HÆSTARÉTTARDÓMAR
ÚTGEFANDI
HÆSTIRÉTTUR
VIII. BINDI
1937
REYKJAVÍK
RÍKISPRENTSMIÐJAN GUTENBERG
MCMXKKIX
Registur
við dómana 1937 ásamt skrá um lög o. Íl.,
sem vitnað er til í þessu bindi dómanna.
I. Nafnaskrá.
A. Einkamál. Bls
Aðalbjörn Pétursson ......00000000 000 ee n0 nn... 100
Aðalstöðin ........0.... Í 511
Akureyrarkaupstaður .......000000000. see. nn nn... 590
Alliance h/f ......000.e0eonesnssssnsnna ns 178
Andrés Magnússon ....c..c0cceceeessenssegrer en. 479
Arinbjörn Steindórsson .......00000ernenneneee0..0.. 140
Arnalds, Guðrún ........00000 eeen errnnnnren nn... 247
Auðunn Hermannsson .....00.000000 000... 0... 421, 443
Ágúst H. Pétursson .......000000 00 rett tn.. 521
Álafoss, klæðaverksmiðja .......0.0000000000.... 350, 520
Árni Oddsson ....o.ccees enn 678
Árni Þorsteinsson ....c.cc..c. eðr 149
Árskógshreppur .....0.00000. enter nn 541
Ásgeir Ásgeirsson .........0000.00. enn... nn... 421, 443
Ásgeir Í. Ásgeirsson ..........0.0000.0.. nn... 0000... 684
Ásgeir M. Ásgeirsson .........00000. 00... ee... 0... 521
Ásgeir Sigurðsson, dánarbú ......00.0000......0.0... 169
Baltica, vátryggingarfélag ........00..000000......... 479
Benedikt Jónsson .......000000000 0000... 421, 443
Berndsen, Sigurður .........00.000.0.. 321, 433, 521, 684
Bjarni Bjarnason ......000000ee0resnennrren. 0... 39
Bjartmarz, Kristján ........00000000.........0.. 382, 547
Björn Gíslason ......0000000...0.0.. á Sa 8 BIÐ 212, 433
Björn Sæmundsson ........0.000ceeeeeeeeneer.0.... 314
69
Eggert Kristjánsson á Co. ......0000.0.0.00 000... 00.
IV Nafnaskrá.
Eldborg, l/v, eigendur ........0... 00
Erlingur Jónsson ...........200 0
Eyþór Hallsson ..........000 00
Fanndal, Sigurður J. S. 20... 444,
Félagsprentsmiðjan s/f ..........0. 0
Fiskiræktar- og veiðifélag Laxár í Borgarfjarðarsýslu
Fjeldsted, Katrín siss assa áð 0 sen
Garðar Þorsteinsson ........00..00 0,
Gestur Hannesson ........00..0.000 0
Gísli Jónsson .........00.000 000
Gísli Vilhjálmsson ............0.0 00.
Grund, elliheimili .........0...00.00 0
Guðjón Jónsson .........22.0 0.
Guðjón Sigurðsson .......0..00..0 0
Guðlaug Pálsdóttir .........000
Guðmundur Björnsson ........00200 0.
Guðmundur Þ. Gíslason ........20000 000
Guðmundur Hannesson, bæjarfógeti .................
Guðmundur Hannesson, prófessor lc...
Guðmundur Jónsson .......00.000 0 382,
Guðmundur Kristjánsson .......000.00 00
Guðmundur H. Þórðarson ........000002 00.
Gunnar Marteinsson ........000.00 00
H. Benediktsson € Co. .....000000 0 382,
Hafliði Baldvinsson ........0220002 000
Hafnarsjóður Siglufjarðar .........00000 0
Hagelin, GC. F..............
Hallgrimur Benediktsson ............000000 00.
Hamar h/f, vélsmiðja .........0... 0
Haraldur Böðvarsson € Co. .......00 000
Helgi Benónýsson .........0.0000 00...
Helgi Einarsson .............202. 421,
Helgi Guðmundsson ...........0000 0000 0n
Helgi Magnússon £€ Co. 22...
Hertzberger, N. V. André .........0.00 0
Hildur Pálsdóttir ...............000 0
Nafnaskrá. v
Bis.
Hvolhreppur ......0000000 00 neee senn 348
Hængur h/f ......0000. 000 en eeenne enn nr. 178
Ingvar Guðmundsson ......0000000scne.nnre er... 332
Ísafjarðarkaupstaður ......200.00.00.0 0... 0... 39, 382
Ísbjörninn h/f .......00000. 00 nan nn en een 443
Jakob Vilhjálmsson 2....0000000eee enn... 421, 443
Jarlinn e/s, eigendur .....22000.0ee ee nnveen0n nn... ðl5
Jóhann Guðjónsson ...c.00000000 een ss öðd
Jón Bjarnason ...cc0.00 00 esne sense 44
Jón Einarsson, þrotabú .....000000000e enn... 549
Jón Guðmundsson „...ccc0 sr 433
Jón Jóhannsson ......c0eee sn Gól
Jón Kjartansson 20.00.0000... 00 t nennt ann n 237
Jón G. Pálsson ......0000 ss 5öd
Jón Pétursson .......ec 00. 678
Jón SigUrJÓNSSON 2....0000 000. s nn nn 492
Kaffiverksmiðja Gunnlaugs Stefánssonar ........22.. 444
Kaldrananeshreppur ....ccc0000cneenenn rr 86
Karl Magnússon .....cccceeeeeeeeerrnnnrr rn 221
Karl Pétur SÍMONAarSon .....0000 000. 607
Kaupfélag Alþýðu í Vestmannaeyjum .......00... 69, 211
Kaupfélag Hallgeirseyjar 2....0000000.00 000... 0... 348
Kol á Salt h/f 2.....000eeees nr 413
Kristinn H. Kristjánsson ...c..0000000e eeen... 169
Kristjana Jensína Kristjánsdóttir ...........2.... 37, 221
Kristján Bergsson .....00000000enenennrrnn rr. 171
Kristján SiggeIirSSOn ....ccc000.er enn 200
Kristján Vigfússon .....00000000.0.. ne. enn... 149
Kristmann Jóhannsson ...cccccccec ner 382, 547
Kristoffersen, Margrete ......220.00000. 00... nn... 314
Magnús Bjarnason .....ccceeeeeeeerrnnnerr nn öll
Magnús Guðmundsson .......00000. 0... 0000... 162
Magnús Th. S. Blöndahl h/f .....c000c00000 000... 140
Magnús V. Jóhannesson „....02000000e0 0... 213
Metúsalem Jóhannsson ......00.000 enn 469
Metúsalem Stefánsson .....c00.00s. sn 212
Mjólkursamlag Kjalarnesþings ........0.0.00.0.00.. 0. 397
Nielsen, Chr. Fr. .......000000.0ec eens 659
Norðdahl, Guðrún Ásdis Skúladóttir .......0.0.000... 193
Nordisk Brandforsikring A/S ......200000.0 00... 200
Ólafur Halldórsson ........000. en 193
VI Nafnaskrá.
Bls
Ólafur Jóhannesson .........0..00.00.0 0 445
Ólafur Ólafsson, læknir ............0.00000..... 382, 547
Ólafur Ólafsson, bóndi ...........00..00000 0 673
Olav, e/s, eigendur og útgerðarmenn ............... 358
Pétur Guðmundsson ..........0000. 0000... 421, 443
Pétur Jakobsson ...........000.0000 enn. 296
Pétursey, e/s, eigendur og útgerðarmenn ........... 358
Raftækjaverzlun Siglufjarðar ........................ 162
Ragnars, Sverrir .........0....000 000... 227
Rauðarárbúið ..................2000..0. 00 397
Reykjavíkurkaupstaður 72, 78, 169, 171, 296, 440, 469,
492, 663
Ríkissjóður Íslands ....... 51, 149, 212, 308, 321, 332, 549
Salomonsen, Poul .............000000 00... 158
Scheving, Páll E., þrotabú ..........0000000000. 0. 554
Schmidt, B. .........2...200000 0 421, 443
Sigfús Sveinsson, áðáarbá BER BR BBJ EG ld 5 BLÚS Bue a 421, 443
Sigurbjörg Jóhannsdóttir .................0.0000000... 667
Sigurður Steinþórsson ......0...0.0000.n.. 382, 547
Sigurjón Einarsson ..........0.0%..0.. 000. 406
Sigurjón Eiríksson ............2.0000000 0... 0... 678
Síldarstöðin í Hrísey ..........0000000000 00... 117, 432
Sjóvátryggingarfélag Íslands h/f ............... 372, 471
Skilanefnd Sildareinkasölu Íslands ............. 117, 432
Skipaútgerð ríkisins ............00000000.. 0... 372, 449
Skúli K. Skúlason .........00.0000.0ve vn. 37, 221
Shöfri Friðleifsson im si á sta á a á á SR nn 445
Soffia Jónsdóttir ..............00...000 0. 521
Sparisjóður Svarfdæla ............22.00.0000......... 541
Sturla Jónsson ..........0.0...0... en. 1, 9
Sælgætis- og efnagerðin Freyja h/f ................. 288
Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda ............ 296
"Thorarensen, Hinrik ..............00000.0..0. 0. 440
"Thorarensen, Stefán .........000s00ssss sönn 200
Thorarensen, Svanlaug ..........000000. 00... 440
Thorlacius, Magnús ............00000.... 0... 243
„Tilraun“, fiskiræktarfélag .................0......... 402
Titan h/f .............000200 0. 78
"Tómas Tómasson ...........000.00..0.s.n vs. 376
Útibú Landsbanka Íslands, Eskifirði ................ 44
Útibú Útvegsbanka Íslands h/f í Vestmannaeyjum ... 549
Nafnaskrá. VH
Bls.
Valtýr Stefánsson ....0000000senrrnsenenern nest 231
Verðandi s/f, veiðarfæraverzlun .......000000000.... 421
Verzlunin Konráð Hjálmarsson .......0000000000... 44
Verzlunin Waage .......0ceeee eeen eeensernnnnr rr. 148
Vigfús Þ. JÓnsSON .....000000 000 enarnrenennr ne. 247
Vinnufatagerð Íslands h/f .....00..0000.. 00.00.0000. 211
Wiese, Ragnhildur .......0000000.eennene0nen ne... 350
Wigmore, b/v, vátryggjendur .........0000000........ 4419
Zophonias Baldvinsson ....cccc00eenrnneneve rr... 51
Þorleifur Kristófersson .....cccce0s.nnenne ne... 149
Þorsteinn Víglundarson ......0000eeeeennnecnnn 00... 211
Þór, varðskip, eigendur ......0000000.r0nennrr....... 358
Þórunn E. Andrésdóttir .......00000000 000... 0... 303
Ölver Karlsson ........eeese sr 416
B. Opinber mál.
Aðalbjörn Pétursson ......00000.enestrnnnrer nn. 566
Áki JakobSSON 2....cr.ese rr 566
Anna Guðmundsdóttir ......0.00.00 000. enn enn... 566
Ari Guðmundsson ........00. 00 ss sn 261
Árni Júlíus JÓNSSON „00.00.0000 85, 433
Ásgeir Guðmundur Guðbjartsson .......0.00.0...00.. 33
Ásgrimur Jónsson ......000000 ennta 559
Ástríður Jónsdóttir .......0.0000 0. enn rn 566
Axel Ármann Þorsteinsson 22.00.0002 563
Benediktsson, Stefán Már ......200000000 00.00.0000... 25
Berg, Óskar .......000000 00 enn nr nennt 566
Blomsterberg, Emanuel Ingi Bjarni Sófus ........... 531
Bowitz, Olaf Gecil ......00000020ee een neennrn nr. 437
Dagrún Bjarnadóttir .......000.00 eeen eennen nn... 566
Einar Pálmi Einarsson ......c0.eeeessnn rn 646
Einar Indriðason .,.......000 000 ss ess nn. 566
Einar Steindórsson .......00se nr sn ann 273
Erlendur Sigurðsson ........0000.0eeeee enn nn. 643
Ferseth, Einar .......000000 000 see enen senta 566
Ferseth, Óli .........000000 0 en enn enn 566
Georg Lárus Gíslason .........00.00nner0nn nr... 106
Gisli Sigurðsson „22.10.0000... 00 nennt 566
Guðlaugur Sigurðsson ......000000 ee eennnn nr... 560
Guðmundur Skúli Björnsson ...cc0c0ccccenve0 rn... 132
VII Nafnaskrá.
Guðmundur Davíðsson .............00..00 00
Guðmundur Einarsson ..............0...0.. 0.
Guðmundur Jóhannesson ..........).0...0.00.
Guðrún Guðmundsdóttir ......... klara a a ti 6 5 ER) 5 BL
Guðrún Sigurhjartardóttir ...........................
Guðrún Sveinsdóttir ...............................
Gunnar Ingimundarson .................0.00.... 282,
Gunnar Viggó Jóelsson ..............0.0... 0.
Gunnar Jóhannsson ..........).)...0000
Gunnlaugur Sigurbjörnsson .......................,,
Hallgrímur Guðmundsson .............)....00.
Hannes Kjartansson ..................0.......00.
Ingibjörg Jósepsdóttir ............................,
Ingimar Bjarnason ....................)..0....0.
Ingimundur Jónsson ..............0....
Jón Guðjónsson „...............0.0.
Jón Guðlaugsson ...........
Jón Hallgrímsson ...............0.0.
Júlíus Einarsson ........................
Karl Filippusson .......................
Nafnaskrá IX
Bls.
Kristjana Elísabet Kristjánsdóttir ................... 325
Kristján Egilsson .......0..000.00.0.0.. 0... 597
Kristján Jónsson ...........000000.000 s.n. 273
Kristmundur Einarsson ......0.00.00000.0n.. nn 566
Kroyer, Ingi H. Þorvaldsson .......0.0000000..0..... 3
Kærnested, Óli Ólason .......0..00e.nen renn 6
Lárus Halldórsson .........0.....0..0sn sn 325
1eo Maronsson .......000000.0..e senn 484
Maria Guðmundsdóttir .........0.000.0.e. 00... 0... 566
Markús Sigurjónsson .........000.00. 00... il
Meggit, Frederik Aríhur ......00000000.0.0........ 213, 411
Mogg, William .........00...... esne enn 525
Morgan, Thomas Wilfred .......20.000.0000.. 0... 408
Nicholson, Benjamin Howard Oswald .............. 459
Norris, Thomas William ..........0.2...... sr öðd
Ólafur Magnús Einarsson .......00000.00 00... 0... 214
Ólafur Frímann Sigurðsson ........00000.00....... 497
Ólafur Þórðarson ...........0000 0. e.s 364
Óskar Valdimar Eggertsson ..........00..00........ 336
Óskar Garibaldason .........000.... een 566
Óskar Gunnar Jóhannsson ......0..0.0.0.. 0 30
Otto HáAnheSsöm í 3 mt á 3 3 0 5 a A á a a EÐ PR 475
Páll Friðvin Jóhannsson ......02.00000. 0000... 85, 433
Pétur Ólafsson .........2..00.0. en. 364
Randver Pétursson .........02.000.. esne. 17
Sehiðtli, Aage BR. 2 38 3 2 5 st 5 á 3 5 SA FR á háði 150
Sessilius Sæmundsson .ccccccsensss 336
Sigriður Sigurðardóttir .........00.02000000 0... 566
Sigurður Benjaminsson .....0.000ss0sness ss 273
Sigurður Hannesson .........0.000.0. 000... 252
Sigurjón Jónsson, garðyrkjumaður, Rvík ............ 285
Sigurjón Jónsson, hreppsneindarmaður, Hnífsdal .... 278
Sigurlaug Sigurbjörnsdóttir ........0..0000.00. 0... 336
Stefán Þorsteinn SIgUFJÓRSSON 2..cccsc0nsn.0. 566
Steinþóra Einarsdóttir ........0..0000000 00... 566
Stephensen, Stefán Ó. ........00.00.0 00 .n nn 364
Stjórn Kaupfélags Þingeyinga .....0.000000000...... 267
Sölvi Eliasson .........02000000 000... 80, 433
Sölu. Valdimarsson 24 sið á sta á ta ts a Si á 8 484
Thorarensen, Stefán ........02000..0 00... 497
Víálfélls, JÓM 25.0 2 0.0.0 a 000 á 0 566
x Nafnaskrá.
Vistús Reykdal Sigurjónsson
Zoðga, Geir
Þórarinn Helsi Jónsson
Þorsteinn Loftsson
x Nafnaskrá.
Vigfús Reykdal Sigurjónsson
Zoöga, Geir
Þórarinn Helst Jónsson
Þi
Þorsteinn Loftsson
x Nafnaskrá.
Vistús Reykdal Sigurjónsson
Geir H. -
Þórarinn Helgi Jónsson .
ga,
Þorsteinn Loftsson
II. Skrá
um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl., sem vitnað
1687
1796
1797
1832
1838
1847
1855
1859
1869
er til í VIII. bindi Hæstaréttardóma.
15. apríl Norsku Lög Kristjáns V.:
1—4—32, 71, 559.
3. júní Tilskipun um tilhlýðilega og greiða dómgæczlu.
2. gr., 71, 559.
20. jan. Tilskipun um sættastiftanir á landinu í Norvegi.
28. gr., 272.
15. ágúst. Tilskipun viðvíkjandi réttargangsmátanum
við undirréttina á Íslandi í öðrum málum en þeim,
sem viðvikja illvirkja- og opinberum politísökum.
8. gr., 71, 559.
24. jan. Tilskipun viðvíkjandi misgerningamálum á Ís-
landi.
15. gr., 485, 489.
18. febr. Tilskipun um fjárforráð ómyndugra á Íslandi.
10. gr., 248.
16. gr., 666.
9. mai. Tilskipun, sem lögleiðir á Íslandi, með nokkrum
breytingum, lög 3. janúar 1851, um prentfrelsi.
11. gr., 238, 241.
97. maí. Tilskipun, sem lögleiðir á Íslandi, með breyt-
ingum, lög 6. april 1855, er gera leiguburð af pening-
um frjálsan í vissum tilfellum, og breyta straffi fyrir
okur m. m., 91, 93, 94.
1. gr., 96.
25. júní. Almenn hegningarlög handa Íslandi.
12. kap., 262, 266, 278, 279, 532, 579.
13. kap., 150, 154, 155, 157, 158, 273, 275.
16. kap., 34, 234.
17. kap., 9, 145, 256, 503.
18. kap., 286, 579.
XH
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl.
20. kap.,
23. kap.,
26. kap.,
27. kap.,
28. kap.,
29. kap.,
22. gr,
33. gr.,
38. gr.,
39. gr.,
40. gr.
46. gr.,
47. gr.,
48. gr.,
53. gr,
ðd. gr.,
ðð. gr,
o9. gr.,
62. gr.,
63. gr.,
67.
68.
99.
gr,
gr,
gr,
101.
102.
103.
104.
gr.,
gr.,
gr,
gr.
106.
109.
114.
131.
174.
177.
194.
200.
202.
gr.
gr.,
gr.
gr.,
gr.
gr.,
gr.
gr.
gr.,
262.
19, 20, 22, 220, 231.
336, 337, 338, 340, 341, 347, 609.
279, 657.
19, 20, 22.
503.
231.
658.
217, 231, 572, 574.
260.
20, 24, 233, 236, 254, 260.
254, 259, 488, 531, 634.
263, 487.
233, 488, 490, 491, 622.
487, 490, 491, 531, 533.
488.
275.
254,
216.
217,
569,
12.
103.
263,
573,
588,
261,
531,
261.
575, 580,
589.
567.
531.
275, 278.
489.
36, 233, 236.
36, 233, 236.
254, 259.
8, 500, 501, 510.
575, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588,
589.
320.
254,
570,
260, 265,
571, 572,
266,
573,
275, 288, 488, 567, 568,
574, 607, 636, 637, 656.
204,
974,
589.
264,
533.
265,
580,
266,
öð1,
567,
582,
568,
583,
569, 570, 571, 572,
584, 585, 586, 587,
265, 266, 531, 533.
581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588,
1878
1885
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XI
204. gr., 285, 288.
205. gr., 568, 569, 570, 571, 573.
217. gr., 103, 105.
218. gr., 103, 105.
219. gr., 105, 503.
230. gr., 218, 220, 230, 286, 561.
231. gr., 18, 24, 230.
232. gr., 218.
233. gr., 218, 220.
234. gr., 218, 220.
240. gr., 217.
242. gr., 220.
250. gr., 19.
255. gr., 561.
256. gr., 561.
261. gr., 487, 488.
262. gr., 601, 622, 623.
263. gr., 601, 602, 603, 604, 605, 624, 632, 634, 637.
271. gr., 656, 658.
272. gr., 231, 561, 656.
273. gr., 656, 658.
276. gr., 231, ö6l.
271. gr., 561.
283. gr., 487, 488, 490, áði.
285. gr., 24.
286. gr., 18.
292. gr., 499, 500, ö10.
nr. 3 12. april. Lög um skipti á dánarbúum og félass-
búum o. fl.
82. gr., 551.
83. gr., 117, 122, 124, 551, 604, 613, 626, 627.
85. gr., 551.
nr. 29 16. des. Lög um lögtak og fjárnám án undan-
farins dóms eða sáttar.
2. gr., 470.
3. gr., 440, 469.
8. gr., 440.
9. gr., 440.
11. gr., 440.
15. gr., 248, 249, 370.
XIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl
1887 nr. 19 4. nóv. Lög um aðför.
3. gr., 248, 250.
31. gr., 170.
1890 nr. 10 7. febr. Lög um vexti, 91, 93, 94, 96.
1905 nr. 44 10. nóv. Fátækralög, 76.
1. gr., 74.
4. gr., 77.
1907 nr. 24 16. nóv. Lög um varnir gegn útbreiðslu næmra
sjúkdóma.
2. gr., 101.
— nr. 39 16. nóv. Lög um skilorðsbundna hegningar-
dóma og hegningu barna og unglinga, 20, 21, 24, 230,
233, 261, 264, 340, 341, 347, 497, 510, 574, 578, 581, 582,
583, 584, 585, 586, 587, 588, 589, 607, 608, 637, 656.
— nr. 84 22. nóv. Lög um vatnsveitu fyrir Reykjavík.
3. gr., 173.
1909 nr. 44 30. júlí. Lög um aðflutningsbann á áfengi.
2. gr., 254.
1911 nr. 38 11. júlí. Lög um lækningaleyfi, 259.
1. gr., 253.
4. gr., 253.
6. gr., 253.
— nr. 53 11. júlí. Lög um verzlunarbækur.
10. gr., 458.
1913 nr. 30 20. okt. Lög um umboð þjóðjarða.
2. gr., 245.
3. gr., 245.
1914 nr. 56 30. nóv. Siglingalög.
3. kap., 426.
53. gr., 425.
236. gr., 180, 425, 517.
1915 nr. 28 3. nóv. Lög um kosningar til Alþingis, 273, 275,
271.
83. gr., 275.
— nr. 65 20. april. Reglugerð um niðurjöfnun og inn-
heimtu vatnsskatts í Reykjavikurkaupstað.
6. gr., 174.
1917 nr. öl 14. nóv. Lög um framkvæmd eignarnáms, 42.
2. gr., 41, 42.
6. gr., 39, 40, 41, 42.
1917
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XV
nr. 88 14. nóv. Lög um notkun bifreiða.
7. gr., 503.
1919 nr. 41 28. nóv. Lög um landamerki o. fl., 673.
1920
1921
IIl. kafli, 675, 676.
16. gr., 676.
17. gr., 676.
nr. 5 18. mai. Lög um bann gegn botnvörpuveiðum,
28, 30, 31, 108, 367, 409, 413, 463, 528, 535, 644.
1. gr., 415, 468, 530, 536.
2. gr., 410.
3. gr., 410, 415, 468, 530, 536.
4. gr., 25, 26, 29, 30, 33, 106, 107, 116, 364, 369, 643, 645.
5. gr., 468.
nr. 9 18. mai. Stjórnarskrá konungsríkisins Íslands.
23. gr., 333.
62. gr., 494.
64. gr., 333.
nr. 36 27 „júni. Lög um samvinnufélög.
38. gr., 348, 349, 350.
nr. 39 27. júni. Lög um stofnun og slit hjúskapar.
55. gr., 74.
37. gr., 74.
60. gr., 74.
75. gr., 74.
71. gr., TA.
nr. 46 27. júni. Lög um afstöðu foreldra til óskilget-
inna barna, 76.
8. gr., 37.
15. gr., 196, 222, 318.
26. gr., 74.
nr. 55 27. júní. Lög um skipulag kauptúna og sjávar-
Þorpa, 495, 496.
28. gr., 493, 494, 495.
nr. 77 27. júni. Lög um hlutafélög, 82, 609.
14. gr., 80.
30. gr., 606, 635.
53. gr., 607, 636.
54. gr., 607, 636.
57. gr., 607.
59. gr., 80.
XVI
1923
1924
1926
1928
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl.
nr. 50 20. júní. Lög um atkvæðagreiðslur utan kjör-
staða við albingiskosningar.
4. gr., 275.
10. gr., 275.
nr. 4 11 april. Lög um að miða við gullkrónur sektir
fyrir landhelgisbrot, 108, 468, 528, 530, 535, 536.
1. gr., 107, 116, 416.
nr. 36 4. júní. Lög um bæjargjöld í Reykjavík, 172, 173.
1. gr., 172, 176.
„ gr., 172, 173.
gr., 173.
gr., 176.
. gr., 173.
nr. 44 93. marz. Reglugerð um rekstur h/f „Útvarp“.
12. gr., 136.
nr. 46 15. júní. Lög um útsvör.
6. gr., 82.
8. gr., 89, 442.
nr. 56 15. júní. Lög um notkun bifreiða, 6ð.
nr. 12 31. maí. Sveitarstjórnarlög.
3. gr., 543.
4. gr., 543.
nr. 23 31. maí. Lög um breyting á lögum nr. 56 frá 15.
júni 1926 um notkun bifreiða, 60.
nr. 43 31. maí. Fátækralög.
1. gr., 74.
4. gr., 74.
19. gr., 74.
52. gr., 388, 390.
65. gr., 385.
nr. 4 1. febr. Reglugerð um skoðun bifreiða, 60.
1. gr., 60.
nr. 5 1. febr. Erindisbréf um skoðunarmenn bifreiða,
53, 60, 61, 67.
5. gr., 66.
9. gr., 53, 62.
nr. 8 15. apríl. Lög um einkasölu á útfluttri síld, 125, 126.
1. gr., 125.
5. gr., 126.
nr. 23 7. maí. Lög um nauðungaruppboð á fasteignum
og skipum, 243, 244, 245, 246.
ti
1928
1929
1930
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XVII
nr. 41 31. marz. Lögreglusamþykkt fyrir Vestmanna-
eyjar, 476.
48. gr., 478.
49. gr., 478, 479.
nr. 51 7. maí. Lög um nokkrar breytingar til bráða-
birgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana, 19,
22, 23, 231, 647.
1. gr., 20.
6. gr., 19, 24, 217, 232, 523.
7. gr., 24, 230, 233.
8. gr., 220, 230, 233.
10. gr., 646, 648, 650.
17. gr., 218.
nr. 69 7. maí. Lög um einkasölu á áfengi, 150, 155, 157.
nr. 25 14. júni. Lög um gjaldþrotaskipti, 609.
1. gr., 606, 635.
7. gr., 549, 550, 561, 553.
8. gr., 550, 607, 636, 637.
28. gr., 605.
nr. 40 14. júní. Lög um stjórn póstmála og símamála.
7. gr., 309.
nr. 44 14. júní. Lög um breyting á lögum nr. 8, 15. april
1928, um einkasölu á síld, 126, 127.
nr. 61 14. júní. Lög um einkasölu á útfluttri síld, 126.
1. gr., 128.
nr. 70 19. júli. Reglugerð um skoðun á sild og ýmsar
framkvæmdir Síldareinkasölu Íslands.
12. gr., 123.
nr. 82 24. sept. Lögreglusamþykkt fyrir Siglufjarðar-
kaupstað, 579.
1. gr., 567, 568, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 576, 585, 588.
95. gr., 585, 588.
nr. 2 7. jan. Lögreglusamþykkt fyrir Reykjavik, 266,
435, 523.
7. gr., 648.
9. gr., 648.
15. gr., 231, 436.
32. gr., 265, 266.
46. gr., 524.
96. gr., 265, 266, 436, 524.
64 19. maí. Áfengislög, 150, 153, 155, 560.
XVIII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl.
1931
1932
1933
2. gr., 254.
6. gr., 12.
21. gr., 152, 157, 158.
nr. 69 8. sept. Lög um stækkun lögsagnarumdæmis
Reykjavíkur, 495.
nr. 70 8. sept. Lög um notkun bifreiða, 4, 266, 303, 476,
523.
5. gr., 5, 264, 266, 282, 301, 303, 478.
6. gr., 478, 479, 524.
14. gr., 264, 266, 282, 301, 303, 524.
15. gr., 478.
17. gr., 672.
nr. 84 9. des. Bráðabirgðalög um skiptameðferð á búi
Síldareinkasölu Íslands, 125.
nr. 95 (314, ?30). Reglugerð um sölu áfengis til lækn-
inga, 150, 153, 155, 156, 157, 158.
2. gr., 151, 152, 153, 156.
nr. 47 23. júní. Lög um lækningaleyfi, um réttindi og
skyldur lækna og annarra, er lækningaleyfi hafa, og
um skottulækningar, 254, 256, 259, 336, 338, 340, 342.
15. gr., 254, 260, 337, 339, 347.
16. gr., 337, 339, 347.
18. gr., 254, 260, 340, 347.
22. gr., 253, 254, 259.
nr. 57 19. júní. Lög um breyting á lögum nr. 51 7. maí
1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegn-
ingarlöggjöfinni og viðauka við hana. 340, 576.
nr. 73 19. júní. Lög um bann við okri, dráttarvexti o.
fl., 94, 95.
6. gr., 96.
nr. 77 19. júní. Fjárlög fyrir árið 1934.
22. gr., 1. tl., 310.
nr. 84 19. júni. Lög um varnir gegn óréttmætum verzl-
unarháttum, 268, 269, 271, 272, 393.
1. gr., 391, 394, 395, 396.
2. gr., 391.
il. gr., 268, 269, 270, 271, 272.
16. gr., 269, 273.
nr. 119 23. marz. Bréf Atvinnu- og samgöngumálaráðu-
neytisins til sýslumannsins í Árnessýslu, um fátækra-
1934
1935
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XIK
flutning sextugs styrkþega og um endurgreiðslu styrks
veittan honum, 384.
nr. 17 31. jan. Auglýsing um breyting á erindisbréfi
um skoðunarmenn bifreiða frá 1. febrúar 1928, 67.
nr. 18 25. jan. Lög um kosningar til Alþingis, 273, 275,
278.
2. gr., 277.
150. gr., 278, 279.
nr. 49 10. sept. Bráðabirgðalög um meðferð og sölu
mjólkur og rjóma o. fl. Ákvæði um stundarsakir, 332,
333, 334, 335.
nr. 33 9. jan. Áfengislög, 4, 14, 84, 136, 266, 303, 325,
327, 439, 476, 539, 561, 564, 640, 647.
3. gr., 437.
6. gr., 16, 642.
10. gr., 254.
14. gr., 641.
15. gr., 83, 133, 138, 139, 331, 538, 540, 562, 565, 651.
16. gr., 642.
18. gr., 648, 650.
21. gr., 5, 264, 266, 282, 283, 284, 301, 302, 303, 478.
27. gr., 439.
30. gr., 12, 16, 642.
33. gr., 83, 133, 138, 139, 331, 538, 540, 560, 562, 565, 651.
36. gr., 642.
38. gr., 648, 650.
39. gr., 5, 264, 266, 282, 284, 301, 303.
nr. 38 16. april. Reglugerð um sölu áfengis til lækn-
inga, 153.
nr. 39 28. jan. Lög um breyting á lögum nr. 46 27. júní
1921, um afstöðu foreldra til óskilagetinna barna, 74, 75.
nr. 112 18. mai. Lög um hæstarétt.
26. gr., 440.
38. gr., 2, 70, 247, 371, 416, 422, 455, 547.
nr. 135 31. des. Framfærslulög, 73, 383.
1. gr., 74.
4. gr., 74.
5. gr., 74.
26. gr., 74.
48. gr., 170.
XX
1936
Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl.
61. gr., 76.
62. gr., 73, 74, 75, 71.
nr. 35 1. febr. Lög um viðauka við lög nr. 78, 19. júní
1933, um Kreppulánasjóð, 544.
nr. 85 23. júni. Lög um meðferð einkamála í héraði,
400.
XV. kafli, 659, 660.
5. gr., 228, 229.
9. gr., 400.
81. gr., 228.
113. gr., 93, 174, 653, 660.
137. gr., 186.
145. gr., 601, 663.
147. gr., 661, 603.
149. gr., 661.
151. gr., 661.
165. gr., 456.
166. gr., 318, 319, 417, 426, 427.
197. gr. 440.
199. gr., 227, 397.
213. gr., 196, 222, 318, 319.
214. gr., 38.
221. gr., 676.
222. gr., 228, 400.
224. gr., 228.
HI. Efnisskrá.
A. Atriðisorð efnisskrár.
Ábyrgð.
Aðför. Sjá fjárnám, lögtak.
Aðgerðaleysisverkanir. Sbr.
viðskiptatilkynningar.
Aðild. Sbr. meðalganga.
Aðildareiður. Sjá Þbarnsfað-
ernismál, eiður.
Áfengislagabrot. Sbr. bif-
reiðar, blóðrannsókn,
itrekun, Mkur, mat og
skoðun, refsingar, sönnun,
vitni.
Áfrýjun.
Áfrýjunarleyfi.
Ágreiningsatkvæði.
Ákvæðisvinna.
Aldur.
Álitsgerðir. Sjá blóðrann-
sókn, læknar, lækningar,
mat og skoðun.
Almenn lögreglumál. Sjá
opinber mál.
Alþingiskosningar.
Analogia. Sjá lög, lögskýr-
ing.
Ásetningur. Sjá saknæmi,
sönnun.
Atvinnufrelsi.
Atvinnuréttindi.
Auglýsingar.
Áverki. Sjá lHíkamsáverkar.
Barnaverndarnefnd.
Barnsfaðernismál.
Betrunarhúsvinna. Sjá refs-
ingar.
Bifreiðaeftirlitsmenn. Sbr.
mat og skoðun.
Bifreiðar. Bifreiðalöggjöf.
Björgun.
Blóðrannsókn.
Blöð, Blaðamennska.
Botnvörpuveiðabrot. Sbr.
itrekun, játning, líkur, mat
og skoðun, refsingar,
sönnun, varnarþing, vitni.
Bráðabirgðalög.
Brenna. Sbr. vátrygging.
Brunatrygging. Sjá vátrvgg-
ing.
Dagblöð.
Dómar. Sbr. Dómarar, endur-
upptaka, frávísun, heim-
vísun, opinber mál, réttar-
far, úrskurðir, útivist að-
ilja.
Dómarar. Sbr. barnsfaðern-
XXII
ismál, embættis- og sýslun-
armenn, opinber mál, rétt-
arfar.
Dómstólar.
Efnarannsóknarstofa rikis-
ins. Sjá mat og skoðun.
Efndabætur. Sjá vinnur
samningar.
Eftirgrennslan brota. Sbr.
botnvörpuveiðabrot, mat
og skoðun, opinber mál,
sönnun, vitni.
Eiður.
Eignarnám. Sjá eignarréttur.
Eignarréttur.
Eignaupptaka. Sjá refsingar.
Einfalt fangelsi. Sjá refsing-
ar.
Einkasölur. Sjá Síldareinka-
sala Íslands.
Eitur.
Embættis- og sýslunarmenn.
Sbr. dómarar, málflutn-
ingmenn, mat og skoðun.
Embættistakmörk yfirvalda.
Embættisvottorð.
Endurgreiðsla.
Endurskoðun.
endur.
Endurupptaka.
Endurskoð-
Fals. Sjá skjalafals.
Fangelsi. Sjá refsingar.
Fáráðlingsháttur. Sjá sak-
hæfi.
Fasteignagjald. Sjá endur-
greiðsla.
Fasteignamál. Sjá eignarrétt-
ur, fasteignir, landamerki,
Efnisskrá.
umferðarkvaðir, veiðirétt-
indi, vettvangsmál.
Fasteignir.
Fátækrastyrkur. Sjá sveitar-
stjórn.
Félög, Félagsskapur. Sbr.
hlutafélög, samvinnufélög.
Fiskveiðalög. Sjá botn-
vörpuveiðabrot.
Fjárnám.
Fjárræði. Sjá lögræði.
Fjársvik. Sjá gjaldþrota-
skipti, sviksamlegt at-
hæfi, 'vátryggingarsvik.
Fógetagerðir. Sjá fjárnám,
lögtak.
Foreldrar og börn. Sjá
barnsfaðernismál, meðlas,
sveitarstjórn.
Forsendur. Sjá endur-
greiðsla, kaup og sala,
samningar, sönnun, vinnu-
samningar.
Fóstureyðing.
Framfæri. Sjá meðlag, sveit-
arstjórn.
Framfærslulög. Sjá sveitar-
stjórn.
Frávisun.
Frestir.
Fyrirvari. Sjá aðgerðaleys-
isverkanir, viðskiptatil-
kynningar.
Fyrning refsikröfu.
Gagnsakir. Sjá málasam-
steypa.
Gáleysi.
Gerðardómur.
Gestaréttur.
Gjafsókn, gjafvörn.
Efnisskrá. XKNI
Gjalddagi. Lán.
Gjaldþrotaskipti. Leit. Sjá — eftirgrennslan
Greiðsla. brota.
Gæzluvarðhald. Líkamsáverkar.
Líkur.
Haldsréttur. Lóðir. Sjá umferðarkvaðir.
Heilbrigðismál. Sjá læknar, Lvfsalar.
lækningar, sóttvarnir. Loforð. Sjá — samningar,
Heimilisfang. vinnusamningar.
Heimvísun. Læknar, lækningar.
Hvlming. Lög, lögskýring.
Hjónaband. Lögheimili. Sjá heimilisfang.
Hlutafélög. Lögnám. Sjá eignarnám.
Hlutaréttindi. Sjá eignarrétt-
ur, fasteignir, haldsréttur,
sjóveð, veiðiréttindi.
Hlutdeild.
Húsaskattur. Sjá
greiðsla.
Húsleit. Sjá eftirgrennslan
brota.
endur-
Iðgjöld.
Íkveikja. Sjá brenna.
Innheimtulaun.
Ítrekun.
Játning og skýrslur aðilja.
Kaup og sala.
Kosningar. Kosningarréttur.
Sjá alþingiskosningar.
Kreppuskil.
Kvaðir. Sjá umferðarkvaðir.
Kynferðisbrot.
Kærur til æðra dómsg
Landamerkjamál.
Landhelgi. Sjá botnvörpu-
veiðabrot.
Lögregla. Sjá ennfremur
valdstjórn og allsherjar-
regla.
Lögreglusamþykktir.
Lögræði.
Lögtak.
Málasamsteypa. Sbr. meðal-
ganga.
Málflutningslaun.
Máiflutningsmenn.
Málshöfðun.
Málskostnaður. Sbr. ómaks-
bætur.
Manndráp.
Málsbætur.
Mat og skoðun. Sbr. sönn-
un, vitni.
Meðalganga.
Misþyrming. Sjá ofbeldi,
valdstjórn og allsherjarregia.
Meðlag. Sjá sveitarstjórn.
Meinyrði. Sjá ósæmilegur
ritháttur, ærumeiðingar.
Merkjadómur. Sbr. landa-
merkjamál, vettvangsmál.
Mjólkurlöggjöf.
XKIV
Nábýli. Sjá umferðarkvaðir.
Nauðung. Sjá valdstjórn og
allsherjarregla.
Njósnir. Sjá botnvörpuveiða-
brot.
Ofbeldi. Sjá líkamsáverkar,
valdstjórn og allsherjar-
regla.
Okur.
Ólögmæt meðferð á annarra
fé.
Ómaksbætur.
kostnaður.
Ómerking.
Opinber mál. Sbr. eftir-
grennslan brota, játning,
líkur, málasamsteypa,
málshöfðun, mat og skoð-
un, ómerking, refsingar,
skaðabætur, sönnun vitni.
Sbr. máls-
Opinberir starfsmenn. Sjá
embættis- og sýslunar-
menn.
Ósæmilegur ritháttur.
Prentfrelsi. Prentfrelsislög.
Refsingar.
Reklamation.
leysisverkanir,
tilkynningar.
Réttarfar. Sbr. aðild, áfrýj-
Sjá aðgerða-
viðskipta-
un, barnsfaðernismál,
dómar, dómarar, eiður,
endurupptaka, frávisun,
frestir, gagnsakir, heimvis-
un, játning, líkur, mála-
samsteypa, málshöfðun,
málskostnaður, mat og
Efnisskrá.
skoðun, sáttir, skjöl, stefnur,
sönnun, Úrskurðir, varn-
arþing, vettvangsmál,
vitni.
Réttarfarssektir.
Sakamál. Sjá dómar, eftir-
grennslan brota, játning,
líkur, málskostnaður, op-
inber mál, refsingar,
sönnun, sakhæfi, saknæmi.
Sakhæfi.
Saknæii.
Samningar. Sbr. kaup og
sala, skaðabætur, skuldir,
vinnusamningar.
Samvinnufélög.
Samþykki.
Sáttir.
Sektir. Sjá refsingar.
Sératkvæði. Sjá ásreinings-
atkvæði.
Siðferðisbrot. Sjá kynferðis-
brot.
Siglingar. Sjá björgun, botn-
vörpuveiðabrot, sjódómur,
sjó- og verzlunardómur,
sjóveð.
Sildareinkasala Íslands.
Símar.
Sjódómur, sjódómsmál.
Sjó- og verzlunardómur.
Sjóveð.
Skaðabætur.
Skattar og gjöld.
Skilorðsbundnir dómar. Sjá
dómar.
Skip. Sjá björgun,
vörpuveiðar, sjóveð.
Skipti. Skiptamál. Sjá gjald-
þrotaskipti.
botn-
Efnisskrá. XXV
Skipulag kauptúna og sjáv-
arþorpa. Sjá eignarréttur.
Skjalafals.
Skjöl.
Skottulækningar. Sjá lækn-
ar, lækningar.
Skuldir, Skuldamál. Sjá á-
byrgð, endurgreiðsla,
kaup og sala, samningar,
skaðabætur, sönnun,
vinnusamningar.
Smáskammtalækningar. Sjá
læknar, lækningar.
Sóttvarnir.
Stefnur. Sjá málshöfðun.
Stjórnarskráin.
Sveitarstjórn.
Svik, sviksamlegt athæfi. Sjá
einnig gjaldþrotaskipti,
vátryggingarsvik.
Sönnun. Sönnunarbyrði.
Sbr. eftirgrennslan brota,
játning, líkur, mat og
skoðun, vitni.
Tilraun.
Togaranjósnir. Sjá botn-
vörpuveiðabrot.
Umboð, Umboðsmennska.
Umferðarkvaðir.
Uppboð.
Upptaka eigna. Sjá refsingar.
Úrskurðir.
Útivist aðilja.
Útsvör. Sjá skattar og gjöld.
Valdstjórn og allsherjarregla.
Vanefndir. Sjá samningar,
vinnusamningar.
Varnarþing.
Vatnsskattur. Sjá endur-
greiðsla.
Vátrygging.
Vátryggingarsvik.
Veð. Sjá sjóveð.
Veðskuldabréf. Sjá fjárnám.
Veiðiréttindi.
Venja.
Verksamningar. Sbr. ákvæð-
isvinna.
Verzlunarhættir.
Verzlunarskuldir. Sjá skuld-
ir, skuldamál.
Vettvangsmál.
Vextir.
Viðskiptatilkynningar. Sjá
einnig aðgerðaleysisverk-
anir
Viðtökudráttur.
Vinnusamningar.
Vitni.
Víxlar.
Yfirvöld. Sjá dómar, dóm-
stólar, embættistakmörk
yfirvalda.
Þingsafglöpun. Sjá ómerk-
ing, opinber mál.
Þjófnaður.
Þjófneyzla. Sjá hylming.
Ærumeiðingar.
Ölvun.
XKVI Efnisskrá.
B. Efnisskrá.
Ábyrgð.
a) Sjálfskuldarábyrgð.
Nokkrir menn gerðu í samlagi út skip til fiskjar utan
heimilis þess. Veiðarfæri og aðrar skipsnauð-
synjar voru teknar út í verzlunarfyrirtæki (V)
á útgerðarstaðnum. Af hendi V var krafizt sjó-
veðs í skipinu fyrir úttektinni og auk þess sam-
eiginlegrar (solidariskrar) ábyrgðar á hendur
samlagsmönnunum. Dæmt, að ef fyrirsvarsmað-
ur V synjaði þess með eiði, að framkvæmdar-
stjóri samlagsmanna hefði samið við hann um
úttektina, þá skyldi V hafa sjóveð í skipinu og
samlagsmenn vera sýknir af kröfum V, en féll-
ist fýrirsvarsmaður V á eiðnum, þá skyldi eig-
andi skipsins vera laus mála, en hinir stefndu
samlagsmenn greiða sameiginlega (in solidum)
úttektina. Sú varnarástæða samlagsmanna, að
þeir ættu einungis að svara til úttektarinnar pro
rata eftir þriðja kapitula siglingalaganna, talin
veigalaus ........000000 000. enn. 421
Vátryggingarfélag tekst á hendur gagnvart bjarganda
erlends skips ábyrgð á hverri þeirri fjárhæð,
sem ákveðin yrði með fullnaðardómi fyrir björg-
RA. 0 02 svá sá 6 á a 8 sr 449
Hreppurinn A tók lán hjá sparisjóði nokkrum (S).
Áður lánið væri að fullu greitt, var Á skipt í tvö
hreppsfélög, A, og B, og ákvað atvinnu- og sam-
göngumálaráðuneytið samkvæmt 3. sbr. 4. gr.
laga nr. 12 frá 1927, að A, skyldi svara til %
hluta af skuldum þeim, sem á A höfðu hvilt, en
B til % hluta. S talinn þrátt fyrir þetta geta geng-
ið að A, fyrir allri skuldinni, með þvi að á-
kvörðun ráðuneytisins um skiptingu skulda A á
hendur A; og B gilti einungis í lögskiptum hinna
nýju hreppa sin á milli og grundvallarreglur ís-
lenzkra laga leiddu til þess, að hin nýju hrepps-
félög bæru, hvort fyrir sig, ábyrgð á skuldum
hins forna hrepps sem eigin skuldum ........ b4i
Efnisskrá. KKVII
b) Ábyrgð á athöfnum starfsmanna.
Ríkissjóður sýknaður af kröfu Á um skaðabætur fyrir
að ráðherra hafði tekið af honum póstafgreiðslu-
starfsemi, sem hann hafði haft með höndum um
allmörg ár. Ráðherra talinn hafa haft heimild í
7. gr. laga nr. 40 frá 1929 til að segja A upp
starfinu, enda yrðu aðgerðir Alþingis og rikis-
stjórnar gagnvart A ekki skildar þannig, að ríkið
hefði bundizt skyldu til að láta A hafa lengur á
hendi póstafgreiðsluna en lög stóðu til á hverj-
um tima .......200000000 nn 308
A höfðaði mál á hendur skilanefnd Síldareinkasölu
Íslands (E) til greiðslu verkunarlauna fyrir sild.
E höfðaði gagnsök til bóta fyrir að sildin hefði
reynzt spillt, er selja átti hana í Hamborg. A var
sýknaður af gagnkröfunni, með því að umboðs-
maður E, sem tók við sildinni úr höndum A,
hafði metið hana góða og óspillta .......... 117
Konan A, sem B hafði ráðið til að stjórna hringsaum
á hraðsaumastofu sinni, fór úr þeirri vist, áður
samningstíminn væri útrunninn. Hún krafði B
um fébætur og bar það fyrir m. a., að klæðskeri
sá, er veitti forstöðu hraðsaumastofunni, hefði
rekið hana. Ekki talið sannað, að klæðskerinn
hefði framkvæmt slíkan brottrekstur né að hann
hefði haft heimild til þess af hendi A ........ 350
c) Ábyrgð á tækjum.
Gufusuðupottur í verksmiðju hlutafélagsins A sprakk.
Þeyttist innihald pottsins út um starfhýsið og
brenndi tvo starfsmenn verksmiðjunnar. Á sótti
hlutafélagið B, sem framkvæmt hafði viðgerð á
pottinum, áður en slysið varð, til bóta, en B var
sýknað sökum óverjandi atferlis fyrirsvarsmanns
A um meðferð pottsins ...........0000.00..... 288
Eigandi bifreiðar dæmdur samkvæmt bifreiðalögun-
um til að greiða skaðabætur telpu, sem varð
fyrir bifreiðinni, og hlaut af heilsuspjöll. Bif-
reiðarstjórinn átti aðalsökina á slysinu ...... 303
Aðför. Sjá fjárnám, lögtak.
KXKVII Efnisskrá.
Aðgerðaleysisverkanir. Sbr. viðskiptatilkynningar.
A, sem ráðinn var 1. febrúar 1928 skoðunarmaður
bifreiða og prófdómari við próf bifreiðastjóra
samkvæmt erindisbréfi nr. 5 1. febrúar 1928,
voru þegar frá öndverðu ekki greidd starfalaun
þau, er getur í erindisbréfi þessu, heldur til að
byrja með 500 króna mánaðarlaun. Fyrir árið
1929 fékk hann nokkra uppbót samkvæmt beiðni
sinni. Í bréfi 13. april 1932 tjáði ráðuneyti það,
er í hlut átti, honum, að það teldi honum full-
greitt með 500 króna mánaðarlaunum, án þess
að séð verði, að hann hafi hreyft mótmælum
gegn þvi. Í ársbyrjun 1934 fékkst af honum já-
yrði fyrir því, að mánaðarlaun hans væru færð
niður í kr. 462.50 og í ársbyrjun 1935 voru launin
lækkuð á ný, og endurgalt hann þá fjárhæð
nokkra, er honum var talin ofgreidd. Eftir að
hafa látið af starfa sínum á árinu 1935 krafðist
A tæpra 39 þúsund króna, sem hann taldi sér
vangoldnar á árunum 1928—1935. Talið, að A
með greindri framkomu sinni hefði firri sig
rétti til slíkrar greiðslu .................000..
A réð B til starfa í búð sinni um þriggja mánaða
skeið gegn föstu mánaðarkaupi. Nokkrum dögum
eftir að B tók við starfanum, veiktist hann af
kíghósta og lá um hálfan mánuð. Eftir að hann
hafði verið veikur í viku, sleit Á ráðningarsamn-
ingnum. Þótt B tæki, eftir að hann kom á fætur,
við kaupi fyrir þá daga, er hann hafði unnið A,
þá þótti hann ekki, eins og á stóð, þar með hafa
veitt A ástæðu til að ætla, að hann afsalaði sér
þeim rétti til bóta vegna samningsslitanna, sem
hann kynni að eiga á hendur A ............
Aðild. Sbr. meðalganga.
a) Einkamál.
A höfðaði mál á hendur B til viðurkenningar á eignar-
rétti sínum að húsi, sem B hafði umráð yfir. A
tilkynnti bankaútibúi, sem B hafði veitt veðrétt
í húsinu, málshöfðunina. Bankaútibúið lét mæta
í málinu og tók til varnar gegn kröfum A, án
Efnisskrá. KXIX
þess að aðild þess væri mótmælt. Taldi héraðs-
dómarinn þess vegna, að bankaútibúið hefði með
samþykki hinna aðiljanna gerzt sakmiðill, og
lagði hann dóm á kröfur þess. Héraðsdómarinn
tók kröfur A í málinu til greina um eignarrétt
að húsinu og felldi úr gildi veðrétt bankaútibús-
ins. B skaut málinu til hæstaréttar, sem sýknaði
hann af kröfum A, en niðurstaða héraðsdómsins,
að því er bankaútibúið varðaði, stóð samt óhögg-
uð, með því að dóminum var ekki áfrýjað af
þöss Héfiði . 0 0 0. 0 0 44
A lét gera 1il tryggingar kröfu sinni á hendur B
fjárnám í bifreið, sem B hafði verið lögð sem
fátækrastyrkur. Sveitarstjórn sú, sem í hlut átti,
áfrýjaði fjárnámsgerðinni til ónýtingar og stefndi
bæði Á. Of B nasismi 4 169
B framseldi A rétt sinn á hendur vátryggingarfélagi
(V) til greiðslu vátryggingarfjár brunninna hús-
gagna og lyfjavara. V andæfði aðild A á þeim
grundvelli, að sér væri samkvæmt vátryggingar-
skilmálunum óskylt að sæta málssókn af hendi
annarra en B vegna vátryggingar þessarar.
Þessi varnarástæða stóðst ekki, með því að V
hafði viðurkennt aðild A með því að ganga til
samninga við hann um brunabæturnar ...... 200
A höfðaði mál gegn vátryggingarfélagi (V) til greiðslu
vátryggingarfjár fyrir brunna muni. GC, sem taldi
sér nokkurn hluta vátryggingarfjárins, gekk inn
í málið og krafðist dóms fyrir þessum hluta vá-
tryggingarfjárins sér til handa .............. 200
A átti veðskuldabréf, tryggt með 2. veðrétti í sumar-
bústað, sem byggður var á landi þjóðjarðar
einnar. Hafði eigandi sumarbústaðarins tekið
á leigu einnar dagsláttu land undir hann, og
skyldi sá leigumáli standa, meðan landseti sá,
sem lóðina leigði, sæti þjóðjörðina. Lagði sýslu-
maður samþykki sitt á ráðstöfun þessa. B gerði
fjárnám í sumarbústaðnum og auglýsti hann til
nauðungaruppboðs. A mætti á uppboðinu og mót-
mælti því, sökum þess að það hefði ekki verið
auglýst samkvæmt ákvæðum laga nr. 23 frá 1928 243
XXKK Efnisskrá.
Í máli á hendur eiganda bifreiðar til greiðslu fébóta
vegna líkamsmeiðinga, sem hlutust af ógætileg-
um akstri Þifreiðarstjórans, var vátryggingar-
félagi því, sem í hlut átti, stefnt til að gæta réttar
SÍS 030 vg 600 a a ja ti Pl á í áð á ia ör E aði Í eð Bað að tn si
Eigendur skipsins A höfðuðu mál gegn eigendum
skipsins B til launa fyrir björgun þess. Eigendur
skipsins C, sem veitt hafði að björguninni,
gengu inn Í málið og kröfðust einnig bjarg-
launa sér til handa ........0000.0000 0000...
Elliheimili í sveitinni R, þar sem tvö gamalmenni
dvöldust, er sveitföst voru í sveitinni Í, talið geta
beint dómsmáli á hendur Í til greiðslu fúlgu
gamalmennanna, án tillits til þess, hvernig hátt-
að væri lögskiptum R og Í útaf gamalmennunum
Hjón sótt sameiginlega í lögtaksmáli til greiðslu út-
SVAFS .....0.0.nss err
Skip rakst á bryggju í kaupstaðnum S og olli spjöll-
um á henni. Hafnarnefnd í S höfðaði mál gegn
eiganda skipsins og vátryggingarfélagi því, sem
hafði skipið í vátryggingu, til fébóta fyrir
SPJÓLM 2 100 a 0 6 ii 5 #25 nm á 8 SR ER BR RS I ii á
Í frumvarpi til úthlutunargerðar í þrotabúi var kostn-
aður við endurskoðun á bókhaldi þrotamanns
samkvæmt 7. gr. laga nr. 25 frá 1929 talinn til
skiptakostnaðar og þannig forgangskrafa. Banka-
útibú, sem fengið hafði ýmsar af fasteignum
þrotamanns útlagðar sem ófullnægður veðhafi,
mótmælti því, að endurskoðunarkostnaðurinn
yrði greiddur úr búinu og að sér yrði gert að
greiða hluta þess kostnaðar af verðmæti hinna
útlögðu eigna. Stjórnarráðið hinsvegar, sem gert
var aðvart um mótmælin, gerðist aðili að mál-
inu og krafðist þess, að endurskoðunarkostn-
aðurinn yrði greiddur úr búinu á þann hátt,
sem gert var ráð fyrir í úthlutunargerðinni ..
Maður, sem lenti í bílslysi og hlaut af heilsuspjöll,
tók út stefnu í skaðabótamáli á hendur bílstjór-
anum, en áður málið yrði þingfest lézt máls-
höfðandinn. Kona hans, sem sat í óskiptu búi á-
samt tveimur börnum þeirra, hélt málinu áfram
303
358
440
471
549
667
Efnisskrá. XXKI
Í máli á hendur bilstjóra til greiðslu fébóta vegna
meiðsla, sem hlutust af ógætilegum akstri hans,
var vátryggingarfélagi því, sem í hlut átti, stefnt
til að gæta réttar síns, en engar kröfur voru
gerðar á hendur því, og ekki bar það fram nein-
ar kröfur af sinni hálfu, en lýsti hinsvegar yfir
því, að það teldi sér ekki skylt að svara fé-
bótum útaf slysinu .......0.0.20000 0000... 667
A, sem átti jörð við Borgarfjörð (Hvítá), höfðaði
mál gegn B til þess að fá honum (B), sem átti
landspildu fyrir austan jörð A, dæmt óheimilt
að veiða í netlögum fram undan landspildunni
og jörðinni, en til vara vestan línu, sem hugsuð
væri dregin í framhaldi af landamerkjalinunni
milli greindra fasteigna á landi .............. 673
Ríkissjóður sóttur til ábyrgðar fyrir aðgerðir starfs-
manna ríkisins ................ 51, 308, 321, 332
b) Opinber mdl.
A, sem dæmdur hafði verið af héraðsdómara til
refsivistar, var látinn fara að taka út refsing-
inguna, án þess að dómsmálaráðuneytið hefði
tekið afstöðu til, hvort dóminum skyldi áfrýj-
að, og hafði hann tekið út nokkurn hluta refs-
ingarinnar, þegar ráðuneytið fékk vitneskju um
þetta. Lét ráðuneytið hann þá hætta refsivistinni
að sinni og áfrýjaði máli hans. Með því að á-
kvörðunin um framkvæmd refsidómsins hafði
verið tekin af mönnum, sem ekki voru til þess
bærir, þá þóttu mistök þessi ekki standa fyrir
þvi, að málið væri dæmt að efni til í hæstarétti 484
Héraðsdómari höfðar mál gegn manneskjum nokkr-
um fyrir brot gegn 202. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga, enda þótt ríkisvaldið ætti ekki sókn
á brotum, er hegningarlagaákvæði þetta tekur til 566
Aðildareiður. Sjá barnsfaðernismál, eiður.
KKKII Efnisskrá.
Áfengislagabrot. Sbr. bifreiðar, blóðrannsókn,
itrekun, líkur, mat og skoðun, refsingar,
sönnun, vitni.
Bifreiðarstjóri dæmdur til sektargreiðslu og æfilangs
missis ökuskirteinis fyrir að aka bifreið í ölv-
unarástandi ..........20..0..0.esnn rn
A bruggaði áfengi síðast á árinu 1934 og fyrst á ár-
inu 1935. Sagt, að brot hans varðaði við 6. gr.
áfengislaga nr. 64 frá 1930, en refsing hans var
ákveðin með skírskotun til 30. gr. núgildandi
áfengislaga nr. 33 frá 1936, sem leiða til mildari
niðurstöður a 5 ar á 8 á 3 06 0 sr
B bruggaði áfengi í ársbyrjun 1932, en málshöfðun út
af brotinu var tilkynnt honum af héraðsdómar-
anum þann 26. sept. 1935. Sök hans talin fyrnd
eftir. analogiu 67. gr. hegningarlaganna. Brugg-
un, sem C var sóttur til saka fyrir, var drýgð
fyrir sumarmál 1933. Málshöfðun var honum til-
kynnt þann 19. nóv. 1935. Sökin fyrnd samkvæmt
lögjöfnun frá 67. gr. hegningarlaganna ........
Með því að ekkert var upplýst um áfengismagn lagar,
sem A hafði bruggað og neytt sjálfur, þá þótti
bera að sýkna hann af kæru um áfengisbruggun.
Það ekki talið geta raskað þessari niðurstöðu,
þótt A, sem virtist vera fáráðlingur, hefði orðið
ölvaður við neyzlu vökva þessa ..............
Maður dæmdur til refsingar fyrir itrekaða sölu á-
fengi siss
Með játningu A, sem var afgreiðslumaður á bifreiða-
stöð, var sannað, að hann hafði selt manni, sem
hringdi á stöðina og falaði vínanda, eina flösku
af áfengi. Var A dæmdur til refsingar eftir 15.
sbr. 33. gr. laga nr. 33 frá 1935. Hinsvegar báru
nokkur vitni, að þau hefðu, hvert í sínu lagi,
falað og keypt áfengi hjá Á, og eitt vitni kvaðst
hafa farið nokkrum sinnum með áfengi fyrir
hann til kaupenda þess. Auk þess var af hendi
lögreglunnar hlustað á símtöl við hann, þar sem
hann var talinn hafa lofað að senda áfengi til
manna. Þessir vitnaframburðir taldir veita líkur
fyrir frekari áfengissölu af hendi A en hann
li
11
17
82
Efnisskrá. XKXIII
hafði gengizt við, en þó ekki gegn eindreginni
neitun hans nægilega sterk sönnun til refsidóms
Bifreiðarstjóri nokkur var saksóttur fyrir áfengissölu.
Trúnaðarmenn lögreglunnar, sem hlustuðu á sím-
| töl hans, þóttust hafa heyrt hann lofa að selja
mönnum áfengi. Eitt vitni kvaðst hafa keypt af
honum áfengi, en skýrsla þess var mjög gölluð.
B var sýknaður ........200000..0 000...
| Lyfsali seldi hverjum sem hafa vildi á 125—-500 gr.
| glösum anisbrjóstsaft, ca. 32% að áfengisstyrk-
leik, chinabrjóstsaft með ca. 30% af áfengi og
kaneldropa með ca. 83% áfengis eftir rúmmáli.
Talið, að áfengisblöndur þessar féllu undir á-
kvæði 2. tl. 2. gr. reglugerðar nr. 95 frá 1931 og
ákærða hefði verið heimilt að láta þær af hendi
án áfenislyfseðils 2 52 ia 500 sið 2 aa 0 a
Maður og kona talin samkvæmt vitnaskýrslum sönn
um sölu áfengis og dæmd til refsingar eftir 15.
gr. sbr. 33. gr. laga nr. 33 frá 1935. Á góða með-
| ferð málsins þótti það bresta, að forstöðumaður
| áfengisverzlunar ríkisins, sem gefið hafði vitna-
skýrslu í málinu, hafði ekki verið látinn stað-
festa hana, enda þótt annað hinna ákærðu vildi
ekki kannast við, að skýrslan væri fyllilega rétt
Í fórum þjónustustúlku á norsku farþegaskipi fannst
vín, tóbak, silfur- og plettmunir, sem tollgæzlu-
mönnum hafði ekki verið gerð grein fyrir. Gekkst
stúlkan við að vera eigandi vinsins og tóbaksins,
en sagðist hinsvegar úr ábyrgð á silfur- og plett-
mununum. Skipstjórinn ekki talinn refsiábyrgur
fyrir innflutningi þessum, með þvi að ekkert
benti til þess, að hann væri samsekur um hann
eða hefði sýnt vanrækslu um eftirlit á skipinu,
og með því ennfremur að 6. mgr. 3. gr. áfengis-
laga nr. 33 frá 1935 varð ekki álitin taka til til-
viks þessa, þar sem uppvíst var um mann þann,
sem, brotið. drýgði, sossa sana
Maður dæmdur til refsingar fyrir itrekaða sölu á-
fengis í atvinnuskyni ......0..00000.0.0.0.0.........
Maður dæmdur til refsingar fyrir að selja áfengis-
sala áfengi .........000.0eeese. sann
132
132
150
325
437
537
XKKIV Efnisskrá.
Maður dæmdur til refsingar fyrir ítrekaða sölu á-
fengis í atvinnuskyni. Við ákvörðun refsingar-
innar var tekið tillit til þess, að hegningarákvæði
núgildandi áfengislaga nr. 33 frá 1935 eru að
miklum mun vægari en tilsvarandi hegningar-
ákvæði laga nr. 64 frá 1930, er kærði var sið-
ast áður dæmdur eftir ...............0.......
Maður dæmdur til refsingar fyrir sölu áfengis í at-
vinnuskyni. Fundið var að því, að héraðsdómar-
inn lét ekki getið um tilefnið til þess, að rann-
sókn gegn kærða var hafin og að engar tilraunir
voru gerðar til þess að upplýsa um einstakar
áfengissölur kærða, sem játaði á sig kæruna ..
Maður dæmdur til refsingar fyrir bruggun áfengis
samkvæmt 6. gr. og 30. gr. áfengislaga nr. 33
Ea 1035: 52 5 0 5 a á it a úúú 03 á ii á fó á á á þr RA 8 Sa Á a
Maður dæmdur til refsingar fyrir að geyma ólöglega
bruggað áfengi í húsum sínum, sbr. 16. og 36.
gr. laga nr. 33 frá 1935 ciscecusnini sa
Við húsleit hjá A fannst áfengi, sem að dómi efna-
rannsóknarstofu ríkisins gat verið heimabruggað
áfengi, en gat líka verið bruggað hvar sem vera
skal. Með því að ekki var upplýst á annan hátt,
að áfengi þetta væri ólöglegt, var A sýknaður
Maður dæmdur til refsingar fyrir ölvun á almanna-
færi eftir 18. sbr. 38. gr. laga nr. 33 frá 1935
Maður dæmdur til refsingar fyrir áfengissölu, sbr.
15. og 33. gr. 1. mgr. laga nr. 33 frá 1935 ....
Áfrýjun.
a) Einkamál.
A og B áttust við mál um eignarrétt að húsi. Héraðs-
dómarinn taldi A eiganda þess. Ennfremur taldi
hann, að bankaútibú, sem B hafði veitt veðrétt
i húsinu, hefði gerzt sakmiðill í málinu, og
felldi veðrétt þess úr gildi. B áfrýjaði málinu
og tók hæstiréttur kröfur hans um eignarrétt að
húsinu til greina. Bankaútibúið áfrýjaði ekki
málinu, heldur lét mæta í hæstarétti, tók þar
undir kröfur B og krafðist málskostnaðar. Að
svo vöxnu máli varð héraðsdóminum ekki hagg-
559
563
637
637
637
646
646
Efnisskrá. KKKV
að, að því er það varðaði, og því ekki dæmdur
málskostnaður .........0000000.0 00... 44
Stefndi í héraði, sem var sýknaður þar af kröfu um
fébætur, áfrýjar til að fá dæmt um málskostn-
aðarkröfu sína fyrir undirrétti .............. öl
A, sem fengið hafði dóm á hendur B til greiðslu
víxilskuldar og hafði látið gera fjárnám fyrir
dómskuldinni, áfrýjaði dóminum vegna aðgerða
gagnaðiljans til hæstaréttar til staðfestingar. Enn-
fremur sagði í hæstaréttarstefnunni, að fjárnám-
inu væri skotið til hæstaréttar, án þess að til-
greint væri, í hvaða skyni það væri gert. Með því
að áfrýjandi í sókn sinni fyrir hæstarétti krafð-
ist staðfestingar á fjárnáminu og stefnda mátti
vera það ljóst, að því væri í þessu skyni áfrýjað,
þá þótti mega taka kröfu áfrýjanda um staðfest-
ingu fjárnámsins undir dóm að efni til ...... 69
Nv skjöl lögð fram í hæstarétti að fengnu novaleyfi 91
Ny gögn lögð fram í hæstarétti .................. 100
A. höfðaði mál gegn Skilanefnd Sildareinkasölu Ís-
lands (E) til greiðslu verkunarlauna fyrir sild.
Héraðsdómarinn taldi, að af hendi E hefði verið
játast undir greiðslu verkunarlauna fyrir sild, er
A verkaði 1931. Horf hæstaréttar til þessa sakar-
atriðis varð ekki vitað, með því að málinu var
einungis áfrýjað af hálfu A, en ekki gagnáfrýjað
af E ..........0. 000 117
Héraðsdómari hafði neitað um frest til vitnaleiðslu
með úrskurði og felldi síðan dóm í málinu.
Var málinu síðan áfrýjað af báðum aðiljum.
Aðili sá, sem frestsins æskti, krafðist þess aðal-
lega fyrir hæstarétti, að úrskurðurinn yrði felld-
ur úr gildi, héraðsdómurinn ómerktur og mál-
inu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar
og dómsálagningar. Var krafa þessi sótt og varin
sér fyrir hæstarétti, án þess að vikið væri að
efni málsins frekar en sókn og vörn aðalkröf-
unnar veitti ástæðu til ...................... 158
Fyrir dómskuld sinni á hendur B og eftir ábend-
ingu hans lét A gera fjárnám í bifreið, sem lögð
hafði verið B til sem fátækrastyrkur. Sveitar-
XKKVI Efnisskrá.
stjórn sú, sem í hlut átti, áfrýjaði fjárnámsgerð-
inni til ónýtingar og stefndi bæði A og B .
A höfðaði mál gegn vátryggingarfélagi (V) til greiðslu
vátryggingarfjár fyrir brunna muni. B, sem taldi
sér nokkurn hluta vátryggingarfjárins, gekk inn
í málið og krafðist dóms fyrir þessum hluta
vátryggingarfjárins sér til handa, en héraðsdóm-
arinn hratt kröfum hans. Allir aðiljarnir áfrýj-
uðu málinu, A og V stefndu hvor öðrum, en B
stefndi bæði ÁA og V asma ssm
Sagt, að það sé á valdi dómsmálaráðuneytisins en
ekki dómstólanna að meta hverju sinni ástæður
til framlengingar á málshöfðunarfresti barnsfað-
ernismáls samkvæmt 2. mgr. 8. gr. laga nr. 46
féð. 1001 „sms
A var synjað um framkvæmd fjárnáms í eignar- og
íveruhúsi B samkvæmt veðskuldabréfi með að-
fararheimild eftir 15. gr. laga nr. 29 frá 1885,
þar eð fógeti taldi, að fullgild fjárnámsbeiðni
væri ekki fyrir hendi. A áfrýjaði úrskurði fó-
geta og krafðist, að lagt yrði fyrir hann að fram-
kvæma fjárnámið. Að vísu var hinn áfrýjaði úr-
skurður byggður á lögvillu, en krafa Á varð samt
ekki tekin til greina eftir orðum sínum, með því
að fyrir fógetaréttinum hafði einungis verið deilt
um formhlið málsins, og úrskurður fógeta tók
einungis til formhliðarinnar. Þar sem þannig
stóð á, var úrskurðurinn ónýttur og lagt fyrir
fógelann að taka fjárnámsmálið til efnislegrar
meðferðar, enda krafa um þessa úrlausn málsins
talin felast í áðurgreindri kröfu A sem hið minna
í hinu meira 2......00. sen
Nokkrir menn tóku skip á leigu í samlagi og gerðu
það út til fiskjar utan heimilis þess. Veiðarfæri
og skipsnauðsynjar til þess voru teknar út í verzl-
un (V) á útgerðarstaðnum. V höfðaði mál gegn
eiganda skipsins til að hlita sjóveði í því og
gegn nokkrum samlagsmönnum til greiðslu út-
tektarinnar. Héraðsdómarinn sýknaði samlags-
menn, en dæmdi sjóveð í skipinu fyrir úttekt-
inni. Eigandi skipsins áfrýjaði málinu og krafð-
169
200
221
247
Efnisskrá. KKKVII
ist sýknu. V áfrýjaði einnig, stefndi sömu að-
iljum og í héraði og hafði uppi sömu kröfur
og þar. Kröfum á hendur einum samlagsmanna
var vísað frá hæstarétti, með því að honum
hafði ekki verið birt hæstaréttarstefnan ...... 421
Maður áfrýjar héraðsdómi, þar sem úrslit málsins
voru látin velta á eiði hans, til hæstaréttar til
að fá nýjan hæfilegan eiðsfrest ákveðinn, með
því að eiðsfrestur héraðsdómsins, sem var mjög
stuttur, hafði liðið, án þess að málfærslumaður
hans gæti tekið út eiðsstefnu, en gagnaðili mót-
mælti eiðvinningu að eiðsfresti liðnum ...... 454
Lögtaksgerð og uppboði á hinum lögteknu munum
áfrýjað til ómerkingar. Lögtaks- og uppboðsbeið-
anda og uppboðskaupanda stefnt ............ 468
Eftir að A keypti byggingarlóð eina í bænum R,
var ákveðið, að svæðið, þar sem lóðin lá, skyldi
að nokkru notað til götu- og torggerðar. A krafð-
ist, að sér yrði lóðin bætt því verði, er hann
hafði fyrir hana gefið, en til vara, að dómkvadd-
ir menn yrðu látnir meta bætur honum til handa.
Héraðsdómarinn kvað svo á, að Á skyldu goldnar
bætur eftir mati dómkvaddra manna, þó ekki
yfir þá fjárhæð, er A krafðist aðallega. Málinu
var áfrýjað af hendi bæjarstjórnar þeirrar, er í
hlut átti, en ekki af hálfu A. Var héraðsdóm-
urinn staðfestur .....0..0c.. 0000. 492
Fimm menn, er dæmdir voru til greiðslu víxils, tóku
út áfrýjunarstefnu, þar sem Þeir kröfðust breyt-
ingar á dóminum. Dómhafi áfrýjaði þá til stað-
festingar. Er þingfesta skyldi málið, aðalsök og
gagnsök, var ekki mætt af hendi aðaláfryjenda
og var þá kveðinn upp útivistardómur um aðal-
sökina. Hélt síðan dómhafinn staðfestingarmál-
inu áfram fyrir hæstarétti ........0000000... 547
Áfrýjandi krafðist þess í hæstaréttarstefnu, að máls-
kostnaður yrði látinn niður falla. Varð þess
vegna ekki lagður dómur á þær viðtækari máls-
kostnaðarkröfur, sem hann gerði við flutning
málsins fyrir hæstarétti .......000000... 0... ðð4
Héraðsdómari hafði vísað máli frá dómi, með því
KNNVIII Efnisskrá.
að hann taldi, að ranglega hefði verið undan
fellt að leita sátta í því fyrir sáttanefnd. Frá-
viísunardómurinn var kærður til hæstaréttar sam-
kvæmt 108. og 199. gr. laga nr. 85 frá 1936 og
ómerktur þar og málinu vísað heim í hérað til
dómsálagningar að efni til .................. 227
Héraðsdómari heimilar með úrskurði endurupptöku
máls, sem tekið hafði verið til dóms. Málið kært
til ÆSA 0 00 397
Kröfu um framlagningu og afhendingu skjala í dóms-
máli synjað af héraðsdómara með úrskurði. Úr-
skurðurinn kærður til hæstaréttar ............ 659
b) Opinber mál.
A, sem dæmdur var í héraði til refsivistar fyrir
brennu, var látinn fara að taka út refsinguna,
án þess málið hefði komið til aðgerða dóms-
málaráðuneytisins. Þegar ráðuneytið varð þessa
vist, sleppti það ÁA úr refsivistinni og áfryjaði
málinu. Það misferli, sem þannig hafði orðið
á meðferð málsins, þótti ekki girða fyrir efnis-
dóm í því í hæstarétti, sökum þess að menn
Þeir, sem tóku ákvörðun um framkvæmd refs-
ingarinnar, voru ekki til þeirrar athafnar bærir
Að OP rr rr 5 ör a 2 AS 484
Áfrýjunarleyfi.
Máli áfrýjað samkvæmt áfrýjunarleyfi 44, 469, 471,
549, 590, 663
Úrskurði fógeta þess efnis, að útsvar skyldi tekið
lögtaki, var áfrýjað eftir að 8 vikna frestur sá,
sem 11. gr. laga nr. 9 frá 1885 setur, var liðinn,
og án þess að áfrýjunarleyfis hefði verið aflað.
Var málinu þess vegna vísað ex officio frá
MÆSTAPEL ra a si im á ii á 6 0 á VÁ a a Á 440
Ágreiningsatkvæði
um kröfu til afturheimtu oftekinna vaxta, sem greidd-
ir höfðu verið, meðan tsk. 27. mai 1859 og lög
nr. 10 frá 1890 voru í gildi .................. 91
Efnisskrá. XXXIX
Ákvæðisvinna.
A sótti B til greiðslu fyrir aðgerð á bát, að fjárhæð
kr. 499.75. B kvað A hafa tekið verkið að sér
í ákvæðisvinnu fyrir 435 til 450 krónur. A synj-
aði þess ekki að hafa látið orð falla um, að við-
gerðin myndi kosta um kr. 450, en hafi svo verið,
þá hafi einungis verið um áætlunarfjárhæð að
ræða. Ákvæðisvinna ekki talin sönnuð, enda benti
það atriði, að fjárhæðin var ekki fullákveðin, til
þess, að hér hefði einungis verið um áætlunar-
fjárhæð að tefla ......0..00000000 nn... 162
Aldur.
Telpa, 9 ára að aldri, sem haldin var kynsjúkdómi
(lekanda) gefur skýrslu um mök, er hún hefur
haft við karlmenn ......00c.e..... 0... 33
Refsing unglinga, er drýgðu brot, áður en þeir urðu
18 ára, ákveðin með tilvísun til 38. gr. hegn-
ingarlaganna ......0..000000. 0. nn... 214, 566
Fundið að því, að héraðsdómari tók til greina kröfu
um iðgjöld á hendur tveimur ófjárráða mönnum,
sem sekir höfðu gerzt um þjófnað, án þess að
þeim væri skipaður sakráðamaður .......... 214
Tvær telpur, önnur 5 ára og hin 8 ára, gefa skýrslu
um saurlíft atferli, sem maður hafði drýgt gagn-
vart þeim. Frásagnir þeirra voru mjög óljósar.
Ákærði var dæmdur eftir játningu sinni, sem
kom ekki alveg heim við sögn telpnanna .... 233
Við mat á fébótum, sem eiganda bifreiðar var gert
að greiða 8 ára telpu, sem fyrir bil hans varð,
var höfð hliðsjón af því, að telpan hafði sýnt
nokkra óvarkárni, þótt bifreiðarstjórinn ætti
áðalsökina „cc 303
Tvö börn, annað 10 ára, en hitt 15 ára, gefa skýrslu
í barnfaðernismáli um samvistir sínar og aðilja
málsins, nokkru áður en konan taldi samfarir
aðiljanna hafa átt sér stað ..........0.0000... 416
Álitsgerðir. Sjá blóðrannsókn, læknar, lækn-
ingar, mat og skoðun.
Almenn lögreglumál. Sjá opinber mál.
XL Efnisskrá.
Alþingiskosningar.
Tveir menn, sem dæmdir höfðu verið til refsingar
fyrir að breyta nöfnum á atkvæðaseðlum við
kosningar til alþingis, taldir með þeim verknaði
hafa firrt sig kosningarrétti við kosningar til
alþingis, en varhugavert talið að fullyrða, að
ákvörðun hreppsnefndarmanna þeirra, sem í
hlut áttu, að taka hina sakfelldu á kjörskrá
til alþingiskosninga, hefði verið framkvæmd
gegn betri vitund eða vegna slíkrar vanrækslu,
að varða ætti refsiábyrgð. Voru hreppsnefndar-
mennirnir þess vegna sýknaðir af ákæru fyrir
brot gegn 13. kapitula hegningarlaganna og lög-
um nr. 18 frá 1934, sbr. lög nr. 28 frá 1915 ., 278
Analogía. Sjá lög, lögskýring.
Ásetningur. Sjá saknæmi, sönnun.
Atvinnufrelsi.
Ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr.
49 frá 1934, að framleiðendur mjólkur mættu ein-
ungis selja hana ógerilsneydda beint til neytenda
innan sins sveitarfélags, ekki talið brjóta gegn
64. gr. stjórnarskrárinnar, með því að almenni
löggjafinn hafi metið þessar ráðstafanir til al-
menningsheilla og við því mati verði ekki haggað 332
Atvinnuréttindi. Sjá bifreiðar.
A, sem dæmdur var til refsingar eftir 262. og 263.
gr. hegningarlaganna, og B og C, sem dæmdir
voru til refsingar eftir 263. gr. sömu laga, voru
allir auk þess sviptir með dóminum rétti til að
reka eða stjórna verzlun eða atvinnufyrirtæki
í 5 ár frá birtingu dómsins .................. 597
Maður sviptur leyfi til að stunda smáskammtalækn-
IRA sg ta 5 tg an 252
Auglýsingar. Sjá uppboð.
Maður dæmdur til refsingar eftir lögum nr. 84 frá
1933 fyrir að auglýsa í dagblaði gyllingar um
vörur og vélar fyrirtækis. Hinsvegar var hann
ekki skyldaður til að Þirta leiðréttingu sam-
Efnisskrá. XLI
kvæmt nefndum lögum um þau atriði auglýs-
ingarinnar, sem hann var dæmdur fyrir, þegar af
þeirri ástæðu, að ganga varð út frá því, að áhrifa
auglýsingarinnar gæti a. m. k. ekki lengur gætt 391
Lögreglulið hafði tekið sér stöðu á bryggju í kaupstað
til að tryggja vinnufrið við afgreiðslu skips.
Lögreglustjóri setti þar upp spjald með auglýs-
ingu um að aðgangur væri bannaður. Manni,
sem svipti burtu auglýsingarspjaldinu, var refsað
eftir 106. gr. hegningarlaganna .............. 566
Áverki. Sjá líkamsáverkar.
Barnaverndarnefnd.
Telpa, 9 ára að aldri, reyndist að vera haldin kyn-
sjúkdómi, lekanda. Mál hennar var rannsakað af
barnaverndarnefnd samhliða þvi, að réttarrann-
sókn fór fram um það ...........0..0.002.0.. 33
Barnsfaðernismál.
Sagt, að dómsmálaráðuneytinu en ekki dómstólunum
beri fullnaðarúrlausn þess, hvort framlengja
skuli málshöfðunarfrest í barnsfaðernismálum,
sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 46 frá 1921 ........ 37
Í barnsfaðernismáli hafði blóðrannsókn farið fram
eftir OAB aðferðinni án þess að leiða til úrslita
um faðerni barnsins. Með því að hinn ætlaði
barnsfaðir óskaði blóðrannsóknar eftir MN að-
ferðinni, var með úrskurði hæstaréttar kveðið
svo á, að barnsmóður skyldi gerður kostur á
því að leggja sig og barnið undir blóðrannsókn
á ný, áður en dómur gengi um málið í hæsta-
ÞÉtti 2...20.2..0. ss 37
K eignaði M laungetið barn. Blóðrannsókn var fram-
kvæmd á aðiljum og barninu án þess að leiða
til úrslita. Aðiljum kom saman um, að þau hefðu
iðulega komið saman að líkamslosta fyrir getnað-
artima barnsins og einnig eftir þann tíma, en M
synjaði þess að hafa kennt konunnar á getnað-
artímanum. Í ljós var leitt, að M hafði veitt
K nokkurn fjárstyrk, eftir að honum var kunn-
XLII Efnisskrá.
ugt orðið um þunga hennar, og að hann hafði
sýnt henni umönnun Í sængurlegu hennar. Nægi-
lega sterkar likur taldar fram komnar til að
láta úrslit málsins velta á sönnunareiði K .... 194
K kenndi S laungetið barn, sem fætt var 1. ágúst
1924. Kvaðst hún hafa haft samræði við S síðari
hluta októbermánaðar og tvisvar í nóvember
1923. S synjaði fyrir greindar samfarir, en
kvaðst hafa haft holdleg mök við K 12. des.
1923 og næsta sunnudag þar á eftir. Að þvi
athuguðu, að S lagði K til fé, eftir að hún var
orðin barnshafandi og að staðaldri eftir fæð-
ingu barnsins, þótti K hafa svo mikið til sins
máls, að rétt væri að láta úrslit málsins velta
á sönnunareiði hennar ..........000.00.0..0..0. 221
K tilgreindi B föður að laungetnu barni, sem fætt
var 25. sept. 1936. Kvaðst hún hafa haft samfarir
við B nokkrum sinnum, fyrst nokkru fyrir jól
1935 og síðast fyrst í janúar 1936. B kvaðst einu
sinni hafa hitt K úti á götu með öðru fólki,
en ekki hafa haft önnur kynni af henni. Blóð-
rannsókn skar ekki úr um faðernið. Bilstjóri
einn skýrði frá því sem vitni, að hann hefði
haustið 1935 ekið aðiljum saman heim til B, og
annar bílstjóri bar fyrir dómi, að hann hefði
ekið þeim saman í bió eða kaffihús. Húsmóðir
K vitnaði, að hún hefði séð þau á stefnumóti.
Í ljós var leitt, að K hafði um jólin 1935 keypt
ermahnappa og látið grafa á þá upphafsstafi B.
Ennfremur gat K lýst allrækilega herbergi B,
en þar kvað hún samfarirnar hafa farið fram.
Úrslit málsins voru látin fara eftir sönnunar-
BIÐ R 00 a Sn Baðið ln RE RS 900 0 0 8 314
Átalið, hversu rannsókn barnsfaðernismáls var illa
af hendi leyst, áður dómur gekk í héraði. Barns-
móðirin var ekki spurð um, hvar né hve oft
fundum hennar og manns þess, er hún eignaði
barnið, hefði saman borið. Engar atrennur höfðu
að því verið gerðar að leiða í ljós, hvort kynning
aðilja yrði sönnuð eða gerð líkleg með vitna-
skýrslum. Blóðrannsókn hafði ekki verið fram-
Efnisskrá. NLMI
kvæmd, enda ekki sjáanlegt, að aðiljar hefðu
verið um það spurðir, hvort þeir óskuðu blóð-
rannsóknar. Bætt var úr þessum göllum, áður
málið væri flutt í hæstarétti ................ 314
Rannsókn í barnsfaðernismáli var ófullnægjandi.
Dómsuppsögn var þess vegna frestað í hæsta-
rétti og héraðsdómara gert að skyldu að afla
frekari skýrslna. í ss sa 610 á 8 6 8 88 á a á a 5 á a 406
K tilnefndi M föður að laungetnu barni, sem fætt
var 14. júní 1934. Kvað hún aðiljana hafa haft
samræði saman aðfaranótt þess 8. október 1933
á tilteknum stað, er þau voru á heimleið af
skemmtun. M synjaði ekki fyrir það, að þau
hefðu átt þá ferð saman, en bar hinsvegar af
sér samræðið. Þó kannaðist hann við, að K hefði
spurt hann eftir fæðingu barnsins, hvort hann
vildi kannast við faðernið. Tvö systkin K, 10 og
15 ára að aldri, sem í samfylgd með aðiljum
höfðu verið, kváðust hafa við þau skilið á leið-
inni og verið komin heim á undan þeim. Blóð-
rannsókn skar ekki úr um faðernið. Héraðslækn-
ir sá, er Í hlut átti, taldi fyrir það girt, að barn-
ið gæti verið komið undir á þeim tíma, er K
tilgreindi, en landlæknir og annar læknir lýstu
því, að fyrir möguleika getnaðar barnsins á
greindum tíma yrði engan veginn tekið. Úrslit
málsins voru látin fara eftir því, hvort K ynni
cið að samförunum aðfaranótt þess 8. október,
en við þann tíma einan var miðað, með því að
K hafði ekki fært til samfarir við M á öðrum
tíma, er máli skipti ..........0.0..000000.00... 416
Betrunarhúsvinna. Sjá refsingar.
Bifreiðaeftirlitsmenn. Sbr. mat og skoðun.
Krafa fyrverandi bifreiðaeftirlitsmanns um greiðslu
kaupeftirstöðva úr ríkissjóði ekki talin verða
samþýdd við háttsemi hans í sambandi við
launagreiðslur, meðan hann hafði starfann á
hendi. Hinsvegar var litið svo á, að honum
hefði borið uppsagnarfrestur, þegar hann lét af
XLIV Efnisskrá.
greindum starfa, með því að hann hafði haft
hann um skeið á hendi, eftir að umsaminn
starfstími hans var útrunninn. Var 6 mánaða
uppsagnarfrestur talinn hæfilegur og honum
dæmdar bætur í samræmi við það .......... 51
Bifreiðar. Bifreiðalöggjöf.
Bifreiðarstjóri dæmdur í sekt og til að missa öku-
leyfi sitt æfilangt fyrir að hafa ekið bifreið
Öl = as a 8 0 3.
A tók að sér að hafa eftirlit með tengivagni, sem
festur var aftan í bifreið og reykháf var komið
fyrir á. Drengur, 4 ára, varð fyrir tengivagn-
inum og lét líf sitt. Talið, að aðgæzluleysi A
hefði verið um að kenna, og honum refsað
eftir 200. gr. hegningarlaganna ................ 6
Bifreiðarstjóri dæmdur til refsingar m. a. eftir á-
fengis- og bifreiðalögunum fyrir akstur bifreið-
ar í ölvunarástandi og eftir 32. sbr. 96. gr. lög-
reglusamþykktar Reykjavíkur fyrir að aka röngu
megin við vegamótastein í Reykjavík. Ennfremur
var hann sviptur öÖkuleyfi æfilangt .......... 264
Bifreiðarstjóri dæmdur til refsingar eftir áfengis- og
bifreiðalögunum og sviptur ökuleyfi um þriggja
mánaða skeið fyrir akstur undir áhrifum áfengis 282
Bifreiðarstjóri dæmdur til refsingar fyrir ítrekað brot
á áfengis- og bifreiðalögunum og sviptur ökuleyfi
æfilangt ......20.00000 0000 nan 301
Eigandi bifreiðar dæmdur til að greiða 8 ára gamalli
telpu fébætur vegna örkumla, er hún hlaut af
ógætilegum akstri bifreiðarstjórans. Við ákvörð-
un bótahæðarinnar var litið til þess, að telpan
hafði sýnt af sér nokkra óvarkárni ............ 303
Bifreiðastöð ein í Reykjavík hafði á leigu eitt óaf-
markað bifreiðarstæði á götu fyrir framan starf-
hýsi sitt. Samkvæmt skýrslu stöðvarstjórans
skyldi hver bifreið fara af stað, þegar röðin var
komin að henni, og átti sú bifreið, er hverju
sinni skyldi fara næst, að standa á hinu leigða
stæði, frá því að bifreiðin næst á undan henni
legði upp, og þangað til henni sjálfri yrði ekið
Efnisskrá. XLV
af stað. Sex bifreiðarstjórar voru af lögreglunni
kærðir til refsingar eftir lögreglusamþykki
Reykjavíkur fyrir að láta bifreiðar sínar sam-
tímis standa þarna á götunni þann 4. april 1936.
Ekki var leitt í ljós, hver hinna sex bifreiða stóð
fremst í röðinni og þannig var réttkomin til
stæðisins. Þar sem ætla varð samkvæmt því, er
að framan segir, að einn hinna kærðu hefði ekki
til saka unnið, án þess að vitað væri, hver þeirra
það var, þá varð að sýkna þá alla af kærunni.
Við rannsókn málsins könnuðust fimm þeirra
við að hafa stundum áður látið bifreiðar sinar
standa á götu þeirri, er hér um ræddi, en
óupplýst var, hvort hver einstök bifreið hefði
hverju sinni staðið á stæðinu eða utan þess.
Varð téð viðurkenning þess vegna ekki talin
nægilegur grundvöllur refsidóms .............- 433
Bifreiðarstjóri ók undir áhrifum áfengis bifreið sinni
út af veginum og á steinsteyptan stólpa og braut
hann. Var bifreiðarstjórinn dæmdur í sekt og
sviptur Ökuleyfi sínu um Þriggja mánaða skeið 475
Í bíl kviknaði með þeim hætti, að bilstjórinn brá
lukt inn í hann, þar sem verið var að láta benzin
i geymi hans, en op benzingeymisins var inni í
bílnum. Þessi verknaður bilstjórans var ekki tal-
inn hafa orðið af stórkostlegu gáleysi, með þvi að
ekki varð ætlað, að almenningur gerði sér grein
fyrir eldfimihættu þeirri, er tjónið hlauzt af,
og ekki var sannað, að bifreiðastjórum væri veitt
fræðsla um þessa eldfimihættu, né að bilstjóri
sá, er í hlut átti, hefði haft þekkingu á henni
fyrr en slysið varð .....0..00..0.0 0000... 479
Bifreiðarstjóri dæmdur samkvæmt 6. gr. bifreiðalag-
anna og 46. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur
fyrir of hraðan akstur og samkvæmt 7. mgr. 6.
gr. bifreiðalaganna fyrir að hafa ekki nothæfan
hraðamæli á bifreið sinni .....0.0.000.000.00.0... 522
A, sem var á ferðalagi Í vöruflutningabifreð sinni,
varð ölvaður. Hann fékk þess vegna B til þess
að aka bifreiðinni fyrir sig. Sat A við hlið B
í ökumannssætinu í stýrishúsinu. B ók bifreið-
XLVI Efnisskrá.
B/v
inni út af veginum, og hlaut A mikil meiðsl við
það. A höfðaði mál á hendur B til fébóta, en A
lézt, áður málið væri þingfest. Kona A, sem sat
í óskiptu búi eftir hann, hélt málinu áfram. Það
þótti leitt í ljós með játningu B, að hann hefði
ekið of hratt og sýnt óaðgæzlu við aksturinn.
Var hann því dæmdur til bótagreiðslu, en bæt-
urnar metnar með hliðsjón af því, að A hafði
gert honum að einhverju leyti óhægt fyrir um
stjórn bifreiðarinnar ..................0.....
Björgun.
„Kári“, sem staddur var 27. ágúst 1934 um 15
sm. frá Mygganes í Færeyjum, missti öll blöð
af skrúfu sinni. Samkvæmt hjálparkalli hans kom
b/v „Baldur“ á vettvang og dró hann til Reykja-
vikur. Aðgerðir b/v „Baldurs“ voru metnar björg-
un. Allgóð rök voru færð fyrir því, að b/v „Bald-
ur“ hefði vegna tafarinnar orðið fyrir 2500—
3000 króna veiðitapi og auk þess misst af um
5000 krónum, vegna þess að hann náði ekki góð-
um markaði í Þýzkalandi. Með því að önnur gögn
brast um verðmæti b/v „Kára“, þótti verða að
miða við kaskótryggingu og kaskóinteressutrygg-
ingu hans. Verðmæti þau, sem bjargað var, talin
alls kr. 259817.00. Bjarglaun ákveðin kr. 34000.00
Útgerð varðskips dæmdar kr. 4200.00 í bjarglaun fyrir
að bjarga af skeri við Skagafjörð líinuveiðagufu-
skipi, sem þar hafði strandað, og draga það síðan
til Akureyrar. Talin ósönnuð nokkur sú hand-
vömm skipverja varðskipsins, er bakað gæti út-
gerð þess ábyrgð. Öðru skipi, er aðstoðaði við
björgunina, dæmd 800 króna bjarglaun. Hið
bjargaða skip metið í Reykjavík 32000 króna
virði áður en það strandaði, en 18000 króna virði
á strandstaðnum í því ástandi, sem það var,
Þegar því var bjargað ............0....0.......
Útgerð varðskips dæmd 18000 króna bjarglaun fyrir
að bjarga e/s „Súðin“ af skeri, sem hún hafði
strandað á út af Skagaströnd og ekki tekizt af
eigin ramleik að losna af. Verðmæti hins bjargaða
667
178
358
Efnisskrá. XLVIF
var áætlað kr. 117000. Varðskipið var statt á
Dýrafirði, þegar það var kallað til aðstoðar.
Kom það á strandstaðinn kl. 7,45 að kvöldi, en
gat þá ekki náð „Súðinni“ út, en gerði nýja
tilraun morguninn eftir, og losnaði „Súðin“ þá
af skerinu eftir 15 mínútna lotu. Sigldi „Súðin“
síðan undir umsjá varðskipsins til Ísafjarðar .. 372
Brezkur togari strandaði á Skagarifi við Húnaflóa.
Varðskip dró togarann af rifinu og sigldi með
honum til Akureyrar. Verðmæti togarans ásamt
þvi, sem í honum var, metið á kr. 205750.00.
Bjarglaun ákveðin kr. 45000.00 .............. 449
E/s „Jarlinn“ (J) strandaði rétt fyrir utan Bakka-
bryggju á Siglufirði. Stóð hann á grunni í fullar
15 klukkustundir, án þess að tilraunir hans sjálfs
eða vélbáts, sem kom honum til aðstoðar, bæru
árangur. Bar þá að 1/v „Eldborgina“ (E), er
dró hann af grunni á 3—5 minútum og var töf
E 2—3 stundarfjórðungar vegna björgunarinnar.
Telja varð, að J hefði verið í nokkurri hættu, ef
vindur gengi til óhagstæðrar áttar. Starfsemi E
var metin björgun. Hin björguðu verðmæti voru:
„Jarlinn“, virtur á kr. 30000.00, 10—15 smálestir
af kolum og um 100 mál af sild. Auk þess voru
nótabátar og veiðarfæri innanborðs, en skip-
verjar hefðu auðveldlega getað bjargað þessum
hlutum, ef á hefði þurft að halda. Var þess vegna
ekki tekið tillit til þeirra við ákvörðun bjarg-
launanna. Bjarglaun ákveðin kr. 2000.00 .... 515
M/b „Fylkir“ V. E. 14, sem fullfermdur var af olíu,
kolum, benzíni og timbri, átti að fara frá hafnar-
garðinum í Keflavík, til að rýma þar til fyrir
öðrum bát. En með því að vindur var hvass
og stóð á bakborða, þá bar bátinn upp á hafnar-
garðinn, þannig að % hluti hans var utan garðs-
ins. Annar bátur, sem þarna kom að, dró hann af
garðinum. Þessi starfsemi var metin til björgun-
ar. „Fylkir“ var metinn af dómkvöddum mönn-
um á kr. 36500.00 og farmur hans á kr. 6524.00.
Bjarglaun voru ákveðin kr. 3200.00 .......... 554
KLVIN Efnisskrá.
Blóðrannsóka.
Framkvæmd rannsókn á áfengismagni í blóði bif-
reiðarstjóra, sem kærður var fyrir akstur bif-
reiðar undir áhrifum áfengis .......... 3, 264, 282
Fundið að því máli ákæruvaldsins á hendur bilstjóra
fyrir áfengisneyzlu við akstur bifreiðar, að blóð-
rannsókn var ekki framkvæmd, enda þótt lög-
reglan hefði hlutast til um, að blóð var tekið
úr kærða til rannsóknar ........00.0..0........ 301
Í barnsfaðernismáli var barnsmóður gerður kostur á
því að ósk gagnaðiljans, að leggja sig og barnið
undir blóðrannsókn eftir MN aðferðinni, með því
að blóðrannsókn eftir OAB aðferðinni hafði ekki
skorið úr um faðernið .......0.0. 0... 37
Blóðrannsókn framkvæmd í barnsfaðernismáli á að-
iljum og barninu. Gat maðurinn samkvæmt henni
verið faðir að barninu, en rannsóknin sannaði
ekki, að hann væri það .... 193, 221, 314, 416
Fundið að bví í dómi í barnsfaðernismáli, að blóð-
rannsókn var ekki framkvæmd fyrr en eftir að
dómur var genginn í héraði, enda ekki sjáanlegt,
að aðiljar hefðu verið um það spurðir, hvort
þeir óskuðu blóðrannsóknar ...........0.... 314
Blöð, blaðamennska. Sjá dagblöð.
Botnvörpuveiðabrot. Sbr. ítrekun, játning, líkur,
mat og skoðun, refsingar, sönnun,
varnarþing, vitni.
