiðarinnar M. B. 78, ber að greiða Sigurði
Oddssyni fyrir kýrmissi, læknishjálp og atvinnutap, sam-
kvæmt framanskráðu samtals 617 krónur. Aðalsteinn Jó-
hannsson hefir engra bóta krafizt í máli þessu.

Kærði, Einar Þ. Helgason, er kominn yfir lögaldur saka-
manna og hefir aldrei áður sætt refsingu fyrir neitt afbrot.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.

Miðvikudaginn 2. mai 1934.

Nr. 153/1933. Þorbergur Guðmundsson, Jón Á.
Gíslason og Halldór Þorsteinsson
(Garðar Þorsteinsson)

Segn
Útvegsbanka Íslands h/f (Enginn).

Víxilafsögn framkvæmd siðar en vixillögin ákveða.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 8. júlí 1933: Stefndir,
Ísfélag Gerða h/f, Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gísla-
751

son og Halldór Þorsteinsson, greiði einn fyrir alla og allir
fyrir einn stefnandanum, Útvegsbanka Íslands h/f, kr.
13504,54 með 6% ársvöxtum frá 1. dez. 1932 til greiðslu-
dags, 14% upphæðarinnar í þóknun, kr. 17,50 í afsagnar-
kostnað og kr. 599,64 í málskostnað, allt innan þriggja
sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri að-
för að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Er mál þetta var þingfest í hæstarétti mætti eng-
inn í því af hálfu stefnda, þótt löglega hafi verið
stefnt, og hefir það því verið flutt skriflega sam-
kvæmt 38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmt eft-
ir NL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796.

Áfrýjendurnir hafa krafizt þess, að hinum á-
frýjaða dómi verði hrundið, að því er þá snertir,
og breytt þannig, að þeir verði sýknaðir af kröf-
um stefnda í málinu, og að hann verði dæmdur til
að greiða þeim málskostnað fyrir undirrétti og
hæstarétti eftir reikningi eða eftir mati réttarins.

Eins og segir í dómi undirréttarins var gjalddagi
vixils þess, er ræðir um í máliu, 1. dez. 1932, er
bar upp á fimmtudag, og var hann afsagður vegna
greiðslufalls 5. s. m. Byggja áfrýjendurnir sýknu-
kröfu sína á því, að vixilrétturinn gagnvart þeim
hafi glatazt sökum þess, að vixillinn hafi ekki ver-
ið afsagður innan þess tíma er 41. gr. víxillaganna
frá 13. jan. 1882 ákveður. Gegn þessu hefir stefndi
haldið því fram fyrir undirréttinum, að 1. dezem-
ber 1932 hafi verið frídagur og bankanum, þar sem
vixillinn átti að greiðast, hafi verið lokað allan
daginn og sömuleiðis notarialskrifstofunni, og
hafi því gjalddagi vixilsins samkv. 91. gr. vixillag-
anna færzt yfir á 2. dez. og afsögnin þar af leiðandi
farið fram á 2. virkum degi frá gjalddaga, þannig
að ákvæðum 41. gr. vixillaganna hafi verið full-
nægt. En á þetta verður ekki fallizt. Gjalddagi
vixilsins var ekki að lögum helgur dagur og heim-
ild brestur til lögjöfnunar frá upphafsákvæði 91.
gr. nefndra víxillaga. Það verður því að líta svo á,
að afsögn víxilsins hafi farið fram síðar en 41. gr.
víxillaganna ákveður og stefndi hafi þessa vegna
glatað víxilrétti sinum gagnvart áfrýjendunum.
Það ber því að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi
að því er snertir áfrýjendurna og sýkna þá af öll-
um kröfum stefnda í máli þessu, og dæma hann til
að greiða áfrýjendunum málskostnað í undirrétti og
hæstarétti, er ákveðst 150 kr. til hvers þeirra.

Því dæmist rétt vera:

Áfrýjendurnir, Þorbergur Guðmundsson,
Jón Á. Gíslason og Halldór Þorsteinsson, eiga
Sú s 5“
sýknir að vera af öllum kröfum stefnda Út-
vegsbanka Íslands h/f, í máli þessu.
Stefndi greiði áfrýjendunum málskostnað í
undirrétti og hæstarétti með 150 krónum til
hvers þeirra, að viðlagðri aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu út-
gefinni 22. maí s. }. af Útvegsbanka Íslands h/f., hér í
bæ gegn Ísfélagi Gerða h/f., Þorbergi Guðmundssyni,
Jaðri, Jóni Á Gíslasyni, Halldóri Þorsteinssyni, Vörur,
öllum til heimilis í Gerðum, Garði i Gullbringusýslu, til
greiðslu víxils að upphæð kr. 13504,54, útgefins 29. ág.
f. á. af stefndum Þorbergi og samþykkts af stefndu Ís-
félagi til greiðslu í Útvegsbankanum hér í bæ í. dez. f. á.
en á víxli þessum, sem afsagður var Vegna greiðslufalls
5. s. m., eru stefndir Jón og Halldór ábekingar.
753

Hefir stefnandi krafizt þess, að stefndir verði in sol-
idum dæmdir til þess að greiða sér upphæð vixilsins, kr.
13504,34 með 6% ársvöxtum frá gjalddaga hans til
greiðsludags, 14 % upphæðarinnar í þóknun, kr. 17,50 í
afsagnarkostnað og málskostnað að skaðlausu. Nemur
hann eftir framlögðum reikningi sem er í samræmi við
aukatekjulögin og lágmarksgjaldskrá málflutningsmanna-
félagsins kr. 599,64.

Allir hinir stefndu hafa látið mæta í málinu. Hefir
stefndur, Ísfélag Gerða h/f., engum andmælum hreyft gegn
framangreindum kröfum stefnanda og verða þær því
teknar til greina að öllu leyti að því er það snertir. Hins-
vegar hafa aðrir hinir stefndu mótmælt kröfum stefnanda
og krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum að
skaðlausu. Byggja þeir sýknukröfuna á því, að víxilrétt-
urinn á hendur þeim samkvæmt umræddum vixil sé glat-
aður vegna vangeymslu. Gjalddagi vixilsins 1. dez. f. á.
hafi borið upp á virkan dag, og þar sem vixillinn hafi
ekki verið afsagður fyrr en 5. þess mánaðar eða á 3. virk-
um degi eftir gjalddaga sé afsagnargerðin ólögmæt.

Stefnandi hefir mótmælt eindregið þessari varnar-
ástæðu stefndra, og haldið því fram, að telja megi 1. dez.
helgan dag, því að þann dag sé bönkum og opinberum
skrifstofum lokað allan daginn, og hafi því gjalddagi um-
rædds vixils færzt yfir á 2. dez. og sé þá víxillinn löglega
afsagður samkvæmt ákvæðum 91. gr. víxillaganna.

Það er nú að vísu svo að 1. dez. er ekki löghelgur dag-
ur. Hinsvegar hafa undanfarin ár verið hátíðahöld dag
Þenna til minningar um viðurkenningu fullveldis Íslands
árið 1918. Hefir dagurinn jafnframt um nokkurt skeið
undanfarið verið bankafridagur og að nokkru leyti fri-
dagur náms- skrifstofu- og verzlunarfólks. Þykir þvi mega
láta ákvæðin í fyrstu setningu 91. greinar vixillaganna
taka til dags þessa með lögjöfnun (analogiu) og var þá
gjalddagi vixils þess sem hér um ræðir fyrst 2. dez. Hefir
víxillinn því að áliti réttarins verið afsagður innan lög-
mælts tíma, og verða þá úrslit málsins þau, að mótmæli
stefndra verða ekki tekin til greina, heldur ber að taka
dómkröfur stefnanda til greina að öllu leyti.
 

754

Miðvikudaginn 2. mai 1934.

Nr. 154/1933. Þorbergur Guðmundsson, Jón Á.
Gíslason, Halldór Þorsteinsson og

Eiríkur Þorsteinsson
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Útvegsbanka Íslands h/f (Enginn).

Vixilafsögn framkvæmd síðar en vixillögin ákveða.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 8. júlí 1933: Stefndir
Ísfélag Gerða h/f., Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gisla-
son, Halldór Þorsteinsson og Eirikur Þorsteinsson, greiði
einn fyrir alla og allir fyrir einn stefnandanum, Útvegs-
banka Íslands h/f., kr. 3500,00 með 6% ársvöxtum frá 1.
dez. 1932 til greiðsludags, % % upphæðarinnar í þóknun,
kr. 10,50 í afsagnarkostnað og kr. 342,30 í málskostnað,
allt innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa
að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Er þetta mál var þingfest í hæstarétti mætti
enginn í þvi af hálfu stefnda, þótt löglega hafi
verið stefnt, og hefir það því verið flutt skriflega
samkvæmt 38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmt
eftir NL L. 1432. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796.

Áfrýjendurnir hafa krafizt þess, að hinum á-
frýjaða dómi verði hrundið, að því er þá snertir,
og breytt þannig, að þeir verði sýknaðir af kröf-
um stefnda í málinu, og að hann verði dæmdur til
að greiða þeim málskostnað fyrir undirrétti og
hæstarétti eftir reikningi eða eftir mati réttarins.

Eins og segir í dómi undirréttarins var gjald-
dagi vixils þess, er ræðir um í málinu, 1. dez. 1932,
er bar upp á fimmtudag, og var hann afsagð-
ur vegna greiðslufalls 5. s. m. Byggja áfrýjendurn-
155

ir sýknukröfu sína á því, að víxilrétturinn gagn-
vart þeim hafi glatazt sökum þess, að vixillinn
hafi ekki verið afsagður innan þess tíma er 41. gr.

víxillaganna frá 13. jan. 1882 ákveður. Gegn þessu
hefir stefndi haldið því fram fyrir undirréttinum,

að 1. dezember 1932 hafi verið frídagur og bank-
anum, þar sem víxillinn átti að greiðast, hafi ver-
ið lokað allan daginn og sömuleiðis notarialskrif-
stofunni, og hafi því gjalddagi víxilsins samkv. 91.
gr. vixillaganna færzt yfir á 2. dez. og afsögnin þar
af leiðandi farið fram á 2 virkum degi frá gjald-
daga, þannig að ákvæðum 41. gr. víxillaganna hafi
verið fullnægt. En á þetta verður ekki fallizt.
Gjalddagi víxilsins var ekki að lögum helgur dag-
ur og heimild brestur til lögjöfnunar frá upphafs-
ákvæði 91. gr. nefndra vixillaga. Það verður því
að líta svo á, að afsögn vixilsins hafi farið fram
síðar en 41. gr. vixillaganna ákveður og að stefndi
hafi þessa vegna glatað vixilrétti sínum gagnvart
áfrýjendunum. Það ber því að fella hinn áfrýjaða
dóm úr gildi að því er snertir áfrýjendurna og
sýkna þá af öllum kröfum stefnda í máli þessu,
og dæma hann til þess að greiða áfrýjendunum
málskostnað í undirrétti og hæstarétti, er ákveðst

100 kr. til hvers þeirra.

Því dæmist rétt vera:
Áfrýjendurnir, Þorbergur Guðmundsson,
Jón Á. Gíslason, Halldór Þorsteinsson og Eirík-
ur Þorsteinsson, eiga sýknir að vera af öllum
kröfum stefnda, Útvegsbanka Íslands h/f, í

máli þessu.
Stefndi greiði áfrýjendunum málskostnað í
 

756

undirrétii og hæstarétti með 100 krónum til
hvers þeirra að viðlagðri aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu úi-
gefinni 22. maí s. 1. af Útvegsbanka Íslands h/f. hér í bæ
gegn Ísfélagi Gerða h/f., Þorbergi Guðmundssyni, Jaðri,
Jóni Á. Gíslasyni, Halldóri Þorsteinssyni, Vörum, öllum
til heimilis í Gerðum, Garði í Gullbringusýslu og Eiríki Þor-
steinssyni, Ásvallagötu 18, hér í bænum, til greiðslu víx-
ils, að upphæð kr. 3500,00, útgefins 29. ág. f. á., af stefnd-
um, Þorbergi, og samþykkts af stefndu Ísfélagi til greiðslu
í Útvegsbankanum hér í bæ 1. dez. f. á., en á vixli þessum,
sem afsagður var vegna greiðslufalls 5. s. m. eru stefndir,
Jón, Halldór og Eiríkur, ábekingar.

Hefir stefnandi krafizt þess, að stefndir verði in solid-
um dæmdir til þess að greiða sér upphæð víxilsins, kr.
3500,00 með 6% ársvöxtum frá gjalddaga hans til greiðslu-
dags, 14 % upphæðarinnar í þóknun, kr. 10,50 í afsagnar-
kostnað og málskostnað að skaðlausu. Nemur hann eftir
framlögðum reikningi, sem er í samræmi við aukatekju-
lögin og lágmarksgjaldskrá málflutningsmannafélagsins kr.
342,50.

Allir hinir stefndu hafa látið mæta í málinu. Hefir
stefndur, Ísfélag Gerða h/f., engum andmælum hreyft gegn
framangreindum kröfum stefnanda og verða þær því tekn-
ar til greina að öllu leyti að því er það snertir. Hinsvegar
hafa aðrir hinir stefndu mótmælt kröfum stefnanda og kraf-
izt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum að skað-
lausu. Byggja þeir sýknukröfuna á því, að vixilrétturinn á
hendur þeim samkvæmt umræddum víxli sé glataður vegna
vangeymslu. Gjalddagi víxilsins 1. dez. f. á. hafi borið upp
á virkan dag, og þar sem vixillinn hafi ekki verið afsagð-
ur fyr en 5. þess mánaðar eða á 3. virkum degi eftir
gjalddaga sé afsagnargerðin ólögmæt.

Stefnandi hefir mótmælt eindregið þessari varnará-
stæðu stefndra og haldið því fram, að telja megi 1, dez.
helgan dag, því að þann dag sé bönkum og opinberum
skrifstofum lokað allan daginn, og hafi því gjalddagi um-
70!

rædds vixils færzt yfir á 2. dez. og sé þá víixillinn löglega
afsagður samkvæmt ákvæðunum í 91. gr. vixillaganna.

Það er nú að vísu svo, að 1. dez. er ekki löghelgur dag-
ur. Hinsvegar hafa undanfarin ár verið hátíðahöld dag
þenna til minningar um viðurkenningu fullveldis Íslands
árið 1918. Hefir dagurinn jafnframt um nokkurt skeið und-
anfarið verið bankafrídagur og að nokkru leyti frídagur
náms-, skrifstofu- og verzlunarfólks. Þykir því mega láta
ákvæðin í fyrstu setningu 91. greinar vixillaganna taka til
dags þessa með lögjöfnun (analogiu) og var þá gjalddagi
vixils þess, sem hér um ræðir fyrst 2. dez. Hefir víxillinn
því að áliti réttarins verið afsagður innan lögmælts tima
og verða þá úrslit málsins þau, að mótmæli stefndra verða
ekki tekin til greina, heldur ber að taka dómkröfur stefn-
anda til greina að öllu leyti.

Föstudaginn 4. maí 1934.

Nr. 28/1934. Réttvísin (Lárus Jóhannesson)
gegn
Friðbirni Þorkelssyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Stuldur.

Dómur aukaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 30. dez.
1933: Friðbjörn Þorkelsson, lausamaður, síðast til heimilis
á Öldugötu nr. 16 í Hafnarfirði, sæti 20 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi, og greiði hann allan af málinu
leiddan og leiðandi kostnað. Peningar þeir, að upphæð kr.
29,13, er fundust á ákærðum og í vörzlum hans, teljast vera
tilheyrandi þurrabúðarmanni Ólafi Guðmundssyni, áður til
heimilis á Öldugötu 16 í Hafnarfiði, nú til heimilis í Ing-
ólfsstræti nr. 19 í Reykjavík, og afhendist manni þessum
samkvæmt kröfu hans. Dóminum að fullnægja undir aðför
að lögum.

Dómur hæstaréttar.
Eins og tekið er fram í hinum áfrýjaða dómi,
verður að telja fram komnar svo öruggar líkur
 

758

fyrir því, að ákærði hafi þrátt fyrir neitun sína,
tekið ófrjálsri hendi peninga þá, er í málinu grein-
ir, að hann verði dæmdur sekur um þann verkn-
að, er varðar við 2. málsgr. 6. gr. laga nr. 51/1928.
Þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin 15 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en fresta
skal fullnustu hennar næstu fimm ár frá uppkvaðn-
ingu dóms þessa, og niður skal hún falla að þeim
tíma liðnum, ef kærði heldur skilorð laga nr.
39/1907. Ákvæði héraðsdómsins um afhendingu
hinna stolnu peninga og um greiðslu sakarkostnað-
ar í héraði þykir mega staðfesta. Svo ber að dæma
ákærða til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun til skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur
til hvors.

Það er aðfinnsluvert við meðferð málsins í
héraði.

1. Að dómarinn hefir ekki fengið ótvíræða yfir-
lýsingu þess manns, er hina stolnu peninga átti,
um það, að hann krefðist málshöfðunar sam-
kvæmt 2. málsgr. 6. gr. laga nr. 51/1928 út af brot-
inu. En þar sem þessi maður krafðist afhendingar
á þeim, en þess var ekki kostur nema dómur gengi
í málinu, af því að ákærði synjaði fyrir verknað-
inn, þykir mega skýra þessa kröfu svo, að hún
innifeldi jafnframt í sér kröfu um málshöfðun og
dóm í málinu.

2. Að héraðsdómarinn hefir höfðað mál gegn á-
kærða fyrir brot á „230. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga 25. júní 1869“, enda þótt sú grein sé ber-
um orðum úr lögum numin með 2. mgr. 17. gr.
laga nr. 51/1928, og málið skyldi höfða samkvæmt
2. málsgr. 6. gr. sömu laga. Þessi misgáningur dóm-
759

arans þykir þó ekki þurfa að varða ómerkingu
málsmeðferðar og dóms í héraði, með því að á-
kærða mátti allt að einu vera það ljóst, fyrir hvaða
verknað mál skyldi á hendur honum höfðað.

3. Að héraðsdómarinn hefir dæmt ákærða fyrir
brot á 230 gr. áðurnefndra hegningarlaga, í stað
2. málsgr. 6. gr. laga nr. 51/1928.

4.Að þess finnst ekki berum orðum getið í próf-
um málsins eða dómi, að þær 25 krónur, sem fund-
ust undir klæðaskáp í herbergi ákærða hafi verið

í peningaseðlum sömu tegundar sem þeir pening-
ar, er hurfu úr kommóðuskúffu Ástu Guðmunds-

dóttur.
Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Friðbjörn Þorkelsson, sæti 15 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en
fresta skal fullnustu refsingarinnar næstu 5
ár frá uppkvaðningu dóms þessa, og niður
skal hún falla að þeim tima liðnum, ef ákærði
heldur skilorð laga nr. 39/1907. Ákvæði hins
áfrýjaða dóms um afhendingu hinna stolnu
peninga og um greiðslu sakarkostnaðar í hér-
aði eiga að vera óröskuð. Ákærði greiði allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar meðtalin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-
ingsmannanna Lárusar Jóhannessonar og Ste-
fáns Jóhanns Stefánssonar, 60 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

14
 

160

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Þegar húsfreyja Ásta Guðmundsdóttir, 24. mai þ. á. kl.
23 e. m., yfirgaf heimili sitt, Öldugötu 16 hér í bænum,
kveðst hún hafa falið húsið umsjá 9 ára gamals pilts, Ró-
berts að nafni, sem er sonur hennar og þurrabúðarmanns
Ólafs Guðmundssonar, á meðan hún væri stutta stund í
burtu, og er hún kom aftur heim til sín, sagði Róbert
þessi móður sinni, að þegar hún hefði verið búin að vera
ca. % tima í burtu, hafi ákærður, Friðbjörn Þorkeisson,
lausamaður, sem þar bjó einn síns liðs uppi á lofti í fyr-
greindu húsi, 45 ára að aldri, sem eigi áður hefir sætt
ákæru eða hegningu fyrir neitt lagabrot, farið þess á leit
við Róbert, að hann færi fyrir sig að ná í brauð, en er
drengurinn sagðist eigi mega fara svo langt að heiman
eða frá húsinu samkvæmt fyrirlagi móður sinnar, hafi
hann bent ákærða á annan dreng, í næsta húsi, og hann
svo farið þangað eftir tilmælum ákærðs, en þegar hann
hafi komið heim aftur, eftir ca. 4 mínútur, hafi hann séð
ákærðan inni í svefnherberginu þar niðri í húsinu, og
hafi þá hurðin á milli stofunnar og svefnherbergisins
verið opin. —- Út af þessari frásögn sonar sins kveðst
velnefnd húsfreyja hafa aðgætt, hvort peningar, sem þar
áttu að vera í kommóðuskúffu í stofu inn af svefnher-
bergi þeirra hjóna, að hana minnti samtals 29 kr. 15 a,,
væru þar, geymdar þar í pappakassa, peningar þessir þá
verið horfnir, og hún þá sent son sinn til þess að ná í
lögregluþjón, er þangað kom svo brátt. — Þegar svo lög-
regluþjónninn minntist á peningahvarfið við ákærða,
kvaðst hann ekki eiga nema kr. 4,13, er hann fann á á-
kærðum, en litlu síðar fann hann í herbergi ákærðs 25
krónur í bankaseðlum án umbúða á gólfi í herbergi á4-
kærðs undir klæðaskáp þar, en aðrir eða meiri Peningar
voru eigi finnanlegir á ákærðum eða í íbúð hans nein-
staðar. — Hefir áðurnefnd húsfreyja síðar gert senni-
lega grein fyrir því, að umræddir peningar, sem hún
segir að horfið hafi í umrætt skipti, og tilheyrt hafi Ad-
ventistasöfnuði, sem þau hjónin eru í, aðeins hafi verið
samtals kr. 29,13, eða sama upphæð er í umrætt skipti
fannst í vörzlum ákærðs, sem og eigi á neinn ábyggilegan
hátt hefir getað gert grein fyrir því, að hann þá áður þann
sama dag hafi átt eða verið með nokkra peninga, og sem
761

líkur fyrir því, að hann hafi þá verið févana, bendir það,
að hann bað drenginn, Róbert, að láta skrifa hjá sér í
reikning, eða að fá umrætt brauð til láns, er hann bað
Róbert að sækja fyrir sig, og er gengið var á ákærðan
með peningaeign hans, sagði hann, að ef aðrir peningar
fyndust í íbúð hans, en þeir er lögregluþjónninn fann í
vasa hans, þá væru þeir stolnir, en síðan látið svo um-
mælt, að ef hann hafi sagt þetta, þá hljóti það að hafa
verið í ölæði sagt af honum, og jafnframt skýrt frá þvi,
að hann þennan sama dag hafi verið búinn að drekka ná-
lega þriggja pela flösku af suðuspritti, og verið orðinn
mikið ölvaður, þótt aðrir eigi hafi séð það, en vel kveðst
hann þó muna eftir því, að hann í umrætt skipti eigi hafi
farið nema inn í eldhúsið þar niðri í húsinu á meðan Ró-
bert var í burtu, en hann farið þangað niður af því að
honum hafi heyrst gengið um niðri á meðan, og drengur-
inn Róbert hefir skýrt svo frá að hann sjálfur á meðan
móðir hans var úti, hafi farið inn í stofu, er peningarnir
hurfu úr, til þess að gá að henni út um glugga þar, áður
en ákærður bað hann sækja brauðið.

Hefir ákærður neitað að hafa tekið umrædda peninga
eða að hafa farið inn í stofu þá þar niðri í húsinu, er þeir
áttu að vera geymdir í, en á hinn bóginn kveðst hann
ekki muna eftir því, hvenær hann hafi látið peningana
undir skápinn í herbergi hans, en þar muni hann hafa
látið þá vegna þess að koffort hans hafi verið læst og
hann verið búinn að týna lyklinum að því, en þessi sögu-
sögn ákærða kemur í bága við skýrslu umrædds lögreglu-
þjóns fyrir rétti, um að umgetið koffort hafi verið ólæst,
er hann framkvæmdi rannsóknina í herbergi ákærða þá
um daginn.

Samkvæmt því er að framan segir, einkum það, að á
ákærðum og í vörslum hans fundust peningar samskonar
og samtals sömu upphæðar og saknað var af velnefndri
húsfreyju, og að hann eigi á nokkurn hátt hefir gert
sennilegt, að honum sjálfum hafi áður tilheyrt nokkrir
peningar í umrætt skipti, heldur jafnvel hið gagnstæða,
miðað við skýrslu oftnefndrar húsfreyju og umrædds lög-
regluþjóns, virðist mega álykta með vissu, að ákærður sé
valdur að umræddu peningahvarfi, enda og ekkert komið
fram, er útiloki að svo hafi verið, og virðist afbrot þetta
 

162

mega heimfæra undir ákvæði 230. gr. hinna almennu
hegningarlaga sem einfaldan þjófnað, og hegning sú, er
ákærður hafi til unnið, hæfileg, 20 daga fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi, svo ber honum að greiða allan af
málinu leiddan og leiðandi kostnað, en umrædd fjárupp-
hæð, kr. 29,13, telst vera tilheyrandi þurrabúðarmanni
Ólafi Guðmundssyni, fyr á Öldugötu nr. 16 í Hafnarfirði,
en nú til heimilis í Ingólfsstræti nr. 19 í Reykjavík.

Föstudaginn 4. maí 1934.

Nr. 95/1933. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Martin Miller (Jón Ásbjörnsson).

Botnvörpuveiðabrot.

Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 26. febr. 1933:
Kærður, Martin Möller, greiði 17500,00 króna sekt til
Landhelgissjóðs Íslands og komi níu mánaða einfalt
fangelsi í stað sektarinnar verði hún ekki greidd innan
fjögra vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Allur afli og öll veiðarfæri um borð í togaranum, „Bir-
gitte Richardson“ P. G. 317 frá Weserminde, skal upptækt
og andvirðið renna Í sama sjóð og sektin.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þótt tökustaður togarans, er kærði var skipstjóri
á, sé )% sm. utan við landhelgi, sýna staðarmæling-
ar og miðunarlinur varðskipsins til hans kl. 19,51,
13,06 og 13,13, að togarinn hefir allan þann tíma
verið inni á landhelgissvæðinu. Þar sem þessum
mælingum hefir eigi verið hnekkt og þar sem kærði
hefir viðurkennt, að hafa þennan tíma verið að
763

fiska með botnvörpu Í sjó, er það sannað, að hann
hefir gerzt brotlegur við 1. gr. laga nr. 5, 18. maí
1920 um bann gegn botnvörpuveiðum.

Með þessari athugasemd og að öðru leyti með
skirskotun til forsenda hins áfrýjaða dóms, ber að
staðfesta hann, þó með þeirri breytingu, að upp-
hæð sektarinnar ákveðst 20000 krónur með tilliti
til núverandi gullgengis hinnar íslenzku krónu
(50,66), og komi 7 mánaða einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, ef hún er eigi greidd innan 4 vikna
frá birtingu dóms þessa.

Svo ber kærða að greiða allan áfrýjunarkostn-
að málsins, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda í hæstarétti, 200 kr. til hvors.

Dráttur sá er orðið hefir á rekstri máls þessa
hér í rétti, á rót sína að rekja til þess, að verjandi
kærða í hæstarétti hefir útvegað sakargögn frá út-
löndum, en þar sem honum hefir eigi borizt skjöl
þessi fyrr en í febrúarmán. síðastl. verður dráttur
þessi að teljast réttlættur.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Martin Muller, skipstjóri á botn-
vörpuskipinu P. G. 317 „Birgitte Richardson“
frá Weserminde, greiði 20000 kr. sekt í Land-
helgissjóð Íslands, og komi 7 mánaða einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er eigi
greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptöku
afla og veiðarfæra og um greiðslu málskostn-
aðar í héraði skulu vera óröskuð. Svo greiði
kærði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
 

164

með talin málflutningslaun sækjanda og verj-
anda í hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna, Péturs Magnússonar og Jóns Ás-
björnssonar, 200 kr. til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn
Martin Miller, skipstjóra á togaranum „Birgitte Richard-
son“ P. G. 317 frá Weserminde fyrir brot gegn ákvæð-
um laga nr. 5 frá 18. maí 1920.

Málavextir eru þessir:

Þann 25. þ. m. var varðskipið Ægir á leið austur með
landinu á landhelgissvæðinu og um kl. 0,50 síðdegis sá.
ust nokkrir togarar út af Mýrdalsvík. Einn togarinn, sem
siðar reyndist vera togari kærðs, var næst landi og virt-
ist hann stefna austur með landinu.

Kl. 0,51 gerði varðskipið eftirfarandi staðarákvörðun :

Pétursey

> 32 307
Portlandsviti

> 69" 307
Hjörleifshöfði

> 237 007
Togarinn

Ki. 1,06 var togarinn snúinn út frá landi og stefndi
þannig eftir það, þar til hann var stöðvaður af varðskip-
inu.

Kl. 1,06 gerði varðskipið þessa staðarákvörðun :

Pétursey

> 50 34
Hatta

> 542 40
Hjörleifshöfði

> 28 307

Togarinn
765

Kl. 1,13 gerði varðskipið þessa staðarákvörðun :

Portlandsviti

> 432 27
Hatta

> 61 32
Hjörleifshöfði

> 36* 34'
Togarinn

Kl. 1,18 gerði varðskipið þessa staðarákvörðun :

Portlandsviti

> 38 48
Hatta

> 65? 05
Hjörleifshöfði

> 46? 35
Togarinn

KI. 1,22 dró varðskipið upp stöðvunarmerki og kl. 1,23
var skotið lausu skoli.

Kl. 1,25 var skotið öðru lausu skoti og skömmu síðar
gaf togarinn merki um að hann stöðvaðist.

KI. 1,29 kom varðskipið að togaranum, sem var með
stjórnborðsvörpu í sjó og lagði varðskipið bauju þar og
mældi dýpið við hana og reyndist það 87 metrar og var
samstundis gerð þessi staðarkvörðun:

Portlandsviti

> 31? 29
Hatta

> 63 107
Hjörleifshöfði

sem gefur stað baujunnar 0,54 sjómilu utan landhelgislinu.

Skipstjóri togarans kom þvinæst um borð í varðskipið
og voru honum sýndar mælingar varðskipsins á kortinu.
Hann kvaðst þá hafa stýrt út frá landinu í mesta lagi 10
mínútur, áður en hann var stöðvaður af varðskipinu og
kveður hann hraða skipsins með vörpu Í sjó vera 2,5—3
|

 

166

sjómílur á kl.st. og kveðst hann hafa gert eftirfarandi stað.
arákvörðun, er hann sneri út frá landinu:
Portlandsviti
> 31 207
Hatta
> 64 007
Hjörleifshöfði
og er sá staður mjög skammt fyrir norðan bauju varð.
skipsins á kortinu. Hér fyrir réttinum hefir kærður upp-
lýst, að stýrimaður hans hafi gert þessa staðarákvörðun
einsamall og hefir hann viðurkennt hana ranga, enda er
staður togarans samkvæmt henni allt að 0,5 sjóm. fjær
landhelgislíinunni heldur en hann á að hafa verið sam-
kvæmt framburði kærðs sjálfs hér fyrir réttinum.
Þegar kærður var stöðvaður af varðskipinu, kveðst hann
hafa gert þessa staðarákvörðun við bauju varðskipsins:

Portlandsviti

> 327 00
Hatta

> 63* 07
Hjörleifshöfði

Þessa staðarákvörðun kveðst kærður hafa gert með stýri-
manni sínum og hefir skipherra varðskipsins sett stað
Þennan út í sjókortið og verður hann samkvæmt því
skammt fyrir vestan bauju varðskipsins.

Þegar kærður var kominn um borð í varðskipið, gerði
hann þessa staðarákvörðun við bauju þess:

Portlandsviti

> 320 10
Hatta

> 64 00
Hjörleifshöfði

Þvi næst var farið að bauju, sem kærður kveðst hafa lagt
og gerði varðskipið þar þessa staðarákvörðun:

Portlandsviti

> 382 02
Hatta

> 68 02'
Hjörleifshöfði
767

og gefur það stað baujunnar rétt innan við landhelgislin-
una.

Kærði mældi sömu horn og reyndust honum þau 38*
15' og 68? 13.

Kærður hefir haldið þvi fram, að hann hafi lagt bauju
þessari á landhelgislínunni.

Allar framangreindar staðarákvarðanir varðskipsins
voru gerðar af tveim foringjum þess saman, hver, nema
sú fyrsta, sem var gerð af 2. stýrimanni einum.

Skipherra varðskipsins hefir sett miðunarlínur togar-
ans frá varðskipinu á þeim tima, sem umræddar staðar-
ákvarðanir voru gerðar, út í kort það af tökusvæðinu, sem
lagt hefir verið fram hér í réttinum, en staður togarans í
þeim linum hefir ekki verið ákveðinn af varðskipinu og
staður hans ekki verið ákveðinn af þvi, fyr en á töku-
staðnum, er framangreind staðarákvörðun var gerð þar
kl. 1,29. En fjarlægð tökustaðarins frá umræddum miðun-
arlinum er samkvæmt framburði skipherrans, sem kærður
hefir samþykkt sem réttan að því leyti, samkvæmt útsetn-
ingu skipherrans í kortið, sem hér segir: Frá miðunar-
línu kl. 0,51 1,08 sjóm. frá miðunarlinunni kl. 1,06, 1,0
sjóm., frá miðunarl. kl. 1,13 0,65 sjóm. og frá miðunarlínu
ki. 1,18 0,40 sjóm. og er því fjarlægð nefndra miðanalina
innan frá landhelgislinunni á sömu stöðum 0,54, 0,4, og
0,11 sjóm. og þar eð togarinn samkv. skýrslu varðskips-
ins hefir siglt 20—-22 minútur beint út frá landi með allt
að eða um 3 sjómílna hraða, áður en hann var stöðvaður,
hefir hann samkvæmt þvi verið á eða mjög nærri um-
ræddum stöðvum í miðunarlínunni og því innan við land-
helgi eins og að framan greinir, en varðskipið var á land-
helgissvæðinu og á landhelgislínunni er tvær fyrstnefndar
mælingar voru gerðar, en togarinn var (samkv. framburði
kærðs sjálfs) austan við bauju kærðs, sem er innan við
landhelgislinuna, allan tímann, svo togarinn getur ekki
hafa verið milli landhelgislínunnar og varðskipsins kl. 1,13,
en þá var varðskipið komið út fyrir landhelgissvæðið. En
vegalengdin frá tökustaðnum þangað, sem nefndar miðun-
arlínur skera landhelgislínuna að austanverðu, er samkv.
hinum framlagða uppdrætti svo mikill, að togarinn hefir
alls ekki getað farið þá leið á þeim tíma, sem um er að
ræða, og getur því ekki hafa verið svo austarlega í miðun-
 

168

arlínunum, enda kveðst kærður hafa verið aðeins eina
sjómilu frá bauju sinni, er hann sneri frá landi.

Kærður hefir eindregið neitað þvi, að hafa verið að
veiðum í landhelgi og kveðst alitaf hafa togað utan
við landhelgislinuna og hefir hann haldið því fram, að
mælingar varðskipsins séu rangar og að ómögulegt sé að
framkvæma nákvæmar mælingar eða staðarákvarðanir á
skipi á þeirri ferð, er varðskipið var á, en hefir tekið fram,
að hann efist ekki um að mælingar varðskipsins séu gerð.
ar eftir beztu samvizku og hann efist ekki um hæfni varð-
skipsforingjanna til að gera nákvæmar mælingar undir
góðum skilyrðum.

Hann kveðst hafa kastað vörpu sinni um kl. 2 síða, þ.
t., fyrir vestan bauju sína, og síðan togað beint Í austur
misv. að baujunni og farið fram hjá henni að sunnanverðu
í 0,3 sjóm. fjarlægð frá henni kl. 2,35, þ. t. Því næst kveðst
hann hafa togað stefnuna SÁ t Á misv. til kl. 3,10 og kveðst
hann þá hafa verið kominn um eina sjómilu frá bauju
sinni. Þá kveðst hann hafa snúið til sjórnborða í 8 min-
útur, þar til hann hafði stefnuna VtS misv. og kveðst hann
hafa togað þá stefnu í 10 mínútur eða til kl. 3,28, þ.1., að
varðskipið stöðvaði hann og þar eð hann hafi þurft svo
langan tíma til að snúa og hann þurfti að fara 0,5 sjm. til
þess að snúa skipinu eins og hann gerði í þetta skipti,
heldur hann fram, að skip hans hafi ómögulega getað farið
bá vegalengd, sem varðskipið telur hann hafa farið á
umræddum tíma, en annars kveðst hann hafa farið um
eiua sjómilu (að snúningnum meðtöldum) frá því hann
byrjaði að snúa skipinu og þar til varðskipið stöðvaði
hann. Skipherrann á varðskipinu hefir haldið því fram,
að litlir togarar, eins og skip kærða, geti snúið eins og
kærði gerði á miklu skemmri tíma en kærður telur sig
safa snúið á, eða ca. 2 minútum og stýrimaður kærðs hefir
borið það íyrir réttinum, að kærði hafi snúið skipinu svo
hratt, að bann furðaði sig á bvi. En þar eð kærði hefir
viðurkennt, að hafa farið eina sjómilu á 18 minútum, verð.
ur rétturinn að líta svo á, að kærður hafi getað farið vega-
lengdina frá miðunarlínunni kl. 1,06 til.tökustaðarins, sem
er ein sjómila, á þeim 20--22 mínútum, sem liðu frá þeim
tíma, er varðskipið miðaði hann í þeirri línu og þar til
hann nam staðar, þótt eitthvað af þeim tima kynni að hafa
769

farið í að snúa skipinu, einkum þar eð upplýst er í mál-
inu að kærður togaði þá fyrir fullum krafti undan straum,
en togarinn var samkv. skýrslu varðskipsins snúinn út frá
landi á umræddum tíma kl. 1,06.

Rétturinn verður því að líta svo á, að kærður hafi ekki
með framangreindu hnekkt á nokkurn hátt mælingum
varðskipsins, sem gerðar voru með beztu tækjum af þaul-
æfðum mönnum, sem hafa staðfest þær fyrir rétti og telja
engin vandkvæði á að framkvæma þær með fyllstu ná-
kvæmni þó skipið sé á fuliri ferð og getur rétturinn því
ekki tekið neitt tillit til staðhæfingar kærðs, um að eigi
sé unnt að framkvæma nákvæmar mælingar á skipi, sem
sé á þeirri ferð, sem varðskipið var á.

Það verður því að leggja mælingar varðskipsins til
grundvallar við dóm í máli þessu og þar eða skip kærðs
samkvæmt þeim hlýtur að hafa verið innan landhelgi á um-
ræddum tíma, en hann hefir játað, að hafa þá verið að
veiðum, verður að telja löglega sannað, að hann hafi þá
verið að veiðum í landhelgi og hefir hann því að áliti rétt-
arins brotið gegn ákvæðum laga nr. ð frá 18. maí 1920 um
bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi og þykir refsing
hans, sem ekki er upplýst að hafi áður gerzt brotlegur
gegn fiskiveiðalöggjöfinni, hæfilega ákveðin, samkv. 3. gr.
nefndra laga, sbr. 1. grein laga nr. 4 frá 11. apríl 1924,
með tilliti til þess, að gengi islenzkrar krónu er nú þannig,
að hún jafngildir 5734 aurum gulls, hæfilega ákveðin
17500,00 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og komi
níu mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún
eigi greidd innan fjögra vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir,
um borð í togaranum „Birgitte Richardson“ P. G. 317 frá
Weserminde skal upptækt og andvirðið renna í sama
sjóð og sektin.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óbarfur dráttur orðið.
 

770

Mánudaginn 7. mai 1934.

Nr. 44/1934. Eggert Claessen, f. h. Metúsalems
Jóhannssonar (Eggert Claessen)
gegn
Guðmundi Guðmundssyni (Enginn).

Höfuðstóll veðskuldar fallinn í gjalddaga vegna
vangreiðslu.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 3. febr. 1934: Stefndur,
Guðmundur Guðmundsson, greiði stefnandanum, Metú-
salem Jóhannssyni, kr. 25368,50 með 6% ársvöxtum frá
22. febrúar 1932 til greiðsludags og kr. 750,00 í málskostn-
að innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa,
að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þegar mál þetta, sem áfrýjað er til staðfestingar,
var þingfest 30. f. m., mætti stefndi eigi, þótt hon-
um hafi verið löglega stefnt. Málið hefir því verið
rekið skriflega samkvæmt 38. gr. hæstaréttarlag-
anna og er dæmt samkvæmt N. 1. 1432. og 2.
gt. tilsk. 3. júní 1796.

Á meðferð málsins í héraði eða áfrýjun þess, eru
engir þeir gallar, er útiloki það, að krafa áfrýjanda
verði tekin til greina. Ber samkvæmt þessu að
staðfesta hinn áfrýjaða sestaréttardóm.

Með því að stefndi hefir tekið út áfrýjunarstefnu
í máli þessu 21. febr. þ. á., er þingfesta skyldi í sept-
embermánuði næstkomandi og hafði þar með veitt
áfrýjanda ástæðu til að áfrýja málinu til staðfest-
ingar, þykir rétt samkvæmt kröfu áfrýjanda að
dæma stefnda til þess að greiða honum málskostn-
að fyrir hæstarétti, er ákveðst 200 krónur.
71

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.
Stefndi, Guðmundur Guðmundsson, greiði á-
áfrýjanda, Eggert Claessen, f. h. Metúsalems
Jóhannssonar, 200 kr. í málskostnað fyrir

hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Málavextir eru þeir í máli þessu, að hinn 22. febrúar
1932 gaf stefndur, Guðmundur Guðmundsson, Laugaveg
159 A hér í bæ út til handa handhafa skuldabréf fyrir kr.
35000,00, og var skuldin auk vaxta og kostnaðar tryggð
með 1. veðrétti í húseign stefnds Laugaveg 159 A og erfða-
festulandinu Þvottalaugabletti XXXV. Svo var um samið í
bréfinu, að stefndur skyldi greiða vexti og afborganir af
skuldinni 1. sept. og Í. marz ár hvert, þar til skuldinni
væri að fullu lokið, og skyldi öll skuldin fallin í gjalddaga
án nokkurs fyrirvara ef þessar greiðslur væru ekki af
hendi inntar á nákvæmlega tilteknum gjalddögum og mátti
veðhafi þá taka veðið fjárnámi án undangengins dóms eða
sáttar, sbr. 15. gr. laga nr. 29, 16. dez. 1885. Greiðslur sam-
kvæmt bréfinu áttu að hefjast 1. sept. 1932 og skyldu kr.
1750,00 borgast af höfuðstól bréfsins á hverjum gjalddaga.
Vextir af skuldinni voru ákveðnir 6% p. a. Greiðslurnar 1.
sept. 1932 og 1. marz 1933 voru ekki inntar af hendi svo
sem skuldabréfið ákvað og 22. júní f. á. baðst þáverandi
handhafi skuldabréfsins, Eggert Claessen hrm. þess, að fjár-
nám yrði gert Í framangreindum eignum til tryggingar allri
skuldinni ásamt vöxtum og kostnaði. Var beiðni þessi tekin
fyrir í fógetarétti Reykjavíkur 6. júlí f. á. og eftir að málið
hafði verið sótt og varið fyrir þeim rétti, var hinn 28. júlí
kveðinn upp sá úrskurður, að hið umbeðna fjárnám skyldi
fara fram og var fjárnámið siðan framkvæmt 31. júlí f. á.

Úrskurði þessum og eftirfarandi fjárnámsgerð áfrýjuðu
 

712

báðir aðiljar fjárnámsins til hæstaréttar, en þar gekk dóm-
ur í málinu 24. nóv. f. á. á þá leið, að bæði fógetaréttar-
úrskurðurinn og fjárnámsgerðin voru úr gildi felld. Voru
þessi úrslit byggð á þeim grundveili, að þar sem hér var
um handhafabréf að ræða, hafi stefndum ekki verið skylt
að greiða fyr en hann hafði verið krafinn um greiðslu,
en það hafi verið gert fyrst hinn 29. júní f. á. Gjalddagi
umrædds veðskuldabréfs, í þeirri merkingu sem 15. gr. laga
nr. 29, 1885 notar orðið hafi því ekki verið fyr en þann
dag, og þar sem fjárnámið hafi byrjað 6. júlí næst á eftir
hafi frestskilyrði nefndrar lagagreinar ekki verið fullnægt.

En nú hefir Metúsalem Jóhannsson, Ingólfsstræti 16,
hér í bæ, sem handhafi og eigandi umrædds veðskulda-
bréfs höfðað mál þetta á hendur stefndum fyrir gestarétt-
inum samkvæmt heimild í bréfinu með stefnu útgefinni 2.
dez. s.1. og krafizt þess, að stefndur verði dæmdur til þess
að greiða sér höfuðstól skuldarinnar, kr. 25368,50, með
6% ársvöxtum frá útgáfudegi þess, 22. febr. 1939 til
greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu eða eftir mati
réttarins.

Gerir stefnandi þá grein fyrir framangreindum kröfum,
að skuld stefnds hafi um það leyti sem umrætt skuldabréf
var gefið út aðeins numið hinni umstefndu upphæð, enda
þótt skuldabréfið væri talið hljóða um kr. 35000.00. Þá tel-
ur stefnandi skuldina alla fallna í gjalddaga vegna van-
skila stefnds.

Stefndur hefir ekki haldið því fram að höfuðstóll
skuldabréfsins sé of hátt talinn. Eigi að síður hefir hann
mótmælt kröfum stefnanda. Byggir hann mótmæli sín á
því, að meðan framangreind fjárnámsgerð var undir á-
frýjun hafi engin greiðsluskylda hvílt á honum. Hann hafi
þá ekki getað vitað hve mikið hann ætti að greiða og jafn-
vel ekki hverjum. Nú hafi aðeins liðið 9 dagar frá því úrslit
fengust í hæstarétti og þangað til stefna í málinu var birt,
og telur hann að sá dráttur hafi verið svo óverulegur, að
höfuðstóll bréfsins hafi ekki verið í gjalddaga fallinn er
málið var höfðað. En ástæðuna til þess að hann hafi ekki,
er mál þetta hófst, verið búinn að inna afborganir þær af
hendi, er þá áttu að vera greiddar, kveður stefndur þá, að
eftir að höfuðstóll bréfsins hafði verið færður niður, hafi
vafi getað leikið á, hve háar afborganir af bréfinu
713

skyldu vera, hvort þær skyldu miðast við það, að bréfið
yrði borgað á 10 árum eða hinsvegar vera kr. 1750,00, eins
og upphaflega var ákveðið, og þar sem stefnandi hafi ekki
látið uppi til hvers hann hafi ætlazt í þessu efni, telur
stefndur sér ekki hafa verið skylt að bjóða fram greiðslu.

Það verður nú ekki séð, að stefndur hafi nokkru sinni
boðið fram nokkra greiðslu upp í umrætt skuldabréf,
hvorki á afborgunum eða vöxtum, enda þótt honum hafi
frá 29. júní f. á. verið það fullkunnugt hverjir hafi verið
réttir heimildarmenn bréfsins og hann hafi verið krafinn
um greiðslu. Ber því að fallast á það hjá stefnanda, að um-
rætt skuldabréf hafi, er mál þetta var höfðað, allt verið í
gjalddaga fallið og verða þá framangreind mótmæli stefnds
ekki tekin til greina.

Þá heldur stefndur því fram, að stefnandi hafi bakað
sér 16000 króna tjón með því að hindra hagkvæma sölu á
hinni veðsettu húseign, og hefir hann krafizt þess, að sú
upphæð komi til frádráttar frá hinni umstefndu skuld. En
gegn mótmælum stefnanda hefir stefndur ekki sannað
þessa staðhæfingu sina og hefir þá umrædd mótbára hans
heldur ekki við rök að styðjast. Verða þá úrslit málsins
þau, að stefndur verður dæmdur til þess að greiða hina
umstefndu upphæð með vöxtum eins og krafizt hefir verið
svo og málskostnað, sem ákveðst kr. 750,00.

Mánudaginn 7. maí 1934.

Nr. 70/1933. H/f Sandgerði (Th. B. Lindal)
gegn
Árna Einarssyni
(Garðar Þorsteinsson).
Krafa um frádrátt á kaupverði vegna meintra galla
eigi tekin til grein.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 12. apríl 1933: Stefnd-

ur, h/f. Sandgerði, greiði stefnandanum, Árna Einars-
syni, kr. 1565,00 með 6% ársvöxtum frá 12. dez. 1928 til
 

774

greiðsludags innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu
dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum.
Málskostnaður fellur niður.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess, aðallega, að hann
verði algerlega sýknaður í máli þessu, en fil vara,
að hann verði dæmdur til að greiða hina umstefndu
upphæð að frádregnum þeim afslætti á kaupverði
mótors þess, er í málinu segir, og bótum vegna
galla á honum, svo sem hvort tveggja þetta yrði
metið af dómkvöddum óvilhöllum mönnum. Svo
krefst áfrýjandi málskostnaðar bæði í héraði og
fyrir hæstarétti. Stefndi hefir krafizt staðfestingar
á ákvæði dómsins um greiðslur og málskostnað
bæði í héraði og fyrir hæstarétti.

Samkvæmt flutningi málsins verður að gera
ráð fyrir því, að ofannefndur mótor hafi að vit-
und kaupanda verið steinoliumótor, er þó gæti
notað hráolíu, þegar hann gengi með fullum krafti,
en til þess telur stefndi dynamóinn, er áfrýjandi
virðist hafa ákveðið sjálfur án atbeina stefnda,
hafa verið of litinn og hefir áfrýjandi ekki
hnekkt þessari staðhæfingu stefnds. Eftir þessu
verður að telja, að áfrýjandi hafi ekki fullnægt
skilyrðinu til þess, að mótorinn gæti notað hrá-
olíu, og með þvi að ekki verður séð, að stefndi
hafi tekið á sig nokkra áhættu viðvíkjandi þessu
skilyrði, þá verður að líta svo á, að hann hafi full-
nægt skuldbindingum sinum um kosti áðurnefnds
mótors. Ber því þegar af þessari ástæðu að staðfesta
niðurstöðu hins áfrýjaða dóms um greiðslu um-
stefndrar skuldar með vöxtum. En ákvæði hans um
málskostnað verður eigi breytt áfrýjanda í hag,
með því að hann hefir ekki áfrýjað dóminum.
715

Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir

hæstarétti með 300 krónum.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.
Áfrýjandi, h/f Sandgerði, greiði stefnda, Árna
Einarssyni, 300 krónur í málskostnað fyrir
hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu út-
gefinni 24. okt. 1931 af Árna Einarssyni, klæðskera hér
í bæ, gegn h/f. Sandgerði, til greiðslu skuldar að upp-
hæð kr. 1565,00 með 6% ársvöxtum frá 12. dez. 1928 til
greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu.

Málavexti kveður stefnandi þá, að stefndur hafi í dez-
ember mánuði 1928 keypt Kelvin-vél (mótor) af Ólafi
Einarssyni, vélfræðing hér í bænum og hafi kaupverðið
verið ákveðið kr. 3000,00, en við það bættist kostnaður
við uppsetningu vélarinnar í Sandgerði kr. 215,00. Upp í
þetta hvortveggja hafi stefndur aðeins greitt kr. 1650,00
og standi þá hin umstefnda upphæð eftir, en kröfuna hef-
ir stefnandi fengið framselda til eignar.

Stefndur hefir viðurkennt það, að hann hafi keypt um-
rædda vél, en heldur því hinsvegar fram að svo hafi verið
um samið, að uppsetningin á vélinni í Sandgerði skyldi
vera innifalin í kaupverðinu kr. 3000,00 og sé því krafa
stefnanda þegar af þessum ástæðum of hátt talin um kr.
215,00. En þar sem stefndur hefir ekki gegn mótmælum
stefnanda sannað. að samið hafi verið með þessum kjör-
um, eða upplýst, að upphæð sú, sem seljandi vélarinnar
hefir reiknað sér fyrir uppsetningu hennar sé óhæfilega
há, þá verður framangreind mótbára stefnds ekki tekin
til greina.

15
 

716

Þá kveður stefndur, að svo hafi verið tilskilið, að vél-
in gæti brent hráolíu og hafi þetta atriði verið veruleg
forsenda fyrir kaupunum af sinni hálfu, en á daginn hafi
komið, að hún geti aðeins gengið fyrir bensíni og hreinni
olíu. Kveður hann að verðmismunur á eldsneyti því, er
orðið hafi að nota við vélina og hráolíu nemi mun meiri
upphæð en þeirri, sem stefnt er til greiðslu á, eða kr.
2595,04 á tímabilinu frá því vélin var tekin til notkunar
og fram til 18. mai f. á. Telur stefndur að beint tjón, sem
hann hafi beðið við það, að vélin gat ekki brent elds-
neyti því, sem áskilið var, nema að minnsta kosti þessari
upphæð, og að sjálfsögu beri seljandi vélarinnar, fyr-
greindur Ólafur ábyrgð á tjóninu og eigi að bæta það.
Sé því ljóst, að hann sem seljandi hafi ekkert átt inni hjá
sér, er hann framseldi stefnanda umstefnda kröfu, og
stefnandi hafi þá heldur ekki getað eignast nokkurra
kröfurétt á hendur sér við framsalið. Hefir stefndur á
þessum grundvelli krafizt algerðrar sýknu og málskostn-
aðar hjá stefnanda eftir mati réttarins.

Stefnandi hefir nú ekki mótmælt því, að umrædd
skaðabótakrafa ef rétt væri, geti komið til skuldajafnaðar
í máli þessu. Hinsvegar hefir hann mótmælt réttmæti
hennar og haldið fast við kröfur sínar, þær er um getur
hér að framan.

Í málinu er það viðurkennt að svo hafi verið samið um,
að umrædd vél skyldi geta gengið fyrir hráoliu. Þá er það
fyllilega upplýst að þessu ákvæði fullnægði vélin ekki,
heldur varð að nota við rekstur hennar bensin og hreina
olíu eins og að framan er drepið á. Enn kemur það fram,
að stefndur hefir fyrst eftir að hann fékk vélina kvartað
yfir þessu við seljanda hennar, og hann reynt að bæta úr
gallanum, en árangurslaust. Hinsvegar er ekki upplýst, að
stefndur hafi nokkru sinni tilkynnt seljanda eða látið 6-
tvírætt í ljósi við hann, að hann mundi neyta þess réttar
er hann kynni að hafa til riftunar á kaupunum eða til
skaðabóta vegna umrædds galla á vélinni, fyrr en hann
nú í máli þessu kemur fram með fyrnefnda skaðabóta-
kröfu til skuldajafnaðar við eftirstöðvar kaupverðsins. En
að áliti réttarins hefir stefndur að svo löngum tíma liðn-
um fyrirgert réttinum til þess að bera gallann fyrir sig og
krefjast skaðabóta vegna hans, og verða því úrslit málsins
711

þau, að stefndur verður dæmdur til þess að greiða hina
umstefndu upphæð með vöxtum eins og krafizt hefir ver-
ið, en það þykir eftir atvikum rétt að málskostnaður falli

niður.

Mánudaginn 7. mai 1934.

Nr. 11/1934. Réttvísin og valdstjórnin
(Pétur Magnússon)
gegn
Vernharði Eggertssyni

(Eggert Claessen).

Brot g. 238. gr. hegnl. m. m.

Dómur aukaréttar Reykjavikur 9. dez. 1933: Ákærður,
Vernharður Eggertsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 3 mánuði. Hann greiði 500 króna sekt, er
renni í ríkissjóð, og komi einfalt fangelsi í 30 daga í stað
sektarinnar ef hún ekki er greidd innan 15 daga frá lög-
birtingu dóms þessa. Hann greiði og Kristni Kristjáns-
syni 40 krónur í skaðabætur innan sama tíma og sektina.
Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar, þar með tal-
inn kostnað við gæsluvarðhald sitt.

Dómi þessum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Ákærði hefir með verknaði þeim, sem lýst er í
hinum áfrýjaða aukaréttardómi gerzt brotlegur
gegn 238. gr. hinna almennu hegningarlaga, 5. og
6. gr. laga nr. 70, 8. sept. 1931 um notkun bifreiða,
og 45. og 46. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur
7. jan. 1930. Þykir refsing ákærða, sem 4 sinnum
áður hefir verið dæmdur fyrir auðgunarglæpi
hæfilega ákveðin í einu lagi, sbr. 63. gr. hegningar-
laganna, fjögurra mánaða fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi og er þá tekið tillit til þess, að á-
 

118

kærði hefir undir rekstri málsins í héraði setið 18
daga í gæzluvarðhaldi án þess að rannsókn máls-
ins gæfi tilefni til þess.

Ákvæði aukaréttardómsins um skaðabætur til
Kristins Kristjánssonar og um málskostnað í hór-
aði staðfestast og ákærði greiði allan áfrvjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings-
laun sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 kr.
til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Ákærður, Vernharður Eggertsson, sæti fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í fjóra mán-
uði. Hann greiði Kristni Kristjánssyni 10 kr. í
skaðabætur og ennfremur greiði hann allan
kostnað sakarinnar í héraði og fyrir hæsta-
rétti, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, málflutn-
ingsmannanna, Péturs Magnússonar og Egg-
erts Claessen, 60 kr. til hvors.

Dóminum skal fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu
höfðað gegn Vernharði Eggertssyni gæslufanga í hegn-
ingarhúsinu fyrir brot gegn ákvæðum 23. kapitula hinna
almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869 og lögum nr. 51
frá 1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegn-
ingarlöggjöfinni og viðauka við hana, ennfremur fyrir
brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64, 1930, bifreiða-
laganna nr. 71, 1931 og lögreglusamþykkt Reykjavíkur.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Hinn 21. í, m.
719

skildi Kristinn Kristjánsson, bifreiðarstjóri, Njálsgötu 77,
bifreið sína, BR. E. 800, eftir fyrir utan húsið Hverfisgötu 40
meðan hann brá sér inn í búð. Er hann hafði haft skamma
viðdvöl í búðinni varð honum litið út um glugga, og sá
hann þá að bifreið hans var ekið austur götuna með
miklum hraða. Fór hann því samstundis út og náði sér í
bifreið, sem bar þar að í Þessum svifum, og ók eftir hinni
bifreiðinni, eins hart og bifreiðarstjórinn þorði. Er þeir
komt nokkuð inn fyrir Arbæ, sáu þeir Þifreiðina R. E.
800. Var hún þá stöppuð og hafði farið út af veginum,
en ekki oltið um. Í bifreiðinni var ákærður og ætlaði
hann að leggja á flótta, en bifreiðarstjórarnir náðu hon-
um og komu með hann á lögreglustöðina.

Ákærður kveðst hafa verið alldrukkinn þennan dag og
kveðst um eitt leytið hafa verið á slangri á Hverfisgöt-
unni. Sá hann þá hvar bifreiðin R. E. 800 stóð fyrir utan
búð þar og var bifreiðin í gangi. Snaraði hann sér því
upp í bifreiðina og ók af stað, kveðst hafa verið að hugsa
um að fara á henni austur á Eyrarbakka. Hann kveðst
muni hafa ekið á 4050 kílómetra hraða á klukkustund
inn Hverfisgöluna, en er hann kom inn fyrir Vatnsþró.
kveðst hann muni hafa farið upp í allt að 100 kilóm.
hraða. Þó er þetta ágiskun hans, því hann leit ekki á
hraðamæli bifreiðarinnar, en hann kveðst hafa farið
eins og skot fram úr bifreiðum þeim er um veginn fóru.
Að lokum keyrði hann bifreiðina út af veginum fyrir
innan Árbæ svo sem fyrr er sagt, en bifreiðin skemmdist
ekkert.

Ákærður hafði ekkert Ökuskirteini til að stýra bifreið.

Eigandi bifreiðarinnar R. E. 800 hefir gert 40 króna
skaðabótakröfu fyrir kostnað við að elta ákærðan og
tímatap; er hann hlant við það. Ákærður hefir ekkert haft
við þá skaðabótakröfu að athuga.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
dezember 1909. Hann hefir setið í gæzluvarðhaldi frá 22.
nóvbr. til þessa dags. Honum hefir verið refsað svo sem
hér segir: Með dómi aukaréttar Reykjavíkur uppkveðn-
um 23. september 1931 var hann dæmdur í 20 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi skilorðsbundið fyrir ein-
faldan þjófnað, með dómi sama réttar uppkveðnum 28.
október 1931 var hann dæmdur í fangelsi við venjulegt
 

780

fangaviðurværi í 4 mánuði fyrir einfaldan þjófnað, með
dómi sama réttar uppkveðnum "7. júni 1932 var hann
dæmdur í fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 6 mán-
uði fyrir einfaldan þjófnað, og loks var hann með dómi
sama réttar uppkveðnum 16. febrúar 1933 dæmdur í 19
mánaða betrunarhússvinnu fyrir innbrotsþjófnað.
grein hinna almennu hegningarlaga, 20. grein áfengislag-
anna, 5. og 6. grein bifreiðarlaganna og 45. og 46. grein
lögreglusamþykktar Reykjavíkur, og þykir refsing sú, sem
hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 3 mánuði. Auk þess sæti hann 500
króna sekt fyrir brot sitt gegn bifreiðalögunum, áfengis.
lögunum og lögreglusamþykkt Reykjavikur. Renni sektin
í ríkissjóð og verði hún ekki greidd innan 15 daga frá lög-
birtingu dóms þessa komi í hennar stað einfalt fangelsi
í 30 daga. Þá greiði ákærður Kristni Kristjánssyni, Njáls-
götu 77, 40 krónur innan sama tíma og sektina.

Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar, Þar á meðal
kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt.

Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið.

Miðvikudaginn 9. maí 1934.

Nr. 46/1934.  Valdstjórnin og réttvísin
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Konráði Pálssyni Þormar
(Gústaf A. Sveinsson).

Brot gs. 205. gr. hegnl. og 16. gr. áfengisl. 64/1930.

Dómur aukaréttar Neskaupstaðar 30. nóv. 1933: Ákærði,
Konráð Pálsson Þormar, greiði 150 króna sekt í ríkissjóð
innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann
12 daga einföldu fangelsi í hennar stað. Svo greiði ákærð-
ur allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað.

Ennfremur greiði hann Ásmundi Sigurjónssyni kr.
50,00 í skaðabætur innan 15 daga frá lögbirtingu dómsins.

Dóminum að fullnægja með aðför að lögum.
781

Dómur hæstaréttar.

Brot ákærða varðar eins og í hinum áfrýjaða
dómi segir við 205. gr. almennra hegningarlaga, 16.
gr. áfengislaga nr. 64 1930 og 4. gr. lögreglusam-
þykktar Neskaupstaðar 28. okt. 1930, og þykir refs-
ing hans hæfilega ákveðin í einu lagi, með hliðsjón
af 63. gr. almennra hegningarlaga, 10 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði hann Ás-
mundi Sigurjónssyni 50 krónur í bætur. En rétt
þykir að ákveða frestun á fullnustu refsingarinnar
næstu 5 ár frá uppkvaðningu dóms þessa og niður
skal hún falla, ef ákærði heldur skilorð laga nr.
39/1907 og greiðir áðurnefndar bætur innan 30 daga
frá birtingu dóms þessa. Ákærði greiði allan sakar-
kostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 60 krónur til hvors.

Það er aðfinnsluvert við meðferð málsins í hér-
aði, að fæðingarvottorð ákærða hefir ekki verið út-
vegað enda þótt þess væri kostur án nokkurs drátt-
ar á málinu, að læknisvottorð um áverka Ásmund-
ar Sigurjónssonar hefir ekki verið fengið fyr en
eftir að dómur var kveðinn upp í málinu í héraði,
enda virðist héraðsdómarinn hafa talið, að kær-
andinn, Ásmundur Sigurjónsson, hafi átt að út-
vega það, í stað þess að slíkt var embættisskylda
héraðsdómarans, og loks, að ákærðum hefir ekki,
að því er séð verður, verið veittur kostur á að fá
sér skipaðan talsmann í málinu.

Því dæmist rétt vera:
Ákærði, Konrað Pálsson Þormar, sæti 10 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og greiði
 

Ásmundi Sigurjónssyni 50 krónur í bætur. En
fresta skal fullnustu refsingarinnar 5 ár frá
uppkvaðningu dóms þessa og niður skal hún
falla að þeim tíma liðnum, ef ákærði heldur
skilorð laga nr. 39/1907 og greiðir áðurnefndar
bætur innan 30 daga frá birtingu dóms þessa,
Svo greiði ákærði allan sakarkostnað bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna, Stefáns Jóhanns Stefánssonar og Gustafs
A. Sveinssonar, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinnar
bálfu gegn Konráði Pálssyni Þormar, Þórsmörk hér í bæ,
fyrir brot gegn ákvæðum 18. kap. alm. hegningarlaga frá
25. júní 1869, fyrirmælum áfengislaga nr. 64, 19. maí 1930
og 4. gr. lögreglusamþykktar fyrir Neskaupstað frá 28. okt.
1930.

Málavextir eru eins og hér greinir, sem sannað er með
játningu ákærða og öðru, sem upplýst er í málinu. Að
kvöldi laugardags 21. október síðastl. var Ásmundur Sigur-
jónsson, Strandarhúsi, hér í bæ, ásamt Öðrum manni á
gangi eftir Strandgötunni á móts við verzlunarhús Har-
alds Víglundssonar kaupm. Kom ákærður Konráð Páls-
son Þormar þar á móti þeim og var hann ölvaður. Snéri
hann sér að Ásmundi og bað hann að tala við sig. Er þeir
höfðu talazt við litla hríð, þá gefur ákærði Ásmundi alveg
tilefnislaust hnefahögg á vinstra gagnauga, svo hann féll
á götuna af svima. Hafði ákærði sig þegar á burt, en Ás-
mundur komst von bráðar á fætur aftur og lét síðan
binda um meiðsli þau, er hann hafði fengið við höggið.
183

Hafði Ásmundur marizt fyrir neðan augað og sprungið
fyrir svo blæddi úr og komið bólga í kringum augað.

Fór hann daginn eftir með það til læknis, og átti í
þessu nokkra daga uns hann varð jafngóður.

Þetta sama laugardagskvöld var haldinn hér í bænum
opinber dansskemmtun, og var ákærði þar mjög mikið
ölvaður án þess þó að hann gerði þar neinar óspektir.
Nokkru löngu áður en þetta gerðist, sem hér hefir verið
frá sagt, hefir kærði játað að hafa ráðizt að nefndum Ás-
mundi Sigurjónssyni bak við samkomuhús Goodtemplara
Þegar dansskemmtun fór fram þar. Eftir nokkrar rysk-
ingar voru þeir skildir að, áður en nokkur meiðsli hlyt-
ust af.

Nefndur Ásmundur Sigurjónsson hefir og haldið þvi
fram að ákærður hafi auk þessa ráðizt tvisvar á sig að
ósekju, en það hefir eigi orðið sannað gegn ákveðinni
neitun ákærða.

Ásmundur Sigurjónsson hefir krafizt 250 króna skaða-
bóta, en þá kröfu lækkaði hann niður í 100 krónur með
því að hún yrði greidd þá strax, en hvortveggju greiðsl-
unni hefir ákærður mótmælt sem of hárri, en boðizt til
að greiða 50 krónur. Þar sem nefndur Ásmundur hefir
eigi fært nægar sannanir fyrir kröfum sínum verður eigi
hægt að dæma honum í þessu máli hærri skaðabætur en
50 krónur fyrir læknishjálp, vinnutap og óþægindi.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna. Hann
er fæddur 24. sept. 1913 og hefir ekki áður sætt sekt né
ákæru fyrir neitt brot. Brot það, er ákærður hefir sam-
kvæmt framansögðu orðið sekur um, varðar við 205. gr.
hegningarlaga frá 25. júni 1869, og jafnframt, þar sem
verknaður sá fór fram á almannafæri, við 4. gr. lögreglu-
samþykktar fyrir Neskaupstað frá 28. okt. 1930 og 16. gr.
áfengislaga nr. 64 frá 19. mai 1930.

Refsing sú, er ákærður hefir til unnið, þykir hæfilega
ákveðin 150 króna sekt í ríkissjóð, er greiðist innan 30
daga frá lögbirtingu dóms þessa ella sæti ákærður í henn-
ar stað einföldu fangelsi í 12 daga. Svo greiði ákærður
allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið og.
meðferð þess verið vitalaus.
784

Föstudaginn 11. maí 1934.

Nr. 34/1934. Réttvísin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Adam Emil Kempf og Knud Busk
(Eggert Claessen).

Brot g. 231. sbr. 46. og 48. gr. hgnl.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 11. jan. 1934: Ákærð-
ur, Adam Emil Kempf, sæti betrunarhússvinnu í 12 mán-
uði. Ákærður, Knud Busk, sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 4 mánuði. Ákærðir greiði in solidum
allan kostnað sakarinnar, en hvor um sig kostnaðinn við
gæsluvarðhald sitt.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Það verður að telja sannað, að hinir ákærðu
hafi framið innbrot það, er lýst er í hinum áfrýj-
aða dómi, jafnframt í því skyni að stela áfengi, er
vera kynni í sumarbústaðnum, enda þótt prófin
um þetta atriði séu eigi svo glögg, sem æskilegt
hefði verið. Verknaður hinna ákærðu er því ein
þeirra athafna, sem lýst er í 4. tölulið 231. gr. al-
mennra hegningarlaga, sbr. 1. málsgr. 46. og, að
því er ákærða Knud Busk varðar, einnig 48. gr.
sömu laga. Refsing ákærða, Adam Emil Kempf,
þykir hæfilega ákveðin samkvæmt 7. sbr. 8. gr.
laga nr. 51/1928 og 46. gr. hegningarlaganna, 6
mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. En
refsing ákærða, Knud Busk, ákveðst 45 daga fang-
elsi sömu tegundar samkvæmt 7. gr. laga nr.
51/1928, sbr. 46. og 48. gr. almennra hegningarlaga,
en rétt þykir að fresta fullnustu refsingar hans og
niður skal hún falla að 5 árum liðnum frá upp-
785

kvaðningu dóms þessa, ef ákærði heldur skilorð
laga nr. 39/1907. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um
greiðslu sakarkostnaðar þykir mega staðfesta. Svo
ber að dæma hina ákærðu til að greiða in solidum
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar á meðal
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 80 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Adam Emil Kempf, sæti 6 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og á-
kærði, Knud Busk, 45 daga fangelsi sömu teg-
undar, en fresta skal fullnustu refsingar hins
síðarnefnda og niður skal hún falla að liðn-
um 5 árum frá uppkvaðningu dóms þessa, ef
hann heldur skilorð laga nr. 39/1907. Ákvæði
hins áfrýjaða dóms um greiðslu sakarkostn-
aðar í héraði skulu vera óröskuð. Hinir á-
kærðu greiði in solidum allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar á meðal málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna,
Sveinbjarnar Jónssonar og Eggerts Claessen,
80 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Adam
Emil Kempf og Knud Busk gæsluföngum í hegningarhús-
inu hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 23. kapitula
 

786

hinna almennu hegningarlaga frá 25. Júni 1869 og lögum
nr. 51 frá 1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á
hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana.

Málavextir eru þeir sem nú skal greina, sannaðir með
cigin játningu ákærðu, sem kemur heim við það, sem á
annan hátt er upplýst í málinu.

Miðvikudaginn 6. dezember f. á. klukkan á 7 tímanum
að kvöldi lagði Tryggvi Einarsson, Miðdal í Mosfellssveit
af stað heimanað frá sér, ásamt gesti. sem var í Miðdal,
Steingrími Hinrikssyni að nafni. Var ferðinni heitið að
Gunnarshólma og voru þeir á bifreið. Er þeir komu að
brúnni yfir Hólmsá, fóru þeir úr bifreiðinni og gengu
inn að sumarbústað frú Soffíu Jakobsen, sem er skammt
fyrir ofan Geitháls. Tryggvi hafði þá fyrir skemstu tapað
kaninum heimanað frá sér og hafði frétt að þær mundu
halda sig þarna. Er þeir nálguðust sumarbústaðinn sáu
þeir ljósglampa við norðurdyr hússins, þótti þeim þetta
allgrunsamlegt á þessum tíma sólarhringsins. Biðu þeir
nú um stund en gengu síðan í kringum húsið og beyrðu
þá einhver högg inni fyrir, sáu þeir og í gegnum rifu á
hlera á suðurhlið hússins lítinn olíulampa á gólfinu og
logaði á honum. Héldu þeir nú að þarna mundi ef til vill
vera komið heimilisfólk þarna og löbbuðu niður að bíl
sínum aftur, en fóru síðan upp eftir aftur í því skyni að
hafa tal af fólkinu. En er þangað kom var hvergi ljós að
sjá í sumarbústaðnum. Börðu þeir nú að dvrum og köll-
uðu, en enginn ansaði. Færðu þeir sig nú vestur að sum-
arbústað Kaabers, sem er þar skammt frá og biðu þar um
stund. Allt í einu sáu þeir einum manni bregða fyrir í
nánd við húsið, og hlupu þeir þá strax á eftir honum.
Girðing er í kringum tún sumarbústaðarins, og sáu þeir
Tryggvi að mennirnir voru tveir er þeir voru að riðlast
vfir girðinguna. Hófst nú eltingaleikur, en Steingrímur
drógst aftur úr, vegna þess að hann var þannig klæddur
til fótanna að honum var erfitt um hlaup, en Tryggvi var
rétt á eftir þeim, voru ca. 15 faðmar á milli þeirra. Ann-
ar þeirra, sem eltur var, hafði byssu meðferðis og stað-
næmdust þeir öðru hvoru að sögn Tryggva og miðaði þá
sá, sem byssuna bar, henni á hann, og stoppaði Tryggvi
þá líka, en síðan tóku þeir á rás aftur. Loks er þeir voru
komnir að svokölluðum Kotás, sem er afliðandi brekka.
781

var Steingrímur búinn að ná Tryggva, og voru þeir neð-
arlega í brekkunni, en hinir komnir upp á brúnina, þá
hleypti annar maðurinn úr byssu sinni á þá. Hættu þeir
þá við eltingaleikinn, en hinir hurfu út í náttmyrkrið.
Fór Tryggvi síðan að Lögbergi í Mosfellssveit og hringdi
til lögregluvarðstofunnar í Reykjavík og sagði sínar far-
ir ekki sléttar. Lögreglan fór þegar á vettvang. Þóttu á-
kærðir í máli þessu þegar nokkuð grunsamlegir, vegna
þess að þeir höfðu sézt á þessum slóðum nokkru áður og
höfðu þá byssu meðferðis og þóttust vera á skyttirii.
Lögreglan fór samstundis heim til Emil Kempf á Hverfis-
götu 83. Var hann ekki heima, en stúlka sú, sem hann byr
með, sagði að hann hefði farið þá klukkan 4 um daginn
eitthvað inn fyrir bæinn á rjúpnaveiðar og hefði ákærð-
ur Knud Busk verið með honum. Var nú settur lögreglu-
vörður um húsið. Síðan var farið að leita að ákærðum en
þeir fundust ekki. En klukkan um 4 um nóttina komu þeir
að íbúðarhúsi Kempf. og tók lögreglan þá fasta og fór
með þá á lögreglustöðina. Höfðu þeir meðferðis tvi-
hleypta haglabyssu Kaliber 16, og nokkur hlaðin skot-
hylki.. Voru þeir síðan samstundis fluttir í fangahúsið.

Er fyrir réttinn kom, þá neituðu þeir með öllu að
vera valdir að innbrolinu hjá frú Jakobsen, en héldu því
fram, að þeir hefðu verið á skyttiríi upp í Mosfellssveit,
en ekki komið nálægt Geithálsi. Tryggi og Steingrímur
athuguðu þá í réttinum en treystust ekki til að þekkja
þá, þar sem svo skuggsýnt var orðið, er þeir voru í elt-
ingaleiknum. Síðan voru ákærðir úrskurðaðir í gæzlu-
varðhald og lögreglan reyndi að upplýsa málið eftir föng-
um. Meðal annars fann hún spor mannanna í leirflagi að
tilvísun Tryggva í Miðdal og mældi þau, og bar þau
saman við skó ákærðu og pössuðu þeir að því er bezt
varð séð, nákvæmlega við spor þau, er mæld voru. En á-
kærðir héldu fast við það, að þeir væru alsaklausir af
verknaði þessum.

Loks hinn 2. janúar viðurkenndi ákærður Kempf, að
hann og Busk hefðu verið þarna að verki, og Busk við-
urkenndi hið sama daginn eftir. Þeir skýrðu svo frá, að
þeir hefðu farið á skyttirí þennan dag, án þess nokkuð
að hafa innbrot í hyggju. En Kempf var að hugsa um
að fé sér einhvern góðan stað til þess að brugga í, og
 

188

varð það því úr, að þeir fóru að ráðum Busk í sumarbústað
frú Jakobsen, en Busk hafði komið þangað einu sinni
síðastliðið sumar, ásamt öðrum manni að sækja hey til
frú Jakobsen, en Kempf hafði aldrei komið þangað áður.
Er þeir komu þangað tók Kempf hlera frá norðurdyrum
hússins, en lykillinn stóð í skránni að innanverðu. Kempf
hafði töng á sér, stakk henni inn í skráargatið að utan-
verðu og kleip með henni utan um oddinn á lyklinum,
og gat snúið lyklinum og á þann hátt opnað eldhúsið. Er
þeir komu inn þá kveiktu þeir ljós. Síðan braut Kempf
upp buffet, er þar var inni, með skrúfjárni, sem þeir fundu
í húsinu, en Busk hélt á ljósinu á meðan. Var meiningin
að leita þarna eftir víni. Er þeir höfðu haft skamma við-
dvöl þarna inni urðu þeir varir mannaferða. Þeim tókst
þó að komast burt frá bústaðnum án þess að þeim yrði
veitt eftirför. en urðu þá varir við, að þeir höfðu gleymt
byssu þeirri, sem þeir höfðu verið með fyrir utan húsið.
og þótti þeim það ófært og töldu víst, að upp mundi kom-
ast um innbrotið, ef byssan fyndist. Fór þvi Kempf til
baka aftur og náði í byssuna, en er hann var að fara frá
húsinu, þá veittu Tryggvi og Steingrímur honum eftirför.
svo sem fyr segir.

Það var ákærður, Emil Kempf, sem hleypti úr byssunni.
Byssan var óhlaðin, en er hann taldi, að Busk gæti ekki
hlaupið lengur, og þeir voru komnir upp á hæð þá, sem
kölluð er Kotás, ákvað hann að skjóta úr byssunni, til þess
að hræða eltingamennina. Fékk hann þá patronu hjá
Busk og sagði honum að hann ætlaði að skjóta til að hræða
þá, en Busk bað hann að passa sig með það, að láta skotið
ekki hitta þá. Siðan hleypti Kempf úr byssunni. Hann
heldur því fram, að hann hafi miðað tveim til þrem föðm-
um til hægri við eltingámennina og um tveim föðmum
fyrir ofan höfuð þeirra. Busk hefir og borið, að Kempf
hafi skotið langt yfir höfuð þeirra.

Samkvæmt mælingu lögreglunnar eftir uppgjöf Tryggva
hefir Kempf skotið á þá á 22 metra færi, og stóðu ákærðir
mun ofar í brekkunni. Steingrímur stóð hægra megin við
Tryggva og var ca. faðmur á milli. Tryggvi kveður, að
hann hafi heyrt hvininn í höglunum til hægri fyrir ofan
höfuð sér, en Steingrími fannst höglin hvina rétt fyrir
ofan höfuð hans.
189

Auk þess hafa Steingrímur og Tryggvi borið það, að
meðan á eltingaleiknum stóð, hafi ákærður, er þeir stopp-
uðu, miðað byssunni á þá, til að hræða þá, en því hafa
ákærðir neitað. Þá er það upplýst, að sama kvöldið og
innbrotið var framið, þá hittu ákærðir vetrarmann frá
Árbæ, Ásgrím að nafni, skammt frá Árbæ. Hefir Ásgrímur
þessi borið, að Kempf hafi beðið sig um tóbak í pípu, en
er hann vildi ekki gefa honum það, þá hafi Busk miðað
byssu sinni á hann. En þessu hafa ákærðir eindregið
neitað.

Ákærðir eru komnir yfir lögaldur sakafmanna. Emil
Kempf fæddur 26. jan. 1902, en Knud Busk fæddur 18. júni
1910. Busk hefir ekki verið refsað fyr, svo vitað sé, en
Kempf hefir með dómi aukaréttar Reykjavíkur uppkveðn-
um 30. apríl 1932 verið dæmdur í fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 45 daga skilorðsbundið, fyrir hilmingu.
Hann hefir og verið dæmdur fyrir bruggun og sektaður
fyrir æðarfugladráp svo sem hegningarvottorð hans ber
með sér. Þá hefir hann og setið í gæzluvarðhaldi í Kaup-
mannahöfn frá %o—?%o 1930, grunaður um hilmingu en
slapp vegna ónógra sannana.

Framantalið brot ákærðu ber að áliti dómarans að
heimfæra undir 6. og 7. grein laga nr. 51, 1928, sbr. og
231. grein hinna almennu hegningarlaga, og að því er
Kempf snertir heyrir brot hans sérstaklega undir 5. lið
231. greinar hegningarlaganna. Refsing Kempf þykir
hæfilega ákveðin betrunarhússvinna í 12 mánuði, en Busk
sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 4 mánuði.
Svo greiði þeir in solidum allan kostnað sakarinnar, en
hvor um sig kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt. Skaða-
bóta hefir ekki verið krafizt.

Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið.
 

790

Miðvikudaginn 16. maí 1934.

Nr. 36/1934.  Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson)
gegn
Jóni Ólafssyni, Sigurði Hjaltested og
Önnu Friðriksdóttur

(Jón Ásbjörnsson).
Brot g.1. 32/1953 og S1/1953.

Dómur lögreglurétlar Reykjavíkur 27. jan. 1934: Kærðu,
Jón Ólafsson, Anna Friðriksdóttir og Sigurður Kristján
Hjaltested, greiði hvert um sig 100 króna sekt til ríkissjóðs
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa. Verði sektin
ekki greidd afplánist hún með 8 daga einföldu fangelsi,

Kærðu greiði allan kostnað sakarinnar, in solidum.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Með því að kærandi máls þessa, Mjólkurbú Flóa-
manna, framleiðir og selur vörur svo skyldar vör-
um þeim, er hlutafélag það, er hin kærðu veita for-
stöðu, hefir framleitt og selt undir hinu átalda vöru-
merki. verður að telja áðurnefnt Mjólkurbú réttan
aðilja tilað kæra notkun vörume rkisins. Verður því
jafnframt að telja hana brot á alið 1. gr. laga nr. 84
frá 19. júní 1933. En þetta leiðir þó eigi til annarar
niðurstöðu um sektahæðina en í hinum áfrýjaða
dómi segir, og þykir því mega staðfesta hann með
þessari athugasemd, og að öðru leyti samkvæmt
forsendum hans, þó svo að greiðslufrestur sektar-
innar verði 4 vikur frá birtingu dóms þessa. Eftir
þessum málalokum verður að dæma hin kærðu til
að greiða in solidum allan áfryjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, 80 kr. til hvors.
“91

Þvi dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður, þó
svo að greiðslufrestur sektarinnar sé 4 vikur
frá birtingu dóms þessa að telja. Hin kærðu,
Jón Ólafsson, Sigurður Hjaltested og Anna
Friðriksdóttir, greiði in solidum allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, — hæstaréttarmálflutnings-
mannanna, Lárusar Jóhannessonar og Jóns
Ásbjörnssonar, 80 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
stjórn h/f. Ásgarður, þeim Jóni Ólafssyni, bankastjóra.
Laufásvegi 53, Önnu Friðriksdóttur, Hólatorgi 6 og Sig-
urði Kristjánssyni Hjaltested, bakarameistara, Klapparstíg
17, öllum hér í bæ, fyrir brot gegn lögum nr. 32, 1933 um
tilbúning og verzlun með smjörliki og lögum nr. 84, 1933,
um varnir gegn óréttmætum verzlunarháttum.

Málavextir eru þeir, er nú greinir:

Hinn 27. september s. 1. kærir C. Jörgensen, f. h. Mjólk-
urbús Flóamanna, yfir því, að hlutafélagið Ásgarður, en í
stjórn þess eru kærðir í málinu, framleiði og selji smjör-
líki undir nafninu Rjómabússmjörlíki og noti sem vöru-
merki á umbúðum þess og auglýsingum sínum mynd af
skjöldóttri kú. Telur hann þetta hvorutveggja brjóta í bága
við fyrgreind lög og valda misskilningi, þannig að kaup-
endur taki smjörlíki þetta fyrir smjör eða smjörsígildi.

Það er upplýst í málinu, að fyrrnefnt hlutafélag hefir
fengið skrásett sem vörumerki mynd af skjöldóttri kú, og
stendur orðið: Rjómabússmjörliki í boga fyrir ofan mynd-

16
 

792

ina. Merkið er skrásett fyrir smjörlíki. Það er tilkynnt til
skrásetningar hinn 10. dez. 1932 og skrásett 12. jan. árið
eftir.

Fyrgreind lög um tilbúning og verzlun með smjörlíki
o. fl. gengu í gildi 19. júní 1933. Í 4. gr. þeirra er bannað
„að orðin smjör, mjólk og rjómi eða nokkur orð eða mynd-
ir, sem minnt geti á landbúnaðarafurðir, séu notuð í sam-
bandi við vörur þær, sem lög þessi fjalla um, á nokkurn
annan hátt, en í vöruheitunum sjálfum, svo sem þau eru
skilgreind í 1. gr.“.

Það verður ekki annað séð, en að heiti þetta og mynd,
sem hlutafélag þetta notar á smjörliki sitt, falli undir þetta
ákvæði. Bann greinarinnar er skilyrðislaust og tekur til
allrar notkunar slíkra orða í sambandi við smjörlíki, hvort
sem hún hefir viðgengizt áður en lögin ganga í gildi eða
er tekin upp eftir gildistöku þeirra.

Talsmaður kærðu hefir véfengt að lögin gætu tekið til
vörumerkis kærðu. Hefir hann fært það fram, að með því
að meina þeim notkun vörumerkisins séu þeir sviptir eign
sinni og þá sé skilyrða 63. gr. stjórnarskrárinnar um full-
ar bætur fyrir eignasviptingu ekki gætt, og geti því lögin
af þeirri ástæðu ekki verið gild.

Á þetta verður ekki fallizt. Það verður ekki talið, að
einkaréttur sá, sem hlutafélagið öðlaðist samkvæmt vöru-
merkjalögunum nr. 43, 1903 við skrásetningu vörumerkis-
ins, geti hindrað, að löggjafarvaldið setji almennar reglur
um verzlunarhætti og heiti varnings eða breytt með lög-
um því ástandi sem var, þegar einkarétturinn var veittur.
Það verður að lita svo á, að réttur vörumerkisins sé háð-
ur hinni almennu löggjöf, eins og hún er á hverjum tíma
og löggjafarvaldið geti breytt vörumerkjalöggjöfinni beint
og óbeint eins og öðrum lögum.

Viðvíkjandi hinu atriði kærunnar, að notkun vörumerk-
isins kæmi í bága við 1. gr. laga um varnir gegn óréttmæt-
um verzlunarháttum nr. 84, 1933, er það að athuga, að
samkvæmt 16. gr. sömu laga sætir brot gegn Í. gr, mál-
sókn samkvæmt beiðni þess, er fyrir óréttinum hefir orð-
ið. Í 1. gr. laganna er bannað, að gefa villandi upplýsingar
um vörur, til að hafa áhrif á eftirspurn og sölu og þar
meðal annars talin til auðkenni, sem gefa „rangar upplýs-
ingar eða geta vakið rangar hugmyndir um framleiðslu-
793

stað (eða land) vörunnar um tegund hennar, tilbúning,
efni, samsetning, gerð, eiginleika, áhrif eða verðlag“. Nú
verður ekki séð að nafnið Rjómabússmjörlíki beinist sér-
staklega að kæranda, Mjólkurbúi Flóamanna, eða að hann
verði fyrir nokkrum sérstökum Óórétti af notkun þess, og
ber því að sýkna kærðu af þessum lið kærunnar.

Samkvæmt framansögðu verður hinsvegar ekki hjá því
komizt, að telja kærðu hafa gerzt sek gegn 1. um tilbúning
og verzlun með smjörlíki o. fl. nr. 32, 1933. Fellur brotið
undir 4. gr., sbr. 13. gr. og þykir refsing hinna kærðu, sem
ekki hafa áður, svo kunnugt sé, sætt ákæru eða refsingu,
hvers um sig, hæfilega ákveðin 100 króna sekt til ríkis-
sjóðs, er greiðist innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa,
en afplánist ella með 8 daga einföldu fangelsi. Kærðu
greiði og in solidum allan kostnað sakarinnar.

Á málinu hefir ekki orðið óþarfur dráttur.

Miðvikudaginn 16. maí 1934.

Nr. 38/1934.  Valdstjórnin (G. A. Sveinsson)
Segn
Ársæli Halldórssyni
(Garðar Þorsteinsson).

Bruggun.

Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 15. júlí 1933:
Kærður, Ársæll Halldórsson, greiði 700 króna sekt til rík-
issjóðs og komi 35 daga einfalt fangelsi í stað sektarinn-
ar verði hún eigi greidd innan 30 daga frá lögbirtingu
dóms þessa. Auk þess sæti kærður fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 5 daga.

Kærður greiði allan kostnað sakarinnar.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þótt ekki hafi verið kringumstæður til að rann-
saka áfengisstyrkleik hins bruggaða vökva, verður
 

794

þó að telja nægilega upplýst í málinu, að hann hafi
verið yfir lögleyfðu marki. Brot kærða heyrir undir
6. og 11. gr. laga nr. 64/1930 eins og í hinum áfrýj-
aða dómi segir „en þar sem það er eigi sannað, að
kærði hafi búið til umrætt áfengi til sölu eða veit-
inga fyrir borgun, ákveðst refsing hans samkvæmt
50. gr. og 32. gr. sömu laga 500 kr. sekt. í ríkissjóð
og komi í hennar stað 25 daga einfalt fangelsi, ef
hún er eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms
þessa. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu
málskostnaðar í héraði ber að staðfesta. Svo greiði
kærði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar á
meðal málflutningslaun sækjanda og verjanda í
hæstarétti, 60 kr. til hvors.

Það er aðfinnsluvert við meðferð málsins, að hér-
aðsdómarinn hefir ekki útvegað hegningarvottorð
kærða.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Ársæll Halldórsson, greiði 500 króna
sekt í ríkissjóð og komi 25 daga einfalt fangelsi
1 stað sektarinnar, ef hún greiðist eigi innan 4
vikna frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði
allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæsta-
rétti, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttar-
málflutningsmannanna G. A. Sveinssonar og
Garðars Þorsteinssonar, 60 kr. til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

 

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ár-
795

sæli Halldórssyni, verkamanni „til heimilis Árbæ, Holta-
hreppi, Rangárvallasýslu, fyrir brot gegn áfengislögunum
nr. 64, 19. maí 1930.

Það er löglega sannað í málinu með játningu kærða,
sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í
málinu, að kærður hefir seint í janúarmánuði s. 1. brugg-
að 3 heilflöskur af sterku áfengi heima hjá sér að Árbæ,
og kveðst hann hafa bruggað áfengið í heyhelli, áföstum
við fjárhelli í túninu þar, úr sykri og geri, er hann lét
saman við vatn og lét gerjast, og eimdi hann síðan sterkt
áfengi úr því, og notaði við eiminguna blikkbrúsa og
bogið eirrör. Nokkrum dögum eftir að bruggi þessu var
lokið eða þann 2. febrúar s. 1. fór kærður af stað hingað til
Vestmannaeyja, og ætlaði þá að hafa áfengi þetta sem
hann kveðst hafa ætlað aðeins til neyzlu handa sjálfum
sér — með sér, en hætti þó við það, og bað unnustu sína,
sem einnig er til heimilis á Árbæ, að geyma áfengið og
senda sér það til Vestmannaeyja með Hjálmtý Ingvari Sig-
urðssyni, vinnumanni að Árbæ, sem ætlaði að fara siðar
hingað til Vestmannaeyja. Kærður fór síðan hingað til Vest-
mannaeyja og vann hér við netaaðgerðir yfir vetrarvertið-
ina og þann 25. marz S. 1. kom nefndur Hjálmtvr Ingvar
Sigurðsson til Vestmannaeyja og hafði hann þá umrætt á-
fengi meðferðis til kærðs og afhenti honum það, og var á-
fengi þetta þá í þrem flöskum, og voru þær í umbúðum í
einum böggli, og hefir Hjálmtýr Ingvar haldið því fram,
að hann hafi aðeins haft grun um, að um áfengi væri að
ræða en ekki vitað um það. Mánudaginn 25. marz s. Í.
kom maður að nafni Páll Bárðarson frá Holti í Álftaveri
til kærðs á netaverkstæði, sem kærður vann á, og spurði
kærðan hvort hann ætti nokkra hressingu handa sér, og
fékk kærður honum þá eina heilflösku af áfengi þessu, og
er Páll hafði drukkið úr þeirri flösku fékk hann aðra
flösku af áfengi hjá kærðum og þriðju flöskuna um kvöld-
ið. Samkvæmt framburði þeirra Páls Bárðarsonar og
kærðs minntist hvorugur þeirra á greiðslu fyrir áfengið,
er Páll fékk hjá honum 2 fyrri flöskurnar, og krafðist
kærði ekki borgunar fyrir þær, en er Páll fékk siðustu
flöskuna hjá kærðum, fékk hann kærðum 5 krónur í pen-
ingum, og tók kærður við þeim peningum og kveður það
hafa verið vegna þess, að Páll hafi látið peningana í lófa

 
 

796

hans og farið strax burtu, en krafðist ekki neinnar greiðslu
fyrir áfengið að fyrra bragði, og hefir kærður eindregið
haldið þvi fram, að hann hafi ekki ætlað sér að selja Páli
áfengið, heldur aðeins að gefa honum það og upphaflega
aðeins eina flösku, en Páll hafi beðið hann svo mikið um
meira eftir að hann fékk fyrstu flöskuna, að hann (kærð.
ur) hafi látið tilleiðast að láta Pál fá allar flöskurnar, og
hefir hann haldið fram, að hann hafi ætlað að skila pen-
ingum þessum aftur, en hefir þó kannazt við, að hafa hitt
Pál daginn eftir án þess að skila honum peningunum. Páyj
Bárðarson drakk áfengi þetta sjálfur og gaf öðrum mönn-
um af því með sér, og reyndist honum það vera sterkt 4-
fengi, og hefir hann borið það fyrir réttinum, að hann
hafi um hádegið daginn eftir að hann drakk áfengið orð.
ið mikið veikur, og áleit hann að það væri vegna nautnar
áfengis þessa, en kveðst hafa drukkið sherry og batnað
við það, 2 menn aðrir, sem Páll veitti af áfengi Þessu,
hafa borið fyrir réttinum, að þeir hafi orðið veikir dag-
inn eftir að þeir drukku áfengið, og álitu þeir einnig að
það væri vegna nautnar áfengis þessa „en þeim batnaði
einnig fljótt aftur.

Kærður hefir eindregið neitað að hafa bruggað meira
áfengi en umræddar 3 flöskur, og kveðst hann aðeins
hafa smakkað á áfenginu, eftir að hann hafði lokið vig ag
brugga það, en ekki drukkið frekara af því, og ekki látið
öðrum en Páli Bárðarsyni neitt heimabruggað eða Ólöglegt
áfengi í té, en eitt vitni, Bárður Bárðarson að nafni, hefir
borið það fyrir réttinum, að kærður hafi fimmtudaginn
þann 25. maí s. 1. boðið vitninu að útvega því „landa“, en
vitnað kveðst hafa neitað því boði, en kveður kærðan ekki
hafa talað um verð á áfenginu eða minnst sérstaklega á að
selja honum það. Kærður hefir haldið því fram, að hann
muni ekki eftir umræddu samtali við vitnið, en hefir lýst
því yfir, að hann véfengi ekki framburð vitnisins, en
heldur fram, að hann muni ekki hafa ætlað að selja vitn-
inu áfengi, heldur aðeins gefa þvi af umræddu áfengi.

Þann 1. apríl s. 1. framkvæmdi sýslumaðurinn í Rang-
árvallasýslu leit að áfengi og bruggunaráhöldum á heim-
ili kærðs, Árbæ í Holtahreppi, en árangurslaust, enda
kveðst kærður ef til vill muni hafa eyðilagt bruggunar-
áhöld þau, er hann notaði
797

Þar eð kærður tók við peningum frá Páli Bárðarsyni,
er hann afhenti Páli eina, af umræddum áfengisflöskum,
og skilaði ekki peningunum aftur, þó hann hitti Pál síðar,
verður rétturinn að líta svo á, að um sölu á áfenginu hafi
verið að ræða, og það muni hafa verið ætlun kærðs, að
selja Páli áfengi þetta að minnsta kosti að einhverju leyti,
enda virðist framburður vitnisins, Bárðar Bárðarsonar,
benda til þess, að kærður hafi haft i hyggju að selja áfengi
þetta.

Kærður hefir því að áliti réttarins, með framangreindu
framferði sinu, brotið gegn ákvæðum 6. gr. og 11. gr. á-
fengislaganna nr. 64, 19. maí 1930, og þykir refsing hans,
sem ekki hefir áður gerzt brotlegur gegn nefndum lögum,
hæfilega ákveðin samkv. 30. gr. og 32. gr. sömu laga, 700
króna sekt til ríkissjóðs og komi 35 daga einfalt fangelsi í
stað sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 30 sólar-
hringa frá lögbirtingu dóms þessa. Auk þess sæti kærður
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 5 daga.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.

Föstudaginn 18. maí 1934.

Nr. 29/1934. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Sidney Brennan (Lárus Fjeldsted).

Botnvörpuveiðabrat.

Dómur lögregluréttar Ísafjarðar 17. dez. 1933: Kærði,
Sidney Brennan, skipstjóri á botnvörpungnum G. Y. 345
„Lacennia“ frá Grimsby, greiði sekt í Landhelgissjóð Ís-
lands, kr. 30000,00. En fáist hún ekki greidd ber kærða að
afplána hana með 15 mánaða einföldu fangelsi. Ennfrem-
ur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo
og allur afli innanborðs í botnvörpungnum G. Y. 345,
„Lacennia“ frá Grímsby vera upptækt og andvirðið renna
í sama sjóð. Þá greiði og kærði allan kostnað málsins, sem
orðinn er og verður.

Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum.
 

798

Dómur hæstaréttar.

Með því að kærði í máli þessu er sekur orðinn
um ólöglegar botnvörpuveiðar í landhelgi í þriðja
sinni, þykir sekt hans fyrir það hæfilega ákveðin
með tilliti til gengis íslenzkrar krónu, sem í dag er
50,73, 30,000 krónur, til Landhelgissjóðs, er greiðist
innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa, en afplán-
ist ella með 9 mánaða einföldu fangelsi. Með því
ennfremur, að skip kærða var að botnvörpuveiðum
5 sjómílur fyrir innan landhelgislínuna inni á firði
og aðeins 1% sjómilu frá landi, samkvæmt stað-
setningu varðskipsins, þegar það var tekið, og eng-
inn ágreiningur er um þá staðsetningu, og kærði
gat séð til lands öðru hverju engu síður en varð-
skipsmennirnir, sem tóku mið á landi, er skipið
var tekið, þá hlaut kærða að vera það ljóst, að hann
var að veiðum í landhelgi, áður og þegar skip hans
var tekið. Það verður því einnig að dæma kærða í
aukarefsingu, samkvæmt 5. gr. laga nr. 5, 9. maí
1920, og ákveðst sú refsing 2 mánaða einfalt
fangelsi. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptöku
afla og veiðarfæra og greiðslu sakarkostnaðar í hér-
aði þykir mega staðfesta. Eftir þessum málalokum
verður og að dæma kærða til að greiða allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, 100 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Sidney Brennan, greiði 30,000 króna
sekt til Landhelgissjóðs, og afplánist sektin
með 9 mánaða einföldu fangelsi, ef hún greið-
ist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
799

Svo sæti kærði sem aukarefsingu 2 mánaða
einföldu fangelsi. Ákvæði hins áfrýjaða dóms
um upptöku afla og veiðarfæra og greiðslu
málskostnaðar í héraði eiga að vera óröskuð.
Loks greiði kærði allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálaflutningsmannanna, Pét-
urs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 100

krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af valdstjórninni gegn kærðum
skipstjóra Sidney Brennan af botnvörpungnum G. Y. 345
frá Grímsby „Lacennia“ fyrir brot á 1. nr. 5 frá 18. maí
1920 um Þann gegn botnvörpuveiðum. Tildrög málsins
eru þau að varðskipið „Ægir“ kom að norðan 15. þ. m.
og sá kl. 5 e. h. 3 togara skamt norður af Bolungarvík og
stefndu þeir inn á Ísafjarðardjúp. Einn af þessum botn-
vörpungum var „Lacennia“. Var hann að toga með stjórn-
borðsvörpu í sjó, og fór strax að draga hana inn. Skip-
herrann af „Ægir“ hefir ákveðið staðinn þar sem
„Lacennia“ var tekin: „Traðarhorn í m/v S. V., t. S.,
fjarlægð ca. 1—2 sjómilur, sem gefur staðinn um 5 sjó-
mílur innan landhelgislinu, (Staður 1 á uppdrætti). Þar
sem kærði var svo langt innan landhelginnar og hefir á-
samt Í. stýrimanni viðurkennt mælingu skipherrans á
„Ægir“ og eigin játning er meðal annars fyrir broti hans,
þá þykir full lögsönnun fyrir að hann hafi gerzt brot-
legur gegn Í. gr. i. nr 5 frá 18. mai 1920. En þegar ákveða
skal refsingu hans ber að taka til greina, að hann hefir í
lögreglurétti Vestmannaeyja 6. mai 1927 verið dæmdur í
12500 kr. sekt fyrir brot á greindum lögum auk upptöku
afla og veiðarfæra og ennfremur í hæstarétti fyrir brot á
 

800

sömu lögum 18. júní 1930 í 15000 króna sekt og 2ja mán-
aða einfalt fangelsi. Með þeim dómi var og afli og veiðar-
færi gert upptækt. Þá kemur og til álita hvort kærður
skuli dæmdur til fangelsishegningar samkv. 5. gr. nefndra
laga frá 18. maí 1920. Rétturinn er þeirra skoðunar, að
ekki beri að láta fangelsishegningu koma til greina nema
í þeim tilfellum þar sem örugg vissa er fyrir því, að skipið
hafi farið í upphafi inn á landhelgissvæðið með vitund og
vilja skipstjóra, en þetta þykir ekki sannað hér sbr. og
yfirlýsingu skipherrans á „Ægir“ um að togarinn hefði
á 174 tima getað farið út fyrir landhelgislínuna, en snjó-
veður var samkv. framburði skipstjóra og stýrimanns á
botnvörpungnum. Þykir því í þetta sinn mega sleppa
kærða við fangelsishegningu. Með skirskotun til framan-
skráðs og með hliðsjón af að gullgengi krónunnar er
54,85 þykir refsing kærða hæfilega ákveðin kr. 30000,00.
sem greiðist innan 4 vikna og renna í Landhelgissjóð Ís-
lands. Verði sektin eigi greidd ber kærða að afplána hana
með 15 mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll
veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli
innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og and-
virðið renna Í sama sjóð.

Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins sem orð-
inn er og verður.

Rekstur málsins í héraði hefir verið vítalaus.
801

Miðvikudaginn 23. maí 1934.

Nr. 1/1934. "Theódór B. Líndal. f. h. háskóla
Íslands (Th. B. Lindal)
segn
Jóni Þ. Sívertsen
(cand. júr. Einar B. Guðmundsson).

Skiptaréttarúrskurði um útlagningu jarðar upp í
sjafarf hrundið.

Úrskurður skiptaréttar Reykjavíkur 21. nóv. 1933: %
Jarðarinnar Hrappseyjar skulu útlagðir Jóni Þ. Sívertsen
fyrir 15 þús. kr. upp í dánargjöfina.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess; að hinum áfrýjaða
úrskurði verði breytt og hrundið þannig, að krafa
stefnda um útlagningu % hluta jarðarinnar
Hrappsevjar á Breiðafirði upp í gjafarf hans úr
dánarbúi hjónanna Guðmundar prófessors Magnús-
sonar og Katrínar Skúladóttur verði eigi með
nokkurum hætti til greina tekin, svo og að stefndi
verði dæmdur til að greiða málskostnað fyrir
hæstarétti að skaðlausu eftir mati dómsins.

Stefndi hefir þar á móti krafizt þess, aðallega,
að hinn áfrýjaði úrskurður verði staðfestur, en fil
vara, að honum verði dæmdur réttur til að fá sér
áðurnefnda jarðeign útlagða sem gjafarf úr nefndu
dánarbúi gegn því að hann greiði því kr. 11185,70,
sem er upphæð reikningsláns þess er Guðmundur
prófessor Magnússon var ábyrgðarmaður að fyrir
stefnda og hann greiddi fyrir stefnda 9. okt. 1929.
Svo krefst stefndi málskostnaðar af áfrýjanda
fyrir hæstarétti.
 

802

Guðmundur prófessor Magnússon andaðist 23.
nóv. 1924. Ekkja hans, frú Katrín Skúladóttir, tók
þá við félagsbúi þeirra hjóna öllu samkvæmt 1.
er. hinnar sameiginlegu og sagnkvæmu erfðaskrár
þeirra frá 18. jan. 1922. Verður að líta svo á, að frú
Katrín hafi þar með undirgengizt að hlýta í hví-
vetna ráðstöfunum þeim, sem í erfðaskránni voru
serðar á eignum þeirra hjóna eftir þeirra beggja
dag, og að hún hafi því ekki mátt gera erfðagern-
inga, er í bága færu við fyrirmæli áðurnefndrar
crfðaskrár, og er þar á meðal fyrirmæli 3. gr. skrár-
innar um greiðslu fyrrnefnds reikningsláns, sem
orðrétt er tekið upp í hinn áfrýjaða úrskurð.
Breytingin á erfðaskránni frá 18. jan. 1922, sem
gerð var 18. okt. 1928, og meðal annars átti að
breyta fyrrnefndu ákvæði um greiðslu reiknings-
lánsins, verður að telja til ráðstafana á dánarfé
þeirra hjóna, og með þvi að þessi ráðstöfun fer í
bága við skýlaus ákvæði téðrar erfðaskrár um lán
þetta, verður hún ekki metin gild gegn mótmæl-
tm áfrýjanda.

Eins og í hinum áfrýjaða úrskurði segir, veitti
frú Katrin Skúladóttir stefnda, sem er fósturson-
ur þeirra hjóna og bróðursonur frú Katrínar, þann
15. febr. 1932 umboð til að „hefja og ráðstafa“
viðtökuskirteini hennar nr. 1789 við Landsbanka
Íslands, útg. 3. jan. 1924. Þessi ráðstöfun frúarinn-
ar felur ekki í sér afhendingu til eignar á skirteini
þessu, heldur einungis heimild til að taka við inn-
stæðu þeirri, sem skirteinið hljóðaði um, með á-
föllnum vöxtum, fyrir hennar hönd, enda virðist
elefndi hafa sýnt það, að hann lagði ekki annan
skilning í umboðið, með þvi að hann lagði 15000:
ki. inn á nýtt innlánsskirteini, er hljóðaði á nafn
803

frúarinnar, og afganginn, kr. 3038,88 í sparisjóðs-
bók, er einnig hljóðaði á nafn hennar.

Hið nýja innlánsskirteini, sem út var gefið 15.
febr. 1932 og féll í gjalddaga 15. ágúst s. á. var ekki
tekið með, er eignir búsins voru skrifaðar upp 21.
júlí 1932, né heldur tók skiftarétturinn það í
vörslur sínar. Einhvern tima á tímabilinu frá 15.
febr. 1932 til 13. júlí s. á., sem er andlátsdagur frú
Katrínar, hefir hún ritað nafn sitt neðan undir
texta skirteinisins, án nokkurar annarar athuga-
semdar, en 5. okt. s. á. hefir stefndi ennfremur
ritað nafn sitt á það, eftir því sem eftirrit af því,
lagt fram í málinu, sýnir, og hefir hann þar með
afhent skirteinið bankanum með nafni sínu á sem
kvittun fyrir innstæðu þess með áföllnum vöxtum.
Eftir því, sem telja má upplýst í málinu, hefir skir-
teini þetta verið geymt til dánardags frú Katrínar í
húsi hennar Suðurgötu 16 hér í bæ, þar sem stefndi,
er sýnist hafa verið trúnaðarmaður hennar um fjár-
veiður hennar og hafði þar sameiginlegt húshald
með henni, þá bjó. Kveður stefndi frúna hafa
gefið sér skirteinið, og sé bæði áðurnefnd nafn-
ritun hennar á það og varæzla hans á því þar í hús-
inu sönnun þess, að svo hafi verið. Þegar litið er
til þess trúnaðarsambands, sem virðist hafa verið
milli stefnda og frúarinnar, þá þarf nafnritun
hennar ekki að merkja annað en heimild handa
honum til að hefja og ráðstafa upphæðinni fyrir
hennar hönd, og af sömu ástæðum verður ekki
heldur talið, að það ráði úrslitum í þessu efni, þó
að stefndi kynni að hafa geymt skirteinið þar í
húsinu í einhverri hirzlu sinni meðan frúin lifði.
enda vantar glöggvar upplýsingar um þetta sið-
astnefnda atriði, Gegn mótmælum áfrýjanda
 

804

verður því ekki talið sannað, að frú Katrin Skúla-
dóttir hafi gefið stefnda umrætt innlánsskirteini,
enda hefði stefnda væntanlega verið innan hand-
ar að ganga svo frá því máli, ef um gjöf hefði
verið að tefla, að ekki yrði um það villzt.

Loks telur stefndi frú Katrinu hafa afhent sér
til eignar 3000 kr. í handhafaskuldabréfum hafn-
arsjóðs Vestmannaeyja, er ekki voru heldur skrif-
uð upp eða tekin í vörzlur skiftaréttarins, þegar
hann hóf innstæðu og vexti fyrra innlánsskirteinis-
ins. Hafi tilætlun frúarinnar verið sú, að gefa hon-
um alls 18000 kr., eða sem næst innstæðu og vexti
þessa skirteinis, eins og það var þá orðið, og hafi
hún því gefið honum þessar 3000 kr. í viðbót við
nýja skirteinið, 15000 krónurnar, en i stað þeirra
kr. 3038.88, er hann lagði inn á sparisjóðsbók á
hennar nafn eins og fyrr getur. Eins og fyrr grein-
ir verður það ekki talið sannað gegn mótmælum
áfrýjanda, að nokkur afhending til eignar hafi far-
ið fram á innstæðu eða vöxtum þessa fyrra skiír-
teinis, og verður þá ekki heldur talið sannað, að
nefnd skuldabréf hafi verið fengin stefnda til
eignar í stað greindra kr. 3038,88, er stefndi lagði
inn í sparisjóðsbókina.Og þó að stefndi kunni að
hafa geymt þessi bréf með sama hætti og síðara
skirteinið þá ræður það ekki heldur úrslitum
fremur en geymsla hans á þvi samkvæmt áður-
sögðu. Það verður því ekki talið sannað gegn mót-
mæli áfrýjanda, að frú Katrin hafi fengið -stefnda
umrædd handhafaskuldabréf að gjöf.

Með því að þær kr. 11185,70, er greiddar voru fyr-
ir stefnda til innlausnar reikningslánsins, skyldu
skoðast fyrirframgreiðsla upp Í !igjafarf hans sam-
kvæmt erfðaskránni frá 18. jan. 1922, þá verður
805

krafa hans um útlagningu % hluta Hrappseyjar
upp í gjafarf hans eigi tekin til greina, nema hann
greiði nefnda upphæð til búsins. Og með því að
stefndi hefir ennfremur ekki skilað búinu inn-
lánsskírteininu frá 15. febr. 1932 né skuldabréf-
um hafnarsjóðs Vestmannaeyja, getur hann ekki
heldur, gegn mótmælum áfrýjanda fengið sér oft-
nefnda jarðeign útlagða fyrr en hann hefir skilað
búinu þessum verðskjölum öllum, eða andvirði
þeirra, með tilheyrandi vöxtum eða vaxtamiðunm.
Samkvæmt framansögðu verður samkvæmt kröf-
um áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða skiftaréttar-
úrskurð úr gildi. En eftir atvikum þykir rétt að
málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði skiftaréttarúrskurður á að

vera ómerkur. Málskostnaður fyrir hæstarétti

falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Hjónin Guðmundur prófessor Magnússon og Katrin
Skúladóttir, sem áttu enga skylduerfingja, kváðu svo á í
1. gr. í sameiginlegri erfðaskrá, dags. 18. jan. 1922, að
það þeirra, sem lengur lifði, skyldi erfa allar eftirlátnar
eignir þess, er fyr andaðist, fastar og lausar. Með hjón-
unum var venjulegt helmingafélag. Þá eru ákvæði í 2—5.
gr. um hvernig ráðstafað skuli eignum eftir lát þess, er
lengur lifir, og er þess í upphafi getið, að fóstursyni
þeirra og bróðursyni frú Katrínar, Jóni Þ. Sívertsen,
skuli greiddar 20.000.00 kr., og svo kveðið á, að honum
sé frjálst að kjósa um, hvort hann vilji fá fyrnefnda upp-
hæð alla greidda úr búinu í peningum eða % hluta
Hrappseyjar, er þá teljast 15 þúsund kr, virði, og 5 þús.
kr. Í peningum. Í framhaldi af þessu segir svo í erfða-
skránni: „Jafnframt skal það tekið fram, að fari svo að
 

806

við eða bú okkar greiði að nokkru eða öllu reikningslán
Jóns Þ. Sívertsens í Landsbanka Íslands. er ég Guðmund-
ur Magnússon er ábyrgðarmaður fyrir, þá skal sú upphæð,
er við eða bú okkar greiðum upp í nefnt reikningslán, talin
fyrirframgreiðsla upp Í gjöf okkar til Jóns Þ. Sivertsen“.
Loks segir svo í upphafi 6. gr.: „Eignir búsins, er afgangs
kunna að verða, er gjafir þær, er ræðir um hér að
framan í 3.—5. gr. þessarar arfleiðsluskrár, eru af hendi
leystar, gefum við Háskóla Íslands“.

Með tilvísun til erfðaskrárinnar hefir gjafþeginn Jón
Þ. Sívertsen krafizt afsals fyrir % hlutum Hrappseyjar
upp í gjöfina með ákvæðisverði, en af hálfu Háskóla
Íslands hafa komið fram mótmæli gegn þessari kröfu
vegna þess, að nefndur gjafþegi hafi þegar fengið greidda
að fullu úr búinu hina ánöfnuðu gjöf og meira en það.
Mótmælin eru studd við þessar staðreyndir.

1. Að áðurnefnt reikningslán hafi gefendur greitt með
kr. 11185.70

2. að gjafþegi hafi fengið afhent 15.000.00 kr. innláns-
skirteini við Landsbanka Íslands, og

3. fengið afhent 3000 kr. í skuldabréfum Hafnarsjóðs
Vestmannaeyja auk annara greiðslna og verðmæta,
sem nema verulegum upphæðum, en þó eru ekki
gerð að ágreiningsefni.

Um í. liðinn er það að segja. að eftir andlát manns
síns gerði ekkjan 18. okt. 1928 viðaukaerfðaskrá, sem svo
kvað á m. a., að upphæð sú kr. 11.185.70, sem þau hjónin
hafi greitt 9. okt. 1922 upp í reikningslán nefnds gjafþega.
skuli ekki teljast fyrirfram greiðsla upp í hina fyr ánöfn-
uðu dánargjöf 20 þús. kr. og því eigi koma til frádráttar
við útborgun hennar.

Umboðsmaður Háskólans telur, að þessi ráðstöfun
hafi verið óheimil. En á þessa skoðun verður ekki fali-
izt. Með hinni sameiginlegu erfðaskrá, er umráðaréttur
þess hjónanna er lengur lifði látinn óskertur yfir eignum
búsins, og gat það með ráðstöfunum, er komu til fram-
kvæmda í lifanda lífi þess, farið með þær að vild sinni.
Fyrnefnt ákvæði í erfðaskrárauka ekkjunnar er í raun-
inni ekki annað en uppgjöf á skuld, sem búið þá átti
hjá dánargjafþega, gjöf sem þegar kom til framkvæmda,
er erfðaskráraukinn var gerður, en þessa gjöf var nauðsyn
807

að skjalfesta í erfðaskrárformi sökum ákvæðisins um frá-
drátt frá dánargjöfinni í hinni upprunalegu erfðaskrá.
Mótmæli studd við þessa ráðstöfun verða því ekki tekin
til greina.

Um 2. og 3. lið var máli svo háttað. Ekkjan átti á sínu
nafni innlánsskírteini nr. 1789 í Landsbanka Íslands að
upphæð kr. 12.000.00. Hinn 15. febr. 1932 gefur hún gjaf-
þeganum vottfast umboð „til að hefja og ráðstafa“ skir-
teini þessu. Með vöxtum reyndist upphæð þessi vera kr.
18.038.88. Nú lagði hann kr. 3.038.88 af upphæðinni inn
á sparisjóðsbók með nafni ekkjunnar, en kr. 15.000.00 á
nýtt skírteini á nafn sömu. Heldur gjafþeginn því fram,
að ekkjan hafi gefið sér upphæðina alla með þeim orðum
að nú tæki hann jörðina að henni látinni, þ. e. % Hrapps-
eyjar, því að hann hafði áður talið tormerki á, að hann
sæti það vegna skorts á rekstrarfé. Sparisjóðsbókina með
nefndri innstæðu afhenti gjafþeginn ekkjunni þó aftur
en hann kveður, að í staðinn hafi hún afhent honum til
eignar skuldabréfin, sem nefnd eru undir 3. lið, en þau
eru handhafabréf. En innlánsskirteinið framseldi hún
gjafþeganum með eyðuframsali.

Hér er nú aðeins um það að ræða hvort ekkjan hafi
gefið þessi verðmæti með umræddum ráðstöfunum eða
ekki, og hinu síðara heldur umboðsmaður háskólans fram,
aðallega bygt á því, að hann telur það ósennilegt að
ekkjan hefði viljað ganga svo í berhögg við anda erfða-
skrárinnar að gefa slíka gjöf.

Þessi ástæða getur þó ekki ráðið úrslitum um þetta
mál. Ekkjan hafði með erfðaskráraukanum sýnt það, að
hún hikaði ekki við að ganga í gegn hinni fyrri ráðstöfun
og önnur atriði. sem upplýst er um í málinu, sýna það,
að hún lét sér harla umhugað um hag þessa fóstursonar
síns og frænda. Vel má segja það, að í orðunum „hefja og
ráðstafa“ þurfi ekki að felast eignaryfirfærsla, en þegar
framsal á hinu síðara skirteini kemur til viðbótar og af-
hending handhafabréfanna, þykir ekki hnekkt þeirri
staðhæfingu, samfara staðreyndunum um handhöfn
fóstursonarins á þessum verðbréfum, að ekkjan hafi gefið
honum þessa fjármuni til hagnýtingar þá þegar. Með þess-
um ráðstöfunum þykir ekkjan heldur ekki hafa gengið
lengra en löglegt var um meðferð eignanna, þótt telja

17
 

808

megi líklegt að hinn látni eiginmaður hefði óskað annar-
ar ráðsmensku.

Samkvæmt framansögðu þykir því eiga að taka til
greina kröfu gjafþegans Jóns Þ. Sivertsens um afsal 4
Hrappseyjar honum til handa svo sem hin sameiginlega
erfðaskrá mælir fyrir.

Föstudaginn 25. mai 1934.
Nr. 144/1933. Sigvaldi Jónasson (Sjálfur).
gegn
Theódór N. Sigurgeirssyni (Sjálfur).
Fjárnámsgerðir staðfestar.

Fjárnámsgerðir fógetaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu
30. okt. og 6. nóv. 1933.

Dómur hæstaréttar.

Með dómi gestaréttar Reykjavíkur, uppkveðn-
um 16. sept. 1933, var áfrýjandi þessa mál dæmd-
ur til að greiða stefnda kr. 3000.00 með vöxtum
m. m. samkvæmt vixli, er áfrýjandi hafði samþykt,
en stefndi innleyst sakir greiðslufalls, með því að
hann hafi gerzt ábekingur á víxlinum. Dómur þessi
var birtur 7. okt. 1983 á Geithálsi í Mosfellssveit,
og kannast áfrýjandi við, að þar hafi þá verið lög-
heimili hans. En með því að þar var engan mann
að finna, þegar birta skyldi dóminn, sóttu stefnu-
vottarnir mann á bæ einn þar í grend að Geithálsi
og birtu svo dóminn fyrir honum. Kveður áfrýj-
andi mann þenna hafa að kveldi sama dags látið
sig vita um dómsbirtinguna. Þann 30. okt. f. á. var
fógetaréttur Gullbringu- og Kjósarsýslu því næst
settur að Geithálsi og teknir fjárnámi nokkrir
809

munir, er áfrýjandi átti þar, til tryggingar dóm-
skuldinni, en með því að þeir reyndust ónógir sam-
kvæmt virðingu, er þá var á þá lögð, til lúkningar
skuldinni, var fógetagerðinni frestað og fjárnám-
inu framhaldið í fógetarétti Reykjavikur 6. nóv.
s. á, og var þá sert fjárnám í nokkrum munum,
er áfrýjandi átti í vörzlum stefnda. Þessum fjár-
námsgerðum hefir áfrýjandi skotið til hæstarétt-
ar með stefnu 11. dez. f. á. og hefir hann krafizt
þess, að þær verði feldar úr gildi og að stefndi
verði dæmdur til að greiða málskostnað fyrir
hæstarétti. Stefndi hefir þar á móti krafizt stað-
festingar á fjárnámsgerðum þessum og málskostn-
aðar fyrir hæstarétti.

Áfrýjandi hefir byggt kröfu sína um ómerkingu
fjárnámsgerðanna á þeirri einni ástæðu, að birting
dómsins hafi verið ólögmæt, með því að hann hafi
verið birtur afbæjarmanni, er stefnuvottarnir sóttu
að Geithálsi til að birta þar dóminn fyrir honum.
En með því að enginn maður var heima að Geit-
hálsi, þegar birta skyldi dóminn, þá hefði verið
heimilt að birta hann hverjum, sem þar kynni að
hafa verið staddur, sbr. 1. málsgr. 9. gr. laga nr.
63/1917, og gerir það dómsbirtinguna ekki ólög-
mæta, þótt stefnuvottarnir fengju áðurnefndan af-
bæjarmann til að koma að Geithálsi og taka þar
við birtingunni. Með þessum hætti var fenginn lög-
legur grundvöllur undir fjárnám eftir dóminum,
og verður því, samkvæmt kröfu stefnda, að stað-
festa fjárnámsgerðirnar 30. okt. og 6. nóv. f. á.

Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða málskostnað fyrir hæsta-
rétti með 50 krónum.
 

810

Því dæmist rétt vera:

Hinar áfrýjuðu fjárnámsgerðir skulu vera
óraskaðar. Áfrýjandi, Sigvaldi Jónasson, greiði
stefnda, Theódór N. Sigurgeirssyni, 50 krónur
í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri að-

för að lögum.

Mánudaginn 28. maí 1934.
Nr. 56/1934. Réttvísin og valdstjórnin

(Gústaf A. Sveinsson)
segn
Sigurði Sveinbjarnarsyni
(Eggert Claessen).
Sýknun.
.. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 3. febr. 1934: Ákærður.
Sigurður Sveinbjörnsson, á að vera sýkn af ákæru rétt-

vísinnar og valdstjórninnar í máli þessu. Málskostnaður
greiðist af almannafé.

Dómur hæstaréttar.

Það er eigi sannað, að ákærði hafi ekið bifreið
sinni með ólöglegum hraða á leiðinni frá Njáls-
götu 67 og þar til hann sá bifreiðina R.E. 107 við
húsið nr. 28 við sömu götu, og verður hann því
eigi talinn hafa brotið ákvæði bifreiðarlaga eða
lögreglusamþyktar Reykjavíkur um akstur bif-
reiða, á þessari leið. Og eins og málið er upplýst,
verður eigi heldur talið, að hann hafi valdið dauða
stúlkubarnsins, er fyrir bifreið hans varð við
húsið Njálsgötu 27, með vitaverðri óvarkárni. Það
verður því að sýkna ákærða í máli þessu, eins og
s11

gert er í hinum áfrýjaða dómi, svo og að staðfesta
ákvæði hans um greiðslu sakarkostnaðar í héraði.

Eftir þessum úrslitum ber að greiða allan á-
frýjunarkostnað sakarinnar úr ríkissjóði þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 80 kr. til hvors.

Það er athugavert við rannsókn málsins í hér-
aði, að ákærði virðist ekki hafa verið nákvæmlega
vfirheyrður um það, hve nær hann sá fyrst svellið
á götunni, að ekki var leitað skýrslna um það, hvort
hálka eða svell hafi verið á veginum frá Reykjavík
og austur fyrir Hellisheiði 25. okt. f. á., og loks, að
engra upplýsinga var leitað um aldur eða stærð
stúlkubarns þess, er var á götunni með barni því,
er bana beið af árekstri bifreiðar ákærða á það.
En með því að svo langt er um liðið síðan slysið
varð, virðist svo hæpið, að ný rannsókn mundi að
fullu gagni koma, að ekki þykir gerlegt að úrskurða
héraðsdómarann til að framkvæma rannsókn af
nýju um þessi atriði.

Þvi dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.
Allan áfrýjunarkostnað sakarinnanr ber að
greiða úr ríkissjóði, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstsréttarmálflutningsmannanna
Gústafs A. Sveinssonar og Eggerts Claessen, 80
krónur til hvors.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar og valdstjórninnar hálfu
höfðað gegn Sigurði Sveinbjörnssyni, bifreiðarstjóra,
 

812

til heimilis á Litla Hvoli í Hvolhreppi í Rangárvallasýslu,
fyrir brot á ákvæðum 17. kapitula hinna almennu hegnins-
arlaga frá 25. júlí 1869 og lögum nr. 51 frá 1928, um nokkr-
ar breytingar til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og
viðauka við hana, svo og fyrir brot gegn ákvæðum laga
nr. 70, 1931 og lögreglusamþykt Reykjavikur.
Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Hinn 25
október f. á. var ákærður að koma austan úr Rangárvalla-
sýslu á vöruflutningsbifreiðinni R.Á. 30, sem er eign
Kaupfélags Hallgeirseyjar. Var bifreiðin hlaðin heyi að
austan, en heyið tók ákærður af bifreiðinni hjá Flug-
væélaskýlinu inn við Klepp, en þaðan ók ákærði beina leið
niður á Njálsgötu. Kona var farþegi með ákærða að
austan, og skilaði hann henni af sér við húsið nr. 67 við
Njálsgötu. Hélt ákærður síðan niður Njálsgötuna. Er hann
var kominn niður fyrir gatnamót Vitastigs og Njálsgötu,
tók hann eftir því að mannlaus vöruflutningsbifreið stóð
á götunni sunnanverðri, á móls við húsið nr. 28. Virtist
ákærðum bifreið þessi st a þannig, að söturæsið væri
undir henni miðri. Beint á móti bifreið þessari sá ákærður
tvær smátelpur, er honum virtist vera að grúska eitthvað
á norðurkanti götunnar. Einnig tók ákærður eftir því, að
bifreiðin ÁR. 14 stóð norðanmegin götunnar á móts við
Njálsgötu 33. Er ákærður var kominn rétt vestur fyrir
hina síðastnefndu bifreið kveðst hann hafa gefið hljóð-
merki vegna þess að honum virtist bilið á götunni milli
vöruflutningsbifreiðarinnar R. E. 107 og telpnanna of mjóti
og ætlaðist hann til að telpurnar flyttu sig út af götunni.
Um sama leyti og hann gaf hljóðmerki, steig hann á fót-
bremsurnar, en bifreiðin stöðvaðist ekki við það heldur
rann hún áfam á hálku, er þarna var á götunni. Þegar
ákærður gaf hljóðmerkið virtist honum telpurnar færa
sig lítið eitt utar á götuna. Rann nú bifreiðin áfram með
sígandi hraða, og komst ákærður fram hjá telpunum með
framhjól bifreiðarinnar, en um leið og hann fór fram hjá
telpunum virtist honum bifreiðin skrika til að aftan litils-
háttar, varð ákærður þó ekki var við neitt athugavert, fyr
en kallað var til hans að stoppa, ákærður hafði tekið
fótinn af bremsunum er hann fann að þær verkuðu ekki
á hálkunni, steig hann nú á bremsurnar afíur og við það
rann bifreiðin út af hálkunni og niður fyrir götuna að

 

    
813

norðanverðu, þannig að öll hjólin fóru út af götunni, nema
vinstra afturhjólið og stöðvaðist bifreiðin þannig. Varð
ákærður nú var við að afturhluti bifreiðarinnar hafði
rekizt á minni telpuna, og lá hún í götunni. Ákærður tók
barnið samstundis og ók með það á Landspítalann. Var
það telpa á þriðja ári, Ásta Ástráðsdóttir að nafni. Sam-
kvæmt vottorði Guðmundar Thoroddsen prófessors, virt-
ist hauskúpan mölbrotin. Barnið var meðvitundarlaust
og í andaslitrunum, er með það var komið á spítalann, og
dó strax á eftir af broti á hauskúpu og blæðingu inn á
heila.

Eöfredlar kom á staðinn skömmu eftir að slysið vildi
til og eins var slys-staðurinn mældur upp af Halldóri Páls-
syni verkfræðing og hefir sú teikning verið lögð fram í
málinu. Greinilega sást staður sá, þar sem ákærður hafði
hemlað bifreið sína, voru hjólförin skýr og greinileg á
rúmlega tveggja feta svæði og sýndu þau að hemlarnir
höfðu gripið jafnt og eðlilega. En síðan hurfu för þessi
og urðu ekki greind að þeim stað, sem bifreiðin rakst á
barnið, en á þessu svæði var Njálsgatan öll ísuð og hál,
samkvæmt framburði lögregluþjóns þess, sem fór á stað-
inn. Við mælingu reyndist 18,5 metrar frá stað þeim,
sem ákærður bremsaði og að stað þeim er barnið varð
undir bifreiðinni.

Vitnið Haraldur Ingvarsson bifreiðastjóri á bifreiðinni
ÁR. 14, var sjónarvottur að slysinu því að hann stóð hjá
bifreið sinni, fyrir utan Njálsgötu 33. Hann álítur að
bifreiðin R.Á. 30 muni hafa verið á upp undir 25 km.
hraða er hann varð hennar fyrst var. Kveður vitnið að þeg-
at ákærður var kominn á móts við bifreið hans þá hafi
hann gefið hljóðmerki og síðan bremsað rétt á eftir. Kveð-
ur vitnið að hálkubletturinn hafi byrjað, þar sem ákærður
bremsaði en bifreiðin hafi runnið eins og sleði á hálk-
unni. Smátt og smátt hafi dregið úr ferð bifreiðarinnar
og hafi ferðin verið orðin mjög litil er bifreiðin kom að
telpunum. Kveður vitnið að er framhjól bifreiðarinnar
hafi verið komið framhjá telpunum, þá hafi afturhjól
Þifreiðarinnar runnið til hliðar til hægri norður á götu-
brúnina, virtist vitninu sem Þifreiðin kæmi við sleða,
sem telpurnar voru með, datt sú minni við það á götu-
brúnina og rann hægra afturhjól bifreiðarinnar yfir
 

sl4

höfuð telpunnar. Vitnið kveðst og hafa ekið um allan
bæinn þennan dag og hvergi hafa orðið var við hálku á
götum bæjarins, nema á þessum stað og síðar um kvöldið
hálkublett á Klapparstignum.

Vitnið Leifur Guðmundsson var á gangi niður Njáls-
götu fyrir neðan stað þann, er slysið vildi til á, var að
beygja af Njálsgötunni upp á Kárastíginn, um það leyti,
sem slysið varð, en varð þá litið til baka upp á Nijáls-
götuna. Sá hann þá bifreið ákærða var því sem næst
stöðvuð, og sá hann að afturhjól bifreiðarinnar rann
norður af götunni. Hann kveður að pallur bifreiðarinnar
fyrir framan afturhjól hafi lent á höfði minni telpunnar,
cg telpan hafi við það kastast niður í götuna, en siðan
hafi bifreiðin runnið lítið eitt áfram með hægri ferð, og
sveigði út af götunni, og nam staðar norðanvert við hana.
En hann kveðst ekki hafa séð að afturhjól bifreiðarinnar
færi yfir höfuð telpunnar, en telja verður víst að vitnið
Haraldur Ingvarsson hafi séð það betur, þar sem hann
horfði á slysið austan af götunni. En báðum ber vitnum
þessum saman um það, að bifreiðin hafi verið að því
komin að nema staðar er slysið varð, og að afturhluti
bifreiðarinnar hafi runnið til hliðar, enda er það upp-
lýst að á stað Þeim, sem slysið vildi til, er dálítill hliðar-
halli frá götumiðjunni og norður á brúnina.

Þriðja vitnið í máli þessu, Skarphéðinn Jónsson,
bifreiðarstjóri, var ekki áhorfandi að slysinu, hann var
inni hjá sér á Njálsgötu 29 B að drekka kaffi og kom ekki
út fyrr en slysið var skeð og bifreið ákærða var að nema
staðar. En meðan hann var inni hafði hann skilið bifreið-
ina R.E. 107 eftir við austurenda hússins Njálsgötu 28.
Deila er um það milli vitnisins og ákærða hvernig bif-
reiðin hafi staðið. Vitnið heldur því fram að hann hafi
skilið þannig við bifreiðina, að vinstri hjólin hafi verið
í rennunni, eða rétt upp á vegbrúninni, en ákærður hefir
svo sem fyr segir, haldið þvi fram að honum hafi virzt að
bifreiðin hafi staðið þannig, að göturæsið hafi verið undir
henni miðri. Ekki hefir verið hægt að upplýsa fullkom-
lega um stöðu bifreiðarinnar með framburði hinna vitn-
anna, þau veittu henni ekki svo nákvæmlega eftirtekt. Á
uppdrætti þeim, sem gerður hefir verið af staðnum, hefir
verið mæld fjarlægð frá bifreiðinni og út á norðurgötu-
815

brún hafi hún staðið svo sem vitnið segir, og er breidd göt-
unnar þá 3.5 metrar, en hafi hún staðið svo sem ákærður
vill meira þá er breidd götunnar út á norðurbrún 3 metrar.
En bifreið ákærða er, samkvæmt vottorði Zophoniasar
Baldvinssonar Þifreiðaeftirlitsmanns 1.86 metrar og hefði
því ákærður átt að geta komizt framhjá bifreiðinni R.E.
107 án þess að rekast á telpuna á hvorn veginn sem hún
hefði staðið, ef ekkert sérstakt óhapp hefði komið fyrir.

Vitnið Skarphéðinn Jónsson hefir og borið það, að
hann hafi ekki orðið var við neina verulega hálku á göt-
um bæjarins, þennan dag, aðeins sleipa bletti í götu þar
sem umferðin er lítil.

Skoðunarmaður bifreiða Jón Ólafsson skoðaði bifreið-
ina samstundis og hefir vottað það, að hemlar bifreiðar-
innar hafi verið í lagi og hafi verið hægt að stöðva bif-
reiðina þar sem vegurinn var láréttur og ekki svellrunn-
inn á tiltölulega og venjulega stuttu færi.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
30. ágúst 1907. Honum hefir ekki verið refsað áður fyrir
nokkur afbrot. —

Samkvæmt því, sem að framan segir verður ekki séð,
að ákærður hafi gerzt brotlegur gegn ákvæðum hegning-
arlaganna, bifreiðalaganna né lögreglusamþykktar Reykja-
víkur. Hann gaf hljóðmerki, bremsaði bifreið sina í tölu-
verðri fjarlægð, og var á mjög lítilli ferð er hann ók fram
hjá telpunum, og gætti yfirleitt þarna á staðnum þeirrar
varkárni, sem búast mátti við að dygði til að afstýra slysi.
Bifreið ákærða var að visu keðjulaus, en þar sem hann
var að koma beina leið austan úr Rángárvallasýslu, og á
allri þeirri leið var engin þörf á keðjum, þá verður hon-
um ekki talið það til vita, þótt hann ekki notaði keðjur
hér í bænum, enda mun þess ekki heldur hafa verið þörf
að nota keðjur hér í bænum samkvæmt framburði vitn-
anna Skarphéðins og Haralds, sem víða höfðu farið um
bæinn þennan dag, og lítt eða ekki orðið hálku varir.

Samkvæmt þessu þykir því verða að sýkna ákærðan
af ákæru réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu,
kostnaður málsins greiðist af almannafé.

Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, af orsökum,
sem um getur Í prófunum.
 

816

Miðvikudaginn 30. maí 1934.

Nr. 113/1933. C. A. Broberg f. h. vátryggingarfé-
lagsins Danske Lloyd
(Jón Ásbjörnsson)
gegn
Haraldi Þ. Thorlacíus
(Garðar Þorsteinsson).
Slysabætur.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 24. ágúst 1933: Stefnd-
ur, h/f. Aðalstöðin, greiði stefnandanum, Haraldi Þ.
Thorlacius, kr. 3000.00 með 6% ársvöxtum frá 23. ágúst
1931 til greiðsludags og kr. 250.00 í málskostnað innan
fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri að-
för að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir viðurkent það, að honum beri
sem vátryggjanda bifreiðarinnar RE. 77 sam-
kvæmt 17. gr. laga nr. 70/1931, að greiða stefnda
þær bætur, er honum kynni að verða dæmdar í
máli þessu. Umboðsmaður vátrvggingarfélagsins
hér hefir einnig sótt sáttafundi í málinu og í raun
og veru tekið að sér vörn þess í héraði, þó að hann
væri ekki að formi til aðili. Ennfremur er það
upplýst fyrir hæstarétti, að síðan dómur var kveð-
inn upp Í málinu í héraði, hefir Aðalstöðin h/f ver-
ið leyst upp. Loks hefir stefndi ekkert haft við
málskot áfrýjanda að athuga. Að öllu þessu at-
huguðu þykir mega dæma mál þetta að efni til,
enda þótt áfrýjandi hafi skotið þvi til hæstaréttar
einungis sem meðalgöngumaður.

Áfrýjandi hefir krafizt, aðallega, að h/f Aðal-
stöðin verði með öllu sýknuð af kröfum stefnda og
að hann verði dæmdur til að greiða málskostnað
817

bæði í héraði og fyrir hæstarétti, en til vara, að
hin dæmda upphæð verði færð niður og að vextir
af henni verði aðeins dæmdir 5% á ári frá útgáfu-
degi sáttakæru, enda verði þá málskostnaður í hér-
aði látinn niður falla, og stefndi dæmdur til að
greiða málskostnað fyrir hæstarétti. Stefndi hefir
krafizt staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi og
málskostnaðar fyrir hæstarétti.

Með því að stefndi í héraði krafðizt sýknu í mál-
inu, þykir hann þar með hafa jafnframt mótmælt
nægilega vaxtakröfu stefnanda þar. Má því nú taka
til greina mótmæli áfrýjanda um vextina, og verða
þeir því dæmdir aðeins 5% á ári frá sáttakærudegi,
eða 6. maí 1932. Með þessari breytingu ber að stað-
festa hinn áfrýjaða dóm, með því að ekkert þykir
annars við hann að athuga.

Eftir þessum málsúrslitum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður,
þó svo, að vextir af hinni dæmdu upphæð
skulu vera 5% á ári frá 6. maí 1932 að telja.

Áfrýjandi, C. A. Broberg f. h. vátrvggingar-
félagsins Danske Lloyd, greiði stefnda, Haraldi
Þ. Thorlacius, 300 krónur í málskostnað fyrir
hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.
 

818

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 12. maí f. á. af
Haraldi Þ. Thorlacius, hér í bæ, gegn h/f. „Aðalstöðin“,
hér í bænum, til greiðslu á kr. 5000.00 með 6% ársvöxt-
um frá 23. ágúst 1931 til greiðsludags og málskostnaði að
skaðlausu.

Málavextir eru, eftir því sem fyrir liggur, þeir, að hinn
23. ágúst f. á. var bifreiðin R.E. 77 eign stefnds ekið sem
leið liggur hér inn úr bænum á leið upp að Geithálsi.
Er bifreiðin var komin langleiðis inn að Elliðám mætti
hún tveimur hjólreiðamönnum, er voru á leið að austan,
og var annar þeirra stefndi. Hafa vitni þau öll, er leidd
hafa verið um atburð þann er mál þetta snýst um, borið
það, að þeir hafi báðir ekið réttu megin á veginum, en
stefnandi sjálfur telur sig hafa ekið um miðjan veginn,
og var hann á eftir hinum. Um bifreiðina er það upplýst.
að hún ók á vinstra veghelmingi. Hinsvegar kemur ekki
nákvæmlega fram hve hratt hún hefir farið, en svo virð-
ist sem ökuhraði hennar hafi verið um 40 km. á klst, eða
að minsta kosti svo mikill, og ekki verður séð, að hún
hafi hægt nokkuð á sér frá þessari ferð er hún mætti
hjólreiða mönnunum og var þó allmikill laus sandur og
möl þarna á veginum en hann hinsvegar breiður vel. Ók
bifreiðin nú fram hjá fyrri hjólreiðamanninum án þess
nokkuð beri að, en er hún nálgaðist stefnanda, hrasaði
hann á hjólinu fyrir bifreiðina eða misti stjórn á því, svo
að það geigaði í veg fyrir hana. Var bifreiðin þá komin
svo nálægt honum, að bifreiðarstjórinn taldi sig ekki
hafa ráðrúm til þess að stöðva hana áður en árekstur
yrði og sveigði hann því út af veginum til vinstri og
rann hún áfram utan við veginn að minsta kosti lengd
sína og stöðvaðist svo með framendan upp á meterhárri
grjóthrúgu er þar var. Þrátt fyrir þetta lenti stefnandi þó
á bifreiðinni hægra megin og kastaðist við áreksturinn
tit af veginum til sömu hliðar og bifreiðin ók og brotnaði
á vinstra fæti rétt fyrir ofan hné og hjól hans gjöreyði-
lagðist. Var stefnandi siðan fluttur á Landakotsspital-
ann og þar dvaldi hann sem sjúklingur þar til 24. nóv.
1931 og samkvæmt vottorði læknis þess, sem stundaði
hann, varð hann ekki vinnufær fyr en seint í april f. á.
819

Nú telur stefnandi að Þbifreiðarstjórinn á umræddri bif-
reið R.E. 77 hafi orðið orsök slyssins með of hröðum og
ógætnislegum akstri og sé stefndur því, sem eigandi
hennar skaðabótaskyldur gagnvart sér fyrir alt það tjón.
sem hann hafi af slysinu hlotið, og hefir stefnandi áætlað
að það nemi hinni umstefndu upphæð, en tjón sitt telur
hann fólgið í sjúkrakostnaði, læknishjálp, bótum fyrir at-
vinnumissi og skemmdir á reiðhjólinu.

Stefndur hefir mótmælt framangreindum kröfum
stefnanda og krafizt algjörlegrar sýknu af þeim og máls-
kostnaðar hjá honum eftir mati réttarins. Til vara hefir
hann mótmælt skaðabótakröfunni sem alt of hárri.

Sýknukröfuna byggir stefndur á því, að það hafi ekki
verið sök bifreiðarstjórans hvernig fór. Telur hann, að
slysið hafi að höndum borið af tilviljun, falli stefnanda
inn á veginn í veg fyrir bifreiðina í sambandi við það,
að stefnandi hafi ekið innarlega á veginum á hjólinu.
Hafi það því ekki verið á valdi bifreiðarstjórans að koma
i veg fyrir slysið og séu því skaðabætur vegna þess úti-
lokaðar.

Rétturinn lítur nú svo á, að bifreiðarstjórinn á um-
ræddri bifreið hafi, með þvi að aka með fyrgreindum
hraða fram hjá hjólreiðamönnunum í stað þess að hægja
þá svo á Þifreiðipni að hann hefði fullt vald yfir henni,
ekki sýnt þá aðgæzlu og varkárni, sem ökumanni er skylt
að sæta og verður því ekki talið uppvíst, að slysið hefði
hlotið að vilja til ef bifreiðarstjórinn, hefði gætt þessa.
Er stefndur því, sem eigandi bifreiðarinnar, skaðabóta-
skyldur eftir 15. sbr. 16. gr. bifreiðalaganna gagnvart
stefnda vegna slyssins og verður því sýknunarkrafa hans
ekki tekin til greina.

Að því er skaðabótaupphæðina snertir hefir stefndi
lagt fram gögn, sem stefndur hefir ekki mótmælt, fyrir
því að hann hafi orðið að greiða kr. 899.00 fyrir læknis-
hjálp og sjúkrahúskostnað og ber því að dæma stefndan
til að greiða þá upphæð. Þá hefir stefnandi upplýst það,
að hann hafi átt kost á hásetastöðu á botnvörpuskipum
mikinn hluta tíma þess, sem hann var frá verki vegna
slyssins. Með tilliti til þess þykja bætur honum til handa
fyrir atvinnutjón og skemmdir á reiðhjólinu hæfilega á-
kveðnar í einu lagi kr. 2101.00, þannig að stefndur
 

820

verður dæmdur til þess að greiða stefnanda samtals kr.
3000.00 með vöxtum eins og krafizt hefir verið, þar eð
vaxtahæðinni hefir ekki verið mótmælt sérstaklega, svo
og málskostnað sem ákveðst kr. 250.00.

Föstudaginn 1. júni 1934.
Nr. 21/1934. Magnús Jónsson prófessor juris
gegn

Jóni Ólafssyni.

Dómur hæstaréttar.

Máli þessu var vísað frá með dómi hæstaréttar
öl. jan. þ. á. vegna þess, að áfrýjandi lagði þá ekki
fram ágrip dómsgerða. Þann 5. febr. s. á. tók á-
frýjandi af nýju út stefnu í málinu til hæstaréttar,
sem þingfesta skyldi í maí þ. á. Var málið þing-
fest 30. mai þ. á., en þá lagði áfryjandi ekki heldur
fram ágrip dómsgerða, heldur bað um frest til
þess þar til í októbermán. næstkomandi.

Stefndi mótmælti öllum fresti, krafðist frávis-
unar og ómaksbóta. Með þvi að áfrvjandi hefur
haft nægan tíma til að úlvega dómsgerðir og gera á-
grip af þeim til afnota í máli þessu, verður krafa
hans um frest eigi tekin til greina gegn mótmæl-
um: stefnda, og verður því að vísa málinu frá dómi
og dæma áfrýjanda til að greiða stefnda 40 kr. í

viðlagðri aðför að lögum.

Því dæmist rétt vera:

Máli þessu vísast frá dómi. Áfrýjandi,
Magnús Jónsson prófessor Juris, greiði stefnda
Jóni Ólafssyni, 40 krónur í ómaksbætur að
viðlagðri aðför að lögum.
821

Miðvikudaginn 6. júni 1934.
Nr. 122/1933. Réttvísin og valdstjórnin
gegn
Einari M. Einarssyni.

Dómur hæstaréttar.

Í konunglegri umboðsskrá frá 27. febr. 1933
segir meðal annars, að „nauðsyn beri til að skipa
sérstakan dómara til að halda áfram rannsókn um
framkomu Einars Einarssonar (þ. e. ákærða í
máli þessu) sem skipherra á varðskipinu „Ægir“
í sambandi við töku togarans R.E. 153 Belgaum
17. marz 1930“. Og með sömu umboðsskrá var
Garðar Þorsteinsson  hæstaréttarmálaflutnings-
"maður skipaður til að „hefja réttarrannsókn um
það, hvort nefndur Einar Einarsson hafi gerzt sek-
ur við lög, ein eða önnur Í nefndu starfi, og til þess
síðar að dæma í máli gegn nefndum Einari Einars-
syni, ef hann reyndist sekur“.

Í máli því, er höfðað var á hendur skipstjóra
togarans Belgaum R.E. 153 og dæmt var í lögreglu-
rétti Reykjavíkur 19. marz 1930 og í hæstarétti 12.
júní f. á., gaf ákærður fyrst skýrslu 17. marz 1930,
og var lögregluréttardómurinn þar sem togara-
skipstjórinn var sekur dæmdur um ólöglegar veið-
ar Í landhelgi byggðar á henni, með því að horna-
mælingar samkvæmt skýrslunni sýndu, að togar-
inn hefði verið að veiðum í landhelgi við umrætt
tækifæri. En siðar kom það í ljós, að bókum varð-
skipsins bar ekki saman um stigatal hornanna, og
að eftir þeim tíma, er varðskipið sigldi út eftir tog-
aranum samkvæmt sömu skýrslu, varð að álykta,
að hann hefði ekki verið að veiðum í landhelgi.
 

822

Vegna þessa ósamræmis Í skýrslu sinni gaf ákærði
enn tvær skýrslur, hina fyrri 24. maí 1930 og hina
síðari 5. febr. 1981, þar sem hann fullyrðir, að áð-
urnefnt ósamræmi í skýrslu sinni 17. marz 1930
stafi af því að tímaákvarðanirnar í bókum varð-
skipsins í sambandi við togaratökuna hafi verið
skakkar, aðallega að því er virðist vegna mismun-
ar á klukku þeirri, er eftir var farið og varðúri
„Ægis“. Í skýrslum sínum 24. maí 1930 og 5. febr.
1931 hefir hann talið þenna mismun 4—5 mínútur,
en í skýrslu sinni fyrir sjódómi Reykjavíkur 3. dez.
1932 5—6 minútur. Hinsvegar telur Guðjón Guð-
björnsson, sem var fyrsti stýrimaður á „Ægir“,
þegar togarinn Belgaum R.E. 153 var tekinn 17.
marz 1930, þennan mismun hafa verið mjög litinn
„ef hann þá hafi verið nokkur“, þá er Guðjón var
yfirheyrður um þetta atriði í lögreglurétti 5. apríl
1933.

Í hinum áfrýjaða dómi er aðeins dæmt um á-
virðingar þær, er ákærða eru gefnar að sök varð-
andi bókhaldið á „Ægir“, og rannsókn málsins hef-
ir að lang mestu leyti beinzt að því atriði. En þó
er sú rannsókn ekki fullnægjandi. Ákærði er ekki
svo að séð verði, spurður um það, hvenær hann
varð fyrst var breytingar þeirrar, er gerð var á
leiðarbók varðskipsins (tölunni „11.40“ breytt í
„11.48“) og innskots þess („11.59. Haldið af stað“),
er skráð var í sömu bók eftir að ákærði gaf skýrslu
sína 17. marz 1930. Og ekki er heldur upplýst um
það, hvenær ákærði varð fyrst var við áðurnefnt ó-
samræmi milli bóka varðskipsins um stigatal
hornanna. Virðast þessi atriði þó munu geta skipt
máli um ábyrgð ákærða á bókhaldi skipsins. Ekki
sést heldur, að ákærði hafi verið spurður um það,
823

hvort eða hvenær hann hafi gert ráðstafanir til
þess, að réttir hlutaðeigendur fengju vitneskju um
ósamræmi bókanna viðvíkjandi stigatali hornanna.

Eftir skipunarbréfi sínu, sem ekki sést, að breyt-
ing hafi verið ágerð, hefði héraðsdómarinn átt að
ganga rækilega með ákærða í gegnum allar þrjár
áður nefndar skýrslur hans og veita honum kost
á að skýra og réttlæta eftir föngum það, er sú at-
hugun kynni að hafa leitt í ljós um skýrslugerð-
ina, og leggja síðan dóm á um þessi atriði.

Héraðsdómarinn hefur, þrátt fyrir ákvæði skip-
unarbréfs síns, því látið hjá líða að rannsaka
nægilega og dæma um þau atriði í sambandi við
töku oft nefnds togara, er sekt eða sýkna ákærða
virðist að miklu leyti vera undir komin. Það þykir
því ekki fært að leggja dóm á þau í hæstarétti að
svo stöddu, og þykir því ekki verða hjá því komizt
að ómerkja meðferð málsins fyrir aukaréttinum
og hinn áfrýjaða dóm og visa málinu heim í hérað
til rannsóknar um atriði þau, er að framan getur,
og um öll þau atriði önnur í þessu sambandi, er ný
rannsókn kann að gefa tilefni til.

Eftir þessum málalokum verður að dæma ríkis-
sjóð til að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði
fyrir aukaréttinum og fyrir hæstarétti, þar með
talin málflutningslaun skipaðs verjanda í héraði,
100 kr., og skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, 150 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur, og meðferð málsins
fyrir aukaréttinum, á að vera ómerkur, og
vísast málinu heim í hérað til rannsóknar og

dómsálagningar af nýju.
18
 

824.

Allur sakarkostnaður, bæði fyrir aukarétt-
inum og fyrir hæstarétti, greiðist úr ríkissjóði,
þar með talin málflutningslaun skipaðs verj-
anda í héraði, hæstaréttarmálflutningsmanns
Lárusar Fjeldsted, 100 kr. og málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréitarmálflutningsmannanna Þét-
urs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 150

krónur til hvors.

Föstudaginn 8. júní 1934.
Nr. 2/1933. Guðmundur Þorkelsson
(Kggert Claessen)
gegn
Sigurði Grímssyni

(Guðmundur Ólafsson).

Málflutningslaun.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 26. maí 1932 og fjár-
námsgerð 10. dez. 1932: Stefndur, Guðmundur Þorkelsson,
greiði stefnandanum, Sigurði Grímssyni, kr. 925.29 með
5% ársvöxtum frá 19. april til greiðsludags og kr. 125.00
í málskostnað innan fimmtán daga frá lögbirtingu dóms
þessa, að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess aðallega, að hinum
afrýjaða dómi verði breyttt og hrundið þannig, að
hann verði einungis dæmdur til að greiða stefnda
kr. 50.00 vaxtalaust, og að hið áfrýjaða fjárnám
verði fellt úr gildi, nema að því, er umræddar kr.
825

50.00 snertir. Til vara hefir áfrýjandi krafizt þess,
cð Úrslit málsins verði látin velta á eiði hans. Loks
krefst áfrýjandi málskostnaðar bæði í héraði og
fvrir hæstarétti, hvernig sem málið fer. Stefndi
hefir hinsvegar krafizt staðfestingar á hinum áfrýj-
aða dómi og fjárnámsgerð og málskostnaðar fyrir
hæstarétti.

Eftir uppkvaðningu hins áfrýjaða dóms hafa

komið fram ýms ný gögn og nýjar upplýsingar í

7

málinu.
Einhvern tima á tímabilinu 1. jan. 1981 til 25.

júní s. á. tók stefndi að sér flutning skuldamáls
tokkurs fyrir áfrýjanda fyrir bæjarþingi Reykja-
víkur. Var mál það þingfest 25. júní 1931 og dæmt
25. febr. 1932. Reiknaði stefndi sér kr. 1075.29 í
laun fyrir málflutninginn samkvæmt lágmarks-
taxta Málflutningsmannafélags Íslands, og er ekki
ágreiningur um það, að sú upphæð sé rétt reiknuð
eftir taxtanum. Upp í þóknun sína hefir stefndi
smátt og smátt, og að því er hann fullyrðir, með
miklum eftirgangsmunum fengið greiddar kr.
150.00 eftir uppkvaðningu dóms í málinu. Áfrýj-
andi heldur því fram, að stefndi hafi tekið að sér
málflutninginn fyrir kr. 200.00, en stefndi kveður
sig hafa lofað að gefa áfrýjanda 25% afslátt frá
taxtanum, en þó með því ákveðna skilyrði, að
áfrýjandi greiddi honum málflutningslaunin þannig
reiknuð, jafnskjótt sem flutningi málsins væri lok-
ið. En þetta hafi áfrýjandi ekki sert, og því eigi
stefndi nú heimtingu á ofannefndum kr. 1075.29
=- áðurnefndum kr. 150.00 eða kr. 925.29, eins og
hinn áfrýjaði dómur greinir.

Stefndi er félagi í Málflutningsmannafélagi
Íslands, og verður því að gera ráð fyrir því, að
 

826

hann fylgi almennt lágmarkstaxta þess í málflutn-
ingsstörfum sinum, og er ekki ágreiningur um það,
að áfrýjanda hafi verið þetta kunnugt og að sá
taxti var til. Áfrýjandi hefir leitt eitt vitni til sönn-
unar staðhæfingu sinni um afslátt stefnda frá
taxtanum, og kveðst þetta vitni hafa verið viðstatt,
cr aðiljar sömdu um málflutninginn, og hafi stefndi
skilyrðislaust lofað að flytja málið fyrir kr. 200.00.
En vitni þetta hefir verið með dómi hæstaréttar
23. april 1926 dæmt til 3 mánaða fangelsisrefsingar
við venjulegt fangaviðurværi fyrir stórfellda á-
fengissmyglun og með dómi sama réttar 27. sept.
f. á. fyrir sviksamlegt athæfi eftir 259. gr. hegning-
arlaganna í 30 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi og verður því ekki talið algjörlega lög-
fullt. Stefndi hefir hinsvegar lagt fram í málinu
fyrir hæstarétti bréfmiða til sín frá áfrýjanda, ó-
dagsettan að vísu, en sýnilega skrifaðan eftir 25.
febr. 1932, þar sem áfrýjandi þakkar stefnda
„margfaldlega fyrir frammistöðuna“ og sendir
honum hér með það sem til er í buddunni „20
krónur“. Kveður stefndi þennan bréfmiða hafa ver-
ið svar við kröfubréfi hans um málflutningslaunin,
en áfrýjandi kveðst aldrei hafa fengið það bréf.
Segist stefndi ekki hafa eftirrit af því, og hefir það
því ekki verið lagt fram í málinu. Áfrýjandi kveðst
hafa sent stefnda þessar 20.00 kr. samkvæmt
beiðni hans sem verið hafi á bréflappa, er hani
hafi fundið festan á hurð á einu íbúðarherbergja
sinna. En þessu mótmælir stefndi. Hvernig sem
þessu er varið, þá bendir ofannefndur bréfmiði
áfrýjanda ekki til þess, að áfrýjandi hafi rétt fyrir
sér um samninga aðilja um málflutningslaunin,
heldur öllu fremur til hins gagnstæða. Áfrýjanda
827

hefir því ekki tekizt að færa svo mikla sönnun
fyrir staðhæfingu sinni um niðurfærslu málflutn-
ingslaunanna, að málið verði látið velta á eiði
aðilja. Verður því að leggja til grundvallar skýrslu
stefnda um hina skilorðsbundnu niðurfærslu mál-
flutningslaunanna. Og með því að áfrýjandi hefir
ekki fullnægt skilyrði því, sem stefndi tjáist hafa
sett fyrir henni, þá verður að dæma áfrýjanda til
að greiða hina umstefndu upphæð með vöxtum,
eins og í hinum áfrýjaða dómi segir. Ber því að
staðfesta hinn áfrýjaða dóm að öllu leyti að niður-
stöðu til. Af framannefndum ástæðum verður og
að staðfesta hina áfrýjuðu fjárnámsgerð, sem
ekkert er sérstaklega athugað við.

Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda 300.00 kr. í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.

Áfrýjandi hefir hvorki mætt né látið mæta á
sáttafundi í máli þessu, enda þótt honum væri
sáttakæra löglega birt og engin forföll upplýst.
Fyrir þetta brot á sáttalöggjöfinni ber að dæma á-
frýjanda til að greiða 20 króna sekt í ríkissjóð
samkvæmt tilsk. 11. ágúst 1819, 1. gr. og komi 9
daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 14 daga frá birtingu dóms

þessa.
Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður
og sömuleiðis hin áfrýjaða fjárnámsgjörð.

Áfrýjandi, Guðmundur Þorkelsson, greiði
stefnda, Sigurði Grímssyni, 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti. Svo greiði áfrýjandi
90 króna sekt í ríkissjóð innan 14 daga frá
 

828

birtingu dóms þessa, en sæti ella 2 daga ein-
földu fangelsi.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 29. f. m. af Sig-
urði Grímssyni cand. jur., hér í bæ, gegn Guðmundi
Þorkelssyni, Bjargarstíg 2 hér í bænum, til greiðslu skuld-
ar fyrir málflutning í málinu: Ingólfur Bjarnason f. h.
Verzlunarfélagsins „Þór“ h/f. gegn Guðmundi Þorkels-
syni, að eftirstöðvum samkvæmt reikningi kr. 925.29 með
ö% ársvöxtum frá sáttakærudegi 19. f. m. til greiðsludags
og málskostnaðar að skaðlausu.

Stefndur hefir hvorki mætt né mæta látið í málinu og
er honum þó löglega stefnt. Verður þá eftir N. L. 1. 4. 39
og tilsk. 3. júní 1796, 2. gr. sbr. tilsk. 15. ágúst 1832, g.
gr., að dæma málið eftir framlögðum skjölum og skil-
ríkjum, og þar sem reikningur sá, sem stefndi hefir lagt
fram, kemur heim við dómkröfur hans og þær hafa eng-
um andmælum sætt, verða þær teknar til greina að öllu
leyti. Málskostnaðurinn ákveðst í samræmi við aukatekju-
lögin og lágmarksgjaldskrá málflutningsmannafélagsins
kr. 125.00.

Föstudaginn 8. júní 1934.
Nr. 53/1934. Réttvísin (Bjarni Þ. Johnson)
gegn
Helgmundi Gunnari Alexanderssyni
(Th. B. Lindal).

Íkveikja.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 17. marz 1934: Ákærð.
ur Helgmundur Gunnar Alexandersson sæti betrunarhúss-
829

vinnu í 2 ár. Hann greiði og allan kostnað sakarinnar,
þar með talinn kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt.
Dómi þessum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Mál þetta hefir verið höfðað gegn ákærða aðeins
fyrir brot gegn 28. kapitula hinn almennu hegn-
ingarlaga og heyrir afbrot hans, sem stefnt er fyrir,
undir 1. málsgr. 283. gr. þeirra laga. Hefir héraðs-
dómarinn ákveðið refsinguna tveggja ára betrun-
arhússvinnu og er það vægasta refsingin fyrir af-
brotið, sem heimilt er að dæma í samkvæmt
greindu lagaákvæði. Það verður því ekki komizt
hjá því að staðfesta refsiák væði hins áfrýjaða auka-
réttardóms og ber einnig að staðfesta ákvæði dóms-
ins um málskostnað í héraði.

Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar þar með talin málflutningslaun sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 60 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinum  áfrýjaða aukaréttardómi skal ó-
raskað.

Ákærði, Helgmundur Gunnar Alexanders-
son, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin málflutningslaun sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti hæstaréttarmál-
flutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og
Theódórs B. Lindal, 60 kr. til hvors.

Dóminum skal fullnægja með aðför að lög-

um.
 

830

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Helg-
mundi Gunnari Alexanderssyni, nú til heimilis í Ingólfs-
stræti 23 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 28. kapi-
tula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869 og
lögum nr. 51 frá 1928 um nokkrar breytingar til bráða-
birgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir með
eigin játningu ákærða, sem kemur heim við það, sem á
annan hátt er upplýst í málinu:

Hinn 7. þ. m., kl. 1.25 árdegis kom brunaboð inn á
slökkvistöðina, frá brunaboða nr. 14 á austurbæjarlinu,
en brunaboði þessi er á horninu á Smiðjustig og Hverfis-
götu. Slökkviliðið fór samstundis á vettvang og kom þá í
ljós, að kviknað var í húsinu. Lindargötu 2B. En húsið
Lindargata 2 B er lítill bær, byggður kringum 1889. Vegg-
ir hans eru úr höggnu grjóti, lítið ris, klætt bárujárni.
Var bærinn einlyftur, með einu íbúðarherbergi og eld-
húsi, en áfastur við bæinn var inngönguskúr úr timbri með
járnþaki. Afstaða hans til næstu húsa er sem hér segir:
AS austan er steinhús, með fullkomnum eldvarnarvegg
og er fjarlægðin frá bænum að því húsi 7.2 metrar. Að
sunnanverðu er smiðavinnustofa, steinhús, með eldvarn-
arvegg á móti bænum, og er fjarlægðin frá smíðavinnu-
stofunni að inngönguskúr bæjarins 9.6 metrar. Að vestan-
verðu eru 2 metrar að húsinu nr. 2 við Lindargötu, en það
er timburhús. Loks er að norðanverðu breidd Lindar-
götunnar til næstu húsa.

Er slökkviliðið kom á staðinn var kominn allmikill
eldur í vesturenda bæjarins og Í inngönguskúrinn, en
jafnskjótt og búið var að koma vatninu í samband við
slökkvitækin og byrjað var að dæla, þá varð eldurinn
slökktur og tók það um 10 minútur að slökkva.

Bær þessi var eign Ebenesers Helgasonar, þess er
hafði byggt hann, og var bærinn virtur til brunabóta á
kr. 3154.00. Eigandinn bjó ekki sjálfur í honum heldur
hafði hann leigt hann ákærðum í máli þessu, og galt á-
kærði 10 krónur á mánuði í leigu. Ákærður er kvæntur
maður og á 3 börn, en hann bjó um þessar mundir einn í
bænum,því að kona hans og eitt barn höfðu um lengri
tíma verið sjúklingar á Farsóttaspitalanum hér í bænum,
831

en hinum börnunum hafði verið komið fyrir annars-
staðar.

Lögreglunni virtist þegar, að ekki mundi allt vera með
feldu um upptök eldsins í bæ þessum og var rannsókn
þegar hafin í málinu og ákærður tekinn til yfirheyrslu.
Kom þá meðal annars í ljós að hann hafði fyrir skemstu,
eða hinn 2. febrúaar síðastliðinn, vátryggt húsmuni sina
fvrir 3500 krónur, en sýnt þótti við lauslegt yfirlit, að sú
vátrygging væri til muna of há. Yfirleitt var framburður
ákærða um athafnir sínar um nóttina og um upptök elds-
ins ekki sem sennilegastur, enda fór það svo að eftir
nokkrar vífilengjur viðurkendi ákærður, að hafa kveikt
sjálfur í bænum í því skyni að hagnast á bruna húsmuna
sinna. Hann skýrði svo frá, að honum hafi nú fyrir
skemstu dottið í hug að kveikja í húsinu, en hann hafi þó
ekki haft það í hyggju er hann vátryggði innanstokks-
munina, að vísu kveðst hann hafa vitað, að hann vá-
tryggði þá of hátt, en kvaðst hafa álitið að vátryggingar-
félagið léti virða þá síðar. Síðan kveðst hann hafa verið
atvinnulaus og peningalaus með öllu; í vikunni áður en
hann framdi íkveikjuna komu til Reykjavíkur bæði kola-
skip og saltskip, og hafði ákærður von um að geta fengið
vinnu í skipum þessum, en honum var neitað um vinnu
við bæði skipin. Þá fór hugsunin um að kveikja í og
brenna innanstokksmunina, í því skyni að hafa fé af vá-
tryggingarfélaginu, að ásækja hann.

Kvöldið áður en hann kveikti í, kveðst hann hafa flúið
bæinn, vegna þess hve hugsun þessi ásótti hann. En
kvöldið eftir stóðst hann ekki freistinguna, eftir að hann
var búinn að velta þessu töluvert fyrir sér um daginn.
Hann kveðst hafa farið að hátta klukkan 9%—10 þetta
kvöld og las í rúminu fram eftir. Klukkan kringum 1
kveðst hann svo hafa farið fram úr rúminu á nærklæðun-
um. Á kofforti einu, sem stóð út í horni í herberginu
skamt frá ofninum, stóð oliuvél sem ákærður notaði til
þess að hita sér kaffi á morgnana. Hafði ákærður nýlega
fylt olíuvélina með olíu er hann var að hita sér kaffi.
Lokið á olíuvélinni var laust. Tók ákærður nú vélina og
setti hana á hliðina og datt þá lokið af olíugeyminum og
heltist olían niður í koffortið gegnum rifur á lokinu, en í
koffortinu voru vinnuföt ákærða, fatarusl og ýmislegt dót.
832

Kveikti ákærður síðan á eldspitu og lét hana detta niður
í koffortið gegnum rifu á lokinu. Kviknaði þá samstundis
í og kom logi upp úr koffortinu. Beið ákærður síðan
nokkra stund inni, meðan eldurinn var að læsast upp úr
koffortinu, en er hann sá að hér og þar logaði upp úr því
þá fór hann út á nærklæðunum, en setti á sig skóhlifar
sem hann tók í inngangsskúrnum. Fór hann síðan að
húsinu Lindargötu 2, en þar býr eigandi bæjarins, vakti
upp dóttur hans, spurði hana hvar brunaboði væri, fékk
að vita það, og rauk þangað og braut brunaboðann, fór því
næst heim aftur að bænum, en komst þá ekki inn í hann
vegna reykjarsvælu og elds. Stúlka sú, sem ákærður vakti
upp hefir staðfest þennan framburð ákærða. Á þeim tíma
um nóttina, er eldurinn kom upp, var hægur norðankaldi.

Svo sem að framan segir, var bærinn mjög lítill og að
mestu úr steini, og hefði því eldur aldrei getað orðið
mikill þótt hann hefði brunnið. Á þrjá vegu við bæinn
virðist engin eldhætta hafa verið, en samkvæmt fram-
burði slökkviliðsstjórans í Reykjavík telur hann sennilegt
að kviknað mundi hafa í forstofu hússins nr. 2 við Lind-
argötu um leið og eldurinn hefði logað upp úr þaki bæjar-
ins, ef ekkert hefði verið aðgert. Ákærður kveður og að
fyr um kvöldið, áður en hann kveikti í, hafi verið dálitill
norðvestan kaldi, og ef það hefði haldist, þá var eldhætta
engin, en er hann kom út frá íkveikjunni og fann að
komið var því nær logn, þá varð hann hræddur um að eld-
urinn kynni að læsast í forstofu hússins Lindargötu nr. 2
um leið og hann brytist út, og því var það að hann
flýtti sér að hringja á slökkviliðið.

Menn þeir, sem útnefndir voru til að meta innanstokks-
muni ákærða, mátu þá á kr. 1113.50. -—

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
12. marz 1897. Honum hefir ekki verið refsað áður fyrir
nokkurt lagabrot. Hann sat í gæsluvarðhaldi frá 7—9 Þ. m.

Framantalið afbrot hans ber að áliti dómarans að heim-
færa undir 283. grein 1. mlgr. hinna almennu hegningar-
laga, og þykir refsing hans samkvæmt því hæfilega ákveð-
in betrunarhússvinna í tvö ár. Hann greiði og allan kostnað
sakarinnar þar á meðal kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt.

Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðis.
833

Mánudaginn 11. júní 1934.
Nr. 50/1934. Ingibjörg Helgadóttir
(Lárus Fjeldsted)
gegn
Páli Vídalín Magnússvni (Enginn).

Krafa um synjun framgangs eiðvinningar í barns-
faðernismáli cigi tekin til greina.
Úrskurður bæjarþings Reykjavíkur 92. marz 1934: Hin
Íframkomnu mótmæli skuli ekki tekin til greina og má
eiðvinningin fram fara.

Dómur hæstaréttar.

Með dómi uppkveðnum í lögreglurétti Reykja-
vikur 19. mai 1930 í barnsfaðernismáli, er höfðað
hafði verið á hendur stefnda, að tilhlutun áfrýj-
anda, var ákveðið, að ef stefndi synjaði fyrir það
með eiði innan 40 daga frá birtingu dómsins að
hafa haft holdlegar samfarir við áfrýjanda á tíma-
bilinu frá 1. júlí til 1. septbr. 1929 skyldi hann vera
sýkn af kröfum hennar í málinu og málskostnað-
ur falla niður, en ef hann ynni ekki eiðinn skyldi
hann teljast faðir að barni því, er áfrýjandi ól 14.
april 1930, greiða meðlag með því og barnsfarar-
kostnað eftir úrskurði vfirvalds svo og 20 kr. í
málskostnað og var dómur þessi birtur stefnda
hinn 28. dez. 1933.

Með stefnu, útgefinni 2. febr. þ. á., stefndi Páll
Vídalín Magnússon afrýjanda til þess að hlýða á
eiðvinningu sína 15. marz síðastliðinn. Við réttar-
haldið í málinu var þvi haldið fram af hálfu barns-
móðurinnar, að stefnda hefði orðið eiðfall sökum
þess, að hann hefði eigi unnið eiðinn innan eið-

frestsins, með því að meir en 40 dagar væru þá
 

834

liðnir frá birtingu dómsins, en þessum mótmælum
áfrýjanda var hrundið með úrskurði, uppkveðn-
um 22. s. m.

Þessum úrskurði hefir áfrýjandi nú skotið til
hæstaréttar með stefnu, útgefinni s. d., en þar sem
stefndi hefir eigi mætt í hæstarétti, er málið var
tekið fyrir, þótt honum hafi verið löglega stefnt
hefir málið verið rekið skriflega samkvæmt 38. gr.
hæstaréttarlaganna og er dæmt eftir N. L. 1—4-—32
og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796.

Áfrýjandi hefir krafizt þess að hinn áfrýjaði úr-
skurður verði feldur úr gildi og synjað verði um
framgang eiðvinningarinnar og stefndi dæmdur til
greiðslu málskostnaðar í hæstarétti.

Áfrýjandi byggir kröfu sína eins og í undirrétti
fyrst og fremst á því, að stefnda hafi orðið eiðfall,
þar sem hann hafi eigi unnið eiðinn innan frests
þess, er til hafði verið tekinn í dómnum 19. maí
1930, og eiðsmálinu hafi ekki verið framfylgt með
rægilegum hraða, þar sem stefnan hafi verið út-
tekin 2. febr. en ekki birt fyr en 24. s. m. og fyrir-
tekt málsins ekki verið ákveðin fyr en 15. marz
síðastliðinn. Loks heldur áfrýjandi því fram hér
fyrir réttinum, að stefnan í eiðvinningarmálinu
hafi ekki verið löglega birt, með því að hún hafi
eigi verið birt á lögheimili hennar.

Stefnan var birt áfrýjanda á þáverandi dvalar-
stað hennar í Sandgerði fyrir henni sjálfri og tók
hún samkvæmt vottorði stefnuvottanna birting-
una þar gilda, eins og hún hefði verið birt á lög-
heimili hennar, og loks mætti hún á bæjarþinginu
án þess þar að hreyfa neinum mótmælum gegn
birtingunni. Þessi ógildingarástæða er því ekki á
neinum rökum byggð. Hinar ógildingarástæður á-
835

frýjanda verða heldur eigi teknar til greina, af á-
stæðum þeim, er greinir í hinum áfrýjaða úrskurði.

Þar sem ekki hefir verið mætt í málinu fellur
málskostnaður í hæstarétti niður.

Þvi dæmist rétt vera:
Hinum áfrýjaða úrskurði skal vera óraskað.
Málskostnaður. í hæstarétti fellur niður.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Í barnsfaðernismáli þessu gekk dómur 19. mai 1930 á
þá lund, að úrslitin voru látin vera komin undir synjunar-
eiði kærðs í málinu, Páls Vídalíns Magnússonar, þannig
að eiðfrestur honum til handa var ákveðinn 40 dagar frá
lögbirtingu dómsins. Hinn 28. dezember s. 1. fór þessi
birting fram, en með réttarstefnu 2. febr. þ. á. er barns-
móðirinni Ingibjörgu Helgadóttur stefnt til að hlýða á
eiðvinningu téðs manns 15. þ. m. og er eiðstefnan birt
henni 24. f. m. Nú er því haldið fram af hálfu barns-
móður, að nefndum Páli V. Magnússyni hafi orðið eiðfall
þar sem hann hafi ekki unnið eiðinn innan 40 daga eiðs-
frestsins og mótmælir hún því að hann fari nú að vinna
eiðinn. Þessi mótmæli þykja þó ekki á rökum bygð. Með
úttekt eiðstefnunnar 2. f. m. hefir ciðstefnandi innan
ciðsfrestsins boðið sig fram til eiðvinningarinnar og á
lögmætan hátt látið tilkynna barnsmóðurinni þetta á-
form sitt og rekið eiðsmálið löglega. Hefir eiðstefnandi,
sem sjálfur var til staðar í réttinum er eiðsmálið var þing-
fest, með þessu réttilega notað eiðsfrestinn þótt sjálf
eiðvinningin hafi ekki gétað farið fram innan frestsins
og verða því hin framkomnu mótmæli ekki tekin til

greina.
 

836

Mánudaginn 11. júní 1934.

Nr. 6/1934. Ásgeir Sigurðsson, f. h. eigenda b/v
„Escallonía“ G. Y. 631
(Th. B. Líndal)
gegn
Páli Magnússvni, f. h. eigenda og
vátrvggjenda v/b „Njáll Þorgeirs-
son“, S. U. 429, skipverja og land.
manna bátsins og gagnsök
(Jón Ásbjörnsson).

Skaðabætur út af árekstri skipa.

Dómur sjóréttar Reykjavíkur 28. júní 1933: Ásgeir
Sigurðsson, brezkur aðalkonsúll, f. h. eigenda b/v Escal-
lonia, G. Y. 631, greiði Páli Magnússyni, f. h. eigenda og
vátryggjenda m/b. Njáll Þorgeirsson, S. U. 429, og skip-
verja og landmanna sama báts kr. 17.064.75 ásamt 5%
ársvöxtum frá 11. júlí 1931 til greiðsludags og málskostn-
að með kr. 600.00.

Dóminum ber að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá
lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Aðalafrýjandi er áfryjað hefir með stefnu 28.
jan. þ. á., að fengnu áfrýjunarleyfi 12. s. m., hefur
krafizt þess aðallega, að hann verði sýknaður af
öllum kröfum gagnáfrýjanda í máli þessu, en fil
vara, að tjóninu verði skipt og bætur lækkaðar
frá því, sem þær voru ákveðnar í hinum áfrýjaða
dómi eftir mati réttarins. Svo krefst aðaláfrýjandi
málskostnaðar bæði í héraði og fyrir hæstarétti,
hvernig sem málið fer.

Gagnáfrýjandi, sem að fengnu áfrýjunarleyfi 23.
april þ. á., hefir skotið málinu til hæstaréttar með
stefnu útg. 5. f. m., krefst þess aðallega, að aðal-
837

öfrýjandi verði dæmdur til að greiða honum kr.
23653.00 með 5% ársvöxtum frá 11. júlí 1981 til
sreiðsludags, en til vara, að tjóninu verði skipt
Þannig, að minni hluti þess en ákveðið er í hinum
áfrýjaða dómi verði látinn koma á bátinn, og að
bótaupphæðin verði hækkuð frá því sem í dómin-
um segir, allt eftir mati þessa réttar, og að vextir
verði dæmdir af þeirri upphæð allri, sem ákveðin
verður, svo sem áður segir. Loks krefst gagnáfrýj-
andi málskostnaðar bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti hvernig sem málið fer.

Eftir því sem upplýst er í málinu var mótorinn
i „Njáli Þorgeirssyni“ gamall Skandiamótor, og
ennfremur að hljóðið í honum hafi verið „nokkuð
snallt en þungt“. Það verður því að líta svo á, að
hljóðið frá mótornum hefði, þar sem logn var og
sléttur sjór, hlotið að heyrast á togaranum, ef þar
hefði verið maður á verði fram á skipinu, svo
tímanlega, að forða hefði mátt ásiglingu hans á
vélbátnum, ef togarinn hefði farið með hæfileg-
um hraða. Hefir báturinn því, að því er telja má,
sefið fullnægjandi hljóðmerki frá sér með mótorn-
um. Samkvæmt þessu og að öðru leyti með skir-
skotun til hins áfrýjaða dóms, verður að telja tog-
rann einan hafa átt sök á slysinu, og að á hann
verði því að falla greiðsla allra þeirra bóta, er
dæmdar verða. Kemur upphæð skaðabótakröfunn-
ar þá til álita, og verður hver einstakur liður henn-
ar þá tekinn í sömu röð sem í hinum áfrýjaða
dómi.

Um 1.-3. Má um þessa liði skirskota til athuga-
semdanna í hinum áfrýjaða dómi.

Um 4. Það þvkir að vísu ekki ósennilegt, eftir
því sem fram er komið í málinu, að báturinn hefði
 

838

getað aflað 175 skpd. yfir sumarvertíðina. Hins
vegar eru engin rök færð fyrir því, að útgerðar-
maður og eigandi hans hefði fengið 10% af and-
virði aflans í hreinan ágóða af útgerðinni eftir
þessa vertið, enda er upplýst, að afkoma mótor-
bátaútgerðar á Austurlandi árið 1931 hafi verið
mjög bágborin. Þessi kröfuliður þykir því ekki
verða tekinn til greina.