Menn dæmdir til refsingar eftir 4. gr. laga nr. 5 frá
1920 um bann gegn botnvörpuveiðum í land-
helgi fyrir að veita togurum vitneskju með loft-
skeytum á dulmáli um ferðir og athafnir varð-
skipanna ...0..00.000. 00... 25, 30, 106, 364, 648
Togaraskipstjóri dæmdur til refsingar fyrir ólöglegan
umbúnað veiðarfæra í landhelgi ............ 408
"Varðbátsmenn þóttust geta ráðið það með vissu af
hreyfingu og öðru atferli togara, sem sigldi um
landhelgisvæðið, og ummerkjum á honum, að
hann hefði verið að veiðum í landhelgi, en höggv-
ið af sér botnvörpuna, þegar varðbáturinn kom
Efnisskrá. KLEIK
til sögunnar. Af hendi togaramanna var hins-
vegar á því staðið, að botnvarpan hefði orðið
föst í botni og slitnað frá togaranum þar, sem
þeir hefðu verið að veiðum utan landhelgi. Þrír
menn voru til þess dómkvaddir að athuga botn-
vörpustreng togarans. Töldu þeir hann bera þess
frekar merki, að hann hefði slitnað en að hann
hefði höggvinn verið. Ennfremur töldu þeir því
fjarri fara, að hann hefði verið höggvinn sundur
með öldustokk togarans að undirlagi, eins og
haldið var fram af varðbátsmönnum. Að svo
vöxnu máli þótti ekki örugg sönnun fram komin
fyrir sekt kærða og var hann því sýknaður .... 411
Togaraskipstjóri sýknaður af kæru fyrir botnvörpu-
veiðar í landhelgi, með því að varhugavert þótti
að telja brotið sannað. Fyrsta staðarákvörðun
togarans var gerð einungis af Í. stýrimanni varð-
skipsins einum, enda varðskipið þá á ferð. Þótti
hún því ekki öruggur grundvöllur áfallsdóms.
Aðrar mælingar varðskipsins sýndu ekki togar-
ann, svo öruggt teldist, innan landhelgi, og voru
auk þess ekki fullkomlega samþýðanlegar sin á
milli né við framburði skipverja varðskipsins.
Kærði, sem neitaði sekt sinni, hefði átt að hafa
verið inni í landhelginni, ef miðað hefði verið
við frásögn hans um siglingarstefnu togarans,
en það varð ekki gert, þar eð þessi skýrsla kærða
var ósamrýmanleg hornmælingum warðskipsins 459
Leiðarreikningur varðskips þótti ekki full sönnun
þess, að það hefði verið á tilgreindum tima
innan landhelgi. Af stöðu varðskipsins varð þess-
vegna ekki ályktað, að togari, er var eitthvað nær
landi en varðskipið, hefði verið í landhelgi. Dufl,
sem sett var út hjá togaranum 6 mínútum eftir
stöðvun hans, mældist 0,2 sm. utan landhelgi,
en gera varð ráð fyrir, að duflið hefði vegna
lengdar duflstrengsins getað borizt undan vindi
lálægt 0,1 sm. frá þeim stað, þar sem duflakkerið
var látið niður. Með hliðsjón af vindáttinni þótti
því verða að telja stað þann, þar sem togarinn
var stöðvaður, 0,3 sm. utan landhelgi. Hinsvegar
L Efnisskrá.
Þótti ekki ástæða til að ætla, að togarinn hefði
borizt í áttina til lands þær 6 mínútur frá því
að hann var stöðvaður og þangað til duflið var
sett út, með því að á þeim tíma hafði hann
enn ekki dregið vörpuna úr botni. Samkvæmt
vitnaskýrslum hafði togarinn siglt út frá landi
i 10 mínútur, áður en hann var stöðvaður til
fulls, en með því að hann hafði botnvörpu úti
og átti gegn allhvössu veðri að sækja og í stór-
sjó, þá þótti honum ekki verða ætlaður meiri
hraði en 2 sm. miðað við klukkustund. Samkvæmt
því hefði hann átt að vera 0,03 sm. innan land-
helgi, er hann beygði út frá landi, en þar sem
ekki var fullvíst, að hann hef*i farið beinustu
linu út frá landi, þá þótti ekki fullyrðanda, að
hann hefði verið að veiðum í landhelgi ......
Varðskip stöðvaði togara, sem var að draga inn
botnvörpuna, og var lifandi fiskur í henni. Setti
varðskipið þar út dufl. Mældist staður þess
0,7 sm. innan landhelgi. Gegn þessari sönnun
fyrir sekt kærða kom ekki til greina áttavita-
miðanir hans, sem voru sín á milli ósamrýman-
legar, né heldur frásögn kærða um lengd sigling-
arleiðarinnar til lands .................0.....
Bráðabirgðalög.
Ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934 um meðferð og sölu mjólkur og rjóma
o. fl. ekki talin fara í bága við 23. eða 64. gr.
stjórnarskrárinnar ...............0...........
Brenna. Sjá einnig vátryggingar.
Maður, sem er andlegur eftirbátur, komst inn í sumar-
hús, sem læst var og mannlaust fyrir. Virðist
hann hafa kveikt þar á olíuvél, setzt þar á stól
og fallið í svefn eða mók, enda kveðst hann
hafa verið ölvaður. Er hann rankaði við sér,
var eldur kominn upp í húsinu, og brann það,
eftir að hann hafði komizt út. Hann talinn fyrir
óvarkárni valdur að bruna hússins, og honum
refsað eftir 286. gr. sbr. 40. gr. hegningarlaganna
525
534
17
Efnisskrá. LI
Konan A tók haustið 1935 á leigu veitingahús, ein-
lyft og úr timbri, er stóð 12 metra frá næstu
húsum. Innbú sitt hafði hún vátryggt fyrir kr.
10000.00. Hún vann þá B og C með loforðum
um hlutdeild í vátryggingarfénu til að kveikja
í húsinu þann 23. nóvember 1935. Eldurinn var
slökktur að því sinni, áður en veruleg spjöll
hlytust af honum. Þann 7. desember s. á. lofuðu
þeir B og C henni að kveikja aftur í húsinu, en
létu samt af þeirri fyrirætlun sinni sökum ill-
viðris. Aðfaranótt þess 15. s. m. kveiktu þeir í
húsinu, og brann það þá. Í skýrslu sinni til
vátryggingarfélags þess, er í hlut átti, taldi A
fram marga muni sem brunna, er hún hafði skot-
ið undan. Brot A, að því er varðaði íkveikjurnar
23. nóvember og 15. desember, heimfært undir:
1. málsgrein 283. gr. sbr. 1. miálslið 53 gr.
hegningarlaganna og brot A, að því er tók til
íkveikjuáformsins 7. des. s. á., heimfært undir
1. mgr. 283. gr. sbr. 2. málslið 53. og 47. gr.
sömu laga. Vátryggingarbrot hennar talið varða
við 261. gr. sömu laga, að nokkru samanborið
við 46. gr. þeirra. Brot B og C 23. nóvember voru
heimfærð undir 1. mgr. 283. gr. sbr. 1. málslið
48. gr. hegningarlaganna og ikveikjuáform þeirra
7. des. undir 283. gr. sbr. 2. mgr. 54 gr. sömu
laga. Refsing allra hinna ákærðu metin með hlið-
sjón af 63. gr. hegningarlaganna. B og C var
einungis tilkynnt málshöfðun eftir 283. gr. hegn-
ingarlaganna og þótti þess vegna ekki heimilt
að dæma þá fyrir samsekt í broti eftir 261. gr.
þeirra laga .......000000000 0000... 484
Brunatrygging. Sjá vátrygging.
Dagblöð.
Í dagblaði einu var þannig skýrt frá undirbúningi
að viðskiptasamningi, sem gerður var milli Ís-
lands og Spánar 1934, að fyrst hefðu þrír nafn-
greindir samningsmenn hafið samningsumleit-
anir af hálfu Íslands, en nokkru síðar, og áður
nokkrar ákvarðanir væru teknar, hefði A ásamt
LII Efnisskrá.
öðrum nafngreindum manni bætzt í hópinn. A
krafðist þess, að ritstjórum dagblaðsins yrði gert
að birta í blaðinu leiðréttingu þess efnis, að
grundvöllurinn að samningnum hefði þegar
verið lagður af nefndarmönnunum þremur, áður
en A kom til Spánar. Þessi krafa Á ekki tekin
til greina, með því að tilgreind ummæli dag-
blaðsins gátu vel staðizt, þótt fullyrðing sú, er
A vildi fá birta og áður getur, væri rétt ......
Dómar. Sbr. Dómarar, endurupptaka, frávísun,
heimvísun, opinber mál, réttarfar, úrskurðir, úti-
vist aðilja.
Skilorðsbundnir refsidómar ......... 17, 229, 336,
Talið rangt að steypa saman refsimáli á hendur A,
sem dæmdur var fyrir bruggun áfengis, og
refsimáli á hendur B og C, sem saksóttir voru
einnig fyrir bruggun, þar sem brot þeirra voru
óviðkomandi broti A ......00200 00
Útsvör, sem lögð höfðu verið á A árin 1935 og 1936,
voru heimt inn með einni og sömu lögtaksgerð-
inni. Útsvarið 1936 virtist ekki hafa verið gjald-
kræft, þegar lögtaksgerðin hófst, en með því að
A hreyfði ekki mótmælum á þessum grundvelli,
þótti mega láta ganga dóm um útsvar beggja
ÁFANNDA 2.....c.ssr sr
Einn dómari hæstaréttar gerir sératkvæði um kröfu
manns til endurheimtu oftekinna vaxta, sem
greiddir höfðu verið, meðan tsk. 27. maí 1859 og
lög nr. 10 frá 1890 voru í gildi ..............
Fundið að því, að héraðsdómari hafði ekki í dómi í
einkamáli dæmt um eina varnarástæðu hins
stefnda berum orðum, eins og honum þó bar
Að GEFA .......0002 rr
A og B og hjónin C og D voru Í einu og sama máli
sótt til refsingar fyrir brot gegn hegningarlögun-
um og lögum nr. 47 frá 1932. Með því að ekkert
samband var milli verknaða A og B innbyrðis
né gagnvart verknaði hjónanna C og D, þá var
það aðfinnsluefni, að málum þessum öllum hafði
verið steypt saman í eitt mál ................
597
11
86
91
Efnisskrá. LIT
Nokkrir menn tóku skip á leigu og gerðu það út til
fiskjar utan heimilis þess. Veiðarfæri og skips-
nauðsynjar voru teknar út í verzlunarfyrirtæki
(V) á útgerðarstaðnum. Fyrirsvarsmaður V höfð-
aði mál gegn eiganda skipsins til að hlita sjóveði
í því fyrir úttektinni og gegn nokkrum samlags-
mönnum til sameiginlegrar greiðslu úttektar-
innar. Úrslit málsins urðu þau, að ef fram-
kvæmdastjóri V synjaði þess með eiði, að
framkvæmdastjóri samlagsmanna hefði samið
við hann um úttektina, þá skyldi V hafa sjó-
veð í skipinu, en hinir stefndu samlagsmenn
vera sýknir. Féllist framkvæmdastjóri V hins-
vegar á eiðnum, þá skyldi eigandi skipsins
vera laus mála, en hinir stefndu samlagsmenn
greiða skuldina in solidum ........2...0...... 421
Það m. a. athugað við refsidóm á hendur manni
fyrir innflutning áfengis, að láðst hafði að ákveða
vararefsingu fyrir þann hluta sektarinnar, sem
miðaður er við 40 krónur á hvern lítra ólöglega
innflutts áfengis .......200000 0000... 437
Dómi í einkamáli, þar sem sákarúrslit voru látin
velta á aðildareiði, áfrýjað til hæstaréttar til að
fá nýjan hæfilegan eiðsfrest ákveðinn, þar eð
aðilja þeim, er í hlut átti, hafði ekki tekizt
að nota eiðsfrest þann, sem honum var ákveðinn
í héraðsdóminum, enda var sá eiðsfrestur mjög
SR 2 2 0 0 0 0 á SR RE FR GR I á 2 3 6 5 5 454
Í máli ákæruvaldsins á hendur þremur stjórnendum
hlutafélags fyrir misferli í sambandi við gjald-
þrot þess voru hinir ákærðu ekkert spurðir
um eitt sakaratriðið, og rannsóknin beindist
ekkert að þvi. Urðu þeir þess vegna ekki dæmdir
til refsingar fyrir það ........0.00000.0.0..... 597
Dómarar. Sbr. barnsfaðernismál, embættis- og
sýslunarmenn, opinber mál, réttarfar.
Eftir að ónýtt hafði verið Í hæstarétti uppboð á
dómskuld á hendur B, sem lögreglustjórinn í
Reykjavík hafði tekið fjárnámi hjá A og látið
“
selja á uppboði, höfðaði C, sem A hafði framselt
LIV Efnisskrá.
rétt sinn til dómskuldarinnar, fébótamál á hend-
ur lögreglustjóra f. h. ríkissjóðs vegna hins ólög-
mæta uppboðs, og var það mál dæmt af hinum
reglulega héraðsdómara, sem einnig á sínum
tíma hafði sem uppboðsráðandi háð uppboðið.
Dómurinn í skaðabótamálinu var ómerktur ex
officio í hæstarétti. Að visu var uppboðsbeiðand-
inn í því máli einn krafinn fébóta, en ef hann
yrði sýknaður, þótti ekki örvænt, að C hefði
uppi kröfur á hendur uppboðsráðanda, og ef upp-
boðsbeiðandi yrði dæmdur, kynni hann að geta
beint endurgjaldskröfu á hendur uppboðsráð-
anda. Var þannig talið, að úrslit málsins vörð-
uðu hinn reglulega héraðsdómara svo verulega,
að hann hefði átt að víkja sæti í því ex officio
Fundið að þvi, að héraðsdómari hafði ekki dæmt
berum orðum um eina varnarástæðu, sem höfð
var uppi Í einkamáli ..........00.00.0.00.0....
Dómstólar.
Sagt, að það heyri til valdsviðs dómsmálaráðuneytis-
ins, en ekki dómstólanna, að meta hverju sinni
ástæður til framlengingar málshöfðunarfrests
í barnsfaðernismálum samkvæmt 2. mgr. 8. gr.
laga nr. 46 frá 1921 ........0.0.000.0.0...
Dómstólar leggja undirmatsgerð til grundvallar fé-
bótum fyrir lögnumda lóð, með því að yfir-
matið þótti ekki fullnægja ákvæðum 6. gr. laga
nrs6l frá 1917 eisini
A taldi þau ákvæði bráðabirgðalaga nr. 49 frá 1934,
að framleiðendur mjólkur mættu einungis selja
hana ógerilsneydda beint til neytenda innan
sins sveitarfélags, brjóta í bága við 64. gr.
stjórnarskrárinnar. Höfðaði hann mál til greiðslu
skaðabóta á hendur ríkissjóði vegna þess, að
ákvæðum bráðabirgðalaganna hafði verið fylgt
fram um mjólk, er hann framleiddi. Sagt, að
almenni löggjafinn hafi metið greind ákvæði
bráðabirgðalaganna til almenningsheilla og að
við því mati yrði ekki haggað. Krafa A var
Þessvegna ekki tekin til greina ..............
321
37
3
9
Efnisskrá.
Elliheimili í sveitinni R sótti sveitarfélagið Í til
greiðslu vistargjalds fyrir tvö gamalmenni, sem
sveitföst voru í Í og höfðu verið á gamalmenna-
hælinu á vegum Í. Í neitaði greiðslu, með því
að R ætti að standa elliheimilinu skil á vistar-
gjaldinu, en gæti síðan krafið % hluta þess úr
hendi Í. Málinu væri þessvegna ranglega gegn
Í beint. Dómstólarnir taldir geta dæmt um
réttarsambandið milli elliheimilisins og Í, enda
væri dómur í því máli ekki til fyrirstöðu, að
sveitarfélög þau, er í hlut áttu, gætu leitað úr-
lausnar framkvæmdarvaldsins samkvæmt 65. gr.
laga nr. 43 frá 1927 um lögskipti sin útaf gamal-
MENNUNUM 2.....0..0 s.s
Efnarannsóknarstofa ríkisins. Sjá mat og skoðun.
Efndabætur. Sjá vinnusamningar.
Eftirgrennslan brota. Sbr. botnvörpuveiðabrot,
mat og skoðun, opinber mál, sönnun, vitni.
Dulmálsskeyti, sem voru í fórum Landssímans, rann-
sökuð vegna ætlaðra brota á botnvörpuveiða-
löggjöfinni ........00..00... 25, 30, 106, 364,
Húsleit gerð eftir ólöglega tilbúnu áfengi .. 11, 637,
Leit gerð í togara eftir dulmálslyklum að loftskeyt-
um til togara ......00000 000... 30,
Maður úr barnaverndarnefnd tekur skýrslu af 9 ára
telpu, sem haldin var kynsjúkdómi, um mök
hennar við karlmenn ....00.0.00000 0...
Trúnaðarmenn lögreglunnar hlusta, að fengnum
dómsúrskurði, á síimasamtöl við bifreiðastöð,
með því að lögreglan hafði fengið rökstuddan
grun um, að áfengi væri selt frá stöðinni ....
Lýst atferli og vegsummerkjum á togara, sem varð-
bátsmenn þeir, er í hlut áttu, töldu að hefði verið
að veiðum í landhelgi, en höggvið af sér botn-
vörpuna, er varðbáturinn nálgaðist ..........
"Tollgæzlumenn leita í skipi, er frá útlöndum kemur,
að ólöglegu áfengi og öðrum smyglvarningi
Lögreglan rannsakar vegsummerki á stað, þar sem
bílslys varð „0...
LV
382
643
646
106
33
132
411
437
LVI Efnisskrá.
Eiður.
Fundið að því í máli ákæruvaldsins á hendur tveimur
mönnum fyrir sölu áfengis, að vitni höfðu ekki
verið látin staðfesta skýrslu sína með eiði ......
Í máli A og B krafðist B þess, að úrslit málsins
væru látin velta á eiði þriðja manns um sakar-
atriðið. Fyrir þetta var loku skotið, þegar af
þeirri ástæðu, að greindur maður hafði áður
unnið eið að sakaratriðinu sem vitni í málinu
Úrslit barnsfaðernismáls látin velta á sönnunareiði
BANSMÓÖUR ama sonr are 002 á nr án á - 193, 221, 314,
Barnsmóður dæmdur sönnunareiður að því, að hún
hefði á einni tiltekinni nóttu haft holdlegar
samfarir við mann þann, sem hún eignaði barn-
ið, en við þá nótt eina var miðað, sökum þess að
konan hafði ekki haldið því fram, að hún hefði
haft samfarir við manninn á öðrum tíma
Í máli ákæruvaldsins gegn tveimur manneskjum fyrir
sölu áfengis var fundið að þvi, að héraðsdómar-
inn hefði ekki látið forstöðumann áfengisverzl-
unar ríksins staðfesta vitnaframburð sinn um
áfengiskaup annars hinna kærðu, enda þótt fram-
burðinum væri í sumum greinum mótmælt. Enn-
fremur var það athugað, að nokkur vitni í mál-
inu höfðu ekki verið látin staðfesta skýrslur sín-
ar fyrr en eftir að héraðsdómurinn var geng-
A MÁ ns ag ii
Samkvæmt héraðsdómi áttu úrslit einkamáls að velta
á svnjunareiði annars aðiljans (A), og var fram-
kvæmdarfrestur dómsins ákveðinn 3 sólarhring-
ar frá birtingu hans. A, sem ekki vann eiðinn
innan nefnds frests, áfrýjaði dóminum og krafð-
ist nýs hæfilegs eiðsfrests, þar eð eiðsfrestur
héraðsdómsins hefið verið óhæfilega stuttur, og
þess vegna liðið áður en ráðstafanir hefðu orðið
gerðar til úttöku eiðsstefnu. Eiðsstefnan hefði
að visu verið tekin út, en eiðvinningin sætt and-
mælum gagnaðiljans. Í hæstarétti voru kröfur A
teknar til greina og eiðsfresturinn ákveðinn 14
dagar frá birtingu hæstaréttardómsins .......
132
416
325
Efnisskrá. LVII
Eignarnám. Sjá eignarréttur.
Eignarréttur.
Þrír dómkvaddir yfirmatsmenn áttu að ákveða end-
urgjald fyrir lóð, sem tekin hafði verið eignar-
námi vegna götugerðar í kaupstaðnum Í. Einn
yfirmatsmannanna skarst úr leik, áður yfirmatið
væri til lykta leitt. Mat hinna tveggja yfirmats-
mannanna ekki talið fullnægja ákvæðum 6. gr.
laga nr. 61 frá 1917 og undirmatið þessvegna
lagt til grundvallar námsbótunum ............ 39
A hafði fengið á leigu byggingarlóð í kaupstaðnum
N, og skyldi honum vera heimilt að framselja
réttindi sín eftir lóðarleigusamningnum. Hafði
hann byggt hús á lóðinni og fengið efnið að tölu-
verðu leyti hjá B. Útaf þessum viðskiptum höfðu
aðiljar gert samning með sér, þar sem B lofaði
að selja A húsið fyrir tiltekið kaupverð. A fór
síðan um margra ára skeið með húsið sem sína
eign, en greiddi B ekki nema að litlu leyti verð
efnis þess, sem hann hafði lagt fram til bygg-
ingar þess. B fór loks í mál við A og krafðist, að
eignarréttur sinn að húsinu yrði viðurkenndur.
Ennfremur gerði hann þá kröfu á hendur banka-
útibúi, sem gerðist sakmiðill í málinu, að veð-
réttur, er A hafði veitt þvi í húsinu, yrði úr
gildi felldur. Héraðsdómarinn tók allar kröfur
B til greina. A áfrýjaði málinu. Taldi hæstirétt-
ur, að hann væri eigandi hússins, og var greind-
ur samningur aðiljanna skýrður þannig, að til-
ætlun þeirra hefði verið, að B fengi hlutbundna
tryggingu í húsinu fyrir fjármunum þeim, sem
hann hafði lagt fram til gerðar þess. Úrslitum
héraðsdómsins um veðrétt bankaútibúsins varð
hinsvegar ekki haggað, með því að það hafði
ekki áfrýjað málinu af sinni hálfu .......... 44
ÁA seldi B húsgögn nokkur með áskildum eignarétti,
unz þau væru að fullu greidd, og skyldi B hafa
þau í vátryggingu gegn eldsvoða. Eftir að hús-
gögnin voru brunnin, framseldi B C réttinn til
brunabóta þeirra á hendur vátryggingarfélaginu.
LVII Efnisskrá.
Síðar framseldi B réttinn til brunabótanna í
hendur A. C talinn ganga fyrir A til brunabót-
anna, þar eð ekki var talið, að A hefði vegna
eignarréttarfyrirvarans og skyldu B til að halda
húsgögnunum vátryggðum öðlast neinn forgangs-
rétt til brunabóta þeirra ..........0.........
Eftir að B hafði keypt lóð við götu eina í bænum
R, var gerður nýr skipulagsuppdráttur af því
svæði bæjarins, þar sem lóðin var. Skyldi sam-
kvæmt uppdrættinum nokkur hluti af lóðinni
koma undir fyrirhugaða götu og torg. Skipu-
lagsuppdráttur þessi hafði að vísu ekki fengið
staðfestingu ráðherra, en telja þótti mega víst, að
skipulagning sú, er hann hafði að geyma, yrði
úrslitaskipulagning. Ágreiningslaust var, að ekki
væri viðlit að byggja á lóð A eins og komið var.
Hinsvegar töldu sveitarstjórnarvöldin með skir-
skotum til 28. gr. laga nr. 55 frá 1921, að þeim
væri óskylt að bæta A lóðina fé, fyrr en hún
væri í verki og framkvæmd tekin undir götuna
og torgið. Sagt, að eignarnám lóðarinnar væri
gagnvart Á raunverulega framkvæmt, þegar hon-
um var varnað að byggja á henni, og að hann
ætti þessvegna samkvæmt 62. gr. stjórnarskrár-
innar heimtingu að fá þegar fullar bætur fyrir
eignarskerðinguna, án tillits til þess, hvern
skilning bæri að leggja í ákvæði 28. gr. laga
fi. 55 fá 1921 2.
Eignaupptaka. Sjá refsingar.
Einfalt fangelsi. Sjá refsingar.
Einkasölur. Sjá Sildareinkasala Íslands.
Eitur.
A og B framleiddu ilmvötn og hárvötn, sem í var
87% methylalkohol, sem er eitrað. Voru ilm- og
hárvötn þessi í varúðarskyni höfð á dropaglös-
um. Varð að.hvolfa glösunum og hrista þau til
að ná úr þeim vökvanum. Blasti þá við botn
glasanna, en á hann var letrað: „Lifshættulegt,
200
492
Efnisskrá. LIX
ef drukkið er“. Voru ilm- og hárvötn þessi seld
yfir tvö ár, án þess að vitað væri, að mein hefði
af hlotizt, enda ekki hreyft athugasemdum við
þessari sölu, fyrr en maður hafði lagt ilm- og hár-
vötnin sér til munns og hlotið af fjörtjón. Sam-
kvæmt þessu þótti ekki sannað, að notkun þeirra
væri skaðsöm, ef með þau væri farið á tilætl-
aðan hátt. Voru þessvegna A og B og ennfremur
C og D, er haft höfðu ilm- og hárvötnin til sölu
í búð sinni, sýknaðir af ákæru fyrir brot gegn
292. gr. hegningarlaganna .......0..0000..00.. 497
Embættismenn og sýslunar. Sbr. dómarar, mál-
flutningsmenn, mat og skoðun.
A, sem hafði verið bifreiðaeftirlitsmaður ríkisins um
nokkurra ára skeið, en var látinn af því starfi,
höfðaði mál gegn ríkissjóði til greiðslu fjárhæð-
ar, sem hann taldi að sér hefði verið vangoldin í
kaup fyrir starfann. Þessi krafa hans ekki talin
verða samþýdd háttsemi hans í sambandi við
launagreiðslur, meðan hann hafði starfann á
hendi. Hinsvegar var talið, að honum hefði borið
uppsagnarfrestur, þegar hann lét af starfanum,
með því að hann hafði haft hann á hendi um
skeið, eftir að umsaminn starfstími hans var á
enda. Var sex mánaða uppsagnarfrestur talinn
hæfilegur og honum dæmdar bætur í samræmi
við það 220 40 a 0 av 0 6 0 0 veð 51
Lyfsali nokkur var sóttur til refsingar m. a. eftir 13.
kap. hegningarlaganna fyrir ætlað misferli í
starfi sínu. Talið, að athafnir þær, er honum
voru að sök gefnar, væru ekki löglausar, og var
þessvegna ekki úr því skorið, hvort telja bæri
hann opinberan sýslunarmann .......0........ 150
A, sem naut fátækrastyrks í Rvík, kom inn í skrif-
stofu eins fátækrafulltrúans ásamt formanni í
Félagi styrkþega í Rvík. Vildu þeir fá að tala
við fulltrúann um mál Félags styrkþega í Rvík.
En fátækrafulltrúinn tjáði þeim, að hann mundi
einungis tala við annan þeirra í einu og þá ein-
ungis um málefni sjálfra þeirra, en ekki um mál-
EX Efnisskrá.
efni annarra styrkþega. Kveðst fulltrúinn í því
efni hafa farið að fyrirmælum bæjarstjórnar.
Brást A þannig við þessu, að hann varnaði full-
trúanum útgöngu úr skrifstofunni, og varð full-
trúinn að kalla á hjálp. Viðurkenndi A, að hafa
ætlað að knýja fram viðtal við fulltrúann og
koma fram málefni því, er hann og félagi hans
höfðu á höndum. A var refsað samkvæmt 101.
gr. hegningarlaganna, og þóttu ákvæði 103. gr.
hegningarlaganna ekki geta komið til greina í
RÁN a sa 20 00 20 50 0 nr 0 0 ÉR ER á a a 261
Bifreiðarstjóri leitaðist við að ljósta lögregluþjón,
sem ætlaði að taka hann fastan fyrir brot á
áfengis- og bifreiðalögunum og lögreglusam-
Þykkt Reykjavíkur, hnefahögg í andlitið. Þetta
talin ein þeirra athafna, sem greinir í 99. gr. 1.
mgr. almennra hegningarlaga, og var bifreiðar-
stjóranum refsað eftir 101. gr. sömu laga .... 264
Hreppsnefndarmenn höfðu tekið á kjörskrá til al-
þingiskosninga tvo menn, sem dæmdir höfðu
verið til refsingar fyrir að breyta nöfnum á
atkvæðaseðlum við alþingiskosningar. Ákæru-
valdið sótti hreppsnefndarmennina til refsingar
fyrir þetta eftir 13. kap. hegningarlaganna og
lögum um alþingiskosningar, en þeir voru sykn-
aðir, með því að varhugavert þótti að fullyrða,
að ákvörðun þeirra um töku hinna dómfelldu
manna á kjörskrá hefði verið framkvæmd segn
betri vitund eða vegna slikrar vanrækslu, að
varða ætti refsiábyrgð ..........0........... 273
Samkvæmt 7. gr. laga nr. 40 frá 1929 sagði ráðherra
sýslumanni einum (S) á árinu 1930 upp póstaf-
greiðslustarfsemi, sem hann hafði haft á hönd-
um um allmörg ár. S höfðaði mál á hendur ríkis-
sjóði til skaðabóta á árinu 1935 og bar fyrir sig,
að lán, sem honum höfðu verið veitt til hús-
byggingar 1921 að fyrirlagi alþingis, hefðu verið
við það miðuð, að hann héldi áfram póstafgreiðsl-
unni og öðlaðist þann veg aðstöðu til að standa
straum af láninu. Hvorki alþingi né ríkisstjórn
talin hafa bundið ríkinu skyldu til að hafa S í
Efnisskrá.
þjónustu sinni sem póstafgreiðslumann lengur
en lög stóðu til á hverjum tíma, og kröfur S því
ekki til greina teknar. Ríkissjóður ennfremur
sýknaður af kröfu S um kaup á embættisbú-
stað hans. Skylda til kaupanna ekki talin hafa
stofnazt, þótt ríkisstjórn hefði á fjárlögum verið
veitt til þeirra heimild, sem ekki hafði verið
notuð. Það þótti heldur ekki skapa rikissjóði
slíka skyldu, þótt S hefði verið leyft um tima
að halda eftir hjá sér nokkru af tekjum sýsl-
unnar 1932 1933 .....22200000.000
Embættistakmörk yfirvalda.
Það talið bera undir dómsmálaráðuneytið að meta
til fullnaðar ástæður til framlengingar málshöfð-
unarfresti í barnsfaðernismálum samkvæmt 2.
mgr. 8. gr. laga nr. 46 frá 1921 ..............
Þrir dómkvaddir yfirmatsmenn áttu að ákveða end-
urgjald fyrir lóð, sem tekin hafði verið eignar-
námi vegna götugerðar. Einn yfirmatsmanna
skarst undan störfum, áður matið væri til lykta
leitt. Mat hinna tveggja ekki talið fullnægja á-
kvæðum 6. gr. laga nr. 61 frá 1917 og undirmatið
þessvegna lagt til grundvallar bótunum ......
Elliheimili í sveitinni R sótti sveitarfélagið Í til
greiðslu vistargjalds tveggja gamalmenna, sem
voru á ellheimilinu á vegum Í. Dómur í máli
elliheimilisins og Í talinn á engan hátt standa
því í vegi, að framkvæmdarvaldið úrskurðaði
samkvæmt 65. gr. laga nr. 43 frá 1927 um sam-
band R og Í útaf gamalmennunum ..........
A, sem dæmdur hafði verið í héraði til refsivistar
fyrir brennu, var látinn fara að taka út hegn-
inguna, áður dómsmálaráðuneytið fengi færi á
á því að segja til um, hvort dómurinn skyldi
framkvæmdur eða honum skyldi áfrýjað. Þegar
ráðuneytið frétti málavexti, sleppti það A úr
refsivistinni og áfrýjaði dóminum. Með þvi að
ákvörðunin um framkvæmd refsingarinnar var
tekin af manni, sem ekki var bær til þess að
lögum, þótti heimilt að dæma málið í hæstarétti
LEXI
308
37
39
382
LEXII Efnisskrá.
að efni til, enda þótt A hefði sætt refsingunni
að nokkru leyti, sbr. 15. gr. tsk. 24. jan. 1838 484
Embættisvottorð.
Héraðslæknir gefur vottorð um andlega heilsu
manns, sem hafður var fyrir sökum ...... 17, 233.
Geðveikralæknir gefur álit um andlega heilsu manns,
sem hafður var fyrir sökum .........000.... 17
Héraðslæknir lætur uppi álit sitt um möguleika þess,
að maður, sem haft hafði holdleg mök við 9
ára telpu, hefði smitað hana af kynsjúkdómi .. 33
Yfirlæknir við Landsspítalann gefur vottorð um af-
skipti hjóna, sem ákærð voru fyrir brot gegn
26. kap. hegningarlaganna og lögum nr. 47 frá
1932, af sjúklingi, sem haldinn var berklaveiki 336
Fyrrverandi sýslumaður gefur vottorð til afnota í
máli um embættisathöfn sina ................ 243
Landlæknir og héraðslæknir láta í té álit til afnota
i barnsfaðernismáli um meðgöngutiíma konu .. 416
Endurgreiðsla.
Krafa um endurgreiðslu oftekinna vaxta, sem greidd-
ir höfðu verið, meðan tsk. 27. maí 1859 og lög nr.
10 frá 1890 gengu, hvorki talin verða byggð á
greindum lagaboðum, né heldur fram komnar
slíkar ástæður, sem veittu rétt til endurgreiðsl-
unnar eftir öðrum réttarreglum .............. gt
Þann 15. des. 1934 var ÁA tilkynnt, að 2. jan. 1935
féllu í gjalddaga húsaskattur og vatnsskattur af
tilgreindu húsi hans í Rvík og að gjöld þessi
yrðu tekin lögtaki, ef þau gyldust þá ekki. A
innti greiðsluna af hendi þann 1. febr. 1935, en
þann 17. april s. á. brann húsið. Krafði A nú
bæjarsjóð Rvíkur um endurgreiðslu %s hluta
gjaldanna og miðaði þannig endurgreiðslukröf-
una við 1. mai 1935. Að því athuguðu, að húsa-
gjaldið féll í gjalddaga 2. janúar, að það var
miðað við verðmæti hússins við það tímamark
og var skattgjald, er greiðast átti eftir ákveðn-
um skattstiga, þá brast heimild til að þiggja A
undan greiðslu þess. Samkvæmt lögum nr. 84
Efnisskrá. LXIII
frá 1907 og reglugerð nr. 65 frá 1915 féll helm-
ingur vatnsskattsins í gjalddaga 1. apríl og hinn
helmingurinn 1. október. Með því að fyrri helm-
ingurinn var fallinn Í gjalddaga fyrir þann tíma,
er húsið brann, þótti bresta heimild til að láta
A fá hann endurgreiddan. En sá hluti vatns-
skattsins, sem fallið hafði í gjalddaga 1. okt.,
ef húsið hefði þá staðið, þótti eiga að endur-
greiðast A .......0.0000000 0. 17t
Endurskoðun. Endurskoðendur.
Kröfur vegna kostnaðar við endurskoðun á Þbók-
haldi þrotamanns vegna og í þarfir opinberrar
rannsóknar á hendur honum samkvæmt 7. gr.
laga nr. 25 frá 1929 taldar eiga að skipa sæti í
skuldaröð þrotabúa meðal almennra forréttinda-
lausra krafna samkvæmt 85. gr. skiptalaga nr.
3 frá 1878 .......0.2.00. 00... 549
Þrátt fyrir ákvæði laga nr. 9 frá 1926 um löggilta
endurskoðendur lét héraðsdómari einn ólöggiltan
endurskoðanda framkvæma rannsókn á bók-
haldi hlutafélags, sem orðið var gjaldþrota. Í
sakamáli gegn stjórnendum hlutafélagsins útaf
misferli í sambandi við gjaldþrotið var ekki
byggt á niðurstöðum endurskoðandans, sem mót-
mælt var af sökunautum ..............2...... 597
Endurupptaka.
Héraðsdómari þótti ranglega hafa neitað um frest
i einkamáli til að fá staðfest vottorð, sem and-
mælum sættu, með því að ekki mátti fullyrða,
að efni vottorðanna væri þýðingarlaust fyrir
málið. Samkvæmt kröfu stefnda var þessvegna
úrskurður héraðsdómarans um synjun frestsins
svo og héraðsdómurinn ónýttur og málinu vísað
heim í hérað til endurupptöku frá því stigi, að
frestinn hefði átt að veita .................. 158
Héraðsdómari frávisaði máli vegna þess að það hefði
ekki verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd. Fráviís-
unardómurinn var kærður til hæstaréttar, sem
ómerkti hann og lagði fyrir héraðsdómarann að
taka málið upp að nýju og leggja dóm á það 227
LXIV Efnisskrá.
Í einkamáli einu, er A flutti, skilaði umboðsmaður
gagnaðiljans (B) í dómþingi einu, sem Á var
sjálfur ekki staddur á, aftur skjölum málsins án
þess að leggja fram; sóknarskjal af sinni hendi
og lagði málið í dóm. Þar sem svo stóð á, taldi
maður sá, sem kom fram fyrir A á þinginu, ekki
ástæðu til að mæta. Þegar A varð þessa vís, krafð-
ist hann endurupptöku málsins og frests til vitna-
leiðslu. Færði hann það til, að hann hefði dag-
inn fyrir áminnzt dómþing fengið að sjá hjá
B sóknarframhald, er B hefði látizt ætla að
leggja fram, og hafi hann síðan í símtali við
B tjáð, að hann óskaði frests í málinu. Var
þessu ekki mótmælt af B. Sagt, að hæstaréttar-
málfærslumenn í Rvík láti oft menn, ókunna mál-
um, mæta fyrir sig Í dómþingum, Þegar fyrir
fram sé vitað, að ekki verði annað gert en taka
og veita fresti, og þar sem Á hafi, eins og á stóð,
mátt gera ráð fyrir því, að á þingi þessu yrði
af sinni hendi ekki annarra aðgerða þörf en
taka frest, þá þætti mega jafna fjarvist hans
frá dómþinginu til forfalla og heimila af þeim
sökum endurupptöku málsins ......2.0..02...
Fals. Sjá skjalafals.
Fangelsi. Sjá refsingar.
Fáráðlingsháttur. Sjá sakhæfi.
Fasteignagjald. Sjá endurgreiðsla.
Fasteignamál. Sjá eignarréttur, fasteignir, landa-
merki, umferðarkvaðir, veiðiréttindi,
vettvangsmál.
Fasteignir.
Með samþykki sýslumanns þess, er í hlut átti, leigði
ábúandi þjóðjarðar (A) manni nokkrum einnar
dagsláttu land undir sumarbústað úr landi þjóð-
jarðarinnar, og skyldi sá leigumáli standa, meðan
A sæti þjóðjörðina. B, sem fengið hafði fjárnám
í sumarbústaðnum, auglýsti hann til uppboðs
með mun styttri fresti en mælt er um fasteigna-
397
Efnisskrá.
uppboð í lögum nr. 23 frá 1928. C, sem átti veð-
skuldabréf, tryggt í sumarbústaðnum, mætti á
uppboðinu og mótmælti því, þar sem hér væri
um fasteign að tefla. Fógeti hratt mótmælun-
um með úrskurði, er C áfrýjaði. Talið, að sýslu-
maður hefði samkvæmt lögum nr. 30 frá 1913
haft heimild til að staðfesta greindan leigumála
og að sumarbústaðnum hefðu fylgt slík lóðar-
réttindi, að nauðungaruppboð á honum hefði
átt að fara eftir lögum nr. 23 frá 1928. Var úr-
skurður fógeta þessvegna úr gildi felldur
Fátækrastyrkur. Sjá sveitarstjórn.
Félög, félagsskapur. Sbr. hlutafélög,
samvinnufélög.
Menn, sem gerðu skip út til fiskjar í samlagi og
sóttir voru til greiðslu veiðarfæra og annarra
skipsnauðsynja, báru m. a. fyrir sig, að þeir
ættu einungis að svara til kostnaðar við útgerð-
ina pro rata eftir þriðja kapitula siglingalaganna.
Þessari varnarástæðu var hrundið ..........
Hlutafélag dæmt í málskostnað í héraði, með því að
stjórn þess hafði sent umboðsmann á sáttafund
án þess að sanna forföll. Málinu var ekki áfrýjað
af hendi hlutafélagsins ......0.0.0.0.00...
Fiskveiðalög. Sjá botnvörpuveiðabrot.
Fjárnám.
Fjárnámsgerð áfrýjað til staðfestingar ............
A fékk dóm á hendur B til greiðslu víxilskuldar og
lét gera fjárnám fyrir dómskuldinni. Með því
að B gerði ráðstafanir til áfrýjunar, áfrýjaði A.
Í hæstaréttarstefnunni krafðist hann staðfesting-
ar á dóminum. Auk þess sagði í stefnunni, að
fjárnáminu væri skotið til hæstaréttar, án þess
að nánara væri tilgreint, í hvaða skyni það væri
gert. Að því athuguðu, að A krafðist einnig stað-
festingar á fjárnáminu í sókn sinni fyrir hæsta-
rétti og B mátti vera það ljóst, að fjárnáminu
LXV
243
421
288
LXVI Efnisskrá.
væri í þessu skyni einu áfrýjað, þá þótti mega
dæma um það efnislega, hvort fjárnámið skyldi
staðfest .......2.00.0000 00
Fyrir dómskuld sinni á hendur B og eftir ábendingu
hans lét A. gera fjánám í bifreið, sem keypt
hafði verið af sveitarsjóði og afhent B sem fá-
tækrastyrkur. Sveitarstjórnarvöldin áfrýjuðu
fjárnámsgerðinni til ónytingar. Talið, að óheim-
ilt hefði verið samkvæmt niðurlagsákvæði 3.
töluliðs 31. gr. aðfaralaganna nr. 19 frá 1887
að taka bílinn fjárnámi, og var fjárnámsgerðin
felld úr gildi ...........000200 0000
A krafðist þann 13. ágúst 1936 fjárnáms í eignar- og
iveruhúsi B samkvæmt veðskuldabréfi með að-
fararheimild eftir 15. gr. laga nr. 29 frá 1885.
Var B tilkynnt fjárnámið með lögmæltum fyrir-
vara. Eftir að aðiljar höfðu haft nokkra fresti,
skyldi þing háð í málinu þann 13. okt. s. á., en
A gleymdi þá fyrirtökustundinni. Var þá af hendi
B bókað, að hann teldi gerðina niður fallna, en
ekki bókaði fógeti horf sitt til þessa atriðis.
Þann 15. s. m. ritaði A fógeta beiðni um að fjár-
náminu yrði haldið áfram. Var B siðan tilkynnt
með þriggja daga fyrirvara, að gerðinni yrði
haldið áfram. Fyrir réttinum hafði B nú uppi
þá vörn, að gerðin hefði fallið niður þann 13.
október og væri þessvegna ekki um framhald
hennar að tefla. Ný beiðni yrði að koma fram,
ef málið ætti að koma til efnismeðferðar. Á
þetta féllst fógetinn og neitaði um fjárnámið
með úrskurði. A áfrýjaði úrskurðinum og krafð-
ist þess, að lagt yrði fyrir fógetann að fram-
kvæma fjárnámið. Talið var, að öll formleg skil-
yrði hefðu verið fyrir hendi til að taka fjár-
námið til efnismeðferðar eftir fjárnámsbeiðninni
frá 15. október, þar eð sú beiðni hefði verið
skrifleg, sbr. 3. gr. laga nr. 19 frá 1887, hún
hefði verið birt B með þeim fyrirvara, er 15. gr.
laga nr. 29 frá 1885 áskilur, veðskuldabréfið
hefði legið frammi í réttinum og sýnilegt, að
A teldi það eitt máli skipta að fá fjárnámsgerð-
69
169
Efnisskrá. LXVII
ina framkvæmda, enda gæti orðalag fjárnáms-
beiðninnar gegn þessum atriðum engu máli
skipt. Krafa A varð samt ekki tekin til greina
eftir orðum sínum, með því að fyrir fógetarétt-
inum var einungis deilt um formhlið málsins,
og hinn áfrýjaði úrskurður tók einungis til form-
hliðarinnar. Var þessvegna sú leið farin að fella
úrskurðinn úr gildi og leggja fyrir fógetann að
taka fjárnámsmálið til meðferðar að efni til,
enda mátti telja þessa úrlausn málsins felast í
áðurgreindri kröfu A sem hið minna í hinu meira 247
Fjárnám án undanfarins dóms gert samkvæmt 15. gr.
laga nr. 29 frá 1885 og eftir heimild í skulda-
Bréfi smm asm 370
Fjárnám ómerkt, með því að dómurinn, sem það
byggðist á, var ómerktur í hæstarétti og mál-
inu vísað frá héraðsdómi .................... 651
Fjárræði. Sjá lögræði.
Fjársvik. Sjá gjaldþrotaskipti, sviksamlegt athæfi,
vátryggingarsvik.
Fógetagerðir. Sjá fjárnám, lögtak.
Foreldrar og börn. Sjá barnsfaðernismál, meðlag,
sveitarstjórn.
Forsendur. Sjá endurgreiðsla, kaup og sala, samn-
ingar, sönnun, vinnusamningar.
Fóstureyðing.
A, sem gaf sig við skottulækningum, játaði að hafa
dregizt á það við barnsföður konunnar B að
eyða fóstri hennar með ljósum. Gekk hún til
hans um fimm vikna skeið. Lét hann rafmagns-
ljós skína á nakinn kvið hennar, stutta stund í
fyrstu, en því lengur, því oftar sem hún kom.
Ennfremur setti hann gler í leggöng hennar,
og var glerið í sambandi við rafmagnsstraum.
Hafði hann glerið inni 2—3 mínútur í fyrstu,
en síðar mun lengur. B varð ekkert meint við
EXVII Efnisskrá.
þessar aðgerðir, en héraðslæknir taldi samt, að
af þeim hefði getað leitt fósturlát. Að svo
vöxnu máli þótti verða að telja sannað, að A
hefði gert tilraun til eyðingar á fóstri B, enda
ekki hægt að taka þann framburð hans trúan-
legan, að hann hefði gert þetta til að forða því
að konan leitaði annarra lækna í þessum til-
gangi. Hinsvegar þótti ekki sannað gegn eindreg-
inni neitun A, að hann hefði, 7—8 mánuðum
eftir að ofannefnd tilraun hafði reynzt árang-
urslaus, tekið að sér að eyða fóstri konunnar
C, sem hafði leitað til hans í þessu skyni og
gengið hafði undir ljósaaðgerðir hans, enda ekki
fullyrðanda, að A hefði verið ljóst, að C væri
barnshafandi ........00000 0. nes 252
Framfæri. Sjá meðlag, sveitarstjórn.
Maður dæmdur til refsingar samkvæmt 10. gr. laga
nr. öl frá 1928 með því að honum tókst ekki
að gera grein fyrir því, af hverju hann hefði
framfæri sitt 2......00000 000 646
Framfærslulög. Sjá sveitarstjórn.
Frávísun.
a) Frá héraðsdómi.
Eignar- og íveruhús A var áfast við prentsmiðju B,
og olli prentvél þar gnv og hristingi í húsi A.
A krafðist að fá úr þessu bætt eftir ákvörðun
dómkvaddra manna og auk þess að honum yrði
bætt fé óþægindi þau, er hann hafði þegar af
þessu beðið. Til vara krafðist hann skaðabóta
af B. Með því að allrar fræðslu var vant um
það, hvaða aðgerðir væru framkvæmanlegar og
nýtar til úrbóta annmörkunum, og með því enn-
fremur að varakrafan var miðuð við að sýknað
yrði af aðalkröfunni, enda ekki vitað um verð-
rýrnun hússins af téðu óhagræði, þá þóttu kröf-
ur A of ákveðnar og málsútlistun hans of ófull-
komin til þess, að dómur yrði á málið lagður.
Var héraðsdómurinn því ómerktur ex officio og
málinu vísað frá héraðsdómi ........ á BR BY 5 A 183
Efnisskrá. LKIK
Iðgjaldakröfu í refsimáli á hendur tveimur mönnum
fyrir þjófnað vísað frá undirrétti, með því að
héraðsdómarinn hafði ekki látið þess getið í
stefnu, að iðgjalda yrði krafizt, né heldur hafði
hann borið þessa kröfu, svo séð yrði, undir hina
ákærðu eða skýrt þeim frá, að hún væri fram
komin ..... á hð Ba ið BAÐ BN 5 ER Bið 88 5 3 . 214
Elliheimili í sveitinni R, þar sem tvö gamalmenni
dvöldust, er sveitföst voru í sveitinni Í, krafði
Í um greiðslu vistargjalds fyrir þau bæði fyrir
þann tíma, er þau höfðu dvalizt á elliheimil-
inu og ennfremur ákveðins mánaðargjalds, með-
an þau dveldust þar framvegis. Kröfur um dóm
fyrir fúlgu með gamalmennunum um ókomna
tímann vísað frá héraðsdómi, þar eð hún varð
að teljast of óákveðin til þess að dómur yrði
á hana. lagður misminnir .. 982
Máli útaf ágreiningi fiskiræktarfélags (V) við ána L
og félagsskapar landeigenda (F) við ána UÚ, sem
rennur um sömu leirur og L til sjávar, um rétt
F gagnvart V, vísað frá héraðsdómi, með því að
kunnáttumenn í veiðimálum höfðu ekki látið í
té álit um kröfur F, eins og þær voru skilgreind-
ar í hæstarélli sms 402
Máli um bjarglaun vísað frá héraðsdómi, með þvi
að stjórn vátryggingarfélags þess, er bæði skip
það, er björgunina framkvæmdi, og skip það, er
bjargað var, voru vátryggð hjá, átti úrskurð um
bjarglaunin, er áfrýja mátti síðan til gerðardóms 651
Meðan á flutningi máls stóð, sem Á og B áttust við
út af verzlunarfélagsskap, krafðist A þess, að B
afhenti sér ýmis skjöl, sem legið höfðu fyrir
gerðardómi, er fjallað hafði um ágreining þeirra.
Byggði A kröfu þessa m. a. á því, að hann væri
eigandi eða sameigandi skjalanna. Héraðsdóm-
arinn hratt kröfunni með úrskurði, er A kærði
til hæstaréttar. Sagt í dómi hæstaréttar, að nefnt
atriði varði hvorki sönnunaratriði eða önnur
réttarfarsatriði dómsmáls aðiljanna og yrði þess-
vegna ekki dæmt í kærumálinu .............. 659
LXK Efnisskrá.
b) frá hæstarétti.
Með því að úrskurði fógeta um framkvæmd lögtaks
fyrir útsvari var áfrýjað, eftir að 8 vikna frestur
sá, er getur í 11. gr. laga nr. 29 frá 1885, var
liðinn og án þess að áfrýjunarleyfi væri áður
fengið, var málinu vísað ex officio frá hæsta-
rétti .........0000000 nn
Máli vísað ex officio frá hæstarétti, með því að
stefnda, sem hvorki mætti né lét mæta, hafði
ekki verið birt hæstaréttarstefnan ............
Áfrýjandi krafðist þess í hæstaréttarstefnu, að máls-
kostnaður í héraði og fyrir hæstarétti yrði látinn
niður falla. Varð þessvegna ekki lagður dómur
á þær víðtækari málskostnaðarkröfur, sem hann
gerði við flutning málsins fyrir hæstarétti ....
Frestir.
Eftir að A hafði fengið nokkra fresti í máli, sem
B höfðaði á hendur honum til greiðslu efnda-
bóta á samningi um sölu síldar, lagði A fram
vottorð nokkurra erlendra manna um þýðingu
veiðibrests um efndaskyldu seljanda á sildar-
sölusamningum. Krafðist A síðan frests til að fá
vottorðin, sem umboðsmaður B andmælti, stað-
fest, en samkvæmt kröfu B neitaði héraðsdómar-
inn honum um frestinn með úrskurði og kvað
síðan upp efnisdóm í málinu. Með því að ekki
var sannað, að A hefði getað fengið vottorðin
fyrr en raun varð á, og með þvi ennfremur að
ekki varð fullyrt, að efni þeirra væri þýðingar-
laust fyrir málið, þá felldi hæstiréttur að kröfu
A úrskurðinn og héraðsdóminn úr gildi, vísaði
málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og
lagði fyrir dómarann að veita hæfilegan frest
til vitnaleiðslunnar ............002000 00...
Fyrirvari. Sjá aðgerðaleysisverkanir, viðskiptatil-
kynningar.
Fyrning refsikröfu.
A bruggaði ólöglegt áfengi í ársbyrjun 1932, en
málshöfðun út af brotinu var tilkynnt honum af
440
421
ðöd
158
Efnisskrá.
héraðsdómara 26. sept. 1935. Sök hans talin
fyrnd eftir analogiu 67. gr. hegningarlaganna ..
Bruggun, sem B var gefin að sök, var drýgð fyrir
sumarmál 1933. Málshöfðun var honum tilkynnt
þann 19. nóvember 1935. Sökin fyrnd samkvæmt
analogiu 67. gr. hegningarlaganna ............
A ritaði meiðandi grein í blað eitt um B. B stað-
hæfði, að honum hefði ekki orðið kunnugt um
grein þessa fyrr en 25. jan. 1934. Með því að
ekki var sannað, að B hefði vitað fyrr um
greinina en, hann sjálfur fullyrti, var sýknukrafa
A sökum fyrningar ekki tekin til greina ......
Gagnsakir. Sjá málasamsteypa.
Gáleysi.
Drengur, 4 ára að aldri, varð fyrir vagni, sem tengd-
ur var aftan í bifreið og reykháfur var fluttur á.
Beið drengurinn bana. Maður, sem tekizt hafði
á hendur að hafa gætur á vagninum, dæmdur
fyrir manndráp af gáleysi ..................
Maður dæmdur til refsingar eftir 286. gr. hegningar
laganna fyrir íkveikju í húsi af gáleysi ........
Maður sýknaður af ákæru fyrir að hafa orðið manns-
bani af gáleysi „sinna
Eigandi bifreiðar dæmdur til greiðslu fébóta fyrir
örkuml, er hlutust af ógætilegum akstri bifreiðar-
sljórams æsa 5 28 ii 00 ti ji þ 8 þÐ E JS EB Í
Opið á benzingeymi bils var inni í honum. Kviknaði
í bílnum með þeim hætti, að bilstjórinn brá lukt
inn í hann, meðan verið var að láta benzin á
hann. Þessi athöfn ekki talin hafa orðið af stór-
kostlegu gáleysi, með þvi að ekki varð ætlað, að
almenningur gerði sér grein fyrir eldfimihættu
þeirri, er tjónið varð af, og með því að ekki
voru fram komnar sannanir fyrir því, að bif-
reiðastjórum væri veitt fræðsla um þessa eld-
fimihættu, né að bilstjóri sá, er í hlut átti, hefði
haft þekkingu á henni fyrr en slysið varð ..
Bifreiðarstjóri dæmdur til greiðslu fébóta vegna
líkamsmeiðsla, er hlutust af ógætilegum akstri
hans sms mat á 6 5 0 04 8 3 08 2 GB
LXXI
11
11
100
6
17
144
303
479
LXXII Efnisskrá.
Gerðardómur.
Máli um Þjarglaun vísað frá héraðsdómi, þar eð
stjórn vátryggingarfélags þess, sem hafði í
tryggingu bæði skip það, er björgunina fram-
kvæmdi, og skip það, er bjargað var, átti sam-
kvæmi félagslögunum úrskurð um Þbjarglaunin,
er skjóta mátti síðan til gerðardóms .......... 651
Gestaréttur.
Með því að samningsákvæði um gestarétt eftir eldri
lögum hafði að geyma undanþágu frá að leggja
mál til sátta fyrir sáttarmenn og skyldu fyrir
héraðsdómara að leita um sættir í því og að því
athuguðu, að eftir 81. gr. laga nr. 85 frá 1936
er heimilt að semja um meðferð máls í hvaða
lögsagnarumdæmi sem er og í hvaða þinghá sem
er, og að aðiljum er heimilt samkvæmt ó. gr.
3. mgr. 11. tl. sömu laga að koma sér fyrir fram
skriflega saman um að ganga fram hjá sáttanefnd
og leggja mál með þeim hætti undir sáttaum-
leitan dómara, þá var mál löglega sótt fyrir
bæjarþingi í kaupstað á hendur manni, sem bú-
seitur var í öðru lögsagnarumdæmi, samkvæmt
gestaréttarákvæði í samningi, gerðum fyrir gildis.
töku laga nr. 85 frá 1936, og gat afnám gesta-
réttarmeðferðar samkvæmi 224. gr. sömu laga
ekki breytt í þessu sambandi öðru en því, að
málið var rekið fyrir bæjarþingi í stað gesta.
réttar áður. Héraðsdómur í nefndu máli, sem
visaði því frá, sökum þess að það hafði eigi
verið lagt fyrir sáttanefnd til sátta, var þessvegna
ómerktur og var lagt fyrir héraðsdómarann að
taka málið upp að nýju og leggja dóm á það
að efni Hl 0 0 00 6 00 0 nr 227
Gjafsókn, gjafvörn.
Gjafsóknarmál eða gjafvarnar ........ 72, 86, 348, 382
Málskostnaður í gjafsóknarmáli eða gjafvarnar látinn
niður falla, en þóknun skipaðs talsmanns gjaf-
sóknarhafa eða gjafvarnarhafa dæmd úr ríkis.
SJÓÐI .....0an00en ner 72, 348
Efnisskrá. LXXIII
Gjalddagi.
Útsvör, sem lögð höfðu verið á A árið 1935 og 1936,
voru heimt inn með einu og sömu lögtaksgerð-
inni. Útsvarið 1936 virtist ekki hafa verið gjald-
kræft, þegar lögtaksgerðin hófst, en með því að
A hreyfði ekki andmælum á þeim grundvelli,
þótti hægt að láta ganga dóm um útsvar beggja
ÁFÁRDA Ll 86
Samkvæmt skipulagsuppdrætti átti að taka lóð A
undir götu og torg. Krafa hans til fébóta fyrir
lát lóðarinnar talin gjaldkræf, þegar er honum
var meinuð notkun lóðarinnar til húsgerðar af
greindum ástæðum án tillits til þess, hvenær
lóðin í verki og framkvæmd yrði tekin undir
götu og torg 22.00.0000... 000 492
Af hendi hreppsfélags, sem sótt var til greiðslu
eftirstöðva skuldabréfs, var það borið fyrir, að
eftirstöðvar lánsins hefðu ekki verið gjaldkræf-
ar, þegar málið var höfðað. Þessi varnarástæða
ekki talin á rökum byggð m. a. af því, að í
héraðsstefnunni var lýst yfir því, að láninu hefði
verið sagt upp, og var því ekki andmælt í héraði 541
Gjaldþrotaskipti.
Með því að ekki er kveðið á um, hvar í skuldaröð
skuli skipa kröfu til launa fyrir rannsókn á bók-
haldi þrotamanns samkvæmt 1. mgr. 7. gr. laga
nr. 25 frá 1929, með því að niðurlagsákvæði
sömu málsgreinar, að endurskoðun skuli fara
fram á kostnað búsins, geymir algert undantekn-
ingarákvæði frá þeirri meginreglu íslenzks rétt-
ar, að ríkissjóður kosti rannsókn opinberra mála,
án þess að sá, er fyrir broti verður, eða aðrir
ósakfelldir einstaklingar þurfi að kosta þar
nokkru til, og loks með því að þessvegna er
ástæða til að gera verkanir lagaákvæða þessa
sem ótilfinnanlegastar að unnt er öðrum lánar-
drottnum þrotabúa, þá þótti verða að skýra
lagaákvæðið þannig, að kröfur samkvæmt því
skuli skipa sæti í skuldaröð þrotabúa meðal al-
LXKIV Efnisskrá.
mennra, forréttindalausra krafna samkvæmt 85.
gr. skiptalaganna ........02020.000 0000.
A, B og C skipuðu stjórn hlutafélags (H), sem fékkst
við fiskþurrkun og fiskaðgerð og keypti í því
skyni fisk óverkaðan og seldi hann aftur verk-
aðan. H var úrskurðað gjaldþrota þann 19. jan.
1933. Talið, að nefndir stjórnendur hefðu í
byrjun okt. 1931 hlotið að sjá, að gjaldþrot H
var yfirvofandi. Það þótti víst, að þeir hefðu
Þá Þekkt efnahagsreikning H fyrir árið 1930,
sem sýndi miklar skuldir um fram eignir. Enn-
fremur var í okt. 1931 skollið á verðhrun á fiski
og söluhorfur hans mjög slæmar, en H átti fisk-
birgðir miklar, er keyptar höfðu verið fyrri hluta
þess árs. Að fenginni samþykkt hluthafafundar
gáfu þeir A og B þann 4. okt. 1931 út veðskulda-
bréf fyrir 30000 krónum, tryggt í fiskþurrkunar-
húsi H næst á eftir 15000 krónum, til firma eins,
sem A var eigandi að, en fjárhæð þessa hafði
firmað áður lánað H. Fyrir þennan verknað var
A refsað eftir analogiu 262. gr. hegningarlaganna
og B eftir 263. gr. sömu laga. Þann 5. des. s. á.
veðsettu allir hinir ákærðu (A, B og C) útibúi
Útvegsbankans nefnt fiskþurrkunarhús með
þriðja veðrétti fyrir 29000 króna skuld, er áður
hafði verið stofnuð. Var veðsetningin samþykkt
á hluthafafundi 21. s. m. Þessi athöfn talin
varða alla hina ákærðu við 263. gr. hegningar-
laganna. Ennfremur var öllum hinum ákærðu
refsað fyrir að afla þann 21. s. m. samþykkis
hluthafafundar fyrir veðsetningu á húseign H til
eins lánardrottins fyrir 10000 króna skuld, en
veðsetningu þessa höfðu hinir ákærðu fram-
kvæmt hinn 10. febr. s. á. Með því að stjórnendur
H voru ekki bærir til að veðsetja eignir félagsins
án leyfis hluthafafundar, varð að miða upphafs.
tíma téðrar veðsetningar við 21. des. Þá höfðu og
hinir ákærðu þann 21. des. 1931 aflað samþykkis
hluthafafundar fyrir veðsetningu á fiskþurrkun-
arhúsi H, sem framkvæmd hafði verið 1929, án
þess að þá hefði verið gætt þeirra skilyrða,
Efnisskrá. LXXV
er samþykktir H áskildu um slíkan löggerning.
Hinir ákærðu voru ekki dómfelldir fyrir þetta,
með því að rannsóknin hafði ekkert að þessari
veðsetningu beinzt og þeir höfðu ekkert verið um
hana spurðir. Ákærðu A og B voru dæmdir til
refsingar eftir 263. gr. hegningarlaganna fyrir
að veðsetja þann 19. marz 1932 veðskuldabréf
H, tryggt í húseign, fyrir vinnukröfum, sem þá
voru yfir eins árs gamlar og þessvegna ekki leng-
ur forgangskröfur eftir 83. gr. skiptalaganna. A
handveðsetti 20. marz 1932 útibúi Útvegsbankans
áðurnefnt 30000 króna veðskuldabréf gegn þvi
að útibúið tók að sér greiðslu skuldar einnar
fyrir H. Með þessu þótti A hafa stýrt í hættu
möguleika þrotabús H að heimta aftur frá A
30000 króna skuldabréfið, sbr. 28. gr. laga nr.
25 frá 1929. Var A þessvegna refsað fyrir þetta
samkvæmt 263. gr. hegningarlaganna. Þann 17.
sept. 1932 framseldi A útibúi Útvegsbankans
oftnefnt 30000 króna veðskuldabréf. Kvað hann
framsalið hafa verið þeirri forsendu bundið, að
H yrði rétt við fjárhagslega og kæmist að sam-
komulagi við lánardrottna sina. Með því að þessi
framburður A hafði stoð í atvikum málsins, var
ekki talið, að hann hefði gerzt brotlegur við lög
með téðu framsali. Hinum ákærðu var hinsvegar
ekki talið til saka, að þeir höfðu greitt vinnu-
kröfur, sem forgangsréttar nutu, að þeir greiddu
lögfræðingi kr. 500,00 1932 fyrir lögfræðilega
aðstoð, er hann þá veitti, og að þeir veittu
atbeina til greiðslu fjárhæðar til Útvegsbankans
1932 gegn þvi skilyrði, að féð yrði endurgreitt,
ef samkomulag næðist ekki við lánardrottnana
um viðréttingu H. Ennfremur var ekki talið, að
sakfella ætti hina ákærðu fyrir drátt á því að
framselja bú H til gjaldþrotaskipta, með því
að drátturinn stafaði að langmestu leyti af þvi,
að beðið var eftir svari frá Útvegsbanka Íslands
við beiðni H um fjárhagslega aðstoð .......... 597
LEXXVI Efnisskrá.
Greiðsla.
Menn nokkrir gerðu sameiginlega út skip, er þeir
höfðu á leigu tekið, til fiskjar utan heimilis
þess, og voru ýmsar nauðsynjar til skipsins
teknar út í verzlun á útgerðarstaðnum. Auk þess
tóku nokkrir útgerðarfélagarnir út í reikning
samlagsútgerðarinnar í sömu verzlun einka-
nauðsynjar, aðallega sjófatnað, er taldar skyldu
þeim til gjalda, er útgerðarfélagar gerðu reikn-
inga sín á milli. Talið, að af hendi verzlunar-
innar hefði verið heimilt að láta fjárhæðir þær,
sem greiddust inn á reikning félagsskaparins,
ganga fyrst til lúkningar einkaúitektum félags-
manna, sem fjarri fór um, að væru tryggðar
með sjóveði í skipinu ........000000 0000... 421
Gæzluvarðhald.
A var dæmdur til þriggja mánaða refsivistar fyrir
brot gegn 2. mgr. 194. gr. sbr. 46. gr. hegningar-
laganna, 15. gr. 2. tl. laga nr. 47 frá 1932 sbr.
18. gr. sömu laga, og var refsingin ákveðin með
hliðsjón af 40. gr. hegningarlaganna, en með þvi
að honum hafði verið haldið í gæzluvarðhaldi
í 144 daga og hafður þann tíma í gæzlu á geð-
veikrahælinu á Kleppi, að vísu nokkurn hluta
tímans til nauðsynlegrar rannsóknar, en ekki sök-
um þess að háttsemi hans gæfi efni til svo lang-
vinns gæzluvarðhalds, þá var ákveðið samkvæmt
59.gr. hegningarlaganna, að gæzluvarðhald
ákærða kæmi í stað refsingar þeirrar, sem hann
hafði unnið Hl ss 252
Refsing á hendur manni, sem dæmdur var fyrir
ólöglega áfengissölu, ákveðin 400 króna sekt með
hliðsjón af. þvi, að hann hafði setið 5 daga í
gæzluvarðhaldi og samkvæmt analogiu 59. gr.
almennra hegningarlaga .....0.020000000.0..... 325
Í málum, er fleiri en einn var sekur dæmdur, var
sá, sem í gæzluvarðhaldi sat, einn dæmdur til
að bera kostnað af þvi ............ 214, 325, 484
Efnisskrá. LXXVII
Haldsréttur.
A, sem taldi til skuldar á hendur Sildareinkasölu
Íslands (E) fyrir verkun sildar o. fl., en hafði
nokkra fémuni E í varðveizlu sinni, lét þess kost
að láta þá af hendi gegn því, að honum væri
greidd tiltekin fjárhæð, er hann taldi sig eiga
hjá E fyrir geymslu á munum hennar. A var með
þessu talinn hafa firrt sig haldsrétti í nefndum
fémunum fyrir öðrum kröfum, sem hann kynni
að eiga á hendur E .......000.000...0. 00... 117
Heilbrigðismál. Sjá læknar, lækningar, sóttvarnir.
Heimilisfang.
Hlutafélag, sem starfað hafði hér á landi um margra
ára skéið, aðallega með norskt fjármagn, átti
fasteignir í Árnessýslu og við Skerjafjörð. Starf-
semi þess beindist aðallega að því að koma fast-
eignunum í reiðu fé. Samkvæmt samþykktum
þess var heimili þess og varnarþing hér á
landi og á árunum 1917—1934 var Reykjavík
talin heimili þess í samþykktum þess. Hér á
landi var meiri hluti stjórnar þess búsettur,
og meiri hluti hinna innlendu fyrirsvarsmanna
þess var búsettur í Reykjavík, en skrásett hafði
félagið ekki verið samkvæmt 59. gr. laga nr. 77
frá 1921. Á hluthafafundi í Osló 1934 var ákveðið
að flytja heimilisfang félagsins austur í Árnes-
sýslu, og var sú ályktun tilkynnt lögreglustjór-
anum í Reykjavík og sýslumanninum í Árnes-
sýslu, en ekki var félagið skrásett í Árnessýslu,
svo sem mælt er í 14. gr. laga nr. 77 frá 1921.
Félagið eftir sem áður talið heimilisfast í Reykja-
lk smm sætr æ x 0 tv ann 0 á a 0 á 78
Heimvísun.
Í einkamáli neitaði héraðsdómarinn öðrum aðiljan-
um með úrskurði um frest til að fá staðfest
vottorð, sem hann hafði lagt fram og andmælum
sættu af hendi hins aðiljans. Kvað héraðsdómar-
inn síðan upp dóm í málinu. Með því að ekki
mátti fullyrða, að efni vottorðanna væri þýðing-
LEXKXVIII Efnisskrá.
arlaust fyrir málið, og þeirri staðhæfingu aðilj-
ans var ekki hnekkt, að hann hefði ekki getað
aflað vottorðanna fyrr, þá var úrskurður héraðs-
dómarans um synjun frestsins ónýttur svo og
héraðsdómurinn og málinu visað heim í hérað
til endurupptöku frá því stigi, að frestinn hefði
átt að veita, og lagt fyrir héraðsdómara að veita
frest til vitnaleiðslu í málinu ................ 158
Eftir að lög nr. 85 frá 1936 komu til framkvæmda
var mál sótt, án þess að hafa verið lagt til sátta
fyrir sáttanefnd, fyrir bæjarþinginu í kaupstaðn-
um Á á hendur manni, búsettum í kaupstaðnum
S, samkvæmt gestaréttarákvæði í samningi um
leigu á bát, gerðum fyrir gildistöku greindra
laga. Þetta talið heimilt, með því að gestaréttar-
ákvæði hefði að eldri lögum haft að geyma undan-
þágu frá því að leggja mál fyrir sáttamenn og
skyldu á hendur dómara til að leita sátta, og með
því ennfremur að semja megi samkvæmt 81. gr.
laga nr. 85 frá 1936 um meðferð máls í hvaða
lögsagnarumdæmi og þinghá sem er, enda mönn-
um heimilt eftir 11. tl. 3. mgr. 5. gr. að koma
sér fyrirfram skriflega saman um að ganga
fram hjá sáttanefnd og leggja mál með þeim
hætti undir sáttaumleitan dómara. Frávísunar-
dómur héraðsréttarins, sem byggður var á þvi,
að málið hefði ekki verið lagt til aðgerðar sátta-
nefndar, var þessvegna ómerktur, og var lagt
fyrir hééraðsdómarann að taka málið til með-
ferðar að nýju og leggja dóm á það að efni til 227
Hylming.
Maður dæmdur eftir 240. gr. almennra hegningarlaga 214
Hjónaband.
A játaði að hafa beitt konu sína ýmsum harðræð-
um, slegið hana oft og jafnvel einu sinni bundið
hana á höndum og fótum, en færði sér til af-
bötunar framkomu og hátterni konunnar á heim-
ilinu. A var dæmdur til refsingar eftir 204. gr.
sbr. 63. gr. hegningarlaganna, en við ákvörð-
Efnisskrá. LXXIKX.
un refsingarinnar var lögð til grundvallar skýrsla
hans bæði um breytni hans gagnvart konunni,
óhægindin á hjónabandssambúð þeirra og hverj-
ar málsbætur hann hefði haft í þeim óhægindum,
enda var ekki öðrum sönnunargögnum en frá-
sögn þeirra hjóna til að dreifa um brot A .... 285
Hlutafélog.
Hlutafélag nokkurt hafði um margra ára skeið starf-
að hér á landi, aðallega með norskt fjármagn án
þess þó að það væri skrásett hér á landi samkv.
59. gr. laga nr. 77 frá 1921. Meiri hluti stjórnar
þess var heimilisfastur á Íslandi og flestir inn-
lendir fyrirsvarsmenn þess búsettir í Reykjavík,
enda var starfsemi þess þaðan rekin og heimili
þess talið þar. Árið 1934 ákvað hluthafafundur,
sem haldinn var í Osló, að flytja heimilisfang
félagsins austur í Árnessýslu, þar sem það átti
eignir, en ekki voru heimilisskiptin skrásett í
Árnessýslu, svo sem mælt er í 14. gr. laga nr. 77
frá 1921. Hlutafélagið var talið áfram útsvars-
skylt í Reykjavík ......0.0220000000 0. 78
Þrir stjórnendur hlutafélags, sem úrskurðað var
glaldþrota 19. jan. 1933, voru m. a. sóttir til refs-
ingar fyrir að hafa vanrækt að halda lögmætan
aðalfund á árinu 1932, eins og boðið er í 30. gr.
laga nr. 77 frá 1921. Eins og hag félagsins var
komið 1932 og með því að beðið var þá eftir
samningatilraunum við lánardrottna félagsins og
reikningar um afkomu þess voru gerðir til afnota
við þær samningsumleitanir, þá þótti þessi van-
ræksla ekki eiga að varða kærðu refsingu eftir
57. gr. hlutafélagalaganna .................... 597
Ekki talið sannað, að tveir stjórnendur hlutafélags,
sem greitt höfðu hlutafé sitt að nokkru, eða
12000 krónur, með fiski, hefðu þá séð fyrir
verðfall á fiskinum. Það þótti þessvegna ekki
varða þá refsingu samkvæmt 53. og 54. gr. laga
nr. 77 frá 1921, að þeir höfðu talið téða fjár-
hæð meðal innborgaðs hlutafjár í tilkynningu
til hlutafélagaskrárinnar .................... 597
LXXKK Efnisskrá.
Hlutaréttindi. Sjá eignarréttur, fasteignir, halds-
réttur, sjóveð, veiðiréttindi.
Hlutdeild.
"Tveir menn drýgðu saman þjófnað. Annar þeirra
veitti auk þess aðstoð til að koma undan mun-
um, er hinn hafði stolið. Þeim báðum refsað
eftir 6. gr. laga nr. 51 frá 1928 sbr. 63. gr.
hegningarlaganna og öðrum þeirra ennfremur
eftir 240. gr. hegningarlaganna ..............
Tveir menn dæmdir til refsingar fyrir þjófnað, sem
þeir drýgðu í sameiningu .......00000.00.000..
Kona dæmd eftir 1. mgr. 283. gr. hegningarlaganna
sbr. að nokkru 1. málsl. 53. gr. og að nokkru
2. málsl. 53. gr. og 47. gr. hegningarlaganna.
Tveir menn samsekir henni dæmdir eftir 1.
mgr. 283. gr. hegningarlaganna, sbr. að nokkru
1. málslið 48. gr. hegningarlaganna og að nokkru
2. mgr. 54. gr. sömu laga ...........000......
Ýmsir menn dæmdir til refsingar fyrir sameiginlega
árás á lögreglulið. ...........00020000... 0...
Maður dæmdur til refsingar eftir 101. gr. sbr. að
nokkru 53. gr. 102. og 109. gr. 2. mgr. sbr. 46.
gr. og 53. gr. hegningarlaganna fyrir að ráðast
á og hafa í frammi ókvæðisorð við tvo lögreglu-
þjóna, sem voru að fara með ölvaðan mann af
skemmtisamkomu, og hvetja menn til að veitast
að lögregluþjónunum og taka manninn af þeim
Þrir stjórnendur hlutafélags dæmdir til refsingar
fyrir að ívilna nokkrum af lánardrottnum félags-
TS runs ám ag ar 1000 00 00 0 neinn á I Ál Ba
Húsaskattur. Sjá endurgreiðsla.
Húsleit. Sjá eftirgrennslan brota.
Iðgjöld.
Í refsimáli á hendur tveimur mönnum fyrir þjófn-
að tók héraðsdómarinn til greina kröfu um ið-
gjöld fyrir stolna og eyðilagða muni, þrátt fyrir
það þótt þess hefði ekki verið getið í stefnu,
214
229
484
öo66
Efnisskrá. LXXKI
að skaðabóta yrði krafizt, þrátt fyrir það þótt
hann hefði ekki, svo séð yrði, skýrt hinum á-
kærðu frá kröfunni, og þrátt fyrir það þótt engin
virðing hefði farið fram á verðmæti hinna stolnu
og eyðilögðu muna, eða ef slík virðing var ó-
framkvæmanleg, án þess að hinum ákærðu, sem
báðir voru ófjárráða, væri skipaður sakráða-
maður. Sagt í dómi hæstaréttar, að iðgjalda-
krafan yrði ekki af þessum ástæðum dæmd í
refsimálinu .............0000. 00 214
Refsing tveggja manna, sem dæmdir voru fyrir þjófn-
að, var gerð skilorðsbundin samkvæmt lögum nr.
39 frá 1907, með hliðsjón af því m. a., að þeir
höfðu þegar greitt iðgjöld fyrir hina stolnu muni 229
Íkveikja. Sjá brenna.
Innheimtulaun.
A vék úr þjónustu B þann 15. jan. 1936. Þann 16. s.
m. krafði hann B um nokkra mánaða laun, sem
hann átti hjá honum. Kvaðst hann þá hafa fengið
það svar, að B gæti ekki greitt í bráð. Fól A nú
málfærslumanni kröfu sína til innheimtu. Mál-
færslumaðurinn krafði B þann 18. s. m. B greiddi
þá launin, en neitaði að greiða innheimtukostn-
að. Talið, að málfærslumaðurinn ætti heimtingu
á málfærslulaunum samkvæmt lágmarksgjaldskrá
málflutningsmannafélags Íslands og að A gæti
sótt B um lúkningu innheimtulaunanna, með því
að B hefði ekki tekizt að sanna þá staðhæfingu
sína, að hann hefði þann 16. jan. beðið A að
að koma til sín eftir tvo daga og sækja launin 140
Ítrekun.
Bifreiðarstjóri dæmdur fyrir ítrekað áfengis- og
bifreiðalagabrot og sviptur ökuleyfi æfilangt 3,
264, 301
Maður dæmdur fyrir itrekaða sölu áfengis 82, 132,
537, 559, 563
Tveir menn, sem voru dæmdir fyrir þjófnað, höfðu
áður verið dæmdir fyrir samskonar brot, annar
tvisvar og hinn þrisvar, en fyrri dómarnir höfðu
LXXKII Efnisskrá.
ekki ítrekunarverkanir, með því að sökunautar
höfðu ekki náð 18 ára aldri, þegar þeir dómar
voru kveðnir upp yfir þeim ..........2.....
Maður dæmdur til refsingar fyrir itrekað brot gegn
10. gr. laga nr. ö1 frá 1928 .......000..00....
Játning og skýrslur aðilja.
Þrír menn játa á sig bruggun áfengis ............
Menn játa á sig að hafa rekið fyrir erlenda botnvörp-
unga upplýsingastarfsemi um ferðir og dvalar-
staði varðskipanna hér við land 25, 30, 364,
Maður gengst við því, að hafa haft holdleg mök við
9 ára gamla telpu -...0000000000 000 nes
Maður, sem sóttur var til endurgreiðslu oftekinna
vaxta af láni, viðurkennir, að honum hafi verið
kunnugt um, að féð gekk beint til húsbygginga,
sem kona manns þess, er um lánið samdi við
hann, hafði með höndum. Sami maður viður-
kennir einnig, að hann hafi fengið lánið að
fullu greitt .......000.20000 00
Afgreiðslumaður á Þifreiðastöð játar að hafa útvegað
og selt manni nokkrum eina flösku af áfengi.
Afgreiðslumaðurinn dæmdur eftir 15. sbr. 33. gr.
laga nr. 35 frá 1933 .....0200000000 0000...
Lyfsali, er sóttur var til refsingar fyrir ætlað brot
á áfengislöggjöfinni og á hegningarlögunum,
gefur skýrslu um sölu ýmissa blandna í lyfja-
búðinni og áfengisinnihald þeirra ............
Varúðarsamt orðalag manns, sem eignað var barn,
við réttarrannsókn málsins hvorki túlkað sem
viðurkenning hans fyrir faðerninu né afturköll-
un á synjun hans áður fyrir faðernið ........
Menn játa á sig þjófnaðarbrot .............. 214,
Maður játar að hafa drýgt saurlift athæfi við tvö
stúlkubörn, 5 og 8 ára að aldri. Skýrsla söku-
nauts, sem kom ekki að öllu leyti heim við
frásögn telpnanna, lögð til grundvallar um brot
hans. Hann dæmdur eftir 177. gr. sbr. 174. gr.
og 40. gr. hegningarlaganna ...........0......
Maður gengst við því að hafa dregizt á það við
barnsföður þungaðrar konu að eyða fóstri henn-
214
646
11
643
33
91
150
193
229
233
Efnisskrá. LXXKXIII
ar, en kvaðst þó ekki hafa ætlað sér að fram-
kvæma fóstureyðingu. Sökunautur dæmdur til
refsingar fyrir tilraun til fóstureyðingar ...... 252
Styrkþegi í Rvík játar, að hann hafi ætlað sér að
knýja fram viðtal við framfærslufulltrúa og
kúga hann til að sinna málefni því, er ákærði
hafði á höndum imsissssisisi siss 261
Bifreiðarstjóri gengur við því að hafa reynt að ljósta
lögregluþjón, sem ætlaði að taka hann fastan,
hnefahögg í andlitið ........................ 264
Við ákvörðun refsingar á hendur A, sem játaði að
hafa slegið konu sína oft og einu sinni bundið
hana, var lögð til grundvallar skýrsla hans bæði
um breytni hans gagnvart konunni, óhægindin
á hjónalagi þeirra og hverjar málsbætur þau
óhægindi hefðu veitt honum, enda var ekki
öðrum sakargögnum en frásögn hjónanna til að
dfeifaá ti. ÞrOt Á sami ss 0 á áls an 285
Bifreiðarstjóri dylst þess ekki að hafa neytt áfengis
við bifreiðarakstur ..................0... 282, 301
Í verksmiðju einni sprakk gufusuðupottur og olli
tjóni. Fyrirsvarsmaður verksmiðjunnar sótti vél-
smiðju, sem haft hafði pottinn til viðgerðar, til
fébóta útaf slysinu. Við lögregluréttarrannsókn
í tilefni af slysinu kannaðist fyrirsvarsmaður
verksmiðjunnar við, að honum hefði verið kunn-
ugt um, að pottinum var ekki treystandi eftir
VÍÐGELÐINA ia ta 26 #8 ir ES Bi Bai á bn á 288
)ifreiðarstjóri ók fram hjá hóp barna, sem voru í
boltaleik, og varð eitt barnið, 8 ára telpa, fyrir
bílnum. Bifreiðarstjórinn duldist ekki við það,
að hann hefði tekið eftir, að öll börnin tóku
eftir bilnum, nema nefnd telpa, sem var að elta
BOL 3 jú 2 í á að Þið 8 á Á 18 8 ið Bla 303
Hjón, sem sótt voru til refsingar fyrir skottulækningar
eftir lögum nr. 47 frá 1932 og 26. kap. hegning-
arlaganna, segja á hendur sjálfum sér, að þau
hafi jafnan skýrt sjúklingum þeim, sem leituðu
til þeirra, svo frá, að ef þeir færu til lækna,
þá mundu þau hjónin láta af lækningaaðgerð-
TA ST 500 3 8 8 88 8 á él 5 fá sá ið þa það 5 Eg 336
LEXKKIV Efnisskra.
Vín, tóbak, silfur- og gullplettmunir, sem skotið hafði
verið undan tollskoðun, fundust í fórum þjón-
ustustúlku á norsku millilandaskipi. Stúlkan gekk
við því að vera eigandi vínsins og tóbaksins.
Skipstjórinn var þessvegna ekki talinn refsi-
ábyrgur fyrir innflutningi þessa varnings eftir
6. mgr. 3. gr. laga nr. 33 frá 1935 ..........
A lagði skipi sínu á höfninni á Siglufirði í norð-
anstórviðri mannlausu, landfestalausu og án vél-
arnota. Það rakst á bryggju hafnarsjóðs og olli
spjöllum á henni. A viðurkenndi í fébótamáli út
af spjöllunum, að hann hefði vitað, að hald-
botn var slæmur, þar sem hann lagði skipinu
Maður játar að hafa drukkið % hluta úr % flösku
af brennivíni áður en hann hóf bifreiðarakstur
Þrjár manneskjur játa á sig brennu og vátrygginga-
Sk RE ER STÐ
Maður játar á sig ólöglega hraðan akstur bifreiðar
Maður játar, að hafa ráðizt á tvo lögreglumenn, sem
voru að flytja ölvaðan mann af skemmtistað,
og eggjað menn á að losa fangann úr valdi
lögreglumannanna ......000000000 0...
Enda þótt ekki væri upplýst um neinar einstakar
áfengissölur af hendi manns, sem hafður var
fyrir sökum um brot þetta, þótti þó ekki ástæða
til að efast um, að hann væri sekur um ólöglega
áfengissölu, er hann hafði játað á sig ........
Samkvæmt beiðni A, kom B honum í samband við
kaupanda að skipi, er A hafði til sölu. Í bréfi til
B viðurkenndi A, að B ætti tilkall til þóknunar
fyrir þetta og var B samkvæmt því dæmd þóknun
A og B, sem voru í stjórn hlutafélags (H), játuðu
við réttarrannsókn út af gjaldþroti H, að þeim
hefði verið ljóst 31. júlí 1931, að H væri in-
solvent. Eftir að refsidómur hafði gengið á
hendur þeim í héraði fyrir brot á 262. og 263.
gr. hegningarlaganna, gjaldþrotalögunum og
hlutafélagalögunum, tóku þeir aftur téða játningu
sína. Kváðust þeir nú hafa séð það fyrst eftir
áramótin 1931—1932, að gjaldþrot H var yfir-
vofandi. Úrslitin í hæstarétti voru ekki byggð á
471
475
481
522
öðl
503
Efnisskrá. LEXXKV
játningu ákærðu, heldur á öðrum þeim gögn-
um, er fram komu við rannsókn málsins .. 597
Menn játa á sig ólöglega sölu áfengis .. 82, 537, 559, 646
Maður játar á sig víxilfölsun .........0.00.000... 655
Bilstjóri, sem ók bifreið út af veginum og olli með
þvi slysi, játaði í fébótamáli á hendur honum
að hafa ekið yfir löglegan hraða ............ 667
Kaup og sala.
B hafði á leigu byggingarlóð í sjávarþorpi. Skyldi
honum vera heimilt að selja og veðsetja réttindi
sín yfir lóðinni. Á lóðinni var hús byggt, og lagði
A að töluverðu leyti fram efni til þess. Á meðan
á byggingu hússins stóð, gerðu A og B með sér
samning, þar sem A lofaði að selja B húsið
fyrir tiltekið kaupverð. Liðu síðan mörg ár þann-
ig, að B fór með húsið sem sína eign, án þess
þó að borga A byggingarefnið, nema að litlu
leyti. Fór þá A í mál við B og krafðist þess,
að viðurkenndur væri með dómi eignarréttur
sinn á húsinu. Talið, að B væri eigandi hússins,
og samningur aðiljanna skýrður þannig, að til-
ætlunin hefði verið, að A fengi hlutbundna
tryggingu í húsinu fyrir fjármunum þeim, sem
hann hafði lagt fram til gerðar þess ........ 44
Sýslumaður einn taldi, að ríkissjóði hefði skapazt
skylda til að kaupa íbúðarhús hans, fyrir þá
sök að ríkisstjórninni hefði á fjárlögum 1933
verið heimilað að kaupa húsið við því verði,
er það yrði metið af dómkvöddum mönnum,
enda hefði ríkisstjórnin sýnt bæði með því að
láta meta húsið og með því að leyfa honum að
halda eftir hjá sér nokkru af tekjum sýslunnar
árin 1982— 1933, að hún vildi nota kaupheimild-
ina. Talið, að ekki hefði verið bundizt af hendi
ríkissjóðs skyldu til kaupanna, heldur hafi sýslu-
manni þvert á móti verið sagt glögglega til þess,
að rikisstjórnin vildi engri slíkri skyldu játast 308
Samkvæmt beiðni bæjarstjórans (A) í kaupstað einum
hóf B leit að kaupanda að skipi, sem A bjóst
við að bærinn yrði að selja. B setti sig í samband
LXKXVI Efnisskrá.
við GC, er var fús að kaupa skipið, en þó með
öðrum kjörum en B hafði tiltekið. A hóf nú sjálf-
ur samningatilraunir við C. Lauk þeim málum
svo, að félag manna, sem GC var þátttakandi í,
keypti skipið. B þótti eiga tilkall til þóknunar
fyrir starfa sinn, enda hafði A játast í bréfi til
B f. h. kaupstaðarins undir greiðslu slíkrar
þóknunar. En með því að B hafði ekki komið
á sölusamningum, voru honum ekki dæmd full
sólulatm a ai á ás á að a á a á á á 5
Kosningar, kosningarréttur. Sjá alþingis-
kosningar.
Kreppuskil.
Nokkrum árum eftir að hreppurinn A hafði tekið lán
hjá sparisjóði (S) var honum skipt í tvö hrepps-
félög, A, og B. Ráðuneyti það, er í hlut átti, á-
kvað, að A, skyldi taka að sér til greiðslu 1
hluta skuldbindinga hins forna hrepps, en B %
hluta. Eftirstöðvar láns þess, sem S hafði veitt
A, lentu í vanskilum, og sótti S A; til greiðslu
þeirra. A, hafði upp þá varnarástæðu m. a., að
B ætti að greiða % hluta lánsins og að B hefði
fengið kreppuskil samkvæmt lögum nr. 35 frá
1936. Hefði S því átt að lýsa skuldinni að %
hlutum í kreppulánasjóðinn. Þessi rök A; talin
veigalaus, með því að S átti aðgang að A, sem
samskuldara fyrir greindum eftirstöðvum
Kvaðir. Sjá umferðarkvaðir.
Kynferðisbrot.
Maður dæmdur til refsingar samkvæmt 174. gr. sbr.
177. gr. hegningarlaganna fyrir að hafa holdleg
mök við 9 ára gamla telpu, án þess að samræði
ætti sér stað. Telpan reyndist haldin kynsjúk-
dómi (lekanda), en loku þótti skotið fyrir það,
að hún hefði sykst af ákærða, þar sem héraðs-
læknir gat ekki fundið þess vott, að hann væri
eða hefði verið sýktur af lekanda ............
590
Efnisskrá. EXXKVII
Maður dæmdur til refsingar eftir 174. gr. sbr. 177. gr.
hegningarlaganna fyrir saurlift athæfi við tvö
stúlkubörn, annað 5 en hitt 8 ára. Refsingin
ákveðin með hliðsjón af 40. gr. hegningarlaganna
Kærur til æðra dóms.
Héraðsdómari hafði vísað máli frá dómi, með því
að hann taldi, að ólöglega hefði verið gengið
fram hjá sáttanefnd í þvi. Frávísunardómurinn
var látinn sæta kæru til hæstaréttar eftir ákvæð-
um laga nr. 85 frá 1936 .......000.00000000.-
Eftir að mál hafði verið tekið til dóms, án þess að
við dómitökuna væri mætt af hendi stefnda,
krafðist hann endurupptöku málsins. Varð
héraðsdómarinn við þeirri kröfu með úrskurði.
Þessum úrskurði skaut stefnandi til hæstaréttar
eftir reglum laga nr. 85 frá 1936 um kærur ..
Kröfu um framlagningu og afhendingu skjala í dóms-
máli synjað af héraðsdómara með úrskurði. Var
úrskurðinum síðan skotið til hæstaréttar eftir
ákvæðum laga nr. 85 frá 1936 um kærur ......
Landamerkjamál.
A átti landspildu við Borgarfjörð (Hvitá). B átti jörð
við sama fjörð vestan við landspildu A. Landa-
merkjadómur hafði gengið um merkin milli land-
spildu A og jarðar B, en síðar reis upp ágrein-
ingur milli þeirra um réttinn til veiðiskapar
í firðinum (ánni) framundan. Höfðaði B mál
gegn A og krafðist þess, að A yrði óheimiluð
veiði framundan téðri landspildu og jörð, en til
vara fyrir vestan línu, er væri dregin í fram-
haldi af merkjalinunni á landi. Var mál þetta
dæmt í héraði eftir almennum reglum einka-
mála. Hæstiréttur taldi, að málið hefði átt að
sæta meðferð eftir III. kafla laga nr. 41 frá 1919
og að héraðsdómaranum hefði borið í tilgreindu
Þinghaldi að nefna meðdómsmenn og gera ráð-
stafanir til að þrætusvæðið yrði skoðað og
uppdráttur gerður af þvi. Var héraðsdómurinn
þessvegna ómerktur svo og málsmeðferðin frá
233
227
397
659
LKXKVIII Efnisskrá.
áðurnefndu dómþingi og málinu vísað heim í
hérað til löglegrar meðferðar eftir Ill. kafla laga
nr. 41 frá 1919 .........0..00.00 0
Landhelgi. Sjá botnvörpuveiðabrot.
Lán.
Kona nokkur gaf út skuldabréf, tryggð með veði í
húsum, sem hún hafði í smíðum. Maður hennar
fór með skuldaskjölin til A, sem lánaði fé gegn
þeim. Með því að A vissi, að féð fór beint til
húsgerðanna, þá var hér um lánveiting að tefla,
en ekki kaup á verðbréfum, og giltu því ákvæði
tsk. 27. maí 1859 og laga nr. 10 frá 1890 um
þessi skipti greindra aðilja ..................
Samkvæmt 3. gr. laga nr. 12 frá 1927 ákvað atvinnu-
málaráðuneytið að skipta hreppnum A í tvö
hreppsfélög A, og B og ákvað jafnframt, að A,
skyldi taka að sér greiðslu á % hluta skulda
hins forna hrepps, en B % huta. Þessi ákvörðun
ráðuneytisins um skipting skuldanna einungis
talin gilda milli hinna nýju hreppa sín á milli
og Á; talinn skyldur að svara sparisjóði að öllu
til eftirstöðva láns, sem hinn forni hreppur hafði
tekið hjá honum simmi
Leit. Sjá eftirgrennslan brota.
Líkamsáverkar.
Eigandi bifreiðar dæmdur til að greiða fébætur
vegna örkumla, sem hlutust af ógætilegum akstri
bifreiðarstjórans is sasssa
Maður dæmdur til refsingar eftir 204. gr. 1. mgr.
hegningarlaganna fyrir að beita konu sína ýms-
um harðræðum, svo sem að binda hana á hönd-
um og fótum .......0..0 00
Sökunautar dæmdir eftir 205. gr. hegningarlaganna
fyrir áverka á mönnum ........000.0..
Bifreiðarstjóri dæmdur til greiðslu skaðabóta vegna
líkamsmeiðsla, er hlutust af óvarkárum akstri
Asi a 3 a 8 8 á #0 EI á Á BU BR á mj pá: á jr Á 4 0 #0 á
673
91
541
303
Efnisskrá. LXXKXIK
Líkur.
a) Í einkamálum
B hafði á leigu byggingarlóð í sjávarþorpi með
heimild til framleigu. Hóf hann byggingu húss
á lóðinni. A lagði fram byggingarefnið að all-
miklu leyti. Útaf þessu gerðu aðiljar samning
með sér, þar sem A lofaði að selja B húsið fyrir
tiltekið kaupverð. Eftir þetta fór B með húsið
um margra ára skeið sem sína eign, byggði skúr
hjá því, leiddi vatn inn í það, taldi það. fram
til skatts og greiddi af því opinber gjöld, en
hinsvegar stóð hann ekki nema að litlu leyti
í skilum með greiðslurnar til A. Höfðaði A þess-
vegna mál og krafðist, að viðurkenndur væri
eignarréttur sinn að húsinu. Talið, að B væri
eigandi hússins, og samningur aðiljanna skýrð-
ur þannig, að þeir hefðu ætlazt til, að ÁA fengi
hlutbundna tryggingu í húsinu fyrir því fé, er
hann hafði lagt fram til byggingar þess ...... 44
Bifreiðaeftirlitsmaður, sem um margra ára skeið tók
við kaupi, sem ákveðið var eftir öðrum reglum
en upphaflega var sagt í erindisbréfi hans, bað
einu sinni um og fékk uppbót á laun sín, þau er
höfðu verið greidd honum, og endurgreiddi öðru
sinni fé, er hann þótti hafa oftekið í laun, ekki
talinn geta, eftir að hann var látinn af störfum,
krafið ríkissjóð um kaup samkv. erindisbréfinu 51
Hlutafélag nokkurt starfaði hér á landi, aðallega með
norskt fjármagn og átti eignir við Rvík og austur
í Árnessýslu, án þess þó að vera skrásett sam-
kvæmt 59. gr. laga nr. 77 frá 1921. Var starfsemi
þess rekin frá Reykjavík, þar sem meiri hluti
hinna innlendu fyrirsvarsmanna þess voru bú-
settir. Árið 1934 ákvað hluthafafundur, sem hald-
inn var í Oslo, að flytja heimilisfang þess austur
í Árnessýslu, en ekki voru heimilisskiptin skrá-
sett þar svo sem mælt er í 14. gr. laga nr. 77
frá 1991. Hlutafélagið talið áfram útsvarsskylt
í Rvík .......0.0. ss 78
B. sem A sótti til greiðslu viðgerðar á bát, taldi A
hafa tekið verkið að sér í ákvæðisvinnu fyrir
XC
Efnisskrá.
435 til 450 krónur. Ákvæðisvinna ekki talin
sönnuð, enda benti það atriði, að fjárhæðin var
ekki fullákveðin til þess, að hér hefði einungis
verið um áætlunarfjárhæð að tefla ............
M, sem K kenndi barn, viðurkenndi að hafa um lang-
an tima samneytt henni líkamlega fyrir getn-
aðartima barnsins og einnig eftir þann tíma.
Hann veitti henni fjárstyrk, þegar hún gerði hon-
um kunnugt um barnshöfn sína, og loks sýndi
hann henni ýmsa umönnun í sængurlegu henn-
ar. Fullnægjandi líkur taldar fyrir hendi til að
veita henni sönnunareið um, að M hefði getið
barið ass má 5 á a
K eignaði S barn, sem fætt var 1. ágúst 1924. S neit-
aði samförum við K á getnaðartíma barnsins,
en hinsvegar viðurkenndi hann að háfa lagt K
fé, eftir að hann vissi um barnshöfn hennar og
einnig að staðaldri eftir fæðingu barnsins. Nægi-
legar líkur taldar fram komnar fyrir að láta mál-
ið velta á sönnunareiði K ....................
K eignaði M barn. M kvaðst einu sinni hafa átt tal
við K á götu og ekki kynnzt henni nánar. Tveir
bílstjórar báru sem vitni, að þeir hefðu, hvor
í sitt skiptið, ekið aðiljum um bæinn. Húsmóðir
K kvaðst einu sinni hafa séð þau á stefnumóti.
Í ljós var leitt, að K hafði látið grafa upphafs-
stafi M í ermahnappa um það bil, er hún kvað
Þau hafa verið í tygi hvort við annað. Loks gat
K lýst allrækilega herbergi M. Málið látið velta
á sönnunareiði K .............20000 00.00.0000.
K eignar M barn. Kvað hún það hafa komið undir í
hesthúsi, er þau voru samferða heim af skemmt-
un um nótt. M viðurkenndi, að þau hefðu orðið
samferða, en neitaði samræðinu. Úrslit málsins
látin velta á sönnunareiði K ..................