Um 5. Um þenna kröfulið vantar eins og tekið
er fram í hinum áfrýjaða dómi, allar upplýsingar,
og verður hann því ekki tekinn til greina.

Um 67. Þegar slík slys sem það er hér varð,
bera að höndum, er það almennt óútreiknanlegt
hverjum þeim, er bæta skal tjón þar af, hvaða
hagsmunir og hverra manna hagsmunir á landi,
annara en útgerðarmanna, eigenda og vátryggj-
enda, kunna að vera tengdir við skip þau, sem um
er að tefla. Skylda til að bæta tjón á slíkum hags-
munum mundi verða of viðtæk og með öllu ófyrir-
sjáanleg og óyfirsjáanleg. Það verður því ekki
talið, að aðaláfrýjanda beri skylda til að greiða
þessa kröfuliði.

Um 8. Samkvæmt reikningum bátsmannanna 4,
er fram hafa verið lagðir í málinu, nemur kaup-
krafa þeirra samtals kr. 2775.00. Þar sem slysið
varð 11. júlí, eða á öndverðri sumarvertið, þykir
mega gera ráð fyrir því, að mennirnir hafi unnið
sér eitthvað inn þenn tíma, sem eftir var sumars-
ins, og þykir ekki óvarlega áætlað, að þeir muni
hafa fengið fyrir þá vinnu sem svarar %%g af því
kaupi, er þeir áttu að fá fyrir vinnu sina á bátnum.
Þykir því, með þvi að aðaláfrýjandi hefur gert

kröfu um niðurfærslu af þessari ástæðu, mega
839

draga % hluta nefndrar upphæðar frá þessum lið,

eða kr. 925.00.
Samkvæmt framanskráðu verður því að dæma

aðaláfrýjanda til að greiða gagnáfrýjanda þessa
kröfuliði :

LR annas sannar rs 2 kr. 15180.00
2. lið ........0..00 000 —  500.00
3. lið eins og hann hefir verið færður

niður í málinu .................. — 202.00
8. lið kr. 4296.00

= —  925.00
————— 3371.00

Samtals kr. 19253.00

með 5% ársvöxtum frá 11. júlí 1931 til greiðslu-
dags, enda hefir aðaláfrýjandi engum athugasemd-
um hreyft um upphafsdag vaxtanna.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu máls-
kostnaðar í héraði þykir mega staðfesta. Eftir þess-
um málalokum þykir rétt að dæma aðaláfrýjanda
til að greiða gagnáfrýjanda kr. 300.00 í málskostn-

að fyrir hæstaréttti.

Því dæmist rétt vera:

Aðaláfrýjandi, Ásgeir Sigurðsson, f. h. eig-
enda togarans „Escallonia“, G. Y. 631, greiði
gagnáfrýjanda, Páli Magnússyni, f. h. eigenda
og vátryggjenda v/b „Njáll Þorgeirsson“, S. U.
429 og skipsmanna bátsins, kr. 19253.00 með
5% ársvöxtum frá 11. júlí 1931 til greiðslu-
dags. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu

málskostnaðar í héraði skulu vera óröskuð.
19
 

840

Svo greiði aðaláfrýjandi gagnáfrýjanda 300 kr.
í málskostnað fyrir hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta, sem eftir samkomulagi málsaðilja er rekið
hér fyrir sjóréttinum, hefur höfðað Páll Magnússon cand.
juris., með stefnu dags. 11. apríl f. á., f. h. eigenda og
vátryggjenda m/b. Njáll Þorgeirsson frá Norðfirði, S. U.
429, þeirra Ólafs Sveinssonar, útgerðarmanns á Eskifirði
og Bátaábyrgðafélags Eskifjarðar, svo og fyrir hönd skip-
verja og landmanna téðs vélbáts, gegn aðalræðismanni
breta hér á landi, Ásgeiri Sigurðssyni, f. h. eigenda b/v.
Escallonia frá Grimsby, G. Y. 631, til greiðslu skaðabóta
að upphæð samtals kr. 23.992.00 auk 5% ársvaxta af þeirri
upphæð frá 11. júlí 1931 til greiðsludags og málskostnað-
ar samkv. reikningi eða eftir mati réttarins. Er skaðabóta-
krafan risin út af því, að nefndur togari sökti ofangreind-
um mótorbát þann 10. júli 1931 úti fyrir Austfjörðum.
Stefndur hefir aðallega krafizt algerðrar sýknu og sér
tildæmdan málskostnað, en til vara að skaðanum verði
skipt samkv. 2. málsgr. 225. gr. siglingalaganna; þá hefir
hann mótmælt sérstaklega hinum ýmsu liðum bótakröf-
unnar sem of háum svo og vaxta og málskostnaðarkröfunni.

Út af slysi þessu voru haldin próf í sjórétti Neskaup-
staðar dagana 1114. júlí 1931. Um nánari atvik til slyss-
ins er þar upplýst. Um kvöldið þann 10. júlí hafi m/b.
Njáll Þorgeirsson lagt línu sína og lá ca. 18% sm. S.S.A.
frá Skrúð yfir línunni og hélt sér þar við lóðarbelg sinn.
Logn var og sjólítið en dimm þoka. Á verði voru tveir
menn, annar við stýrið en hinn uppi eða niðri. Ferð
bátsins var, þannig, að vélin var að vísu Í gangi, en gekk
svo afarhægt, að báturinn rétt seig eða mjakaðist áfram.
Þegar klukkan var 8.22 heyrðu skipverjar á bátnum lágan
óm, sem þeir voru ekki alveg vissir um úr hvaða átt var
og hvort stafa myndi frá vélbát eða eimskipi, og töldu
skip þetta vera alllangt burtu. Þessu hljóðmerki var ekki
svarað frá mótorbátnum með þokulúðrunum, sem þar voru
841

þó til,og engin hljóðmerki gefin frá bátnum önnur en
skellirnir frá vélinni, sem bátsverjar samkv. venju töldu
nægileg hljóðmerki í þoku, en vélin var 20 ha. gömul
Skandiavél með dimmu þungu hljóði. Leið svo þar til sá.
er við stýrið var á bátnum, sá framstafn skips koma út úr
þokunni bakborðsmegin, sem stefndi á bátinn, með mikl-
um hraða og var þá komið mjög nærri, þótt hvorki sæist
yfirbygging eða möstur fyrir þokunni. Kallaði hann fram í
til formanns en hélt annari hendinni í stýrishjólið. Áður
en frekar yrði að gert var árekstur orðinn og um leið sló
stýrishjólið manninn, svo að hann féll við og marðist á
handleggnum undan stýrishjólinu. Kom togarinn þvert á
bátinn bakborðsmegin rétt fyrir framan forvantinn á að
giska 4 metra frá framstafni hans. Rendi stefni skipsins
2—3 fet inn í þilfar bátsins og braut síðuna niður fyrir
sjólinu. Lagði bátinn svo mikið við áreksturinn, að stjórn-
borðssíðan lá undir sjó inn á miðja lestarhlera. Hinn
varðmaðurinn var frammi á bátnum og við kall manns-
ins við stýrið varð honum litið til vinstri og sá þá aðeins
framstafn togarans, er þá var rétt kominn ofan á bátinn,
og segir hann að hvitfyssandi boðaföll hafi staðið út frá
kinnungum togarans og hafi hann gengið rakleitt að lúk-
arskappanum og haldið sér í hann til að verjast falli, en
áreksturinn varð í þeim svifum. Mennirnir er niðri voru,
formaðurinn og háseti, komu þegar upp. Stukku Þbáts-
verjar þá upp á stjórnborðsakkeri togarans og gátu haldið
sér Í vír, sem lá úr akkerisflugunni upp á skipið og var
þar fastur. Stóðu þeir þar nokkra stund, að þeir ætla 2—3
minútur, og kölluðu árangurl ust, en tóku svo það ráð að
klifa upp vírinn og var einn skipverja kominn upp og
annar á leiðinni er skipsmenn komu þeim til hjálpar og
drógu hina upp með því að kasta til Þeirra kaðalenda.
Meðan þeir voru að komast upp lá togarinn með stefnið
inn í brotinn bátinn, en við ferðina á togaranum ýtti
hann bátnum fyrst á undan sér, en síðan sökk báturinn
er þeir voru komnir upp á skipið og að ágiskun bátsverja
um 4 mínútum eftir áreksturinn.

Togarinn Escallonia var að koma frá Englandi og hafði
ekki enn kastað vörpu. Stýrimaður var á stjórnpalli og
háseti við stýrið, engir aðrir uppi. Á meðan bjart var fór
skipið með fullri ferð til kl. 9—9%, enskur tími, en
 

842

ferðin hægð niður Í 45—50 snúninga vélarinnar á mínútu
strax og þokan skall yfir og þá var farið með ca. 3 milna
ferð. Kl. 10, e. tími, var þokan orðin mjög dimm og hélst
svo til kl. 11.15, e. tími, er stýrimaður segir að árekstur-
inn hafi orðið. Blásið var í eimpipuna á 5 mínútna
fresti, þó var sá tími ekki tekinn eftir klukku heldur á-
giskun og segir stýrimaður 5 mínútur hafi verið liðnar
frá því, að síðast var gefið merki og þar til áreksturinn
varð. Þeir stýrimaður og hásetinn, sem uppi var, urðu
ekkert varir við bátinn fyr en togarinn rakst á hann og
heyrðu enga mótorskelli frá bátnum, en fundu lítinn rykk
er áreksturinn varð. Stöðvuðu þeir þá strax gufuvélina
og kölluðu skipverja upp, fór stýrimaðurinn síðan er
vélin var stöðvuð fram á hvalbakinn og sá bátinn brot-
inn með ca. 12 þuml. breiða rifu frá sjáfarfletinum og
upp úr og var þá einn af bátsverjum að komast upp og
rétti hann hinum kaðal og dró þá upp. Stýrimaður ætlar
að liðið hafi um 10 mínútur frá því að hann kom á hval-
bakinn þar til báturinn var sokkinn. Hásetanum, sem
var á verði, ber saman við styrimann um það, að ferð
skipsins hafi verið lítil, vissi þó eigi hve margar millur.
en blásið hafi verið á 4—5 mínútna fresti, að sá tími
hafi liðið frá því síðast var blásið og þar til slysið varð.
Þegar hann kom á hvalbakinn var einn bátsverja kominn
upp og hjálpaði hann stýrimanninum til að ná hinum upp
á skipið. Hugði hann að 2—3 mínútur hafi liðið frá því
þeir fundu rykkinn og þar til hann var kominn fram á.
Ekkert heyrði hann til bátsins fyr en hann heyrði menn-
ina kalla, er hann var kominn nær þeim. Vélstjórinn,
sem á verði var, bar það að snúningshraðinn hafi verið
45—50 snúningar á minútu, en á fullri ferð, 8% milu á
klst. séu snúningarnir 114 á minútu og með % hraða 96
snúningar.

Vélstjórinn varð ekkert var við áreksturinn, en slöðv-
aði vélina strax er kallað var, og var vélin stopp í 8 min.
en þá var sett afturá í 4 min; síðan lágu þeir kyrrir um
nóttina án þees að vélin væri sett á stað. Menn togarans
staðhæfa, að hann hafi ekki farið með meiri hraða en
ca. 3 sm. og að ekki hafi liðið lengra en Í mín. frá því
síðasta hljóðmerki þar til árekstur varð. Varðmenn á
bátnum áætla hinsvegar hraða togarans hafa verið um 7
843

sm. og byggja það á sýnilegri ferð hans og boðaföllum og
freyðandi undan kinnungum togarans og telja að um 8
mín. hafi liðið frá hljóðmerkinu og þar til togarinn rann
á bátinn. Hvorirtveggja hafa unnið eið að framburði
sinum.

Stefndi heldur því nú fram í málinu, að togarinn eigi
alla sök á árekstrinum, óforsvaranlegt hafi verið í svo
dimmri þoku að hafa engan mann á verði fram á tog-
aranum, þessvegna hafi togarinn eigi orðið bátsins var
fyr en bátsverjar voru að klifa upp á hann, og ekkert hafi
verið gert af togarans hálfu til að forðast áreksturinn
enda þótt það væri togarinn sem átti að vikja, því að
hann hafði bátinn á stjórnborða. Togarinn hafi farið ófor-
varanlega hratt eins og á stóð og hljóðmerki hafi ekki
verið gefin eins og lög tilskilja.

Stefndur telur sökina hinsvegar vera hjá bátsverjum
því að þeir hafi ekki gefið þokubendingar þær er lög
bjóða og ekkert aðvörunarmerki látið heyra frá sér þótt
þeir heyrðu þokubendingar togarans og ekkert aðhafst;
ekki stansað til að átta sig betur á hljóðinu, sem þeir
heyrðu, og að báturinn muni hafa siglt í veg fyrir togar-
ann. Telur stefndur að sökin á slysinu verði ekki lögð á
togarann en gerir til vara þá kröfu, að tjóninu verði skipt
svo sem áður segir.

Í málinu er það sannað, að togarinn fylgdi ekki alþjóða
siglingarreglum um hljóðmerki, þá getur það ekki heldur
talizt forsvaranlegt að hafa ekki varðmann frammá í svo
dimmri þoku þar sem siglt var á slóð, þar sem búast mátti
við nokkurri skipaumferð. Þá verður það og að teljast
sennilegt, að togarinn hafi farið með all mikilli ferð í svo
dimmu veðri — enda hélt hann kyrru fyrir eftir árekstur-
inn — þótt ekki hafi verið hnekkt staðhæfingu togara-
manna um að ferðin hafi ekki verið meiri en 3—4 sm. Þá
verður og að athuga það, að það eina hljóðmerki, sem
bátsmenn heyrðu frá togaranum, var svo ógreinilegt, að
þeir sem uppi voru, gátu ekki greint hvort það var frá
gufuskipi eða mótorbát. Þar sem það er upplýst, að
blásturspípa togarans var sterk og hljómmikil, þá verður
það að teljast sennilegt, að togarinn hafi annaðhvort farið
með meiri ferð en upp hefir verið gefið eða liðið lengri
tími en 5 min. frá því að hljóðmerki var gefið, því að
 

844

það er vandalaust öllum mönnum með meðalheyrn og
ekki er upplýst neitt um heyrnarsljóleik bátsmanna, að
greina rétt hljóð frá togarapipu sem er Í lagi og skammt í
burtu. Þá virðist og framferði togaramanna bera vott um
allmikið tómlæti, þar sem þeir vita ekki strax um ásigl-
inguna, sem hæglega gat valdið manntjóni, ef bátsverjar
hefðu eigi verið nógu fljótir til að ná í akkeri togarans,
þar sem báturinn sökk svo snögglega, þótt sá tími hafi
ekki verið sannaður nákvæmlega. Togaramenn virðast
ekki hafa orðið áskynja um mennina fyr en einn þeirra
var um það að komast upp og heyrðu ekki köll fyr en
þeir komu frammá. Það verða þvi ekki bornar brigður á
það, að menn togarans hafi ekki heyrt skellina í mótorn-
um og er það nægilegt vitni þess, að sú hljóðbending er
ófullnægjandi almennt séð, þótt hún hefði vænlega komið
að notum ef maður hefði verið frammi á togaranum svo
sem vera bar.

Sjórétturinn verður samkv. framansögðu að lita svo á,
að togarinn hafi átt aðalsökina á slysinu, en hinsvegar
verður það ekki talið vítalaust, að bátsverjar gáfu eigi
virkilegar þokubendingar með lúðrinum eftir að þokan
skall yfir, enda þótt báturinn væri ekki nema 14 tonn eða
að minsta kosti með tveggja mínútna millibili einhverja
aðra fullnægjandi hljóðbendingu.

Vegna þessa þykir ekki rétt að leggja alla sök á togar-
ann heldur að taka til greina varakröfu stefnds og skifta
tjóninu og þykir þá togarinn eiga að bera þrjá fjórðu
hluta þess en stefnandi einn fjórða.

Hinar einstöku liðir bótakröfunnar eru þessir:

1. Báturinn með vél samkv. virðingargerð

10. marz 1931 2......0000 00... kr. 15.180.00
2. Björgun veiðarfæra samkv. kvittuðum

reikningi  smiminsn sn ag 500.00
3. Verðmæti lausra muna, sem tilheyrðu

bátnum og fórust með honum ...... a 541.00
4. Hlutur bátsins af áætluðum 3. mán. afla

1/10 af 175 skpd. = 17.5 skpd. á 50.00 — 875.00
5. Atvinnutjón eiganda og heimilisfólks

hans í 3 mánuði .........02.00.0.. — 900.00

6. Kaup tveggja landmanna í 3 mán. 450.00 — 1.350.00
845

7. Premia sömu af áætluðum afla bátsins í

3. mán 175 skipd. á 1/— .......... — 350.00
8. Kaup, premía, og andvirði mistra muna
- hátsmanna, formanns og 3ja háseta .. —  -.4.296.00

Samtals kr. 23.992.00

Um hina einstöku liði er þetta að athuga:

Um: í. Virðingargjörðin hefur verið staðfest. af mats-
mönnum fyrir sjódómi Suður-Múlasýslu og er ekkert
framkomið:í málinu, sem hnekki virðingunni, og ber því
að taka þennan lið að öllu leyti til greina.

Um 2. Færðar hafa verið sönnur á það, að gerð hafi
verið ferð til að leita að og bjarga veiðarfærum, og ekki
ér sýnt fram á að upphæðin sé ósanngjörn og þykir því
eigá að taka hana til greina, þar sem fram hefur verið
lágður kvitlaður reikningur fyrir upphæðinni.

Um 3. Stefnandi hefir fært þennan lið niður undir
rekstri málsins um kr. 339.00 þar sem það síðar upplýst-
isl, að munir, er námu þessu andvirði, voru og taldir
með í virðingu bátsins, lækkar liðurinn því niður í kr.
202.00.

Um 4. Viðvíkjandi þessum lið hefur fram farið vitna-
leiðsla, og samkv. þeim vitnisburði virðist áætlun sú, sem
fyrir liggur ekki fara fram úr því aflamagni, sem gera má
ráð fyrir. Þykir því ekki varhugavert að taka þennan lið
til greina og um lengd tímans er fylgt venju á þessum
fjörðum.

5. Reikningur þessi er sundurliðaður og er hér að ræða
um óvissa atvinnumöguleika, og þótt sanngirni kunni að
mæla með að taka eitthvað til greina af þessum lið, vant-
ar hann. allan rökstuðning og sér rétturinn sér því ekki
fært að taka liðinn til greina.

Um 6., 7. og 8. lið. Af venjulegum útgerðartimá voru
eftir fullir Í mán. og verður því að miða tímann sem
káúps er krafizt fyrir við það. Um ráðningarkjörin hefir
verið lögð fram skipshafnarskrá og þar með sannað hver
þau hafa verið. Kaup skipverja er krafizt í samræmi við
ráðningarkjörin, sem og premíu, af afla sett í samræmi
við áætlað fiskmagn í þrjá mánuði. Svo við þessi atriði
þykir ekki neitt athugavert. Munir þeir er bátsmenn mistu
eru þeir, er venjúlegt er að sjómenn hafi með sér ög þurfa
 

846

að hafa á slíkum bátum. Áætlað verðmæti þeirra sýnist
og sanngjarnt. Um kaup landmannanna er það að segja,
að landmenn eru fastráðnir til starfs við bátinn eins og
sjálfir skipverjarnir og útgerðarmaður verður að greiða
kaup þeirra til loka ráðningartíma. Nú er það upplýst,
að útgerðarmaður hefir ekki fengið neina eftirtekju
eftir þá vegna bátstapans og þykir hann því eiga rétt til
bóta, sem svarar kaupi þeirra, en 7 liðurinn er tjón land-
mannanna sjálfra við bátstapann, þar sem þeir urðu af
premíum og eiga þeir jafnan rétt til bóta sem skipverjar
sjálfir. Ofannefnda liði þykir því eiga að taka til greina
að öllu leyti.

Samk. framansögðu verður niðurstaðan sú, að frá
stefnuupphæðinni kr. 23.992.00 — dragast kr. 1.239.00
— og verða eftir kr. 22.753.00. Svo sem að ofan segir á
sitefndur að bera % af þessari upphæð eða kr. 17.064.75
og þá ásamt 5% ársvöxtum frá 11. júlí 1931 til greiðslu-
dags og málskostnaðar með 600 kr.

Mánudaginn 11. júní 1934.
Nr. 81/1934. Kristinn Kristjánsson

gegn
Guðnýju Richter.

Úrskurður hæstaréttar.

Aðaláfrýjandi hefir með stefnu 14. f. m. áfrýj-
að til staðfestingar og til flutnings málsins í þess-
um mánuði úrskurði fógetaréttar Reykjavikur frá
7. f. m. og fjárnámi gerðu samkvæmt honum sama
dag í húseign gagnáfrýjanda eftir veðskuldarbréfi,
og er veðskuldin talin öll fallin í gjalddaga vegna
vanskila. Ofannefndum réttargerðum hefir gagn-
áfýjandi áfrýjað með stefnu 6. þ. m. til breytingar
og flutnings málsins í septembermánuði næst kom-
847

andi, og biður um frestun á málinu til þess tíma,
með því að hann þurfi að leiða vitni um það meðal
annars, að skuldabréfseiganda, er bréfið hefir
eignast með framsali, hafi verið kunnugt um, að
framseljandi hafi veitt skuldunaut gjaldfrest. Þeg-
ar af þessari ástæðu þykir verða að veita hinn um-
beðna frest til septembermánaðar 1934.

Því úrskurðast:

Málinu skal frestað til septembermánaðar
1934.

Miðvikudaginn 13. júní 1934.
Nr. 138/1933. Óskar Bjarnasen og Filippus Árnason

(Gústaf A. Sveinsson)
Segn
Stefáni Guðlaugssyni, Runólfi Run-
ólfssyni, Einari Símonarsyni og Val-
gerði Sigurðardóttur
(Sveinbjörn Jónsson).
Ómerking.

Dómur sjóréttar Vestmannaeyja 4. nóv. 1933: Stefndu,
Stefán Guðlaugsson, Runólfur Runólfsson, Einar Símon-
arson og Valgerður Sigurðardóttir, eiga að vera sýkn af
kröfum stefnenda í málinu, um björgunarlaun og sjóveð í
v.b. Halkion V.E. 205. Kostnað málsins greiði stefndu eitt
fyrir öll og öll fyrir eitt, til stefnenda með 200 krónum.

Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá
lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjendur krefjast þess, að hinir stefndu verði
dæmdir til að greiða þeim in solidum kr. 10037.00
 

848

með 6% ársvöxtum frá 3. febr. 1933 til greiðslu-
dags, að þeim verði dæmdur sjóveðréttur í v/b
„Halkion“, V.E. 205, og að stefndu verði dæmdir
til að greiða málskostnað bæði í héraði og fyrir
hæstarétti. Hinir stefndu krefjast staðfestingar á
hinum áfrýjaða dómi og málskostnaðar fyrir
hæstarétti af áfrýjendum in solidum.

Eigendur báta þeirra beggja, er í máli þessu
greinir, hafa tryggt þá að 44 hlutum í Bátaábyrgð-
arfélagi Vestmannaeyja, sem er gagnkvæmt vá-
tryggingarfélag. Með því að tryggja báta sína í fé-
lagi þessu, hafa þeir gengizt undir lög félagsins,
þar á meðal 15. gr. þeirra og gerir það í þessu efni
engan mun þótt bátur áfrýjenda væri tekinn af
þriðja manni til að forða tjóni á öðrum bátum, sem
tryggðir voru í félaginu, þar á meðal báti hinna
stefndu. Með því að stjórn félagsins hefir eigi á-
"kveðið borgun samkvæmt 15. gr. félagslaganna fyrir
hjálp þessa áður en málið var tekið til dóms í hér-
aði, þá brast óhjákvæmilegt skilyrði til að leggja
dóm á kröfur áfrýjenda, og verður því ex officio að
ómerkja málsmeðferðina og dóminn og vísa málinu
frá sjóréttinum.

Eftir þessum úrslitum þykir rétt að dæma áfrýj-
endur til að greiða stefndu málskostnað fyrir
hæstarétti, er þykir hæfilega ákveðinn 300. kr.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð á að
vera ómerkur og vísast málinu frá sjóréttin-
um. Áfrýjendur, Óskar Bjarnasen og Filippus
Árnason, greiði in solidum hinum stefndu,
Stefáni Guðlaugssyni, Runólfi Runólfssyni,
849

Einari Simonarsyni og Valgerði Sigurðardótt-
ur, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að

viðlagðri aðför að lögum.
Dómurinn samhljóða dómabókinni.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta hafa höfðað þeir Óskar Bjarnasen, Arnar-
stapa, og Filippus Árnason, Kalmanstjörn, báðir hér, sem
eigendur v.b. „Brimils“ VE. 278, gegn eigendum v.b.
„Halkion“ V.E. 205, þeim Stefáni Guðlaugssyni, Gerði,
Runólfi Runólfssyni, Bræðratungu, Einari Símonarsyni,
London og Valgerði Sigurðardóttur, Miðey, öllum hér.
til greiðslu. eitt fyrir öll og öll fyrir eitt á björgunarlaun-
um, kr. 10.000.00 og kr. 37.00 af tjóni, sem nefndur bátur
varð fyrir. Svo krefjast þeir einnig 6% ársvaxta af nefnd-
um upphæðum frá 3. febrúar þ. á. til greiðsludags og að
fá tildæmt sjóveð í v.b. Halkion V.E. 205 til „tryggingar
öllum kröfum sinum.

Stefndu létu mæta í málinu, mótmæltu hinum gerðu
réttarkröfum og kröfðust sýknunar og málskostnaðar-
greiðslu.

 Sáttatilraun reyndist árangurslaus.

Málavextir eru þessir:

Aðfaranótt 14. janúar var mikið ofviðri hér í Vest-
mannaeyjum með éljagangi, sem orsakaði brim og allmikil
sog á höfninni, þar sem v.b. Halkion lá ásamt öðrum bát-
um og skipum. Var meðal þeirra eimskipið Örn. Losnaði
það af völdum óveðursins frá Básaskersbryggju, þar sem
það hafði legið, og rakst á v.b. Halkion. Lenti báturinn
undir framkeðju skipsins og var nokkuð brotinn Þegar
James White, háseti á Brimli, kom til hjálpar Halkion á
Brimli ásamt tveim öðrum mönnum og drógu hann upp að
bryggju. Telja stefnendur að þeir eigi heimtingu á björg-
unarlaunum fyrir þetta, eftir ákvæðum siglingalaganna,
en þessu mótmæla stefndu og eru mótmæli þeirra. meðal
annars byggð á þvi, að í lögum Bátaábyrgðarfélags Vest-
mannaeyja, sem báðir þessir bátar eru tryggðir hjá, sé
gert ráð fyrir því, að þegar slíkir bátar veita hvor öðrum
 

850

einhverja aðstoð, þá sé það félagsstjórnarinnar að ákveða
þóknun fyrir þá aðstoð, sem hefir verið látin í té. Til
stuðnings þessu vitna þeir Í 15 gr. nefndra laga, sem lögð
hafa verið fram í málinu. Er þar mælt svo fyrir: „Skal
hver bátur, sem vátryggður er Í félaginu, og ...... verð-
ur þess áskynja, að bátur þurfi hjálpar við,skyldugur að
láta hana í té, ef þess er kostur. Sé krafizt borgunar hjá
félaginu fyrir hjálpina, skal hún ákveðin af félagsstjörn-
inni ...... “ Hinsvegar mótmæla stefnendur, að þessi
grein geti átt við hér, því að Bátaábyrgðarfélaginu sé
alls ekki stefnt og engar kröfur gerðar til þess, enda þótt
þeir viðurkenni að stefndu muni á eftir eiga tilkall til
greiðslu frá Bátaábyrgðarfélaginu á því, sem þeir kynnu
að verða dæmdir til þess að greiða stefndu.

Rétturinn verður að líta svo á, að enda þótt greinin
eigi eftir orðalagi sínu, aðeins við þegar krafizt er borg-
unar hjá félaginu, þá felist í þessu öll þau tilfelli, þegar
borgunar er hægt að krefjast hjá félaginu, samkv. almenn-
um lögum, fyrir þá hjálp, sem greinin ræðir um. Að öðr-
um kosti væri algjörlega þýðingarlaust það ákvæði, að
félagsstjórnin hefði vald til þess, að ákveða borgunina,
sem er þó mjög mikils virði fyrir félagið, til þess að
draga úr áhættu þess og vitanlega nauðsynlegt ekki fé-
sterkari stofnun. Gæti hver félagsmaður annars auðveld-
lega farið í kringum þetta ákvæði með því að beina kröf-
um sínum til þeirra, sem svo verða aftur að leita greiðslu
hjá félaginu. Verður einnig að telja það vitanlegt, öllum
hér í Vestmannaeyjum, þeim, er tryggja og hafa tryggt hjá
félaginu, að þessum skilningi 15. gr. laga þess, sem hér
hefir verið slegið föstum hefir ávallt verið fylgt í fram-
kvæmdinni og ágreiningslaust frá stofnun þess og Þangað
til þetta mál var höfðað. Það verður því að álíta að hver
félagsmaður — í þessu tilfelli stefnendur í máli þessu —
hafi gengið út frá þessum skilningi eða orðið að ganga út
frá honum þegar þeir tryggðu bát sinn í félaginu. Á þetta
bendir einnig bréf stefnenda til Bátaábyrgðarfélagsins,
dags. 21. jan. þ. á, um greiðslu fyrir aðstoð Brimils og að
þeim hafi a. m. k. verið kunn þessi venja og hafi jafnvel
í upphafi ætlað að fylgja henni. Þá þykir rétt að geta
þess, að þar eð 233. gr. siglingalaganna frá 30. nóv. 1914
ckki takmarkar skuldbindingarrétt eigenda skipa eða
851

báta, sem veita aðstoð við björgun, um borgunina, þá verða
þau - ákvæði ekki til fyrirstöðu skuldbindingum þeirra,
samkv. lögum Bátaábyrgðarfélagsins og er 15. gr. því
skuldbindandi fyrir þá. En það virðast stefnendur vé-
fengja.

Samkvæmt þessu verður að fallast á það, að stjórn
Bátaábyrgðarfélags Vestmannaeyja eigi að ákveða borg-
un fyrir hjálp þá, er báturinn Brimill veitti umrætt sinn,
og þar eð sú ákvörðun ekki liggur fyrir í málinu, verður
þegar af þeirri ástæðu, að taka syknukröfu stefnda til
greina.

Stefnendur hafa mótmælt því, að stefndu, sem ekki
mættu sjálfir við sáltaumleitun í málinu, hafi haft lögleg
forföll. Umboðsmaður stefndu staðhæfir hinsvegar, að
svo hafi verið og hefir lagt fram, þvi til stuðnings, inn-
leggsnótur, sem sýna að báturinn Halkion hafi verið á
sjó þann dag. En gegn mótmælum stefnenda verður þetta
ekki talin lögfull sönnun, þegar af þeirri ástæðu, að það
er ósannað mál (og enda ekki líklegt að þvi, er kemur til
konu þeirrar sem stefnt er), að stefndu hafi sjálfir verið
á sjó þennan dag, enda þótt bátur þeirra væri á sjó. Það
verður því að taka til greina kröfur stefnenda til máls-
kostnaðargreiðslu og ákveðst hún, eftir atvikum, kr. 200.

Föstudaginn 15. júní 1934.

Nr. 30/1934. Eggert Claessen, f. h. Vilhjálms og
Skúla Skúlasona, vegna dánarbús
Ragnhildar Sigurðardóttur
(Eggert Claessen)
gegn
bæjargjaldkera Ísafjarðar, f. h. bæj-
arsjóðs (Stefán Jóh. Stefánsson).
Útsvarsmál.

Úrskurður fógetaréttar Ísafjarðar 25. sept. 1933: Hin
umbeðna lögtaksbeiðni á fram að fara.
 

852

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi krefst þess, að hinn áfrýjaði fógetaúr-
skurður verði felldur úr gildi og að stefndi verði
dæmdur til að greiða málskostnað fyrir hæstarétti.
Stefndi krefst þar á móti staðfestingar á úrskurð-
inum og málskostnaðar fyrir hæstarétti.

Útsvar það er í hinum áfrýjaða úrskurði greinir,
var lagt á í marzmánuði 1932, og hefir þá annar
helmingur þess kr. 600.00, fallið í gjalddaga 1.
april 1932, en hinn helmingurinn 1. sept. s. á. Að
því er séð verður, hefir tögtaks verið krafizt á
útsvarinu í heild fyrir 3. febr. 1933, og var málið
þá tekið til úrskurðar. En úrskurður var þó eigi
kveðinn upp samkvæmt þeirri ályktun fógetarétt-
arins. 24. ágúst s. á. er lögð fram lögtaksbeiðni í
fógetaréttinum og eftir sókn og vörn málsins þar
var hinn áfrýjaði úrskurður svo kveðinn upp 25.
sept. s. á. Áfrýjandi telur lögtaksheimildina fyrir
fyrra helmingi útsvarsins hafa verið fyrnda 24.
ágúst 1933, með því að meira en ár hafi verið liðið
frá fyrra gjalddaganum og lögtaksmálinu, er tekið
var til úrskurðar 3. febr. 1933, hafi eigi orðið lokið.
En á þetta verður ekki fallizt, þvi að fógeti vott-
ar það í fógetaréttarbókun 25. sept. s. á., að báðir
aðiljar hafi óskað að skýra málið frekar en gert
hafði verið áður en það var tekið til úrskurðar 3.
febr. s. á., og að málið hafi því verið tekið upp aft-
ur. Hefur lögtaksbeiðandi því eigi glatað lögtaks-
rétti sinum, þótt liðið væri meira en ár frá gjald-
daga fyrri helmings útsvarsins 24. ágúst 1933.

Það er ágreiningslaust, að dánarbú Ragnhildar
Sigurðardóttur, sem lézt 19. ágúst 1930, og synir
hennar, bræðurnir Vilhjálmur og Skúli Skúlasyn-
ir, erfðu einir, hafi rekið verzlun og átt eignir á
853

Ísafirði allt árið 1931, og að þeir bræður hafi tekið
við búinu með fullri ábyrgð skulda þess og skuld-
bindinga. Bú þetta var útsvarsskylt samkvæmt 6.
gr. A. IV. laga nr. 46/1926 af eignum og tekjum
fyrir útsvarsárið 1931, sbr. áðurnefnd lög nr.
46/1926 1., 4. gr. 2. tölulið og 6. gr. 1. i. málsgr., og
er útsvarið því réttilega lagt á eignir búsins og
tekjur 1931 í marz 1932. Samkvæmt því er áður
segir er útsvarið og réttilega heimt af áðurnefnd-
um bræðrum, sem án tilhlutunar skiptaréttarins
tóku við búinu til eignar sem einkaerfingjar. Sam-
kvæmt þessu ber að staðfesta hinn áfrýjaða fógeta-
úrskurð eftir kröfu stefnda.

Eftir þessum málsúrslitum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda 300 kr. í málskostn-

að fyrir hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði fógetaréttarúrskurður á að
vera óraskaður. Áfrýjandi, Eggert Claessen,
f. h. Vilhjálms og Skúla Skúlasona vegna
dánarbús Ragnhildar Sigurðardóttur, greiði
stefnda, bæjargjaldkera Ísafjarðar, f. h. bæj-

.

arsjóðs, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti
að viðlagðri aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Bæjarstjórinn á Ísafirði hefir, f. h. bæjarsjóðs, beiðst
lögtaks hjá Vilhjálmi og Skúla Skúlasonum á útsvari, sem
jafnað var niður á dánarbú Ragnhildar Sigurðardóttur
árið 1932, að upphæð kr. 1200.00.

Gerðarþolar neita að greiða útsvarið fyrir þá sök, að á
Þeim tíma sem lagt var á dánarbúið, hafi það verið úr
854

sögunni, þar sem skiptum í því hafi verið lokið á árinu
1931. Enn hafa þeir haldið því fram, að í framtölum síin-
um hvors um sig 1932, hafi þeir tekið með sinn hluta úr
dánarbúinu. Og virðist svo sem þeir telji, að búið sé að
leggja útsvar á þeirra hluta í dánarbúinu með þeim útsvör-
um er þeir hafa fengið.

Að því er síðara atriðið snertir, þá er því harðlega mót-
mælt af hálfu gerðarbeiðanda, og verður þvi ekki tekið
til greina, þar sem gerðarþolar hafa ekki einu sinni fært
sönnur á, að þeir hafi tekið sinn hluta i dánarbúinu hvor
um sig með í framtölunum.

En að því er fyrra atriðið snertir, hefir gerðarbeiðandi
haldið því fram, að þar sem gerðarþolar hafi eigi tilkynnt
til firmaregistursins eignaskiptin og niðurjöfnunarnefnd-
in því eigi vitað um þau, verði niðurjöfnunarnefndinni
eigi gefin sök á því, að hún hafi jafnað útsvarinu niður á
dánarbúið.

En gegn þessu virðist umboðsmaður gerðarþola halda
því fram, að eigi hafi verið skylt að tilkynna á sínum
tíma verzlun dánarbúsins til firmaregistursins, enda hafi
hún eigi verið tilkynnt, og þá hafi heldur eigi verið hægt
að krefjast þess að eignaskiftin væru tilkynnt.

Það er nú skjallega sannað að búskiptunum var lokið
á árinu 1931. Að því er snertir tilkynninguna til firma-
registursins og þær afleiðingar, sem þar af kunna að verða
dregnar, þykir eigi ástæða til að fara inn á þær, þar sem
þær virðast eigi hafa þýðingu í þessu máli, en þunga-
miðjuna í málinu verður að áliti réttarins að leggja á það,
að þrátt fyrir þó skiptum væri lokið í dánarbúinu og
dánarbúið sem slíkt væri hætt að vera til, þá eru hins-
vegar eignir þær til, sem niðurjöfnunarnefndin jafnaði
útsvarinu niður á, og raunverulega hafi þær eigi breytt
um eigendur, því á meðan dánarbúið var óskipt áttu gjald-
þolar það raunverulega, þar sem þeir voru einustu erf-
ingjar að öllum eignum dánarbúsins, og auk þess voru
eignir dánarbúsins að því er virðist þar á meðal verzlunin
rekin á sama hátt af gjaldþolum í félagi áður en skiptum
í dánarbúinu var lokið og eftir að þeim var lokið. Það
þyrfti og sérstakar ástæður að vera fyrir hendi til þess
að jafn miklar eignir og hér er um að ræða væru leyst-
ar undan því að útsvar væri lagt á þær, og þar sem líta
855

verður svo á að það breyti í sjálfu sér ekki um útsvars-
upphæðina hvort lagt væri í tvennu lagi á eignir gjald-
bola, á eignir þeirra í dánarbúinu sér og á aðrar eignir
sér, eða lagt væri á alt í einu lagi, þá þykir rétt að heimila
að lögtakið nái fram að ganga.

Föstudaginn 15. júní 1934.

Nr. 76/1934. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted)
gegn
Ágúst Jóhannessyni
(Bjarni Þ. Johnson).

Ítrekuð bruggun.

Dómur lögregluréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 27.
febr. 1934: Kærður, Ágúst Jóhannesson, bóndi í Flekkuvík
vestri í Vatnsleysustrandarhreppi, sæti 40 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi, og greiði 2000 kr. sekt ti)
ríkissjóðs, er afplánist með 68 daga fangelsi, ef sektin
eigi fæst greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa. Kærður greiði og allan kostnað við málið, leiddan
og leiðandi.

Áhöld þau, er notuð hafa verið við bruggun áfengisins,
eru upptæk gjör og eyðileggist, en áfenginu hefir verið

helt niður.
Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Brot kærða er í hinum áfrýjaða lögregluréttar-
dómi réttilega heimfært undir 6. og 30. gr. laga
nr. 64, 19. maí 1930, og ákveðst refsing kærða 30
daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1500
kr. sekt til ríkisstjóðs, og komi einfalt fangelsi í
55 daga í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd

innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa
20
 

856

Um upptöku bruggunartækja og um málskostn-
að ber að staðfesta lögregluréttardóminn.

Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæsta-
rétti, 60 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Ágúst Jóhannesson, sæti 30 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði
1500 kr. sekt í ríkissjóð, og komi 55 daga ein-
falt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi
greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þess.

Um upptöku bruggunartækja og um máls-
kostnað skal hinum áfrýjaða lögregluréttar-
dómi óraskað.

Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað máls-
ins, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn-
ingsmannanna Lárusar Fjeldsted og Bjarna
Þ. Johnson, 60 kr. til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Við húsrannsókn að Flekkuvík í Vatnsleysustrandar-
hreppi 30. dez. f. á., á heimili ákærðs, Ágústs Jóhannessonar
bónda þar, sem með lögregluréttardómi Gullbringu. og
Kjósarsýslu 31. okt. f. á., hefir verið dæmdur í 15 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 600 kr. sekt,
fyrir bruggun áfengis, fannst í heyhlöðu þar í tunna
undan olíu, er þá var með ca. 10 litra af áfengis-gerjun,
og ennfremur í kjallara ibúðarhússins brúsi 10 litra, full-
857

ur af áfengisvökva, sem verið var að enda við að fram-
leiða úr gerjun, og loks ca. 30 lítra brúsi, suðubrúsi, fullur
af hreinsuðum áfengisvökva, ásamt suðuáhöldum öðrum.
þar á meðal þríhausaður „Prímus“.

Hefir efnarannsókn farið fram á 3mr. sýnishornum,
er tekin voru af áfengisvökvum, er fundust þarna á heimil-
inu eins og fyr segir, og samkvæmt vottorði Efnarann-
sóknarstofu ríkisins, dags. 30. dez. f. á., reyndist alkóhól-
innihald sýnishornanna þannig:

Flekkuvík T 79,4% eftir rúmmáli
— 1 29,8% — —
a 111 129% — aa

Hefir ákærði kannazt við eða lýst því yfir, að hann ein-
samall hafi fengizt við áfengisbruggun þessa, og að hann
hafi einn ábyrgð á henni, og ekkert haft að athuga við hús-
rannsóknarskýrsluna nema, að þar greindur 10 lítra brúsi,
aðeins hafi verið 8 litra.

Út af bréfi, er ákærður hafði skrifað konu sinni á
meðan hann afplánaði refsingu samkvæmt fyrgreindum
dómi 31. okt. í. á., er benti til að hann æskti framhalds-
bruggunar á heimili sínu, og hann á laun ætlaði að senda
ciginkonu sinni í óhreinum fatnaði sínum, en áður upp-
lýstist, fór húsrannsókn fram á ofangreindu heimili 8. f.
m., og fundust þá eftir langa leit nýleg bruggunaráhöld
uppá hanabjálkalofti í íbúðarhúsinu, falin þar í mosa, og
ennfremur tunna niðurgrafin í gólfi fram af eldhúsinu,
innihaldandi ca. 80 lítra af áfengisgerjun, er sýnishorn var
tekið af, og reyndist styrkleiki sýnishorns, er tekinn var
af vökva þessum, að vera samkvæmt vottorði Efnarann-
sóknarstofu ríkisins, dags. 9. f. m., 8,7% alkóhól, reikn-
að eftir rúmmáli. Hafa þau hjón skýrt bæði svo frá, að
síðar fundin bruggunartæki svo og umrædd áfengisgerjun
hafi verið þarna, sem þau fundust, er fyrri húsrannsókn-
inni lauk, og húsfreyjan, að tæki þessi hefðu verið reynd
einu sinni, en enda þótt skýrsla þeirra hjóna hér um eigi
verði afsönnuð, virðist hún ljóslega benda til þess, að
ásetningur þeirra hafi verið að notfæra sér bruggunar-
tæki þessi svo og gerjun þessa til framleiðslu áfengis á
ólöglegan hátt.

Brot ákærða, er að framan greinir, virðist heyra undir
6. gr. áfengislaganna, sbr. 30. gr. sömu laga, og þar sem
 

858

hér er um ítrekað brot að ræða, og allt bendir til, að á-
fengisbruggun þessi hafi verið framkvæmd í atvinnuskyni,
sem og játað er af ákærðum, þykir hegning sú, er hann
hefir tiíunnið, hæfileg 40 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi og 2000 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist
með 68 daga einföldu fangelsi, ef sektin eigi fæst greidd
innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa. Ákærður
greiði og allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað.

Áhöld þau, er notuð hafa verið við tilbúning eða
bruggun áfengisins, eru upptæk gjörð og eyðileggist, en
áfenginu hefir verið helt niður.

Mánudaginn 18. júní 1934.
Nr. 45/1934. Margrét Halldórsdóttir
(Eggert Claessen)
segn
Vörubílastöð Reykjavíkur

(Stefán Jóh. Stefánsson).
Stefndi sem miðlari milli eigenda og notenda bif-
reiða eigi talin ábyrgur fyrir tjóni út af akstri.

Dómur bæjarþings Reykjavikur 19. okt. 1933: Stefnd,
Vörubílastöðin í Reykjavík, skal vera sýkn af kröfum
stefnöndu, Margrétar Halldórsdóttur, í máli þessu og falli
málskostnaður í því niður.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess, að hinn áfrýjaði
bæjarþingsdómur verði felldur úr gildi og að
stefnd verði dæmd til að greiða sér kr. 230 í skaða-
bætur, með 5% ársvöxtum frá sáttakærudegi til
ereiðsludags og málskostnað fyrir undirrétti og
hæstarétti. Loks hefur hann krafizt sekta fyrir brot
á sáttalöggjöfinni.
859

Stefndi hefur hinsvegar krafizt staðfestingar á
bæjarþingsdóminum og málskostnaðar í hæsta-
rétti.

Hin stefnda Vörubilastöð Reykjavíkur er félags-
skapur er eigendur vörubifreiða í Reykjavik hafa
stofnað sín á milli í þeim tilgangi að efla sam-
vinnu og hag þeirra með lækkun rekstrarkostnað-
ar bifreiðanna og öðru, er hagsmunum þeirra
megi að gagni verða. Stöðin, sem starfar undir
sérstakri stjórn og framkvæmdarstjóra, er ekki
eigandi bifreiðanna heldur er hver meðlimur fé-
lagsins eigandi sinnar bifreiðar, er hann greiðir
auk stofngjalds, af greiðslugjald mánaðarlega
fyrir bifreið sína, og annast stöðin fyrir það af-
greiðsluna og reikningshald og innheimtir flutn-
ingsgjöldin. Er það að vísu upplýst, að stöðin gef-
ur út reikningana fyrir aksturinn í nafni stöðvar-
innar, og í félagslögunum er það ákveðið, að hverj-
um meðlimi félagsins sé skylt að fara í þá vinnu,
er stöðvarstjóri skipar honum, að allar bifreiðar
félagsmanna skuli auðkenndar þannig, að auðvelt
sé að sjá, að þær tilheyri stöðinni,og loks, að stjórn
stöðvarinnar eða stöðvarstjóri geri samninga um
akstur fyrir hönd stöðvarinnar er séu bindandi
fyrir alla stöðvarmenn, og að enginn einstakur
meðlimur stöðvarinnar megi gera samninga um
akstur nema í samráði við stjórn eða stöðvarstjóra.
En þrátt fyrir þetta verður þó eigi litið svo á, að
hin stefnda Vörubilastöð Reykjavíkur komi fram
við samningana um aksturinn sem verksali eða
reki aðra sjálfstæða starfsemi en þá að annast af-
greiðsluna og vera miðlari milli eigenda og not-
enda bifreiðarinnar, og verður því eigi talið, að
stöðin sem slík beri ábyrgð á akstrinum eða sé
 

860

skyld að bæta tjón það, er af honum hlýtzt. Og þar
sem það nú er upplýst, að hin stefnda Vörubilastöð
var ekki eigandi bifreiðarinnar R. E. 284, er flutti
húsgögn þau fyrir áfrýjanda, sem bóta er krafizt
fyrir, þá verður að sýkna stefnda af Þbótakröfu
áfrýjanda, en eftir atvikum þykir rétt, að mals-
kostnaður fyrir undirrétti og hæstarétti falli niður.
Að því er snertir sektarkröfu áfrýjanda fyrir
brot á sáttalögsjöfinni, þá er það upplýst, að við
sáttaumleitunina mætti framkvæmdarstjóri Vöru-
Þilastöðvarinnar og verða stjórnendur stöðvarinn-
ar því ekki taldir hafa brotið sáttalögsjöfina, og
hefir því sektarkrafan ekki við rök að styðjast.

Því dæmist rétt vera:

Hin stefnda Vörubilastöð Reykjavikur á sýkn
að vera af kröfum áfrýjanda, Margrétar Hall-
dórsdóttur, í máli þessu.

Málskostnaður í undirrétti og hæstarétti

fellur niður.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun, höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 20. okt. f. á. af
Margréti Halldórsdóttur, Ásvallagötu 18, hér í bæ, gegn
Vörubilastöðinni í Reykjavík til greiðslu skaðabóta að
upphæð kr. 230.00 með 5% ársvöxtum frá sáttakærudegi
4. okt. f. á. til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu.

Málavexti kveður stefnandi þá, að hinn 13. maí s. Í.
hafi hún pantað bifreið hjá stefndri bifreiðastöð til þess
að flytja á henni innanstokksmuni úr húsinu nr. 18 við
Suðurgötu hér í bænum til núverandi bústaðar stefnöndu,
hússins nr. 18 við Ásvallagötu. Kl. 9 morguninn eftir hafi
svo bifreiðin R. E. 284 komið frá stöðinni og hafi Stefán
nokkur Jónsson verið bifreiðastjórinn. Flutningnum kveð-
sbí

ur stefnanda síðar hafa verið hagað þannig, að hún hafi
haft í sinni þjónustu tvo menn til þess að bera munina út
á bilinn, en bifreiðarstjórinn hafi komið þeim þar fyrir.
Er lokið hafi verið að hlaða bifreiðina, hafi hún svo lagt
af stað, en er hún hafi verið búin að aka spöl-korn hafi
hiassið klofnað og koffort, kista og skápur með ýmsum
munum í svo og legubekkur dottið á götuna og skemmzt
allmikið. Telur stefnanda, að bifreiðarstjórinn hafi með
ógætilegum akstri bifreiðarinnar valdið slysi þessu og
þar sem stefnd bifreiðastöð hafi sent bifreiðina og bif-
reiðarstjórann, og hún (stefnanda) hafi engu ráðið um
val þeirra, þá beri að lita svo á, að stöðin hafi tekið að
sér flutninginn (sé hinn eiginlegi verksali) og sé stöðinni
því skylt að bæta tjón það, sem hlotizt hafi af umræddu
skaða-bótaverki starfsmanns sins, bifreiðarstjórans. Hefir
stefnanda fengið tvo menn útnefnda til þess að meta skemd-
ir þær, sem orðið hafa á umræddum munum, og hafa þeir
metið tjón hennar á kr. 230.00 og er það sú upphæð, sem
stefnt er til greiðslu á.

Stefnd hefir mótmælt framangreindum kröfum stefn-
öndu og krafizt algerðrar sýknu af þeim aðallega vegna
aðildarskorts. Heldur hún því ákveðið fram, að bifreið sú,
sem annaðist flutninga sé stöðinni óviðkomandi að öðru
leyti en því, að hún annist afgreiðslu bifreiðarinnar eins
og þeirra bifreiða annara sem akstur stunda frá stöðinni.
En afgreiðslunni kveður stefnd haga svo að sá sé kvadd-
ur til farar, sem næstur sé í röð, ef sá sem um bifreið bið-
ur óskar ekki eftir ákveðinni bifreið sérstaklega og bif-
reiðarstjóra. Sé stöðin þannig aðeins milliliður milli not-
enda og bifreiðareigenda, en ekki sjálf samningsaðili og
nái því ekki nokkurri átt, að hún beri ábyrgð á skemmd-
um eða slysum, sem orsakast kunni af notkun bifreið-
anna, sem allar séu eign annara manna. Nú hafi bifreiðin,
sem munir stefnöndu voru fluttir á, verið eign bifreiðar-
stjórans, sem henni ók í umrætt skifti, og telur stefnd, að
málinu sé því ranglega beint að sér í stað þess að beina
því að eiganda bifreiðarinnar eða viðkomandi vátrygg-
ingarfélagi.

Til vara hefir steind byggt sýknukröfuna á því, að bif-
reiðarstjórinn hafi enga sök átt á því, að munirnir ultu
af bifreiðinni og skemmdust. Kveður hún að starfsmenn
 

862

sitefnöndu hafi annast hleðslu bifreiðarinnar en ekki bif-
reiðarstjórinn og hann hafi við aksturinn gætt allrar
þeirrar varúðar er honúm sem ökumanni hafi verið skylt
að gæta.

Þá hefir stefnd til þrautavara mótmælt kröfuupphæg-
inni, sem alt of hárri og í því sambandi dregið í efa, að
munir þeir allir, sem í matsgerðinni eru taldir, hafi dottið
af bifreiðinni í umrætt skifti og skemmzt þá. Og loks hefir
hún krafizt málskostnaðar hjá stefnöndu að skaðlausu
hvernig sem málið fer.

Það verður nú að teljast upplýst í málinu, að Marg-
nefnd bifreið hafi verið stefndu óviðkomandi að öðru en
því, að hún annist afgreiðslu bifreiðarinnar. Þykir þvi
verða að fallast á það hjá stefndu, að hún, hafi útvegað
bifreiðina til vöruflutninga fyrir stefnöndu, hafi ekki
verið hinn raunverulegi vinnu- eða verksali og sé því ekki
ábyrg fyrir tjóni, sem kann að hafa hlotizt af notkun hkif-
reiðarinnar í umrætt skifti, heldur beri að beina slikri
kröfu að eiganda bifreiðarinnar og bifreiðarstjóra sbr. 16.
gr. laga nr. 70 frá 1931, og verða þá úrslit málsins þau, að
krafa stefndrar um sýknu vegna aðildarskorts verður tek-
in til greina. Hinsvegar þykir rétt eftir atvikum og með
tilliti til þess, að enginn af stjórnendum stefndrar vöru-
bilastöðvar mætti við sáttaumleitun í málinu að láta máls-
kostnað falla niður.

Mánudaginn 18. júní 1934.

Nr. 55/1934. H/F Kol og Salt (Eggert Claessen)
gegn
Trolle á. Rothe h/f, f. h. eigenda og

vátryggjenda s/s Ingerfire
(Sveinbjörn Jónsson).

Bætur fyrir skemmdir á skipi af völdum kolakrana.

Dómur sjóréttar Reykjavíkur 20. jan. 1394: Aðalstefnd-
ur, h/f Kol á Salt, greiði aðalstefnanda, h/f Trolle £
863

Rothe f. h. eigenda og vátryggjenda s/s Ingerfire, n. kr.
1.148.99 og ísl. kr. 465.00 ásamt 6% ársvöxtum frá 16.
dez. 1932 til greiðsludags. Gagnstefndur á að vera sýkn
af kröfum gagnstefnanda í gagnsökinni. Málskostnað í
aðalsök og gagnsök greiði aðalstefndur aðalstefnanda með

kr. 500.00.
Dóminum ber að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá

lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi krefst þess, að hann verði sýknaður
í aðalsök og að stefndi verði í gagnsökinni dæmd-
ur til að greiða honum kr. 5350.00 með 6% árs-
vöxtum frá 29. april 1933 til greiðsludags, svo og
málskostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti.
Stefndi krefst staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi
og málskostnaðar fyrir hæstarétti.

Aðiljar hafa hér fyrir dómi fallið frá mótmæl-
um gegn einstökum kröfuliðum aðalsakar og gagn-
sakar. Og þarf þvi aðeins að skera úr því, hvor
þeirra eigi að bera tjón það, er varð á s/s Ingerfire
af völdum kolakrana áfrýjanda 19. apríl 1932, og
kostnaði í sambandi þar við.

Eftir skýrslu veðurstofunnar var vindhraðinn í
Reykjavík milli kl. 19 og 20 þann 19. apríl 1932 frá
$—10 stig, en kl. 15 sama dag, er hætt var vinnu
vegna hvassviðris, var vindhraðinn 10 stig, og um
kl. 14 runnu hjól kolakranans spölkorn eftir tein-
unum, þrátt fyrir venjulegan umbúnað fyrir vind-
inum og er veðrið þá þó eigi talið meira en 79
stig. Kl. 19,43—19,48, eða einmitt á þeim tíma er
taka átti vinnu upp aftur var vindhraðinn 9 stig.
Eftir reynslunni fyrr um daginn mátti þeim, sem
af hálfu áfrýjanda unnu við kolakranann, vera
það ljóst, að samfara vinnu með honum í því hvass-
 

864

viðri, sem var kl. 19,45 hlaut að vera allmikil hætta,
og áhættuna á þeirri ráðstöfun verður áfrýjandi
að bera, eins og á stóð. Verður því þegar af þessari
ástæðu að dæma áfrýjanda til að greiða það tjón,
er kraninn vann á skipinu, og þann kostnað annan
í sambandi þar við, er í kröfu stefnda felst. Sam-
kvæmt þessu og að öðru leyti með skirskotun til
lýsingar hins áfryjaða dóms á málavöxtum, verð-
ur að staðfesta hann að öllu leyti að niðurstöðu til.

Fftir þessum málalokum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.
Áfrýjandi, h/f Kol á Salt, greiði stefnda,
Trolle á Bothe h/f f. h. eigenda og vátrvgsj-
enda s/s Ingerfire, 300 krónur í málskostnað

fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögun.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Hinn 19. april 1932 lá e/s Ingerfire frá Bergen við
hafnarbakkann hér í Reykjavík til affermingar kola með
kolahegranum. Hafði verið unnið með hegranum frá kl.
7 um morguninn og var vindur af norðri. Kl. 9 f. h.
hvessti snögglega á norðaustan svo hegrastjórinn taldi
ekki ráðlegt að vinna með hegranum og hætti Því vinn-
unni og var þá hegrahálsinn (útleggjarinn) dreginn upp
um kl. 9%. Kl. 11 f. h. þótti gerlegt að hefja vinnu aftur
og var hálsinn dreginn niður og vinna hafin og henni
haldið áfram til kl. 3 e. h., en þá hætt að vinna vegna
hvassveðurs, en hegrahálsinn látinn liggja niðri. Kl. 3%
er gengið með hemla á alla fleyga við hjól hegrans til að
herða á þeim. Kl. 4% e. h. er orðið það lygnara, að
vinna er byrjuð aftur og unnið til kl. 6 e. h. en þá hætt
865

vegna hvassveðurs, en hegrahálsinn látinn liggja niðri.
Hafði verið unnið við afferminguna úr fremstu lest skips-
ins fyrir framan framsiglu og reykháf, er tóku upp yfir
hegrahálsinn. Kl. 7% e. h. hafði dregið það úr veðrinu
að ákveðið var að hefja vinnu aftur með hegranum, en
þá hafði skipið, sem sneri framstefni upp í vindinn, færzt
lílið eitt aftur á Þak, svo að færa þurfti hegrann aftur
með skipinu til þess að koma kolaskóflunni niður í
fremstu lest þess og þurfti færslan að vera um 2 metrar
til þess að náð yrði kolum úr lestinni, sem voru við aftur-
kant lestaropsins. Hegrastjórinn fer nú upp í vélarrúm
hegrans til þess að undirbúa að flytja hann og losar
hemilinn í vélarrúminu, en segist í því sjá vindhviðu á
sjónum í aðsigi og því setja fastan hemilinn aftur og
skellur þá hrynan á og setur hegrann í hreyfingu eftir
brautarteinunum, enda þótt hemillinn væri fastur að sögn
hegrastjórans og fleygar undir öllum hjólum hegrans á
Þbrautarteinunum, svo sem sannað má telja með vitnis-
burðum samhljóða. Til þess að vinna á móti hreyfingu
hegrans undan vindinum, tók hegrastjórinn það til bragðs
að setja vél hegrans í gang, jafnframt og hann losaði um
hemil hegrans, og lét nú vélina vinna með öllu afli á móti
vindinum. Þetta kom fyrir ekki, því að hjólin fengu ekki
viðnám á teinunum og hegrinn rann undan vindinum á
teinunum, að sögn vitnanna sem á horfðu, án þess að
hjólin undir fótum hegrans snerust, enda voru fleygarnir
undir. Afleiðingin af þessu rennsli hegrans verður sú,
að hegrahálsinn, sem lá niðri, lendir fyrst á frammastri
Ingerfire s/s og síðan á reykháf skipsins og beygir og
brýtur hvorttveggja og veldur nokkrum öðrum minni-
háttar skemdum á skipinu. Hegrann hrakti undan veðrinu
alla leið að suðurenda brautarteinanna og tveir fætur
hans fóru út af teinunum, grafast Í sandinn og stöðvast
þá hegrinn.

Sjóferðarpróf út af atburði þessum var haldið hér 23.
og 25. apríl næstan eftir og voru þá, að beiðni aðalstefn-
anda, útnefndir menn til að meta tjón það, sem hegrinn
hafði orðið valdur að á skipinu. Forstjóri gagnstefnanda
fékk síðan h/f Hamar til þess að gera við skipið. Var
þeirri viðgerð lokið 27. april og kostaði kr. 5350.00.
Greiddi gagnstefnandi þá upphæð til bráðabirgða. Eftir
 

866

að skipið kom til Noregs fór fram á því framhaldsviðgerð
og kostaði hún n. kr. 1755.00.

Með stefnu dags. 16. dezbr. 1932, hefir h/f Trolle á
Rothe f. h. eigenda og vátryggjenda e/s Ingerfire höfðað
mál þetta gegn eigendum hegrans h/f Kol £ Salt til
greiðslu alls kostnaðar af tjóninu, sem eigendur skips-
ins hafa orðið fyrir, sem þeir telja n. kr. 7148.99, í stefn-
unni hafði misritast ísl. kr., en það leiðrétt síðan með
samþykki aðalstefnds, auk ísl. kr. 465.00, allt með 6%
ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostn-
aðar samkv. reikningi kr. 426.50. Krafa stefnanda sund.
urliðast þannig:

1. Biðdagabætur í 6 daga ................. kr. 42492.00
2. Bólvirkis- og festargjald í 5 daga ...... — 1076.99
3. Fullnaðarviðgerð í Noregi ............ — 1755.00
4. Símakostnaður milli Reykjavíkur og

Bergen sasnsulssnsmimis sm —  "75.00

n. kr. 7148.99

En upphæðin, sem talin er í ísl. kr. er matsgerð 200
kr. og ómakslaun og símakostnaður 265 kr.

Hið stefnda hlutafélag krefst aðallega sýknu af öllum
kröfum þessum vegna þess, að tjónið hafi orsakazt af
algerlega óviðráðanlegum atvikum (vis major) en til vara
mótmælt kröfu aðalstefnanda sem of hárri og loks með
gagnstefnu, dags. 9. febr. 1933, krafizt endurgreiðslu með
eða án skuldajafnaðar á kr. 5350.00 sem það greiddi
fyrir viðgerð skipsins hér, ásamt 6%ársvöxtum frá 22.
april 1932 til greiðsludags og málskostnaðar í aðalsök
og gagnsök. Af gagnkröfunni krefst gagnstefndur algerð-
ar sýknu og sér dæmdan málskostnað í gagnsökinni.

Um slysið sjálft heldur aðalstefnandi því fram, að það
hafi orsakazt af óforsvaranlegri stjórn kolahegrans og
af athugunarleysi þeirra manna, sem við hann unnu. Í
fyrsta lagi hafi það verið óforsvaranlegt í jafnmiklu hvass-
viðri að draga ekki hegrahálsinn upp þegar hætt var að
vinna næst áður, eða að minnsta kosti áður en farið var
að færa hegrann. Í öðru lagi hafi ekki verið notuð í þetta
sinn öll þau stöðvunartæki, sem til voru, en það eru
fóthespur, það er keðjur til að tengja hegrafæturnar við
sporið og ennfremur virstöng með klemmum á endan-
867

um sem gripið geta utan um sporið. Og í þriðja lagi hafi
hegrastjórinn farið óforsvaranlega að ráði sínu meðan
slysið var að vilja til, er hann losaði hemilinn og setti
vélina á stað til þess að láta hjólin undir hegranum
vinna á móti vindinum því að það hafi verið árangurs-
laust, en hemillinn veitti ekki lengur viðnám.

Gagnstefnandi neitar nú öllum þessum staðhæfingum.
Um fyrsta atriðið segir hann, að það sé algengt og daglega
gert að hafa hegrahálsinn niðri þótt hegrinn sé færður
og þar sem átti að fara að vinna með honum hafi það
verið nauðsyn að hafa hana niðri. Um annað atriðið segir
hann að ekki hafi verið unnt að koma við fóthespum og
virstögum þar sem hegrinn stóð. Og loks vill hann ekki
kannast við, að aðferð hegrastjórans, er vindhviðan skall
á og eftir það að hegrinn tók að renna, hafi verið ófors-
varanleg.

Samkvæmt sjálfritandi vindmæli veðurstofunnar, sem
þó sýnir ekki veðurhæð í snöggum vindhviðum, er
Það sýnilegt, að hvassviðri hefir verið allan daginn. Kl.
84-9 meðalveðurhæð 9 vindstig, mesta veðurhæð 10 vind-
stig. Kl. 11—15 er meðal veðurhæð 7—8 vindstig, mesta
veðurhæð 9 vindstig. Kl. 15—16 er veðurhæðin samfelt
10 vindstig. Á þessum tíma var ekki unnið með hegran-
um svo sem áður er sagt, en hegrahálsinn látinn vera
niðri. Meiri veðurhæð en 10 vindstig sýnir skýrsla veður-
stofunnar ekki, en á tímanum kl. 19—20 er meðalveður-
hæð 9 vindstig, það er á þeim tíma kl. 7% e. h., sem
hefja átti vinnu að nýju, og mesta veðurhæð 10 vindstig.
Í sambandi hér við má geta þess, að skipstjórinn á e/s
Ingerfire, gat þess við sjóferðarprófið að honum hafi virzt
ekki fært að vinna með hegranum í svo miklu veðri og ó-
forsvaranlegt „að skifta“ þ. e. að færa hegrann í svo vondu
veðri og hefja ekki hegrahálsinn upp áður. Þá hafa einnig
vitni, sem við hegrann unnu, borið það, að hegrinn hafi
fyr um daginn runnið undan veðri á teinunum en stöðv-
ast sjálfkrafa, hvort stöðvun hans í þetta sinn hefur orðið
vegna þess að vindhviðan hefur snögglega dottið niður
eða hvort hemillinn, eða fleygarnir undir hjólunum hafa
veitt viðnám í þetta sinn, er ekki upplýst. Þá geta vitnin
og þess, að þau hafi heyrt, að hegrinn hafi einnig eitt
sinn áður hrakizt undan veðri. Þessi atvik sýna það nægi-

 
 

868

lega, að tjóðrun hegrans hefir ekki ætið verið sem skyldi
og skýrist það við það, að það er játað í málinu, að sum-
um tjóðurtækjum hans, fóthespum og virstögum, verður
ekki komið við nema þegar hann er á vissum stöðum á
sporinu, og þau urðu ekki notuð í það sinn, sem slysið
varð. Þar sem nú vitað var, að hegrinn hafði runnið
undan vindi með þeim hömlum sem á honum voru, og
hvassviðri var þegar færslan skyldi fara fram, var rík á-
stæða til að gæta allrar varúðar. En þeirrar varúðar get-
ur ekki talizt að hafa verið gætt með því að láta hegra-
hálsinn vera niðri yfir skipinu í þeirri afstöðu til mast-
urs og reykháfs, sem að framan segir, og með hliðsjón af
vindáttinni. Það er og ekki nægileg afsökun, að fara átti
að vinna með hegranum, enda ekkert upplýst um það í
málinu, að það sé erfiðleikum bundið að lyfta hegraháls-
inum. Þá er það fyllilega upplýst í málinu að ekkert slys
hefði orðið á skipinu ef hálsinn hefði verið uppi þótt
vindurinn feykti hegranum til og þarf það því ekki sér-
staklega að koma til álita hvort aðferð hegrastjórans
cftir að hegrinn tók að renna var forsvaranleg eða ekki.
Sjórétturinn verður samkvæmt þessu að líta svo á, að aðal-
stefndur eigi að bera ábyrgð á slysinu. Hér af leiðir, að
sagnkrafan verður ekki tekin til greina og koma þá til
athugunar kröfurnar í aðalsökinni.

Aðalstefndur hefur í frumvörn sinni mótmælt hverjum
cinstökum lið á framanrituðum reikningi án þess að
styðja þessi mótmæli við sérstök rök.

Fyrsta lið reikningsins hefir aðalstefnandi að áliti rétt-
arins sannað með því að leggja fram farmskirteini um
upphæð biðdagabóta og sýna fram á hve marga daga
skipið tafðist vegna viðgerðarinnar, sem ekki er haldið
fram af aðalstefndum, að ekki hafi verið framkvæmd með
þeim hraða sem unnt var. Þá hefir aðalstefnandi sannað
upphæðina undir öðrum lið með reikningi hafnarinnar
með hliðsjón af því og hve marga daga skipið tafðist.

Um 3. lið reikningsins hefur aðalstefndur haldið þvi
fram, að í honum mundi vera falinn viðgerðarkostnaður,
sem ekki kæmi slysinu sjálfu við. Hér um skal þetta tekið
fram. Við samanburð á skoðunar- og matsgerð hinna dóm-
kvöddu manna við skýrslu þá um aðgerðina, sem fram
fór hér í Reykjavík og h/f Hamar framkvæmdi, sést það,
869

að lokaviðgerð hefur þar ekki farið fram sérstaklega er
viðkom mastrinu, en að því lýtur aðallega viðgerðar-
kostnaðurinn undir þessum lið. Þegar ennfremur er bor-
inn saman viðgerðarkostnaðurinn allur og upphæð sú,
sem matsmennirnir áætla viðgerðarkostnaðinn, þá verð-
ur það ekki álitið, að kostnaði hafi verið varið til annar-
ar viðgerðar, en þeirrar sem fram varð að fara vegna
slyssins. Fjórða liðnum hefur aðalstefnandi ennfremur
gert nægilega grein fyrir. Þenna hluta reikningsins, sem
allur er í norskum krónum þykir því eiga að taka til
greina að öllu leyti. Um síðara hluta reikningsins skal
það aðeins tekið fram, að fyrri aðalliður hans er sannað-
ur með kvittuðum reikningi matsmanna og ómakslauna-
kröfu aðalstefnanda hefur aðalstefndur ekki mótmælt sér-
staklega með nokkrum rökum og verður þessi liður
reikningsins þá einnig tekinn til greina.

Samkvæmt framansögðu ber að taka kröfur aðalstefn-
anda í aðalsökinni að öllu leyti til greina. Svo ber og að
tildæma honum málskostnað í aðalsök og gagnsök og
þykir hann hæfilega ákveðinn 500 krónur.

Miðvikudaginn 20. júní 1934.
Nr. 111/1933. Guðmundur Breiðfjörð
(Gústaf A. Sveinsson)
segn
Útvegsbanka Íslands h/f
(Th. B. Líndal).
Staðfesting fjárnáms.
Fjárnámsgerð  fógetaréttar, Vestmannaeyja 15. okt.
1933:
Dómur hæstaréttar.
Með dómi gestaréttar Reykjavíkur 25. júní 1932
voru þeir Stefán Ingvarsson, útgerðarmaður í Vest-
Hannaeyjum, og Finnbogi Halldórsson, skipstjóri
 

870

á Siglufirði, dæmdir báðir fyrir annan og annar
fyrir báða til að greiða Útvegsbanka Íslands h/f
vixilskuld að upphæð kr. 2898.00 með 6% ársvöxt-
um frá 20. maí 1932 til greiðsludags, % upphæð-
arinnar í þóknun og kr. 226.50 í málskostnað. Enn
fremur var nefndur útgerðarmaður, Stefán Ing-
varsson, með gestaréttardómi Vestmannaeyja 7.
júlí 1932 dæmdur til að greiða útbúi Útvegsbanka
Íslands í Vestmannaeyjum vixilskuld að upphæð
kr. 5.500,00 með 6% ársvöxtum frá 15. nóv. 1981
til greiðsludags, "3% upphæðarinnar í þókn-
un, kr. 18.00 í afsagnarkostnað og kr. 421.50 í máls-
kostnað.

Báða þessa dóma sendi Útvegsbanki Íslands bæj-
arfógeta Vestmannaeyja með bréfi dags. 11. dez.
1932 og krafðist þess, að fjárnám yrði gjört til
fullnægingar dómunum í húseigninni Kalmanns-
tjörn í Vestmannaeyjum, er bankinn taldi vera að
veði til tryggingar dómsskuldunum samkvæmt
tryggingarbréfi Stefáns Ingvarssonar til bankans,
nr. 3728, dags. 16. jan. 1931, en með tryggingar-
bréfi þessu hefur nefndur Stefán Ingvarsson veð-
sett bankanum nefnda húseign með 3ja veðrétti næst
eftir 9600 kr. til tryggingar skaðlausri greiðslu „á
vixilskuldum, er ég skulda eða kann að skulda“,
eins og segir í bréfinu. — þessi fjárnámsbeiðni
Útvegsbankans var tekin fyrir í fógetarétti Vest-
mannaeyja 15. okt. 1932, er haldinn var í húseign
þeirri, er fjárnáms var beiðst í, Kalmannstjörn í
Vestmannaeyjum. Var það upplýst fyrir fógeta-
réttinum, að húseignin væri þá orðin eign áfrýj-
anda, Guðmundar Breiðfjörð, en að öðru leyti
komu engin mótmæli fram gegn þvi að fjárnámið
færi fram, og gjörði fógetinn fjárnám í húseign-
871

inni til fullnægingar báðum dómunum, að geymd-
um betra rétti þriðja manns.

Fjárnámi þessu hefir nú áfrýjandi, sem eigandi
hinnar fjárnumdu húseignar skotið til hæstarétt-
ar með stefnu útgefinni 10. okt. f. á., samkvæmt
áfrýjunarleyfi 3. s. m., og hefir hann krafizt þess
aðallega, að fjárnámið verði algjörlega úr gildi
fellt, en til vara, að það aðeins verði staðfest fyrir
kr. 2898.00, með vöxtum og kostnaði samkvæmt
áðurnefndum gestaréttardómi Reykjavíkur frá 25.
júní 1932. Svo hefir hann og hvernig sem málið fer,
ki afizt málskostnaðar fyrir hæstarétti.

Stefndi hefir hinsvegar krafizt staðfestingar á
fjárnáminu og málskostnaðar í hæstarétti.

Með flutningi málsins fyrir hæstarétti og skjöl-
um, er lögð hafa verið fyrir réttinn, er það upp-
lýst, að með afsalsbréfi, dags. 16. jan. 1931, seldi
Útvegsbanki Íslands áðurnefndum Stefáni Ing-
varssyni, útgerðarmanni Í Vestmannaeyjum, og
Finnboga Halldórssyni, skipstjóra á Siglufirði, vél-
bátinn Elliðaey, V. E. 8 fyrir 32000 kr. Kaupverð
vélbátsins greiddu kaupendurnir með víxli útgefn-
um samdægurs, að upphæð 32000 kr. er bankinn
keypti. Féll víxill þess í gjalddaga 15. okt. 1931,
en var síðar framlengdur til 15. okt. 1932, og voru
framlengingarvextirnir og kostnaðurinn greiddir
með nýjum víxli að upphæð kr. 2898.00, er féll í
gjalddaga 20. maí 1932, og er það þessi víxill, sem
þeir Stefán og Finnbogi voru með fyrnefndum
dómi gestaréttar Reykjavíkur dæmdir til að greiða
og fjárnámið var gjört fyrir. En sama dag og báts-
kaupin fóru fram eða þann 16. jan. 1931 undirrita
þeir Stefán Ingvarsson og Finnbogi Halldórsson
sameiginlegt tryggingarbréf til bankans (nr. 3727),

21
 

872

þar sem þeir veðsetja vélbátinn, með öllu honunr
tilheyrandi, og ásamt veiðarfærum til tryggingar
víxilskuldum, er þeir skuldi eða kunni að skulda
bankanum, og er verðmæti veðsins til þinglesturs
talið 32000 kr. En jafnframt fékk bankinn annað
trvegingarbréf hjá hvorum kaupendanna um sig,
dags. sama dag, og veðsetti Stefán Ingvarsson
með því bréfi (nr. 3728) íbúðarhús sitt Kalmanns-
tjörn í Vestmannaevjum með 3ja veðrétti fvrir
vixilskuldum, er hann skuldar eða kann að skulda
bankanum, og er verðmæti þessa veðs samkvæmt
áritun á bréfið vegna þinglesturs talið kr. 15.800.00.
Með afsalsbréfi 28. mai 1932 seldi svo Stefán Ine-
varsson áfrýjanda máls þessa Guðmundi Breið-
fjörð báðar eignirnar, hálfan vélbátinn Elliðaey.
V. E. 8, og húseignina Kalmannstjörn, er hann með
nefndum tryggingarbréfum hafði veðsett bankan-
um, og er ákveðið í afsalsbréfinu, að áfrvjandi taki
að sér víxilskuld við Útvegsbankann, er á hinum
seldu eignum hvili, að upphæð 15800 kr. En haust-
ið 1932 fórst vélbáturinn Elliðaev, V. E. 8, og var
þá áðurnefndur 32000 kr. víxill greiddur að fullu
af vátrvggingarupphæð bátsins og veiðarfæranna.

Áfrýjandi rökstyður nú aðalkröfu sína um, að
fella fjárnámið í heild sinni úr gildi með því að
mesta upphæð, er veðtrvggð hafi verið með hús-
veðinu sé kr. 15.800.00 samkvæmt árituninni á
bréfið, og þar sem hann hafi greitt þá upphæð að
fullu til bankans með því að greiða helming 32000
kr. víxilsins, þá hafi tryggingarbréfið nr. 3728 með
húsveðinu fallið úr gildi og veðið í húseigninni
fallið niður. En á þetta verður ekki fallizt. Sam-
kvæmt hinum tilfærðu orðum tryggingarbréfsins
var húseignin veðsett stefnda sem aukatrvgsing,
873

eigi aðeins til tryggingar 32000 króna vixlinum
heldur einnig til tryggingar öðrum vixilskuldum
Stefáns Ingvarssonar við bankann, bæði þeim er
þegar voru stofnaðar, og þeim er siðar yrðu stofn-
aðar og var því veðsetningin í gildi þótt kaupverð
bátsins væri greitt að fullu. Verður aðalkrafa
áfrýjanda því ekki tekin til greina.

Þá hefur áfrýjandi haldið því fram til rökstuðn-
ings varakröfu sinni, að hin fjárnumda húseign
hafi aðeins verið veðsett til trvggingar vixilskuld-
um við aðalbankann i Rvk, en ekki við útbú bankans
í Vestmannaeyjum er rekið sé sem sjálfstæð starf-
semi og hafi því verið óheimilt að gera fjárnám
í húseigninni fyrir skuld Stefáns við útbú bank-
ans í Vestmannaeyjum samkvæmt dómi gesta-
réttar Vestmannaeyja 7. júlí 1932. En á þetta verð-
ur ekki fallizt. Samkvæmt orðum tryggingarbréfs-
ins hefur húseignin verið veðsett Útvegsbanka
Íslands h/f fyrir víxilskuldum veðsetjanda yfir-
leitt og nær veðsetningin eftir orðalaginu jafnt
til skulda þeirra, sem stofnaðar eru við útbú bank-
ans sem til skulda við aðalbankann í Reykjavík.
Skuld þessi var til orðin áður en tryggingarbréfið
var gefið út og nær veðsetningin eftir orðalagi
bréfsins einnig til þeirrar skuldar. Varakrafa áfrýj-
anda verður því heldur eigi tekin til greina, og ber
því samkv. kröfu stefnda að staðfesta fjárnámið.

Eftir þessum úrslitum þykir rétt að áfrýjandi
greiði stefnda málskostnað fyrir hæstarétti, er á-
kveðst 300 krónur.

Því dæmist rétt vera:

Hinni áfrýjuðu fjárnámsgerð skal óraskað.
Áfrýjandi, Guðmundur Breiðfjörð, greiði
 

874

stefnda, Útvegsbanka Íslands h/f, 300 kr. í
málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri að-
för að lögum.

Föstudaginn 22. júni 1934.

Nr. 108/1934. Réttvísin (Bjarni Þ. Johnson)
gegn
Vernharði Eggertssyni
(Lárus Fjeldsted).

Innbrotsþjófnaður. Ítrekaður.

Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 30. dez. 1933: Ákærð-
ur Vernharður Eggertsson, sæti fjórtán mánaða betrunar-
hússvinnu.

Hann greiði allan kostnað sakarinnar, þar á meðal
kostnað við gæzluvarðhald sitt.

Dýómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þjófnaður ákærða úr vörugeymsluhúsi Tómasar
M. Guðjónssonar heyrir undir 8. gr. laga nr.51,7. maí
1928, sbr. 281. gr. 4. tölulið hinna almennu hegn-
ingarlaga, og innbrot hans og tilraun til þjófnað-
ar úr vínveræzlun ríkisins í húsinu Njarðarstig 1 er
einnig refsivert eftir sömu lagagreinum, sbr. 46.
gr. hegningarlaganna. Að því athuguðu að ákærði
hefir með aukaréttardómi Reykjavikur 16. febr.
1933 verið dæmdur í 12 mánaða betrunarhússvinnu
fyrir innbrotsþjófnað eftir að hann á árunum 1931
og 1932 hafði þrisvar sinnum verið dæmdur í sama
rétti fyrir einfaldan þjófnað og að hann hefir enn-
fremur með dómi hæstaréttar 7. f. m. verið dæmd-
875

ur í 4 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri fyrir brot gegn 238. gr. hegningarlaganna o.fl.
þykir refsing hans nú fyrir bæði framannefnd at-
brot sbr. 63. gr. hegningarlaganna, hæfilega á-
kveðin af undirdómaranum 14 mánaða betrunar-
hússvinna. Og með því að einnig verður fallizt á
ákvæði aukaréttardómsins um málskostnað í hér-
aði ber að staðfesta hann.

Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar þar með talin málflutningslaun sækjanda og
verjanda Í hæstarétti, 60 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinum áfrýjaða aukarétíardómi skal ó-
raskað.

Ákærði Vernharður Eggertsson, greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir — hæstarétti, — hæstaréttarmálflutnings-
mannanna, Bjarna Þ. Johnson og Lárusar

Fjeldsted, 60 kr. til hvors.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lög-

um.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar gegn Vern-
harði Eggertssyni frá Akureyri, gæzlufanga hér í fanga-
húsinu, fyrir brot gegn 23. kapitula hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 25. júni 1869 og lögum nr. 51, 7. maí 1928
um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningarlög-
gjöfinni og viðauka við hana.

Málavextir eru sem hér segir:
 

876

Aðfaranótt miðvikudagsins þess 13. þ. m. var brotin
rúða í vörugeymsluhúsi Tómasar M. Guðjónssonar, af-
greiðslumanns Bergenska gufuskipafélagsins og samein.
aða gufuskipafélagsins, við Edinborgarbryggju hér í bæn-
un1 og hvarf þaðan einn pappakassi með 100 ljósperum
og einn trékassi með ljósmyndapappir. Ennfremur var
hengilás, sem dyr hússins voru læstar með, snúinn til
eða skekktur, þannig. að ekki var unnt að opna hann fyr
en hann hafði verið réttur, þannig að svo virtist, sem
reynt hefði verið að brjóta upp lás þennan. Sömu nótt
var og brotizt inn í kjallara, sem er að mestu ofan jarðar,
undir húsinu nr. Í við Njarðarstig, hér í bænum, Þannig
að hengilás, sem dyr á kjallaranum (að austanverðu)
voru læstar með, var sprengdur upp og var brotinn upp
geymsluklefi í kjallaranum, sem var negldur aftur og
virtist hafa verið reynt að sprengja upp hlera, sem er í
loftinu yfir kjallara þessum, en þar upp yfir er verslunar-
búð vinverzlunar ríkisins, en ekki varð þess vart, að
neinu hefði verið stolið úr kjallara þessum.

Grunur féll þegar á ákærðan og Óskar Lárusson, sjó-
mann, sem var með honum um kvöldið og nóttina, er inn-
brotin voru framin, um að hafa framið innbrot þessi og
Þjófnað, en ákærður kom hingað með e.s. „Esju“ þann 19.
Þ. m., eða daginn áður en innbrotin voru framin og hafði
verið með nefndum Óskari Lárussyni þann dag, eftir að
hann (ákærður) kom hingað og þá um kvöldið og nótt-
ina, er innbrotin voru framin og var nefndur Óskar Lár-
usson því tekinn fastur og settur í gæzluvarðhald þann
13. Þ. m., eða daginn eftir að innbrotin voru framin, en
er réttarrannsókn byrjaði hér út af innbrotum þessum og
Þjófnaði nefndan dag, var ákærði farinn burt úr bænum
og hafði farið með vélbát héðan til Stokkseyrar snemma
um morguninn og símaði því dómarinn til sýslumanns-
ins í Árnessýslu um grun þann, er væri um að ákærður
hefði framið innbrot þessi og þjófnað og um líkur þær,
er voru fyrir því og náði sýslumaður í ákærðan á vinnu-
hælinu á Litla Hrauni og í vélasal vinnuhælisins fannst
Dappakassi með 99 ljóskúlum og einu pappahulstri utan
af ljóskúlu, tómu og þrir litlir pappakassar með ljós-
myndapappir og var ákærður tekinn fastur þar og úr-
skurðaður í gæzluvarðhald, en fyrir lögreglurétti Árnes-
877

sýslu neitaði ákærður að hafa framið umrædd innbrot
og þjófnað og neitaði að svara spurningum dómarans um
hvort hann hefði haft meðferðis framangreindar vörur.
er fundust á vinnuhælinu og var hann því sendur hingað
vegna framhaldsrannsóknar málsins.

Við rannsókn málsins hér, hefir ákærður játað að hafa
framið framangreind innbrot og að hafa stolið framan-
greindum vörum, sem hurfu úr vörugeymsluhúsi Tóm-
asar M. Guðjónssonar, en fyrnefndur Óskar Lárusson hef-
ir neitað að hafa átt nokkurn þátt í innbrotum þessum
eða þjófnaði og hefir ákærður eindregið haldið því fram,
að hann hafi framið innbrotin og þjófnaðinn einn og að
hann hafi þá verið skilinn við Óskar Lárusson.

Ákærður kveðst hafa verið með nefndum Óskari Lár-
ussyni daginn áður en hann framdi þjófnað þennan og
þá um kvöldið og fram á nóttina og kveðst hafa drukkið
brensluspiritus með honum og kveðst hafa farið með hon-
um víða um bæinn um nóttina og kveðst hafa staðið með
Óskari þessum við hús norðan við götu þá, er liggur norð-
an við hús það, er vínveræzlun ríkisins er í, beint á móti
vinvergzluninni og drukkið brensluspiritus úr flösku, er
ákærður hafði keypt í lyfjabúðinni hér um kvöldið, —
kl. að ganga fjögur um nóttina, að ákærður hyggur og
kveður ákærður að sér hafi þá hugkvæmst að brjótast
inn í vínveræzlunina og stela þar áfengi, en hann kveðst
hafa vitað hvar vinverzlunin var, vegna þess, að hann
kveðst hafa spurt um það og fengið upplýsingar um það
strax og hann kom í land hér. Hann kveður Óskar Lárus-
son þá hafa verið orðinn mikið ölvaðan og kveðst ákærð-
ur því hafa viljað losna við hann áður en hann fremdi
innbrotið, bæði vegna þess, hve ölvaður Óskar var og
vegna þess að honum (ákærða) þótti öruggara að fram-
kvæma innbrotið einsamall og kveðst hann því hafa haft
orð á því við Óskar, að honum „veitti ekki af að fara að
leggja sig“, og kveðst því næst hafa gengið með Óskari
áleiðis heim til hans og laumast frá honum á götunni.
Óskar Lárusson hefir kannazt við að hafa verið með á-
kærðum daginn áður en innbrotin voru framin og þá
um kvöldið og kveðst (eins og ákærður hefir einnig skýrt
frá), hafa setið heima hjá sér með ákærðum um kvöldið
og drukkið þar brensluspritt, en heldur fram, að hann
878

hafi orðið svo ölvaður, að hann muni ekkert hvað gerð-
ist þá um kvöldið, eða nóttina eftir það.

Ákærður kveðst því næst, er hann skildi við Óskar,
hafa gengið til baka að vinverzluninni, stolið felgjujárni
úr bifreið, sem hann kveður hafa staðið þar skammt frá,
og sprengt upp með felgjujárninu hengilás, sem dyrnar á
fyrnefndum kjallara voru læstar með, farið inn í kjallar-
ann, sem hann kveðst hafa búizt við að vin væri geymt i,
og kveðst hann hafa kveikt á eldspítum til að litast um í
kjallaranum og kveðst þá hafa séð þar inni hurð á her-
bergi, beint á móti útidyrunum og kveðst hann hafa búizt
við að vin væri geymt inni í því herbergi, þar eð hann
sá slíkt ekki annars staðar í kjallaranum.

Hurð þessi var negld aftur og kveðst ákærður hafa
sprengt hana upp að neðan, með fyrnefndu felgujárni,
svo að hann gat náð þar undir hurðina með höndunum
og sprengdi hana svo upp með höndunum, en fann þar
ekkert annað en koks, og kveðst hann þá hafa farið upp
í stiga, sem er í kjallaranum og reynt að sprengja upp
hlera, sem er í loftinu uppi yfir stiganum, Í þeim tilgangi,
að reyna að komast upp í búð vinverzlunarinnar, sem
hann vissi að mundi vera þar uppi yfir, en hlera þennan,
sem var negldur aftur, tókst honum ekki að sprengja upp
og fór hann þá burt úr húsinu og kveðst þá hafa fleygt
umræddu felgujárni hjá húsinu, en ekki hefir það fundizt.

Ákærður kveðst því næst hafa gengið niður að höfn
og kveðst þá aðallega hafa haft í hyggju að ná sér í cigar-
ettur og kveðst hann hafa stigið upp á tunnur, sem stóðu
hjá húsi þar (fyrnefndu vörugeymsluhúsi) og kveðst
hann þá hafa séð, að einhverjar vörur voru í húsinu og
kveðst hafa brotið rúðu úr glugga á suðurgafli hússins
og farið þar inn um glugga og stolið þar framangreindum
kössum með ljóskúlum og ljósmyndapappir og hefir játað,
að hafa opnað og athugað nokkra pakka þar, í þeim til-
gangi, að sjá hvort cigarettur væri í þeim, en hann kveðst
ekki muna eftir, að hann hafi reynt til að komast inn um
dyrnar á vörugeymsluhúsi þessu, eða að sprengja upp
lásinn fyrir þeim. Hann kveðst því næst hafa farið með
umrætt þýfi með sér til Stokkseyrar með v.b. „Herjólfi“
um morguninn og kveður vörur þær, er fundust á vinnu-
hælinu á Litla Hrauni, er hann var tekinn þar fastur og
879

sem voru sendar með honum hingað, vera þær sömu og
hann stal úr fyrnefndu vörugeymsluhúsi og kveðst hann
hafa tekið ljósmyndapappírinn úr trékassa þeim, er hann
var í og fleygt kassanum á leiðinni til Stokkseyrar og rifið
af ljósakúlukassanum miða, er skrifað hafi verið á skamm-
stafað nafn viðtakanda.

Framangreind játning ákærðs kemur heim við það,
sem á annan hátt er upplýst í málinu, að öðru en því, að
eitt vitnið hefir borið það í málinu, að það hafi ca. kl.
3,15 umrædda nótt séð fyrnefndan Óskar Lárusson og
mann, sem vitnið þekkti ekki, en sem eftir lýsingu vitn-
isins virðist hafa verið ákærður, standa við hús norðan
við Njarðarstíginn, beint á móti vinverzlun ríkisins, og
að maður sá, er eftir lýsingu vitnisins virðist hafa verið
ákærður, hafi haldið á einhverju í hendinni, sem vitninu
virtist vera mjótt járn, ca. % alin á lengd, en ákærður,
sem hefir kannast við að hafa verið með Óskari Lárussyni
á þeim slóðum, sem umræðir í framburði vitnisins, hefir
eindregið neitað að hafa þá verið búinn að ná í járn það.
sem hann notaði við innbrotið á Njarðarstíig 1, eða nokk-
urt járn, en kveður þó geta verið, að hann hafi tekið upp
eitthvað á götunni, er hann kunni að hafa haldið á, er
vitnið sá þá Óskar og hann, en sem hann kveðst þá muni
hafa kastað aftur á götuna, og ekki þóttu svo miklar líkur
koma fram í málinu fyrir því, að Óskar Lárusson væri
við þjófnað þennan eða innbrot riðinn, að ástæða þætti
til að höfða mál gegn honum út af því, enda ástæður þær,
sem ákærður hefir fært fyrir því, að hann hafi viljað
losna við Óskar og skilið við hann áður en hann framdi
innbrotin sennilegar, þó framburður hans um að hann,
sem er öllu ókunnur hér, um að hafa framið umrædd inn-
brot einn, á þann hátt, er hann gerði það, sé grunsam-
legur.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
þann 4. dezember 1909. Hann hefir setið í gæzluvarð-
haldi frá því þann 14. f. m. þar til nú. Hann hefir áður
verið dæmdur til hegningar sem hér segir:

Með dómi aukaréttar Reykjavíkur uppkveðnum þann
23. sept. 1931, var hann dæmdur í 20 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi, fyrir einfaldan þjófnað.

Með dómi sama réttar uppkveðnum 28. október 1931
 

880

„ar hann dæmdur í fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri í fjóra mánuði fyrir einfaldan Þjófnað.

Með dómi sama réttar uppkveðnum 7. júní 1932 var
hann dæmdur í fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í
sex mánuði fyrir einfaldan þjófnað.

Með dómi sama réttar uppkveðnum þann 16. febrúar
1933 var hann dæmdur í Í2 mánaða betrunarhússvinnu
fyrir innbrotsþjófnað. 5

Með dómi sama réttar uppkveðnum þann 9. þ. m. var
hann dæmdur í þriggja mánaða fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi og 500.00 króna sekt til ríkissjóðs fyrir
brot gegn 238. gr. hinna almennu hegningarlaga, gegn 20.
gr. áfengislaganna nr. 64 frá 1930, 5. og 6. gr. bifreiðar-
laganna nr. 71 1931, og 45. og 46. gr. lögreglusamþykktar
Reykjavíkur.

Lýsingin í 4. tölulið 231. gr. hinna almennu hegnins-
arlaga á við um framangreint framferði ákærðs (innbrot-
ið og þjófnaðinn úr vörugeymsluhúsi Tómasar Guðjóns-
sonar), og ber því að dæma hann til refsingar fyrir það
samkv. 7. gr. sbr. 6. gr. sbr. og 8. gr. laga nr. 51 7. mai 1928
og innbrotið í Njarðarstig Í og tilraun hans til þess að
brjótast inn í verzlunarhús vinverzlunar ríkisins til þess að
stela þar, ber að heimfæra undir sömu lagagreinar, sbr. 46.
gr. hinna almennu hegningarlaga og loks hefir hann, með
því að stela framangreindu felgujárni brotið gegn 6. gr.
laga nr. 51, 1928, og þykir refsing sú, er hann hefir unnið
til, eftir atvikum hæfilega ákveðin fjórtán mánaða betr-
unarhússvinna.

Svo greiði og ákærður allan kostnað málsins, þar á
meðal kostnað við gæzluvarðhald sitt.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
881

Föstudaginn 22. júní 1934.

. 6//1931. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted)
gegn
Sigvalda Jónassyni
(Bjarni Þ. Johnson).

Áfengislaga- og lögreglusamþvykktarbrot.

Dómur lögregluréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 93.
jan. 1934: Ákærður, Sigvaldi Jónasson, veitingamaður og
bóndi á Geithálsi í Mosfellshreppi, greiði 600 króna sekt
til ríkissjóðs og 200 króna sekt til sveitarsjóðs Mosfells-
hrepps í Kjósarsýslu, og afplánist hin fyrákveðna sekt
með 34 daga einföldu fangelsi, en hin síðari með 16 daga
einföldu fangelsi, verði sektarupphæðirnar eigi greiddar
hlutaðeigandi sjóðum innan mánaðar frá lögbirtingu

dóms þessa.
Akærður greiði og allan af málinu leiddan og leið-

andi kostnað.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Með skýrslum löggæslumanns Björns BI. Jóns-
sonar er það sannað, að kærði hefir eftir lögboð-
nn veitingatíma hinn 30. marz, 25. maí, 10. júní og
26. okt. f. á. hleypt gestum inn í veitingahús sitt
að Geithálsi, og borið þessum gestum veitingar
fram á nótt, þar til löggæslumaðurinn lét gestina
Íara út úr veitingahúsinu. Auk þess hefir kærði
viðurkennt, að hann hafi oft endranær veitt aðvít.
andi gestum mat og öl eftir lögboðinn lokunar.
tima.

Þá er það sannað, að kærði hefir hinn 30. marz
Í. á. að nóttu veitt gestum, er þá voru staddir að
Geithálsi, meðal annars 2 flöskur af portvíni. Auk
þess viðurkennir kærði, að hann hafi stundum veitt
 

882

gestum sínum vin með mat, heldur hann því að
vísu fram, að hann hafi veitt þeim vínið ókeypis, en
gestirnir hafi stundum gefið honum peninga á
móti. Að slíkar veitingar hafi ekki ósjaldan kom-
ið fyrir, styðst við það, að sannað er með skýrslu
Áfengisverzlunar ríkisins, að kærði hefir á tíma-
bilinu frá 1. maí til 30. sept. 1933 keypt 299 flöskur
af víni fyrir samtals 2099 kr. og 50 aur., og hefir
kærði enga sennilega grein gjört fyrir þessum vín-
kaupum sinum.

Með þessu hefir kærði gerzt brotlegur við fyrir-
mæli 23. gr. áfengislaga nr. 64/1930 og 7. gr. lög-
reglusamþykktar fyrir Mosfellshrepp í Kjósarsýslu
29. marz 1932, og ákveðst refsing kærða fyrir brot
þessi samkvæmt 40. sbr. 32. gr. áfengislaganna og
lí. gr. hinnar tilvitnuðu reglugerðar í einu lagi
800 kr. sekt til ríkissjóðs og komi í hennar stað
40 daga einfalt fangelsi, ef hún fæst eigi greidd
innan 30 daga frá birtingu dóms þessa.

Svo ber og samkvæmt 40. gr. áfengislaganna að
dæma kærða til að missa veitingaleyfi sitt í 3 mán-
uði frá birtingu dóms þessa að telja.

Svo ber og að dæma kærða til þess að greiða all-
an kostnað málsins bæði í héraði og hæstarétti, þar
með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
í hæstaréttti, 60 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Sigvaldi Jónasson, greiði 800 kr. sekt
í ríkissjóð og komi 40 daga einfalt fangelsi í
stað sektarinnar, ef hún fæst ekki greidd inn-
an 30 daga frá birtingu dóms þessa.
883

Kærði skal missa veitingarétt sinn í 3 mán-
uði frá birtingu dóms þessa að telja.

Kærði greiði allan kostnað máls þessa bæði
í héraði og í hæstarétti, þar með talin mál-
flutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta-
rétti Lárusar Fjeldsted og Bjarna Þ. Johnson,

60 kr. til hvors.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Samkvæmt þar að lútandi skýrslum löggæslumanns
Björns Bl. Jónssonar í Reykjavík, sem ákærður Sigvaldi
Jónsson, veitingamaður og bóndi á Geithálsi í Mosfells-
hreppi, eigi hefir haft neitt verulegt að athuga við, hefir
hann eftir lögboðinn veitingatíma 30. marz, 25. og 26. mai
og 26. og 27. október f. á. hleypt inn gestum að næturlagi
og haft þar veitingar matar, ölfanga svo og portvins,
sem hann að vísu hefir neitað að hafa selt umræddum
gestum, en þó kannazt við að hafa þegið peninga fyrir
sem gjöf, og einnig heldur hann því fram, að í flestum
tilfellum hafi þetta verið boðsgestir hans, og veitingar þá
eigi farið fram í tilætluðum veitingastofum þar á Geit-
hálsi. Samkvæmt framlögðum skýrslum frá Áfengisverzl-
un ríkisins hefir ákærður keypt þar á tímabilinu frá 1.
maí til 5. ágúst f. á. vin fyrir 1511,00 kr., samtals 215
flöskur, og frá þeim tima til 1. október s. á. 78 flöskur
af víni fyrir kr. 546,50, og hefir ákærður eigi gert aðra
grein fyrir vinforða þessum, en að hann hafi drukkið
það sjálfur, gefið það, veitt gestum sínum ókeypis, og
svo keypt vínið fyrir aðra menn eftir beiðni þeirra, en
sem eigi hafa viljað láta nafns sins getið og sumir verið
ölvaðir. Samkvæmt því, er að framan greinir, virðist það
vera nægilega upplýst og sannað, einnig með eigin játn-
ingu ákærðs, að hann hafi gerzt brotlegur gegn fyrirmæl-
um 23. gr. áfengislaganna, nr. 64, 19. maí 1930, sbr. og
reglugerð nr. 67, 1928, og gegn 7. gr. lögreglusamþykktar
fyrir Mosfellshrepp í Kjósarsýslu, og þykir refsing Sú, er
881

ákærður hefir tilunnið fyrir þessi brot sín, hæfilega ákveð-
in kr. 600,00 til ríkissjóðs og kr. 200.00 til sveitarsjóðs Mos-
fellshrepps í Kjósarsýslu, er afplánist, hin fyrgreinda sekt
með 34 daga einföldu fangelsi, en hin síðar ákveðna sekt
með 16 daga einföldu fangelsi, verði sektarupphæðir
þessar eigi greiddar innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa. Ákærða ber og að greiða allan af málinu leiddan
og leiðandi kostnað.

Föstudaginn 22. júni 1934.
Nr. 198/1932. Sigfús Elíasson (Guð. Ólafsson)
segn
Valdemar Baumann. Enginn).
Prottvísun úr starfi bótalaust eigi talin samningsrof.

Dómur aukaréltar Eyjafjarðarsýslu 28. nóv. 1933:
Stefndur, rakarameistari Sigfús Elíasson á Akureyri,

greiði rakara Valdemar Baumann s. st. ó2ð — finm
hundruð tuttugu og fimm — krónur ásamt 6% ársvöxt-

um af þeirri upphæð frá 1. ágúst 1932 að telja þar til
greitt er. Svo greiði stefndur og stefnandanum 50 —
fimmtíu —- krónur í málskostnað.

Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá löglegri
birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þegar mál þetta var tekið fyrir í hæstarétti hinn
31. marz 1933 var mætt í því af hálfu beggja að-
ilja. Var málinu síðan frestað hvað eftir annað,
cftir beiðni áfrýjanda og með samþykki stefnda.
til þess að afla frekari sönnunargagna, en er mál-
ið skyldi flutt 18. þ. m. mætti enginn af hendi
stefnda. Var málið því flutt skriflega samkvæmt
38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmt eftir N. L.
1-1-32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796.
885

Áfrýjandi krefst þess hér fyrir réttinum, að hinn
áfrýjaði dómur verði felldur úr gildi og breytt á
þá leið, að hann verði algerlega sýknaður af kröf-
um stefnda og að stefndi verði dæmdur til að greiða
bonum málskostnað bæði í undirrétti og hæstarétti,
eftir mati réttarins.

Með gögnum þeim, er áfrýjandi hefir lagt fram
í hæstarétti að fengnu leyfi útgefnu 16. þ. m., og
aðallega hefir verið aflað eftir að dómur gekk í
húraði, verður að telja það sannað, að framkoma
stefnda á rakarastofu áfrýjanda hafi verið þannig
bæði gagnvart húsbónda sínum og öðru starfsfólki
á rakarastofunni og viðskiptamönnum hennar, að
áfrýjandi hafi haft réttmæta ástæðu til þess að
vísa honum burt úr þjónustu sinni.

Af þessari ástæðu ber að fella hinn áfrýjaða dóm
úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda. Svo
ber og að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda
málskostnað í héraði og í hæstarétti, er ákveðst
400 kr.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur er úr gildi felldur og ska!
áfrýjandi, Sigfús Elíasson, vera sýkn af kröf-
um stefnda, Valdemar Baumann, í máli þessu.

Stefndi greiði áfrýjanda 400 kr. í máls-
kostnað í héraði og hæstarétti, að viðlagðri

aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta hefir stefnandinn Valdimar Baumann, rakara-
sveinn frá Þýzkalandi, höfðað með sáttakæru 2. ágúst þ. á.
og réttarstefnu 13. s. m.til þess að fá stefndan, rakara Sig-
fús Elíasson, dæmdan til að greiða skaðabætur fyrir rof á
 

886

samningi, er þeir gerðu sín í milli 22. ágúst 1930. Eru
dómkröfur stefnandans, að stefndur verði dæmdur til að
greiða honum kr. 525,00 auk 6% ársvaxta af Þeirri upp-
hæð frá í. ágúst 1932 til greiðsludags og ennfremur máls-
kostnað eftir mati réttarins. En til vara krefst hann, að
stefndur verði dæmdur til að synja fyrir það með eiði
fyrir rétti, að hafa morgun einn í byrjun ágústmánaðar
1932 visað stefnandanum burt úr vistinni með orðunum,
„þér getið farið“, eða með öðrum ummælum, er ástæða
var til að skilja sem brottvísun þannig, að ef hann ekki
vinnur eiðinn, skuli hann greiða skaðabætur og máls-
kostnað eins og krafizt er í stefnunni.

Stefndur krefst hinsvegar að hann verði sýknaður af
öllum kærum og kröfum stefnandans í máli þessu og sér
tildæmd hæfileg málsvarnarlaun.

Í samningnum réttarskjal 5 segir meðal annars: „Ef
eg Sigfús Elíasson segi hr. Valdemar Baumann upp stöð-
unni fyrir 1. febr. 1934, þá skuldbind eg mig til að greiða
honum strax kaup fyrir einn mánuð, þ. e. ísl. krónur
225,00%.

Með skírskotun til þessarar klausu í áminnstum samn-
ingi heldur stefnandinn því ákveðið fram, að stefndur
hafi gert sig sekan Í samningsrofi með því að visa stefn-
andanum úr vistinni í byrjun ágústmánaðar síðastliðinn
og byggir hann dómkröfur sínar á þessu samningsrofi.

Stefndur heldur því hinsvegar fram, að hann hafi alls
ekki vísað stefnandanum úr vistinni, en að orð þau, er
hann þykist hafa skilið sem burtvisun, hafi verið rétt-
mæt aðfinnsla við stefnandann fyrir vanrækslu í fram-
kvæmd starfa hans.

Eftir þeim upplýsingum og vitnisburðum, sem fram
hafa komið undir rekstri málsins, verður rétturinn að
lita svo á, að stefnandinn hafi haft fulla ástæðu til að
skilja aðfinnsluorð þau, er stefndi beindi til hans um
mánaðarmótin júlí og ágúst síðastliðin sem svo að hon-
um væri vísað úr vistinni, enda fór hann alfarinn frá
stefndum þegar í stað. Og þar sem stefndur eigi hefir
fært fram sannanir fyrir því, að hann hafi haft næga
ástæðu til að vísa stefnandanum úr vistinni, verður að
telja, að hann hafi rofið samninginn frá 22. ágúst 1930.

Samkvæmt þvi, sem að framan er sagt, ber að dæma
887

stefnda til að greiða stefnandanum bætur fyrir samnings-
rof, eins og þær eru ákveðnar í samningnum 22. ágúst
1930 (réttarskjal 5) og ennfremur 300 kr. til lúkningar
ferðakostnaði til Þýzkalands. Svo ber og að dæma stefnda
til að greiða stefnandanum vexti og málskostnað, er eftir
atvikum virðist hæfilega ákveðinn 50 krónur.

Föstudaginn 22. júní 1934.
Nr. 4/1934. Guðmundur Albertsson
Ssegn
Lárusi Fjeldsted, f. h. M. Movinckel.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Guðmundur Albertsson, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta-
rétti.

Svo greiði hann og stefnda, er hefir látið mæta
í málinu 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför

að lögum.

Föstudaginn 22. júní 1934.

Nr. 42/1934. Ásgeir Guðmundsson
gegn
Sólrúnu Jónsdóttur.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ásgeir Guðmundsson, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef
22
 

888

hann af nýju vil fá mál sitt tekið fyrir í hæsta-
rétti.

Svo greiði hann og stefnaa, er hefir látið mæta
í málinu, 30 Er. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför
að lögum.

Föstudaginn 22. júni 1934.
Nr. 48/1931. Jens Pálsson
segn

Sesselju H. Sigmundsdóttur.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfryjandi, Jens Pálsson, er eigi mætir í málinu,
greiði 50 króna aui:agjald til ríkissjóðs, ef hann af
nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann og stefndu, er hefir látið mæta
í málinu, 30 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför
að lögum.

Föstudaginn 22. júní 1934.
Nr. 57/1934. Skapti Gunnarsson
gegn
Guðmundi Ólafssyni.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Skapti Gunnarsson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs,
889

ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæsta-
rétti.

Svo greiði hann og stefndum, er hefir látið mæta
í málinu, 30 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför

að lögum.

Föstudaginn 22. júní 1934.

Nr. 142/1933. Magnús Jónsson
segn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs.
Frávísun.
Dómur hæstaréttar.

Mál þetta var þingfest í maimánuði siðastliðn-
um og þá frestað eftir beiðni áfrýjanda til þessa
mánaðar. Áfrýjandi beiðist enn frests til septem-
ber til að undirbúa málið, en stefndi mótmælir
frekara fresti og krefst frávísunar og ómaksbóta.
Með því að áfrýjandi hefir enn eigi lagt fram ágrip
dómsgerða og þvi ekki notað þann frest, er hann
þegar hefir haft, verður honum eigi veittur frekari
frestur gegn mótmælum stefnda. Verður því að
vísa málinu frá dómi og dæma stefnda ómaks-
bætur, er ákveðast 30 krónur.

Því dæmist rétt vera:

Máli þessu vísast frá hæstarétti.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, próf. juris.,
greiði stefnda, borgarstjóra Reykjavíkur, f. h.
bæjarsjóðs, 30 krónur í ómaksbætur, að við-

lagðri aðför að lögum.
890

Föstudaginn 22. júni 1934.

Nr. 20/1934. Magnús Jónsson
gegn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs.
Frávísun.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir áður áfrýjað máli þessu til
hæstaréttar, og var því þá visað frá réttinum með
dómi 31. jan. þ. á., og hefir þvi nú aftur verið á-
frýjað til réttarins með stefnu útgefinni 5. febr, þ.
á., og var málið þingfest í maimánuði og þá frest-
að til þessa tíma. Hefir áfrýjandi nú beðið um
frest til septembermánaðar næstkomandi til að
undirbúa málið. Af hálfu stefnda var öllum fresti
irótmælt og þess krafizt, að málinu verði vísað frá
hæstarétti og stefnda dæmdar ómaksbætur.

Þar sem áfrýjandi enn eigi hefir lagt fram ágrip
dómsgerða í málinu, verður frekari frestur eigi
veittur og verður því samkvæmt kröfu stefnda að
vísa málinu frá hæstarétti og dæma stefnda ómaks-
bætur, er ákveðast 30 krónur.

Því dæmist rétt vera:
Máli þessu vísast frá hæstarétti.
Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði stefnda,
firmanu Nathan á Olsen, 30 kr. í ómaksbætur,
að viðlagðri aðför að lögum.
sg1

Föstudaginn 22. júní 1934.

Nr. 23/1934. Magnús Jónsson
gegn
firmanu Nathan é: Olsen.
Frávísun.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi bað um frest til septembermánaðar
næstkomandi til þess að undirbúa áfrýjun máls-
ins. Umboðsmaður stefnda mótmælti öllum fresti,
krafðist frávísunar málsins og ómaksbóta.

Áfrýjunarstefnan í máli þessu hefir verið gefin
út 19. febr. þ. á., og var málið tekið fyrir í maiíi-
mánuði og því þá frestað til júnímánaðar, en þar
sem áfrýjandi hefir ekki enn lagt fram ágrip dóms-
gerða í málinu, verður frekari frestur eigi veittur
gegn mótmælum stefnda, og verður því að vísa
stefnunni frá hæstarétti og dæma áfrýjanda til að
greiða stefnda ómaksbætur, er ákveðast 30 krónur.

Því dæmist rétt vera:
Máli þessu vísast frá hæstarétti.
Áfrýjandi, Magnús Jónsson, greiði borgar-
stjóra Reykjavíkur, f. h. bæjarsjóðs, 30 krónur
í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum.
892

Miðvikudaginn 26. sept. 1934.

Nr. 75/1934. Réttvísin (Th. B. Lindal)
segn
Sigurði Sívertsen Snorrasyni
(Pétur Magnússon).

Brot gegn 255. gr. alm. hegnl.

Dómur aukaréttar Vestmannaeyjæ 21. marz 1934:
Ákærður, Sigurður Sívertsen Snorrason, sæti betrunar-
hússvinnu í 18 mánuði.

Hann greiði Jóni Baldvinssyni og Jóni Ólafssyni f, h.
Útvegsbanka Íslands h. f. kr. 60733,00 innan 15 sólar-
hringa frá lögbirtingu dóms bessa.

Loks greiði ákærður allan kostnað sakarinnar, þar á
meðal kostnað við gæzluvarðhald sitt.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Verknaður ákærða, sá er lýst er í hinum áfrýj-
aða dómi, varðar við 255. gr. almennra hegningar-
laga, og þykir refsingin fyrir hann hæfilega ákveð-
in 24 mánaða betrunarhússvinna. Ákvæði hins á-
frýjaða dóms um greiðslu skaðabóta og málskostn-
aðar í héraði þykir mega staðfesta. Svo greiði á-
kærði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 120 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Sigurður Sívertsen Snorrason, sæti
94 mánaða betrunarhússvinnu. Ákvæði hins á-
frýjaða dóms um greiðslu skaðabóta og máls-
kostnaðar í héraði, eiga að vera Óröskuð.

Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sak-
893

arinnar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda íyrir hæstarétti, hæstarétt-
armálflutningsmannanna Theódórs Líndal og
Péturs Magnússonar, 120 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar gegn Sigurði
Sívertsen Snorrasyni, fyrrverandi bankaféhirði, til heimilis
Kirkjuveg 20 hér í bænum, fyrir brot gegn 20. kapitula
hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869.

Málavextir eru, eftir því, sem upplýst er Í málinu, sem
hér segir:

Með bréfi dags. þann 26. f. m., til bæjarfógetans í Vest-
mannaeyjum, sem barst bæjarfóget a þann 2. þm. kærðu
framkvæmdarstjórar Útvegsbanka Íslands h/f. í Reykjavík,
ákærðan fyrir fjárdrátt, í sambandi við starf hans sem fé-
hirðir í útibúi Útvegsbankans hér í bænum (áður Íslands-
banka).

Ákærður var ráðinn féhirðir í útibúi Íslandsbanka hér í
bænum, haustið 1920, og gegndi hann því starfi frá þeim
tíma og þar til Íslandsbanki hætti störfum í lok febrúar-
mánaðar 1930 og gegndi ákærður sama starfi í útibúi Út-
vegsbanka Íslands h/f. hér í bænum frá því Útvegsbankinn
tók til starfa í aprílmánuði 1930 og þar til í lok s. 1. jan-
úarmánaðar.

Allan þann tíma, er ákærður var féhirðir nefndra banka-
útibúa, færði hann sjóðkladda yfir innlán og sjóðbók,, auk
þess, sem hann færði að nokkru upptökubækur yfir inn-
lán og gerði reikningsyfirlit yfir innstæðu á innlánum um
hver mánaðarmót og reiknaði út með öðrum starfsmanni
bankans vexti af innlánum í lok júni-mánaðar og lok dez-
embermánaðar ár hvert og er reiknaðir höfðu verið út
vextir fyrir næstliðið misseri, af innstæðu af innlánum
þeim, sem færð höfðu verið Í hverja viðskiptamannabók,
gerði ákærður reikningsyfirlit yfir umræddar vaxtaupp-
hæðir og lagði upphæðirnar saman, til þess að finna heild-
 

894

artölu vaxtanna og lét ákærður því næst útibússtjórann fá
vaxtauppgjör þetta til afnota við reikningsuppgjör og voru
vextirnir færðir á vaxtareikning í aðalreikningsbók og í dag-
bók (journal) samkvæmt þessu uppgjöri ákærðs. Sömuleiðis
lét ákærður útibússtjóranum í té hið mánaðarlega reiknings-
uppgjör sitt yfir innstæðu á innlánum, til samanburðar og
afnota við uppgjör mánaðarreikninga. En færzlu innlána
er þannig hagað í bankaútibúinu, að færðar eru viðskipta-
mannabækur, nú 7 að tölu, yfir innlánin, þar sem færður
er sérstaklega viðskiptareikningur hvers innstæðueiganda
og færir sá, er annast færzlu innlána í viðskiptamannabæk-
ur, kladda eða kontrolbók yfir hreyfingar innlána í hverri
viðskiptamannabók hvern dag og eru kontrollbækur þess-
ar færðar jafnmargar og viðskiptamannabækur. Auk þess
er til hægðarauka við uppgjör og fleira, færðar svonefndar
upptökubækur yfir innlánin, jafnmargar og viðskipta-
mannabækurnar, þar eð ein upptökubók fyrir innlán í þau,
er færð voru í hverja viðskiptamannabók og var í bók
þessa fært númer hverrar viðskiptabókar og innstæða í
henni í lok hvers mánaðar og í lok júni-mánaðar og í lok
dezembermánaðar ár hvert voru færðir í bækur þessar sér-
staklega vextir af innstæðunni yfir næst liðið misseri. Auk
þess færði ákærður, eins og að framan greinir, sjóðkladda
yfir daglegar hreyfingar innlána og voru útborganir og
innborganir af innlánum lagðar saman eftir hvern dag.
Seint í s. 1. janúarmánuði, er framkvæmdarstjóri nefnds
bankaútibús, var að gera upp reikninga útibúsins fyrir
síðastliðið ár, þótti honum, við athugun á vaxtareikningi,
upphæð vaxta af innlánum fyrir s. 1. misseri, sem ákærður
hafði gert upp, óeðlilega há, eða um 4000 kr. hærri en hon
um virtust mundu eiga að vera og voru vextir þessir því
reiknaðir út að nýju af starfsmönnum útibúsins og var
þeim útreikningi lokið að kvöldi þess 30. janúar s. 1. og
Kom þá í ljós, að vaxtaupphæð sú, er ákærður hafði gefið
upp, var 4000,00 krónum of há. Ákærður var þá eigi við-
staddur í bankanum og bækur hans lokaðar niðri og ákvað
útibússtjórinn því að rannsaka þetta nánar næsta dag.
Daginn eftir, þann 31. janúar um kl. 5 e. h., voru taldir
peningar í sjóði hjá ákærðum af öðrum starfsmanni bank-
ans og sjóðurinn borinn saman við sjóðbókina, eins og ætið
var gert um hver mánaðarmót og virtist sjóðurinn þá standa
895

heima við sjóðbókina að öðru en því, að 1000 krónur vant-
aði í sjóðinn, sem vantað hafði í hann í nokkur ár, svo
starfsmenn útibúsins vissu um, án þess sú upphæð væri
færð í bækur og hafa bæði ákærður og útibússtjórinn bor-
ið það í málinu, að sú sjóðþurð hafi myndazt fyrir nokkr-
um árum, er annar maður, er nú er látinn, hafði féhirðis-
starfið á hendi í fjarveru ákærða, en hvorki útibússtjór-
inn né ákærður mundu nánar hvenær sjóðþurð þessi hafði
myndazt.

Áður en ákærður fór úr bankanum s. n. dag, þann
31. janúar s. 1. lét útibússtjórinn ákærðan afhenda sér
reikningsuppgjör yfir innlánin og sjóðkladda og sjóðbók,
er ákærður hafði undir höndum og við bráðabirgðaathug-
un, er útibússtjórinn og aðrir starfsmenn útibúsins unnu
að þá um kvöldið, kom í ljós, að allmikil sjóðþurð, eða að
upphæð samtals um kr. 35.000.00 hafði myndazt hjá ákærð-
um. Útibússtjórinn lét því næst annan mann taka við fé-
hirðisstarfinu í útibúinu næsta dag, þann 1. febrúar s. 1.,
og er hinn nýji féhirðir gerði sjóðinn upp, er bankanum
hafði verið lokað þann dag, kom í ljós að 1000 krónur
vantaði þá í sjóðinn, sem ekki hafði orðið vart við að vant-
aði, er talið var í sjóðnum og hann borinn saman við sjóð-
bókina daginn áður, og þar eð talið var vist, að sjóðþurð
þessi hefði eigi myndazt þann 1. febrúar hjá hinum nýja
féhirði, áleit útibússtjórinn upphaflega, að ákærður mundi
hafa tekið upphæð þessa úr sjóði þann 31. janúar, eftir að
talið hafði verið í sjóði hjá honum þann dag og sjóðurinn
borinn saman við sjóðhókina. Ákærður hefir játað að sjóð-
þurðarupphæð þessi hafi myndazt hjá honum í s. 1. janúar-
mánuði, en hann hefir eindregið neitað því að hafa tekið
fé þetta úr sjóði eftir að talið var í sjóðnum hjá honum
síðasta daginn, sem hann vann í bankanum, en kveðst hafa
fært ranga saldoupphæð í sjóðbókina, áður en talið var í
sjóðnum umræddan dag, eða 1000.00 of lágt, en svo breytt
tölu þeirri aftur þannig, að hann hækkaði hana um 1000
krónur sama dag, áður en hann fór úr bankanum, en ekki
mundi ákærður tölurnar, sem breytt hafði verið og úti-
bússtjórinn hefir borið það í málinu, eftir að hafa athugað
umrædda færzlu í sjóðbók, að saldotölu sjóðbókarinnar,
er sýna átti upphæð peninga í sjóði, hafi verið breytt úr
kr. 8455,74, sem upphaflega hafði verið ritað þar, í kr.
 

896

9455,74 og að samlagningartala, sem er færð efst á sömu
siðu og sem flutt er frá næstu síðu á undan í sjóðbókinni,
að upphæð kr. 68158,68 hafi sýnilega verið breytt í þá tölu
ir kr. 69158,68, sem upphaflega hafi verið ritað þar og
hefir ákærður játað, að hafa fært samlagningartölu þessa
upphaflega 1000 krónum of háa, til þess að þess yrði siður
vart, að saldoin var röng, er sjóðurinn var borinn saman
við sjóðbókina og breytt svo tölunni aftur, eða lækkað hana
um 1000 krónur um leið og hann breytti saldotölunni.

Björn Steffensen, löggiltur endurskoðandi í Reykjavík,
var því næst fenginn til þess að framkvæma endurskoðun
í bankanum vegna umræddrar sjóðþurðar og vann hann
að þeirri endurskoðun ásamt útibússtjóranum í s. 1. mánuði
og var þeirri endurskoðun lokið þann 20. f. m. og kom í
ljós við endurskoðun þessa, að sjóðþurð að upphæð
5,0.733.00 hafði myndazt í útibúinu í féhirðistið ákærðs, auk
Þeirra 2000 króna, sem vantaði í sjóðinn samkvæmt sjóð-
bók, er ákærður hætti störfum í útibúinu, eða sjóðþurð
að upphæð alls kr. 61.733.00, er hafði byrjað að myndazt
snemma á árinu 1924 og að ákærður hafði leynt sjóðþurð
þessari með röngum færzlum í bækur útibúsins, með því
að láta offæra vexti af innlánum og með röngu uppgjöri
á innstæðu á innlánum.

Endurskoðandinn gaf eigi aðra skýrslu um endurskoð-
un sína, en yfirleitt yfir hver og hve mikil sjóðþurð hafi
myndazt hjá ákærðum og hvenær og hve miklir vextir hafi
verið offærðir og hefir verið lagt fram í málinu eftirrit af
því yfirliti, þó öðruvísi útfært, sem útibússtjórinn gerði og
sem kærendur sendu ásamt kæru sinni. En að tilhlutun
rannsóknardómarans gerði útibússtjórinn, samkvæmi bók-
um útibúsins „skrá yfir hvenær sjóðþurðin hefir myndazt
og hvernig ákærður hefir leynt sjóðþurðinni með röngum
færzlum í sjóðkladda og sjóðbók útibúsins, að öðru en þvi,
að ekki hefir verið unnt að finna hvaða daga eða hvernig
sjóðþurðarupphæðunum, sem mynduðust á árunum 1927
og 1928 hefir verið leynt með röngum færzlum í umrædd.
ar bækur, vegna þess, að sjóðkladdi og fleiri bækur frá
þeim árum hafi glatazt i bruna, er varð í bankanum í dez-
embermánuði 1930, og ein sjóðþurðarupphæð, kr. 450,00,
er myndaðist í júnímánuði 1929, sést ekki nánar hvenær
hefir myndast eða hvernig hefir verið leynt af sömu á-
897

stæðum, þó tekizt hafi að finna í hvaða mánuði sjóðþurð-
arupphæðir þessar hafa myndazt.

Samkvæmt framangreindum skýrslum, sem staðfestar
hafa verið fyrir rétti, hefir sjóðþurð myndazt hjá ákærð-
um og verið leynt af honum með röngum færzlum í bækur
útibúsins, sem hér segir:

Þann 15. febrúar 1924 hefir verið orðin, eða myndazt
þá, hjá ákærðum, sjóðþurð að upphæð kr. 1000.00 og hefir
ákærður, þann dag fært upphæð þessa í sjóðkladda, sem
útborgaðar af innstæðu í viðskiptabók nr. 1121 við úti-
búið, en upphæðin ekki færð í viðskiptareikning, enda
ekki útborguð í raun og veru og hefir heildarupphæð þess,
sem fært er í sjóðbók þann dag, sem útborgað af innlán-
um, orðið þessari upphæð hærri en rétt var.

Þann 10. nóvember s. á. hefir enn myndazt hjá ákærð-
um sjóðþurð, að upphæð kr. 563,00 og er upphæðin þann
dag færð í sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu í við-
skiptabók nr. 735.

Þann 11. nóvember s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 1000,00 og er upphæðin færð í sjóðkladda, sem út-
borguð af innstæðu úr viðskiptabók nr. 1538.

Þann 24. dezember s, á. hefir enn myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 150,00 og er upphæðin færð í sjóðkladda, sem
útborguð af innstæðu á viðskiptabók nr. 1695.

Þann 25. mai 1925 hefir sjóðþurð, að upphæð kr. 600.00,
verið færð í sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu í við-
skiptabók nr. 543.

Þann 18. febrúar 1926 hefir sjóðþurð, að upphæð kr.
2000.00, verið færð í sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu
í viðskiptabók nr. 1714.

Þann 27. s. m. hefir sjóðþurð, að upphæð kr. 900.00,
verið færð í sjóðkladda, sem útborgun af innstæðu í við-
skiptabók nr. 1608, þannig, að framan við töluna 24.10
sem hefir verið borguð út af umræddri innstæðu nefndan
dag, hefir verið bætt tólunni „9“, þannig, að upphæðin,
sem færð er sem útborguð er færð í sjóðkladdan kr. 924,10.

Þann 11. júní hefir enn myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
kr. 1400.00 og er upphæðinni þann dag bætt inn í talnaröð-
ina í sjóðkladda debetmegin, án þess að númer viðskifta-
bókar sé tilgreint.

Þann 31. júlí sama ár hefir enn myndazt sjóðþurð, að
 

898

upphæð kr. 1000.00, og er upphæðin þann dag færð í sjóð-
kladda, sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 367,
þannig, að þann dag hefir verið borgað út af umræddri
innstæðu kr. 250,00,00, og er tölunni bætt framan við upp-
hæðina í sjóðkladda, þannig, að kr. 1250.00 er fært sem
útborgað af innstæðunni þann dag.

Í septembermánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 500.00, sem sést að færð hefir verið sem útborgun
úr sjóði, en vegna þess, að blöð vantar í kassakladdann
fyrir þann tíma, sést ekki á hvern hátt, eða hvaða dag eða
daga upphæðin hefir verið færð í sjóðkladda

Þann 9. nóvember s. á. hefir sjóðþurð að upphæð kr.
1000.00 verið færð sem útborguð af innstæðu í viðskipta-
bók nr. 367 á þann hátt, að í stað kr. 600.00, sem hefir
verið borgað út af innstæðu þessari, nefndan dag, hafa
verið færðar í sjóðkladda kr. 1600.00, sem útborgaðar.

Í maímánuði 1927 hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 950.00.

Í júnímánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð, að upphæð
kr. 450.00.

Í júlímánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 1000.00.

Í ágústmánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 1100.00.

Í dezembermánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 1000.00.

Í júnímánuði 1928 hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 550.00.

Í desembermánuði s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 500.00.

Eins og að framan greinir, hefir, af framangreindum á-
stæðum, eigi verið unnt að sjá hvaða daga sjóðþurðar-
upphæðum þessum, er mynduðust á árinu 1927 og 1928
hefir verið leynt með ranglega færðum útborgunum í sjóð-
kladda og sjóðbók, en talið er vist, að það hafi verið gert,
því ella hefði sjóðþurð sú, er myndaðist á umræddum ár-
um, komið í ljós við samanburð á sjóði við sjóðbók, sem
jafnan var framkvæmdur mánaðarlega.

Þann 22. júní 1929 hefir myndazt sjóðburð að upphæð
kr. 1000.00. Þessi sjóðþurð hefir ekki verið færð í sjóð-
kladda sem sérstök útborgun, en samlagningartala debet-
899

megin í sjóðkladda, er þennan dag færð 1000.00 krónum
hærri en hún á að vera og sú upphæð færð í sjóðbók.

Auk þess hefir “í sama mánuði myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 450.00, en ekki hefir verið unnt að sjá hvaða
dag eða daga sú sjóðþurð hefir verið færð í bækurnar.

Þann 6. ágúst 1929 hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 2000.00 og hefir upphæð þessi þann dag verið færð í
sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr.
#0, þannig að í stað kr. 100.00, sem borgað var út af inn-
stæðu þessari nefndan dag, hafa verið færðar kr. 2100.00 í
sjóðkladda, sem útborgaðar af innstæðu þessari.

Þann 27. ágúst s. á. hefir enn myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 3000.00 og er upphæð þessi þann dag færð
í sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók
nr. 216 á þann hátt, að í stað kr. 25.00, sem borgað var
út af innstæðu þessari nefndan dag, hefir verið fært í
sjóðkladda sem útborgað kr. 3025.00.

Þann 30 s. m. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
2000.00 og er upphæð þessi þann dag færð í sjóðkladda
sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 171, þannig,
að í stað kr. 1300.00, sem borgaðar voru út af innstæðu
þessari þann dag, eru færðar kr. 3300,00.

Þann 23. nóvember s. á. hefir myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 1000.00 og er upphæðin færð þann dag sem
titborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 325, þannig, að
í stað kr. 60.00, sem borgað var út, er fært í sjóðkladdan-
um kr. 1060.00.

Þann 31. dezember s. á. hefir myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 1000.00, sem er færð þann dag í sjóðkladda
sem útborgun af innstæðu í viðskiptabók nr. 19, þannig.
að í stað kr. 225.65 sem var borgað út af umræddri inn-
stæðu, var fært kr. 1225.65.

Þann 9. sept. s. á. hafa verið greiddar kr. 150.00 upp
í sjóðþurðina.

Þann 30. september 1930 hefir myndazt sjóðþurð, að
upphæð kr. 2000.00 og er upphæðin þann dag færð í
sjóðkladda sem Þborguð út af innstæðu í viðskipta-
Þók nr. 2434 á þann hátt, að í stað kr. 120.00, sem borgað
var út þann dag, hefir verið fært kr. 2120.00.

Þann 7. janúar 1931 hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 2000.00 sem hefir verið færð í sjóðkladda sem
 

900

borguð út af innstæðu í viðskiptabók nr. 1764, þannig, að
i stað kr. 100.00, sem borgað hefir verið út af innstæðu
þessari nefndan das, hefir verið fært kr. 2100.00.

Þann 31. s. m. hefir myndazt sjóðþurð, að upphæð
kr. 700.00 og hefir upphæðin þann dag verið færð sem
útborgun af innstæðu í viðskiptabók nr. 1353, þannig, að
í stað kr. 30.00, sem borgað var út af umræddri innstæðu
Þann dag, hefir verið fært í sjóðkladdann kr. 730.00.

Þann 12. febrúar 1931 hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 320.00 og er sjóðþurð þessari þann dag leynt með
þvi, að í sjóðbók, er fært innborgað á innlán þann dag
kr. 759.30 í stað kr. 1059.30, sem var innborgað á inn-
lánin þann dag.

Þann 28. s. m. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
1000.00 og er upphæðin þann dag færð í sjóðkladda, sem
útborgað af innstæðu í viðskiptabók nr. 1565, þannig, að
í stað kr. 310.00 sem þann dag voru útborgaðar af inn-
stæðu þessari, eru færðar kr. 1310.00, sem útborgaðar.

Þann 20. apríl s. á. hefir myndast sjóðþurð að upp-
ktæð kr. 300.00 og er upphæðin færð í sjóðkladda þann
dag, sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 549,
Þannig, að í stað kr. 50.00, sem eru útborgaðar af innstæðu
þessari þann dag, eru færðar kr. 350.00 sem útborgað.

Þann 7. júlí s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 500.00 og er sjóðþurðinni leynt með því, að þann dag
er samlagningartala creditmegin í sjóðkladda færS 500
kr. of lágt og hin of lága upphæð færð í sjóðbók.

Þann 10. s. m. hefir myndast sjóðþurð að upphæð kr.
1000.00 og er upphæðin þann dag færð í sjóðkladda sem
útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 2780, þannig, að
í stað kr. 3000.00, sem útborgað hefir verið af innstæðu
þeirri þann dag, hefir verið fært kr. 5000.00.

Þann 24. september s. á. hefir myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 2000.00 og er upphæðin þann dag færð í
sjóðkladda, sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr.
1550, þannig, að í stað kr. 200.00, sem tekið var út af
innstæðu þessari nefndan dag, hefir verið fært kr. 2200.00.

Þann 30. s. m. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
1000.00 og er sjóðþurð þessari leynt með því, að þann
dag er samlagningarupphæð í sjóðkladda debet-megin,
hækkuð úr kr. 13528.41 í kr. 14528.41.
901

Þann 30. október s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 2000.00 og er sama dag færð í sjóðbók sem út-
borguð (af innlánum) 2000 krónum hærri upphæð en
færð hefir verið í sjóðkladda og útborguð.

Þann 30. nóvember s. á. hefir myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 4000.00 og er sjóðþurðinni þann dag leynt
með því, að í sjóðbók hefir tölunni kr. 4843.50 verið
breytt í kr. 8843.50.

Þann 27. febrúar 1932 hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 2000.00 og hefir upphæðin verið færð í sjóð-
kladda þann dag sem útborguð af innstæðu í viðskipta-
bók nr. 2780, þannig, að þann dag er fært kr. 2700.00, sem
útborgað af nefndri innstæðu í stað kr. 700.00, sem var
útborgað af innstæðunni þann dag.

Þann 30. júni s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 1000.00, og hefir sjóðþurðinni verið leynt á þann
hátt, að þann dag hefir samlagningartölu á útborgunum
i sjóðkladda verið breytt úr kr. 6782.21 í kr. 7782.21.

Þann 16. ágúst s. á. hefir orðið sjóðþurð að upphæð
kr. 2000.00 og hefir sjóðþurðinni verið leynt þannig, að
í sjóðbók er fært þann dag útborgað af innlánum 2000 kr.
hærri upphæð, en færð er í sjóðkladda og borguð var út.

Þann 15. október s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 1000.00 og er upphæðin færð þann dag sem út-
borguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 2160, þannig, að
i stað kr. 50.00, sem borgað var út af innstæðu þessari,
Þann dag, hefir verið fært í sjóðkladda kr. 1050.00.

Þann 30 janúar 1933 hefir myndazt sjóðþurð að upp-
hæð kr. 2000.00 og er sjóðþurðinni leynt þannig, að í
sjóðbók er færð útborguð af innlánum 2000 krónum
hærri upphæð, en færð hefir verið í sjóðkladda og borg-
uð var út.

Þann 19. maí s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 1000.00 og hefir sjóðþurðinni verið leynt þannig, að
nefndan dag er færð í sjóðbók útborguð af innlánum 1000
krónum hærri upphæð en færð var í sjóðkladda og borg-
uð var út.

Þann 26. maí s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 1000.00 og hefir sjóðþurðinni verið leynt þannig, að
þann dag hefir samlagningartölu debet-megin í sjóð-
kladda verið breytt úr kr. 8332.73 í kr. 9332.73.
 

902

Þann 29. s. m. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
9000.00, og hefir upphæðin þann dag verið færð í sjóð-
kladda sem útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 679,
þannig, að í stað kr. 750.00 sem hafa verið útborgaðar af
innstæðu þessari þann dag, hafa verið færðar kr. 2750.00.

Þann 9. ágúst s. á. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð
kr. 1000.00, og hefir sjóðþurðinni verið leynt þannig, að
þann dag hefir samlagningartala debet-megin í sjóð-
kladda verið hækkuð úr kr. 11101.58 í kr. 12101.58,

Þann 17. október sama ár hefir myndazt sjóðþurð að
upphæð kr. 1000.00 og er upphæðin færð þann dag sem
útborguð af innstæðu í viðskiptabók nr. 2819, þannig,
að þann dag er fært í sjóðkladda sem útborgað af inn-
stæðu þessari kr. 1319.25 í stað kr. 319.25, sem var út-
borgað af innstæðu þessari þann dag.

Þann 30. s. m. hefir myndazt sjóðþurð að upphæð kr.
1000.00 og er upphæðin þann dag færð sem útborguð úr
viðskiptabók nr. 3276, þannig, að í stað kr. 200.00, sem
borgað var út af innstæðu þessari þann dag, hefir verið
fært kr. 1200.00.

Þannig hafði, er sjóðþurðarinnar varð vart, myndazt
sjóðþurð að upphæð samtals kr. 59733,00 auk þeirra kr.
9000.00 er vantaði í sjóðinn samkvæmt sjóðbók. En allar
framangreindar rangar færzlur í sjóðkladda voru færðar
í sjóðbók innifaldar í heildartölu þeirri, sem færð var úr
sjóðkladda í sjóðbókina og sást því sjóðþurð þessi eigi
þótt talið væri í sjóði og sjóðurinn borinn saman við sjóð.
bókina, en það var ætið gert af öðrum starfsmanni bank-
ans í lok hvers mánaðar, eins og að framan er getið.

Sjóðkladdi sá, er ákærður færði, var daglega borinn
saman við kontrolbækur yfir innlánin og færði ákærður
því eigi hinar röngu tölur fyr en eftir að sá samanburður
hafði verið gerður og þar sem hin ranga færzla er fólgin
í hærri útborgunum af innstæðu á innlánum en rétt var,
en útborgun hafði þó farið fram, hefir ákærður fyrst fært
hina réttu tölu og breytt henni eftir að framangreindur
samanburður hafði átt sér stað, en ákærður kveðst hafa
framkvæmt hinar röngu færzlur um leið og hann gerði
sjóðbókina upp fyrir þann dag, er færzlan átti sér stað.

Árið 1931 var tekið að endurskoða sjóðbók daglega og
var það gert eftir það, en sá af starfsmönnum bankans, er
903

annaðist endurskoðun þessa, bar ekki sjóðbókina saman
við kontrollbækur yfir innlánin og hefir hann borið það
í málinu, að hann hafi eigi talið þörf á slíkum saman-
burði vegna þess, að sjóðkladdi hafði áður verið borinn
saman við kontrolbækurnar. En fram á árið 1931 hefir
engin endurskoðun á sjóðbók farið fram, önnur en sú
endurskoðun, sem kann að hafa verið framkvæmd á
henni við endurskoðanir þær, er framkvæmdar voru í úti-
búinu af endurskoðendum frá aðalbankanum í Reykjavík.

Samkvæmt skýrzlunni á rskj. nr. 3, hefir ákærður við
uppgjör á vöxtum af innlánum gefið upp of háar vaxta-
upphæðir, sem hafa verið færðar í reikninga útibúsins,
sem hér segir:

Þann 30. dezember 1924 hafa vextir af innlánum ver-
ið offærðir um kr. 2563.00 og er sjóðþurð, að frádregn-
um offærðum vöxtum þá kr. 150.00.

Þann 30. júní 1925 hafa vextir verið offærðir um kr.
750.00 og eru offærðir vextir samtals þá jafnháir sjóð-
þurð þeirri, er þá hafði myndazt.

Þann 31. dezember s. á. hafa vextir verið offærðir um
kr. 2000.00 og eru offærðir vextir þá orðnir þeirri upp-
hæð hærri en sjóðþurð sú, er myndast hafði.

Þann 30. júní 1926 hafa vextir af innlánum verið of-
færðir um kr. 1300.00 og er sjóðþurð að frádregnum vöxt.
um þá kr. 1000.00.

Þann 31. dezember s. á. hafa vextir verið offærðir um
kr. 1000.00 og er sjóðþurð að frádregnum offærðum vöxt-
um þá kr. 2500.00.

Þann 31. dezember 1927 hafa vextir verið offærðir
um kr. 2000.00 og er sjóðþurð að frádregnum offærðum
vöxtum þá kr. 4950.00.

Þann 31. dezember 1928 hafa vextir verið offærðir um
kr. 7000.00 og er sjóðþurð að frádregnum offærðum vöxt-
vöxtum þá kr. 4700.00.

Þann 30. júní 1929 hafa vextir verið offærðir um kr.
2000.00 og er sjóðþurð að frádregnum offærðum vöxtum
þá kr. 10.000.00.

Þann 30. júní 1930 hafa vextir verið offærðir um kr.
3000.00 og er sjóðþurð að frádregnum offærðum vöxtum
Þá kr. 7000.00.

Þann 30. júní 1932 hafa vextir verið offærðir um kr.

23
904

1000.00 og er sjóðþurð þá að frádregnum offærðum vöxt-
um kr. 26820.00.

Þann 30. dezember s. á. hafa vextir verið offærðir um
kr. 3000.00 og er sjóðþurð þá að frádregnum offærðum
vöxtum kr. 26820.00.

Þann 30. júní 1933 hafa vextir verið offærðir um kr.
4000.00 og er sjóðþurð þá að frádregnum offærðum vöxt-
um kr. 28820.00.

Þann 31. dezember sama ár hafa vextir verið offærðir
um kr. 4000.00 og er sjóðþurð þá að frádregnum offærð-
um vöxtum kr. 28820.00.

Offærðir vextir af innlánum voru því þannig að lok-
um kr. 30913.00 og sjóðþurð að frádregnum offærðum
vöxtum, auk þeirra kr. 2000.00, er vantaði í sjóðinn sam-
kvæmt sjóðbók, kr. 28820.00.

Ákærður hefir játað, að sjóðþurð hafi myndazt hjá
honum, eins og að framan greinir og hefir jálað að hafa
leynt sjóðþurðinni með framangreindum röngum færzi-
um í sjóðkladda og sjóðbók, sem hann færði til þess að
sjóðþurðarinnar yrði ekki vart er talið var í sjóði hjá
honum og sjóðurinn borinn saman við sjóðbókina.

Ákærður hefir og játað, að hafa, er hann gerði upp
vexti af innlánum, viljandi gefið upp og látið færa á
vaxtareikning hærri vaxtaupphæðir af innlánum, en vext-
irnir námu í raun og veru, til þess að sjóðþurðarinnar
eigi yrði vart við reikningsuppgjör í bankanum.

Þá hefir ákærður og játað, að hafa, til þess að leyna
sjóðþurðinni að öðru leyti, við uppgjör mánaðarreikn-
inga og ársreikninga Í bankanum, er hann gjörði upp um
hver mánaðarmót reikningsyfirlit yfir innstæðu á inn-
lánum, sagt útibússtjóranum að heildarupphæð innstæðu
í innlánum væri lægri, en hún var Í raun og veru, eða
svo miklu lægri, sem nam þeirri upphæð, er sjóðþurð-
in var í hvert sinn að frádregnum offærðum vöxtum.
En reikningsyfirlit þau, er ákærður gerði þannig yfir
innlánin, voru aldrei endurskoðuð eða athuguð af öðrum
í bankanum en látið nægja að uppgjör ákærðs stemmdi
við mánaðaruppgjör útibússtjórans. En  útibússtjórinn
færði innstæðu á innlánum Í mánaðarreikningum síin-
um, eftir útdrætti úr sjóðbók og útdrætti úr dagbók
(journal) sem færðir voru, og eftir upphæð innstæðunn-
905

ar í síðasta mánaðarreikningi, en ákærður hafði, áður en
hann gerði reikningsyfirlit sitt yfir innstæðu á innlánum,
séð hver innstæðuupphæðin átti að vera samkvæmt gögn-
um þeim, er útibússtjórinn notaði við uppgjör sitt, en
þar höfðu hinar röngu inrístæðu- og vaxtaupphæðir, er
ákærður gaf upp, eftir að sjóðþurð fór að myndast hjá
honum, verið færðar og voru skjöl þessi því öll röng.

Í viðskiptamannabækur þær, er haldnar voru yfir inn-
lán, var ekkert ranglega fært af ákærðum, enda færði á-
kærður þær ekki að neinu leyti og stóðu þær bækur því
ekki heima við mánaðarreikninga og ársreikninga bank-
ans né aðalreikningsbók, en samanburður á þessu virð-
ist aldrei hafa verið gerður að öðru leyti en með upp-
gjöri ákærðs.

Þann 31. dezember 1926 hefir innstæða á viðskiptabók
nr. 708 verið færð kr. 2500.00 of lág í upptökubók yfir inn-
lán, sem ákærður hefir fært og er innstæðan færð þess-
ari upphæð of lág til 30. júní 1927 og er þeirri upphæð
af sjóðþurðinni leynt á þann hátt þann tíma.

Ákærður kveðst ekki hafa sett á sig eða skrifað hjá
sér og því ekki muna, hve mikil sjóðþurð myndaðist hjá
honum á hverjum tíma eða í heild, né hverjar rangar
færzlur hann færði í bækurnar í hvert sinn, til þess að
leyna sjóðþurðinni, en hefir, eins og að framan greinir,
játað, að hafa á framangreindan hátt fært rangt í bæk-
urnar og notað aðrár framangreindar aðferðir til þess að
leyna sjóðþurðinni og hefir hann viðurkennt hinar fram-
lögðu skýrslur á. rskj. nr. 3 og nr. 6 réttar að svo miklu
leyti, sem hann man og hefir ekki véfengt þær á nokk-
urn hátt og verður því að telja löglega sannað í málinu,
að sjóðþurð hafi myndazt hjá ákærðum á þeim tímum
og að upphæð eins og að framan greinir.

Ákærður hefir játað, að nokkur hluti sjóðþurðar þess-
arar hafi myndazt vegna þess, að hann eyddi fé úr sjóði
í eigin þarfir, en heldur fram, að meiri hluti sjóðþurðar-
innar, eða mikið meira en helmingur hennar, hafi mynd-
azt vegna mistalningar bankanum í óhag við greiðslur úr
sjóði og heldur þvi fram, að hann hafi byrjað að færa
rangt í bækurnar vegna sjóðþurðar, er myndast hafi hjá
honum vegna mistalningar, sem hann hafi ekki séð sér
fært að endurgreiða bankanum, en annars kveður hann
 

906

sjóðþurðina hafa myndazt þannig, að mistalning hafi orð-
ið hjá honum bankanum í óhag, hann hafi greitt reikn-
inga sína, er honum bárust og hann hafi svo, er sjóðþurð
af framangreindum ástæðum nam nokkurri upphæð, slétt-
að þá upphæð með því að taka eitthvað af peningum úr
sjóðnum handa sér og leyndi því næst sjóðþurðinni með
offærðum  útborgunum af innlánum í sjóðkladda og
sjóðbók. Hann kveður það jafnan hafa verið tiltölulega
litla upphæð, sem hann tók þannig í peningum úr sjóði
um leið og hann færði þannig ranglega í sjóðkladda og
sjóðbók til þess að leyna sjóðþurðinni, eða mest 100—200
krónur svo hann muni, en hefir enga grein gert fyrir
því, hve mikið af reikningum sínum hann hefir greitt
þannig úr sjóði og hefir enga nánari grein getað gert fyrir
því, hve mikið fé hann hafi notað í eigin þarfir úr sjóðn-
um alls, né í hvert einstakt skipti, né til hvers hann hafi
notað það að öðru en því, að hann kveður eitthvað af fé
þessu hafa gengið til kaupa á íbúðarhúsi, er hann keypti
haustið 1929, til greiðslu kaupverðs hússins og viðgerðar
á því, en hefir þó ekki getað gert neina grein fyrir því,
hve mikið af fé þessu hafi farið til húskaupanna, en af
andvirði húss þessa kveðst ákærður hafa greitt kr. 5900.00
auk vaxta og gerir ráð fyrir að hann hafi greitt í mesta
lagi ca. 3000.00 kr. fyrir aðgerðir á húsinu, eftir að hann
keypti það, en kveðst þó ekki geta fullyrt neitt um þá
upphæð. Og ákærður kveðst enga reikninga hafa haldið
yfir eigin eyðslu sína og kveðst hafa eyðilagt greidda
reikninga og við rannsókn málsins kveðst ákærður ekk-
ert geta sagt um hve miklu fé hann hafi eytt. En hann
kveðst ekki hafa lagt fram fé til kaupa á öðrum eignum
en framangreindu íbúðarhúsi, svo og til kaupa á innbúi
og fleiru slíku og kveðst ekki hafa lagt fram fé til neins
atvinnu- eða verzlunarreksturs eða annars slíks og kveðst
ekki skulda neitt verulega umfram það, sem hann skuldar
vegna húskaupanna og húsið er veðsett fyrir, eða aðeins
litilsháttar af verzlunarskuldum.

Laun ákærða voru kr. 6600.00 á ári síðustu árin, en
lægri áður. Hann hafði ekkert sérstakt mistalningsfé og
var enga tryggingu látinn setja vegna starfsins, en hann
bar ábyrgð á sjóðnum, þar á meðal því, sem vanta kynni
í hann vegna mistalningar.
907

Framkvæmdarstjóri bankaútibúsins, Haraldur Viggo
Björnsson, hefir í framburði sínum Í málinu eindregið hald-
ið því fram, að eigi geti verið að nokkuð, eða nokkuð veru-
legt, af umræddri sjóðþurð, hafi myndazt vegna mistaln-
ingar, telur svo mikla mistalningu varla geta komið fyrir
í ekki stærri sjóði en hér var um að ræða, kveður ákærða
hafa haft orð á því við hann, eða aðra starfsmenn í bank-
anum, ef peninga vantaði í sjóð vegna mistalningar og
hafi ákærður þá jafnan fundið út hverjum mundi hafa
verið ofborgað og hafi þá oftast fengið það endurgreitt
hjá þeim, sem ofborgað hafði verið og kveðst einu sinni
hafa fengið leyfi aðalbankastjórnarinnar til að láta bank-
ann borga eða leysa ákærða undan að borga nokkra fjár-
hæð, eða um 500.00 kr., að hann minnir, vegna sjóðþurð-
ar, er myndast hafði hjá ákærðum vegna mistalningar.
Ennfremur byggir útibússtjórinn framangreindan fram-
burð sinn á þeirri staðreynd, að engin sjóðþurð hafi
myndast hjá ákærðum fyrstu þrjú árin, sem hann hafði
féhirðisstarfið á hendi, en þá hafi ákærður unnið í sama
herbergi og útibússtjórinn og hafi því síður haft tækifæri
til að draga sér af fé bankans, eða færa rangt í bækurnar,
ennfremur á því, að sjóðþurðin virðist ekki frekar hafa
myndast á þeim tíma árs, sem útborganir eru mestar í
bankanum, þ. e. í maímánuði (vertíðarlok), að sjóðþurð-
in eykst tiltölulega litið á árinu 1930, eða um aðeins
2000.00, en það ár tók Útvegsbankinn til starfa og telur
útibússtjórinn líklegt að sjóðþurðin hafi eigi aukist meira
það ár vegna þess, að ákærður hafi þá síður þorað að
draga sér fé úr sjóðnum, fyrst eftir að Útvegsbankinn tók
til starfa, vegna þess að hann hafi þá búizt við strangara
eftirliti.en áður og loks telur útibússtjórinn það benda til
hins sama, að árið 1929 og þar á eftir, að undanteknu ár-
inu 1930 jókst sjóðþurðin meira en áður og telur útibús-
stjórinn líklegt að það hafi verið vegna framangreindra
húsakaupa.

Einn starfsmaður í bankanum hefir borið það í mál-
inu, að ákærður hafi oft haft orð á því við hann, að
vantaði í sjóðinn vegna mistalningar og að ákærður hafi
þá stundum beðið hann um, að hjálpa sér til að finna út
hverjum hann mundi hafa ofborgað og að hann viti um
að ákærður hafi þá oft fundið út hverjum hann hafði of-
 

908

borgað og þá, stundum að minnsta kosti, fengið það end-
urgreitt.

Ákærður hefir kannaæzt við, að hann hafi stundum
talað um það við framangreindan starfsmann í bankan-
um, ef fé vantaði í sjóð hjá honum vegna mistalningar
og að hann hafi stundum fundið út hverjum hann hafði
ofborgað og kveðst stundum hafa fengið bað endurgreitt
hjá hlutaðeigendum. En hann kveður oft hafa vantað pen-
inga í sjóðinn vegna mistalningar, án þess hann talaði
um það við aðra starfsmenn í bankanum og kveðst hann,
er hann sagði öðrum starfsmönnum í bankanum frá mis-
talningu, er orðið hafði hjá honum, hafa gert það með.
fram í þeim tilgangi, að hann yrði síður grunaður um að
sjóðþurð væri hjá honum.

Ákærður kveður hafa komið fyrir að vantaði í sjóðinn
hjá honum vegna mistalningar áður en framangreind
sjóðþurð tók að myndast, þ. e. á árunum 1921—-1924, en
kveður það jafnan hafa verið lítið og kveður mistalningu,
bankanum í óhag, hafa numið kr. 400.00 eitt þessara ára,
en man ekki hve mikið hin árin og kveðst hann hafa greitt
sjóðþurð þessa af launum sínum.

Í árslok 1925 var sjóðþurðin öll orðin kr. 3313.00 og
hafði ákærður áður látið færa vexti af innlánum of mikla,
sem nam þeirri upphæð og þurfti ákærður því ekki að
gera nýjar ráðstafanir, til þess að leyna þeirri sjóðþurð.
er reikningar voru gerðir upp fyrir dezembermánuð það
ár, en samt lét ákærður, eins og að framan greinir, þá
færa upphæð vaxta af innlánum fyrir síðasta misseri
2000.00 krónum of háa.

Þessi færzla virðist vafalaust gerð í þeim tilgangi, að
leyna sjóðþurð, sem síðar mundi myndazt, enda hefir á-
kærður játað að svo hafi verið, en það verður að telja
mjög ólíklegt, að ákærður hafi gripið til slíkra ráðstafana
til þess að leyna sjóðþurð, sem kynni að myndast vegna
mistalningar og virðist þessi verknaður ákærða benda
eindregið til þess, að ákærður hafi ætlað að draga sér fé
úr sjóði, sem nam þessari upphæð, enda hefir, þann 18.
febrúar 1926, eins og að framan greinir, myndast sjóð-
þurð að upphæð kr. 2000.00, eða jafnhá síðastgreindum
offærðum vöxtum, en ákærður heldur fram að þessi sjóð.
þurð hafi myndazi á sama hátt og sjóðþurðin að öðru
909

leyti, þ. e. að nokkru eða meira en helmingi vegna mis-
talningar og aðeins að nokkru vegna eyðslu í eigin þarf-
ir og kveðst hann ekki muna nánar í hvaða tilgangi hann
lét offæra framangreinda 2000 kr. vaxtaupphæð í árs-
lok 1925.

Þetta atriði og það, er að framan greinir, í sambandi
við framburð H. V. Björnssonar, svo og hin mikla laun-
ung, er ákærður lagði á sjóðþurðina, þó hann hinsvegar
segði oft frá sjóðþurð vegna mistalningar, sem hann virð-
ist ekki hafa verið neitt hræddur við að láta koma í ljós,
bendir eindregið til þess og skapar að áliti réttarins mjög
sterkar líkur fyrir því, að umrædd sjóðþurð hafi að mestu
myndazt vegna þess, að ákærður hafi tekið til sín peninga
úr sjóði, eða eytt þeim í eigin þarfir, en hinsvegar verð-
ur að telja nægilega upplýst í málinu, þar á meðal með
framangreindum framburði þeirra H. V. Björnssonar og
Ingibergs Kristmanns, að eitthvað af sjóðþurðinni hafi
myndazt vegna mistalningar bankanum í óhag, en eins og
að framan greinir, benda allar líkur til þess, að það hafi
verið aðeins lítill hluti sjóðþurðarinnar, sem hefir mynd-
azt þannig eða aðallega vegna smá mistalninga, sem á-
kærðum þótti eigi unnt, eða ekki vert að finna út og fá
endurgreiddar, sbr. framburð þeirra H. V. Björnssonar og
Ingibergs Kristmanns um að ákærður hafi ætíð, er um
sjóðþurð vegna mistalningar var að ræða hjá ákærðum,
rannsakað hverjum hafi verið ofborgað, nema um smáar
upphæðir hafi verið að ræða og oftast, er hann reyndi
það, fundið út hverjum hafi verið ofborgað og fengið
það endurgreitt. En það hefir verið ómögulegt að upp-
lýsa beinlinis, ákveðið eða nákvæmlega, hve mikið af
sjóðþurðinni hafi myndaæt með hvorum framangreindum
hætti. Málið er-þannig vaxið, að ákærður er þar einn til
frásagnar, en eins og að framan greinir, kveðst hann ekki
hafa sett það neitt á sig, né haldið neina reikninga yfir
það og kveðst hafa forðast að hugsa um það og hefir við
rannsókn málsins ætið eindregið haldið því fram, að
hann geti ekki gert nánari grein fyrir því en að framan
greinir og hefir jafnframt haldið því fram, að hann mundi
eigi, þar eð hann er orðinn uppvís að sjóðþurðinni og
hinni röngu bókfærau, leyna því, er hann gæti skýrt nán-
ar frá um málavöxtu, en þar eð ákærður hefir játað að
 

910

hver einstök sjóðþurðarupphæð hafi jafnan myndazt með-
fram vegna eyðslu úr sjóði í eigin þarfir, áður en hann
færði rangar tölur í sjóðkladda og sjóðbók til þess að
leyna sjóðþurðinni og hefir auk þess játað að hafa jafn-
an, er hann framkvæmdi slíkar rangar færzlur tekið eitt-
hvað af pengingum úr sjóði handa sjálfum sér, er það
sýnilega allmikið fé, sem ákærður samkvæmt umræddri
játningu sinni, hefur þannig beinlínis tekið eða dregið
sér úir sjóði bankans, þó ekki hafi verið unnt að fá það
ákveðið nánar.

Þá hefir ákærður játað að hafa framkvæmt vísvitandi
allar framangreindar rangar færzlur í sjóðkladda og sjóð-
bók, rangt uppgjör vaxta og rangt reikningsuppgjör yfir
innlánin, þ. e. í sviksamlegum tilgangi. En þess ber að
gæta, að allar hinar sviksamlegu athafnir ákærðs voru
þannig vaxnar, að þær hlutu að koma í ljós við eðlilegt
eftirlit með starfi ákærðs og einkum þurfti fyrirhafnar-
litið eftirlit til þess, að hið ranga uppgjör innlána kæmi
í ljós, en raunveruleg endurskoðun virðist aldrei hafa
farið fram í bankaútibúinu eftir að sjóðþurðin fór að
myndazt og eftirlit með starfi ákærðs af hálfu yfirmanns
hans í útibúinu, virðist hafa verið litið sem ekki neitt,
en eftirlit það með færzlu ákærðs á sjóðbók, sem byrjað
var á árið 1931 var, eins og að framan greinir, aldrei
framkvæmt að því er færzlu viðvíkjandi innlánum
snerti.

Framkvæmdarstjórar Útvegsbanka Íslands h. Í. í
Reykjavík, þeir Jón Baldvinsson og Jón Ólafsson, hafa
krafizt þess, að ákærður verði dæmdur til þess að endur-
greiða bankanum allt það fé er rannsókn málsins leiddi
í ljós, að hann hafi haft af bankanum og hefir ákærður
samþykkt að endurgreiða bankanum alla þá sjóðþurð,
sem myndazt hefir hjá honum, þ. e. alla framangreinda
sjóðþurðarupphæð, nema þá 1000 króna sjóðþurð er
myndaðist er annar maður hafði féhirðisstarfið á hendi
í fjarveru ákærðs og verður rétturinn að líta svo á, að
eftir því, sem upplýst er í málinu, sé eigi næg ástæða til
að dæma ákærðan til að endurgreiða bankanum um-
rædda upphæð, en kr. 60733.00 af sjóðþurðinni hefir á-
kærður samþykkt að endurgreiða bankanum.

Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
911

þann 31. maí 1895. Hann hefir eigi áður sætt ákæru eða
refsingu fyrir nokkurt lagabrot.

Hann sat í gæzluvarðhaldi frá því þann 6. þ. m. og þar
til nú, í fangahúsinu hér í kaupstaðnum til þess 9. þ. m.
og síðan í húsi hans, nr. 20 við Kirkjuveg hér í bænum,
sem enginn býr nú í annar en hann og fangavörðurinn,
þar eð varhugavert þótti, að áliti héraðslæknis, að hann
væri hafður lengur í gæzluvarðhaldi í fangahúsinu, en
hentugt pláss á sjúkrahúsi fékkst ekki.

Með framangreindu framferði sinu hefir ákærður þvi
að áliti réttarins brotið gegn 254. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga (eyðsla úr sjóði í eigin þarfir, sem leynt er
með röngum færzlum í bækur, röngu uppgjöri vaxta og
innlána) og gegn 259. gr. sömu laga (leynt með röngum
færzlum í sömu bækur og með röngu uppgjöri á innlán-
um, sjóðþurð, sem myndazt hafði vegna mistalningar) og
þykir refsins sú, er hann hefir unnið til með hliðsjón af
63. gr. s. 1. og með tilliti til þess hve vægu eftirliti hann
virðist hafa sætt í starfi sínu, hæfilega ákveðin 18 mán-
aða betrunarhússvinna.

Þá ber og að dæma ákærðan til þess að greiða þeim
Jóni Baldvinssyni og Jóni Ólafssyni f. h. Útvegsbanka Ís-
lands h. f. kr. 60733.00.

Loks ber að dæma ákærðan til þess að greiða allan
kostnað sakarinnar, þar með talinn kostnað við gæzlu-
varðhald sitt.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
912

Föstudaginn 28. sept. 1934.

Nr. 121/1933. Magnús Jónsson prófessor juris
(Th. B. Líndal)
segn
Jóni Þorlákssyni, f. h. bæjarsjóðs
Reykjavíkur (Enginn).
Lögtaksgerð ómerkt sökum formgalla.

Lögtaksgerð fógetaréttar Reykjavíkur 11. ág. 1933:

Dómur hæstaréttar.

Gagnáfrýjandi er á sínum tíma lét þingfesta
gagnsök sem nr. 147/1933 fyrir hæstarétti í máli
Þessu, mætti hvorki né lét mæta, þegar aðalsök og
gagnsök skyldi flytja. Er gagnsökinni því vísað frá
dómi, en aðalsök hefir verið flutt skriflega sam-
kvæmt 1. lið 38. gr. hæstaréttarlaganna.

Árið 1932 lagði niðurjöfnunarnefnd Reykjavík-
ur 2300 króna útsvar á aðaláfrýjanda með gjald-
dögum 1. dag mánaðanna júni—-okt. inel. sama ár.
Með því að útsvarið var allt ógreitt að gjalddögum
þessum liðnum, var lögtaks krafizt á útsvarinu öllu
og fór lögtak fram 11. ágúst Í. á., og voru teknir lög-
taki ýmsir innanstokksmunir, er aðaláfrýjandi átti
í húsinu við Laugaveg nr. 3 í Reykjavík. Lögtaki
þessu áfrýjaði aðaláfrýjandi í upphafi til ómerk-
ingar áður en áfrýjunarfrestur var liðinn, en því
máli var vísað frá með dómi hæstaréttar 1. nóv.
f. á. En íneð nýrri stefnu útgefinni s. d., hefir aðal-
áfrýjandi enn áfrýjað lögtakinu og krafizt þess,
að það verði fellt úr gildi, og að hinn stefndi borg-
arstjóri Reykjavíkur verði f. h. bæjarsjóðs dæmd-
ur til að greiða honum bætur fyrir tjón og óþæg-
indi sakir lögtaksgerðarinnar svo og málskostnað
913

fyrir hæstarétti að skaðlausu samkvæmt framlögð-
um reikningi.

Ógildingarkröfu sína byggir aðaláfrýjandi fyrst
og fremst á því, að útsvarið sé ranglega á hann
lagt, með því að hann hafi ekki átt lögheimili í
Reykjavík og því ekki verið þar útsvarsskyldur.
Það er að vísu komið fram í málinu, að aðaláfrýj-
andi hafði látið skrá sig til heimilis í Þingvalla-
hreppi árin 1929 til fardaga 1933 í sumarbústað, er
hann hafði reist við Þingvallavatn og nefndi Ár-
nes. En þar hafði þó hvorki aðaláfrýjandi sjálfur
né fólk hans nokkra eða aðeins mjög skamma dvöl
árið 1931 og enga eftir það. Hinsvegar gengdi að-
aláfrýjandi embætti sínu sem prófessor við háskól-
ann öll þessi ár og hafði íbúð til afnota á Lauga-
vegi nr. 3 í Reykjavík til 1. okt. 1932. Jafnhliða rak
hann að visu bú á Úlfljótsvatni í Grafningshreppi
þessi ár, og árið 1932 var honum gert að greiða
par 200 kr. útsvar af þeim atvinnurekstri. Með því
að ekki verður eftir þessu talið, að aðaláfrýjandi
hafi raunverulega átt lögheimili í Þingvallahreppi
þessi ár heldur í Reykjavík, var hið umrædda út-
svar löglega á hann lagt þar, og verður þessi ó-
merkingarástæða hans því ekki tekin til greina.

Þá telur aðaláfrýjandi, að lögtaksgerðina eigi að
fella úr gildi, með því að lögtaksrétturinn hafi ver-
ið fyrndur 11. ágúst. á., er lögtakið fór fram. Lög-
taks var krafizt þegar íl. nóv. 1932. Með tilliti til
þess mikla fjölda lögtaka, er árlega þarf að fram-
kvæma í Reykjavík verður að telja lögtaksbeiðn-
inni hafa verið framfylgt með nægilegum hraða
og verður þessi ómerkingarástæða aðaláfrýjanda
því ekki heldur til greina tekin.

Loks telur aðaláfrýjandi ýmsa þá galla vera á
 

914

sjálfri lögtaksgerðinni. að hana beri að ómerkja
þeirra vegna.

Fyrst telur hann þann galla, að lögtakið hafi
ekki hafizt á lögheimili sínu. Aðaláfrýjandi var að
vísu skráður heimilisfastur að Úlfljótsvatni frá far-
dögum 1933 en fógeta var allt um það heimilt að
byrja lögtakið í lögsagnarumdæmi Reykjavíkur,
þar sem fjármunir aðaláfrýjanda voru fyrir hendi,
sbr. 2. málsgr. 33. gr. laga nr. 19/1887, og verður
þessi ómerkingarástæða hans því ekki tekin til
greina.

Þá telur aðaláfrýjandi lögtaksgerðina gallaða að
því leyti, að einungis einn réttarvottur hafi verið
viðstaddur, er hún fór fram, og að munir þeir, er
teknir hafi verið lögtaki, hafi ekki verið virtir. Við
það er kannazt í skýrslu þess fullirúa lögmanns, er
lögtakið framkvæmdi, að einungis einn vottur hafi
verið við, er það var framkvæmt, og að hinn mað-
urinn, sem undir bókunina í fógetabókinni ritaði
sem vottur, hafi skrifað nafn sitt síðar undir. Enn-
fremur sést ekki á hinu framlagða eftirriti ur fó-
setabókinni, að nokkur virðing á mununum hafi far-
ið fram. Þessi brestur hvor um sig þykir vera nægi-
leg ástæða til að fella lögtaksgerðina úr gildi,

Kröfu sína um bætur vegna lögtaksins byggir að-
aláfrýjandi á því, að hann hafi orðið að leigja her-
bergi til að geyma í muni þá, sem teknir voru lög-
taki, þann tíma, sem síðan er liðinn, og að hann hafi
sama tíma orðið að vera án þeirra. En um hvoru-
{veggja þessara atriða, þó að rétt væru, má aðalá-
frýjandi sér sjálfur um kenna, með því að hann
hefði átt þess kost að fá dóm á mál þetta þegar í
nóvember 1933, og þar að auki hefir aðaláfrýjandi
engin rök leitt að því, að hann hafi þurft að greiða
915

nokkra leigu fyrir geymslu á mununum, enda Þótt
honum hefði átt að vera það innan handar. Skaða-
bótakrafa hans verður því ekki tekin til greina.

Samkvæmt framanskráðu verður því að fella
hina áfrýjuðu lögtaksgerð úr gildi. Samkvæmt þess-
um málalokum þykir rétt að dæma gagnáfrýjanda
til að greiða aðaláfryjanda málskostnað fyrir hæsta-
rétti, er þykir hæfilega ákveðinn 250 krónur.

Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða lögtaksgerð á að vera ómerk.
Gagnáfrýjandi, Jón Þorláksson, f. h. bæjar-
sjóðs Reykjavíkur, greiði aðaláfrýjanda, Magn-
úsi Jónssyni prófessor juris, 250 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að

lögum.

Föstudaginn 28. sept. 1934.

Nr. 74/1934. Réttvísin og valdstjórnin
(Stefán Jóh. Stefánsson)
segn
Magnúsi Jóhannessyni
(Jón Ásbjörnsson).

Brot gegn 200. gr. alm. hegnl. og áfengis- og bif-
reiðalögum.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 7. apríl 1934: Ákærður,
Magnús Jóhannesson, sæti fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi í 6 mánuði. Hann skal og sviftur æfilangt leyfi til
að stýra bifreið. Loks greiði hann allan af máli þessu lög-
lega leiddan og leiðandi kostnað.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
 

916

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt ástæðum þeim, er í hinum áfrýjaða
dómi greinir, ber að staðfesta hann, þó með þeirri
breytingu, að refsing ákærða er ákveðin 4 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákærða ber
að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar. Þar
á meðal málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 100 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður, þó
þannig, að refsing ákærða, Magnúsar Jóhann-
essonar, verði 4 mánaða fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi. Ákærði greiði allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar á meðal málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Stef-
áns Jóh. Stefánssonar og Jóns Ásbjörnssonar,
100 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu
höfðað gegn Magnúsi Jóhannessyni, bifreiðarstjóra, fyrir
brot gegn ákvæðum 17. kapitula hinna almennu hegning-
arlaga frá 25. júní 1869 og lögum nr. ö1 frá 1928, og gegn
ákvæðum áfengislaganna nr. 64, 1930, laga nr. 70, 1931 um
notkun bifreiða og lögreglusamþykkt Reykjavíkur.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, sannaðir með
eigin játningu ákærðs, og framburði vitna. Klukkan nokkru
yfir 5 síðdegis hinn 4. þ. m. var lögreglunni tilkynnt í síma,
að bifreiðarslys hefði þá orðið samstundis á Laugavegin-
917

um, innan við Vatnsþróna. Fór lögreglan þegar á staðinn
og athugaði vegsummerki. Er lögreglan kom þangað, stóð
bifreiðin R.E. 932, sem olli slysinu, fyrir utan húsið nr.
144 við Laugaveg í hér um bil tveggja metra fjarlægð frá
húsinu, og vísaði hún á ská til austurs út á götuna. Hafði
hún sýnilega verið á austurleið er hún stöðvaðist þarna.
Var bifreiðin þannig útlits, að felgu og gúmmí vantaði á
vinstra framhjólið, og sjálft hjólið var stórmikið beyglað.
Hægra framhjólið var brotið af og lá það hjá bifreiðinni
framanverðri til hægri hliðar. Voru rúður brotnar í bif-
reiðinni og ýmsar fleiri skemmdir sjáanlegar á henni. Það
var og sýnilegt, að bifreiðin hafði lent á steintröppum við
húsið nr. 140 við Laugaveg, sem vita út að götunni, og
austan við þær tröppur var sandhrúga, alveg við húsvegg-
inn, og ofan á þeirri sandhrúgu lá gúmmiið af vinstra
framhjóli bifreiðarinnar. Við dyrnar á húsinu nr. 138 við
Laugaveg var stór blóðtjörn, og mátti þaðan rekja blóð-
ferilinn inn í húsið og upp stigann. Er lögreglan kom upp
á loftið í húsinu, var húsráðandi þar, Ari Eyjólfsson, að
leggja af stað með son sinn slasaðan á Landsspitalann.
Drengur þessi hét Þorlákur, 10 ára að aldri. Hafði hann
orðið undir bifreiðinni fyrir utan húsið þar sem blóð-
pollurinn var. Drengurinn var meðvitundarlaus er faðir
hans kom með hann á spitalann. Framan á enni miðju og
upp í hársvörð var ca. 6 em. langt sár, inn að beini, og
annað nokkru lengra hægra megin við það í nokkurra em.
fjarlægð. Auk þess voru tvö smásár aftur á höfðinu: Kom
heilavefur út úr sárinu á miðju enni og í botninum á sár-
inu til hægra sást í sprungna hauskúpu. Á spítalanum voru
sárin hreinsuð og saumuð, en skömmu eftir að það var bú-
ið, andaðist drengurinn, og telur prófessor Guðmundur
Thoroddsen sennilegt, að um lömun á andardráttarmið-
stöð heilans hafi verið að ræða, líklega stafandi af blæð-
ingu inni í hauskúpunni, enda hafi blæðing um hlustir og
nef bent á brot á hauskúpubotninum.

Þá hafði og annar drengur, Sigurjón Sveinsson að nafni,
til heimilis að Laugaveg 128 í kjallara, orðið fyrir bifreið-
inni hjá sandhrúgunni fyrir austan tröppurnar við húsið
nr. 140. Var búið að flytja dreng þann heim til sín er lög-
reglan kom á staðinn. Var hann ekkert alvarlega meidd-
ur, hafði hruflazt og marizt lítilsháttar og telur læknir sá,
 

 

918

sem skoðaði hann samdægurs, að drengur þessi muni ekki
hljóta varanlegt tjón af slysinu.

Bifreiðarstjórinn á bifreið þessari, ákærður í máli þessu,
var þarna á staðnum og var hann tekinn og fluttur á lög-
reglustöðina. Siðan var verkfræðing falið að mæla upp
staðinn þar sem slysið vildi til, og ennfremur tók lögregl-
an nokkrar myndir á staðnum og hafa þær verið látnar
fylgja málinu.

Ákærður, sem er háseti á b/v. Kári Sölmundarson, og
hafði komið inn daginn áður, hefir skýrt þannig frá mála-
vöxtum, að hann hafi um klukkan 3,15 e. h. þennan dag
fengið bifreiðina að láni hjá bifreiðarstjóra á Bifreiða-
stöð Íslands. Hafi hann síðan ekið í áfengisverzlun ríkis-
ins og keypt þar eina flösku af Molino Sherry og siðan ekið
vestur í fiskverkunarstöð Dvergs og drukkið þar úr flösk-
unni ásamt tveim verkstjórum þar. Eftir að hafa lokið þar
tir flösku þessari, ók ákærður þaðan um kl. 4. Hitti hann
þá fyrst Guðmund Þorvaldsson, háseta á Kára, og tók hann
upp í bifreiðina og óku þeir síðan nokkuð um bæinn, en
nokkru síðar hitti hann loftskeytamanninn á Kára, Halldór
Jónsson og tók hann einnig upp í bifreiðina. Óku þeir síð-
an enn nokkuð um bæinn, og þá að áfengisverzlun ríkis-
ins, þar keyptu þeir tvær flöskur af Molino Sherry og ók
ákærður síðan inn Hverfisgötu og var meining þeirra sú,
að aka eitthvað inn fyrir bæinn. Telur yfirheyrður, að
hann hafi ekið allgreitt inn Hverfisgötuna, en getur þó
ekkert ákveðið sagt um hraðann, með því að hann kveðst
ekki hafa litið á hraðamælirinn. Er hann kom inn undir
Vatnsþró sá hann hvar strætisvagn stóð hjá símastaur
þeim, sem segir til um viðkomustað strætisvagna. Kveðst
ákærður hafa ætlað sér fram hjá strætisvagninum, gaf þó
ekkert hljóðmerki, en herti á hraðanum og sveigði til
hægri. Síðan skipti það engum togum, að ákærður hafði
ekið yfir drenginn, sem stóð við húsið Laugaveg 138 og
kveðst ákærður ekki hafa tekið eftir honum fyr en hann
var að fara yfir hann. Telur hann sig þá hafa reynt að
bremsa bifreiðina, en misti þá allt vald á henni, og eftir
það kveðst ákærður ekkert muna eftir sér fyr en bifreiðin
nam staðar fyrir fullt og allt. Hann kveður að sér hafi
orðið svo mikið um, er hann varð var við að hann hafði
ekið yfir drenginn, að honum virtist sem hann missti með-
919

vitundina. Telur hann líklegt að hann hafi stigið á ben-
sínið í stað bremsunnar, er hann ætlaði að nema staðar.

Allmörg vitni hafa verið leidd í málinu. Um það leyti,
sem slysið vildi til, héldu tveir strætisvagnar, annar, sem
gengur að Kleppi, en hinn í Sogamýri, kyrru fyrir á við-
komustað strætisvagnanna innan við Vatnsþróna, en
fremri strætisvagninn var þó um það bil að leggja af stað.
Bifreiðarstjórinn á aftari strætisvagninum, sem stóð beint á
móti símastaurnum, sem merktur er sem viðkomustaður
strætisvagna, hefir borið það fyrir réttinum, að um það
leyti, sem fremri vagninn var að leggja af stað, og hann
var að afgreiða síðasta manninn inn Í sinn vagn, þá hafi
honum orðið litið til hægri, og hafi hann þá séð hvar bif-
reiðin R.E. 932 rann framhjá honum, með geysihraða.
Kveður hann, að bifreiðin hafi ekkert hægt á sér, og hafi
hún lent innan við staur þann, sem er móts við undir-.
ganginn milli húsanna nr. 136 og 138 við Laugaveg. Tók
vitnið ekki eftir, er bifreiðin ók þar yfir drenginn, en
virtist bifreiðin aðeins koma við staurinn en síðan hélt
hún áfram eins og skot, og lenti á tröppum hússins nr. 140
og virtist vitninu sem bifreiðin tækist þar upp og sá er hún
rakst á drenginn, sem stóð á sandhrúgunni austanvert við
tröppurnar. Þetta vitni kveður svo að orði, að það hafi
verið ofsalegur og eftirtektarverður hraði á bifreiðinni,
vegurinn hafi verið sléttur þarna, en bifreiðin gengið öll
í öldum upp og niður eins og vegurinn væri öldóttur.
Kveður hann og, að ekkert hafi dregið úr ferð bifreiðar-
innar fyrr en eftir að hún hafði rekizt á tröppurnar. Bif-
reiðarstjórinn á hinum strætisvagninum var kominn af
stað, en er hann var kominn á móts við húsið nr. 140 við
Laugaveg þá heyrði hann skarkala og varð litið til hægri
og virtist honum þá, sem bifreið hefði rekizt á húsvegginn
Þar fyrir neðan tröppurnar, og virtist honum bifreiðin
síðan hoppa yfir tröppurnar. Vitnið sá að drengur stóð á
sandhrúgu áfastri við tröppur þessar að austanverðu og
rakst bifreiðin á drenginn og kastaði honum áfram en bif-
reiðin hélt áfram og nam ekki staðar fyr en góðan spöl
frá drengnum.