Nokkrir menn leigðu skip í samlögum og gerðu það
út til fiskjar utan heimilis þess. Nauðsynjar til
skipsins voru teknar út í verzlun á útgerðar-
staðnum. Fyrirsvarsmaður verzlunarinnar krafð-
ist sjóveðs í skipinu fyrir úttektinni. Fram-
kvæmdarstjóri samlagsmanna, sem búsettur var
162
193
221
314
416
Efnisskrá.
á útgerðarstaðnum, gaf þá vitnaskýrslu, að hann
hefði samið við fyrirsvarsmann verzlunarinnar
um úttektina, en framburði hans var mótmælt,
þar sem hann var bróðir konu skipseigandans.
Úrslit málsins látin velta á synjunareiði fyrir-
svarsmanns verzlunarinnar um samning um út-
tektina ...........00. 00.
A, sem var ófjárráða, var til heimilis hjá föður sín-
um í Rvík, en dvaldist á sumrin hjá föðurfrænd-
um sínum í hreppnum Ö. Árið 1935 ákvað faðir
A að flytja lögheimili hans í hreppinn Ö og til-
kynnti þetta á manntalsskýrslum, en engin breyt-
ing varð samt á búsetuháttum A. Hann talinn
áfram heimilisfastur í Rvík og útsvarsskyldur
ÞAR nn 20 000 00 nn ER RIÐ FR
b) Í opinberum málum.
A hafði fémuni nokkra á brott með sér úr brennandi
húsi. Hélt hann þeim síðan hjá sér um hálfs-
mánaðar tíma og sagði lögreglumönnum, er
færðu brunann í tal við hann, ekki til þeirra.
Af þessu ályktað, að hann hefði tekið ákvörðun
um að skila ekki mununum aftur ...........
Á dulmálslykil, sem fannst í togara og notaður hafði
verið við upplýsingarstarfsemi um ferðir og at-
hafnir varðskipanna, var ritað skirnarheiti
manns og símanúmer í húsi því, sem hann bjó
i. Þeita felldi grun á hann um að hafa verið
við skeytasendingarnar riðinn ...............
Nokkur vitni báru, að þau hefðu hvert í sínu lagi og
án þess að aðrir væru við það staddir falað og
fengið keypt áfengi hjá A, sem var afgreiðslu-
maður á bifreiðastöð. Auk þess kvaðst eitt vitni
hafa farið með áfengi fyrir hann til kaupenda
þess nokkrum sinnum. Þetta talið veita líkur fyr-
ir áfengissölu af hendi A, en ekki næg sönnun til
að byggja á þvi áfallsdóm ..................
Eitt vitni bar, að B hefði selt því áfengi, en skýrsla
þess um, hvar og hvenær kaup þessi hefðu
gerzt, var mjög hvarflandi. Ekki talin næg sönn-
un fram komin til áfallsdóms á hendur B ....
421
663
17
30
XCH
Efnisskrá.
Stjórnendur hlutafélags eins taldir hafa hlotið að sjá í
Við
byrjun okt. 1931, að gjaldþrot þess var yfirvof-
andi. Það þótti mega ganga að því vísu, að þeir
hefðu þá þekkt efnahagsreikning þess fyrir árið
1930, sem sýndi miklar skuldir um fram eignir.
Þá var og í okt. 1931 skollið á verðhrun á fiski,
en hlutafélagið átti fiskbirgðir miklar, er keypt.
ar höfðu verið fyrri hluta þess árs ............
húsleit hjá A fannst áfengi, sem efnarannsókna-
stofa ríkisins taldi, að gæti verið bruggað hvar
sem vera skal. A ekki talinn uppvís að ólöglegri
áfengisbruggun ...........0000 0000
Þrátt fyrir sterkar líkur ekki talið fullsannað, að
togari hefði verið að veiðum í landhelgi 411,
459,
Lóðir. Sjá umferðarkvaðir.
Lyfsalar.
Lyfsali seldi hverjum sem hafa vildi anisbrjóstsaft
með ca. 32% vínanda eftir rúmmáli, chinabrjóst-
saft með ca. 30% vinanda og kaneldropa með
ca. 83% vinanda. Sagt, að lyfjablöndur þessar
féllu undir 2. tl. 2. gr. reglugerðar nr. 95 frá
1931 og að ákærða hefði verið heimilt að láta
þær af hendi án lyfseðils ............2......
Loforð. Sjá samningar, vinnusamningar.
Læknar, lækningar.
Maður, sem fengizt hafði við smáskammtalækningar
frá því um síðastl. aldamót, talinn hafa haft rétt
til að gefa sig að slíkri lækningastarfsemi, sbr.
lög nr. 38 frá 1911, 1. gr., sbr. 4. gr. 3. mgr. og
6. gr. 2. mgr., og lög nr. 47 1932, 22. gr. Enn-
fremur sagt, að sala hans af smáskammtalyfjum
væri vitalaus, þar eð í lögum hafi verið gert
ráð fyrir slíkri sölu af hendi smáskammtalækna
frá því að sett voru lög um aðflutningsbann á
áfengi árið 1909, sbr. lög nr. 44 frá því ári og
nú 2. gr. c laga nr. 64 frá 1930, sem var í gildi,
er sökunautur seldi lyf þau, er hann var sak-
597
150
Efnisskrá. XCIII
sóttur fyrir. Hinsvegar var maður þessi dæmdur
eftir 15. gr. 2. mgr. sbr. 18. gr. laga nr. 47 frá
1932 fyrir skottulækningar með rafmagnsljósum
og eftir 194. gr. 2. mgr. sbr. 46. gr. hegningar-
laganna fyrir tilraun til fóstureyðingar og
sviptur leyfi til að stunda smáskammtalækningar 252
A og B, sem ekki höfðu lækningaleyfi, leituðust við
að vinna sjúku fólki, sem til þeirra leitaði,
meinabót með fyrirbænum, meinlausum húsráð-
um og andlegum krafti, er þau svo nefndu og
kváðust geta látið hina sjúku verða aðnjótandi
fyrir tilverknað framliðinna manna. Ekki var
leitt í ljós, að þau hefðu nokkurn tíma aftrað
mönnum frá að leita lækna, enda studdu vitni
þá skýrslu þeirra, að þau hefðu hvatt sjúka menn
til þess. Nefndar athafnir ekki taldar lækninga-
starfsemi í merkingu laga nr. 47 frá 1932 og
þess vegna refsilausar eftir þeim lögum. A kvaðst
stundum hafa þegið smávegisþóknun fyrir að-
gerðir sínar. B kvaðst hinsvegar aldrei hafa
tekið þóknun, en börnum sinum hefði stundum
verið vikið lítilræði af þeim, er til hans leituðu.
Voru þau bæði sýknuð af ákæru samkvæmt 26.
kap. hegningarlaganna, með því að ekkert benti
til þess, að tilgerðir þeirra hefðu verið framdar
til þess að hafa fé af mönnum .............. 336
Hjónin C og D, sem þóttust vera milligöngumenn
framliðins læknis, er færði mönnum andlega
læknisdóma, bundu atbeina sinn því skilyrði,
að menn leituðu ekki lækna. Þessi háttsemi
talin varða við analogiu 15. gr. Í. tl. laga nr.
47 frá 1932 og að því er varðar berklasjúklinga
við analogiu 16. gr. sömu laga. Við berklasjúk-
Eing einn skildu þau það ennfremur til, að
gipsumbúðir yrðu teknar af fæti hans. Seinkaði
þetta bata hans að dómi yfirlæknis Landsspital-
ans, en ekki þótti sannað, að sjúklingurinn hefði
af þessu hlotið varanlegt heilsutjón. Þetta athæfi
er heimfært undir í. tl. 15. gr. og 16. gr. laga
nr. 47 frá 1932. Þrátt fyrir það þó hjón þessi
áskildu sér 10 króna þóknun fyrir hvern, sem til
NCIV Efnisskrá.
þeirra leitaði, þótti ekki fullyrðanda, að þau
hefðu haft í frammi visvitandi blekkingar til að
hafa fé af mönnum. Voru þau því sýknuð af
ákæru eftir 26. kap. hegningarlaganna ........
Læknar rannsaka andlega heilsu manns, sem hafður
var fyrir sökum um refsivert verk og talinn
var andlega vanheill ................ 17, 233,
Héraðslæknir framkvæmir krufning á liki manns,
sem ætla mátti að hefði látizt af áfengiseitrun
Héraðslæknir vanrækir að framkvæma líkskurð,
þegar hans var þörf ......0000.0. 00... 0...
Lög, lögskýring.
Sakir á hendur tveimur mönnum fyrir bruggun
áfengis taldar fyrndar samkvæmt analogiu 67.
gr. hegningarlaganna ......0000000 0000...
Maður framdi áfengislagabrot, meðan lög nr. 64 frá
1930 voru í gildi. Refsing hans ákveðin með
hliðsjón af lögum nr. 33 frá 1935, sem leiddu til
mildari niðurstöðu .......0.00000 000...
Stefna á hendur ákærðum manni veik einungis að
23. og 28. kap. hegningarlaganna og lögum nr.
51 frá 1928. Þrátt fyrir þetta þótti heimilt að
dæma um, hvort verknaður sá, sem ákæruvaldið
sótti hann til refsingar fyrir, varðaði við 250. gr.
hegningarlaganna .....c0.00..... 00... 0...
Sagt, að rétt sé að beita 2. mgr. 6. gr. laga nr. öl
frá 1928, um málshöfðun vegna minniháttar
stuldar, einnig um málshöfðun fyrir brot, er
varða 250. gr. hegningarlaganna, analogiskt ....
Við yfirmat á námsbótum fyrir lögnumda lóð vékst
einn hinna þriggja dómkvöddu yfirmatsmanna
undan störfum, áður yfirmatinu væri lokið.
Fullnaðarmat hinna tveggja ekki talið fullnægja
ákvæðum 6. gr. laga nr. 61 frá 1917 ..........
Ákvæði 26. gr. laga nr. 46 frá 1921, sbr. lög nr. 39
frá 1935, um rétt móður óskilgetins barns til
meðlagsheimtu af dvalarsveit sinni, og ákvæði
60. gr. sbr. 55., 57., 75., 77. gr. laga nr. 39 frá
1921, um samskonar rétt skilinna hjóna, talin
öll undantekning frá þeirri meginreglu, að maður
11
11
17
17
39
Efnisskrá. XCV
fái ekki styrk sér eða sínum til framfærslu úr
sveitar- eða bæjarsjóði, nema sýnt sé, að hann
geti ekki framfært sig eða þá af sjálfs sín ram-
leik sas 72
Talið leiða af ákvæðum tsk. 27. maí 1859 og lögum
nr. 10 frá 1890, að maður, sem fengið hefur lán,
tryggi með veði í fasteign, gegn því að játast
undir að greiða hærri vexti en 6%, verði ekki
skyldaður með dómi til að greiða meir en 6%
í vexti, en hafi skuldari þegar greitt hærri vexti,
þá brestur heimild til að þvinga þann, sem þá
tók, til endurgreiðslu þeirra. Lög nr. 73 frá
1933, sem heimila endurheimt oftekinna vaxta,
ekki talin geta verkað aftur fyrir sig til lánsvið-
skipta, sem útkljáð voru, áður en þau gengu í
EN a a nn SR sn a 91
Dæmt um málsástæðu, sem ekki hafði verið höfð
uppi Í máli, með því að ekki varð litið svo á,
að málfærslumaður sá, sem í hlut átti, hefði á
neinn hátt viljað svipta umbjóðanda sinn þeim
rétti, er hann hafði að lögum, sbr. 113. gr. laga
nr. 85 frá 1936 .......000200 00 91, 171
A gerði fjárnám fyrir dómskuld á hendur B í bifreið,
sem B hafði vérið lögð sem fátækrastyrkur.
Þetta talið óheimilt samkvæmt 3. tl. 31. gr. laga
nr. 19 frá 1887. Var fjárnámið fellt úr gildi eftir
kröfu viðkomandi sveitarstjórnar, sem áfrýjaði
málinu mins ii mi 0 169
Það ekki talið heimila hlutfallslega endurheimtu
á húsaskatti samkvæmt lögum nr. 36 frá 1924,
þótt húsið brynni á miðju gjaldárinu .......... 171
Sagt, að ákvæði í byggingarbréfi fyrir þjóðjörð, gerðu
fyrir 1904, þar sem landseta var fyrirmunað að
ljá öðrum af landsnytjum, yrði að skilja með
hliðsjón af ákvæðum löggjafarinnar hverju sinni
um meðferð þjóðjarða. Umboðsmanni þjóðjarða
talið heimilt að samþykkja samkvæmt 3. sbr. 2.
gr. laga nr. 30 frá 1913, að leiguliði leigði manni
einnar dagsláttu lóð undir sumarbústað, þannig
að sá leigumáli stæði, meðan landsetinn sæti
Þþjóðjörðina ............222.000 0. - 243
XCVI Efnisskrá.
Ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934, að framleiðendur mjólkur mættu ein-
ungis selja hana ógerilsneydda beint til neyt-
enda innan sins sveitarfélags, ekki talið fara
í bága við 64. gr. stjórnarskrárinnar. Sagt, að
almenni löggjafinn hafi metið þessar ráðstafanir
til almenningsheilla og að við því mati geti ekki
orðið haggað. Greind ákvæði heldur ekki talin
brjóta í bága við 23. gr. stjórnarskrárinnar ....
Samlagsmenn gerðu skip út til fiskjar í sameiningu
og voru nauðsynjar til þess teknar út í verzlun
nokkurri. Ákvæði 3. kap. siglingalaganna nr.
56 frá 1914 um pro rata ábyrgð ekki talin eiga
við um lögskipti samlagsmanna og verzlunarinnar
Ákvæði 6. mgr. 3. gr. áfengislaga nr. 33 frá 1935 um
refsiábyrgð skipstjóra á brotum skipverja ekki
talin taka til þess tilviks, að uppvist er um
mann þann, sem drygt hefur innflutning áfengis
Maður, er dæmdur var í héraði til refsivistar, var
látinn fara að taka út refsinguna, án Þess að
fengið væri til þess boð dómsmálaráðuneytisins.
Þegar ráðuneytið komst að þessu, áfrýjaði það
málinu og stöðvaði framkvæmd refsingarinn-
ar. Með því að ákvörðunin um fullnustugerð
refsidómsins var tekin af manni, sem ekki. var
bær til þess að lögum, þótti hún ekki standa þvi
í vegi, að málið væri dæmt í hæstarétti, sbr. 15.
gr. tsk. 24. jan. 1838 22.00.0000...
Sagt, að ákvæði 3. sbr. 4. gr. sveitarstjórnarlaganna
nr. 12 frá 1927, um fjárskipti hreppsfélaga, er
áður hafa talizt einn og sami hreppur, eigi ein-
ungis við skiptingu eigna og skulda hinna nýju
hreppsfélaga sín á milli, en ekki við ábyrgð
þeirra á skuldum forna hreppsins gagnvart
þriðja manni. Ennfremur sagt, að grundvallar-
reglur íslenzkra laga leiði til þess, að við skipt-
ingu eins hreppsfélags i fleiri beri hin nýju
hreppsfélög, hvort eða hvert fyrir sig, ábyrgð á
skuldum hins forna hreppsfélags sem eigin skuld-
MI cc op 300 a 200 na 0 a nr Á BR EN EG 880 5
Sagt, að ákvæðið í niðurlagi Í. mgr. 7. gr. laga nr.
421
437
484
Efnisskrá. ACVII
25 frá 1929, að endurskoðun á bókhaldi þrota-
manns samkvæmt nefndri lagagrein skuli fara
fram „á kostnað búsins“, hafi að geyma algera
undantekningu frá þeirri meginreglu íslenzks
réttar, að ríkissjóður kosti rannsókn opinberra
mála, án þess að sá, er fyrir refsiverðu broti
verður, eða aðrir ósakfelldir einstaklingar þurfi
þar nokkru til að kosta. Af þessum ástæðum og
fyrir því að ekki segir í nefndu ákvæði, hvar
í skuldaröð skipa skuli sæti kröfum um laun
fyrir endurskoðun á bókhaldi þrotabús, þá var
slík krafa talin til almennra forréttindalausra
krafna samkvæmt 85. gr. skiptalaganna ...... 549
Maður dæmdur til refsingar fyrir ítrekaða sölu
áfengis. Við ákvörðun refsingarinnar var tekið
tillit til þess, að hegningarákvæði núgildandi
áfengislaga nr. 33 frá 1935 eru miklum mun
vægari en samskonar ákvæði laga nr. 64 frá
1930, er kærði var síðast dæmdur eftir ...... öð9
A, sem var í stjórn hlutafélags (H), lét firma, er
hann var eigandi að, lána H 30000 krónur. Þegar
A var orðið ljóst, að gjaldþrot vofði yfir H,
gaf hann út samkvæmt heimild frá hluthafa-
fundi veðskuldabréf, tryggt í fasteign H, til
firma sins fyrir skuldinni. Þetta talið varða hann
refsingu samkvæmt anlogiu 262 gr. hegningar-
laga a 265 iði á nenni BR ia #0 597
Lögheimili. Sjá heimilisfang, skattar og gjöld.
Lögnám. Sjá eignarnám.
Lögregla. Sjá ennfremur valdstjórn og alls-
herjarregla.
Vítt, að héraðsdómari hafði ekki látið lögreglumenn,
er unnu að rannsókn sakamáls út af húsbrennu,
koma fyrir dóm og staðfesta þar skýrslur sínar
um Málið ...........0..0. 0... 17
Trúnaðarmenn lögreglunnar hlustuðu á símtöl við
bifreiðastöð, þar sem ætlað var, að áfengi væri
selt. Vitt, að þeir voru ekki látnir staðfesta fram-
burði sína, ass á ási á áð a an ör úr jr 0 132
NGVIII Efnisskrá.
Mjólkurframleiðandi, sem búsettur var utan Reykja-
víkur, ætlaði í október 1934 að selja mjólk sína
ógerilsneydda í Reykjavík, þrátt fyrir það þótt
honum væri það óheimilt samkvæmt ákvæðum
um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49 frá
1934. Lögreglan tók mjólkina, fól Mjólkurfélagi
Reykjavíkur hana til sölu og vísaði A þangað
um greiðslu andvirðis hennar. Lögreglunni talið
þetta heimilt ........0000000 0...
Lögreglusamþykktir.
Bifreiðarstjóri, sem ók röngu megin við vegamóta-
stein á gatnamótum í Rvík, dæmdur til refsingar
eftir 32. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar
Reykjavíkur .......00000000 00 enn
Lögreglan í Reykjavík kærði sex bifreiðastjóra, sem
afgreiðslu höfðu á sömu bifreiðastöð, til refs-
ingar eftir lögreglusamþykkt Reykjavíkur fyrir
að hafa samtímis haft bifreiðar sínar standandi
á götunni fyrir framan bifreiðastöðina. Með því
að telja mátti víst, að einn hinna kærðu hefði
mátt hafa bifreið sina á götunni, en óupplýst,
hver þeirra hann var, þá leiddi það til sýknu
þeirra allra ......0000000n 0000 eeen
Bifreiðarstjóri dæmdur m. a. til refsingar eftir 49. gr.
lögreglusamþykktar Vestmannaeyja nr. 41 frá
1928 fyrir ógætilegan akstur undir áhrifum
áfengis „in
Bifreiðarstjóri dæmdur til greiðslu sektar samkvæmt
46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar Reykja-
víkur fyrir of hraðan bifreiðarakstur ........
Lögræði.
Það vitt, að héraðsdómari hafði í máli ákæruvalds-
ins gegn tveimur ófjárráða mönnum fyrir þjófn-
að tekið til greina skaðabótakröfu á hendur þeim
fyrir stolin og eyðilögð verðmæti, án þess að
þeim væri skipaður sakráðamaður ..........
Móðir 8 ára telpu, sem varð fyrir bil og hlaut af
heilsuspjöll, fer með fébótamál f. h. telpunnar
gegn eiganda bilsins .........000.0..00000...
332
264
433
214
Efnisskrá.
Gert var lögtak hjá hinum ófjárráða A fyrir útsvari,
sem á hann hafði verið lagt. Faðir hans, sem
var fjárhaldsmaður hans undir yfirfjárráðum
lögmannsins í Rvík., áfrýjar lögtaksgerðinni til
hæstaréttar .......2000000 000
Loöogtak.
Útsvör, sem lögð höfðu verið á A árið 1935 og 1936,
voru heimt inn með einu og sömu lögtaksgerð-
inni. Útsvarið, sem á var lagt 1936, virtist ekki
hafa verið gjaldkræft, þegar lögtaksgerðin hófst,
en með því að A hreyfði ekki mótmælum á
Þessum grundvelli, þótti mega láta ganga dóm
um útsvar beggja áranna ...............0.....
Útsvar hafði verið lagt ósundurgreint á tvo hugsaða
útsvarsstofna. Var talið óheimilt að leggja út-
svar á annan þeirra. Að svo vöxnu máli var
synjað um lögtak fyrir útsvarinu í heild sinni
Lögtaksúrskurði fógeta áfrýjað, eftir að átta vikna
frestur sá, er getur í 11. gr. laga nr. 29 frá
1885, var liðinn og án þess að áfrýjunarleyfi
væri áður fengið. Málinu þessvegna vísað ex
officio frá hæstarétti ........................
Samkvæmt beiðni bæjargjaldkerans í Rvík úr-
skurðaði fógeti þann 13. sept. 1934 lögtak fyrir
% hlutum útsvars þess, er lagt var á ÁA í Rvík
1934, og þann 15, okt. s. á. ákvað fógeti, að
eftirstöðvarnar skyldu teknar lögtaki, en þann
28. okt. 1935 var réttur settur til framkvæmdar
lögtakinu. Lögtak þetta var úr gildi fellt, með
því að lögtaksbeiðninni hafði ekki verið fram-
fylgt með hæfilegum hraða, sbr. 2. gr. laga nr.
29 frá 1885 .......0.20000 000...
Málasamsteypa. Sbr. meðalganga.
1. Einkamadl.
1. Kröfusamlag:
a. Kröfusamlag af hálfu sækjanda:
Útsvör, sem lögð höfðu verið á A 1935 og 1936
heimt inn með einni og sömu lögtaksgerð
Dómi og fjárnámsgerð áfrýjað saman .... 69,
NCIK
663
86
296
440
469
86
651
C Efnisskrá.
Sýslumaður krefur ríkissjóð um bætur vegna
þess, að hann var sviptur póstafgreiðslu-
störfum, og krefst þess jafnframt, að ríkis-
sjóður kaupi íbúðarhús hans ............
Lögtaksgerð og eftirfarandi uppboði áfrýjað
sameiginlega ......00000 0.
b. Gagnkröfur:
A höfðaði mál gegn skilanefnd Sildareinkasölu
Íslands til greiðslu launa fyrir verkun á
síld. Skilanefndin höfðaði gagnsök til bóta
fyrir að A hefði fengið Einkasölunni til
handa spillta síld ......0000%0 00...
Dómi áfrýjað af hendi beggja aðilja 51, 158,
178, 200, 221, 350, 402, 449,
2. Aðiljasamlag:
a. Sóknaraðilja:
A fer í mál við vátryggingarfélag til greiðslu
vátryggingarfjár fyrir brunna muni. B
gengur inn í málið og krefst dóms fyrir
nokkrum hluta vátryggingarfjárins sér til
Háir
Skipinu A var bjargað af skipinu B og léði
skipið C lið sitt við þá björgun. Eigendur
skipsins B höfðuðu síðan mál á hendur eig-
endum og útgerðarmönnum skipsins A. Inn
í það mál gengu eigendur skipsins C og
kröfðust bjarglauna fyrir aðstoð sína ....
b. Varnaraðilja:
A sækir B til viðurkenningar á eignarrétti sin-
um að húsi, sem B var talinn fyrir, og gerir
jafnframt kröfur á hendur GC til ónýtingar
veðrétti, er B hafði veitt C í húsinu ......
A gerði fjárnám í bifreið, sem lögð hafði verið
B til sem fátækrastyrkur. Sveitarstjórn sú,
er í hlut átti, áfrýjaði fjárnámsgerðinni
til ónýtingar og stefndi bæði A og B
Tveir ritstjórar dagblaðs sóttir til að birta í
blaði sínu athugasemdir við grein, er áður
hafði birzt í Þlaðinu 2.....000.......
Nokkrir samlagsmenn tóku skip á leigu og gerðu
það út til fiskjar utan heimilis þess. Skips-
308
469
117
590
200
358
44
169
237
Efnisskrá. cI
nauðsynjar voru teknar út í verzlun á út-
gerðarstaðnum. Fyrirsvarsmaður verzlunar-
innar höfðaði mál gegn eiganda skipsins
til að hlita sjóveði í skipinu fyrir úttekt-
inni og á hendur nokkrum samlagsmönn-
um til sameiginlegrar greiðslu hennar .... 421
Hjón sótt sameiginlega í lögtaksmáli til greiðslu
SVAF nn a nn 440)
Lögtaksgerð og uppboðsgerð á hinum lögteknu
munum áfrýjað. Löktaks- og uppboðsbeið-
anda og uppboðskaupanda stefnt ....... 469:
Skip rakst á bryggju í kaupstaðnum S og olli
spjöllum á henni. Hafnarnefnd höfðaði mál
gegn eiganda skipsins og vátryggingarfélagi
því, er tekið hafði að sér tryggingu skips-
ins, til fébóta fyrir bryggjuspjöllin ...... 471
Nokkrir víxilskuldarar sóttir til greiðslu vixils 547
Tveir eigendur að húsi sóttir til að hlíta um-
ferðarkvöð á húslóðinni ................ 678.
II. Opinber mál.
1. Fleiri brot eins aðilja 17, 150, 214, 252, 264,
273, 282, 301, 336, 475, 531, 566
9. Fleiri ákærðir 11, 25, 132, 214, 229, 273, 325,
336, 364, 433, 484, 497, 537, 566, 597,637, 646
3. Skaðabótakröfu vísað frá vegna upplýsingaskorts 214
Með því að áfengisbruggun, sem A hafði framið,
kom ekkert við áfengisbruggun, er B og C
höfðu drygt, þá var að bví fundið, að héraðs-
dómarinn hafði steypt saman málum þessara
þriggja manna .......00000 0000... 11
5. A og B og hjónin C og D voru í einu og sama
máli ákærð fyfrir brot gegn 26. kap. hegning-
arlaganna og lögum nr. 47 frá 1932. Með því
að ekkert samband var milli verknaða A
og B sín á milli né á milli verknaða A og
B og verknaða hjónanna, þá var að því fund-
ið, að héraðsdómarinn hafði steypt málum
þessum saman í eitt mál .................. 336.
GN Efnisskrá.
Málflutningslaun.
Fellt niður ákvæði héraðsdóms í opinberu máli um
málsvarnarlaun fyrir hin ákærðu, með því að
lögfræðingur sá, er vörnina skrifaði, varði hin
ákærðu ekki að tilhlutun dómarans, og varð kaup
hans því ekki talið til sakarkostnaðar ........ 566
Málflutningsmenn.
Málaflutningsmanni var falið að innheimta skuld.
Þegar málaflutningsmaðurinn krafði skuldarann,
greiddi hann skuldina. Málflutningsmaðurinn
talinn eiga heimtingu á innheimtulaunum sam-
kvæmt lámarksgjaldskrá málflutningsmanna-
félags Íslands ........0.000000 0000. 140
Það talið alkunnugt, að þegar svo stendur í mál-
flutningi, sem hæstaréttarmálflutningsmenn ann-
ast við réttina í Reykjavik, að fyrirfram er
vitað, að ekki verður annað gert í tilteknu þing-
haldi í málinu en taka og veita fresti, þá láti
þeir oft mæta fyrir sig umboðsmenn, sem
ókunnugir eru málinu og því ekki viðbúnir að
færa fram rökstuðning um einstök atriði þess 397
Málsbætur.
Manni, sem sendi togara upplýsingar um ferðir varð-
skipanna, talið það til afbötunar, að hann hafði
ekki gagnvart eigendum eða skipstjórum togar-
anna tekizt á hendur að afla upplýsinga um
-arðskipin og ferðir þeirra, heldur einungis
sent togurunum slíkar upplýsingar um stuttan
tíma að boði húsbónda sins og í fjarveru hans 25
Manni, sem misþyrmt hafði konu sinni, talin fram-
koma konunnar til málsbóta, Leggja varð skýrslu
hans um þetta til grundvallar, með því að ekki
rar öðrum skýrslum en frásögn hjónanna til að
dreifa um verknað ákærða og aðdraganda hans 285
Málshöfðun.
Opinbert mál var höfðað gegn A fyrir brot gegn 23.
og 28. kap. hegningarlaganna og lögum nr. 51
frá 1928. Þrátt fyrir þetta talið heimilt að dæma
Efnisskrá. CITI
um, hvort verknaður sá, er ÁA var borinn sök
fyrir, varðaði við 250. gr. hegningarlaganna .... 17
Í málshöfðunartilkynningu, var sökunaut tjáð, að
mál yrði höfðað gegn honum af hálfu vald-
stjórnarinnar fyrir brot á áfengislögunum og af
hálfu réttvísinnar fyrir brot á 28. kap. hegning-
arlaganna, en samkvæmt stefnunni var málið
einungis höfðað fyrir „þjófnað og brennu, brot
á 23. og 28. kap. alm. hegningarlaga frá 25. júní
1869, sbr. 1. gr. 51 frá 7. mai 1928“. Í héraði
var samt einnig dæmt um kæru á hendur ákærða
fyrir áfengislagabrot. Af hálfu réttvísinnar var
málinu hinsvegar einungis áfrýjað. Þessi óná-
kvæmni ekki talin eiga að varða ómerkingu máls-
ins að þessu leyti í hæstarétti, enda var flutt
þar fram sókn og vörn um þessa sakargift. Var
því þar einnig lagður dómur á áfengislagakæruna 17
Sagt, að það sé á valdi dómsmálaráðuneytisins en
ekki dómstólanna að meta til fullnaðar ástæður
til framlengingar málshöfðunarfrests í barns-
faðernismálum skv. 2. mgr. 8. gr. laga nr.
ÁG/TÖÍL ÞE Bað Bi #5) á 37
Samkvæmt héraðsstefnu var lyfsalanum A gefið það
að sök að hafa selt „ólöglega og of dýra anis-
brjóstsaft, chinabrjóstsaft og kaneldropa úr
lyfjabúð sinni án áfengislyfseðils“ og á þessum
grundvelli var höfðað mál gegn honum m. a.
eftir lögum nr. 69 frá 1928. Að þessu athuguðu
var ekki talið heimilt að dæma um það í málinu,
hvort A hefði með innflutningi þessara eða
annarra lyfjablandna brotið ákvæði greindra
laga um áfengisinnflutning, enda hafði rann-
sókn málsins alls ekki beinzt að þessu síðar-
nefnda atriði ........20.0.00.. 0... 150
Í refsimáli á hendur tveimur mönnum fyrir þjófnað
tók héraðsdómari til greina kröfu um iðgjöld
fyrir stolna og eyðilagða muni. Sagt í dómi
hæstaréttar, að ekki yrði dæmt um kröfuna í
opinbera málinu, með þvi að hvorki hefði hennar
verið getið í héraðsstefnu né heldur hefði héraðs-
dófnarinn tjáð ákærðu, að hún væri fram komin 214
CIV Efnisskrá.
Gegn bilstjóra, sem verið hafði undir áhrifum
áfengis við akstur bifreiðar, var einungis höfðað
mál með skirskotun til áfengislaganna. Þetta
þótti þó ekki eiga að vera því til fyrirstöðu, að
refsing hans einnig væri ákveðin eftir bifreiða-
lögunum auk áfengislaganna, þar eð kærða gat
ekki dulizt, fyrir hvaða verk mál var höfðað
gegn honum ......0..0000000 000 siss
A, sem veitti forstöðu fyrirtæki í Reykjavík, var eftir
kæru B, sem rak samkynja fyrirtæki á Akureyri,
dæmdur til refsingar eftir lögum nr. 84 frá 1933
fyrir ofsögur um gæði vöru sinnar Í auglýsingu
í blaði. í Rvik „.asuisærnmea sas
Konan A hafði á leigu veitingahús. Innanstokksmuni
í húsinu vátryggði hún fyrir hárri fjárhæð. Hún
skaut þeim að miklu leyti undan og taldi jafn-
framt B og C á að kveikja í húsinu með lof-
orðum um hluta af vátryggingarfjárhæð innan-
stokksmunanna. Refsimál var einungis höfðað
gegn B og C eftir 283. gr. hegningarlaganna og
urðu þeir þessvegna ekki dæmdir til refsingar
fyrir samsekt í broti eftir 261. gr. sömu laga ....
Málskostnaður. Sbr. ómaksbætur.
1. Í einkamálum.
1. Málskostnaður látinn falla niður:
Kröfur áfrýjanda teknar til greina að öllu eða
nokkru leyti, en málskostnaður þó látinn
falla niður 44, 72, 9í, 171, 237, 243, 308,
370, 397, 402 549,
Áfrýjandi tapaði máli, en málskostnaður þó látinn
falla niður ......2.0.20 00. 332,
Málskostnaðar fyrir hæstarétti var ekki krafizt
og féll hann því niður ..................
Héraðsdómur ómerktur eftir kröfu áfrýjanda og
máli vísað frá héraðsdómi ...............
Aðalsök og gagnsök:
a. Kröfur aðaláfrýjanda teknar að nokkru til
STEINA ......220.0000 nes
b. Kröfur gagnáfryjanda teknar til greina
282
391
484
Efnisskrá.
Meðalgöngusök. Kröfur sakmiðils ekki til greina
teknar ........22200..ovesss ss
Málflutningsmanni gjafsóknarhafa eða gjafvarnar
greidd málflutningslaun úr ríkissjóði .. 72,
2. Aðilja, sem áfrýjaði dómsathöfn til breytinga og
fékk kröfur sínar teknar til greina að meira
eða minna leyti, dæmdur málskostnaður 51,
86, 117, 169, 247, 445, 449, 469, 511, 515,
3. Áfrýjandi, sem áfrýjaði dómsathöfn til breytinga,
en kröfur hans voru alls ekki eða að litlu
leyti teknar til greina, dæmdur til að greiða
málskostnað 39, 78, 100, 140, 162, 178,
296, 300, 358, 376, 382, 471, 479, 492, 511,
541, 554, 590,
4. Áfrýjun til staðfestingar:
Aðilja, sem áfrýjaði til staðfestingar og fékk þá
kröfu tekna til greina, dæmdur málskostúaður
með því að stefndi hafði gefið honum til-
efni til áfrýjunar sinnar .......... 1, 69,
Aðilja, sem áfrýjaði til staðfestingar og fékk þá
kröfu til greina tekna, ekki dæmdur máls-
kostnaður, með því að ekki varð séð, að
stefndi hefði gefið honum sérstakt tilefni til
áfrýjunar málsins ......0..0.002.0...
5. Málskostnaður í barnsfaðernismálum:
Úrslit málsins látin velta á sönnunareiði kon-
unnar:
a. Henni dæmdur málskostnaður, ef hún ynni eið-
inn, en hinsvegar gert að greiða mannin-
um málskostnað, ef hún féllist á eiðnum
193, 221,
b. Maður, sem dæmdur hafði verið faðir að barni
i héraði, áfrýjaði, en af hendi konunnar
var ekki mætt. Var málskostnaður þess-
vegna látinn falla niður, ef hún ynni eið-
inn, en henni gert að greiða málskostn-
að, ef henni yrði eiðfall ................
6. Eiðsmál:
Aðili, sem úrslit málsins voru í héraði látin
velta á synjunareiði hans, áfrýjar til að fá
CV
200
348
673
663
370
314
416
CVI Efnisskrá.
nýjan eiðsfrest, með þvi að eiðsfrestur héraðs-
dómsins, er var einungis 3 sólarhringar, varð
ekki notaður. Hann fékk sér dæmdan máls
kostnað í á á 00 RE 454
Eigandi skips, sem gert var út utan heimilis síns,
var sóttur til að hlita sjóveði í skipinu fyrir
skipsnauðsynjum, sem teknar voru út í verzl-
un á útgerðarstaðnum. Ennfremur voru
nokkrir samlagsmenn, sem gerðu skipið út og
úttektin hafði gengið til, sóttir til sameigin-
legrar greiðslu hennar. Ef fyrirsvarsmaður
verzlunarinnar synjaði þess með eiði, að
hann hefði samið við framkvæmdarstjóra
samlagsmanna um úttektina, þá átti verzlunin
að hafa sjóveð í skipinu og samlagsmenn að
vera sýknir og málskostnaður að falla niður.
Annarskostar átti eigandi skipsins að vera
sýkn, samlagsmenn in solidum að greiða út-
tektina og málskosthað .....0.000.000000... 421
'7. Frávisunardómar:
Máli vísað frá hæstarétti og áfrýjendur dæmdir
in solidum til greiðslu málskostnaðar .... 440
8. Ómerkingardómar:
Mál ómerkt ex officio og málskostnaður látinn
Falla niður 522 a 5 á 50 200 a 0 183, 402
Héraðsdómur ómerktur og málsmeðferð að nokkru
að kröfu gagnáfrýjanda, en málskostnaður
látinn falla niður .......00.000.000 00... 158
Héraðsdómur ómerktur svo og eftirfarandi fjár-
námsgerð eftir kröfu áfrýjanda og máli vísað
frá héraðsdómi. Málskostnaður látinn falla
LU 25 ur 500 5 ið á út 8 EÐ 0 á 651
9. A höfðaði mál á hendur B til viðurkenningar
eignarréttar á húsi, sem B var talinn fyrir.
Jafnframt beindi A málinu á hendur C til
ógildingar á veðrétti, sem B hafði veitt hon-
um í húsinu. Héraðsdómarinn dæmdi A
eignarréttinn og felldi veðrétt C úr gildi. B
áfrýjaði, stefndi A og krafðist eignarréttar
á húsinu. Jafnframt tilkynnti hann C áfrýj-
unina, til þess að hann mætti gæta réttar
Efnisskrá. GVI
sins. C lét mæta í hæstarétti, tók þar undir
kröfur B og krafðist málskostnaðar. Sagt, að
Þar sem A og C hefðu hvorugur öðrum stefnt,
yrði A ekki dæmdur til að greiða C málskostn-
að, og ekki yrði talið, að það gæti bakað B
skyldu til að greiða C málskostnað, þótt hann
hefði tilkynnt C málskotið ................ 44
Lögtaksgerð fyrir útsvari og eftirfarandi uppboð
fellt úr gildi í hæstarétti. Lögtaksbeiðandi og
uppboðskaupandi dæmdir in solidum til
greiðslu málskostnaðar í hæstarétti ........ 469
Máli gagnáfrýjað til þess að fá dóm um máls-
kostnaðarkröfu í héraði .................. 51
Áfrýjandi krafðist þess í hæstaréttarstefnu, að
málskostnaður í héraði og fyrir hæstarétti
yrði látinn niður falla. Varð þessvegna ekki
i hæstarétti lagður dómur á þær frekari máls-
kostnaðarkröfur, sem hann gerði þar við
flutning málsins .....0.0..02.0.00 00 öðd
II. Í opinberum málum.
1. Aðili dæmdur sekur:
a. Einn aðili sakfelldur og dæmdur til greiðslu
málskostnaðar 3, 6, 11, 17, 30, 33, 82, 106,
233, 252, 261, 264, 285, 301, 391, 479, 531,
534, 559, 563, 643, 655
b. Tveir eða fleiri sekir dæmdir og dæmdir in
solidum til að greiða málskostnað 214, 229,
325, 364, 484, 537, 566, 637
c. Hver greiðir sinn gæzluvarðhaldskostnað 214,
325 484
d. Sakfelldir menn dæmdir til að greiða sakar-
kostnað í ákveðnum hlutföllum .... 25, 597
e. Tveir menn hafðir fyrir sökum. Annar dæmdur
en hinn sýknaður ......0000000 00. 132
Fjórir menn hafðir fyrir sökum. Tveir dæmdir
og tveir sýknaðir ...........0.......... 336
Þrir menn hafðir fyrir sökum. Tveir dæmdir
og einn sýknaður .....2.0000000. 0. 637
2. Aðili sýknaður og sakarkostnaður lagður á ríkis-
sjóð 144, 150, 273, 411, 433, 437, 459, 468, 497, 525
GNIII Efnisskra.
3. Dómur ómerktur. Ríkissjóði gert að bera áfrýj-
unarkostnað .....00.0000. 000
4. Sagt, að ákvæðið í niðurlagi 1. mgr. 7. gr. laga nr.
95 frá 1929, að endurskoðun á bókhaldi
þrotabús samkvæmt téðri lagagrein skuli fara
fram á kostnað búsins, hafi að geyma algera
undantekningu frá þeirri meginreglu íslenzks
réttar, að ríkissjóður kosti rannsókn opin-
bera mála, án þess að sá, er fyrir broti verð-
ur, eða aðrir ósakfelldir einstaklingar þurfi
þar nokkru til að kosta. Krafa til launa fyrir
endurskoðun samkvæmt nefndu lagaákvæði
talin eiga að skipa sæti Í skuldaröð þrotabúa
meðal almennra forréttindalausra krafna
Ákvæði héraðsdóms um málsvarnarlaun til handa
talsmanni hinna ákærðu fellt niður, með því
að lögfræðingur sá, sem vörnina skrifaði,
varði hin ákærðu ekki að tilhlutun dómarans,
og var kaup hans því ekki talið til sakar-
kostnaðar .......0000 00.
Manndráp.
Skipsreykháf, sem fluttur var um götur Reykjavíkur,
var komið fyrir á fjórhjóluðum tengivagni, sem
festur var aftan í bifreið. Á var fengin til þess
ásamt öðrum manni að ganga með tengivagnin-
um til þess að gæta þess, að slys hlytist ekki
af flutningnum, og skyldi Á ganga vinstra megin
við ökutækin. A sýndi ekki nægilega aðgæzlu
við starf þetta og varð þannig valdur að dauða
fjögra ára drengs, sem varð fyrir vinstra aftur-
hjóli tengivagnsins. Á var refsað samkvæmt 200.
gr. hegningarlaganna ......0..0.... 00... 000...
Bifreiðarstjóri ók sandbil sinum aftur á bak upp í
sandhrúgu við hús, sem var í smíðum, án þess
að spyrjast fyrir, hvort það væri hættulaust, og
án þess að gefa merki til viðvörunar. A, sem
réð fyrir smið hússins, var þarna nærstaddur.
Þegar afturendi bilsins vissi að sandhrúgunni,
kveðst A hafa séð tvö börn þar, og forðaði hann
þeim þaðan. Á leiðinni burt með börnin segist
267
549
506
6
Efnisskrá. CIX
hann hafa snúið baki að bilnum og sandhrúg-
unni, en rétt eftir að hann snéri við, varð litil
telpa, sem var í sandhrúgunni, fyrir afturhjóli
bilsins og beið af því bana. Með því að ekki var
leitt í ljós, að telpan hafi verið komin í sand-
hrúguna, þegar A tók þaðan börnin tvö, varð
ekki talið víst, að honum hafi þá yfir hana sézt.
Var hann þessvegna sýknaður af ákæru um
manndráp af gáleysi ......0.00000 00. 144
Í ilmvötnum og hárvötnum, er A og B tóku að fram-
leiða 1932, var 87% methylalkohol, sem er mjög
eitrað. Áður höfðu þeir framleitt hárvötn úr
ethylalkohol. Til öryggis tóku þeir jafnframt að
selja hárvötn á dropaglösum, sem varð að
hvolfa til að ná úr þeim vökvanum. Blasti þá
við botn glassins, en á hann var letrað: „Lifs-
hættulegt, ef drukkið er“. Í nóvember 1934 lézt
S. Með krufningi á líki hans, rannsókn á maga-
innihaldi þess og skýrslu læknis, er stundaði
hann, var leitt í ljós, að áfengiseitrun varð hon-
um að fjörtjóni. Sannað þótti, að neyzla hans af
greindum hárvötnum hefði verið völd eða með-
völd að dauða hans. A og B voru samt sýknaðir
eftir 200. gr. hegningarlaganna, með því að þeir
þóttu ekki hafa vanrækt aðvörunarskyldu sína,
enda var ekki hreyft athugasemdum við sölu hár-
vatnanna af hendi stjórnarvaldanna fyrr en eftir
dauða S. C og D, sem verzluðu með hárvötnin
og seldu S þau, voru líka sýknaðir af ákæru fyrir
brot á 200. gr. hegningarlaganna, með því að
ekki var sannað, að S hefði verið ölvaður, þegar
hann keypti hárvatnið, enda hafði hann haft
ástæðu til að fullvissa sig um, að það var óhæft
til drykkjar. Í fórum J, sem lézt um sama leyti
og S, fundust glös undan hárvatni. Var sannað
að D hafði selt honum eitt hárvatnsglas. Með
skýrslu læknis þess, er stundaði J, þóttu fengnar
líkur fyrir því, að hann hefði látizt af áfengis-
eitrun, en það varð samt ekki talið fullsannað,
Þar eð lík hans var ekki krufið né magainni-
hald þess rannsakað .......0000000 000. 497
CX Efnisskrá.
Mat og skoðun, Sbr. sönnun, vitni.
Framkvæmd rannsókn á áfengisinnihaldi í blóði
bifreiðarstjóra, sem kærður var fyrir akstur bif-
reiðar undir áhrifum áfengis ........ 3, 264, 282
Uppdráttur gerður af stað, þar sem drengur hafði
orðið fyrir bíl og hlotið bana af .............. 6
Læknisrannsókn varðandi sakhæfi manns, er framið
hafði brot 2..cccccescecee0enr 0. 17, 233, 252
A hafði haft holdleg mök við telpu, sem haldin var
lekanda. Héraðslæknir rannsakaði ÁA og taldi
loku fyrir það skotið, að hann hefði sýkt
haa. 2 22 í 5 5 it a 8 1 2 0 #01 00 0 33.
Blóðrannsókn framkvæmd í barnsfaðernismáli á að-
iljum og barninu .......- 37, 193, 221, 314, 416
Eftir að tveir dómkvaddir menn höfðu metið endur-
gjald fyrir lóð, sem tekin var eignarnámi til götu-
gerðar, voru þrir menn að kröfu bæjarstjórnar
þeirrar, sem í hlut átti, dómkvaddir til að fram-
kvæma yfirmat. Þegar þeir höfðu unnið nokkra
daga að matinu, skarst einn þeirra úr leik. Gengu
síðan hinir tveir til fullnaðar frá matinu og á-
kváðu nokkru lægra endurgjald fyrir lóðina en
undirmatsmennirnir höfðu gert. Svofellt yfirmat
var ekki talið fullnægja ákvæðum laga nr. 61
frá 1917 og var eiganda lóðarinnar þegar af
þeirri ástæðu dæmd sú fjárhæð, sem undirmats-
menn höfðu metið honum til handa .......... 39
Í máli á hendur manni til endurgreiðslu oftekinna
vaxta reiknar löggiltur endurskoðandi út fjár-
hæð þeirra. 4 0 aö á 0 6 91
Skipstjóri á togara var fyrir þeirri sök hafður að
hafa veitt í landhelgi og talinn hafa höggvið
botnvörpuna frá skipi sínu, þegar varðskipið
nálgaðist. Kærði kvað botnvörpuna hafa orðið
fasta í botni og hefðu strengir hennar slitnað.
Þetta varð hæstarétti efni til að kveða upp úr-
skurð, þar sem lagt var fyrir lögreglustjórann
i Reykjavík að dómkveðja þrjá menn til að rann-
saka spotta af botnvörpustreng togarans og kveða
upp álit sitt um, hvort spottinn bæri þess merki,
að hann hefði verið höggvinn eða meitlaður eða
Efnisskrá.
með öðrum hætti skilinn frá botnvörpustrengn-
um beinlínis af mannavöldum, hvort vera mætti,
að þetta hefði verið gert með öldustokkinn að
undirlagi, og hvort merkin á virnum kynni að
geta verið fram komin við virslit í togblökkinni
Kunnáttumenn segja álit um orsakir þess, að gufu-
suðupottur í verksmiðju sprakk og olli slysi ..
Yfirlæknir Landsspitalans gefur vottorð um heilsufar
berklasjúklings, er verið hafði til lækninga hjá
hjónum, sem þóttust eiga ráð á andlegum lækn-
ingakrafti .............0222000.0 0...
Klæðskerameistarar gefa álitsgerð í máli milli eig-
anda hraðsaumastofu og konu, sem starfað hafði
hjá honum 3 55 á á 888 8 85 á 2 vm
A, sem veitti forstöðu kaffibrennslu, var kærður
eftir lögum nr. 84 frá 1933 fyrir að hafa í aug-
lýsingu í dagblaði sagt ofsögum af gæðum vöru
fyrirtækisins og véla þess. Leitað var álita mat-
vælaeftirlits ríkisins um þetta ................
Landlæknir og annar læknir til, sem kvaddir voru
álita í barnsfaðernismáli, vildu engan veginn
taka fyrir möguleika þess, að barn, sem fætt
var 14. júní 1934, hefði verið getið aðfaranótt
þess 8. október 1933. Héraðslæknir hafði hins-
vegar álitið fyrir þetta girt ..................
Bæði núverandi og fyrrverandi forstöðumaður stýri-
mannaskólans marka stað skips á sjókort 459,
Læknar framkvæma krufningu á líki manns, sem
látizt hafði af áfengiseitrun ..................
Efnarannsóknarstofa ríkisins rannsakar magainni-
hald manns, sem látizt hafði af áfengiseitrun
Landlæknir gefur álitsgerð um eitrunaráhrif methyl-
alkohols ............02002 000
Sagt, að héraðslæknir hefði hvorki, eins og honum
bar skylda til, framkvæmt krufningu á líki
manns, sem líkur voru fyrir, að hefði látizt af
áfengiseitrun, né sent magainnihald líksins til
efnarannsóknarstofu ríkisins til efnagreiningar
Að dómi efnarannsóknarstofu ríkisins gat áfengi,
sem fannst í vörzlu A, verið heimabruggað, en
gat einnig verið bruggað hvar sem vera skal
CKI
213
288
336
350
391
416
Et
ns
Et
497
497
497
497
637
CKII Efnisskrá.
Læknar á Landsspitalanum lýsa áverkum á manni,
sem orðið hafði fyrir bílslysi
yr DESLYSL am 0 202 0 01 0
Meðalganga.
A höfðaði mál á hendur B til viðurkenningar á eignar-
rétti að húsi, sem B hafði til afnota og var
talinn fyrir. Jafnframt gerði A bankaútibúi, sem
B hafði veitt veð í húsinu, aðvart um málssókn-
ina. Bankaútibúið lét mæta í málinu og tók til
varna. Héraðsdómarinn taldi, að það hefði gerzt
sakmiðill. Dæmdi hann eignarrétt hússins A til
handa og felldi úr gildi veðrétt bankaútibúsins.
B áfrýjaði málinu og stefndi A til að hlíta breyt-
ingu á dóminum. Ennfremur stefndi hann úti-
búinu, án þess að gera nokkrar kröfur á hend-
ur því. Af þess hendi var mætt i málinu og
tekið undir kröfur B .......00000000 00...
Eftir kröfu A og ábendingu B var gert fjárnám fyrir
dómskuld, er A átti á hendur B, í bifreið, sem
B hafði verið afhent sem fátækrastyrkur. Sveit-
arstjórnarvöld þau, er í hlut áttu, áfrýjuðu,
stefndu bæði A og B og kröfðust ónýtingar fjár-
námsgerðarinnar 2....000000 00...
A höfðaði mál á hendur vátryggingarfélagi til
greiðslu vátryggingarfjár fyrir brunna muni. B,
sem taldi sig réttkominn til nokkurs hluta vá-
tryggingarfjárins, gekk inn í málið og krafðist
dóms sér til handa fyrir þessum hluta fjárins
M, sem átti veðskuldabréf, tryggt með veði í sumar-
bústað, er byggður var á landi þjóðjarðar, mætti
við uppboð, sem N ætlaði að láta halda á sum-
arbústaðnum, og mótmælti framgangi þess með
þeim rökum, að það hefði ekki verið auglýst
samkvæmt lögum nr. 23 frá 1928 ............
Eigendur skipsins A höfðuðu mál gegn eigendum
skipsins B til bjarglauna. Eigendur skipsins C,
sem veitt hafði að björguninni, gengu inn í
málið og gerðu einnig kröfu til bjarglauna ....
169
200
243
Efnisskrá. CKIII
Misþyrming. Sjá ofbeldi, valdstjórn og alis-
herjarregla.
Meðlag. Sbr. sveitarstjórn.
Kona nokkur eignaðist tvö óskilgetin börn með til-
greindum manni, annað á árinu 1925 og hitt á
árinu 1927. Meðlagsúrskurðir voru gefnir út á
hendur manninum 1934. Hann greiddi ekki
fúlgu barnanna, og fékk konan hana þessvegna
greidda úr sveitarsjóði dvalarsveitar sinnar. Á
árinu 1933 gekk konan að eiga annan mann en
föður barnanna. Dvöldust börnin á heimili þeirra
hjóna. Eftir að framfærslulög nr. 135 frá 1935
komu til framkvæmda, synjuðu sveitarstjórnar-
völdin í dvalarsveit konunnar henni um greiðslu
fúlgu þeirrar, er úrskurðuð hafði verið á hend-
ur föður barnanna. Talið, að þessi synjun væri
lögmæt, með því að stjúpfaðirinn var lögskyld-
ur að framfæra börnin, enda þvi ómótmælt
haldið fram, að hann væri þess megnugur .... 72
Meinyrði. Sjá ósæmilegur ritháttur,
ærumeiðingar.
Merkjadómur. Sbr. landamerkjamál.
Merkjadómur samkvæmt lögum nr. 35 frá 1914 sker
úr ágreiningi um viðtæki umferðarkvaðar um
lóð í Reykjavík ........0.00020 000 678
Mjólkurlöggjöf.
Ákvæðin um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934, að framleiðendur mjólkur mættu ein-
ungis selja hana ógerilsneydda beint til neytenda
innan síns sveitarfélags, ekki talin andstæð 23.
og Gd. gr. stjórnarskrárinnar. Sömu ákvæði tal-
in hafa verið framkvæmd þegar frá gildistöku
laganna. Sagt, að lögreglunni í Reykjavík hafi
verið rétt að varna manni, sem bjó utan Rvíkur
að selja þangað beint til neytenda mjólk sina
þrjá tilgreinda daga í okt. 1934 .............. 332
CXIV Efnisskrá.
Nábýli. Sjá einnig umferðarkvaðir.
Eignar- og íveruhús (G var áfast við prenismiðju F
og olli prentvél þar gný og hristingi í húsi G.
Hann höfðaði mál á hendur F og krafðist lag-
færingar á annmörkum þessum eftir mati dóm-
kvaddra manna og ennfremur tiltekinna fébóta
fyrir óhagræði það, er hann þegar hafði orðið
fyrir. Til vara krafðist hann fébóta úr hönd-
um F. Kröfur G voru taldar of óákveðnar og
málsútlistun hans of ófullkomin til þess að hægt
væri að leggja efnisdóm á málið. Var þessvegna
hinn áfrýjaði dómur, sem dæmt hafði málið að
efni til, ómerktur ex officio og málinu vísað frá
héraðsdómi ......000.00 enn
Nauðung. Sjá valdstjórn og allsherjarregla.
Njósnir. Sjá botnvörpuveiðabrot.
Ofbeldi. Sjá líkamsáverkar, valdstjórn og alis-
herjarregla.
Okur.
Kona, er hafði hús nokkur í smiðum, gaf út skulda-
skjöl, sem tryggð voru með veði í húsunum. Fór
síðan maður hennar með skuldaskjölin til S,
sem veitti lán út á þau. Reiknaði hann sér í
þeim lögskiptum allmikla vaxtafjárhæð umfram
þá 6% vexti, sem heimilt var að taka samkvæmt
tsk. 27. maí 1859 og lögum nr. 10 frá 1890, enda
þótt hann vissi, að féð gekk beint til húsgerðar.
Eftir að konan hafði þann 15. april 1932 lokið
við að greiða skuldaskjölin, krafði hún S um
endurgreiðslu hinna ofteknu vaxta ásamt vöxt-
um af þeim, alls kr. 12276.99. Kröfur konunnar
voru ekki teknar til greina, með því að greind
lagaákvæði höfðu ekki að geyma heimild til að
dæma endurgreiðslu á ofteknum vöxtum, né
heldur voru fram komin nein þau efni í mál-
inu, er veittu konunni heimild til endurheintu
eftir öðrum réttarreglum
183
Efnisskrá. CXV
Lög nr. 73 frá 1933, sem heimila endurheimtu á
ofteknum vöxtum, ekki talin geta verkað aftur
fyrir sig til atburða, sem gerðust áður en þau
gengu Í gildi ...........02.0.000 0000. 91
Ólögmæt meðferð á annarra fé.
Maður, sem nokkuð var vitsmuna vant, komst í
ölvunarástandi, að því er hann taldi, inn í læst
og mannlaust sumarhús og olli bruna hússins
fyrir gálauslega meðferð elds. Úr hinu brennandi
húsi hafði hann á brott með sér fémuni nokkra.
Fór hann með nokkra þeirra heim til sín. Var-
hugavert þótti að telja sannað, að hann hefði í
öndverðu ætlað sér að slá eign sinni á þá. Hins-
vegar hélt hann þeim heima hjá sér um hálfs-
mánaðartíma eftir brunann, þangað til réttar-
rannsókn hófst, og synjaði þess upphaflega fyrir
lögreglumönnum, að hann væri við brunann rið-
inn. Þótti þessvegna sannað, að hann hefði, eftir
að kunnugt var um brunann, tekið ákvörðun um
að eigna sér fémunina. Þetta atferli var talið
varða við 250. gr. hegningarlaganna, en ákærði
var sýknaður samkvæmt analogiu 2. mgr. 6. gr.
laga nr. 51 frá 1928 .......0000.20 0000 17
Ómaksbætur. Sbr. málskostnaður.
Stefnda dæmdar ómaksbætur, af því að áfrýjandi
mætti ekki eða hóf mál ...... 211, 296, 445 520
Ómerking.
a) Einkamdl.
Héraðsdómari hafði með úrskurði neitað um frest
til að fá staðfest vottorð, sem lögð voru fram
í máli og sættu andmælum. Kvað dómarinn siðan
upp dóm í málinu. Með því að þeirri staðhæf-
ingu frestsbeiðandans þótti ekki hnekkt, að hann
hefði ekki fyrr getað aflað vottorðanna, sem
voru frá erlendum mönnum, né fengið þau stað-
fest, og með því ennfremur að ekki mátti full-
yrða, að efni þeirra væri þýðingarlaust fyrir
málið, þá var samkvæmt kröfu frestsbeiðanda
CXVI Efnisskrá.
úrskurðurinn og héraðsdómurinn ónýttur, mál-
inu vísað heim til löglegrar meðferðar og héraðs-
dómaranum gert að skyldu að veita frest til
vitnaleiðslunnar .....0.0.. 0000 n nr 158
Eignar- og íveruhús G var áfast við prentsmiðju F,
og stafaði G óhagræði af gný og hristingi, sem
prentvél þar olli. Í máli á hendur F krafðist
G aðallega, að F yrði dæmdur til að bæta úr
þessum óþægindum eftir ákvörðun dómkvaddra
manna, að viðlögðum dagsektum, og ennfremur
að F yrði dæmdar á hendur fébætur fyrir óhag-
ræði það, er G þegar hafði orðið fyrir, en til
vara krafðist G fébóta eingöngu. Engin fullnægj-
andi fræðsla lá fyrir í málinu um það, hvaða
aðgerðir gætu talist framkvæmanlegar til úrbóta,
hvers gagns mætti af þeim vænta eða hversu
mikinn fékostnað þær leiddu af sér, en aðalkrafa
G virtist miðuð við, að hinir dómkvöddu menn
yrðu látnir hafa óbundnar hendur um að ráða
fram úr þessu. Að svo vöxnu máli þótti verða
að telja aðalkröfu G alltof óákveðna og málsút-
listun í sambandi við hana of ófullkomna til þess
að unnt væri að leggja dóm á hana. Þá lágu ekki
fyrir upplýsingar um tjón, €r G taldist þegar
hafa orðið fyrir. Þar sem varakrafa G var við
það miðuð, að sýknað kynni að verða af aðal-
kröfunni, þótti heldur ekki rétt að dæma um
varakröfuna að efni til, enda ekkert mat fyrir
hendi um verðrýrnun á húsi G vegna óhagræðis
frá prentsmiðju F. Samkvæmt framanskráðu var
héraðsdómurinn, þar sem málið var dæmt að
efni til, ómerktur ex officio og málinu vísað
frá héraðsdómi ......00000 00. nn. 183
Samkvæmt gestaréttarákvæði í samningi, sem gerður
var fyrir gildistöku laga nr. 85. frá 1936, var
eftir að lögin komu til framkvæmda, mál sótt
fyrir bæjarþinginu Í kaupstaðnum A á hendur
manni, búsettum Í öðru lögsagnarumdæmi, án
þess að bafa áður verið lagt til sátta. Að þvi
athuguðu, að gestaréttarmeðferð hafði að eldri
lögum að geyma undanþágu frá því að leggja
Efnisskrá. CXVII
mál fyrir sáttamenn og skyldu á hendur dóm-
ara að leita sátta, að semja má samkvæmt 81.
gr. laga nr. 85 frá 1936 um meðferð máls í
hvaða lögsagnarumdæmi og þinghá sem er og
að rétt er eftir 5. gr. 3. mgr. 11. tl. laganna að
koma sér fyrirfram skriflega saman um að ganga
framhjá sáttanefnd og leggja mál með þeim hætti
undir sáttaumleitun dómara, þá þótti greint mál
réttilega höfðað. Frávísunardómur héraðsréttar
ins, sem á því var byggður, að málið hefði ekki
verið lagt til aðgerða sáttanefndar, var þessvegna
ómerktur og var lagt jafnframt fyrir héraðsdóm-
arann að taka málið til meðferðar að nýju og
leggja dóm á það að efni til ................ 227
Með samþykki viðkomandi umboðsmanns þjóðjarða
leigði landseti þjóðjarðar einnar dagsláttu land
undir sumarbústað, og skyldi sá leigumáli standa,
meðan landsetinn sæti þjóðjörðina. Maður nokk-
ur gerði fjárnám í sumarbústaðnum og auglýsti
hann til uppboðs. M, sem hafði veðskuldabréf,
tryggt í sumarbústaðnum, mótmælti uppboðinu
sökum þess að það var ekki auglýst samkvæmt
lögum nr. 23 frá 1928. Uppboðshaldari hratt mót-
mælunum með úrskurði, en sá úrskurður var úr
gildi felldur í hæstarétti, með þvi að lóðarleigan
var lögmæt, sbr. 3. og 2. gr. laga nr. 30 frá 1913,
og sumarbústaðnum fylgdu slík lóðarréttindi, að
nauðungarsala á honum sætti ákvæðum laga nr.
53 Þrá, T058, „rs 243
Samkvæmt kröfum lögreglustjórans í Rvík var tekin
fjárnámi hjá A tiltryggingar fésektum dómskuld,
er hann átti á hendur B, og var dómskuldin síðan
seld á uppboði af uppboðsráðandanum í Rvík.
Uppboð þetta var ónýtt í hæstarétti eftir kröfu
GC, sem A hafði framselt allan rétt sinn eftir
dómskuldinni. Sótti C síðan lögreglustjórann í
Rvík f. h. ríkissjóðs til fébóta vegna hinnar ólög-
mætu uppboðsgerðar. Var málið dæmt í héraði
af hinum reglulega héraðsdómara í Rvík, sem
framkvæmt hafði uppboðið. Dómur þessi var
ómerktur ex officio í hæstarétti, með því að talið
EKVII Efnisskrá.
var, að úrslit málsins gætu, hver sem niðurstaða
málsins yrði, varðað héraðsdómarann svo veru-
lega, að hann hefði átt að víkja dómarasæti ex
ÉG a 3 5 5 I 5 EÐ nn
Héraðsdómur í máli út af ágreiningi fiskiræktar.
félags við ána L og félagsskapar landeigenda við
ána Ö, sem rennur um sömu leirur og L til sjávar,
ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi, með
því að kunnáttumenn í veiðimálum höfðu ekki
verið kvaddir álita um ágreiningsefnið, eins og
það var skilgreint fyrir hæstarétti ............
Skip, sem vátryggt var í vélbátasamtryggingu Eyja-
fjarðar, dró út annað skip, sem hafði orðið fyrir
vélarbilun og vátryggt var í sama félagi, til hafn-
ar. Eigandi skipsins, sem björgunina fram-
kvæmdi, höfðaði síðan mál til greiðslu bjarg-
launa, og voru honum dæmd þau í héraði, en
hæstiréttur ómerkti héraðsdóminn og vísaði mál-
inu frá héraðsdómi, með því að stjórn greinds
tryggingarfélags átti samkvæmt félagslögunum
úrskurð um bjarglaunin, er síðan mátti skjóta
til gerðardómsins ......0000000 0...
Mál, er sæta átti meðferð eftir 3. kafla laga nr. 41
frá 1919 um landamerki o. fl. var dæmt sem
almennt einkamál í héraði. Dómurinn var ó-
merktur í hæstarétti svo og málsmeðferðin frá
tilgreindu þinghaldi og málinu vísað heim í hér-
að til endurupptöku að nvju samkvæmt téðum
lögum ..c..c00ese err .
b) Opinber mál.
Refsimál höfðað á hendur stjórn kaupfélags eins, án
þess að þeir einstaklingar væru nafngreindir,
er fyrir sökum voru hafðir, og án þess að nokkur
skýrsla væri tekin af stjórnarnefndarmönnunum
að einum þeirra undanteknum. Stjórn kaupfélags-
ins var síðan dæmd til sektargreiðslu, en til vara
afplánunar sektarinnar. Þessi málsmeðferð og
dómur ómerkt ex Offiti0 22.00.0000...
402
651
673
Efnisskrá. CKIKX
Opinber mál. Sbr. eftirgrennslan brota, játning,
líkur, málasamsteypa, málshöfðun, mat og skoð-
un, ómerking, refsingar, skaðabætur, sönnun,
vitni.
Í. Málsmeðferð og rannsókn.
Fundið að því, að refsimáli á hendur manni, var
steypt saman við mál á hendur tveimur mönn-
um, sem það átti ekkert skylt við .......... 11
Fundið að því, að rannsókn var ekki nógu ýtarleg,
að tilkynning um málshöfðun og stefna voru
óglögg og að lögreglumenn þeir, er málið höfðu
haft til meðferðar, voru ekki látnir staðfesta
skýrslur sínar ........00000 0000 ne 17
Að því fundið í máli á hendur tveimur mönnum,
sem afgreiddu á bifreiðastöð og sakaðir voru
um að selja þaðan áfengi, að menn, sem hlust-
uðu á vegum lögreglunnar á símtöl við bifreiða-
stöðina, voru ekki leiddir sem vitni fyrr en
kærðu hafði verið tilkynnt málshöfðun, og að
kærðu og símhlustendurnir voru ekki samprófað-
ir, þrátt fyrir véfengingu kærðu á skýrslu þeirra,
að vitni voru ekki eiðfest, að fráskyldu einu
þeirra, að tveir menn, sem vottorð gáfu í málinu,
voru ekki leiddir sem vitni og loks að vymsir
menn, sem símhlustendur kváðu hafa hringt á
bílstöðina og pantað áfengi, voru ekki leiddir
sem. vilmi, smsið 0 0 á 0 132
Það athugað í máli ákæruvaldsins gegn lyfsala ein-
um, að héraðsdómarinn taldi í stefnu málsins
málið einungis höfðað af valdstjórnarinnar
hálfu, enda þótt lyfsalinn væri saksóttur eftir 13.
kap. hegningarlaganna, og að málið var nefnt
einungis Valdstjórnin gegn ákærða ........... 150
Í máli ákæruvaldsins á hendur tveimur mönnum fyrir
þjófnað og hylmingu var það vitt, að engin
virðing hafði verið látin fara fram á stolnum
munum, að ákærðu var stefnt í héraði til að sæta
refsingu samkvæmt 230. sbr. 232. gr. hinna al-
mennu hegningarlaga og dæmdir þar til refsing-
ar samkvæmt 230. sbr. 233. og 234. gr. sömu laga,
CKXK Efnisskrá.
þrátt fyrir það þó allar þessar greinar væru úr
lögum teknar með 17. gr. laga nr. óí frá 1928,
að ákærðu voru dæmdir til greiðslu skaðabóta,
án þess að þeim væri til þess stefnt eða geri
aðvart um bótakröfuna, að skaðabótakrafan var
tekin til greina án nokkurrar virðingar hinna
stolnu og eyðilögðu muna eða, ef virðing var
óframkvæmanleg, án þess að ákærðu, sem voru
ófjárráðir, væri skipaður sakráðamaður og loks
að héraðsdómarinn hafði sett í áfrýjunarstefnu,
að málinu væri áfrýjað af valdstjórnarinnar
hendi í stað réttvísinnar ......0.0000000..
Vítt, að rannsóknardómari hafði ekki nefnt, þegar
í upphafi rannsóknar, tvo hæfa menn til þess
að rannsaka lækningatæki manns, sem drýgt
hafði tilraun til fóstureyðingar og skottulækn-
ingar, og þó einkum til að kveða upp álit um,
hvort tæki það, er hann hafði haft til fóstureyð-
ingatilrauna, væri nýtt til slíks brots. Ennfremur
fundið að því, að ákærði var ekki spurður um
trú sína á síðastnefndu tæki að þessu leyti og
að ekki var aflað fræðslu um það, hvort konur
þær, sem ákærði tók til aðgerða, hefðu haft
sjúkdóma þá, sem ákærði taldi þær haldnar af
Athugað, að ekkert hafði verið gert til að sannprófa
þá frásögn bifreiðarstjóra, er dæmdur var fyrir
áfengis- og bifreiðalagabrot, að farþegar, sem
hann flutti, hefðu veitt honum áfengi, meðan
hann var við aksturinn ......0..00000. 0...
Fundið að því, að blóð sem tekið hafði verið úr
bifreiðarstjóra, er kærður var Áyrir brot á
áfengis- og bifreiðalögunum, var ekki rannsak-
að og að maður, sem bifreiðarstjórinn tjáði, að
hefði veitt sér áfengi, er bifreiðarstjórinn kom
heim til hans í bifreið sinni, var ekki yfirheyrður
Fundið að því, að vitni var ekki látið eiðfesta skýrslu
sína, sem kærði vildi ekki kannast við, að væri
fyllilega rétt .......
Fjórar manneskjur voru ákærðar fyrir brot gegn
26. kap. hegningarlaganna og lögum nr. 47 frá
1932. Með því að ekkert samband var á milli
214
252
282
301
Efnisskrá.
verknaða tveggja hinna ákærðu sín á milli né
milli verknaða þeirra og verknaða hinna tveggja,
þá var að því fundið, að málum þessum hefði
verið steypt saman í eitt mál ..............
Að þvi fundið í máli ákæruvaldsins gegn þremur
mönnum, er verið höfðu á njósnarbergi um dval-
arstaði varðskipanna fyrir erlenda togara, að
ekki sást, að dulskeyti frá árinu 1934, sem lögð
voru fram í málinu, hefðu verið borin undir
tvo hinna kærðu né að reki hefði verið að því
gerður að upplýsa, hvort hinir kærðu hefðu þeg-
ar á árinu 1934 verið teknir að njósna um ferðir
varðskipið sasssa
Það athugað við dóm lögregluréttar út af ólöglegum
innflutningi áfengis, að láðst hafði að ákveða
vararefsingu fyrir þann hluta sektarinnar, sem
miðaður var við 40 krónur á hvern lítra ólöglega
innflutts áfemæis assa 550 sr 050 0 a vg 3 á 8 5 SR á
Í opinberu máli út af íkveikju var fundið að því,
Það
að ekki var leitt í ljós, hvort hús það, sem
kveikt var í, var úr timbri eða steini, né hvernig
afstöðu þess til annarra húsa var háttað. Þá var
og átalið, að ekki var aflað vitneskju um efnahag
sökunauta, að refsing ákærðu var ákveðin langt
undir lágmarki þeirra hegningarákvæða, sem þau
voru dæmd eftir, að dráttur varð á birtingu
héraðsdóms fyrir hinum dómfelldu og afgreiðslu
dómsgerða til dómsmálaráðuneytisins og loks að
einn sökunauta var látinn fara að taka út refs-
ingu samkvæmt héraðsdómi, án þess að dóms-
málaráðuneytið fengi áður færi á að ákveða,
hvort dóminum skyldi áfrýjað ........ á a
talið vant ábóta við rannsókn máls gegn manni
fyrir ólöglega áfengissölu, að ekki var getið til-
efnis þess, að rannsóknin var hafin né að engin
tilraun var gerð til að fréttast fyrir um ein-
stakar ólöglegar áfengissölur kærða, sem játaði
á sig brotið .........000.000.... s.n
Í máli, er ákæruvaldið höfðaði gegn hóp manna
fyrir ofbeldi við löggæzlumenn og áverka á þeim,
dæmdi héraðsdómari 32 hinna ákærðu „sbr. 202.
CKKI
336
364
437
484
563
CXKII Efniss
pá
id.
gr. hegningarlaganna“, enda þótt ríkisvaldið eigi
ekki sókn á brotum, er 202. gr. tekur til, og
þrátt fyrir það, þótt ekkert væri leitt í ljós um,
að sumir hinna ákærðu hefðu beitt menn of-
beldi, er 202. gr. tekur til. Hina 32 greinda menn
dæmdi héraðsdómarinn til refsingar eftir 104. gr.
hegningarlaganna, en ákvað refsingu þeirra all-
margra neðan við refsimörk þeirrar greinar án
heimildar. Tvö hin ákærðu dæmdi hann einungis
eftir lögreglusamþykkt Siglufjarðar, en skilorðs-
bundið, án heimildar í lögum, sbr. lög nr. 57
frá 1933. Engra fæðingavottorða aflaði dómar-
inn, og hegningarvottorð allmargra hinna á-
kærðu vantaði. Loks hafði allmikill dráttur orðið
Á MÁ 00 að á á
Í opinberu máli hafði rannsóknin ekkert beinzt að
Við
einu sakaratriðanna og hinir ákærðu höfðu
ekkert verið um það spurðir. Að svo vöxnu máli
urðu þeir ekki dæmdir til refsingar fyrir það
húsleit hjá manni fannst áfengi, sem að hyggju
efnarannsóknarstofu ríkisins gat verið bruggað
hvar sem vera skal. Héraðsdómarinn lét þess
getið, að hann hefði leitað álits ýmissa manna
um áfengi þetta og hafi þeir talið það vera
heimabrugg, óblandað í einu íláti, en í öðrum
tveimur ílátum blandað bitterbrennivini. Enginn
þessara manna var nafngreindur né hafði verið
kvaddur fyrir rétt. Grundvöllur áfallsdóms ekki
talinn vera fyrir hendi ........000.00 00.00.0000.
2. Nýjar upplýsingar.
Framhaldsrannsókn fyrirskipuð í opinberu máli gegn
nokkrum bifreiðastjórum, sem sóttir voru til refs-
ingar fyrir að hafa valið bilum sínum stæði án
heimildar á götu í Reykjavík ................
Með úrskurði hæstaréttar var lögreglustjóranum í
Reykjavík boðið að dómkveðja þrjá menn til að
rannsaka spotta af botnvörpustreng togara, sem
grunaður var um að hafa verið að veiðum í land-
helgi, en höggvið af sér botnvörpuna, er varð-
skipið kom á vettvang .......000000.0. 000...
566
597
637
Efnisskrá. CXKIII
Vitni eiðfest eftir að héraðsdómurinn var kveðinn
upp, en áður en málið var flutt í hæstarétti .... 325
Mál rannsakað nánar eftir að héraðsdómurinn var
kveðinn upp, en áður en málið var flutt í hæsta-
ÞE sr 597
Opinberir starfsmenn. Sjá embættis- og
sýslunarmenn.
Ósæmilegur ritháttur.
Krafa í einkamáli um, að maður væri vittur fyrir
ósæmileg ummæli í sóknarskjali, ekki tekin til
greina, með því að ekki voru tilgreind ummæli
þau, er vitaverð voru talin, og engin ummæli við-
höfð, er ástæða þætti að vita ex officio ...... 39
Aðili í einkamáli vittur fyrir ósæmileg ummæli í
varnarskjali um andstæðing sinn, og voru um-
mælin Ómerkt as 202 618 505 í a at á 2 á 8 2 8 Si á 5 44
Felld niður sekt, sem héraðsdómari hafði gert á
hendur aðilja fyrir ummæli í varnarskjali um
andstæðing sinn, en ummælin ómerkt ........ 100
Prentfrelsi, prentfrelsislög.
Í dagblaði einu var þannig skýrt frá undirbúningi að
viðskiptasamningi, sem gerður var milli Íslands
og Spánar 1934, að fyrst hefðu þrír nafngreindir
samningamenn hafið samningsumleitanir af hálfu
Íslands, „en nokkru síðar og áður nokkrar
ákvarðanir voru teknar“ hafi A ásamt öðrum
nafngreindum manni bæzt í hópinn. A krafðist
þess, að ritstjórum dagblaðsins yrði gert að birta
í blaðinu leiðréttingu þess efnis, að grundvöllur-
inn að samningnum hefði þegar verið lagður
af nefndarmönnunum þremur, áður en hann kom
til Spánar. Þessi krafa ÁA var ekki tekinn til
greina, með því að tilgreind ummæli dagblaðs-
ins gátu vel staðizt, þótt fullyrðing sú, sem A
vildi fá birta, væri rétt ..................... 237
Refsingar.
1. Almennt um refsingar.
Maður framdi áfengislagabrot, meðan að lög nr. 64
frá 1930 voru í gildi. Refsing hans ákveðin með
CKXIV Ffnisskrá.
hliðsjón af lögum nr. 33 frá 1935, sem leiddu til
mildari niðurstöðu ........0.000.0000..0.0......
Refsiábyrgð fyrir bruggun áfengis talin fyrnd sam-
kvæmt analogiu 67. gr. hegningarlaganna
Þrátt fyrir það, þótt einungis væri höfðað opinbert
mál gegn manni fyrir brot gegn 23. og 28. kap.
hegningarlaganna og lögum nr. 51 frá 1928, þá
þótti heimilt að dæma um, hvort verk það, sem
ákæruvaldið sakaði hann um, varðaði við 250. gr.
hegningarlaganna ........000. 0000. e. nn...
Sagt, að rétt sé að beita 2. mgr. 6. gr. laga nr. öl
frá 1928 um málshöfðun vegna minni háttar
stuldar einnig analogiskt um málshöfðun fyrir
brot, er varða við 250. gr. hegningarlaganna ..
Manni, sem var á njósnarbergi fyrir erlenda togara
um ferðir og dvalarstaði varðskipanna, talið það
til afbötunar, að hann hafði ekki gagnvart eig-
endum eða skipstjórum togaranna tekizt njósn-
irnar á hendur, heldur einungis framkvæmt þær
um stuttan tíma að boði húsbónda síns og í
fjarveru hans .....0.00000000 erna
Fangelsisrefsing og sekt dæmd sama manni Í sama
máli fyrir brot á áfengislöggjöfinni 82, 537, 559,
Refsing unglinga, sem drýgðu brot, áður en þeir
urðu 18 ára, ákveðin með hliðsjón af 38. gr.
hegningarlaganna ......0.00...00.0 00... 214,
Fóstureyðingartilraun og skottulækningar samhliða
dæmt 2...
Gæzluvarðhald manns, sem dæmdur var til refsingar
eftir 2. mgr. 194. gr. hegningarlaganna og eftir
15. gr. 2. tl. laga nr. 47 frá 1932, sbr. 18. gr.
sömu laga, látið samkvæmt 59. gr. hegningarlag-
anna koma í stað refsingar þeirrar, sem hann
hafði unnið til......00000000. 0... nn
Í einu lagi dæmd fangelsisrefsing fyrir brot gegn
áfengis- og bifreiðalögunum, lögreglusamþykkt
Reykjavíkur og eftir hegningarlögunum fyrir of-
beldi við lögregluna .....0..0000. 0000...
Þrátt fyrir það þótt mál væri höfðað einungis eftir
áfengislögunum gegn bifreiðarstjóra, sem verið
hafði undir áhrifum áfengis við akstur bifreiðar,
il
11
17
17
303
252
264
Efnisskrá. CXKV
þótti mega ákveða refsingu hans einnig með
hliðsjón af bifreiðalögunum, þar eð kærði átti
að vísu að ganga um það, fyrir hvaða verk mál
var höfðað gegn honum .................... 282
Refsing manns, sem dæmdur var eftir 1. mgr. 204.
gr. hegningarlaganna fyrir misþyrming á konu
sinni, ákveðin með hliðsjón af þeim óhægindum,
sem var á hjúskap þeirra hjóna .............. 285
Refsing manns, sem dæmdur var fyrir ólöglega
áfengissölu, ákveðin samkvæmt analogiu 59. gr.
hegningarlaganna með hliðsjón af því, að hann
hafði setið 5 daga í gæzluvarðhaldi .......... 325
Hjón, sem ráð þóttust hafa á andlegum lækninga-
krafti, gerðu það að skilyrði fyrir aðstoð sinni,
að sjúklingar leituðu ekki læknis, meðan þeir
væru undir hendi þeirra. Þetta talið varða við
analogiu 15. gr. 1. tl. laga nr. 47 frá 1932 og
að því er til berklasjúklinga tók við analogiu
16; gr; sömu Ta a 00 aa aa 2 5 58 5 áð ai ið 336
Í máli á hendur manni, sem, kærður var fyrir ólög-
legan innflutning áfengis, láðist héraðsdómar-
anum að ákveða vararefsingu fyrir þann hluta
sektarinnar, sem miðaður var við 40 krónur á
hvern lítra ólöglega innflutts áfengis .......... 437
Maður, sem dæmdur hafði verið til refsivistar fyrir
brennu húss, var látinn fara að taka út refsing-
una, áður en dómsmálaráðuneytið fengi færi á
að segja til um, hvort dóminum skyldi áfrýja.
Þegar það komst að þessu, lét það manninn
fara úr refsivistinni og áfrýjaði dóminum. Þar
sem ákvörðunin um framkvæmd refsingarinnar
samkvæmt héraðsdóminum var tekin af manni,
sem ekki var til þess bær að lögum, þá þótti mega
dæma málið að efni til í hæstarétti, sbr. 15. gr.
isk, 24. jan. 1838. Hinsvegar sagt, að þegar dómi
hæstaréttar yrði fullnægt, bæri að taka fullt tillit
til þeirrar refsingar, sem dómfelldi áður hafði
tekið út, þannig að kostur hans yrði sá sami
sem hann hefði orðið, ef hann hefði tekið alla
refsinguna út í einu lagi .................... 484
Átalið, að dómari ákvað refsingu sakfelldra manna
CXXVI Efnisskrá.
undir því lágmarki, sem segir Í hegningarákvæð-
um þeim, sem hann heimfærði brot þeirra undir
484, 566
A, sem var stjórnandi hlutafélags, lét firma, sem hann
var eigandi að, lána hlutafélaginu stóra fjárhæð
peninga. Eftir að hann sá gjaldþrot hlutafélags-
ins fyrir, gaf hann að fengnu samþykki hlut-
hafafundar út f. h. hlutafélagsins til síns eigin
firma skuldabréf, tryggt með veði í fasteign
hlutafélagsins, fyrir greindu láni. Þessi verknað-
ur talinn varða hann refsingu eftir analogiu 262.
gr. hegningarlaganna ..........0000...... 0... 597
Rannsókn opinbers máls beindist ekkert að einu
sakaratriða þess og voru ákærðu ekkert um það
spurðir. Urðu þeir þessvegna ekki dæmdir til
refsingar fyrir það ..........0000. 0... .0.0.00.. 597
Við ákvörðun refsingar á hendur manni, sem dæmd-
ur var fyrir ítrekaða sölu áfengis í atvinnuskyni,
var tekið tillit til þess, að hegningarákvæði
áfengislaga nr. 33 frá 1935, sem kærði var dæmd-
ur eftir, eru að miklum mun vægari en samskonar
ákvæði áfengislaga nr. 64 frá 1930, sem kærði
síðast áður var dæmdur eftir ................ 559
9. Einstakar refsilegundir.
a. Sektir dæmdar 3, 6, 11, 25, 30, 82, 100, 106, 132,
282, 301, 325, 391, 408, 475, 522, 534, 537,
563, 637, 643, 646
b. Fangelsi við venjulegt fangaviðurværi 17, 33, 82,
214, 229, 233, 252, 261, 264, 285, 336, 531,
537, 559, 563, 566, 597, 646, 655
c. Betrunarhúsvinna .......0000000.0n0 nn 481
d. Missir réttinda:
1. Bifreiðarstjóri sviptur ökuleyfi 3, 264, 282, 301, 475
9. Þrír menn sviptir rétti til að reka eða stjórna
verzlun eða atvinnufyrirtæki um 5 ára bil 597
3. Maður sviptur leyfi til að stunda smáskammta-
lækningar .......000000. 00... 252
e. Eignir dæmdar upptækar:
1. Afli og veiðarfæri togara gerð upptæk ...... 534
2. Bruggað áfengi gert upptækt .........0.... 637
Efnisskrá. CXXVIL
Reklamation. Sjá aðgerðaleysisverkanir, viðskipta-
tilkynningar.
Réttarfar. Sbr. aðild, áfrýjun, barnsfaðernismál,
dómar, dómarar, eiður, endurupptaka, frávisun,
frestir, gagnsakir, heimvísun, játning, líkur, mála-
samsteypa, málskostnaður, mat og skoðun, sáttir,
skjöl, stefnur, sönnun, úrskurðir, varnarþing,
vettvangsmál, vitni.
Mál flutt skriflega fyrir hæstarétti, af því að stefndi
mætti ekki .... 1, 69, 247, 370, 416, 422, 454, 547
Það talið bera undir dómsmálaráðuneytið en ekki
dómstólana að meta hverju sinni ástæður til
framlengingar á málshöfðunarfresti í barns-
faðernismálum samkvæmt 2. mgr. 8. gr. laga nr.
406. EA 1021 ss rn nn ann ar 37
Bankaútibúi, sem var stefnt fyrir hæstarétt til að
gæta réttar síns í máli, er tveir aðrir aðiljar
áttust þar við, ekki dæmdur málskostnaður þar,
enda höfðu engar kröfur verið gerðar þar á
hendur því og það ekki áfrýjað af sinni hálfu 44
Aðili, sem sýknaður var af fébótakröfu í héraði, gagn-
áfrýjar máli til að fá dæmt um málskostnaðar-
kröfu sína í héraði .........0.0..e.s.s0s.sns öl
Í lögtaksmáli á hendur manni til innheimtu útsvara
fyrir árið 1935 og 1936 hreyfði hann engum
mótmælum gegn þvi, að útsvar, er á hann ar
lagt 1936, hefði ekki verið gjaldkræft, þegar lög-
tak hófst fyrir því 24. júní 1936. Það þótti þess-
vegna mega láta ganga dóm um, hvort honum
væri lögskylt að greiða útsvarið ............ 86
Í máli á hendur A til endurheimtu oftekinna vaxta
bar málfærslumaður hans ekki fram varnir á
Þeim grundvelli, að slíkir vextir væru ekki
endurheimtanlegir að lögum, en með því að
málfærslumaðurinn hafði mótmælt kröfu stefn-
anda og þar eð ekki varð álitið, að hann vildi
á neinn hátt svipta umbjóðanda sinn þeim rétti,
er hann hafði að lögum, þá þótti mega leggja
dóm á málið að þessu leyti, sbr. 113. gr. laga nr.
85 frá 1030) rss #0 st 8 00 1 A I 5 g1
CXXVIII Efnisskrá.
Nýjar upplýsingar lagðar fyrir hæstarétt í meiðyrða-
máli, sem ekki höfðu legið fyrir héraðsdómi .. 100
Héraðsdómari neitaði með úrskurði um frest til vitna-
leiðslu í einkamáli og kvað síðan upp dóm í
málinu. Aðili sá, sem synjað var frestsins, krafðist
þess aðallega fyrir hæstarétti, að úrskurður hér-
aðsdómarans yrði felldur úr gildi, að héraðs-
dómurinn yrði ómerktur og öll málsmeðferðin
frá uppkvaðningu úrskurðarins, málinu vísað
heim í hérað til löglegrar meðferðar og dóms-
álagningar og héraðsdómaranum gert að skyldu
að veita hæfilegan frest til vitnaleiðslu. Var sið-
an þessi aðalkrafa sótt og varin sér fyrir hæsta-
rétti og tekin til dóms eða úrskurðar, án þess
að vikið væri að efni málsins frekar en sókn
og vörn aðalkröfunnar veitti efni til ........ 158
Það talið misbrestur í héraðsdómi, að dómarinn
hafði ekki dæmt berum orðum um varnar-
ástæðu, sem höfð var uppi í málinu .......... 162
Dómur og málsmeðferð ómerkt og máli vísað frá
héraðsdómi vegna óákveðinna dómkrafna og ó-
nógrar málsútlistunar ........00000...0000.00. 183
Í máli á hendur bæjarsjóði Reykjavíkur til endur-
heimtu vatnsskatts af húsi, sem brunnið hafði,
bar málfærslumaður stefnanda ekki fram þá
sóknarástæðu, að helmingur vatnsskattsins, sem
heimtur hafði verið fyrir bruna hússins, hefði
ekki verið fallinn í gjalddaga, Þegar húsið
brann, en með því að framkoma málfærslu-
mannsins varð ekki túlkuð þannig, að hann hefði
viljað svipta umbjóðanda sinn þeim rétti, er
hann hafði að lögum, þá þótti bera að leggja dóm
á málið að þessu leyti, sbr. 113. gr. laga nr. 85
fá 1030 lisa a 171
Við rannsókn barnsfaðernismáls neitaði maðurinn
samförum við konuna á getnaðartima barnsins.
Síðar í sama þinghaldi var skýrsla hans bókuð
þannig, að hann hafi ekki „eftir því sem hann
muni bezt“ haft samfarir við konuna á greind-
um tíma. Þetta varúðarsama orðalag ekki talin
Efnisskrá. ECNKIKX
viðurkenning á faðerni barnsins né afturköllun á
synjun hans fyrir faðernið .................. 193
Ekki dæmt um skaðabótakröfu út af refsiverðu at-
hæfi í refsimáli, með því að héraðsdómarinn
hafði hvorki látið bótakröfunnar getið í stefnu
né borið hana undir ákærðu ................ 214
Þrátt fyrir afnám gestaréttarmeðferðar samkvæmt
224. gr. laga nr. 85 frá 1936 er fullgildur samn-
ingur, sem menn hafa gert með sér um rekstur
máls í hvaða lögsagnarumdæmi sem er og í
hvaða þinghá sem er, sbr. 81. gr. laganna. Slíkur
samningur felur í sér heimild til að ganga fram
hjá sáttanefnd, með því að menn geta samkvæmt
5. gr. 3. mgr. 11. tl. greindra laga komið sér
fyrirfram skriflega saman um að ganga fram hjá
sáttanefnd og leggja mál með þeim hætti undir
sáttaumleitun dómara. Eftir gildistöku laga nr.
85 frá 1936 frávisaði héraðsdómari máli, sem
svo var ástatt um, sem hér segir, en frávísunar-
dómurinn var ómerktur í hæstarétti og málinu
vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .... 927
Með því að héraðsdómari hafði einungis úrskurðað
um, hvort formleg skilyrði fyrir framkvæmd
fjárnáms væru fyrir hendi, varð ekki í hæsta-
rétti dæmt um nema formhlið málsins ........ 247
Endurupptaka máls, sem tekið hafði verið undir
dóm, heimiluð að kröfu stefnds ............. 397
Umsögn annars aðilja um málsatriði lögð til grund-
vallar, með því að henni var ekki mótmælt .. 397
Krafa ekki talin nægilega ákveðin til þess að dómur
yrði á hana lagður, og henni því vísað frá hér-
aðsðómi 53 0 58 5 382
Ómerking málsmeðferðar og dóms vegna gallaðrar
málsútlistunar ........000000000 0 402
Maður, sem var krafinn um eftirstöðvar skuldabréfs,
bar það fyrir í hæstarétti, að skuldin hefði ekki
verið gjaldkræf, þegar málið var höfðað, þar eð
engin uppsögn hefði farið fram. Þessi varnar-
ástæða talin of seint fram komin, með því að í
héraðsstefnunni var því lýst, að láninu hefði
CKXK Efnisskrá.
verið sagt upp, og Þeirri staðhæfingu hafði ekki
verið andmælt í héraði ......0.00.00.0.0....
Gegn mótmælum stefnda ekki dæmdir hærri dráttar-
vextir af vöxtum skuldar heldur en krafizt var
í héraðsstefnu, þótt samið hefði verið um hærri
dráttarvexti í öndverðu .......00000. 000...
Stefndir í víxilmáli mæta fyrir héraðsdómi, en hreyfa
þar engum mótmælum gegn kröfum stefnanda,
og voru kröfur hans því teknar til greina að öllu
Héraðsdómur í máli um Þbjarglaun ómerktur, með
því að málið heyrði undir úrlausn vátryggingar-
félags þess, er bæði skipin voru tryggð hjá, en
þeim úrskurði mátti skjóta til gerðardóms ....
Deilt um framlagningu og afhendingu skjala í dóms-
máli .....00 css
Réttarfarssektir.
Felld niður sekt, sem héraðsdómari hafði dæmt
aðilja í fyrir ummæli í varnarskjali um andstæð-
ing sinn, en ummælin ómerkt ..............
Sakamál. Sjá dómar, eftirgrennslan brota, játn-
ing, líkur, málskostnaður, opinber mál, refsingar,
sönnun, sakhæfi, saknæmi.
Sakhæfi.
Héraðslæknir taldi mann, sem olli í ölvunarástandi,
að sjálfs sín sögn, íkveikju af gáleysi, eiga
heima á geðveikrahæli. Geðveikralæknir kvað
hinsvegar upp það álit, að hann væri hvorki
fáviti né geðveikur, en þyldi áfengi illa og gæti
þá framið verk, sem lægi honum ella fjarri. Var
ákærða refsað samkvæmt 286. gr. sbr. 40. gr.
hegningarlaganna ..c..000000..0 0. 000...
Geðveikralæknir taldi mann, sem drýgði saurlift at-
hæfi gagnvart tveimur stúlkubörnum, 5 og 8 ára,
haldinn organiskum geðsjúkdómi á byrjunar-
stigi. Ákærða var refsað með hliðsjón af 40. gr.
hegningarlaganna ......0000.00 0... 0...
Geðveikralæknir taldi, að maður, sem drýgt hafði
tilraun til fóstureyðingar og iðkað skottulækning-
ar, væri geðveikur á vægu stigi, haldinn dementia
en
ödi
547
651
659.
100.
17
233.
Efnisskrá. CKXKI
senilis, sem lysti sér í athyglis- og minnisbilun,
einkum þó Þilandi næmi svo og minnkuðum
andlegum hömlum. Ákærða var refsað með hlið-
sjón af 40. gr. hegningarlaganna ............ 252
Saknæmi.
A hafði tekið að sér ásamt öðrum manni að hafa
eftirlit með flutningi reykháfs, sem komið var
fyrir á tengivagni, er festur var aftan í bifreið,
og skyldi A ganga vinstra megin við ökutækin.
Drengur, 4 ára að aldri, varð fyrir vinstra aftur-
hjóli tengivagnsins. ÁA ekki talinn hafa rækt starfa
sinn með fullri gát og með þeim hætti valdið
slysinu. Var honum refsað eftir 200. gr. hegning-
ÁÁÐANÐ a on 3 ra a í a 105 6 0 6 ng
Maður, sem var andlega miður sin, komst í ölvunar-
ástandi, að sjálfs sín sögn, inn í læst og mann-
laust sumarhús og kveikti þar ljós. Eldur kom
upp í húsinu. Manninum refsað fyrir íkveikju af
gáleysi eftir 286. gr. hegningarlaganna ........ 17
Sagt, að maður, sem sent hafði togara upplýsingar
um ferðir og dvalarstaði varðskips, hefði ekki
getað gengið þess dulinn, að upplýsinganna var
óskað í sambandi við landhelgigæzlu varðskips-
ins. Var manni þessum refsað eftir 4. gr. laga nr.
0: frá 1920: „0 iði á na 106, 643
A, sem réð fyrir smið húss, tók tvö börn úr sand-
hrúgu, er bill var að aka upp í við húsið. Meðan
hann var að forða börnunum burt, varð lítil
telpa fyrir bilnum í sandhrúgunni. Ekki talið
víst, að telpan hefði verið komin í sandhrúguna,
Þegar A tók hin börnin þaðan, og að honum
hefði þá yfir hana sézt. Var hann þess vegna
sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi .. 144
A, sem fékkst við skottulækningar, dróst á það við
barnsföður þungaðrar konu að eyða fóstri henn-
ar. Lét hann síðan konuna sæta meðferð, sem
henni að vísu varð ekkert meint af, en héraðs-
læknir-taldi, að hefði getað leitt til fósturláts.
A talinn sekur um tilraun til fósturdráps. Þeim
framburði hans, að hann hefði viðhaft þessar
CKKKI Efnisskrá.
aðgerðir til að forða konunni frá að leita lækna
í þessu skyni, ekki gaumur gefinn ............ 252
Hreppsnefndarmenn tóku tvo menn á kjörskrá til
alþingiskosninga, sem sakfelldir höfðu verið fyrir
atkvæðafölsun. Þessi ákvörðun hreppsnefndar-
mannanna talin röng, en hinsvegar talið varhuga-
vert að fullyrða, að hún hefði verið gerð gegn
betri vitund eða vegna slíkrar vanrækslu, að
varða ætti hreppsnefndarmennina refsiábyrgð 273
Þótt ekki hefði verið farið að með fullri gát af
hendi vélsmiðju, sem gerði við og setti í sam-
band við gufuketil gufusuðupott í verksmiðju
nokkurri, var vélsmiðjan samt sýknuð af skaða-
bótakröfu verksmiðjunnar vegna slyss, er hlauzt
af sprengingu pottsins, með því að atferli fyrir-
svarsmanns verksmiðjunnar mátti um kenna,
hvernig fór, enda hafði vélsmiðjan neitað að
taka nokkura ábyrgð á pottinum ............ 288
Tvær manneskjur, sem reyndu að hjálpa sjúku fólki
með fyrirbænum og andlegum krafti, er þau
nefndu svo, sýknuð af ákæru samkvæmt lögum
nr. 47 frá 1932 og 26. kap. hegningarlaganna.