Vitnið Stefán Guðmundsson, trésmiður, var um þetta
leyti á gangi meðfram húsaröðinni við Laugaveginn að
sunnanverðu, hélt hann austur eftir, alveg fast upp með

24
 

920

húsunum. Eins og fyr hefir sagt verið, er undirgangur milli
húsa 136 og 138 og átti vitnið mjög skammt ófarið að und-
irganginum, kveðst hann ekki hafa vitað fyrri til en bif-
reið skauzt fram hjá honum vinstra megin með ofsahraða.
Sá vitnið að drengur stóð fyrir utan húsið nr. 138, alveg
við húshliðina. Virtist vitninu bifreiðin aka yfir hann og
lá hann þar í blóði sínu, er bifreiðin fór hjá og helt á-
fram af sama hraða, og sá vitnið að hún lenti á öðrum
dreng, er var nokkuð austar en hinn upp við húsaröðina.
Kveður vitnið að allt hafi þetta gerzt í svo skjótri svipan
vegna hins mikla hraða er var á bifreiðinni, að hann gerði
sér enga grein fyrir því á hvern hátt bifreiðin vakst á
drengina.

Sömu sögu hafa öll önnur vitni af hraðanum að segja.
Vitnið Valgerður Bjarnadóttir, sem vinnur í bakarii á
Laugavegi 130, tók eftir að bifreið fór framhjá bakariis-
dyrunum með geysihraða, fór hún út á götuna til að líta
á eftir henni, en er hún kom út var slysið um garð geng-
ið, og var þá verið að taka drengina upp. Vitnið kveðst
hafa unnið þarna í bakaríinu í tvö ár og aldrei séð bif-
reið aka þarna framhjá af öðrum eins hraða. Tvö vitni
sáu til bifreiðarinnar út um glugga á húsinu nr. 126 við
Laugaveg rétt áður en slysið varð og hafa þau bæði borið
það, að bifreiðin hafi þá verið á geisimiklum hraða og
giskað á 70—-80 kilometra miðað við klukkustund. Þá hefir
og vitnið Sigurþór Guðmundsson kaupmaður í Barónsbúð,
en sú verzlun er á horninu á Hverfisgötu og Barónstig, bor-
ið það, að hann hafi séð bifreið klukkan rúmlega 5 þenn-
an dag aka inn Hverfisgötu af hraða svo miklum, að
vitnið fór út á götuna til þess að horfa á eftir henni. Leit
vitnið inn eftir Hverfisgötunni og sá að strætisvagn stóð á
sínum venjulega viðkomustað innan við Vatnsþróna. Sá
vitnið að bifreið þessi beygði fram hjá strætisvagninum á
sama hraða og rétt á eftir heyrði vitnið líkt og smell, og
taldi þá víst að eitthvert slys hefði orðið. Telur vitnið að
það hafi aldrei séð hraðari akstur á götum bæjarins og
/art á þjóðvegum.

Loks má geta þess, að Aðalsteinn Jónsson, lögregluþjónn,
sá bifreiðina R.E. 932 aka inn Hverfisgötu klukkan um 4
þennan dag, var hún þá fyrst, eftir ágizkun hans, á 23—30
km. hraða miðað við klukkustund, er hann veitti henni

 
921

eftirtekt á móts við verzlun Ámunda Árnasonar, en síðan
jókst hraðinn að mun, og var að áliti vitnisins kominn upp í
50—60 km. hraða er bifreiðin kom á móts við Frakka-
stiginn.

Ákærður hefir ekki treyst sér til að mótmæla þessum
vitnaframburðum um hraðann, kveðst ávalt aka greiðlega
og einnig gert það að þessu sinni, en kveður sér þó þykja
Ólíklegt að hann hafi verið á 70—-80 km. hraða.

Sá, sem. fyrstur kom að drengnum, eftir að ekið hafði
verið yfir hann, var verzlunarmaður í búð Lárusar Otte-
sen, Laugavegi 134. Hann kveðst hafa heyrt skarkala, líkt
og bifreiðar rækjust á og fór því út. Sá hann þá, hvar
drengur lá í blóði sínu fyrir utan dyr hússins 138. Lá hann
á hægri hlið, endilangur meðfram húsveggnum og vissi
andlitið út að götunni. Tók vitnið drenginn og bar hann
inn í húsið, lét síðan föður hans vita um slysið, og því
næst lögregluna.

Að því er ölvun ákærða snertir, þá er ekki upplýst í
málinu, að hann hafi drukkið þennan dag meira en úr
sherryflösku við þriðja mann. Verkstjórarnir í Dvergi
hafa verið leiddir sem vitni í málinu og bar þeim að öllu
leyti saman við frásögn ákærða. Félagar ákærða í bifreið-
inni töldu sig ekki hafa séð neitt vin á ákærðum, er þeir
komu upp í Þifreiðina til hans, og flöskur þær, sem þeir
keyptu í áfengisverzlun ríkisins áður en þeir lögðu af stað
upp fyrir bæinn voru ósnertar er slysið varð.

Eftir að farið hafði verið með ákærðan á lögreglustöð-
ina var þar haldið yfir honum ölvunarpróf af dr. Helga
Tómassyni yfirlækni á Kleppi að vísu ekki fyrr en ca. 3
tímum eftir að slysið varð, vegna þess að ekki náðist í
lækni fyr. Stóðst ákærður þá allar þrautir, er fyrir hann
voru lagðar og telur doktorinn, að ekki geti hann talizt
undir áhrifum vins er rannsóknin fór fram.

Ákærður átti ekki bifreið þá, er hann stýrði. Eigandi
hennar var Bjarni Guðbjörnsson bifreiðarstjóri, en hann
hafði lánað hana bróður sinum Friðjóni Guðbjörnssyni
og hélt hann til við Bifreiðarstöð Íslands. Hann lánaði á-
ákærðum bifreiðina til bæjaraksturs og hefir hann borið
það fyrir rétti, að hann hafi alls ekki séð vin á ákærðum,
er hann lánaði honum bifreiðina, ella hefði hann ekki
gert það.
 

922

Strax eftir slysið var bifreiðin skoðuð af Birni Blöndal
löggæzlumanni og Jóni Ólafssyni bifreiðareftirlitsmanni.
Var auðvitað ekki hægt að reyna hemla bifreiðarinnar
eftir áreksturinn, þar sem allt var úr lagi gengið, en við
nákvæma skoðun töldu þeir ekki hægt annað að sjá, en
að hemlurnar hefðu verið í lagi fyrir áreksturinn og
kveða þeir að ekkert hafi bent til hins gagnstæða. Einnig
hafi stýrisgangur bifreiðarinnar verið þéttur og vel til
hafður, enda hafði bifreiðin verið smurð þennan sama
dag fyrir hádegi á verkstæði Egils Vilhjálmssonar. Bifreið
þessi hafði verið skoðuð 16. febrúar síðastliðinn og reynd-
ist þá fullstandsett að öllu leyti.

Það verður nú að teljast fullsannað, að ákærður hafi
ekið á geisimiklum hraða um götur bæjarins, bæði áður
en slysið varð og um það leyti sem það skeði. Sérstaklega
er það stórkostlega vítaverð óaðgætni að hægja ekki á
hraðanum, er hann ók framhjá strætisvagninum og að hann
þá ekki gefur neitt hljóðmerki frá sér. Auk þess hafði á-
kærður neytt víns þótt ekki verði hann talinn að hafa
verið ölvaður, samkvæmt upplýsingum þeim, er fengizt
hafa.

Framantalið afbrot ákærða, er hafði mannsbana í för
með sér, ber að áliti dómarans að heimfæra undir 200.
grein hinna almennu hegningarlaga, ennfremur undir 5.,
6., 7. og 8. grein laga um notkun bifreiða, 20. grein á-
fengislaganna, 46. og 48. grein lögreglusamþykktar Reykja-
víkur. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fædd-
ur 5. janúar 1909. Hann sat í sæzluvarðhaldi frá 4. 6.
þ. m. Hann hefir hinn 5. september 1932 undirgengizt
150 króna sekt fyrir að aka bifreið próflaus og undir á-
hrifum áfengis.

Refsing sú, sem ákærður hefir til unnið, Þykir, ákveðin
samkvæmt hinum tilvitnuðu hegningarlaga og áfengis-
lagagreinum, 14. grein bifreiðarlaganna og 96. grein lög-
reglusamþykktarinnar, hæfilega ákveðin fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 6 mánuði. Hann skal og sviftur æfi-
langt leyfi til að aka bifreið.

Hann greiði og allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
923

Föstudaginn 28. sept. 1934.

Nr. 68/1934 Óskar Bjarnasen og Filippus Árnason
Segn
Þorsteini Jónssyni o. fl.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjendur, Óskar Bjarnasen og Filippus Árna-
son, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald
til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið
fyrir í hæstarétti.

Föstudaginn 28. sept. 1934.

Nr. 69/1934. Óskar Bjarnasen og Filippus Árnason
gegn
Guðm. Jónssyni og, f. h. firmans
Gunnar Ólafsson £ Co., Gunnari Ól-
afssyni o. fl.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjendur, Óskar Bjarnasen og Filippus Árna-
son, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald
til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið
fyrir í hæstarétti.
924

Föstudaginn 28. sept. 1934.
Nr. 72/1934. Stefán Þorláksson
gegn
Niels Carlssyni vegna Timburverzlun.
ar Árna Jónssonar.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Stefán Þorláksson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Föstudaginn 28. sept. 1934.
Nr. 107/1934. Þórarinn Dúason
gegn
Alfons Jónssyni.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Þórarinn Dúason, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nyju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
925

Föstudaginn 28. sept. 1934.

Nr. 78/1934. Magnús Ólafsson
gegn
Stefáni Jóh. Stefánssyni og Ásgeiri
Guðmundssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Ólafsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af
nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann og stefndum, er hafa látið mæta
í málinu 30 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför
að lögum.

Miðvikudaginn 3. okt. 1934.
Nr. 65/1934. Jóhann Ólafsson £ Co.

(Bjarni Þ. Johnson)
Segn
Stefáni Jóh. Stefánssyni og Ásgeiri
Guðmundssyni og gagnsök.
(Stefán Jóh. Stefánsson).

Bætur fyrir afnotamissi bifreiðar vegna ólögmætr-
ar innsetningargerðar.

Áfrýjað er dómi bæjarþings Reykjavíkur 22. marz 1934:

Stefndur, firmað Jóh. Ólafsson á Co., greiði stefnendun-
um, Stefáni Jóh. Stefánssyni og Ásgeiri Guðmundssyni, kr.
2500,00 með 5% ársvöxtum frá 4. nóv. 1931 til greiðslu-
dags og kr. 225.00 í málskostnað innan fimmtán daga frá
lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
 

926

Dómur hæstaréttar.

Aðaláfrýjandi krefst algerðrar sýknu af kröfum
gagnáfrýjanda í máli þessu, og að þeir verði dæmdir
til að greiða honum málskostnað bæði í héraði og
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins. Gagnáfrýjend-
ur krefjast þess, að hinum áfrýjaða dómi verði
breytt þannig, að aðaláfrýjandi verði dæmdur til
að greiða þeim kr. 4500,00 með 5% ársvöxtum frá
4. nóv. 1931 til greiðsludags og málskostnað í hér-
aði að skaðlausu og fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.

Að vísu virðist mega gera ráð fyrir þvi, að eig-
andi bifieiðar þeirra, er í hinum áfrýjaða dómi
segir, mundi hafa haft einhverjar hreinar tekjur af
bifreiðinni ef hann hefði haft umráð hennar tíma-
bilið frá 1. nóv. 1930 til 4. nóv. 1931. En með því
að akstur mannflutningabifreiða í Vestmannaeyj-
um virðist eftir skýrslu vitna, er leidd hafa verið í
málinu, hafa verið mjög rýr atvinna á nefndu
tímabili, og að akstur nefnds bifreiðareiganda
sumarið 1930 virðist hafa gefið honum litlar tekj-
ur, þar sem hann þá varð að taka 1500 kr. lán, að
því er virðist t'l að standa straum af afborgunum
á kaupverði bifreiðarinnar, þykja bætur fyrir af-
notamissi hennar hæfilega áætlaðar sem svarar 100
krónum á mánuði áðurnefnt tímabil, eða alls kr.
1200,00.

Með því að aðaláfrýjandi hefir mótmælt öllum
kröfum gagnáfrýjanda, þá verður einnig að telja
þar í falin mótmæli gegn vaxtakröfu hans, og verða
vextir af áðurnefndum kr. 1200,00 því aðeins taldir
frá sáttakærudegi, eða 30. marz 1933.

Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður bæði
í héraði og fyrir hæstarétti falli niður.
927

Því dæmist rétt vera:

Aðaláfrýjandi, Jóhann Ólafsson á Co., greiði
sagnáfrýjendum, Stefáni Jóh. Stefánssyni og
Ásgeiri Guðmundssyni, kr. 1200,00 með 5% árs-
vöxtum frá 30. marz 1933, að viðlagðri aðför

að lögum.
Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-

rétti falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Málavextir í máli þessu eru þeir, að með kaupsamningi
dags. 1. maí 1930 seldi firmað Jóh. Ólafsson £ Co. hér í bæ,
Ferdinand Carlssyni, bifreiðarstjóra í Vestmannaeyjum,
fólksflutningabifreiði (Buick) fyrir danskar kr. 7075,77.
Greiddi kaupandi við undirskrift samningsins d. kr.
4099,77, en eftirstöðvarnar d. kr. 2976,00 skyldi hann greiða
á næstu 12 mánuðum með jöfnum afborgunum og sam-
þykkti hann 12 víxla, hvern að upphæð d. kr. 248,00 fyrir
eftirstöðvunum, 4 af vixlum þessum, þá er greiðast áttu
1. júní til 1. sept. innleysti kaupandi skilvíslega, en upp
í víxil þann, er í gjalddaga féll 1. okt. greiddi kaupandi
aðeins d. kr. 86,88 á réttum tima, en eftirstöðvarnar ekki
fyr en viku síðar og þá til umboðsmanns firmans í Vest-
mannaeyjum, og fékk skilyrðislausa kvittun fyrir greiðsl-
unni.

Í kaupsamningnum áskildi seljandi sér eignarrétt að
bifreiðinni þar til kaupverðið væri að fullu greitt, og jafn-
framt er það tekið fram í 4. gr. samningsins, að kaupanda
sé óheimilt að selja eða veðsetja bifreiðina. Loks var svo
ákveðið, að ef áskildar greiðslur væru ekki inntar af hendi
á réttum tím eða ef kaupandi að öðru leyti gerði sig sekan
um verulegar vanefndir á samningnum, þá hefði seljandi
rétt til eftir eigin vild annaðhvort að krefjast þess, að bif-
reiðin yrði sér afhent eða að ganga að eftirstöðvum kaup-

verðsins.
Með bréfi dags. 23. okt. 1930 fól seljandi umboðsmanni
 

928

sinum í Vestmannaeyjum að ganga að bifreiðinni, en hann
hafði þá ekki fengið vitneskju um greiðslu víxileftirstöðv-
anna 8. okt. Fór umboðsmaður seljanda þess síðan á leit
við fógetann, að hann yrði settur inn í umráð yfir nefndri
bifreið, enda hafði það þá komið í ljós, að kaupandi hafði
veðsett þriðja manni bifreiðina fyfir 1500 króna láni. Var
mál þetta því næst tekið fyrir í fógetarétti Vestmannaeyja
1. nóv. 1930. Í réttinum mótmælti kaupandi því að vanskil-
in á greiðslu vixilsins frá 1. okt., þau, er að framan getur,
hafi verið svo veruleg, að með þeim hafi hann fyrirgert
rétti sínum til bifreiðarinnar.

Hinsvegar viðurkenndi hann áðurnefnda veðsetningu á
bifreiðinni, en bauðst í fógetaréttinum til að greiða eftir-
stöðvar kaupverðs bifreiðarinnar með áföllnum kostnaði.
Þessu boði hafnaði umboðsmaður seljanda af ástæðum,
sem eru kaupsamningnum óviðkomandi og úrskurðaði fó-
getinn siðan að innsetningargerðin í bifreiðina skyldi fara
fram. Úrskurði þessum og innsetningargerð áfrýjaði kaup-
andi til hæstaréttar og gekk hæstaréttardómurinn í málinu
4. nóv. 1931 á þá leið, að fógetaréttarúrskurðurinn var
felldur úr gildi og fékk kaupandi aftur umráð bifreiðar-
innar.

Kaupandi bifreiðarinnar, F. Carlsson, hefir nú litið
svo á, og á það verður að fallazt hjá honum, að með
greindum hæstaréttardómi sé því slegið föstu, að hann
hafi verið ólöglega sviftur umráðarétti yfir bifreiðinni í
rösklega eitt ár, (frá 1. nóv. 1930 til 4. nóv. 1931). Jafn-
framt telur hann, að seljandi bifreiðarinnar sé sem gerð-
arbeiðandi bótaskyldur gagnvart honum fyrir allt það
tjón, sem hann hafi af innsetningargerðinni hlotið, en
tjónið áætlar hann að nemi að minnsta kosti kr. 4500,00.
Hefir kaupandi með yfirlýsingu dags. 4. nóv. 1931, fram-
selt þeim Stefáni Jóh. Stefánssyni, hrm. og Ásgeiri Guð-
mundssyni cand. jur. hér í bænum framangreinda skaða-
bótakröfu og hafa þeir eftir árangurslausa sáttaumleitun
höfðað mál þetta fyrir bæjarþinginu, með stefnu útgefinni
15. apríl f. á. gegn Jóhanni Ólafssyni, kaupmanni, f. h.
firmans Jóh. Ólafsson á Co., hér í bænum til greiðslu um-
ræddra skaðabóta kr. 4500,00 ásamt 5% ársvöxtum frá 4.
nóv. 1931 til greiðsludags, og málskostnaðar að skaðlausu.
Reisa stefnendurnir skaðabótakröfuna á þeim grundvelli,
929

að með innsetningargerðinni hafi áðurnefndur bifreiðar-
stjóri verið sviftur atvinnutekjum af bifreiðinni bæði við
fólksflutninga og kennslu í heilt ár. En upphæð bótanna
miða þeir við það, að hann á þessu tímabili hefði getað
unnið sér svo mikið inn með akstri bifreiðarinnar, að af
tekjunum hefði hann getað greitt fyrningarviðhald og
skatta af bifreiðinni (áætla þeir það samtals kr. 1500,00
á ári) og auk þess reiknað sér 250 króna kaup á mánuði
eða kr. 3000,00 yfir árið og nema upphæðir þessar sam-
anlagðar hinni umstefndu kröfu.

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
þess aðallega, að hann verði algerlega sýknaður af þeim
og honum tildæmdur hæfilegur málskostnaður eftir mati
réttarins.

Byggir stefndur sýknukröfuna á því í fyrsta lagi, að
hann hafi ekki átt sök á því, að innsetningargerðin í bif-
reiðina var framkvæmd, heldur maður sá, sem mætti við
gerðina fyrir hans hönd, og eigi því að beina skaðabóta-
kröfu, ef um hana nokkra sé að ræða, að umboðsmann-
inum. En rétturinn litur nú svo á, að stefndur verði að
bera ábyrgð á gerðum umboðsmanns síns í þessu efni og
er þá málssókn þessari réttilega beint að stefndum.

Þá heldur stefndur því fram í öðru lagi, að kaupandi
bifreiðarinnar hafi enga skaðabótakröfu eignazt vegna
umræddrar innsetningargerðar, en eins og áður er drep-
ið á, er því slegið föstu með áðurgreindum hæstaréttar-
dómi, að hún hafi verið ólögmæt, og þar sem það þykir
mega ganga út frá þvi, að svipting umráða- og afnota-
réttar í heilt ár yfir jafn dýru atvinnutæki og umrædd
bifreið var, muni hafa bakað eigandanum tjón, verða
þessi mótmæli stefnds ekki tekin til greina, og er þá að-
eins eftir að athuga upphæð skaðabótakröfunnar, en
henni hefir stefndur til vara mótmælt sem of hárri.

Í málinu er ekki upplýst, að í Vestmannaeyjum hafi
verið nokkur venja fyrir hendi um það, hvað bifreiðar-
stjórum á flutningabifreiðum hafi verið greitt í mánað-
arkaup á þeim tíma, sem hér skiptir máli. En eitt vitni,
Sigurjón Jónsson, sem átti þá farþegabifreið þar, hefir
borið það, að hann hafi árin 1930—31 greitt manni, sem
aðstoðaði við akstur bifreiðarinnar, en vann jafnframt að
bifreiðaaðgerðum, kr. 250—-300 á mánuði, þá hefir vitni
 

930

þetta, svo og annað vitni borið það, að atvinna við fólks-
flutninga hafi frá því í ágústmánuði 1930 verið svo rýr,
að hún hafi vart borgað reksturinn. “

En við framburð vitna þessara er það meðal annars að
athuga, að hvorugt þeirra stundaði bifreiðaakstur sem
aðalstarf, eins og framseljandi kröfu þeirrar, sem hér um
ræðir, gerði. Þá hafa stefnendurnir haldið því fram, að
ofangreindur bifreiðarstjóri, F. Carlsson, hafi haft í hyggju
ef aksturinn gengi ekki sæmilega í Vestmannaeyjum, að
flytja bifreiðina hingað til Reykjavíkur og stunda akstur
á henni hér, en meðal bifreiðastjórakaup mun vera hér í
bænum kr. 300,00 á mánuði. Stefnendunum hefir nú ekki,
gegn mótmælum stefnds, tekizt að sanna upphæð skaða-
bótanna og hafa þeir lagt á vald dómarans að meta þær.
Og með tilliti til atvinnutækis þess, sem hér var um að
ræða, og annara aðstæðna, virðist vart geta verið of hátt
áætlað, að gera ráð fyrir, að oft nefndur bifreiðarstjóri
hefði getað haft rúmlega 200 króna tekjur af bifreiðinni á
mánuði, á því tímabili, sem hann var sviptur umráðum
hennar; að frádregnum rekstrarkostnaði bifreiðarinnar.
en að meðtaldri fyrningu á henni, og ákveðast þá skaða-
bætnrnar í einu lagi kr. 2500,00. Ber að dæma stefndan til
að greiða þá upphæð með vöxtum eins og krafizt hefir ver-
ið, svo og málskostnað, sem ákveðst kr. 225,00.

Föstudaginn 5. okt. 1994.

Nr. 114/1933. Jörgen Nissen (Guðm. Ólafsson)
gegn

Elísu Jónsdóttur (Garðar Þorsteinssor
Barnsfaðernismál.

Dómur aukalögregluréttar Ísafjarðar 14. janúar 1933-
Ef kærandi, Elisa Jónsdóttir, innan 30 daga frá uppsögn
dóms þessa, vinnur eið að því á varnarþingi sinu, eftir
löglegan undirbúning, að kærður, Jörgen Nissen, hafi haft
samræði við sig á tímabilinu frá 26. júlí til 5. september
931

1931, að báðum dögum meðtöldum, skal kærður teljast
faðir meybarns þess, er kærandi ól 15. mai 1932 og greiða
20,00 kr. í málskostnað.

Verði kæranda hinsvegar eiðfall, á kærður að vera sýkn
af kröfum hennar í málinu og málskostnaður að falla

niður.
Dómnum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu

hans, að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Héraðsdóminum í máli þessu, er upp var kveð-
inn 14. jan. f. á., hefir áfrýjandi skotið til hæstarétt-
ar með stefnu, útg. 17. okt. s. á., að fengnu áfrýjun-
arleyfi 7. s. m. Stefnda hefir fengið gjafvörn í mál-
inu og sér settan talsmann fyrir hæstarétíi.

Áfrýjandi krefst þess aðallega, að hinum áfrýj-
aða dómi verði breytt þannig, að hann verði skil-
yrðislaust sýknaður af kröfum stefndu, en til vara,
að honum verði veitt heimild til þess að synja með
eiði sínum fyrir samfarir sínar við stefndu á þeim
tíma, er í niðurlagi hins áfrýjaða dóms segir. Og
loks krefst áfrýjandi málskostnaðar í héraði og
fyrir hæstarétti, hvernig sem málið fer. Stefnda
krefst þar á móti staðfestingar á hinum áfrýjaða
dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti, eins og
málið væri ekki gjafvarnarmál, þar með talin mál-
flutningslaun til talsmanns sins fyrir hæstarétti.

Eftir því, sem fram er komið í rannsókn þessa
máls og lýst er í hinum áfrýjaða dómi, verður að
fallast á það, að stefnda fái heimild til að stað-
festa með eiði skýrslu sína um samfarir sínar við
áfrýjanda, og með því að málinu hefir ekki verið
áfrýjað af hálfu stefndu, verður að staðfesta dóm-
inn, þó þannig, að eiðsfresturinn teljist 10 vikur
frá uppsögn dóms þess.
 

932

Eftir þessum málalokum skal svo um málskostn-
að fyrir hæstarétti fara sem hér segir: Ef stefnda
vinnur eiðinn, þá greiði áfrýjandi kostnað af máls-
skotinu vegna stefndu, eins og málið hefði eigi ver-
ið gjafvarnarmál, þar á meðal 100 kr. í málflutn-
ingslaun talsmanns stefndu. Ef stefndu verður eið-
fall, greiði hún þar á móti áfrýjanda 150 kr. í máls-
kostnað, en annar kostnaður af málinu hennar
vegna, þar á meðal 100 kr. í málflutningslaun til
talsmanns hennar, greiðist úr ríkissjóði.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður,
þó þannig, að eiðsfrestur verði 10 vikur frá
uppkvaðningu dóms þessa.

Ef stefnda, Elísa Jónsdóttir, vinnur eiðinn,
greiði áfrýjandi, Jörgen Nissen, allan kostnað
af áfrýjuninni vegna stefndu, eins og málið
hefði ekki verið gjafvarnarmál, þar á meðal
100 krónur í málflutningslaun til talsmanns
hennar fyrir hæstarétti, Garðars Þorsteinsson-
ar hæstaréttarmálflutningsmanns.

Ef stefndu verður eiðfall, greiði hún 150
krónur í málskostnað til áfrýjanda, en annar
kostnaður af áfrýjun málsins hennar vegna,
þar á meðal 100 krónur í málflutningslaun til
áðurnefnds talsmanns hennar greiðist úr rík-
issjóði.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.
933

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir einkalögreglurétti Ísafjarðar
22. ágúst s. 1, skv. beiðni kærandans, Elísu Jónsdóttur, ó-
giptrar stúlku, nú til heimilis í Pólgötu 4 á Ísafirði, gegn
kærðum, Jörger Nissen, kaupmanni á Felli á Ísafirði, sem
mætt hefir í málinu óstefndur að tilhlutun dómarans, til
sönnunar faðerni óskilgetins barns.

15. maí s. 1. ól kærandinn meybarn, sem eftir lýsingu
ljósmóður verður að teljast að hafa verið fullburða. Telur
læknir eðlilegast, að barn þetta sé getið um miðjan ágúst
1931, en geti þó verið getið allt að 20 dögum fyr eða síðar.

Kærandinn lýsir kærðan í máli þessu föður að barn-
inu, en hann hefir ekki viljað gangast við faðerni þess

Kærandi hefir gert þá aðalkröfu í málinu, að kærður
yrði dæmdur faðir barnsins, en krafizt þess til vara, að
sér yrði dæmdur fyllingareiður í málinu.

Kærður hefir gert þá aðalkröfu, að hann yrði algerlega
svknaður af faðerni barnsins, en krafizt þess til vara, að
sér yrði dæmdur synjunareiður í málinu.

Sáttatilraun reyndist árangurslaus.

Kærandi segist hafa kynnæt kærðum fyrst snemma á ár-
inu 1930 og þá hafa haft samræði við hann. Sumarið 1930
kveðst hún ekki hafa verið á Ísafirði, en veturinn 1930—
1931 segist hún hafa haft nokkrum sinnum samræði við
kærðan heima hjá honum, allt fram í febrúar 1931, en
man ekki hvað oft. Einnig segist hún hafa haft samræði
við kærðan heima hjá honum kvöld eitt í mai 1931. Segir
kærandi, að nokkru seinna hafi kærður siglt til útlanda
og hafi þau ekki haft samræði síðan aftur, fyrr en nótt-
ina eftir 20. ágúst sama ár. Þá nótt kveðst hún hafa verið
heima hjá kærðum og sofið hjá honum á legubekk lengi
nætur, uns hún hafi farið frá honum um kl. 7 um morg-
uninn. Telur kærandi, að samræðið hafi átt sér stað þarna
á legubekknum milli kl. 2 og 3 um nóttina. Fullyrðir kær-
andi, að barn sitt hljóti að vera ávöxtur af þessu sam-
ræði, þvi hún hafi ekki haft samræði við neinn annan
á getnaðartíma barnsins.

Kærandi segir, að samræði þetta hafi að vísu ekki ver-
ið eins fullkomið og stundum endranær, því kærðum hafi
leyst sæði óvenjulega fljótt í þetta sinn, en hún hafi þó
 

934

orðið þess glögglega vör, að sæðið hafi ekki fallið fyrr
en alllangt inn var komið og orðið eftir þar.

Þá hefir kærandi einnig skyrt frá því, að hún hafi hafi
samræði við kærðan í októberlok eða nóvemberbyrjun
1931 á skrifstofu hans og annan dag jóla sama ár heima
hjá honum.

Kærður hefir viðurkennt, að hann hafi kynnzt kærand-
anum snemma á árinu 1930 og þá hafi samræði við hana
og einnig nokkrum sinnum veturinn 1930—1931, eins og
hún hefir skýrt frá. Hið umgetna kvöld í maí 1931 kveðst
kærður ekki hafa haft samræði við kæranda, en verið
geti, að kærandi hafi komið heim til sín þá. Í júní 1931
kveðst kærður hafa siglt til útlanda og ekki komið heim
fyrr en 26. eða 27. júlí s. á.

Kærður neitar því, að hann hafi haft samræði við kær-
anda hina umgetnu nótt í ágúst 1931. Hinsvegar hefir
hann viðurkennt, að kærandi hafi verið heima hjá sér og
sofið hjá sér þessa nótt. Hefir hann skýrt svo frá, að það
hafi verið fullur vilji þeirra beggja að hafa samræði sam-
an og hafi þau gert tilraun til þess, svo sem hann hefir
nánar lyst. En hann segir, að sér hafi fallið sæði, meðan
hann hafi verið að reyna að hafa samræði við kæranda,
áður en svo langt hafi verið komið, að eiginlegt samræði
hafi verið byrjað, og hafi sæðið fallið í brækur sér, Hafi
svo ekkert orðið úr samræði með þeim Þessa nótt. Neitar
kærður því að hann hafi nokkurntíma haft samfarir við
kæranda á hugsanlegum getnaðartíma barnsins og geti
hann því ekki verið faðir þess.

Hinsvegar viðurkennir kærður, að hann hafi haft sam-
ræði við kæranda í októberlok eða nóvemberbyrjun og ann-
an dag jóla 1931.

Það er upplýst í málinu og viðurkennt af kæranda, að
hún hafi veturinn 1929—-1930 nokkrum sinnum haft sam-
ræði við Kristján Friðbjörnsson, málara á Ísafirði, og
einnig einu sinni í dezember 1931.

Það er einnig upplýst og viðurkennt af kæranda, að
hún hafi sofið hjá Kristjáni Friðbjörnssyni á legubekk í
herbergi hans í húsinu Felli á Ísafirði eina nótt laust eftir
19. júní 1931. Svaf þá einnig annar maður í herberginu
hjá þeim.

Kristján hefir gefið það í skyn, að kærandi hafi ekki
935

viljað hafa samræði við sig þessa nótt og bæði hafa þau
neitað því eindregið, að samræði hafi átt sér stað milli
þeirra þá. En þó svo væri að þau hefðu haft samræði
þessa nótt, verður að telja það alveg útilokað, tímans
vegna, að barnið gæti verið ávöxtur af þeim.

Bæði hafa þau neitað því eindregið, Kristján og kær-
andi, að þau hafi haft samræði saman á hugsanlegum
getnaðartima barnsins. Þykir ekki fram komnar nægar
líkur fyrir því, gegn ákveðinni neitun þeirra beggja, að
þau hafi haft samræði saman á þeim tíma.

Það er upplýst í málinu, bæði með framburði kær-
anda, kærðs og vitna, sem leidd hafa verið í málinu, að
kærandi hefir, allt frá því hún varð þess fyrst vör haustið
1931, að hún var þunguð orðin, kennt kærðum barnið og
engum Öðrum, svo vitað sé.

Í málinu hefir farið fram blóðrannsókn, skv. ósk kærðs
og á hans kostnað, en ekki sker hún úr um faðerni barns-
1ns.

Í málinu hefir ekki fengizt full sönnun fyrir því, að
kærður hafi haft samræði við kæranda á getnaðartíma
barnsins og verður aðalkrafa kæranda því ekki tekin til
greina.

En með þvi, sem upplýst hefir verið í málinu um sam-
ræði kæranda og kærðs, bæði fyrir og eftir getnaðartima
barnsins, um samvistir kæranda og kærðs nóttina eftir
20. ágúst 1931 og um stöðugan framburð kæranda, allt
frá því hún varð fyrst vör við þunga sinn haustið 1931
um það, að enginn annar en kærður geti verið faðir
barnsins, þykja, þrátt fyrir það, sem upplýst er um sam-
band kæranda við Kristján Friðbjörnsson, fengnar það
miklar líkur fyrir því, að kærandi og kærður hafi haft
samræði saman á getnaðartíma barnsins, að rétt sé, skv.
15. gr. laga nr. 46 frá 1921, að láta úrslit málsins vera
komin undir fyllingareiði kæranda, þannig að ef hún
vinnur eið að því á varnarþingi sínu eftir löglegan und-
irbúning, að kærður hafi haft holdlegt samræði við sig á
tímabilinu frá 26. júlí til 5. september 1931, að báðum
dögum meðtöldum, þá skal kærður teljast faðir barns
þess, er kærandi ól 15, mai s. 1. og greiða allan af máli
þessu löglega leiðandi kostnað, er ákveðst 20,00 kr.

Verði kæranda hinsvegar eiðfall, á kærður að vera

25
 

936

sýkn af kröfu kæranda í máli þessu, og málskostnaður að
falla niður.

Eiðfrestur þykir hæfilega ákveðinn 30 dagar frá upp-
sögn dóms þessa.

Mánudaginn 8. okt. 1934.

Nr. 128/1933. A. J. Johnson (Jón Ásbjörnsson)
segsn
bæjargjaldkera Reykjavíkur, f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson),
Fasteignagjald af mannvirkjum á lóðum.
Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 2. okt. 1933: Hið

umbeðna lögtak á að ná fram að ganga á ábyrgð gerðar-
beiðanda.

Dómur hæstaréttar.

Máli þessu er skotið til hæstaréttar með stefnu
16. nóv. f. á. að fengnu áfrýjunarleyfi, 2. s. m.,
enda þótt sakarefnið nemi ekki áfrýjunarupphæð.

Áfrýjandi krefst ómerkingar á hinum áfrýjaða úr-
skurði og málskostnaðar í hæstarétti eftir mati dóms-
ins. Stefndi krefst staðfestingar á úrskurðinum og
imálskostnaðar með sama hætti sem áfrýjandi.

Bæjarstjórn Reykjavikur og borgarstjóri virð-
ast að vísu hafa skilið svo ákvæði 1. og 2. gr. laga
nr. 36/1924 allt þangað til gjaldið eftir þeim var
álagt fyrir árið 1933, að gjald þetta ætti ekki að
greiða af mannvirkjum, öðrum en húsum á lóðun-
um. En þessi skilningur getur þó ekki, ef hann
reynist rangur, staðið því í vegi, að breyta megi
þeirri álagningu gjaldsins í samræmi við réttan
skilning á lögunum.

Ákvæðið í upphafi 2. gr. laga nr . 36/1921 um
937

það, að fasteignagjald það, er í 1. gr. laga þess-
ara segir, skuli miða við virðingarverð fasteign-
anna eftir fasteignamatslögunum, bendir til þess,
sbr. 6. gr. laga nr. 22/1915 og 5. gr. laga nr. 14/1922,
að gjaldið skuli reikna af fasteisnunum (þ. e. lóð-
um með húsum og öðrum mannvirkjum) í heild
sinni eftir fasteignamatsvirðingu þeirra og regl-
um þeim, sem settar eru í A—C lið 2. gr. laga
36/1924. En þetta atriði gæti þó ekki ráðið úrslit-
um ef greining nefndra liða á skattstofnunum í
hús, lóðið og lendur væri tæmandi og undanþægi
mannvirki þau, er hér skipta máli, þar með fast-
eignagjaldinu. Í öðrum lögum frá 1915 og síðan um
gjöld af fasteignum virðast gjöldin vera lögð á
fasteignirnar í heild eftir fasteignamati þeirra,
enda þótt önnur mannvirki en hús á lóðunum séu
ekki nefnd sérstaklega, sbr. 2. gr. laga nr. 66/1917,
um holræsagjald á Akureyri, 2. gr. laga nr. 18/1920,
um holræsagjald í öðrum kaupstöðum en Reykja-
vík og Akureyri, nú 87. gr. vatnalaga nr. 15/1923,
2. gr. laga nr. 23/1926, um bæjargjöld í Vestmanna-
eyjum, 1. gr. laga nr. 31/1926 um skatt af húsum
og lóðum í Siglufjarðarkaupstað, og 2. gr. laga nr.
11/1931, um skatt af húseignum í Neskaupstað þar
sem þar á móti tilætlunin hefir verið, að þiggja
önnur mannvirki á lóðum en hús undan gjaldi,
hvort sem það hefir verið til ríkis eða bæjarfélags
eða hrepps, þá virðist hafa verið talin þörf á því
að taka þau undan berum orðum, sbr. 9. gr. laga
nr. 22/1915, um ábúðarskattinn forna, og nú 1. gr.
laga nr. 66/1921 um fasteignagjaldið til ríkissjóðs,
1. gr. laga nr. 16/1921, um lóðargjald á Akureyri,
og lög nr. 22/1922, um skatt af lóðum og lendum
í Húsavikurhreppi.
 

 

938

Samkvæmt þessu virðist svo sem þurft hefði ó-
tvírætt að undanþiggja í lögum oftnefnd mann-
virki á lóðum í Reykjavík fasteignagjaldinu sam-
kvæmt lögum nr. 36/1924, eins og gert er i fjórum
hinum síðastnefndu lögum hér að framan, ef til-
ætlunin hefði verið, að eigi skyldi svara af þeim
fasteignagjaldi. En með því að slík undanþága er
eigi fyrir hendi, verður að telja gjald það, er í máli
þessu greinir, réttilega álagt og ber því að stað-
festa hinn áfrýjaða úrskurð.

Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður fyr-
ir hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt yera:
Hinn áfrýjaði úrskurður á að vera órask-

aður.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.

 

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Með því að Ágúst J. Johnson, bankaféhirðir, Sólvalla-
götu 16 hér í bænum hefir eigi fengizt til að greiða eftir-
stöðvar af fasteignagjaldi (lóðargjaldi) af húseign sinni
nr. 16 við Sólvallagötu fyrir árið 1933, að upphæð kr.
17,25 með gjalddaga 2. janúar 1933, hefir bæjargjaldkeri
Aeykjavíkur krafizt lögtaks í greindum eftirstöðvum
gjaldsins, en gerðarþoli hefir mótmælt því, að lögtakið
næði fram að ganga og hefir ágreiningurinn verið lagður
undir úrskurð fógetaréttarins.

Gerðarþoli byggir neitun sína um greiðslu hinna um-
kröfðu eftirstöðva, sem eru lóðargjaldseftirstöðvar, á því,
að í ár hafi lóðargjaldið ekki aðeins verið reiknað af
matsverði lóðarinnar sjálfrar, heldur einnig af matsverði
mannvirkja á lóðinni, sem eru girðingar um hana, en
slíkt hafi ekki átt sér stað síðan lög nr. 36 frá 1924 gengu
í gildi, enda sé óleyfilegt samkvæmt þeim lögum að leggja
939

fram, að upptalning 2. gr. laganna, á þvi sem gjaldskylt
fasteignagjald á mannvirki á lóðum. Heldur hann því
sé, sé tæmandi, og að með því að hvergi sé þar minnst á
mannvirki á lóðum, þá séu mannvirki önnur en hús, svo
sem girðingar um lóðirnar og þ. h. ekki skattskyld. Þessi
skoðun styðst og við meðferð málsins á Alþingi, þegar lög
þessi voru sett og komi fram bæði í greinargerð frum-
varpsins og í umræðunum á Alþingi.

Gerðarbeiðandi heldur því aftur á móti fram, að sam-
kvæmt 1. gr. laga nr. 36 frá 1924 sé objektið fyrir gjaldinu
allar fasteignir, upptalningin í a-c lið 2. gr. sé aðeins til
að ákveða mismunandi gjaldstiga af hinum ýmsu fasteign-
um og þá heldur ekki nein takmörkun á 1. gr. og alveg
skýlaust verði þetta þegar litið sé á það ákvæði 2. gr., að
fasteignagjaldið skuli miða við virðingarverð eftir fast-
eignamatslögunum. En 6. gr. Í. mgr. fasteignamatslag-
anna nr. 22 frá 1915, hljóðar svo:

„Húseignir allar í kaupstöðum, kauptúnum og þorpum
skal meta svo, að húsin séu metin sér í lagi og lóð sú og
mannvirki, er hverri húseign fylgir, sér í lagi“.

Samkvæmt því beri að skýra 1. og 2. gr. laga nr. 36 frá
1924 með hliðsjón af nýnefndri 6. gr. laga frá 1915, en
samkvæmt henni beri að virða húseignir sérstaklega og
lóðir og mannvirki fyrir sig, og séu þvi mannvirkin gjald-
skyld með lóðunum, að öðrum kosti væri ekki fullnægt
því skilyrði 1. gr. laga nr. 36 frá 1924, að fasteignagjald
skuli leggja á allar fasteignir. Gerðarbeiðandi bendir og
á að rikissjóður hafi innheimt fasteignaskattinn á sama
hátt samkvæmt 1. gr. laga nr. 66 frá 1921, sem sé orðuð
á sama veg og 2. gr. laga nr. 36, 1924, sem sé vísi til fast-
eignaskattslaganna.

Samkvæmt þessu sé hið umkrafna gjald löglega á lagt.

Gerðarþoli hefir aftur á móti haldið því fram, að þetta
sé ekki rétt skýring á 6. gr. fasteignamatslaganna, enda
hafi lögin ekki verið framkvæmd svo, lóðirnar hafi verið
virtar fyrir sig og mannvirkin sér í lagi og þetta hafi ein-
mitt allir vitað þegar lög nr. 36 frá 1924 voru sett, enda
sé 5. gr. laga nr. 14 frá 1922 um skattmat fasteigna, í sam-
ræmi við þetta.

Með lögum nr. 36 frá 1924 var sú grundvallarbreyting
gerð á skattgjaldi til bæjarsjóðs af fasteignum, að leiddur
 

940

var í lög verðskattur af fasteignum, fasteignagjald, í stað
gjalda sem eingöngu var miðað við flatarrúm. Gjaldið er
lagt á allar fasteignir, nema þær sem sérstaklega eru und-
anþegnar, og gjaldið er miðað við „virðingarverð eftir
fasteignamatslögunum“. Í 6. gr. laga nr. 22/1915 eru fyrir-
mæli um það hvernig haga skuli virðingu á húseignum í
kaupstöðum, og koma þá fram tvær greinar skatísiofns-
ins, önnur er húsin en hin lóðin og mannvirki á henni,
önnur en húsin. Lög nr. 36 frá 1924 nefna ekki mann-
virki, en hvorki af þessu út af fyrir sig né undirbúningi
laganna verður ráðið, að virðingarverð mannvirkja skuli
undanþegið fasteignagjaldinu. Ef sú hefði verið ætlunin,
þá hefði í þessum lögum átt að vera fyrirmæli um, gegn
ótviræðu orðalagi 6. gr. laga nr. 22 frá 1915 og þrátt fyrir
ákvæði niðurlags 5. gr. laga nr. 14 frá 1922, að þessi mann-
virki skyldu metin sérstaklega. Þá hefir það ennfremur
líkindin á móti sér, að nokkur hluti verðmætis fasteign-
ar skuli undanþeginn fasteignagjaldi án þess að það sé
berum orðum framtekið, svo sem er í 1. gr. laga nr. 66 frá
1921 og lögum nr. 22 frá 1922 um skatt til sveitarsjóðs af
lóðum og lendum í Húsavíkurhreppi. Þegar nú hér við
bætist, að það er meginregla, að lóð sem ekki fylgir hús-
eign, skal meta ásamt mannvirkjum, þá þykir það ekki
verða dregið í efa, að orðið lóð í 2. gr. Þ. lið laga nr. 36
frá 1924 taki einnig til mannvirkja, er vera kunna á lóð-
inni og lóðargjaldið skuli reiknast af heildarverðinu. Hið
umkrafða gjald telst því löglega á lagt og lögtakið fram
að ganga.

Það athugast að dráttur sá, sem orðið hefir á uppkvaðn-
ingu úrskurðarins, stafar af önnum og fjarveru fulltrúans.
941

Föstudaginn 12. okt. 1934.

Nr. 117/1933. Freygarður Þorvaldsson
(Stefán Jóh. Stefánsson)
segn
borgarstjóra Reykjavíkur, f. h. bæj-
arsjóðs (Garðar Þorsteinsson).
Lögtak ómerkt vegna formgalla.
Lögtaksgerð fógetaréttar Reykjavíkur 6. febr. 1933.

Dómur hæstaréttar.

Við niðurjöfnun útsvara í Reykjavík 1931 var á-
frýjanda gert að greiða kr. 451,00 í útsvar til bæj-
arsjóðs, og árið 1932 var honum sömuleiðis gert
að greiða kr. 410,00 í útsvar. Áfrýjandi greiddi
hvorugt þessara útsvara og var því beiðst lögtaks
á þeim, hinn 6. nóv. 1931 á útsvarinu fyrir það ár,
og hinn 15. nóv. 1932 á útsvarinu fyrir 1932. Úr-
skurður fógeta um að lögtak skyldi fram fara
gekk um útsvarið fyrir 1931 hinn 9. nóv. 1931, en
um útsvarið fyrir 1932 hinn 16. nóv. 1932. Síðan
var ekkert gert til framkvæmdar lögtaki á kröfum
þessum, þar til hinn 6. febr. 1933. Var þá í fógeta-
rétti Reykjavíkur framkvæmt lögtak fyrir umgetn-
um útsvörum ásamt dráttarvöxtum og kostnaði,
í hálfri húseigninni nr. 27 við Laugaveg hér í bæn-
um, sem er eign áfrýjanda.

Lögtaksgerð þessari hefir áfrýjandi, að fengnu
áfrýjunarleyfi dags. 20. okt. 1933, skotið til hæsta-
réttar með stefnu útgefinni 26. okt. 1933, og hefir
hann gert þær réttarkröfur, að hin áfrýjaða lög-
taksgerð verði úr gildi felld, og að stefndi verði
dæmdur til að greiða sér málskostnað í hæstarétti
eftir mati réttarins. Af hálfu stefnda er krafizt
 

942

staðfestingar lögtaksgerðarinnar og málskostnað-
ar í hæstarétti.

Kröfur sinar byggir áfrýjandi fyrst og fremst á
því, að ýmsir formgallar hafi verið á lögtaksgerð-
inni, og ennfremur, að því er snertir útsvarið fyrir
árið 1931, á því, að lögtaksréttur hafi verið fyrnd-
ur, og, að því er snertir útsvarið fyrir árið 1932,
á því, að það sé ólöglega álagt, þar sem hann það
ár eigi hafi verið útsvarsskyldur í Reykjavik.

Að því er snertir fyrsta atriðið, form lögtaks-
gerðarinnar, hefir áfrýjandi bent á það, að aðeins
einn maður hafi undirritað serðina sem réttarvott-
ur. Í upphafi gerðarinnar er að vísu sagt, að fó-
getarétturinn hafi verið haldinn af fulltrúa lög-
manns með undirrituðum vottum, sem þó eigi eru
nafngreindir, en undir gerðina hefir aðeins einn
maður ritað sem vottur. Brestur því gegn mótmæl-
um áfrýjanda, sönnun fyrir þvi, að gerðin hafi far-
ið fram löglega að þessu leyti og verður þegar af
þeirri ástæðu að taka kröfu áfrýjanda til greina.
Ber því að fella hina áfrýjuðu lögtaksgerð úr gildi
og þykir eftir þeim málsúrslitum rétt að stefndi
greiði áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti með
200 krónum.

Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða lögtaksgerð skal úr gildi felld.
Stefndi, borgarstjóri Reykjavíkur, fyrir hönd
bæjarsjóðs, greiði áfrýjanda, Freygarði Þor-
valdssyni, 200 krónur í málskostnað í hæsta-
rétti að viðlagðri aðför að lögum.
943

Föstudaginn 12. okt. 1934.

Nr. 60/1934. Kristófer Eggertsson
(Stefán Jóh. Stefánsson)
segn
Gunnari E. Benediktssyni og Þorleifi
Jónssyni (Enginn).

Fyrning skuldar.

Dómur gestaréttar Hafnarfjarðar 13. marz 1934: Stefnd-
ur, skipstjóri Kristófer Eggertsson, Akranesi, greiði stefn-
anda, Þorleifi Jónssyni, bæjarfulltrúa í Hafnarfiði, vegna
málflutningsskrifstofu Gunnars E. Benediktssonar á Þor-
leifs Jónssonar, kr. 507,67, ásamt 6% ársvöxtum af hinni í-
dæmdu upphæð frá 1. janúar 1932 til greiðsludags og í
málskostnað kr. 83,70.

Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá
lögbirtingu hans undir aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Þegar mál þetta var þingfest í hæstarétti mætti
enginn af hálfu hinna stefndu. Hefir málið því ver-
ið rekið skriflega samkv. 38. gr. hæstaréttarlaganna,
og er dæmt eftir N. L.1—-4—32. og 2. gr. tilsk. 3.
júní 1796.

Áfrýjandi hefir krafizt þess, að hann verði sýkn-
aður af öllum kröfum hinna stefndu, og að þeir
verði dæmdir til að greiða honum málskostnað fyr-
ir undirrétti og hæstarétti eftir mati réttarins.

Krafa sú, sem mál þetta er risið út af, er verzlun-
arskuld við firmað „Verzlun Böðvarssona“ í Hafn-
arfirði, sem stefndu telja sig hafa fengið framselda
til eignar.

Það er upplýst í málinu, að á árinu 1920 réðst á-
frýjandi í þjónustu firmans „Verzlun Böðvarssona“
í Hafnarfirði og starfaði hjá verzluninni sem skip-
 

944

stjóri þar til síðari hluta ársins 1923, og er áfrýj-
andi í bókum verzlunarinnar talinn skulda henni í
árslok 1923 kr. 591,19, að meðtöldum vanreiknuð-
um kostnaði að upphæð kr. 20,15, er áfrýjanda voru
færðar til skuldar á árinu 1921.

Um áramótin 1928—1929 réðst áfrýjandi aftur í
þjónustu Böðvarssona og starfaði enn hjá þeim
sem skipstjóri til síðari hluta ársins 1931 og var þá
viðskiptareikningi hans við verzlunina haldið á-
fram, þannig að skuldin frá árinu 1923 var færð í
hinn nýja viðskiptareikning hans, og virðist kaup
hans á þessum árum hafa numið kr. 83,52 meira en
úttekt hans á sama tíma, og er skuld hans í bókum
verzlunarinnar í árslok 1931 talin 507,67 eða kr.
83,52 lægri en í árslok 1923.

Fyrir undirrétti hélt áfrýjandi því fram, að hann
í raun og veru hafi ekki skuldað verzlun Böðvars-
sona neitt í árslok 1923, þótt bækur verzlunarinn-
ar sýni hið gagnstæða, og komi það til af því, að
honum hafi verið vanfærðar til tekna ýmsar upp-
hæðir, sem hann þó hefir eigi gert nánar grein
fyrir, en hér í rétti byggir áfrýjandi sýknukröfu
sína eingöngu á því, að skuld þessi, þó einhver
hafi verið sé nú fyrnd.

Það er nú eigi ágreiningur um það í málinu, að
fullur fyrningarfrestur hefir verið liðinn, er á-
frýjandi á ný gekk í þjónustu Böðvarssona um
áramótin 1928—-29, en hinir stefndu hafa haldið
því fram í undirrétti, að áfrýjandi hafi jafnan við-
urkennt skuldina frá 1923 og lofað að greiða hana
af kaupi sinu hjá verzluninni árið 1929—31 og
þessu til styrktar benda þeir á, að áfrýjandi hafi
árlega fengið reikning frá verzluninni, þar sem
skuldin hafi verið færð honum til útgjalda, og

 
945

hafi hann aldrei hreyft neinum athugasemduin
við það.

Þessari staðhæfingu hinna stefndu hefir áfrýj-
andi mótmælt. Hann heldur því fram, að hann hafi
ekki vitað um það, að Böðvarssynir hafi talið hann
í skuld við verælunina í árslok 1923, hann neitar
því að hann hafi nokkurn tima viðurkennt skuld
þessa eða lofað að greiða hana, og loks neitar hann
að hafa nokkurn tíma fengið reikninga frá verzl-
uninni, er sýni skuld þessa.

Gegn þessari neitun áfrýjanda hafa stefndu eigi
fært sönnur á, að áfrýjandi hafi sérstaklega viður-
kennt skuldina frá 1923 eða lofað að greiða hana
af kaupi sínu árin 1929—31.

Það hefir eigi heldur verið upplýst gegn neit-
un áfrýjanda, að hann hafi fengið reikninga yfir
viðskiptin 1928—1931, þar sem skuld þessi hafi
verið tilfærð, og viðurkenning hans á skuldinni
með n:ótmælalausri viðtöku á slíkum reikningum
kemur því eigi til álita. Loks bendir það, að áfrýj-
andi hefir fengið kaup sitt árin 1929— 1931 greitt
að fullu, að undanteknum kr. 83,52, sem er örlítill
hluti af kaupi hans þessi ár, til þess að verzlun
Böðvarssona hafi ekki veitt honum ástæðu til að
halda, að hann yrði krafinn um hina umstefndu
skuld.

Með því, að þannig brestur sönnun fyrir því, að
hin umstefnda krafa hafi verið viðurkennd eftir
að fyrningarfrestur hófst, 31. dez. 1923, verður að
fallast á, að krafan hafi verið fyrnd, er mál þetta
var höfðað í héraði, og ber því að fella hinn áfrýj-
aða gestaréttardóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af
kröfum stefndu, en eftir atvikum þykir rétt að
málskostnaður í héraði og hæstarétti falli niður.
946

Því dæmist rétt vera:

Áfrýjandi, Kristófer Eggertsson, á að vera
sýkn af kröfum stefndu, Gunnars E. Benedikts-
sonar og Þorleifs Jónssonar í máli þessu.

Málskostnaður í héraði og hæstarétti falli

niður.

 

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Með stefnu útgefinni 26. maimán. f. á. hefir stefnand-
inn, Þorleifur Jónsson, bæjarfulltrúi í Hafnarfirði, með
heimild í lögum nr. 59, 1905, höfðað mál þetta gegn skip-
stjóra, Kristófer Eggertssyni, Akranesi, til greiðslu á skuld
að upphæð kr. 507,67, er stofnuð hafi verið við firmað,
Verzlun Böðvarssona, samkvæmt reikningi, er honum hafi
verið framseld. Svo og til greiðslu 6% ársvaxta af upphæð
þessari frá 1. jan 1932 og málskostnaðar samkvæmt reikn-
ingi, eða eftir mati réttarins. Skuld þessari hefir stefnd-
ur eða umboðsmaður hans mótmælt sem rangri og raka-
lausri, og sem ósundurliðaðri og ef um nokkra skuld sé
að ræða, sem hann mótmælir, þá sé hún fyrir löngu síð-
an fyrnd lögum samkvæmt.

Kveðst stefndur á árinu 1920 hafa komið í þjónustu
greinds firma og starfað þar sem skipstjóri í 2% ár eða
til miðs árs 1923 og hafi hann á því tímabili haft allmikil
viðskipti við firma þetta og ýmist skuldað þar eða átt
inni, en þegar hann fór á árinu 1923 hafi reikningar ver-
ið uppgerðir og honum greitt það, er hann átti inni, en
úr því hafi hann starfað annarsstaðar, þar til hann í dez-
ember 1928 hafi ráðizt af nýju sem skipstjóri hjá ofan-
greindu firma og starfað þar til 1931 og hann þá ekkert
skuldað firmanu heldur átt töluvert inni þar, sem eigi
hafi verið fært honum til tekna, sem sé 1500 kr., eða kaup
og fæði í 3 mánuði, eftir að hann fór frá skipinu Andey,
sem hann þá hafi verið með undanfarin 2—3 ár, án upp-
sagnarfrests eftir siglingarlögunum, minnst 3 mánaða, en
á tímabilinu 1923—1929 hafi hann engin viðskipti haft
við ofangreint firma, og hann enga reikninga fengið frá
947

firmanu þennan tima, enda hann og eigi skuldað neitt og
sé því um fyrnda skuld að ræða, ef nokkur sé eða hafi
verið, sem hann mótmælir.

Undir rekstri málsins hefir stefnandinn lagt fram sund-
urliðaðan reikning fyrir tímabilið frá 1. janúar 1923 til
10. ágúst sama ár, er sýnir skuld frá f. ári, kr. 215,27, en
við árslok kr. 591,19, og er svo upphæð þessi tilfærð ár-
lega á reikningi firmans til ársloka 1927 eða 1. jan. 1928,
en 7. dez. það ár eru stefnandanum færðar til skulda sem
peningar kr. 200,00 og 31. sama mánaðar kr. 100, svo
skuld við árslok 1928 reiknast kr. 891,19, en í árslok 1931
er skuld stefnds við firmað talin vera hin sama og hin
umstefnda skuld, kr. 507,67, og heldur stefnandinn því
fram í málinu, að hin umstefnda upphæð eigi sé fyrnd
heldur lokaskuld frá þessum tima, þar sem stefndum hafi
árlega verið sendur reikningur yfir viðskiptin eins og
föst venja hafi verið hjá firmanu með alla viðskiptamenn
þess og stefndum þá vitanlegt, að fyrgreind upphæð, kr.
591,19, hafi verið honum tilfærð á árlegum reikningi og
er viðskiptin byrjuðu aftur hafi hann samþykkt hana og
á árinu 1929 greitt alla hina eldri skuld, svo og úttekt kr.
300 í dezember 1927, en svo með áframhaldandi viðskipt-
um orðinn skuldugur verzluninni um kr. 643,15 og við-
skiptin svo endað með hinni umstefndu skuldarupphæð.
Kröfu stefnds útaf vanfærðum 1500 kr. í kaup og fæði,
sem stefndur undir rekstri málsins hefir talið rétt að lög-
sækja stefnanda fyrir með gagnsókn eða sérstaklega, hefir
stefnandinn mótmælt sem endaleysu, en stefndur eigi
gagnsótt hann fyrir. Með því að stefndur hefir haldið því
fram, að endanleg uppgerð hafi farið fram á viðskiptum
hans við oftgreint firma, bæði þegar þau enduðu 1923 og
1931, hlýtur honum að hafa verið kunnugt um reiknings-
færslu firmans á einn eða annan hátt, í bæði skiptin, og
þá einnig er hann hóf viðskiptin að nýju 1927, og þar sem
engin grein er gerð Íyrir því, á hvaða grundvelli öðrum
en framlögðum reikningum firmans, sem eigi í einstökum
liðum hefir verið mótmælt, uppgert hafi verið endanlega
Þeirra á milli, og loks hin umstefnda upphæð lægri en
upphæð sú, sem talin er fyrnd vera, virðist svo sem sú
upphæð hafi með samþykkt stefnds runnið inn í hin síð-
ari viðskipti stefnds og firmans, beint eða óbeint, og hin
 

948

umstefnda upphæð því eigi talin fyrnd vera og ber því að
taka kröfur stefnanda til greina, einnig að því er um-
krafinn málskostnað, kr. 83,70, áhrærir.

Mánudaginn 15. okt. 1934.
Nr. 63/1934. Valbjörg Kristmundsdóttir
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Páli Þorleifssyni (Enginn).

Barnsfaðernismál.

Dómur hæstaréttar.

Með bréfi dómsmálaráðuneytisins dags. 31. júlí
1933 var stefnanda máls þessa, Valbjörgu Krist-
mundsdóttur, samkvæmt heimild þeirri, sem veitt er
i 30. gr. hæstaréttarlaganna, leyft að fá barnsfað-
ernismálið nr. 47/1932: Valbjörg Kristinundsdótt-
ir gegn Páli Þorleifssyni af nýju tekið fyrir í hæsta-
rétti, þótt það hefði verið dæmt þar að efni til þ.
24. okt. 1932. Samkvæmt leyfi þessu var málinu
stefnt fyrir hæstarétt með stefnu dags. 26. okt. t.
á., en því var vísað frá réttinum með dómi 9. apríl
þ. á. fyrir þá sök, að sönnun þótti bresta fyrir því,
að stefnan hefði verið löglega birt stefnda, er ekki
lét mæta í réttinum.

En nú hefir Valbjörg Kristmundsdóttir, er fengið
hefir gjafsókn og sér skipaðan talsmann, og leyfi
til að leggja fram ný skjöl og skilríki, stefnt mál-
inu á ný fyrir hæstarétt með stefnu dags. 23. apríl
þ. á. og hefir hún gert þær réttarkröfur, að stefndi.
Páll Þorleifsson, verði dæmdur faðir barnsins
Emil Ottó, er hún ól fullburða þ. 26. júlí 1930, og
949

einnig dæmdur til að greiða meðlag með því og
barnsfararkostnað eftir úrskurði yfirvalds svo og
málskostnað að skaðlausu eins og málið væri eigi
gjafsóknarmál að meðtalinni þóknun til hins skip-
aða talsmanns hennar, allt ef stefnandi vinnur eið
að því eftir löglegan undirbúning að stefndi hafi
haft samfarir við hana á tímabili því, er umrætt
barn gæti verið getið.

Stefndi hefir hvorki mætt né látið mæta í hæsta-
rétti, enda þótt stefnan hafi verið honum löglega
birt. Hefir málið því verið flutt skriflega samkv.
38. gr. hæstréttarlaganna og er dæmt samkv. N. L.
1—1-32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796.

Þegar málið var í fyrstu til meðferðar í hæsta-
rétti lá fyrir í því eindregin og endurtekin neitun
stefnda á því, að hafa haft samfarir við stefndanda.
Hinsvegar hafði hún ekki verið fyllilega samkvæm
sjálfri sér í framburði sínum fyrir lögreglurétt-
inum.

Í fyrstu hafði hún borið það, að síðustu sam-
farir hennar og stefnda, er hún taldi barnið vera
ávöxt af, hefði átt sér stað í baðstofunni á Hjarð-
arbóli þegar allt hitt heimilisfólkið hefði verið úti
við. Síðan er stefndi hafði bent á það, að í bað-
stofunni hefði verið rúmliggjandi kona, svo að
hann og stefnandi hefðu ekki getað haft tækifæri
til að vera þar ein, breytti hún framburði sinum
á þá leið, að samfarir þessar hefðu átt sér stað í
rúmi hennar í baðstofunni að næturþeli, er hitt
fólkið var í svefni. Úrslit málsins urðu því þau, að
stefnda var dæmdur svnjunareiður, en eið þennan
hefir hann enn ekki unnið.

Af hálfu stefnanda eru nú ný gögn komin fram
í málinu, er eigi lágu fyrir hæstarétti, þegar málið
 

950

var dæmt þar 24. okt. 1932. Eru það tvö bréf, er
stefndi hefir skrifað stefnanda 9. april og 5. mai
1930. Hefir stefndi í lögreglurétti Snæfellsness-
cg Hnappadalssýslu 15. maí f. á. kannazt við að
hafa skrifað bæði bréfin. Fyrra bréfið segir stefndi
að hafi verið svar við bréfi, er hann hafi nokkru
áður fengið frá stefnanda, en af ummælum henn-
ar í því bréfi, kveðst hann hafa skilið, að hún væri
með barni, og ætlaði að kenna honum það, og stefn-
andi hefir í lögreglurétti Reykjavíkur 11. f. m.
borið, að nokkru áður en hún fekk þetta bréf hafi
hún skrifað stefnda og óskað eftir því, að hann
hjálpaði sér um peninga til að greiða með kostn-
að við fæðinguna. En þetta bréf hefir ekki komið
fram í málinu og er talið eyðilagt. Orð stefnda í
svarbréfinu, sem að vísu eru nokkuð á huldu, verða
eigi skilin á aðra leið en þá, að hann færist undan
að vera faðir að barni því er stefnandi átti í vænd-
um. En jafnframt er það upplýst, að innan í bréfi
þessu lá blýantsritaður miði, er stefndi hefir kann-
azt við að hafa skrifað og látið innan í bréfið. Á
miðanum stendur: „Vertu hughraust ég hjálpa þér
eftir mætti“. Stefndi hefir skýrt svo frá, að hann
hafi sýnt konu sinni sjálft bréfið, en kveðst ekki
muna til þess að hafa sýnt henni miðann, en hann
segist eigi hafa skrifað til þess að draga úr neitun
sinni í bréfinu á faðerni að væntanlegu barni
stefnanda, heldur aðeins til að láta hana vita enn
frekara enn hann gerði það í bréfinu, að þau hjón-
in vildu hjálpa henni. Með siðara bréfinu sendi
stefndi stefnanda peninga, er hann hafði tekið fyr-
ir hana úr sparisjóði, tekur það fram um leið, að
hann þá ekki geti hjálpað henni um neitt vegna
peningaleysis, en stefnandi hefir fyrir lögreglurétti
951

Reykjavikur 11. f. m. borið það, að hún hafi ekki
átt neina peninga hjá stefnda fyrir vinnu þegar
þetta bréf var ritað, og bendir því bréfið til þess,
að stefndi hafi talið sér skylt að veita stefnanda
peningahjálp.

Rétturinn verður nú að líta svo á, að þessi gögn,
einkum miði sá, sem fylgdi bréfinu frá 9. apríl
1930, með hliðsjón af atvikum við sendingu hans
veiki neitun stefnda á þvi að hafa haft samfarir
við stefnanda svo mjög, að niðurstaða málsins
mundi hafa orðið önnur, ef þau hefðu komið fram,
er málið fyrr var til meðferðar í réttinum. Þykir
því rétt að breyta hinum fyrra dómi, og láta nú
úrslit málsins vera komin undir eiði stefnanda
samkvæmt kröfu hennar þannig, að ef hún innan
10 vikna frá uppsögn dóms þessa, vinnur eið að
því á varnarþingi sínu eftir löglegan undirbúning,
að hún hafi haft samfarir við stefnda á tímabilinu
frá 10. sept. til 29. okt. 1929, þá skuli stefndi teljast
faðir barnsins Emil Ottó, er hún ól 26. júli 1930,
og ber stefnda þá að greiða allan kostnað málsins
í undirrétti og hæstarétti, eins og málið hefði eigi
verið rekið með gjafsókn, þar með talið málflutn-
ingskaup til skipaðs talsmanns áfrýjanda fyrir
hæstarétti, er ákveðst 80 kr.

En verði stefnanda hinsvegar eiðfall á stefndi að
vera sýkn af kröfum hennar og fellur þá máls-
kostnaður í báðum réttum niður og greiðist þá
kaup talsmanns stefnanda af almannafé.

Þvi dæmist rétt vera:
Ef stefnandi, Valbjörg Kristmundsdóttir,
innan 10 vikna frá uppsögn dóms þessa, eftir

löglegan undirbúning vinnur eið að því á varn-
26
952

arþingi sínu, að hún hafi haft samfarir við Pál
Þorleifsson á tímabilinu frá 10. sept. til 29. okt.
1929, skal stefndi teljast faðir sveinbarns þess,
að nafni Emil Ottó, er stefnandi ól 26. júlí 1930
og vera skyldur til að greiða að sinum hluta
n:eðlag með barninu og Þbarnsfararkostnað
eftir yfirvaldsúrskurði, og ennfremur allan
kostnað málsins fyrir undirrétti og hæstarétti
eins og það hefði eigi verið gjafsóknarmál, þar
á meðal málflutningslaun til talsmanns stefn-
anda í hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
manns Stefáns Jóh. Stefánssonar, 80 kr.

Verði áfrýjanda aftur á mófi eiðfall, skal
stefndi vera sýkn af kröfum hennar og fellur
þá málskostnaður í báðum réttum niður og
fyrgreint kaup talsmanns áfrýjanda greiðist
þá af almannafé.

Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.

Mánudaginn 15. okt. 1934.
Nr. 100/1934. Réttvísin og valdstjórnin:
(Th. B. Lindal)
gegn
Jakob Hinrik Helgasyni
(Garðar Þorsteinsson)
Stuldur. Brot gegn lögum 31/1923 og 64/1930 o. fl.

Dómur aukaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 10. apríl
1934: Jakob Hinrik Helgason, vinnumaður, til heimilis á
953

Íshússtig 3 í Keflavík, sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 3 mánuði. — Hann greiði allan af málinu
leiddan og leiðandi kostnað, og loks kr. 28,00 í skaða-
bætur til þurrabúðarmanns Odds Pálssonar, Klapparstíg nr.
12 í Kekflavík, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa.

Dóminum að öðru leyti að fullnægja undir aðför að
lögum.

Dómur hæstaréttar.

Stuldur sá, er ákærði framdi 13. dezbr. 1933, er
ein þeirra athafna, sem lýst er í 4. tölulið 231 gr.
almennra hegningarlaga, en stuldur hans 16. s. m.
heyrir þar á móti undir 6. gr. laga nr. 51/1928. Og
með því að brjóta rúður ásamt bróður sínum í í-
búðarhúsi í Keflavík nóttina milli 11. og 12. jan.
þ. á. þá hefir hann gerzt brotlegur við 298. gr. sömu
laga. Verður að telja sök út af þessu réttilega sótta
í þessu máli, með því að ákærði raskaði almenn-
um friði í sambandi við þessar athafnir sínar. Fyr-
ir þessi brot ber að dæma ákærða til refsingar eft-
ir 6. og 7. gr. laga nr. 51/1928 og 298. gr. almennra
hegningarlaga, og þykir refsingin fyrir þau, með
hliðsjón af 63. gr. síðastnefndra laga, hæfilega á-
kveðin 120 daga fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi.

Þá hefir ákærði með flutningi á 12 flöskum af
genever úr útlendum togara þann 1. dez. 1933 serzt
brotlegur við 1. gr. laga nr. 64/1930, og varðar það
brot við 2. tölulið 27. gr. sömu laga. En með flutn-
ingi sínum á 24 whiskyflöskum í land úr sama tog-
ara 9. jan. 1934, og sölu þeirra að nokkru leyti hefir
hann gerzt brotlegur við 1. og 11. gr. nefndra laga,
og varða þessi brot hans refsingu eftir 1. tölulið
27. gr. og 32. gr. sömu laga.

Með ferðum sínum áðurnefndum út í áðurgreind-
an togara, mökum sínum við menn þar úti í skip-
954

inu og flutningi á manni þaðan í land og farangri

hans hefir ákærði gerzt brotlegur við 1. gr. laga
nr. 31/1923, og varðar það brot refsingu eftir 27.
gr. laga nr. 34/1902.

Þá hefir ákærði verið ölvaður á almannafæri í
Keflavík nóttina milli 11. og 12. jan. 1934, og hefir
þar með brotið ákvæði 16. gr. laga nr. 64/1930 og
varðar það brot hans refsingu eftir 36. gr. sömu
laga.

Loks hefir bróðir ákærða borið það, að kvöldið
11. jan. 1934 hafi hann ásamt ákærða neytt áfengis
á opinberum veitingastað í Keflavík. En með því að
cigi verður séð, að ákærði hafi nokkurn tíma ver-
ið spurður um þetta atvik í rannsókn málsins, þyk-
ir eigi sannað, að hann hafi gerzt brotlegur að þessu
leyti.

Fyrir framantalin brot sin á áfengis- og sóttvarn-
arlögum þykir refsing hans hæfilega ákveðin 10
daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og 1200
króna sekt í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar
45 daga einfalt fangelsi, ef hún greiðist ekki innan
4 vikna frá birtingu dóms þessa. Loks greiði ákærði
samkvæmt 27. gr. laga nr. 64/1930 40 króna gjald í
ríkissjóð fyrir hvern lítra hins innflutta áfengis, er
ætla má að verið hafi 27 lítrar, eða 1080,00 krónur.

Með því að ætla má að ákærði hafi í félagi með
bróður sínum brotið 3 rúður í húsi Odds Pálssonar
í Keflavík, þykir mega staðfesta ákvæði hins áfrýj-
aða dóms um bætur fyrir þær. Krafa um iðgjöld
fyrir hinn stolna fisk hefir ekki komið fram í mál-
inu, og verða þau því eigi ákveðin í þessum dómi.

Eftir þessum málsúrslitum ber að dæma ákærða
til að greiða allan kostnað af málinu í héraði eins
og í hinum áfrýjaða dómi segir, og allan áfrýjunar-
955

kostnað þess, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 100 kr.
til hvors.

Auk þess, er áður segir, er það aðfinnsluvert, að
héraðsdómarinn hefir alls eigi greint nægilega
slöggt brot ákærða í hinum áfrýjaða dómi og alls
cigi látið laga nr. 51/1928 getið né heldur nefnt
hokkur sérstök áfengis- eða sóttvarnarlög eða við
hvaða greinir þeirra brot ákærða varði.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Jakob Hinrik Helgason, sæti 130
daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Svo greiði hann 1200 kr. sekt í ríkissjóð, og
komi 45 daga einfalt fangelsi í stað sektarinn-
ar ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá birt-
ingu dóms þessa.

Svo greiði ákærði 1080 kr. gjald í ríkissjóð af
hinu ólöglega innflutta áfengi.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu
skaðabóta og sakarkostnaðar í héraði eiga að
vera óröskuð.

Loks greiði ákærði allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna, Theódórs
Lindal og (Garðars Þorsteinssonar, 100 kr. til
hvors.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-

för að lögum.
 

956

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Með eigin játningu hins ákærða, sem er 18 ára að aldri,
fæddur og uppalinn í Keflavík í Gullbringusýslu, hjá for-
eldrum sinum þar, og öðrum upplýsingum í málinu, er það
nægilega sannað, að hann aðfaranótt 13. dez. f. á. og að-
faranótt 16. s. m. hafi farið inn í fiskverkunarhús Guð-
mundar kaupmanns Kristjánssonar í Keflavík, svo nefnt
„Bryggjuhús“, er í voru geymd ca. 1000 skpd. af verkuðum
saltfiski, þar af ca. 300 skpd. af ópökkuðum fiski, í fyrra
skiptið inn um gluggarúðugat á þeirri hlið hússins, er vissi
að höfninni, og síðan gengið yfir húsið og opnað það í
öðrum enda hússins eða krækt upp hurð götumegin, látið
síðan 5 pakka af fiski, er innsaumaður var í striga, á hand-
vagn, er hann hafi tekið fyrir utan fiskþurkunarhús sama
manns þar í nándinni, svonefnda „Gömlubúð“, og ekið
fiski þessum að bifreiðinni G. K. 24, eigandi bifreiðar-
stjóri Ólafur Guðmundssoon á Hótel Keflavík, sem hann
kvöldið áður hafði beðið að flytja fyrir sig saltfisk til
teykjavíkur, tilheyrandi bróður ákærðs, Sigurði Helga-
syni, og síðan sótt á sama vagni 3 pakka af samskonar
fiski, skorið strigann utan af pökkunum og kastað honum
í sjóinn, en látið síðan alla þessa 8 pakka ofan á þurkaðan
saltfisk, skemmdan af „rauðátu“, er hann vissi kvöldinu
áður, að flytjast átti til Reykjavíkur, en í síðara skiptið
kveðst hann hafa tekið 25 pakka úr sama húsi, einnig í
strigaumbúðum, er hann flutti í 5 ferðum á sama vagni og
áður, en þá hafi lásinn fyrir hurð hússins staðið opinn
vegna þess, að þá hafi menn verið að kynda til fiskþurk-
unar, og hann vitað af þeim í næsta húsi, áföstu við fisk-
seymsluhúsið, sem eigi hafi orðið hans varir, og hann
látið á sömu bifreið og áður án umbúða, en kvöldið áður
hafi hann beðið eiganda hennar að flytja fisk til Reykja-
víkur, og sem í bæði skiptin hafi komið á óvart flutning-
ur ákærða á fiskinum á bifreiðina. Kveður ákærður sreind-
an bifreiðarstjóra hafa vitað, að allur þessi fiskur hafi verið
stolinn, en hann engin afskipti haft af fiskinum, nema að
flytja hann fyrir sig til Reykjavíkur, en bifreiðarstjóri þessi
hefir cindregið neitað að vita nokkuð um það, að fiskur-
inn væri þannig tilkominn, og hann að nokkru leyti fært
líkur fyrir því að svo væri eigi, að hans vitund.

Allan þennan fisk, er fyr um getur, samtals 33 pakka,
957

50 kg., kveðst ákærður hafa selt í Reykjavík, þar af 15
pakka til verzlunarinnar „Von“, Laugavegi 55, fyrir kr.
12,50 pakkann, 1 pakka manni, er þar hafi verið staddur,
fyrir 12 kr., og afganginn, 17 pakka hafi hann selt í fisk-
werzlun á Nönnugötu 5, fyrir 12 kr. hvern pakka, og hann
þannig fengið 403,50 kr. fyrir allan hinn stolna fisk, en
kaupmaður Gunnar Sigurðsson, eigandi verzlunarinnar
„Von“, kveðst aðeins hafa borgað 10 kr. fyrir pakkann af
Þeim 8 pökkum, er hann keypti í síðara skiptið.

Söluandvirði hins selda fisks kveðst ákærður hafa eytt
í Reykjavík á ýmsan hátt, eins og nánar er tilgreint í rétt-
arprófunum, þá 2 daga, er hann dvaldi þar, og svo í Kefla-
vik þar á eftir, og vegna ölvunar í Reykjavík geti hann
hafa týnt einhverju af fé þessu eða glatað, en þó gert grein
fyrir rúmum 330 kr., sem hann viti um að hann hafi borg-
að út og eytt af peningum þessum í Reykjavík og Kefla-
vík.

Þá er það upplýst með eigin játningu ákærðs, og á ann-
an hátt, að hann nóttina á milli 10. og 11. janúar þ. á.
hafi í ölæði brotið inn rúðu eða rúður í húsinu Klappar-
stig nr. 12 í Keflavík, ásamt bróður sínum, Hans Adolf
Helgasyni, hvar þeir voru í áfengisleit, er varð árangurs-
laus, og síðan að öllum líkindum í nokkrum öðrum hús-
um sömu nótt þar í kauptúninu.

Loks er það sannað, einnig með játningu ákærðs og á
annan hátt, að hann, ásamt bræðrum sínum Þórði og Sig-
urði, hafi að kvöldi 1. dez. f. á. farið út í togarann „Ross“,
G. Y. 329 frá Grimsby, er þeir sáu þar úti fyrir höfninni,
og flutt mann út í skip þetta, farið upp í skipið án þess
að vitað verði, að það í þeirri ferð hafi sýnt skjöl sín eða
fengið heilbrigðisvottorð, neytt þar áfengis og flutt síð-
an í land úr skipi þessu 1 kassa með 12 flöskum af Gen-
ever-brennivíni, er skipstjórinn Helgi Jónsson, seldi þeim
fyrir 1 £ eða 22,15, sem þeir þó eigi greiddu, og skiptu
þeir svo, er í land kom, áfengi þessu jafnt á milli sín, og
drukku upp næstu daga, að þeirra sögn, svo og að ákærð-
ur, ásamt Sigmundi Óskari Einarssyni í Keflavík, hafi
nóttina 9—-10. jan. s. 1. farið út í sama skip og tekið með
sér í land bifreiðarstjóra frá Túni í Flóa, er skipið hafði
meðferðis frá Englandi, sem farþega, einnig án þess að
skip þetta, án þess að vitað verði, í þeirri ferð hafi gert
958

grein fyrir sér hér við land, og fluttu þeir þá í land 2 kassa
með 12 fl. í hvorum af whisky, er þeir skiptu á milli sin, og
seldi ákærður 7 af flöskum þessum fyrir 100 krónur, fyrir
milligöngu bróður síns, fyrrnefnds Hans Adolfs Helga-
sonar, er fyrir það fékk 1 fl. af áfengi þessu, afganginn
kveðst ákærður hafa drukkið og gefið öðrum.

Samkvæmt því, er framan greinir, virðist ákærður
hafa gerzt brotlegur gegn 231. gr., 4. lið hinna almennu
hegningarlaga frá 25. júní 1869 og 298. gr. sömu laga, svo.
og gegn áfengis- og sóttvarnarlögunum og þykir hegning
sú, er hann hefir tilunnið vegna þessa, eftir atvikum, hæfi-
lega ákveðin 3ja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri. |

Hann greiði og allan af málinu leiddan og leiðandi
kostnað, og loks í skaðabætur til þurrabúðarmanns Odds.
Pálssonar, Klapparstig 12 í Keflavík, kr. 28,00, er hann
hefir gert kröfu til, en um aðrar skaðabætur hefir eigi ver-
ið krafizt í málinu, eða undir rannsókn þess.

Það vottast, að með tilliti til stöðugra embættisanna
dómarans á öðrum sviðum, hefir enginn ónauðsynlegur
dráttur orðið á málinu.

Miðvikudaginn 17. okt. 1934.

Nr. 92/1934. Pétur Magnússon (Sjálfur)
Segn
Helga Guðmundssyni, Jóni Baldvins-
syni og Jóni Ólafssyni, f. h. Útvegs-
banka Íslands h/f
(Theódór B. Líndal).

Áfrýjandi eigi talinn hafa átt réttarkröfu til launa-
hækkunar né fengið neitt bindandi loforð þar um.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 25. janúar 1934: Stefnd-

ir, bankastjórar Útvegsbanka Íslands h/f, fyrir bankans

hönd, skulu vera sýknir af kröfum stefnandans, Péturs

Magnússonar, í máli þessu og falli málskostnaður í því
niður.
959

Dómur hæstaréttar.

Það er ekki gegn mótmælum stefndu, sannað,
að til hafi verið ákveðnar reglur um flokkun og
launakjör starfsmanna Íslandsbanka, þannig að
hver einstakur starfsmaður hans kæmist Þegar án
nokkurrar sérstakrar ákvörðunar um hann undir
breytingar á launaákvæðum ákveðins launaflokks,
er hann kunni áður að hafa verið í. Það verður því
ekki talið, að áfrýjandi hafi átt réttarkröfu til
launahækkunar þeirrar, er hann telur þá sam-
starfsmenn sina, er til áramóta 1929— 1930 voru í
sama flokki sem hann, hafa orðið aðnjótandi frá
1. jan. 1930. Þetta sýnir og skýrsla áfrýjanda um
samtal hans við fyrrv. bankastjóra Kristján Karls-
son á tímabilinu frá lokun Íslandsbanka í febr.
1930 til 11. april s. á., þar sem segir, að téður banka-
stjóri hafi þá veitt áfrýjanda ádrátt um það, að
laun hans fyrir árið 1930 skyldu verða ákveðin,
þegar bankinn yrði opnaður, og að áfrýjandi mundi
þá að sjálfsögðu hljóta sömu laun, sem þeir starfs-
menn banl:ans, er verið höfðu síðastliðið ár í sama
launaflokki sem áfrýjandi, og hefir bankastjórinu
staðfest það fyrir dómi, að þetta sé rétt eftir hon-
um haft að efni til. Eftir þessu hefir áfrýjandi ekki
heldur fengið neitt loforð, er Íslandsbanki væri
bundinn við um launahækkun fyrir árið 1930. Á-
frýjandi hefir því ekki ráðizt sem starfsmaður hjá
Útvegsbanka Íslands h/f með öðrum launakjörum
en hann hafði hjá Íslandsbanka árið 1929. Og með
því að áfrýjandi hefir ekki heldur fengið neitt bind-
andi loforð um launahækkun hjá hinum stefndu,
þá verður að sýkna þá f. h. Útvegsbanka Íslands h/f
af kröfum hans í þessu máli, eins og gert er í hin-
um áfrýjaða dómi.
 

960

Eftir málavöxtum þykir rétt, að málskostnaður
bæði í héraði og hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Hinir stefndu, Helgi Guðmundsson, Jón
Baldvinsson og Jón Ólafsson, f. h. Útvegsbanka
Íslands h/f, eiga að vera sýknir af kröfum á-
frýjanda, Péturs Magnússonar cand. theol., í
máli þessu. Málskostnaður bæði í héraði og fyr-
ir hæstarétti falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er, eftir árangurslausa sáttaumleitun, höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 7. okt. s. 1. af Pétri
Magnússyni, cand. theol., hér í bæ gegn bankastjórum Út-
vegsbanka Íslands h/f, þeim Jóni Ólafssyni, Jóni Bald-
vinssyni og Helga Guðmundssyni, fyrir bankans hönd, til
greiðslu skuldar að upphæð kr. 1955,97 með 5% ársvöxtum
frá 5. jan. 1933 til greiðsludags og málskostnaðar að skað-
lausu.

Málavexti kveður stefnandi þá, að um áramótin 1929 og
1930 hafi farið fram allveruleg launahækkun hjá starfs-
mönnum Íslandsbanka, en hjá honum kveðst stefnandi þá
hafa starfað um 7 ára skeið. Launahækkun þessi, sem
stefnandi kveður hafa numið kr. 50,00 á mánuði hjá þeim
starfsmönnum bankans, er verið hafi í sama launaflokki og
hann, hafi þó ekki komið til framkvæmda á sér af þeim
ástæðum, að hann hafi verið veikur 2 undanfarna mánuði
og vafasamt hafi verið talið, að hann gæti heilsunnar vegna
starfað áfram við bankann, og hafi þáverandi bankastjórar
Íslandsbanka því ekki tekið ákvörðun um laun hans eins
og annara starfsmanna bankans um áramótin. Tæpum mán-
uði síðar kveðst stefnandi þó hafa verið orðinn vinnufær
og hafa tekið til starfa í bankanum, en daginn eftir hafi
konum verið lokað. Nokkrum dögum siðar hafi hann svo
átt tal við einn bankastjóranna, Kristján Karlsson, um laun
sin, en launamál starfsmanna bankans hafi einkum heyrt
961

undir hann. Hafi bankastjóri þessi þá látið þess getið, að
bankastjórnin hefði ekki enn ákveðið honum laun fyrir
árið 1930, en hinsvegar hafi hann lofað því, að launin
skyldu ákveðin þegar er bankinn yrði opnaður, ef hann
ætti þá um þau mál að fjalla og jafnframt látið svo um
mælt, að hann (stefnandi) myndi að sjálfsögðu hljóta sömu
hækkun og þeir starfsmenn einhleypir, sem verið höfðu
undanfarið í sama launaflokki. Nefndum bankastjóra hafi
þó aldrei gefizt tækifæri til þess að uppfylla loforð sin í
þessu efni, þar eð Íslandsbanki hafi verið lagður niður, en
nýr banki, Útvegsbanki Íslands h/f, verið látinn taka við
skyldum hans og skuldbindingum og undir annari banka-
stjórn. Hinn 11. apríl 1930 hafi einn bankastjóri við hinn
nýja banka, stefndur Jón Baldvinsson, snúið sér til manna
þeirra, sem starfað hafi hjá Íslandsbanka og beðið þá að
starfa áfram við Útvegsbankann með sömu launakjörum og
þeir hefðu áður notið hjá Íslandsbanka, og að sjálfsögðu
hafi hann átt við þau laun, er starfsmenn bankans hafi
verið ráðnir upp á árið 1930. En ráðningarkjör sin hjá
bankanum telur stefnandi samkvæmt framansögðu hafa
verið þau á þessum tíma, að hann hafi átt heimtingu á
launum þeim, sem hann hafi haft við bankann árið 1929
að viðbættri launahækkun á við aðra starfsmenn í sama
launastiga frá ársbyrjun 1930, samkvæmt tilgreindu lof-
orði áðurnefnds bankastjóra Íslandsbanka. En laun þessi
kveðst stefnandi ekki hafa fengið greidd hjá Útvegsbank-
anum, þrátt fyrir ákveðnar og ítrekaðar kröfur til banka-
stjórnarinnar í þá átt, heldur aðeins sömu mánaðarlaun
og hann hafi haft árið 1929 yfir tímabilið frá 1. jan. 1930
til 1. sept. 1932 eða kr. 50,00 minna á mánuði en starfs-
menn þeir aðrir, er áður hafi fengið greidd sömu laun og
hann, og frá þeim tima og allt fram til 1. febr. 1933, en þá
hafi hann hætt störfum við bankann, hafi laun sín enn
verið kr. 43,13 lægri á mánuði heldur en nefndra starfs-
manna bankans. Stefnandi heldur því nú fram, að hann
eigi heimtingu á því að fá umræddan launamismun, sem
hinn 1. jan. 1933 hafi numið hinni umstefndu upphæð,
greiddan hjá stefndum og þar sem þeir hafi reynzt alger-
lega áfáanlegir til þess að greiða upphæðina sé mál þetta

höfðað.
Stefndir hafa mótmælt kröfum stefnanda og krafizt al-
 

962

gerðrar syknu af þeim og málskostnaðar hjá honum. Bygsja
stefndir sýknukröfuna á því, að ráðningarkjör stefnanda
hjá Íslandsbanka hafi enn verið þau sömu og árið 1929,
hinn 11. april 1930, er hann réðst hjá Úlvegsbankanum.
Halda þeir því fram, að þó að nefndur bankastjóri Ís-
landsbanka, Kristján Karlsson, kunni að hafa gefið stefn-
anda ádrátt um launahækkun, þá hafi hann ekki gefið neitt
endanlegt loforð í því efni, og þó svo hefði verið hefði slíkt
loforð ekki verið bindandi fyrir bankann nema samþykki
hinna bankastjóranna kæmi til, en því hafi ekki verið til
að dreifa. Benda stefndir staðhæfingu sinni til stuðnings á
það, að stefnandi hafi 4 fyrstu mánuði ársins 1930 fengið
greidd sömu mánaðarlaun og fyrir áramótin og tekið við
þeim og kvittað fyrir þau fyrirvaralaust. Telja stefndir því
ótvírætt að stefnandi hafi 11. april 1930 ráðizt hjá Úi-
vegsbankanum fyrir sama kaup og hann hafi notið hjá Ís-
landsbanka árið 1929, þeim ráðningarkjörum hans við
bankann hafi ekki verið breytt síðar, og þar sem hann hafi
jafnan fengið hið umsamda kaup greitt, hafi dómskröfur
hans í máli þessu ekki við rök að styðjast.