Hjón, sem einnig voru ákærð eftir sömu lögum,
sýknuð af ákæru eftir 26. kap. hegningarlaganna,
þar sem ekki þótti fullyrðanda, að þau hefðu
haft í frammi vísvitandi blekkingar til að hafa
fé af mönnum. Hinsvegar voru hjónin dæmd til
refsingar fyrir brot gegn 15. gr. 1. tl. og 16. gr.
laga nr. 47 frá 1932, að nokkru beinlínis og að
nokkru analogiskt, fyrir að hafa bundið atbeina
þann, er þau veittu sjúkum mönnum, því skil-
yrði, að þeir leituðu ekki lækna .............. 336
Sex Þifreiðarstjórar frá sömu bifreiðastöð voru
kærðir fyrir, að þeir hefðu látið bifreiðar sínar
standa allar samtímis á götu fyrir framan starf-
hýsi bifreiðastöðvarinnar, þar sem einungis ein
bifreið frá stöðinni mátti hafa stæði. Leitt þótti
í ljós, að einn hinna kærðu hefði átt rétt á stæð-
inu á þeim tíma, er máli skipti, en þar sem
ekki varð vitað, hver þeirra það var, voru þeir
allir sýknaðir ......000000. 00. 433
Efnisskrá. CKKKIIL
Skipstjóri og útgerðarmaður skips talinn eiga sök á
því, að það rak í illviðri á bryggju og olli spjöll-
um á henni, þar sem hann hafði lagt skipinu
mannlausu, landfestalausu og án vélarnota á
höfninni mass á 58 504 á æð 8 á #00 á 0 mi 5 BS
A var að láta benzin á bil sinn, og varð hann að
taka slönguna inn um glugga bilsins, með því
að op benzingeymisins var inni í bilnum. Hann
fór, á meðan að á þessu stóð, með logandi ljós-
ker inn í bílinn tíl að aðgæta benzinmæli bif-
reiðarinnar. Kviknaði þá í benzineiminum og
brann billinn. Með því að ekki varð talið, að A
hefði gert sér grein fyrir eldfimihættu benzins
né hefði verið veitt fræðsla um hana, þá var
atferli hans ekki metið honum til stórkostlegs
gáleysis ........0.000 00
Ekki talið sannað, að nokkrir menn, sem staddir voru
á bryggju, þar sem árás var hafin á lögreglulið,
hefði brotið bann lögreglustjóra við vist á bryggj-
unni, með því að ekki var sannað, að þeir hefðu
heyrt það bann ......0.0000 000.
Þann 19. janúar 1933 var úrskurðað gjaldþrota hluta-
félag nokkurt, sem fengizt hafði við fiskþurrkun
og fiskaðgerð og keypt hafði fisk í því skyni að
verka hann og selja siðan. Talið, að stjórnendur
þess þrír hefðu í byrjun okt. 1931 hlotið að
sjá fyrir, að gjaldþrot þess var yfirvofandi.
Telja mátti víst, að þeir hefðu þá þekkt efna-
hagsreikning þess fyrir árið 1930, sem sýndi
miklar skuldir umfram eignir. Í okt. var einnig
skollið á verðhrun á fiski og söluhorfur hans
mjög slæmar, en hlutafélagið átti miklar fisk-
birgðir, sem keyptar höfðu verið fyrri hluta þess
árs. Nefndum stjórnendum var þess vegna refs-
að fyrir ýmsar ívilnanir til sumra lánardrottna
hlutafélagsins eftir greindan tíma ............
Samningar. Sbr. kaup og sala, skaðabætur, skuld-
ir, vinnusamningar.
B tók á leigu Þbyggingarlóð í sjávarþorpi. Skyldi
honum vera heimilt að selja og veðsetja réttindi
471
566
597
CKNNIV Efnisskrá.
þau, er lóðarleigusamningurinn veitti honum
ásamt mannvirkjum þeim, 1
reisa á lóðinni. Var siðan hafin bygging húss á
lóðinni. Byggingarefnið lagði A fram að tölu-
verðu leyti. Meðan að húsið var í smiðum, gerðu
A og B með sér samning, þar sem Á lofaði að
selja B húsið fyrir tiltekið kaupverð. B fór síðan
um margra ára skeið með húsið sem sína eign,
hélt því við, tók arð af því, leiddi rafmagn og
vatn inn í það, byggði skúr hjá því og greiddi
af því skatta og skyldur. Hinsvegar greiddi B
ekki byggingarefnið, nema að litlu leyti. Varð
þetta til þess, að A höfðaði mál gegn B og krafðist
þess, að viðurkenndur yrði með dómi eignarrétt-
ur sinn að húsinu. Talið, að B væri eigandi
hússins, og greindur samningur aðiljanna skýrð-
ur þannig, að tilætlun þeirra hefði verið, að A
fengi hlutbundna tryggingu í húsinu fyrir fémun-
um þeim, sem hann hefði lagt fram til gerðar
þess xi á a 2 í 5 úr ar á úr #0 a in
Í máli á hendur Síldareinkasölu Íslands taldi héraðs-
dómarinn, að Sildareinkasalan hefði samkvæmt
lögum nr. 61 frá 1929 tekið á sig ábyrgð á
greiðslu verkunarlauna fyrir sild, sem stefnand-
inn verkaði 1931. Í hæstarétti var ekki dæmt um
þetta atriði, með því að málinu var einungis
áfrýjað af hendi stefnandans í héraði ........
A gerði við ljóstæki í bát B og setti upp fyrir það
kr. 499.75. B kvað hann hafa tekið verkið að
sér í ákvæðisvinnu fyrir 435 til 450 krónur.
Ekki talið sannað, að samið hefði verið um
ákvæðisvinnu, enda benti það atriði, að fjár-
hæðin var ekki fullákveðin, til þess, að hér hefði
verið um áætlunarfjárhæð að tefla, eins og A
hélt fram ......0 000
A hafði átt lyfjavörur í lyfjabúð B. Brunnu þær þar
ásamt lyfjabúðinni. B framseldi A rétt sinn á
hendur vátryggingarfélagi því, sem hann hafði
tryggt lyfjavörurnar hjá. Gagnvart ÁA bar vátrygg-
ingarfélagið það fyrir, að því væri óskylt að sæta
málssókn af hendi annarra en B eða bús hans
er
44
117
Efnisskrá. CKXKV
til greiðslu brunabótanna. Þessi vörn talin hald-
laus, með því að vátryggingarfélagið hafði viður-
kennt A sem réttan samningsaðilja með því að
ganga til samninga við hann um brunabæturnar 200
Bæjarstjórn, sem ráðstafað hafði tveimur þurfaling-
um sínum á elliheimili í öðru bæjarfélagi, ekki
talin geta bundið enda á skyldu sína til greiðslu
fúlgu með gamalmennunum með því einu að
segja upp skiptum sínum við elliheimilið og
visa því á að beina kröfum útaf gamalmenn-
um á hendur bæjarsjóði, þar sem elliheimilið er 382
Skip var gert út af nokkrum samlagsmönnum til
fiskjar utan heimilis þess. Veiðarfæri og aðrar
skipsnauðsynjar voru teknar út í verzlun (V) á
útgerðarstaðnum. Af hendi samlagsmanna var
því haldið fram, að framkvæmdarstjóri þeirra
hefði samið um úttektina. Þessu var neitað af
hálfu V. Krafðist V sjóveðs í skipinu og sam-
eiginlegrar ábyrgðar nokkurra samlagsmanna á
úttektinni. Úrslit urðu, að synjaði fyrirsvars-
maður V þess með eiði að hafa samið við fram-
kvæmdarstjóra samlagsmanna um úttektina, þá
skyldi V hafa sjóveð í skipinu fyrir úttektinni
og samlagsmenn vera sýknir, en yrði eiðurinn
ekki unninn, skyldi sjóveðskrafan ekki til greina
tekin, en samlagsmenn greiða úttektina in
söliðu sr 421
Samvinnufélög.
Samvinnufélag sýknað af kröfu um að greiða sveitar-
sjóði viðkomandi hrepps gjald, samkvæmt 3. tl.
38. gr. laga nr. 36 frá 1921, af húsi, sem var
eign kaupfélagsins og nær eingöngu var notað
til íbúðar fyrir kaupfélagsstjórann og fjölskyldu
hans ........00.00. sess 348
Samþykki.
Vátrvggingarfélag, sem sótt var til greiðslu bruna-
bóta, bar það fyrir, að því væri ekki skylt að
hlíta málssókn stefnandans, sem fengið hafði
kröfuna framselda af vátryggingartakanum. Þessi
CXKKVI Efnisskrá.
varnarástæða var að engu höfð, með því að vá-
iryggingarfélagið hafði áður samþykkt aðild
stefnandans með því að ganga til samninga við
HÁR 0 0 a nn FR ER KR RE BLE 200
Sáttir.
Með því að gestaréttarákvæði í samningi fól í sér
að eldri lögum undanþágu frá því að leggja mál
til sátta fyrir sáttanefnd og skyldu á hendur
héraðsdómara til að leita sátta í því og með því
að aðiljum er heimilt að semja um varnarþing
eftir 81. gr. laga nr. 85 frá 1936 og samkvæmt
5. gr. 3. mgr. 11. tl. sömu laga að koma sér
fyrirfram skriflega saman um að ganga fram
hjá sáttanefnd og leggja mál með þeim hætti
undir sáttaumleitan dómara, þá var lögleg talin
málssókn án undanfarandi sáttaumleitunar fyrir
sáttanefnd á hendur manni, sem búsettur var
utan þess lögsagnarumdæmis, sem málið var sótt
í, samkvæmt samningi, gerðum fyrir gildistöku
laga nr. 85 frá 1936. Af greindum ástæðum var
ómerktur héraðsdómurinn, sem frávísaði mál-
inu, vegna þess að sáttanefnd var ekki látin fjalla
um það, og því vísað heim í hérað til löglegrar
meðferðar ........0.. 000. 227
Hlutafélag, sem átti í dómsmáli, dæmt í málskostnað
í héraði, með því að stjórnin hafði sent umboðs-
mann á sáttafund, án þess að sanna forföll.
Málinu var ekki áfrýjað af hendi hlutafélagsins 288
Sektir. Sjá refsingar.
Sératkvæði. Sjá ágreiningsatkvæði.
Siðferðisbrot. Sjá kynferðisbrot.
Siglingar. Sjá björgun, botnvörpuveiðabrot, sjó-
dómur, sjó- og verzlunardómur, sjóveð.
Síldareinkasala Íslands.
Í máli, sem Á höfðaði gegn Sildareinkasölu Íslands
til greiðslu verkunarlauna síldar, taldi héraðs-
dómarinn, að Einkasalan hefði samkvæmt lögum
Efnisskrá. GXXXVII
nr. 61 frá 1929 tekið á sig ábyrgð á greiðslu
verkunarlauna síldar, er Á verkaði sumarið 1931.
Horf hæstaréttar til þessa sakaratriðis varð ekki
vitað, með þvi að málinu var einungis áfrýjað
ar Á uss a SG BB IR BA Á ia
Sildareinkasalan var dæmd til að greiða A þóknun
fyrir uppskipun, geymslu og afhendingu á tunn-
um og salti, er Einkasalan átti og látið var í té
öðrum en A, og ennfremur fyrir uppskipun á
salti, er meiri kostnaður fylgdi en titt var, enda
Einkasalan eigandi þessara verðmæta ........
Upphæð launa fyrir sildarverkun, sem Á krafði skila.
nefnd Sildareinkasölu Íslands um, ákveðin með
hliðsjón af vottorði umboðsmanns Einkasölunnar
á Siglufirði, sem ekki hafði verið mótmælt ....
Símar.
Dulmálsskeyti, sem voru á skjalasafni Landssímans,
rannsökuð vegna ætlaðra brota á botnvörpuveiða-
löggjöfinni ............... 25, 30, 106, 364,
Lögreglan lætur, að fenginni heimild til þess í dóms-
úrskurði, hlusta á símasamtöl við bifreiðastöð
til að afla vitneskju um, hvort áfengi væri selt frá
stöðinni w:aim is 5 BR RIÐ EÐ BE að a
Sjódómur, sjódómsmál.
Mál til ákvörðunar bjarglauna ...... 178, 358, 372,
Mál til innheimtu bóta fyrir spjöll, er skip olli á
bryggju. sasssa ss
Sjó- og verzlunardómur.
Mál til innheimtu greiðslu fyrir útgerðarnauðsynjar
til fiskiskips „0...
Mál til ákvörðunar bjarglauna .............. 449,
Sjóveð.
Dæmt sjóveð í björguðu skipi til tryggingar bjarg-
launum og málskostnaði við innheimtu þeirra
178, 358, 372, 515,
Ikki dæmt sjóveð fyrir málskostnaði í hæstarétti í
máli til innheimtu bjarglauna með því að þess
var ekki krafizt ........00.000000 00...
117
117
117
643
132
554
471
421
öl5
CKXXVIII Efnisskrá.
Ekki dæmt sjóveð í skipi fyrir bjarglaunum og inn-
heimtukostnaði þeirra, enda þess ekki krafizt,
þar sem vátryggingarfélag hafði gengið undir
ábyrgð á þeirri fjárhæð, er dæmd yrði ...... 449
Nokkrir menn tóku á leigu og gerðu út í samlagi til
fiskjar skip utan heimilis þess. Réðu þeir mann
búsettan á útgerðarstaðnum sem framkvæmda-
stjóra samlagsútgerðarinnar (S). Veiðarfæri og
aðrar skipsnauðsynjar voru teknar út í verzlun
(V) á útgerðarstaðnum. Ýmsir samlagsmanna
tóku auk þess út í reikning S hjá V einkanauð-
synjar, aðallega sjófatnað, er taldar skyldu þeim
til gjalda, er samlagsmenn gerðu út um við-
skipti sín. V talið heimilt að láta greiðslur inn
á reikning S ganga fyrst til lúkningar siðar-
nefndum úttektum, er sjóveð gat ekki stofnazt
fyrir. Fyrir skipsnauðsynjunum krafðist V sjó-
veðs í skipinu, þar sem úttekt þeirra hefði verið
gerð af skipstjóra og stýrimanni utan heimilis
skipsins. Jafnframt voru nokkrir samlagsmanna
krafðir greiðslu á úttektinni. Eigandi skipsins
andmælti sjóveði með skírskotun til vitnisburðar
framkvæmdastjóra samlagsmanna, sem kvaðst
hafa samið um úttektina við fyrirsvarsmann V.
Vitnaskýrslu framkvæmdastjórans var mótmælt,
þar sem hann var bróðir konu skipseigandans.
Lyktir málsins urðu, að V skyldi hafa sjóveð í
skipinu fyrir úttektinni, ef fyrirsvarsmaður V
synjaði þess með eiði, að framkvæmdastjóri
samlagsmanna hefði samið við hann um úttekt
ina, og skyldu hinir stefndu samlagsmenn þá
sýknir af kröfum V. Ef fyrirsvarsmaðurinn
féllist á eiðnum, skyldi sjóveðskrafan ekki tekin
til greina, en þá skyldu hinir stefndu samlags-
menn greiða úttektina in solidum ............ 421
Skaðabætur.
a) Vegna vanefnda á samningi eða slíks sam-
bands. Sjá einnig vinnusamningar.
A, sem auk sýslumannsembættis hafði haft á hendi
póstafgreiðslu um allmörg ár, var sagt upp þeim
Efnisskrá. CXKKIK
starfa frá 1. júlí 1930. Þann 14. nóv. 1935 höfð-
aði hann mál til skaðabóta útaf starfamissi
þessum og bar fyrir, að lán, sem honum var
veitt að fyrirlagi alþingis 1921 til byggingar
iveruhúss, hefði verið við það miðað, að hann
héldi áfram póstafgreiðslunni og öðlaðist þann
veg aðstöðu til að standa straum af þvi. Dómstól-
ar töldu, að aðgerðir alþingis eða ríkisstjórnar
yrðu ekki, hvorki í sambandi við lánveitinguna
né endranær, skildar þannig, að ríkinu hefði
skapazt skylda til að hafa A lengur í þjónustu
sinni en lög stóða til á hverjum tíma, og þar eð
ráðherra hefði samkvæmt 7. gr. laga nr. 40 frá
1929 haft heimild til að segja honum upp starf-
inu, þá ætti hann ekki kröfu til fébóta vegna
UÐÐSAGNAFÍNNAF .....0.000000 0 308
S réð konnna R sem stjórnanda hringsaumsdeildar
siznar um tiltekinn tíma fyrir fast kaup auk
ákveðinnar þóknunar af hverri fullunninni flík.
R réð siðan stúlkur og klæðskera til hringsaums-
ins. Eftir að hringsaumurinn hafði verið starf-
ræktur í nokkra mánuði, reis deila á milli S og
áminnzt klæðskera, er lyktaði þannig, að klæð-
skerinn lét af störfum. Um líkt leyti voru nokkrar
af stúlkum þeim, sem R hafði ráðið, hættar störf-
um. Var R nú flutt á hraðsaumastofu S, og er
hún hafði verið þar lHtla hríð, vék hún úr
þjónustu hans. Höfðaði hún síðan mál á hend-
ur honum til fébota. Kvað hún klæðskera þann,
er forstöðu veitti hraðsaumastofunni, hafa vísað
sér á brott, en S taldi hana hafa farið sjálf-
viljuga. Ekki talið sannað, að klæðskerinn hefði
vísað henni á brott né að hann hefði haft heimild
til þess af hendi S. Sannanir voru heldur ekki
taldar fram komnar fyrir því, að samdráttur sá,
er hafði orðið á vinnunni á hringsaumadeildinni
hefði orðið af ástæðum, er S ætti að svara R
fyrir, né heldur að R hefði slegið neinn varnagla
um fébætur, er vist hennar hjá S lauk. Voru fé-
bótakröfur R þess vegna ekki teknar til greina 350
A réð B til vinnu um þriggja mánaða skeið í búð
CXL
Efnisskrá.
sinni gegn föstu mánaðarkaupi. B lagðist í kíg-
hósta, eftir að hann var nýtekinn við starfinu,
og lá um tvær vikur. A sleit samningnum, eftir
að B hafði verið fjarvistum um viku. Með þvi
að A hafði ekki ástæðu til að ætla, að B yrði
lengi frá vinnu, voru samningsslitin álitin ólög-
mæt og A dæmdur til að greiða B skaðabætur
b) Skaðabætur ntan samninga.
A höfðaði mál á hendur skilanefnd Sildareinkasölu
Íslands (E) til greiðslu verkunarlauna á síld.
E höfðaði gagnsök til greiðslu bóta vegna þess,
að sildin hefði reynzt ónýt og spillt, er selja
átti hana erlendis. Meðal málsskjala voru vott-
orð frá umboðsmanni E, sem samkvæmt 12. gr.
reglugerðar 19. júlí 1929 skyldi taka við sildinni
af saltendum og gæta hagsmuna E gagnvart þeim.
Samkvæmt vottorðunum var síldin, þegar Á lét
hana af höndum, góð og óspillt vara. Var A
þess vegna sýknaður af kröfum E, enda ekki
talið, að á honum hvildi frekari bótaskylda en
af almennum skaðabótareglum leiðir ........
Í máli ákæruvaldsins á hendur tveimur mönnum fyrir
þjófnað var krafizt bóta fyrir stolna og eyðilagða
muni. Um kröfu þessa, varð ekki dæmt í málinu,
með því að héraðsdómarinn lét hennar hvorki
getið í stefnu né skýrði ákærðu frá því, að hún
væri fram kominn ........0000. 0000...
Í verksmiðjunni F var af hendi vélsmiðjunnar H
settur niður eimketill, og var gufuþrýstingurinn
í honum 6 kg/cm eða 100 pund á ferþumlung.
Á ketilinn var settur öryggisloki, þannig að gufu-
þrýstingurinn í vélum þeim, er fyrir gufuaflinu
gengu, var 30—-40 pund á ferþumlung. Eitt af
tækjum þeim, sem H setti í samband við ketilinn,
var suðupottur, er F hafði pantað, og var hann
þannig gerður, að á honum voru tveir botnar.
Var gufunni hleypt milli botnanna og hitaði hún
þannig efni það, sem í pottinn var látið. Ekki
var samþykki vélaeftirlitsmanns ríkisins fengið
til notkunar pottsins. Við fyrstu suðu bilaði pott-
117
214
Efnisskrá. CKLI
urinn. Um sama leyti komst fyrirsvarsmaður F,
sem ætlað hafði sér að fá pott að styrkleika í sam-
ræmi við ketilinn, að raun um, að potturinn
þvldi einungis ca. 15 pund á ferþumlung. H tók
síðan pottinn til viðgerðar að þrábeiðni fyrir-
svarsmanns F. Í fyrstu suðu eftir viðgerðina rifn-
aði innri botn pottsins, innihald hans þeyttist út
um starfhýsið og brenndi tvo menn. Leitt var í
ljós með álitsgerð kunnáttumanna, að viðgerð H
á pottinum var misheppnuð. Breytni fyrirsvars-
manns H þótti óviðurkvæmileg, en samt var H
ekki gert að greiða bætur, með því að fyrir-
svarsmaður F tók pottinn í notkun, þrátt fyrir
Það Þótt hann vissi, að hann þoldi ekki gufu-
þrýstinginn frá eimkatlinum, án þess að setja á
hann öryggisloka og án þess að fá leyfi véla-
eftirlitsmanns ríkisins til notkunar pottsins. Enn-
fremur var sannað með vitnaskýrslum, að H
hafði undanþegið sig ábyrgð á pottinum ...... 288
Bifreiðarstjóri ók fram hjá hóp barna, sem voru í
boltaleik. Varð telpa ein, 8 ára að aldri, fyrir bif-
reiðinni og hlaut af áverka svo mikinn, að taka
varð af henni hægri fótinn um mitt læri. Bif-
reiðarstjórinn viðurkenndi að hafa tekið eftir,
að börnin sáu til bifreiðarinnar, nema greind
telpa, sem var að elta boltann. Talið, að bif-
reiðarstjórinn hafi átt aðalsökina á slysinu. Eig-
andi bifreiðarinnar dæmdur til að greiða telp-
unni fébætur fyrir heilsutjón, Þjáningu, læknis-
hjálp og sjúkrahúsvist ...........0.0..00..... 303
Þrátt fyrir ákvæði um stundarsakir í bráðabirgða
lögum nr. 49 frá 1934, að framleiðendur mjólkur
mættu einungis selja hana ógerilsneydda beint
til neytenda innan síns sveitarfélags, ætlaði A,
sem bjó utan Rvíkur, að selja þangað mjólk sína
3 daga í október 1934. Var honum varnað þess
af lögreglunni. Tók hún mjólkina og ráðstafaði
henni til sölu fyrir reikning A, þar eð hann vildi
ekki flytja hana aftur heim. A höfðaði bótamál á
hendur lögreglustjóranum í Rvík f. h. ríkissjóðs
og bar það aðallega fyrir, að nefnt ákvæði bráða-
CXLI Efnisskrá.
birgðalaganna yrði ekki samþýtt 23. og 64. gr.
stjórnarskrárinnar, og ennfremur, að ákvæði
þetta hefði ekki verið komið til framkvæmda,
þegar sakarefnið varð til. Þessar ástæður þóttu
rakalausar, og voru kröfur A ekki teknar til
RENA ja sa st #5 a 0 nn nn a nái
Samkvæmt kröfu S, sem starfrækti kaffibrennslu á
Akureyri, var B, sem veitti forstöðu samkynja
fyrirtæki í Rvík, dæmdur til refsingar eftir lög-
um nr. 84 frá 1933 fyrir hæpnar gyllingar á vöru
sinni og vélum fyrirtækisinns í auglýsingu í
dagblaði í Rvík. Krafa S um fébætur úr hendi B
var ekki til greina tekin, með því að ekkert
var fram komið í málinu, sem veitti ástæðu til
að ætla, að verknaður B hefði valdið S tjóni ....
A lagði skipi sínu mannlausu, landfestalausu og án
vélanota á innri höfnina á Siglufirði í norðan-
veðri miklu. Skipið rak á bryggjur hafnarsjóðs
og olli spjöllum á þeim. A þótti hafa sýnt ó-
varkárni í meðferð skipsins, og var hann og vá-
tryggingarfélag það, er í hlut átti, dæmt til að
greiða bætur fyrir spjöllin. Ósannað þótti, að
hafnarverði, sem komið hafði niður á bryggju,
eftir að lagningu skipsins var lokið, hefði verið
unnt að afstýra tjóninu, og gat breytni hans
þess vegna hvorki staðið fyrir né dregið úr bóta-
skyldu greindra aðilja ........000000..00000..
Bifreiðarstjóri dæmdur til fébóta vegna slyss, sem
hlauzt af ógætilegum akstri hans. Við ákvörð-
un bótanna var tekið tillit til þess, að maður
sá, er fyrir slysinu varð, hafði gert honum að
einhverju leyti óhægt fyrir um stjórn bifreiðar-
ÍNNAF 2..0cceeees ss
Skattar og gjöld. Sbr. endurgreiðsla.
1. Útsvör.
Hlutafélag nokkurt hafði starfað hér um margra ára
skeið, aðallega með norskt fjármagn, og átti fast-
eignir og vatnsafl í Árnessýslu og landeignir við
Skerjafjörð. Var starfsemi þess aðallega í þvi
fólgin, að koma fasteignum þess í reiðufé. Meiri
332
391
471
667
Efnisskrá. CKLIL
hluti stjórnar þess var heimilisfastur á Íslandi
og flestir innlendir fyrirsvarsmenn þess búsettir
í Reykjavík, enda var starfssemin þaðan rekin
og heimili þess þar talið. En skrásett hafði fé-
lagið ekki verið samkvæmt 59. gr. laga nr. 77
frá 1921. Á hluthafafundi í Osló 1934 var ákveðið
að flytja heimilisfang þess austur í Árnessýslu,
en ekki voru þau heimilisskipti skrásett þar, svo
sem mælt er í 14. gr. laga nr. 77 frá 1921. Fé-
lagið var talið útsvarsskylt í Reykjavík 1935 .. 78.
A, sem bjó í hreppnum X, byggði B jörð sína í
hreppnum Y. Samkvæmt byggingarbréfinu var
afgjald jarðarinnr m. a. í því fólgið, að B skyldi
skila A öllum æðardún og öllum selskinnum vel-
verkuðum, er til. féllu á jörðinni. Með því að A
þannig áskildi sér eftirtekjur nefndra hlunninda,
en ekki tiltekið magn þeirra, og þau voru nytjuð
á ábyrgð hans og áhættu, þá var talið, að A nytj-
aði sjálfur jörðina að því, er til þeirra tók, jafnt
fyrir það, þótt B fengi jarðarafnotin að öðru leyti
sem endurgjald fyrir vinnu við nýtingu nefndra
hlunninda í þágu A. Samkvæmt þessu var Á tal-
inn útsvarsskyldur í hreppnum Ý ............ 86
'Sagt, að með því að A hefði engum mótmælum
hreyft við því, að útsvar, sem lagt var á hann
árið 1936, hefði verið gjaldkræft, þegar lögtak
fyrir því hófst 24. júní 1936, þá þætti mega láta
ganga dóm um, hvort útsvarið hefði verið rétti-
lega á hann lagt .........000000 000... 0... 86
Sú starfsemi Sölusambands íslenzkra fiskframleið-
enda, að koma afurðum þeirra í verð, ekki talin
útsvarsskyld útaf fyrir sig. Útsvarsálagning á SÍF
1935 varð ekki á þvi byggð, að 4 % af andvirði
selds fisks skyldi samkv. samþykktum þess frá 23.
mai 1935 lagður í varasjóð, með því að ekki varð
gegn mótmælum þess talið sannað, að nefnt sam-
Þykktarákvæði hefði átt eða hefði verið látið
verka til liðins tíma. Það gat heldur ekki skapað
SÍF skyldu til greiðslu téðs útsvars, þótt það
hefði selt eitthvað af fiski fyrir utansambands-
menn, með því að óumdeilt var, að langmestur
CKLIV Efnisskrá.
hluti útsvarsins var lagður á allsendissölu fisks
sambandsmanna og útsvarið lagt þannig ósund-
urgreint á tvo hugsaða útsvarsstofna, en annar
þeirra ekki útsvarshæfur ....................
Lögtaksúrskurði fógeta fyrir útsvari áfrýjað, eftir að
8 vikna frestur sá, er segir í 11. gr. laga nr. 29
frá 1885, var liðinn, og án þess að áfrýjunar-
leyfi væri áður fengið. Málinu þessvegna vísað
ex officio frá hæstarétti ................2.2..
Lögtak fyrir útsvari úr gildi fellt, með því að lögtaks-
beiðninni hafði ekki verið framfylgt með hæfi-
legum hraða, sbr. 2. gr. laga nr. 29 frá 1885 ..
Hinn ófjárráða G, sem var vel efnum búinn, var til
heimilis í Rvík hjá föður sínum, sem var fjár-
haldsmaður hans undir yfirfjárráðum lögmanns-
ins þar. Á sumrum dvaldist G í hreppnum Ö hjá
föðurfrændum sínum. Árið 1935 ákvað faðir hans
að flytja lögheimili hans í hreppinn Ö og lét
skrifa hann þar á manntal. Engin breyting varð
samt á dvalarstöðum G. Hann var áfram á vet-
urna í Rvík hjá föður sinum. Og ekki var yfir-
fjárráðanda tilkynnt, að G væri fluttur til hrepps-
ins Ö. Að svo vöxnu máli þótti bera að telja lög-
heimili G áfram í Rvík og var hann talinn rétti-
lega krafinn þar um útsvar, sem á hann hafði
vérið láti þá 1930 2402 0 0 a 0 á 6 vn a
2. Gjald samkv. 3. tl. 38. gr. laga nr. 36 frá 1921.
Kaupfélag nokkurt átti íveruhús, sem kaupfélagsstjór-
inn og fjölskylda hans notuðu til íbúðar. Þar
fóru auk þess fram endurskoðun á reikningum
félagsins og ýmis fundarhöld, en við fundar-
höldin var einungis notaður lítill hluti hússins
og skamman tíma í hvert skipti. Kaupfélaginu
ekki talið skylt að greiða í sveitarsjóð gjald af
húsinu samkvæmt 3. tl. 38. gr. laga nr. 36 frá 1921
Skilorðsbundnir dómar. Sjá dómar.
Skip. Sjá björgun, botnvörpuveiðabrot, sjóveð.
296
440
469
663
348
Efnisskrá. CXLV
Skipti, skiptamál. Sbr. gjaldþrotaskipti.
Maður, sem fékk dóm á hendur skilanefnd Síldar-
einkasölu Íslands til greiðslu launa fyrir verk-
un sildar, er hann leysti af hendi 1931, svo og
fyrir geymslu ýmissa muna Einkasölunnar, ekki
talinn eiga samkvæmt 83. gr. skiptalaganna frá
1878 forgangsrétt í búi Sildareinkasölunnar fyrir
kröfum sínum, með því að þær urðu ekki taldar
til þeirra krafna, sem í þeirri grein getur .... 117
Maður, sem taldist eiga skuldir að Síldareinkasölu
Íslands, en hafði fémuni hennar nokkra undir
höndum, lét þess kost að láta þá rakna gegn þvi
að fá greiddar kr. 779.20, sem hann taldi sig
eiga kröfu til fyrir geymslu munanna. Fógeti
setti Einkasöluna inn í umráð munanna gegn
1000 króna tryggingu. Talið, að sú trygging hefði
samkvæmt hlutarins eðli einungis verið sett fyrir
því, að maðurinn fengi greinda fjárhæð greidda,
og að hann gæti ekki notið forgangsréttar í
þeirri tryggingu í búi Einkasölunnar fyrir allt
öðrum kröfum .......000000000 0000. 117
Skipulag kauptúna og sjávarþorpa. Sjá eignar-
réttur.
Skjalafals.
Maður dæmdur til refsingar eftir 271. gr. hegningar-
laganna fyrir fölsun víxils og eftir 272. gr. sömu
laga fyrir fölsun sendibréfs frá manni þeim, er
hann hafði ritað nafn hans sem samþykkjanda
víxilsins, en í bréfinu var þess farið á leit, að
vixillinn yrði keyptur ...........0..00..0........ 655
Skjöl.
A höfðaði mál gegn B á árinu 1937 útaf félagsskap
þeirra um veræzlunarrekstur á árunum 1911—
1913 og krafðist þess, að B yrði dæmdur til að
nefna mann af sinni hendi í gerðardóm sam-
kvæmt félagssamningi þeirra, en til vara að
greiða bætur. Á meðan á flutningi máls þessa
stóð, gerði A kröfu til, að B afhenti honum
ýmis skjöl, er legið höfðu fyrir gerðardómi, er
CXLVI Efnisskrá.
skar úr ágreiningsefnum þeirra 1913, svo og
að B legði fram allt það af bréfaskriftum félags-
verzlunar þeirra, er mál þetta skipti. Héraðsdóm-
arinn hratt þessari síðastnefndu kröfu með úr-
skurði, sem A síðan kærði til hæstaréttar. Til-
kall sitt til gerðardómsskjalanna byggði hann á
því, að hann væri eigandi eða sameigandi þeirra.
Þetta atriði þótti ekki verða dæmt í kærumálinu,
með því að það varðaði ekki sönnunaratriði eða
önnur réttarfarsatriði máls þess, sem aðiljarnir
áttust við. Þá kvaðst A vilja fá bréf félagsverzl-
unarinnar framlögð til sönnunar staðreynda í
dómsmáli aðiljanna, en ekki gerði hann grein
fyrir, hvaða staðreyndir hann ætlaði að sanna
með þeim, sbr. 147. gr. laga nr. 85 frá 1936. Allt
var ennfremur óvíst um, hvort ástæða var til að
leggja skjölin fram í heild sinni eða einhver
þeirra með þeim hætti, er A ætlaðist til, sbr.
149. gr. nefndra laga. Loks tjáði B sig fúsan til
að láta A í té gegn hæfilegri þóknun afrit af þeim
skjölum, er A óskaði eftir og málið vörðuðu,
en þessu boði vildi A ekki taka. Voru kröfur A
í kærumálinu þessvegna ekki til greina teknar
Skottulækningar. Sjá læknar, lækningar.
Skuldir, skuldamál. Sjá ábyrgð, endurgreiðsla,
kaup og sala, samningar, skaðabætur, sönnun,
vinnusamningar.
Síldareinkasala Íslands talin af héraðsdómara hafa
tekið á sig samkvæmt lögum nr. 61 frá 1929 á-
byrgð á greiðslu verkunarlauna fyrir sild, sem
maður nokkur hafði verkað sumarið 1931. Í
hæstarétti var héraðsdómurinn lagður að þessu
leyti til grundvallar þegar af þvi, að honum
var ekki áfrýjað ........0.000000 000...
A framkvæmdi viðgerð á ljósatækjum í bát B. B
greiddi nokkurn hluta þeirrar fjárhæðar, sem
A setti upp fyrir verkið, en synjaði fullrar
greiðslu á reikningnum, þar eð verkið hefði að
litlum notuð komið. Að vísu var vitað, að ljósa-
tæki bátsins voru í ólagi, að því er virtist, mjög
659
117
Efnisskrá. CKLVI
skömmum tíma eftir viðgerðina, en sökum þess
að þeir gallar gátu stafað af tilgerðum bátverja
og með þvi ennfremúr að B lét ekki, þótt hon-
um væri þess kostur, fara fram skoðun á or-
sökum bilunarinnar, þá þóttu greindar ástæður
ekki leiða til sýknu hans. Loks taldi B A hafa
tekið að sér viðgerðina í ákvæðisvinnu fyrir kr.
435—-450. A synjaði ekki fyrir að hafa látið orð
falla um, að viðgerðin myndi kosta kr. 435—450,
en um áætlunarfjárhæð hafi þá einungis verið
að ræða. Ekki talið sannað, að um ákvæðisvinnu
hefði verið samið, enda mælti það atriði, að
fjárhæðin var ekki fullákveðin, gegn þvi ...... 162
A byggði samkvæmt verksamningi íveruhús fyrir tvo
menn. Skyldi A leggja til allt efni í húsið, þar
á meðal gólfdúka. Efnivörur til hússins tók A
út með greiðslufresti í verzlun B. Svo hlauzt til,
að annar verkkaupendanna fékk gjaldeyris- og
innflutningsleyfi fyrir gófdúkunum í sínu nafni
og fékk síðan B til að útvega þá. Sendi B dúk-
ana á byggingarstaðinn, og tók A þar við þeim
fyrirvara- og athugasemdalaust. Ennfremur tók
A við fullnaðargreiðslum af verkkaupendum fyrir
efndir sinar á verksamningnum, sem einnig tók
yfir dúkana, og hreyfði þá engum athugasemd-
um um, að hann teldi sér óskylt að greiða B
dúkana. Samkvæmt þessu og þar sem gera varð
ráð fyrir, að B vissi um aðalefni verksamnings-
ins og hefði fengið næga ástæðu til að treysta
því, að A væri ábyrgur fyrir þeim vörum, sem
teknar voru út hjá honum til hússins, nema
fyrirvari væri gerður um annað, þá var A talinn
skyldur að standa honum (B) skil á andvirði
dúkanna .........00.0.s.0.. sens 376
Eftir að sveitarfélagið Í hafði greitt til elliheimilis
(E) í sveitinni R vistargjald tveggja gamal-
menna, er sveitföst voru í Í og dvöldust á elli-
heimilinu, sagði Í upp ábyrgð sinni á dvalar-
kostnaði þeirra og vísaði E til sveitarinnar R
um greiðslu fúlgu með þeim. Af hendi Í var talið,
að R ætti að greiða E fúlguna og gæti síðan end-
CKLVINI Efnisskrá.
urheimt 2% hluta hennar hjá Í. Sagt, að í undan-
farandi viðskiptum E og Í fælist skylda á hendur
Í til að greiða fúlgu fyrir gamalmennin, unz Í
ráðstafaði þeim með öðrum hætti, án tillits til
þess, hvernig lögskiptum sveitarfélaganna Í og R
útaf gamalmennunum væri háttað, enda dómur
i málinu því ekki í vegi, að sveitarfélögin leit-
uðu úrlausnar yfirvalds þess, er í hlut á, um
sambandið sín á milli í þessu efni. Samkvæmt
þessu var sveitarfélagið Í dæmt til að greiða fúlg-
una til næstu mánaðamóta, eftir að að mál var
höfðað að 0 iii eð 00 84 á a BR EG BR BU
Samlagsmenn nokkrir gerðu skip út til fiskjar utan
heimilis þess, og voru veiðarfæri og aðrar nauð-
synjar til skipsins teknar út í verzlun nokkurri
á útgerðarstaðnum. Auk þess tóku nokkrir sam-
lagsmenn þar út einkanauðsynjar, einkum sjó-
fatnað, er taldar skyldu þeim, er út tóku, til
gjalda, er samlagsmenn lykju viðskiptum sin á
milli. Talið, að fyrirsvarsmanni verzlunarinnar
hefði verið heimilt að láta greiðslur inn á reikn-
ing útgerðarsamlagsins ganga fyrst til lúkningar
einkaúttektum samlagsmanna. Í máli verzlunar-
innar á hendur nokkrum samlagsmanna til
greiðslu þess, sem ógreitt var af úttektinni, börðu
hinir stefndu því við, að skuldin væri röng, en
bæði var, að framkvæmdastjóri þeirra hafði sam-
þykkt reikninginn, enda mótmæli þeirra of seint
fram kominn. Ennfremur var talið, að ákvæði
þriðja kapitula siglingalaganna um pro rata á-
byrgð ætti ekki við um ábyrgð samlagsmanna á
úttekt til skipsins, heldur bæri þeim að greiða
hana in solidum .......0.00. 00...
Sagt, að grundvallarreglur islenzks réttar leiði til
þess, að eftir skiptingu eins hreppsfélags í fleiri,
beri hin nýju hreppsfélög, hvort eða hvert fyrir
sig, ábyrgð á skuldum hins forna hreppsfélags
sem eigin skuldum. Ákvörðun ráðuneytis þess,
sem í hlut á, samkvæmt 3. gr. sbr. 4. gr. laga
nr. 12 frá 1927 um fjárskipti og skulda tveggja
hreppsfélaga, er áður höfðu verið einn og sami
382
421
Efnisskrá. CKLIK
hreppur, tekur einungis til skiptingar eigna og
skulda hinna nýju hreppa sín á milli, en ekki
til ábyrgðar hreppsfélaganna út á við ........
Smáskammtalækningar. Sjá læknar, lækningar.
Sóttvarnir
A meiðyrti lögreglustjóra einn freklega fyrir aðgerða-
leysi hans sem formanns heilbrigðisnefndar
til varnar skarlatssótt, er gerzt hafði allmögnuð í
viðkomandi kaupstað og upp hafði komið á kúa-
búi, er kaupstaðurinn rak þar í nágrenninu. Með
því að sóttkvíun hafði ekki verið komið á og
mjólk frá hinu sýkta heimili var eftir sem áður
um tíma send til kaupstaðarins, þóttu afskipti
lögreglustjórans af sóttvarnarráðstöfunum ekki
óaðfinnanleg, en voru þó ekki talin réttlæta ill-
mæli þau og áburð, er í grein Á fólst ........
Stefnur. Sjá málshöfðun.
Máli vísað frá hæstarétti vegna vöntunar á birtingu
hæstaréttarstefnu, með því að stefndi hvorki
mætti né lét mæta ..........00.0.00.0.0. 0...
Stjórnarskráin.
Ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934, að framleiðendur mjólkur mættu ein-
ungis selja hana ógerilsneydda beint til neyt-
enda innan sins sveitarfélags, ekki talið fara
í bága við 64. gr. stjórnarskrárinnnar. Sagt, að
almenni löggjafinn hafi metið þessar ráðstafanir
til almenningsheilla og að því mati gæti ekki
orðið haggað. Greind ákvæði heldur ekki talin
fara í bága við 23. gr. stjórnarskrárinnar ....
Eftir að A hafði keypt lóð til húsbyggingar í Rvík,
var ákveðið við gerð nýs skipulagsuppdráttar,
að lóðin skyldi að mestu leyti tekin undir götu
og torg. Af hendi kaupstaðarins var ekki talið
skylt að greiða A fébætur fyrir lóðina, fyrr en
hún yrði í verki og framkvæmd tekin undir
götuna og torgið. Talið, að eignarnám á lóð þess-
ari hefði raunverulega verið framkvæmt gagn-
541
100
421
332
CL
Efnisskrá.
vart A um leið og honum var meinað að nota
lóðina til að reisa hús á henni vegna hinnar
fyrirhuguðu notkunar hennar og að hann ætti
þessvegna þegar heimtingu á fullum fébótum
fyrir eignarskerðinguna samkvæmt 62. gr. stjórn-
arskrárinnar án tillits til þess, hvernig skilja
beri 28. gr. laga nr. 55 frá 1921 um skipulag
kauptúna og sjávarþorpa .....000000..0.000..
Sveitarstjórn.
Sagt, að telja verði þá meginreglu hafa gilt og gilda
enn hér á landi, að maður fái ekki styrk sér
eða sínum til framfærslu úr sveitar- eða bæjar-
sjóði, nema sýnt sé, að hann geti ekki fram-
fært sig eða þá af sjálfs sín ramleik. Réttur
móður óskilgetins barns til meðlagsheimtu af
dvalarsveit sinni samkvæmt 26. gr. laga nr. 46
frá 1921, sbr. lög nr. 39 frá 1935, og samskonar
réttur skilinna hjóna samkvæmt 60., sbr. 55., 57.,
75. og 77. gr. laga nr. 39 frá 1921, talinn undan-
tekningarákvæði frá áðurnefndri meginreglu
Fyrir dómskuld sinni á hendur A og eftir ábendingu
hans lét B gera fjárnám í bifreið, sem Á hafði
verið lögð til sem fátækrastyrkur. Sveitarstjórn-
arvöld þau, er í hlut áttu, áfrýjuðu fjárnáminu,
stefndu bæði A og B og kröfðust ónýtingar fjár-
námsins. Var það fellt úr gildi samkvæmt 3. tölu-
lið 31. gr. aðfaralaga nr. 19 frá 1887 ..........
Sveitarfélagið Í hafði um nokkur ár greitt elliheimil-
inu (E) í sveitarfélaginu R vistargjald tveggja
gamalmenna, sem dvöldust á elliheimilinu og
sveitföst voru í Í. Þann 22. nóv. 1934 sagði Í
upp ábyrgð sinni á kostnaði við vist gamal-
mennanna hjá E, en greiddi þó þann kostnað til
áramótanna næst á eftir. Til þessarar ráðabreytni
færði Í það, að E ætti framvegis að leita greiðslu
vistargjaldsins hjá R, sem síðan gæti endurkraf-
ið Í um % hluta þess, en 7 hluta taldi Í sér
óskylt að greiða, þar sem gamalmennin væru
komin yfir sextugt og yrðu þessvegna ekki flutt
fátækraflutningi samkvæmt bréfi atvinnu- og
492
169
Efnisskrá. GLI
samgöngumálaráðuneytisins frá 23. marz 1933.
Í máli, er E höfðaði gegn Í þann 7. sept. 1935,
var krafizt vistargjaldsins frá 1. janúar til 30.
sept. 1935 og tiltekins gjalds fyrir hvern mán-
uð, er vist gamalmennanna hjá E héldist eftir
1. okt. s. á. E var talið heimilt að beina þessu
dómsmáli á hendur Í án tillits til þess, hvernig
við horfðu í þessu efni lögskipti greindra sveitar-
félaga, enda gætu sveitarfélög þessi allt að einu
leitað úrlausnar framkvæmdarvaldsins um rétt-
indi og skyldur sin á milli vegna gamalmennanna.
Ennfremur var talið, að í áminztum skiptum Í
og E fælist skuldbinding á hendur Í að greiða
E fúlgu fyrir gamalmennin, unz Í ráðstafaði þeim
frá E, en til slíkrar ráðstöfunar varð það ekki
metið, að Í benti E á að vitja greiðslunnar hjá
sveitarfélaginu R. Var Í þessvegna dæmt til að
greiða vistargjaldið til 30. sept. 1935, en að öðru
leyti þótti krafa E of óákveðin til að dómur yrði
á hana lagður miss ma ga a 382
Hreppsfélaginu A var skipt í tvö hreppsfélög Á, og B.
Ákvað atvinnu- og samgöngumálaráðuneytið sam-
kvæmt 3. sbr. 4. gr. laga nr. 12. frá 1927, að Ar
skyldi bera % hluta skulda þeirra, er á Á höfðu
hvílt, en B % hluta. Seinna krafði sparisjóður
nokkur Ar um allar eftirstöðvar láns, sem A hafði
tekið, áður en hreppnum væri skipt. Voru kröfur
sparisjóðsins teknar til greina. Sagt, að ákvörðun
ráðuneytisins um skiptingu skulda A á hendur A;
og B giltu einungis í lögskiptum A, og B sin á
milli, en tæki ekki til ábyrgðar nýju hreppsfélag-
anna gagnvart þriðja manni, og að samkvæmt
grundvallarreglum íslenzkra laga bæri hin nýju
hreppsfélög, hvort. fyrir sig, ábyrgð á skuldum
hins forna hreppsfélags sem eigin skuldum .... 54i
Bæjarstjórinn í kaupstaðnum A bað G um að leita
að kaupanda að skipi, sem bæjarstjórinn bjóst við,
að A yrði að takatil eignar vegna ábyrgðar sinnar
í sambandi við úlgerð þess. G kom bæjarstjór-
anum í samband við K, sem síðan ásamt öðrum
mönnum keypti skipið af A, eftir að A hafði
GL Efnisskrá.
keypt það á uppboði. Af hendi A var G synjað
þóknunar fyrir starfa sinn á þeim grundvelli,
að skipið hefði ekki verið eign A, þegar bæjar-
stjórinn snéri sér til G, og hefði þessi beiðni
bæjarstjórans þessvegna verið óskuldbindandi
fyrir A. Sagt, að bæjarstjóri hefði verið að gæta
hagsmuna A, er hann fól G nefndan starfa. Leitt
var í ljós, að bæjarstjóri hafði heitið G þóknun
fyrir verk sitt. Var G samkvæmt þessu dæmd
ÞOKA á á 2 á ia 5 ni 0 ii 0 Án 6 á á ÁS 590
Svik, sviksamlegt athæfi. Sjá einnig gjaldþrota-
skipti, vátryggingarsvik.
Tvær manneskjur töldu sig fara með andlega læknis-
dóma fyrir atbeina framliðinna manna. Annað
þeirra kvaðst hafa tekið litilsháttar þóknun fyrir
aðgerðir sínar. Hitt kvaðst enga þóknun hafa
tekið, en börnum sínum hefði stundum verið
vikið lítilræði af þeim, er til þess leituðu. Þar sem
svo stóð á og engin ástæða var til annars en að
ætla, að þau sjálf hefðu álitið, að aðgerðir þeirra
gætu orðið að gagni, þá varð ekki talið, að þær
hefðu verið framkvæmdar í blekkingarskyni til
að hafa fé af mönnum. Voru þau þessvegna sýkn-
uð af ákæru eftir 26. kapitula hegningarlaganna 336
Hjón, er þóttust vera milligöngumenn framliðins
læknis, sem veitti sjúkum mönnum andlega lækn-
ingu, tóku eða áskildu sér 10 krónur af hverjum
manni, er til þeirra leitaði, og sögðu hinn fram-
liðna hafa fyrirskipað þeim að taka ekki minna
en 10 til 15 króna gjald af hverjum, sem æskti
aðstoðar þeirra. Þrátt fyrir þetta þótti ekki alveg
fullyrðanda, að hjónin hefðu haft í frammi vis-
vitandi blekkingar til að hafa fé af mönnum.
Voru þau þessvegna sýknuð af ákæru eftir 26.
kap. hegningarlaganna .................0.0... 336
Sönnun, sönnunarbyrði. Sbr. eftirgrennslan brota,
játning, líkur, mat og skoðun, vitni.
A hafði tekizt á hendur að hafa eftirlit með þvi,
að ekki yrði slys við flutning á reykháf, sem
komið var fyrir á tengivagni, er tengdur var
Efnisskrá. CLIII
aftan í bifreið. Skyldi A ganga vinstra megin við
ökutækin, en annar gæzlumaður hægra megin
við þau. Drengur, 4 ára að aldri, varð fyrir
vinstra afturhjóli tengivagnsins og beið af bana.
Slysið talið hljóta að stafa af því, að A hefði
ekki haft fulla gát við starf sitt og honum refsað
eftir 200. gr. hegningarlaganna .............. 6
Fáráðlingur nokkur komst í ölvunarástandi, að sjálfs
sin sögn, inn í læst og mannlaust sumarhús og
varð valdur að bruna hússins. Talið ósannað, að
hann hafi ætlað sér að kveikja í húsinu. Honum
refsað fyrir íkveikju af gáleysi. Þegar eldurinn
tók að læsa sig um húsið, hafði hann á brott
með sér þaðan nokkra fémuni. Varhugavert þótti
að telja sannað, að hann hefði farið inn í húsið
til að stela né að hann hefði í öndverðu ætlað
sér að slá eign sinni á muni þá, er hann hafði
með sér úr húsinu. Hinsvegar hélt hann mun-
unum hjá sér um hálfsmánaðartíma eftir brun-
ann og sagði lögreglumönnum, er færðu brunann
Í tal við hann, ekki til þeirra. Þótti þetta sönnun
þess, að hann hefði tekið ákvörðun um að skila
ekki mununum aftur ..............0..0000.00.. 17
Talið ósannað, að A, sem holdleg mök hafði haft
við 9 ára telpu, hefði smitað hana af kynsjúk-
dómi, sem hún var haldin, með því að héraðs-
læknir gat engin merki fundið þess, að hann væri
eða hefði verið syktur af sjúkdómi þessum .... 33
B byggði hús á lóð, er hann hafði tekið á leigu í
sjávarþorpi með heimild til framleigu. A lagði
efnivið til hússins að töluverðu leyti. Gerðu þeir
jafnframt með sér samning, þar sem A lofaði að
selja B húsíð fyrir tiltekna fjárhæð. Síðan fór
B með húsið um margra ára skeið sem sina eign
og veðsetti það, en stóð ekki í skilum við A um
greiðslur, nema að litlu leyti. Talið sannað, að
B væri eigandi hússins og að aðiljar hefðu með
greindum samningi ætlað að tryggja A hlutbund-
inn rétt í húsinu ..........0..0000..00 0... 44
Maður, sem haft hafði á hendi skoðun bifreiða á
árunum 1928 til 1935, kallaði, eftir að hann var
GLIV Efnisskrá.
látinn af starfanum, til launa, er hann taldi sér
vangoldin úr ríkissjóði fyrir starfstímabilið sam-
kvæmt upphaflegu erindisbréfi sinu. Hann ekki
talinn hafa sannað, að hann hefði hreyft mót-
mælum, er viðkomandi ráðuneyti tjáði honum
á árinu 1932, að það teldi honum fullgreitt með
þeim launum, er honum voru greidd mánaðar-
lega ....000000nnn ern 51
Ekki talað sannað, að A hefði orðið kunnugt um
meiðyrðagrein, sem B hafði ritað í blað eitt um
hann, fyrr en hann sjálfur (A) fullyrti, og varð
sýknukrafa B vegna fyrningar þessvegna ekki
til greina tekin ..........000.000. 00... 100
Sagt, að G, sem sent hafði skipstjórnarmönnum togara
loftskeyti um ferðir varðskips, hefði ekki getað
gengið þess dulinn, að upplýsinganna var óskað
í sambandi við landhelgigæzlu varðskipsins .. 106
A sótti skilanefnd Síldareinkasölu Íslands til greiðslu
launa fyrir verkun síldar, er hann framkvæmdi
sumarið 1931. Skilanefndin höfðaði gagnsök til
skaðabóta vegna þess, að sildin hefði reynzt
spillt vara, er selja átti hana erlendis. Í málinu
var ágreiningslaust, að skemmdir voru í sild-
inni, er hún var komin til útlanda, en hinsvegar
lágu fyrir vottorð frá umboðsmanni Einkasöl-
unnar, sem tók á móti sildinni af A, um að sildin
hafi þá verið góð vara, sbr. rgj. 19. júlí 1929,
12. gr. Engin vanræksla þótti sönnuð á hendur Á 117
A, sem var afgreiðslumaður á bifreiðastöð, játaði
að hafa selt eina flösku af áfengi manni, er
hringdi til hans á stöðina og falaði af honum vín.
Hinsvegar var gegn neitun hans frekari vinsala
af hendi hans talin ósönnuð, enda þótt nokkur
vitni bæru, að þau hefðu, hvert í sínu lagi, feng-
ið vín keypt hjá honum, eitt vitni segðist hafa
farið með vin fyrir hann til kaupenda þess og
menn, er á vegum lögreglunnar hlustuðu á sim-
töl við bifreiðastöðina, segðu kærðan hafa lofað
að selja mönnum áfengi .......0..0.00...00 0. 132
B, sem var bifreiðarstjóri við sömu stöð, ekki talinn
sannur um sölu áfengis, þótt eitt vitni teldi sig
Efnisskrá.
hafa keypt vin af honum, enda skýrsla þess ó-
glögg í ýmsum atriðum, og þótt símhlustendur
teldu hann hafa lofað mönnum áfengi til sölu
A, sem B krafði um eftirstöðvar kaups sins fyrir
starfa í þjónustu hans, ekki talinn hafa sannað
þá staðhæfingu sína, að hann hefði beðið B að
koma aftur eftir tvo daga og sækja kaupið. B
talið heimilt þegar af þeirri ástæðu að fela mál-
færslumanni að innheimta kaupið á kostnað A
Bifreiðarstjóri ók sandbil aftur á bak upp í sand-
hrúgu við hús, sem var í smíðum. Telpa, er var
í sandhrúgunni, varð fyrir afturhjóli bilsins og
hlaut bana af. Rétt í því, að billinn átti að aka
upp í sandhrúguna, tók maður sá, er húsið hafði
i smíðum, þaðan tvö börn til að varna þvi, að
þau yrðu fyrir bifreiðinni, og varð slysið, meðan
hann var að fara með þau í burtu. Með því að
ósannað var, að honum hefði sézt vfir telpu
þá, er fyrir bifreiðinni varð á sandhrúgunni,
er hann tók hin börnin þaðan, þá var hann sýkn-
aður af ákæru um manndráp af gáleysi ........
Gegn neitun Á talið ósannað, að hann hefði tekið að
sér í ákvæðisvinnu viðgerð á ljóstækjum báts,
sem hann hafði framkvæmt fyrir B ............
Við ákvörðun launa fyrir björgun skips var miðað
við fjárhæð kaskótryggingar og interessutrvgg-
ingar skipsins, með því að ekkert annað lá fyrir
um verðmæti þess ........2200.000.00 0...
Með því alls ósannað var, hversu miklar lyfjavörur
lyfsali einn hafði átt í lyfjabúð sinni, sem brunn-
ið hafði, og með þvi ennfremur að verzlunar-
bækur lyfsalans fórust í brunanum vegna van-
geymslu hans á þeim, þá voru honum ekki dæmd-
ar hærri brunabætur fyrir téðar vörur, en vá-
tryggingarsali taldi réttar ....................
Í sakamáli á hendur manni, sem játaði á sig og var
dæmdur til refsingar fyrir saurlift atferli við
tvær telpur, 5 og 8 ára að aldri, var lögð til
grundvallar frásögn hans að því leyti sem ósam-
hljóðan var milli hennar og framburðar telpn-
ANNA 2....ccnssr rss
CLV
132
140
144
162
178
200
CLVI Efnisskrá.
A, sem gaf sig við skottulækningum, viðurkenndi að
hafa dregizt á það við barnsföður konunnar B
að eyða fóstri hennar með ljósum. Gekk hún um 5
vikna skeið undir rafmagnsaðgerðir hjá honum,
en án þess að verða meint af. Héraðslæknir taldi
aðgerðir A lagaðar til að leiða til fósturláts. Talið
var sannað, að A hefði gert tilraun til að eyða
fóstri konunnar, enda varð ekki festur trúnaður
á þá frásögn hans, að hann hefði hafzt þetta að
til að forða B frá að leita aðstoðar lækna til
fóstureyðingar. Hinsvegar þótti ekki sannað, að
A hefði, 7—8 mánuðum eftir að tilraun hans
við B hafði orðið án árangurs, tekizt á hendur
að eyða fóstri konunnar C, sem leitað hafði til
hans í þessu skyni og gengið undir ljósaðgerðir
hans, enda ekki fullyrðanda, að A hefði verið
fullljóst, að C væri barnshafandi ............
Bifreiðarstjóri kannaðist við að hafa verið við akst-
ur bifreiðar undir áhrifum víns. Áfengismagn í
blóði hans reyndist vera 2,5%. Talið sannað, að
hann hefði verið ölvaður við bifreiðarakstur ..
Talið varhugavert að fullyrða, að hreppsnefndarmenn
í hreppi einum hefðu gegn betri vitund eða
vegna slíkrar vanrækslu, að varða ætti þá refsi-
ábyrgð, tekið á kjörskrá til alþingiskosninga tvo
menn, er höfðu firrt sig kosningarrétti með því
að falsa atkvæðaseðla við kosningar til alþingis
Bifreiðarstjóri var tekinn af löggæzlumanni kl. 10,40
f. h. frá akstri bifreiðar grunaður um áfengis-
nautn við aksturinn. Um hádegi var gerð blóð-
rannsókn á honum, og sýndi hún rúmlega 0,5%,
en minna en 1%. Landlæknir taldi, að áfengis-
magnið hefði verið mun meira en 1% fyrr um
morguninn. Bifreiðarstjórinn talinn sannur að
sök um brot á áfengislögunum ..............
Við ákvörðun refsingar á hendur manni, sem gekkst
við því að hafa misþyrmt konu sinni, var lögð
til grundvallar frásögn hans um óhægindi á hjú-
skap þeirra og hvert efni þau hefðu orðið hon-
um til atferlis hans, enda var ekki öðrum sönn-
unum til að dreifa en skýrslu hjónanna ......
252
264
273
282
Efnisskrá. GCLVII
Talið ósannað, að alþingi eða rikisstjórn hefðu skapað
sér skyldu til að halda póstafgreiðslumanni ein-
um lengur við það starf en lög stóðu til á hverj-
um tíma ......00.0.00.. sn 308
A og B þóttust, hvort í sínu lagi, geta veitt sjúkum
mönnum meinabót fyrir atbeina framliðinna
manna. A sagðist hafa tekið lítilsháttar þóknun
fyrir aðstoð sína. B kvaðst ekkert hafa sett upp,
en þeir, er til hans leituðu, hafi stundum rétt
lítilræði að börnum hans. Ekki var ástæða til
að efast um, að ÁA og B hafi sjálf álitið, að að-
gerðir þeirra kæmu að gagni. Að svo vöxnu
máli varð engan veginn talið sannað, að þær væru
framkvæmdar í blekkingarskyni til að hafa fé
af mönnum. Voru þau þessvegna sýknuð af ákæru
fyrir brot á 26. kap. hegningarlaganna ........ 336
Hjón, sem létu það uppi, að framliðinn læknir hjálp-
aði sjúkum mönnum fyrir atbeina þeirra, tóku
eða áskildu sér 10 krónur af hverjum manni,
sem til þeirra leitaði, og sögðu hinn framliðna
ætlast til þess, að þau tækju ekki minna en 10
til 15 krónur. Þrátt fyrir þetta þótti ekki alveg
fullyrðanda, að hjónin hefðu haft í frammi vis-
vitandi blekkingar til að hafa fé af mönnum.
Voru þau þessvegna sýknuð af ákæru eftir 26.
kap. hegningarlaganna ....................2.. 336
Framannefnd hjón gerðu það að skilyrði fyrir að-
stoð við berklasjúkling, að gipsumbúðir lækna
væru teknar af fæti hans og bindi sett í stað-
inn. Samkvæmt álitsgerðum eins yfirlæknis
Landsspítalans varð að ætla, að þetta atferli
hefði seinkað bata sjúklingsins, en ekki þótti
sannað, að hann hefði hlotið af því varanlegt
Héilsatjót 2 sa sa 0 5 .... 336
Konan A, sem veitt hafði forstöðu hringsaumadeild á
hraðsaumaverkstæði B, lét af störfum hjá hon-
um, löngu áður en ráðningartími hennar var
liðinn. Taldi hún, að klæðskeri B hefði vísað
henni á brott og að B hefði rofið samning þeirra
með því að leggja niður hringsauminn. Talið
ósannað af hendi A, að klæðskerinn hefði vísað
GLNNI Efnisskrá.
henni á brott né að hann hefði haft heimild til
þess frá húsbónda sínum. Ennfremur var Óó-
sannað, að dregið hefði úr hringsaumavinnunni
af ástæðum, er B yrði sök á gefnar gagnvart Á,
eða að A hefði slegið þann varnagla við B, er
hún fór frá honum, að hún væri þess albúin að
halda áfram starfi sinu en myndi ella krefjast
fébóta .....cccer nr
Falin ósönnuð nokkur sú óvarkárni eða óverklagni
af hendi skipverja á varðskipi við björgun skips
nokkurs úr háska, er bakað gæti útgerð varð-
skipsins ábyrgð .......0000. 000. 00.00.0000...
A, sem starfrækti kaffibrennslu á Akureyri, kærði B
sem veitti forstöðu samkynja fyrirtæki í Reykja-
vík, samkv. lögum nr. 84 frá 1933, fyrir hæpn-
ar gyllingar um vöru sína og vélar fyrirtækis
sins. Í refsimáli á hendur B var ekki tekin til
greina krafa um skaðabætur til handa A, með
því að ekkert kom fram Í málinu, sem veitti á-
stæðu til að ætla, að kærandinn hefði orðið fyrir
JÓNI ......00000r ern
Togaraskipstjóri var borinn því að hafa verið á veið-
um í landhelgi og höggvið botnvörpuna frá tog-
aranum, er varðbátur kom á vettvang. Kærði
kvað botnvörpuna hafa orðið fasta i botni og
slitnað frá togaranum, þar sem hann var að veið-
um utan landhelgi.Þrir menn, er dómkvaddir
voru til þess að athuga botnvörpustreng togarans,
töldu hann bera þess frekar merki, að hann hefði
slitnað en að hann hefði höggvinn verið. Þrátt
fyrir margar og að sumu leyti sterkar líkur gegn
kærða, þóttu, að fenginni þessari skoðunargerð,
ekki nægar sannanir fyrir hendi til að dæma
kærða til refsingar .........000.00 00... 0...
Nauðsynjar til skips, sem gert var út utan heimilis
þess, voru teknar út í verzlun á útgerðarstaðnum.
Krafizt var sjóveðs í skipinu fyrir nokkrum
hluta úttektarinnar. Framkvæmdastjóri samlags-
manna, sem tekið höfðu skipið á leigu og gerðu
það út, bar sem vitni, að hann hefði samið við
fyrirsvarsmann verzlunarinnar um úttektina, en
350
358.
391
411
Efnisskrá.
vitnisburði framkvæmdastjórans var mótmælt,
þar sem hann var bróðir konu skipseigandans.
Úrslit málsins voru látin velta á synjunareiði
fyrirsvarsmanns verzlunarinnar um samning við
framkvæmdastjórann ........0..0000000000
Bifreiðastöð í Rvík hafði á leigu eitt óafmarkað bif-
reiðarstæði á götu fyrir framan starfhýsi sitt. Sex
bifreiðarstjórar frá stöðinni voru kærðir fyrir
að hafa látið bifreiðar sínar standa samtímis á
götunni. Þar sem einn hinna kærðu þótti hafa
verið réttkominn til bifreiðarstæðisins á þeim
tíma, er máli skipti, en ekki var vitað, hver
beirra það var, þá voru þeir allir sýknaðir ....
Ekki sönnuð á hendur skipstjóra á erlendu farþega-
skipi samsekt í ólöglegum innflutningi áfengis
og tóbaks þjónustustúlku á skipinu ............
Hornmælingar varðskips um vist togara á landhelgi-
svæðinu ekki lagðar til grundvallar, með því að
Þær voru framkvæmdar af 1. stýrimanni ein-
um, enda var varðskipið þá á ferð ............
A hafði lagt skipi sínu mannlausu, landfestalausu og
án vélarnota í norðanveðri skammt frá bryggju
í kaupstað einum. Rak skipið síðan á bryggj-
una og olli spjöllum á henni. Sök Á talin sönnuð.
Hinsvegar talið ósannað, að hafnarverði hefði
verið unnt að afstýra tjóninu ................
Ekki talið mega gera ráð fyrir því, að almenningur
gerði sér grein fyrir eldfimihættu af því að
bregða lukt inn í bíl, þar sem verið var að láta
benzin á geymi hans. Ekki heldur talið sannað,
að bifreiðarstjórum væri veitt fræðsla um
um eldfimihættu þessa né að tilgreindur bifreið.
arstjóri hefði haft slíka þekkingu, áður en hann
varð valdur að bruna bílsins með framangreind-
um hætti .............0222000 0000
A lézt skyndilega. Í vistarveru hans fundust fjögur
glös undan eitruðum ilm- og hárvötnum. Leitt
var í ljós, að eitt þessara glasa hafði hann keypt
næsta dag áður en hann lézt. Læknir sá, er
stundað hafði A, taldi, að áfengiseitrun hefði
valdið dauða hans, en með því að héraðslæknir-
CLIX
421
433
437
459
471
479
CLX Efnisskrá.
inn hafði ekki, eins og honum bar skylda til,
framkvæmt krufning á líki Á né seni magainni-
hald hans til efnarannsóknarstofu ríkisins, þótti
ekki teljandi víst, að Á hefði látizt úr áfengis-
EÍLFUN 2000. 497
Leiðarreikningur varðskips ekki talin full sönnun
þess, að það hefði verið á tilgreindum tíma
innan landhelgi. Af stöðu varðskipsins varð þess-
vegna ekki ályktað, að togari, er var eitthvað
nær landi en það, hefði verið í landhelgi. Af
siglingatima togarans út frá landi varð þetta
heldur ekki ráðið, með því að togarinn átti gegn
sjó og vindi að sækja og ekki var fullvíst, að
hann hefði farið beina linu út frá landi ...... 595
Hreppurinn A tók lán hjá sparisjóði nokkrum (S).
Síðan var A skipt í tvö hreppsfélög. S sótti annað
nýja hreppsfélgið til greiðslu allra eftirstöðva
skuldarinnar. Það barði því m. a. við, að S hefði
samþykkt að krefja það ekki nema um % hluta
skuldarinnar. Þessi staðhæfing talin ósönnuð .. 541
Maður, sem oft áður hafði gerzt brotlegur við áfeng-
islögin, dæmdur samkvæmt játningu sinni fyrir
áfengissölu í atvinnuskyni, án þess að upplýst
væri um einstakar ólöglegar áfengissölur af hans
hendi .......c..0.0.0n ns 563
A, B og C voru staddir þar, sem flokkur manna réðst
á sveit löggæzlumanna, er voru að halda uppi
vinnufriði við affermingu skips. Eitt vitni bar
um hvern nefndra manna, að hann hefði kastað
grjóti að lögreglunni. Gegn neitun þeirra var
þetta ekki talið næg sönnun fyrir sekt þeirra,
Ekki talið heldur sannað, að nefndir menn og
ein kona, sem einnig var viðstödd atlöguna, hefði
brotið bann lögreglustjóra við vist manna á
vettvangi, með því að óvíst var, hvort þau hefðu
heyrt það bann .....0.00.0.0.n een re 0000... 566
Þrir stjórnendur hlutafélags eins, sem gjaldþrota varð
þann 19. janúar 1933, taldir að hafa hlotið að
sjá fyrir yfirvofandi gjaldþrot þess í október
1931. Telja mátti vist, að þeir hefðu þá þekkt
efnahagsreikning þess fyrir árið 1930, sem sýndi
Efnisskrá.
veruleg fjárþrot, og í október 1931 var skollið á
verðhrun á fiski, en hlutafélagið átti fiskbirgðir
miklar, er keyptar höfðu verið fyrri hluta þess
ÁRS sasssa ER BR KR LA SA hu
Ekki talið sannað, að tveir stjórnendur hlutafélags-
sem greitt hefðu hlutafé sitt að nokkru, eða kr.
12000.00, með fiski, hefðu þá séð fyrir verðfall
á fiskinum. Þeir voru þessvegna sýknaðir af
kæru fyrir brot á 53. og 54. gr. laga nr. 77 frá
1921 ............0 00
Að dómi efnarannsóknarstofu ríkisins gat áfengi,
sem fannst við húsleit hjá A, verið heimabrugg-
að og einnig verið bruggað hvar sem var. Með því
að óupplýst var á annan hátt, að áfengi þetta
væri Ólöglegt, þá var A sýknaður af kæru fyrir
brot á lögum nr. 33 frá 1935 ..............
Tilraun.
Maður dæmdur til refsingar fyrir tilraun til fóstur-
eyðingar samkvæmt 194. gr. 2. mgr. sbr. 46. gr.
hegningarlaganna .........000200 0000...
Kona dæmd til refsingar m. a. samkvæmt 283. gr.
sbr. 53. og 47. gr. hegningarlaganna fyrir að fá
loforð tveggja manna til að kveikja í húsi
Maður dæmdur til refsingar m. a. fyrir að hvetja
mannfjölda til að taka handtekinn mann af lög-
reglunni .................0.eeensn ns
Togaranjósnir. Sjá botnvörpuveiðabrot.
Umboð, umboðsmennska.
Maður, sem samkvæmt 12. gr. rgj. 19. júlí 1929 skyldi
gæta hagsmuna Sildareinkasölu Íslands gagn-
vart sildarsaltendum og taka fyrir hennar hönd
við sildinni af þeim, gaf vottorð um, að sild,
er ÁA afhenti, væri fullgóð vara. Þessi vottorð
lögð til grundvallar í máli, sem Einkasalan höfð-
aði á hendur A til bóta fyrir það, að síld, er
hann hafði verkað, reyndist spillt erlendis. Var
því ekki talið sannað, að sildin hefði verið göll-
uð, er A lét hana af hendi ..................
GLKXI
597
597
637
252
484
öð1
GLK Efnisskrá.
Eftir beiðni bæjarstjórans í kaupstaðnum Á hóf G leit
að kaupanda að skipi, sem bæjarstjórinn bjóst
við, að A yrði að taka til eignar vegna ábyrgðar
á útgerð þess. G vísaði bæjarstjóranum á K, sem
síðar í félagi við aðra menn keypti skipið af A,
eftir að A hafði keypt það á uppboði. Af hendi
A var G synjað þóknunar fyrir aðstoð sína með
þeim rökum, að skipið hefði ekki verið eign A,
þegar bæjarstjórinn snéri sér til G, og hefði
bæjarstjórinn þessvegna ekki getað skuldbundið
A gagnvart G. Talið var, að bæjarstjórinn hefði
verið að gæta hagsmuna Á, begar hann fól G
starfann. Og þar sem auk þess var leitt í ljós,
að hann hafði heitið G þóknun, þá voru honum
dæmd laun fyrir verkið .....0.000000.0..0...
Umferðarkvaðir.
Bæjarstjórn Rvíkur leigði tvær byggingarlóðir, A og B,
með þeim skilmálum, að umferðarréttur að B
væri yfir vesturhluta A eftir Þriggja metra
breiðri ræmu. Að fengnu samþykki byggingar-
nefndar byggðu leigjendur A bílskúr innst á
lóð sinni á lóðarmörkunum. Leigjendur B kröfð-
ust þess, að bilskúr þessi væri fluttur burtu,
með því að hann færi í bága við umferðar-
rétt þeirra, sem næði alla leið inn í botn lóð-
arinnar A, þ. e. alla þá leið, sem lóðirnar
liggja samhliða. Af orðalagi lóðarleigusamnings-
ins fyrir B þótti þetta þó ekki verða ráðið, þar
sem eðlilegast var að skilja hann þannig, að leigj-
endum B væru tryggður greiður aðgangur að lóð
sinni, en þó á þann hátt, að leigjendum A væri
sem minnstur bagi að. Auk þess var byggingar
nefnd í lóðarleigusamningi fyrir B áskilið að
segja fyrir um, hvar inngönguhlið að þeirri lóð
skyldi vera og þar með að ráða því, hversu
langt inn á lóðina A umferðastigurinn að B skyldi
ná. Var byggingarnefnd þessvegna réttkomin til
að leyfa byggingu bilskúrsins, Þar sem hann
var reistur. Kröfu leigjenda lóðarinnar B var
því hrundið .....00000000 000... nr...
590
Efnisskrá. CLXIII
Uppboð.
Ábúandi þjóðjarðar einnar leigði manni nokkrum
einnar dagsláttu land undir sumarbústað úr landi
þjóðjarðarinnar. Skyldi sá leigumáli standa,
meðan leigusali sæti þjóðjörðina. Staðfesti síðan
sýslumaður sá, sem í hlut átti, þessa ráðstöfun.
A gerði fjárnám í sumarbústaðnum og auglýsti
hann síðan til uppboðs án þess að gæta ákvæða
laga nr. 23 frá 1928. B, sem; átti veðskuldabréf,
tryggt í sumarbústaðnum, mótmælti uppboðinu
með þeim rökum, að telja bæri sumarbústaðinn
fasteign, og hefði uppboðið þessvegna ekki verið
löglega auglýst. Fógeti hratt mótmælunum með
úrskurði, er B áfrýjaði. Talið, að umboðsmanni
þjóðjarða hafi samkvæmt 3. sbr. 2. gr. laga nr.
30 frá 1913 verið heimilt að samþykkja leigu
á lóð undir sumarbústaðinn án tillits til ummæla
í byggingarbréfi landsetans, sem gefið var út
fyrir gildistöku téðra laga, og að samkv. þessu
hafi sumarbústaðnum fylgt lóðarréttindi slík, er
gert hafi það að verkum, að nauðungaruppboð á
honum ætti að fara fram eftir ákvæðum þeim um
nauðungaruppboð fasteigna, er í lögum nr. 23
frá 1928 segir .........200000 00... 243
Uppboðsgerð felld úr gildi, með því að lögtak, sem
uppboðið hvildi á, var ómerkt. Lögtaks- og
uppboðsbeiðandi og uppboðskaupandi dæmdir
in solidum til að greiða gerðarþolanda máls-
kostnað fyrir hæstarétti ...................... 469
Upptaka eigna. Sjá refsingar.
Úrskurðir.
Nýjar rannsóknir ákveðnar í barnsfaðernismáli 37, 406
Framhaldsrannsókn fyrirskipuð í máli ákæruvaldsins
gegn bilstjórum nokkrum, sem kærðir voru fyrir
að hafa valið bílum sinum stæði án heimildar
á götu Í Reykjavík .........0.0000 0000... 85
Lagt fyrir lögreglustjórann í Reykjavik með úrskurði
hæstaréttar að dómkveðja þrjá menn til að rann-
saka spotta af botnvörpustreng togara, er ætlað
k*
CLXIV Efnisskrá.
var, að hefði verið að veiðum í landhelgi, en
höggvið af sér botnvörpuna, er varðskipið kom
Á VettvAng
Útivist aðilja.
1. Áfrýjandi mætti ekki. Útivistardómur 148, 149,
211, 212, 296, 382, 432, 433, 443, 444, 445, 521,
9. Útivist stefnda. Mál flutt skrifleða eftir 1. tl. 38.
gr. hæstaréttarlaganna 1, 69, 247, 370, 416, 421,
454,
Stefndi mætti ekki. Frávísun vegna vöntunar á stefnu-
birtingu ........0.00.000.0enneeon sn
Útsvör. Sjá skattar og gjöld.
Valdstjórn og allsherjarregla.
Maður, sem var á fátækraframfæri, dæmdur til refs-
ingar eftir 101. gr. hegningarlaganna fyrir að
reyna að beita fátækrafulltrúa, er var að gegna
starfi sínu, kúgun. Framkoma fátækrafulltrúans
þótti ekki hafa verið slík, að 103. gr. hegning-
arlaganna kæmi til greina .........0000.......
Bifreiðarstjóri leitaðist við að ljósta lögregumann,
er ætlaði að taka hann fastan fyrir brot á áfengis-
og bifreiðalögunum og lögreglusamþykkt Reykja-
víkur, hnefahögg í andlitið. Þetta talin ein þeirra
athafna, er greinir í 99. gr. 1. mgr. hegningar-
laganna, og var bifreiðarstjóranum refsað eftir
101. gr. sömu laga .......000000 0000...
Eftir að lýst hafði verið yfir því af hendi nafn-
greinds manns, að afgreiðslubann yrði lagt á
skip, sem statt var á Siglufirði, safnaði bæjar-
fógeti þar á staðnum liði til verndar vinnufriði
við skipið. Var hlaðinn upp varnargarður á
bryggjunni og tók löggæzluliðið sér varnarstöðu
fyrir innan hann. Á varnargarðinn lét bæjar-
fógeti festa upp auglýsingu þess efnis, að að-
gangur væri bannaður. Fjölda fólks dreif nú nið-
ur að skipinu. Lýsti bæjarfógeti fyrir mönnum
banni við því að fara inn fyrir hleðsluna. Flokk-
ur manna réðst samt á fyrirhleðsluna með grjót-
213
684
547
421
261
264
Efnisskrá. CLXV
kasti og kola og bareflum. Þessi verknaður var
talinn varða árásarmennina við 1. mgr. 99. gr.
almennra hegningarlaga og 1. gr. lögreglusam-
bykktar fyrir Siglufjörð nr. 82 frá 1929. Þeir af
tilræðismönnunum, sem sannir urðu að meiðslum
við varnarliðsmenn, voru auk þess dæmdir eftir
205. gr. hegningarlaganna. Einn atlögumaðurinn
varð uppvís að því að hafa rifið niður áður-
greint viðvörunarspjald bæjarfógeta. Fyrir Þann
verknað var atlögumanninum refsað eftir 106.
gr. hegningarlaganna ................00...... 566
Maður dæmdur til refsingar eftir 10. gr..laga nr. 51
frá 1928 ..........02.200020. 00 646
Vanefndir. Sjá samningar, vinnusamningar
Varnarþing.
1. Einkamál.
Mál, sem maður, búsettur í Hrísey, höfðaði gegn skila-
nefnd Síldareinkasölu Íslands, rekið eftir sam-
komulagi aðilja fyrir gestarétti Reykjavíkur .... 117
Sagt, að heimilt sé eftir 81. gr. laga nr. 85 frá 1936 að
semja um meðferð máls í hvaða lögsagnarum-
dæmi sem er og í hvaða þinghá sem er ...... 227
Skip dregið af grunni á Skagafirði og dregið siðan
til Akureyrar. Mál um bjarglaun sótt í Reykjavík 358
Skip dregið af grunni við Skagaströnd og dregið sið-
an til Ísafjarðar. 'Bjarglaunamál sótt í Reykjavík 379
Mál gegn Ísafjarðarkaupstað rekið fyrir gestarétti
Reykjavíkur ..................000. 382
Mál á hendur manni, búsettum í Neskaupstað, til að
hlíta sjóveðsrétti í skipi sínu fyrir nauðsynjum
til þess, er teknar voru út í verzlun í Reykjavík,
sótt fyrir sjó- og verzlunardómi Reykjavíkur .. 421
Skip dregið af grunni á Húnaflóa og því fylgt til
Akureyrar. Mál til bjarglauna sótt fyrir sjó- og
verzlunardómi Reykjavíkur .................. 449
Skip dregið af grunni á Siglufirði. Mál til bjarglauna
sótt fyrir sjó- og verzlunardómi Akureyrar og
Eyjafjarðarsýslu ..................,....0.0.. 515
Skip dregið af grunni í Keflavík. Mál til bjarglauna
sótt fyrir sjódómi Gullbringu- og Kjósarsýslu .. 554
CLXVI Efnisskrá.
9. Opinber mál.
Bilstjóri búsettur Í Árnessýslu drýgði brot gegn
áfengis- og bifreiðalögunum í Reykjavík. Sök
hans sótt í Reykjavík .....0000000. 0...
Togari tekinn vegna landhelgibrots við Stafnes, en
málið rannsakað og dæmt í Reykjavík ........
Togari tekinn vegna ætlaðs landhelgibrots fyrir Aust-
urlandi og mál rekið og dæmt í Neskaupstað ..
Í norsku farþegaskipi fannst ólöglega innfluttur
varningur á Fáskrúðsfirði. Málið rekið og dæmt
á Seyðisfirði ......0.000000 0000... nn...
Togari tekinn fyrir austan Vestmannaeyjar. Mál rekið
og dæmt í Vestmannaeyjum ......0.00000...
Mál ákæruvaldsins á hendur tveimur mönnum, bú-
settum í Reykjavík, og tveimur mönnum, búsett-
um á Akranesi, fyrir brot gegn 17. og 29. kap.
hegningarlaganna rekið að nokkru í Reykjavík
og að nokkru á Akranesi, og síðan dæmt í Reykja-
Vik 2...000re rr
Togari tekinn við Reykjanes og mál rekið og dæmt í
Reykjavík .......0000000e enter
Togari tekinn í Garðssjó og mál rekið og dæmt í
Reykjavík 22.00.0000... 00 enn ner
Margir menn sóttir til refsingar fyrir árás á lögreglu-
lið. Málið rekið og dæmt í kaupstað þeim, þar
sem brotið var drýgt ......000.0 00...
Vatnsskattur. Sjá endurgreiðsla.
Vátrygging.
Lyfsalinn A átti megnið af lyfjavörunum í lyfjabúð
lyfsalans B, og skyldi B standa honum skil á
andvirði þeirra mánaðarlega, eftir því sem þær
seldust, að frádregnum rekstrarkostnaði, þar á
meðal kostnaði við vátryggingu varanna, sem B
átti að annast. C hafði selt B húsgögn nokkur með
áskildum eignarrétti, unz þau væru að fullu
greidd, og skyldi B hafa þau í vátryggingu gegn
eldsvoða. Vátrvggði B siðan eigin lyfjavörur
sínar, lyfjavörur A og téð húsgögn, allt á eigin
nafni og sem sína eign hjá N. Eftir að lyfjabúð
3
4
4
4
4
4
01
08
11
37
o9
97
ö2ð
ð
o
34
66
Efnisskrá. GLXVIT
A ásamt lyfjavörum og húsgögnum hafði brunnið,
seldi B fram til A allan rétt sinn á hendur N,
þar á meðal rétt til vátryggingarfjár húsgagn-
anna. Síðar framseldi B til C rétt sinn á hendur
N til brunabóta fyrir húsgögnin. A höfðaði síðan
mál á hendur N til greiðslu brunabótanna, en C
gerðist sakmiðill og krafðist, að brunabæturnar
fyrir húsgögnin yrðu sér dæmdar. N barði því
við, að sér væri óskylt að sæta málssókn af hendi
annarra en B eða bús hans til greiðslu bruna-
bótanna. Þessari varnarástæðu var ekki gaumur
gefinn, þar eð N hafði viðurkennt A sem réttan
aðilja með því að ganga til samninga við hann
um brunabæturnar. Lyfjavörur þær, sem A hafði
átt í lyfjabúð B og B hafði vátryggt sem sína
eign, var N ekki talið skylt að bæta, með því
að vátryggingin gat samkvæmt vátryggingarskil-
málunum aldrei náð til hluta, sem ekki voru eign
vátryggðs, þ. e. vátryggingartaka, og með því
ennfremur að hin sérstaka afstaða þeirra A og
B til lyfjabúðarinnar var talin geta haft veruleg
áhrif á áhættu N. Brunabætur lyfjavara þeirra,
sem B hafði átt í lyfjabúðinni, var N hinsvegar
gert að greiða A, og ennfremur brunabætur hús-
gagnanna, sökum þess að B hafði fyrr framselt
A en C rétt sinn til þeirra og þar eð ekki varð
talið, að C hefði vegna eignarréttarfyrirvarans og
skyldu B til að halda húsgögnunum vátryggðum
öðlazt neinn forgangsrétt til brunabóta þeirra 200
Benzingeymi á bíl var þannig fyrir komið, að opið
á honum var inni í bílnum. Kveld eitt, er ÁA var
að láta benzin á bílinn, brá hann lukt inn í hann
til að aðgæta benzinmælinn. Varð þá billinn af
stundu alelda og eyðilagðist. Vátryggingarfélag
það, er billinn var tryggður hjá, taldi sér óskylt
að bæta tjónið samkvæmt því ákvæði vátrygg-
ingarskilmálanna, að tjón, er stórkostlegri óvar-
kárni væri um að kenna, væri undanskilið bót-
um. Héraðsdómarinn dæmdi bætur að frádregn-
um 25% samkvæmt því ákvæði vátryggingar-
skilmálanna, að þegar tjón verði af óvarkárni,
GLXVIII Efnisskrá.
er eigi verði metin stórkostleg, geti vátrygging-
arfélagið dregið 25% frá bótunum. Vátrygging-
arfélagið áfrýjaði dóminum, og var hann stað-
festur að niðurstöðu til með þeim röksemdum,
að ekki yrði ætlað, að almenningur gerði sér
grein fyrir eldfimihættu þeirri, er tjónið hlauzt
af, og að ekki væri fram komnar sannanir fyrir
því, að bifreiðarstjórum væri veitt fræðsla um
þessa eldfimihættu né að A hefði haft þekkingu
á henni, fyrr en slysið varð ................
Héraðsdómur, sem dæmdi eiganda skipsins A bætur
fyrir björgun skipsins B, ómerktur ásamt eftir-
farandi fjárnámi, með því að vátryggingarfélag
það, sem bæði skipin voru tryggð hjá, átti sam-
kvæmt. félagslögunum úrskurð um bjarglaunin,
er síðan mátti áfrýja til gerðardóms ........
Vátryggingarsvik.
Kona ein fékk tvo menn til að kveikja í veitinga-
húsi, sem hún hafði á leigu, með loforði um
hlutdeild í vátryggingarfé innanstokksmunanna.
Taldi hún síðan fram til vátrvggingarfélagsins
marga muni sem brunna, er hún hafði skotið
undan. Vátryggingarbrot hennar talið varða við
261. gr. hegningarlaganna, sbr. 46. gr. sömu laga
Samsektarmönnum hennar var ekki refsað eftir
261. gr. hegningarlaganna, með því að þeim var
einungis tilkynnt málshöfðun eftir 283. gr. hegn-
MNERDÁRARRÁÐ 2 í is a á in Á 0 Á áð BA Bið 5 á
Veð. Sjá sjóveð.
Veðskuldabréf. Sjá fjárnám.
Veiðiréttindi.
A, sem átti jörð við Borgarfjörð (Hvitá), vildi fá B,
sem landspildu átti við sama fjörð austan við jörð
A, óheimilað með dómi að veiða í netlögum
framundan landspildunni og jörðinni, en til vara
vestan linu, er hugsuð væri í framhaldi af landa-
merkjalinunni milli téðra fasteigna. Héraðsdóm-
479
651
484
Efnisskrá. GLKIX
arinn dæmdi mál þetta að hætti almennra einka-
mála. Sá dómur var ómerktur í hæstarétti og
málinu vísað heim í hérað aftur til endurupp-
töku frá tilteknu stigi þess þar, með-því að það
átti að sæta meðferð eftir III. kafla laga nr. 41
frá 4919 .......0000000 00... 673
Venja.
Sagt í héraðsdómi, að föst venja hefði myndazt um
það, að venjulegir verzlunar- og skrifstofumenn
eigi rétt á þriggja mánaða uppsagnarfresti .... 511
Verksamningar. Sbr. ákvæðisvinna.
A byggði samkvæmt verksamningi íveruhús fyrir
B og C, og skyldi A leggja til allt efni til húss-
ins, þar á meðal gólfdúka. Efnivörur til hússins
tók A með greiðslufresti út í verzlun D. Fyrir
gólfdúknum aflaði B gjaldeyris- og innflutnings-
leyfis á sitt nafn og fékk síðan D til að útvega
þá. A talið skylt að greiða D dúkana að því at-
huguðu, að gera varð ráð fyrir að D vissi um
verksamninginn og hefði þannig fengið næga
ástæðu til að ætla, að Á væri ábyrgur fyrir þeim
vörum, er út væru teknar hjá sér til hússins, að
Á hafði tekið fyrirvara- og athugasemdalaust við
dúkunum, þegar Ð sendi þá á byggingarstaðinn,
og loks að A hafði tekið við fullnaðargreiðslum
af B og C fyrir efndir sínar á verksamningnum
án þess að hreyfa þvi, að hann teldi sér óskylt
að greiða D dúkana og gefa þannig B og C færi
á því að halda eftir af verkgjaldinu andvirði
þeirra til handa D .........00000.00 000... 376
Verzlunarhættir.
Stjórn kaupfélags sótt til refsingar fyrir brot gegn
lögum nr. 84 frá 1933 um óréttmæta verzlunar-
háttu, án þess að þeir einstaklingar væru nafn-
greindir, er fyrir sökum voru hafðir, og án þess
að nokkur skýrsla væri tekin af stjórnarnefnd-
armönnunum að einum þeirra fráteknum. Máls-
meðferð og héraðsdómurinn ómerkt ex officio
í hæstarétti ......ns ens esas 207
CLXX Efnisskrá.
A sat í stjórn fyrirtækis, sem starfrækti kaffibrennslu
Mál
Mál
í Reykjavík. Hann auglýsti þar Í dagblaði, að
kaffi fyrirtækisins væri framleitt úr dýrustu og
beztu kaffibaunum, það væri hreinsað í vélum,
sem skildu úr þeim öll óhreindindi, þannig að
einungis kjarni kaffibaunanna yrði eftir, og að
engin kaffibrennsla hér á landi hefði slíkar vél-
ar. Kaffi fyrirtækisins reyndist framleitt að %
hlutum úr rio-kaffi og að %o hluta úr mokka-
kaffi, og taldi því matvælaeftirlit ríkisins ofsög-
um sagt af gæðum þess. Nokkur hluti silfurhúðar
varð eftir í kaffinu, að dómi matvælaeftirlits-
ins, við hreinsunina. Loks hafði Á ekki full-
vissað sig um, að ekki fyndist jafn góðar vélar
til kaffibrennslu hér á landi. Af greindum ástæð-
um var A dæmdur eftir kröfu B, sem fékkst
við kaffibrennslu á Akureyri, til refsingar sam-
kvæmt 1. gr. sbr. 2. gr. laga nr. 84 frá 1933.
Hinsvegar var hann ekki dæmdur til að greiða B
fébætur, með því að ekkert hafði komið fram
í málinu, er veitti ástæðu til að ætla, að B hefði
beðið tjón af verknaði hans. Loks var hann
ekki dæmdur til að birta leiðréttingu um þau
atriði auglýsingarinnar, sem hann var sakfelldur
fyrir, þegar af þeirri ástæðu, að ganga varð út
frá þvi, að áhrifa auglýsingarinnar gætti ekki
lengur ......0 00.
Verzlunarskuldir. Sjá skuldir, skuldamál.
Vettvangsmál.
um veiðiréttindi í netlögum fyrir framan jörð,
sem A átti við Borgarfjörð (Hvitá), og landspildu,
er B átti við sama fjörð, talið eiga að fara eftir
Ill. kafla laga nr. 41 frá 1919. Héraðsdómarinn
hafði farið með málið að hætti almennra einka-
mála. Var þessvegna málsmeðferðin frá vissu
stigi málsins í héraði og héraðsdómurinn ó-
merktur og málinu vísað heim í hérað til lög-
legrar meðferðar ........00000000 0... nn...
um víðtæki umferðarkvaðar á lóð í Reykjavík
rekið fyrir og dæmt af merkjadómi Reykjavíkur
391
673
678
Efnisskrá. CLXXI
Vextir.
6% vextir dæmdir af dæmdri fjárhæð samkvæmt
kröfu stefnanda ........ 51, 140, 171, 382, 421,
Einungis krafizt 5% vaxta 39, 162, 178, 303, 445, 471,
479, 511, 515, 554, 590,
6% vaxta krafizt, en héraðsdómari tók einungis 5%
til greina. Málinu ekki áfrýjað til hækkunar
VÖXtUNUM 0. 359, 372, 376, 449,
Krafa um endurgreiðslu oftekinna vaxta af láni,
tryggðu með fasteignaveði, sem greiddir höfðu
verið, meðan tsk. 27. maí 1859 og lög nr. 10 frá
1890 voru í gildi, hvorki talin verða byggð á
þessum lagaboðum né heldur neitt það fram
komið í málinu, sem veiti heimild til endur-
heimtu eftir öðrum réttarreglum ............
Í vátryggingarskilmálum vátryggingarfélags var svo
mælt, að útborgun fari fram innan mánaðar frá
því að bæturnar hafi verið ákveðnar með sam-
komulagi aðilja, mati eða fullnaðardómi og að
félaginu væri ekki skylt að greiða vexti fyrr en
að þessum fresti liðnum. Samkvæmt þessu var
manni nokkrum ekki gert að greiða vexti af
vátryggingarfé, sem félaginu var gert að greiða
honum .......0000 ss
A ekki dæmdir vextir af dæmdri fjárhæð, með þvi
að ganga varð út frá því eftir málfærslunni, að
henni hefði staðið féð til boða, þegar er það varð
gjaldkræft: 200 02 vð 010 an an a a
Í skuldabréfi var svo mælt, að ef vanskil yrðu á
vaxtagreiðslu, skyldi lántaki greiða dráttarvexti,
14 % af vaxtafjárhæð þeirri, er í gjalddaga væri
fallin, fyrir hvern dag, sem greiðslan drægist. Í
héraðsstefnu var einungis krafizt %M% p. a. af
vöxtum þeim, sem dæmdir yrðu, og urðu hærri
dráttarvextir þessvegna ekki dæmdir gegn mót-
mælum stefnda .........0.00 000... sn.
Viðskiptatilkynningar. Sjá einnig aðgerðaleysis-
verkanir.
Konan A, sem veitt hafði forstöðu hringsaumadeild
á hraðsaumastofu B, lét af störfum þar, löngu
öd1
667
492
91
200
350
ö4d1
GLXKII Efnisskrá.
áður en ráðningartími hennar var liðinn, og
kvað hún klæðskera B hafa vikið sér á brott og
B rofið samning þeirra með því að leggja niður
hringsaumadeildina. Krafðist hún á þeim stofni
fébóta af B. Það talið hnekkja málstað hennar,
að hún fór frá B án þess að tjá honum á sannan-
legan hátt, svo sem vænta hefði mátt af henni,
eins og á stóð, að hún væri þess albúin að halda
áfram starfi þvi, er hún var ráðin til, en myndi
ella krefjast bóta 2 di aa 043 ai
A hafði samkvæmt verksamningi á hendi gerð iveru-
hús fyrir B og C, og skyldi A leggja til efnivörur
til þess, þar á meðal gólfdúka. Mikið af vörunum
tók A út hjá D með gjaldfresti. B aflaði samt
gjaldeyris- og innflutningsleyfis fyrir gólfdúkun-
um og lét síðan D útvega þá. Sendi D þá síðan
á byggingarstaðinn, þar sem Á tók fyrirvara- og
athugasemdalaust við þeim. Ennfremur tók A við
fullnaðargreiðslum frá B og C fyrir efndir sinar
á verksamningnum án þess að hreyfa athuga-
semdum um, að hann teldi sér óskylt að greiða
D dúkana, og gaf þannig B og C ekki færi á því
að halda eftir af verkgjaldinu andvirði þeirra.
A talið skylt að greiða D dúkana ............
Viðtökudráttur.
Skuldara ekki gert að greiða vexti af dæmdri fjár-
hæð, með því að ganga varð út frá því eftir
málfærslunni, að fjárhæðin hefði verið boðin
fram, þegar hún varð gjaldkræf ..............
Vinnusamningar.
Þann 1. febrúar 1928 var A ráðinn til þess ásamt
öðrum manni að hafa á hendi skoðun bifreiða í
Suðurlandsumdæmi og ennfremur til þess að vera
prófdómari í sama umdæmi við próf Þbifreiðar-
stjóra. Var svo mælt í erindisbréfi, sem skoðun-
armönnum bifreiða var sett sama dag, að þeir
skyldu hafa að launum þar tilgreind skoðunar-
gjöld bifreiða og bifhjóla svo og prófgjöld. Í
framkvæmdinni runnu gjöld þessi samt í ríkis-
376
350
Efnisskrá. CEXKIII
sjóð, en A fékk hinsvegar greiddar kr. 500 mánað-
arlega þaðan. Auk þess fékk hann samkvæmt
sérstakri beiðni sinni á árinu 1930 1000 króna
launauppbót fyrir árið 1929, en þá hefði hann
átt inni í ríkissjóði milli 7 og 8 þúsund krónur,
ef farið hefði verið eftir ákvæðum erindisbréfs-
ins. Þann 13. april 1932 tjáði atvinnu- og sam-
göngumálaráðuneytið A vegna tilmæla hans um
frekari launagreiðslur, að það teldi honum full-
greitt með kr. 500 á mánuði, og var ekki sannað,
að hann hefði andæft téðu bréfi. Í byrjun ársins
1934 fékkst jáyrði hans fyrir lækkun mánaðar-
launa hans niður í kr. 462.50 og í byrjun árs-
ins 1935 voru laun hans lækkuð á ný. Endur-
galt hann þá kr. 115.00, sem honum voru taldar
ofgreiddar sem laun. Eftir að hann hafði látið
af starfa sínum á árinu 1935, krafði hann ríkis-
sjóð um tæpar 39 þúsund krónur, sem hann taldi
sér vangoldnar á árunum 1928— 1935 samkvæmt
erindisbréfinu frá 1. febrúar 1928. Talið var, að
hann hefði með framkomu sinni, þeirri sem að
framan er lýst, firrt sig rétti til slíkrar greiðslu 51
Eftir að starfstimi samkvæmt skipunarbréfi A, seim
var skoðunarmaður bifreiða, var útrunninn 30.
des. 1934, vann hann áfram að sama starfi til
30. april 1935, en þá var honum sagður upp starf-
inn og greidd laun fyrir maímánuð. Sagt, að ekki
væri upplýst, að honum hefði átt að vera það
ljóst, að framlenging starfstíma hans eftir árslok
1934 hefði einungis átt að vera til bráðabirgða,
og var með hliðsjón af starfa hans talið hæfilegt
að ætla honum G mánaða uppsagnarfrest. Voru
honum þessvegna dæmd 5 mánaða laun til við-
bóla „assa 5 0 nn 51
Þegar A þann 1. janúar 1936 lét af störfum hjá hluta-
félaginu M, þar sem hann hafði verið starfsmað-
ur, átti hann inni nokkurra mánaða kaup. Þann
16. s. m. krafðist hann kaupeftirstöðvanna. Segist
hann þá hafa fengið það svar, að greiðsla gæti
ekki orðið innt af hendi í bráð vegna fjárhags-
örðugleika. Leitaði Á því næst til málflutnings-
GLXKKIV Efnisskrá.
manns, sem krafðist greiðslu skuldarinnar þann
18. og fékk hana greidda þann 21. s. m. Hins-
vegar neitaði M að greiða innheimtulaun til
málflutningsmannsins. Sagt, að málflutningsmað-
urinn ætti tilkall til launa samkvæmt lágmarks-
gjaldskrá málaflutningsmanna og að A gæti leit-
að lúkningar á þeirri greiðslu hjá M þegar af
þeirri ástæðu, að fyrirsvarsmanni M hefði ekki
tekizt að sanna þá staðhæfingu sina, að hann
hefði þann 16. janúar beðið A að koma eftir tvo
daga og vitja launanna ........%0. 000...
Konan A, sem veitt hafði forstöðu hringsaumadeild
á hringsaumastofu B, lét þar af störfum, löngu
áður en ráðningartími hennar var liðinn. Taldi
hún, að klæðskeri B hefði vísað henni á brott
og að B hefði rofið samning þeirra með þvi að
leggja niður hringsauminn, en hún hafði átt auk
fastra launa að fá hundraðsgjald af verði hverrar
flíkur, er fullgerð var í hringsaumadeildinni.
Talið var ósannað af hendi A, að klæðskerinn
hefði vísað henni á brott eða að hann hefði haft
heimild til þess af húsbónda sinum. Ekki var
heldur sannað, að dregið hefði úr hringsaumn-
um af ástæðum, er B yrði að sök gefnar gagn-
vart A, eða að A hefði slegið þann varnagla við
B, er hún fór frá honum, að hún væri þess
albúin að starfa hjá honum, en myndi ella
krefjast fébóta. Var B þessvegna sýknaður af
kröfum hennar .........00.. sn sr nan
F réð S til vinnu um þrjá mánuði að sumarlagi við
veiðarfæraverzlun sína á Siglufirði gegn föstu
mánaðarkaupi. Nokkrum dögum eftir að S hóf
starf þetta, lagðist hann í kíghósta og átti í þeim
sjúkdómi um hálfsmánaðartima. Viku eftir að
S tók veikina, sleit F ráðningarsamningnum. Sagt,
að F hefði ekki haft ástæðu til að ætla, að S yrði
svo lengi frá vinnu, að honum (F) hefði þessvegna
verið heimil samningsslitin. Viðtaka S á kaupi
sínu, nokkru eftir að hann kom á fætur, fyrir
þá daga, er hann hafði unnið hjá F, ekki talin
hafa, eins og á stóð, veitt F ástæðu til að telja
140
350
Efnisskrá. GLXXV
S afsala sér rétti til bóta vegna samningsslitanna.
Bæturnar til handa S ákveðnar með hliðsjón af
þvi, að ætla mátti, að hann hefði getað unnið
sér inn nokkuð, eftir að hann var heill orðinn
og laus frá starfa sínum hjá F .............. 445
A vann á Þifreiðarstöð B og skiptist á við B um
störfin við afgreiðsluna. Í varðtíma sínum hafði
A á hendi ákvarðanir um bifreiðaferðir, samdi
um greiðslur fyrir þær, skipti þeim niður milli
bifreiðarstjóranna, annaðist nauðsynlegt bók-
hald um ferðir þær, er þá voru farnar, og um
inneign bifreiðarstjóra hjá viðskiptamönnum.
Auk þess hafði A með höndum innheimtu fyrir
stöðina. Á talinn eiga heimtingu á þriggja mánaða
uppsagnarfresti .........00000000 0... 0... öll
J, sem var bæjarstjóri í kaupstaðnum A, bað G um
að leita að kaupanda að skipi, sem J bjóst við,
að A yrði að selja. G setti sig í samband við K,
er var fús að kaupa skipið, en með öðrum
kjörum en J hafði tiltekið. J hóf síðan sjálfur
samningaumleitanir við K, er lukust svo, að
félag, þar sem K var einn félagi, keypti skipið.
G talinn eiga kröfu til þóknunar fyrir starfa
sinn, að vísu ekki full sölulaun, með því að hann
hafði ekki komið á sölusamningum, heldur
starfalaun, er ákveðin voru með hliðsjón af þvi,
að hann hafði komið á sambandinu milli K ogJ 590
Vitni.
Bifreiðarstjóri dæmdur fyrir ölvun við akstur m. a.
samkvæmt framburði farþega í bifreiðinni .... 3
Drengur, 4 ára að aldri, hlaut bana af því að verða
fyrir vagni, sem festur var aftan í bifreið. Í
refsimáli á hendur A, sem ganga átti með vagn-
inum til eftirlits, bar kona ein um afstöðu drengs-
ins til vagnsins .......000000 0000. 6
Vítt, að rannsóknardómari hafði ekki látið lögreglu-
menn, er unnu að rannsókn sakamáls út af hús-
bruna, koma fyrir dóm og staðfesta þar skýrslur
sinar um málið .......20000000......... 17
CLXXVI Efnisskrá.
Telpa 9 ára að aldri, sem haldin var kynsjúkdómi,
gaf skýrslu fyrir dómi um mök sín við karl-
MR ein rn 00 010 0 im RS EI RIÐ ne ann á
Nokkur vitni gáfu skýrslu þess efnis, að þau hefðu,
hvert í sínu lagi og án þess að nokkurt samband
væri þeirra á milli, keypt áfengi af Á, sem var
við afgreiðslu í bifreiðastöð, og eitt vitni kvaðst
nokkrum sinnum hafa farið með áfengi fyrir
hann til kaupenda þess. Þetta ekki talið veita
fullnaðarsönnun fyrir áfengissölu ÁA ..........
Eitt vitni kvaðst hafa keypt áfengi af bifreiðar-
stjóranum B, en vitnið var mjög hvarflandi í
framburði sínum um það, hvar og hvenær kaup-
in hefðu gerzt. Ekki talin fram komin næg sönn-
un fyrir sekt B ........2.000000 000... 0...
Fundið að því í opinberu máli á hendur tveimur
mönnum, er sakaðir voru um að selja áfengi frá
bifreiðastöð, að simghlustendur lögreglunnar
voru ekki leiddir sem vitni, fyrr en kærðu hafði
verið tilkynnt málshöfðun, að kærðu voru ekki
samprófaðir við símhlustendur, þrátt fyrir vé-
fengingu kærðu á skýrslum þeirra, að vitni voru
ekki eiðfest að einu undanskildu, að tveir vott-
orðsgefendur voru ekki leiddir sem vitni og loks
að Ýmsir menn, er símhlustendur töldu hafa
hringt á bifreiðastöðina eftir áfengi, voru ekki
leiððir sem Viti an nie 000 000
Í einkamáli var þess krafizt af hendi annars aðiljans,
að úrslit málsins yrðu látin velta á eiði tiltekins
þriðja manns um sakaratriðið. Þetta kom ekki
til greina, þegar af þeirri ástæðu, að þessi þriðji
maður hafði þegar unnið eið að þessu sama
sakaratriði sem vitni í málinu ..............
Í máli ákæruvaldsins gegn tveimur manneskjum fyrir
sölu áfengis þótti það bresta á rækilega rann-
sókn og meðferð þess, að forstöðumaður áfengis-
verzlunarinnar, sem gefið. hafði vitnaskýrslu í
málinu, var ekki látinn staðfesta hana, enda þótt
annað hinna kærðu vildi ekki kannast við, að
skýrslan væri fyllilega rétt. Ennfremur athugað
í sama máli, að þrjú vitni voru fyrst látin stað-
33
132
132
132
162
Efnisskrá. CLXXVI
festa skýrslu sína, eftir að héraðsdómurinn hafði
verið kveðinn upp ......00000c00s.0.0ssn 325
Skýrslum vitna mótmælt sem röngum og vilhöllum,
þar eð þau voru í þjónustu annars aðiljans.
Héraðsdómari lagði ekki skýrslurnar til grund-
vallar. Hæstiréttur tók ekki berum orðum af-
stöðu til þessa atriðis ............000.0..... 350
A eignaði B laungetið barn, er hún fæddi, og kvað
barnið hafa komið undir við samfarir sínar við
B í hesthúsi, er þau voru á heimleið saman af
skemmtisamkomu að næturlagi. Tvö systkyni A,
10 og 15 ára, er í fylgd með aðiljunum höfðu
verið, nokkru áður en samfarirnar áttu að hafa
farið fram, voru yfirheyrð í málinu .......... 416
Vitnisburður eins vitnis, sem mægt var öðrum að-
ilja, ásamt líkum leiðir til þess, að úrslit máls
eru látin velta á synjunareiði hins aðiljans .. 491
Varðskipsmenn gefa vitnaskýrslur um siglingastefnu
togara, sem voru undir grun um landhelgiveiðar
411, 459, 522
Eignar- og íveruhús A var áfast við prentsmiðju B,
og olli prentvél þar gný og hristingi í húsi A.
Í máli, er A höfðaði á hendur B, til að fá hlut
sinn í þessu efni réttan, gáfu húsameistari og
verkfræðingur vitnaskýrslur um aðgerðir þær, er
þeir töldu geta leitt til úrbóta téðrar óhægðar 183
Í máli ákæruvaldsins á hendur skottulækni til refs-
ingar fyrir tilraun til fóstureyðingar var tekin
vitnaskýrsla af konum þeim, sem höfðu verið
undir hendi hans, svo og barnsföður einnar kon-
UNNAFr 2.......... 000 252
ÁA var sakaður um of hraðan akstur bifreiðar. Vitni,
er voru í bifreið lögreglunnar, er veitti honum
eftirför, báru um aksturshraðann ............ 522
Vitni, sem sat í stýrishúsi vörubifreiðar, gefur skýrslu
fyrir lögreglurétti um mistök á akstri bifreiðar-
Stjórais ss 2 22 9 ál ál 5 á Gl SR ER GR né nn #30, #00 ra 475
Víxlar.
Staðfestning á dómi héraðsréttar í vixilmáli „..... 547
Stjórnandi hlutafélags, sem sá fyrir yfirvofandi gjald-
CLXXVIII Efnisskrá.
þrot þess, lét félagið gefa sér víxil fyrir inneign
sinni hjá félaginu og siðar framlengja hann.
Þetta ekki talið refsiverð athöfn, með því að
hér var einungis um að tefla réttarfarshagræði
handa kröfuhafanum ......00000 00.00.0000...
Maður dæmdur til refsingar fyrir fölsun víxils ....
Yfirvöld. Sjá dómar, dómstólar, embættistakmörk
yfirvalda,
Þingafglöpun. Sjá ómerking, opinber mál.
Þjófnaður.
a) Almennur þjófnaður.
Maður stal kjötdós og peningaveski úr opnum
herbergjum í skipi, en félagi hans stal í sömu
mund skóm úr opnum íveruklefa í skipinu, og eft-
ir að lögreglan hafði tekið skóna, stal hann þeim
aftur úr vörzlum lögreglunnar. Sömu menn stálu
í félagsskap peningakassa úr húsi. Seildist annar
þeirra eftir kassanum inn um opinn glugga án
þess að fara inn um gluggann. Brutu þeir síðan
kassann upp í sameiningu. Brot þeirra heim-
fært undir 6. gr. laga nr. 51 frá 1928, sbr. 63. gr.
hegningarlaganna, og að því er varðaði annan
þeirra með skírskotun til 38. gr. hegningarlag-
ANDA 2.....ccns sr
b) Stórþjófnaður.
A, sem var andlegur eftirbátur, komst í ölvunarástandi
inn í læst og mannlaust sumarhús og olli bruna
þess fyrir vangeymslu elds. Þegar hann varð þess
vís, að kviknað var í húsinu, nam hann þaðan
á brott nokkra muni og hafði nokkra þeirra
heim til sín. Varhugavert þótti að telja sannað,
að hann hefði farið inn í húsið til að stela eða
að hann hefði í öndverðu ætlað sér að slá eign
sinni á muni þá, sem hann tók þaðan. Hinsvegar
þótti sannað, að hann hefði síðar, eftir að kunn-
ugt varð um brunann, tekið ákvörðun um að
gera munina að sinni eign. Þetta atferli talið
597
Góð
214
Efnisskrá. GLKKIK
varða við 250. gr. hegningarlaganna, en ákærð-
ur sýknaður samkvæmt analogiu 2. mgr. 6. gr.
laga nr. 51 frá 1928 .....00000.000 0000... 17
Tveir menn fóru inn í bifreiðastöð með því að opna
útidyrnar með lgkli, er annar þeirra hafði á
sér og gekk að dyrunum. Stálu þeir þaðan tóbaki
úr skúffu, er stöðvarstjórinn taldi, að verið hefði
læst bæði fyrir þjófnaðinn og eftir hann. Brot
ákærðu talið eitt þeirra, sem lýst er í 231. gr.
4, tl. hegningarlaganna. Refsing annars þeirra
ákveðin eftir 7. gr. laga nr. 51 frá 1928, en refs-
ing hins, sem áður hafði drýgt auðgunarglæpi,
samkvæmt 7. gr. sbr. 8. gr. sömu laga .......... 229
Þjófneyzla. Sjá hylming.
Ærumeiðingar.
A veittist í blaðagrein með mjög meiðandi ummælum
að lögreglustjóranum B fyrir aðgerðaleysi hans
í heilbrigðisnefnd kaupstaðar til varnar skarlats-
sótt, sem gerðist allmögnuð í kaupstaðnum og
komið hafði upp á bæ einum, þar sem bæjar-
félagið rak kúabú. Með því að ekki var sannað,
að B hefði orðið kunnugt um meiðyrðagreinina,
fyrr. en hann sjálfur fullyrti, var sýknukrafa
A vegna fyrningar ekki til greina tekin. Að vísu
þóttu afskipti B af sóttvarnarmálinu ekki óað-
finnanleg, en samt töldust þau ekki réttlæta ill-
mæli þau og áburð, sem í grein Á fólust. A var
refsað eftir 217. sbr. 218. gr. hegningarlaganna 100
Ölvun. Sjá áfengislagabrot, bifreiðar.
Hæstaréttardómar.
Útgefandi: Hæstiréttur.
XVIII. árgangur. 1937.
Mánudaginn 11. janúar 1937.
Nr. 163/1936. Sturla Jónsson (Theódór B. Lindal)
gegn
Hrefnu Sigurgeirsdóttur (Enginn).
Fjárnámsgerð áfrýjað til staðfestingar.
Dómur hæstaréttar.
Með hæstaréttardómi, uppkveðnum 19. júni f. á.,
var staðfestur dómur gestaréttar Reykjavikur frá
18. april f. á., en með þeim dómi var stefnda, Hrefna
Sigurgeirsdóttir, og þrir menn aðrir dæmd til þess
að greiða in solidum áfrýjanda, Sturlu Jónssyni,
kr. 2000.00 með 6% ársvöxtum frá 15. júní 1935
til greiðsludags, 14% upphæðarinnar í þóknun, kr.
14.10 í afsagnarkostnað og kr. 238.10 í málskostnað.
Svo var stefnda og með nefndum hæstaréttardómi
dæmd ásamt sömu mönnum til þess að greiða á-
frýjanda in solidum málskostnað fyrir hæstarétti
með kr. 300.00.
Með fjárnámsbeiðni, dags. 30. júní f. á., fór á-
frýjandi þess á leit, að gert yrði fjárnám hjá hinum
dómfelldu til tryggingar ofangreindum upphæðum,
ásamt kostnaði. Fór síðan fram fjárnámsgerð í
fógetarétti Reykjavikur hinn 15. júli f. á., og var
fjárnámi tekin húseignin nr. 68 við Laugaveg ásamt
tilheyrandi lóð og mannvirkjum, sem talin var eign
1
stefndu, en sjálf var hún ekki viðstödd fjárnáms-
gerðina.
Fjárnámsgerð þessari áfrýjaði stefnda með
hæstaréttarstefnu, útgefinni 10. okt. f. á., til hæsta-
réttar til breytingar og skyldi málið þingfest í des-
embermánuði f. á. Af hálfu áfrýjanda var fjár-
námsgerðinni þá áfrýjað tl hæstaréttar til staðfest-
ingar með gagnáfrýjunarstefnu, dags. 15. okt. f. á.,
og skyldi staðfestingarmálið einnig þingfest í des-
entbermánuði. Er málin féllu í rétt hinn 19. desem-
ber f. á., var enginn mættur af hálfu stefnau, og
féll aðalsökin þannig niður. Áfrýjandi hélt hins-
vegar áfram staðfestingarmálinu, og hefir það verið
flutt skriflega eftir 1. lið 38. gr. hæstaréttarlaga nr.
112/1935, og er dæmt samkvæmt framlögðum skjöl-
um og skilríkjum.
Áfryjandi gerir þær réttarkröfur, að hin áfrýjaða
fjárnámsgerð verði staðfest og stefnda dæmd til
að greiða honum hæfilegan málskostnað fyrir
hæstarétti eftir mati réttarins. Og með því að
ekkert liggur fyrir í skjölum málsins, sem fer í bága
við kröfu áfrýjanda um staðfestingu fjárnámsgerð-
arinnar, ber að taka hana til greina.
Með því að stefnda hafði með áfrýjun af sinni
hálfu til breytingar veitt áfrýjanda ástæðu til sinn-
ar áfrýjunar, þykir rétt að dæma hana til að greiða
áfrýjanda 150 krónur í málskostnað í hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða fjárnámsgerð staðfestist.
Stefnda, Hrefna Sigurgeirsdóttir, greiði áfrýj-
anda, Sturlu Jónssyni, 150 kr. í málskostnað
fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum.
Mánudaginn 11. janúar 1937.
Nr. 146/1936. Valdstjórnin (Garðar Þorsteinsson)
gegn
Inga H. Þorvaldssyni Kroyer
(Lárus Jóhannesson).
Ölvun við bifreiðarakstur.
Dómur lögregluréltar Reykjavíkur 19. ágúst 1986:
Rærður, Ingi Haraldur Þorvaldsson Kroyer, greiði 200
króna sekt til ríkissjóðs.
Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 12 daga.
Hann skal og æfilangt sviptur leyfi til að stýra bifreið.
Loks greiði hann allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með tilvísun tl forsendna hins áfrýjaða dóms
Þykir mega staðfesta hann, þó með þeirri breyt-
ingu, að sekt sú, er kærði skal greiða, er ákveðin
100 krónur, og komi 7 daga einfalt fangelsi í stað
hennar, ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá
birtingu dóms þessa.
Eftir þessum málalokum ber að dæma kærða
til að greiða allan áfryjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin málflutningslaun sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður,
þó Þannig, að kærði, Ingi H. Þorvaldsson
Kroyer, greiði 100 króna sekt í ríkissjóð, og
komi 7 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar,
ef hún greiðist ekki innan Á vikna frá birtingu
4
dóms þessa. Svo greiði kærði allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar á meðal málflutnings-
laun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Garð-
ars Þorsteinssonar og Lárusar Jóhannessonar,
60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Inga
Haraldi Þorvaldssyni Kroyer, bifreiðarstjóra, til heimilis
Aðalstræti 18 hér í bæ, fyrir brot gegn lögum um notkun
bifreiða nr. 70, 1931 og áfengislögum nr. 33, 1935.
Kærður hefir áður sætt hér í lögsagnarumdæminu eftir-
töldum refsingum:
1932 10. mai. Sætt 10 kr. sekt fyrir ofhraða á bifreið.
1932 24. maí. Kærður fyrir að aka bil á reiðhjól. Hlut-
aðeigandi vátryggingarfélag greiddi skaðabætur.
1932 20. sept. Kærður fyrir árekstur reiðhjóls og bif-
reiðar. Lokið án málssóknar.
1934 22. des. Sætt 10 kr. seki fyrir brot gegn umferðar-
reglum.
1935 26. júní. Aðvörun fyrir samskonar brot.
1936 19. marz. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur: 100
kr. sekt og sviptur leyfi til að stýra bifreið í 3 mánuði
fyrir ölvun við bifreiðarakstur.
Málavextir eru þeir, að hinn 4. þ. m. að morgni dags
voru lögregluþjónarnir Magnús Sigurðsson og Lárus Salo-
monsson kvaddir að Hrannarstig 3, þar sem drukknir menn
væru að knýja á dyr. Þegar þeir koma þangað, var bif-
reiðin R.E. 765 komin þar, og sat kærður í framsæti hennar
undir stýri, en annar maður, Bjarni Ágústsson, var kom-
inn inn í útiforstofu hússins. Meðan Þeir tóku Bjarna
hafði kærður flutt sig til í bifreiðinni og í hliðarsætið við
stýrið. Báðir voru þeir kærður og Bjarni ölvaðir, og lét
þ
J
lögreglan þegar taka blóð úr kærðum, er reyndist við rann-
sókn læknis innihalda áfengismagn „meira en 3%0.“
Framburður Bjarna í málinu er sá, að hann hafi kvöld-
ið áður á bifreið sinni hitt kærðan. Skömmu síðar hittu
þeir tvær stúlkur í Austurstræti og buðu þeim í ökutúr
með sér og óku upp að Kolviðarhóli, Á leiðinni var tekið
upp áfengi og neyttu þau þess öll, nema vitnið, sem stýrði
bifreiðinni. Þegar haldið var heimleiðis, tók kærður við
stjórn bifreiðarinnar og ók nú í bæinn aftur, fyrst með
stúlkurnar heim til þeirra, síðan heim til vitnisins og loks
á Hrannarstíg 4, og höfðu þeir dvalið þar nokkra stund,
þegar lögreglan kom, og höfðu m. a. tekið þar upp brenni-
vinsflösku og drukkið nokkuð úr henni áður en lögreglan
kom á vettvang. Sjálft kveðst vitnið ekki hafa farið að
neyta áfengis fyrr en á heimleiðinni eftir að það sleppti
stjórn bifreiðarinnar við kærðan.
Stúlkur þær, er voru með í ferðinni að Kolviðarhóli,
hafa báðar verið leiddar sem vitni Í málinu og hafa báðar
borið það, að kærður hafi neyit áfengis á leiðinni upp að
Kolviðarhóli, en Bjarni ekki fyrr en á heimleiðinni eftir
að kærður var setztur undir stýri.
Kærður sjálfur þrætti í fyrstu fyrir að hafa ekið bif-
reiðinni, en hefir síðan ekkert tjáð sig muna eftir nótt-
inni sakir ölvunar.
Samkvæmt framangreindum vitnisburðum verður að
telja kærðan sekan við 5.gr. 3. mgr. laga um notkun bif-
reiða nr. 70, 1931 og 21. gr. sbr. 39. gr. áfengislaga nr.
33, 1935. Refsing hans þykir hæfilega ákveðin 200 króna
sekt til ríkissjóðs, er greiðist innan mánaðar frá lögbirt-
ingu dóms þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi
í 12 daga. Svo ber og að svipta kærðan æfilangt rétti til
að stýra bifreið. Loks greiði hann allan kostnað sakar-
innar.
Málið hefir verið rekið vitalaust.
6
Miðvikudaginn 13. janúar 1937.
Nr. 78/1936. Réttvísin (Pétur Magnússon)
egn
Óla Ólasvni Kærnested
(Einar B. Guðmundsson)
3
Maður dæmdur til refsingar fyrir að hafa orðið
mannsbani af gáleysi.
. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 14. des. 1935: Ákærði,
Óli Ólason Kærnested, á að vera svkn af ákæru réttvis-
innar Í máli þessu.
Allur kostnaður sakarinnar, þar með talin málsvarn-
arlaun til skipaðs verjanda ákærða, cand. jur. Sigurðar
Ólasonar, kr. 50.00, greiðist úr ríkissjóði.
Dómur hæstaréttar.
Síðan mál þetta var dæmt í héraði, hefir verið
haldin réttarrannsókn um þau atriði, er í úrskurði
hæstaréttar frá 21. okt. f. á. getur.
Þeir ákærður og vitnið Sigurjón Jónsson kveð-
ast hafa gengið frá reykháfnum á tengivagninum
ásamt tveimur eða þremur mönnum öðrum. Á-
kærður telur, að tré þau, sem notuð voru til stuðn-
ings reykháfnum, hafi verið negld á vagnpallinn,
en Sigurjón minnir, að þau hafi ekki verið negld,
en þorir þó ekki að staðhæfa, hvort svo var eða
ekki. Á reykháfnum ofanverðum, sem sneri fram
á tengivagninum, voru eyru eða lykkjur til að
festa stög í og voru þau látin snúa niður að pall-
inum og stöðvuðu þau reykháfinn mikið. Við rann-
sókn málsins, þá sem fram fór áður en héraðs-
dómurinn var uppkveðinn, hélt ákærður því fram,
að hann hefði vikið einu sinni frá vinstri hlið
8
ekið fram hjá húsi hennar, en þá hafi annar
mannanna verið hægra megin við vagninn og hinn
maðurinn á eftir honum.
Í máli þessu er það upplýst, að ákærður hafði
tekizt á hendur að hafa eftirlit með því, að ekki
yrði slys við flutning á téðum reykháf og að honum
hafi borið að vera á verði vinstra megin við ökutæk-
in. Þá er það og upplýst, að drengurinn varð fyrir
vinstra afturhjóli tengivagnsins. Að vísu kann ó-
tryggilegur umbúnaður reykháfsins að hafa rétt-
lætt það, að ákærður viki frá við niðurfallsrist-
ina örstutta stund. Hann hefði samt átt að geta vikið
til fyrri stöðu sinnar þegar aftur, en annað hvort
hefir hann ekki gert það eða að öðru leyti ekki
sýnt nægilega aðgæzlu og hefir hann þannig orðið
orsök í slysinu sakir skorts á nægilegri varkárni.
Hefir hann þar með gerzt brotlegur við 200. gr.
hinna almennu hegningarlaga. Þykir refsing hans
eftir atvikum málsins hæfilega ákveðin 100 kr. sekt
í ríkissjóð og komi 7 daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, ef hún greiðist ekki innan 4 vikna
frá birtingu dóms þessa.
Eftir framangreindum málsúrslitum verður að
dæma ákærða til að greiða allan sakarkostnað,
bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með taldar
50 krónur í málsvarnarlaun til talsmanns síns í
héraði og málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, kr. 120,00 til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Ákærður, Óli Ólason Kærnested, greiði 100
króna sekt til ríkissjóðs, og komi 7 daga ein-
falt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greið-
ist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
7
tengivagnsins, eftir að komið var á Nýlendugöt-
una, og hefði hann gert það til þess að varna þvi,
að reykháfurinn ylti út af vagninum vegna hlið-
arhalla vinstra megin á veginum. Á þeim kafla ves-
arins, sem hér skiptir máli, er ekki um annan vegar-
halla að ræða en slakkann við niðurfallsristina gegnt
húsinu nr. 17 við sömu götu, en þaðan og að slys-
staðnum eru 49,80 metrar. Við framhaldsrann-
sóknina skýrir ákærður hinsvegar svo frá, að
hann hafi vikið frá vinstri hlið vagnsins fyrst við
téð niðurfallsrör örstutta stund, gengið síðan með
vinstri hlið vagnsins að aftanverðu, unz komið
var móts við þakrennuna á húsinu nr. 21 við
nefnda sölu, en þá hafi sér fundizt vagninn kast-
ast til og hafi hann þá enn á ný vikið augnablik
að hægri hlið vagnsins og hafi slysið þá orðið.
Vitnið Sigurjón segist aftur á móti hafa gengið
þó nokkur skref frá því að hann sá ákærða við
hægri hlið vagnsins, og þangað til vitnið heyrði
hljóðin í drengnum, sem fyrir slysinu varð. Ekki
hefir fengizt vitneskja um sjónarvotta að slysinu.
Á uppdrætti, sem gerður hefir verið til afnota við
framhaldsrannsókn málsins, er sýndur gluggi sá,
er vitnið Guðríður Magnúsdóttir, sem ranglega
hefir verið nefnd Guðrún af héraðsdómaranum
við fyrri yfirheyrslur, stóð við, þegar tengivagn-
inn fór fram hjá húsi hennar, nr. 17 við Nýlendu-
götu. Samkvæmt uppdrættinum er þó nokkur
spölur frá þeim stað, þar sem Guðríður gat síðast
séð tengivagninn og að slysstaðnum. Guðríður
kveðst hafa séð dreng þann, er fyrir slysinu varð,
ásamt öðrum dreng ganga meðfram tengivagnin-
um og hafa hendur á honum, þegar honum var
9
Ákærður greiði allan kostnað sakarinnar,
bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með
taldar 50 kr. í málsvarnarlaun til talsmanns
sins í héraði, cand. jur. Sigurðar Ólasonar, og
málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
Péturs Magnússonar og Einars B. Guðmunds-
sonar, 120 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Óla
Ólasyni Kærnested, járnsmið, Ránargötu 7 A hér í bæn-
um, fyrir brot gegn 17. kapitula hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 25. júni 1869.
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, er fæddur
11. marz 1881. Hann hefir eigi áður, svo kunnugt sé,
sætt ákæru eða refsingu.
Hinn 17. maí s. 1. fékk stálsmiðjan hér í bænum leigða
bifreiðina R. E. 562, sem er vörubifreið, til þess að flytja
reykháf af línuveiðaranum Rifsnes og tilheyrandi undir-
stöðu frá hafnarbakkanum að stálsmiðjunni við Brunn-
stig. Var nú fjórhjólaður tengivagn festur aftan í bifreið-
ina og reykháfnum komið fyrir á honum þannig, að
hann var lagður langsum á vagninn, en stóð þó bæði
aftur af og fram af, en til hliðanna var reykháfurinn
skorðaður með plönkum, sem hleypt var undir hann
beggja vegna. Undirstöðu reykháfsins var hinsvegar
komið fyrir á vörupalli bifreiðarinnar sjálfrar, og var
hún að sögn bifreiðarstjórans svo mikil fyrirferðar, að
hún byrgði honum sýn um afturglugga stýrishússins.
Til aðstoðar við þennan flutning fékk stálsmiðjan bif-
reiðarstjóranum tvo menn, og var annar þeirra ákærði. Er
ekið var af stað, gengu þeir með til aðgæzlu sinn til hvorrar
hliðar ökutækjanna. Var ekið svo hægt, að þeir gátu þann-
10
ig fylgzt með, og virðast þeir hafa haft hendur á reyk-
háfnum. Var nú ekið um Tryggvagötu upp Ægisgötu og
síðan vestur Nýlendugötu. Er komið var nokkuð langt
vestur þá götu, var gatan holótt og nokkur hliðarhalli til
vinstri. Vegna þess, að ákærða, sem gengið hafði vinstra
megin aftanvert við reykháfinn, þótti vegna hliðarhall-
ans Öruggara að breyta um afstöðu, þá færði hann sig nú
til hægri við reykháfinn, en hafði þó jafnframt hönd á
honum til þess að varna því, að hann ylti út af, en rétt
áður en hann færði sig þannig, kveðst hann hafa vikið
frá börnum, sem nálgazt höfðu vagninn vinstra megin,
Gg kveður hann því ekkert barn hafa verið sjáanlegt þeim
megin við vagninn, er hann breytti um afstöðu eins og
að framan greinir. Með þannig breyttri afstöðu kveðst á-
kærði hafa gengið aðeins örfá skref, en síðan breytt um
afstöðu í sama horf og áður, en er hann þá kom aftur
fyrir vagninn, virtist honum vinstra afturhjól hans vera
að enda við að renna yfir smádreng, sem lá á götunni.
Kallaði ákærði þá upp og kom þá hinn aðstoðarmaður-
inn til og bifreiðarstjórinn nam rétt strax staðar. Drengur
þessi reyndist vera Jóhann Runólfur Eyjólfsson, til heim-
ilis á Nýlendugötu 17 A, 4 ára gamall. Var hann fluttur
á St. Jósefsspítala. Hafði hann lærbrotnað og var auk
þess víða marinn. Síðar kom í ljós, að blætt hafði á
heilabúið, og dó hann af afleiðingum þess hinn 23. mai.
Nánar en að framan greinir er eigi upplýst, með hverj-
um hætti drengurinn varð fyrir umræddum ökutækjum.
Bifreiðarstjórinn, sem annaðist umræddan akstur,
kveðst hafa treyst því, að menn þeir, er vagninum
fylgdu, gættu þess, að slys yrði ekki af akstrinum, og
hafði hann því ekki haft neinar gætur á því, sem gerðist
afturundan, enda byrgði farangurinn á bílnum honum
útsýni um afturgluggann á stýrishúsinu, eins og áður
greinir. Maður sá, er auk ákærða aðstoðaði við flutn-
inginn, hefir og borið, að þeir hafi fylgt vagninum í því
skyni að gæta þess, bæði að skorsteinninn ylti eigi af og
að slys yrði ekki þannig, að neinn yrði fyrir vagninum
eða farminum, og hafi þessi tilhögun verið eftir sam-
komulagi við bílstjórann. Þessum skýrslum er eigi and-
mælt af ákærða, og verður því að telja, að hann hafi
tekizt á hendur aðgæzlu þá, sem að framan greinir, og
11
að honum hafi borið eftirlit í þessa átt vinstra megin
við ökutækin. Ákærði brást því þessari skyldu sinni, er
hann breytti svo afstöðu, að hann sá eigi hverju fram
fór vinstra megin við öÖkutækin. En með því að eigi er
upplyst, með hverjum hætti drengurinn varð fyrir öku-
tækjunum, þá verður heldv- eigi um það sagt, hvort á-
kærði hefði getað afstýrt slysinu eða ekki, enda þótt hann
hefði innt af hendi fyrrgreint verk sitt, svo að eigi hefði
verið að fundið. Það er því eigi sannað, að slysið sé af-
leiðing af skyldubroti ákærða eða gáleysi og ber þar af
leiðandi að sýkna hann af ákæru réttvísinnar í máli þessu.
Allur kostnaður sakarinnar, þar með talin málsvarn-
arlaun til skipaðs verjanda ákærða, cand. jur. Sigurðar
Ólasonar, kr. 50.00, greiðist úr ríkissjóði.
Rekstur málsins hefir verið vítalaus
Föstudaginn 15. janúar 1937.
Nr. 90/1936. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Jóhannesi Guðmundi Guðmundssyni,
Markúsi Sigurjónssyni og Vigfúsi
Reykdal Sigurjónssyni
(Lárus Jóhannesson)
Þrír menn sóttir til refsingar fyrir bruggun á-
fengis. Sök tveggja talin fyrnd. Sá þriðji dæmdur.
Dómur lögregluréttar Skagafjarðarsýslu 97. nóvember
1435: Kærðir, Jóhannes Guðmundur Guðmundsson, Mark-
ús Sigurjónsson og Vigfús Reykdal Sigurjónsson, greiði
hver um sig 500 króna sekt til menningarsjóðs innan 40
daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hver um sig
í hennar stað 25 daga einföldu fangelsi.
Framangreind bruggunartæki skulu upptæk og ónýtast.
Kærðir greiði allan kostnað sakarinnar, kærði Jó-
hannes Guðmundur Guðmundsson að 1/3 hluta, en kærðu
12
Markús Sigurjónsson og Vigfús Reykdal Sigurjónsson in
solidum að 2/3 hlutum.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfengisbruggun sú, sem kærða Markúsi er gefin
að sök í máli þessu, fór fram í ársbyrjun 1932, en
málshöfðun útaf brotinu var honum tilkynnt af
héraðsdómaranum hinn 26. sept. 1935. Áfengis-
bruggun sú, sem kærði Vigfús Reykdal er sakaður
um í málinu, fór fram fyrir sumarmál 1933, en
málshöfðun útaf brotinu var honum tilkynnt af
héraðsdómaranum hinn 19. nóv. 1935. Hafa þannig,
að því er þessa kærðu snertir, liðið meira en tvö ár
frá því að þeir frömdu brot sin, til þess er þeim
var tilkynnt málshöfðun útaf þeim. Sakir þeirra
beggja voru því fyrndar samkvæmt analogiu 67. gr.
almennra hegningarlaga, er mál þetta var höfðað,
og ber því að sýkna þá báða af refsikröfu vald-
stjórnarinnar í máli þessu.
Kærði Jóhannes Guðmundur Guðmundsson hefir
viðurkennt það, að hafa bruggað áfengi siðasí á ár-
inu 1934 og fyrst á árinu 1935. Hann hefir því gerzt
sekur um brot á 6. gr. áfengislaga nr. 64/1930, og
þykir refsing hans með skirskotun til 30. gr. núgild-
andi áfengislaga nr. 33/1935, sem leiða til mildari
niðurstöðu, hæfilega ákveðin 500 króna sekt til
menningarsjóðs, eins og gert er hinum áfrýjaða
dómi, og komi 25 daga einfalt fangelsi í stað sekt-
arinnar, ef hún greiðist ekki innan Á vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Með því að áhöld þau og ílát sem kærði Jó-
hannes notaði við bruggun áfengisins, eru ekki síð-
ur eftir eðli sínu nothæf til löglegra athafna en á-
13
fengistilbúnings, þykir ekki eins og á stendur nægi-
leg ástæða til að dæma þau upptæk.
Prófum í máli þessu, að því er varðaði kærða
Jóhannes, var lokið hinn 27. júlí 1935, og var honum
þá tilkynnt málshöfðun. Eftir bað snerist rannsókn
málsins eingöngu um brot þeirra kærðu Markúsar
og Vigfúsar Sigurjónssona, og lauk prófunum, að
því er þá varðaði, hinn 19. nóv. 1935. En áfengis-
bruggun þeirra bræðranna var óviðkomandi broti
kærða Jóhannesar og var því ekki rétt að steypa
málum þeirra saman. Af þessari ástæðu, og með
því ennfremur að kærði Jóhannes óskaði ekki á-
frýjunar af sinni hálfu, er ekki rétt að leggja á
hann allan kostnað sakar þessarar. Þykir rétt, að
14 sakarkostnaðarins bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 80 krónur til hvors, greiðist af
kærða Jóhannesi, en að afgangurinn, % hlutar
kostnaðarins, greiðist úr ríkissjóði.
Því dæmist rétt vera:
Kærðu Markús Sigurjónsson og Vigfús Reyk-
dal Sigurjónsson eiga að vera sýknir af kæru
valdstjórnarinnar í máli þessu.
Kærði Jóhannes Guðmundur Guðmundsson
greiði 500 króna sekt til menningarsjóðs, og
komi 25 daga einfalt fangelsi í stað sektar-
innar, ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Kostnað sakarinnar í héraði og fyrir hæsta-
rétti, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, hæsta-
14
réttarmálflutningsmannanna Jóns Ásbjörns-
sonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 krónur til
hvors, greiði kærði Jóhannes að 7 hluta, en
að % hlutum skal hann greiddur úr ríkis-
sjóði.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Jóhannesi Guðmundi Guðmundssyni, bónda á Hellu í
Akrahreppi, Markúsi Sigurjónssyni, bónda, og Vigfúsi
Reykdal Sigurjónssyni, bónda, báðum hinum síðasttöldu
til heimilis í Glaumbæ í Seyluhreppi, fyrir brot gegn á-
fengislögum nr. 33 frá 9. janúar 1935, og eru málavextir
þeir, er nú skal greina:
Mánudaginn 22. júlí síðastliðinn gerði Björn BI. Jóns-
son, löggæzlumaður, húsrannsókn eftir heimabrugguðu
áfengi og bruggunartækjum hjá kærða Jóhannesi G. Guð-
mundssyni á heimili hans, Hellu, samkvæmt lögreglu-
réttarúrskurði, sem mælti svo fyrir, að húsleit skyldi gerð
hjá öllum hinum kærðu í máli þessu og fleiri mönnum,
er grunaðir væru um áfengisbruggun. Við húsrannsókn-
ina þóttu sjást merki þess í húsum kærða, að bruggun
hefði farið þar fram. Játaði kærði fyrir nefndum lög-
gæzlumanni, er hann var yfirheyrður við húsleitina, að
hafa bruggað áfengi. Byrjaði hann að brugga áfengi milli
jóla og nýjárs veturinn 1934— 1935, og lagði þá 5 kg. af
strásvkri og 1 kg. af geri í 20 lítra af vatni, er hann hafði
í hálfri tunnu (olíufati). Til bruggunarinnar notaði hann
blikkdúnk, gasvél og vatnsfötu sem kæli. Eimdi hann nú
nokkuð af framangreindu innihaldi tunnustampsins og
fékk úr því tæpar 2 þriggja pela flöskur af áfengi. Aðra
flöskuna gaf hann, en hinnar neytti hann sjálfur að nokkru
leyti, en nokkru af áfenginu var hellt niður. Hefir kærði
endurtekið þessa jálningu sína fyrir lögregluréttinum, en
neitað því aftur á móti, að hann hafi bruggað oftar en
15
nu hefir sagt verið og ennfremur að hann hafi selt nokk-
urt áfengi eða bruggað í því skyni að selja áfengi. Hefir
eigi sannaæt á hann frekara brot en nú hefir verið greint
frá. Sama dag og framangreind húsleit fór fram á Hellu,
var einnig gerð húsleit í Glaumbæ í Seyluhreppi hjá
kærðu bræðrunum Markúsi og Vigfúsi Reykdal Sigurjóns-
sonum. Í leit þessari fann framangreindur löggæzlumaður
einn pela í rúmi þeirra bræðra og var í honum afarlitill
seytill, er hefir reynzt að innihalda 50% alkohol eftir
rúmmáli. Um pela þenna hefir eigi annað upplýstst en að
hann sé eign kærða Vigfúsar, er þá hann að gjöf frá Jón-
asi Jónassyni, unglingspilti í Hátúni við Glaumbæ, frænda
sinum, en Jónas fann pelann rétt fyrir austan sundlaug-
ina við Reyki í Tungusveit, er hann var þar á samkomu
í sláttarbyrjun 1934.
Er framburður nefnds Jónasar um fund pelans stað-
festur með vitnisburði eins vitnis, er var með honum og
ásjáandi, er hann fann pelann, eins og að framan er sagi,
og virðist því mega treysta því, að skýrsla Jónasar um
pelafundinn sé sönn, enda ekkert það framkomið í mál-
inu, er gerir hana tortryggilega. Kærðu Markús og Vigfús
hafa eindregið neitað því að hafa nokkurntíma látið á-
fengi á pela þenna, og hefir eigi sannazt, hvaðan áfengið,
sem Í pelanum var, er komið. Aftur á móti hafa þeir báðir
játað fyrir lögregluréttinum að hafa bruggað áfengi, og
eru hér að lútandi skýrslur þeirra á þessa leið:
Kærður Markús byrjaði á að brugga áfengi í ársbyrjun
1932 á þann hátt, að hann lagði 5—10 pund af strásykri
og 1 pund af pressugeri í kollu, sem tók 15—20 lítra af
vatni. Eftir hér um bil viku tíma byrjaði hann að sjóða
af gerðarleginum og eimdi hann þrisvar. Fékk hann
þannig samtals hér um bil 3 þriggja pela flöskur af áfengi,
sem að styrkleika var ámóta og dauft Þbrennivin. Hefir
hann haldið því fram, að hann hafi að þessu loknu hætt
við bruggunina og ekki bruggað áfengi fyrr eða síðar.
Hann gaf eina áfengisflöskuna, en neytti hins af áfenginu.
Hefir hann neitað því að hafa selt nokkuð af því og eins
að hafa bruggað það í því skyni að selja það. Áhöld þau,
er kærði notaði við bruggunina, voru flautuketill og eir-
pipa og kælistokkur úr tré og þriggjapelaflaska, auk
tunnustampsins, er hann notaði við gerjunina.
16
Kærður Vigfús Reykdal tók að brugga áfengi eftir
miðjan vetur 1933. Lagði hann tvisvar í hálf tunnu 15
pund af strásykri og hérumbil 1 kg. af rúgmjöli og hefir
hann ekki þótzt muna, hvort hann notaði nokkurt ger í
þetta. Lét hann þetta gerjast Í ca. 3 vikur og eimdi síðan
í gegnum bogna eirpipu, en notaði oliusuðuvél og blikk-
dúnk til suðunnar. Var bruggun hans lokið fyrir sumar-
mál framangreindan vetur. Hafði hann þá fengið 6 þriggja
pela flöskur úr fyrri brugguninni, en ca. 4 þriggja pela
flöskur úr hinni síðari af áfengi af líkum styrkleika og
brennivin. Neytti hann sjálfur áfengisins og veitti kunn-
ingjum sínum af því í góðgerðarskyni. Hefir hann neitað
að hafa selt nokkuð af áfenginu, enda hefir hann haldið
því fram, að hann hafi ekki bruggað það í því skyni.
Hefir hann neitað því að hafa bruggað áfengi fyrr eða
síðar en nú hefir verið greint.
Hefir eigi sannazt á nefnda bræður frekari sök en þeir
hafa meðkennt og nú hefir verið lýst.
Kærðir eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna, og
hefir enginn þeirra áður sætt kæru eða dómi fyrir nokk-
urt lagabrot.
Framangreind brot allra hinna kærðu ber, að réttar-
ins áliti, að heimfæra undir 6. gr. sbr. 30. gr. áfengislaga
nr. 33, 1935 og þykir refsing sú, sem hver þeirra hefir
unnið til, hæfilega ákveðin 500 króna sekt til menningar-
sjóðs, og greiðist sektin innan 40 daga frá lögbirtingu
dóms þessa, ella sæti hver þeirra um sig í stað sektar-
innar 25 daga einföldu fangelsi.
Kærðu greiði allan löglega leiddan og leiðandi kostnað
sakarinnar, kærði Jóhannes G. Guðmundsson að % hluta,
en kærðu Markús Sigurjónsson og Vigfús R. Sigurjóns-
son in solidum að % hlutum.
Framangreind bruggunartæki skulu upptæk og ber að
ónýta þau.
Á máli þessu hefir enginn óbarfur dráttur orðið.
17
Föstudaginn 15. janúar 1937.
Nr. 81/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Theódór B. Líndal)
gegn
Randver Péturssyni
(Garðar Þorsteinsson).
Maður dæmdur til refsingar fyrir að hafa valdið
íkveikju af gáleysi. Sýknaður af ákæru fyrir
þjófnað og bruggun áfengis.
Dómur aukaréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaup-
staðar 23. nóvember 1935: Ákærði, Randver Pétursson,
sæti 2ja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en
fresta skal fullnustu refsingarinnar næstu 5 ár frá upp-
kvaðningu dómsins og niður skal hún falla að þessum
tíma liðnum, ef ákærði heldur skilorð laga nr. 39 frá 16.
nóv. 1907.
Ennfremur skal kærði greiða í sekt 500 kr. og kemur
einfalt fangelsi í 25 daga í stað sektarinnar, verði hún
eigi greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa. Ákærði
greiði allan kostnað, sem af rannsókninni leiðir, og yfir
höfuð af málinu, þar á meðal 50 kr. til hins skipaða tals-
manns, fyrverandi bæjarfógeta Steingríms Jónssonar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Það verður ekki segn neitun ákærða talið sannað,
að hann hafi farið inn í sumarhúsið „Vogar“ kveld-
ið 7. nóvember 1934 með þeim ásetningi að kveikja
í því. För hans þangað þetta kveld virðist hafa
verið farin í eirðarleysi því, sem hann var haldinn
af, og í ölvunarástandi því, sem hann kveðst þá
hafa verið í, án nokkurs ákveðins tilgangs annars
en ef til vill þess, að komast inn í húsið og hafast
þar við eða leggjast þar fyrir um stund. Telja
verður, að ákærði hafi inn í húsið komizt, þótt ekki
2
18
sé vitað með vissu, hvort hann hafi brotið þar
rúðu og farið inn um rúðuopið, eða farið inn um
annað op, sem hleri átti að vera fyrir, en farinn
var frá að einhverju leyti. Þegar inn var komið,
virðist ákærði hafa kveikt á olíuvél og svo setzt í
stól og síðan fallið í svefn eða mók. Um meðferð
olíuvélarinnar eða eldspýtna, eða hvorutveggja,
virðist ákærði ekki hafa sýnt nægilega varkárni.
Þykir mega ætla, að hann sé fyrir þá óvarkárni
valdur að brennu sumarhússins, og varðar sá verkn-
aður hans við 286. gr. almennra hegningarlaga.
Samkvæmt því, sem þegar hefur verið sagt, verð-
ur það ekki heldur talið sannað gegn neitun á-
kærða, að hann hafi farið inn í fyrrnefnt sumar-
hús í því skyni að stela, og verður þá brottnám
hluta þeirra, sem í hinum áfrýjaða dómi greinir,
ekki talið til athafna þeirra, sem lýst er í 231. gr.
almennra hegningarlaga. Ákærði hefur og neitað
því, að hann hafi numið brott muni þessa eða
kastað þeim út úr húsinu í því skyni að slá eign
sinni á þá, heldur hafi hann, að því er virðist,
upphaflega gert þetta í fáti eða ofboði, er svefninn
eða mókið rann af honum, og hann varð þess var,
að kviknað var í húsinu. Það þykir því varhuga-
vert að telja sannað, að hann hafi í öndverðu ætlað
sér að slá eign sinni á nokkurn þessara muna. Og
það verður ekki heldur talið sannað, að hann hafi
síðar ætlað sér að slá eign sinni á stólinn eða for-
hengið. Skeiðina og bláu skyrtuna eða peysuna tók
hann heim með sér og hafði í vörzlum sínum þar
til 20. nóvember 1934, er hann í fyrsta þinghaldi
málsins skýrði frá því, að munir þessir væru heima
hjá honum, enda afhenti hann lögreglunni muni
þessa sama dag. Hann kvaðst hafa vitað, hver átti
19
muni þessa, og hafi ætlað að koma þeim til skila,
en heldur þeim þó hjá sér um hálfsmánaðartíma,
þar til réttarrannsókn hefst í málinu. Svo sagði
hann og í fyrstu rangt til um ferðir sínar kveld
það, er bruninn varð, og eyddi upphaflega öllu
tali um hann, er lögreglumenn færðu hann í tal
við ákærða. Að öllu þessu athuguðu Þykir mega
gera ráð fyrir því, að ákærði hafi tekið þá ákvörð-
un eftir að kunnugt var orðið um brunann og hann
víssi grun á sér um íkveikju, að skila ekki þessum
síðastnefndu hlutum. Útilokar það ekki refsiverð-
leik þessa áforms ákærða, að hann kann að hafa
ætlað sér með því að dylja þann þátt, er hann átti
í íkveikjunni. Meðferð ákærða á hlutum þessum
varðar við 250. gr. almennra hegningarlaga. Þótt
stefna í málinu á hendur honum víki aðeins að 23.
og 28. kap. hegningarlaganna og lögum nr. 51/1928,
þykir ekki þess vegna ófært að dæma um þetta
atriði í máli þessu. Eigandi munanna, sem metnir
hafa verið samtals á 8 krónur, hefur ekki krafizt
málshöfðunar á hendur ákærða fyrir meðferð“
hans á þeim, en með því að rétt þykir að beita
reglu 2. mgr. 6. gr. laga nr. 51/1928, um málshöfð-
un vegna minni háttar stuldar, einnig um máls-
höfðun fyrir brot, er varða við 250. gr. hegningar-
laganna, analógiskt, þá verður af framannefndri
ástæðu að sýkna ákærða af kærum og kröfum rétt-
vísinnar út af þessu atriði.
Í þinghaldi í málinu 20. ágúst 1935 tilkynnti
rannsóknardómarinn ákærða, að mál yrði höfðað
gegn honum af hálfu valdstjórnarinnar fyrir brot
á áfengislögunum og af hálfu réttvísinnar fyrir
brot á 28. kap. hegningarlaganna, en samkvæmt
stefnunni, útg. 16. sept. s. á., er mál höfðað aðeins
20
af hálfu réttvísinnar fyrir „þjófnað og brennu,
brot á 23. og 28. kap. almennra hegningarlaga frá
25. júní 1869, sbr. 1. gr. öl frá 7. mai 1928“, enda
er málið í héraði rekið aðeins í nafni réttvis-
innar, en þó einnig dæmt um áfengislagabrot á-
kærða, og af hálfu réttvísinnar er því einnig ein-
ungis áfryjað. Þessi ónákvæmni þykir þó ekki eisa
arða ómerkingu dómsins að þessu leyti, enda
hefir verið flutt sókn og vörn um það fyrir hæsta-
rétti, og verður því á það dómur lagður.
Eins og segir í hinum áfrýjaða dómi, blandaði
ákærði vatni, pressugeri, sykri og hvitöli í kvartel
aðeins einu sinni, 20—25 litra alls, að hann held-
ur, en ekki er þess getið, hversu lengi hann hafi
látið það standa. Síðan neytti hann lagar þessa án
þess að eima hann, síðast daginn 7. nóvember
1935 3—-4 litra, að því, er hann segir. Það verður
ekki talið, að ákærði hafi með þessu fullframið
bruggun, enda er ekkert upplýst um áfengismagn
lagar þessa, og er það ekki nægileg upplýsing í
þessu atriði, þótt ákærði, sem virðist vera and-
lega miður sín, hafi fyrir neyzlu sína umræddan
dag orðið drukkinn af vökva þessum. Það þykir
því eiga að sýkna ákærða af kæru fyrir þenna
verknað hans.
Befsing ákærða fyrir íkveikju þá, er að ofan get-
ur, þykir með hliðsjón af 40. gr. hegningarlaganna
hæfilega ákveðin 40 daga fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi, en rétt þykir, að fullnustu refsing-
arinnar sé frestað, eins og ákveðið er í hinum áfrýj-
aða dómi, og að niður skuli hún falla að 5 árum
liðnum, ef skilorð laga nr. 39/1907 verða haldin.
Ákvæði hins áfrvjaða dóms um greiðslu máls-
kostnaðar í héraði þykir mega staðfesta. Svo ber
21
og að dæma ákærða til að greiða allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings-
laun sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 100
krónur til hvors.
Um meðferð héraðsdómarans á sök þessari at-
hugast, auk þess, sem áður segir um málshöfð-
unartilkynningu, stefnu og rekstur málsins, að
hann hefir ekki svo séð verði, krafið eigendur
oftnefnds sumarhúss eða aðra um gluesgastærð í
húsinu né annað, er þeir kynnu að hafa setað sef-
ið upplýsingar um varðandi það, hvernig ákærði
hefir inn í það komigt. Og ekki hefir héraðsdóm-
arinn heldur látið lögreglumenn þá, er að rann-
sókn málsins unnu, koma fyrir dóm og staðfesta
þar skyrslur sínar.
Því dæmist rétt vera:
Ákærði, Randver Pétursson, sæti 40 dag:
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en fresta
skal fullnustu refsingarinnar og niður skal
hún falla að finun árum liðnum, ef skilorð
laga nr. 39/1907 verða haldin.
=
Ákvæði héraðsdómsins um greiðslu sakar-
kostnaðar í héraði eisa að vera óröskuð. Á-
kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, hæstarétt-
armálflutningsmannanna Theódórs B. Líndal
og Garðars Þorsteinssonar, 100 krónur til
hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
22
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af réttvisinnar hálfu fyrir auka-
rétti Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar með stefnu
dags. 16. september s.l. gegn Randver Péturssyni, síðast
á Leifsstöðum í Öngulsstaðahreppi, fyrir brot gegn 93.
og 28. kap. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni
1869 sbr. lög nr. öl frá 7. maí 1928 um nokkrar breyt-
ingar til bráðabirgða í hegningarlöggjöfinni og viðauka
við hana og til greiðslu iðgjalds, ef krafizt verður, og til
greiðslu alls kostnaðar, er af rannsókn málsins hefir
leitt, þar undir kostnaður við dvöl ákærða í Nýja spítal-
anum á Kleppi. Ennfremur hefir verið af valdstjórnar-
innar hálfu höfðað mál gegn kærða fyrir brot á áfengis-
löggjöfinni.
(Sic) 8. nóvember 1934 brann sumarhúsið „Vogar“ í
Kaupangssveit. Í prófum, sem farið hafa fram í málinu,
hefir sannazt, að ákærður, Randver Pétursson, er or-
sök í brunanum.
Fyrst, er hann var spurður um, hvort hann hefði séð
brunann, neitaði hann því, enda sagðist hafa verið heima
það kvöld, aðeins skroppið út að Knararbergi. En dóm-
arinn hefir bent honum á, að fólk í Kaupangi hafi borið,
að hann hafi ekki verið heima, er húsið brann, segir
hann, að maður geri sér það í hugarlund, að hann hafi
farið inn í húsið og líklega sofnað þar. Hann heldur,
að hann hafi kveikt á einhverju áhaldi, sem verið hafi
í húsinu, og hafi bruninn orsakaæt af þvi.
Er hann var spurður um, hvernig hann hefir farið
inn í húsið, segir hann, að norðan til á húsinu hafi verið
hálfopinn hleri eða þá að hann hafi brotið rúðu með
hnefanum, en skýrsla lögreglunnar virðist bera það með
sér, að rúða hafi verið brotin. Hlutir hafa fundizt í hlöðu-
broti á Vargjá, og segist ákærði hafa farið með þá þangað
líklegast í því skyni að fela þá. Á Syðri-Vargjá fannst
brúnleitt fyrirhengi með hringum, sem færa má til á
stöng. Ákærði segir: „Ætli þetta hafi ekki verið í rúminu,
sem ég ætlaði að sofa í“. Þá hefir og lögreglan fundið
messingstöng austan við húsið sömu nóttina eða kvöldið,
sem Vogar brunnu. Segist ákærði að líkindum hafa kastað
henni út um gluggann. Og sama segir hann um kaffi-
könnuna, sem fannst. En er hann var spurður um, því
23
hann hefði kastað hlutunum út, svarar hann þannig:
„Hvað gerir maður ekki, þegar maður er viti sínu fjær“.
Í þessu sambandi segir hann og, að hann hafi verið
mikið fullur. Ákærða var sýndur tréarmstóll, allþungur
með leðursæti, og segir hann, að stóllinn hafi orðið eftir
einhversstaðar fyrir neðan einhverja brú. Síðan afhenti
ákærði einnig lögreglunni bláa skyrtu og silfurskeið
merkta V. K., er hann hefði lokað niður hjá sér. Hvoru-
tveggja segist hann hafa ætlað að skila aftur, því hann
hafi vitað, hver eigandinn var.
Við ýtarlega prófun segir ákærði, að hann hafi kveikt
á olíuofni eða kerti, sem var í húsinu. En honum var
bent á, að ekkert kerti mundi hafa verið inni í húsinu,
segist hann hafa kveikt á olíuofninum. Segir hann, að
það hafi hlotið að vera svo, að hann hafi haft eldspýtur.
Þegar hann var spurður um, af hverju hann hefði kveikt
á ofninum, segir hann: „Það veit andskotinn en ekki
ég“. Er hann var spurður, hvort hann hefði séð logann,
segist hann fyrst hafa séð reykinn. Hann heldur, að
hann hafi setið í stól og verið í móki. Hann heldur, að
hann hafi farið heim, er reykurinn og eldurinn mögn-
uðust. Hann heldur, að hann hafi fyrst farið að Syðri-
Vargjá og svo aftur að Vogum.
Með því yfirheyrði talaði stundum rugl í réttinum
og með því skýrsla hans um, hvernig eldinn bar að, var
svo þokukennd, þá var leitað fyrst álits héraðslæknis um
sálarástand ákærða, og telur hann, að ákærði eigi heima
á geðveikrahæli. Enn var leitað álits sérfræðings Helga
Tómassonar, geðveikralæknis, og er niðurstaðan, að áliti
hans, þessi: Hann er hvorki fáviti né geðveikur, heldur
aðeins ómenntaður, rótlaus lausamaður í lífinu í sjálfu
sér að jafnaði sjálfsagt meinleysismaður, en á því stigi
að þola illa áfengi og kunna ekki að fara með það.
Óþreyjuköst þau, er hann fær, eru sjálfsagt liður í skap-
lyndi hans. Í slíku ástandi fer sá, sem er frjáls ferða
sinna, oft á einhverskonar túr, knúður til að losna við
hina ógeðfelldu líðandi stund, og getur hann þá vitan-
lega í ölæði framið ýmis gáleysisverk, sem honum ella
mundi liggja fjærri. Slíkir menn eru eigi taldir eiga
heima á geðveikraspiítala eða hælum, en fara yfirleitt
ferða sinna með meira eða minni mildandi kringum-
24
stæðum eftir því sem hver á þá litur.“ (sic). Talsmaður
ákærða hefir lagt fram vottorð, réttarskj. nr. 8, frá %
kunnugum mönnum. Er skýrt frá því í vottorðinu, að
atvik hafi komið fyrir ákærðan 1923—1924, er leiddu
til ýmissa kærumála, og hafi hann orðið ruglaður upp
úr því. Segir annar vottorðsgefandinn, er ákærði dvaldi á
heimili hans, að kærði hafi verið hræddur um, að lif
hans væri umsetið, og kom hann stundum á nóttunni
inn í herbergi vottorðsgefanda og konu hans og lá þar
af nóttina vegna hræðslu. Segir voitorðsgefandinn, að
hann sé betri nú, en þó telji þeir og ýmsir aðrir kunn-
ingjar hans, að hann sé sjúkur maður.
Að því er brot ákærða snertir, þá er á engan hátt
sannað, að hann hafi vísvitandi kveikt í húsinu. Hann
neitar því í réttinum 20. ágúst, að hann hafi farið inn í
húsið til að kveikja í því, og þó hann síðar í sama
réttarhaldi segi, að það hafi haldið fyrir honum and-
vöku, að hann hafi kveikt í húsinu, bá er ekki hægt að
skilja það í hinum ruglingslega framburði hans sem játn-
ingu um að hann hafi kveikt í, heldur sem áframhald
af þeirri hugsun, að hann hafi verið orsök að brunan-
um. Virðist því rétt að færa þetta afbrot hans undir
285. gr. hegningarlaganna.
Hinsvegar virðist ákærði hafa gert sig sekan um
verknað þann, sem lýst er í 281. gr. hinna almennu
hegningarlaga og ber að ákveða hegninguna fyrir þann
verknað samkv. 7. og 6. gr. laga nr. öl frá 7. maí 1928.
En refsingar fyrir framangreind brot ber að ákveða með
hliðsjón af 40. gr. hinna almennu hegningarlaga og
dæma ákærða, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna,
fæddur 18. nóvember 1883, í 2ja mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
En fullnustu refsingarinnar ber einnig með tilliti til
ástands þess, sem ákærði sýnist að hafa verið í, er hann
drýgði afbrotin, að fresta og hún falli niður eftir 5 ár
frá uppsögn dómsins, ef skilyrði laga nr. 39 frá 16. nóv.
1907 eru haldin.
Að því er kæruna af valdstjórnarinnar hálfu snertir
fyrir brot á áfengislöggjöfinni hefir kærður játað, að
hann hafi fengið sér tómt kvartel frá Akureyri, látið
sopa í það af vatni og blandað með pressugeri og sykri.
25
Enn lét hann hvitt öl í kvartelið. Af þessu segist hann
hafa orðið drukkinn. Hér virðist því vera um brugg að
ræða, og ber því að færa brotið undir 6. gr. sbr. 30. gr.
í hegningarlögunum (sic) og dæma kærða til að greiða 500
kr. í sekt og kemur einfalt fangelsi í 25 daga í stað sektar-
innar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá Þirtingu
dómsins. Ákærður verður eigi dæmdur til að greiða skaða-
bætur, þar sem þess hefur eigi verið krafizt.
Ákærður greiði allan kostnað, sem leiðir af rannsókn
þessa máls og yfir höfuð af málinu, þar á meðal 50 kr.
til hins skipaða talsmanns, fyrrverandi bæjarfógeta Stein-
grims Jónssonar.
Mánudaginn 18. janúar 1937.
Nr. 92/1936. Valdstjórnin (Theódór B. Líndal)
segn
Geir H. Zo€ga og
Stefáni Má Benediktssyni
(Lárus Fjeldsted).
Tveir menn dæmdir til refsingar fyrir brot gegn
4. gr. laga nr. 5 frá 1920.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 20. maí 1936: Kærði
Geir Helgason Zoöga greiði til landhelgisjóðs Íslands
10.000 króna sekt, og komi einfalt fangelsi í 7 mánuði í
stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Stefán Már Benediktsson greiði til landhelgi-
sjóðs Íslands 2500 króna sekt, og komi einfalt fangelsi í 70
daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4
vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Allan kostnað sakarinnar, þar með talin málsvarnar-
laun kr. 200 til skipaðs verjanda hinna kærðu, hrm. Lár-
usar Fjeldsted, greiði kærði Geir H. Zoéga að %o hlutum,
en hinir kærðu in solidum að %o hluta.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
26
Dómur hæstaréttar.
Kærður Geir H. Zoéga hefir neitað þvi, að í loft-
skeytum hans til 5 belgiskra togara, sem í héraðs-
dóminum greinir, hafi falizt upplýsingar um ferð-
ir varðskipanna. Með því að ekki hefur reynzt unnt
að afla dulmálslykils að skeytum þessum, verður
ekki gegn neitun kærða talið sannað, að þau hafi
haft slíkar upplýsingar að geyma. Þá vantar og
ennfremur dulmálslykil að skeytaviðskiptum kærða
og 5 brezkra togara og að skeytum þeim, er hann
hefur sent til símnefnisins „Aquarius“ í Grimsby,
en skeytin til þessara 5 síðarnefndu togara og
skeytin til „Aquarius“ eru send á sama dulmáli.
Kærður kveðst ekki minnast þess að hafa sent upp-
lýsingar um ferðir varðskipanna til útlanda og um
efni skeyta þeirra, sem hann hefur sent togurum
þessum, hefur hann gefið óákveðin svör. Að svo
vöxnu máli þykir varhugavert að kveða á um það,
að lögbrot hafi verið drýgð með sendingu skeyta
þessara. Með dulmálslykli, sem kærður hefur af-
hent lögreglunni, hafa hinsvegar verið ráðin dul-
málsskeyti, sem farið hafa milli kærðs og 9
brezkra togara. Hefur á þennan hátt svo og með
játningu kærða sannazt, að kærður hafi rekið fyrir
téða togara mjög yfirgripsmikla upplýsingastarf-
semi um ferðir og dvalarstaði varðskipanna hér við
land. Með atferli þessu hefur kærður gerzt sekur
um brot gegn 4. gr. laga nr. 5 frá 1920 um bann
gegn botnvörpuveiðum, og þykir refsing kærða,
með tilliti til þess, að gullgengi íslenzkrar krónu er
nú 48.75 aurar, hæfilega metin 10.000 króna sekt
í landhelgisjóð Íslands, og komi 165 daga einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki
greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
27
Kærður Stefán Már Benediktsson hefur ekki
gagnvart eigendum eða skipstjórum togaranna
tekizt á hendur að afla upplýsinga um varðskipin
og ferðir þeirra, heldur einungis sent togurunum
slíkar upplýsingar um stuttan tíma að boði hús-
bónda síns og í fjarveru hans. Með hliðsjón af þessu
þykir refsing kærða Stefáns Más hæfilega metin
1500 króna sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi
45 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
verður ekki greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms
Þessa.
Eftir þessum málalokum verður að dæma hina
kærðu til að greiða allan sakarkostnað, bæði í hér-
aði og hæstarétti, þar með taldar 200 krónur til
talsmanns þeirra í héraði og málflutningslaun
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 150 krónur
til hvors, þannig að kærði Geir H. Zoésa greiði %,,
en hinir kærðu greiði in solidum %, hluta.
Því dæmist rétt vera:
Kærður Geir H. Zoésa greiði 10.000 króna
sekt í landhelgisjóð Íslands, og komi 165 daga
einfalt fangelsi stað sektarinnar, ef hún greið-
ist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Kærður Stefán Már Benediktsson greiði 1500
króna sekt til landhelgisjóðs Íslands, er af-
plánist með 45 daga einföldu fangelsi, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms
Þessa.
Hinir kærðu greiði allan kostnað sakarinn-
ar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með
taldar 200 krónur í málsvarnarlaun til tals-
25
manns þeirra í héraði, hæsiaréttarmálflutn-
ingsmanns Lárusar Fjeldsted, og málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Theó-
dórs B. Líndal og Lárusar Fjeldsted, 150 krón-
ur til hvors, þannig, að kærður Geir H. Zoðga
greiði %, og kærðir Geir H. Zoéga og Stefán
Már Benediktsson greiði in solidum %, hluta.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Geir Helgasyni Zoöga, kaupmanni, Hverfisgötu 59 hér í
bænum, og Stefáni Má Benediktssyni, skrifstofumanni,
Bergstaðastræti 52 hér í bænum, fyrir brot gegn lögum
nr. 5, 1920.
Kærðu eru báðir komnir yfir lögaldur sakamanna og
hafa ekki áður, svo kunnugt sé, sætt ákæru eða refsingu
fyrir brot gegn fiskiveiðalöggjöfinni.
Hinn 1. janúar 1934 gerðist kærði Geir H. Zoðga um-
boðsmaður togaraeigenda í Grimsby og hefir hann gegnt
því starfi síðan, en eins og kunnugt er veiða margir tog-
arar frá þessari ensku borg hér við land. Síðan kveður
kærði skipstjórana á ýmsum togurum innan umboðs síns
hafa farið fram á það við sig að veita þeim upplýsingar
um varðskipin hér við land með loftskeytum á dulmáli,
svo að þeir gætu hagað landhelgiveiðum sinum eflir því.
Tókst kærði þetta á hendur og fékk í því skyni afhenta
dulmálslykla, er skipstjórarnir útveguðu hjá útgerðarfé-
lögunum. Hófst upplýsingastarfsemi þessi síðan í des-
embermánuði 1934, og hélt kærði henni stöðugt áfram,
unz réttarrannsókn hófst í máli þessu í byrjun janúar-
mánaðar s.l, en þá játaði kærður þennan verknað sinn
viðstöðulaust og afhenti dulmálslykil, er hann þá hafði
í notkun.
Loftskeyti þau, sem farið hafa á milli kærða og skipa
þeirra, er hann hefir haft umboð fyrir, hafa verið tekin
29
úr skjalasafni Landssímans til rannsóknar og afnota í
máli þessu. Við þá athugun hefir komið í ljós, að kærði
hefir sent til togaranna mesta fjölda loftskeyta á dul-
máli, og hefir með dulmálslykli þeim, sem kærði afhenti,
tekizt að ráða skeyti hans við 9 togara, er allir hafa
fengið meiri og minni upplýsingar um varðskipin,
ferðir þeirra og dvalarstaði, og sumar mjög tíðar. Hefir
sami togarinn stundum fengið mörg skeyti á dag um
þetta efni.
Þá hafa og menn þeir, er unnið hafa sem aðstoðar-
menn dómarans að athugunum á loftskeytum þessum,
ráðið skeyti til 4 annarra togara enskra með þeirri niður-
stöðu, að einnig þau fælu í sér upplýsingar um varð-
skipin. Við þessi skip kveðst kærði hafa notað annan
dulmálslykil en við þá 9 togara, er að framan greinir.
Hefir kærði eigi mótmælt því, að hafa sent einnig þess-
um togurum upplýsingar um varðskipin og ekki véfengt
fyrrgreinda ráðningu á skeytunum. Loks hafa sömu menn
ráðið dulmálsskeyti kærða til belgiskra togara með sömu
niðurstöðu. En kærði hefir neitað því, að hann hafi sent
þessum togurum upplýsingar um varðskipin og véfengt
ráðninguna, að því, er þá snerti.
Kærði Geir H. Zoéga kveðst hafa unnið starf þetta án
aðstoðar annarra. En er hann um mánaðarskeið haustið
1935 dvaldi erlendis, fól hann skrifstofumanni sínum,
meðkærða Stefáni Má, að rækja það í fjarveru sinni.
Tókst kærði Stefán Már þetta á hendur og virðist hann
hafa rækt það á sama hátt og vant var þetta tímabil.
Eigi kveðst kærði Geir H. Zoðga hafa fengið neina
aukaþóknun fyrir starf þetta, aðra en útlagðan kostnað,
og eigi er talið, að kærði Stefán Már hafi fengið nema
venjulegt kaup sitt þann tíma, sem hann gegndi því.
Framangreind starfsemi hinna kærðu, sem er til þess
fallin bæði að liðsinna togurum þeim, sem upplýsinganna
nutu, við landhelgiveiðar og forða þeim undan hegningu
fyrir framin landhelgibrot, varðar við 4. gr. laga nr. 5,
1920.
Refsing kærða Geirs H. Zoéga þykir með hliðsjón af
því, hversu langvarandi og umfangsmikil þessi upplýsinga-
starfsemi hans er, og með tilliti til núverandi gullgengis
krónunnar hæfilega ákveðin 10.000 króna sekt til Jand-
30
helgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í 7 mánuði í
stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Með tilliti til þess, að kærði Stefán Már gegndi starfi
þessu samkvæmt beiðni yfirboðara síns aðeins takmark-
aðan tíma, þykir refsing hans hæfilega ákveðin 2500 kr.
sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í
70 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Allan kostnað sakarinnar, þar með talin málsvarnar-
laun, kr. 200, til skipaðs verjanda hinna kærðu, hrm. Lár-
usar Fjeldsted, greiði hinir kærðu þannig, að kærði Geir
H. Zoéga greiði einn %o hluta sakarkostnaðar, en Mo hluta
hans greiði hinir kærðu in solidum.
Rekstur málsins hefir verið vitalaus.
Miðvikudaginn 20. janúar 1937.
Nr. 93/1936. Valdstjórnin (Theódór B. Lindal)
gegn
Óskari Gunnari Jóhannssyni
(Garðar Þorsteinsson).
Maður dæmdur til refsingar fyrir brot segn 4. gr.
laga nr. 5 frá 1920.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 20. maí 1936: Kærði,
Óskar Gunnar Jóhannsson, greiði til landhelgisjóðs Ís-
lands 5000 kr. sekt, og komi einfalt fangelsi í 4 mánuði
í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna
frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærður greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með skirskotun til forsendna hins áfrýjaða dóms
og með tilliti til þess, að dagsgengi íslenzkrar krónu
al
er nú 48.78, þykir mega staðfesta dóminn, þó
þannig, að greiðist sektin ekki innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa, skal hún afplánuð með ein-
földu fangelsi í 3 mánuði.
Eftir þesum úrslitum ber að dæma kærða til
að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin laun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, 100 krónur til hvors.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður,
þó þannig, að í stað sektarinnar komi einfalt
fangelsi í 3 mánuði, ef hún greiðist ekki innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði, Óskar Gunnar Jóhannsson, greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Theódórs B. Líndal og Garðars Þor-
steinssonar, 100 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Óskari Gunnari Jóhannssyni, sjómanni, Klapparstig 13 hér.
í bænum, fyrir brot gegn lögum nr. 5, 1920.
Kærði er kominn yfir lögaldur sakamanna. Hann hefir
eigi fyrr sætt ákæru eða refsingu.
Við rannsókn, sem ríkisstjórnin s. 1. haust fyrirskipaði
að fram skyldi fara á loftskeytum til togara, kom í ljós,
að allmörg skeyti höfðu verið send frá símanúmeri Páls
Sigfússonar, skipstjóra, hér í bænum til enska togarans
„Vinur“, og voru skeyti þessi á dulmáli. Hinn 30. janúar
32
s. 1. var fyrrgreindur togari tekinn fastur með ólöglegan
umbúnað veiðarfæra í landhelgi og látinn sigla til Reykja-
víkur. Er þangað kom, var samkvæmt úrskurði lögreglu-
réttarins framkvæmd leit í skipinu eftir dulmálslyklum
með þeim árangri, að af þeim fannst mesti fjöldi í vörzlum
loftskeytamanns skipsins. Meðal þeirra lykla, sem við
þetta tækifæri voru teknir til rannsóknar, var einn, sem
ráða mátti með fyrrgreind skeyti til skipsins, og reynd-
ust þau þá fela í sér ýmsar upplýsingar um íslenzku varð-
skipin, ferðir þeirra og dvalarstaði. Í tilefni af þessu var
Páll Sigfússon yfirheyrður og kom þá í ljós, að hann hafði
ekki verið í bænum, er sum þessara skeyta voru send.
Kannaðist hann við að hafa sent þau skeyti, er send höfðu
verið, er hann var heima, en hann neitaði hinsvegar að
upplýsa, hver hefði annazt um sendingu á þeim skeytum,
er afgreidd höfðu verið í fjarveru hans. Með því nú að
dulmálslykill sá, er skeytin voru leyst með, var meðal
annars auðkenndur með nafninu „Óskar“ og að við það
nafn var ritað símanúmer, sem er í húsi því, sem kærði
býr í, þá féll á hann grunur um, að hann væri á einhvern
hátt riðinn við mál þetta. Var kærði því tekinn til yfir-
heyrslu og játaði hann síðan, að hann hefði sent togaranum
„Vinur“ skeyti þau, sem að framan greinir og skrifuð voru
hjá símanúmeri Páls Sigfússonar.
Frá tildrögum þessa máls skýrði kærður svo, að á tíma-
bilinu marz—maí árið 1935 hefði hann fengið bréf frá
togaranum „Vinur“ með tilmælum um, að hann sendi skip-
inu upplýsingar, er það bæði um, og sendi þær í skeytum
á dulmáli samkvæmt dulmálslykli, er fylgdi bréfinu. Var
tekið fram, að Páll Sigfússon hefði bent á kærða til þessa
starfa og að skrifa mætti skeytin hjá síma hans. Nokkru
síðar kveðst kærði hafa fengið skeyti frá togaranum, þar
sem beðið var um upplýsingar um varðskipin við Ísland.
Varð kærði við þeirri ósk og aflaði síðan eftir föngum
upplýsinga um varðskipin og sendi þær togaranum í loft-
skeytum á dulmáli. Eigi kveður kærði, að neitt hafi verið
samið um þóknun fyrir þetta verk, en hann kveðst hafa
reiknað með því að fá þau greidd, enda þótt hann hefði
enn enga greiðslu fengið, er mál þetta kom upp.
Loftskeyti þau, sem fóru á milli kærða og fyrrgreinds
skips frá því kærði hóf þetta starf sitt og Þangað til mál
öð
þetta kom upp, hafa verið lögð fram í máli þessu og ráðin
með dulmálslykli þeim, er að framan greinir, Eru það all-
mörg skeyti og stundum fleiri en eitt á dag, sem kærði
hefir þannig sent togara þessum um varðskipin. Hefir
kærði játað, að sér hafi verið það ljóst, að togarinn aflaði
þessara upplýsinga til þess í skjóli þeirra að geta stundað
botnvörpuveiðar í landhelgi, en eigi kveðst kærði hafa
fengið neinar upplýsingar um það, að hve miklu leyti
Það hafi tekizt.
Framangreind starfsemi kærða, sem er til þess fallin
bæði að liðsinna togaranum, sem upplýsinganna naut, við
ólöglegar veiðar í landhelgi og til þess að gera honum
mögulegt að komast undan hegningu fyrir framin land-
helgibrot, varðar við 4. gr. laga nr. 5, 1920. Þykir refsing
kærða eftir málavöxtum og með hliðsjón af núverandi
gullgengi krónunnar hæfilega ákveðin 5000 króna sekt til
landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í 4 mán-
uði í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna
frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærður greiði allan kostnað sakarinnar.
Rekstur málsins hefir verið vítalaus.
Mánudaginn 25. janúar 1937.
Nr. 99/1936. Réttvísin (Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Ásgeiri Guðmundi Guðbjartssyni
(Pétur Magnússon).
Maður dæmdur til refsingar fyrir holdleg mök við
9 ára gamla telpu.
Dómur aukaréttar Ísafjarðar 25. apríl 1936: Ákærður,
Ásgeir Guðmundur Guðbjartsson, sæti fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 4 mánuði.
Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs verjanda síns, Óskars Borg
cand. jur., kr. 60.00.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum.
3
.
öd
Dómur hæstaréttar.
Með því að fallast má á forsendur og niður-
stöðu hins áfrýjaða aukaréttardóms, þá ber að
staðfesta hann.
Eftir þessum málalokum verður að dæma á-
kærða til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun sækjanda
og verjanda fyrir hæstarétti, 70 krónur til hvors.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði aukaréttardómur á að vera
óraskaður.
Ákærður, Ásgeir Guðmundur Guðbjartsson,
greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinn-
ar, þar með talin málflutningslaun sækjanda
og verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmál-
flutningsmannanna Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar og Péturs Magnússonar, 70 krónur til
hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað fyrir aukarétti Ísafjarðar af hálfu
réttvísinnar með stefnu útgefinni 13. febr. s.l. gegn
ákærðum, Ásgeiri Guðmundi Guðbjartssyni, fiskikaup-
manni, til heimilis í Ásbyrgi á Ísafirði, fyrir brot gegn
16. kapitula hinna almennu hegningarlaga til refsingar
og málskostnaðargreiðslu.
Tildrög máls þessa eru þau, að 27. maí s.l. varð kona
cin á Ísafirði, til heimilis í sama húsi og ákærður, þess
vör, að dóttir hennar 9 ára gömul, fædd 25. marz 1926,
var veik. Lét hún héraðslækni rannsaka barnið, og kom
þá í ljós, að það var sjúkt af lekanda.
Jo
Móðir barnsins skýrði síðan barnaverndarnefnd Ísa-
fiarðar frá þessu og gat þess einnig, að barnið hefði
sagt sér, að ákærður í máli þessu hefði haft kynferðis-
leg mök við sig. Krafðist móðir barnsins, að málið væri
tekið til opinberrar rannsóknar, og var málið síðan
rannsakað bæði af lögregluréttinum og barnaverndar-
nefnd.
Eftir að málið var tekið í dóm gaf stúlkan manni úr
Þarnaverndarnefnd nýjar upplýsingar, og var málið tekið
upp aftur og hún á ný leidd sem vitni.
Við rannsókn málsins hefir ákærður játað, að hann
hafi tvisvar vorið 1935 haft kynferðisleg mök við nefnda
stúlku í bæði skiptin í fisksöluskúr, er hann á við svo-
nefnda Dokku við Sundstræti á Ísafirði.
Ákærður segir, að stúlkan hafi síðari hluta vetrar
1935 oft elt sig með ýmsum ærslum heima í Ásbyrgi.
Um vorið hafi hún oft komið til sín í fisksöluskúrinn
og verið með ymis ærsl og hafi sér stundum virzt hún
vilja koma sér til að hafa mök við sig.
Eitt sinn vorið 1935, er stúlkan hafi verið að ærslast
í skúrnum hjá sér, kveðst ákærður hafa tekið hana í
fang sér og lagt hana upp í flet í skúrnum til þess að
hafa mök við hana. Hafi stúlkan verið fús til þess að
hafa mök við sig og sjálf tekið niður um sig buxurnar.
Segist ákærður hafa lagzt ofan á stúlkuna þarna í fletinu
og farið með getnaðarlim sinn á milli læra henni þar
til sér hafi fallið sæði. Ekki kveðst hann hafa reynt
að fara inn í telpuna.
Nokkru seinna segir ákærður, að mökin hafi endur-
tekið sig með alveg sama hætti, en kveðst viss um, að
Þau hafi ekki oftar átt sér stað.
Ákærður kveðst í annað skiptið hafa gefið stúlkunni
súkkulaðibita eftir að hann var búinn að hafa mök við
hana.
Telpan heldur því hinsvegar fram, að ákærður hafi
haft mök við sig a. m. k. fjórum sinnum. Mökunum lýsir
hún á mjög svipaðan hátt og ákærður, nema hvað hún
segir, að hún hafi í óll skiptin verið hrædd við þau og
beðið ákærðan að hafa ekki mökin við sig. Einnig segir
hún, að ákærður, en ekki hún sjálf, hafi tekið niður un
sig buxurnar.
36
Í málinu hefir ekki fengizt sönnun fyrir því, að mök
ákærðs við telpuna hafi verið önnur eða meiri en ákærð-
ur hefir játað.
Undir meðferð málsins hefir telpan játað, að hún hafi
einu sinni haft kynferðisleg mök við dreng jafngamlan
sér, eftir því sem næst verður komizt um það bil ári áður
en hún hafði mökin við ákærðan, en haldið því fast
fram, að hún hafi að þessu fráskildu aldrei haft slík
mök við neina aðra karlmenn en ákærðan.
Undir rannsókn málsins rannsakaði héraðslæknir á-
kærðan mörgum sinnum, en gat aldrei fundið, að hann
væri eða hefði verði stktur af lekanda, og neitar ákærður
því einnig eindregið, að hann hafi nokkurntíma haft
Þann sjúkdóm. Telur héraðslæknir útilokað, að ákærði
hafi sýkt telpuna af veiki þessari og hefir eigi fengizt
upplýst, hvernig hún hefir sýkzt.
Bendir því veiki telpunnar mjög til þess, að hún hafi,
auk maka sinna við fyrrnefndan dreng, haft mök við fleiri
en ákærðan, þó eigi sé unnt að fullyrða um það.
Ákærður er fæddur 24. júní 1868, er giftur og hefir
átt 6 börn með konu sinni. Skv. vottorði héraðslæknis
á Ísafirði eru á ákærðum „þó nokkur ellimörk“ og hann
orðinn „þó nokkuð andlega sljófgaður (senil)“. Ákærður
hefir eigi áður sætt refsingu fyrir neitt lagabrot.
Skv. framansögðu ber að heimfæra brot ákærðs undir
177. gr. sbr. 174. gr. almennra hegningarlaga og þykir
refsing hans hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 4 mánuði.
Ákærður greiði allan kostnað sakarinnar, þar á meðal
málsvarnarlaun skipaðs verjanda sins, Óskars Borg cand.
jur., er þykja hæfilega ákveðin 60,00 kr.
Á máli þessu hefir enginn ónauðsynlegur dráttur
orðið og vísast um það til prófanna í málinu og bókana
í málinu.
ö/
Mánudaginn 25. janúar 1937.
Nr. 36/1936. Skúli K. Skúlason
vegn
Kristjönu Jensínu Kristjánsdóttur og
gagnsök
Úrskurður hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi hefir gert þá aðalkröfu hér fyrir
dómi, að máli þessu verði vísað frá undirréttin-
um sökum þess, að dómsmálaráðunevtið hafi ekki
verið bært um að veita málshöfðunarlexfi, er svo
langur timi var liðinn frá fæðingu barnsins sem
hér átti sér stað og lyst er í hinum áfrýjaða
dómi. Á þetta verður þó ekki fallizt. Í 2. mgr. 8.
or. laga nr. 46/1921 er stjórnarráðinu heimilað að
lengja málshöfðunarfrest í barnsfaðernismálum,
svo sem hæfa þykir, þegar sérstaklega stendur á,
og er það eingöngu á þess valdi, en ekki dómstól-
anna, að meta hverju sinni ástæður til framleng-
ingar frestinum. Krafa aðaláfrýjanda um frávísun
málsins frá undirréttinum af þessari ástæðu verð-
ur því ekki tekin til greina.
Í sambandi við mál þetta hefir blóðrannsókn
á aðiljum og barninu Áslaugu verið framkvæmd
eftir ósk aðaláfrýjanda af rannsóknarstofu Há-
skólans með svonefndri O Á B aðferð, en upplýst
er, að á þeim tíma, er sú rannsókn fór fram, not-
aði rannsóknarstofan ekki svonefnda M N Dlóð-
rannsóknaraðferð, en nú mun blóðrannsókn þar
framkvæmd einnig með þeirri aðferð. Eins og
greinir í héraðsdóminum gaf blóðrannsókn rann-
sóknarstofunnar engar upplýsingar um faðernið.
Undir rekstri málsins í héraði skoraði aðaláfrýj-
öð
andi á aðalstefndu að láta blóðrannsókn fara fram
í Danmörku með M N aðferðinni, en umboðs-
maður aðalstefndu neitaði að verða við þeim til-
mælum. Hinsvegar verður ekki séð, að aflað hafi
verið umsagnar aðalstefndrar sjálfrar um kröfu
þessa.
Þar eð blóðrannsókn með nefndri M N aðferð
getur skipt máli um sönnun barnsfaðernis, þá
þykir rétt, vegna greindrar kröfu aðaláfrýjanda
og með hliðsjón af 214. gr. laga nr. 85/1936, að
gefa aðalstefndu kost á að leggja sig og barn sitt,
Áslaugu, undir blóðrannsókn á ný, áður en dómur
gengur í málinu hér í rétti. Verður þvi uppsögn
dómsins frestað þar til sýnt er, hvort slík rann-
sókn getur farið fram eða ekki. Ber því að skylda
héraðsdómarann:
1. Til að upplýsa það fyrir dómi, hvort aðal-
stefnda vill leggja sig og barn sitt, Áslaugu,
undir blóðrannsókn með svonefndri M N að-
ferð, og
2. Ef hún svarar því játandi, þá að hlutast til
um, að blóðrannsókn á aðaláfrýjanda, Skúla
K. Skúlasvni, aðalstefndu, Kristjönu Jensínu
Kristjánsdóttur og barni hennar, Áslaugu,
fari fram með nefndri M N aðferð, ef unnt
verður, og svo fljótt, sem kostur er á.
Því úrskurðast:
Krafa aðaláfrýyjanda um frávísun málsins
frá undirréttinum af þeirri ástæðu, sem hér
að framan segir, verður ekki tekin til greina.
Héraðsdómaranum ber að afla þeirra upp-
lýsinga og hlutast til um framkvæmd þeirrar
39
rannsóknar, sem í 1. og 2. tölulið að framan
greinir, og samkvæmt því, sem þar segir.
Miðvikudaginn 27. janúar 1937.
Nr. 2/1936. Bæjarstjórn Ísafjarðar f. h. kaup-
staðarins (Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Bjarna Bjarnasyni
(Garðar Þorsteinsson)
Undirmatsgerð lögð til grundvallar bótum fyrir
lögnumda lóð, með því að yfirmatið fullnægði
ckki ákvæðum 6. gr. laga nr. 61 frá 1917.
Dómur aukaréttar Ísafjarðar 23. nóvember 1935:
Stefnda, bæjarstjórn Ísafjarðar f. h. Ísafjarðarkaup-
staðar, greiði stefnanda, Óskari Borg f. h. Bjarna Bjarna-
sonar, kr. 820,00 með 5% ársvöxtum frá 1. september
1934 til greiðsludags og kr. 234,50 í málskostnað, allt
innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri
aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi krefst sýknu af kröfum stefnda gegn
því, að stefndi fái umráð yfir kr. 576,00 af inni-
stæðu sparisjóðsbókar, er hljóði á nafn stefnda
og áfrýjandi tjáist hafa lagt inn í kr. 820,00, er
greiða skyldi stefnda samkvæmt undirmatinu.
Svo krefsi áfrýjandi málskostnaðar bæði í héraði
og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Stefndi krefst staðfestingar á hinum áfrýjaða
dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati
36 2184 > 18) kr. 57708.00, eins og
stefnt er fyrir.
Rétturinn getur nú ekki fallizt á það, að unnt sé fyrir
gagnslefnanda að krefjast skaðabóta af aðalstefnanda
miðað við umsamið söluverð síldarinnar. Síldareinka-
salan átti aðeins að annast sölu fyrir aðra, en var ekki
sjálfstæður kaupandi að síldinni. Hinsvegar verður rétt-
urinn að fallast á, að einkasölunni sé heimilt að draga frá
kröfu aðalstefnanda. andvirði tunna, salts og annars efnis,
er hún hafi látið aðalstefnanda í té og greiðast átti með
innihaldi tunnanna, er ónýtt reyndist. Ábyrgðin á
skemmdunum getur ekki að áliti réttarins fallið á einka-
söluna, hvorki samkvæmi einkasölulögunum né samþykkt-
um stjórnenda hennar. Gagnstefnandi hefir í málinu sýnt
fram á það, að andvirði tunna, salts o. s. frv. nemi minnst
kr. 10.00 pr. tunnu, og verður að álítast, að krafa til endur-
greiðslu sé fólgin í gagnkröfu gangstefnanda. Samkvæmt
þessu ætti einkasalan rétt á að draga frá kröfu aðal-
stefnda í aðalsök (kr. 10 xX Öll kr. o > 2184) kr.
16030.00. Er þessi upphæð hefir verið dregin frá kröfu
aðalstefnanda í aðalsök, er til greina: hefir verið tekin,
verða eftir kr. 8487.58. Þá upphæð ber að viðurkenna
sem kröfu aðalstefnanda í bú Sildareinkasölunnar í
Likvidation.
Engin rök liggja til þess að viðurkenna forgangsrétt
ofangreindrar kröfu, eins og aðalstefnandi hefir krafizt,
og ekki er heldur unnt að taka til greina kröfu hans um
forgangsrétt til tryggingar fjár þess, kr. 1000.00, er sett
/ar, er munir þeir, sem upphaflega var krafizt halds-
réttar yfir, voru teknir úr vörzlum aðalstefnanda. Nefnda
muni hafði einkasalan látið aðalstefnanda í té með
greiðslufresti í hans þágu og voru þau viðskipti ekki þannig
vaxin, að haldsréttur gæti stofnazt, jafnvel þótt einkasalan
hefði, einnig í þágu aðalstefnanda, tekizt á hendur að
greiða söltunarkostnaðinn. Krafa aðalstefnanda verður því
viðurkennd aðeins sem almenn krafa.
Eftir þessum málsúrslitum þykir rétt að gagnstefnandi
greiði aðalstefnanda kr. 300 upp í málskostnað.
132
Sökum margvíslegra embættisanna hefir dómur í máli
þessu ekki orðið uppkveðinn fyrr en nú.
Mánudaginn 22. febrúar 1937.
Nr. 107/1936. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Us
Karli Guðmundssyni
(Lárus Jóhannesson)
og Guðmundi Skúla Björnssyni
(Garðar Þorsteinsson).
Tveir menn kærðir fyrir ólöglega áfengissölu.
Annar dæmdur til refsingar, en hinn sýknaður.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 22. maí 1936: Kærður
Karl Guðmundsson greiði 400 króna sekt til menningar-
sjóðs. Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 20 daga.
Kærður Guðmundur Skúli Björnsson greiði 400 króna
sekt til menningarsjóðs. Sektin greiðist innan mánaðar
frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist ella með einföldu
fangelsi í 20 daga.
Kærður Karl greiði í málsvarnarlaun til skipaðs tals-
manns sins, Lárusar Jóhannessonar, hrm., 35 kr. Kærður
Guðm. Skúli Björnsson greiði til skipaðs talsmanns síns,
Garðars Þorsteinssonar, hrm., í málsvarnarlaun 35 kr.
Annar kostnaður sakarinnar greiðist af kærðum in solidum.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Í máli þessu er það upplýst, að á páskadagskvöld
12. april 1936, hringdi maður að nafni Gústaf Krist-
jánsson í síma til kærða Karls Guðmundssonar á
Bæjarbilstöðina, og bað hann um að senda sér eina
flösku af „brandv“. Hefir kærður viðurkennt að
hafa orðið við beiðni þessari og útvegað og sent
133
nefndum Gústaf eina flösku af brennivíni, og
greiddi Gústaf kærða síðar andvirði flöskunnar
með 7 krónum. Hefir kærði Karl við rannsókn
málsins ekki getað gert eða viljað gera neina grein
fyrir því, hvernig eða hvar hann hafi útvegað flösku
þessa. Vitnaframburðir þeir, sem fram eru komnir
í máli þessu og varða kærða Karl, gera það og
mjög sennilegt, að hann hafi sjálfur fengizt við
áfengissölu á Bæjarbilstöðinni, þótt ekki sé nægi-
lega sannað um neina einstaka aðra sölu af hans
hálfu en þá, sem að framan greinir til Gústafs Krist-
jánssonar. Brot kærða Karls, sem nú var lýst, er af
héraðsdómaranum réttilega heimfært undir 15. gr.
sbr. 33. gr. áfengislaganna, nr. 33/1935. Þykir og
refsing fyrir brotið hæfilega ákveðin í hinum á-
frýjaða dómi 400 króna sekt til menningarsjóðs,
og komi 20 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar,
ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu
dóms þessa.
Kærði Guðmundur Skúli hefir staðfastlega neitað
því, að hann hafi selt nokkrum manni áfengi. Hefir
aðeins eitt vitni, Sverrir Briem, borið það, að kærði
Guðmundur hafi selt því áfengi, en hvorttveggja
er, að þar er aðeins um framburð eins vitnis að
ræða, og að skýrsla þess um aðalatriði málsins,
hvar og hvenær kaup þessi hafi gerzt, er mjög
óákveðin. Gegn neitun kærða Guðmundar er því
ekki sannað í máli þessu, að hann hafi gerzt sekur
um Þrot á ákvæðum áfengislaganna. Ber því að
sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í málinu.
Eftir þessum málsúrslitum ber að greiða úr ríkis-
sjóði kostnað við gæzluvarðhald kærða Guðmund-
ar Skúla og málsvarnarlaun talsmanns hans í hér-
aði, 35 kr., og verjanda hans fyrir hæstarétti, 100 kr.
134
Allan annan kostnað sakarinnar bæði í héraði og
fyrir hæstarétti ber kærða Karli að greiða, þar með
talin málsvarnarlaun talsmanns sins í héraði, kr.
35, og málflutningslaun skipaðs sækjanda málsins
fyrir hæstarétti, kr. 150 og skipaðs verjanda sins
fyrir sama rétti, kr. 100.
Við rannsókn áls þessa er það aðfinnsluvert,
að ekki verður séð, að nægileg gsangskör hafi
verið að því gerð, að ná í og leiða sem vitni ýmsa
þá menn, sem ætla má, að hafi pantað áfengi frá
Bæjarbilstöðinni í símtali, eða beðið afgreiðslu-
mann hennar eða bifreiðastjóra á þann hátt að út-
vega áfengi, eftir skýrslu manna þeirra, sem hlust-
uðu á símtöl við nefnda stöð, æð þeir Stefán
Gislason og Benedikt Sveinsson, sem vottorð hafa
gefið í málinu, hafa ekki verið leiddir sem vitni
og mátti þó ráða af vottorðinu, að skýrsla þeirra
fyrir rétti gæti haft veruleg áhrif á úrslit málsins
að því, er varðaði kæruna á hendur Guðmundi
Skúla, að sakborningar voru ekki samprófaðir við
menn þá, er hlustuðu á símtölin við Bæjarbilstöð-
ina, er um ræðir í málinu, þrátt fyrir véfengingu
sakborninga á þvi, að sum símtölin hafi átt sér stað
og að svör þeirra í öðrum símtölum væru rétt eftir
höfð, og loks að engin vitni, sem leidd hafa verið
í málinu, hafa verið eiðfest, að undanteknu vitninu
Sverri Briem, og voru framburðirnir þó að mestu
leyti véfengdir af hinum kærðu, og þó einkum
skýrslur manna þeirra, sem á símtölin hlustuðu.
Sést ekki, að síðastnefndir menn hafi verið kvaddir
fyrir rétt sem vitni fyrr en eftir að rannsókn máls
þessa var lokið í lögregluréttinum og sakborningum
hafði verið tilkynnt málshöfðun. Er þá bókað, að
þeir staðfesti skyrslu um símtölin, en ekki eru þeir
135
eiðfestir og ekki eru sakborningar kvaddir til þess
að hlýða á þessa staðfestingu vitnanna.
Því dæmist rétt vera:
Kærði Guðmundur Skúli Björnsson á að vera
sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu.
Kærði Karl Guðmundsson greiði 400 króna
sekt til menningarsjóðs, og komi í stað sektar-
innar 20 daga einfalt fangelsi, ef hún greiðist
ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kostnaður við gæzluvarðhald kærða Guð-
mundar Skúla Björnssonar og málsvarnar-
laun til skipaðs verjanda hans í héraði og
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmanns
Garðars Þorsteinssonar, samtals kr. 135.00,
greiðist úr ríkissjóði.
Kærði Karl Guðmundsson greiði allan annan
kostnað sakarinnar bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, þar með talin málsvarnarlaun til
talsmanns síns í héraði, Lárusar Jóhann-
essonar, hæstaréttarmálflutningsmanns, kr.
35.00, málflutningslaun skipaðs sækjanda í
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmanns
Jóns Ásbjörnssonar, kr. 150.00. og málflutn-
ingslaun skipaðs verjanda sins fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmanns Lárusar
Jóhannessonar, kr. 100.00.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
136
I.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Karli Guðmundssyni, afgreiðslumanni, til heimilis Lauga-
vegi 44 hér í bæ, og Guðmundi Skúla Björnssyni, til heim-
ilis Leifsgötu 28 hér í bæ, fyrir brot á áfengislögum nr.