Stefnandi hefir leitt 2 fyrrverandi bankastjóra Íslands-
banka, fyrrnefndan Kristján Karlsson svo og Eggert Claes-
sen hrm, sem vitni í málinu. Hefir framburður Kristjáns
við vitnaleiðsluna verið í samræmi við það, sem stefnandi
hefir samkvæmt framansögðu haldið fram, að farið hafi
Þeirra á milli. En ekki verður meira lagt í framburð vitnis
þessa en það, að vitnið persónulega myndi hafa orðið því
fylgjandi, er til ákvörðunar um þetta efni kæmi, að stefn-
andi hækkaði í launum í samræmi við aðra starfsmenn
bankans. Þá hefir vitnið Eggert Claessen borið, að að hans
áliti myndi Þbankastjórnin hafa samþykkt gerðir með-
bankastjóra síns, nefnds Kristjáns, viðvíkjandi launakjör-
um stefnanda. En nú kemur ekki fram í málinu, enda er
því jafnvel ekki haldið fram af stefnanda, að bankastjórn
Íslandsbanka hafi nokkru sinni tekið endanlega ákvörðun
um launakjör hans eftir 1. jan. 1930, en það virðist ótví-
rætt að gera hafi þurft um það sérstakan samning, ef
launakjör stefnanda áttu að breytast frá því sem áður var.
þar sem ekki er upplýst að neinar ákveðnar reglur, sem
skylt hefði verið að fylgja, hafi verið til um launakjör
starfsmanna í bankanum. Þykir því verða að fallast á það
963

hjá stefndum, að launakjör stefnanda hjá Íslandsbanka,
meðan hann starfaði á árinu 1930 hafi verið þau sömu og
árið 1929 og með þeim launakjörum hafi stefnandi ráðizt
hjá Útvegsbankanum, og þar sem ekki er heldur upplýst að
nokkrar breytingar til hækkunar hafi orðið á þessum launa-
kjörum hans síðar, ber að taka sýknukröfu stefndra til
greina, en eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður falli
niður.

Föstudaginn 19. okt. 1934.
Nr. 66/1934. Réttvísin og valdstjórnin

(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Hans Adolf Helgasyni
(Theódór B. Lindal).

Hegningarl. og bifreiðal. brot.

Dómur aukaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 27. febr.
1934: Hans Adolf Helgason, vinnumaður, til heimilis á
Íshússtig 3 í Keflavík, sæti einföldu fangelsi í 4 mánuði.
Hann greiði og 500 kr. í skaðabætur til bifreiðaeiganda,
Steindórs Einarssonar í Reykjavik, innan mánaðar frá lög-
birtingu dóms þessa, og ennfremur allan af máli þessu
leiddan og leiðandi kostnað.

Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Með bifreiðartöku þeirri, sem ákærði, er ekki hafði
ökuleyfi og var þar að auki undir áhrifum áfengis,
framdi aðfaranótt 24. marz 1933, hefir hann gerzt
brotlegur við 238. gr. almennra hegningarlaga og
við 1. og 4. málsgr. 5. gr. bifreiðalaga nr. 70/1931,
og þykir refsing hans fyrir þessi brot hæfilega á-
kveðin eins mánaðar fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi. Þar á móti verða bætur fyrir skemmdir
 

964

á bifreiðinni ekki dæmdar í máli
allar upplýsingar vantar um það, hversu mikilli
upphæð þær námu, og verður því að vísa heirri
kröfu frá dómi.

Rannsókn út af framangreindum brotum ákærða
var lokið 31. marz 1933, og tilkynnti rannsólknar-
dómarinn ákærða þá, að mál yrði höfðað á hendur
honum fyrir þau. En ekki var stefna þó gefin út á
hendur ákærða fyrr en 21. nóv. s. á, og var málið
tekið til dóms 22. s. m. í aukarétti Gullbringu- og
Kjósarsýslu. En málið býður þó ódæmt fram í jan-
úarmánuð 1934. Hinn 13. þess mánaðar hefst ný
rannsókn út af brotum, er ákærður var sakaður ln
að hafa framið, ásamt fleirum, bæði ölvun á al-
mannafæri, brot á rúðum í íbúðarhúsum í Keflavík,
sölu eða flutning á ólöglega innfluttu áfengi, og
neyzlu áfengis á opinberu veitingahúsi. Hvildi mál-
ið, er samkvæmt framansögðu hafði verið tekið til
dóms, á meðan. Þann 27. febr. 1934 var ákærði svo
dæmdur í einu lagi fyrir fyrri og síðari brotin, án
þess að málið út af bifreiðartökunni væri berum
orðum tekið upp af nýju eða ákærða væri, að því
er séð verður, gert á nokkurn hátt viðvart um það,
að mál yrði höfðað gegn honum, vegna síðari brot-
anna. Verður ákærði því ekki dæmdur í þessu máli
fyrir þau brot, og verður að ómerkja hinn áfrýjaða
dóm að því leyti.

Með því að dæma má málið út af bifreiðartök-
unni að efni til, verður að dæma ákærða til að greiða
kostnað málsins í héraði að því leyti og allan áfrýj-
unarkostnað þess, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60
krónur til hvors.

Auk hins mikla dráttar á málinu út af bifreiðar-

þessu, með þvi að

þangað
965

tökunni og hinnar ólöglegu meðferðar á málinu út
af hinum síðari brotum ákærða, verður að vita það,
að rannsóknardómarinn hélt ákærða að þarflausu í
gæzluvarðhaldi frá 25.—31. marz 1933, að hann
sameinar refsiákvæðum í dómi sinum í þessu máli
refsiákvæði skilorðsbundins dóms, er upp var
kveðinn yfir ákærða 24. jan. 1933, og að hann skil-
greinir ekki í hinum áfrýjaða dómi sinum nægilega
þau áfengis- og bifreiðalög, er hann dæmir eftir, né
heldur nefnir hann þær greinar þeirra, sem hann
byggir dóminn á.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Hans Adolf Helgason, sæti eins mán-
aðar fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo
greiði hann allan kostnað málsins í héraði, að
því leyti sem það er dæmt að efni til, og allan
áfrýjunarkostnað þess, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti,  hæstaréttarmálflutningsmannanna
Garðars Þorsteinssonar og Theódórs Lindal, 60
krónur til hvors.

Að því leyti sem hinn áfrýjaði dómur varðar
brot þau, er hin síðari rannsókn greinir og að
framan getur, á hann að vera ómerkur. Skaða-
bótakröfunni vísast frá dómi.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Með eigin játningu ákærðs, Hans Adolfs Helgasonar,
vinnumanns, til heimilis á Íshússtig 3 í Keflavik, sem er
966

fæddur 22. mai 1913, og sem með skilyrðisbundnum dóni,
uppkveðnum fyrir aukarétti Gullbringu- og Kjósarsýslu, er
dæmdur í einfalt fangelsi í 2 mánuði fyrir brot gegn 205.
og 231. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869,
sbr. 40. gr. sömu laga, og öðrum upplýsingum, sem fram
hafa komið undir rannsókninni, er það sannað, að hann
aðfaranótt 24. marz f. á. sem þá var orðinn ölvaður af
brennsluspiritus að því er virðist, og var að koma af dans-
leik, kl. um 3 þá um nóttina, hafi ásamt öðrum pilti farið
upp í fólksflutningabifreiðina R.E. 656, eign Steindórs Ein-
arssonar, Reykjavík, sem þá stóð fyrir utan hús kaupmanns
Eyjólfs Ásbergs í Keflavík, þar bifreiðarstjórinn hafði skil-
ið við hana kvöldinu áður, og átti morguninn eftir að flytja
á henni farþega frá Keflavík til Reykjavíkur, og hafði,
vegna frosta þá um kvöldið hleypt af henni vatni, og á-
kærður þá sezt við stýri bifreiðarinnar, og ekið henni
þannig vatnslausri 2—3 kilómetra, að hann ók henni út
í vegarbrúnina, þar sem bifreiðin festist í leðju. Fóru pilt-
ar þessir svo gangandi til Keflavíkur, hvar ákærður vakti
upp bifreiðarstjóra, er hann þekkti, og fékk hann til þess
að koma með sér í flutningabifreið sinni, til þess að ná
hinni bifreiðinni upp á veginn, sem og tókst, og ákærður
síðan ekið bifreiðinni aftur Keflavíkur og komið henni
á sama stað aftur, og hann þá fyrst tekið eftir þvi, að bif-
reiðin hitaði sig, þar rokið hafi upp úr vatnskassa hennar.

Verknaður ákærðs virðist heyra undir ákvæði 238. gr.
hinna almennu hegningarlaga, og hefir eigandi umræddr-
ar bifreiðar krafizt þess, að opinbert mál verði höfðað
segn hlutaðeiganda út af þessu, svo og að hann greiði
minnst 500 kr. í skaðabætur fyrir skemmdir á bifreiðinni.
Með því að ákærður einnig hefir játað, að hann hafi verið
ölvaður umrætt skipti á almannafæri, og ennfremur, að
hann ekki hafi fengið ökuskirteini eða tekið próf í akstri
bifreiða, og loks ekið bifreið ölvaður, hefir hann einnig
gerzt brotlegur gegn áfengis- og bifreiðalögunum.

Þá hefir og ákærður játað, að hann aðfaranótt föstu-
dags, 12. f. m., hafi ásamt bróður sínum, Jakob Helgasyni,
slegið inn nokkrar rúður í húsum í Keflavik, meðfram í
ölæði, og loks að hann þá daginn áður hafi selt manni í
Keflavik 7 flöskur af whisky, fyrir nefndan bróður sinn
og annan mann, sem hann hafði hugmynd um, og mun
967

hafa vitað, að var smyglað áfengi, fyrir 100 krónur, sem
hann afhenti svo nefndum bróður sinum, og fékk fyrir ó-
makið 1 fl. af samskonar áfengi, en mál út af áfengis-
smyglun þessari verður höfðað gegn þeim, er valdir eru að
henni.

Með því að ákærður fyrir öll umrædd afbrot sín virð-
ist eiga að sæta þyngri hegningu en sektum, eða minnst
2ja mánaða einföldu fangelsi, ber honum samkv. ákvæðum
1. gr. laga nr. 39, 16. nóvbr. 1907, um skilorðsbundna hegn-
ingardóma o. fl., einnig að sæta hegningu þeirri, 2ja mán-
aða einföldu fangelsi, samkvæmt fyrrgreindum skilyrðis-
bundnum dómi 24. jan. 1933, sem hann og eigi hefir full-
nægt að því er ídæmdar skaðabætur snertir, eða að neinu
leyti. Hann greiði og allan af báðum málunum leiddan
og leiðandi kostnað, og loks 500 krónur í skaðabætur til
bifreiðaeiganda Steindórs Einarssonar í Reykjavík sam-
kvæmt kröfu hans.

Mánudaginn 22. okt. 1934.

Nr. 132/1934. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted)
Segn
Ólafi Kjartani Ólafssyni, Björgvin
Bjarnasyni og Stefáni Marinó Ste-
fánssyni (Guðm. Ólafsson).
Bruggun.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 12. júní 1934: Kærði,
Ólafur Kjartan Ólafsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 20 daga og 800 króna sekt til ríkissjóðs og komi
einfalt fangelsi í 40 daga í stað sektarinnar, verði hún
ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Kærði, Björvin Bjarnason, sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 10 dagá og 500 króna sekt til ríkissjóðs,
og komi einfalt fangelsi í 25 daga í stað sektarinnar verði
hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Kærði, Stefán Marínó Stefánsson, sæti fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi í 10 daga og 500 króna sekt til

27
 

ríkissjóðs og komi einfalt fangel

25 daga í stað sektar-

5“ SL

i
innar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirt-
ingu dóms þessa.

En fullnustu fangelsisrefsingar þeirra Björgvins og Stef-

áns skal fresta og þær falla niður eftir 5 ár frá uppsögn

dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 1907 verða haldin.

Framangreind bruggunartæki skulu upptæk og eign
ríkissjóðs.

Kærðu greiði einn fyrir alla og allir fyrir einn, allan
kostnað sakarinnar.

Dómi þessum að fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Brot hinna kærðu varða við 6. gr. lasa nr. 64/1930,
og þykir refsing þeirra hvers um sig hæfilega ákveð-
in samkvæmt 30. gr. sömu laga eins og í hinum
áfrýjaða dómi segir. Og með því að fallast má á á-
kvæði hans að öðru leyti, ber að staðfesta hann að
öllu leyti, þó svo að greiðslufrestur sektanna verði
4 vikur frá uppkvaðningu dóms þessa. Hinir kærðu
greiði in solidum allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 50 krónur
til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður, þó
svo að greiðslufrestur sektanna telst 4 vikur frá
uppkvaðningu dóms þessa. Hinir kærðu Ólaf-
ur Kjartan Ólafsson. Björgvin Bjarnason og
Stefán Marino Stefánsson greiði in solidum all-
an áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar á meðal
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
969

anna Lárusar Fjeldsted og Guðmundar Ólafs-
sonar, 50 krónur til hvors.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Ólafi Kjartan Ólafssyni, verkamanni, Hverfisgötu 83,
Björvin Bjarnasyni, verkamanni, Bræðraborgarstig 14 og
Stefáni Marínó Stefánssyni, verkamanni, s. st., fyrir brot
gegn áfengislögum nr. 64, 1930, og eru málavextir þeir,
er nú skal greina.

Hinn 25. f. m. lögðu kærðu í sameiningu áfengislögun
í gerjun í tvær tunnur. Samtals um 400 lítra og létu þeir
lögun þessa gerjast þangað til hinn 6. þ. m., að þeir byrj-
uðu að sjóða lögunina.

Suðu þeir þá mikinn hluta úr annari tunnunni og
fengu úr henni 7-—-8 flöskur af fullbrugguðu áfengi, en
þá varð kona í húsinu vör við bruggið, og heltu þeir þá
niður því, sem ósoðið var. Kærðu hafa játað, að þeir
hafi ætlað áfengi þetta til sölu, en ekkert orðið úr söl-
unni og þeir drukkið það, sem fullbruggað var.

Bruggið fór fram í húsi nr. 14 við Bræðraborgarstig og
notuðu kærðu auk fyrrgreindra tunna venjuleg brugg-
unartæki, sem samanstóðu af suðubrúsa, eimingarpípu,
kæliiláti og olíuvél til hitunar.

Framangreint brot allra hinna kærðu varðar við 6. gr.
sbr. 32. gr. áfengislaganna nr. 64, 1930.

Kærði, Ólafur Kjartan Ólafsson, hefir áður sætt refs-
ingu sem hér segir:

1) 18. nóv. 1983 dæmdur í 3500 króna sekt fyrir brot
gegn 6. gr. sbr. 30. gr. og 11. gr. sbr. 32. gr. áfengis-
laga nr. 64, 1930.

2) 9. dez. s. á. dæmdur í 400 króna sekt fyrir brot gegn
42. gr. áfengislaganna.

3) 14. marz 1934 dæmdur í 4 mánaða skilorðsbundið
fangelsi fyrir innbrotsbjófnað, öll skiptin í Reykjavik.

Þykir refsing hans hæfilega ákveðin fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 20 daga og 800 króna sekt til ríkis-
970

sjóðs, og komi einfalt fangelsi í 45 daga í stað sektar-
innar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirt-
ingu dóms þessa.

Kærði, Björvin Bjarnason, var hinn 29. marz 1932
sektaður um 50 kr. fyrir ölvun, en hefir ekki oftar sætt
refsingu, svo kunnugt sé. Þykir refsing hans hæfilega á-
kveðin 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og
500 króna sekt til ríkissjóðs, og komi einfalt fangelsi í
25 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.

Kærði, Stefán Marinó Stefánsson, var hinn 10. april
1933 sektaður um 50 krónur fyrir ölvun og hinn 10. októ-
ber 1933 um 20 krónur fyrir brot gegn lögreglusamþykkt-.
inni, bæði skiptin í Reykjavík. Þykir refsing hans hæfilega
ákveðin 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og
500 kr. sekt til ríkissjóðs og komi einfalt fangelsi í 25 daga
í stað sektarinnar verði hún ekki greidd irínan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa. En fullnustu fangelsisrefsingar
Þeirra Björgvins og Stefáns þykir mega fresta Þannig, að
hún falli niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skil-
orð laga nr. 39, 1907 verða haldin.

Framangreind bruggunartæki skulu upptæk og eign
ríkissjóðs.

Kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinnar,

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.

Föstudaginn 26. okt. 1934.

Nr. 13/1934. Anna Ólafsdóttir (Eggert Claessen)
gegn
bæjarstjórn Reykjavíkur
(Guðm. Ólafsson).
Krafa áfrýjanda um meðlagsgreiðslur samkv. 60.
gr. 1. 39/1921 og 1. 15/1927 eigi tekin til greina.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 10. ág. 1933: Stefnd,
bæjarstjórn Reykjavíkur fyrir hönd Reykjavíkurkaup-
staðar, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Önnu Ólafs-
971

dóttur, í máli þessu. Stefnandi greiði stefndum 150 kr. í
málskostnað innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að
viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess, að hinn áfrýjaði
dómur verði felldur úr gildi, og að hin stefnda
bæjarstjórn verði dæmd til að greiða henni ógold-
in meðlög frá 15. jan. 1931 til 15. okt. 1932, alls kr.
1680,00 með 5% ársvöxtum frá sáttakærudegi til
greiðsludags, og að viðurkenndur verði með dómi
réttur hennar til að fá greiddar úr bæjarsjóði
Reykjavíkur kr. 80,00 mánaðarlega 15. dag hvers
mánaðar frá 15. okt. 1932 að telja. Loks krefst á-
frýjandi málskostnaðar bæði í héraði og fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins. Hin stefnda bæjar-
stjórn hefir krafizt staðfestingar á hinum áfrýj-
aða dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.

Samkvæmt 60. gr. laga nr. 39/1921 getur ann-
að hjóna, er skilið hefir að borði og sæng, heimt
meðlag, er hitt hjónanna á samkvæmt skilnaðar-
leyfi að greiða til þess eða barna þeirra, eftir sömu
reglum, sem gilda um meðlagsheimtu móður með
óskilgetnu barni sinu, að svo miklu leyti sem þær
eiga við. En samkvæmt lögum nr. 15/1927 getur
móðir óskilgetins barns krafizt þess, að dvalar-
sveit hennar greiði fúlgu þá, er barnsföður er skylt
að greiða. En nánari skilyrði og takmarkanir þess-
arar skyldu dvalarsveitar eru:

1. Að aldrei verður hærri fúlga heimtuð af dval-
arsveit móður en sem nemur meðalmeðgjöf óskil-
getinna barna í dvalarsveit barnsins.

2. Að krafa barnsmóður um greiðsluna komi
fram innan árs frá gjalddaga.
 

972
3. Að kröfunni fylgi meðlagsúrskurður eða með-
lagssamningur, staðfestur af yfirvaldi, og birtur
fyrir barnsföður.

4. Að lifsvottorð barns fylgi kröfunni.

5. Að barnsmóðir láti uppi skýrslu um fram-
færslusveit barnsföður eftir því, sem hún er fær
vm.

6. Skylda þessi er bundin við 16 ára aldur barns,
sbr. 19. og 25. gr. laga nr. 46/1921 og ö. og 19. gr.
fátækralaga nr. 43/1927.

7. Meðlag er dvalarsveit greiðir er talinn sveit-
arstyrkur frá dvalarsveit móður til barnsföður.

Samkvæmt leyfi áfrýjanda, dags. 7. sept. 1928, til
skilnaðar að borði og sæng við mann sinn, Bjarna
Bjarnason, sem talinn er nú til heimilis að Kot-
strönd í Ölveshreppi og einnig er nú talinn þurfa-
lingur Reykjavikurkaupstaðar, átti hann að greiða
til hennar kr. 80,00 mánaðarlega í einu lagi til
hennar og barna þeirra tveggja. Með því að Bjarni
hefir ekki greitt meðlögin síðan í október 1929,
telur áfrýjandi sig eiga heimtingu á því, að þau
verði henni greidd úr bæjarsjóði Reykjavíkur, þar
sem hún nú á framfærslusveit og dvalarsveit, án
þess að þau verði talin „henni til sveitarstyrks, og
skirskotar í því efni til 60. gr. laga nr. 39/1921 og
laga nr. 15/1927, þó með þeim fyrirvara, að regla
laga nr. 15/1927 um meðalmeðlag með óskilgetn-
um börnum komi ekki til greina í þessu sambandi.

Tilgangurinn með 60. gr. oftnefndra laga nr.
39/1921 virðist vera sá, að gera has skilgetinna
barna og foreldris þeirra að því leyti sem hér er
um að ræða, eigi lakari en hag óskilgetinna barna
og móður þeirra, og því er látið fara um innheimtu
á fúlgu með skilgetnum börnum og til foreldris
973

þeirra af hendi hins foreldrisins eftir sömu regl-
um sem samsvarandi greiðslur á meðlagi með ó-
skilgetnum börnum „að svo miklu leyti sem þær
eiga við“.

Að því leyti sem til skilgetinna barna kemur,
virðast allar þær reglur, sem undir 1.—-7. tölulið
hér að ofan greinir, geta átt við, þar á meðal regl-
an um, að dvalarsveit sé óskylt að greiða hærri
fúlgu en meðalmeðlagi í dvalarsveit barns nemur,
eða hærri fúlgu en í skilnaðarskilmálum segir. Svo
virðist og greiðsluskylda dvalarsveitar á meðlög-
um skilgetinna barra þeirri takmörkun háð, að for-
eldri barns, sem greiðslunnar krefst, eða aðrir lög-
skyldir framfærslumenn, séu eigi megnugir að
framfæra það án sveitarstyrks, sbr. 19. gr. fátækra-
laga nr. 43/1927.

Áfrýjandi hefir jafnan frá því að maður henn-
ar hætti að greiða meðlögin fengið greitt af dval-
arsveit sinni til framfærslu sjálfrar sín og barna
sinna. Að því leyti sem styrkur til barnanna er
innifalinn í þeim greiðslum, verður svo mikill hluti
þeirra, er meðalmeðgjöf nemur, ekki talinn fá-
tækrastyrkur til hennar, samkvæmt því, er áður
segir. Hinsvegar verður hin stefnda bæjarstjórn
ekki skylduð til að greiða þá upphæð, er til meðal-
meðgjafar svarar, aftur, enda þótt hún hafi upp-
haflega verið greidd sem fátækrastyrkur til áfrýj-
anda að áliti bæjarstjórnar, því að áfrýjandi hefir
fengið þá upphæð, er henni bar, sem meðlag með
börnunum. Og með því að þau bæði eru nú komin
vfir 16 ára aldur, verður henni ekki dæmdur rétt-
ur til að fá framvegis greidd meðlög með þeim,
cins og hún hefir krafizt, samkv. lögum nr. 15/1927.

Að því er kemur til fúlgu, er annað hjóna skal
 

974

greiða til hins samkvæmt 60. gr. laga nr. 39/1921,
þá virðast reglur þær, er undir 2., 3. og 5. tölul.
segir, einnig geta átt við, þar á móti getur reglan
um meðalmeðlag, er í 1. tölul. að ofan greinir, ekki
átt við, með því að ekki er ákveðið neitt meðal-
meðlag með styrkþurfum yfir 16 ára aldur. En þar
sem greiðsluskylda sveitarfélaga eftir lögum nr.
15/1927 á meðlögum með óskilgetnum börnum er
takmörkuð við meðalmeðlag og greiðsluskylda
dvalarsveitar skilgetinna barna samkvæmt 19. gr.
fátækralaganna er takmörkuð við þörf fram-
færslumanns, þá verður einnig að ætla, að greiðslu-
skylda dvalarsveitar annars hjóna til þess eftir 60.
gr. laga nr. 39/1921 sé takmörkum bundin með
svipuðum hætti, þannig að viðkomandi stjórnvald
meti þörfina hverju sinni og greiði samkvæmt því,
með þeim hætti, að greiðsla eftir téðri lagagrein
fari ekki fram úr því, sem aðili mundi fá eftir
reglum um framlag fátækrastyrks, ef því væri að
skipta, og ekki heldur hærri fúlgu en í skilnaðar-
skilmálum eða staðfestum samningi milli hjóna
segir. Því verður að telja, að hinni stefndu bæjar-
stjórn hafi verið heimilt að ákveða greiðslurnar til
áfryjanda samkvæmt mati á þörfum hennar, eins
og í hinum áfrýjaða dómi segir.

Reglan undir 7. tölul. hér að framan virðist einn-
ig geta átt við um greiðslu til annars hjóna eftir
60. gr. laga nr. 39/1921, þar til séð er, að framlag
dvalarsveitar endurgreiðist ekki af því hjónanna,
er það samkvæmt skilnaðarskilmálum eða stað-
festum samningi skyldi inna það af hendi. En eftir
að sýnt má þykja, að sá aðili geti ekki endurgreitt
slíkt framlag, þá virðist nefnd regla ekki geta átt
við, því að ótvíræða heimild virðist hefði þurft til
975

þess að sveitar- eða bæjarsjóður skyldi greiða slíka
fúlgu ótakmarkaðan tíma, án þess hún yrði talin
sveitarstyrkur til þess hjóna, er við henni tekur, og
að hún yrði því jafnan óendurkræf af því, jafnvel
þótt hagur þess breyttist svo, að það yrði fært um
að endurgreiða hana. Þar sem nú má telja tvímæla-
laust, að maður áfrýjanda hafi verið og sé allskost-
ar ófær til að endurgreiða þau framlög, er hin
stefnda bæjarstjórn hefir greitt til áfrýjanda, þá
verður að telja henni hafa verið heimilt að telja
þau fátækrastyrk. Og verður krafa áfrýjanda um
greiðslur samkvæmt 60 gr. laga nr. 29/1921 og lög-
um nr. 15/1927 fyrir tímabilið frá 15. jan. 1931 til
15. okt. 1932 þegar af þessari ástæðu ekki tekin til
greina. Og af sömu ástæðu verður og að hrinda
kröfu áfrýjanda um, að réttur henni til handa sam-
kvæmt síðastnefndum lagaákvæðum til greiðslna
framvegis verði viðurkenndur með dómi. Verður
því samkvæmt framanskráðu að sýkna hina stefndu
bæjarstjórn af öllum kröfum áfrýjanda í máli
þessu, eins og gert er í hinum áfrýjaða dómi.

Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður bæði
i héraði og fyrir hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Hin stefnda bæjarstjórn Reykjavíkur á að
vera sýkn af kröfum áfrýjanda, Önnu Ólafs-
dóttur, í máli þessu. Málskostnaður bæði í hér-
aði og fyrir hæstarétti falli niður.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir höfðað að undangenginni árangurslausri
sáttatilraun, konan Anna Ólafsdóttir, Garðastræti 19, hér
 

976

í bænum, með stefnu dags. 3. nóv. 1932, gegn bæjarssljörn
reykjavíkur f. h. kaupstaðarins.

Ástæður til málsóknarinnar eru þær, að með leyiis-
bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, dags. 7. sepi.
1928, skildu stefnandi og maður hennar, Bjarni Bjarna-
son, að borði og sæng, með þeim skilmálum, „að konan
hafi foreldraráðin yfir báðum dætrum þeirra hjóna og
að maðurinn gefi fyrst um sinn með konunni og dætrun-
um mánaðarlega 80,00 kr., er greiðist 15. hvers mánað-
ar“. Meðlög þessi kveður stefnandi, að greidd hafi verið
til 15. okt. 1930 en ekki síðan. Gerir hún í málinu þær
réttarkröfur, að Reykjavikurkaupstaður verði dæmdur til
að greiða henni þau meðlög, er fallin voru í gjalddaga og
ógreidd fyrir stefnudag, kr. 1920,00, með 5% ársvöxtum
frá 28. október 1932 og ennfremur verði viðurkenndur
réttur hennar til að krefjast meðlaganna framvegis af
Reykjavíkurkaupstað, ef þau verði ekki greidd af öðrum
í gjalddaga. Þenna kröfurétt sinn gagnvart stefndum bygg-
ir stefnandi á 60. gr. laga nr. 39 frá 1921, um stofnun og
slit hjúskapar. Í sáttakæru og frumsókn var af misgán-
ingi krafan byggð á 80. gr. nefndra laga og þykir það ekki
ciga að hafa nein áhrif á úrslit málsins hér fyrir réttin-
um, þar sem hin umdeilda krafa hefir verið lögð til sátta.
Loks krefst stefnandi, sem fengið hefir gjafsókn í málinu,
málskostnaðar eins og það væri eigi gjalsóknarmál.

Hin stefnda bæjarstjárn hefir krafizt sýknu og sér dæmd-
an málskostnað eftir mati réltarins, en þó komið fram með
rara- og þrautavarakröfur undir síðari rekstri málsins.

Svo sem sagt var, er meðlagið ákveðið í einu lagi með
konunni og dætrunum, en um aldur Þeirra er það upp-
lýst, að hin eldri varð 16 ára 2. sept. 1931, en hin yngri
verður það ef lifir 27. sept. þ. á. Maðurinn er og á lífi
og er sveitfastur í Reykjavík. Í byrjun skilnaðartimans
greiddi hann meðlagið, en er kom fram á árið 1929, dró
úr greiðslum hans og hefir hann alls greitt sem svarar til
meðlaga til 15. nóv. 1929 en ekki framar. Leitaði konan
nú til dvalarsveitar sinnar, Hafnarfjarðarkaupstaðar, og
tékk þar greiddar úr Þæjarsjóði, fúlgur, sem svöruðu til
meðlaganna allt til 15. ágúst 1931, en síðan fékk hún
styrk, svo sem þörf hennar virðist hafa krafið til loka
maimánaðar 1932, en hún fluttist til Reykjavikur snemma
í júní s. á. Af styrk þeim, sem hún fékk í Hafnarfirði,
endurgreiddi framfærslusveitin, Reykjavík, kr. 872,00.
cn að öðru leyti virðist Hafnarfjarðarkaupstaður hafa
fengið endurgreidd framlög sín af andvirði húseignar,
sem stefnanda hafði fengið eignarhald á í Hafnarfirði. Í
júnímánuði 1932, þegar stefnandi er orðin búsett í Reykja-
vík, gerir hún kröfu til að fá greitt meðlag af bænum
samkv. leyfisbréfinu, en var synjað um það, sökum þess;
að ákvæði leyfisbréfsins giltu aðeins um framlög af hendi
manns hennar en væru ekki bindandi fyrir framfærslu-
sveit hennar, og hefir konan síðan fengið styrk samkv.
mati á þörfum hennar, sem eftir skýrslu borgarstjóra hefir
numið frá 14. júní 1932 til 31. maí þ. á. kr. 530,20. En stefn-
andi hefir ekki viljað una við þessar undirtektir eða skiln-
ing stefnds og telur sig hafa samkv. áðurnefndri lagagrein
sjálfstæðan rétt til meðlags eftir leyfisbréfinu, sem ekki
verði talið henni til fátækrastyrks. Segir stefnandi, að
synjun meðlagsgreiðslunnar hafi knúð hana til að leita
sveitarstyrks hjá bænum en jafnframt til þessarar máls-
höfðunar. Liggur þá fyrir að athuga hvort skilningur stefn-
anda muni vera réttur, en ef svo reynist, kemur upphæð
kröfunnar eða varakröfunnar til álita. En fyrst verður að
taka afstöðu til þeirrar sýknuástæðu stefnds, að leyfisbréf.
ið hafi ekki verið birt manninum. Það er rétt að bréfið
hefir ekki fengið neina áritun um birtingu svo birting þess
er ekki sönnuð beinlínis. En eins og áður er sagt, hefir
maðurinn í byrjun greitt meðlögin eins og leyfisbréfið til-
tekur þau, og þykir það vera nægileg sönnun þess, að hon-
um hafi verið kunnugt um innihald bréfsins og verður
Þessi sýknuástæða ekki tekin til greina.

Málssóknin er svo sem sagt hefir verið, byggð á 60. gr.
1. mgr. 1. nr. 39/1921, þar sem segir, að aðili geti, ef með-
lagið er eigi greitt í tækan tíma, heimtað það eftir sömu
reglum og gilda um meðlagsheimtu móður með óskilgetnu
barni sínu, að svo miklu leyti, sem þær eiga við. Í sömu
gr. 2. mgr. segir, að ákvæði í skilnaðarbréfi um meðlag til

annars hjóna eða með börnunum breyti í engu skyldu
framfærslumanns samkv. fátækralögunum sagnvart sveit-
arfélagi til að framfæra börn eða hitt hjóna. Meðlagsákvæði

skilnaðarbréfi verða því alveg að þoka fyrir ákvæðum

í
fátækralaganna ef þau rekast á.
978

Nú segir í 55. gr. 1. nr. 39/1921, að framfærslueyri til
annars hjóna skuli miða við það annarsvegar hvað fram-
færsluþegi geti aflað sér sjálfur og hinsvegar við það,
„hvað ætla megi hitt hjóna aflögufært um“. En í 57. gr.
sömu laga segir, að skipta skuli framfærslu barnanna milli
foreldranna eftir kjörum þeirra. Þessi tilvitnuðu fyrirmæli
sýna, að skilnaðarskilmálar hjóna í milli, hvort sem þeir
eru samkv. samningi þeirra eða úrskurði dómsmálaráðu-
neytisins, miðast eingöngu við einkahag aðilja og lúta að
viðskiptum þeirra á milli, en eru ekki mælikvarði fram-
færslustyrks, sem veita verður, er gjaldþol framfærslu-
manns þrýtur til að fullnægja skilmálunum. Ákvæði 1. mgr.
60. gr. laga nr. 39/1921 koma ekki í bága við það, sem nú
var sagt. Hugsun þess er aðeins sú að létta undir með fram-
færsluþega um innheimtuna. Dvalarsveit á aðgang að
framfærslusveit framfærslumanns og hún hjá framfærslu-
manni sjálfum, en reynist hann ómegnugur að greiða, virð-
ist það hjóna, sem fengið hefir sér greitt framlagið á um-
ræddan hátt, verða að endurgreiða fúlguna samkv. fyrir-
mælum 44. gr. fátækralaganna. Nú reynist endurgreiðslan
ekki möguleg sökum efnaskorts framfærsluþega og er þá
svo komið, að hjónin eru sameiginlega komin í sveitar-
skuld við framfærslusveit sina og koma þá til framkvæmda
reglur fátækralaganna um styrkþörf þeirra til framfærslu
sér, öðru hvoru eða báðum, og til framfærslu barna þeirra
undir 16 ára aldri.

Í máli því, er hér liggur fyrir, er nú svo ástatt, sem nú
var sagt. Maðurinn ekki aflögufær og konan ekki megnug
til að framfæra ein sig og börn sin, sem henni er þó skylt
samkv. 3. gr. fátækralaganna ef hún er þess umkomin, þótt
manninn þrjóti. Framfærslusveit hjónanna, Reykjavíkur-
kaupstað, er því bæði skylt og rétt að haga framlögum
sinum til konunnar samkv. 2. mgr. Í. gr. fátækralaganna,
en er óbundin af meðlagi því, sem manninum var gert
að greiða henni samkvæmt áðurnefndu leyfisbréfi til
skilnaðar að borði og sæng.

Samkvæmt framansögðu á stefndur að vera sýkn af
kröfum stefnanda í máli þessu og greiði stefnandi stefnd-
um málskostnað með 150 kr.

Það vottast hér með að sókn málsins, hefir verið lögmæt.

 
979

Mánudaginn 29. okt. 1934.

Nr. 95/1934. Réttvísin (Guðm. Ólafsson)
gegn
Magnúsi V. Guðmundssyni og Skúla
Sigurðssyni (Lárus Jóhannesson)
Innbrot.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 11. apríl 1934: Ákærðir
Magnús Valentinus Guðmundsson og Skúli Sigurðsson sæti
hvor um sig fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mán-
uði. Þeir greiði og in solidum allan kostnað sakarinnar.

Dómi þessum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt ástæðum þeim, sem í hinum áfrýjaða
dómi greinir, þykir mega staðfesta hann, þó með
Þeim viðauka, að fresta skal fullnustu refsingar
hinna ákærðu og niður skal hún falla að 5 árum
liðnum, ef skilorð laga nr. 39/1907 verða haldin.

Hinir ákærðu greiði in solidum allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60
krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður, þó
svo að fullnustu refsingar hinna ákærðu skal
fresta og niður skal hún falla að fimm árum
liðnum, ef skilorð laga nr. 39/1907 verða haldin.

Hinir ákærðu Magnús V. Guðmundsson og
Skúli Sigurðsson greiði in solidum allan á-
frýjunarkostnað sakarinnar, þar á meðal mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
 

980

fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-

anna, Guðmundar Ólafssonar og L:

rusar Jó-
hannessonar, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lög-

um.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Magnúsi
Valentinusi Guðmundssyni, hjólhestaviðgerðarmanni, til
heimilis í Kirkjustræti 2, og Skúla Sigurðssyni, sjómanni,
Lil heimilis á Lindargötu 34, fyrir brot gegn ákvæðum 23.
kapítula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869 og
lögum nr. 51 frá 1928, um nokkrar breytingar til bráða-
birgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana.

Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Nóttina milli
4. og 5. þ. m. var framið innbrot í verzlun G. Bjarnasonar
$. Fjeldsted í Aðalstræti, og hárgreiðslustofu frú Hobbs í
sömu gölu, og einnig gerð tilraun til Þess að brjótast inn í
verzlun Silla £ Valda við sömu götu og iennig Í sjálfsalann
í Austurstræti 14.

Daginn eftir náði lögreglan í ákærðu i máli þessu, með
því að hún hafði þá grunaða um innbrot þessi. Játuðu þeir
þegar að hafa verið þarna að verki, og skyrðu þannig frá
málavöxtum:

Ákærður, Skúli, kveðst um klukkan 9 hinn 4. þ. m. hafa
komið á hjólhestaviðgerðar verkstæði Magnúsar Guðmunds-
sonar. Var hann þá dálitið eitt undir áhrifum áfengis. Tal-
aðist síðan svo til milli þeirra, að þeir næðu sér í áfengi og
kveðst ákærður, Skúli, hafa farið til manns eins hér í bæn-
um og keypt hjá honum eina flösku af portvíni. Er þeir
höfðu drukkið þetta, kveðst ákærður, Skúli, hafa farið aftur
af stað og keypt af öðrum manni aðra flösku og drukku
þeir hana. Um miðnættið hætti ákærður, Magnús, að vinna
á verkstæðinu, og fóru þeir þá saman út. Reikuðu þeir þá
víða um bæinn, meðal annars kváðust þeir hafa komið við
á Lindargötu 30 og keypt þar eina flösku af áfengi til við-
bótar. Seinni part næturinnar komu þeir svo að sjálfsal-
anum, sem er við húsið Austurstræti 14. Kom þeim þá
saman um að reyna að ná sér í cigarettur úr sjálfsala
981

þessum. Fóru þeir því fyrst aftur inn á verkstæði Magnús-
ar og náðu þar í skrúfjárn, sem Magnús átti þar, fóru sið-
an að sjálfsalanum aftur og braut Magnús með því litlu
rúðuna, sem er Í röndinni á sjálfsalahurðinni, og reyndi
svo til að sprengja upp hurðina með skrúfjárninu, en það
tókst ekki. Einnig braut ákærður, Magnús, smárúðu í búð-
arhurð í Soffiubúð Vallarstrætis megin.

Er ákærðir náðu ekki cigarettum úr sjálfsalanum, kom
þeim saman um, að fara vestur Aðalstræti og brjótast inn
í sölubúð Silla £ Valda. Klifraðist ákærður, Skúli, strax
yfir portið, sem er bak við verzlunina og stóð þar á slag-
brandi, sem er innan á porthurðinni og sagði Magnúsi að
koma á eftir sér. En Magnús taldi betra að ekki færi nema
annar inn, réttara væri að einungis annar hefði áhættuna.
Skúli fór því niður í portið og braut með fótunum rúður
úr tveimur gluggum á bakhlið hússins, en komst þó ekki
inn með því að sterkir járnrimlar voru fyrir öðrum glugg-
anum innanverðum, en borðum hafði verið slegið fyrir
hinn gluggann að innanverðu. Leitaði ákærður nú að Þriðja
glugganum, sem hann hélt einnig að væri á verzlun Silla
á Valda, braut hann rúðurnar í þeim glugga á sama hátt
og hann hafði gert við hina gluggana. Þann glugga gat á-
kærður krækt upp, er hann hafði brotið rúðurnar og fór
þar inn. Þar inni fann ákærður ekkert nema krem og
púðurdósir og hafði nokkuð af þeim á brott með sér. Leit-
aði hann þar í peningakassanum, en fann enga peninga,
fór síðan út sömu leið og hann kom, hitti Magnús fyrir ut-
an, fóru þeir síðan báðir heim til Magnúsar, en földu áður
púðurdósirnar bak við Herkastalann.

Eftir skamma viðdvöl fóru þeir út aftur. Þótti þeim illt
að hafa ekki náð í cigaretturnar og kom því saman um
að reyna að brjótast inn í verzlun Halldórs Gunnarssonar
í Aðalstræti. Fór ákærður, Skúli, nú inn í sundið við húsið
nr. 6 við Aðalstræti og hugðist að brjótast inn í verzlun
Halldórs Gunnarssonar, en fór dyravilt. Braut hann rúðu
í hurð, sem er fyrir dyrum, sem liggja inn í verzlun G.
Bjarnasonar á Fjeldsted. Gat hann síðan opnað hurðina
með því að seilast í gegnum gatið til hleypilássins, sem
hurðin var læst með. Er ákærður var kominn inn í búðina
heyrði hann að kallað var ofan af loftinu. Hljóp hann þá
út, svo fljótt, sem hann mátti, en greip um leið ljósleitan
 

982

rykfrakka, sem hékk við dyrnar, og hafði á brott með sér.
Mátaði Magnús síðan frakkann „en hann var honum of stór.
Frekari innbrot og innbrotstilraunir gerðu ákærðir ekki
þessa nótt.

Ákærðir skiluðu þegar til lögreglunnar rykfrakkanum,
og 7 púðurdósum, og hefir þessu verið komið til eigend-
anna. Skaðabótakrafa hefir engin komið fram í máli þessu.

Tveir af mönnum þeim, sem ákærður, Skúli, þóttist
hafa keypt vín af, hafa verið yfirheyrðir í máli þessu, en
þeir harðlega neitað að hafa selt honum nokkurt vín, og
hefir ekki þótt ástæða til að sinna því frekar, þar sem
fyrirsjáanlegt var, að ekki var hægt að sanna nokkuð um
það, þar sem vitni voru engin að kaupunum.

Ákærðir eru komnir yfir lögaldur sakamanna, Magnús
fæddur 19. júlí 1906, en Skúli fæddur 29. dezember 1913.
Þeim hefir hvorugum verið refsað fyr.

Framantalin afbrot hinna ákærðu ber að áliti dómarans
að heimfæra undir 6., sbr. 7. grein laga nr. 51, 1928, sbr.
231. grein hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869,
sbr. og 45. og 55. greinar sömu laga. Refsing sú, sem þeir
hafa tilunnið, hvor um sig, þykir hæfilega ákveðin fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mánuði.

Þeir greiði og in solidum allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.

Miðvikudaginn 31. október 1934.

Nr. 88/1934. Réttvísin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Finnboga Rúti Valdimarssyni og
Þórbergi Þórðarsyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Brot gegn 88. gr. hegnl.

Dómur aukaréttar Reykjavíkur 9. apríl 1934: Ákærðir
Þórbergur Þórðarson og Finnbogi Rútur Valdimarsson
skulu sýknir af ákæru réttvísinnar í máli þessu.
983

Málskostnaður greiðist af almannafé, þar með talin
málsvarnarlaun skipaðs talsmanns ákærðu, Stefáns Jóh.
Stefánssonar, sem þykja hæfilega ákveðin kr. 60,00.

Dómur hæstaréttar.

Mál þetta er höfðað samkvæmt fyrirmælum
dómsmálaráðherra í bréfi 16. jan. þ. á. og eftir
beiðni aðalkonsúlatsins þýzka hér, út af ummælum
í grein eftir ákærða, Þórberg Þórðarson, í XV. árg.
Alþýðublaðsins, 64. tölubl., er út kom 6. jan. þ. á.

Af ástæðum þeim, er í hinum áfrýjaða dómi seg-
ir, ber að staðfesta hann að því leyti semi hann
varðar ákærða, Finnboga Rút Valdimarsson.

Í áðurnefndri grein segir, að í fangabúðum
Þýzkalands hafi, eftir að Hitler og flokksbræður
hans tóku þar við völdum, hafizt „kvalir og pining-
ar, er jafnvel sjálfan rannsóknarréttinn á Spáni
mundi hrylla við, ef hann mætti renna augunum
yfir þessi tæp 800 ár úr eilifðinni, sem eru milli
Luciusar III. og sadistans á kanzlarastólnum þýzka
(þ. e. Hitler)“. Síðan segir, að einhverjir hafi ef til
vill tilhneigingu til að sefa gremju sína út af fram-
annefndu athæfi með þeirri trú, að piningarnar í
fangelsum Þjóðverja séu ekki fyrirskipaðar af rík-
isstjórninni, en þetta telur höfundur greinarinnar
fjarri sanni, því að hið ægilegasta við allar þessar
pÍningar sé það, „að þær eru allar undirbúnar og
skipulagðar af þeim mönnum, sem nú eiga að gæta
laga og siðferðismála rikisins“.

Með þessum ummælum virðist höfundurinn full-
yrða það, að þýzka stjórnin hafi beinlínis skipu-
lagt og fyrirskipað kvalir þær og pyndingar, sem
hann lýsir í grein sinni.

Það verður að telja það meiðandi og móðgandi

fyrir erlenda menningarþjóð, að segja það, að hún
28
 

984

hafi sadista (þ. e. mann, sem svalar kynferðisfýsn
sinni með því að kvelja aðra menn og pynda) í
formannssæti stjórnar sinnar, og að hann og stjórn
hans hafi skipulagt og fyrirskipað hinar hryllileg-
ustu kvalir og pyndingar á varnarlausum mönn-
um, er jafnvel sjálfan rannsóknarréttinn á Spáni,
sem illræmdastur er fyrir pyndingar sínar á varn-
arlausum mönnum, myndi hrylla við, ef hann mætti
nú eftir nær 800 ár renna augunum yfir þær. Fram-
annefn orð og ummæli um hinn þýzka kanzlara og
stjórn Þýzkalands, sem ekki eru sönnuð réttmæt
með þeim gögnum, er höfundur þeirra kveðst hafa
notað, varða við 4. málgr 83. gr. almennra hegning-
arlaga, og þykir refsing hans fyrir þau, með hlið-
sjón af því, að hann hefir talið sig hafa heimildir
fyrir þeim í erlendum blöðum og ritum, hæfilega
ákveðin 200 króna sekt í ríkissjóð, og komi 15 daga
einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður
eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.

Eftir þessum úrslitum verður að dæma ákærða,
Þórberg Þórðarson, til að greiða allan sakarkostn-
að í héraði, þar með taldar 60 kr. til verjanda sins
þar, og allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 120 kr. til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Að því leyti, sem hinn áfrýjaði dómur varð-
ar ákærða, Finnboga Rút Valdimarsson, á hann
að vera óraskaður. Ákærði, Þórbergur Þórð-
arson, greiði 200 króna sekt í ríkissjóð, og komi
15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef
hún verður eigi greidd innan 4 vikna frá birt-
985

ingu dóms þessa. Svo greiði sami ákærði allan
sakarkostnað í héraði, þar með taldar 60 kr. ti!
skipaðs verjanda sins þar, Stefáns Jóh. Stefáns-
sonar hæstaréttarmálflutningsmanns, og allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna, Jóns Ásbjörnssonar og Stefáns
Jóhanns Stefánssonar, 120 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu eftir kröfu
þýzka aðalkonsúlatsins í umboði þýzku ríkisstjórharinn-
ar og samkvæmt skipun dómsmálaráðuneytisins gegn þeim
Þórbergi Þórðarsyni, rithöfundi, til heimilis Hallveigar-
stig 9 og Finnboga Rúti Valdimarssyni ritstjóra til heimilis
Skólavörðustíg 23, fyrir brot gegn ákvæðum 9. kap. hinna
almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869.

Báðir eru hinir ákærðu komnir yfir lögaldur saka-
manna. Þórbergur fæddur 12. marz 1888 og Finnbogi Rút-
ur 24. sept. 1906. Hvorugur þeirra hefir sætt refsingu eða
ákæru áður.

Hinn 9. jan. s. 1. snéri þýzka aðalkonsúlatið sér til for-
sætisráðherra og kvartaði yfir því, að ákærður, Þórberg-
ur Þórðarson, hefði birt í Alþýðublaðinu þremur dögum
áður, upphaf að grein að nafni „Kvalaþorsti Nazista“.
Taldi konsúlatið grein þessa svo óvenjulega fjandsamlega
Þýzkalandi og þýzku ríkisstjórninni og byggða á röngum
og fölsuðum heimildum. Nefnir það sérstaklega, að forseti
þýzku ríkisstjórnarinnar sé þar kallaður „sadistinn á
kanzlarastólnum þýzka“. Fer konsúlatið fram á, að ríkis-
stjórnin hindri áframhaldandi útkomu greinarinnar.

Forsætisráðherra snéri sér þegar til ritstjóra Alþýðu-
blaðsins með málaleitun um að blaðið birti ekki áfram-
 

986

hald greinarinnar, en án árangurs, og vísaði hann þá mái-
inu til dómsmálstjórnarinnar eftir kröfu konsúlatsins.

Í umræddri grein „Kvalaþorsti nazista“ lýsir höfundur-
inn ógnum þeim, sem hann telur, að andstæðingar þýzkra
nazista verði fyrir af þeirra völdum. Greinina byrjar hann
svo: „Í fullan áratug höfðu nazistarnir þýzku beitt öllum
kröftum til að innræta þjóðinni miskunnarlaust hatur
gegn social-demokrötum, kommúnistum, Gyðingum, frið-
arvinum og sjálfum erfðafjandanum, Frakklandi“.

Því næst tilfærir hann ummæli, er hann telur vera eftir
nokkra forystumenn nazistaflokksins og beri vitni um
þetta. Lýsir hann síðan kvölum þeim og pÍningum, sem
hann telur að fangaðir menn sæti af hálfu nazista í Þýzka-
landi og kemst þar svo að orði: „að jafnvel sjálfan Rann-
sóknarréttinn á Spáni myndi hrylla við, ef,hann mætti
renna augunum yfir þessi tæp 800 (sic) ár, sem eru milli
Luciusar Ill. og sadistans á kanzlarastólnum þýzka“. Full.
yrðir höfundur, að piningarnar Í fangelsunum séu „undir-
búnar og skipulagðar af þeim mönnum, sem nú eiga að
gæta laga og siðferðismála ríkisins“, og „háttsettir starfs-
menn í nazistaflokknum“ stjórni grimmdarverkunum.

Höfundur lýsir nú nánar grimmdarverkum þeim, sem
framin séu í fangelsunum, og vitnar í þeirri lýsingu til
skýrslna, er alþjóðanefnd um þessi mál hafi haft undir
höndum. Tilfærir hann í framhaldi greinarinnar dæmi,
af einstökum mönnum, er sætt hafi slíkri meðferð í þýzk-
um fangabúðum og siðar sagt frá, ennfremur lýsingar af
einstökum fangabúðum, og aftökum dæmdra manna. Loks
tilfærir hann ýmsar yfirlýsingar úr þýzkum blöðum, þar
á meðal nokkrar eftir stjórnarformanni Prússlands, Göer-
ing, sem hann telur sig sanna að hafi verið rangar, og
birtir hann það til þess að sýna „sannsögli foringjanna“.
{Nazistaflokksforingjanna).

Af greininni er það ljóst, að hún er ýmist þýðing á eða
endursögn af erlendum blaðagreinum og bókum. Getur höf-
undur sumstaðar heimilda sinna í greininni sjálfri og hefir
haldið því fram fyrir réttinum, að hann ætli sér að lok-
um greinarinnar — en henni er ennþá ekki lokið — að
birta fullkomna heimildarskrá. Telur hann ekkert það
atriði vera Í greininni, sem máli skipti, sem ekki verði
færðar heimildir að og hefir hann færi fram rök að því
987

undir rannsókn málsins að svo sé. Hefir hann lagt fram í
réttinum skrá um heimildir sínar og eru þær þessar:
1. The Brown Book of the Hitler Terror and the Burning
of the Reichstag.

La mondo atentu: parolas Adolf Hitler.

La Nova Germanlando.

10. Politiken.

11. Morderlejren i Dachau, eftir Beimler.

12. Götaborgs handels og sjöfartstidning.

13. Dagbladet.

14. Upplýsingar, sem alþjóðasamband sósíaldemokrata
senda út öðru hvoru.

15. Simskeyti, sem birzt hafa í öllum helztu íslenzkum
blöðum, bæði frá fréttastofum nazista og öðrum.

Fyrir réttinum hefir höfundurinn haldið því fram, að
með greinabálki þessum hafi hann viljað fræða lesendur
blaðsins um stefnu og starfshætti eins stjórnmálaflokks í
Þýzkalandi, nazistaflokksins. Hann hefir neitað að grein
sín ætti að beinast að hinni þýzku þjóð eða stofnunum
þýzka ríkisins. heldur hafi hann með greininni aðeins vilj-
að deila á forystumenn nazistaflokksins.

Við lestur greinarinnar Í samhengi verður að telja, að
þessi meining höfundarins komi skýrt í ljós. Fyrirsögnin
segir strax til þess. Í upphafi fullyrðir hann, að nazista-
flokkurinn hafi í baráttu sinni lagt megináherzlu á, að inn-
ræta löndum sínum „miskunnarlaust hatur“ á nokkrum
stjórnmálaandstæðingum sinum og gengur öll greinin út á
að lýsa starfsemi og starfsaðferðum þessa stjórnmálaflokks,
og meðlima hans gagnvart þeim. Greinin er ádeila á naz-
istaflokkinn birt í blaði jafnaðarmanna hér á landi, en
jafnaðarmenn hefir höfundur einmitt talið verða sérstak-
lega fyrir hinu „miskunnarlausa hatri“ hins þýzka þjóð-
ernis-jafnaðarmannaflokks. Ekkert kemur fram í grein-
inni, sem gefi ástæðu til að ætla, að greinarhöfundur sé
óvinveittur þýzku þjóðinni í heild, né að ásetningur hans

2. The Manchester Guardian Weekly.
3. The Living Age.

4. The Nation.

ó. Welt Front.

6. Rundschau.

7. AIZ

8.

9.
 

988
hafi verið að deila á han
annari og takmarkaðri félagsheild, þ. e. þýzka þjóðernis.
jafnaðarmannaflokknum.

Einstakar setningar greinarinnar lesnar í réttu sam-
hengi verða heldur ekki skýrðar á annan hátt. Og þótt svo
standi á, að þessi stjórnmálaflokkur fari nú með stjórn
þýzka ríkisins, verður að telja það nægilega ljóst, að það
er stjórnmálaflokkurinn, sem ádeilan beinist að, en ekki
þýzka þjóðin eða repræsentativar stofnanir þýzka ríkisins.
Meiðandi og móðgandi ummæli um erlenda stjórnmála.
flokka, stefnu þeirra, starf eða forystumenn, verður hins-
vegar ckki talin móðgun við hina erlendu þjóð eða á ann-
an hátt refsiverð samkvæmt íslenzkum lögum.

Samkvæmt þessu ber að sýkna ákærðan, Þórberg Þóry.
arson, af ákæru réttvísinnar í máli þessu.

Ákærði, Finnbogi Rútur Valdimarsson, er ritstjóri og
ábyrgðarmaður Alþýðublaðsins og hefir viðurkennt, að
umrædd grein hafi verið birt þar, með vilja sínum og vit.
und. En þess ber að gæta, að greinin er rituð undir fullu
nafni höfundar, meðákærðs, Þórbergs Þórðarsonar, og
verður því þegar af þeirri ástæðu að sykna ákærðan, Finn-
boga Rút, af ákæru réttvísinnar í málinu samkvæmt til.
skipun 9. maí 1855 3. gr.

Eftir þessum málsúrslitum ber að greiða málskostnað af
almannafé, þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs tals-
manns ákærðu, Stefáns Jóh. Stefánssonar hrm., sem
Þvkja hæfilega ákveðin 60 kr.

Málið hefir verið rekið vitalaust.

hana sjálfa. Ádeilan beinist öll ag
989

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.
Nr. 72/1933. Sigfús Sveinsson
gegn
Ole Tynes og gegn sama f. h. Jór-
unnar Tynes.

Dómur hæstaréttar.

Mál þetta er hafið eftir ósk áfrýjanda.
Af hálfu hinna stefndu var mætt og krafizt ó-

maksbóta.
Áfrýjandi, Sigfús Sveinsson, greiði hinum
stefndu 50 krónur í ómaksbætur að viðlagðri að-

för að lögum.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 17/1934. Magnús Jónsson prófessor juris.
Segn
Sigurði Eggerz.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
990

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.
Nr. 31/1934. A. B. Bendtsen
gegn
Lárusi Fjeldsted f. h. Kleins Efter-
fölgere.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, A. B. Bendtsen, er eigi mætir í málinu,
greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af
nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann stefnda, er hefir látið mæta í mál-
inu, 40 krónur í ómaksbætur að viðlagðri aðför að
lögum.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 82/1934. Þórður J. Thoroddsen
gegn
Sigurði Berndsen.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Þórður J. Thoroddsen, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
991

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 97/1934. Magnús Jónsson prófessor juris.
gegn
Kolbeini Guðmundssyni.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstatrétti.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 113/1934. Guðmundur Þorkelsson
segn
Magnúsi Thorlacius og Guðmundi
Jónssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Guðmundur Þorkelsson, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann og stefndu, er hafa látið mæta í
málinu, 30 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að

lögum.
 

992

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 120/1934. Guðmundur Þorkelsson
gegn
Adolf Bergssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Guðmundur Þorkelsson, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 122/1934. Ingólfur Esphólín
gegn
stjórn h.f. Hamar.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ingólfur Esphólin, er eigi mætir í mál.
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í réttinum.
993

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 123/1934. Ingólfur Esphólín
Segn
Garðari Þorsteinssyni f. h. Udde-
holms Aktiebolag.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ingólfur Esphólin, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í réttinum.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.

Nr. 125/1934. Magnús Jónsson prófessor juris.
gegn
Útvegsbanka Íslands h. f.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
994

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.
Nr. 128/1934. Sig. Þ. Skjaldberg
gegn
Pétri Þ. J. Gunnarssyni f. h. h. f.
Landstjarnan

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Sig. Þ. Skjaldberg, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Miðvikudaginn 31. okt. 1934.
Nr. 129/1934. M. Júl. Magnús
gegn
Óla Metúsalemssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, M. Júl. Magnús, er eigi mætir í málinu,
greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann af
nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
995

Mánudaginn 5. nóvember 1934.

Nr. 139/1934. Réttvísin og valdstjórnin
(Bjarni Þ. Johnson)
gegn
Guðjóni Helga Kristjánssyni og
Björgvin Sigmar Stefánssyni
(Pétur Magnússon).

Brot g. 231. gr. hegnl.

Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 10. júlí 1933: Á-
kærður, Guðjón Helgi Kristjánsson, sæti fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi Í fjóra mánuði og greiði 50
króna sekt til ríkissjóðs og komi fimm daga einfalt fang-
elsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd innan 30
sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa.

Ákærður, Björgvin Sigmar Stefánsson, sæti þriggja
mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en fram-
kvæmd refsingarinnar skal frestað og hún falla niður að
fimm árum liðnum frá lögbirtingu dóms þessa, ef skilorð
laga nr. 39 16. nóv. 1907 eru haldin. Hann greiði og
fimmtíu króna sekt til ríkissjóðs og komi fimm daga ein-
falt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi greidd inn-
an 30 sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa.

Ákærðu greiði in solidum Helga Benediktssyni, kaupm.
kr. 30,00.

Ákærður, Guðjón Helgi Kristjánsson, greiði kostnað við
gæzluvarðhald sitt, en allan annan kostnað sakarinnar
greiði ákærðu in solidum.

Dómur hæstaréttar.

Taka muna þeirra, úr vélbátnum Blakkur, sem
í máli þessu greinir, er ein þeirra athafna, sem lýst
er í 4. tölulið 231. gr. almennra hegningarlaga og að
því er ákærða, Björgvin Sigmar Stefánsson, varðar,
sbr. við 1. málslið 48. gr. sömu laga. Refsing á-
kærða, Guðjóns Helga Kristjánssonar, fyrir þetta
brot þykir hæfilega ákveðin samkvæmt 7. sbr. 8.
996

gr., laga nr. 51/1928, 4 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi. Refsing ákærða, Björgvins Sig-
mars Stefánssonar, þykir þar á móti hæfilega sett
2 mán. fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og
skal fresta fullnustu refsingarinnar og niður skal
hún falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga nr.
39/1907 verða haldin.

Hinir ákærðu eru einir til frásagnar um áfengis-
neyzlu sína kveldið 18. maí 1933. Það er ekki upp-
lýst neitt um það, að nokkur maður hafi séð á
þeim áfengisnautn meðan þeir voru í landi, og at-
hafnir þeirra eftir að þeir voru komnir út í vél-
bátinn Sæfara, benda alls ekki á, að þeir hafi ver-
ið stórkostlega undir áhrifum áfengis. Það þykir
því eigi nægileg ástæða til að telja þá hafa verið
ölvaða umrætt skipti, og verður því að sýkna þá af
kæru valdstjórnarinnar fyrir brot á áfengislögun-
um.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu máls-
kostnaðar í héraði og skaðabóta þykir mega stað-
festa.

Hinir ákærðu greiði in solidum allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og vérjanda fyrir hæsta-
rétti, 60 kr. til hvors.

Það er athugavert, að aukaréttardómurinn, sem
upp var kveðinn 10. júlí 1933, hefir eigi verið birt-
ur hinum ákærðu fyrr en 28. maí og 8. ágúst 1934,
án þess að grein sé gerð fyrir þessum drætti, og að
hegningarvottorð ákærða Guðjóns Helga frá Siglu-
firði vantar, og hegningarvottorð ákærða Björg-
vins Sigmars frá Vestmannaeyjum.
997

Þvi dæmist rétt vera:

Ákærði, Guðjón Helgi Kristjánsson, sæti 4
mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.

Ákærði, Björgvin Sigmar Stefánsson, sæti 2
mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi,
en fresta skal fullnustu refsingarinnar og niður
skal hún falla að 5 árum liðnum, ef skilorð
laga nr. 39/1907 verða haldin.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu
sakarkostnaðar í héraði og skaðabóta eiga að
vera óröskuð.

Hinir ákærðu greiði in solidum allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna, Bjarna Þ. Johnson og Péturs Magnús-
sonar, 60 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar og valdstjórn-

arinnar gegn þeim Guðjóhi Helga Kristjánssyni, vélstjóra,
til heimilis Bergstaðastig 6 c, Reykjavík og Björgvin Sig-
mar Stefánssyni, sjómanni, til heimilis Skálholtsstig 2,
Reykjavík, fyrir brot gegn 23. kapitula hegningarlaganna
frá 25. júni 1869 og lögum nr. j1 7. maí 1928 og gegn á-
fengislögunum nr. 64 19. maí 1930, svo og til greiðslu ið.
gjalda og málskostnaðar. Málavextir eru, samkvæmt því,
sem löglega er sannað í málinu með játningu ákærðu,
sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í
málinu, sem hér segir:
 

998

Fimmtudaginn þann 18. maí s. 1. lá v. b. Sæfari, V. E.
11, við Básaskersbryggju hér í bænum, en ákærði Guðjón
Helgi, var vélstjóri á nefndu skipi og ákærði, Björgvin
Sigmar, var háseti á þvi. Um kl. 8% um kvöldið fóru á-
kærðir báðir saman á kvikmyndasýningu í bíóhúsinu hér
í bænum, en áður höfðu þeir keypt 250 gr. hvor af suðu-
spiritus í lyfjabúðinni hér í bænum og drukku það nokkru
áður en þeir fóru á kvikmyndasýninguna og að nokkru
er hlé varð á kvikmyndasýningunni og kl. að ganga 11 um
kvöldið, er kvikmyndasýningunni var lokið, drukku
þeir það, sem þeir áttu eftir af suðuspíritusnum, og fóru
á veitingastofu Jóns Bjarnasonar hér í bænum og drukku
þar öl og gengu því næst um götur bæjarins um tíma og
fóru því næst um borð í v. b. Sæfara, og voru þá ölvaðir,
en á leiðinni um borð í v. b. Sæfara fóru þeir um borð í
v. b. Blakk, V. E. 303 og að vélarrúmi þess báts, er var
læst með hengilás og fann ákærður Björvin Sigmar járn-
bolta á þilfari skipsins og tók ákærður, Guðjón Helgi, við
járnboltanum og smeygði honum í hespuna á hengilásn-
um og snéri lásinn sundur með járnboltanum og fóru á-
kærðir því næst báðir niður í vélarrúmið og stálu þar 2
rafgeymum, Í vélarlampa, 2 skiptilyklum, Í rörtöng og 1
hamri, en kveðst ekki muna hvað hvor tók og fóru á-
kærðir því næst með muni þessa um borð í v. b. Sæfara og
létu þá niður í vélarúmið í þvi skipi og fór ákærður, Guð-
jón Helgi, niður í vélarrúmið og tók við mununum, en
ákærður, Björgvin Sigmar, rétti honum munina niður í
vélarrúmið og fundust munir þessir allir í sjó í kjölsogi
skipsins, undir vélarrúminu nema vélarlampinn, sem
fannst í skáp stjórnborðsmegin í vélarrúminu við leit, er
lögreglan framkvæmdi í skipinu að morgni föstudagsins
þann 19. maí s. 1. með samþykki skipstjórans á skipinu,
og hefir ákærður, Guðjón Helgi, játað, að hafa strax látið
munina þar sem þeir fundust og hafa munirnir verið af-
hentir skipstjóranum á v. b. Blakk og hefir eigandi þeirra,
Helgi Benediktsson kaupmaður, krafizt þess að ákærðir
verði dæmdir til þess að greiða honum kr. 30,00 í skaða-
bætur fyrir skemmdir á mununum og hafa ákærðir sam-
Þykkt þá kröfu Helga. Ákærður, Guðjón Helgi, heldur
því fram, að hann hafi framið verknað þennan vegna
kala eða jafnvel haturs, sem hann beri til eiganda v. b.
999

Blakks, Helga Benediktssonar, og hann hafi framið þjófn-
aðinn til þess að gera honum eitthvað til baga og heldur
fram, að sú hugsun eða ásetningur hafi komið upp hjá
honum vegna ölvunar, en meðferð ákærða á þýfinu, sem
beir földu strax eftir að þeir höfðu framið þjófnaðinn,
sýnir að þeir hafa ætlað að hagnýta sér þýfið. En ákærði,
Guðjón Helgi, hefir þó neitað að hafa sérstaklega átt
frumkvæði að verknaði þessum eða að hafa eggjað með-
ákærðan, Björvin Sigmar, á að vera með í honum.

Ákærður, Björgvin Sigmar, heldur því fram, að hann
mundi ekki hafa framið þjófnað þenna, hefði hann verið
einn og að hann hafi leiðst út í að fremja hann (með
Guðjóni Helga) vegna ölvunar, en kveður Guðjón Helga
þó ekki hafa sérstaklega beðið hann að fremja þjófnað
Þenna, né eggjað hann til þess, en kveðst þó álita að
Guðjón Helgi hafi staðið fyrir verknaðinum þó hann
geti ekki gert nánar grein fyrir því, á hvern hátt það hafi
verið.

Rétturinn verður að líta svo á, að þó ákærður, Björg-
vin Sigmar, telji ákærðan, Guðjón Helga, hafa haft for-
göngu um að fremja þjófnað þenna, að þá hafi hann þó
á þann hátt hjálpað ákærðum Guðjóni Helga frá byrjun
við að framkvæma þjófnaðinn, að verði að refsa honum
(Björgvin Sigmar) eins og hann væri valdur að verkn-
aðinum, sbr. 48. gr. 1. mgr. hinna almennu hegningar-
laga.

Verknaður sá, sem ákærðir, eins og að framan greinir
hafa framið, er þannig vaxinn, að lýsingin á 231. gr. 4.
tölulið hinna almennu hegningarlaga á við hann og ber
því að dæma þá til refsingar samkv. 7. gr., sbr. 6. gr.
laga nr. 51, 7. maí 1928, sbr. og 48. gr. 1. mgr. hinna al-
mennu hegningarlaga og auk þess hafa þeir, með því að
vera ölvaðir á almannafæri, brotið gegn ákvæði 16. grein-
ar áfengislaganna nr. 64, 19. maí 1930 og ber því að dæma
þá fyrir það brot til refsingar, samkvæmt 36. gr. þeirra
laga.

Ákærður, Guðjón Helgi Kristjánsson, er kominn yfir
lögaldur sakamanna, fæddur 22. marz 1901. Hann hefir
áður, með dómi hæstaréttar uppkveðnum 3. október 1932,
verið dæmdur skilorðsbundið í þriggja mánaða fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi, samkv. 7. gr., sbr. 6. gr.

29
 

1000

laga nr. öl, 7. maí 1928, fyrir brot gegn 231. gr. 4. tölulið
Alm. hegningarlaga og þykir refsing sú, er hann hefir unn-
ið til samkv. fyrrnefndum lagaákvæðum, sbr. og 8. gr.
laga nr. 51, 7. maí 1928, hæfilega ákveðin fjögra mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 50 króna sekt
til ríkissjóðs og komi 5 daga einfalt fangelsi í stað sekt-
arinnar, verði hún eigi greidd innan 30 sólarhringa frá
lögbirtingu dóms þessa.

Ákærður, Björgvin Sigmar Stefánsson, er og kominn
yfir Jögaldur sakamanna, fæddur 4. október 1910. Hann
hefir ekki áður serzt sekur um neitt lagabrot og þykir
refsing sú, er hann hefir unnið til, hæfilega ákveðin,
samkvæmt fyrrnefndum lagaákvæðum, Þriggja mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en framkvæmd
refsingarinnar þykir mega fresta og hún falla niður að
fimm árum liðnum frá uppsögn dóms þessa ef skilorð
laga nr. 39, 16. nóvember 1907 eru haldin. Auk þess greiði
hæin 50 króna sekt til ríkissjóðs innan 30 sólarhringa frá
lögbirtingu dóms þessa.

Ákærðir greiði in solidum Helga Benediktssyni, kr.
30,00.

Ákærður, Guðjón Helgi Kristjánsson, greiði kostnað
við gæzluvarðhald sitt, en allan annan kostnað sakarinn-
ar greiði ákærðir in solidum.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.

Mánudaginn 5. nóv. 1934.
Nr. 104/1933. Hreppsnefnd Gerðahrepps
gegn

Magnúsi Ólafssyni.

Úrskurður hæstaréttar.
Efttr að wmboðsmenn aðilja höfðu flutt frum-
ræður sínar, bað umboðsmaður áfrýjanda um það,
að málflutningi yrði frestað til kl. 2 á morgun, með
1001

því að hann þyrfti að afla upplýsinga úr serðabók
hreppsnefndar Gerðahrepps um atriði, er á að hafa
gerzt á fundi hreppsnefndarinnar 29. okt. 1981 í
sambandi við tildrögin til þessa máls. Umboðsmaður
stefnda hefir mótmælt frestbeiðni þessari, og með
því að áfrýjandi hefir haft vfrið nægan tíma til þess
að afla áðurnefndra upplýsinga, verður hinn um-
beðni frestur þegar af þessari ástæðu ekki veittur
gegn mótmælum umboðsmanns stefnda.

Því úrskurðast:

Hinn umbeðni frestur veitist ekki.

Föstudaginn 9. nóv. 1934.

Nr. 104/1933. Hreppsnefnd Gerðahrepps
Guðmundur Ólafsson)
gegn
Magnúsi Ólafssyni (Eggert Claessen).
Sýknukrafa stefnda eigi tekin til greina með því að
skilyrðum fyrir greiðsluskuldbindingu hans var
talið fullnægt.
Dómur gestaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 19. sept,
1933: Stefndur, Magnús Ólafsson, Höskuldarkoti, á að vera
sýkn af kærum og kröfum stefnanda, hreppsnefndar Gerða-

hrepps, í Gullbringusýslu, í máli þessu.
Málskostnaður falli niður.

Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir krafizt þess, að stefndi verði

dæmdur til að greiða honum kr. 500,00 með 56 árs-
vöxtum frá 1. jan. 1932 til greiðsludags og máls-
 

1002

kostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti, eftir mati
dómsins. Stefndi hefir krafizt staðfestingar á hin-
wm áfrýjaða dómi og málskostnaðar í hæstarétti
eftir mati dómsins.

Haustið 1931 veiddi stefndi, ásamt fleirum for-
mönnum úr Keflavíkurhreppi, fisk með dragnót í
landhelgi undan landi Gerðahrepps í Gullbringu-
sýslu og gerðist þar með brotlegur við ákvæði reglu-
gerðar nr. 57 frá 11. júlí 1923, er þá var enn í gildi
samkvæmt 9. gr. laga nr. 55/1928. Rannsókn út af
brotum þessum, er hreppsnefnd Gerðahrepps kærði,
fór fram í lögreglurétti 26. okt. 1931, og buðust
nokkrir hinna kærðu, þar á meðal stefndi, að því er
ætla má, til að greiða sekt fyrir brot sin. En hvorki
virðist sektargreiðsluboð hinna ákærðu hafa verið
samþykkt né heldur mál á hendur þeim höfðað. Þar
á móti hélt þáverandi dómsmálaráðherra þann 1.
nóv. 1931 fund með hreppsnefndinni og hinum brot-
legu formönnum, þar á meðal stefnda, sem undir-
sekst þá eins og fleiri þeirra að greiða til Gerða-
hrepps tiltekna upphæð, kr. 500,00, svo framarlega
sem hreppsnefnd Gerðahrepps leyfir fyrir sitt leyti
og leggur til við atvinnumálaráðherra, að opnuð sé
fyrir dragnótum landhelgin frá Keflavíkurhreppi og
að miði Varaóssvitanna saman, enda sé leyfilegt
fyrir báta, með dragnætur að liggja á greindri línu
og kasta norður“.

Því hefir verið ómótmælt haldið fram af hálfu
áfrýjanda fyrir hæstarétti, að stefndi hafi gefið of-
annefnt greiðsluloforð til Gerðahrepps með það fyr-
ir augum, að ábyrgð yrði ekki fram komið á hend-
ur honum fyrir brot hans á banninu við dragnóta-
veiðum. Styðst þetta og við það, að því máli hefir
ckki síðan verið hreyft, enda þótt nú séu liðin full
1003

3 ár síðan brotin voru framin og rannsókn út af
Þeim fór fram, auk þess sem allur aðdragandinn að
greiðsluloforðinu bendir til hins sama. Það verður
því að líta svo á, sem þessi forsenda stefnda fyrir
loforði hans hafi verið uppfyllt. Í annan stað setti
stefndi berum orðum það skilyrði fyrir greiðslu-
skuldbindingu sinni:

a) Að hreppsnefnd Gerðahrepps leyfði og legði til,
að landhelgin á áðurnefndu svæði yrði opnuð fyrir
dragnótaveiðar, og

b) Að bátum með dragnætur yrði leyft að liggja
á Varaósslínunni og kasta til norðurs frá henni út
fyrir hið leyfða svæði.

Um a) Í bréfi sinu 29. okt. 1931 bað hreppsnefnd-
in atvinnumálaráðherra að leyfa dragnótaveiðar á
nefndu svæði frá þeim degi til 1. dez. næstan á eftir.
Nú mátti bæði stefnda og hreppsnefndinni vera það
kunnugt, að atvinnumálaráðherra hafði skömmu
áður, þann 12. okt. 1931, leyft með reglugerð nr. 92
dragnótaveiðar í landhelgi undan Keflavíkurhreppi,
þar sem stefndi var búsettur, aðeins frá 15. okt. til
30. nóv. þetta ákveðna ár. Það var því eðlilegt, að
hreppsnefndin héldi sér í bréfi sínu 29. okt. 1931 við
tímamarkið 1. dez. s. á., og hún virðist hafa mátt
gera ráð fyrir því, að stefndi og félagar hans létu
sér nægja með sama tímamark, úr því að þeir tóku
ekki beinlínis fram hið gagnstæða. Það verður hví
að líta svo á, að hreppsnefndin hafi að þessu leyti
fullnægt þeim skilyrðum, sem stefndi setti fyrir
greiðsluloforði sínu til hreppsins.

Um b) Hreppsnefndin nefndi þetta atriði að vísu
ekki í bréfi sinu og Í reglugerðinni frá 2. nóv. 1931,
er leyfði dragnótaveiðar á oftnefndu svæði, er ekki
heldur að þessu atriði vikið. En bæði er það, að þetta
1004

atriði virðist ekki, þegar litið er til alls aðdragand-
ans að greiðsluloforðinu 1. nóv. 1932, svo verulegi,
að það skipti máli um gildi skuldbindingarinnar, og
svo það, að ekki þykir líklegt, eftir því sem fram er
komið í málinu, að um það hefði verið fengizt, þótt
kastað hefði verið norður frá Varaósslinunni á því
mánaðartímabili, er leyfið til dragnótaveiða á ofi-
nefndu svæði stóð. Það verður því ekki talið, að
vanefndir af hálfu hreppsnefndarinnar á þessu at-
riði geti leyst stefnda undan greiðsluloforði hans.

Með því að hinar aðrar varnarástæður stefnda.
þær er í hinum áfrýjaða dómi segir, geta ekki held-
ur leyst stefnda undan oftnefndri skuldbindingu
hans, þá verður samkvæmt framansögðu að dæma
stefnda til þess að greiða áfrýjanda umstefndar kr.
500,00 með 5“c ársvöxtun frá stefnudegi 8. dey.
1932, til greiðsludags.

Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður bæði í
héraði og fyrir hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:

Stefndi, Magnús Ólafsson, greiði áfrýjanda.
hreppsnefnd Gerðahrepps. f. h. hreppsins, kr.
500,00 með 5“ ársvöxtum frá 8. dez. 1932 til
greiðsludags, að viðlagðri aðför að lögum.

Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti falli niður.

Með stefnu, útgefinni 8. dezbr. f. á., hefir stefnandinn.
hreppsnefnd Gerðahrepps í Gullbringusýslu, f. h. hrepps-
ins, krafizt þess að stefndur útgerðarmaður Magnús Ólafs-
son, Höskuldarkoti í Ytri-Njarðvík í Keflavíkurhreppi.
verði dæmdur til greiðslu á kr. 500,00 auk 5% ársvaxta frá
1005

1. janúar 1982 til greiðsludags og málskostnað að skað-
lausu eða eftir reikningi.

Tilefni máls þessa tjáir stefnandinn vera það, að stefnd-
ur hafi hinn Í. nóvember 1931 tekizt á hendur skuldbind-
ingu um að greiða ofangreinda upphæð til Gerðahrepps,
svo framarlega sem hreppsnefndin leyfði og legði til við
atvinnumálaráðherra. að opnuð yrði fyrir dragnótaveiðum
landhelgin frá Keflavikurhreppi og að miði Varaóssvit-
anna „enda þar með leyfilegt fyrir báta með dragnætur að
liggja á greindri línu og kasta norður. Þessum skilmálum
lelur stefnandinn vera fullnægt og beri því stefndum að
greiða þá upphæð sem hann hafi lofið.

Stefndur eða umboðsmaður hans hefir undir rekstri
málsins krafizt algerðtar sýknunar í málinu og stefndan
dæmdan til þess að greiða málskostnað, samkvæmt fram-
lögðum málskostnaðarreikningi, aðallega af þeirri ástæðu.
að fyrrgreind skuldbinding stefnds sé með öllu ógild sakir
þess, að hún sé gagnstæð lögum og velsæmi, þar sem
hreppsnefndin hafi með hinu framlagða skuldbindingar-
skjali látið kaupa sig til þess að gera umræddar tillögur til
atvinnumálaráðherra. eða ákveðnar tillögur, er hrepps-
nefndin vitanlega álti að gera eftir beztu sannfæringu og
Þannig gert sig seka eða brotlega gegn 118. gr.. sbr. 145.
gr. hinna almennu hegningarlaga.

Ennfremur tekur stefndur það fram og upplýsir, að
hreppsnefndin hafi þegar þremur dögum áður en stefnd-
ur hafi undirskrifað skuldbindingu sína verið búin að
samþykkja tillögur til ráðherrans —- tillaga hreppsnefndar
dags. 29. okt. 1931, en skuldbinding stefnds eigi útgefin
fyrr en 1. nóv. s. á. og hún þannig látið kaupa sig til að
sera það, sem hún þegar án vitundar stefnds hafi gert.

Þá heldur stefndur því fram, að tillaga hreppsnefndar
til atvinnumálaráðherra, er fyrr greinir, cigi sé í samræmi
við skuldbindingarskjal stefnds, þar sem í henni sé aðeins
farið fram á leyfi til dragnótaveiða frá 29. okt. til 1. dez.
1931, í stað óákveðins tíma samkvæmt skilyrði í skuldbind-
ingu stefnds, og loks að hið leyfða dragnótaveiðasvæði
samkvæmt tillögum hreppsnefndar Gerðahrepps og Kefla-
víkurhrepps, að línu er liggur þannig, að Varaóssvitaljósin
beri saman, í stað þess, samkvæmt skuldbindingu stefnds,
að opnuð sé fyrir dragnótaveiðum landhelgin „frá Kefla-
 

1006

vikurhreppi og að miði Varaóssvitanna saman, enda sé
leyfilegt fyrir báta með dragnætur að liggja á greindri linu
og kasta norður“.

Aðalvarnarástæða stefnds eða umboðsmanns hans, verð-
ur eigi tekin til greina sökum þess, að hvorki hreppsnefnad-
in í heild sinni eða einstökum meðlimum hennar er ætluð
hin umstefnda fjárhæð persónulega sem opinberum sýsl-
unarmönnum, þótt þannig sé komizt að orði í skuldbind-
ingu stefnds, heldur hreppnum eða hreppsfélaginu til upp-
bótar fyrir þann fjárhagslega halla, er það verði fyrir
vegna fyrirsjáanlegs aflatjóns hreppsbúa á og utan þess
svæðis fyrir landi hreppsins, er hin leyfða dragnótaveiði
valdi þeim, er önnur veiðarfæri noti á umræddu fiski-
svæði.

Það virðist vera nægilega upplýst í málinu, að fyrrum-
getin tillaga hreppsnefndar um leyfi til dragnótaveiða á
umræddu svæði, samþykkt 29. okt. 1931, hafi óbreytt ver-
ið send hlutaðeigandi ráðherra, hvort heldur þetta hefir
átt sér stað fyrir eða eftir að stefndur undirskrifaði skuld-
bindingu sína 1. nóv. það ár, um fjárgreiðsluna til hrepps-
ins, og eigi verður álitið, gegn mótmælum stefnds, að hon-
um hafi verið kunnugt um innihald tillögu þessarar, sem
og kemur í bága við skilyrði sett í skuldbindingu hans, en
í máli þessu getur aðeins komið til greina, hvort tillaga
hreppsnefndar hefir verið í samræmi við skilyrði þessi,
en því óviðkomandi, hvern framgang tillagan hefði hjá
hlutaðeigandi ráðuneyti, eða hvort samþykkt eftir tillög-
um hreppsnefndar var lögformleg eða eigi.

Með því nú að álita verður, að ósamræmi það, er fyrr
greinir, á tillögu hreppsnefndar og skilyrðum í skuldbina-
ingu stefnds, sé svo verulegt, að það hafi verið svo þýð-
ingarmikið fyrir stefndan að ganga megi út frá að stefndur
eigi hefði lofað hinni umstefndu fjárupphæð, ef hann hefði
vitað að svo var sem hann og hefir haldið fram, virðist
eiga að taka kröfu hans um sýknun til greina, bæði að því
er aðal- og aukakröfu stefnanda áhrærir, en málskostnað-
ur virðist eiga að falla niður.
1007

Mánudaginn 12. nóv. 1934.

Nr. 84/1931. Steinunn P. Bentsdóttir og eigendur
Lambastaða (Theódór B. Lindal)
segn

Ólafi Magnússyni (Sjálfur).

Fjárnám, uppboðsréttarúrskurður og eftirfarandi
uppboð ógilt með því skilyrði til aðfarar samkv.
15. gr. laga 29/1885 var eigi fyrir hendi.
Fjárnámsgerð fógetaréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu

1. marz 19840g eftirfarandi uppboðsgerð samkv. uppboðs-

úrskurði 28. apríl s. á: Hið nú umbeðna uppboð á húseign

Steinunnar P. Bentsdóttur á Lambastaðatúni skal fara

fram, skv. framlögðum söluskilmálum.

Dómur hæstaréttar.

Þann 27. febr. 1932 gaf Steinunn P. Bentsdóttir
út skuldabréf til handhafa, að upphæð kr. 12000,00,
er greiðast skyldi á 12 árum með jöfnum afborgun-
um ár hvert þann 1. marz, fyrsta sinni 1. marz 1933.
Í ársvexti skyldi skuldunautur greiða 6% á sömu
gjalddögum sem afborganirnar. Til tryggingar skuld
þessari með vöxtum og kostnaði setti skuldunautur
að veði með 1. veðrétti húseignina á Lambastaðatúni
i Seltjarnarnesshreppi með öllu sem eign Þessari
fylgir og fylgja ber. Loks var tilskilið í bréfinu, að
Sera mætti fjárnám í veðinu samkv. 15. gr. 1. nr.
29/1885, ef ekki yrði staðið í skilum. Var bréfi Þessu
þinglýst á manntalsþingi Seltjarnarnesshrepps 30.
júni 1932. Með því að greiðslur samkvæmt framan-
sögðu brugðust, tilkynnti stefndi, sem orðinn var
eigandi og handhafi skuldabréfsins, skuldunaut með
bréfi 27. jan. þ. á., að hann mundi krefjast skuldar-
innar allrar, ef tilskilin afborgun, og tilskildir vextir,
1008

yrðu eigi greiddir innan viku þar frá. Með því að
eigi var að heldur greitt, krafðist stefndi aðfarar í
veðinu, þann 26. febr. þ. á. Var síðan gert fjárnám
þann 1. mar“ þ. á. í fógetarétti Gullbringu- og Kjós-
arsýslu í greindri veðsettri húseign, ásamt tilheyr-
andi „til tryggingar kr. 6550,00, er stefndi virðist þá
hafa talið skuldabréfið standa sér í. Þann 5. marz
næstan á eftir krafðist stefndi því næst uppboðs á
veðinu, og 23. apríl þ. á. ákvað uppboðsráðandinn
uppboðsskilmála, þar sem svo er mælt, að selja skuli
húsið „með tilheyrandi lóð undir húsinu sjálfu og
hæfilegri umgangslóð“. Uppboðið fór síðan fram
þann 28. s. m. eftir að mótmælum áfrýjenda, sem
létu mæta á uppboðsþinginu, gegn sölunni hafði
verið hrundið með samstundis uppkveðnum úr-
<kurði, með þeim árangri, að stefndi varð hæstbjóð-
andi með 1000 króna boði og krafðist þess, að veðið
yrði lagt sér út sem ófullnægðum veðhafa.
Framannefndu fjárnámi, uppboðsréttarúrskurði
og uppboðsgerð hafa áfrýjendur, þau Steinunn P.
Bentsdóttir og eigendur Lambastaða, Eyjólfur Kol-
beins, Ragnheiður Bjarnadóttir og Þórður Bjarna-
son, f. h. barna sinna, Hans, Sigurðar, Regínu, Bjarna.
Þóreyjar og Skúla, skotið til hæstaréttar með stefnu,
útgefinni 15. maí þ. á. og krafizt þess aðallega, að
allar hinar áfrýjuðu og áðurnefndu réttargerðir
verði felldar úr gildi, en fil vara, að þær verði úr
gildi felldar að því er snertir fjárnumda lóð og lóð-
arróttindi, og til þraufavara, að uppboðsréttarúr-
skurðinum verði hrundið og breytt þannig, að hið
selda sé í uppboðsskilmálunum greint þannig, að
það sé „húseign Steinunnar P. Bentsdóttur í Lamba-
staðatúni í Seltjarnarnesshreppi, með því er henni
fylgir og fylgja ber, þar með talin lóðarréttindi, ef
1009

nokkur eru“, og sé þá uppboðið jafnframt ómerkt.
Loks krefjast áfrýjendur málskostnaðar fyrir hæsta-
rétti að skaðlausu eftir mati dómsins.

Stefndi krefst staðfestingar á hinum áfrýjuðu
dómsathöfnum og málskostnaðar fyrir hæstarétti
eftir mati dómsins.

Áfrýjendur halda því fyrst og freinst fram, að skil-
yrði fyrir fjárnámi samkv. 15. gr. laga nr. 29/1885
hafi ekki verið fyrir hendi, með því að skuldunautur
hafi ekki fengið nein lóðarréttindi með húsinu, held-
ur hafi hún aðeins fengið óákveðið leyfi til að láta
setja húsið, sem er timburhús og flutt þangað af
öðrum grunni, á túnið á Lambastöðum. Veðið sé því
eigi fasteign, þar sem svo algerlega sé óákveðið um
réttinn til að láta það standa á lóðinni.

Ákvæði 15. gr. laga nr. 29/1885 geyma undan-
tekningu frá þeirri almennu reglu, að sátt eða dóm
þurfi til aðfarar, og skilyrðum greinarinnar til að-
farar samkvæmt henni verður því að fullnægja tvi-
mælalaust til þess að aðför megi eftir henni gera.
Í máli þessu ríkir veruleg óvissa um það, hver lóð-
arréttindi fylgi húsinu eða hvort þau séu nokkur.
Og verður þegar af þessari ástæðu að líta svo á, að
skilyrði til aðfarar eftir áðurnefndri lagagrein hafi
ekki verið fyrir hendi. Verður því að fella hina á-
frýjuðu fjárnámsgerð úr gildi. En af ómerkingu
hennar leiðir það aftur, að uppboðsréttarúrskurðinn
og uppboðsgerðina, sem á fjárnámsgerðinni byggist,
verður einnig að ómerkja samkvæmt kröfu áfrýj-
enda.

Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma
stefnda til að greiða áfryjendum 200 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
 

1010

Því dæmist rétt vera:

Hin áfrýjaða fjárnámsgerð, uppboðsreéttar-
úrskurður og eftirfarandi uppboð er úr gildi
fellt.

Stefndi, Ólafur Magnússon, greiði áfrýjend-
um, Steinunni P. Bentsdóttur og áðurnefndum
eigendum Lambastaða, 200 krónur í málskostn-
að fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lög-

um.

Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:

Með því að hæstaréttardómur, uppkveðinn 19. janúar
þ. á, ómerkir uppboð á margumræddri húseign, og þar
sem undangengið fjárnám f. á. eingöngu af þeirri ástæðu,
að eigi sjáist á umræddu veðskuldarbréfi, sem fjárnám er
gert fyrir, né öðrum skjölum málsins, að því hafi nokkru
sinni verið þinglýst, en vottorð á bréf þetta, um að þessu
hafi verið fullnægt, er nú ritað á veðskuldarbréfið, sem
lagt var fram við undangengið fjárnám 1. þ. m., stendur
áður fram farið uppboð óbreytt að innihaldi og er því
hér með úrskurðað.
1011

Miðvikudaginn 14. nóv. 1934.
Nr. 56/1934. Sigurður Bjarnason
(Guðmundur Ólafsson)
gegn
Skiptaráðanda Þingeyjarsýslu f. h.

þrotabús „Frystihúsið Svalbarð h.f.“
(Eggert Claessen).

Frystingar- og geymslugjald síldar. Krafa áfrýjanda
um að gjaldið gangi upp i persónuleg viðskipti
hans og framkvæmdarstjóra frystihússins eigi tek-
in til greina.

Dómur gestaréttar Akureyrar 25. nóv. 1933: Stefndur,
kaupmaður Sigurður Bjarnason, Túngötu á Akureyri, greiði
stefnandanum, skiptaráðanda Þingeyjarsýslu, fyrir hönd
þrotabús h/f „Frystihúsið Svalbarð“ á Svalbarðseyri,
3030,00 — þrjú þúsund og þrjátíu krónur — ásamt 6%
ársvöxtum af þeirri upphæð frá 3. maí 1933 að telja þar til
greitt er.

Málskostnaður fellur niður.

Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög-
legri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Áfrýjandi hefir krafizt þess aðallega, að hann
verði skilyrðislaust sýknaður af kröfum stefnda í
máli þessu, en til vara, að hann verði sýknaður svo
framarlega sem hann staðfesti með eiði sinum
skýrslu sína í málinu um það, að Björn sál. Lindal
hafi lofað honum því í septen1ber 1929, að taka að
sér greiðslu á endurgjaldi fyrir frystingu og geymslu
sildar þeirrar, er í málinu greinir. Ennfremur krefst
áfrýjandi málskostnaðar bæði í héraði og fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.

Stefndi hefir krafizt staðfestingar á hinum áfrýj-
1012

aða dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.

Jafnvel þótt sannað væri, að Björn sál. Lindal
hefði lofað áfrýjanda þvi, að taka að sér greiðslu á
áðurnefndu endurgjaldi, þá sæti slíkt loforð ekki
leyst áfrýjanda undan greiðslu þess, með því að það
var ekki greitt til frystihússins. Þegar af þessari á-
stæðu verður hvorki aðal- né varakrafa áfrýjanda
tekin til greina, og verður því að staðfesta hinn á-
frýjaða dóm að niðurstöðu til.

Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir
hæstarétti, er þykir hæfilega ákveðinn 300 krónur.

Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, Sigurður Bjarnason. greiði stefnda,
skiptaráðanda Þingeyjarsýslu, f. h. þrotabús
„Frystihúsið Svalbarð h/f“. 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför áð
lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Í máli þessu, sem höfðað er með gestaréttarstefnu, útg.
3. maí þ. á., gerir stefnandinn þær dómkröfur, að stefndur
verði dæmdur til að greiða honum fyrir hönd þrotabús
h/f „Frystihúsið Svalbarð“ á Svalbarðseyri, kr. 3030,00.
auk 6% ársvaxta af þeirri upphæð frá stefnudegi til
greiðsludags og málskostnað eftir mati réttarins. Hinsveg-
ar krafst stefndur að hann verði algerlega sýknaður af
kærum og kröfum stefnandans í málinu „og að stefnandinn
verði dæmdur til að greiða honum hæfileg málsvarnarlaun.

Samkvæmt málfærslunni og hinum framlögðu skjölum,
virðast málavextir vera þessir.

Hinn 10. sept. 1929 lagði stefndur inn í frystihúsið
1013

„Svalbarð“ á Svalbarðseyri 101 tunnu nýveiddrar sildar til
frystingar og geymslu þar. Var síld þessi síðan tekin úr
húsinu eftir ráðstöfun stefnds í maimánuði 1930, og er hin
umstefnda skuldarupphæð frystingar- og geymslugjald fyrir
þessar 101 tunnu síldar.

Stefndur fullyrðir, að hann hafi fengið Björn Líndal á
Svalbarði til þess að taka síldina til frystingar og geymslu,
Þannig, að gjaldið gengi upp í viðskipti þeirra, eða upp í
skuld Björns við hann. En Björn Lindal, sem nú er lái-
inn, var framkvæmdarstjóri h/f „Frystihúsið Svalbarð“ á
Svalbarðseyri. Heldur umboðsm. stefnds því ákveðið fram,
að hann hafi tekið sildina til frystingar og geymslu af
stefnda til þess að jafna viðskipti þeirra. Hafi því Líndal,
og nú dánarbúi hans, borið skylda til að greiða frystihús-
inu gjaldið, er stefndúr hafi fært honum til tekna í við-
skiptareikninga þeirra jafnóðum og hann fékk reikninga
frá frystihúsinu. Sé mál þetta því höfðað gegn röngum
aðila, því hann (stefndur) hafi engin viðskipti haft við
„Frystihúsið Svalbarð“ á Svalbarðseyri, heldur við Björn
Líndal, sem svo hafi komið sildinni til frystingar og
seymslu á frystihúsinu.

Stefnandinn andmælir þessum fullyrðingum og þess-
ari röksemdafærslu stefnds. Fullyrðir hann að Björn Líin-
dal, hafi hvorki getað né viljað taka á móti umræddri
sild nema sem framkvæmdarstjóri frystihússins. Hefir hann
lagt fram í réttinum afrit af bréfi Björns Líndals, til stefnds
dags. 8. mai 1930, (réttarskjal 5) sínum málstað til stuðn-
ings, en í bréfi þessu krefur Björn Líndal, sem fram-
kvæmdarstjóri „Frystihússins Svalbarð“ á Svalbarðseyri,
stefnda um frystigjaldið og mótmælir því jafnframt á-
kveðið, að stefndi blandi „persónulegum“ viðskiptum hans
við Björn Líndal á nokkurn hátt saman við þessi viðskipti.

Samkvæmt málfærslunni og öðrum málavöxtum verður
rétturinn að lita svo á, að stefnda hafi hlotið að vera það
ljóst, að hann lagði síldina inn til frystingar á frystihúsið
„Svalbarð“ á Svalbarðseyri, og að það var framkvæmdar-
stjóri frystihússfélagsins, sem veitti henni móttöku. Það
er ekki ósennilegt, að stefndur hafi haft ástæðu til að halda
að hann mundi geta notað innieign hjá Birni Líndal til
lúkningar frystigjaldinu. en fullnægjandi sannanir hafa
cigi verið færðar fyrir því, að samningar i þá átt hafi verið
 

1014

serðir og bréf framkvæmdarstjóra Björns Líndal (rskj. 5
mælir mjög ákveðið móti því að svo hafi verið.

Stefndur hefir engar athugasemdir gert við upphæð
dómkröfunnar, og ber því samkvæmt því, er að framan er
sagt, að dæma hann til að greiða stefnandanum kr. 3030,00
ásamt 6% ársvöxtum frá stefnudegi 3. maí 1933 til greiðslu-
dags. Eftir atvikum virðist rétt að málskostnaður falli
niður.

Na

Föstudaginn 23. nóv. 1934.
Nr. 101/1934. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson)
segn
Kristni Steinari Jónssyni

(Eggert Claessen).
Syknun.

Dómur aukaréttar Reykjavikur 27. marz 1934: Kærður,
Kristinn Steinar Jónsson, greiði 100 króna sekt til ríkis-
sióðs innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, en
sæti ella í stað sektarinnar 10 daga einföldu fangelsi.

Hann skal og æfilangt sviftur rétti til að stjórna bif-
reið.

Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Í bifreið kærða þeirri, er í máli þessu greinir, varð
vélin ekki sett í gang vegna þess, að benzinið var
þrotið, og varð kærði því að láta aðra bifreið draga
hana. Hin dregna bifreið var því ekki knúin af afl-
vél „i vagninum sjálfum“, og kemst því ekki undir
skilgreiningu 1. gr. laga nr. 70/1931. Hinar ströngu
sérreglur löggjafarinnar um bifreiðarstjóra ná því
ekki til kærða í þessu máli, og verður því að sýkna
hann af kærum valdstjórnarinnar.
1015

Samkvæmt þessum málalokum verður að dæma
ríkissjóð til að greiða sakarkostnað, bæði í héraði og
fyrir hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60
krónur til hvors.

Það athugast, að réttara hefði verið að leggja fram
í máli þessu eftirrit af lögregluréttardómi Reykja-
víkur frá 13. marz 1931 þeim, er í hinum áfrýjaða
dómi segir.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Kristinn Steinar Jónsson, á að vera
sýkn af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu.
Sakarkostnaður, bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti greiðist úr ríkissjóði, þar á meðal mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verianda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Guðmundar Ólafssonar og Eggerts Claes-

sen, 60 krónur til hvors.
Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnárinnar hálfu höfðað gegn
Kristni Steinari Jónssyni, bifreiðarstjóra, til heimilis
Laufásvegi 50 hér í bæ, fyrir brot gegn lögum um notkun
bifreiða nr. 70, 1931 og áfengislögum nr. 64, 1930 og eru
málavextir þessir:

Fimmtudaginn 1. febrúar s. 1. kl. um 4% um daginn
var bifreiðinni R.E. 880 ekið sunnan Lækjargötu og hafði
hún bifreiðina R.E. 471 í eftirdragi. Í sama mund og bif-
reiðarnar eru að fara yfir gatnamótin, Lækjargötu og Aust-
urstrætis, kom maður nokkur á reiðhjóli niður Banka-
stræti, ætlaði á milli bifreiðanna og sá ekki taugina og

30
1016

lenti því á henni. Kastaðist hann af reiðhjólinu, svo hani
sakaði ekki, en reiðhjólið varð undir aftari bifreiðinni
og skemmdist allmikið.

Lögregluþjónar, sem þarna voru á verði, skipuðu bif-
reiðarstjóranum þegar að fara upp á lögreglustöð og gefa
skýrslu um þetta. En þegar upp á lögreglustöð kom reynd-
ist Þifreiðarstjóri sá, sem stýrði aftari bifreiðinni og er
kærður í þessu máli, vera undir áhrifum áfengis.

Kærður hefir viðurkennt að hafa drukkið ca. 1 liter
af portvini kl. 3%—4 umræddan dag. Var hann þá við
vinnu sína hjá Eimskipafélaginu og fékk síðan Ólaf Jóns-
son bifreiðarstjóra til að aka sér heim. Drukku þeir þar
kaffi og hefir Ólafur borið, að Kristinn hafi þá ætlað að
fara með bifreið sína, sem var heima. En þegar hann kom
henni ekki á stað, bað hann Ólaf að ýta henni í gang fyrir
sig og ýtti hann henni nokkurn spöl og yfirgaf siðan kærða
hjá henni og fór sjálfur í sinni bifreið niður í Shellport.
Þar kemur þá maður litlu seinna og biður hann að lána
sér dráttartaug, því hann Þurfi að draga bifreið fyrir kærð-
an. Ólafur vildi þá heldur fara sjálfur og hitti kærðan og
tók bifreið hans, sem var bensinlaus aftan í sina og ók á
stað, en kærður sat við styrið. Ætlaði Ólafur að koma
kærðum sem fyrst af sér, en ekkert var talað um hvert
halda skyldi. Ók hann síðan með bifreið kærða í togi frá
Sóleyjargötu og þar til lögreglan stöðvaði hann á Lækjar-
torgi.

Kærður hefir skýrt nokkuð öðruvísi frá atvikum, en
hefir þó talið líklegt, að Ólafur myndi þetta betur og ekki
talið sig geta rengt framburð hans.

Lögregluþjónarnir, Sigurður Ingvarsson og Magnús Sig-
urðsson, hafa borið það, að kærður hafi verið áberandi
ölvaður þegar hann kom á lögreglustöðina. Sjálfur hefir
hann og viðurkennt það, að h afa fundið til áhrifa áfengis
við aksturinn, en haldið sig þó mega stýra bifreið, sem
dregin væri af annari bifreið, en gengi ekki fyrir sinni
eigin gangvél.

Í tilefni af þessu hefir verið leitað álits bifreiðaeftirlits-
manna Jóns Ólafssonar og Zophóniasar Baldvinssonar.
Er það álit þeirra, „að meiri aðgæzlu og nákvæmni“
þurfi við að stjórna bifreið, sem dregin er af annari, en
bifreið, sem knúin er af eigin vél.
1017

Telja þeir ýms vandasöm atriði koma þá til greina, sem
ekki gæti í venjulegum akstri bifreiða.

Að áliti réttarins skiptir það ekki máli með tilliti til
refsingar fyrir ölvun við bifreiðaakstur, hvort bifreiðin
gengur fyrir sinni eigin gangvél eða er dregin af annari
bifreið. Ber því að heimfæra brot kærða undir 9. gr., sbr.
14. gr., bifreiðalaganna nr. 70, 1931 og 20. gr. áfengislaga
nr. 04, 1930.

Þykir refsing hans hæfilega ákveðin 100 króna sekt til
ríkissjóðs, er greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
Þessa, en afplánist ella með 10 daga einföldu fangelsi.

Svo ber og að svifta kærðan leyfi til að stjórna Þifreið
æfilangt, með því að hann hefir með dómi lögregluréttar
Reykjavíkur hinn 13. marz 1931 verið sviftur leyfi til bif-
reiðaaksturs um 3 mánuði fyrir samskonar brot.

Loks greiði kærði allan kostnað sakarinnar.

Dráttur sá, sem á málinu hefir orðið, stafar af önnum

dómarans.

Föstudaginn 23. nóv. 1934.

Nr. 143/1934. Sigurður Berndsen (Guðm. Ólafsson)
Segn
Þórði J. Thoroddsen (Enginn).

Staðfestingardómur.

Dómur gestaréttar Reykjavíkur 9. maí 1934: Stefndur,
Þórður J. Thoroddsen, greiði stefnandanum, Sigurði
Eerndsen, kr. 5000,00 með 6% ársvöxtum frá 25. febr.

1934 til greiðsludags, %% upphæðarinnar í þóknun, kr.
42,75 í afsagnarkostnað og kr. 422,50 í málskostnað, allt

innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að
viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Máli þessu hefir verið áfrýjað til hæstaréttar með
stefnu dags. 13. sept. þ. á., er hefir verið löglega birt
 

1018

fyrir stefnda sama dag, en er málið var þingfest í
hæstarétti 31. f. m., mætti stefndi eigi og enginn af
hans hendi, og hefir það þvi verið flutt skæiflega
samkvæmt 1. lið 38. gr. hæstaréttarlaganna og er
dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3.
júni 1796.

Áfrýjandi hefir krafizt þess, að hinn áfrýjaði dóm-
ur verði staðfestur og að stefndi verði dæmdur til að
greiða málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati rétt-
arins, og með því að málsskjölin eigi bera bað með
sér, að neinir þeir gallar séu á meðferð málsins, er
útiloki það, að staðfestingarkrafa áfrýjanda verði
tekin til greina, þá ber að staðfesta dóminn.

Stefndi hafði tekið út áfrýjunarstefnu til breyt-
ingar á dóminum og með því veitt áfrýjanda nokkra
ástæðu til að áfrýja til staðfestingar, og þykir því
rétt að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda máls-
kostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 150 kr.

 

Þvi dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði gestaréttardómur staðfestist.

Stefndi, Þórður J. Thoroddsen, greiði áfrýj-
anda, Sigurði Berndsen, 150 kr. í málskostnað
fyrir hæstarétti.

Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu,
birtri 19. f. m. af Sigurði Berndsen, Grettisgötu 71, hér í
bæ, gegn Þórði J. Thoroddsen, lækni, Túngötu 12, hér í
bænum til greiðslu víxils að upphæð kr. 5000,00 útgefins
95. nóv. f. á. af Þórarni Vigfússyni, Skerjafirði, og sam-
þykkts af Halldóri Sigurðssyni, Þverveg 36 við Skerja-
1019

fjörð, til greiðslu í Útvegsbanka Íslands h/f hér í bæ 25.
febr. s. l., en á vixli þessum er stefndur Þórður ábekingur
og var víxillinn afsagður vegna greiðslufalls 26. febrúar.

Hefir stefnandi krafizt þess, að stefndur verði dæmdur
til þess að greiða sér upphæð víxilsins, kr. 5000,00, með 6%
ársvöxtum frá gjalddaga hans til greiðsludags, 14% upp-
hæðarinnar í þóknun, kr. 42,75 í afsagnarkostnað og máls-
kostnað að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikn-
ingi, sem er í samræmi við aukatekjulögin og lágmarks-
gjaldskrá málaflutningsmannafélagsins, kr. 422,50.

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt að-
allega algerðrar sýknu af þeim og málskostnaðar hjá hon-
um eftir mati réttarins. Byggir stefndur sýknukröfuna á
þvi, að hann hafi skrifað upp á umræddan víxil fyrir
samþykkjanda með því skilyrði, að samþykkjandi víxils-
ins innleysti ekki síðar en 3. dez. f. á. tvo víxla, annan að
upphæð kr. 1400,00, hinn að upphæð kr. 2000,00, er hann
(stefndur) kveðst hafa verið ábyrgðarmaður á fyrir hann.
Kveður stefndur samþykkjanda hafa gefið sér skriflega
yfirlýsingu um þetta og hafi samþykkjandi sýnt stefnanda
yfirlýsingu þessa, er hann afhenti honum víxilinn, en skil-
yrðinu hafi ekki verið fullnægt. Þá kveðst stefndur og
sjálfur hafa í viðtali við stefnanda 12. jan. s. 1. tjáð hon-
um, að samþykkjandi hefði ekki heimild til að ráðstafa
víxlinum og varað stefnanda við að kaupa hann. Telur
stefndur að af framanskráðu sé það ljóst, að stefnandi hafi,
er hann fékk víxilinn, verið mala fide um ráðstöfunar-
heimild samþykkjanda að honum og komi því ekki til mála
að hann við kaupin hafi öðlazt nokkurn rétt á hendur sér
samkvæmt víixlinum.

Þá hefir stefndur véfengt, að stefnandi hafi gefið fullt
nafnverð fyrir víxilinn og krafizt þess til vara, að hann
verði aðeins dæmdur til að greiða þá upphæð, sem stefn-
andi hafa sannanlega keypt hann fyrir.

Stefnandi hefir hinsvegar mótmælt framangreindum
varnarástæðum stefnds og haldið fast við kröfur sínar í
málinu. Heldur hann því ákveðið fram, að honum, er hann
keypti vixilinn, hafi ekki verið kunnugt um, að nokkrar
hömlur hafi verið lagðar á meðferð hans, enda hafi víx-
illinn ekki borið neitt slíkt með sér.

Í réttarhaldi í máli þessu 18. f. m. óskaði stefndur eftir
 

1020

iá daga framhaldsfresti til að leiða samþykkjanda víxilsins
sem vitni um þau atriði, sem greind eru hér að framan og
stefndur byggir varnir sínar á, en áður hafði samþykkj-
andanum verið stefnt til að mæta sem vitni í réttarhaldi
11 f. m., en þá mætti hann ekki og var því gert að greiða
Þingvítisbætur, svo og úrskurðaður að viðlögðum þingvit.
isbótum til að mæta í næsta réttarhaldi, er haldið var í
málinu á eftir eða 18 f. m., en þá mætti hann heldur ekki.
Umræddri frestbeiðni mótmælti stefnandi og lögðu að-
ilarnir ágreininginn undir úrskurð eða málið í dóm ef
synjað yrði um frestinn.

Með tilliti til þess, að samþykkjandi mætti ekki til vitna-
leiðslu í þau tvö skipti, sem greind eru hér að framan,
svo og þar sem ekki verður álitið, að vitnisburður hans
geti ráðið úrslitum í málinu, þá verður frestbeiðni stefnds
ekki tekin til greina, en dómur látinn ganga í málinu.

Þá lítur rétturinn svo á, þar sem stefnandi hefir hinn
umstefnda víxil í höndum með formlega löglegri heimild,
að framangreindar varnarástæður stefnds séu ekki þess
eðlis, að þeim verði komið að í vixilmáli og verða þær
því ekki teknar til greina hér og ber þá að taka dóm-
kröfur stefnanda til greina að öllu leyti. Hinsvegar geymist
stefndum eftir kröfu hans réttur til þess, að koma fram í
sérstöku máli, hverskonar kröfum út af umræddum víxli.

Föstudaginn 23. nóv. 1934.
Nr. 37/1934. Pálína Jóhannsdóttir

(Garðar Þorsteinsson)
segn
Sölva Valdimarssyni (Enginn).

Barnsfaðernismál.

Dómur lögregluréttar Siglufjarðar 18. sept. 1933: Ef
barnsmóðirin, Pálína Jóhannsdóttir, Siglufirði, innan
mánaðar frá uppsögn dóms þessa, eftir löglegan undirbún-

ing, vinnur eið að því á varnarþingi sínu, að kærður
1021

Sölvi Valdimarsson, hafi haft samfarir við sig á tímabil.
inu 4. júní til 14. ágúst, skal kærður teljast faðir mey-
barns þess, er kærandi ól 4. april 1933, og vera skylt að
greiða barnsmeðlög og barnsfararkostnað samkv. úrskurði
yfirvalds, svo og greiða kærandi 10 kr. í málskostnað.

Ef kærandi verður hinsvegar eiðfall á kærður að vera
sýkn af kröfum barnsmóður og málskostnaður falla niður.

Dóminum að fullnægja innan ðja sólarhringa frá lög-
birtingu að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með
stefnu dags 27. febr. 1934, og var þingfest þar 30.
maí s. á. Var þá mætt í því af hálfu beggja aðilja
og málinu frestað fyrst til septbr. og siðar til októ-
bermán., en er málið þá var tekið fyrir, mætti eng-
inn af hálfu stefnda. Málið hefir því verið flutt
skriflega samkvæmt 38. gr. hæstaréttarlaganna og
er dæmt eftir N. L. 1—4—-32. og 2. gr. tilsk. 3. júni
1796.

Áfrýjandi, Pálína Jóhannsdóttir, er fengið hefir
gjafsókn fyrir hæstarétti og skipaðan málflutnings-
mann, hefir krafizt þess, að hinn áfrýjaði lögreglu-
réttardómur verði staðfestur, þó þannig, að eiðsfrest-
urinn verði miðaður við uppkvaðningu hæstaréttar-
dómsins, og að stefndi verði dæmdur til að greiða
málskostnað fyrir hæstarétti eins og málið væri cigi
gjafsóknarmál.

Ástæðuna til áfrýjunarinnar telur áfrýjandi þá, að
henni hafi verið ókunnugt um, að búið væri að
kveða upp dóm í málinu, er hún flutti burtu frá
Siglufirði um mánaðamótin sept—-okt. 1933, og
hafi eiðvinningarfresturinn verið liðinn, er hún
hafi fengið vitneskju um úrslit málsins, enda hafi
héraðsdómarinn eigi birt henni dóminn, svo sem

lög standi þó til.
 

1022

Með því að málsskjölin bera það með sér, að
neinir þeir gallar séu á meðferð málsins, sem úti-
loki það, að staðfestingarkrafa áfrýjanda verði tek-
in til greina, ber að staðfesta dóminn að niðurstöðu
til, þó með þeim breytingum, að eiðvinningarfrest-
urinn telst frá uppkvaðningu dóms þessa.

Með því að stefndi hefir eigi gefið tilefni til áfryj-
unarinnar, þykir eigi ástæða til að dæma hann til
greiðslu málskostnaðar í hæstarétti.

Hinn skipaði talsmaður áfrýjanda hefir eigi kraf-
izt málflutningslauna sér til handa og verða þau því
eigi dæmd honum.

Því dæmist rétt vera:

Ef áfrýjandi, Pálína Jóhannsdóttir, innan
mánaðar frá uppsögn dóms þessa eftir löglegan
undirbúning vinnur eið að því á varnarþingi
sínu, að stefndi, Sölvi Valdimarsson, hafi haft
samfarir við hana á tímabilinu 4. júní til 14.
ágúst 1932, skal stefndi teljast faðir meybarns
þess, er áfrýjandi ól 4. april 1933, og vera
skyldugur til að greiða að sinum hluta meðlag
með barninu og barnsfararkostnað samkvæmt
úrskurði yfirvalds, svo og 10 kr. í málskostnað.
í héraði.

Ef áfrýjanda hinsvegar verður eiðfall á
stefndi að vera sýkn af kröfum hennar og á
málskostnaður í héraði þá að falla niður.

Málskostnaður í hæstarétti fellur niður.

Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
1023

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Hinn 4. april 1933 ól kærandi, Pálína Jóhannsdóttir,
fullburða meybarn, er hún hefir lýst Sölva Valdimarsson,
sem nú er á Siglufirði, föður að.

Barnsmóðirin telur hinn lýsta barnsföður hafa haft sam-
ræði við sig aðfaranótt 12. júlí 1932 og áður í sama mán-
uði, í herbergi barnsmóður, er hún sem hjú var í. Hafa
húsbændur barnsmóður borið, að þeir hafi orðið þess var-
ir, að maður hafi verið hjá kærandi „aðfaranótt 19. júlí
1932, og hafi þeir spurt hana að því daginn eftir, hver hafi
verið hjá henni, en hún sagt, að það hafi verið hinn lýsti
barnsfaðir, Sölvi Valdimarsson, en með honum hefir kær-
andi áður átt barn, er hann hefir kannazt við að vera
faðir að.

Hinn lýsti barnsfaðir neitar með öllu að vera faðir
barnsins eða hafa haft samræði við barnsmóður á þeim
tíma, er til mála geti komið, að barnið geti verið getið.

Að þessum málavöxtum öllum athuguðum er rétt að
láta faðerni barnsins vera komið undir fyllingareiði móð-
urinnar, þannig, að ef að móðirin innan mánaðar frá upp-
sögn dóms þessa, eftir löglegan undirbúning, vinnur eið
að því á varnarþingi sínu, að hún á tímabilinu 4. júní til
14. ágúst 1932 hafi haft samfarir við hinn lýsta barnsföð-
ur og engan annan karlmann, skal kærður teljast faðir
að meybarni því, er barnsmóðirin ól 4. april 1933, og vera
skyldur til þess að greiða meðlag með barninu og barns-
fararkostnað samkv. yfirvaldsúrskurði og greiða 10 kr. í
málskostnað.

Ef kærandi, Pálínu Jóhannsdóttur, verður eiðfall, á
kærður, Sölvi Valdimarsson, að vera sýkn af kröfum kær-
anda og málskostnaður falla niður.
1024

Mánudaginn 26. nóv. 1934.

Nr. 158/1934. Lárus Jóhannesson (Sjálfur)
segn
Guðbrandi Magnússyni f. h. Áfengis-
verzlunar ríkisins og Eysteini Jóns-
syni f. h. ríkissjóðs og gagnsök
(Pétur Magnússon).

Endurgreiðslukrafa vegna álagningar á vín, er veit-
ingamanni voru seld til vinveitinga, eigi tekin hl
greina, með því að eigi var sannað, að hann hefði
beðið neitt tjón, né að það hafi verið honum nokk-
ur veruleg forsenda, að fylgt væri nákvæmlega
lagafyrirmælun. um álagningu á vínin.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. okt. 1934: Stefndir,
íuðbrandur Magnússon, Í. h. Áfengisverzlunar ríkisins og
fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs, greiði stefnandanum,
Lárusi Jóhannessyni, hrm., kr. 62190,50 með 5% ársvöxt-
um frá 29. dez. 1933 til greiðsludags innan fimmtán daga
frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
Málskostnaður falli niður.

Dómur hæstaréttar.

Aðaláfrýjandi hefir krafizt staðfestingar á hinum
áfrýjaða dómi, þó svo að vextir verði dæmdir 6%
af kr. 13103,70 frá 31. dez. 1928 til 31. dez. 1929, af
kr. 58616,90 frá 1. jan. 1930 til 31. dez. s. á. og af
kr. 62190,50 frá 1. jan. 1931 til greiðsludags. Svo
krefst aðaláfrýjandi málskostnaðar bæði í héraði
og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.

Gagnáfrýjendur hafa krafizt þess aðallega, að
þeir verði algerlega sýknaðir af kröfum aðaláfrýj-
anda, og að hann verði dæmdur til að greiða þeim
málskostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti eftir
1025

mati dómsins. Til vara hafa þeir krafizt þess, að
kröfuupphæð aðaláfryjanda verði færð niður í kr.
49132,97, og til þrautavara, að hún verði færð niður
í kr. 55129,72, enda verði vextir, hver upphæðin, seim
kynni að verða tekin til greina, aðeins dæmdir frá
sáttakærudegi. Loks krefjast gagnáfrýjendur þess,
að málskostnaður verði látinn falla niður bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, ef aðaláfrýjanda yrðu
dæmdar önnurhvor þeirra upphæða, er í varakröt-
um þeirra segir.

Eins og í hinum áfrýjaða dómi segir, var ágóði
Alfred Rosenberg veitingamanns af vínveitingum í
veitingahúsi hans fólginn í því, að hann skyldi hafa
10 afslátt af verði því, sem forráðamenn Áfengis-
verzlunar ríkisins settu á vín þau, er verzlunin
seldi honum og ágóði þessi hlaut því að hækka eða
lækka eftir því, sem verð vinanna hækkaði eða lækk-
aði í sölunni til hans. Það verður því eigi litið svo á,
að honum hafi verið það nokkur veruleg forsenda,
er hann gekk að skilmálum beim, er dómsimálaráð-
herra setti honum fyrir vínveitingarleyfinu í maí
1928 „að fyrirmælum laga um hámarksálagningu á
vínin í heildsölu væri eða yrði nákvæmlega fvlgt,
svo framarlega sem sú álagning yrði eigi það há, að
hún drægi það verulega úr veitingasölu hans á þeim,
að hún minnkaði svo, að ágóði hans af henni í heild
yrði verulega minni en hann hefði orðið með meiri
sölu með lægra verði og því lægra ágóða af hverri
seldri flösku. En á tapi af þessari ástæðu hefir að-
aláfrýjandi ekki byggt neina kröfu í máli þessu.
Aðaláfrýjandi hefir því hvorki sannað né gert senni-
legt, að áðurnefndur veitingamaður hafi beðið
nokkurt tjón af hinni ólöglegu álagningu á vínin,
og verður þegar af þessari ástæðu að taka til greina
 

1026

kröfu gagnáfrýjenda um sýknun af endurgreiðslu-
kröfu aðaláfrýjanda.

Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður bæði
í héraði og fyrir hæstarétti falli niður.

Því dæmist rétt vera:
Gagnáfrýjendur, Guðbrandur Magnússon, f.
h. Áfengisverzlunar ríkisins og Eysteinn Jóns-
son, f. h. ríkissjóðs, eiga að vera sýknir af kröf-
um aðaláfrýjanda, Lárusar Jóhannessonar, í
máli þessu.
Málskostnaður, bæði í héraði og fyrir hæsta-

rétti falli niður.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun, höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 27. jan. s. 1, af
Lárusi Jóhannessyni, hrm., hér í bæ, gegn Guðbrandi
Magnússyni áfengisverzlunarforstjóra, f. h. Áfengisverzl-
unar ríkisins og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, til end-
urgreiðslu ólöglegri á meintri álagningu á vin, sem Al-
fred Rosenberg, veitingasali, hefir keypt af Áfengisverz|-
uninni árin 1928—1930, að upphæð kr. 79756,58, auk
vaxta og málskostnaðar að skaðlausu, en kröfu þessa hefir
nefndur veitingasali framselt stefnanda.

Málavextir eru þeir, að í maimánuði 1928, keypti Al-
fred Rosenberg, veitingamaður, húseignina „Hotel Ísland“
með tilheyrandi gistihúss- og veitingahússrekstri, af dán-
arbúi J. L. Jensen-Bjerg, kaupmanns. Veitingahús þetta
hafði, þegar undanþága var gerð um vininnflutning í sam-
bandi við svonefnda Spánarsamninga, fengið munnlegt
leyfi stjórnarinnar til vinsölu og rekið hana síðan.

Vin það, sem selt var á veitingahúsinu, var keypt af
Áfengisverzlun ríkisins, sem hafði á hendi einkasölu og
einkainnflutning þess, samkvæmt gildandi lögum. Verð-
lug vínanna var ákveðið þannig, að aðalstöð Áfengisverzl-
1027

unarinnar, en við hana eina kveður stefnandi gistihúsið
hafa haft viðskipti, setti útsöluverð á hverja vörutegund
og með því verði skyldi gistihúsið selja vinin. Var miði
límdur á hverja flösku, er sýndi útsöluverð hennar og var
verðið sett 25% hærra en hver vintegund var seld fyrir
í útsölustað hér í bænum. Frá þessu verði hafði svo fyrri
eigandi veitingahússins fengið 3314% afslátt. Réttindi til
vinsölu kveður stefnandi að hafi fylgt með í kaupum
gistihússins að áskildu samþykki hlutaðeigandi stjórnar-
valda, og hafi við samningaumleitanir um gistihússöluna
verið gengið út frá því sem gefnu, að hlutaðeigandi ráðu-
neyti samþykkti áframhald framangreinds fyrirkomulags,
og verð húseignarinnar og atvinnurekstursins ákveðið með
það fyrir augum. En þegar leitað hafi verið samþykkis
stjórnarráðsins, hafi þáverandi dómsmálaráðherra neitað
að framlengja vínsöluleyfið, nema með þeim skilyrðum,
meðal annars „að afsláttur til veitingahússins væri lækkað-
ur niður í 10% í stað 33!4 % áður, og auk þess væri leyf-
ið uppsegjanlegt hvenær sem væri, af hálfu dómsmála-
ráðuneytisins. Leyfinu hafi síðan verið sagt upp svo að
segja fyrirvaralaust frá 1. febr. 1930. En þrátt fyrir þessa
afsláttarlækkun, sem komið hafi fram sem hækkað kaup-
verð vinanna gagnvart hinum nýja eiganda gistihússins,
þar sem útsöluverð þeirra hafi verið látið haldast það
sama og áður, hafi hann ekki séð sér fært að hafna vin-
sölunni, enda hafi honum ekki komið til hugar eða hann
haft ástæðu til að ætla, að Áfengisverzlunin að tilhlutun
Tikisstjórnarinnar, seldi honum vínin með ólöglega mik-
illi álagningu.

Nú heldur stefnandi því fram, að Áfengisverzlunin hafi
lagt á vin þau, sem hún hafi selt fyrrnefndum veitinga-
manni, um lög fram. Samkvæmt lögum þeim, sem gilt
hafi á þeim tíma, sem umrædd viðskipti áttu sér stað, en
viðskiptin verði að sjálfsögðu að teljast heildsöluviðskipti,
hafi hámarksálagning á áfengi í heildsölu verið 75% af
verði þess, komins í hús að viðbættum tolli. En það hafi
komið í ljós, þó ekki fyrr en eftir að búið var að svifta
nefndan veitingamann vinsöluleyfinu, að útsöluverð Áfeng-
isverzlunarinnar á vinum hér í Reykjavík til almennings,
hafi að meðaltali árið 1928 verið 13,76% fyrir ofan mesta
löglega heildsöluálagningu árið 1929, 25,67% hærra og
1028

árið 1930 29% hærra. Við þessa ofálagningu Áfengis-
verzlunarinnar á vinum til veitingahússins bætist svo öll
þessi ár 25% verðlækkun frá hinu almenna útsöluverði
verzlunarinnar að frádregnum hinum umsamda 10% af-
slætti til veitingamannsins af útsöluverði gistihússins.
Heldur stefnandi því fram í sáttakærunni, að Áfengisverzl-
unin hafi þannig árið 1928 tekið af veitingahúsinu um lög
fram kr. 18456,54 fyrir vín þau, sem það hefir keypt af
henni, árið 1929 hafi ofálagningin numið kr. 58917,83 og
árið 1930 kr. 2382,21, en upphæðir þessar nema samtals
hinni umstefndu fjárhæð kr. 79756,58 og hefir stefnandi í
stefnu málsins krafizt að fá hana tildæmda ásamt 6“ árs-
vöxtum af kr. 18456,54 frá 31. des. 1928 til 31. des. 1929,
af kr. 77374,37 frá 1. jan. 1930 til 1. marz 1931 og af allri
upphæðinni kr. 79756,58 frá þeim degi til greiðsludags svo
cg málskostnaðar að skaðlausu eins og áður greinir. Undir
rekstri málsins hefir stefnandi lækkað kröfu sína niður í
kr. 62190,50 á þeim grundvelli, að umfram álagning Áfeng-
isverzlunarinnar á víninu til veitingahússins meðan A.
Rosenberg hafði vinsöluna á hendi, hafi aðeins numið þess-
ari upphæð og hefir hann krafizt dóms fyrir henni.

Endurheimtukröfuna byggir stefnandi á því, að þar sem
Áfengisverzlunin hafi lagt framangreinda upphæð á vínin
í viðskiptum hennar við oftnefndan veitingamann um lög
fram, og hann hafi greitt hið ákveðna verð í góðri trú um
það, að honum væri það skylt, þar sem hann hafi hvorki
getað vitað að Áfengisverlzlunin héldi sér ekki innan lög-
legra takmarka um álagningu eða haft nokkra ástæðu til
að ætla slíkt, þá hafi Áfengisverzlunin og ríkissjóður hér
tekið undir sig ólöglegan og óréttmætan gróða, sem veit-
ingamaðurinn hafi átt, en hann (stefnandi) eigi nú vegna
framsals réttmætt tilkall til að fá endurgreiddan.

Stefndir hafa ekki véfengt það, að hér hafi verið um
heildsöluviðskipti að ræða eins*og stefnandi heldur fram,
og eðlilegast virðist að líta svo á, að svo hafi verið í raun
og veru, sbr. ákvæði 3. gr. reglugerðar nr. 65 frá 18. júlí
1922 og 4. gr. reglugerðar nr. 67 frá 24. ág. 1928, en reglu-
gerðir þessar fjalla um sölu umræddra vína. Þá hefir stefn-
andi haldið því fram ómótmælt, að Rosenberg hafi ekki
fengið að skila aftur vinbirgðum sinum, er hann var svift-
ur vinsöluleyfinu, enda þótt hann hefði fengið vínin fyrir
1029

hærra verð en aðrir gátu keypt þau í smásölu. Þá hafa
stefndir heldur ekki véfengt það, að þar sem um heildsölu-
viðskipti sé að ræða, hafi Áfengisverzluninni í réttu lagi
verið óheimilt að leggja meira á vínin en 75% af kostnað-
arverði þeirra, enda verður að telja þessu slegið föstu með
hæstaréttardómi í málinu nr. 14/1930 uppkveðnum 30. april
s.1. Í dómi þessum er gert ráð fyrir því, að verðslagsákvæði
7. og 11. gr. laga nr. 62 frá 1921 tækju einnig til Spánarvin-
anna, jafnframt þvi, sem því er slegið föstu með dóminum
að verðlagsákvæði 7. gr. laga þessara svo og 7. gr. laga nr.
69 frá 1928 eigi við heildsölu álagningu.

Loks hafa stefndir ekki neitað því, að umfram-álagn-
ing Áfengisverzlunarinnar hafi numið upphæð Þeirri, kr.
62190,56, sem stefnandi hefir gert kröfu til.

Hinsvegar hafa stefndir mótmælt kröfum stefnanda og
krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum á þeim
grundvelli, að samkomulag hafi orðið um það milli oft-
nefnds veitingamanns og rikisstjórnarinnar, að hann fengi
aðeins 10% í sölulaun af útsöluverði vínanna (hótelverð-
inu). Þessi samningur bafi verið gerður af frjálsum vilja
af veitingamannsins hálfu, meira að segja hafi hann sókst
eftir vinsölunni með þessum kjörum og sé samningurinn
því fullbindandi fyrir hann, hvort sem hann hafi leitt til
hagnaðar eða taps. Þá telja stefndir, að því hærra verð,
sem sett hafi verið á vínin, þvi hærri sölulaun hafi Ros-
enberg fengið og hafi því ofálagningin leitt til hagnaðar en
ekki tjóns fyrir hann og geti hann af þessum ástæðum ekki
átt rétt til neinnar endurgreiðslu.

Í máli þessu er enginn ágreiningur um það að smásölu-
verð vínanna (hótelverðið) hafi verið sett með löglegum
hætti. En rétturinn litur svo á, að þar sem hér var um
heildsöluviðskipti að ræða milli Áfengisverzlunar ríkis-
ins sem heildsala annarsvegar og veitingamannsins sem
smásala hinsvegar, að þá hafi veitingamaðurinn einn átt
rétt til mismunarins milli löglegs heildsöluverðs og lög-
legs smásöluverðs, nema einhver atvik liggi til, er sýni
það, að hann hafi afsalað sér eða fyrirgert þessum rétti
sinum. Nú verður að fallast á það hjá stefnanda að Bos-
enberg hafi haft fulla ástæðu til þess að ætla, og að hann
hafi ekki getað vitað betur er hann gekk inn á að taka
10% í sölulaun frá Áfengisverzluninni af útsöluverði (hó-
 

1030

telverði) vinanna, en að hann fengi vinin með löglegu
heildsöluverði, og ganga verður út frá því, að þetta atriði
hafi verið veruleg forsenda (ákvörðunarástæða) fyrir
samningum af hans hálfu, ef það hefði borið á góma við
samningsgerðina og stefndum hafi átt að vera það ljóst.

Verður því, nú er það er komið fram, að með þessum
hætti hefir Rosenberg keypt vínin með ólöglega háu heild-
söluverði, ekki álitið að hann sé bundinn við fyrrgreint
samkomulag, og verður þá framangreind sýknuástæða
stefndra ekki tekin til greina.

Þar sem það hefir þannig samkvæmt framansögðu kom-
ið fram í málinu, að Áfengisverzlunin hefir lagt meira á
vin þau, sem hún seldi Rosenberg, en lög stóðu til, og þvi
hefir ekki verið neitað að umfram-álagningin nemi hinni
umkröfðu fjárhæð kr. 62190,50, og með þvi og að réttar-
grundvöll þykir vanta fyrir Áfengisverzlunina eða ríkis-
sjóð til þess að halda hinni ólöglega teknu upphæð, þykir
verða að dæma þau til að endurgreiða hana ásamt 5%
ársvöxtum frá sáttakærudegi 29. dez. f. á. til greiðsludags,
en eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður falli niður.

Vegna embættisanna hefir dómur eigi orðið kveðinn
upp í máli þessu fyrr en nú.

Miðvikudaginn 28. nóv. 1934.

Nr. 7/1934. Árni Sigurðsson
gegn
Gíslínu Sigurðardóttur.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Árni Sigurðsson, er eigi hefir mætt
eða látið mæta, þá er málið skyldi flutt, greiði 50
króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann vill fá mál sitt
tekið fyrir af nýju í hæstarétti.

Af hálfu stefnda var mætt og krafizt ómaksbóta,
1031

og verður að dæma áfrýjanda, Árna Sigurðsson, til
að greiða stefndu, Gíslinu Sigurðardóttur, 120 krón-
ur í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum.

Föstudaginn 30. nóv. 1934.

Nr. 64/1934. Gísli H. Guðmundsson
(Bjarni Þ. Johnson)

Segn
Stjórnendum „Vörubílastöðin í
Reykjavík“ f. h. þeirrar stöðvar og
gagnsök. (Stefán Jóh. Stefánsson).

Bætur fyrir atvinnutjón m. m.

Dómur bæjarþings Reykjavíkur 16. nóv. 1933: Stefndir,
stjórnendur félagsins „Vörubilastöðin í Reykjavík“, fyrir
félagsins hönd, skulu að viðlögðum 19 króna dagsektum
viðurkenna, stefndanda Gísla H. Guðmundsson, löglegan
meðlim í nefndri bifreiðastöð og afhenda honum félags-
merki stöðvarinnar. Að öðru leyti skuli stefndir vera
syknir af. kröfum stefnanda í málinu.

Framangreind ummæli skulu vera dauð og ómerk.

Málflutningsmaður  stefnanda, Magnús Thorlacius,
greiði 40 króna sekt, er renni að helmingi í ríkissjóð og
að hálfu í bæjarsjóð Reykjavíkur og komi í stað sektarinn-
ar, ef hún verður ekki greidd áður en aðfararfrestur er
liðinn, 3 daga einfalt fangelsi.

Málflutningslaun málflutningsmanns gjafsóknarhafa M.
Thorlacius kr. 120,00 greiðist af almannafé, að: öðru leyti
falli málskostnaður niður.

Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirt-
ingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Aðaláfrýjandi, sem hefir fengið gjafsókn og sér
skipaðan talsmann fyrir hæstarétti, hefir gert þær

kröfur, að gagnáfrýjendur, stjórnendur „Vörubíla-
31
1032

stöðin í Reykjavik“, verði að viðlögðum dagsektum,
dæmdir til þess að viðurkenna hann löglegan með-
lím nefndrar stöðvar og til að afhenda honum fé-
lagsmerki hennar, að þeir verði fyrir hönd sömu
stöðvar dæmdir til að greiða honum bætur fyrir at-
vinnutjón, og um upphæð bótanna hefir hann gert
þá kröfu sem aðalkröfu, að þær verði ákveðnar kr.
36,40 fyrir hvern virkan dag frá 12. mai 1931 og
þar til er hann verður viðurkenndur löglegur með-
limur stöðvarinnar og honum afhent merki henn-
ar, og að frádregnu því, er hann hefir unnið sér
inn sama tíma. En til vara hefir hann krafizt bóta
eftir mati dómsins. Svo krefzt aðaláfrýyjandi 5%
vaxta af þeirri upphæð, sem dæmd verður, frá sátta-
kærudegi til greiðsludags. Loks krefst áfryjandi
málskostnaðar af gagnáfrýjendum bæði fyrir
hæstarétti og í héraði, eins og málið hefði ekki verið
gjafsóknarmál, þar á meðal, að gagnáfrýjendur
verði dæmdir til að greiða málsóknarlaun skipaðra
talsmanna hans í héraði og fyrir hæstarétti.

Gagnáfryjendur hafa krafizt algerðrar sýknunar
af kröfum aðaláfrýjanda og málskostnaðar bæði í
héraði og fyrir hæstarétti.

Með þeirri athugasemd, að brottrekstur aðal-
áfrýjanda úr félagsskapnum um „Vörubilastöðin í
Reykjavík“ var ekki ákveðinn með löglegum hætti
samkvæmt samþykktum félagsins, 08 að öðru leyti
með skirskotun til ummæla hins áfryjaða ööms
þykir mega staðfesta ákvæði hans um skyldu gagn-
áfrýjenda til að viðlögðum 10 króna dagsektum, að
viðurkenna aðaláfrýjanda löglegan meðlim stöðvar-
innar og til að afhenda honum félagsmerki hennar,
þó svo, að fullnægingarfrestur þessarar skyldu verði
15 dagar frá lögbirtingu dóms þessa.
1033

Um skaðabótakröfu aðaláfrýjanda eru ýms ný
gögn komin fram í málinu fyrir hæstarétti, og verð-
ur að dæma um þá kröfu með hliðsjón af þeim
gögnum.

Í aðvörun þeirri, er stjórn „Vörubilastöðin í
Reykjavík“ og stjórn verkamannafélagsins „Dags-
brún“ sendu aðaláfrýjanda í síðustu viku aprílmán-
aðar 1931 segir berum orðum, að allir bilstjórar
stöðvarinnar séu skyldir að tilkynna að morgni,
ef þeir séu ráðnir til vinnu, og að gefa vinnu-
tímann upp að kveldi, og að brot á þessari
skyldu orki því, að þeir verði skoðaðir sem utan
stöðvarinnar og þar af leiðandi tafarlaust stöðvaðir
við vinnu. Og í aðvörun þeirri, sem stjórn stöðvar-
innar sendi aðaláfrýjanda 5. maí 1931, segir, að
honum verði tafarlaust vikið af stöðinni, ef hann
bæti ekki ráð sitt, og er honum jafnframt bent á, „að
burtrekstur af stöðinni þýðir fyrir þig (þ. e. aðal-
áfrýjanda) það, að þú getur alls ekki stundað þessa
atvinnu áfram, samkvæmt samþykkt verkamanna-
félagsins „Dagsbrún““.“

Með þessu hafa gagnáfrýjendur tvímælalaust sagt
aðaláfrýjanda, að honum yrði meinað að stunda at-
vinnu sína framvegis, ef honum yrði vikið úr félags-
skapnum um stöðina. Ennfremur er það upplýst, að
af hálfu gagnáfrýjenda hefir aðaláfrýjanda verið
varnað að efna samninga um vöruflutninga á bif-
reið sinni, og að ýmsir atvinnurekendur, sem aðal-
áfrýjandi hefði annarskostar getað fengið vinnu hjá
hafa ekki þorað að láta hann hafa vinnu hjá sér, af
því að þeir töldu hann vera í vinnubanni af hálfu
sagnáfrýjenda og félagsins „Dagsbrún“, með því að
þeir óttuðust það, að þessir aðiljar mundu þá stöðva
vinnu hjá þeim.
 

1034

Samkvæmt framansögðu verður að telja, að at-
vinnumöguleikar aðaláfrýjanda hér í bæ hafi verið
verulega skertir fyrir aðgerðir gagnáfrýjenda, og
með því að þessar aðgerðir verða að teljast óréttmæt-
ar, þá eru gagnáfrýjendur skyldir að bæta aðaláfrýj-
anda tjón, er hann hefir orðið fyrir vegna þeirra. Og
kemur þá upphæð bótanna til álita.

Aðaláfrýjandi hefir byggt aðalkröfu sína um upp-
hæð bótanna á því, að hann hefði allan tímann, sem
um er að ræða, haft eða getað haft 10 stunda vinnu
hvern virkan dag með 4,50 kr. kaupi um hverja
klukkustund. Aðaláfrýjandi var hvergi fastráðinn
langan tíma eða skamman, heldur hafði hann vinnu
hingað og þangað eftir því, sem hún féll til, og var
atvinna hans því álíka stopul sef flestra annara
starfsbræðra hans. Verður þvi ekki byggt á því, að
hann hefði haft vinnu áðurnefndan tima slíka sem
hann hefir byggt aðalkröfu sína á, og verður hún
því ekki tekin til greina. Og kemur þá varakrafa
hans um upphæð bótanna til álita.

Það er upplýst með nýjum gögnum í málinu, að
aðaláfrýjandi hafði nálægt kr. 1300,00 í nettótekjur
af atvinnu sinni árið 1931. Sama ár virðast meðal-
nettótekjur manna af samskonar atvinnu, sam-
kvæmt skýrslum skattstofunnar, hafa verið um
kr. 3000,00. Og næsta ár, 1932, virðast, eftir sömu
skýrslum, meðalnettótekjur manna, er stunduðu
samskonar atvinnu sem aðaláfrýjandi, hafa verið
milli 2300 og 2400 krónur. Og þetta ár telur aðal-
áfrýjandi sig hafa haft um 2000 króna nettótekjur
af atvinnu sinni. Þar á móti virðist hann, samkvæmt
skýrslu sinni, hafa náð meðalnettótekjum starfs-
bræðra sinna árið 1933. Virðist þvi aðeims koma til
álita að dæma honum bætur fyrir atvinnutjón árin
1035

1931 og 1932, og þykja þær bætur hæfilega metnar,
samkvæmt framanskráðu, kr. 2100,00 með 5% árs-
vöxtum frá 9. júní 1932 til greiðsludags.

Eftir málavöxtum þykir rétt að dæma gagnáfrýj-
endur til að greiða allan málskostnað, bæði í héraði
og fyrir hæstarétti, eins og málið væri ekki gjaf-
sóknarmál, þar með talin málsóknarlaun skipaðra
talsmanna aðaláfrýjanda, 120 krónur til talsmanns
hans í héraði og 200 krónur til talsmanns hans fyr-

ir hæstarétti.

Talsmaður aðaláfryjanda fyrir hæstarétti hefir
fyrir hönd cand. jur. Magnúsar Thorlacius farið
þess á leit, að sektarákvæði hins áfrýjaða dóms
vrði fellt niður. En héraðsdóminum hefir ekki verið
áfrýjað að þessu leyti, og verða þessi tilmæli þegar
af þeirri ástæðu ekki tekin til greina.

Því dæmist rétt vera:

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um skyldu gagn-
áfrýjenda, stjórnenda „Vörubilastöðin í Reykja-
vík“, til, að viðlögðum 10 króna dagsektum, að
viðurkenna aðaláfrýjanda löglegan meðlim
nefndrar stöðvar og til að afhenda honum fé-
lagsmerki hennar eiga að vera óröskuð, þó svo,
að fullnægingarfrestur skyldunnar verði 15 dag-
ar frá lögbirtingu dóms þessa.

Gagnáfrýjendur, stjórnendur „Vörubílastöðin
í Reykjavík“, greiði f. h. nefndrar stöðvar að-
aláfrýjanda, Gísla H. Guðmundssyni, kr.
2100,00 með 5% ársvöxtum frá 10. júní 1932

til greiðsludags.
Svo greiði gagnáfrýjendur, f. h. téðrar stöðv-
1036

ar, aðaláfrýjanda allan kostnað málsins bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, eins og málið hefði
ekki verið gjafsóknarmál, þar með taldar 120
krónur í málssóknarlaun til skipaðs talsmanns
aðaláfrýjanda í héraði, cand. jur. Magnúsar
Thorlacius, og 200 krónur í málsóknarlaun
skipaðs talsmanns sama fyrir hæstarétti, hæsta-
réttarmálflutningsmanns Bjarna Þ. Johnson.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 16. júní f. á. af
Gísla Hermanni Guðmundssyni, bifreiðastjóra hér í bæ, sem
hefir fengið gjafsókn í málinu gegn stjórnendum félagsins
„Vörubílastöðin í Reykjavík“, þeim Eiríki Snjólfssyni, for-
manni, Ásgrími Gíslasyni, Friðleifi 1. Friðrikssyni, Jóni
Guðlaugssyni og Kristjáni Þorgrimssyni, öllum hér í bæn-
um, fyrir félagsins hönd til greiðslu skaðabóta að upphæð
kr. 11502,40 með 6% ársvöxtum frá sáttakærudegi, 10.
júní f. á. til greiðsludags, ennfremur til greiðslu kr. 36,40
fyrir hvern virkan dag frá sáttakærudegi, unz hann verð-
ur viðurkenndur meðlimur nefndrar bifreiðarstöðvar og
honum afhent merki hennar og loks til þess að viðurkenna
að viðlögðum dagsektum, að hann sé réttur félagi í félag-
inu „Vörabilastöðin í Reykjavík“ og afhenda honum fé-
lagsmerki. Svo krefst stefnandi og málskostnaðar eftir mati
réttarins.

Málavextir eru þeir, að á fundi, sem haldinn var 9.
april 1931, var bifreiðastöðin „Vörubílastöðin í Reykjavik“
stofnuð. Samkvæmt lögum stöðvarinnar, sem fram hafa
verið lögð í málinu, var tilgangur hennar sá, að efla sam-
vinnu og hag vörubifreiðaeigenda með lækkun rekstrurs-
kostnaðar bifreiða og öðru, er að gagni kynni að koma
hagsmunum bifreiðaeigenda. Stjórn stöðvarinnar skyldi
1037

skipuð fimm mönnum og áttu þrír þeirra að vera kosnir af
meðlimum stöðvarinnar, en tveir að vera skipaðir af stjórn
verkamannafélagsins „Dagsbrún“. Þá var og svo ákveðið,
að enginn gæti orðið meðlimur stöðvarinnar nema hann
væri einnig Dagsbrúnarfélagi. Hafði „Dagsbrún“ þannig
beina og óbeina hlutdeild í stjórn og rekstri stöðvarinnar,
enda virðist sambandið milli hennar og félagsins hafa ver-
ið allnáið. Hver stöðvarmeðlimur skyldi greiða kr. 5,00 í
stofngjald og siðan kr. 15,00 í afgreiðslugjald 1. hvers mán-
aðar fyrir mánuð hvern. Þá skyldi og hverjum stöðvar-
fólaga skylt að halda bifreið sinni svo vel við að hún
væri nothæf til allrar vinnu, svo og að fara í þá vinnu,
er stöðvarstjóri skipaði fyrir um, og samningar, er
stjórnin eða stöðvarstjóri gerðu fyrir hönd stöðvarinnar
um akstur, skyldu bindandi fyrir alla stöðvarmenn, en
þeim hinsvegar óheimilt að gera slíka samninga nema
í samráði við stjórn og stöðvarstjóra. Loks er svo á-
kveðið að hver sá stöðvarmeðlimur sé rækur af stöðinni,
sem að áliti stöðvarfundar hefir unnið henni ógagn, en
rannsakað skyldi mál hans áður en brottreksturinn væri
framkvæmdur. Þá eru auk fyrirmæla þeirra, sem greind
eru hér að framan, ýms önnur í lögum stöðvarinnar.
Hinn 21. apríl 1931 kveðst stefnandi hafa gerzt með-
limur stöðvarinnar, greitt stofngjald sitt og fengið afhent
merki. er stöðvarmeðlimir skyldu hafa á bifreiðum sínum
{il auðkennis. Stöðin hafði þá ekki verið fyllilega komin
á laggirnar fyrr en um mánamótin apríl og mai og kveðst
stefnandi því hafa haldið sig að nýju vörubilastöðinni,
sem rekin.hafi verið í Varðarhúsinu við Kalkofnsveg, út
aprílmánuð, enda hafi hann áður unnið við þá stöð og
greitt afgreiðslugjald fyrir þann mánuð til hennar. Eftir
bann tíma hafi hann hinsvegar haldið sig eingöngu að
„Vörubílastöðinni í Reykjavík“ með bifreið sína R.E. 410
og í engu gerzt brotlegur við reglur hennar eða samþykkt-
ir. Þrátt fyrir þetta hafi einn af stjórnendum Dagsbrúnar,
Stefán Björnsson, komið að, hinn 12. maí 1931, þar sem
hann hafi verið við akstur vestur við Loftsbryggju hér í
bænum og bannað vinnu við bifreiðina af þeim ástæðum
að hann væri brotlegur við „Vörubilastöðina í Reykjavík“.
Jafnframt hafi nefndur Stefán tjáð honum, að hann mundi
verða útilokaður frá allri vinnu hér í bænum. Kveðst stefn-
 

1038

andi svo hafa orðið að hætta vinnu í umrætt skipti. Hinn
16. maí hafi þeir Kristinus Arndal, framkvæmdarstjóri
stöðvarinnar og Héðinn Valdimarsson, formaður Dags-
brúnar, síðan komið að bifreiðinni, þar sem hún hafi stað-
ið lokuð niður við Varðarhús og tekið félagsmerki stöðv-
arinnar úr henni, eftir að hafa brotið rúðu í bifreiðarhús-
inu „til þess að ná þvi. Kveður stefnandi að síðan 12. mai
1931 hafi stjórnendur Dagsbrúnar og Vörubilastöðvar-
innar í Reykjavík elt sig á röndum og margbannað sér að
vinna. Hafi þeir símað hvað eftir annað í ýmsa staði, þar
sem hann hafi oft og tíðum áður haft stöðuga atvinnu
um nokkurt skeið, og bannað þeim atvinnurekendum að
láta honum í té nokkra atvinnu við akstur og hótað þvi
ef svo yrði gert, að eigi yrði leyft að afgreiða bifreið hans.
Þetta kveður stefnandi hafa orðið til þess, að eftir 192.
maí hafi hann ekki getað stundað atvinnu við bifreiða-
akstur nema að mjög litlu leyti vegna sambandsins milli
vörubílastöðvarinnar og verkamannafélagsins „Dagsbrún“,
því að félagsbundnir verkamenn, en hér í bænum séu
flestir verkamenn í verkalýðsfélögum, neiti að vinna, ef
bifreiðar séu notaðar við vinnuna, sem ekki eru auðkennd-
ar félagsmerki hinnar stefndu vörubiílastöðvar eða eru eign
annara en stöðvarmeðlima. Séu samtök þessi svo sterk, að
vörubifreiðaakstur sé gerður ókleyfur hér í bænum öllum
öðrum en þeim, sem séu félagar í „Vörubílastöðinni í
Reykjavík“. Kveðst stefnandi því ekki hafa getað unnið
sér inn svo nokkru nemi fyrir bifreiðaakstur frá því fyrri
árásin var gerð á hann 12. maí 1931, enda þótt hann hafi
ekki verið sviftur stöðvarmerkinu og þar með félagsrétt-
indum í nefndri vörubilastöð fyrr en 16. s. m. Sé því ljóst,
að hann hafi beðið stórtjón vegna umræddra ráðstafana,
og þar sem þær hafi verið algerlega ástæðulausar og brott-
reksturinn auk þess ólögmætur af þeim ástæðum, að hann
hafi verið framkvæmdur eftir ákvörðun stjórnarfundar í
stað þess að samkvæmt lögum stöðvarinnar geti aðeins al-
mennur stöðvarfundur tekið ákvarðanir um brottrekstur
stöðvarmeðlima, þá beri stöðinni að bæta honum allt það
tjón, sem hann hafi beðið af brottrekstrinum, svo eigi
hann og að sjálfsögðu rétt til þess að verða viðurkenndur
löglegur meðlimur stöðvarinnar framvegis og hefir stefn-
1039

andi-reist dómkröfur þær, sem að framan eru greindar, á
þessum grundvelli.

Fyrir upphæð skaðabótanna gerir stefnandi þá grein að
fyrir akstur vörubifreiða séu borgaðar kr. 4,50 á klst.
og verði það með 10 tíma vinnu kr. 45,00 á dag. Benzin-
eyðslu telur hann geta orðið í mesta lagi á 10 klst. kr.
7,50 og smurningsolíueyðsla á sama tíma kr. 0,10. Við Þetta
bætist svo viðhaldskostnaður á bifreiðinni kr. 1,00 á dag
og nemi þannig kostnaðurinn við aksturinn kr. 8,60 á dag,
Þannig að afgangs verði kr. 36,40 og telur stefnandi tjón
sitt hafa numið þeirri upphæð hvern virkan dag frá Því
að honum hafi verið bannað að vinna 12. maí 1931 til sátta-
kærudags eða samtals á þessu tímabili (316 dögum) kr.
11502,40. Þá telur stefnandi og að hann hafi skaðazt um
kr. 36,40 hvern virkan dag frá sáttakærudegi og að hann
muni skaðast framvegis um þá upphæð á dag til bess tíma
er hann verði viðurkenndur stöðvarmeðlimur og sé
stefndri stöð skylt að greiða það tjón auk framangreindr-
ar upphæðar.

Stefndir hafa mótmælt öllum framangreindum kröfum
slefnanda og krafizt sýknu af þeim og málskostnaðar hjá
honum að skaðlausu eftir mati réttarins. Byggja stefndir
sýknukröfuna fyrst og fremst á því, að fullkomin ástæða
hafi verið til þess að reka stefnanda af stöðinni og svifta
hann félagsréttindum við hana. Kveða þeir, að það hafi
Þegar komið í ljós, að sumir meðlimir stöðvarinnar, þar
á meðal stefnandi, hafi ekki hirt um að halda sig á stöð-
inni. Hafi því á stjórnarfundi 24. apríl 1931 verið um Þetta
rætt, og þar ákveðið að fela stöðvarstjóra að senda að-
varanir til þeirra, er brotlegir væru. En aðvörun Þessi
hafi engin áhrif haft. Eftir sem áður hafi stefnandi haldið
sig að Nýju vörubílastöðinni sem verið hafi keppinautur
og rekið samkeppnisstarfsemi við Vörubílastöðina í
Reykjavík, en í engu sinnt skyldum sínum við hana. Um
mánaðamótin apríl og maí hafi stefnandi ekki greitt af-
greiðslugjald sitt til stöðvarinnar og loks hafi stefnandi
unnið undir taxta. Eftir ákvörðun stjórnarfundar 3. mal
1931 hafi stefnanda og fleirum enn verið send strengileg
aðvörun um það að vinna ekki móti reglum og lögum
stöðvarinnar eða hagsmuna hennar. Jafnframt hafi verið
 

1040

ákveðið á fundi þessum, að ef aðvöruninni yrði eigi sinnt,
þá skyldi reka þá brotlegu af stöðinni og taka af þeim
merki hennar. Stefnandi hafi nú látið sig aðvörunina
engu skipta en haldið áfram uppteknum hætti, og hafi
félagsmerkið því verið tekið af bifreið hans eftir ákvörð-
un fundarins og hann gerður rækur af stöðinni um miðj-
an mai 1931. Á almennum stöðvarfundi 13. júlí s. á. hafi
síðan allar ákvarðanir og gerðir stjórnarinnar í þessu efni
verið samþykktar. Telja stefndir, að stefnandi hafi með
framangreindu framferði sinu, brugðizt í svo verulegum
atriðum skyldum þeim, sem á honum hafi hvílt gagnvart
„Vörubílastöðinni í Reykjavík“, að hann hafi verið rétt
rækur þaðan og geti hann þvi hvorki átt nokkurn rétt til
skaðabóta vegna brottrekstursins eða heimtingu á því að
verða aftur viðurkenndur stöðvarmeðlimur.

Eins og áður er sagt, hefir stefnandi viðurkennt það, að
hann hafi haldið sig með bifreið sina að „Nýju vörubila-
stöðinni“ út aprílmánuð 1981 enda þótt telja verði upplýst
í málinu að „Vörubílastöðin í Reykjavík“ hafi tekið til
starfa í síðari hluta þess mánaðar. Hinsvegar þykja
stefndir ekki hafa sannað nægilega þá staðhæfing sina gegn
mótmælum stefnanda, þó að þeir hafi fært nokkrar líkur
fyrir henni, að hann kafi, eftir apríllok eða eftir það, að
stefndu kveða að honum hafi verið send síðari aðvörunin
og til þess tíma, er hann var rækur ger, haldið sig að
„Nýju Vörubilastöðinni“ eða ekið fyrir hana eða nokkra
aðra keppinauta félags sins. Þá hafa stefndir engar sönnur
fært fyrir þeirri ásökun sinni, að stefnandi hafi unnið
undir taxta. Aftur á móti er það upplýst, að stefnandi átti
ógreitt afgreiðslugjald sitt til stöðvarinnar fyrir maimánuð
er hann var rekinn, en ekki kemur fram, að hann hafi ver-
ið krafinn um gjald þetta að viðlögðum brottrekstri áður
en brottreksturinn var framkvæmdur, enda verða þessi van-
skil hans að teljast óveruleg ekki síst þar sem svo er ákveðið
í 7. gr. félagslaganna, að heimilt sé að taka afgreiðslugjald-
ið af vinnu, sem unnin er frá stöðinni, ef þörf krefur.

Samkvæmt framansögðu verður því ekki talið, að stefn-
andi hafi brotið skyldur sínar gagnvart „Vörubiílastöð-
inni í Reykjavik“ svo verulega, að hann hafi unnið til
brottrekstursins og verður þá framangreind sýknuástæða
stefndra ekki tekin til greina.
1041

Þá halda stefndir því fram, að þegar stefnandi gekk í
félagið „Vörubilastöðin í Reykjavík“ og undirgekkst lög
þess meðal annars það ákvæði þeirra, að almennur stöðv-
arfundur skyldi skera úr ágreiningi um rétt stöðvarmeð-
lima til þess að vera í félaginu, hafi hann í raun og veru
fallizt á að slíkur fundur ætti æðsta úrskurðarvald um
brot félagsmanna gegn stöðinni. Nú hafi stefnandi að áliti
fyrrgreinds stöðvarfundar frá 13. júlí 1931, verið rétt ræk-
ur úr félaginu, og þeim úrskurði verði stefnandi að hlíta
og hafi því krafa hans um skaðabætur og upptöku í félagið
á ný ekki við rök að styðjast. En á þetta verður ekki fall-
izt. Rétturinn lítur svo á, að þrátt fyrir umrætt ákvæði í
samþykktum stöðvarinnar eigi stefnandi rétt á að bera
lögmæti brottrekstursins undir dómstólana, ekki síst þar
sem stefnandi hefir haldið þvi fram ómótmælt, að honum
hafi verið meinað að mæta og bera hönd fyrir höfuð sér á
stöðvarfundinum, þegar mál hans var tekið til meðferðar.
Og bar sem rétturinn hefir eins og áður greinir komizt að
Þeirri niðurstöðu eftir gögnum þeim, sem fyrir liggja, að
brottreksturinn hafi verið Óréttmætur, þykir verða að
taka þá kröfu stefnanda til greina að hann verði að við.
lögðum dagsektum viðurkenndur félagi í „Vörubilastöð-
inni í Reykjavík“ og hann fái afhent merki stöðvarinn-
ar og ákveðst sektin kr. 10,00 á dag. Þá verður og sam-
kvæmt framansögðu að fallast á það hjá stefnanda, að hann
eigi heimtingu á því, að stöðin bæti honum allt það tjón,
sem hann kann að hafa beðið vegna brottrekstrarins, og
verður nú skaðabótakrafa hans tekin til athugunar hér
á eftir.

Stefndir hafa mótmælt því í fyrsta lagi, að stefnandi
hafi beðið nokkurt tjón vegna brottrekstrarins. Þeir hafa
ekki mótmælt því að samtökin um „Vörubilastöðina í

reykjavík“ séu all-sterk og viðurkennt það, að Þeir, sem
að samtökunum standa hafi reynt og reyni að koma í veg
fyrir það, að bifreiðarstjórar, sem eru utan við stöðina,
verði þeirrar vinnu aðnjótandi, sem samtökin ráða yfir, en
stefndir staðhæfa að bifreiðarstjórar, sem eru utan sam-
takanna, hafi eigi að síður vinnu við bÞifreiðaakstur.

Til vara hafa stefndir mótmælt skaðabótakröfu Þeirri,
sem stefnandi hefir gert, sem allt of hárri. Halda þeir því
Íram að ekki nái nokkurri átt að reikna með slitlausum
1042

10 klst. vinnu hvern virkan dag við bifreiðaakstur. Kveða
þeir vinnu við bifreiðaakstur mjög stopula, langir tímar
árs líði án þess að nokkur vinnudagur fáist og sjaldan sé
að ræða um 10 stunda vinnudaga og verður það að teljast
alkunnugt að svo sé þetta hér í bænum.

Það er nú vart fyllilega upplýst gegn mótmælum
stefndra, um nokkur einstök tilfelli þar sem stefnandi
hefir misst af atvinnu við bifreiðaakstur af þeim ástæðum
að hann væri ekki meðlimur hinnar stefndu bifreiðastöðv-
ar. Litur rétturinn þvi svo á, að enda þótt brottrekstur-
inn af stöðinni verði að teljast til þess fallinn að baka
stefnanda atvinnutjón, þá sé ekki hægt eins og málið horfir
við að taka skaðabótakröfu hans til greina, enda liggja
engin gögn fyrir Í málinu til þess að unnt væri að ákveða
með nokkrum sanni upphæð bótanna, þó að um tjón hjá
stefnanda væri að ræða. Verða stefndir því sýknaðir af
skaðabótakröfu stefnanda í máli þessu.

Ummælin: „málflutningur þeirra er byggður á vísvit-
andi og augljósum rangfærslum, óskammfeilnum lygum og
blygðunarlausum fölsunum“ í einu sóknarskjali málflutn-
ingsmanns stefnanda, skulu eftir kröfu málflutningsmanns
stefndra, dæmast dauð og ómerk, þar sem þau verða að
teljast ósæmileg í málflutningi og óréttmæt, og skal mál-
flutningsmaður stefnanda, Magnús Thorlacius, sæta 40
króna sekt fyrir ummælin, er renni að hálfu í ríkissjóð og
að hálfu í bæjarsjóð Reykjavíkur, og komi í stað sektar-
innar, ef hún verður ekki greidd áður en aðfararfrestur í
máli þessu er liðinn, 3 daga einfalt fangelsi.

Málflutningslaun málflutningsmanns gjafsóknarhafa
Magnúsar Thorlacius ákveðast kr. 120,00 og greiðast af
almannafé, að öðru leyti falli málskostnaður niður.
1045

Mánudaginn 3. dez. 1934.
Nr. 110/1934. B. M. Sæberg
gegn

Olíuverzlun Íslands.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, B. M. Sæberg, er eigi mætir í málinu.
greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju
vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann og stefnda, er hefir látið mæta í
málinu 60 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að
lögum.

a

Mánudaginn 3. dez. 1934.
Nr. 102/1934. Magnús Jónsson prófessor juris
segn

Jóni Ólafssyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í málinu,
greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju
vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.
1044

Mánudaginn 3. dez. 1934.

Nr. 111/1934. Magnús Jónsson prófessor juris
gegn
borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs.
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir Í hæstarétti.

Mánudaginn 3. dez. 1934.

Nr. 112/1934. Magnús Jónsson prófessor juris
gegn
borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af
nýju vill fá mál sitt tekið fyrir i hæstarétti.
1045

Mánudaginn 3. dez. 1934.

Nr. 133/1934. Friðrik Þorsteinsson
gegn
Jóni Helgasyni.

Dómur hæstaréttar.

Málssókn þessi fellur niður.

Áfrýjandi, Friðrik Þorsteinsson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann
af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Svo greiði hann og stefnda, er hefir mætt í mál-
inu, 15 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lög-
um.

Mánudaginn 3. dez. 1934.

Nr. 94/1934. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Gunnari Ingimundarsyni
(Eggert Claessen).
Syknun.

Dómur lögregluréttar Árnessýslu 23. marz 1934: Kærð-
ur, Gunnar Ingimundarson, sæti missi ökuskírteinis í 4
mánuði. Svo greiði hann sakarkostnað, þar á meðal 20 kr.
til talsmanns í héraði, Sigurðar Heiðdal.

Hið ídæmda að greiða innan 14 daga frá lögbirtingu
dómsins og honum að fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Í framsætinu í bifreið kærða, þar sem einn far-
þega hans sat við hlið hans á leiðinni frá Stokkseyri
og upp Í Landréttir 21. sept. f. á., fannst flaska með
 

1046

slatta í af heimabrugguðu áfengi. Kærði hefir neit-
að því, að honum hafi verið kunnugt um flösku
þessa. Með tilliti til þess, að í Þifreiðinni voru 13
farþegar, sem hver um sig virðist hafa getað stung-
ið flösku þessari í framsætið, þykir varhugavert að
gera kærðan ábyrgan fyrir hana samkv. 2. málsgr.
13. gr. laga nr. 64/1930. Og verður því að sýkna
hann að þessu leyti.

Um hitt kæruatriðið, neyzlu áfengis og bifreiða-
akstur með áhrifum þess, er það að vísu viðurkennt
af kærða, að hann hafi dreypt lítilsháttar á áfengi,
sherrýi, að hann heldur, eftir að hann hafði hjálpað
bifreiðum þeim, sem fastar höfðu orðið í sandinum
á leiðinni í Landréttir kveldið 21. sept. f. á. Var hann
þá svangur orðinn, hrakinn og kaldur eftir vos og
erfiði við að hjálpa bifreiðunum. Verður að taka
þá skýrslu kærða trúanlega, að hann hafi þá bragð-
að á víninu til þess að verja heilsu sína. Þar eð hann
ekur síðan bifreið sinni óaðfinnanlega, svo til reika
sem sagt var, 7—9 kílómetra í myrkri og regni tor-
færa leið, bendir ekki til þess, að hann hafi verið
með áhrifum áfengis. Eftir skýrslum kunnugra
manna kemur kærði einatt svo fyrir sjónir, sem
hann sé undir áhrifum vins, enda þótt vitað sé, að
hann hafi ekki bragðað áfengi, og virðast þessi ein-
kenni vel hafa getað villt löggæzlumanninn, sem
kærði kærða og taldi hann hafa verið drukkinn um-
rætt skipti.

Eftir því sem að framan er sagt, verður að líta svo
á, að kærði hafi neytt vinsins aðeins í því skyni, að
verja heilsu sína, og að þessi áfengisnotkun hans
hafi ekki farið fram úr því, sem hæfilegt mátti telja
til þess. Og með því að ekki verður talið, að ákvæði
20. gr. laga nr. 64/1930 eða 5. gr. laga nr. 70,/1931

 
1047

eigi við þess konar notkun áfengis, verður einnig að
sýkna kærða af þessu kæruatriði.

Eftir þessum málalokum verður að dæma ríkis-
sjóð til að greiða allan kostnað sakarinnar í héraði,
þar með talin þóknun til skipaðs verjanda kærða
þar, 20 krónur, og allan áfrýjunarkostnað hennar,
þar á meðal málflutningslaun til skipaðs sækjanda
og verjanda fyrir hæstarétti, 70 krónur til hvors.

Um rannsókn og meðferð málsins í héraði athug-
ast, að hvorki hafa löggæzlumaðurinn, sem kærði
kærða, lögregluþjónninn, sem með löggæzlumann-
inum var, farþegi sá, er í framsæti bifreiðarinnar
var, né nokkrir menn, er gefið hafa vottorð um
framkomu kærða, verið látnir gefa skýrslu fyrir
dómi. Héraðsdómarinn hefir aðeins getið þess í
dómi sinum, að kærði hafi neitað því, að hann hafi
vitað nokkur deili á flösku þessari, sem að framan
getur, en ekki lagt dóm á það berum orðum, hvort
kærði skyldi sekur eða sýkn að því leyti. Loks hef-
ir héraðsdómarinn tekið ökuskírteini kærða af
honum sama dag, sem héraðsdómurinn var upp-
kveðinn, enda þó að þá væri óráðið hvort dómin-
um yrði áfrýjað, og enda þó, að engar varúðar-
ástæður gerðu töku þess nauðsynlega eins og
sést á því, að kærði fær að halda því allan tímann
frá því að dómaranum barst kæran og þar til dóm-
ur var kveðinn upp í málinu.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Gunnar Ingimundarson, á að vera
sýkn af kærum valdstjórnarinnar í máli þessu.
Allur sakarkostnaður í héraði, þar með talin 20

króna þóknun til skipaðs verjanda kærða þar,
32
 

1048

Sigurðar Heiðdal, greiðist úr ríkissjóði, svo og
allur áfrýjunarkostnaður hennar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Sveinbjarnar Jónssonar og Eggerts Claes-
sen, 70 krónur til hvors.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Kærður hefir ekki sætt áður kæru fyrir brot hér í um-
dæminu og ætið átt hér lögheimili.

Réttardaginn síðasta hitti Bj. Bl. Jónsson, löggæzlu-
maður í Reykjavík, Gunnar Ingimundarson, bifreiðar-
stjóra frá Stokkseyri, í Landréttum undir áhrifum vins,
svo áberandi, að hans dómi, að hann reikaði er hann
kom út úr bifreiðinni, og bað loðmæltur, að hann skild-
ist illa, enda hafi hann orðið að styðja sig við bifreiðina.
Játaði kærður að hann hefði aðeins fengið bragð hjá
bifreiðarstjóra, er hann hafi hjálpað á leiðinni, en af því
að framburður þessi þótti ólíklegur, var leitað í bifreið-
inni, og fundust þar 2 heilflöskur, önnur full af heima-
brugguðu áfengi en í hinni lögg af sama, og reyndist
styrkleiki þess 43,3% af vínanda að rúmmáli.

Annar maður hefir játað, að hafa átt fullu flöskuna,
en á flöskunni með lögginni kveðst kærður ekki hafa
vitað nein deili.

Sjálfur hefir kærður játað, að áfengið, er hann neytti,
hafi haft meiri áhrif á sig en hann hafði búizt við. Hann
hafi verið blautur, kaldur og svangur, en neitar hinsveg-
ar, að hann hafi reikað, enda hafi hann ekið slindrulaust
um langan veg og vondan í náttmyrkri. Vitnisburður
manna þeirra, er voru farþegar kærðs, hniga í þá átt, að
hann hafi ekki verið undir áhrifum víns, og vottorð
hreppstjóra í Stokkseyrarhreppi og fleiri málsmetandi
manna þar upplýsa, að kærður sé heyrnarsljór og utan
við sig, eins og greinilega kom fram í réttarprófunum.

Samkvæmt framangreindu virðist hæpið að telja lög-
sannað, að kærður hafi verið ölvaður við aksturinn og
1049

virðist því brot hans eiga undir 20. gr. áfengislaganna
64/1930, sbr. lög 70/1931, 5. gr. 3. málsgr. og varða missi
ökuskirteinis um stundarsakir, og þykir hæfilegt að gera

það 4 mánuði.
Svo ber kærðum að greiða allan sakarkostnað, þar á
meðal 20 kr. til talsmanns síns Sigurðar Heiðdal.

Miðvikudaginn 5. dez. 1984.

Nr. 150/1934. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson)
gegn
Hallgrími Brynjólfssyni
(Eggert Claessen).
Brot g. 2. mgr. 13. gr. 1. 64/1930.

Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 26. okt. 1933:
Kærður, Hallgrímur Brynjólfsson, greiði 200 króna sekt
til ríkissjóðs, og komi .15 daga einfalt fangelsi í stað sekt.
arinnar, verði hún eigi greidd innan 30 sólarhringa frá

lögbirtingu dóms þessa.
Framangreint áfengi, ásamt ílátum, skal vera. upptækt

og eign ríkissjóðs.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinar, þar með
talin málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns síns í mál-
inu, Jóhanns Gunnars Ólafssonar, lögfræðings, 40 krónur.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Skýrsla kærða um það, að hann hafi fundið poka
þann, er í málinu greinir og í voru ílát með áfengi,
er ekki svo studd af neinum atvikum, er fram hafa
komið í málinu, að kærði geti losnað við ábyrgð
vegna áfengis þessa eftir 2. málsgr. 13. gr. laga nr.
64/1930. En sakir þess, að kærða var haldið 12
daga í gæzluvarðhaldi, án þess að hann hafi með
framkomu sinni við rannsókn málsins gefið tilefni
 

1050

til þess, þykir mega ákveða, eftir analogiu 59. gr.
almennra hegningarlaga. að sæzluvarðhald kærða
komi í stað refsingar þeirrar, er hann hefir unnið til.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptöku áfengis
og áfengisiláta og um greiðslu sakarkostnaðar í
héraði þykir mega staðfesta. Svo verður og að dæma
kærða til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur til
hvors.

Það er aðfinnsluvert við rannsókn málsins, að
rannsóknardómarinn fór ekki þegar i upphafi
rannsóknarinnar með kærða á staðinn, þar sem hann
kvaðst hafa fundið umræddan poka, og a ð engin til-
raun virðist hafa verið gerð til þess að sannreyna,
hver væri eigandi að olíustakki þeim, sem fyrst get-
ur í prófunum 29. mai f. á., að verið hafi utan um
áfengisilátin og innan í pokanum. En með því að
svo langt er nú umliðið síðan málið hófst, virðist
ekki líklegt, að framhaldsrannsókn mundi leiða til
árangurs, og þykir því ekki gerlegt að fresta maál-
inu í því skyni.

Því dæmist rétt vera:

Gægluvarðhald kærða, Hallgríms Brynjólfs-
sonar, komi í stað refsingar.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptöku á-
fengis og áfengisiláta og um greiðslu sakar-
kostnaðar í héraði eiga að vera óróskuð. Svo
greiði kærði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttar-
1051

málflutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og
Eggerts Claessen, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Hallgrimi Brynjólfssyni, fyrrum bónda, frá Felli í Mýr-
dal, til heimilis Vestmannabraut 54, hér í bænum, fyrir
brot gegn áfengislögum nr. 64, 19. maí 1930.

Málavextir eru sem hér segir:

Þann 10. maí s. Í. framkvæmdi lögreglan hér í bæn-
um leit að ólöglegu áfengi og bruggunaráhöldum á heim-
ili kærðs, vegna þess að sterkur grunur var um að hann
seldi eða bruggaði áfengi, eða hvorttveggja, og var leit
þessi framkvæmd án úrskurðar, samkvæmt heimild í 13.
gr. framangreindra laga, þar eð nauðsynlegt þótti að leit-
in færi fram þá þegar í stað.

Við húsleit þessa fannst hjá kærðum sterkt áfengi í 3
ílátum, sem hér segir: 1 þriggja pela flaska full, 1 eins
pela flaska full, og ca. 1 liter í glerbrúsa, og einn gler-
brúsi tómur, sem virtist hafa verið samskonar áfengi í,
og var annar þessara brúsa mældur, og tók hann rúma 3
lítra, en brúsar þessir voru jafnstórir. Áfengisilát þessi
voru í poka, sem var í ibúðarherbergi kærðs, milli gafls
á rúmi hans og skrifborðs.

Lögreglan tók áfengi þetta í sínar vörzlur, og var sýn:
ishorn af því sent Efnarannsóknarstofu ríkisins til rann-
sóknar, og reyndist innihald þessa af alkoholi 38%, mið-
að við rúmmál, og samkvæmt framlögðu vottorði Efna-
rannsóknarstofunnar gaf það svo greinilega svörun fyrir
fusilolíu, að tæplega geti leikið vafi á því, að um heima-
bruggað áfengi sé að ræða, að áliti Efnarannsóknarstof-
unnar.

Kærður hefir eindregið neitað að hafa bruggað áfengi
þetta, og hefir haldið því fram, að hann hafi fundið það
í ílátum þeim, og poka er það fannst í hjá honum, í fjör-
unni kl. 12 á hádegi sama dag, og lögreglan fann það
 

1052

hjá honum, og borið það heim til sín og látið það þar
sem lögreglan fann það hjá honum, eins og að framan
greinir.

Kærður hefir eindregið neitað að hafa selt nokkuð af
áfengi þessu, og kveðst aðeins hafa smakkað lítilsháttar
á því og hefir neitað að hafa nokkru sinni selt eða brugg-
að áfengi, og hafa ekki komið neinar sönnur fram í mál-
inu fyrir því, að kærður hafi selt áfengi.

Eitt vitni, sem kom heim til kærða þann 8. mai s. 1.,
og var inni hjá honum um stund, hefir borið það í mál-
inu, að kærður hafi veitt vitninu sterkt áfengi, sem vitn-
ið hélt upphaflega fram, að það áliti að hefði verið heima-
bruggað, en kærður hefir eindregið neitað að hafa veitt
manni þessum nokkurt áfengi, en hefir kannazt við að
vitnið hafi komið heim til hans fyrrnefndan dag, og
kveður vitnið hafa verið mikið ölvað þá, og hefir vitnið
kannazt við, að svo hafi verið. Kærður kveður flösku með
dálitlu af suðuspíritus hafa staðið í glugga í eldhúsinu,
sem vitnið kom inn í hjá kærðum, og kveður geta verið
að vitnið hafi drukkið úr þeirri flösku, og eftir að vitnið
hafði verið samprófað við kærðan um þetta atriði, hélt
vitnið því fram, að við nánari umhugsun, áliti þa“, að um
suðuspíritus hafi verið eð ræða, en hélt fast við að hann
minnti að kærður hafi veitt sér áfengi þetta, eða helt
því út í bolla, sem kærður drakk kaffi úr.

Sama vitnið bar það og upphaflega fyrir rétti, að það
hefði við framangreint tækifæri séð kærðan afhenda
Þremur mönnum, sem hafi komið inn í forstofuna hjá
kærðum, en sem vitnið kveðst ekki hafa þekkt, sina
flöskuna hverjum, og hélt vitnið þá fram, að það hefði
álitið, að um áfengissölu væri að ræða af hálfu kærða, en
kveðst þá ekki hafa séð hann taka við peningum fyrir
flöskurnar, og hélt vitnið fast við þennan framburð sinn
fyrst er það var samprófað við kærða, en er vitnið var
samprófað, við kærðan í annað sinn, og skyldi staðfesta
framburð sinn með eiði sinum, breytti það framburði sín-
um þannig, að það hélt fram að það hefði ekki séð kærð-
an afhenda neinar flöskur en kveðst aðeins hafa séð kærð-
an fara einu sinni fram úr eldhúsi því, er þeir voru inni
i, kærður og vitnið, vegna þess, að bankað hafi verið á
hurðina, og kveðst vitnið þá hafa ímyndað sér, að kærð-
1053

ur væri að selja áfengi, og muni það hafa verið vegna
þess, að það (vitnið) hefði heyrt talað um að kærður
seldi áfengi, og vegna þess, að það áleit þá, að áfengi
það, er það drakk hjá kærðum, væri heimabruggað, og
hélt vitnið eindregið fram, að sá framburður þess væri
réttur, en að það hefði ekki borið vísvitandi neitt rangt
fyrir réttinum upphaflega.

Bruggunaráhöld fundust engin hjá kærðum við fram-
angreinda húsleit hjá honum, og það hefir ekki verið
sannað í málinu, að kærður hafi bruggað framangreint
áfengi. En kærður hefir eigi fært fram neinar sönnur
fyrir staðhæfingum sínum, um hvernig áfengi þetta hafi
komizt í hans vördur, og verður því samkv. 13. gr. 2.
mgr. laga nr. 64, 19. mai 1930, að dæma kærðan fyrir
brot gegn 1. gr. sömu laga, og þykir refsing hans hæfi-
lega ákveðin 200 króna sekt til ríkissjóðs, og komi 15
daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar verði hún eigi
greidd innan 30 sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa.

Framangreint áfengi, ásamt ílátum skal upptækt og
eign ríkissjóðs.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar, þar með
talin málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns síns í mál-
inu, Jóhanns Gunnars Ólafssonar, lögfræðings, er þykja
hæfilega ákveðin 40 krónur.

Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið, en
nokkur dráttur varð á málinu vegna þess, að vitni var
leitt í því norður á Siglufirði, samkvæmt ósk hins skip-
aða talsmanns kærðs.
 

1054

Mánudaginn 10. dez. 1934.
Nr. 102/1933. Réttvísin

(Einar B. Guðmundsson, cand. jur.)
segn

Helga Benediktssyni

(Theódór B. Líndal).

Brot gegn 255., 259. og 276. gr. alm. hegnl.

Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 30. maí 1933: Ákærði,
Helgi Benediktsson, sæti 3 mánaða fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi.

Fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður
eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39, 16.
nóvember 1907 eru haldin.

Ákærði greiði allan kostnað málsins.