33, 1935.
Kærðir hafa fyrr sætt eftirtöldum kærum og refsing-
um hér í lögsagnarumdæminu:
Karl Guðmundsson:
1926 30) Kærður fyrir brot gegn reglugerð frá 23% 1926,
um útvarp 12. gr. Kæran var afturkölluð.
1932 !11% Sætt 200 kr. sekt fyrir ölvun og ólöglegt áfengi
í vörzlu.
1932 ?6$ Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1932 1%, Sætt 50 kr. sekt fyrir samskonar brot.
1933 1% Sætt 50 kr. sekt fyrir samskonar brot.
1935 % Sætt 25 kr. sekt fyrir samskonar brot.
1935 13) Sætt 25 kr. sekt fyrir samskonar brot.
Guðm. Skúli Björnsson:
1930 2% Sætt 20 kr. sekt fyrir brot gegn bifreiðalögunum.
1930 1%, Áminning fyrir afturljósleysi á bifreið.
1930 174, Áminning fyrir brot gegn samþykkt um bÞif-
reiðastæði.
1931 214 Áminning fyrir afturljósleysi á bifreið.
1931 30; Sætt 15 kr. sekt fyrir brot gegn bifreiðalögunum.
1932 20, Sætt 10 kr. sekt fyrir samskonar brot.
1934 2% Sætt 500 kr. sekt fyrir ólöglega áfengissölu.
1935 % Aðvörun fyrir brot gegn umferðarreglum.
Með dómsúrskurði, uppkveðnum 8. f. m., var ákveðið
að hlusta skyldi á símasamtöl, er fram færu við símanúmer
Bæjarbílstöðvarinnar, en lögreglan hafði áður fengið rök-
studdan grun um, að áfengi væri selt frá stöðinni og var
gjört orð á því, að það væri sérstaklega pantað í gegnum
símann. Trúnaðarmenn lögreglunnar hlustuðu síðan sím-
ann næstu daga á eftir og tóku upp fjölda símtala snert-
andi áfengissölu, er átt hafa verið bæði við nafngreinda
menn á bifreiðastöðinni og eins þann, er það og það skipt-
ið ansaði í símann án þess að tilgreina nafn sitt. Eru þau
lögð fram í rannsókn málsins.
137
II.
Kærður Karl Guðmundsson er afgreiðslumaður stöð-
varinnar og hefir verið síðan í haust. Hann hefir viður-
kennt að hafa oftsinnis verið beðinn að útvega áfengi
bæði í gegnum sima og eins snúi menn sér persónulega til
stöðvarinnar Í slíkum erindum. Hann hefir haldið því
fram, að hann héldi öllum slíkum beiðnum til bifreiða-
stjóra stöðvarinnar, en hefir neitað því að hafa nokkru
sinni sjálfur selt áfengi eða stuðlað að útvegun þess á ann-
an hátt.
Allmörg af símtölum þeim, er tekin hafa verið upp,
eru átt við kærðan, og lofar hann þar jafnan að senda á-
fengi það, sem um er beðið, eða útvega það.
Í máli kærðs hafa verið leidd nokkur vitni og skal
vitnisburður þeirra nú rakinn.
Vitnið Gústaf Jóhann Kristjánsson hefir viðurkennt að
hafa pantað áfengi hjá kærðum á páskadaginn. Kveðst
vitnið hafa spurt kærðan, hvort hann ætti áfengi, og hafi
kærður svarað því svo, að það væri farið að minnka, en
þó gæti hann látið vitnið hafa eina brennivínsflösku. Á
fengið var siðan sent heim til vitnisins. Ekki hefir orðið
upplýst, hver með það fór. Borgaði vitnið aksturinn strax
og greiddi kærðum síðan andvirði flöskunnar með kr. 7.
Vitnið Ágúst Liljequist Lárusson hefir borið það að
hafa hvað eftir annað keypt áfengi af kærðum. Kveðst
vitnið venjulega hringja til kærðs og biðja hann að senda
sér áfengið og séu þá hinir eða aðrir sendir með það til
sín. En um áfengiskaupin kveðst vitnið einungis hafa
samið við kærðan og skoðað hann sem seljanda þess og
stundum fengið gjaldfrest á andvirðinu og þá gert það
upp við kærðan siðar.
Þá hefir vitnið Ólafur Þorgrímsson borið það að hafa
hringt á Bæjarbilstöðina og beðið Sigurð Kristin Ólafs-
son, bifreiðarstjóra þar, að útvega sér einn whiskypela og
færa sér. Kristinn lofaði að reyna það og kom skömmu
síðar með pelann. Vitnið vantaði þá upp á andvirðið og
hringdi því til kærðs og bað hann að eiga það hjá sér, en
kærður neitaði því, og fór Kristinn því aftur við svo
búið án þess að af kaupum yrði.
Sigurður Kristinn hefir staðfest þenna framburð vitn-
138
isins. Hann kveðst hafa tjáð kærðum þessa beiðni vitnis-
ins og fékk hann honum þá whiskypela til þess að fara
með til vitnisins. Um verð var ekki talað, en hann kveðst
hafa gengið út frá því, að hann ætti að kosta kr. 10. —
Þegar hann kom til vitnisins, reyndist það ekki hafa
meira en kr. 5 — og fór fram á að fá afganginn lánaðan
og hringdi til kærðs um það, en kærður neitaði þá að
verða við því og varð því ekki úr kaupunum.
Sigurður Kristinn hefir ennfremur borið, að hann hafi
farið með pakka og flöskur fyrir kærðan til Ágústs L.
Lárussonar. Ennfremur hefir hann borið, að í tvö skipti
ekki alls fyrir löngu hafi hann farið með áfengi frá kærð-
um til Sverris Briem. Hefir Sverrir og skýrt svo frá, að
hann hafi stundum hringt á stöðina og pantað þaðan á-
fengi og kveðst þá stundum hafa átt tal um það við kærðan.
Hefir Sigurður Kristinn borið það, að í hvorugt skiptið
hafi hann tekið peninga hjá Sverri fyrir áfengið, heldur
aðeins fært honum það fyrir kærðan. Áfengið afhenti
kærður Kristni á stöðinni, en ekki taldi hann sig vita,
hvort kærður geymdi ella áfengi á stöðinni eða ekki.
Kærður hefir haldið fast við fyrrgreindan framburð
sinn, að afskipti sín af áfengisútvegunum stöðvarinnar
væru þau ein að afgreiða beiðnirnar til bifreiðastjóranna.
Hann hefir viðurkennt það, að hafa orðið við beiðni vitn-
isins Gústafs Kristjánssonar og hafa látið fara með áfengi
heim til hans og tekið siðar við greiðslu fyrir það, en
enga grein gjört fyrir því, hvernig hann hafi útvegað það
eða hvern fengið til að fara með það til vitnisins. Hann
hefir og viðurkennt að hafa stundum útvegað Ágúst Lárus-
syni áfengi, en ávallt með sama hætti og áður er frá skýrt,
þannig að fá einhvern bifreiðastjóranna til að útvega það,
en þó kveðst hann stundum hafa lagt út fé fyrir því frá
sjálfum sér í bráðina. Hann hefir aftur á móti neitað að
hafa sent áfengi með Sigurði Kristni, hvorki til Ólafs
Þorgrímssonar né Sverris Briem né að hafa nokkru sinni
áfengi hjá sér til sölu.
Þrátt fyrir þessa neitun kærðs, þykir nægilega sannað
með framangreindum gögnum, að hann hafi gjörzt sekur
við 15. gr. sbr. 33. gr. 1. mgr. áfengislaga nr. 33. 1935.
Þykir refsing hans hæfilega ákveðin 400 króna sekt til
menningarsjóðs, sem greiðist innan mánaðar frá lögbirt-
139
ingu dóms þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi
i 20 daga.
Ill.
Kærður Guðmundur Skúli Björnsson er bifreiðarstjóri
við Bæjarbilstöðina. Hafa verið tekin upp 3 símtöl, er
menn hafa átt við hann viðvíkjandi áfengiskaupunum, og
eru þau lögð fram í málinu. Lofaði kærður í öll skiptin
að útvega áfengið.
Tvö af þessum símtölum hefir kærður neitað að hafa
átt. en eitt kveður hann hafa verið átt við sig af samverka-
manni sínum á stöðinni í gamni undir nafni annars manns
og hafi engin áfengissala átt sér stað út af því.
Hinir tveir viðtalendur kærðs sögðu ekki svo greini-
lega til sín, að með vissu yrði ráðið, hverjir það væru,
svo þeir yrðu leiddir sem vitni í málinu. Annað þeirra
símtala er frá því 10. apríl kl. 3,36, og átti kærður Það við
mann. að nafni Sverri. Þegar kærður er látinn gera grein
fyrir, hver það sé, kveðst hann Þekkja Sverri Briem,
verzlunarmann, og var hann þá leiddur sem vitni í málinu.
Vitnið bar það þegar, að það hefði nokkrum sinnum
fengið áfengi hjá kærðum og tilnefndi sérstaklega tvö
skipti, föstudaginn langa og laugardaginn næstan á eftir.
Kveðst vitnið hafa hringt á kærðan Í bæði skiptin og
fengið hann til að færa sér whiskypela. Í annað skiptið
tók vitnið sjálft við áfenginu af kærðum, en í hitt skiptið
-ar annar viðstaddur. Í annað skiptið fékk vitnið áfengið
lánað, en í hitt skiptið borgaði það það. Síðar leiðrétti
vitnið þennan framburð sinn og kvað þetta þá ekki hafa
getað verið á föstudaginn langa, því þá var það í burtu
úr bænum. Þá hefir vitnið heldur ekki getað munað, un
hvaða leyti sólarhrings þetta hafi verið. Þennan framburð
sinn hefir vitnið staðfest með eiði.
Kærður hefir með öllu þrætt fyrir að hafa selt áfengi
og sérstaklega neitað áfengissölu til vitnisins. Hann hefir
og talið sér með öllu ókunnugt um, að nokkur vinsala
eða vínútréttingar færu fram frá bifreiðastöðinni.
Þrátt fyrir þessa neitun kærðs þykir með hliðsjón af
símtölum þeim, er tekin hafa verið upp í síma bifreiða-
stöðvarinnar, og framburði meðkærðs Karls Guðmunds-
sonar löglega sannað með þessum framburði vitnisins, að
kærður hafi gjörzt sekur við 15. gr. sbr. 33. gr. Í. mgr.
140
áfengislaganna. Þykir refsing hans hæfilega ákveðin 400
króna sekt til menningarsjóðs, er greiðist innan mánaðar
frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist ella með einföldu
fangelsi í 20 daga.
Af kostnaði sakarinnar greiði kærður Karl Guðmunds-
son málsvarnarlaun skipaðs talsmanns síns, Lárusar
Jóhannessonar hrm., þykir (sic) hæfilega ákveðin kr. 35.
Kærður Guðm. Skúli Björnsson greiði talsmanni sínum,
hrm. Garðari Þorsteinssyni, málsvarnarlaun, kr. 35. --
Annan kostnað sakarinnar greiði kærðir in solidum.
Málið hefir verið rekið vitalaust.
Miðvikudaginn 24. febrúar 1937.
Nr. 84/1936. Magnús Th. S. Blöndahl h/f
(Lárus Jóhannesson)
gegn
Arinbirni Steindórssyni
(Einar B. Guðmundsson).
Maður dæmdur til að greiða innheimtulaun sam-
kvæmt lásmarkstaxta málflutningsmannafélags
Íslands af skuld, sem málfærslumaður hafði inn-
heimt hjá honum.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 7. maí 1986: Stefndur,
Magnús Th. S. Blöndal h/f., greiði stefnandanum, Arinbirni
Steindórssyni, kr. 138.50 með 6% ársvöxtum frá 31. janú-
ar 1936 til greiðsludags og kr. 74.60 í málskostnað — allt
innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri
aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstarétt-
ar með stefnu, dags. 11. júní f. á., og sert þær dóm-
kröfur, aðallega að hann verði algerlega sýknað-
ur og stefndur dæmdur til að greiða honum máls-
141
kostnað í héraði og hæstarétti eftir mati dómsins.
Til vara krefst hann þess, að höfuðstólsfjárhæð
dómkröfu stefnda verði færð niður um kr. 26.29,
eða niður í kr. 112.21, og að stefndur verði dæmdur
til að greiða honum málskostnað svo sem að fram-
an segir. Stefndur gerir hinsvegar þær dómkröfur,
að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur, þó þannig,
að innstæða kröfu hans verði lækkuð niður í kr.
112.21. Svo krefst hann og málskostnaðar fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Aðdragandi máls þessa er sá, að stefndur hafði
um nokkur ár verið starfsmaður við atvinnurekst-
ur áfrýjanda og skyldi hafa á þeim tíma, er hér
skiptir máli, kr. 300.00 í laun á mánuði. Allt árið
1935 urðu töluverð brögð að því, að stefndur fékk
ekki, nema að nokkru leyti, greidd mánaðarlaun
sín jafnóðum og þau féllu í gjalddaga. Staðhæfir
stefndur, að greiðsludráttur þessi hafi orðið án
samþykkis síns, enda kveðst hann hafa haft mikil ó-
þægindi af vanskilunum. Með bréfi dags. 1. okt.
1935, sagði áfrýjandi stefnda upp starfi sínu frá 1.
jan. 1936 að telja og með bréfi, dags. 30. nóv. s. á.,
endurnýjaði hann uppsögnina. Sem ástæðu bar á-
frýjandi fyrir sig erfiðleika við öflun hráefna til
atvinnurekstursins og minnkandi framleiðslu og
sölu, er hann taldi stafa af hráefnaskortinum. Um
það leyti, sem uppsögnin skyldi koma til fram-
kvæmdar, gafst stefnda þess kostur að halda starfi
sinu hjá áfrýjanda, ef hann gerðist kaupandi að
hlutabréfum, er hluthafi einn í félaginu vildi selja,
og telur áfrýjandi, að tilætlunin hafi verið sú, að
það, sem ógreitt var af kaupi stefnda, skyldi ganga
upp í greiðslu hlutabréfanna, en stefndur kveðst
hafa lýst yfir því, þegar er þessi viðskipti komu
142
til tals, að hann sæti hvorki lagt fram fé til hluta-
bréfakaupa né látið eftirstöðvar af kaupi sínu
ganga til greiðslu hlutabréfa. Af samningsumleit-
unum þessum virðist það þó hafa leitt, að stefndur
fór ekki úr þjónustu áfrýjanda fyrr en 15. jan.
1936. Átti hann þá ógreidd vinnulaun frá árinu 1935,
að fjárhæð kr. 1235.00 að viðbættum kr. 150.00
fyrir vinnu í janúar 1936, eða samtals kr. .1385.00.
En til frádráttar þessari fjárhæð komu kr. 262.89,
sem var andvirði vöruúttektar stefnda hjá áfryj-
anda á árinu 1935. Samkvæmt þessu nam skuld á-
frýjanda við stefnda, þegar vinnusambandi aðilj-
anna sleit, kr. 1122.11. Stefndur fól nú Gústaf Ólafs-
syni, lögfræðing, að innheimta eftirstöðvar launa
sinna hjá áfrýjanda. Téður lögfræðingur krafðist
þess svo hinn 18. jan. 1936, að áfrvjandi innti
af hendi greiðslu skuldarinnar ásamt kostn-
aði eigi síðar en hinn 21. s. m. Þenna síðarnefnda
dag greiddi áfrýjandi lögfræðingnum kr. 1122.21,
en neitaði að greiða innheimtulaun af skuldinni.
Hefir stefndur þessvegna höfðað mál þetta til
greiðslu innheimtulaunanna. Í kröfugerð sinni og
málflutningi í héraði taldi stefndi innheimtulaunin
eiga að reiknast af kr. 1385.00, enda hafði hann
upprunalega krafið áfrýjanda um þá fjárhæð, en
hér fyrir dómi er það ágreiningslaust, að skuld á-
frvjanda við stefnda hafi ekki numið nema kr.
1122.11, svo sem áður segir. Innheimtulaun af þess-
ari fjárhæð eru samkvæmt lágmarksejaldskrá mál-
flutningsmannafélags Íslands kr. 112.21, og hefir nú
stefndur lækkað kröfur sínar til samræmis við
þetta. Að athuguðum framangreindum atvikum
málsins, verður að telja, að áminnætur lögfræðingur
eigi tilkall til innheimtulauna þessara, og kemur
143
þá til álita, hvort stefndur eigi aðgang að áfrýjanda
um greiðslu þeirra. Úrlausn þessa atriðis veltur á
því, hvort stefndur hafi haft réttmæta ástæðu til
að leita aðstoðar lögfræðings við innheimtu skuld-
arinnar. Aðiljum málsins ber nú saman um það, að
stefndur hafi krafizt greiðslu á skuldinni hinn 16.
jan. 1936. Stefndur kveðst þá hafa fengið það svar,
að áfrýjandi gæti ekki vegna fjárhagsörðugleika
greitt í bráð. Af þessum ástæðum segist stefndur
hafa orðið að leita til lögfræðings. Fyrirsvarsmaður
áfrýjanda kveðst hinsvegar hafa beðið stefnda að
koma eftir tvo daga og vitja launanna. Þessa
skýrslu sina hefir fyrirsvarsmanni áfrýjanda þó
ekki tekizt að sanna og kemst áfrýjandi þegar af
þeirri ástæðu ekki hjá því að greiða innheimtu-
launin. Ber þessvegna að taka kröfur stefnda í
málinu til greina, þar með talin staðfesting á máls-
kostnaðarákvæði hins áfrýjaða dóms. Eftir þess-
um málalokum þykir rétt að dæma áfrýjanda til
að greiða stefnda málskostnað í hæstarétti, sem á-
kveðst kr. 250.00.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, Magnús Th. S. Blöndal h/f, greiði
stefnda, Arinbirni Steindórssyni, kr. 112.21
með 6% ársvöxtum frá 31. jan. 1936 til
greiðsludags, kr. 74.60 í málskostnað í héraði
og kr. 250.00 í málskostnað fyrir hæstarétti, allt
að viðlagðri aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útg. 6. febr. 1936 af Arin-
144
birni Steindórssyni hér í bæ, gegn Magnúsi Th. S.
Blöndahl h/f hér í bænum, til greiðslu skuldar að upphæð
kr. 138.50 með 6% ársvöxtum frá 31. janúar 1936 til
greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu, er skv. fram-
lögðum reikningi nemur kr. 74.60.
Stefndi krefst sýknu og málskostnaðar. Ennfremur
krefst hann þess, að stefnandi verði sektaður fyrir óþarfa
Þrætu.
Málavextir eru þeir, að stefnandi átti kr. 1385.00 hjá
stefndum sem ógreidd vinnulaun. Fól hann málflutnings-
manni innheimtu þessarar skuldar, og greiddi stefndur
hana til málflutningsmannsins, en neitaði að greiða inn-
heimtulaun, en þau eru hin umstefnda upphæð. —
Því er ómótmælt haldið fram í máli þessu, að þegar
umræddu vinnusambandi sleit, hafi stefnandi átt meira en
4 mánaða kaup hjá stefndum og að hann hafi fengið neit-
un um greiðslu á þvi. —
Stefnandi virðist því ekki hafa haft önnur ráð en þau,
að fela málflutningsmanni innheimtu kaupsins og eins og
á stóð hlaut það að verða gert á kostnað stefnds. Inn-
heimtulaunin verða að teljast fallin á, Þegar er mál-
flutningsmaðurinn hefir fengið kröfuna í hendur, og í
þessu tilfelli bar stefndum því að greiða þau ásamt höfuð-
stól skuldarinnar, og með því að þau eru rétt reiknuð skv.
taxta M. F. Í., þá verða úrslit máls þessa þau, að allar
kröfur stefnanda verða teknar til greina að öllu leyti.
Miðvikudaginn 24. febrúar 1937.
Nr. 131/1936. Réttvísin (Lárus Fjeldsted)
gegn
Ingibergi Þorkelssyni
(Eggert Claessen).
Maður sýknaður af ákæru fyrir að hafa orðið
mannsbani af gáleysi.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 9. desember 1935:
Ákærði, Ingibergur Þorkelsson, á að vera sýkn af ákæru
réttvísinnar í máli þessu.
145
Allur kostnaður sakarinnar, þar með talin málsvarnar-
laun, kr. 50.00, til skipaðs verjanda ákærða, hrm. Eggerts
Claessen, greiðist úr ríkissjóði.
Dómur hæstaréttar.
Það er ekki upplýst, að telpa sú, er beið bana
við það tækifæri, sem í máli þessu greinir, hafi
verið komin á sandhrúguna, þegar ákærði tók það-
an börnin tvö til þess að varna því, að þau yrðu
fyrir bifreiðinni, og verður því ekki gengið út
frá því, að ákærða hafi þá yfir telpuna sézt. Með
því að fallast má á forsendur og niðurstöðu hins á-
frýjaða dóms, ber að staðfesta hann með framan-
skráðri athugasemd.
Eftir þessum málalokum ber að dæma ríkissjóð
til þess að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 80 krónur
til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Allur áfrýjunarkostnaður sakarinnar, þar
með talin málflutningslaun sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna Lárusar Fjeldsted og Eggerts
Claessen, 80 krónur til hvors, greiðist úr ríkis-
sjóði.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Ingibergi
Þorkelssyni, byggingarmeistara, Bjarkargötu 10 hér í bæn-
um, fyrir brot gegn 17. kapítula hinna almennu hegning-
arlaga frá 25. júní 1869.
10
146
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
15. apríl 1883. Hann hefir eigi áður, svo kunnugt sé, sætt
ákæru eða refsingu.
Hinn 19. september 1934, kl. rúmlega 10 árdegis, ók
Aage Kristen Pedersen, bifreiðarstjóri, bifreiðinni R. E.
79 með sandhlassi að húsum, sem ákærði hafði í smiðum
á horni Ásvallagötu og Blómvallagötu hér í bænum. Ók
hann suður Blómvallagötuna, stöðvaði á móts við bygging-
una og snéri afturenda bifreiðarinnar að sandhrúgu, sem
safnað hafði verið að byggingunni. Hefir bifreiðarstjórinn
skýrt svo frá, að hann hafi nú litið aftur fyrir bifreiðina
í aðgæzluskyni um glugga, sem var aftan á stýrishúsinu,
og hafi hann þá ekkert séð athugavert afturundan. Hins-
vegar hafi hann séð, að ákærði stóð á sandhrúgunni aftur
undan bifreiðinni. Er bifreiðarstjórinn þannig sá ekkert
athugavert afturundan bifreiðinni jafnframt því, sem hann
treysti því, að ákærði mundi gera sér aðvart, ef eitthvað
væri athugavert, þá ók hann bifreiðinni aftur á bak áleiðis
upp í sandhrúguna án þess að spyrjast fyrir um, hvort
hættulaust væri, án þess að gefa nokkurt merki til við-
vörunar um, að hann æki aftur á bak. Er bifreiðarstjórinn
hafði ekið nokkuð þannig, heyrði hann ákærða kalla fyrir
aftan bifreiðina. Skildi bifreiðarstjórinn það svo, að hætta
væri á ferðum, og stöðvaði hann þá bifreiðina með því að
beita bæði fót- og handhemlum. Virtist bifreiðin hafa stöðv-
azt mjög fljótt. En þá hafði 7 ára gömul telpa, Halldóra
Jörgensen, orðið fyrir bifreiðinni með þeim afleiðingum,
að hún beið þegar bana. Varð telpan fyrir hægra afturhjóli
bifreiðarinnar, sem fór yfir hana. Samkvæmt vottorði dr.
med. Halldórs Hansen, sem liggur fyrir í málinu, var
banameinið hauskúpubrot (fractura baseos croini (sic)).
Vitnið Kristin Guðnadóttir kveðst hafa verið statt í
stofu á neðri hæð hússins Ásvallagötu 14 og þaðan séð út
um glugga, að telpan, sem fyrir slysinu varð, gekk frá
timburhlaða, sem var vestan við umrædda nýbyggingu,
upp í sandhrúguna og settist þar og fór að leika sér í
sandinum. Kveðst vitnið hafa horft á telpuna þannig, án
þess að verða bifreiðarinnar vart, en þá alveg í sömu
andránni séð bifreiðina aka aftur á bak og að telpunni,
sem snéri baki að bifreiðinni. Skipti það síðan engum
147
togum, að bifreiðin fór yfir telpuna, en stöðvaðist þá rétt
um leið.
Vitnið Gunnar Gunnarsson, verkamaður, sem stóð vestan
við nýbygginguna, kveðst hafa litið upp, er það heyrði
ákærða kalla. Sá vitnið þá, að bifreiðin var á ferð aftur á
bak og að telpan lá að minnsta kosti á öðru hnénu og
og snéri baki að bifreiðinni í ca. tveggja metra fjarlægð
frá hægra afturhjólinu, sem síðan rann yfir telpuna, en
þá stöðvaðist bifreiðin.
Ákærði var staddur við nýbygginguna, er framangreind
atvik gjörðust, og hefir hann lýst aðdraganda að slysinu
og slysinu sjálfu, eins og nú skal greina: Um leið og bif-
reiðarstjórinn ók að byggingunni, snéri hann bifreiðinni
Þannig, að hún var um það bil þversum á götunni og vissi
afturendinn að umræddri sandhrúgu. Á sandhrúgunni
afturundan voru tvö börn, sem ákærði óttaðist að kynnu
að verða fyrir bifreiðinni. Fór ákærði því upp á sand-
hrúguna og tók börnin í burtu. Á leiðinni burtu með
börnin snéri ákærði baki að bifreiðinni, en um leið og
hann lét þau frá sér, snéri hann við og varð þá Litið í
áttina til bifreiðarinnar. Sá ákærði þá, að litil telpa lá á
hnjánum og snéri baki að bifreiðinni, sem nú var komin
í ferð aftur á bak og átti aðeins eftir eitt til tvö fet ófarin
að telpunni, miðað við afturhjólin, og var vörupallur bif-
reiðarinnar þegar kominn yfir hana. Með því að það var
cigi á færi ákærða að forða telpunni, þá kallaði hann til
bifreiðarstjórans að nema staðar, sem hann þá gjörði, en
þá hafði hægra afturhjólið farið vfir telpuna, og virtist
ákærða hún dáin, er hann tók hana upp. Kveður ákærði
bifreiðarstjórann hafa ekið aftur á bak án þess að gefa
nokkurt merki þar um og án þess að spyrja ákærða, hvort
hættulaust væri. Ákærði kveður telpuna hafa orðið fyrir
slysinu rétt á sama stað og umrædd börn voru, er ákærði
tók þau, og telur ákærði því, að telpan hafi komið á
þennan stað eftir það. Um það, hvort bifreiðin var komin
af stað afturábak, er ákærði tók umrædd börn frá, kveðst
hann eigi geta sagt með vissu, en segist ekki muna betur
en hún væri þá kyrr.
Að framan hefir verið rakið í aðalatriðum það, sem
prófin hafa leitt í ljós um slys þetta. Samkvæmt því er
148
það upplýst, að akstri bifreiðarinnar var eigi
fyrirmælum ákærðu. né heldur hvggði Blfreðarst
athafnir sínar á upplýsingum frá úkærðu. Ákærða verður
cúgi gefið það að sök, þó hann ekki tæki Sig frúm um það
að gefa hifreiðursljóranum fyrirski vs hreyfingar
bifreiðarinnar, enda virðast ástæður hafa verið þannig, að
ákærði hafi máll gera ráð fyrir þvi, að bifreiðarstjóranum
væri innan handar að fylgjast með því sjálfur, hvort ak
vrinn væri hættulaus eða ekki.
AT þessu leiðir, að ákærða verður ekki gefin sök á slys
inu og ber því að sýkna hann af ákæru réttvísinnar í máli
Þessu og leggja allan kostnað sakurinnar á almanna
með tal málsvarnar il skipaðs verjanda ál
him, Eggerts Chen, er þykja hælilega ákveðin 50 Kr.
hagað eftir
Föstudaginn 26. febrúar 1937.
Nr. 50/1986. N. V. André Hertzberger
gegn
Jóni E. Waage f. h. Verzlunin Waage
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, N. V. André IMerlzberger, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju
148
Það upplýst, uð akstri bifreiðarinnar var eigi hagað eflir
ármælum ákærðu, né heldur byggði bifreiðurstjó
athafnir sinar á upplýsingum frá ákærða. Ákærða verður
sök, bó hann ekki leki Sig fram um það,
stjóranum fyrirskipanir um hreyfingar
bifreiðarinnar, enda virðast ústæður hafu verið þannig, að
ákærði hafi mátt gera ráð fyrir því, að bifreiðarst,
væri innan handar að fyllast með því sjálfur, hvort at
vrinn væri hættulaus eða ck
að ákarðn verður ekki sefin sök á slys-
inu og ber þvi að sýkna hann
bessu og leggja allan kostnað sakarinnar
Föstudaginn 26. febrúar 1937,
Nr. 50/1936. N. V- André Herizberger
gegn
Jóni FE. Waage í. h. Verzlunin Waage
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, N. V. André Hertzberger, er eigi mælir
í málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hann vill fá mál silt tekið fyrir að ný
148
Það upplýst, að akstri bifreiðarinnar var eigi h
fyrirmælum ákærða, né heldur byggði b
athafnir sinar á upplýsingum frá ákærða. Ákærða verður
eigi gefið bað að sök, þó hann ekki tæki sig fram um það,
að gefa bifreiðarstjóranum fyrirskinanir um hreyfingar
'ðasl ástæður hafa verið þannig, að
3 bifreiðarstjóranu
væri innan handar að fylgjast með því sjálfur, hvort akst-
urinn væri hællulaus eða ekki
Af þessu leiðir, að ákærða verður ekki gefin sök á slys.
ímu og ber því að sékna hann af ákteru rétvisinnar Í máli
Þessu og leggja allan kostnað sakarinnar á almannafé, þar
með talin málsvarnarlaun til skipuðs verjanda ákærða,
hem. Eggerls Claessen, er þykja hæfilega ákveðin 50 kr
Föstudaginn 26. febrúar 1037.
Nr. 50/1936. N. V. André Hertzberger
segn
Jóni E. Waage f. h. Verzlunin Waage
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niðu
Hertrberger, er eigi mætir
greiði 50 króna au
149
Miðvikudaginn 26. febrúar 1937.
Nr. 188/1936. Árni Þorsteinsson
gegn
Garðari Þorsteinssyni f. h. Þorleifs
Kristóferssonar
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Árni Þorsteinsson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Miðvikudaginn 26. febrúar 1937.
Nr. 189/1936. Kristján Vigfússon
gegn
Tollstjóranum í Reykjavík f. h.
ríkissjóðs
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Kristján Vigfússon, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
150
Mánudaginn 1. marz 1937.
Nr. 44/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Theódór B. Lindal)
segn
Aage R. Schiöth
(Garðar Þorsteinsson).
Lyfsali sýknaður af ákæru fyrir brot gegn 13. kap.
hegningarlaganna, áfengislögsjöfinni og lvfsölu-
skránni.
Dómur lögregluréttar Siglufjarðar 28. jan. 1936: Kærður,
Aage Schiöth, lyfsali Siglufirði, greiði 500 kr. sekt í rikis-
sjóð, en ef sektin greiðist ekki innan 30 daga frá lög-
birtingu dóms þessa, komi í stað sektarinnar 25 daga
einfalt fangelsi, en að öðru leyti sé kærður sýkn af frekari
kröfum valdstjórnarinnar í þessu máli.
Kærður greiði og allan af málinu leiðandi kostnað.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir því sem undirréttarstefnan í máli þessu,
dags. 16. marz 1935, er orðuð, er ákærðum gefið
það að sök, að hann hafi „brotið áfengislöggjöfina
og gildandi lyfjaskrá með því að selja ólöglega og
of dyra anisbrjóststaft, chinabrjóstsaft og kanel-
dropa úr lyfjabúð sinni á Siglufirði án áfengislyf-
seðils“ og er mál þetta á þessum grundvelli höfðað
á hendur honum af valdstjórnarinnar hálfu fyrir
brot gegn 13. kap. hegningarlagsanna, lögum nr. 69
frá 1928, lögum nr. 64 frá 1930, reglugerð frá 31.
desember 1930 (nr. 95/1931) svo og fyrir brot á
lyfsöluskránni.
Lögin nr. 69 frá 1928, um einkasölu á áfengi,
veila ríkisstjórninni einni heimild tl að flytja
hingað frá útlöndum áfengi og vinanda, sem heim-
151
ilt er að flytja til landsins og Í er meira en 2/4%
af vínanda að rúmmáli og fjalla að öðru leyti um
fyrirkomulag áfengisverzlunar ríkisins. Lög þessi
snerta hinsvegar á engan hátt framangreint sakar-
efni (sölu fyrrgreindra lyfjablandna), en um það
hefir rannsókn máls þessa snúizt eingöngu, en ekki
hitt, hvort ákærður hafi með innflutningi á þessum
og svipuðum lyfjablöndum brotið ákvæði laganna
um áfengisinnflutning. Verður ákærður því ekki í
þessu máli sakfelldur fyrir brot á nefndum lögum.
Í máli þessu er það sannað með eigin játningu
ákærðs og öðrum gögnum, að í lyfjabúð hans hati
sama manni Í einu verið án lyfseðils seld 500 gr.
af anisbrjóstsaft. Á sama hátt er sannað, að öðrum
manni hafi með sama hætti verið seld 250 gr. af
chinabrjóstsaft og enn öðrum 125 gr. af kanel-
dropum. Enda er viðurkennt, að blöndur þessar
hafi með svipuðum hætti verið seldar í lvfjabúð
ákærðs hverjum, sem hafa vildi, öðrum en ölvuðum
mönnum. Anisbrjóstsaftina er upplýst að ákærði
hafi selt í 125 eða 250 gr. glösum og hafi verðið
á hverju glasi verið kr. 2.50 fyrir minni glösin en
kr. 5.00 fyrir þau stærri. Áfengisstyrkleikinn í
þessum lyfjablöndum hefir reynzt: í anisbrjóstsaft
ca. 32%, í chinabrjóstsaft ca. 30% og í kaneldropum
834 eftir rúmmáli. Telur ákærði, að sér hafi verið
heimilt að selja lyfjablöndur þessar án lyfseðils,
þar sem þær hafi fallið undir „aðrar þesskonar
blöndur, sem áfengi er í“ samkvæmt 2. lið 2. gr.
reglugerðar um sölu áfengis til lækninga nr.
95/1991.
Allar umræddar lyfjablöndur voru samsettar,
auk vínandans, úr ýmsum efnum, sem öll voru
lögmælt á gildandi lyfjaskrá. Ennfremur er notk-
152
un þeirra sem lyfja all algeng. Að því er anis-
brjóstsaftina snertir, en um hana hefir rannsókn
málsins að langmestu leyti snúizt, kemur það fram,
að nafngreindur læknir hafi notað hana mikið
handa sjúklingum sínum, samsetta á sama hátt og
anisbrjóstsaft þá, sem ákærði seldi, og talið hana
ágætt lyf. Þá er hún í bréfi Lyfsalafélags Íslands
til dómsmálaráðuneytisins, dags. 25. júlí 1934, talin
gott hóstameðal. Og loks virðist landlækni ekkert
hafa þótt athugavert við sölu hennar sem lyfs um
nokkurt skeið, því að í bréfi, dags. 5. des. 1932,
skýrir ákærður honum frá sölunni, en ekki verður:
séð, að landlæknir hafi hreyft neinum áthugasemd-
um gegn henni fyrr en alllöngu síðar.
Í 2. mgr. 21. gr. laga nr. 64 frá 1930 er lögð refsing
við þvi, ef lyfsalar og þjónar þeirra nota aðstöðu
sína til þess að útvega eða afhenda mönnum áfengi
til neyzlu. Í 1. mgr. 2. gr. reglugerðar nr. 95 frá 1931
er skýrt, hvað átt sé við með „ómenguðu áfengi“
(Áfengi eða áfeng lyf sbr. 21. gr. nefndra laga)
en í 1. til 3. tölulið greinarinnar eru tilgreindar all
margar undantekningar, aðallega lyfjablöndur,
sem taldar eru „mengað áfengi“. Í öðrum tölulið
eru m. a. nefndar: Extract fluida, Liqvor pectoralis,
Vinum chinae ferratum og aðrar þesskonar blönd-
ur, sem áfengi er í. Upplýst er, að áfengisstyrkleik-
inn í Liqvor pectoralis er ca. 25% eftir rúmmáli,
og er því auðsætt, að vegna áfengismagnsins mætti
misnota lyf þetta til nautnar. Liggur því næst að
skilja orðin „aðrar þesskonar blöndur, sem áfengi
er í“ á þá leið, að með þeim sé átt við og lögð á-
herzla á lyffræðilega samsetningu og verkanir
lvfjablandna þeirra, sem undir þetta ákvæði eiga
að falla en ekki áfengismagn þeirra. Eins og áður
153
er drepið á, eru lyfjablöndur þær, sem ákærðum
er gefið að sök að hafa selt, all algeng lyf, og ekki
hefir annað komið fram, en að aðalverkandi efni
þeirra séu önnur en vinandinn. Um anisbrjóstsaft-
ina liggur það álit fyrir frá Lyfsalafélagi Íslands, að
hún falli undir nefnt ákvæði. En um chinabrjóst-
saftina hlýtur að gegna sama máli og um anis-
brjóstsaftina, þar sem þessar blöndur eru eins sam-
an settar að öðru leyti en því, að sú fyrrnefnda er
með nokkrum aukaefnum, sem ekki eru í hinni
síðari. Þá hafa tveir nafngreindir læknar látið uppi
þá skoðun sína, að þeir telji allar þrjár lyfjablönd-
urnar falla undir ákvæðið. Loks virðist, að nú sé
heimilt að selja án áfengislyfseðils samskonar
lyfjablöndur (Tincturae) og um ræðir í máli þessu,
samkv. ákvæðum reglugerðar um sölu áfengis til
lækninga nr. 38. frá 1935, þó með þeirri takmörkun,
að ekki má láta úti af þeim í einu nema tiltekinn
hámarksskammt.
Að öll þessu athuguðu lítur rétturinn svo á, að
lyfjablöndur þær, anisbrjóstsaft, chinabrjóstsaft
og kaneldropar, sem ákærður seldi, hafi fallið
undir ákvæði 2. tölul. 2. gr. reglugerðar nr. 95 frá
1931 og hafi ákærðum því verið heimilt að láta
þær af hendi án áfengislyfseðils. Þá verður eigi, -
eftir því sem fram hefir komið við rannsókn máls
þessa, litið svo á, að ákærður hafi selt lyfjablöndur
þessar með þeim hætti, að honum hafi hlotið að
vera það ljóst, að kaupendurnir mundu nota þær
til nautnar. Verður því eigi séð, að ákærður með
sölu þeirra hafi gerzt brotlegur við lög nr. 64 frá
1930 eða reglugerð nr. 95 frá 1931, eins og honum
er að sök gefið, eða önnur lagaákvæði.
Kemur þá til athugunar, hvort ákærður hafi brot-.
154
ið lyfsöluskrána með því að selja anisbrjóstsaft-
ina of dýru verði. Undir rannsókn málsins hefir
Lyfsalafélag Íslands látið uppi það álit sitt, að verð
á 250 gr. af anisbrjóstsaft ætti að vera ca. kr. 2.55
(glasið innifalið), en ákærður seldi þetta magn á
kr. 5.00. Heldur ákærður því fram, að lyfsöluskrá-
in, sem gilti, er sala sú átti sér stað, sem honum er
gefin að sök, hafi eingöngu tekið til lyfja, er seld
hafi verið samkvæmt lyfseðli. Honum hafi því
verið heimilt að selja anisbrjóstsaftina í lausasölu
fyrir það verð, sem hann gerði.
Í umræddri lyfsöluskrá er ekki tekið fram, að
verð það, er hún ákveður, skuli taka til lyfja, sem
seld eru í lausasölu, og eftir eðli málsins er ekki
hægt að ganga út frá því, að verðlag lyfja í slíkri
sölu skuli fara eftir henni. Í síðari lyfsöluskrá er
það hinsvegar beinlínis tekið fram, að þegar lyf
séu seld í lausasölu þ. e. án lyfseðils, megi ekki
selja þau hærra verði en ákveðið sé í þeirri skrá.
Þykir af þessum ástæðum ekki nægilega sýnt fram
á, að lyfsöluskrá sú, sem gilti, er kaup þessi fóru
fram, hafi átt við frjálsa sölu, enda er þess að
sæta, að slík ákvæði um hámarksverð eru undan-
tekningarák væði, sem skýra verður þröngt. Ber því
einnig að sýkna ákærðan af umræddu kæruatriði.
Þar sem ákærður er ekki sakfelldur fyrir neitt
þeirra atriða, sem honum eru gefin að sök, kemur
ekki til álita í þessu máli, hvort hann sé sýslunar-
maður og hafi sem slikur serzt brotlegur við 183.
kap. hegningarlaganna.
Verður ákærður því algerlega sýknaður af ákær-
um réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu
og ber eftir þeim málalokum að dæma ríkissjóð til
að greiða allan sakarkostnað bæði í héraði og fyrir
159
hæstarétti, þar með talin málflutningslaun til skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, kr. 200
til hvors.
Það athugast, að héraðsdómarinn hefir í stefnu
málsins aðeins talið málið höfðað af valdstjórnar-
innar hálfu, enda þótt meðal annars sé stefnt fyrir
brot gegn 13. kap. hegningarlaganna, svo og það
að málið er nefnt valdstjórnin en ekki réttvisin
og valdstjórnin gegn ákærðum.
Því dæmist rétt vera:
Ákærður, Aage R. Schiöth, skal vera sýkn af
ákærum réttvísinnar og valdstjórnarinnar Í
máli þessu. Sakarkostnaður bæði í héraði og
fyrir hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar á
meðal málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmál-
flutningsmannanna "Theódórs B. Lindal og
Garðars Þorsteinssonar, 200 krónur til hvors.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu með
stefnu, dags. 9. nóvember 1934, gegn kærðum Aage Schiöth,
lvfsala, Siglufirði, til refsingar fyrir að hafa brotið áfengis-
löggjöfina og þágildandi lyfjaskrá með því að selja ólög-
lega og of dýra anisbrjóstsaft og chinabrjóstsaft og kanel-
dropa úr lyfjabúð sinni, og með framhaldsstefnu, dags.
16. marz 1935, er kærðum samkv. kröfu dómsmálastjórnar-
innar stefnt til refsingar fyrir með þessu að hafa gerzt
brotlegur gegn 13. kafla (sic) refsilaganna, lögum nr.
69/1928 og 64/1930, reglugjörð 95/1930 um sölu áfengis til
lækninga og lyfjasöluskránni, þ. e. a. s. lyfjaskránni, lyfja-
gjaldskránni, og til málskostnaðargreiðslu.
Kærður hefir kannazt við að hafa selt anisbrjóstsaft
156
í glösum á 125 gr. og 250 gr., allt að 500 gr. í einu til
sama manns og fyrir 5 kr. 250 gr. glas og chinabrjóstsaft
allt að 250 gr. í einu til sama manns og kaneldropa allt að
125 gr., í einu til sama manns, en hann kveður sér slíkt
hafa verið heimilt, þar sem þessar áfengisblöndur séu
samskonar og þær blöndur, er reglugerð um sölu áfengis
til lækninga 95/1930 heimili í 2. gr. 2. lið, að selja megi án
lyfseðils, en téður liður 2 .gr. reglugjörðarinnar hljóðar svo:
„Extrakt fluida, Liquor pectoralis vinum chinae ferratum
og aðrar þesskonar blöndur, sem áfengi er í“. Áfengis-
blöndur þær, sem hann sé kærður fyrir að hafa selt, séu
lyffræðilega skoðað „aðrar þesskonar blöndur, sem áfengi
er í“, þótt þær séu það ekki eingöngu áfengislega séð, því
að hann viðurkennir, að þær hafi meira áfengismagn til-
tölulega að rúmmáli en blöndur þær, er fyrrgreindur 2. lið-
ur 2. gr. reglugjörðarinnar greinir. Heldur hann því fram,
að skilja beri orðin: „aðrar þesskonar blöndur“ lyffræði-
lega, með öðrum orðum, sé þar átt við, „þesskonar blönd-
ur“ lyffræðilega séð. Hafi sér því verið alfrjálst að selja
Þær og afhenda án lyfseðils eða án áfengislyfseðils. Hann
hafi selt þessar blöndur eða brjóstsaftir opinskátt og í góðri
trú, hverjum, er ódrukkinn var, og á engan hátt dregið dul
á sölu þeirra, eins og hann mundi hafa gert, ef hann hefði
talið sig selja þær ólöglega. Lyfsalafélag Íslands hefir og
gefið út álitsskjal, þar sem það telur anisbrjóstsaft heyra
undir „aðrar þesskonar blöndur, sem áfengi er í“ í 2. lið 2.
gr. reglugjörðar 95/1930, án þess að rökstyðja það nánar,
og 2 læknar hafa vottað, að þeir telji ekki ofangreindar
blöndur, sem kærðum er gefið að sök að hafa selt, ómengað
áfengi, er aðeins megi afhenda eftir áfengislyfseðli, án þess
þeir rökstyðji það nánar.
Það liggur í augum uppi, að með reglugjörð 95/1930 um
sölu áfengis til lækninga er tilgangurinn að koma í veg
fyrir misnotkun áfengisblandna. Reglugjörðin gerir þetta
sumpart með því í 1. og 3. lið 2. gr. að leyfa ákveðnar
áfengisblöndur, sumpart í 2. lið að telja upp nokkrar
blöndur sérstaklega og, þar sem sú talning verður ekki
tæmandi, að leyfa „aðrar þesskonar blöndur, sem áfengi er
i“. Hlýtur því að vera átt við aðrar þesskonar blöndur, er
að áfengismagni og óhæfni til áfengisnautnar megi setja í
flokk með þeim blöndum, er 2. liður hefir sérstaklega til-
157
greint. Orðin „þess konar“ eru ekki tilvísun til svipaðra
lyffræðilegra lyfja, heldur til svipaðra áfengislyfja. Nú
viðurkennir kærður, að anisbrjóstsaft, chinabrjóstsaft og
kaneldropar hafi miklu meira hlutfallslegt áfengismagn
að rúmmáli en blöndur þær, er 2. liður nefnir sérstaklega,
og geta þær því eigi sem áfengisblöndur kallazt „aðrar
þess konar blöndur“, þær eru frá áfengissjónarmiði ekki
„þess konar blöndur“ og geta því ekki fallið inn undir
orðin í 2. lið. Það er því óleyfilegt að selja þær, nema gegn
áfengislyfseðli, og sala kærða því brot á téðri reglugjörð,
um sölu áfengis til lækninga (95/1930), og þá um leið á
lögum 64/1930 21. gr 2. lið, en hinsvegar verður eigi talið,
að kærður hafi með þessu brotið lög 69/1928, eins og
honum er stefnt til ábyrgðar fyrir, þvi það var aðeins
áfengislyfseðilinn, sem vantaði til þess að afhending þess-
ara áfengisblandna væri lögleg. Þar sem aftur á móti að-
eins mátti afhenda blöndur þessar eftir áfengislyfseðli, en
kærður selt 250 gr. af anisbrjóstsaft á kr. 5.00, en viður-
kennir, að rétta verðið væri kr. 2.55, ef þær mættu aðeins
seljast eftir áfengislyfseðli og féllu þarafleiðandi undir
lyfsöluskrána, lyfjagjaldskrána, verður að telja, að kærður
með þessu hafi líka brotið lyfjaskrána, þ. e. a. s. lyfja-
gjaldskrána.
Af hálfu ákæruvaldsins hefir verið lögð áherzla á, að
sakborning bæri að skoða sem opinberan sýslunar- og
embættismann og að brot hans heyrði undir 13. kafla
refsilaganna sem sýslunar- eða embættisbrot. Hefir í þvi
sambandi verið bent á, að lyfsalar þurfi að fá leyfi ríkis-
valdsins til þess að reka lyfsölu, að lyfsalar vinni eið að
því að starfa lögum samkvæmt, lyfsalar þurfi að full-
nægja sérstökum þekkingarskilyrðum o. s. frv. Um þessi
atriði má segja, að þau geri það eðlilegt, að refsilöggjöfin
tæki til lyfsala sem opinberra sýslunarmanna, og einkum
vegna mikilvægi starfs þeirra fyrir þjóðfélagið, en án sér-
stakrar heimildar í refsilöggjöfinni eða skylausra ákvæða
annarra laga verður að telja óheimilt að refsa þeim sem
opinberum sýslunarmönnum fyrir brot í starfi þeirra. Lyf-
sölustarfið er að lögum einkaatvinnurekstur eins og starf
löggiltra embættislausra starfandi lækna, sem líka er eigi
siður mikilvægt fyrir þjóðfélagið og sem bæði þurfa leyfi
ríkisvaldsins til starfans og verða að vinna eið að starfi
158
sinu. En einkum virðist óheimilt að refsa lyfsölum sem
opinberum sýslunarmönnum skv. 13. kafla refsilaganna, er
athugað er hið sögulega samband refsilaga vorra við dönsku
refsilögin frá 1866, sem ísl. refsilögin eru að mestu aðeins
þýðing af. Í athugasemdum við danska lagafrumvarpið
var það berum orðum tekið fram, að lyfsalar teldust ekki
til opinberra sýslunarmanna. Sameining lyfsölustarfsins
á Íslandi í fyrstu við landlæknisstarfið er þýðingarlaust í
þessu sambandi. Það verður því að teljast óheimilt samkv.
ísl. refsilöggjöf að telja sakhæfi lvfsala sem opinberra
sýslunarmanna, enda þótt full ástæða væri til að refsi-
löggjöfinni yrði breytt í það horf, og ber því að sýkna
kærðan af kröfum ákæruvaldsins fyrir brot á 13. kafla
refsilaganna.
Kærður, sem áður hefir eigi sætt refsingu af hálfu þess
opinbera, nema 20 kr. sekt fyrir helgidagsbrot, hefir
samkv. framangreindu gerzt brotlegur gegn reglugjörð
95/1930 um sölu áfengis til lækninga, gegn áfengislög-
unum, 64/1930, 21. gr. 2. lið og þágildandi lyfsöluskrá
(lyfjagjaldskrá) og virðist refsing hæfilega ákveðin 500
kr. sekt í ríkissjóð og komi í stað sektarinnar 25 daga
einfalt fangelsi, ef sektin greiðist ekki innan 30 daga frá
lögbirtingu dóms þessa.
Svo greiði og kærður allan af máli þessu leiðandi
kostnað.
Rekstur málsins í héraði hefir verið vítalaus.
Miðvikudaginn 5. marz 1937.
Nr. 122/1936. Eggert Claessen f. h. Poul Salomon-
sen (Eggert Claessen)
segn
Gísla Vilhjálmssyni og gagnsök
(Jón Ásbjörnsson).
Héraðsdómari neitaði aðilja ranglega um frest í
máli, og kvað síðan upp efnisdóm í málinu.
159
Héraðsdómurinn og málsmeðferðin frá þeim degi,
er frestinn hefði átt að veita, þessvegna ómerkt
og málinu vísað heim í hérað til löglegrar með-
ferðar og dómsálagningar.
Dómur hæstaréttar.
Máli þessu, sem aðaláfrýjandi hefir skotið til
hæstaréttar með stefnu, útgefinni 28. ág. f. á., tilstað-
festingar héraðsdómnum, hefir sagnáfrýjandi,
Gísli Vilhjálmsson, skotið til hæstaréttar með gagn-
stefnu, útgefinni 2. nóv. f. á., og gert þá aðalkröfu,
að úrskurður, er kveðinn var í héraði upp í málinu
4. ágúst f. á., verði felldur úr gildi og að öll með-
ferð málsins þar frá þeim degi og hinn áfrýjaði
héraðsdómur verði ómerktur, að málinu verði svo
vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dóms-
álagningar og að héraðsdómarinn verði skyldaður
til að veita gagnáfryjanda hæfilegan frest í málinu.
Loks krefst gagnafrýjandi málskostnaðar fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins. Þessi aðalkrafa
gagnáfrýjanda, sem af hálfu aðaláfrýjanda hefir
sætt mótmælum, hefir verið sótt og varin sér og
tekin til dóms eða úrskurðar án þess að vikið hafi
verið að efni sakarinnar framar en sókn og vörn
aðalkröfunnar hefir veitt tilefni til.
Með samningi 8. júní 1935 skuldbatt gagnáfrýj-
andi sig til þess að selja Poul Salomonsen 425 tn.
af sild, er afhendast áttu um miðbik september
s. á. Gagnáfrýjandi efndi samning þenna að engu,
en telur vanefndirnar sér vitalausar vegna ómögu-
leika, sem stafað hafi af veiðibresti sumarið 1935.
Aðaláfrýjandi höfðaði síðan mál þetta gegn gagn-
áfrýjanda til fullnægjuefnda á samningnum og
krafðist þess, að hann yrði dæmdur til að greiða
160
kr. 17050.00 með 5% ársvöxtum frá 30. jan. í. á.
Skirskotar aðaláfrýjandi til stuðnings kröfu sinni
til þess, að gagnáfrýjandi hafi sett í tilboð, dags. 5.
júni 1935, til aðaláfrýjanda um sölu á síldinni til
hans, og að því er virðist, í samræmi við umtal
þeirra í milli um viðskipti þessi, orðin: „Garanteret
Leverance“. Í málinu greindi aðilja bæði á um
sjálfan veiðibrestinn, hverju máli hann skipti, þótt
sannaður væri, og um það, hvaða þýðingu framan-
tilfærð orð úr tilboðinu ættu að hafa um úrslit
máls þessa.
Á Þingfestingardegi málsins, 4. febr. f. á., fékk
gagnáfrýjandi frest til 5. maí s. á. með samþykki
umboðsmanns aðaláfrýjanda til þess að afla gagna
um ágreiningsefni þau, sem að framan getur, bæði
innanlands og utan. Tjáist gagnáfrýjandi hafa
skrifað til útlanda í þessu skyni á nefndu tímabili,
en ekki tekizt að fá þær yfirlýsingar þaðan, er hann
æskti, og bað hann því í þinghaldinu 5. maí um
frest að nýju í þessu skyni. Mótmælti aðaláfrýjandi
í fyrstu öllum frekari fresti, en vegna yfirlýsingar
dómarans um það, að hann gæti ekki vegna ann-
ríkis kveðið upp úrskurð um frestbeiðnina fyrr
en eftir hálfan mánuð, samþykkti aðaláfrýjandi þá
frest til 19. s. m. Í þinghaldi síðastnefndan dag
lagði gagnáfrýjandi fram yfirlýsingu nokkurra hér-
lendra manna um ýmis atriði, er máli skiptir, að
hans skoðun, og mótmælti aðaláfrýjandi þeim
yfirlýsingum eftir því, sem honum þótti þörf vera
til. Endurnýjaði nú gagnáfrýjandi frestbeiðni sina
og krafðist frests til loka júlímánaðar 1936. Með
úrskurði 4. júni s. á. úrskurðaði dómarinn frest til
15. júlí, með því að aðaláfryjandi neitaði harðlega
að samþykkja nokkurn frekari frest. Í þinghaldi
161
síðastnefndan dag lagði gagnáfrýjandi fram yfir-
lýsingar 3ja sænskra sildarkaupmanna, dags. 3. og
10. s. m., og eins síldarkaupmanns í Danmörku,
dags. 19. júní f. á, um þýðingu veiðibrests um
efndaskyldu seljanda á síldarsölusamningum. Að-
aláfrýjandi svaraði yfirlýsingum þessum svo, að
full ástæða var til þess fyrir gagnáfrýjanda að leita
staðfestingar yfirlýsenda á þeim fyrir dómi. Krafð-
ist umboðsmaður gagnáfrýjanda því enn frests til
loka ágústmánaðar eða fram í byrjun september-
mánaðar í þessu skyni, en aðaláfrýjandi mótmælti
enn öllum frekari fresti. Var málið svo lagt undir
úrskurð eða dóm. Með sérstökum úrskurði, upp-
kveðnum 4. ágúst 1936, synjaði héraðsdómarinn
sagnáfrýjanda um frest og Í1. s. m. kvað hann
upp dóm í málinu.
Það er ekkert komið fram í málinu, er hnekki
þeirri skýrslu gagnáfrýjanda, að honum hafi ekki
tekizt, þrátt fyrir tilraunir sínar, að afla yfirlýsinga
þeirra, sem hann lagði fram í þinghaldinu 15. júlí
f. á., fyrr en raun varð á. Og þar sem yfirlýsingarn-
ar sættu andmælum aðaláfrýjanda og eigi mátti
fullyrða, að efni þeirra væri þýðingarlaust um úr-
slil málsins, bar héraðsdómaranum, þrátt fyrir
mótmæli aðaláfrýjanda, að veita gagnáfrýjanda
hæfilegan frest til þess að leita staðfestingar á yfir-
lýsingunum fyrir dómi. Verður því samkvæmt
kröfu gagnáfrýjanda að fella úrskurðinn frá 4.
ágúst 1936 úr gildi og ómerkja málsmeðferð frá
sama degi og hinn áfrýjaða dóm frá 11. ágúst s. á.
Ber því að vísa málinu heim í hérað til endur-
upptöku frá 4. ágúst f. á. og löglegrar meðferðar
og dómsálagningar, enda ber héraðsdómaranum
11
að veita
nefndu skyni.
Eftir atviku
Mál til innheimtu viðgerðarkostnaðar
Dómur gestaréttar Siglufjarðar 6.
Magnús Guðmundsson, úlgerðarmaður, Ólafsfirði, geviði
stefnanda
h. Raftækjaversunar Siglufjarðar, kr. 320.05 með 5, visi-
wtn frá £. jan. 1984 oæ 100 kr. í málskostnað, en sé síka
af frekari kröfum stefnands,
Jón Jóhannesson, fiskimalsmaður, Siglufirði, umboðs
ímaður stefnds, greiði hr. 10 sekt, er renni að hálfu í rikis-
sjóð, að hálfu í bæjarsjöð Sialufjarð:
rithátt í varnarskjölunum, og hin átöldu ummæli sén dauð)
e marklaus.
162
máfrýjanda hæfilegan Frest í framan-
Þykir rétt, að málskostnaður fyr
starétti falli niður
Þvi dæmist rétt vera
Hinn áfrýjaði dómur og úrskurður 1. á
gúst
1936 eiga að vera Ómerkir. Vísast málinu hein
í hérað til endurupptöku frá H ágúst £. á. til
löglegrar meðferðar og dómsálas
héraðsdómaranum að veita gagnál
hætilegan frest Gl vitnaleiðslu í málinu
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
febrúar 1
21/1955. Magnús Guðmundsson
us Jólnnesson)
segn
Jónasi Magnússyni f. h. Raftæki:
verzlunar Siglufjarðar
(Þétur Magníssin)
mólorbá
1935: Slefndur,
ie, Jónasi Magnússyni, rafvirki
Siglufirði, f.
fyrir 6
ilegan
16
að veita gagn
nefndu sky
$janda hæfilegan frest í Framan-
um þykir rétt, að málskostnaður fyrir
rélli falli miður.
Þyi dæmist rétt vera
Hinn áfrýjaði dómur og úrskurður 1
1936 eig,
í hérað til endurupplöku f
að vera ómerkir. Ví
málinu hein
1. ágúsl f. á. til
löglegrar meðle
r og dómsálagning
ðsdómaranum að veita g
hæfilogan frest til vitnaleiðslu í málinu
Málskostnaður fyr
hæslarétli falli niður
Föstudaginn 5. febrúar 18
Magnús Guðmundsson
rus Jóhannesson}
Jónasi Magnússyni f.
verzlunar Siglufjarðar
(Pétur Magniisson
h. Raftækja-
Mál til innheimtu viðgerðarkostnaðar á mótorbá
Dómur gestarittar Siglufjarðar 6. mars 1935; Stefulur,
Magnús Guðnundsson, útgerðarmaður, Ólafsfirði
stefnand. mússyni, rafvirkja, Siglufirði
h. Baftækjaveraluna 20.05 með 574 vöxt.
vín frá E. jan, 1994 og 100 kr. Í málskostnað, en sé sékn
í frekari kröfum stefnanda.
Jón Jóhannesson, Fiskimalsmaður. Siglufirði, umboðs,
maður stefnds, greiði kr. 10 sekt, er renni að h
sjóð, að hálfu í bæjarsjóð Sig
rithátt í varnarskjölunum. og hin átöldu ummæli sén suð
og markluos.
Mi
slufjarður, ki
hálfu Í rikis-
fjarðar fyrir ósæmilstan
1
að veita gagnáfrýjanda hæfilegan frest í Framan-
du skyni.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður.
Þvi dæmisl réll vera
frýjaði dómur og úrskurður 4. ágúst
1936 eiga að vera ómerkir. Vísast málinu heim
í hérað til endurupptöku frá 4. ágúst . á, til
löglegrar meðferðar og dónsálag
sar og her
héraðsdómaranum að
sngnáfrýjanda
hæfilegan frest fil vitnaleiðs
Málskoslnaður Fyrir h
ni málinu
eslarétti falli niður
Föstudaginn 5. febrúar 1937.
Magni
Guðmundsson
(árin Jóhannesson)
segn
Jónasi Magnússyni f. h. Raftækja-
verzlunar Sigluf jarða
(Þétur Magnússon )
á mólorbá,
Dómur gestaréttar Sialufjarðar 6. mars 1935: Stefutur,
Magnús Guðmundsson, úlgerðurmaður, Ólafsfirði, groiði
stefnandanum, Jónasi Magnússyni, rafvirkja, Sialufirði, £.
h. Nattækjaverzlunar Siglufjarðar, kr. 320.05 með 5% vöxt
un frá E. jan, 1954 oæ 100 kv. málskostnað, en sé séku
af frekari kröfum stefnanda.
Jón Jóhannesson, Fiskimatsmaður., Siglufirði, umbuðs-
hraður stefnds, greiði kr. 10 sekt, er renni að hálfu í rikis-
söð, að hállu í bæjarsjóð Siglufjarðar fyrir ósæmilegan
rithátt í sarnarskjólunum, og hin átöldu ummæli séu duuð
o4 marklaus.
Mál til innheimtu viðgerðarkostnaði
163
Hið ídæmda ber að greiða innan 3ja sólarhringa frá lög-
birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Hér fyrir dómi hefir áfrýjandi gert þær kröfur,
aðallega að hann verði algerlega sýknaður af öll-
um kröfum stefnds í málinu, fil vara, að hann verði
aðeins dæmdur til að greiða stefnda kr. 157.45,
vaxtalaust, fil þrautavara, að hann verði aðeins
dæmdur til að greiða stefnda kr. 157.45, vaxtalaust,
ef Hallgrímur Guðjónsson, skipstjóri í Ólafsfirði,
vinni eið að því, að stefndur hafi lofað honum,
að umræddur „dynamor ásamt vinnu allri og efni,
svo ljósin í bátnum væru í fullu lagi, skyldi aldrei
kosta meira, allt til samans, en 435—450 krónur“,
og loks krefst áfrýjandi þess til þrauta þrautavara,
að hann verði aðeins dæmdur til að greiða stefnda
kr. 157.45, nema stefndi vinni eið að því, að hann
hafi ekki lofað viðgerðinni við því verði, sem getur
í þrautavarakröfunni. Ennfremur krefst áfrýjandi
þess, að sekt sú, sem málfærslumaður hans fyrir
undirréttinum var dæmdur í þar, verði felld niður,
svo krefst hann og málskostnaðar fyrir undirrétti
og hæstarétti eftir mati réttarins, hvernig sem
málið fer.
Stefndur hefir krafizt staðfestingar á hinum á-
frýjaða dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti,
eftir mati réttarins.
Hér fyrir rétti hefir áfrýjandi rökstutt framan-
greinda aðalkröfu sina á þann hátt, að hvað sem
talið yrði sannað um umsamið kostnaðarverð á
endurbótum þeim á ljósaútbúnaði bátsins „Guð-
mundur Magnússon“, sem stefndi framkvæmdi
fyrir áfrýjanda á tímabilinu frá 27. sept. til 1. nóv.
164
1933, þá hafi verið svo illa frá endurbótunum geng-
ið, að þær hafi að litlum eða engum notum komið,
og séu því meira en fullgreiddar með þeim 350
krónum, sem áfrýjandi greiddi stefnda hinn 10.
okt. 1933, en kr. 31,25, sem áfrýjandi hefir greitt
stefnda auk nefndra 350 kr., eru fyrir úttekt, sem
gerð var í marzmánuði 1933, og eru því fyrrnefnd-
um endurbótum óviðkomandi.
Það er nú að vísu upplýst, að ljósaútbúnaður
nefnds báts var í miklu ólagi, að því er virðist mjög
skömmu eftir að umræddar umbætur höfðu verið
framkvæmdar, en ekki er nægilega sannað, að
stefndi eigi sök á þeim göllum, enda er möguleiki
á því, að þeir hafi stafað af rangri meðferð af hálfu
bátverja. Stefndur lét og hvorki þá né síðar fara
fram nokkra skoðun á því, af hverju þessar bilanir
á ljósaútbúnaði bátsins stöfuðu, og hefði þó verið
auðvelt fyrir hann að fá úr því skorið á Akureyri,
en þangað var farið með bátinn þegar í byrjun
nóvember 1933, og þar var báturinn síðan látinn
standa uppi fram til ársins 1935. Aðalkröfu stefnda
um sýknu, vegna framangreindrar ástæðu, er því
ekki unnt að taka til greina.
Til stuðnings varakröfu sinni hefir áfrýjandi
haldið þvi fram, að stefndi hafi tekið að sér að
framkvæma umræddar endurbætur á ljósaútbúnaði
bátsins í ákvæðisvinnu fyrir 435 til 450 krónur. Af
þeirri upphæð séu þegar greiddar 350 krónur og
séu þá eftir ógreiddar 100 krónur af ákvæðisverð-
inu, auk þess sem greiða beri nokkra tiltekna út-
tektarliði, samtals kr. 57.45. Þessa varnarástæðu, að
stefndi hafi tekið að sér verkið í ákvæðisvinnu,
færði áfrýjandi einnig fram í héraði, en héraðs-
165
dómarinn hefir ekki dæmt um hana berum orðum,
eins og honum þó bar að gera.
Skipstjóri vélbátsins „Guðmundur Magnússon“,
Hallgrimur Guðjónsson Í Ólafsfirði, hefir borið það
sem vitni í málinu og staðfest með eiði, að stefndi
hafi boðizt til að framkvæma viðgerð á ljósaútbún-
aði bátsins, þar á meðal að leggja til nýjan dynamo,
og skyldi aðgerðin, efni og vinna, ekki kosta
meira en 435 til 450 krónur. Hafi þeir svo sam-
ið munnlega um viðgerðina fyrir þetta verð. En
sú viðgerð, sen hér er átt við, kostaði samkvæmt
reikningi stefnda kr. 199.75. Er afgangur reiknings-
upphæðarinnar vegna annarra úttekta til bátsins.
Stefndi hefir ekki mótmælt því, að orð kunni að
hafa fallið á þá leið, að nefnd viðgerð mundi kosta
um 450 krónur, en hafi svo verið, þá hafi þar að-
eins verið um áætlunarupphæð að ræða, en hinu
hefir hann mótmælt ákveðið, að hann hafi tekið að
sér að framkvæma viðgerðina í ákvæðisvinnu fyrir
tiltekna upphæð. Hefir áfrýjanda ekki, gegn þeim
mótmælum, tekizt að færa sönnur á, að um á-
kvæðisverð hafi verið samið, enda bendir það at-
riði, að fjárhæðin var ekki fullákveðin, til þess, að
aðeins hafi verið um áætlunarupphæð að ræða. Er
því ekki heldur unnt að taka varakröfu hans til
greina.
Þrautavarakrafa áfrýjanda um það, að úrslit
málsins verði látin velta á því, hvort Hallgrimur
Guðjónsson, skipstjóri, vill vinna eið að því, að
um ákvæðisverk hafi verið samið, kemur ekki til
álita þegar af þeirri ástæðu, að nefndur skipstjóri
hefir þegar unnið eið að þessu atriði sem vitni Í
málinu.
166
Að því er að síðustu varðar þá kröfu áfrýjanda,
að úrslit málsins verði látin vera komin undir
synjunareiði stefnda, eftir þvi sem fyrr er sagt, þá
þykja ekki liggja fyrir í málinu það miklar líkur
fyrir þvi, að um ákvæðisverk hafi verið samið, að
rétt sé að taka þessa kröfu til greina.
Niðurstaða málsins hér fyrir réttinum verður því
hin sama og í héraði að því leyti að dæma ber
áfrýjanda til að greiða stefnda kr. 320.05 með 5%
ársvöxtum frá 1. janúar 1934. Eftir öllum mála-
vöxtum þykir rétt að málskostnaður allur, bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, falli niður.
Hin átöldu ummæli umboðsmanns áfrýjanda í
héraði í varnarskjölum málsins þar eiga að vera
dauð og marklaus, en ekki er ástæða til þess að
dæma umboðsmanninn í sekt fyrir þau.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, Magnús Guðmundsson, greiði
stefnda, Jónasi Magnússyni f. h. Raftækja-
verzlunar Siglufjarðar, kr. 320.05 með 5% árs-
vöxtum frá 1. jan. 1934 til greiðsludags.
Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti falli niður.
Átalin ummæli umboðsmanns áfrýjanda í
héraði eiga að vera dauð og marklaus.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Með stefnu dags. 25. maí 1934 krefst stefnandinn, Jónas
Magnússon f. h. Raftækjaverzlunar Siglufjarðar, Siglufirði,
167
að stefndur, Magnús Guðmundsson, útgerðarmaður, Ólafs-
firði, verði dæmdur til þess að greiða sér kr. 390.00 fyrir
efni og vinnu til raflagna í vélbátinn Guðmundur Magnús-
son í Ólafsfirði og fyrir rafal í bátinn með 5% ársvöxtum
frá 1. jan. 1934 og málskostnað að skaðlausu, en hans
er í málflutningnum krafizt með kr. 131.50, samkv. sundur-
liðuðum reikningi. Þá krefst og umboðsmaður stefnanda,
Alf. Jónsson, lögfræðingur, Siglufirði, að umboðsmaður
stefnda, Jón Jóhannesson, verði sektaður fyrir ósæmilegan
rithátt í málflutningnum, fyrir orðin: „blekkja réttinn
gegn betri vitund“ og orðin dæmd dauð og ómerk.
Alls námu aðgerðir og rafall kr. 770.30, en af því hefir
stefndur greitt kr. 381.25 og eru þá eftirstöðvar viðskipt-
anna kr. 389.05, enda hefir stefnandi lækkað stefnuupp-
hæðina um kr. 1.00. — Stefndur mótmælir kröfu stefnanda
og kveðst ekkert skulda honum. — Hann skýrir að vísu
frá, að alls hafi verið samið um, að rafallinn og aðgerðin
skyldu kosta samtals kr. 435—440, — en þessu neitar
stefnandi, en þar sem aðgerðin hafi að engu reynzt nýt,
þá beri sér ekki að greiða meira en hann þegar hefir
gert. — Auk þess tilfærir (sic), að hvorki hann né nokkur
með umboði frá sér hafi beðið stefnanda um Þær aðgerðir,
sem hann færir til reiknings, og að aðgerðin á ljósaleiðsl-
um bátsins o. fl. hafi reynzt óforsvaranlega af hendi leyst.
Þá bendir stefndur á, að af umstefndri skuld séu kr. 69.00
aðgerðarkostnaður við rafal, er stefnandi tók sem ónýtan
úr vélbát stefnds, og eftir að hann tók hann úr bátnum
(sic) og hafi sú aðgerð verið stefnanda óheimil, enda stefn-
anda þvert á móti borið að senda rafalinn til ákveðins
manns í Reykjavík, en stefnandi ekki gert það. Þessar
69 kr. telur stefndur sér því óviðkomandi. —
Það verður nú eftir því, sem upplýst er í málinu, að
telja ólíklegt, að það sé rétt hjá stefndum, að hann eða
enginn fullbær af hans hendi hafi ekki beðið stefnanda um
veittar aðgerðir, jafn tíðar ferðir, sem slíkar aðgerðir hafa
útheimt um sjálfan vélbátinn, því að ólíklegt er, að nokk-
urn langi til að láta fram efni og vinnu óbeðið og ókeypis,
en þar sem mótmæli stefnds snúast gegn 69 kr. fyrir að-
gerð á rafal þeim, er tekinn var úr bátnum, og annar nýr
rafall settur í staðinn, en aðgerð sú virðist að engu haldi
hafa komið, þá verður gegn eindregnum mótmælum stefnds
168
að telja, að stefnandi hafi eigi sannað eða gert líklegt, að
stefndur eða umboðsmaður stefnds hafi beðið um slíkar
aðgerðir, enda stefnandi áður talið þessar aðgerðir til frá.
dráttar á skuldinni. Að vísu hefir stefnandi sett það að skil-
yrði fyrir því að gefa eftir þessar 69 kr., að reikningur-
inn að öðru leyti væri greiddur, en eftirgjöf, þótt skil-
yr í væri bundin, er þó engar líkur fyrir því, að beðið
hafi verið um þessa aðgerð, er eigi virðist hafa að haldi
komið. — Virðist þessi upphæð, kr. 69.00, eiga að koma
til frádráttar kröfu stefnanda. —
Þá tilfærir stefndur ýmislegt, er hann telur til sönn-
unar því, að aðgerð stefnanda hafi verið alls ónýt og að.
engu gagni, en gegn eindregnum mótmælum stefnanda
verður það þó eigi talið sannað, og ljósabilanir í bátnum
gátu verið öðru að kenna en fánýti viðgerðar stefnanda. Er
því rétt, að stefndur greiði stefnanda af umstefndri skuld
kr. 320.05 með 5% vöxtum frá 1. jan. 1934, en sé laus við
frekari kröfur útaf viðskiptunum. Eftir málavöxtum álízt
hæfilegt, að stefndur greiði stefnandanum 100 kr. í máls-
kostnað. —
Umboðsmaður stefnds, Jón Jóhannesson, greiði kr. 10
sekt, er renni að hálfu í ríkissjóð, að hálfu í bæjarsjóð
Siglufjarðar, fyrir átalinn ósæmilegan rithátt í varnar-
skjölum málsins, og séu hin átöldu ummæli dauð og mark-
laus.
169
Föstudaginn 12. marz 1937.
Nr. 91/1936. Borgarstjórinn í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson)
segn
Kristni H. Kristjánssyni og Sigurði B.
Sigurðssyni og Haraldi Á. Sigurðssyni
f. h. dánarbús Ásgeirs Sigurðssonar
(Theódór B. Líndal).
Fjárnám, gert í bifreið A, fellt úr gildi, með því að
bifreiðin hafði verið lögð A til sem fátækra-
styrkur.
Fjárnámsgerð í fógetarétti Reykjavíkur 30. jan. 1936.
Dómur hæstaréttar.
Þann 7. marz 1934 fór meðstefndur Kristinn H.
Kristjánsson þess á leit við bæjarráð Reykjavikur,
að honum yrði veitt lán úr bæjarsjóði til kaupa á
bil, svo hann mætti betur en áður stunda atvinnu
sína. Þann 13. s. m. voru honum svo ávísaðar úr
bæjarsjóði kr. 1000.00 sem fátækrastyrkur, og var
tekið fram, að upphæðina skyldi greiða til Gunn-
ars nokkurs Ingimundarsonar fyrir vörubil. Þann
20. s. m. kvittaði svo Gunnar þessi fyrir greiðslu á
kaupverði bifreiðar sinnar Á. R. 35 og 26. s. m. af-
salaði hann eignarrétti að bil þessum „til bæjar-
sjóðs Reykjavíkur vegna Kristins H. Kristjánsson-
ar“. Bíllinn var siðan skrásettur í Reykjavík sem
R. 199 og á nafn Kristins. Það er ágreiningslaust í
máli þessu, að Kristni hafi verið veittar áðurnefnd-
ar kr. 1000.00 sem fátækrastyrkur, að upphæðinni
hafi átt að verja til bílkaupanna, að svo hafi verið
gert og loks, að billinn hafi kostað nákvæmlega kr.
1000.00.
170
Með gestaréttardómi Reykjavikur 25. nóv. 1935
var téður Kristinn H. Kristjánsson dæmdur til að
greiða Heildverzlun Ásgeirs Sigurðssonar 260 kr.
vixilskuld, ásamt vöxtum, þóknun og málskostnaði.
Til tryggingar dómkröfum þessum var svo þann
30. jan. 1936 eftir kröfu dómhafa og eftir ábendingu
Kristins gert fjárnám í ofannefndum bil. Áfrýjandi,
sem með skirskotun til 48. gr. framfærslulaga nr.
135/1935 telur ekki hafa mátt taka bilinn fjárnámi,
hefur með stefnu 30. júní f. á. skotið fjárnámsgerð-
inni til hæstaréttar og krafizt ómerkingar á henni
og málskostnaðargreiðslu af hinum stefndu fyrir-
svarsmönnum dánarbús Ásgeirs Sigurðssonar, sem
eiganda nefndrar heildverzlunar, fyrir þess hönd
eftir mati dómsins. Af hálfu hins stefnda dánarbús
hefir verið krafizt staðfestingar á fjárnáminu og
málskostnaðar af áfrýjanda eftir mati dómsins.
Eins og áður segir, var áðurnefndum fátækra-
styrk varið til kaupa á hinni fjárnumdu bifreið,
og hefir bæjarsjóður þar með raunverulega lagt
honum til bilinn sem fátækrastyrk. Og leiðir þá
þegar, og án þess að rannsaka þurfi um eignarrétt
að bilnum og um víðtæki 48. gr. framfærslulag-
anna, af niðurlagsákvæði 3. tölul. 31. gr. aðfarar-
laganna nr. 19/1887, að ekki mátti fjárnámi taka
hinn umrædda bil án samþykkis áfrýjanda. Verð-
ur því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella fjár-
námsgerðina úr gildi.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma
áðurnefnda fyrirsvarsmenn dánarbús Ásgeirs Sig-
urðssonar til þess fyrir búsins hönd að greiða
áfrýjanda 200 krónur í málskostnað fyrir hæsta-
rétti.
171
Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða fjárnámsgerð er úr gildi felld.
Hinir stefndu fyrirsvarsmenn dánarbús Ás-
geirs Sigurðssonar, þeir Sigurður B. Sigurðs-
son og Haraldur Á. Sigurðsson, greiði fyrir
dánarbúsins hönd áfrýjanda, borgarstjóran-
um í Reykjavík f. h. bæjarsjóðs, 200 krónur
í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri að-
för að lögum.
Föstudaginn 12. marz 1937.
Nr. 111/1936. Kristján Bergsson (Lárus Jóhannesson)
segn
Borgarstjóra Reykjavíkur f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson).
Kröfur á hendur bæjarsjóði Rvikur um endur-
greiðslu fasteignagjalda fyrir árið 1935 af húsi,
sem brunnið hafði hinn 17. april s. á., teknar til
greina að nokkru leyti.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 14. marz 1936: Stefndur,
borgarstjóri f. h. bæjarsjóðs, á að vera sýkn af kröfum
stefnanda, Lárusar Jóhannessonar f. h. Kristjáns Bergs-
sonar, í máli þessu.
Málskostnaður falli niður.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu, dags. 1. ágúst f. á. og gert þær dóm-
kröfur, að stefndur verði dæmdur til að greiða
honum kr. 341.68 með 6% ársvöxtum frá 21. okt.
1935 til greiðsludags og málskostnað í héraði og
172
hæstarétti eftir mati dómsins. Stefndur hefir hins-
vegar krafizt þess, að hinn áfrýjaði dómur verði
staðfestur og að áfrýjandi verði dæmdur til að
greiða honum málskostnað fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.
Með fasteignagjaldsseðli, dags. 15. des. 1934, til-
kynnti bæjargjaldkerinn í Reykjavík áfrýjanda, að
honum bæri að greiða til bæjarsjóðs Reykjavíkur
árið 1935 vegna fasteignar sinnar nr. 46 við Grettis-
götu lóðargjald kr. 15.00, húsagjald kr. 319.20 og
vatnsskatt kr. 193.31, eða alls kr. 527.51, og að gjöld
þessi féllu í gjalddaga hinn 2. jan. 1935. Jafnframt
var það tekið fram, að gjöldin yrðu tekin lögtaki á
kostnað gjaldanda, ef hann innti þau ekki af hendi
á réttum gjalddaga. Áfrýjandi greiddi síðan gjöld
þessi í bæjarsjóð hinn 1. febr. 1935. Hinn 17. april
s. á. brann húsið nr. 16 við Grettisgötu. Telur á-
frýjandi nú, að vegna þess að hús þetta eyðilagðist,
eigi hann tilkall til hlutfallslegrar endurgreiðslu á
húsagjaldinu og vatnsskattinum, en viðurkennir
hinsvegar, að endurheimturéttur sinn taki ekki til
lóðargjaldsins. Endurgreiðslukröfu sína miðar á-
frýjandi við 1. mai 1935 og krefst þannig %. hluta
þess húsagjalds og vatnsskatts, sem hann greiddi 1.
febr. s. á., eða kr.341.68, svo sem áður segir. Húsa-
gjald það, sem í máli þessu ræðir, er lagt á samkv.
lögum nr. 36 frá 1924 um bæjargjöld í Reykjavík.
Í 1. gr. laga þessara er svo kveðið á, að til þess að
afla bæjarsjóði Reykjavikur tekna til að standa
straum af útgjöldum sinum, að svo miklu leyti sem
sérstakar tekjur kaupstaðarins hrökkva ekki til,
skuli ákveðið gjald lagt á allar fasteignir í lög-
sagnarumdæminu. Samkvæmt 2. gr. laganna er
gjald þetta miðað við virðingarverð fasteigna eftir
173
fasteignamatslögum. Er það reiknað sér í lagi af
húsum og sér í lagi af lóðum. Gjalddagi þess er 2.
jan. ár hvert, sbr. 4. gr. laganna. Áfrýjandi byggir
kröfu sína á því, að húsagjaldið sé endurgjald fyrir
sót-sorp-salernishreinsun o. fl., sem bærinn eigi
samkvæmt 2. gr. laganna að annast húseigendum
að kostnaðarlausu, og að gjald þetta sé greitt fyrir-
fram ár hvert. Á þetta verður ekki fallizt. Húsa-
gjaldið er skattgjald, sem lagt er á hverja húseign
eftir ákveðnum skattstiga án tillits til þess, hvaða
kostnað bærinn hefir af framangreindum ráðstöf-
unum varðandi viðkomandi hús. Þá er og gjald
þetta miðað við verðmæti húseignanna 2. jan. ár
hvert. Þar sem nú ekkert er komið fram í máli
þessu, sem bendir til þess, að húsagjaldið fyrir 1935
hafi ekki verið réttilega reiknað af húsinu nr. 46 við
Grettisgötu, þá finnst hvorki í lögum nr. 36 frá
1924 né öðrum réttarreglum heimild fyrir því að
veita áfrýjanda undanþágu frá greiðslu þess, þó
að áminnzt húseign eyðilegðist síðar á árinu.
Kemur þá til álita, hvort áfrýjandi eigi kröfu til
endurgreiðslu einhvers hluta þess vatnsskatts, sem
áður greinir. Í 3. gr. laga nr. 84 frá 1907 um vatns-
veitu fyrir Reykjavík segir, að til þess að standa
straum af vatnsveitu téðs bæjar, sé bæjarstjórninni
heimilt að heimta vatnsskatt af öllum húseignun-
um Í lögsagnarumdæminu. Skatturinn skal lagður
á hinar einstöku húseignir eftir gjaldskrá með
flokkun eftir hæð fasteignarmatsvirðingar húsanna,
sbr. 6. gr. laga nr. 36 frá 1924, og tölu íbúða í hús-
unum, en má aldrei nema meira en 6%o af virð-
ingarverði húsanna. Mæla lögin svo fyrir, að bæjar-
stjórn skuli semja gjaldskrána, en ráðuneytið stað-
festa hana. Þegar áfrýjandi var krafinn um vatns-
1/4
skatt þann, er í máli þessu greinir, gilti um inn-
heimtu hans reglugerð nr. 65 frá 1915, sem sett var
samkvæmt greindum lögum. Var svo kveðið á í
6. gr. reglugerðar þessarar, að af vatnsskatti hvers
árs félli helmingurinn í gjalddaga 1. april og
helmingurinn 1. október. Samkvæmt þessu var það
heimildarlaust að krefja áfrýjanda um vatnsskatt-
inn fyrir 1935 2. jan. téð ár, en með því að helming-
ur skatts þessa, eða kr. 96.65, var fallinn í gjalddaga
hinn 17. april, þegar húsið nr. 46 við Grettisgötu
brann, þá brestur áfrýjanda alla heimild til að
krefjast endurgreiðslu á þessum hluta skattsins.
Öðru máli gegnir um þann hluta hins greidda
vatnsskatts, sem fallið hefði í gjalddaga hinn 1.
okt. 1935, hefði téð hús þá staðið. Þessi hluti vatns-
skattsins varð aldrei gjaldkræfur. Umboðsmaður
áfrýjanda hefir nú að vísu ekki krafizt endur-
greiðslu á þessum grundvelli, en með því að fram-
koma hans verður ekki túlkuð þannig, að hann
hafi viljað svipta umbjóðanda sinn neinum þeim
rétti, sem hann hefir að lögum í máli þessu, þá
Þykir bera að leggja dóm á málið að þessu leyti,
sbr. 113. gr. laga nr. 85 frá 1936. Áfrýjandi hefir nú
samkvæmt framansögðu verið að viðlagðri lögtaks-
hótun krafinn um vatnsskatt til bæjarsjóðs Reykja-
víkur, að fjárhæð kr. 96.65, sem heimild hefir
brostið til að gera honum að greiða, bæði þegar
greiðslan var innt af hendi og siðar. Enda þótt á-
frýjandi hafi greitt fjárhæð þessa án þess að slá
neinn varnagla um endurheimtu hennar, þá þykir
hann þó ekki, eins og atvikum málsins er háttað,
hafa svipt sig rétti til að krefjast endurgreiðslu. Ber
þessvegna að dæma stefnda til að sreiða áfrýjanda
175
kr. 96.65 ásamt 6%ársvöxtum frá 21. okt. 1935 til
greiðsludags.
Eftir þessum úrslitum málsins þykir rétt, að máls-
kostnaður í héraði og fyrir hæstarétti falli niður.
Þvi dæmist rétt vera:
Stefndur, borgarstjórinn í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs, greiði áfrýjanda, Kristjáni Bergs-
svni, kr. 96.65 með 64 ársvöxtum frá 21. okt.
1935 til greiðsludags.
Málskostnaður í héraði og hæstarétti falli
niður.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu,
útg. 21. okt. 1935, af hrm. Lárusi Jóhannessyni, hér í bæ.
f. h. Kristjáns Bergssonar gegn borgarstjóra f. h. bæjar-
sjóðs Reykjavíkur til greiðslu á kr. 341.68, með 6% árs-
vöxtum frá stefnuútgáfudegi 21. okt. 1935, til greiðsludags.
og málskostnaðar að skaðlausu. —
Stefndur krefst sýknu og málskostnaðar. —
Tildrög málsins eru þau, að 1. febrúar 1935 greiddi um-
bjóðandi stefnanda bæjarsjóði húsagjald og vatnsskatt af
húseigninni nr. 46 við Grettisgötu, samtals kr. 512.51
fyrirfram fyrir árið 1935. — Húseign þessi brann til
grunna 17. apríl 1935, og telur stefnandi sig því eiga rétt á
hlutfallslegri endurgreiðslu þessara gjalda frá þeim tíma,
en miðar þó endurgreiðslukröfuna við Í. maí 1935 og
krefst því endurgreiðslu á S12 af því, sem hann greiddi, en
það er stefnukrafan kr. 341.68. —
Réttinn til að fá endurgreiðslu byggir stefnandi á þvi,
að gjaldið sé greitt fyrirfram og miðað við allt árið, en
Þegar hús farist á árinu, þá leiði af almennum reglum um
endurheimtu, að endurgreiða eigi hlutfallslegan hluta gjald-
anna. — Gjöld þessi kveður stefnandi og sett til að standa
176
straum af ýmsum framkvæmdum, er húseigendur hafi áð-
ur kostað sjálfir, og sé því ekki sanngjarnt, að þeir borgi
honum fyrir þær framkvæmdir, þegar þær séu ekki fram-
kvæmdar svo sem í þeim tilfellum, þegar hús brennur á
gjaldárinu. —
Stefndur kveður gjöld þessi falla í gjalddaga 2. janúar
ár hvert og þar sem gjaldið hafi allt verið fallið í gjald-
daga áður en húsið brann, þá eigi bæjarsjóður rétt á að
krefjast greiðslu þess og a. m. k. geti sá, er greitt hefir,
alls ekki átt rétt á endurgreiðslu.
Í 1. gr. laga um bæjargjöld í Reykjavík, nr. 36 frá 4.
júní 1924, er bæjarsjóði fengið sérstakt fasteignagjald til
að standa straum af útgjöldum til bæjarþarfa. — Í sömu
lögum er ákveðið, að niður skuli falla gjöld þau, er þá
hvildu á fasteignum kaupstaðarins til að standast kostn-
að við sót- og sorphreinsun o. fl.
Ekki verður þó séð, að fasteignagjaldið komi beinlínis
i stað gjalda þessara, heldur er gert ráð fyrir, að það sé
sjálfstæður hluti tekna bæjarsjóðs, sem m. a. er auðvitað
varið til að standa straum af ofangreindum gjöldum. Þá
er gjald þetta heldur ekki miðað við þann kostnað, seim
bærinn hefir af hverri einstakri fasteign, og verður ekki
betur séð, en að það verði að greiða að fullu án tillits til
Þess, hversu mikið eða litið starf bærinn lætur leysa af
hendi í þágu viðkomandi eignar á gjaldárinu.
Rétturinn fær því ekki séð, að endurgreiðslukrafan geti
réttlætzt af því, að bærinn hafi raunverulega losnað við
að inna af hendi störf í þágu þessarar eignar, því að eng-
inn vafi er á, að fullt gjald yrði að greiða, ef húsið hefði
staðið allt árið, enda þótt það hefði ekki verið notað, eða
eigandi sannaði, að það, sem gert hefði verið fyrir húsið
af hálfu bæjarins, væri, metið til peninga, aðeins litill
hluti gjaldsins.
Í 2. mgr. 5. gr. 1. nr. 36/1924 er sagt, að brenni hús
eftir gjalddaga, þá séu fasteignagjöld tryggð með lögveði
i brunabótafjárhæð í tvö ár frá gjalddaga. Stefnandi
telur, að hér sé aðeins átt við „gjaldkræf fasteignagjöld““,
en gjaldkræfur sé aðeins hlutfallslegur hluti gjaldsins mið-
að við, hve mikill hluti gjaldársins sé liðinn, er brunann
bar að höndum.
Á þetta verður þó ekki fallizt, því að einmitt á þess-
177
um stað í lögunum, þar sem gert er ráð fyrir, að hús
brenni, var sérstök ástæða til að taka það fram, að aðeins
hlutfallslegur hluti gjaldsins miðað við tímann, sem húsið
stóð á gjaldárinu, skyldi tryggður með lögveði í bruna-
bótafjárhæðinni, ef ætlazt hefði verið til, að máli ætti að
skipta um gjaldhæðina, hversu mikinn hluta gjaldársins
húsið stóð.
Einmitt þetta, að það sé ekki gert, sýnist réttinum
benda ótvirætt í þá átt, að ætlast sé til, að allt það fast-
eignagjald, sem í gjalddaga er fallið, skuli tryggt með
lögveðrétti í brunabótafjárhæðinni og því sé hægt að
krefja það án tillits til þess, hvenær húsið brennur á gjald-
árinu. — Og þar sem fasteignagjald stefnanda féll í gjald-
daga 2. jan. 1935 og var greitt áður en húsið brann, telur
rétturinn samkv. þessu, svo og því, að telja verður gjöld
þessi eins og áður segir einn hluta lögboðinna tekna bæj-
arins, stefnanda ekki eiga rétt á að fá gjald þetta endur-
greitt.
Ekki hefir stefnandi heldur getað sannað, að nokkur
regla hafi getað myndazt um endurgreiðsluskyldu bæjar-
ins í svona tilfellum, er gæti leitt til þess, að kröfur hans
yrðu teknar til greina.
Hvað vatnsskattinum viðvíkur, hefir verið upplýst, að
sérstaklega mikið vatn hafi verið notað þetta gjaldár
vegna þess, að byggt hafi verið á lóðinni á árinu. —
Stefnandi kveður það sérstaka ósanngirni að láta umbj.
sinn greiða vatnsskattinn vegna þess, að eigendaskipti hafi
orðið að lóðinni, og beri hinum nýja eiganda að greiða
hann. — Á þetta verður þó ekki fallizt sökum þess, að
skatturinn var fallinn í gjalddaga og greiddur á meðan
umbj. stefnanda ennþá var eigandi eignarinnar, og bar
honum að taka tillit til þess við söluna, eins og venja er til
um slík gjöld. — Skv. þessu svo og þvi, að stefnandi hefir
ekki bent á neitt, er réttlæti endurgreiðslu vatnsskattsins,
þegar tekið er tillit til aukinnar vatnsnotkunar á eign-
inni, þykir heldur ekki fært að taka kröfu hans um end-
urgreiðslu vatnsskattsins til greina.
Úrslit málsins verða því samkv. framansögðu þau, að
stefndur verður sýknaður af kröfum stefnanda, en eftir
atvikum þykir málskostnaður eiga að falla niður.
178
Föstudaginn 12. marz 1937.
Nr. 79/1936. H/F Alliance (Jón Ásbjörnsson)
segn
H/F Hæng og gagnsök
(Eggert Claessen).
Mál til innheimtu launa fyrir björgun skips.
Dómur sjóréttar Reykjavíkur 21. marz 1936: Stefndur,
h/f Alliance, greiði stefnanda, fiskiveiðahlutafélaginu
Hængur, kr. 27000.00 auk 5% ársvaxta frá 30. jan. 1935 til
greiðsludags og 900.00 kr. í málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja innan ðja sólarhringa frá
lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til
hæstaréttar með stefnu 9. júní f. á., hefir krafizt
þess aðallega, að gagnáfrýjanda verði aðeins dæmd
hæfileg þóknun fyrir aðstoð veitta b/v Kára Söl-
mundarsyni, en fil vara, að björgunarlaunin verði
færð niður eftir mati dómsins, ef hjálp b/v Baldurs
til handa b/v Kára yrði metin björgun. Aðaláfryj-
andi hefir og krafizt þess, að málskostnaður í hér-
aði verði látinn falla niður, en að fyrir hæstarétti
verði gagnáfrýjandi dæmdur til að greiða máls-
kostnað eftir mati dómsins. Gagnáfrýjandi, sem
skotið hefir málinu til hæstaréttar með stefnu 23.
júni f. á., hefir hinsvegar krafizt þess aðallega, að
aðaláfrýjandi verði dæmdur til að greiða honum
kr. 35000.00 með 5% ársvöxtum frá 30. jan. 1935 til
greiðsludags og málskostnað í héraði samkvæmt
lágmarkstaxta Málflutningsmannafélags Íslands, er
nemur samkv. reikningi kr. 1273.00. Til vara krefst
gagnáfrýjandi staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi
179
og málskostnaðar í hæstarétti eftir mati dómsins.
Loks krefst gagnáfrýjandi viðurkenningar á sjó-
veðrétti sínum í b/v Kára til tryggingar þeim upp-
hæðum, sem dæmdar verða.
Með því að hjálp b/v Baldurs til handa b/v Kára
þann 27. ágúst 1934 og næstu daga verður að telja
björgun, eins og gert er í hinum áfrýjaða dómi,
ber að miða launin fyrir hjálpina þar við. Gagn-
áfrýjandi hefir leitt allgóð rök að því, að veiðitap
hans vegna tafarinnar við björgun b/v Kára muni
hafa numið 2500— 3000 krónum, og að tap hans
vegna þess, að hann hafi, sakir tafarinnar, náð lak-
ari markaði fyrir fisk sinn en ella mundi verið
hafa, muni hafa numið um 5000 krónum. Hags-
munir þeir, sem bjargað var, voru þessir:
Skipið sjálft. Kaskótrygging þess nam £ 8250.0.0.
Auk þess var skipið tryggt kaskóinteressutryggingu
£ 2750.00. Þar sem ætla má, að b/v Kári hefði far-
izt, ef honum hefði ekki komið nægileg hjálp, var
þessum hagsmunum bjargað fyrir aðilja. Verður
því að ganga út frá þessum upphæðum, með því að
ekkert annað liggur fyrir um verðmæti skipsins.
Nema upphæðir þessar samtals £ 11000:0:0, eða
Með: GEN 22:19 umm kr. 213650.00
Veiðarfæri ll. =.a 3000.00
Afli, er seldist fyrir ea. ............ —- 22000.00
. Samtals ca. kr. 268650.00
Frá dregst: Áætlað
verðmæti skrúfunnar
með Ísetningu ....... kr. 1500.00
Kostnaður við flutn-
ing og sölu aflans ca. — 1333.00 kr. 8833,00
Verðmæti samtals ca. kr. 259817.00
180
Með hliðsjón af beinu tapi b/v Baldurs vegna
björgunarinnar, verðmætanna, sein bjargað var,
leiðarlengdarinnar, sem b/v Kári var dreginn, og
þeirrar áhættu, sem dráttur svo langa leið hlýtur
að hafa í för með sér, þykir greiðsla sú, er aðal-
áfrýjanda ber að inna af hendi til gagnáfrýjanda,
hæfilega ákveðin kr. 34000.00, ásamt 5% ársvöxtum
frá 30. jan. 1935 til greiðsludags.
Eftir þessum málalokum þykir rétt, að aðaláfrýj-
andi greiði gagnáfrýjanda samtals kr. 2000.00 í
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
Loks ber gagnáfrýjanda sjóveðréttur samkvæmt
1. tölul. 236. gr. siglingarlaganna í b/v Kára Söl-
mundarsyni R. E. 111 til tryggingar framangreind-
um kröfum.
Því dæmist rétt vera:
Aðaláfrýjandi, H/F Alliance, greiði gagn-
áfrýjanda, H/F Hængi, kr. 34000.00 með 5%
ársvöxtum frá 30. jan. 1935 til greiðsludags og
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti sam-
tals kr. 2000.00. Gagnáfrýjandi hefir sjóveð-
rétt i b/v Kára Sölmundarsyni R. E. 111 til
tryggingar framangreindum kröfum.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir höfðað með stefnu, dags. 30. jan. 1935,
stjórn fiski veiðahlutafélagsins Hængur gegn hlutafélaginu
Alliance hér í bænum til greiðslu björgunarlauna að upp-
hæð kr. 35000.00 auk 5% ársvaxta frá stefnudegi til borg-
unardags og málskostnaðar eftir mati réttarins, svo og
181
(sic) að viðurkenndur verði sjóveðréttur í b/v Kári R. E.
111 fyrir hinum tildæmdu upphæðum.
Málavextir eru þeir, er nú greinir. Hinn 27. ágúst 1934
var b/v Kári á leið til Þýzkalands með veiðifeng sinn til
sölu þar. Kl. 6.50 e. m. var skipið statt N.V.t.V. % V.