Dóminum að fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Síðan mál þetta var dæmt í héraði hefir upplýs-
inga verið aflað um atriði þau, er í úrskurði hæsta-
réttar 14. febr. þ. á. greinir.

Ákærði er í máli þessu sakaður um fjórar teg-
undir brota, sem nú skal greina.

I. Refsiverð meðferð á hlutabréfum í hlutafélag-
inu „Dráttarbraut Vestmannaeyja“.

Samkvæmt ódagsettri skrá, er tekin var úr vörgl-
um ákærða með fógetagerð 2. nóv. 1931 yfir eig-
endur hlutabréfa í Dráttarbraut Vestmannaeyja h/f,
eru seld hlutabréf talin alls 45, og er ákærði talinn
eigandi að 11 þeirra. Í skránni eru og nafngreindir
eigendur hinna 34 bréfanna. Þar af er Jón Einars-
son talinn eigandi 3 (nr. 42—44), en hann hefir þó
aldrei keypt þau bréf og þau hafa aldrei verið út-
gefin á hans nafn. Í efnahagsreikningi félagsins pr.
31. dez. 1927 er hlutafé félagsins talið kr. 22500.00
1055

og svarar það til 45 hlútabréfa. Virðist þá mega
gera ráð fyrir því, að ákærði hafi um áramótin
1927—1928 átt með vissu áðurnefnd 11 hlutabréf
og ef til vill þau 3 bréf, sem Jón Einarsson er talinn
fyrir á hluthafaskránni eða í mesta lagi 14 bréf alls.
Í skýrslu af fundi félagsins, er ákærði kallaði sam-
an og haldinn var 29. okt. 1928, segir ennfremur,
að mætt sé þar fyrir'22 hluti. Þar af eru nafngreindir
eigendur að 11 hlutabréfum aðrir en ákærði, en þar
á meðal er Jón Einarsson. Eftir þessari fundargerð,
er ákærði, sem var skrifari fundarins, virðist hafa
samið, hefir hann þá með vissu átt 1Í hlutabréf,
og ef bréfum þeim, er Jón Einarsson, er einnig sat
fundinn, var talinn fyrir, er bætt við hlutabréfaeign
ákærða, þá verða einnig bréf hans 14. Eftir þessum
gögnum, sem ákærði hefir ekki vefengt og frá
honum sjálfum stafa, að minnsta kosti efnahags-
reikningurinn og fundarskýrslan, má telja það vist,
að ákærði hefir ekki frá stofnun félagsins og til 29.
okt. 1928 átt meira en í mesta lagi 14 hlutabréf í
áðurnefndu hlutafélagi. En í janúar 1927 selur
hann þó sem sína eign tveimur mönnum að hand-
veði 19 hlutabréf í félaginu, öðrum númerin 6--7 og
25—31, og hinum sömu númerin að viðbættu nr.
32. Og höfðu þeir samtímis veð í bréfum þessum.
Hefir ákærði því veðsett fimm bréfum fleira en
hann gat mest hafa átt samkvæmt því, er áður var
sagt. Hefir hann því gefið út handa sjálfum sér að
minnsta kosti 5 hlutabréf fram yfir það sem hann
hefði mest getað verið eigandi að. Ákærði hafði
eyðublöð að hlutabréfum félagsins í vörzlum sin-
um með undirskrift stjórnenda félagsins, og hafði
því að formi til heimild til að gefa út þau 5 hluta-
bréf, í viðbót við þau 45, sem áður voru nefnd, sem
 

1056

á vantaði til þess, að 50 hlutir í félaginu væru seldir,
og að hámarki hlutafjárins væri náð. En heimild
þessi var að sjálfsögðu með þvi fororði, að fult end-
urgjald kæmi fyrir þessi 5 hlutabréf, en fyrir því að
ákærði hafði greitt það, eru engar líkur fram komn-
ar, og hefði ákærða þó verið innan handar að tryggja
sér sönnun fyrir þvi. Með útgáfu og veðsetningu
þessara 5 hlutabréfa hefir ákærði framkvæmt ó-
heimila ráðstöfun á eignum félagsins og þar með
gerzt brotlegur við 255. gr. almennra hegningarlaga.

Ákærði breytti síðar númerunum á nokkrum
bréfa þeirra, er hann veðsetti. Bera þau nú númerin
42, 43, 44, 45 (ætti eftir röðinni að vera 46, 47, 48,
49 og 50). Þar sem ákærði hafði að formi til heim-
ild til að gefa bréfin út, þá verða þessar breytingar
ekki taldar skjalafals samkvæmt 27. kap. hegning-
arlaganna, heldur einungis einn þáttur í hinni svik-
samlegu meðferð á þeim.

II. Refsiverð meðferð á fylgibréfum með vörum.

1. Það eru ekki fram komnar fullnægjandi
sannanir fyrir því, að ákærði hafi stimplað orðið
„Frumrit“ á fylgibréfið með eldavélinni, sem firm-
að Helgi Magnússon á Co. sendi Verzlunarfélagi
Vestmannaeyja, og verður því að sýkna hann af
þessu kæruatriði, eins og héraðsdómarinn hefir
gert.

9. Það verður að telja það sannað, að bréf það, er
ákærði notaði sem heimild til þess að fá sér afhent-
ar vörur þær, sem Sláturfélag Suðurlands sendi
Vergzlunarfélagi Vestmannaeyja, hafi verið skrifað
á ritvél ákærða, sem hann einn og búðarmaður hans,
sem ekki kunni að skrifa á ritvél, höfðu aðgang að.
Bæði af þessu og þvi, að enginn annar en ákærði
gat haft hag að notkun hins falsaða fylgibréfs, og
1057

svo af notkun hans á því og umsögn hans í próf-
unum um tilorðningu þess, verður að telja fram
komnar svo sterkar líkur fyrir því, að hann hafi
sjálfur falsað eða látið annan falsa bréfið, að telja
verður sannað, að hann hafi gerzt sekur um skjala-
fals, og varðar þetta brot hans við 276. gr. al-
mennra hegningarlaga.

III. Útgáfa ávísana á inneign í útibúi Íslandsbanka
í Vestmannaeyjum.

Ávísanir þær, er í hinum áfrýjaða dómi greinir,
voru báðar seldar viðtakanda í hendur 18. ágúst
1928. Er önnur þeirra dagsett þann dag, en hin 30.
s. m. Vissi ákærði það, að hann átti ekki inni til
greiðslu hinnar fyrrnefndu, er hún var gefin út, og
hirti ekki um að eiga innstæðu til greiðslu hinnar
síðarnefndu, er hana skyldi greiða, eða gat það ekki.
Þar sem gera verður ráð fyrir því, að viðtakandi
teldi verðmæti í ávisunum þessum, verður, eins og
málið liggur fyrir, að telja ákærða hafa með þessu
gerzt brotlegan við 258. gr. almennra hegningarlaga.
En með því að meira en tvö ár voru liðin frá þvi,
er brot þetta var framið, þegar mál þetta var höfð-
að, er sökin fyrnd samkvæmt 67. gr. hegningarlag-
anna.

IV. Ólögmæt ráðstöfun á eign annars manns við
lögtaksgerð 22. dez. 1931.

Með kaupsamningi 27. jan. 1930 skuldbatt á-
kærði sig til að kaupa vélbátinn „Sandve“ E. A. 317
fyrir kr. 14500,00. Kaupverðið átti að greiðast með
afborgunum, en að þeim loknum átti ákærði að fá
eignarafsal að bátnum. Bátinn skyldi þó afhenda
kaupanda í febrúar 1931, og virðist það hafa verið
gert. Ákærði tjáist hafa kostað talsverðu til viðgerð-
ar á bátnum eftir að hann var afhentur. Taldi á-
 

1058

kærði sér mundu hafa verið heimilt að rifta kaup-
samninginn vegna galla á bátnum, en jafnframt
taldi hann sig eiga kröfu á seljandann vegna við-
gerðarkostnaðarins með haldsrétti í Þátnum til
tryggingar þeirri kröfu. Þannig virðast sakir hafa
staðið 22. dez. 1931. Þann dag fór fram lögtak hjá
ákærða fyrir ógreiddum opinberum gjöldum, og
vísaði hann þá á bátinn sem sína eign, enda þótt
hann hefði ekki þá fengið afsal og ekki greitt kaup-
verðið að fullu. Þessi óheimila ráðstöfun ákærða var
löguð til að skaða bæði eiganda bátsins og eiganda
lögtakskröfunnar. Og varðar þessi verknaður á-
kærða við 259. gr. almennra hegningarlaga.

Refsing ákærða fyrir framannefnd brot þykir
hæfilega ákveðin 4 mánaða fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi, og ekki þykja skilyrði vera fyrir
hendi til þess að ákveða fullnustu refsingarinnar
skilorðsbundna.

Samkvæmt þessum málsúrslitum verður að dæma
ákærða til að greiða allan sakarkostnað í héraði og
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin imálflutningslaun skipaðs sækjanda fyrir
hæstarétti, 350 krónur, og málsvarnarlaun skipaðs
verjanda í héraði, sem héraðsdómarinn hefir ekki
ákveðið í dómi sinum þrátt fyrir kröfu verjandans,
og málsvarnarlaun skipaðs verjanda fyrir hæsta-
rétti, samtals 400 krónur.

Ákærði hefir látið stefna héraðsdómaranum til á-
byrgðar fyrir dóm sinn og málsmeðferð. Fyrir
hæstarétti hefir héraðsdómaranum verið gefin sök
á því einu, að 31. maí f. á. var það auglýst á fregn-
miða á götum Vestmannaeyja kaupstaðar, að þann
dag kæmi blaðið „Ingjaldur“, sem héraðsdómarinn
var útgefandi og ábyrgðarmaður að, út með héraðs-
1059

dóminn í máli þessu, sem upp var kveðinn daginn
áður. Þessi ráðstöfun héraðsdómarans er ekki dóms-
athöfn „og verður því ekki á hana lagður neinn dóm-
ur í máli þessu. Krafa ákærða um vitur á hendur
héraðsdómaranum verður því ekki tekin til greina.
Héraðsdómarinn hefir látið mæta í málinu fyrir
sina hönd og krafizt málskostnaðar af ákærða. Þá
kröfu verður að taka til greina, og þykir málskostn-
aðurinn hæfilega ákveðinn 150 krónur.

Því dæmist rétt vera:

Ákærði, Helgi Benediktsson, sæti fjögra mán-
aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.

Ákærði greiði allan sakarkostnað í héraði
og allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
taldar 350 krónur í málssóknarlaun skipaðs
sækjanda fyrir hæstarétti, cand. jur. Einars B.
Guðmundssonar, og samtals 400 krónur í máls-
varnarlaun til skipaðs verjanda í héraði og fyr-
ir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmanns
Theódórs B. Líndal. Svo greiði ákærði og 150
krónur í málskostnað fyrir hæstarétti til Krist-
jáns bæjarfógeta Linnet.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Helga
Benediktssyni, kaupmanni, hér, fyrir meint brot á 26. og
27. kap. hinna almennu hegningarlaga.

Það er upphaf málsins, að með kæru dags. 3. nóv. 1931
kærðu þeir Gunnar Ólafsson, konsúll, Jón Ólafsson, út-
 

1060

gerðarmaður og Þ. Johnson, kaupmaður, allir hér, sem
stjórnendur hlutafélagsins Dráttarbraut Vestmannaeyja,
Helga Benediktsson fyrir að hafa í janúarmánuði 1927
handveðsett eða selt með endurkaupsrétti þeim St. Jóhanni
Stefánssyni, hæstaréttarmálaflutningsmanni og Ásgeiri
Guðmundssyni, lögfræðing í Reykjavik, 9 hlutabréf í áð-
urnefndu hlutafélagi, sem sé nr. 6—"7 og nr. 25—-31, en þó
í sama mánuði látið Björn Ólafsson, stórkaupmann í
Reykjavík fá, vegna erlends firma, handveð í 10 hlutabréf-
um Dráttarbrautarinnar, sömu bréf eða númeratölu og lög-
fræðingarnir fengu til tryggingar og nr. 32 í viðbót, án
þess að leysa bréfin úr veðböndum Smjörlíkisgerðarinnar.
Töldu kærendur vera hér um sviksamlegt athæfi og jafn-
vel fölsun að ræða. Þessu til sönnunar létu þeir fylgja kæru
sinni tilkynning Ásgeirs Guðmundssonar, þar sem hann
tjáir stjórn Dráttarbrautarinnar, að þeir lögfræðingarnir,
hann og Stefán Jóhann Stefánsson, hafi vegna h/f. Smjör-
líkisgerðarinnar fengið framseld áðurnefnd 9 hlutabréf nr.
6—7 og 25—31 „til tryggingar skuld Verzlunarfélags Vest-
mannaeyja við h/f. Smjörlíkisgerðina“.

Undir rannsókn málsins hélt Helgi Benediktsson fyrst
fram, að hann myndi ekki númer bréfa þeirra, sem lög-
fræðingarnir fengu til tryggingar, en halda að þau væru
rangt tilfærð. En nokkrum mánuðum siðar hélt hann fram,
að númerin væru ranglega tilfærð hjá Ásgeiri Guðmunds-
syni, sem hefði fyrir hönd þeirra lögfræðinganna tilkynnt
stjórn Dráttarbrautarinnar framsal hlutabréfanna, sam-
kvæmt framansögðu. Hinsvegar kannaðist hann við það,
að hlutabréf þau, sem Björn Ólafsson fékk að handveði,
væru þau, sem kærendur nefndu í kæru sinni, og vitnið
Garðar Þorsteinsson, lögfræðingur í Reykjavík, einnig hefir
borið, að því er kemur til númeranna 6—7 og 25—31. En
á tíunda hlutabréfinu gat vitnið ekki séð hvaða númer
hafði verið, vegna þess að rifið var af bréfinu frá Birni
Ólafssyni, þar sem það númer var tilgreint með númerum
hinna hlutabréfanna, sem hann hafði að handveði.

Það má telja upplýst í málinu, bæði með vitnisburðum
Björns Ólafssonar, Ásgeirs Guðmundssonar og einnig
framburði Helga Benediktssonar sjálfs, að þessir menn
höfðu á sama tímabili (árið 1927 og til 1929) til samans
19 hlutabréf h. f. Dráttarbrautarinnar í vörzlum sínum,

 
1061

sem Helgi Benediktsson hafði afhent þeim til tryggingar
skuldum Verzlunarfélags Vestmannaeyja, sem hann var
forstjóri fyrir og aðaleigandi að. Í fyrsta réttarhaldi í
málinu hélt Helgi Benediktsson því fram, að hann myndi
ekki hve mörg hlutabréf hann hefði átt í h. f. Dráttar-
braut Vestmannaeyja, en taldi víst að þau gætu verið 19
að tölu. Eftir rannsókn í Reykjavík var hann enn spurður
um eign sína í Dráttarbrautinni, og skorað á hann að
sýna hlutabréf sín til sönnunar staðhæfingum sinum.
Kveðst hann þá, (réttarhaldi 20. apr. f. á.) ekki vera
undir það búinn, því að þau væru annarsstaðar, sum í
Reykjavik og önnur í Bergen, eða helst hjá Birni Ólafs-
syni, stórkaupmanni. Einnig hélt hann þá fram að hann
ætti „eitthvað af þeim bréfum“ sem stæðu á annara nöfn-
um á framlagðri hluthafaskrá, þó „hann gæti ekki gefið
upp númer þeirra“. Í þessu réttarhaldi var úrskurðað að
setja hann í gæzluvarðhald. Úr varðhaldinu skrifaði hann
dómaranum og upplýsti að niu hlutabréf, sem væru eign
sin, væru geymd í Útibúi Útvegsbankans hér. Þetta reynd-
ist rétt, og að Helgi hefði 20. sept. 1930 afhent bankan-
um að handveði þessi nr. hlutabréfa í Dráttarbrautinni:
17, 42—45 og 47—-50, níu að tölu. Þessi níu hlutabréf full-
yrti Helgi síðan að væru sömu bréfin og hann afhenti Ás-
geiri Guðmundssyni vegna Smjörlíkisgerðarinnar, og hafi
fengið í sínar vörælur seint á árinu 1929 eða snemma á
árinu 1930.

Eftir þessu kemur til álita:

1. Hvort Helgi hafi átt svo mörg hlutabréf í h. f. Drátt-
arbraut Vestmannaeyja árið 1927, að hann gat þá veð-
sett, sem sína eign, 19 bréf, eða hvort hann eignaðist þau
seinna svo hann árið 1930 gat réttilega veðsett þessi
hlutabréf, eins og hann gerði.

2. Hvort hann veðsetti Smjörlíkisgerðinni þessi númer
hlutabréfa, sem Ásgeir Guðmundsson heldur fram, eða þau
númer, sem hann sjálfur segir, og seinna voru veðsett Út-
vegsbankanum hér. Og ef um sömu bréf er að ræða, hvort
hann þá hafi falsað númer bréfanna.

Samkvæmt aðalreikningi h. f. Dráttarbrautar Vest-
mannaeyja, gerðum í júní 1928 og undirskrifuðum af sjálf-
um ákærða, var hlutafé félagsins kr. 22500,00, sem sam-
svarar 45 hlutabréfum og kemur heim við tölu á óundir-
 

1062

ritaðri hluthafaskrá félagsins, er fannst í vörzlum (pen-
ingaskáp) Helga Benediktssonar við innsetningargerð 2.
nóv. 1931. En eftir þeirri skrá átti Helgi aðeins þessi nú-
mer: 6—7, 25—32 og einnig númer 17, enda þótt annars
manns nafn standi þar einnig við (sbr. vitnisburð þess
manns fyrir rétti). Hinsvegar hefir Helgi haldið þvi fram,
að bréfin sem hann veðsetti Útvegsbankanum, og sem hafi
verið þau sömu, sem hann afhenti Ásgeiri Guðmunds-
syni, hafi hann eignast rétt um leið og hann eignaðist
hlutabréfin, sem standa á hluthafaskránni á hans nafni,
og á þann hátt, að hann tók þau til greiðslu á inneign
sinni hjá félaginu. Að því er kemur til þess, að númerun-
um er breytt á hlutabréfunum nr. 42--25 og 47—-50, sem
hann veðsetti bankanum, þá kveður hann sig hafa af van-
gá tölusett þessi bréf með sömu númeratölu og þau, sem
hann átti fyrir, en síðan lagfært þetta með radervatni,
því að bréfin hafi hann sjálfur gefið út sér til handa, upp
í áðurnefnda inneign sína.

Eins og hinn framlagði óvéfengdi reikningur h. tf.
Dráttarbrautar Vestmannaeyja fyrir árið 1927, undirrit-
aður af ákærða, ber með sér, eru inneignir viðskipta-
manna sundurliðaðar og þar ekki getið, að Helgi Bene-
diktsson eigi neitt hjá félaginu, og er það í samræmi við,
að hann annaðhvort hafi ekkert átt til góða, eða — eins
og hann hefir haldið fram — verið búinn að fá borgun
með auknum hlutabréfum. En ef þetta síðara hefði verið,
þá hefði hlutaféð ekki getað verið aðeins kr. 22500,00,
eins og sami reikningur ber með sér, heldur átt að vera
25000,00 kr. Aðalreikningurinn samrýmist því ekki stað-
hæfingum ákærða, nú eftir að hann er kominn undir á-
kæru. Verður að telja að þessi reikningur, sem ákærði
gerði fyrir löngu og hann aldrei hefir haldið fram að væri
rangur og auk þess er bæði endurskoðaður og samþykkt-
ur af félaginu, sé nægileg sönnun þess, að ákærði hafi ekkí
verið búinn að eignast þessi viðbótarhlutabréf í árslok
1927 og ekki heldur átt þá hjá félaginu, en þá getur hann
heldur ekki hafa ráðstafað 19 hlutabréfum árið 1927, sem
væri hans rétta eign. En auk þess, sem nú hefir verið
tekið fram, er fleira, sem bendir mjög til, að staðhæfingar
ákærða um þessi hlutabréf séu rangar. Í fyrsta lagi hafa
tvö vitni, þeir Gunnar Ólafsson og Jón Ólafsson, sem báð-

 
1063

ir eru og hafa verið í stjórn h. f. Dráttarbrautarinnar og
málum hennar sérstaklega kunnugir, borið fyrir rétti, og
unnið eið að því, að þessi kaup Helga hafi verið þeim ó-
kunn og hvergi tilkynnt, og inneign sina hjá félaginu hafi
Helgi fengið greidda með 8—10 hlutabréfum, sem hann
fékk í upphafi, þá er einnig upplýst, að Helgi hafði eyðu-
blöð, undirrituð af stjórnendum, undir hendi, sem hon-
um var innanhandar að útfylla, og hann hefir einnig
kannast við að hafa útfyllt með nafni sinu, og bréfin bera
líka sjálf með sér. (Rithönd hans). Þá ber einnig að geta
þess, að það reyndist rangt, sem hann hélt fram að hafa
eignast hlutabréf í félaginu, sem aðrir hafi átt á undan
honum, og að hann leyndi fyrst, hvar þessi hlutabréf væri
komin niður, enda þótt síðar hafi komið í ljós, að hann
bæði vissi það og hlaut eftir hlutarins eðli að vita það,
þar sem hann fyrir skömmu hafði veðsett þau Útvegs-
bankanum hér.

Í sambandi við þetta þykir rétt að athuga nokkuð upp-
gjöfina á aðalreikningnum 1927, að hlutaféð hafi verið
22500 krónur, eða 45 hlutabréf, og þetta að Helgi hafi veð-
sett 19 hlutabréf, sem sína eign. Talan 45 virðist þá koma
þannig út: i

Vitanleg eign annara en Helga. Nr. 1—5, 8—16, 18—24,
33—41 og 45 (G. Jónsson), samtals 31 bréf.

Bréf nr. 45 er gefið út 31/12 1927 og liggur næst að
álíta, að það hafi fylgt þess árs reikningi, sem gerður var
í júní 1928.

Eign Helga sjálfs. Nr. 6—7, 17 og 25—32, samtals 11
bréf. .
Auk þessara bréfa eru þá bréfin 42—44, sem eru á
skránni á nafni Jóns Einarssonar, og hvorki eru til né að
sögn Jóns hafa verið til. Alls 45 bréf.

En þau bréf, sem Helgi eftir þessu gat ráðstafað og
veðsett, eru þá auk þessara 11: þau 3, sem töldust eign
Jóns Einarssonar, en ekki virðast hafa verið útfyllt, og
þau 5, sem vantaði á 25000 kr. — hlutaféð, þessi tala kemur
heim við hlutabréfin 42—45 (H. B.) og 47—350, sem líka
eru einu bréfin, þar sem númeratölum hefir verið breytt
með radervatni, og hann einnig hefir kannazt við að hafa
gert.

Á réttarskjali nr. 39 í máli þessu, sem er skýrsla Helga
33
 

1064

Benediktssonar til talsmanns síns Í málinu, segir Helgi
undir fyrirsögninni „Teningum kastað“: „þann 29. okt.
1928, er aðalfundur Dráttarbrautarinnar var haldinn fyrir
árið 1927, gekk Gunnar Ólafsson úr félagsstjórninni, og
var hann ekki endurkosinn og átti ég þar hlut að máli“.
Þessum fundi er nokkuð nánar lýst á bls. 7 á rskj. 24 og
voru þessir menn mættir og kusu annan mann í stjórn
Dráttarbrautarinnar í stað Gunnars Ólafssonar: Jón Ein-
arsson, Gjábakka, Hjörleifur Sigurjónsson, Engidal, sem
hafa borið vitni í málinu um að hafa ekki verið hluthafar
i félaginu, og auk þess þrir menn auk Helga, sem voru
réttir félagar, en Helgi sjálfur fór með umboð nokkurra
hluthafa. Virðist allt benda til þess, að Jón Einarsson hafi
verið (vegna þessa fundar) settur á skrána sem „fingerað-
ur“ hluthafi, og nafn Hjörleifs Sigurðssonar á sömu skrá
(aftan við nafn Helga Benediktssonar við nr. 17), bendir
til hins sama.

Í nefndu réttarskjali í nefndri fundargerð, sem Helgi
Benediktsson hefir sjálfur lagt fram til varnar sér, felst í
raun og veru skýlaus játning hans um að hafa ekki hinn
29. okt. 1928 átt þau 19 hlutabréf, sem hann hefir halið
fram, heldur mest 11. Í fundargerðinni stendur sem sé að
fundarstjóri hafi lýst yfir því, að löglega væri til fundar-
ins boðað, „enda mætt þar fyrir 22 hluthafa af atkvæðis-
bæru hlutafé félagsins“.

En samkvæmt þessari fundargerð, undirritaðri af Helga
sjálfum og lagðri fram af honum sjálfum, eru þessir at-
kvæðisbæru hlutir taldir:

Jón Einarsson (nr. 42--44) „.....0.0...0... 3 atkvæði
Th. Thomsen (nr. 41) ......0000000 0... 1 —
Guðmundur Sigurðsson (nr. 14) ............ 1 a
Helgi Benediktsson vegna Stefáns Björnsson-

ar (nr, 15). .....0000.0 sn senn 1 a
Sami vegna Árna Sigfússonar (nr. 22). 2... 1 —
—. — Einars Runólfssonar (nr. 8) ......... 1 —.
—. — Fil. Árnasonar (nr. 13) ....0....... 1
—. 2 Kr. Gíslasonar (nr. 24) ......000002.. 1 —
Hjörleifur Sigurjónsson (nr. 17) .......... 1 —
Sig. Ingimundarson (nr. 12) .............. 1 —

12 atkvæði
1065

Eru þá aðeins eftir 10 atkvæði, sem Helgi telur sig
fara með fyrir sjálfan sig. En af þessum 12 mun mega
telja að Hjörleifur hafi raunverulega ekki átt neitt. Kemur
þá að þessum 11 bréfum, sem einnig á annan hátt kemur í
ljós samkvæmt framangreindu, að Helgi hafi átt í félaginu.

Eftir þessu verður því að telja nægilega upplýst, að
Helgi Benediktsson hafi aldrei átt jafnmörg hlutabréf í
h. f. Dráttarbraut Vestmannaeyja, eins og hann hefir
kannazt við og sannað er að hann hefir veðsett, og geta
fullyrðingar hans um að hafa selt sjálfum sér nokkur bréf,
ekki komið til greina á móti þessu, því að hvorki eru
neinar sannanir færðar fyrir þeim fullyrðingum, og eið-
festir framburðir tveggja vitna og miklar líkur í gagn-
stæða átt. Með þessu athæfi sínu hefir kærður að rétlar-
ins áliti brotið gegn 253. grein hinna alm. hegningarlaga,
þar eð hann hefir með því tælt aðra menn til þess að taka
við að veði hluti, er þeir töldu meira virði en Þeir voru.

Þá hefir kærði eins og áður er sagt, kannazt við að hafa
breytt númeratölu á nokkrum áðurnefndum hlutabréfum,
sem hann þó sjálfur hafi verið búinn að útfylla áður með
öðrum tölum. Það verður, þar sem annað er ekki upplýst
áð ganga út frá að þessar fullyrðingar kærða séu réttar.
Kemur því aðeins að réttarins dómi til álita, hvort það
verði talið brot á 275. gr. alm. hegningarlaga að telja verð-
ur að ákærði hafi sett númeratölur á hlutabréf Þau, sem
hann ætlaði sér að veðsetja og veðsetti, en ekki átti, og
hafi með því, eins og nefnd lagagrein tiltekur, „tanglega
fyllt eyður í skjali, sem gert er í nafni annars manns og
hann hefir ritað undir, en ekki ætlast til að látið væri af
hendi“. Þar sem ákærði hafði eftir stöðu sinni rétt til að
setja númeratölur á eyðublöð þau, er hjá honum voru, og
ganga verður út frá framburði hans um að hafa aðeins
breytt tölum, er hann hafði sjálfur áður ritað á bréfin,
virðist réttinum að ákærði hafi ekki með bessu gert sig
brotlegan gegn áðurnefndri lagagrein.

Þá skal vikið að hinum öðrum sakaratriðum, sem bor-
in eru á Helga Benediktsson í þessu máli.

1. Fölsun á fylgibréfi frá Helga Magnússyni £ Co. í
Reykjavík.

Fylgibréf þetta er um eldavél, sem kom með Esju síðast
í septembermánuði 927 hingað frá Reykjavík. Hefir því
 

1066

verið haldið fram af kæranda, Stefáni Árnasyni, að ákærði
hafi falsað fylgibréf þetta með þvi að bæta á það orðinu
FRUMRIT, enda þótt Það hafi alls ekki verið frumrit og
þannig tekizt að fá eldavélina afhenta sér á sviksamlegan
hátt. Þessu hefir ákærði eindregið neitað, og þar sem alls
engar sannanir, eða jafnvel líkur komu fram undir rann-
sókn málsins fyrir að ákærði ætti hér nokkra sök, þá ber
að sýkna hann af þessari kæru.

9. Fölsun á fylgibréfi frá Sláturfélagi Suðurlands.

Fylgibréf þetta er með einum kassa af niðursuðuvör-
um, einum kassa af osti og pylsum og einum dunk af skyri,
sendum frá Reykjavik hingað með Lyru i nóvember 1931,
til ákærða Helga Benediktssonar. Sami kærandi og áður
er greindur kærði Helga fyrir að hafa fengið sér afhent-
ar vörur þessar gegn fölsuðu fylgibréfi.

Við rannsókn málsins má telja, að það sem hér greinir
hafi orðið upplýst: "Ákærður tók sjálfur við áðurnefndum
vörum með því að afhenda afgreiðslunni hér „Fölgebrev“
á norsku og kvitta á það með nafni sinu fyrir móttöku
/aranna. Hélt ákærði því fram í fyrsta réttarhaldi út af
þessu, að fylgibref það, sem hann fékk vörur þessar út á
hjá afgreiðslunni (og síðar reyndist þetta sem nú var
nefnt), hafi verið annað af þeim tveim frumritum, sem
hafi fylgt vörunum. (Hitt með póstkröfu yfir vörurnar).
Á móti þessum staðhæfingum ákærða er vitnisburður
forstjóra Sláturfélagsins, sem sendi vörurnar og afrit af
fylgibréfseftirriti, sem hann hélt eftir og er lagt fram í
málinu, og á er kvittun afgr. Lyru í Reykjavik fyrir farm-
gjaldi og útskipun þar og ber með sér að það er alger-
lega af öðru tagi, en hitt, sem kærði fékk vörurnar út á,
og hvorugt Copy af hinu. Enda hefir ákærði ekki neitað
því að nefnt fylgibréf frá Sláturfélaginu sé rétt eftirrit
af þvi, sem vörunum fylgdi. Svo var um Þessar vörur,
að þær voru sendar með póstkröfu til ákærða, sem hann
ckki innleysti. Var póstkrafan endursend sendanda, og
er hann talaði við umboðsmann sinn i Vestmannaeyjum,
verzlunarmann Jóhann A. Bjarnasen, þá kom í ljós, að
ákærði var búinn að fá vörurnar afhentar á afgreiðslu
Lyru hér. Þá sendi forstjóri Sláturfélagsins Jóhanni póst-
kröfuna aftur og frumritið, til þess að fá greiðslu hjá
ákærða. Greiddi ákærði póstkröfuna og fékk sér afhent
1067

frumritið, að sögn vitnisins, Jóhanns A. Bjarnasen. Þetta
frumrit kveðst vitnið Sigurður Bogason hafa séð hjá Jó-
hanni og borið saman við fylgibréfið, sem ákærði fékk
vörurnar út á, og lýsti yfir að sjáanlegt hefði verið, að
það hefði ekki verið eftirrit af þessu fylgibréfi, sem Jó-
hann kom með. Hefir ákærði neitað að hafa tekið við
fylgibréfinu hjá Jóhanni þegar hann borgaði honum póst-
kröfuna. Sama og Sigurður hefir vitnið Jóhann A. Bjarna-
sen borið og að hvorugt fylgibréfanna hafi verið copy af
hinu. Um fylgibréfið, sem hann fékk vörurnar út á, hefir
ákærði fyrst borið að hafa annað hvort fengið það frá
afgreiðslunni hér eða sótt það þangað. Seinna skýrði
hann þetta á þá leið, að hann „viti ekki annað“ en að
fylgibréf þetta hafi komið frá afgreiðslunni hér, því hann
hafi tekið það á skrifborði sínu niður í Verzlunarfélagi
i þeirri trú, „að það væri komið þaðan“. Og er honum
var bent á að þessi skýring hans væri tortryggileg, þá
sagði hann, að hugsazt gæti, að hann hefði skrifað þetta
fylgibréf „í einhverju tilgangslausu fikti“, þó hann ræki
ekki minni til þess. „Geti svo verið að hann hafi tekið
fylgibréfið í ógáti og látið afhenda sér vörurnar út á það“.
Við athugun á fylgibréfi því, sem kærði afhenti, og fékk
vörurnar út á, kom einnig í ljós svo óyggjandi má telja,
að það er ritað á ritvél kærða. Bæði hafa nokkrir menn
borið þetta fyrir réttinum vegna þess, að stafirnir væru
slitnir alveg eins, og svo verður að telja vitanlegt, að slíkt
er óhugsandi um tvær mismunandi ritvélar. Enda ekki
neitað af ákærða, að það geti verið ritað á hans ritvél.

Rétturinn verður að telja fullsannað í málinu, að
fylgibréf það, sem ákærði fékk sér afhentar vörurnar
gegn, sé ekki frá sendanda og að ákærði hafi, er hann
kvittaði á það fyrir vörurnar, vitað að svo var ekki. Því
hann hefir játað, að hafa þá hvorki borgað vörurnar,
beðið um að lána þær eða fengið það. Enda liggur fyrir
játning hans um að hugsazt geti að hann hafi skrifað
Þetta fylgibréf, og svo ber skjalið sjálft, eins og líka tals-
maður ákærða segir, það með sér, að það er ekki frumrit
eins og ákærði annað veifið hefir haldið fram. Ákærði
hefir sjálfur tekið fram, hvað gat komið honum til þess
að nota þetta ranga fylgibréf. Hann kveðst ekki ýmissa
hluta vegna, hafa viljað nota sér lánstraust sitt hjá send-
 

1068

anda fyrir hinni litlu upphæð (kr. 172,79), og við þetta
bætist, að hann gat alltaf búizt við, að geta borgað upp-
gerði. Hinsvegar telur rétturinn ekki alveg nægar sann-
anir liggja fyrir því, að ákærði hafi sjálfur skrifað fylgi-
hæðina seinna þegar krafizt væri, eins og hann líka
bréfið og í fölsunarskyni. Því þrátt fyrir allar líkur fyrir
þessu, svo sem að það er ritað á ritvél hans, sem var á
stað, þar sem óviðkomandi menn höfðu ekki aðgang að,
er ekki óhugsandi, að framburður hans sé réttur, og að
hann hafi annað hvort skrifað bréfið í hugsunarleysi, eða
að annað maður hafi þá skrifað það.

Samkvæmt framansögðu þykir sannað, að ákærði hafi
þannig gert sig brotlegan gegn 253. gr. hinna almennu
hegningarlaga, með því að taka sviksamlega við því, sem
annar maður hélt, að hann væri skyldur að selja honum
í hendur.

3. Tékkávísanir.

Þá hefir sami kærandi og áður greinir, kært ákærða
fyrir að hafa greitt með tékkávísunum, sem hann vissi
að ekki var innstæða fyrir á gjalddaga þeirra. Er fyrst
að ræða um ávísun að upphæð kr. 233,350, útgefna 18.
ágúst 1928, og síðan aðra að upphæð 200 kr. útg. 30.
ágúst s. á. Það er upplýst í málinu, að tékkávísanir þess-
ar voru afhentar Jóhanni Á. Bjarnasen, verzlunarmanni
hér, sem umboðsmanni firma í Reykjavík, 18. ágúst það
ár. Hefir ákærði haldið því fram, að þær hafi átt að vera
til tryggingar skuld við firmað. Þessu hefir Jóhann Á.
Bjarnasen, sem vitni í málinu, neitað og unnið eið að.
Enda virðist verða að ganga út frá því, að ósönnuðu máli,
að tékkávísanir séu bein greiðsla, eins og peningar. Eftir
að vitnið vann eiðinn, lýsti ákærði yfir, að hann hefði
upphaflega gefið tékkávísanirnar út „í oftrausti á greiðslu-
getu Verzlunarfélags Vestmannaeyja h/f., sem hann stýrði,
og í von um, að sér mundi takast að innleysa þær, þótt
ekki væri til fyrir þeim í bili, en ekki hafa gert þetta í
neinum sviksamlegum tilgangi. Að því er kemur til fyrri
ávísunarinnar, sem átti ekki að borgast fyrr en 12 dög-
um eftir að hún var afhent, má segja, að hefði mátt telja
upplýst, að gjaldgeta ákærða hefði ekki þá verið svo mikil,
að hann hefði getað borgað þessar kr. 233,50, þá væri
það sýknuástæða, ef þetta gjaldgetuleysi var þá ekki held-
1069

ur hans sök. En þetta liggur ekki fyrir í málinu. En um
hina ávísunina er ekki um slíkt að ræða. Hún er gefin út
30. ágúst, og samkvæmt áritun bankans í. september
næst á eftir, er aðeins ein króna og 29 aurar inni fyrir
henni.

Samkvæmt þessu verður að telja, að ákærði hafi með
þessu brotið gegn 253. gr. alm. hegningarlaga, þar sem
ekki getur talizt að um neina vangá hafi verið að ræða,
því það verður að telja sama og að tæla menn með rangri
sögusögn til þess að kaupa eða taka við hlut, er hann held-
ur að sé miklu meira virði en hann er, að borga með tékk-
ávísun, sem hann veit að ekki er til innstæða fyrir, eða
lætur vera innstæðu fyrir, sé honum það ekki sannan-
lega ómögulegt, og ekki aðeins um vangá eina að ræða.

4. Kæra Jóns Benediktssonar fyrir að ákærði hafi vís-
að á eign sína til lögtaks.

Gegn mótmælum ákærða, verður ekki talið sannað, að
hann hafi vísvitandi bent á annara eigur til lögtaks. Milli
aðila voru gerðir samningar um kaup á hinu framvís-
aða (skipinu Sandve) og eftir því, sem fyrir liggur, er á-
stæða til að álíta að ákærði hafi talið eign sína í því, a. m.
k. nema mun meira upphæð en þeirri, sem lögtak var
gert fyrir. Þá ber að geta þess, að ákærði hefir lagt
fram utanréttarafturköllun sína á þessari kæru sinni. Það
verður því að sýkna ákærða af þessari kæru.

Þegar ákveða ber refsing þá, sem telja má að ákærði
hafi unnið til með þeim yfirsjónum, sem að framan eru
greindar, þykir rétt að taka tillit til neðangreindra atriða:'

1. Veðsetning Dráttarbrautarbréfanna.

Kæran er ekki komin fram frá þeim, sem fengu hin ó-
gildu bréf til tryggingar skuldum sínum, og þeir hafa ekki
orðið fyrir. neinu tapi.

Öðrum aðila er borgað, en hinn (Útvegsbanki Íslands
h/f. Vestmannaeyjum) hefir lýst yfir, að nefnd hlutabréf
hafi verið afhent sér af ákærðum „ótilkvaddur og án þess
að vér höfðum krafið hann um nýjar tryggingar“.

2. Fylgibréf Sláturfélags Suðurlands.

Kæran er ekki heldur í þessu tilfelli komin frá þeim,
er misgert var við, og þar er ekki heldur um neitt fjár-
hagslegt tap fyrir neinn að ræða, því að kærði var búinn
að greiða sendinguna, þegar hann var kærður.
 

1070

3. Tékkávísanirnar.

Hér var um 3% árs gamalt atvik að ræða, sem ekki er
kært fyr en löngu seinna, og öll ástæða er til að ætla, að ekki
hafi upphaflega átt að verða til þess að skaða neinn fjár-
hagslega. Enda ekki heldur kært af þeim, sem upphaflega
fékk greiðslu með þessum tékkávísunum.

Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, en hefir
áður hlotið refsidóm fyrir brot gegn 101. gr. alm. hegn-
ingarlaga. Samkvæmt þessu og þvi, sem að framan hefir
verið greint, þykir refsing sú, sem hann hefir unnið til,
hæfilega ákveðin, samkvæmt 253. gr. alm. hegningarlaga,
sbr. lög nr. 51, 7. maí 1928, þriggja mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.

En fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla
niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa „ef skilorð laga
nr. 39, 16. nóv. 1907 eru haldin.

Ákærði greiði allan kostnað málsins.

Miðvikudaginn 12. dez. 1934.

Nr. 163/1934. Valdstjórnin (Eggert Claessen)
segn
Karl Kristensen (Lárus Jóhannesson).
Bruggun.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 11. sept. 1934: Kærð-
ur, Karl Kristian Sinius Kristensen, sæti 10 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði 500 króna sekt
til ríkissjóðs.

Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirting dóms
þessa, ella sæti kærður í hennar stað 25 daga einföldu
fangelsi.

Kærður greiði kostnað sakarinnar.

Hið ólöglega áfengi og bruggunartæki skulu upptæk og
eign ríkissjóðs.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
1071

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt ástæðum þeim, er í hinum áfrýjaða
dómi greinir, ber að staðfesta hann, þó svo, að
greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur frá birt-
ingu dóms þessa.

Eftir þessum málsúrslitum verður að dæma
kærða til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 50 krónur til

hvors.
Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður, þó
svo að greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur
frá birtingu dóms þessa. Ákærði, Karl Kristen-
sen, greiði allan áfrýjunarkostnað sakararinnar,
þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttarmál-
flutningsmannanna Eggerts Claessen og Lárus-
ar Jóhannessonar, 50 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er af valdstjórnarinar hálfu höfðað gegn
Karl Kristian Sinius Kristensen, bifreiðarstjóra, til heim-
ilis Selbúðum 10 hér í bænum, fyrir brot gegn áfengislög-
um nr. 64, 1930, og eru málavextir þeir, er nú skal greina:

Við húsleit, er fram fór á heimili kærðs að undan-
gegnum dómsúrskurði, fundust bruggunaráhöld og nokk-
uð af fullbrugguðum spíritus. Játaði kærður að vera eig-
andi að þessu og hafa stofnað til bruggunar fyrir um 4
vikum síðan, lagt einu sinni í og fengið úr löguninni
1—S lítra af fullbrugguðum spíritus.
 

1072

Áfengið, utan það, sem hjá honum fannst, kveðst hann
hafa selt hinum og þessum á 6—8 krónur “% flöskuna.

Samkvæmt vottorði Efnarannsóknarstofunnar reyndist
styrkleiki sýnishorna, sem tekin voru af áfenginu 67,2%
og 0,40% hvorutveggja reiknað eftir rúmmáli.

Þetta brot kærðs varðar við 6. gr. og 11. gr., sbr. 30. gr.
og 32. gr. áfengislaga nr. 64, 1930, þykir refsing hans, sem
dæmdur var í aukarétti Reykjavíkur hinn 17. júní 1932
í 12 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, skilorðs-
bundið, fyrir ólöglega meðferð á fundnu fé, hæfilega á-
kveðin 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og
500 króna sekt til ríkissjóðs.

Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með 25 daga einföldu fangelsi.

Kostnað sakarinnar greiði kærður.

Hið ólöglega áfengi og bruggunartæki skulu upptæk
og eign rikissjóðs.

Á málinu hefir ekki orðið dráttur.

Miðvikudaginn 12. dez. 1934.
Nr. 167/1934. Réttvísin og valdstjórnin

(Jón Ásbjörnsson)
segn
Guðmundi Ragnari Magnússyni
(Theódór B. Líndal).
Hegningarlaga- og áfengisl. brot.

Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 3. mai 1934: Ákærði,
Guðmundur Ragnar Magnússon, sæti fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 40 daga og greiði allan kostnað sak.
arinnar.

Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Samkvæmt ástæðum þeim, er í hinum áfryjaða
dómi segir, ber að staðfesta hann.
1073

Eftir þessum málsúrslitum verður að dæma kærða
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
á meðal málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 50 krónur til hvors.

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.

Ákærði, Guðmundur Ragnar Magnússon, greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, Þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-

ingsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Theódórs

B.

Lindal, 50 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað gegn Guðmundi Ragnari Magnús-
syni, sjómanni, til heimilis í Pálshúsi við Sölvhólsgötu hér
í bænum, af réttvísinnar hálfu fyrir brot gegn 12. kapitula
hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, og af vald-
stjórnarinnar hálfu fyrir brot gegn áfengislögum nr. 64,
1930, og lögreglusamþykkt fyrir Reykjavík nr. 2, frá 1930.

Ákærði hefir náð lögaldri sakamanna, er fæddur 5. sept.
árið 1900.

Hann hefir hér í umdæminu sætt refsingu, sem nú skal

greina:
21.
12.
23.
17.
24.
31.

1)
2)
3)
4)
5)
6)

7)

júní 1920 sektaður um 50 krónur fyrir ölvun.

apríl 1921 sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
nóv. 1932 sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
dez. s. á. sektaður um 80 krónur fyrir sama brot.
dez. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
dez. s. á. sektaður um 200 krónur fyrir ölvun og

ólöglega neyzlu áfengis á veitingahúsi.

25.

jan. 1933 sektaður um 50 krónur fyrir ölvun.
 

1074

8) 14. febrúar s. á. sektaður um 100 krónur fyrir sama

brot.

9) 18. april s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
10) 13. maí s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
11) 16. maí s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
12) 21. maí s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
13) 28. maí s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
14) 9. júní s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
15) 14. júní s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
16) 10. sept. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
17) 26. sept. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
18) 21. nóv. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
19) 21. dez. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
20) 17. jan. 1934, sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
21) 23. febr. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
29) 24. febr. s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
23) 23. marz s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
24) 95. marz s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.
25) 3. apríl s. á. sektaður um 50 krónur fyrir sama brot.

Ákærði hefir ekki svo kunnugt sé sætt ákæru eða refs-
ingu í öðrum umdæmum.

Hinn 27. f. m. klukkan 7,30 síðdegis var hringt á lög-
reglustofuna frá kaffihúsinu Aldan hér í bænum og beðið
um lögregluaðstoð þangað vegna manns, að nafni Jón Al-
exander Jóhannsson, sem var þar ölvaður. Þeir lögreglu-
þjónarnir Leo Sveinsson og Ágúst Kristjánsson, fóru þá á
fyrrgreindan veitingastað til að sinna þessu. Er þeir komu
Þangað, sáu þeir, að fyrrgreindur Jón Alexander, sem sat
þar við borð, var dauðadrukkinn, og ákváðu þeir því að
taka hann út af veitingahúsinu. Sat Jón við borð út í horni,
en við sama borð og fyrir framan hann sat ákærði, sem
cinnig var ölvaður. Gengu nú lögregluþjónarnir að borði
þeirra og skipuðu Jóni að fylgjast með þeim, og seildist
Leo Sveinsson til hans um leið fram hjá ákærða án þess
þó að hreyfa við honum (ákærða) eða að skipta sér af
honum á annan hátt. Reis ákærði þá upp með miklum
bjósti, og sagði, að þeir lögregluþjónarnir skyldu ekki
taka Jón út af veitingahúsinu, og jafnframt tók hann báð-
um höndum fyrir brjóst Leó Sveinssyni, lögregluþjóni, í
uniformsfrakka hans og reyndi að hrinda honum frá. Hratt
lögregluþjónninn ákærða þá af sér og ætlaði ekki að sinna

æ.
1075

honum frekar í bili, en þá sló ákærði hægri hendi til
lögregluþjónsins og miðaði hnefa sínum á andlit lögreglu-
þjóninum, sem þá sló undir handlegg ákærða og bar
þannig af sér höggið. Tóku lögregluþjónarnir þá ákærða
fastan og færðu hann út af veitingahúsinu. Veitti hann
allan þann mótþróa, sem hann mátti, og varð því að setja
hann í járn, er kom út í portið fyrir utan veitingahúsið,
og var hann síðan fluttur í þeim í fangahúsið.

Framangreid lýsing er byggð á samhljóða skýrslu fyr-
greindra lögregluþjóna, sem ákærði hefir í engu véfengt,
enda þótt hann teldi sig ekki muna, hverju fram hafi
farið, en það kveður hann títt, að hann ekki muni eftir á,
hvað hefir hent hann í ölvunarástandi.

Með því að ráðast á lögregluþjóninn og leitast við að
hindra lögregluna í starfi sínu eins og nánar er lýst hér
að framan hefir ákærði brotið gegn 101. gr. hinna alm.
hegningarlaga frá 25. júni 1869 og 3. gr. lögreglusamþykkt-
ar fyrir Reykjavík nr. 2, 1930, og með því að vera ölvaður
á almannafæri hefir ákærði brotið gegn 16. gr. sbr. 36.
gr. áfengislaga nr. 64, 1930, og 7. gr. sbr. 96. gr. lögreglu-
samþykktarinnar, og þykir refsing ákærðs með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega ákveðin fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi í 40 daga.

Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar.

Meðferð málsins hefir verið vitalaus.

Miðvikudaginn 19. dez. 1934.
Nr. 58/1934. Ólafur Thors (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Einari Magnússyni og gagnsök
(Sjálfur).
Meiðyrðamál.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 8. marz 1934: Framan-
greind ummæli og aðdróttun skulu vera dauð og ómerk.

Stefndur, Einar Magnússon, greiði 100 króna sekt í
ríkissjóð og komi í stað sektarinnar ef hún er ekki greidd
 

1076

áður en aðfararfrestur er liðinn 7 daga einfalt fangeisi. Svo
greiði stefndur stefnandanum, Ólafi Thors, kr. 60 í máls-
kostnað.

Dóminum ber að fullnægja innan fimmtán daga frá lög-
birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Aðaláfrýjandi krefst þess, að sektarákvæði hins
áfrýjaða dóms verði hækkað, að ákvæði hans um
ómerkingu átalinna ummæla og aðdróttunar verði
staðfest, og að honum verði dæmdur hæfilegur
málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæstarétti.
Gagnáfrýjandi krefst sýknu í málinu og hæfilegs
málskostnaðar bæði í héraði og fyrir hæstarétti.

Aðdróttun sú, er felst í hinum átöldu ummælum,
varðar við 217. sbr. 218. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga, og þykir refsing gagnáfrýjanda hæfi-
lega ákveðin 300 króna sekt til ríkissjóðs, og komi
20 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu doms
þessa.

Ákvæði hins áfrýjaða dóms um ómerkingu átal-
inna ummæla og aðdróttunar þykir mega staðfesta.

Eftir þessum málalokum ber að dæma gagnáfrýj-
anda til að greiða aðaláfrýjanda málskostnað bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, er ákveðst samtals 300
krónur.

Því dæmist rétt vera:
Gagnáfrýjandi, Einar Magnússon, greiði 300
króna sekt í ríkissjóð, og komi 20 daga einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki
greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um ómerkingu á-
1077

talinna ummæla og aðdróttunar eiga að vera

óröskuð.
Gagnáfrýjandi greiði aðaláfrýjanda, Ólafi
Thors, 300 krónur í málskostnað í héraði og

fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri

aðför að lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 20. sept. f. á. af
Ólafi Thors, framkvæmdarstjóra, hér í bæ, gegn Einari
Magnússyni, cand. theol, hér í bænum, út af ummælum, er
birtust í 155. tölubl. Alþýðublaðsins, sem út kom 29. júní
s. lL, en ummælin voru Í óundirritaðri grein, sem nefnd-
ist: „Hrósunarefni íhaldsins. Norski samningurinn“ og
var stefndur ábyrgðarmaður blaðsins er greinin birtist.
Eru ummælin, sem stefnandi telur meiðandi og móðgandi
fyrir sig svolátandi:
ss 3 8 á „En hver er hin raunverulega orsök þess, að þessi
samningur var samþykktur?“

„Á það hefir lítillega verið bent, að einustu menn hér
á landi, sem gætu haft fjárhagslegan gróða af samþykkt
samningsins, væru þeir, sem ættu sildarverksmiðjur og
keyptu nýja sild. Vitanlega græða þeir á því, að Norð-
menn auki hér framboðið og lækki verðið á nýju síldinni.
H/f. Kveldúlfur á verksmiðju og kaupir nýja sild. Kveld-
úlfur getur því grætt á norska samningnum. Og Ólafur
Thors er einn eigandi og framkvæmdarstjóri Kveldúlfs,
og Ólafur gerði norska samninginn. Þannig er samhengið
i þessu efni .... Nú hefir Kveldúlfstogurunum verið
„lagt“, skipshafnir afskráðar, og þá er ekki annað sýni-
legt en að togararnir verði ekki gerðir út á sildveiðar í
sumar, en sild til verksmiðjanna verði keypt af Norð-
mönnum“.

„Með þessu á svo að neyða sjómenn til kauplækkun-
ar, eða skapa þeim enn meira atvinnuleysi í sumar, en
 

1078

Kveldúlfur geti samt græii á lága silda
mönnum“.

„Þetta er afleiðingin af norska samningnum, og ástæð-
an fyrir honum er hagsmunir einkafyrirtækisins Kveld-
úlfs. Fyrir þá hagsmuni er fórnað hagsmunum ekki að-
eins verkalýðs á sjó og landi, heldur líka hagsmunum vel-
flestra annara útgerðarfyrirtækja á landinu“

Hefir stefnandi krafizt þess, að framangreind ummæli
verði dæmd dauð og ómerk, að stefndur verði dæmdur
í hæfilega sekt fyrir þau, svo og til greiðslu málskostn-
aðar eftir mati réttarins,

Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum. Byggir stefnd-
ur sýknukröfuna á því að í hinum umstefndu ummælum
sé aðeins sagt frá staðreyndum og síðan dregnar rökrétt-
ar ályktanir af staðreyndunum, og ekki komi til nokkurra
mála að slíkt sé saknæmt.

Í tveim síðustu klausum hinna umstefndu ummæla:
„Með þessu .... útgerðarfyrirtækja á landinu“ er því bein-
línis dróttað að stefnanda, en hann var annar samninga-
mannanna af Íslands hálfu er norski samningurinn svo kall-
aði var gerður, að hann hafði gert samninginn í hagsmuna-
skyni fyrir h/f. Kveldúlf, sem stefnandi er meðeigandi og
meðstjórnandi að, og fórnað fyrir það hagsmunum al-
mennings í landinu og flestra útgerðarfyrirtækja annara,
svo og að eigingjarnar hvatir og illur tilgangur í garð sjó-
manna hafi ráðið hjá stefnanda, að togurum félagsins var
lagt. Eru ummæli þessi móðgandi fyrir stefnanda og hafa
ckki verið réttlætt og ber því að taka kröfu hans um ó-
merkingu á þeim og refsingu fyrir þau til greina. Þá litur
rétturinn svo á, að enda þótt meiri hluti hinna annara um-
mæla segi frá staðreynd þá séu þau sett Þannig fram og
séu í því sambandi við aðdróttanina, sem að framan er
greind, að í þeim sem heild felst aðdróttun til stefnanda
um það, að hann hafi notað afstöðu sina sem samningaðili
að norska samningnum til hagsmuna fyrir áðurnefnt hluta-
félag, og verður aðdróttun þessi einnig ómerkt og stefnd-
um refsað fyrir hana. Þykir refsing sú, sem stefndur hefir
til unnið hæfilega ákveðin eftir 219., sbr. 218. gr. hinna
almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, 100 króna sekt
í ríkissjóð og komi í stað sektarinnar ef hún verður ekki
1079

greidd áður en aðfararfrestur í máli þessu er liðinn 7
daga einfalt fangelsi. Svo greiði stefndur stefnanda 60 kr.
í málskostnað.

Miðvikudaginn 19. dez. 1934.
Nr. 151/1934. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson)

segn
Ólafi Guðjónssyni
(Sveinbjörn Jónsson).

Áfengislaga- og bifreiðarlagabrot.

Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 18. april 1934:
Kærður, Ólafur Guðjónsson, greiði 200 króna sekt til rík-
issjóðs og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinn-
ar, verði hún eigi greidd innan 30 sólarhringa frá lög-

birtingu dóms þessa.
Hann skal sviftur leyfi til að stjórna bifreið í 6 mánuði

frá lögbirtingu dóms þessa.
Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.

Dómur hæstaréttar.

Eins og á stóð þykir eigi ástæða til að gera kærða
ábyrgan fyrir það samkv. 7. málsgr. 6. gr. laga nr.
10/1931, að hraðamælir bifreiðarinnar var í ólagi.

Fyrir brot þau, er kærði hefir framið, þykir refs-
ing hans hæfilega ákveðin 200 króna sekt, eins og
gert er í hinum áfrýjaða dómi, er afplánist með
15 daga einföldu fangelsi, ef hún greiðist ekki inn-
an 4 vikna frá birtingu dóms þessa, og missi öku-
leyfis í 1 ár frá birtingu héraðsdómsins, 18. apríl
þ. á. að telja. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um
greiðslu málskostnaðar í héraði þykir mega stað-

festa.
34
 

1080

Svo greiði kærði allan áfryjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, 70 krónur til
hvors.

Því dæmist rétt vera:

Kærði, Ólafur Guðjónsson, greiði 200 króna
sekt í ríkissjóð, og komi 15 daga einfalt fang-
elsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki inn-
an Á vikna frá birtingu dóms þessa. Svo skal
kærði missa rétt til að stýra bifreið Í ár frá 18.
april þ. á. að telja. Ákvæði hins áfrvjaða dóms
um greiðslu sakarkostnaðar í hé aði eiga að
vera órðskuð. Loks greiði kærði allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, — hæstaréttarmálflutningsmannanna
Lárusar Jóhannessonar og Sveinbjarnar Jóns-
sonar, 70 krónur til hvors.

Dóminum ber að fullnægja með aðför að

lögum.

Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:

Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Ólafi Guðjónssyni, bifreiðarstjóra, til heimilis Strandveg
53 (Sigtúni) hér í bænum, fyrir brot gegn lögum um
notkun bifreiða, nr. 70, frá 8. september 1931, áfengislög-
um nr. 64, 19. maí 1930, og lögreglusamþykkt fyrir Vest-
mannaeyjar nr. 41, frá 31. marz 1928.

Málavextir eru eftir því, sem upplýst er í málinu með
játningu kærðs og á annan hátt, sem hér segir:

Síðari hluta dags þann 9. marz hitti kærður Gunnlaug
Gunnlaugsson, bifreiðarstjóra, og sagði Gunnlaugur kærð-
1081

um frá því. að hann hefði verið beðinn að fara með kol á
vöruflutningabifreið sinni suður í Stórhöfða, þá um kvöld-
ið, og mæltist kærður til þess við Gunnlaug, að fá að fara
með bílnum í ferð þessa og aka bifreiðinni, og skildu þeir
siðan kærður og Gunnlaugur, en hittust aftur um kl. 6%
ce. h. sama dag, og drukku þeir þá að mestu úr portvins-
flösku, sem kærður keypti, og sem hann kveður Gunnlaug
hafa keypt fyrir sig, en Sem Gunnlaugur Gunnlaugsson
kveður kærðan hafa keypt sjálfan, en um kl. 7 e. h. fóru
þeir, kærður og nefndur Gunnlaugur Gunnlaugsson, af
slað í umrædda ferð, á vöruflutningabifreið Gunnlaugs,
V: E. 55, með kol og fleira. frá kolaporti Ólafs Jenssonar,
og voru 2 menn og einn drengur frá Sigríðarstöðum á
Stór-Höfða með í bifreiðinni „og voru þeir ofan á farangri
þeim. er var á burðarborði bifreiðarinnar. en kærður
stýrði bifreiðinni, og sal Gunnlaugur Gunnlaugsson inni í
stýrishúsi bifreiðarinnar hjá kærðum og ók kærður bif-
reiðinni upp á Skólaveg. og tóku þeir þar einn mann í
bifreiðina í viðbót hjá „Vöruhúsi Vestmannaeyja“, Lárus
Georg Árnason, bifreiðarstjóra. og var hann inni í styris-
húsi bifreiðarinnar hjá þeim kærðum og Gunnlaugi Gunn-
laugssvni, samkvæmt beiðni þeirra eða boði, og ók kærð=
ur því næst bifreiðinni sem leið liggur áleiðis suður
á Stór-Höfða.

Er hann köm nokkuð suður á Dalaveginn, tók kærður
að aka bifreiðinni með miklum hraða. eða 45--50 kiló-
ínetta á klst. eftir því sem hann sjálfur gizkar á, en
hraðamælir bifreiðarinnar vár í Ólagi; og sást því eigi af
honum hve hratt Bifreiðin ók. Gunnlatgtir Gunnlaugs-
son bað kærðan þá að hægja á ferðinni, en kærður gerði
það eigi, og er kom suður fyrir húsið „Kinn“ fóru hjól
bifreiðarinnar vinstra megin út af veginum, en vegbrún-
in er þar mjög lág, og ók kærður bifreiðinni dálitinn
spöl þannig með hjól bifreiðarinnar öðru megin utan við
vegbrúnina, en beygði því næst upp á veginn, en er
kærður var að koma Þifreiðinni upp á veginn. tókst hon-
tím eigi að snúa henni aftur þannig, að hann sæti ekið
henni áfram eftir veginum, en bifréiðin rann vestur af
veginum óg steyptist um leið. og valt nokkurn spöl frá
veginum.

Kærður kveðst hafa fundið á sér lítilsháttar áhrif á
 

1082

fengis á leiðinni, áður en slysið varð, en er bifreiðin
steyptist kveðst hann hafa rekizt á vegg stýrishússins, og
misst meðvitund, og kveðst ekki hafa vitað af sér aftur,
fyr en hann var kominn í aðra bifreið, áleiðis niður í
kaupstaðinn, og kveðst hann er rannsókn málsins fór
fram, ekki hafa séð umrædda bifreið eftir að slysið varð.

Hann hruflaðist á augnabrún og marðist eitthvað við
umrætt tækifæri, en meiddist ekki að öðru leyti.

Kærður hefir haldið því fram við rannsókn málsins,
að eitthvert ólag hafi verið á styrisútbúnaði bifreiðar-
innar, og að slysið muni hafa viljað til meðfram vegna
þess, og kveðst kærður hafa orðið var við slíkt ólag á
styrisútbúnaði bifreiðarinnar einu sinni áður, er hann
ók henni á s. 1. sumri, en vegna þess að kærður hafði
orðið var við slíkt ólag á stýrisútbúnaði bifreiðarinnar
áður, hafði hann sérstaka ástæðu til að gæta sín vel við
aksturinn, og getur það því eigi talizt honum til máls-
bóta, þó eitthvað ólag kunni að hafa verið á slýrisútbún-
aði bifreiðarinnar.

Þeir Lárus Georg Árnason og Gunnlaugur Gunnlaugs-
son, er báðir voru í framsæli í stýrishúsi bifreiðarinnar
hjá kærðum við umrælt tækifæri, hafa báðir verið yfir-
heyrðir fyrir rétti í málinu.

Lárus G. Árnason hefir borið það, að hann hafi ekki
séð á þeim kærðum og Gunnlaugi Gunnlaugssyni, að þeir
væru undir áhrifum áfengis við umrætt tækifæri. Hann
kveður bifreiðina hafa ekið mjög hratt, og kveðst hafa
lagst niður á gólfið í stýrishúsinu, og beygt sig undir
tækjaborðið er bifreiðin steyptist, en því næst missti hann
meðvitund. en er hann vissi af sér aftur, var hann í bif-
reiðinni er stóð þá rétt á hjólunum, en styrishúsið var
farið af henni, en þeir kærður og Gunnlaugur Gunn-
laugsson voru þá eigi Í bifreiðinni, og lá kærður, en Gunn-
laugur stóð rétt hjá veginum að vestan verðu, og virtist
svo sem stýrishúsið mundi hafa farið af bifreiðinni, og
þeir kærður og G. G. oltið út úr henni strax er bifreið-
in steyptist vestur af veginum. En þeir 3 menn, er voru á
burðarborði bifreiðarinnar, höfðu samkvæmt framburði
Lárusar G. Árnasonar og Gunnlaugs Gunnlaugssonar, dott-
ið af bifreiðinni eða stokkið af henni, áður en bifreiðin
steyptist.
1083

Samkvæmt framburði Lárusar G. Árnasonar komu
húðsprungur á enni hans við umrætt tækifæri, en annað
meiddist hann ekki, að öðru en því að hann hafði verki
í öxl og baki eftir slysið, sem hann taldi vera gigt, sem
hafi versnað við umrætt tækifæri.

Gunnlaugur Gunnlaugsson hefir í framburði sinum
hér fyrir réttinum, áætlað hraða bifreiðarinnar áður en
slysið varð, 50. -60 km. á kl.st. Hann hefir og borið það,
að hann hafi, áður en þeir fóru af stað í umrædda ferð,
varað kærðan við að neyta áfengis, þar eð hann ætlaði
að aka bifreiðinni, og kveðst hafa talið hættulegt að aka
bifreiðinni svo hratt, sem kærður gerði, og kveðst hafa
beðið kærðan árangurslaust um að aka hægara, eins og
að framan er drepið á, og kærður hefir játað rétt vera,
og hefir Gunnlaugur haldið því fram í framburði sínum,
að honum hafi virzt kærður vilja ögra sér með hinum
hraða akstri, en kærður hefir eigi viljað kannazt við, að
svo hafi verið. Gunnlaugur kveðst hafa misst meðvit-
und er bifreiðin steyptist og legið í móunum við veg-
inn, er hann fékk meðvitundina aftur, og lá kærður þá
bar meðvitundarlaus skammt frá, og með því að ekki
tókst þá strax að lífga hann við, fór Guunlaugur til bæj-
arins til þess að ná í Þifreið til þess að flytja kærðan á
til bæjarins. Gunnlaugur kveðst hafa fengið lítilsháttar
marbletti á hægra læri við umrætt tækifæri, en ekki
meiðsl annað.

Samkvæmt framburði Gunnlaugs Gunnlaugssonar
skemmdist fyrrnefnd bifreið mjög mikið við umrætt tæki-
færi. Auk þess sem slýrishúsið fór af henni, eins og að
Íraman greinir, rifnuðu aurbrettin af henni, vatnskassinn
brotnaði, fjaðrir bognuðu, auk fleiri skemmda, og hefir
kærður, sem eigi gat borið neitt um þetta sjálfur af fram-
angreindum ástæðum, eigi véfengt framburð Gunnlaugs
um þetta.

Samkvæmt framburði þeirra Lárusar G. Árnasonar og
Gunnlaugs Gunnlaugssonar hrufluðust menn þeir, er voru
á burðarborði bifreiðarinnar, eitthvað á andliti við um-
rætt tækifæri (2 þeirra samkvæmt framburði L. G. Á),
en þeir voru eigi yfirheyrðir fyrir rétti í málinu, vegna
þess að við eftirgrennslan lögreglunnar kom í ljós, að þeir
gátu engar nyjar upplýsingar gefið í málinu.
 

 

1081

Gunnlaugur Gunnlaugsson, eigandi fyrrnefndrar bifrcið-
ár, hefir kannazt við það við rannsókn málsins, að sam-
kvæmt skoðunarvottorði nefndrar bifreiðar hans, megi
aðeins vera Í maður Í framsæti bifreiðar þessarar, hjá
bifreiðarstjóra, en eins Og að framan greinir voru við
umrætt tækifæri 2 menn Í framsæti hjá Þifreiðarstjóran-
um, og hefir kærður með því að áliti réltarins, brotið gegn
ákvæði 4. gr. bifreiðalaganna um að skoðunarmenn bif-
reiða, ákveði hve margir farþegar megi væra í bifreið, en
ákvæði þetta er samkvæmt 2. gr. 3. imálsgr. reglugerðar nr.
4, 1. febrúar 1928 auk fólksflutningabifreiða einnig talið
gildi um framsæti í vöruflutningabifreiðum.

Auk þess hefir kærður með framangreindu framferði
sinu, brotið gegn 3. málsgr. 5. gr. 1. málsgr. 2. málsgr.
oft 7. málsgr. 6. gr. og 1. málsgr. 15. gr. laga um notkun
bifreiða nr. 70, 8. september 1931, 20. gr. áfengislaga nr.
64, 19. mai 1930, og gegn 3. mgr. 48. gr. lögreglusam-
þykktar fyrir Vestmannaeyjar, og þykir refsing sú, sem
hann, sem eigi hefir áður gerst brotlegur gegn nefndum
lögum, hæfilega ákveðin 200 króna sekt til ríkissjóðs. og
komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði
hún eigi greidd innan 30 sólarhringa frá lögbirtingu dóms
þessa.

Auk þessa skal kærður sviftur rétti til að aka bifreið
í 6 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa.

Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.

Á máli þessu hefir enginn dráttur orðið.
1085

Miðvikudaginn 19. dez. 1934.

Nr. 103/1934. Helgi Benediktsson
gegn
Sigurgeiri Guðbjarnarsyni.

Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Helgi Benediktsson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti.

Leiðréttingar.
1984. Bls. 820 6. 1. n. hefir fallið úr orðið ómaksbætur.
= — 802 6. 1. 0. hlýta komi: hlíta.
— — 801 6. 1. o. júr. komi: jur.
— — 801 6. 1. o. júr komi jur.
1933. — 886 6. 1. 0. Því úrskurðast komi: Því dæmist rétt
vera.
>

10.

11.

13.

14.

efnisskrá.

Valdstjórnin gegn Martinus Ólesen. Veið-
arfæri Í Ólagi 20...
Eigendur Lambastaða gegn Steinunni P.
Bentsdóttur og Ólafi Magnússyni og Stein-
unn P. Benísdóttir gegn eigendum Lamba-
staða og Ólafi Magnússyni. Ómerking

Ásdís Johnsen gegn Þórði Eyjólfssyni, f.
h. þrotabús G. J. Johnsen og Útvegsbanka
Íslands h/f. Kaupmáli ..........0.....
Bæjarstjórn Hafnarfjarðar gegn Hellvers
Bros. Ltd. Útsvarsmál ..................
Hrefna Sigurgeirsdóttir gegn Lárusi Fjeld-
sted. Útivistardómur. Ómaksbætur .....
Alfons Jónsson gegn Hauk Ólafssyni og
Guido Bernhöft. Útivistardómur ........
Magnús Jónsson gegn Jóni Ólafssyni. Frá-
vísun. Ómaksbætur .......0.......
Kolbeinn Guðmundsson gegn Magnúsi
Jónssyni. Úrskurður um frest ..........
Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykja-
víkur, f. h. bæjarsjóðs. Frávísun. Ómaks-
bætur sas mid 5 á
Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykja-
víkur, f. h. bæjarsjóðs. Úrskurður um frest
Magnús Jónsson gegn Kolbeini Guðmunds-
syni. Úrskurður um frest ..............
Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæjarsjóðs
gegn Magnúsi Jónssyni. Úrskurður um
TRESE sn
Valdstjórnin gegn Jafet Sigurðssyni. Brot
g. 1. 97/1933 .....00000 0
Réttvísin gegn Helga Benediktssyni. Úr-
skurður um framhaldsrannsókn „......

Dómur Bls.

'% 561

31) 584
31 í 589
3 589
314 590
314 ög91
3) 592
4 593
31) 594
34 595

% 596

14, 599
 

15.

16.

17.

19.

20.

30.

Jón Arinbjarnarson og Hrefna Sigurgeirs-
dóttur gegn bæjargjaldkera Reykjavíkur.
f. h. bæjarsjóðs. Lögtak lo.
Valdstjórnin gegn Bjarna Bjarnasyni.
Bruggun 202...
Kolbeinn Guðmundsson gegn Magnúsi
Jónssyni. Fjárnám .....0...
Stjórn Útvegsbanka Íslands h/f. gegn H/f.
Kveldúlfur. Umboðslaun lcccc
Mjólkurfélag Reykjavíkur gegn bæjarsjóði
Reykjavíkur. Lögtak coo000. 0...
Réttvísin og valdstjórnin gegn Ingibjarti
Magnússyni. Áfengislaga- og bifreiðalaga-

brot 0...

Valdstjórnin gegn Hjálmtý Guðvarðssyni,
Ólafi Kjartani Ólafssyni og Jóni Straum-

fjörð Ólafssyni. Áfengislagabrot .......
Guðrún Blöndahl gegn Einari Guðmunds-
syni. Útburður af Jöfð ua

Ólöf Ingvarsdóttir gegn bæjargjaldkeran-
um í Reykjavík. f. h. bæjarsjóðs. Utivist-

ArdÓMUr lo
Réttvísin gegn Ásmundi Bjarna Helga-
syni. Víxilfölsun L..cc0...

Fjármálaráðherra, t. h. ríkissjóðs gegn
Lárusi Jónssyni. Frávikning úr stöðu
Valdstjórnin gegn Snæbirni Guðmunds-

syni. Ómerking ......00 0.
Ólafur Hvanndal gegn Metúsalem Jóhanns-
syni. Skaðabótamál Loc.

Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gísla-
son, Halldór Þorsteinsson og Eiríkur
Þorsteinsson gegn Útvegsbanka Íslands
h/f. Vixilafsögn Go...
Jón Þorláksson borgarstjóri, Í. h. Revkja-
vikurbæjar gegn Magnúsi Jónssyni. Úr-
skurður um frest 2o.00.0.0...
Carl Finsen, f. h. eigenda botn vörpuskips-
ins Libeck gegn Pálma Loftssyni, f. h.
Skipaútgerðar ríkisins. Björgunarlaun

Dómur Bls.

19.,

60 1

605

607

Lt

6LG

618

625

629

604

667

669
31.

32.

3ð.

34.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

43.

Skólanefnd Reykjaskóla gegn Ólafi
Jónssyni. Skaðabætur „................
Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykja-
vikur, f. h. bæjarsjóðs Reykjavíkur. Úti-
vistardómur .....2000. 0
Ólafur Jóhannesson gegn hreppsnefnd
Stokkseyrarhrepps. Útivistardómur .....
Árni S. Böðvarsson gegn Brynjólfi Ste-
fánssyni, f. h. Sjóvátryggingarfélags Ís-
lands h/f., Helga Nikulássyni og Sig.
Sveinbjörnssyni. Útivistardómur .„.......
Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæjar-
sjóðs gegn Magnúsi Jónssyni. Útsvars-
Mál 2...
Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæjar-
sjóðs gegn Magnúsi Jónssyni. Útsvar

Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæjar-
sjóðs gegn Magnúsi Jónssyni. Fjárnám ..
Borgarstjóri Reykjavíkur, f. h. bæjar-

sjóðs gegn Magnúsi Jónssyni. Lögtak

Valbjörg  Kristmundsdóttir gegn Páli
Þorleifssyni. Frávísun ............... '.
Réttvísin og Valdstjórnin gegn Hallgrími
Pétri Holm Aðalbjörnssyni. Brot gegn
200. gr. hegnl. Mm. M. 2200.
Haraldur Guðmundsson gegn Á. Einars-
son á Funk. Gjalddagi skuldar ........
Valdstjórnin gegn Lárusi Jóhannessyni.
Brot g. 1. 69/1928 0000.
Einar M. Jónasson gegn gjaldkera bæj-
arsjóðs Reykjavíkur, formanni Söfnunar-
sjóðs: Íslands og bankastjórum Útvegs-
banka Íslands h/f. Úrskurður um frest
Pálmi Loftsson, f. h. Skipaútgerðar ríkis-
ins gegn Sjómannafélagi Reykjavíkur.
Bótakrafa vegna afskráningar ..........
Útvegsbanki Íslands h/f. gegn Friðfinni
Finnssyni og bæjarfógeta Kr. Linnet, f. h.
Þrotabús Kristins A. Jónssonar. Sjóveð-
réttur í aflahlut .......2.00. 0.

Il

Dómur Bis.
“18 674
233 680
2% 680
233 681

% 681
% 686
% 690
% 692
% 694
1% 702
1% 702
184 105
164 709
204 710
2% 716
 

IV

48.

50.

Et
Á

52.

60.

Réttvísin gegn Þorsteini Jónssyni. Brot
g. 134. gr. alm. hegnl. 2.
Lárus Jóhannesson, f. h. Guðmundar Þór-
arinssonar gegn Guðbrandi Magnússyni,
f. h. Áfengisverzlunar ríkisins og Ásgeiri
Ásgeirssyni, fjármálaráðherra, Í. h. ríkis-
sjóðs. Endurgreiðslukrafa 2...000000...
Leonhard Sæmundsson gegn Ermenreki
Jónssyni. Útivistardómur 2..0.0.....
Jón Sveinsson gegn Sigurði Jónssyni, f. h.
Raftækjaverzlunar Íslands h/f. Útivistar-
AdÖMUr 2.
Guðmundur Guðmundsson gegn Metú-
salem Jóhannssyni. Útivistardómur

Valdstjórnin gegn Einari Þ. Helgasyni.

Bifreiðalagabrot 2..000 0 0
Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gíslason
og Halldór Þorsteinsson gegn Útvegs-
banka Íslands h/f.Víxilréttur ..........
Þorbergur Guðmundsson, Jón Á. Gíslason,
Halldór Þorsteinsson og Eiríkur Þor-
steinsson gegn Útvegsbanka Íslands h/f.
Víxilréttur 20.00.0000
Béttvísin gegn Friðbirni Þorkelssyni.
Stuldur 2...
Valdstjórnin gegn Martin Miller. Botn-
vörpuveiðabrot „00.00.0000...
Eggert Claessen, f. h. Metúsalems Jóhanns-
sonar gegn Guðmundi Guðmundssyni.
Veðskuld ......00 0.
H/f. Sandgerði segn Árna Einarssyni.
Fullnæging söluskilyrða ......00.00..
Réttvísin og Valdstjórnin gegn Vernharði
Eggertssyni. Brot gegn 228. gr. hegnl. o. fl.
Valdstjórnin og réttvísin gegn Konráði
Þálssyni Þormar. Hegningarl. og áfengis-
lagabrot .....000.. tn
Béttvísin gegn Adam Emil Kempf og Knud
Busk. Brot gegn 231., sbr. 46. og 48. gr.
hegnl. „css

Dómur

ca
„S

1
ð

%

%

ÍÐ

Bls.

121

728

143

144

754

751

762

770
173

777

780

784
61.

65.

66.

Valdstjórnin gegn Jóni Ólafssyni, Sigurði
Hjaltested og Önnu Friðriksdóttur. Brot
gegn 1. 32/1933 og 84/1933 ......00....
Valdstjórnin gegn Ársæli Halldórssyni.
Bruggun 22.00.0000.
Valdstjórnin gegn Sidney Brennan. Botn-
vörpuveiðabrot oo.
Theodór B. Líndal, f. h. Háskóla Íslands
gegn Jóni Þ. Sívertsen. Skiptaréttarur-

SkUrðUr ......00.
Sigvaldi Jónsson gegn Theodór N. Sigur-
geirssyni. Fjárnám ...........00....

Réttvísin og valdstjórnin gegn Sigurði
Sveinbjarnarsyni. Svknun ..............
C. A. Broberg f. h. Vátryggingarfélagsins
Danske Lloyd gegn Haraldi Þ. Thorla-
cius. Slysabætur ............
Magnús Jónsson prófessor juris. gegn Jóni
Ólafssyni. Frávísun ..........0......
Réttvísin og valdstjórnin gegn Einari M.
Einarssyni. Ómerking ..........0......
Guðmundur Þorkelsson gegn Sigurði
Grímssyni. Málflutningslaun ............
Réttvisin gegn Helgmundi Gunnari Alex-
anderssyni. Íkveikja BR EG VIÐ Blá á ja en #0
Ingibjörg Helgadóttir gegn Páli Vídalín
Magnússyni. Eiðvinning í barnsfaðernis-
MÁ...

Asgeir Sigurðsson Í. h. eigenda b/v „Escal-
lonia“ G. Y. 631 gegn Páli Magnússyni,
í. h. eigenda og vátryggjenda v/b „Njáll
Þorgeirsson““ S. M. 429, skipverja og land-
manna bátsins og gagnsök. Skaðabætur ..
Kristinn Kristjánsson gegn Guðnýju
Richter. Úrskurður ............... þið hái
Óskar Bjarnasen og Filippus Árnason gegn
Stefáni Guðlaugssyni, Runólfi Runólfssyni,
Einari Símonarsyni og Valgerði Sigurðar-
dóttur. Ómerking ............0
Eggert Claessen, f. h. Vilhjálms og Skúla

v

Dómur Bls.

801

808

810

820

821

824

828

833

836

846

847
 

VI

1
1

79.

80.

81.

gt
ð.

84.

8ð.

86.

88.

89.

90.

91.

Skúlasona, vegna dánarbús Ragnhildar Sig-
urðardóttur gegn bæjargjaldkera Ísafjarð-

ar, f. h. bæjarsjóðs. Útsvar .........0...
Valdstjórnin gegn Ágústi Jóhannessyni.
Bruggun „00.00.0000...
Margrét Halldórsdóttir gegn Vörubilastöð
Reykjavíkur. Bótakrafa ...0.000.000000 .;

H/F Kol og Salt gegn Trolle á Rothe, h/f,

f. h. eigenda og vátryggjenda s/s Ingerfire.

Skaðabætur 20.00.0000
Guðmundur Breiðfjörð gegn Útvegsbanka
Íslands h/f. Fjárnám ..c.0.0.0000...

Réttvísin gegn Vernharði Eggertssyni.
Innbrot ...cc.000 sr
Valdstjórnin gegn Sigvalda Jónassyni.
Áfengislagabrot 0. fl. .....00..0.0.. 00...
Sigfús Elíasson gegn Valdimar Baumann.
Brottvísun .....000 enn
Guðmundur Albertsson gegn Lárusi Fjeld-
sted, f. h. M. Movinckel. Útivistard.
Ómaksbætur 22.00.0000... 0...
Ásgeir Guðmundsson gegn Sólrúnu Jóns-
dóttur. Útivistardómur. Ómaksbætur ....
Jens Pálsson gegn Sesselju H. Sigmunds-
dóttur. Útivistard. Ómaksbætur .......-
Skapti Gunnarsson gegn Guðmundi
Ólafssyni. Útivistard. Ómaksbætur ......
Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Reykja-
víkur, f. h. bæjarsjóðs. Frávisun ........
Magnús Jónsson gegn borgarstjóra Revkja-
vikur. f. h. bæjarsjóðs. Frávisun ........
Magnús Jónsson gegn firmanu Nathan é€
Olsen. Frávísun 20.00.0000...
Réttvísin gegn Sigurði Sívertsen Snorra-
syni. Brot g. 225. gr. hegnl. 2...

. Magnús Jónsson, prófessor juris. gegn

Jóni Þorlákssyni, f. h. bæjarsjóðs. Ógild-
ing lögtaks .....00.0.. 0...
Béttvísin og valdstjórnin gegn Magnúsi

Dómur Bis.

862

869

874

881

884

887

887

888

888

890

889

891

892

912
94.

95.

96.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

Jóhannessyni. Brot g. hegnl., áfengisl.
biffélðaðl. vin
Óskar Bjarnasen og Filippus Árnason
gegn Þorsteini Jónssyni o. fl. Útivistar-
ÁÓMUr 20.
Óskar Bjarnason og Filippus Árnason
gegn Guðmundi Jónssyni og f. h. firmans
Gunnars Ólafssonar £ Co., Gunnari Ól

afssyni o. fl. Utivistardómur .........

Stefán Þorláksson gegn Niels Carlssyni
vegna Timburverzlunar Árna Jónssonar.
Útivistardómur .........0000 00...
Þórarinn Dúason gegn Alfons Jónssyni
Útivistardómur ..........0.000.0 0.
Magnús Ólafsson gegn Stefáni Jóh. Ste-
fánssyni og Ásgeiri Guðmundssyni Úti-
vistard. Ómaksbætur .................
Jóhann Ólafsson á Co gegn Stefáni Jóh.
Stefánssyni og Ásgeiri Guðmundssyni og
gagnsök. Bætur fyrir afnotamissi bif-
reiðar .....c.0 0
Jörgen Nissen gegn Elisu Jónsdóttur.
Barnfaðernismál ..............0.....
A. J. Johnson gegn  bæjargjaldkera
Reykjavikur, f. h. bæjarsjóðs. Fasteigna-
gjald af mannvirkjum á lóðum ........
Freygarður Þorvaldsson gegn borgar-
stjóra Reykjavíkur, f. h. bæjarsjóðs.
Ómerking lögtaks .........0000.0....
Kristófer Eggertsson gegn Gunnari FE.
Benediktssyni og Þorleifi Jónssyni.
Fyrning skuldar ...............00.....
Valbjörg Kristmundsdóttir gegn Páli
Þorleifssyni. Barnfaðernismál. Endur-
upptaka .ccc..00000 00...
Réttvísin og valdstjórnin gegn Jakob
Hinrik Helgasyni. Stuldur o. fl. ........
Pétur Magnússon gegn Helga Guðmunds-

VI

Dómur Bls.

25

236

to
Sr
Er

6

ono

#0

140

10

I%

915

923

923

924

924

925

925

930

936

941

943

948

952
 

VI

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

118.

119.

120.

Dómur BI
syni, Jóni Baldvinssyni og Jóni Ólafs-
h. Útvegsbanka
Launahækkunarkrafa
Réttvísin og valdstjórnin gegn Hans Adolf
Helgasyni. Hegnl.- og Þifreiðarl. brot
Valdstjórnin gegn Ólafi Kjartani Ólafs-

Marino Stefánssyni. Bruggun

Reykjavíkur. Meðlag af hendi fráskilins
eiginmanns
Béttvísin gegn Magnúsi V. Guðmundssyni
og Skúla Sigurðssyni. Innbrot

marssyni og Þórbergi Þórðarsyni. Brot
segn 88. gr. hegn..
Sigfús Sveinsson gegn Ole Tynes og gegn

dómur. Ómaksbætur

3140  989..
Sigurði Eggerz. Útivistardómur
A. B. Bendtsen
f. h. Kleins Efterfölgere. Útivistardómur.
Ómaksbætur ........0..00..
Thoroddsen
Berndsen. Útivistardómur .............
Kolbeini Guðmundssyni. Útivistardómur
Guðmundur Þorkelsson
Thorlacius og Guðmundi Jónssyni. Úti-
vistardómur.
Guðmundur
Bergssyni. Útivistardómur
Ingólfur Esphólin gegn stjórn h/f. Ham-
ar. Útivistardómur
Ingólfur Esphólin
steinssyni, f. h. Uddeholms Aktiebolag.
Útivistardómur
Magnús Jónsson, prófessor juris. gegn
Útvegsbanka Íslands h. Í.

Ómaksbætur

1%%0 958

1%6 963

10 967

264 0 970

2M0 979

3140 982

311, 989

3140 990
314, 990

8110 991

30 991
314, 992

3, 992

10 993

3145 993
128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

Sig. Þ. Skjaldberg gegn Pétri Þ. J. Gunn-
arssyni, f. h. h. f. Landstjarnan. Úti-
vistardómur .........00.0 0.
M. Júl. Magnús gegn Óla Metúsalems-
syni. Útivistardómur ..................
Réttvisin og Valdstjórnin gegn Guðjóni
Helga Kristjánssyni og Björgvin Sigmar
Stefánssyni. Brot gegn 231. gr. hegnl. ..
Hreppsnefnd Gerðahrepps gegn Magnúsi
Ólafssyni. Úrskurður ..................
Hreppsnefnd Gerðahrepps gegn Magnúsi
Ólafssyni. Greiðsluskuldbinding ........
Steinunn P. Bentsdóttir og eigendur
Lambastaða gegn Ólafi Magnússyni.
Ógilding fjárnáms o. fl. ..............
Sigurður Bjarnason gegn Skiptaráðanda
Þingeyjarsýslu, f. h. þrotabús „Frystihús-
ið Svalbarð h. f.“ Frystingar- og geymslu-
gjald síldar sas 4 0 0
Valdstjórnin gegn Kristni Steinari Jóns-
syni. Sýknun 22.20.0200
Sigurður Berndsen gegn Þórði J. Thor-
oddsen. Staðfestingardómur ..........
Pálína Jóhannsdóttir gegn Sölva Valdi-
marssyni. Barnsfaðernismál ...........
Lárus Jóhannesson gegn Guðbrandi
Magnússyni, f. h. Áfengisverzlunar ríkis-
ins og Eysteini Jónssyni, f. h. ríkissjóðs
Og gAgnsöÖk siss sa siss
Árni Sigurðsson gegn Gislínu Sigurðar-
dóttur. Útivistard. Ómaksbætur ........
Gísli H. Guðmundsson gegn stjórnend-
um „Vörubilastöðin í Reykjavík“, f. h.
þeirrar stöðvar og gagnsök. Bætur fyrir
atvinnutjón .........
B. M. Sæberg gegn Olíuverzlun Íslands.
Útivistardómur. Ómaksbætur ..........
Magnús Jónsson, prófessor juris. gegn
Jóni Ólafssyni. Útivistardómur ........
Magnús Jónsson, prófessor juris. gegn

IX

Dómur BIs.
30. 994
3, 994

5, 995

%1 1000

%1 1001

1%1 1007

1%, 1011
2%, 1014
23, 1017

*%1 1020

264, 1024

2%, 1030

30, 1031
%. 1043

%2 1043
 

138.

139.
140.
141.
142.
143.

144.

145.
146.

147.

borgarstjóra Reykjavikur, f. h. bæjarsjóðs.
Útivistardómur .....00000.
Magnús Jónsson, prófessor juris. gegn
borgarstjóra Reykjavikur, f. h. bæjarsjóðs.
Útivistardómur .....0.0.0. 0...
Friðrik Þorsteinsson gegn Jóni Helga-
syni. Útivistardómur. Ómaksbætur ....
Valdstjórnin gegn Gunnari Ingimundar-
syni. Sýknun ....cc00000 00...
Valdstjórnin gegn Hallgrími Brynjólfs-
syni. Áfengislagabrot ..........000000..-
RBéttvísin gegn Helga Benediktssyni.
Svik Mm. M. 2...
Valdstjórnin gegn Karl Kristensen.
Bruggun ......0.0.000.. 0. eeen nn
Réttvísin og valdstjórnin gegn Guð-
mundi R. Magnússyni. Hegnl.- og áfeng-
islagabrot ..cccccc000 en.
Ólafur Thors gegn Einari Magnússyni
og gagnsök. Meiðyrði ........0.0...--
Valdstjórnin gegn Ólafi Guðjónssyni.
Bifreiðarlagabrot m. M. 2...000000.
Helgi Benediktsson gegn Sigurgeiri Guð-
bjarnarsyni. Útivistardómur ..........

Dómur Bis.

% 2

1% 2
1% 2

1%
1%2
1% 2

1%i2

1044

1044

1045

1045

1049

1072

1075

1079

1085