í 15. sm. fjarlægð frá Mygganes í Færeyjum. Vindur S
(—7 vindstig. Verður bess þá vart, að skrúfan var brotin
og við nánari athugun, að öll blöðin voru farin af. Var þá
kallað á hjálp, og svaraði bæði b/v Baldur og b/v Max
Pemberton. Baldur, sem var á leið frá Englandi beint til
fiskveiða fyrir Austurlandi, var þá um 25 sm. í norður frá
Kára, en Max litlu nær, og fóru þeir báðir að leita Kára.
Kl. 7.50 e. m. sendi Kári skeyti til útgerðarinnar og skýrir
frá ástandinu og kl. 9.20 e. m. kemur svar um, að Baldur
eigi að draga Kára til Reykjavíkur, og hættir þá Max
leitinni og heldur áfram ferð sinni, en Baldur heldur á-
fram leitinni. Er Baldur hafði siglt um 175 sm. í SA.
eftir að hann hafði snúið við og hafið leitina, var numið
staðar kl. 10 e. h. og haldið kyrru fyrir til kl. 10.30, þá
var farið af stað aftur og stýrt austur. Kl. 11.30 sást ljós
á skipi í austur og nokkru seinna eldflugur, og var þá
siglt á ljósið og reyndist það vera Kári, og var þá kl. 0.30
f. h. 28. ágúst. Var þá hinkrað við meðan dimmast var, en
kl. 3.30 f. m. skaut Baldur línu yfir til Kára og var siðan
komið vírum milli skipanna, þannig að virar frá Baldur
voru settir fastir í bæði akkeri á Kára og gefnir út 15 faðm-
ar af keðju við hvort. Kl. 5 f. h. var allur umbúnaður.
kominn í lag, Kári tekinn í eftirdrag og haldið af stað.
Gekk drátturinn síðan greiðlega án nokkurrar sérstakrar
tafar eða skemmda á skipi og haldið viðstöðulaust til
Reykjavíkur og komið þangað kl. 9 e. h. þann 30. ágúst.
Veður var gott alla leiðina.
Til stuðnings kröfu sinni um upphæð björgunarlaun-
anna telur stefnandi verðmæti Kára, miðað við vátrygg-
ingarupphæð, um kr. 255.00 (sic), veiðarfæri um 3000 kr.
En aflinn var virtur hér á 4900.00, en seldist síðar í Cux-
haven fyrir 13 þús. R. M. Telur stefnandi því verðmæti hins
bjargaða kr. 270—-280 þús. Þá segir hann, að Baldur
hafi tafizt frá veiðum vegna björgunarstarfsins rúma
4% sólarhring og loks, að skipið hafi lent í verri mark-
aði í Þýzkalandi vegna þessarar tafar, þegar það seldi
182
afla sinn þar næst á eftir, sem telja megi, að hafi numið
5—6 þús. kr.
Stefndur mótmælir því, að um björgun sé að ræða.
Skipið hafi ekki verið í neinni hættu eða neyð, veður verið
gott, vindur staðið af landi, skipið statt á siglingarleið
og haft loftskeyti og getað kallað á hjálp bæði frá skipinu
(sic) og frá landi. Telur stefndur því aðeins um dráttarað-
stoð að ræða. Þá segir stefndur, að skipið hafi verið keypt
árið 1932 fyrir 150000 kr. og standi eigendum ekki í meira
en um 180000 kr., enda svari kaskotryggingin til þess, og
verði því verðmæti skips með afla, sem verði að meta
eftir virðingu hans hér á staðnum, og veiðarfærum ekki
nema um 190 þús. kr. Ennfremur telur stefndur ósannað,
að hin laka fisksala Baldurs í næstu ferð hafi stafað af
tímatöfinni, af því að sölurnar, sem stefnandi styður mál
sitt við, hafi farið fram í öðrum bæ en þar sem Baldur
seldi. En undir rekstri málsins hefir stefndur fallið frá
áðurgerðum mótmælum gegn lengd tafarinnar frá veiðum.
B/v Kári var ósjálfbjarga, er hann hafði brotið öll
blöð af skrúfu sinni, og rak, svo sem straumur og vindur
bar hann, án þess að geta nokkurt viðnám veitt af eigin
ramleik. Skipið var því statt í neyð, og b/v Baldur fram-
kvæmdi hér björgun. En sökum góðviðris var björgunin
auðveld og áhættulaus, þótt drátturinn væri langur, en
var leyst giftusamlega og rösklega af hendi. Það er nægi-
lega sannað, að Baldur tafðist frá veiðum vegna björgun-
arinnar í röska 4% sólarhring, og varð þannig fyrir afla-
tjóni, sem þó hefir ekki verið reynt að meta til peninga.
Hinsvegar hafa verið leiddar af því sterkar líkur, að
greind töf hafi orðið þess valdandi, að aflasala hans úr
næstu veiðiför hafi orðið nokkrum þúsundum króna lægri
en ef hann hefði getað lokið þeirri veiðiför og selt afla
sinn jafnmörgum dögum fyrr sem töfin varaði. Þykir sjó-
réttinum ekki verða hjá því komizt að hafa nokkra hlið-
sjón af þessu við ákvörðun björgunarlaunanna, sem og
þess, að Baldur var með fulla skipshöfn í veiðiför og allan
útbúnað til veiða. Þá lagði hann einnig til dráttartaugar,
sem vitanlega hafa tognað og orðið lúnar á svo langri leið.
Með tilliti til þess, sem nú var talið og áður er frá skýrt
um verðmæti skips, farms og veiðarfæra, þykir sjóréttin-
um björgunarlaunin hæfilega ákveðin 27000 kr. auk vaxta,
183
svo sem krafizt hefir verið. Þá greiði og stefndur stefn-
anda málskostnað með 900.00 krónum, og á stefnandi sjó-
veðrétt í b/v Kára R. E. í1í fyrir hinum tildæmdu upp-
hæðum.
Mánudaginn 15. marz 1937.
Nr. 34/1936. Guðmundur Hannesson
(Theódór B. Lindal)
segn
S. f. Félagsprentsmiðjan (cand. jur.
Kristján Guðlaugsson).
Kröfur áfrýjanda taldar of óákveðnar og málsút-
listun hans of ófullkomin til þess að hægt væri
að leggja dóm á málið. Hinn áfrýjaði dómur þess-
vegna ómerktur og málinu vísað frá undirrétt-
inum.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 14. marz 1936: Stefnd-
ur, Félagsprentsmiðjan s. Í, á að vera sýkn af kröfum
stefnanda, Guðmundar Hannessonar, í máli þessu.
Málskostnaður falli niður.
Dómur hæstaréttar.
Hér fyrir dómi hefir áfrýjandi gert eftirgreind-
ar kröfur: Aðallega, að hið stefnda félag verði til
þess dæmt að bæta úr óþægindum þeim, sem vél
sú, er Í málinu ræðir um, veldur honum, þannig að
fullnægjandi sé að áliti hæfra, dómkvaddra manna
og að viðlögðum 50 króna dagsektum, og að stefndi
verði jafnframt dæmdur til að greiða honum í
skaðabætur kr. 9630 fyrir hvern mánuð, talið frá
1. des. 1934, þar til bætt hefir verið úr óþægind-
unum, eða til vara hæfilega upphæð, samkvæmt
mati réttarins, og þá með 5% ársvöxtum frá stefnu-
184
degi til greiðsludags. Til vara krefst áfrýjandi, að
stefndi verði dæmdur til þess að greiða honum kr.
5392.40 ásamt 5% ársvöxtum frá stefnudegi til
greiðsludags. Svo krefst áfrýj andi og málskostnaðar
að skaðlausu fyrir undirrétti og hæstarétti eftir
mati dómsins.
Stefndur hefir krafizt staðfestingar á hinum á-
frýjaða dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti
eftir mati réttarins.
Í málinu má telja það upplýst, að áfrýjanda
stafi verulegt óhagræði af hávaða og hristingi, sem
umrædd vél veldur í húseign hans, a. m. k. við-
bótarbyggingunni frá 1928. Er það aðalkrafa áfrýj-
anda eins og fyrr getur, að stefndi verði dæmdur
til þess að bæta úr þessum óþægindum á þann hátt,
sem hæfir, dómkvaddir menn telja fullnægjandi,
og að viðlögðum dagsektum. Verður þegar að taka
fram, að því er þessa kröfu varðar, að ekki
hefir verið úr því skorið með skoðunargerð né á
annan hátt, hvort unnt muni vera að bæta úr ó-
þægindunum svo viðunandi sé, ef stefndi á að hafa
full not vélarinnar framvegis. Og enn siður liggja
fyrir nokkrar fullnægjandi upplýsingar um það, í
hverju slík aðgerð ætti að vera fólgin og á hvern
hátt hún ætti að fara fram, hversu langan tíma
hún tæki og hversu kostnaðarsöm hún yrði. Í um-
ræddri kröfugerð áfrýjanda er ekki heldur farið
fram á neina tiltekna aðgerð af hálfu stefnda í því
skyni að fyrirbyggja óþægindin, en í sambandi við
flutning málsins hér fyrir réttinum hafa af hálfu
áfrýjanda verið nefndar nokkrar hugsanlegar leiðir
til þess að bæta úr þeim. Hefir einkum verið tilfært,
að til þess að einangra umrædda vél nægilega muni
þurfa að steypa undir hana sökkul, er síðar væri
185
einangraður með sandlagi, en til þess þyrfti að
sprengja nægilega djúpt niður í klöpp þá, sem talin
er vera undir vélinni. Ennfremur þyrfti að hljóð-
einangra vélasal þann, sem vélin er í, lopt og veggi.
Til þessa hefir því verið svarað af hálfu stefnda, að
vélar prentsmiðjunnar, um 20 talsins, stærri og
smærri, væru í vélasalnum, og myndi því slík að-
gerð, sem að ofan er nefnd, þótt hún yrði talin
framkvæmanleg, valda stöðvun á rekstri prent-
smiðjunnar, þar eð taka yrði vélarnar úr notkun og
líklegast flytja þær burt úr salnum, meðan á aðgerð-
inni stæði. Bæði um þessa leið og aðrar, sem nefnd-
ar hafa verið í þessu sambandi, vantar fullnægjandi
upplýsingar, hvort þær séu framkvæmanlegar, eða
þótt svo væri, að hverju gagni þær myndu koma,
og hvaða kostnað þær myndu hafa í för með
sér, beint eða óbeint. Ef rétturinn kæmist að þeirri
niðurstöðu, að rétt væri að skylda stefnda til þess að
framkvæma eða þola aðgerðir á eignum sínum, eða
inna verk af hendi í þvi skyni að bæta úr nefndum
óþægindum og bera kostnað við það að öllu eða ein-
hverju leyti, þá yrði, eins og aðalkröfunni er háttað,
að leggja það að öllu leyti á vald hinna dómkvöddu
manna, hvaða aðgerð eða aðgerðum yrði beitt og
hversu mikið stefndi yrði að leggja í kostnað við þær,
og það án þess að rétturinn geti gert sér grein fyrir,
hvort aðgerðirnar, sem óvíst er, hverjar yrðu, kæmu
að tilætluðum notum. Væri hinum dómkvöddu
mönnum þannig í raun og veru fengið úrskurðar-
vald í málinu, og engin takmörk sett fyrir því, hve
lengi þeir gætu krafizt nýrrar aðgerðar, ef fyrri að-
gerð þætti ekki fullnægjandi. Af greindum ástæðum
verður að telja aðalkröfu áfrýjanda allt of óákveðna
og málsútlistun í sambandi við hana of ófullkomna,
186
til þess að unnt sé að leggja dóm á hana. Og að því
er varðar þann viðbótarlið við aðalkröfuna, að á-
frýjanda verði dæmdar bætur fyrir liðinn tíma, þá
liggja ekki fyrir neinar upplýsingar um slíkt tjón,
sem á verði byggt. Þar sem áfrýjandi ennfremur
mun hafa borið fram varakröfu sína um skaðabæt-
ur með það fyrir augum, að dæmt yrði um aðalkröf-
una og stefndi sýknaður af henni, þá þykir ekki
rétt að dæma um varakröfuna í þessu máli, enda
brestur og fullnægjandi málsútlistun að því er hana
varðar, þar eð ekkert fullnægjandi mat hefir farið
fram á því, hvort eða hversu mikla lækkun á verði
hlutaðeigandi eignar umrædd óþægindi hafa í för
með sér, sbr. 137. gr. réttarfarslaganna, nr. 85/1936.
Með skírskotun til þess, sem að framan er sagt,
ber ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og
vísa málinu frá undirréttinum. Eftir atvikum þykir
mega ákveða, að allur málskostnaður, bæði í héraði
og fyrir hæstarétti, skuli falla niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur og
vísast málinu frá undirréttinum.
Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir
gestaréttinum með stefnu, útgefinni 25. febrúar 1935, af
Guðmundi Hannessyni, prófessor, hér í bæ, gegn s.f. Félags-
prentsmiðjan hér í bænum. Dómkröfurnar, sem stefnandi
hefir nánar tilgreint í framhaldsstefnu, eru aðallega þær,
að stefnt sameignarfélag verði dæmt til þess að bæta úr
þeim óþægindum, sem ákveðin vél, er síðar verður rætt
um, veldur stefnanda, á þann hátt, að fullnægjandi sé að
187
áliti hæfra dómkvaddra manna og að viðlögðum 50 kr.
dagsektum, að félagið verði jafnframt dæmt til að greiða
stefnanda kr. 115.00 (upphæð þessa hefir hann þó lækkað
niður í kr. 96.30 fyrir hvern mánuð) frá 1. des. 1934, þar
til bætt verður úr ofangreindum óþægindum á fullnægj-
andi hátt.
Til vara krefst stefnandi þess, að stefnt sameignarfélag
verði dæmt til að greiða sér skaðabætur, að upphæð kr.
5392.40, ásamt 5% ársvöxtum frá stefnuútgáfudegi, 25. febr.
1935, til greiðsludags. Málskostnaðar krefst stefnandi og,
hvernig sem málið fer.
Stefnt sameignarfélag krefst aðallega sýknu og máls-
kostnaðar. Undir rekstri málsins hefir það þó gert þá kröfu
til vara, að meiri einangrun vélarinnar skuli að fullu og
öllu fara fram á kostnað stefnanda og til þrautavara, að
aðiljum verði gert að greiða þenna einangrunarkostnað
vélarinnar að jöfnu.
Málavextir eru þeir, að stefnandi á íbúðarhúsið nr. 12
við Hverfisgötu hér í bænum og býr í því. Með bréfi borgar-
stjórans í Reykjavík, dags. 16. júní 1916, var prentsmiðjunni
Rún h.f. leyft að byggja tvilyft vinnuhús á lóðinni nr. 1 við
Ingólfsstræti, en sú lóð liggur fast upp að lóð stefnanda
við Hverfisgötu, og eru hús þessi því nágrannahús. Áður
en prentsmiðjan Rún byggði hús sitt, gaf hún nágrönnum
sínum kost á að kaupa spildur af lóðinni nr. 1 við Ingólfs-
stræti, til þess að þeir gætu þannig tryggt sig gegn hávaða
frá prentsmiðjunni, en það gerði stefnandi þó ekki.
Stefndur, Félagsprentsmiðjan s. f., keypti síðan húseign-
ina, sem h. f. Rún lét byggja á lóðinni nr. í við Ingólfs-
stræti, sameinaði prentsmiðjurekstur sinn rekstri h. f. Rún
og hefir síðan starfrækt þar prentsmiðju.
Með bréfi, dags. 26. júlí 1928, fór stefnandi þess á leit
við byggingarnefnd Reykjavíkur, að sér yrði leyft að byggja
einlyft smáhýsi í sundi, sem var á milli íbúðarhúss hans
og húss Félagsprentsmiðjunnar (áður hús h. f. Rún). Tók
stefnandi það fram, að smáhýsi þetta ætlaði hann að nota
sem lækningastofu handa syni sínum, sömuleiðis, að smá-
hýsið væri öllu fremur bráðabirgðabygging en varanleg.
Leyfið var veitt, og byggði stefnandi síðan smáhýsið. Í nóv.
1934 lét stefndur setja upp svokallaða Babcock prentvél
í húsi sínu, og þegar hún tók til starfa, kom í ljós, að hún
185
olli þeim hávaða og hristingi í smáhýsi stefnanda og jafn-
vel í íbúðarhúsi hans, að hann taldi sig ekki geta við það
unað, en þar eð stefndur vildi ekki bæta úr þessu á þann
hátt, er stefnandi gæti sætt sig við, höfðaði hann mál þetta
og gerði í því áðurgreindar kröfur.
Stefndur byggir sýknukröfu sina á þvi, að sér hafi verið
alveg nauðsynlegt að kaupa vél þessa vegna þess, að ann-
ars hefði hann ekki getað fullnægt kröfum öruggasta við-
skiptavinar sins. Vélin hafi verið keypt af færasta sér-
fræðingi, sem völ hafi verið á hér í bænum, og sé sett
upp af honum, enda Í öllu farið að ráðum hans í þessu
efni.
Það má þó telja viðurkennt í málinu, að unnt hefði verið
að einangra vélina betur en gert var, Þannig að hún hefði
valdið stefnanda minni óþægindum, en eftir því sem upp-
lýst er í málinu, má telja víst, að til þess hefði þurft að
gera sérstakar ráðstafanir, sem kostað hefðu mikið fé.
Það er þó líklegt, að stefndu s. Í. hefði borið skylda til
gagnvart stefnanda að ganga svo vel sem unnt hefði verið
frá umræddri vél, eða að a. m. k. svo vel, að hún ylli
honum ekki óþörfum óþægindum, ef þannig væri um-
búið frá hendi stefnanda sjálfs, að honum yrði ekki á
neinn hátt um óþægindin kennt, og verður það nú athugað
nánar.
Þegar stefnandi sótti um leyfi byggingarnefndar árið
1928 til að mega byggja áðurgreint smáhýsi i sundinu
milli íbúðarhúss síns og húss Félagsprentsmiðjunnar,
sendi hann byggingarnefnd uppdrátt, er sýndi, að stefnandi
ætlaði að byggja sérstakan brunagafl upp að brunagafli
prentsmiðjunnar. Hann hvarf þó frá þessu síðar og fékk
samþykki þáverandi prentsmiðjustjóra Félagsprentsmiðj-
unnar til þess að mega notast við brunagafl prentsmiðju-
hússins sem einn vegg á smáhýsinu. Sömuleiðis hefir þak
smáhýsisins verið greypt inn í gafl prentsmiðjuhússins.
Hefir því verið haldið fram af stefndu, að prentsmiðju-
stjórinn hafi beinlinis bannað það, og ekki hefir stefnandi
sannað, að hann hafi haft leyfi til þess.
Þá hefir stefndur haldið því fram, að leyfi það, er
stefnandi hafi fengið hjá framkvæmdarstjóranum til að
nota brunagafl prentsmiðjunnar á framangreindan hátt, hafi
verið markleysa, því að skv. lögum Félagsprenlsmiðjunnar
189
s. f. hafi þurft til þess samþykki tveggja stjórnarmeðlima,
sem aldrei hafi verið fengið.
Stefnandi telur stjórn Félagsprentsmiðjunnar hafa sam-
þykkt þetta með þögninni, þar eð henni hafi hlotið að vera
þetta kunnugt. Gegn andmælum stefnds verður þó ekki
talið, að stjórninni hafi verið kunnugt um þetta með sér-
stöku tilliti til þess, að ekki er upplýst, að hún hafi
nokkurntíma haft sérstaka ástæðu til að athuga viðbygg-
ingu stefnanda að þessu leyti, og ekki mun hafa verið unnt
að sjá, án sérstakrar athugunar, hvort brunagafl prent-
smiðjuhússins var notaður eða sérstakur brunagafl byggð-
ur. En enda þótt ekki yrði talið, að stjórnin hefði sam-
þykkt þetta, þá telur stefnandi sig þó hafa haft fullkomna
heimild til að nota brunagafl prentsmiðjunnar, þar eð sam-
þykki prentsmiðjustjórans hljóti að vera nægilegt til svo
smávægilegs greiða, sem hér hafi verið um að ræða.
Rétturinn verður þó að telja, að í þessu samþykki fram-
kvæmdarstjórans eins geti ekki falizt nein skuldbinding
af hálfu stefnds um það að taka á sig ábyrgð í því, að þessi
tenging smáhyýsisins við brunagafl prentsmiðjunnar valdi
ekki stefnanda óþægindum.
Með því að smáhýsið var byggt án eigin brunagafls
gagnstætt því, sem gert var ráð fyrir, er byggingarnefnd
veitti leyfið, og með tilliti til gildis samþykkis þess, er
stefnandi fékk til að nota gafl prentsmiðjunnar og þar eð
svo virðist sem hann hafi án heimildar látið greypa þak
smáhýsisins inn í brunagafl Félagsprentsmiðjunnar, þá
telur rétturinn, að ef sú yrði niðurstaðan, að óþægindi
hans stöfuðu af þessari tengingu viðbyggingarinnar við
prentsmiðjuna, þá yrði stefnandi að þola óþægindin áfram
og bótalaust af hálfu prentsmiðjunnar. Af þessu leiðir enn-
fremur, að til þess að kröfur stefnanda í máli þessu geti
orðið teknar til greina, þarf hann að sanna, að tenging
þessi valdi ekki þeim óþægindum, er hann verður fyrir,
heldur liggi til þeirra aðrar orsakir, er stefndur beri
ábyrgð á.
Stefnandi telur óþægindi þau, er hann verður fyrir af
völdum umræddrar prentvélar, eingöngu stafa af því, hve
illa sé um vélina búið af hálfu stefnds. Hann telur hinn
ófullkomna frágang hennar valda því, að hún hristi klöpp-
ina, er sé undirstaða húsanna, og valdi sá hristingur þeim
190
óþægindum, er hann verði fyrir í húsi sínu. Hinsvegar tel-
ur stefnandi það engu máli skipta um óþægindin, að hann
hafi notazt við brunavegg prentsmiðjunnar, er hann byggði
smáhýsi sitt. Óþægindin berist ekki gegnum vegginn né
stafi óþægindi þau, er hann verði fyrir, eingöngu af því,
eingöngu af þvi, að vélin hristi undirstöðu hús-
anna, og klöppin beri því bæði hristinginn og hljóð-
öldurnar, sem mestu illu valdi. Og þar sem viðurkennt
sé í málinu, að mögulegt hefði verið að ganga betur frá
vélinni, þá sé auðsætt, að taka beri dómkröfur sínar
til greina.
Stefndur heldur því fram, að enda þótt með miklum
kostnaði hefði verið hægt að ganga betur frá umræddri
vél, þá hafi sér ekki borið skylda til þess gagnvart
stefnanda. Sér hafi aðeins borið að gera þær ráðstafan-
ir, sem taldar séu nauðsynlegar og eðlilegar á hverjum
tíma til að draga úr óþægindum, sem starfrækslan geti
haft í för með sér fyrir nágrannana. Þetta hafi verið
gert og beri því að sykna sig af kröfum stefnanda, enda
stafi óþægindi þau, er hann verði fyrir, eingöngu af því,
að hann hafi ekki gert þær ráðstafanir, sem honum bar
að gera til að tryggja sig gegn óþægindum, heldur hafi
hann beinlínis sælzt eftir þeim með því að byggja smáhýsi
sitt á áðurgreindan hátt.
Umrædd prentvél er sett niður á gólf prentsmiðjunn-
ar á þann hátt, að ofan á steingólfinu er margfaldur
„filt“ pappi, þar ofan á er linoleumdúkur og ofan á þessu
stendur svo vélin á eikarfleygum, sem settir hafa verið
undir hana til að „rétta hana af“.
Rétturinn getur því ekki fallizt á það með stefnanda,
að ekkert hafi verið gert til að einangra vélina, enda þótt
sú staðhæfing hans kunni að vera rétt, að þetta sé ekki
gert beinlinis og fyrst og fremst í því skyni að tryggja
stefnanda gegn óþægindum.
Verður nú athugað, á hvern hátt óþægindin berast yfir
í smáhýsi og íbúðarhús stefnanda og hvort það muni vera
að kenna því, hvernig stefnandi notar brunagafl preni-
smiðjunnar eða því, að ver sé frá umræddri prentvél
gengið en stefndum hafi borið að ganga frá henni.
Stefnandi hefir látið dómkveðja tvo menn til að skoða
og meta óþægindi sin vegna umræddrar prentvélar, og
191
hafa þeir m. a. látið það álit í ljósi, að aðalorsök óþæg-
indanna sé sú, að ekkert hafi verið gert til að einangra
vélina, heldur hafi hún verið boltuð föst við klöppina
undir húsunum og hristi af þeirri ástæðu undirstöðu
þeirra. Þá telja þeir og, að nokkur hávaði berist til millum-
veggjar hússins í gegnum loftið í vélasalnum.
Í skoðunargerð sinni virðast skoðunarmennirnir telja,
að orsökin til þess, að undirstaða húsanna hristist, sé sú,
að vélin sé boltuð föst við klöppina, sbr. orðalagið „...
boltuð föst við klöppina og hristir þannig alla undirstöðu
húsanna ...“ Síðar hefir komið í ljós, að staðhæfing skoð-
unarmannanna um þetta atriði er byggð á misskilningi;
prentvélin er ekki boltuð föst við klöppina, heldur er raf-
hreyfill sá, er knýr hana, boltaður fastur. Jafnframt þessu
er það viðurkennt af stefnanda, að rafhreyfillinn muni
ekki valda neinum sérstökum óþægindum né hrista klöpp-
ina.
Ekki verður séð, að skoðunarmennirnir hafi annað fyrir
sér, er þeir telja að klöppin hristist, en það, að prentvélin
sé boltuð við hana og það hljóti að valda hristingi á undir-
stöðu húsanna. Rétturinn telur því skv. framansögðu, að
ósannað sé, að klöppin hristist af völdum vélarinnar og
það valdi stefnanda umræddum óþægindum.
Eins og áður er getið, notaðist stefnandi við brunagafl
prentsmiðjunnar, er hann byggði smáhýsið í sundinu milli
húsanna. Skoðunarmennirnir telja, að „nokkur hávaði“
berist til millumveggjar hússins í gegnum loftið í vélasaln-
um. Þá hefir eitt vitnið, er leitt hefir verið, Sigurður
Pétursson, arkitekt, talið, að venjulegur eldvarnarveggur,
byggður upp með vegg prentsmiðjunnar, myndi draga úr
óþægindunum, án þess þó að koma alveg í veg fyrir þau.
Annað vitni, er leitt hefir verið, Helgi Sigurðsson, verk-
fræðingur, telur, að til þess að sérstakur eldvarnarveggur
bætti úr óþægindunum, þá yrði að vera annaðhvort loft-
lag eða gljúpt efni milli brunagafla smáhýsisins og prent-
smiðjunnar.
Bæði þessi vitni hafa gefið vottorð, sem tekið hefir
verið jafngilt og það væri eiðfest, um að hægt hefði
verið fyrir stefnanda að einangra viðbygginguna nægi-
lega frá prentsmiðjunni með því að steypa sérstakan
brunavegg og hafa lag úr einhverju gljúpu efni milli
192
þess veggjar og brunaveggjar prentsmiðjunnar. En eins og
nú sé gengið frá viðbyggingunni, telji þeir vafasamt,
hvort hægt sé að einangra hana nægilega, enda þótt ein-
angrunarlag væri sett báðu-megin á gólfinu, því að titr-
ingurinn myndi eftir sem áður berast gegnum þvervegs-
ina.
Skv. því, sem áður er sagt um hristing á undirstöðu
húsanna, og því, sem nú var sagt, og því, að miklar líkur
hafa verið leiddar að því, að óþægindin stafi af þvi, að
þak viðbyggingarinnar er greypt inn í brunagafl prent-
smiðjunnar og að notast er við hann sem vegg í viðbygg-
ingunni án þess að stefnandi gerði nokkrar varúðarráð-
stafanir, þá telur rétturinn með sérstöku tilliti til þess,
sem áður er sagt um heimild stefnanda til að nota bruna-
gaflinn, og þeirra upplýsinga, sem hann gaf byggingar-
nefnd, er hann sótti um byggingarleyfið, stefnanda ekki
hafa gert það, sem honum bar að gera til að fyrirbyggja
væntanleg óþægindi frá prentsmiðjunni, þar sem hann
vissi, að þar voru knúðar vélar, sem ætið valda gný og
hristingi í umhverfinu. En prentsmiðjan virðist hafa
heimild til að nota nauðsynlegar vélar í iðninni, sem
forsvaranlega er gengið frá.
Nú verður það eigi séð af gögnum þeim, er fyrir liggja,
að neitt verulega athugavert sé við umbúnað vélarinnar,
og það hefir heldur ekki verið sannað, að hún sé hávaða-
samari og gnýmeiri en aðrar samskonar vélar. Hinsvegar
þykir það hafa komið skýrt fram í málinu, að einmitt
með tilliti til hávaða og hristings, sem frá vélanotkun
prentsmiðjunnar hlaut að stafa, hefir alveg varúðarlaust
verið frá viðbyggingunni gengið, er hún var tengd við
prentsmiðjuna. Rétturinn telur þvi, að stefnanda hafi
ekki tekizt að sanna, að stefndur beri ábyrgð á óþæg-
indunum, heldur virðist flest benda til, að þau séu til-
komin vegna frágangs hans sjálfs á viðbyggingunni.
Það þykir því ekki unnt að taka dómkröfu stefnanda
til greina, hvorki aðal- né varakröfu hans. Verður því
að sýkna hið stefnda sameignarfélag, en málskostnaður
þykir eftir atvikum eiga að falla niður.
193
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 83/1936. Ólafur Halldórsson
(Eggert Claessen)
segn
Guðrúnu Ásdísi Skúladóttur Norðdahl
(Sveinbjörn Jónsson).
Barnsfaðernismál.
Dómur lögregluréttar Reykjavikur 17. marz 1986:
Kærður, Ólafur Halldórsson, skal teljast faðir að barni
því, er kærandi, Guðrún S. Norðdahl, ól þann 20. júlí
1935 og hlaut í skirninni nafnið Guðbjörg Ester. Þá greiði
kærður meðlag með barninu og barnsfararkostnað til
barnsmóður, svo og styrk til hennar fyrir og eftir barns-
burð, allt samkvæmt úrskurði yfirvalds, og 20 krónur í
málskostnað. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi krefst þess aðallega, að hann verði
skilyrðislaust sýknaður af kröfu stefndu í máli
þessu, en til vara, að úrslit þess verði látin velta
á synjunareiði hans, og til þrautavara, að málsúr-
slit verði látin velta á sönnunareiði stefndu. Loks
krefst áfrýjandi málskostnaðar af stefndu bæði í
héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins, hver
sem málsúrslit verði. Stefnda krefst þess hinsvegar
aðallega, að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur,
en fil vara, að úrslit málsins verði látin velta á
sönnunareiði hennar, og loks, að áfrýjandi verði
dæmdur til þess að greiða henni málskostnað fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Eftir uppkvaðningu hins áfrýjaða dóms hefir
rannsókn á blóði aðilja og barns stefndu farið
fram og með þeirri niðurstöðu, að barnið og á-
13
194
frýjandi reyndust vera af O og M flokki, en
stefnda af A og N flokki. Getur hann samkvæmt
því verið faðir að barninu, en rannsóknin sannar
alls ekki, að hann sé það.
ins og í hinum áfrýjaða dómi segir, eru aðilj-
ar sammála um það, að þau hafi haft holdleg
mök saman nokkrum sinnum árin 1933 og 1934.
Þau eru einnig sammála um, að Þau hafi ekki
haft samfarir frá því síðari hluta ágústmánaðar
1934 og til októberloka s. á. Einnig ber þeim
saman um það, að þau hafi komið saman að
líkamslosta síðast í desember 1934. Má telja vist,
að barnið, sem talið er að hafa fæðzt fullburða,
geti ekki verið ávöxtur samfaranna í desember
nefnt ár. Og einnig má telja útilokað, að það geti
verið komið undir við samfarir aðilja í ágústmán-
uði 1934. Stefnda kveðst hafa haft samfarir við
áfrýjanda 2. nóvember 1934, sem þó hafi ekki
verið fullkomnar, og síðan í annari viku sama mán-
aðar, er hún hafi komið heim til áfrýjanda á heim-
ili hans hér í bænum. Yrði barnið þá að vera getið
við þessar samfarir, ef áfrýjandi er faðir að því,
og má það vel standast tímans vegna. Áfrýjandi
neitaði því ákveðið í þinghaldi 28. nóv. 1935, að
hann hafi nokkru sinni haft samfarir við stefndu í
nóvembermánuði 1934. Í sama þinghaldi síðar er
skýrsla hans bókuð svo, að hann hafi ekki, „eftir
því sem hann minni bezt“, haft samfarir við stefndu
frá byrjun septembermánaðar, sem eftir upplýs-
ingum, komnum fram hér fyrir dómi, ætti að vera
frá lokum ágústmánaðar, og þar til síðast í desem-
ber 1934. Þetta varúðarsama orðalag áfrýjanda
verður ekki talin viðurkenning á faðerni barnsins
né afturköllun á synjun hans áður fyrir faðernið,
195
og verður hann því ekki dæmdur faðir barnsins
vegna ófullnægjandi synjunar á staðhæfingu
stefndu um samfarir þeirra í nóvembermánuði 1934.
Sem fyrr segir, höfðu aðiljar kynningu hvort af
öðru bæði fyrir og eftir getnað barnsins. Áfrýjandi
neitar því ekki, að verið geti, að hann hafi farið, að
því er virðist á náttarþeli, einn út með stefndu á
heimili hennar 2. nóvember, er hann sýnist hafa
verið þar í mannfagnaði ásamt öðrum fleirum, enda
þótt hann synji fyrir samfarir við stefndu að því
sinni. Eftir að áfrýjandi var orðinn þess vís, fyrst
í marzmánuði 1935, að stefnda var orðin þunguð,
veitti hann henni nokkurn fjárstyrk. Að vísu ber
áfrýjandi það, að stefnda hafi þá sagzt hafa sengið
með á þriðja mánuð, og hafi hann því búizt við, að
hún hefði orðið barnshafandi við samfarir þeirra í
desember árið áður. En stefnda tjáist hafa sagt
áfrýjanda þá, að hún hefði gengið með á fjórða
mánuð. Fyrir hæstarétti hefir verið lagt fram vott-
orð læknis, er skoðaði stefndu 5. marz 1935, og að
því er ætla má, rétt eða skömmu áður en hún
skýrði áfrvjanda frá barnshöfn sinni, og kveður
læknirinn hana þá hafa gengið með „ca. á fjórða
mánuð“. Verður að gera ráð fyrir því, að læknirinn
hafi tjáð stefndu þessa niðurstöðu sína, og að
stefnda hafi flutt hana áfrýjanda. Virðist því meg:
gera ráð fyrir því, að áfrýjandi hafi haft ástæðu til
að ætla, að þungi stefndu væri ekki ávöxtur sam-
fara þeirra í desembermánuði 1931, og ekki mátti
tímamarkið samríma samförum þeirra í lok ágúst-
mánaðar s. á. Ennfremur sýndi áfrýjandi stefndu
umönnun Í sængurlegu hennar, svo sem í hinum
áfrýjaða dómi segir.
Þegar allt þetta er athugað, þá virðist stefnda
196
hafa flutt fram atriði, sem veita nægilega sterkar
líkur til þess, að málsúrslit verði látin velta á eiði
hennar, sbr. 15. gr. laga nr. 46/1921 og nú 213. gr.
laga nr. 85/1936, þannig að ef hún vinnur, eftir
löglegan undirbúning, innan 6 vikna frá uppsögu
dóms þessa, á varnarþingi sinu eið að því, að hún
hafi haft holdlegt samræði við áfrýjanda á tíma-
bilinu frá 1. til 15. nóvember 1934, þá skal hann
talinn faðir að meybarni því, Guðbjörgu Ester, sem
stefnda ól þann 20. júlí 1935, enda greiði áfrýjandi
þá meðlag með barninu og stefndu barnsfarar-
kostnað eftir úrskurði yfirvalds. Þá skal og áfrýj-
andi greiða stefndu málskostnað bæði í héraði og
fyrir hæstarétti samtals 200 krónur.
Ef stefndu verður hinsvegar eiðfall, þá á áfrýj-
andi að vera sýkn af kröfum hennar í máli þessu,
enda greiði hún honum þá samtals 200 krónur í
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Ef stefnda, Guðrún Ásdís Skúladóttir Norð-
dahl, vinnur innan 6 vikna frá uppsögu dóms
þessa og eftir löglegan undirbúning eið að því
á varnarþingi sínu, að hún hafi á tímabilinu
frá 1. til 15. nóvember 1934 haft holdlegar
samfarir við áfrýjanda, Ólaf Halldórsson, þá
skal hann talinn faðir barns þess, Guðbjargar
lster, sem stefnda ól þann 20. júli 1935, enda
greiði áfrýjandi þá meðlag með barninu og
stefndu barnsfararkostnað eftir úrskurði yfir-
valds. Ef stefnda vinnur eiðinn, þá greiði á-
197
frýjandi henni samtals 200 krónur í máls-
kostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
Ef stefndu verður eiðfall, á áfrýjandi að
vera sýkn af kröfum hennar í máli þessu, enda
greiði hún honum þá samtals 200 krónur í
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Þann 20. júlí 1935 ól ógift stúlka, að nafni Guðrún S.
Norðdahl, til heimilis á Úlfarsfelli í Mosfellssveit, full-
burða stúlkubarn, sem í skirninni hlaut nafnið Guðbjörg
Ester. Föður að þessu barni sínu hefir barnsmóðirin til-
nefnt Ólaf Halldórsson, bifreiðarstjóra, „til heimilis á
Eiríksgötu 37 hér í bænum. Hann hefir ekki viljað kannast
við faðernið, og er því mál þetta eftir ósk kæranda höfðað
gegn honum, og hefir hún gert þær kröfur hér fyrir rétt-
inum, að hann verði dæmdur faðir barnsins, til að greiða
meðlag með því og svo barnsfararkostnað til sín, svo og
styrk fyrir og eftir barnsburð samkvæmt úrskurði yfir-
valds og loks málskostnað að skaðlausu.
Kærandi heldur því fram, að hún hafi þekkt kærðan
síðan hún var barn að aldri. Hún kveður, að hún hafi
haft holdlegt samræði við kærðan fyrst fyrir einum tveim-
ur eða þremur árum og síðan öðru hvoru eftir það, þar til
í desembermánuði 1934, en þó ekki um hásumarmánuðina.
Heldur hún því fram, að barn þeiia muni vera getið við
samræði, er hún hafi haft við kærðan í annari viku nóv-
embermánaðar 1934, og byggir hún það meðal annars á
því, að fyrst í þeim mánuði hafi hún haft tíðir, en síðan
ekki á meðgöngutíma barnsins.
Kærandi hefir haldið því fram, að hún hafi sagt kærð-
um Í marzmánuði 1935, að hún væri þunguð af hans völd-
um og hafi hann þá sagt, að hann borgaði með barninu,
ef hann ætti það. Þá kveður kærandi, að í aprilmánuði
198
1935 hafi kærður látið sig hafa 60 kr. í peningum, og kveðst
hún hafa skilið það svo, að með því viðurkenndi hann
barnið. Þegar barnið fæddist og eftir það, kveður kærandi,
að kærður hafi séð um flutning ljósmóður upp að Úlfars-
felli sér að kostnaðarlausu og ennfremur hefir hún haldið
því fram, að hún hafi engan reikning fengið fyrir starfa
ljósmóðurinnar, og telur hún því, að kærður muni hafa
greitt þann kostnað.
Þá hefir kærandi haldið því staðfastlega fram, að hún
hafi ekki haft holdlegar samfarir við aðra karlmenn en
kærðan á getnaðartíma barnsins, og geti því enginn annar
en hann verið faðir þess.
Kærður viðurkennir það, að hann hafi þekkt kæranda
yfir lengri tíma, enda séu þau alin upp í sömu sveit, Þá
hefir kærður og viðurkennt það, að hann hafi fyrst haft
holdlegt samræði við kæranda fyrir ca. tveimur árum og
síðan öðru hvoru eftir það, þar til í desembermánuði 1934,
en þó ekki yfir hásumarmánuðina. Þá hefir hann og haldið
þvi fram, að hann minnist þess ekki, að hann hafi haft
holdlegar samfarir við kæranda frá því í byrjun sept-
embermánaðar og þar til síðast í desembermánuði 1934.
Þá viðurkennir kærður, að kærandi hafi sagt sér í byrjun
marzmánaðar 1935, að hún væri ófrísk af sínum völdum,
en hann hefir haldið því fram, að kærandi hafi sagt sér,
að hún væri búin að ganga með á Jja mánuð, en kærandi
hefir hinsvegar staðhæft það, að hún hafi sagt kærðum,
að hún þá væri búin að ganga með á 4. mánuð. Kærður
viðurkennir, að hann hafi látið kæranda þá fyrst hafa 10
kr. og síðan 50 kr. töluverðum tíma eftir það, að hún
sagði honum, að hún væri ófrísk, og auk þess hafi hann
látið hana fá ári áður 10 krónur. Þá hefir kærður játað
það, að hann hafi kostað bifreiðarakstur ljósmóðurinnar,
þegar kærandi átti barnið og eftir það meðan á legunni
stóð. Hinsvegar hefir hann neitað því, að hann hafi greitt
ljósmóðurinni hennar fyrirhöfn.
Kærður hefir krafizt þess í málinu, að blóðrannsókn
færi fram, og var af lækni gerð tilraun til þess að ná
blóði úr barninu með samþykki kæranda, en það mis-
tókst eins og læknisvottorðið á réttarskj. nr. 4 sýnir.
Eftir það hefir kærandi verið ófáanleg til þess að leyfa
199
að fram færi blóðrannsókn, þrátt fyrir ítrekaðar kröfur
kærðs.
Það er upplýst í málinu, að kærandi og kærður hafa
þekkzt í mörg ár og haft holdlegar samfarir öðru hvoru
yfir lengri tíma. Þá er það og upplýst, að kærður hafi
látið kæranda hafa á meðgöngutímanum og eftir að hann
vissi, að hún var ófrísk, 60 krónur í peningum og sömu-
leiðis séð um flutning ljósmóður kæranda að kostnaðar-
lausu vegna fæðingar barnsins. Þá hefir kærður ekki
ákveðið mótmælt því, að hann hafi haft holdlegar sam-
farir við kæranda á þeim tíma, er barn þetta geti verið
getið, hann hefir aðeins haldið því fram, að hann
minnist þess ekki, að hann hafi haft holdlegar samfarir
við hana á þeim tíma, er hún telur að barnið sé getið,
eða frá því í byrjun september og þar til síðast í desem-
bermánuði 1934.
Með tilliti til þess, sem hér á undan greinir, þykir
verða að dæma kærðan föður að barni því, er kærandi
ól þann 20. júlí 1935. Þá greiði hann og meðlag með
barninu svo og barnsfararkostnað til barnsmóður og
styrk til hennar fyrir og eftir barnsburð, allt samkvæmt
úrskurði yfirvalds, og loks málskostnað, er þykir hæfi-
lega ákveðinn 20 krónur.
Dráttur sá, er varð á rannsókninni, er sök kæranda,
en dráttur á uppkvaðningu dóms er vegna anna.
200
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 113/1936. Magnús Jochumsson f. h. Nordisk
Brandforsikring A/S
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Stefáni Thorarensen og gagnsök
(Theódór B. Lindal)
og
Kristján Siggeirsson
(Eggert Claessen)
gegn
Magnúsi Jochumssyni f. h. Nordisk
Brandforsikring A/S og Stefáni
Thorarensen
Vátryggingarsali, sem nafngreindur lyfsali hafði
tryggt hjá innbú og lyfjavörur, er síðar fórust í
eldi, sýknaður af kröfu um greiðslu tryggingar-
fjárins, að því er varðaði meiri hluta lyfjavar-
anna, vegna þess að lyfsalinn hafði gefið rangar
upplýsingar um eignarréttinn að þeim, þegar
tryggingin var keypt. Auk þess leyst úr fleiri
spurningum varðandi trygginguna.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 4. júlí 1936: Í meðal-
sök eiga meðalstefndir, Stefán Thorarensen og Nordisk
Brandforsikring A/S, að vera sýknir af kröfu meðal-
stefnanda, Kristjáns Siggeirssonar, og á málskostnaður í
meðalsök að falla niður.
Í aðalsökinni greiði stefndur, Nordisk Brandforsikr-
ing A/S, stefnandanum, Stefáni Thorarensen, kr. 15.356.12
og kr. 650.00 í málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa
frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
201
Dómur hæstaréttar.
Máli þessu er skotið til hæstaréttar af báðum
aðiljum aðalsakar í héraði, að því er hana varðar,
og af sækjanda meðalgöngumáls í héraði, að því
er það snertir.
Í aðalsök og gagnsök hér fyrir réttinum krefst
aðaláfrýjandi þess aðallega, að hann verði alger-
lega sýknaður af kröfum gagnáfrýjanda. Til vara
krefst hann þess, að hann verði einungis skyld-
aður til að greiða gagnáfrýjanda kr. 5018.34, en
til þrautavara kr. 10158.60. Þá krefst hann og,
hvernig sem málið fer, málskostnaðar af gagná-
frýjanda fyrir báðum réttum eftir mati dómsins.
Gagnáfrýjandi krefst þess, að aðaláfrýjandi verði
dæmdur til að greiða honum kr. 17898.60 eða
hverja þá lægri upphæð, sem rétturinn kynni að
ákveða, með 6% ársvöxtum af þeirri upphæð, sem
ákveðin verður, frá 8. jan. 1934 eða til vara frá
8. febr. s. á. eða til þrautavara frá stefnudegi til
greiðsludags. Loks krefst hann málskostnaðar
fyrir báðum réttum eftir mati dómsins.
Áfrýjandi meðalgöngumáls krefst þess, að að-
aláfrýjandi aðalsakar verði dæmdur til að greiða
honum kr. 400.00, með 5% ársvöxtum frá stefnu-
degi til greiðsludags. Hann krefst og málskostn-
aðar af andstæðingum sínum fyrir báðum réttum
eftir mati dómsins. Aðaláfrýjandi aðalsakar krefst
algerrar sýknu í meðalgöngumálinu, en ef krafa
áfrýjanda meðalgöngumáls verður tekin til greina,
krefst aðaláfrýjandi þess, að sú upphæð, er hann
verður dæmdur til að greiða, sé dregin frá þeirri
upphæð, sem hann kunni að verða dæmdur til að
greiða gagnáfrýjanda aðalsakar. Þá krefst aðalá-
202
frýjandi málskostnaðar Í meðalgöngumáli fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins. Gagnáfrýjandi að-
alsakar krefst algerrar sýknu í meðalgöngumáli
og málskostnaðar í því fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.
Aðaláfrýjandi byggir sýknukröfu sína í aðal-
sök á því ákvæði 2. mgr. 6. gr. hinna almennu
vátryggingarskilyrða félagsins, að því beri engin
skylda til að eiga við aðra en vátryggðan sjálfan,
„akkordbú“ hans, þrotabú eða dánarbú um bruna-
bætur, hæð þeirra og greiðslu á þeim. En í þessu
tilfelli sé Lárus Böðvarsson hinn vátryggði, en
ekki gagnáfrýjandi, og telur aðaláfrýjandi gagn-
áfrýjanda þess vegna ekki vera réttan aðilja sak-
arinnar, þrátt fyrir framsal það, sem hann hefir
fengið á rétti Lárusar skv. brunabótaskirteinun-
um. Þessi sýknukrafa verður þó ekki tekin tl
greina þegar af því, að viðurkennt er, að aðalá-
frýjandi hefir átt Í samningum við gagnáfrýjanda
um brunabætur þær, sem um ræðir í máli þessu,
og verður að telja, að með (þvi hafi aðaláfrýjandi
viðurkennt gagnáfrýjanda sem réttan aðilja við
heimtu bótanna og afsalað sér rétti til að byggja
nokkra mótbáru á nefndu ákvæði vátryggingar-
skilyrðanna.
Varakrafa aðaláfrýjanda um, að hann verði
einungis skyldaður til að greiða gagnáfrýjanda
kr. 5018.34, er þannig til komin, að hann viður-
kennir skyldu sína til að greiða kr. 2898.60 sem
bætur fyrir hið skemmda innbú Lárusar Böðvars-
sonar, en það var vátryggt með sérstöku skírteini
fyrir kr. 3000.00, og er það játað af gagnáfrýjanda,
að honum skv. því skirteini beri ekki meira en
þessar kr. 2898.60. Ennfremur viðurkennir aðalá-
203
frýjandi skyldu sína til að greiða bætur fyrir þær
lyfjavörur, sem Lárus Böðvarsson hafi átt sjálfur
í lyfjabúðinni á Eyrarbakka, þegar hún brann, 6.
jan. 1934, en ekki 8. jan. eins og í héraðsdóminum
segir. Er það að vísu með öllu ósannað, hverjar
þessar vörur voru og hversu mikið verðmæti
þeirra hefur verið. Enda fórust verzlunarbækur
Lárusar í brunanum, þrátt fyrir það að til var
eldtraustur skápur til geymslu þeirra og þó að
þær, skv. því, sem upplýst er hér fyrir réttinum,
lægju einmitt frammi í herbergi því, sem Lárus á-
samt öðrum manni var staddur í, þegar eldurinn
kom upp kl. 7%% e.h. þann 6. jan. 1934, og var með
þessu ótvirætt brotið gegn skildaganum um verz|-
unarbækur, sem settur var í vátryggingarskirteini
lyfjavaranna. Aðaláfrýjandi telur sig, þrátt fyrir
þenna upplýsingaskort um, hverjar þessar vörur
hafi verið og verðmæti þeirra, fúsan til að bæta
þær með kr. 2119.74. Þar sem gagnáfrýjandi hefir
ekki haldið því fram, að þessi upphæð útaf fyrir
sig væri of lág, verða umgetnar vörur því ekki
taldar meira virði. En þessar tvær upphæðir, kr.
2898.60 og kr. 2119.74 eru samtals kr. 5018.34, og
er það upphæð varakröfu aðaláfrýjanda. Ágrein-
ingurinn um það, hvort aðaláfrýjandi eigi að
greiða gagnáfrýjanda hærri upphæð en þetta,
liggur fyrst og fremst í því, hvort vátrygging sú,
sem Lárus Böðvarsson tók á lyfjavörum sínum,
hafi einnig náð til vara þeirra, er gagnáfrýjandi átti
í vörzlum Lárusar, eða ekki. Gagnáfrýjandi heldur
því fram, að svo hafi verið, en aðaláfrýjandi
neitar því.
Um þessar vörur gagnáfrýjanda og vörælur
Lárusar Böðvarssonar á þeim gilti samningur,
204
gerður 5: febr. 1929, milli Lárusar og gagnáfrýj-
anda. Samningur þessi, sem af aðiljum hans er
kallaður „Konsignationssamningur“, hefir ekki
verið lagðar fram í málinu fyrr en í hæstarétti. Áður
en þessi samningur er gerður, en þó sama dag, hafði
sagnáfrýjandi keypt „lyfjavörubirgðir“ af Lárusi,
og virðist svo sem það hafi verið meginhlutinn af
þeim vörum, sem þá voru í lyfjabúð Lárusar.
Þessar vörur lét gagnáfrýjandi Lárus jafnskjótt fá
aftur til sölu skv. umgetnum samningi. Jafnframt
skuldbatt Lárus sig til að kaupa ekki vörur til
lyfjabúðar sinnar hjá öðrum en gagnáfrýjanda,
meðan samningurinn standi í gildi, með þeirri
einni undantekningu, að Lárus mátti kaupa áfengi
frá Áfengisverzlun ríkisins, enda væri það greitt
við móttöku. Þrátt fyrir það, að Lárus var þannig
um vörukaup sín bundinn við gagnáfrýjanda, þá
réð gagnáfrýjandi því alveg sjálfur, hverjar vörur
hann á hverjum tíma lét Lárus fá til sölu. Seldar
vörur bar Lárusi að afreikna eftir hvern mánuð,
og senda gagnáfrýjanda andvirðið að frádregnum
reksturskostnaði, þar í talið hæfilegt kaup hans
sjálfs. Loks var Lárusi skylt að hafa vörur þessar
vátryggðar fyrir minnst kr. 10.000.00, meðan þær
væru í vörzlum hans, og skyldi hann kosta vá-
tryggingu þeirra, sem þá átti að teljast til rekst-
urskostnaðar; og virðist því, þrátt fyrir ummælin
um, að Lárus skyldi kosta vátrygginguna, ótvírætt,
að raunverulega var það gagnáfrýjandi, sem kostn-
aðurinn átti að lenda á.
Eftir þvi, sem að framan er lýst, verður ekki
talið, að Lárus Böðvarsson hafi haft umræddar
vörur í umboðssölu frá gagnáfrýjanda, heldur
var lyfjabúð Lárusar rekin sem einskonar útibú
205
gagnáfrýjanda, og staða Lárusar nánast sambæri-
leg við stöðu verzlunarstjóra. Að þessu athuguðu,
og þar eð þetta var til þess lagað að hafa veruleg
áhrif á áhættu aðaláfrýjanda af vátryggingunni,
verður að telja, að Lárusi Böðvarssyni hafi borið
skylda til að seta þess í vátryggingarbeiðni sinni,
ef hann ætlaðist til, að aðaláfrýjandi tæki að
sér ábyrgð á vörum gagnáfrýjanda, þar sem
beint var að því spurt á eyðublaðinu undir beiðn-
ina, hvort einungis væri um eign vátryggjanda
(en með því er vafalaust átt við beiðanda) að
ræða, eða hvort hún ætti einnig að taka til annarra.
En þessu svaraði Lárus svo, að fjármunirnir væru
eign hans sjálfs. Um vátryggingu Lárusar á lyfja-
vörunum gilti því það ákvæði 3. mgr. 2. gr. hinna
almennu vátrvggingarskilyrða aðaláfrýjanda, að
vátryggingin nái aldrei til hluta, sem eigi eru eign
vátryggðs, þ. e. vátryggingartaka. Verður því að
telja aðaláfrýjanda óskylt að greiða bætur fyrir
tjón á vörum þeim, sem í eign gagnáfrýjanda
voru.
Aðaláfrýjandi verður samkvæmt framansögðu
ekki skyldaður til að greiða sagnáfrýjanda meira
en kr. 5018.34, og af ástæðum þeim, sem í hinum
áfrýjaða dómi segir, verða gagnáfrýjanda ekki
dæmdir neinir vextir af þeirri upphæð.
Um meðalgöngumálið er þess að sæta, að ekki
verður talið, að áfrýjandi þess hafi, vegna eignar-
réttarfyrirvarans og skyldu Lárusar Böðvarssonar
til að halda munum þeim, er fyrirvarinn gilti um,
vátrvggðum, öðlazt neinn forgangsrétt til vátrygg-
ingarfjárins fyrir innbú Lárusar. Þá verður heldur
ekki fallizt á þá fullyrðingu áfrýjanda meðal-
göngumálsins, að Lárus hafi með yfirlýsingu sinni
206
10. jan. 1934 einungis gefið gagnáfrýjanda aðal-
sakar umboð til innheimtu vátrvyggingarfjárins,
en ekki framselt honum að fullu réttinn til þess.
Orðin „— framsel hér með — öllum réttindum
minum, samkvæmt tveim brunabótaskirtein-
um—“, sem standa í yfirlýsingunni, þykja hafa
gefið gasnáfrýjanda réttmæta ástæðu til að ætla,
að hér væri um fullkomið afsal að ræða, og sýn-
ast orðin „— og kemur hr. Stefán Thorarensen
að öllu leyti fram sem eigandi skirteinanna gagn-
art vátryggingarfélaginu“ ekki þurfa að vera til
þess löguð að draga úr þessu. Þar eð yfirlýsing
Lárusar Böðvarssonar um rétt áfrýjanda meðal-
göngumálsins til vátrvggingarfjárins er ekki dag-
sett fyrr en 5. okt. 191 og því miklu vngri en
fyrrgreint framsal, er ekki unnt að taka kröfur
áfrýjanda meðalgöngumáls til greina.
Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður bæði
í aðalsök og meðalgöngumáli falli niður bæði í
héraði og fyrir hæstarétti og í gagnsök fyrir hæsta-
rétti.
Því dæmist rétt vera:
Aðaláfrýjandi, Magnús Jochumsson f. h.
Nordisk Brandforsikring A/S, greiði sagná-
frýjanda, Stefáni Thorarensen, kr. 5018.34.
Málskostnaður í aðalsök í héraði falli niður.
Að öðru leyti skal hinn áfrýjaði dómur órask-
aður vera.
Málskostnaður fyrir hæstarétti í aðalsök,
gagnsök og meðalgöngusök falli niður.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
207
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er samkv. samkomulagi höfðað fyrir gesta-
réttinum með stefnu, útg. 13. sept. 1935, af Stefáni Thor-
arensen, lyfsala hér í bæ, gegn vátryggingarfélaginu Nor-
disk Brandforsikring A/S., Kaupmannahöfn, til greiðslu
brunabótafjár, að upphæð kr. 18000,00 með 6% ársvöxt-
um frá 8. janúar 1934 til greiðsludags, og málskostnaðar
að skaðlausu.
Í rekstri málsins hefir stefnandi viðurkennt að lækka
megi stefnukröfuna um kr. 101,40, einnig hefir hann,
að því er snertir vaxtakröfuna, gert þá varakröfu, að sér
verði tildæmdir vextir af kr. 11973,60 frá 8. jan. 1984,
eða 8. febrúar 1934, og loks þá Þrautavarakröfu, að sér
verði tildæmdir vextir af tildæmdri upphæð frá stefnu-
degi til greiðsludags.
Stefndur, Nordisk Brandforsikring A/S, krefst aðal-
lega sýknu, en til vara lækkunar á stefnukröfunni eins
og síðar verður greint, og málskostnaðar krefst hann,
hvernig sem málið fer.
Málavextir eru þeir, að með vátryggingarbeiðni, dags.
3. febr. 1930, sækir Lárus Böðvarsson, lyfsali á Eyrar-
bakka, um vátryggingu hjá stefndum á lyfjavörum, og
var vátryggingarupphæðin kr. 15.000,00. Beiðnin var
samþykkt og var Lárusi fengið sérstakt vátryggingar-
skírteini fyrir tryggingunni. 8. febrúar 1932 sækir Lárus
um vátryggingu hjá steindum á húsgögnum, og var vá-
tryggingarupphæð þeirra kr. 3000.00. Þessi beiðni var
einnig samþykkt og Lárusi fengið sérstakt skirteini fyrir
húsgagnavátryggingunni. Báðar þessar tryggingar virðast
hafa verið í gildi óbreyttar 8. janúar 1934, en þann dag
fórust hin vátryggðu verðmæti í eldsvoða. Stefndur
neitar því ekki, að tryggingarnar hafi verið í lagi, en
hinsvegar hefir ekki orðið samkomulag um greiðslu
tryggingarfjárins, og hefir því stefnandi máls þessa, sem
fengið hefir sér framseldan allan rétt Lárusar skv. trygg-
ingarskírteinunum, höfðað mál þetta og gerir í því áður-
greindar kröfur —
Sýknukröfuna byggir stefndur á því, að stefnandi sé
ekki réttur aðili. Skv. tryggingarmálunum (sic) hafi Lár-
usi verið óheimilt að framselja stefnanda rétt sinn og verði
stefnandi því ekki réttur aðili þrátt fyrir framsalið. Það
208
ákvæði tryggingarskilmálanna, sem stefndur byggir þetta
á, er svohljóðandi: „Félaginu ber engin skylda til að eiga
við aðra en vátryggðan sjálfan ...... um brunabætur,
hæð þeirra og greiðslu á þeim.“ Þetta ákvæði verður þó
ekki talið hafa aðra né meiri þýðingu en þá, að meina vá-
tryggðum framsal brunabótanna, þannig að vátryggjandi
tapi við það gagnvart framsalshafa þeim mótbárum og
vörnum, sem hann hefði getað haft uppi gagnvart vá-
tryggðum sjálfum. Skv. þessu og með sérstöku tilliti til
þess, að það hefir komið fram í málinu, að stefndur hefir
staðið í samningum við stefnanda um greiðslu bótanna,
áður en til máls þessa kom, þá verður sýknukrafan af
þessari ástæðu ekki tekin til greina.
Sökum mismunandi varnarástæðna stefnds verða nú
vöru- og húsgagnatryggingin athugaðar hvor um sig.
Vörutryggingin. Það er upplýst í málinu, að megin-
hluti vara þeirra, er fórust í eldinum, var eign stefn-
anda, en í umboðssölu hjá Lárusi. Sömuleiðis er það
upplýst, að Lárus tryggði vörurnar í eigin nafni, en gat
þess ekki, að mikill hluti þeirra væri umboðsvörur.
Ákvæði er um það í vátryggingarskirteininu, að vörur,
„sem eigi eru eign vátryggðs“, falli ekki undir trygging-
una, og með tilvísun til þess ákvæðis hefir stefndur kraf-
izt þess, ef ekki yrði fallizt á sýknukröfu hans, að hann
verði sýknaður af því að greiða bætur fyrir umboðs-
söluvörurnar, en aðeins dæmdur til að greiða bætur fyrir
Þann hluta hinna brunnu vara, sem vátryggður (Lárus) átti
sjálfur, og telur stefndur sig, ef þessi krafa hans yrði
tekin til greina, eiga að greiða bætur vegna vörubrunans,
að upphæð kr. 2119.74. Ennfremur telur stefndur það
aldrei hafa verið ætlun Lárusar að tryggja umboðssölu-
vörurnar og dregur hann það af svari Lárusar við þeirri
spurningu á vátryggingarbeiðninni, sem spyr um, hver sé
eigandi hinna tryggðu muna. Umboðssöluvörurnar hafi því
ekki verið tryggðar og því beri sér ekki að bæta þær.
Það er nú að vísu upplýst, að Lárus kveðst í vátryggingar-
beiðninni vera eigandi hinna vátryggðu vara, án þess að
svo hafi í raun og veru verið um þær allar, þar eð stefn-
andi átti allverulegan hluta þeirra. Það má því segja, að
Lárus hafi ekki gefið stefndum alveg réttar upplýsingar
um, hver væri eigandi muna þeirra, er hann bað um trygg-
209
ingu á. En þar eð ekki verður séð, að það hafi á nokkurn
hátt haft áhrif á áhættu stefnds og þar eð telja verður
skv. því, sem fram er komið í málinu, að Lárus hafi
tryggt umboðssöluvörurnar, og ennfremur, að trygging í
eigin nafni nái til þeirra, þrátt fyrir framangreint orðalag
vátryggingarskirteinisins, þá verður hérgreind krafa
stefnds ekki tekin til greina, en stefndum talið skylt að bæta
allar hinar tryggðu vörur, er brunnu, án tillits til þess,
hvort Lárus átti þær eða hafði þær í umboðssölu.
Stefnandi telur, að verðmæti hinna tryggðu umboðssölu-
vara, er brunnu, hafi numið kr. 15796.46, en sú upphæð
er skuld sú, er Lárus stóð í við hann um áramótin 1933
og 34. Um verðmæti vara þeirra, er Lárus átti sjálfur,
Þegar brunann bar að höndum, liggja ekki fyrir neinar
ákveðnar upplýsingar, en af ýmsu, er fram hefir komið
i málinu, þykir mega telja, að hann hafi átt vörur fyrir
2000 kr. Bókfært verðmæti vörubirgðanna verður því
talið hafa verið 17796.46 um áramót 1933 og 34. Þessa
upphæð véfengir stefndur mjög og telur verðmæti var-
anna hafa verið miklum mun minna, án þess að hafa
fært fyrir því veruleg rök. —- Verzlunarbækur Lárusar
fórust í brunanum, svo að ekki er unnt að sjá
nákvæmlega, hve hárri upphæð verðmæti hinna
brunnu vara hefir numið, þegar þær brunnu. En þar eð
eitthvað af vörunum hlýtur að hafa selzt frá áramótum
til brunadags, án þess að upplýst sé, að keypt hafi verið
í skarðið, og þar eð gera má ráð fyrir talsverðri vöru-
rýrnun, vörur orðnar gamlar, og með því ennfremur, að
ekki er útilokað, enda líklegt, að eitthvað hafi verið selt
af umboðssöluvörunum, án þess að búið hafi verið að
afreikna það til stefnanda, og loks vegna þess, að líkur hafa
verið að því leiddar, að verzlunarbækur Lárusar, sem
fórust í eldinum, hafi ekki verið tryggilega geymdar, þá
þykir verða að taka lækkunarkröfu stefnds til greina á
þann hátt að draga frá bókfærðu verði vörulagersins um
áramót, sem var kr. 17796.46, 30% og telja því, að stefnd-
um beri að greiða stefnanda sem bætur fyrir brunatjón
á vörunum kr. 17796.46 = kr. 5338.94 = kr. 12457.52.
Húsgagnatryggingin. Húsgögn Lárusar voru, eins og
áður greinir, tryggð fyrir 3000 kr., og virðist ekki vera
ágreiningur milli frumaðilja um, að þá upphæð beri
14
210
stefndum að greiða að frádregnum kr. 101.40, eða með
kr. 2898.60.
Meðalsökin. Með stefnu, útg. 4. nóv. 1935, hefir Kristján
Siggeirsson, kaupm. hér í bæ, gengið inn í mál þetta með
samþykki frumaðilja og gert þá kröfu, að stefndur,
Nordisk Brandforsikring A/S, verði dæmdur til að greiða
sér 400 kr. með 5% ársvöxtum frá 4. nóv. 1935 til greiðslu-
dags og málskostnað að skaðlausu.
Stefnandi aðalsakar krefst sýknu og málskostnaðar í
meðalsökinni.
Tildrög meðalsakar eru þau, að með samningi dags.
23. apríl 1933 seldi meðalstefnandi Lárusi Böðvarssyni hús-
sögn fyrir kr. 865, og var ákvæði um það í samningnum,
að Lárusi væri skylt að vátryggja munina fyrir elds-
voða, og einnig um það, að munirnir yrðu ekki eign kaup-
anda (Lárusar), fyrr en hann hefði að fullu greitt kaup-
verðið. Þegar innbúið brann, voru ógreiddar af kaup-
verðinu 400 kr., og með áritun á kaupsamninginn, dags.
5. okt. 1934, viðurkennir Lárus skuld þessa og lýsir yfir
því, að þar eð Kristján hafi veðrétt í vátryggingarverði
muna þessara, þá sé tryggingarfélaginu heimilt að greiða
honum þessar 400 kr.
Með því nú að framsalið til stefnanda aðalsakar er miklu
eldra (dags. 10. jan. 1934) en þessi áritun og með því að
gegn neitun aðalstefnanda er ekki sannað, að meðalstefn-
andi eigi veðrétt í vátryggingarfjárhæðinni fyrir þessum
400 kr., Þá verða kröfur meðalstefnanda ekki teknar til
greina gegn ákveðnum mótmælum stefnanda aðalsakar,
og verða úrslit meðalsakar því þau, að meðalstefndir
frumaðiljar verða sýknaðir af kröfu meðalstefnanda, en
eftir málavöxtum þykir málskostnaður í meðalsökinni
eiga að falla niður.
Aðalmálið aftur. Stefndur hefir mótmælt vaxtakröfu
stefnanda og bent í því sambandi á 10. gr. hinna almennu
vátryggingarskilyrða, sem mælir svo fyrir, að útborgun
fari fram innan mánaðar frá því að bæturnar hafi verið.
ákveðnar með samkomulagi aðilja, mati eða fullnaðar-
dómi og að félaginu sé ekki skylt að greiða vexti fyrr en
að þessum fresti liðnum. Skv. hinni tilvitnuðu grein ber
að taka þessi mótmæli stefnds til greina og verða því
stefnanda ekki tildæmdir vextir í þessu máli, þar eð svo
211
verður að líta á, að engir vextir séu enn á vátryggingar-
upphæðirnar fallnir.
Úrslit máls þessa verða því skv. framansögðu þau, að
stefndur, Nordisk Brandforsikring A/S, verður dæmdur
til að greiða stefnanda, Stefáni Thorarensen, kr. 15356.12
og málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 650 kr.
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 176/1936. Helgi Benónýsson
segn
Þorsteini Víglundarsyni
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Helgi Benónýsson, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Einnig greiði hann stefnda, er hefir látið mæta
í málinu, 20 krónur í ómaksbætur að viðlagðri
aðför að lögum.
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 180/1936. Páll Þorbjarnarson f. h. Kaupfélags
alþýðu í Vestmannaeyjum
gegn
Vinnufatagerð Íslands h/f
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Páll Þorbjarnarson f. h. Kaupfélags
212
alþýðu, er eigi mætir í málinu, greiði 50 króna
aukagjald í ríkissjóð, ef hann vill fá mál sitt tekið
fyrir að nýju.
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 190/1936. Erlingur Jónsson
gegn
Tollstjóranum í Reykjavík f. h. ríkis-
sjóðs
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Erlingur Jónsson, er eigi mætir Í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Föstudaginn 19. marz 1937.
Nr. 2/1937. — Björn Gíslason
gegn
Metúsalem Stefánssyni
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Björn Gíslason, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
213
Miðvikudaginn 7. april 1937.
Nr. 145/1936. Valdstjórnin
gegn
Frederick Arthur Meggitt
Úrskurður hæstaréttar.
Kærði, er stöðvaður var af varðbátnum Gauti
þann 15. júlí 1936, hefir haldið því fram, að hann
hafi daginn áður fyrir óhapp misst botnvörpu skips
sins, sem orðið hafi föst í botni, og hafi botnvörpu-
strengirnir þá slitnað. Skipherra varðbátsins og
fleiri menn af honum töldu þess sjást glögg merki
á botnvörpuvíirunum, að þeir hefðu verið meitlaðir
sundur rétt áður en skip kærða var stöðvað, enda
hefðu sézt greinileg og ný meitilför í öldustokki
skipsins bakborðs megin, og að kærði hefði því þá
haft vörpu í sjó og verið að veiðum í landhelgi.
Dómsgerðum málsins fylgir margþættur spotti af
botnvörpustrengi skipsins, sem talinn er bera þess
merki í báðum endum, að hann sé höggvinn eða
meitlaður frá strengnum. En kærði kveður botn-
vörpuvirana hafa slitnað eða höggvizt í togblökk-
inni, þegar varpan festist í botni og hann missti
hana daginn áður, og af hans hálfu er því einnig
haldið fram, að merki þau, er kunni að hafa verið
á vírunum, þegar skipið var tekið, stafi þar af,
enda er á það bent af hálfu verjanda hans, að
strengurinn mundi ekki hafa verið höggvinn eða
meitlaður sundur á öldustokknum, þótt því hefði
verið að skipta, heldur annarstaðar á skipinu.
Það virðist munu geta skipt máli um úrslit sakar
þessarar:
1. Hvort telja megi áðurnefndan virspotta bera
214
þess merki á báðum endum, að hann hafi verið
höggvinn af eða meitlaður eða með öðrum hætti
skilinn frá botnvörpustrengnum beinlínis af
mannavöldum.
2. Hvort vera megi, að þetta kynni að hafa verið
gert með öldustokkinn að undirlagi, og loks
3. Hvort áðurnefnd merki á virnum kynni að geta
verið fram komin við virslit í togblökkinni.
Áður en lagður verður dómur á mál þetta þykir
því rétt að leggja fyrir lögreglustjórann í Reykjavík
að dómkveðja þrjá hæfa og óvilhalla menn til þess,
að tilkvöddum sækjanda og verjanda sakar þess-
arar fyrir hæstarétti, að kveða upp álit sitt um fram-
angreind atriði.
Því úrskurðast:
Lögreglustjóranum í Reykjavík ber að fram-
kvæma ofannefnda dómkvaðningu svo fljótt
sem þess er kostur.
Föstudaginn 9. apríl 1937.
Nr. 5/1937. Réttvísin (Einar B. Guðmundsson)
gegn
Ólafi Magnúsi Einarssyni og Gunnari
Viggó Jóelssyni (Lárus Jóhannesson).
Tveir menn dæmdir fyrir þjófnað. Annar þeirra
auk þess dæmdur fyrir hylmingu.
Dómur aukaréttar Siglufjarðar 22. agúst 1936: Kærður
Ólafur Magnús Einarsson sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 120 daga, en Gunnar Viggó Jóelsson sæti fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 100 daga.
215
Svo greiði og kærðu in solidum 40 kr. iðgjöld til Péturs
Bóasonar og allan kostnað sakarinnar.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
I. Ákærði Ólafur Magnús Einarsson.
Með játningu ákærða Ólafs og öðru, sem fram
er komið í málinu, er það sannað, að hann hefir
gerzt sekur um brot þau, er hér greinir.
1. Aðfaranótt 29. júlí 1936 fór hann út í e/s Goða-
foss, sem þá lá á Siglufirði. Fór hann þar inn í
opinn svefnklefa, lauk upp fataskáp, sem þar var,
með lykli, er stóð í skránni, leitaði í vösum á fötum,
er þar voru, og hafði á brott með sér 145 krónur úr
peningaveski, sem hann fann þar, en veskið sjálft
tók hann ekki. Þá stal hann einnig í sömu ferðinni
einni dós með niðursoðnu kjöti úr opnu eldhúsi
skipsins.
2. Sömu nótt, sem áður greinir, hitti ákærði sam-
ákærðan Gunnar Viggó úti í e/s Goðafoss. Bað
hinn síðarnefndi ákærða að taka við pakka með
skóm í og koma honum í land. Varð ákærði við
því, og kveðst hann þó hafa sengið út frá því, að
Gunnar hefði stolið skópakkanum.
3. Aðfaranótt 7. ágúst 1936 stal ákærði Ólafur
ásamt samákærðum Gunnari Vigsó peningakassa
úr húsi á Siglufirði. Framdi hann þjófnaðinn með
þeim hætti, að hann seildist til kassans inn um
opinn glugga, án þess að fara sjálfur inn um glugg-
ann. Brutu þeir félagar kassann upp, og tók ákærði
Ólafur peninga þá, er í honum voru, 12 kr., en
kassanum með skjölum þeim, sem í honum voru,
hentu þeir í sjóinn. Þegar ákærði framdi brot þetta,
hafði hann þegar meðgengið fyrir dómara brot þau,
216
sem um getur í 1. og 2. tölulið hér að framan.
Kveðst ákærði hafa verið ölvaður báðar umgetnar
nætur, er hann framdi brotin.
II. Ákærði Gunnar Viggó Jóelsson.
Hann er í máli þessu sannur að sök um eftirtalin
brot.
1. Aðfaranótt 29. júlí 1936 stal ákærði úti í e/s
Goðafoss úr opnum íbúðarklefa einum skóm, en
ekki hafa þeir verið virtir til fjár við rannsókn
málsins, og liggur ekkert fyrir um verð þeirra.
2. Eftir að ákærði var orðinn uppvís að skó-
þjófnaðinum, og lögreglurétturinn hafði tekið skóna
í sínar vörglur, stal ákærður þeim á ný úr bæjar-
þingsstofu Siglufjarðar, meðan á rannsókn málsins
stóð. Varð þegar vart við þjófnaðinn, og fundust
skórnir aftur eftir tilvísun ákærða.
3. Loks var ákærði þátttakandi með samákærða
Ólafi að þjófnaðinum á peningakassanum aðfara-
nótt 7. ágúst 1936, eins og fyrr getur. Stóð ákærði
á verði, meðan Ólafur seildist eftir kassanum, og
hjálpaði hann Ólafi við að brjóta kassann upp og
ná Í peningana.
Þetta brot framdi ákærði eftir að uppvíst var
orðið um brot hans, sem um ræðir í 1. og 2. tölulið
hér að framan.
Hinir ákærðu hafa báðir áður verið dæmdir fyrir
þjófnað, ákærði Ólafur þrisvar sinnum og ákærði
Gunnar tvisvar sinnum, en þar eð hvorugur þeirra
hafði náð 18 ára aldri, er nefndir dómar gengu um
þau þjófnaðarbrot þeirra, þá hafa dómarnir ekki
ítrekunaráhrif í þessu máli, sbr. 62. gr. hinna al-
mennu hegningarlaga.
Þegar hinir ákærðu frömdu brot þau, sem um
217
ræðir í máli þessu, var ákærði Ólafur 17. ára að
aldri, en ákærði Gunnar 18 ára.
Brot ákærða Ólafs, sem lýst er í 1,1. og 3. tölulið
hér að framan, heyra undir 6. gr. laga nr. 51/1928,
og brot hans, sem umgetur í Í, 2. tölulið, á undir
240. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 1869.
Þykir refsing hans, með skirskotun til 38. gr. hegn-
ingarlaganna, og með hliðsjón að 63. gr. sömu laga,
hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 120 daga, eins og gert er í hinum áfrýj-
aða dómi.
Brot ákærðs Gunnars, sem lýst er í 11, 1. til 3.
tölulið hér að framan, heyra undir 6. gr. laga nr.
51/1928. Þykir refsing hans, með hliðsjón af 63. gr.
hegningarlaganna, hæfilega ákveðin af héraðs-
dómaranum fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri í 100 daga.
Eigandi peningakassa þess, sem um ræðir í mál-
inu, Pétur Bóason, hefir krafizt 40 króna skaða-
bóta af hinum ákærðu. En hvorki hefir héraðs-
dómarinn látið þess getið í stefnu, að skaðabóta eða
iðgjalda vrði krafizt, né heldur hefir hann, eftir þvi
sem séð verður af dómsgerðunum, borið þessa
kröfu undir hina ákærðu eða skýrt þeim frá, að
hún væri fram komin. Verður því þegar af þeirri
ástæðu ekki dæmt um kröfuna í þessu máli.
Ákærður Ólafur Magnús Einarsson, sem sat í
gæzluvarðhaldi 29. til 30. júlí 1936, greiði sjálfur
varðhaldskostnað sinn. Allan annan kostnað máls-
ins, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, greiði hinir á-
kærðu in solidum, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 70
krónur til hvors.
2i8
Við rannsókn og meðferð héraðsdómarans á máli
þessu athugast það, sem hér segir: Ekki hefir verið
látin fara fram virðing á skóm þeim og kjötdós,
sem stolið var og um ræðir í málinu, né heldur
hefir verið gerð gangskör að því að afla upplýsinga
um verðmæti hins stolna peningakassa og þess, sem
í honum var. Hinum ákærðu er stefnt í héraði til
þess að þola refsingu samkvæmt 230. sbr. 232. gr.
hinna almennu hegningarlaga, og dæmdir eru þeir
til refsingar samkvæmt 230. sbr. 233. og 284. gr.
sömu laga, en allar þessar lagagreinar eru úr gildi
felldar með 17. gr. laga nr. 51/1928. Hinir ákærðu
eru dæmdir til að greiða skaðabætur, án þess þeim
sé til þess stefnt né gert viðvart um skaðabótakröf-
una, svo séð verði. Þá er skaðabótakrafan tekin til
greina af dómaranum, án nokkurrar virðingar á
verðmæti hinna stolnu og eyðilögðu muna, eða ef
slík virðing var óframkvæmanleg, án þess að hinum
ákærðu, sem báðir eru ófjárráða, væri skipaður sak-
ráðamaður. Loks hefir héraðsdómarinn sett í á-
frýjunarstefnu, að málinu væri áfrýjað af hálfu
valdstjórnarinnar í stað réttvísinnar.
Því dæmist rétt vera:
Ákærði Ólafur Magnús Einarsson sæti fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 120 daga og
ákærði Gunnar Viggó Jóelsson sæti samskonar
fangelsi í 100 daga.
Ákærði Ólafur Magnús greiði sjálfur kostnað
við gæzluvarðhald sitt. Allan annan kostnað
sakarinnar bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar
með talin málflutningslaun sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
219
mannanna Einars B. Guðmundssonar og Lár-
usar Jóhannessonar, 70 krónur til hvors, greiði
hinir ákærðu in solidum.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Málavextir eru þessir: Sökunautur Ólafur Magnús Ein-
arsson hefir gerzt sekur svo sem hér segir:
28. júlí s. 1. er hann um borð í e/s Goðafoss á Siglu-
fjarðarhöfn, fer þá inn í klefa stýrimannsins á skipinu,
er var opinn, opnar fataskáp, er lykill stóð í skápskránni,
leitar í vösum og finnur ekkert fémætt, nema veski, er í
voru 145 kr., sem hann tekur. Skilar hann síðan dómaran-
um 85 kr. af þýfinu, en hinu hafði hann eytt. 6. þ. m. verður
hann var við peningakassa í herbergi í Norðurgötu í bæn-
um, en opinn gluggi var á herberginu. Teygist hann inn
um gluggann og tekur peningakassann. Rétti Ólafur Gunn-
ari Viggó Jóelssyni kassann, er bar hann norður á flóð-
garð og braut með steini kassann þar upp. Afhenti Gunnar
Ólafi kassann, sem í voru 12 kr. og nokkrir smápeningar,
vinnunótur, ávísanahefti, kvittanir o. fl. Hefir Ólafur
síðar afhent lögreglunni þessar 12 krónur. Kassann eyði-
lögðu sökunautar og hentu honum útaf flóðgarðinum.
Auk þess hjálpaði Ólafur Gunnari að stela skóm frá stýri-
manni á Goðafoss á þann hátt, að hann bar skóna í land,
sem Gunnar bað hann fyrir og Ólafur vissi, að Gunnar
hefði stolið. Í öllum þessum tilfellum kveðst sökunautur
hafa verið undir áhrifum vins.
Sökunautur Gunnar Viggó Jóelsson er sannur að sök um
Það, er hér segir:
28. f. m. hafi hann gengið fram hjá íbúð 1. stýrimanns
um borð í Goðafoss. Var opin hurð að íbúðinni. Kom
hann þá auga á kassa með skóm 1. Hafi hann hitt Ólaf
Einarsson á þilfarinu og beðið hann að fara með skó-
kassann í land, og það gerði Ólafur. Skóna fann svo lög-
reglan út í bæ. Við yfirheyrsluna í bæjarþingssalnum voru
skórnir hafðir til sýnis sökunaut, en meðan dómarinn og
réttarvoitarnir brugðu sér í næsta herbergi, tók sökunautur
220
skóna, kastaði þeim út og ætlaði að nýju að komast að
skónum, er yfirheyrslunni væri lokið. Skórnir fundust
samt. (sic) 6. þm. er sökunautur meðhjálp fyrir Ólaf að
stela peningakassa, er stóð á borði inni við opinn glugga.
Stóð Gunnar á verði, meðan að Ólafur teygðist eftir kass-
anum og tók hann. Fóru þeir Gunnar með kassann niður í
flóðgarð, og braut Gunnar þar upp kassann með steini, tók
peningana úr kassanum, 12 krónur, og fékk Ólafi og henti
síðan kassanum með nokkrum smápeningum, ávísanaheft-
um, vinnunótum, kvittunum o. fl. út fyrir flóðgarðinn, og
eyðilagðist það þar. Hefir verið krafizt 40 kr. skaðabóta
fyrir peningakassann og það, sem í honum var, en söku-
nautur eigi greitt það.
Kærðir hafa áður sætt refsingu fyrir þjófnað, Ólafur
Einarsson verið dæmdur þrisvar áður fyrir þjófnað,
Gunnar tvisvar.
Verknað kærðu ber að áliti dómarans að heimfæra
undir 23. kafla refsilaganna, Ólafs Einarssonar undir 230.
gr. sbr. 234. gr. og 242. gr. og 8. gr. laga 51/1928, en
Gunnar undir 230. gr. og 242. gr. sbr. 233. gr. refsilag-
anna og 8. gr. laga 51/1928, en með tilliti til hins unga
aldurs hinna kærðu, þykir refsingin hæfilega ákveðin
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, fyrir Ólaf Einarsson
í 120 daga, en fyrir Gunnar í 100 daga.
Svo greiði og kærðu in solidum 40 kr. iðgjald til
Péturs Bóasonar, Siglufirði, fyrir umræddan peningakassa
og innihald hans, er þeir hafa eyðilagt.
Vegna fjarveru dómarans hefir dómur þessi ekki verið
kveðinn upp fyrr. Á máli þessu hefir enginn óþarfur drátt-
ur orðið.
Kærðu greiði allan kostnað sakarinnar in solidum.
221
Föstudaginn 9. april 1937.
Nr. 36/1936. Skúli K. Skúlason
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Kristjönu Jensínu Kristjánsdóttur og
gagnsök (Stefán Jóh. Stefánsson)
Barnsfaðernismál.
Dómur lögregluréttar Ísafjarðar 12. febr. 1936: Ef kær-
andi, Kristjana Jensína Kristjánsdóttir, innan 6 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa, vinnur eið að því á varnarþingi
sinu, eftir löglegan undirbúning, að kærður, Skúli Skúla-
son, hafi haft holdlegt samræði við sig (sic) á tímabilinu
frá 15. október til 15. nóvember 1923, að báðum dögum
meðtöldum, skal kærður teljast faðir barnsins Áslaugar, er
kærandi ól 1. ágúst 1924, og vera skyldur til að greiða
að sínum hluta meðlög með því, frá 1. september 1934 að
telja, skv. yfirvaldsúrskurði, svo og greiða kr. 25,00 í máls-
kostnað.
Verði kæranda hinsvegar eiðfall, á kærður að vera
sýkn af kröfum hennar í málinu og málskostnaður að
falla niður.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu dags. 31. marz f. á. og gert þær
dómkröfur, aðallega, að hann verði algerlega sýkn-
aður af kröfum gagnáfrýjanda í málinu, en til
vara, að úrslit þess verði látin velta á synjunar-
eiði hans. Þá krefst aðaláfrýjandi og málskostn-
aðar af gagnáfrýjanda bæði í héraði og fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins, hver sem málsúrslit
verði. Gagnáfrýjandi hefir gagnáfrýjað málinu með
stefnu dags. 16. april f. á. og gert þær dómkröfur,
aðallega, að aðaláfrýjandi verði skilyrðislaust
22
Lv
dæmdur faðir barnsins, Áslaugar, svo og til að
greiða meðlag með því frá Í. sept. 1934 samkvæmt
úrskurði yfirvalds, en fl vara krefst hún þess, að
málið verði látið velta á sönnunareiði hennar, og
loks, að áfrýjandi verði dæmdur til að greiða henni
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.
Áður en mál þetta væri dæmt í héraði, hafði
rannsókn á blóði aðilja og barnsins, Áslaugar,
farið fram eftir O A B aðferðinni. Nú hefir
einnig, samkvæmt úrskurði hæstaréttar, upp-
kveðnum 25. jan. þ. á. verið framkvæmd blóð-
rannsókn á téðum manneskjum eftir MN aðferð-
inni. Niðurstaða hvorrartveggju rannsóknarinnar
er sú, að aðaláfrýjandi er af O aðalflokki og M
undirflokki, en gagnáfrýjandi og barnið eru af A
aðalflokki og M undirflokki. Getur aðaláfrýjandi
samkvæmt þessu verið faðir að barninu, en rann-
sóknin sannar ekki, að hann sé það. Þess ber að
seta, að samkvæmt upplýsingum þeim, sem fyrir
liggja í málinu, verður að ætla, að barnið hafi
fæðzt fullburða.
Að athuguðum framangreindum atriðum, og
með sérstakri tilvísun til annarra atvika málsins,
sem réttilega er lýst í hinum áfrýjaða dómi, þykir
mega lita svo á, að nægilega sterkar líkur séu
framkomnar til þess, að úrslit málsins verði látin
velta á sönnunareiði gagnáfrýjanda, sbr. 15, gr.
laga nr. 46 frá 1921 og nú 213. gr. laga nr. 85 frá
1936, þannig að vinni hún eftir löglegan undir-
búning, innan 8 vikna frá uppsögu dóms þessa, á
varnarþingi sínu eið að því, að hún hafi haft
holdlegt samræði við aðaláfrýjanda á tímabilinu
223
frá 15. okt. til 30. nóvember 1923, að báðum dög-
unum meðtöldum, þá skal hann talinn faðir að
meybarni því, Áslaugu, sem gagnáfrýjandi ól
þann 1. ágúst 1924, enda greiði aðaláfrýjandi þá
meðlag með barninu frá 1. september 1934 eftir
úrskurði yfirvalds. Þá skal og aðaláfrýjandi
greiða gagnáfrýjanda málskostnað bæði í héraði
og fyrir hæstarétti, samtals kr. 250,00. Ef gagn-
áfrýjanda verður hinsvegar eiðfall, þá á aðal-
áfrýjandi að vera sýkn af kröfum hennar í máli
þessu, enda greiði hún honum samtals kr. 250,00
í málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Ef gagnáfrýjandi, Kristjana Jensína Krist-
jánsdóttir, vinnur innan 8 vikna frá uppsögu
dóms þessa og eftir löglegan undirbúning eið
að því á varnarþingi sínu, að hún hafi á tíma-
bilinu frá 15. október til 30. nóvember 1923, að
báðum dögunum meðtöldum, haft holdlegar
samfarir við aðaláfrýjanda, Skúla K. Skúlason,
þá skal hann talinn faðir barns þess, Áslaugar,
sem gagnáfrýjandi ól þann 1. ágúst 1924, enda
greiði aðaláfrýjandi þá meðlag með barninu
frá 1. september 1934 eftir úrskurði yfirvalds.
Ef gasnáfrýjandi vinnur eiðinn, þá greiði aðal-
áfrýjandi henni samtals kr. 250.00 í máls-
kostnað í héraði og hæstarétti.
Ef gagnáfrýjanda verður eiðfall, á aðal-
áfrýjandi að vera sýkn af kröfum hennar í
224
máli þessu, enda greiði hún honum þá samtals
kr. 250.00 í málskostnað í héraði og fyrir hæsta-
rétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er, að fengnu málshöfðunarleyfi dómsmála-
ráðuneytisins, útgefnu 30. marz 1935, höfðað af Kristjönu
Jensinu Kristjánsdóttur, Ásvallagötu 64 í Reykjavík, gegn
Skúla Skúlasyni, kaupmanni í Bræðraborg á Ísafirði, til
viðurkenningar á faðerni barns kæranda, Áslaugar, fædadr-
ar 1. ágúst 1924 í Slagelse í Danmörku, og hefir málið
verið rannsakað bæði í lögreglurétti Ísafjarðar og lögreglu-
rétti Reykjavíkur.
Kærandi gerir þær réttarkröfur, aðallega, að kærður
verði dæmdur faðir að nefndu barni svo og til að greiða
meðlag með því frá 1. sept. 1934 skv. úrskurði yfirvalds,
svo og málskostnað að skaðlausu.
Til vara hefir kærandi krafizt þess, að sér verði dæmd-
ur fyllingareiður í málinu.
Kærður gerir þær réttarkröfur, aðallega, að hann verði
algjörlega sýknaður af kröfum kæranda í málinu, en krefst
þess til vara, að sér verði heimilað að synja fyrir faðerni
barns kæranda með eiði.
Kærandi kveðst hafa þekkt kærðan síðan hún var barn,
enda séu þau bæði uppalin á Ísafirði. Hún kveðst hafa
haft holdlegar samfarir við kærðan í síðari hluta október-
mánaðar 1923 í skrautgripaverzlun kærðs á Ísafirði og
síðan tvisvar sinnum Í nóvembermánuði sama ár í
herbergi uppi á lofti í sama húsi. Einnig hefir hún kannazt
við það, að gefnu tilefni frá kærðum, að hún hafi haft
samræði við hann um eða fyrir 1920, en kveðst ekki geta
fullyrt ákveðið, hvenær það hafi verið.
Kærandi neitar því, að hún hafi haft holdlegar samfarir
við aðra karlmenn en kærðan á getnaðartima barnsins og
geti því enginn annar en hann verið faðir þess. Hún heldur
því fram, að kærður hafi alltaf viðurkennt faðerni barns-
225
ins fyrir sér og greitt meðlag með því, þar til 1. sept.
1934, en þá hafi hann látið í ljósi við sig, að óvíst væri,
að hann væri faðir að barninu. Telur hún tilefnið til þess
hafa verið það, að kærður hafi verið krafinn um ca.
1000 kr. skuld vegna sjúkrahúslegu barnsins á árunum
1928— 1929.
Kærður hefir hinsvegar ekki viljað gangast við faðerni
umrædds barns kæranda og kveður það rangt, að hann
hafi viðurkennt fyrir kæranda eða öðrum, að hann væri
faðir að barni hennar.
Hann kveðst hafa þekkt kæranda frá því þau voru börn.
Um eða fyrir 1920 kveðst hann hafa haft holdlegt sam-
ræði við kæranda nokkrum sinnum, en síðar ekki fyrr en
12. desember 1923 og hafi þá verið liðin a. m. k. 2 ár frá
síðasta samræði þeirra þar á undan. Hafi samræðið 12. des.
1923 átt sér stað að kvöldi þess dags í úrsmiðastofu sinni
í húsinu Bræðraborg á Ísafirði, en þangað hafi kærandi
komið til sin. Þá um kvöldið hafi það orðið að samkomu-
lagi milli sín og kæranda, að hún kæmi til sín í sömu
erindagjörðum næsta sunnudag og hafi hún gert það og
þau haft samræði saman í herbergi uppi á lofti í sama húsi.
Hinsvegar neitar kærður þvi, að hann hafi haft samræði
við kæranda í október eða nóvember 1923.
Frá því umræddan sunnudag í desember 1923 kveðst
kærður ekkert hafa heyrt frá kæranda fyrr en einhvern-
tima á útmánuðum 1924, en þá hafi hún komið til sín og
sagzt vera ólétt. Kveðst hann þá hafa sagt henni, að það
gæti ekki verið af sínum völdum. Einnig kveðst hann
hafa spurt kæranda, að gefnu tilefni frá henni, hvað hún
ætlaði að gera, og hafi hún sagt, að hún vildi helzt sigla
og eiga barnið erlendis. Kveðst kærður hafa lofað að
hjálpa henni til þess eftir megni og hafa gert það, er hún
hafi farið til Danmerkur í júní eða júlí 1924. Síðan kveðst
kærður hafa hjálpað kæranda um peninga jafnan, er hún
hafi beðið sig og hann hafi getað, og telur hann sig vera
búinn að hjálpa henni um ca. 3000 kr. samtals.
Peningana til siglingarinnar kveðst kærður ekki hafa
látið kæranda í té sem neina viðurkenningu þess, að hann
ætti barnið, heldur í vináttuskyni, svo og sökum þess, að
það hafi getað verið hættulegt fyrir heilsu móður sinnar,
eins og henni hafi þá verið háttað, ef hann hefði staðið í
15
þjarki útaf þessu, og kveðst hann hafa beðið kæranda að.
láta ekki koma neinn kvis um þetta heim til móður sinnar.
Kærandi heldur því fram, að kærður hafi boðið sér að
sigla eftir að hann vissi, að hún væri ófrísk orðin, og
neitar því, að hún hafi beðið hann um styrk til þess að
fyrra bragði. Kærður heldur því hinsvegar fram, að kær-
andi hafi talað um þetta við sig að fyrra bragði.
Héraðslæknir telur, að skv. vottorði ljósmóður beri að
telja umrætt barn fullburða fætt, og telur, að barnið muni
vera getið eigi fyrr en 15. október 1923 og eigi síðar en
15. nóvember sama ár.
Í málinu hefir farið fram blóðrannsókn, en eigi sker
hún úr um faðerni barnsins.
Í málinu hefir eigi fengizt full sönnun fyrir því, að
kærður hafi haft samræði við kæranda á getnaðartíma-
bili barnsins, og eigi fyrir því, að hann hafi viðurkennt
faðerni barnsins á lögformlegan hátt. Verður aðalkrafa
kæranda því eigi til greina tekin.
Með framburði kæranda og kærðs um samræði þeirra á
árinu 1923 og með viðurkenningu kærðs á því, að hann
hafi lagt kæranda allmikið fé bæði fyrir og eftir fæðingu
barnsins þykja hinsvegar fengnar nægar líkur til að láta
úrslit málsins vera komin undir fyllingareiði kæranda,
þannig að vinni kærandi éftir löglegan undirbúning eið að
því á varnarþingi sinu, að kærður hafi haft holdlegt sam-
ræði við sig (sic) á tímabilinu frá 15. október til 15. nóv-
ember 1923, að báðum dögum meðtöldum, þá skuli kærður
teljast faðir barns þess, er kærandi ól 1. ágúst 1924 og vera
skyldur til að greiða að sínum hluta meðlag með því frá
1. september 1934 skv. yfirvaldsúrskurði, svo og greiða
málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 25 kr.
Verði kæranda hinsvegar eiðfall, á kærður að vera sýkn
af kröfum kæranda í máli þessu og málskostnaður að falla
niður.
Fiðsfrestur þykir hæfilega ákveðinn 6 vikur frá lög-
birtingu dóms þessa.
221
Mánudaginn 12. april 1937.
Kærumálið Nr. 1/1937. Sverrir Ragnars
gegn
Karli Magnússyni
Frávísunardómur undirréttarins ómerktur og hér-
aðsdómarinn skyldaður til að leggja dóm á málið
að efni til.
Dómur bæjarþings Akureyrar 8. marz 1937: Máli þessu
vísast frá réttinum.
Dómur hæstaréttar.
Frávísunardómi þeim, er í máli þessu greinir,
hefir kærandi Sverrir Ragnars, kaupmaður á Akur-
eyri, skotið til hæstaréttar samkvæmt 199. gr. laga
nr. 85/1936 með kæru dags. 10. marz þ. á. Kom
kæran ásamt bréfi héraðsdómarans, dags. 24. s. m.,
og skjölum málsins, til dómsins 31. f. m. Var mál-
ið, að lögboðnum fresti liðnum og án frekari at-
hugasemda frá héraðsdómara eða málsaðiljum,
tekið til dóms 9. þ. m., og er því dæmt samkvæmt
framlögðum skjölum.
Í kæru sinni hefir kærandi krafizt þess, að hér-
aðsdómurinn verði ómerklur og að héraðsdómar-
inn verði skvldaður til að dæma málið að efni til.
Með samningi 8 júli 1936 leigði kærandi Þórhalli
Kristjánssyni á Siglufirði vélbát fyrir tiltekna mán-
aðarleigu frá 15. júni s. á. og til 1. jan. 1937. Þann
19. nóv. s. á. tók varnaraðili í máli þessu, Karl
Magnússon, útgerðarmaður á Siglufirði, við réttind-
um og skyldum samkvæmt samningnum frá þeim
degi og til loka leigutímans. Samkvæmt samningn-
um má reka mál, ef til málssóknar kæmi út af hon-
um, fyrir gestarétti Akureyrar. Var mál þetta höfð-
228
að fyrir bæjarþingi Akureyrar til heimtu eftir-
stöðva bátsleigunnar samkvæmt áðurnefndu varn-
arþingsákvæði samningsins.
Samkvæmt 21. sbr. 222. gr. laga nr. 85/1936 var
gestaréttarmeðferð numin úr lögum frá 1. jan. 1937.
Eftir eldri reglum var heimilt að semja um gesta-
réttarmeðferð fyrir ákveðnum dómi, og fól sá samn-
ingur annarsvegar í sér skyldu á hendur héraðs-
dómara til að leita sátta í málinu, en hinsvegar
undanþágu frá því að leggja það til sátta fyrir
sáttanefnd. Varnarþingsákvæði leigusamningsins
var því löglegt eftir þágildandi reglum. Ög eftir 81.
gr. laga nr. 85/1936 er enn heimilt að semja um
meðferð máls í hvaða lögsagnarumdæmi sem er og
í hvaða þinghá sem er. Ennfremur er aðiljum sam-
kvæmt 11. tölul. 3. mgr. 5. gr. téðra laga heimilt að
gera skriflegt samkomulag fyrir fram um það að
ganga fram hjá sáttanefnd og leggja málið með
þeim hætti undir sáttaumleitun héraðsdómara.
Varnarþingsákvæði leigusamningsins er því bæði
lögmætt eftir eldri og yngri lögum og hefir í för
með sér þær verkanir, sem taldar voru. Afnám
gestaréttarmeðferðar samkvæmt 294. gr laga nr.
85/1936 gat engu um breytt í þessu sambandi öðru
en því, að nú varð að höfða málið í bæjarþingi
Akureyrar, í stað gestaréttar áður, eins og líka gert
var, enda hefði héraðsdómaranum borið að leita
sátta í því, svo sem í gestaréttarmálum áður, ef
varnaraðili hefði mætt. Frávísun málsins frá bæjar-
þinginu var því heimildarlaus, og ber því að taka
áðurnefnda kröfu kæranda til greina.
Málskostnaðar fyrir hæstarétti hefir ekki verið
krafizt, og fellur því málskostnaður niður.
229
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn kærði bæjarþingsdómur á að vera ó-
merkur, enda ber héraðsdómaranum að taka
málið upp að nýju og leggja dóm á það að efni
til.
Málskostnaður fyrir hæstarétti fellur niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir stefnandinn Sverrir Ragnars, kaup:
maður á Akureyri, höfðað fyrir bæjarþingi Akureyrar
með stefnu, útg. 8. f. m., gegn stefndum útgerðarmanni.,
Karli Magnússyni, Siglufirði, til greiðslu leiguskuldar, að
upphæð kr. 810.00 ásamt 6% ársvöxtum frá 16. janúar
1937 til greiðsludags, og málskostnaðar.
Málavexti tjáir stefnandi þá: að hann hinn 19. nóv.
1936 hafi leigt stefndum m/b „Leif“ E. A. 398, og standi
hin umstefnda krónuupphæð eftir af leigunni.
Stefndur Karl Magnússon mætti ekki við þingfest-
inguna og enginn fyrir hans hönd.
Rétturinn lítur þannig á, að eftir eðli þessa máls hafi
átt að leggja það til sátta fyrir sáttamenn samkv. 5. gr.
laga nr. 85/1936, en þetta hefir ekki verið gert. Ber þvi
að vísa málinu frá réttinum.
Mánudaginn 12. april 1937.
Nr. 192/1936. Rétivísin (Einar B. Guðmundsson)
gegn
Þorsteini Jóhannessyni og Gunnlaugi
Oddsen Vilhjálmi Eyjólfssyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Þjófnaður.
Dómur qukaréttar Reykjavíkur 3. nóvember 1936:
Ákærðir, Þorsteinn Jóhannesson og Gunnlaugur Oddsen
Vilhjálmur Eyjólfsson, sæti hvor um sig 60 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi.
a
230
Refsingu ákærðs Þorsteins skal frestað, og hún falla
niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga
nr. 39, 1907 eru haldin.
Ákærðir greiði in solidum allan kostnað sakarinnar,
þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns síns
hér fyrir réttinum, Ingólfs Jónssonar cand. jur., 50 kr.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Ákærðu hafa gerzt sekir um verknað þann einn,
sem lýst er í 231. gr. 4. tölul. hinna almennu hegn-
ingarlaga, og ákveðst refsing ákærða Þorsteins Jó-
hannessonar samkvæmt 7. gr. laga nr. öl frá 1928,
en refsing ákærða Gunnlaugs 0. V. Eyjólfssonar
samkvæmt 7. gr. sbr. 8. gr. sömu laga.
Með þessari athugasemd ber að staðfesta
hinn áfrýjaða dóm samkvæmt ástæðum þeim, er
greinir í forsendum hans. Hinum ákærðu ber in
solidum að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyir hæstarétti, kr. 80,00 til
hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði aukaréttardómur á að vera
óraskaður.
Ákærðu, Þorsteinn Jóhannesson og Gunn-
laugur Oddsen Vilhjálmur Eyjólfsson, greiði
in solidum allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttar-
málflutningsmannanna Einars B. Guðmunds-
sonar og Stefáns Jóhanns Stefánssonar, kr.
80,00 til hvors.
231
Dóminum skal fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn þeim
bifreiðastjórunum Þorsteini Jóhannessyni, til heimilis
Laugavegi 33, og Gunnlaugi Oddsen Vilhjálmi Eyjólfs-
syni, til heimilis Laugavegi 33 B, fyrir brot gegn 23.
kap. hinna almennu hegningarlaga og lögum nr. 51, 1928
um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningarlög-
gjöfinni og viðbæti við hana.
Ákærðir eru báðir komnir yfir lögaldur sakamanna.
Þorsteinn er fæddur 1. maí 1901, en Gunnlaugur 14.
ágúst 1909. Þeir hafa áður sætt kærum og refsingum eins
og hér segir:
Þorsteinn Jóhannesson:
1932 1% Kærður fyrir sölu og vörzlu bruggaðs áfengis.
Lokið án sakfellingar vegna sannanaskorts..
1932 15 Sætt 10 kr. sekt fyrir brot gegn lögreglusam-
þykkt.
1933 1% Sætt 10 kr. sekt fyrir brot gegn umferðareglum.
1934 % Tilkynnti sjálfur ökuslys. Mál ekki höfðað, en
hlutaðeigandi vátryggingarfélag greiddi skaða-
bætur.
1936 % Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 25 kr. sekt
fyrir brot gegn 15. gr. lögreglusamþykktar
Reykjavíkur.
Gunnlaugur O. V. Eyjólfsson:
1922 % Áminning fyrir ógætni með eld.
1926 3% Dómur aukaréttar Reykjavikur: 12 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi, skilorðs-
bundið, fyrir brot gegn 276. gr. sbr. 272. gr.
sbr. og 38. gr. og 22. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 25 1869.
1929 % Sætt 400 kr. sekt fyrir ólöglega áfengissölu.
1929 2%o Sætt 10 kr. sekt fyrir afturljósleysi á bifreið.
1930 164 Sætt 15 kr. sekt fyrir brot gegn lögreglusam-
þykkt.
1930 1%1 Sætt 15 kr. sekt fyrir samskonar brot.
4 Áminning fyrir brot gegn bifreiðalögunum.
ís Sætti 15 kr. sekt fyrir brot gegn bifreiðalög-
unum.
1931 164, Dómur hæstaréttar: 15 daga fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi og in solidum 25 kr.
skaðabætur fyrir brot gegn 6. gr. laga nr. 51,
1930 1
1930 1
1928.
1935 144 Kærður fyrir bifreiðaárekstur. Afgr. með
skaðabót.
1936 13 Kærður fyrir bifreiðaárekstur. Afgr. með
skaðabótum.
1936 14 Sætt 40 kr. sekt fyrir brot gegn lögreglusam-
þykkt og ósvífni við lögreglu.
Aðfaranótt þess 8. þ. m. fóru ákærðir inn á Þifreiða-
stöðina Heklu og stálu þar nokkru af tóbaki: Kl. um 4
um nóttina komu þeir saman hingað til bæjarins úr
Hafnarfirði, og var Þorsteinn þá drukkinn, en Gunn-
laugur hafði ekki smakkað vín. Fóru þeir á bifreiða-
stöðina og föluðu þar sígarettur, en fengu ekki. Stakk þá
Þorsteinn upp á þvi, að þeir nörruðu bifreiðarstjóra
þá, er á stöðinni væru, burt þaðan, og framkvæmdi
hann það á þann hátt, að hann pantaði símleiðis bifreið
inn að Rafstöð og aðra inn að Lauganesi, en tveir menn
höfðu vakt á stöðinnni. Því næst fóru þeir að stöðinni í
bifreið, er Gunnlaugur ók. Fór Þorsteinn fyrst inn, og
fékk áður lyklakippu Gunnlaugs, en einn lykill hans gekk
að skránni. Hefir Þorsteinn ekki talið sig geta sagt um,
hvort hurðin hafi verið ólæst eða hann hafi notað lykl-
ana, en maður sá, sem síðastur yfirgaf stöðina, hefir
borið það sem vitni í málinu, að hann hafi einlæst
hurðinni um leið og hann fór. Gunnlaugur fór inn á
eftir og var Þorsteinn þá búinn að opna skúffu þá, sem
tóbaksvörur bifreiðastöðvarinnar voru í. Hefir stöðvar-
stjórinn borið það, að skúffunni hafi verið læst um
kvöldið og eins hafi hún verið læst morguninn eftir og
hafi lykillinn að henni verið geymdur í annari skúffu,
er einnig var læst. Þorsteinn hefir aftur á móti neitað
því að hafa haft lykil að skúffunum, en hefir að öðru
leyti ekki talið sig muna, hvernig hann komst í þær.
Ákærðir tóku svo í sameiningu allar þær tóbaksvörur,
er í skúffunni voru, og fóru með þær heim til Þorsteins,
233
en fleygðu þeim í sjóinn eftir að lögreglan hóf rannsókn
í málinu. Taldi stöðvarstjórinn það vera kr. 29,00 virði,
og hefir Gunnlaugur greitt það undir rannsókn málsins.
Einnig tóku þeir félagar af stöðinni rjólbita, sem varð
síðan eftir í bifreið Gunnlaugs og hefir nú verið skilað
i hendur stöðvarstjórans. Þá hefir Þorsteinn og greitt
stöðinni kr. 7,50 fyrir biltúrana, samkvæmt kröfu stöðv-
arstjórans. Skaðabótakrafa liggur því ekki fyrir í málinu.
Framangreint atferli ákærðs Þorsteins varðar við 7.
gr. laga nr. 51, 1928, sbr. 48. gr. hegningarlaganna, en
ákærður Gunnlaugur hefir gerzt sekur við 8. gr. laga nr.
51, 1928, sbr. 48. gr. hegningarlaganna. Þykir refsing
hvors um sig hæfilega ákveðin 60 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi. Með tilliti til þess, að þetta er
hið fyrsta hegningarlagabrot ákærðs Þorsteins, hið stolna
er lítils virði og skaðabætur hafa þegar verið greiddar
samkvæmt kröfu stöðvarstjórans, þykir mega ákveða svo,
að refsing hans sé skilorðsbundin, samkvæmt ákvæðum
laga nr. 39, 1907. Þá greiði og ákærðir in solidum allan
kostnað sakarinnar, þar með talin málsvarnarlaun til
skipaðs talsmanns sem (sic) hér fyrir réttinum, Ingólfs
Jónssonar, cand. jur., er ákveðast kr. 50,00. —
Málið hefir verið rekið vítalaust.
Mánudaginn 12. april 1937.
Nr. 159/1936. Réttvísin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Haraldi Axel Jóhannessyni
(Eggert Claessen)
Maður dæmdur fyrir brot gegn 177. gr. sbr. 174.
gr. hegningarlaganna. Refsingin metin með hlið-
sjón af 40. gr. hgl.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 15. júní 1936: Haraldur
Axel Jóhannesson sæti betrunarhúsvinnu í 10 mánuði og
greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin máls-
234
varnarlaun, kr. 75,00, til skipaðs verjanda síns, cand. jur.
Gunnars Þorsteinssonar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum..
Dómur hæstaréttar.
Með skírskotun til forsendna hins áfrýjaða
dóms, ber að staðfesta hann, þó þannig, að refs-
ing ákærða verði fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í fjóra mánuði. Ákærða ber að greiða
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 100 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður,
þó þannig, að refsingin verði fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi í 4 mánuði.
Ákærði, Haraldur Axel Jóhannesson, greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Jóns Ásbjörnssonar og Eggerts Claessen,
100 krónur til hvors.
Dóminum skal fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Har-
aldi Axel Jóhannessyni, bifreiðarstjóra, til heimilis á
Lindargötu 30 hér í bænum, fyrir brot gegn 16. kapitula
hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869.
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, er fædd-
ur 21. marz 1898. Hann hefir áður, svo kunnugt sé,
sætt refsingum, sem nú skal greina:
235
1) 20. apríl 1920 sektaður um 20 krónur fyrir brot
gegn bifreiðalögunum.
2) 7. marz 1933 dæmdur í 100 króna sekt og sviptur
ökuleyfi í 6 mánuði fyrir að aka bifreið ölvaður.
3) 3. febrúar 1934 dæmdur í 600 króna sekt fyrir
áfengissölu.
4) 15. september 1934 sektaður um 50 krónur fyrir
ölvun.
Hinn 13. febr. s. 1. nokkru eftir hádegi ók ákærður
bifreið sinni R. E. 1057, sem er lítil Austen-bifreið, inn
Hverfisgötu hér í bænum. Við Vatnsstiginn nam ákærði
staðar í því skyni að snýta sér. Voru þar allmörg börn,
þar á meðal 2 telpur, er ákærði taldi vera á aldrinum
6—-8 ára. Báðu börnin ákærða um að fá að koma upp
í bilinn, og leyfði ákærði það þá fyrrgreindum tveim
telpum, en eigi öðrum. Sat eldri telpan fram í hjá
ákærða, en hin aftur í, og ók ákærði nú inn Hverfis-
götu og síðan Rauðarárstig að Háteigsvegi, og loks Há-
teigsveg upp undir Vatnsgeymi. Þar nam ákærður staðar
og fór út úr bílnum til þess að kasta af sér vatni. Að
því loknu settist ákærði aftur í sæti sitt í bilnum, og
hafði getnaðarlim sinn úti. Tók hann síðan telpuna, sem
hjá honum sat, tók niður um hana buxurnar, settist undir
hana og nuddaði síðan getnaðarlimnum við kynfæri henn-
ar, en jafnframt erti hann liminn með hendinni. Hélt
ákærði þessu áfram, unz honum varð sáðfall. En meðan
á Þessu stóð, kveðst ákærði hafa farið með vinstri hend-
inni upp undir þá telpuna, sem var aftur í bílnum, og
Þþuklað kynfæri hennar með fingurgómunum. Eigi kveðst
ákærði hafa reynt til þess að koma getnaðarlim sínum
inn í kynfæri telpunnar, sem hann bar hann að, enda
kveðst hann ekki hafa ætlað sér að hafa samræði við telp-
urnar né heldur reynt það. Ákærði kveðst eigi hafa ekið
telpunum á fyrrgreindan stað í því skyni að hafa umrædd
mök við þær, heldur hafi sér fyrst dottið það í hug, er
hann utan bilsins var að kasta af sér vatni.
Telpur þær, sem hér um ræðir, eru fæddar 17. október
1930 og 11. júní 1927, og þvi 5 og 8 ára að aldri. Þær
voru báðar samdægurs skoðaðar af læknum, sem hafa
vottað, að ekkert hafi séð á þeim eftir tilræðið. Upplýs-
ingar þær, sem frá telpunum hafa fengizt um afskipti
230
ákærða af þeim, koma eigi að öllu leyti heim við framan-
greinda skýrslu um sakarefnið, sem byggð er á játningu
ákærðs, en eigi verður þó talið, að henni sé í ágreinings-
atriðunum hnekkt af þeim. Verður því að leggja játningu
ákærða til grundvallar gagnvart honum í þessu máli.
Framangreint afbrot ákærða varðar við 177. gr. sbr.
174. gr. hinna almennu hegningarlaga. Áður en mál var
höfðað gegn ákærðum var hann rannsakaður af dr. med.
Helga Tómassyni, yfirlækni á geðveikrahælinu á Nýja
Kleppi. Niðurstaða yfirlæknisins um andlega heilbrigði á-
kærðs er þessi:
1) Hann er ekki fáviti.
2) Hann er haldinn af organiskum geðsjúkdómi á
byrjunarstigi, sennilega dementia paralytica með tabes
dorsalis.
3) Hann er jafnframt haldinn útbreiddri berklaveiki í
lungum.
Meðal annars segir yfirlæknirinn í skýrslu sinni um
ákærða ennfremur þetta: „Að hann leitar sexuel full-
nægingar á glæpsamlegan hátt, virðist því benda á óeðli-
lega litla mótstöðu eða óeðlilega litlar móralskar hömlur
á þessum hvötum hjá honum.
En minnkunin á morölskum hömlum er einmitt ekki
óalgeng við byrjandi dementia paralytica“.
Samkvæmt þessari niðurstöðu um andlega heilbrigði á-
kærða, þykir varhugavert að ganga út frá því, að ákærði
hafi verið fyllilega með sjálfum sér, er hann framdi þetta
afbrot, og ber því við ákvörðun refsingar hans að hafa
hliðsjón af ákvæðum 40. gr. hinna almennu hegningar-
laga.
Að þessu athuguðu þykir refsing ákærða hæfilega á-
kveðin 10 mánaða betrunarhúsvinna.
Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin
málsvarnarlaun, kr. 75.00, til skipaðs verjanda síns, cand.
jur. Gunnars Þorsteinssonar.
Rekstur málsins hefir verið vitalaus.
237
Miðvikudaginn 14. apríl 1937.
Nr. 143/1936. Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson.
(Pétur Magnússon)
segn
Helga Guðmundssyni
(Lárus Fjeldsted).
Ritstjórar dagblaðs sýknaðir af kröfu um að birta
í blaði sínu athugasemdir við grein, er birtzt hafði
í blaðinu.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 6. ágúst 1936: Stefndir,
Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson, eru skyldir til að
viðlögðum 100 kr. dagsektum, er þeir greiði in solidum og
renni í ríkissjóð, að birta framanskráða leiðréttingu
stefnanda, Helga Guðmundssonar, í fyrsta eða öðru tölu-
blaði Morgunblaðsins, er út kemur eftir lögbirtingu dóms
þessa.
Stefndir greiði stefnanda kr. 70.00 í málskostnað innan
15 daga frá lögbirtingu dóms þessa áð viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjendur hafa krafizt þess hér fyrir dómi, að
þeir verði algerlega sýknaðir af kröfum stefnda í
máli þessu og stefndi dæmdur til að greiða þeim
málskostnað fyrir báðum réttum. Stefndi krefst
þess hinsvegar, að hinn áfrýjaði dómur verði stað-
festur og að áfrýjendur verði dæmdir til þess að
greiða honum málskostnað fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.
Eins og í hinum áfrýjaða dómi greinir, var stefndi
einn þeirra fimm manna, sem af Íslands hálfu
fóru til Spánar árið 1934 til þess að undirbúa við-
skiptasamning við Spánverja. Eru aðiljar sammála
um það hér fyrir rétti, að allir samningsmennirnir
hafi sameiginlega og ágreiningslaust gert tillögu til
238
ríkisstjórnarinnar um, að samningurinn yrði sam-
þykktur. Í blaði áfrýjenda var skýrt þannig frá þátt-
töku stefnda í nefndri samningsgerð, að fyrst hafi
þrír nafngreindir samnefndarmenn hans hafið samn-
ingsgerð af hálfu Íslands, en „nokkru siðar og áður
en nokkrar ákvarðanir voru teknar“ hafi hinir tveir
nefndarmennirnir, þ. e. stefndi og annar nafn-
greindur maður, bætzt í hópinn.
Útaf þessum ummælum vill stefndi fá áfrýjendur
skyldaða til þess að birta í blaði sínu „leiðréttingu“
þá, sem um ræðir Í máli þessu og orðrétt er tilfærð
í hinum áfrýjaða dómi. Eins og af henni má sjá,
telur stefndi ummælin ekki vera rétt, sökum þess
að grundvöllurinn að samningnum hafi verið lagð-
ur af nefndarmönnunum þremur, áður en stefndi
kom tl Spánar. Hér virðist stefndi blanda því
saman, að lagður hafi verið grundvöllur að samn-
ingi og að teknar hafi verið ákvarðanir af samn-
ingsaðiljum um efni samningsins Í einu atriði eða
fleirum, en það tvennt þarf ekki að fara saman. Þau
ummæli í blaði áfrýjenda, að engar ákvarðanir hafi
enn verið teknar, er stefndi kom til Spánar, gætu
því vel staðizt, þótt sú fullyrðing stefnda væri rétt,
að grundvöllur að samningi hafi þá þegar verið
lagður af nefndarmönnunum þremur. Þar eð frá-
sögn stefnda um þátttöku hans í undirbúningi samn-
ingsins er þannig ekki ósamrýmanleg nefndum
unmælum í blaði áfrýjenda, sem stefndi vill fá
leiðrétt, og ummælin gætu staðið óhrakin, þótt
skýrsla stefnda væri birt, þá leiðir af því, að hér er
ekki um þess háttar leiðréttingu að ræða af hálfu
stefnda, sem við er átt í 11. gr. tilskipunar um
prentfrelsi frá 9. maí 1855. Skortir því heimild til
þess að skylda áfrýjendur til að birta „leiðréttingu“
239
stefnda í blaði sínu og ber að sýkna þá af kröfu
hans í máli þessu. Eftir málavöxtum þykir mega
ákveða, að málskostnaður fyrir báðum réttum falli
niður.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjendur, Jón Kjartansson og Valtýr
Stefánsson, eiga að vera sýknir af kröfum
stefnda, Helga Guðmundssonar, í þessu máli.
Málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti falli niður.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 14. nóv. 1935, af
Helga Guðmundssyni, bankastjóra, hér í bæ, gegn ritstjór-
um Morgunblaðsins, Jóni Kjartanssyni og Valtý Stefáns-
syni, báðum hér í bænum, til þess að fá þá in solidum
dæmda til að birta neðangreinda leiðréttingu orðrétta
í Morgunblaðinu tafarlaust eftir uppkvaðningu dóms
þessa að viðlögðum 100 kr. dagsektum einnig in solidum
fyrir hvern dag, er líður eftir dómsuppsögn án þess að
leiðréttingin sé birt í Morgunblaðinu. Ennfremur krefst
stefnandi málskostnaðar eftir mati réttarins.
Leiðrétting stefnanda er svohljóðandi:
Í grein Ólafs Thors, er birtist í Morgunblaðinu 27. þ. m.
undir fyrirsögninni „Mikilvægasta bjargráðið“, stóð þessi
klausa:
. „Jónas Jónsson veit, að samningana við Spán
hófu af hálfu Íslands þeir Sveinn Björnsson, sendi-
herra, Helgi Briem, fiskifulltrúi, og Richard Thors, en
nokkru síðar, og áður en nokkrar ákvarðanir voru
teknar, bættust þeir í hópinn Magnús Sigurðsson,
bankastjóri, og Helgi Guðmundsson ...
Hér er sagt, að ég hafi verið kominn til Spánar áður en
nokkrar ákvarðanir voru teknar. Þetta er ekki rétt, því
grundvöllurinn að samningi þeim, er gerður var og siðan
samþykktur af alþingi, var með samþykki þáverandi for-
240
sætisráðherra (Á. Á. lagður af nefndarmönnunum, er
fyrir voru, áður en ég kom til Spánar.
Stefndir krefjast sýknu og málskostnaðar eftir mati
réttarins.
Málavextir eru þeir, að á árinu 1934 gerðu Íslendingar
viðskiptasamning við Spánverja. Samningamenn af hálfu
Íslands voru þeir Sveinn Björnsson, sendiherra, Helgi
Briem, fiskifulltrúi, og Richard Thors, framkvæmdar-
stjóri, en síðar bættust í hópinn, bankastjórarnir Magnús
Sigurðsson og Helgi Guðmundsson (stefnandi). Virðast
íslenzku samningamennirnir allir hafa gert þá sam-
eiginlegu tillögu til ríkisstjórnarinnar um, að samning-
arnir yrðu endanlega samþykktir, sem og varð. Samning-
arnir hafa aldrei verið birtir, og er ekkert upplýst um efni
þeirra í máli þessu. Hinsvegar hafa orðið mjög mikil átök
um samningana milli íslenzkra stjórnmálamanna. Hafa
sumir talið þá mjög hagstæða, en aðrir hafa talið, að í
þeim væru ákvæði, sem væru stórskaðleg og hættuleg fyrir
Ísland. Einn þeirra stjórnmálamanna, er telur samningana
hættulega landi voru, er Jónas Jónsson, alþm. Skrifaði
hann blaðagrein um þá, er virðist hafa verið til þess, að
Ólafur Thors, alþm., skrifaði grein í Morgunblaðið, er út
kom 27. okt. 1935, með yfirskriftinni: „Mikilvægasta bjarg-
ráðið“. Segir Í einum stað í grein Ólafs: „Jónas Jónsson
veit, að samningana við Spán hófu af hálfu Íslands Þeir
Sveinn Björnsson, sendiherra, Helgi Briem, fiskifulltrúi, og
Richard Thors, en nokkru síðar, og áður en nokkrar á-
kvarðanir voru teknar, bættust þeir í hópinn Magnús Sig-
urðsson, bankastjóri, og Helgi Guðmundsson“.
Stefnandi telur þessa frásögn Ólafs mjög villandi um
afstöðu sína til samninganna, og Þar eð stefndu hafi
neitað honum um Þirtingu leiðréttingar á ummælum Ólafs,
höfðaði hann mál þetta og gerir í því áðurgreindar kröfur.
Byggir hann þær á þvi, að með þessum ummælum Ólafs
sé gefið í skyn, að hann (stefnandi) hafi verið fyllilega
samþykkur efni samninganna, en Það telur hann rangt, þar
eð hann hafi verið mótfallinn því ákvæði samninganna,
sem aðallega sé deilt um, en hinsvegar hafi samningunum
verið svo komið, þegar hann kom til Spánar, að ekki hafi
verið unnt að fella það burt. Ummæli Ólafs, „áður en nokkr-
ar ákvarðanir voru teknar .. .“ séu því röng, því að áður
241
en stefnandi kom til Spánar hafi einmitt verið búið að
leggja ákveðinn grundvöll að samningunum með samþykki
þáverandi forsætisráðherra Íslands og þeim grundvelli hafi
ekki verið unnt að hrófla eftir að stefnandi bættist í hóp-
inn. Hinsvegar kveðst stefnandi, eins og komið var, ekki
hafa átt annars úrkosta en að sætta sig við orðinn hlut,
þar eð ákvarðanir hafi þegar verið teknar, er hann kom
til Spánar, og raunverulega hafi ekki annað verið eftir en
að undirrita samningana.
Stefndir byggja sýknukröfu sína í fyrsta lagi á því, að
eftir 11. gr. ts. frá 9. maí 1855 um prentfrelsi eigi menn
aðeins heimtingu á þar umræddri leiðréttingu, að um-
mælin, sem leiðréttingar sé æskt á, séu þess eðlis, að
ábyrgð geti varðað fyrir þann, sem ábyrgðina ber hverju
sinni. Leiðréttingarrétturinn komi því aðeins til greina, að
menn þurfi að verja æru sina eða sómatilfinningu. Stefn-
andi sé á engan hátt ærumeiddur né sóma hans misboðið
i grein Ólafs, og því eigi hann ekki rétt á að fá framan-
greinda leiðréttingu birta í blaði stefndra.
Rétturinn getur ekki fallizt á þennan skilning stefndra
á ákv. 11. gr. ts. frá 9. maí 1855. Ts. segir berum orðum,
að sérhver, sem þykist áreittur eða æski að leiðrétta það,
sem um hann er sagt, eigi leiðréttingarréttinn, og telur
rétturinn, að ekki megi skýra greinina þrengra en það,
að hún verði talin veita öðrum leiðréttingarrétt, a. m. k.
Þegar telja verður, að leiðréttingin geti haft mikilsvarðandi
þýðingu fyrir þá.
Þar eð nú telja verður með hliðsjón af þeim deilum, er
orðið hafa um samningana og með tilliti til þess, að stefn-
andi er bundinn þagnarheiti um efni þeirra, að hann eigi
fulla kröfu á því, að sem nákvæmast sé skýrt frá afskiptum
hans af samningagerðinni, þegar um þau er rætt, og að
slíkt geti haft mikla þýðingu fyrir hann, þá verður sýknu-
krafa stefndra af hérgreindri ástæðu ekki tekin til
greina.
Í öðru lagi byggja stefndir sýknukröfuna á því, að hér
sé ekki um raunverulega leiðréttingu að ræða. Efnismun-
ur sé enginn á orðalagi Ólafs, þar sem hann segi
. samningana við Spán hófu af hálfu Íslendinga ...
en nokkru síðar, og áður en nokkrar ákvarðanir voru
teknar, bættust þeir í hópinn ... og Helgi Guðmundsson“
16
24
in
og orðalagi stefnanda, er segi að grundvöllur hafi verið
lagður að samningunum áður en hann kom til Spánar.
Hér sé þvi aðeins um breytingu á orðalagi að ræða og
einnig af þeirri ástæðu eigi stefnandi ekki kröfu á að fá
leiðréttingu sína birta.
Í rekstri málsins verða stefndir taldir hafa viðurkennt,
að grundvöllur samninganna hafi verið lagður áður en
stefnandi kom til Spánar, og þar eð telja verður, að í því
orðalagi, að leggja grundvöll að samningum, felist, að
meira hafi verið gert en aðeins að hefja samningana eins
og í grein Ólafs segir, að einungis hafi verið gert áður en
stefnandi kom til Spánar, þá telur rétturinn leiðréttingu
stefnanda fela í sér efnislega breytingu og verður sýknu-
krafa stefndra af þessari málsástæðu þeirra því ekki tekin
til greina.
Loks getur rétturinn ekki fallizt á það með stefndum,
að stefnandi hafi með því að ganga að samningunum
firrt sig rétti til að fá leiðréttinguna birta, þar eð telja
verður, að jafnvel þótt hann teldi eitthvað ákvæði þeirra
ábvggilegt (sic) og jafnvel hættulegt, að þá hafi hann getað
talið ennþá hættulegra fyrir þjóð vora, að samningarnir
yrðu ekki samþykktir eins langt og málunum var komið.
Samkvæmt framansögðu verða úrslit máls þessa því
þau, að stefndir verða með dómi þessum in solidum skyld-
aðir til að birta framanskráða leiðréttingu stefnanda að
viðlögðum dagsektum, er renni í ríkissjóð. Dagsektir verða
að áliti réttarins ekki taldar refsing og vegna þess að
stefndir hafa ekki sértaklega mótmælt upphæð þeirra né
því, að verða dæmdir til að greiða þær in solidum, þá ber
að taka kröfu stefnanda um þær til greina að fullu.
Málskostnað ber stefndum að greiða stefnanda, og þykir
hann hæfilega ákveðinn kr. 70.00.
213
Miðvikudaginn 14. april 1937.
Nr. 113/1955. Magnús V. Jóhannesson
(Garðar Þorsteinsson)
gegn
Magnúsi Thorlacíus
{Einar B. Guðmundsson).
Talið, að tilgreindum sumarbústað fylgdu slík lóðar-
réttindi, að nauðungaruppboð á honum ætti að
fara fram eftir ákvæðum laga nr. 23/1928.
Úrskurður uppboðsréttar Gullbringu- og Kjósarsýslu 24.
sept. 1935: Uppboðið skal fram fara.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu útgefinni 14. október 1935, hefir
krafizt ómerkingar á hinum áfrýjaða uppboðsrétt-
arúrskurði og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins. Stefndi, sem nú er orðinn eigandi
kröfu þeirrar, sem í máli þessu greinir, hefir krafizt
staðfestingar á úrskurðinum og málskostnaðar fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Eins og í hinum áfrýjaða úrskurði segir, lét Völ-
undur nokkur Kristjánsson þann 29. apríl 1935
sera fjárnám í sumarbústað Sigurbergs Einarsson-
ar, svonefndu Árnesi, í landi þjóðjarðarinnar
Hólms í Seltjarnarneshreppi til tryggingar 289,25
króna dómkröfu, ásamt vöxtum og kostnaði. Þann
31. maí s. á. var nauðungaruppboð á sumarbústað
þessum auglýst í 27. (bl. Lögbirtingablaðsins, „sem
er lóðarréttindalaus“, eins og í auglýsingunni segir,
og skyldi uppboðið halda þann 13. júní s. á. En
ekkert varð þó úr uppboðinu þá. Þann 1. ágúst s. á.
var uppboð að nyju auglýst, en að því er telja má,
244
aðeins í einhverju dagblaðanna í Reykjavík, og átti
uppboðið nú að halda þann 9. s. m. Á uppboði
þessu var mætt af hendi áfrýjanda, sem var hand-
hafi að 3000.00 króna veðskuldabréfi, útgefnu 3.
ágúst 1934 og fyrirfram innrituðu í veðmálabækur
Gullbringu- og Kjósarsýslu 13. okt. s. á., með irygo-
ingu í 2. veðrétti í nefndum sumarbústað. Var upp-
boðshaldinu mótmælt, með því að sumarbústaðinn
ætti að telja fasteign, og hefði uppboðið þvi ekki
verið löglega auglýst samkvæmt ákvæðum laga nr.
23/1928. Uppboðshaldari hratt þessum mótmælum,
en með samþykki uppboðsbeiðanda var uppboðinu
frestað.
Samkvæmt vottorði Eggerts bónda Norðdahl á
Hólmi leigði hann árið 1934 áðurnefndum Sigur-
bergi Einarssyni einnar dagsláttu lóð undir fyrr-
nefndan sumarbústað í landi ábylisjarðar sinnar,
og átti Sigurberg að hafa lóðina á leigu, meðan
Eggert væri ábúandi jarðarinnar. Hefir fyrverandi
umboðsmaður jarðarinnar, Magnús sýslumaður
Jónsson, vottað þann 29. júlí 1935, að hann hafi
veitt Eggert leyfi l þessarar ráðstöfunar. Í bygg-
ingarbréfi Eggerts, sem lagt hefir verið fram ódag-
sett, en er að minnsta kosti eldra en frá 1904, er
Eggert bannað að taka nokkurn í sambýli við sig
„þannig að hann léni honum hlutdeild í öllum
verulegum jarðarafnotum án amtmanns leyfis“ eða
„taka húsfólk án þess að umboðsmaður leyfi“ eða
„ljá öðrum nokkuð af hlunnindum þeim og lands-
nytjum, er leigulandi hans fylgja“, nema í skiptum
fyrir önnur hlunnindi eða landsnytjar. Því er hald-
ið fram af hálfu stefnda, að áðurnefndur Sigurberg
hafi engin lóðarréttindi öðlazt fyrir leyfi Eggerts
Norðdahl og Magnúsar Jónssonar, sýslumanns, árið
215
1931, því að byggingarbréfið hafi bannað leiguliða
að gera áðurnefnda ráðstöfun án samþykkis við-
komandi ráðherra. En bæði er það, að af ákvæðum
byggingarbréfsins verður slíkt bann ekki leitt, og
svo það, að 3. sbr. 2. gr. laga nr. 30/1913, um um-
boð þjóðjarða, heimilar umboðsmanni að sam-
þvkkja slíka ráðstöfun sem hér greinir, svo að um-
boðsmaður hafði nú, hvernig sem skilja ber hér að
lútandi ákvæði byggingarbréfsins, heimild til að
samþvkkja áðurnefnda ráðstöfun Eggerts Norð-
dahl, enda verður að skilja áðurnefnd ákvæði bygg-
ingarbréfsins með hliðsjón af reglum löggjafar-
innar hverju sinni um meðferð þjóðjarða.
Samkvæmt þessu verður að lita svo á, að oft-
nefndum sumarbústað hafi þegar árið 1934 fylgt
lóðarréttindi slík er geri það að verkum, að nauð-
ungarsala á honum skuli fara fram eftir ákvæðum
þeim, um nauðungaruppboð fasteigna, er í lögum
nr. 23/1928 segir. Uppboð það, sem halda átti 9.
ágúst 1935 á sumarbústaðnum, er áfrýjandi þurfti
ekki, eins og málið liggur hér fyrir, að hlíta, að
seldur yrði lóðarréttindalaus, hefir því eigi verið
auglýst löglega og mátti því ekki löglega fram fara.
Ber því að fella hinn áfrýjaða úrskurð úr gildi sam-
kvæmt kröfu áfrýjanda.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði uppboðsréttarúrskurður er úr
gildi felldur.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
246
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Uppboðsbeiðandi, Völundur Kristjánsson, gerir þá kröfu
fyrir réttinum, að húsið Árnes í Hólmslandi verði selt á
nauðungaruppboði sem lausafé til lúkningar fjárnámi, er
hann hefir látið fram fara í eign þessari.
Af hálfu M. V. Jóhannessonar, sem gengið hefir inn í
málið sem intervenient, er því mótmælt, að uppboðið fari
fram, með þeim rökum, að við auglýsingu hinnar fjár-
numdu eignar hafi ekki verið gætt fyrirmæla í lögum nr.
23, 1928, um sölu fasteigna á nauðungaruppboði, enda sé
eignin fasteign.
Veltur því mál þetta á þvi, hvort eignin telst fasteign
eða lausafé.
Til þess að hús geti talizt fasteign, þurfa lóðarréttindi
að vera þannig úr garði gerð, að réttur sé fenginn til að
láta húsið standa áfram á lóðinni um lengri eða skemmri
tima. Hús, sem leyft væri að byggja á lóð með þeim fyrir-
vara, að það yrði að flytja burt eða rifa, þegar þess
yrði krafizt, gæti því ekki talizt fasteign.
Húsið Árnes stendur á landi þjóðjarðarinnar Hólms í
Seltjarnarneshreppi. Leigusamningi á lóð undir húsið
hefir ekki verið þinglýst, en hinsvegar er, eftir að uppboðs
var beiðzt á húsinu, innrituð til þinglýsingar yfirlýsing
ábúanda Hólms um það, að hann hafi samkvæmt munn-
legu leyfi fyrrverandi sýslumanns leigt gjörðarþola einnar
dagsláttu lóð undir sumarbústaðinn, Árnes, og er á sama
skjali rituð viðurkenning fyrrv. sýslumanns um að yfir-
lýsingin sé rétt, að því er hann snerti.
Samkvæmt Þbyggingarbréfi ábúanda Hólms er honum
óheimilt að veita öðrum rétt yfir landi úr jörð sinni.
Skapar því leyfi hans, eitt út af fyrir sig, ekki þau
réttindi, að húsið geti talizt fasteign.
Er því næst að athuga, hvort leyfi ábúandans ásamt
leyfi umboðsmanns þjóðjarðarinnar skapi slíkan rétt.
Kemur þá til athugunar, hversu vitt umboð hann hefir.
Leigusamningur ábúanda jarðarinnar er staðfestur á
skrifstofu Suðuramtsins. Er það álit réttarins, að til þess
að breyta þeim samningi hafi umboðsmaður ekki heimild,
nema ráðuneyti það, sem mál þessi heyra undir (atvinnu-
málaráðuneytið), samþykki slíka ráðstöfun.
Sé ábúanda Hólms heimilað að leigja öðrum af landi
217
sínu, er það breyting á byggingarbréfi hans fyrir jörðinni,
og.er umboðsmanni því aðeins heimilt að gera slíka breyt-
ingu, að ráðuneytið samþykki.
Sé slíkt samþykki ekki fyrir hendi, er umbjóðandanum
— atvinnumálaráðuneytinu — heimilt að virða að vettugi
slíkan samning og getur hvenær sem er skipað fyrir um
að flytja húsið af landinu.
Er það því álit réttarins, að hin fjárnumda eign sé lausa-
fé, og ber því að taka kröfu gjörðarbeiðanda til greina.
Föstudaginn 16. apríl 1937.
Nr. 172/1936. Guðrún Arnalds (Lárus Jóhannesson)
gegn
Vigfúsi Þ. Jónssyni (Enginn).
Ómerking fógetaúrskurðar.
Úrskurður fógetaréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar-
kaupstaðar 24. okt. 1936: Fjárnámið á ekki að fara fram.
Dómur hæstaréttar.
Þegar mál þetta var þingfest þann 26. febr. þ. á.,
var mætt í því af hendi beggja aðilja og var því
þá frestað til apríl, en þegar málið skyldi flytja þ.
14. þ. m., var ekki mætt í þvi af hálfu stefnda, og
er það þessvegna flutt skriflega samkvæmt 1. lið
38. gr. hæstaréttarlaganna og dæmt samkvæmt
framlögðum skjölum og skilríkjum.
Sá er aðdragandi málsins, að þann 10. okt. 1929
gaf Vigfús Þ. Jónsson, málari á Akureyri, stefnd-
ur hér fyrir dómi, út skuldabréf til dánarbús Jóns
Laxdal, konsúls í Reykjavik, fyrir kr. 24618.00, og
var skuld þessi til orðin vegna kaupa á húseigninni
nr. 103 við Hafnarstræti á Akureyri. Var svo kveðið
á í skuldabréfinu, að höfuðstóll skuldarinnar skyldi
afborgast með kr. 2461.80 árlega næstu 10 ár, þannig
248
að kr. 1230.90 skyldu greiðast 1. apríl og kr. 1230.90
1. október ár hvert, þar til skuldin væri að fullu
greidd. Fyrsta afborgun átti að fara fram 1. april
1930. Vexti af skuldinni átti stefndi að greiða með
6% á ári talið frá 1. okt. 1929. Skyldu vextirnir
greiddir hálfsárslega eftir á á sömu gjalddögum og
afborganirnar. Til tryggingar skilvísri og skaðlausri
greiðslu höfuðstóls og vaxta samkvæmt skulda-
bréfinu veðsetti stefndur skuldareiganda eða þeim,
sem löglega kynni að eignast kröfuna, téða húseign
sína nr. 103 við Hafnarstræti á Akureyri með allri
tilheyrandi lóð og mannvirkjum á lóðinni, allt með
2. veðrétti. Í skuldabréfinu var það ennfremur tekið
fram, að ef vanskil yrðu með greiðslu skuldarinnar
eða vaxtanna, mætti skuldareigandi láta ganga að
eigninni og selja hana til lúkningar skuldinni með
vöxtum og kostnaði samkvæmt fyrirmælum 15. gr.
laga nr. 29 frá 1885, sbr. lög nr. 19 frá 1887, 3. gr.,
og tilsk. 18. febr. 1847, 10. gr. Umrætt skuldabréf
var þann 9. júní 1931 við skipti á dánarbúi Jóns
Laxdal úthlutað Guðrúnu Arnalds, áfrýjanda máls
þessa, til fullrar eignar ásamt áföllnum vöxtum.
Er fram liðu stundir, taldi áfrýjandi, að töluverð
brögð yrðu að vanskilum á greiðslu afborgana og
vaxta samkvæmt skuldabréfinu. Lét hún þessvegna
reikna út, hverjar væru eftirstöðvar skuldarinnar
miðað við þann 20. júli 1936. Reyndust þær að vera
samkvæmt þeim útreikningi kr. 9629.50. Með bréfi
til bæjarfógetans á Akureyri, dags. þann 13. ágúst
f. á., krafðist áfrýjandi þess, að gert yrði fjárnám
samkvæmt ákvæðum skuldabréfsins í hinni veð-
settu eign fyrir nefndri fjárhæð auk vaxta og inn-
heimtulauna og alls kostnaðar við fjárnám og upp-
boðssölu. Með því að stefndur bjó á hinni veðsettu
249
eign, var honum þann 24. s. m. birt með þriggja
daga fyrirvara tilkynning um fjárnámið, svo sem
ákveðið er í 15. gr. laga nr. 29 frá 1885, en fyrsta
þing í málinu var háð í fógetarétti Akureyrar þann
20. s. m. Stefndur bar nú fram mótmæli gegn því,
að fjárnámið yrði framkvæmt, og hófst því sókn
og vörn í málinu fyrir fógetaréttinum. Eftir að að-
iljum höfðu verið veittir nokkrir frestir í málinu til
að semja sóknarskjöl og varnar, skyldi þing háð
þann 13. okt. f. á., en þá bar það við, að umboðs-
maður áfrýjanda fyrir fógetaréttinum gleymdi
fyrirtökustund málsins. Réttur var samt settur, og lét
stefndur, sem síðast hafði fengið frest, bóka, að
hann liti svo á, að gjörðin væri niður fallin, þar eð
gjörðarbeiðandi væri ekki mættur, en ekki var
bókuð nein ákvörðun af hálfu fógetans um að fella
málið niður. Þegar téður umboðsmaður áfrýjanda
varð þess vís, hvernig málinu var komið, ritaði
hann fógetanum bréf, dags. 15. okt. f. á, þar sem
hann beiddist þess, að fjárnámsgjörðinni yrði haldið
áfram og gjörðarþolanda á ný tilkynnt með þriggja
daga fyrirvara um framhald gjörðarinnar. Að
undangenginni slíkri tilkynningu var siðan háð
þing í málinu hinn 20. okt. Við þinghald þetta var
mætt af hálfu beggja aðilja. Eftir að umboðsmenn
aðilja höfðu í þessu þinghaldi og þinghaldi 22. s. m.
deilt um ýmis atriði, sem engu máli skipta um úr-
lausn máls þessa, krafðist umboðsmaður stefnda,
Jón Sveinsson lögfræðingur, þess, að kröfu um
framgang fjárnámsins vrði hrundið. Máli sinu til
stuðnings færði téður lögfræðingur það, að fjár-
nám samkvæmt fjárnámsbeiðninni frá 13. ágúst s.
á. hefði fallið niður, með því að ekki hefði verið
mætt af hálfu gjörðarbeiðanda þann 13. okt. Þar
250
sem nú fyrir fógetaréttinum lægi einungis beiðni
um framhald fjárnámsgjörðar, sem fallin væri nið-
ur, kæmi ekki til mála að taka beiðnina til greina.
Til þess að ný fjárnámsgjörð gæti fram farið, þyrfti
enn ný beiðni að koma fram. Umboðsmaður áfryj-
anda mótmælti því harðlega, að áminnzt orðalag í
fjárnámsbeiðninni frá 15. okt. gæti valdið því, að
efnisúrskurður yrði ekki uppkveðinn um fram-
gang gjörðarinnar. Lyktir málsins fyrir fógeta-
réttinum urðu nú samt þær, að fógetinn féllst á
skoðun umboðsmanns stefnda og neitaði með úr-
skurði, uppkveðnum 24. s. m., að taka fjárnáms-
beiðnina til meðferðar.
Úrskurði þessum hefir áfrýjandi nú skotið til
hæstaréttar með stefnu, dags. 18. nóv. f. á., og gert
þær dómkröfur, að hinn áfrýjaði úrskurður verði
úr gildi felldur og lagt verði fyrir fógetann að fram-
kvæma hina umbeðnu fjárnámsgjörð. Svo krefst
hann og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.
Áfrýjandi færir það til stuðnings máli sínu, að
fjárnámsbeiðnin frá 15. okt. hafi verið skrifleg,
svo sem mælt er fyrir í 3. gr. laga nr. 19 frá 1887,
að beiðni þessi hafi verið birt stefnda með þeim
fyrirvara, sem lög áskilja, að veðskuldabréfið hafi
legið frammi í réttinum og að bókanir umboðs-
manns síns fyrir fógetaréttinum sýni það greinilega,
að hann hafi talið það eitt skipta máli að fá fjár-
nánsgjörðina framkvæmda án tillits til þess, hvort
beiðni hans væri skoðuð sem beiðni um nýja gjörð
eða beiðni um framhaldsgjörð. Á þessa röksemda-
færslu áfrýjanda þykir mega fallast. Að vísu ber
að telja, að hér hafi verið um nýja gjörð að tefla,
en öll formleg skilyrði voru samt fyrir hendi til
201
þess, að fógeti sæti tekið fjárnámsmálið til með-
ferðar, og breytir orðalag fjárnámsbeiðninnar frá
15. okt. engu í því efni. Ber af þessum sökum að
fella hinn áfryjaða úrskurð úr gildi.
Eins og ljóst er af því, sem að framan er sagt,
beindist málflutningur aðiljanna upphaflega að
því, hvort eftirstöðvar oftnefnds skuldabréfs væru
fallnar í gjalddaga vegna vanskila af hálfu stefnda,
en eftir að fjárnámsbeiðnin frá 15. okt. kom fram,
var einungis deilt um formhlið málsins, og hinn á-
frýjaði úrskurður varðar einungis formhliðina. Af
þessari ástæðu lggur nú ekki hér fyrir að dæma
um efni máls þessa, og verður þessvegna krafa á-
frýjanda, að lagt verði fyrir fógetann að fram-
kvæma hina umbeðnu fjárnámsgjörð, ekki tekin til
greina, heldur ber að leggja fyrir fógetann að taka
fjárnámsmálið til meðferðar að efni til, enda má
telja kröfu um þessa úrlausn málsins felast í áður-
nefndri kröfu áfrýjanda sem hið minna í hinu
meira.
Eftir þessum úrslitum verður að dæma stefnda
til að greiða áfrýjanda málskostnað í hæstarétti og
ákveðst bann kr. 300.00.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfryjaði fógetaréttarúrskurður er úr
gildi felldur og ber fógetanum að taka framan-
greint fjárnámsmál tl meðferðar að efni til.
Stefndur, Vigfús Þ. Jónsson, greiði áfrýjanda,
Guðrúnu Arnalds, kr. 300.00 í málskostnað fyrir
hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum.
202
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Rétturinn lítur svo á, að reglurnar um „reassumation“
gildi eigi um fjárnám, þar sem ekki eru bein ákvæði um
þetta í lögunum, og litur rétturinn svo á, að vegna úti-
vistar fjárnámsbeiðanda geti fjárnám ekki farið fram eftir
hinni eldri fjárnámsbeiðni, en þar sem réttarskjal 1 verð-
ur eigi skilið öðru vísi en þess sé krafizt, að fjárnámið fari
fram í framhaldi af hinni eldri fjárnámsbeiðni og sam-
kvæmt skjölum þeim, er þá voru lögð fram, þá verður
krafan um fjárnám eigi tekin til greina.
Mánudaginn 19. april 1937.
Nr. 70/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Sigurði Hannessyni (Eggert Claessen).
Smáskammtalæknir dæmdur til refsingar fyrir
tilraun til fóstureyðingar og skottulækningar, en
sæzluvarðhald hans látið koma í stað refsingar.
Ennfremur sviptur leyfi til að stunda smá-
skammtalækningar.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 27. marz 1986: Ákærði.
Sigurður Hannesson, sæti betrunarhúsvinnu í 8 mánuði.
Hann skal sviptur leyfi til að stunda smáskammtalækning-
ar. Ennfremur greiði hann allan kostnað sakarinnar, þar
með talinn kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt og 75 krónur
í málsvarnarlaun til skipaðs verjanda síns, hrm. Péturs
Magnússonar.
Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með upplýsingum þeim, sem frá er greint í hin-
um áfrýjaða dómi, þykir mega telja það sannað
203
í máli þessu, að ákærði hafi gert tilraun til að eyða
fóstri konu þeirrar, sem í því skyni gekk til hans
á tímabilinu frá 15. marz til 28. april 1934. Hvort-
tveggja er, að ákærður hefir viðurkennt að hafa
fyrirfram lofað barnsföður nefndrar konu að gera
tilraun til að eyða fóstri þvi, er hún gekk með, og
að aðgerðir þær, sem hann framkvæmdi við kon-
una, hefðu, að áliti héraðslæknisins í Reykjavík,
gelað leitt til fóstureyðingar. Verður og að ætla, að
ákærði hafi gert sér það ljóst, að aðgerðir hans
kynnu að hafa slíkar afleiðingar, þvi ekki er unnt,
þegar til þess er litið, í hverju aðgerðirnar voru
fólgnar, að taka þann framburð hans trúanlegan,
að hann hafi tekizt þær á hendur í þvi skyni að
bjarga lífi fóstursins með því að koma í veg fyrir,
að konan leitaði til lækna í þeim tilgangi að fá
fóstri sinu eytt. Hinsvegar virðist óvarlegt að telja
það sannað, gegn eindreginni neitun ákærða, að
hann hafi, 7—8 mánuðum eftir að framannefnd
tilraun reyndist árangurslaus, tekið að sér að gera
tilraun til á sama hátt að eyða fóstri hinnar kon-
unnar, er í hinum áfrýjaða dómi greinir, enda er
ekki unnt að staðhæfa eftir því sem framburði á-
kærða er háttað, að honum hafi þá verið fullkunn-
ugt um, að nefnd kona hafi verið vanfær.
Í forsendum hins áfrýjaða dóms er það réttilega
tekið fram, að ákærði, sem fengizt hafði við smá-
skammtalækningar frá því um síðastliðin aldamót,
hafi haft rétt til þess að gefa sig við slíkri lækninga-
starfsemi, sbr. lög nr. 33/1911, 1. gr., sbr. 4. gr. 3.
mgr. og 6. gr. 2. mgr., og lög nr. 47/1932, 22. gr. Er þá
og sala hans smáskammtalyfjum vítalaus, þar eð í
lögum hefir verið gert ráð fyrir slíkri sölu af hálfu
smáskammtalækna frá því að sett voru lög um að-
,
flutningsbann á áfengi árið 1909, sbr. lög nr. 44 frá
er, og samsvarandi ákvæði í síðari á-
meðal lög nr. 6/1950, 2. gr. c.,
sem í gildi voru, þegar ákærði seldi lyf þau, er um
ræðir í máli þessu, sbr. og nú lög nr. 35/1935, 10. gr.
1. Hinsvegar má fallast á þá niðurstöðu héraðsdóm-
arans, að ákærði hafi
um sinum farið úl fyrir verksvið smáskamnta-
ki
því á
fengislögum, þv
með Jjóstækningatilrar
æk
Með framangreindum verknaði sinum hefir á-
kærði gera sekur um brot á ákvæðum 194 gr. 2.
mgr., sbr. 46. gr, hinna almennu hegningarlaga frá
25. júni 1869. og 15. gr. 2. tölul. laga um Þekninga-
leyfi o. fl, nr.7/1932, sbr. 18. gr. sömu laga. Með
skirskotun til umsagnar geðveikralæknis um and-
legt heilsufar ákærða telst réll, að refsing hans sé
ákveðin með tilliti til 40. gr. hegningarlaganna.
Þykir refsingin samkvæmt nefndum greinum hegn-
arlaganna og laga nr. 47/1932, og með hliðsjón
£ 68. gr. hegningarlaganna, hæfilega ákveðin fang-
elsi við venjulegt Fangavíðurværi Í 3 mánuði og
svipting leyfis tíl að stunda smáskammtalækningar,
sbr. og 2. gr. laga nr. 47/1932. En sökum þess, að
kærði var með gæluvarðhaldsúrskurði sviptur
frjálsræði sinu, meðan á rannsókn málsins stóð, frá
26. janúar 1935 til 21. júní s. á, eða samtals 141
daga, og hafður þann tíma í gæsluvarðhaldi á geð-
weikrahælinu Kleppi. að vísu nokkurn hluta tímans
til nauðsynlegra rannsóknar, en ekki sökum þess,
að slæm hegðun hans gæfi tilefni til svo langvinns
vkir mega ákveða, samkvæmt
laganna, að gæruvarðhald ákærða
komi í stað fangelsisrefsingar hans.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sakar-
aði
flutningsbann á áfengi árið 1909, sbr. lög ne. 44 frá
ári, 2. gr. og samsvarandi ákvæði í síðari á“
fengislögum, þar á meðal lög nr. 61/1930, 2. gr. .,
sem í gildi voru, þegar ákærði seldi lyf þan, er um
æðir í máli þessu, sbr. og nú lög nr. 33/1935, 10. gr.
r má fallast á þá niðurstöðu hóraðsdóm-
á með ljóslækningatilrar
1 farið út fyrir verksvið smáskammita-
hækna
Með framangreindum verknaði sínum hefir á-
2 rol á ákvæðum 194 gr. 2.
mgr., sbr. 46. gr, hinna almennu hegningarlaga frá
#5. júni 1869, og 15. gr. 2. tölul. laga um lækninga-
leyfi 0. fl, nr.47/1939, sbr. 18. gr. sömu laga. Með
skirskotun til uns: seðveikralæknis um and-
legt heilsufar ákærða telst rétt, að refsing hans sé
ákveðin með tilliti (il 10. gr, hegningarlaganna.
Þykir refsingin samkvæmt nefndum greinu
ingarlaganna og laga nr. 47/1932, og með hliðsjón
. gr. sarlaganna, hæfilega ákveðin fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mánuði og
svipting leyfis til að stunda smáskaumlakækningar,
sbr. og 22. gr. laga nr. 47/1932. En sökum þess, að
kærði var með gæzluvarðhaldsúrskurði sviptur
frjálsræði sínu, meðan á rannsókn málsins slóð, frá
28. janúar 19 Í s. á eða samtals 144
„ og hafður þann tíma í ggveluvarðhaldi á geð.
hælinu Kleppi, að víst nokkurn hluta tímans
iðsynlegra rannsóknar, en ekki sökum þess,
nm hegðun hans gæfi ti
særluvarðhalds, þá þykir me;
gr. hegningarlaganna, að gærluvarðhald ákærða
slað fangelsisrefsingar hans.
hins áfréjaða dóms um greiðslu sakar-
hegn-
5 il
fni ll svo langvinns
í ákveða, samkvæmt
áfengi árið 1909, sbr.
aði ákvæ
flutningsbann
þv
fengislögum, þar á meðal lög mr. 61/1980, 2. gt. cn
Þegar ákærði seldi Iyf þau, er um
br. og nú lög nr. 5
lög nr. 41 frá
ári, %
ári, 2. gr.
og samsvar
að ákærði hafi með ljór
im farið úl fyrir verk
Með framangreindum verknaði sinum hefir
kærði gerzt sekur um brot á ákvæðum 194 gr. 2.
mgr., sbr. 46. ge., hinna almennu he
25. júní 1869, og 15. gr. 2. tölal, laga umm lækninga-
leyfi 0. fl, nr.47/1932, sbr. 18. gr. sönnu laga. Með
skírskotun til umsagnar geðveikralæknis um and-
legt heilsufar ákærða telst rétt, að refsing hans sí
ákveðin með Hiti til 40.
Þykir refsingin samkvæmt nefndum greinum hegn-
ingarlaganna og laga nr. 47/1932, og með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna, hæfilega ákveðin fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 3 mánuði og
svipting leyfis til að stunda smáskamnilalækningar,
ingarlaganna
sbr. og 22. gr. laga nr. 47/1932. En sökum þess, að
ákærði var með gæðuvarðhaldsúrskurði sviptur
frjálsræði sinu, meðan á rannsókn málsins stóð, fr.
29. janúar 1935 til 2. júní s. á, eða samtals 144
a líma í gæeluvarðhaldi á geð-
veikrahælinu Kleppi, að vísu nokkurn hluta tímans
til nauðsynlegra rannsóknar. en ekki sökum þess,
að skenn hegð fi tilefni til svo langvirns
serluvarðhalds, þá þykir mega ákveða, samkvæmt
50. gr. hegningarlaganna, að gcezluvarðleald ákærða
250
kostnaðar í héraði ber að staðfesta. Svo verður
og að dæma ákærða til að greiða allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, 150 krónur til
hvors.
Það athugast við rannsókn málsins, að rannsókn-
ardómarinn tilnefndi ekki, eins og honum bar að
gera þegar í upphafi rannsóknarinnar, 2 hæfa
lækna til þess að skoða nákvæmlega lækninga-
tæki ákærða, og þó einkum það tæki, sem hann
hafði notað við grunaðar fóstureyðingartilraunir,
og til að láta uppi álit sitt um nothæfni tækisins
til framkvæmdar slíks afbrots. Svo var ákærði og
ekki spurður nægilega ýtarlega um það í upphafi
rannsóknarinnar, hvað hann héldi sjálfur um á-
hrif tækisins að þessu leyti. Þá hefir ekki verið afl-
að upplýsinga um það, hvort konur þær, sem um
ræðir í málinu, hafi haft sjúkdóma þá, er ákærður
taldi þær hafa.
Því dæmist rétt vera:
Gæzluvarðhald ákærða, Sigurðar Hannes-
sonar, komi í stað fangelsisrefsingar.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um sviptingu
leyfis til að stunda smáskammtalækningar og
um greiðslu sakarkostnaðar í héraði eiga að
vera óröskuð. Svo greiði ákærði allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
Sveinbjarnar Jónssonar og Eggerts Claessen,
150 krónur til hvors.
or
£JU
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu
höfðað gegn Sigurði Hannessyni, smáskammtalækni, til
heimilis á Bræðraborgarstíg 14 hér í bænum, fyrir brot
gegn ákvæðum 17. kapitula hinna almennu hegningarlaga
frá 25. júní 1869 og lögum nr. 47, 23. júní 1932.
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
7. marz 1872. Honum hefir ekki verið refsað áður.
Málavextir eru þeir, sem hér segir: Hinn 29. janúar f. á.
mætti landlæknir Vilmundur Jónsson í lögreglurétti
Reykjavíkur og lagði fram bréf frá Árna Péturssyni, lækni,
er honum hafði borizt þá um daginn. Í bréfi þessu skýrir
Árni landlækni frá því, að hinn 26. janúar hafi komið til
hans ógift stúlka, Anna Ísleifsdóttir að nafni, vegna óreglu
á tíðum. Stúlka þessi var ófrisk og tjáði Árna, að hún hafi
í desembermánuði farið til ákærða í máli þessu og farið
fram á það við hann, að hann eyddi fóstrinu. Tók ákærði
þessu vel, að sögn stúlkunnar, og sagði, að það mætti tak-
ast, ef hún kæmi til hans 14 sinnum.
Er hún svo kom til hans, var meðferðin í því fólgin,
að hún var látin liggja á legubekk undir sterkum rafljósa-
perum eina klukkustund á dag. Auk þess fékk hún raf-
magn annan hvorn dag á þann hátt, að ákærði setti inn í
fæðingarveg hennar rafmagnstæki og hleypti síðan sterk-
um straum á. Stóð tilraun þessi fyrst yfir í 10—15 mínútur,
en síðan hálftíma, að því er hún hugði. Fylgdi þessu sárs-
auki, en ákærði sagði henni, að slíkt yrði hún að þola,
ef árangur ætti að nást. Auk þessa kvartaði hún undan
því, að hann hefði verið klúr í orðum við hana og einu
sinni farið fram á samfarir við hana. Tveim dögum eftir
að hún hætti að vera í þessum ljósum, byrjaði að blæða
per vagina og blæddi í einn sólarhring, en hætti síðan, en
tveim dögum siðar hófst blæðing að nýju, en hætti von
bráðar.
Út af þessu bréfi og samkvæmt ósk landlæknis var sið-
an hafin rannsókn útaf lækningastarfsemi ákærðs. Hann
var settur í gæzluvarðhald daginn, sem rannsóknin hófst,
257
en að ráði héraðslæknis var hann daginn eftir sendur
á nýja spitalann á Kleppi til rannsóknar hjá dr. Helga
Tómassyni og þar var hann í gæzlu fram til 21. júni s. 1.
Er Anna Ísleifsdóttir var leidd fyrir rétt í máli þessu
hinn 27. nóvember síðastliðinn, staðfesti hún frásögn bréfs
Árna Péturssonar og vann eið að framburði sínum.
Ákærði hefir hinsvegar staðfastlega neitað því, að. hann
hafi haft hugmynd um, að Anna væri barnshafandi, er
hún kom til hans, kveður hana ekki hafa minnzt á fóstur-
eyðingu við sig og lækningatilraunir hans hafi ekkert
beinzt að því. Hann kveðst hafa haldið bók yfir sjúkl-
inga þá, er til hans hafi leitað, og var sú bók sýnd í
réttinum. Samkvæmt henni kom Anna fyrst til hans 13.
desember. Kvað ákærður hana hafa kvartað um slappleika
og hjartveiki og hvít klæðaföll. Til þess að lækna hvítu
klæðaföllin kveðst ákærður hafa sett gler númer 9, sem
hann svo kallaði, inn í fæðingarveg hennar, og var gler
þetta í sambandi við teslastraum. En hann kvaðst aldrei
hafa haft það lengur en 5 mínútur inni í einu. Þá neitaði
yfirheyrður því, að hann hefði haft klúrheit í frammi
við Önnu, meðan á lækningum hans stóð, en þó slegið
upp á því í gamni, hvort hún vildi ekki hafa samfarir
við sig. Ekki greiddi Anna ákærðum nema rúmar 2
krónur fyrir læknishjálpina.
Hún ól barn sitt 26. júlí s. 1., lifandi og heilbrigt.
Við athugun á lækningabók ákærðs kom það í ljós,
að nokkrar konur, auk Önnu, höfðu leitað lækninga hjá
ákærða. Voru 6 þeirra teknar fyrir rétt út af þessu. Sam-
kvæmt framburði 5 Þeirra, virðist ákærður hafa fram-
kvæmt á þeim meinlaust og gagnslaust lækningakák, og
eina þeirra lét hann hafa meðal, er hún afhenti í rétt-
inum og landlæknir athugaði og taldi líta út fyrir að
vera venjuleg homopatameðöl. Ein af þessum konum
kvað ákærðan hafa verið svo klúran í tali og klæmzt við
sig, að hún hætti að ganga til hans, og önnur, 76 ára að
aldri, taldi ákærða hafa reynt að manga til við sig, og
hætti hún því skiptum við hann.
En ein af þessum 6 konum bar það, að hún hefði
farið til ákærða í febrúar eða marz 1934 í því skyni
að fá hann til að eyða fóstri. En samkvæmt bók ákærða,
gekk kona þessi til hans frá 154—?% 1934. Kveðst hún
17
258
hafa átt barn 1928, og það gengið mjög illa vegna þess,
að hún var svo veik í nýrunum og, er hún var orðin
ófrísk í annað sinn, varð hún mjög hrædd við það.
Kveður hún, að barnsfaðir hennar hafi því farið til
ákærða, og það orðið að samkomulagi með þeim, að
hann eyddi fóstrinu. Er hún kom til ákærða, lét hann
hana leggjast upp á dívan, lét hana fara úr buxunum
og fletta upp um sig pilsunum, og setti síðan rafmagns-
ljós á kvið hennar, stutta stund í fyrstu, en lengur því
oftar sem hún kom. Einnig setti ákærði gler inn í getn-
aðarveg hennar og var glerið í sambandi við rafmagns-
straum. Hafði hann glerið fyrst inni 2—3 minútur, en
síðar allt að 10 minútum.
Barnsfaðir þessarar konu hefir borið það, að ákærður
hafi sagt honum, að hann gæti ef til vill losað hana við
fóstrið með ljósum, og kvaðst hann þá ekki hafa haft
neitt á móti því, að ljósin yrðu notuð til þessa, með
því að ákærður sagði honum, að hann mætti ekki nota
nein meðöl í þessu skyni og ekki heldur verkfæri.
Ákærði hefir viðurkennt þennan framburð þeirra
réttan, kveðst hafa dregizt á það við barnsföðurinn að
eyða fóstrinu með ljósum. En þetta kveðst hann hafa
gert í því skyni að bjarga fóstrinu, kvað sér hafa skil
izt á barnsföðurnum, að það yrði leitað til lækna, ef
hann ekki vildi hjálpa, en hann bjóst við því, að ef
hann sæti tafið fyrir því, að konan færi til lækna til
að fá fóstrinu eytt, þá mundi ekkert verða úr því.
Eftir nokkurn tíma hætti kona þessi að ganga til
ákærða, varð ekkert meint við tilraunir hans og ól barn
sitt 30. september 1934.
Rétturinn hefir leitað umsagnar héraðslæknisins í
Beykjavik um það, hvort takast mætti að eyða fóstri með
tilraunum þeim, sem ákærði gerði á þessum tveim konum.
Héraðslæknir segir í áliti sinu, að hann telji það vafa-
laust, að aðgerðir þessar geti komið af stað fósturláti, þó
þær hinsvegar engan veginn þurfi að bera þann árangur.
Þá telur hann, að samkvæmt læknisskoðun Árna Péturs-
sonar virðist fósturlát hafa verið yfirvofandi hjá Önnu Ís-
leifsdóttur, og telur það fullkomlega eðlilegt að setja
blæðingar hennar í samband við aðgerðina og kenna
259
henni um, þótt slíkt verði aldrei sannað með fullri
vÍSSu.
Með framburði konu þeirrar, er að framan greinir, að
leitað hafi til ákærða í marz og april 1934, svo og
með framburði barnsföður þeirrar konu og játningu á-
kærða er það sannað, að ákærði hafi tekið að sér að
eyða fóstri konunnar. Það verður og, þrátt fyrir undan-
færslur ákærða og vifilengjur, að ganga út frá því, að
meðferð hans á konunni hafi verið alvarlega meint til-
raun frá hans hendi til þess að eyða fóstrinu. En með
hliðsjón af því, að það þannig má telja sannað, að ákærði
hafi þarna gert tilraun til fóstureyðingar, þá þykir og
verða að telja það sannað með eiðfestum framburði
stúlkunnar Önnu Ísleifsdóttur, að ákærði hafi einnig gert
tilraun til að eyða fóstri hennar á þann hátt, sem hún
hefir borið.
Varða þessi afbrot ákærða því við 194. gr. 2. mgr.
hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, sbr. 46.
grein sömu laga.
Þá ber að líta á það, hvort ákærði hafi haft leyfi til
smáskammtalækninga. Landlæknir hefir undir rekstri
málsins upplýst það, að hvorki hafi ákærði sótt um eða
fengið leyfi til meinnar lækningastarfsemi samkvæmt
lögum nr. 47 frá 1932. Það er hinsvegar upplýst með
framburði ákærða fyrir réttinum og kemur greinilega
fram í álitsgerð dr. Helga Tómassonar, að ákærði byrj-
aði að stunda smáskammtalækningar kring um síðustu
aldamót, og hefir að einhverju leyti fengizt við þær fram
til þess tíma, að mál þetta kom upp. Það verður ekki
séð, að lögin um lækningaleyfi nr. 38, 11. júlí 1911 geri
ráð fyrir því, að leyfi þurfi til smáskammtalækninga.
En í 22. grein laga nr. 47, 23. júni 1932 segir, að ákvæði
laganna um veitingu lækningaleyfis nái ekki til þeirra,
sem lækningarétt hafa eða lækningaleyfi, takmarkað eða
ótakmarkað, þegar lögin ganga í gildi. Það verður því
samkvæmt þessu að telja, að ákærði hafi haft leyfi til að
stunda smáskammtalækningar og hann hafi ekki gerzt
brotlegur við lög með því einu, að stunda slíkar lækn-
ingar eftir gildistöku laga nr. 47, 23. júní 1932. En
hinsvegar lítur rétturinn svo á, að ákærði hafi farið
260
út fyrir verksvið sitt sem smáskammtalæknir með lækn-
ingatilraunum þeim, sem að framan er lýst, eftir þvi
sem smáskammtalækningar hafa tiðkazt hér á landi eða
almennt er skilið við smáskammtalækningar, og varðar
það við 15. gr. 2. mgr. laga nr. 47 frá 1932, sbr. 18. gr.
sömu laga, og verður því að svipta hann leyfi til að stunda
smáskammtalækningar.
Svo sem fyrr segir, var ákærði á Nýja Kleppi til rann-
sóknar hjá dr. Helga Tómassyni. Niðurstaða doktorsins
um ákærðan er á þessa leið: „Hann er ekki fáviti, en geð-
veikur að (sic) vægu stigi, haldinn af svonefndri dementia
senilis. Auk þess hefir hann kroniskan hryggsjúkdóm,
(spondylitis) og kroniskan bronchitis. Þó hann sennilega
hafi aldrei rist vitsmunalega nema grunnt, þá virðist þó
nú áberandi almenn sljóvgun hjá honum, sem lýsir sér í
athyglis- og minnisbilun, einkum þó bilandi næmi, svo og
minnkuðum andlegum hömlum, hvað snertir almennt vel-
sæmi í orðum og athöfnum, samfara þessu er aukið sjálfs-
álit og líflegar kynfýsnir, en sennilega án tilsvarandi getu,
vegna almennrar líkamlegrar hrörnunar og yfirleitt lítið
maskulin kynmerkja.
Hann getur tæplega talizt sakhæfur eða fær um að taka
út refsingu, þó auðvitað verði starfsemi hans stöðvuð.
Hann væri sennilega bezt kominn á fámennu heimili, þar
sem eingöngu væri fullorðið fólk, sem vissi, hvernig á-
statt væri með hann og hlypi ekki eftir sögum hans eða
ráðleggingum.“
Hið andlega ástand, sem geðveikralæknirinn hefir
Þannig lýst, þykir eigi þess eðlis, að það eigi að undan-
Þiggja hann refsingu samkvæmt 39. gr. hegningarlaganna,
né heldur verða honum til refsilækkunar samkvæmt 40. gr.
sömu laga. Að þessu athuguðu og með hliðsjón af 63. gr.
hegningarlaganna, þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin
betrunarhúsvinna í 8 mánuði.
Hann greiði og allan kostnað sakarinnar, þar með talinn
kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt og 76 krónur í máls-
varnarlaun til skipaðs verjanda síns hér í réttinum, hrm.
Péturs Magnússonar.
Á uppsögn dóms þessa hefir orðið nokkur dráttur, sem
stafar af annríki dómarans.
261
Miðvikudaginn 21. april 1937.
Nr. 169/1936. Réttvísin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Ara Guðmundssyni
(Lárus Jóhannesson)
Maður dæmdur til refsingar fyrir að veitast með
ofbeldi að framfærslufulltrúa, sem var að gegna
störfum sinum.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 19. júní 1936: Ákærður,
Ari Guðmundsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri Í 2 mán.
Refsingunni skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár
frá uppsögn dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39/1907 eru
haldin.
Ákærður greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin
málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins, Ingólfs Jóns-
sonar, cand. juris, kr. 50. —
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Aðstoðarmann framfærslufulltrúa Reykjavíkur,
þann er verknaður ákærða í máli þessu kom niður
á, verður að telja til sýslunarmanna þeirra, sem
í 101. gr. almennra hegningarlaga greinir. Ákvæði
103. gr. nefndra laga þvkja ekki geta komið til
greina í þessu máli, og þykir refsing ákærða hæfi-
lega ákveðin 20 daga skilorðslaust fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi. Ákvæði hins áfrýjaða
dóms um greiðslu sakarkostnaðar í héraði þykir
mega staðfesta. Svo verður og að dæma ákærða til
að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 70 krónur til hvors.
62
I
Því dæmist rétt vera:
Ákærði, Ari Guðmundsson, sæti 20 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sak-
arkostnaðar í héraði eiga að vera óröskuð. Á-
kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinn-
ar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, hæsta-
réltarmálflutningsmannanna Jóns Ásbjörns-
sonar og Lárusar Jóhannessonar, 70 krónur til
hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Ara
Guðmundssyni, verkamanni, til heimilis Hólum í Skild-
inganesi fyrir brot á 12. og 20. kap. hinna almennu hegn-
ingarlaga frá 1869.
Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
18. des. 1910. Hann hefir ekki sætt refsingum.
Með bréfi, dags. 11. des. s. 1, kærði borgarstjórinn í
Reykjavík yfir því, að ákærður hefði sýnt Ólafi Sigurðs-
syni, aðstoðarmannni fátækrafulltrúanna, ofbeldi, er hann
gegndi störfum sínum við styrkúthlutun á skrifstofu fá-
tækrafulltrúanna.
Ákærður er ritari í félagi styrkþega hér í bænum
og kom, ásamt formanni félagsins, á skrifstofu fátækra-
stjórnarinnar hinn 7. nóv. s.1., til þess fyrir hönd félagsins
að eiga tal við Ólaf um málefni eins af styrkþegum bæjar-
ins. Þegar þeir höfðu náð tali af fátækrafulltrúanum, tjáði
hann þeim, að hann talaði aðeins við annan þeirra í einu
og aðeins um málefni sjálfra þeirra, en ekki annarra styrk-
þega bæjarins, en það hefir fátækrafulltrúinn skýrt frá, að
væri samkomulag í fátækrastjórninni að ræða ekki mál-
efni styrkþega við fulltrúa félagsins. Meðan þeir töluðust
265
Þetta við, höfðu þeir ákærður og formaður félagsins gengið
úr biðstofunni og inn Í afgreiðsluherbergi fátækrafulltrúans
og látið hurðina aftur á eftir sér. Opnaði nú fátækrafull-
trúinn hurðina aftur og bað þá að ganga út, en ákærður
greip þá hurðina og lokaði henni aftur og kvaðst vilja
ciga viðtal við fátækrafulltrúann. Fátækrafulltrúinn tók þá
saman bækur sínar og ætlaði út um aðrar dyr á herberg-
inu, en ákærður gekk þá í veg fyrir hann og stjakaði við
honum með hendinni og snéri jafnframt lykli í skránni, án
þess þó að læsa. Gekk þá fátækrafulltrúinn að hinum dyr-
unum aftur, en ákærður í veg fyrir hann. Þvínæst gekk fá-
tækrafulltrúinn að símanum og ákærður á eftir, og féll sím-
inn við það á gólfið. Loks gekk fátækrafulltrúinn að lúgu,
sem var á veggnum, og ætlaði að kalla á menn, er voru að
störfum í næsta herbergi, en ákærður stóð þá í veginum
og lokaði henni. Kallaði fátækrafulltrúinn nú á menn sér
til aðstoðar, og hringdu þeir þegar á lögregluna, og beið
ákærður þar til hún kom, án þess að fleira skærist Í.
Meðan á þessu stóð var formaður félagsins í herberginu,
án þess að taka beinn (sic) þátt í viðureigninni.
Ákærður heldur því fram, að það hafi ekki verið á-
setningur sinn, þegar hann fór í þessa för, að þvinga fram
samtal við fátækrafulltrúann, ef hann neitaði að tala við
þá, enda kveður hann, að sér hafi ekki dottið það tilfelli
í hug. Ræddu þeir félagar ekkert um þetta áður. Hinsvegar
hefir hann viðurkennt, að þegar hann fékk neitun fátækra-
fulltrúans, hafi sá ásetningur myndast hjá sér að láta til
skarar skríða og fyrst og fremst knýja fram viðtalið og
jafnframt hafa þau áhrif að koma fram málefni því, er þeir
félagar voru að reka.
Með framangreindu atferli gagnvart fátækrafulltrúanum
hefir ákærður gerzt sekur við 99. gr. 1. mgr. sbr. 3. mgr.
sbr. 47. gr. almennra hegningarlaga. Að áliti réttarins verð-
ur að telja það ákærðum til málsbóta, að framkoma fá-
tækrafulltrúans verður að skoðast harla óliðleg og lítils-
virðandi á félagsskap þeim, er ákærður var mættur fyrir,
og eru athafnir hans framkvæmdar undir stundaráhrifum
þeirrar framkomu. Þykir refsing hans með tilliti til þess
hæfilega ákveðin 2 mán. fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri. En með tilliti til ungs aldurs ákærðs og þess, að hann
hefir ekki áður sætt refsingu, þykir rétt að refsingunni sé
264
frestað og hún falli niður eftir 5 ár, ef skilorð laga nr. 39,
1907 verða haldin. Þá greiði ákærður og allan kostnað
sakarinnar, þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs tals-
manns síns, Ingólfs Jónssonar, cand.jur., er ákveðast 50. kr.
Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, er stafar af
önnum við embættið.
Föstudaginn 23. april 1937.
Nr. 173/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Jón Ásbjörnsson)
gegn
Guðmundi Jóhannessyni
(Theódór B. Líndal)
Brot gegn áfengislögunum, bifreiðalögunum og 99.
gr. 1. mgr. sbr. 101. gr. hegningarlaganna.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 16. október 1936: Ákærð-
ur, Guðmundur Jóhannesson, sæti 30 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi. Hann skal sviptur æfilangt leyfi
til að stýra bifreið.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir handtöku ákærða framkvæmdi læknir rann-
sókn á áfengismagni í blóði hans, og reyndist það
vera 2,3%. Samkvæmt þessu og öðrum atvikum
málsins verður að telja sannað, að ákærður hafi
verið ölvaður við akstur bifreiðar. Hefir hann þar
með gerzt brotlegur við 5. gr. 4. mgr. laga nr. 70
frá 1931 um bifreiðar og 21. gr. áfengislaga nr.
33 frá 1935. Ber að dæma hann til refsingar fyrir
brot þetta eftir 14. gr. bifreiðalaganna og 39. gr.
áfengislaganna. Þá hefir ákærður með því að aka
265
röngu megin við vegamótasteininn á vegamótum
Kalkofnsvegar og Lækjartorgs gerzt brotlegur við
32. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur nr. 2 frá
1930 og ber að refsa honum fyrir það eftir 96. gr.
sömu lögreglusamþykktar. Loks hefir ákærði með
því að leitast við að ljósta lögregluþjón þann, sem
ætlaði að taka hann fastan, hnefahögg í andlitið
drýgt eina þeirra athafna, er greinir Í 99. gr. 1. mgr.
hinna almennu hegningarlaga, og varðar það hann
refsingu eftir 101. gr. sömu laga. Með hliðsjón af
63. gr. hegningarlaganna, þykir refsing ákærða
fyrir framantalin brot hæfilega ákveðin 30 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, svo sem gert
er í hinum áfrýjaða dómi. Ennfremur ber að stað-
festa ákvæði greinds dóms um sviptingu ökuskir-
teinis og sakarkostnað í héraði.
Eftir þessum málsúrslitum ber að dæma ákærða
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Ákærði, Guðmundur Jóhannesson, greiði all-
an áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Theódórs B.
Lindal, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
206
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvisinnar og valdstjórnarinnar hálfu
höfðað gegn Guðmundi Jóhannessyni, bifreiðarstjóra, til
heimilis á Laugaveg 28 A hér í bænum, fyrir brot gegn
12. kapitula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní
1869, lögum um notkun bifreiða nr. 70 1931, áfengislög-
um nr. 33, 1935 og lögreglusamþykkt Reykjavíkur nr. 2
1930.
Með eigin játningu ákærðs, sem kemur heim við önnur
gögn málsins, er það sannað, að aðfaranótt þess 28. sept.
síðastliðins ók hann fólksflutningsbifreiðinni R.E. 109 frá
Geithálsi í Mosfellssveit til Reykjavíkur og hér um göltur
bæjarins og var þá undir áhrifum áfengis. Ennfremur,
að þegar hann á akstri sínum um bæinn ók af Kalkofns-
vegi inn á Lækjartorg, beygði hann öfugu megin við
vegamótasteininn. Loks þegar tveir einkennisbúnir lög-
regluþjónar ætluðu að taka hann fastan, reyndi hann
að flýja þá og á flóttanum reyndi hann tvisvar sinnum
að slá annan þeirra með krepptum hnefa í andlitið.
Framangreind brot ákærðs ber að heimfæra undir 5.
gr. 3. mgr. sbr. 14. gr. laga um notkun bifreiða nr. 70
1931, 21. gr. sbr. 39. gr. áfengislaga nr. 33 1935, 32. gr.
sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur nr. 2 1930
og 101. gr. sbr. 99. gr. hinna almennu hegningarlaga frá
25. júní 1869.
Ákærður hefir áður sætt ákærum og refsingum sem
hér segir: Þann 25. ágúst 1930 sektaður um 5 (sic)
krónur fyrir brot gegn bifreiðalögunum, þann 10. des.
1931 sektaður um 10 kr. fyrir of hraðan bifreiðarakstur,
þann 11. april 1932 sektaður um 100 krónur og sviptur
ökuleyfi í 3 mánuði fyrir ölvun við bifreiðarakstur, þann
13. júní 1932 sektaður um 1000 krónur fyrir bruggun og
sölu áfengis, þann 30. jan. 1933 sektaður um 15 krónur
fyrir bifreiðalagabrot, þann 2. febrúar 1934 sektaður um
10 krónur fyrir of hraðan bifreiðarakstur, þann 15. júlí
1934 sektaður um 10 krónur fyrir brot gegn samþykkt um
bifreiðastæði, þann 13. september 1935 kærður fyrir að
taka ökugjald með valdi, en málið eftir atvikum látið
niður falla, og loks þann 19. ágúst 1936 sektaður um 25
krónur fyrir ölvun á almannafæri.
Refsing ákærðs þykir með hliðsjón af 63. gr. hegn-
207
ingarlaganna hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 30 daga. Hann skal sviptur æfilangt
leyfi til að stjórna bifreið. Hann greiði allan af máli
þessu leiddan og leiðandi kostnað.
Rekstur málsins hefir verið vítalaus.
Föstudaginn 23. apríl 1937.
o
Nr. 73/1936. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Stjórn Kaupfélags Þingeyinga
(Stefán Jóh. Stefánsson)
Ómerking málsmeðferðar í héraði og dóms.
Dómur lögregluréttar Þingeyjarsýslu 19. sept. 1935:
Kærði, stjórn Kaupfélags Þingeyinga á Húsavík, greiði
300,00 kr. sekt til ríkissjóðs innan 4 vikna frá löglegri
birtingu dóms þessa. Verði sektin ekki greidd, afplánist
hún með 18 daga einföldu fangelsi. Kærði greiði allan
kostnað sakarinnar í héraði.
Dóminum ber að fullnægja undir aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Mál þetta hefir héraðsdómarinn höfðað gegn
stjórn Kaupfélags Þingeyinga, án þess að nafngreina
þá einstaklinga, sem fyrir sökum eru hafðir, og án
þess að taka nokkra skýrslu af stjórnarnefndar-
mönnunum, að einum þeirra undanteknum. Eftir
þenna málatilbúning hefir héraðsdómarinn svo
dæmt „kærða, stjórn Kaupfélags Þingeyinga“, til
sektargreiðslu og til vara til afplánunar sektar-
innar. Þessi málsmeðferð og dómur er svo fjarri
lagi, að ekki verður hjá því komizt að ómerkja
hvorttveggja.
Eftir atvikum þykir rétt, að áfrýjunarkostnaður
sakar þessarar greiðist úr ríkissjóði, har með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
100 krónur til hvors.
fyrir hæsta
Því dæmist réll vera:
Meðferð málsins í héraði og dómur á að vera
ómerkur.
Áfrýjunarkostnaður sakarinnar, þar með tal-
in málflutningslaun skipaðs sækjanda og vorj-
anda fyrir hæstarétti, hæst rmálflutnings-
mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar, 100 krónur til hvors, greið-
ist úr ríkissjóði.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo,
Mál það, sem hér liggur fy af yaldstjórnarinnar
hálfu höfðað gegn stjórn Kaupfélags Þingeyinga á Húsa-
vik sem útgefanda og ábyrgðarmanns blaðsins „Roðberi
Þ.* fyrir brot á lögum air. 84, 18. júni 1983, um varnir
segn óréttmælum verlunarháttum, og hefir sljórnar-
nefndarmaður Karl Kristjánsson, bóndi í Eyvik, mæti á
h. kærða og fráfalið stefnu,
r Stefán sáli Guðjohnsen,
tkomnu fjölriluðu
su, að
. Í
að í greininni „Búðarsörur“ sé verðlum sin kölluð „óvin
fyrir 50 árum var hér í héraðinu hafin hin
vrinn, sem
268
vikum þykir rétl, að áfrýjunarkostnaður
jóði, þar með tali
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 100 krónur tíl hvors.
Því dæmist rétt vera
Meðferð mi í dórnur á að vera
ómerkur.
Áfrýjunarkostnaður sakarinnar, þar með tal-
in málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæslarétli, hæstaréltarmálflutnings-
mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Stefáns Jú-
hanns Stefánssonar, 100 krónur til hvors, greið-
ins Í héraði
ist úr ríkissjóði.
Forsendur hins áfréjaða dóms hljóða svo,
Dúi það, sem hér liggur fyrir, er af valdstjórnarinn
hálfu höfðað gegn stjórn Kaupfélags Þingesinga á Hú
ríðurmanns bliðslns „Boðberi
Munarháltum, og hefir stjórnar-
nefndarmaður Karl Kristjánsson, bóndi í Eyvík, mætt í
allið stefnu.
málinu f. h. kærða og frá
Milavextir eru þeir, sem nú skal greina
Hinn 19. ágúst 1993 kærir Stefán sál. Guðjóbnsen,
„ yfir því, að í nýútkonnu fjölritðu
i Ke sem upplýst er í máli þessa, að
í 3, tölubl. sama Dlaðs, dags. 4. ágúst 18
að í greininni „Búðarvörur“ sé verslun sín köllað „óvin“
vinur sem fyrir 50 árum var hér á héraðinu hafi bin
8
Eftir alvikum þykir rétt, að áfrýjunarkosinaður
sakar þessarar greiðist ú sjóði, þar með alin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 100 krónur til hvors.
Því dæmist rélt vera;
Meðferð
ómerkur.
Áfrýjunarkostnaður sakarínnar, þar með lal-
lflutningslaun skípaðs sækjanda og vei
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Slefáns Jó-
hanns Stefánssonar, 100 krónur til hvors, greið-
jóði
á að vera
isl úr
Forsendur hins úfrýjaða dóms hljóða svo
Mál það, sem hér liggur fyrir, er af valdstjörnarinnar
hálfu höfðað gegn stjórn Kaupfélags Þingeyinga á Húsa-
vik sem útgefanda og ábyrgðarmanns blaðsins „Boðberi
K.Þ.“ fyrir brot á lögum nr. 84, 19. júní 1933, um varnir
seen órittmætum verslunarháltum. og hefir stjórnar.
nefndurmaður Karl Kristjánsson, bóndi í Byrik, mætt
herða ug át lið st
Guðjoknsen,
að í néútkomnu fjölriluðu
í 1, tölubl.
og Í greinina „Tiðindi“
júst 1933. Segir hann,
sé vei sín kölluð „órin
hér í héraðinu hafin bin
herinn, sam fyir 0 áa
269
drengilegasta hrið að og óefað má yfirstíga til fulls“ og
séu félagsmenn Kaupfélags Þingeyinga, sem og séu við-
skiptamenn sínir, varaðir við því að lenda ekki aftur í
„opin gin óvinarins“, en með þessum ummælum sé reynt
að gera verzlun sína tortryggilega í augum almennings.
Greinin „Verðlag“ sé sumpart rangur, sumpart villandi
samanburður á verðlagi þvi á þeim vörum, sem greinin
getur um hjá Kaupfélagi Þingeyinga og hjá verzlun sinni,
auðsjáanlega skrifuð í þeim tilgangi að spilla fyrir verzlun
sinni og til þess að draga viðskiptin að K.Þ. — Loks sé
greinin „Tíðindi“ mestmegnis rangsnúin og sumpart ó-
sönn frásögn frá sáttafundi 25. júlí 1933, þar sem fulltrúi
sinn hafi gert tilraun til að leiða mál þetta til lykta á
friðsamlegan hátt, en þessa tilraun vilji blaðið telja of-
sókn auk þess, sem greinin gangi út á það að reyna að
vekja á ný gamla andúð gegn verzlun „Örum £ Wullfs“,
— en þá verzlun keypti kærandi, — og láta hana bitna á
sér og verzlun sinni. Krefst kærandi því, að útgefandi og
ábyrgðarmaður blaðsins „Boðberi K.Þ.“ sé látinn sæta
sektum samkv. 11. gr. laga nr. 84/1933, og að auki dæmd-
ur til að greiða sér, samkv. 16. gr. sömu laga, skaðabætur
allt að kr. 1000.00 fyrir tjón það, er ætla megi, að verzlun
sín hafi beðið vegna hinna röngu og rægjandi ummæla
í blaðinu.
Gegn þessum kæruatriðum heldur umboðsmaður eða
verjandi kærða því fram, að sjálft blaðið „Boðberi K.Þ.“ sé
ekki blað í venjulegum skilningi, heldur aðeins innanfé-
lagsblað eða „tæki“ fyrir félagsmenn og félagsstjórn til að
talast við sín á milli, — að greinin „Búðarvörur“ snerti
ekki Stefán Guðjohnsen sem einstakling eða verzlun hans
sérstaklega, að greinin „Verðlag“ sé alls ekki röng sögu-
sögn, heldur rétt frásögn, enda sé það játað af fulltrúa
kæranda og rannsókn málsins leitt í ljós, að verðlagið í
nefndri grein var rétt tilgreint sem síðasta verð, þegar
blaðið kom út, — að framkvæmdarstjóri Kaupfélags Þing-
eyinga bauðst til þess að leiðrétta í „Boðberanum“ það,
sem rangt kynni að vera hermt í greininni „Verðlag“,
en fulltrúi kæranda hafnaði því boði, að greinin „Tið-
indi“ segi aðeins frá staðreyndum eftir tilteknum heim-
ildum. — Svo beri í máli þessu að taka tillit til þess, að
lög nr. 84, 1933 um varnir gegn óréttmætum verzlunar-
210
háttum voru svo nýlega gengin í gildi, þegar „Boðberi
K.Þ.“ kom út, 30. júní 1933, að þau vóru alls ekki orðin
kunn almenningi.
Krefst verjandi því algerðrar sýknu fyrir kærða í máli
þessu, og að kærandi sé dæmdur í þyngstu sektir fyrir
óþarfar málsyfingar.
Skulu nú hin einstöku kæruatriði athuguð:
Greinin „Búðarvörur“.
Í lögreglurétti Þingeyjarsýslu 1. sept. 1933 hefir Petur
Sigfússon, sem þá var sölustjóri Kaupfélags Þingeyinga,
játað að hafa skrifað greinina, en tekur fram, að hún sé
skrifuð „almennt“, án þess að átt sé við neinn sérstakan
mann eða sérstaka verzlun, „heldur aðeins gegn hvers-
konar verzlunarfyrirkomulagi, sem samvinnumenn telji
óhagstætt almenningi“.
Enda þótt kærandi virtist hafa ástæðu bl að ætla, að
átt væri við sig og verzlun sína sérstaklega með ummæl-
um þeim í greininni, sem kært er yfir, þá verður, að feng-
inni þessari yfirlýsingu greinarhöfundar í rétti, að líta
svo á, að hin umræddu ummæli greinarinnar falli ekki
undir 11. gr. laga nr. 84, 1933.
Í greininni „Verðlag“ — en gegn henni er þungamiðja
kærunnar — er gerður samanburður á verði nokkurra
helztu matvörutegunda í Kaupfélagi Þingeyinga og í
verzlun kæranda, St. Guðjohnsen, sem nefndur er „aðal-
keppinautur þess í Húsavík“ og að loknum samanburð-
inum er bent á, að aðeins ein framtalin vörutegund sé
„jafnverðlág í kaupmanns verzlunni og í K.Þ. Allar aðrar
eru til stórra muna dýrari eða allt upp í 50%.“ — Hvort
þessi samanburður fellur undir ákvæði 11. gr. laga nr. 84,
1933 veltur á því, hvort telja beri hann rangan eða vill-
andi. Þessi samanburður er gerður án þess að getið sé,
fyrir hvaða dag eða fyrir hvaða tímabil verð það gildi,
hafi gilt eða muni gilda, sem þarna er skráð. Að skilja
verðsamanburðinn sem hlutfallsmynd af viðskiptakjörum
þessara tveggja verzlana yfirleitt, virðist greinin ekki gefa
tilefni til, heldur verður að telja hana auglýsingu á verð-
inu eins og það var í nefndum verzlunum annaðhvort dag-
inn, sem blaðið kom út, ellegar yfir tímabilið næst á
undan. Sé miðað við útgáfudag blaðsins, 30. júní 1933, er
það upplýst með rannsókn málsins, að Þann dag var
271
hvorki til kaffi né mjölsykur í Kaupfélagi Þingeyinga, og
ekki til rúgmjöl né heilbaunir „betri tegund“ í veræzlun
kæranda, en þá verður samanburðurinn að þessu leyti að
teljast óréttur og villandi, því til þess að einni verzlun sé
heimilt, samkvæmt lögum nr. 84, 1933, að auglýsa saman-
burð á verðlagi sínu og verði keppinauts á tilteknum
vörutegundum, virðist a. m. k. verða að gera þá kröfu,
að hinar auglýstu vörur séu til hjá báðum aðiljum. Miðist
aftur á móti samanburðurinn á vöruverðinu við síðasta
verðlag í júnímánuði 1933 hjá aðiljum þessa máls, — en að
svo hafi átti að vera, segir greinarhöfundurinn, Þórir Frið-
geirsson, sem er starfsmaður Kaupfélags Þingeyinga, —
þá verður hann ekki réttur, ef tekið er verðlagið fyrir
allan júnímánuð, því dagana 1.— 19. júní selur kærandi
kaffi og sykur 5 aurum ódýrara en dagana 19.—-30. júni,
en sé það verðið yfir síðara tímabilið í júní, sem er
tekið til samanburðar „— og því heldur kærði fram, —
þá verður samanburðurinn að miklu leyti réttur, yfir
tímabilið 1928. júní að þeim degi meðtöldum, en það
er síðasti dagurinn, sem látinn er úti mjölsykur í júní 1933
hjá Kaupfélagi Þingeyinga.
Allskostar réttur eða heimill er þó samanburðurinn
ekki, þvi prófin leiða í ljós, að aðeins tvisvar í júni-
mánuði 1933 sést, að kaffi hefir verið látið úti hjá Kaup-
félagi Þingeyinga, 0,6 kg. 2. júní og 1,1 kg. 24 júní, og
þetta bendir til þess, að yfirleitt hafi vara þessi ekki
verið á boðstólum hjá K.Þ. nefndan mánuð, og það verður
að teljast upplýst, að rúgmjöl og „Victoriubaunir“ hafi
verzlun kæranda ekki haft til sölu a. m. k. síðustu viku
júnímán. 1933. Á þessum þrem vörutegundum virðist því
samanburðurinn hafa verið villandi og ekki heimill, jafn-
vel þó miðað sé við síðasta verðlag nefndra tveggja verzl-
ana í júni 1933. — Að athuguðu því, sem hér að framan
er sagt um greinina „Verðlag“, verður að líta svo á, að
hún falli undir ákvæði 11. gr. laga nr. 84, 1933.
Greinin „Tíðindi“ í 3. tölubl. „Boðbera K.Þ.“ er mest-
megnis frásögn um sáttatilraunir milli fulltrúa kæranda
og framkvæmdarstjóra Kaupfélags Þingeyinga útaf grein-
inni „Verðlag“ í 1. tbl. nefnds blaðs, og er sagt frá því, sem
á að hafa gerzt á sáttafundi 25. júlí 1933, en þessa frásögn
telur kærandi rangsnúna og sumpart ósanna. Hvort svo er,
212
verður ekki upplýst í máli þessu, þar eð sáttanefndar
menn eru bundnir þagnarskyldu um það, sem fram fer á
sáttafundi, en á umsögnum aðilja verður ekki eingöngu
byggt, hversu ráðvandir menn sem þeir kunna að vera.
Það er því ávallt varhugavert og virðist jafnvel koma í
bága við fyrirmæli 28. gr. tilskipunar 20. jan. 1797 um
sáttastiftanir að skýra opinberlega frá því, sem gerzt
hefir fyrir sáttafundi, þegar „góðmótlegri sætt“ varð ekki
á komið, og þvi full ástæða til að átelja þessa frásögn
um það, sem gerðist á nefndum sáttafundi, enda þótt
hún að réttarins áliti falli ekki undir 11. gr. laga nr.
84, 1933.
En með frásögninni um sáttaumleitanir i greininni
„Tíðindi“ er ekki látið staðar numið, heldur bætir grein-
arhöfundur, sem er verjandi kærða í máli þessu, við eftir-
mála, þar sem m. a. er sagt: „Á framanrituðu geta félags-
menn í K.Þ. séð, hvaða andi býr enn á bakkahorninu
við Búðarána“, og jafnframt minnir hann menn á löngu
liðinn tíma, þegar þeir „brutu af héraðsbúum hlekki sel-
stöðuverzlunarinnar í Húsavík“ og verzlunarstjórinn, faðir
kæranda, sem keypti „leifar selstöðuverzlunarinnar“ of-
sótti samtök kaupfélagsmanna. Þar sem það er vitanlegt,
að kaupfélagsskapurinn er Þingeyingum yfirleitt mjög kær
og þeim viðkvæmt mál að verða minntir á þá atburði, sem
nefndir eru Í áminnztum eftirmála, er það ekki útilokað,
að hann hafi að einhverju leyti vakið andúð gegn kær-
anda og verzlun hans, jafnvel þó vitað sé, að hin áminnztu
deilumál voru kæranda,— sem naut almenns trausts og
virðingar, — með öllu óviðkomandi, og verður því að líta
svo á, að þessi síðasti kafli greinarinnar „Tiðindi“, í
því sambandi og á þann hátt, sem hann er fram settur
gegn kæranda, falli undir 11. gr. laga nr. 84, 1933.
Þar sem nú kærði, stjórn Kaupfélags Þingeyinga, ber
sem útgefandi og ábyrgðarmaður ábyrgð á því, sem í blað-
inu „Boðberi K.Þ.“ stendur, „in casu“ á greinunum „Verð-
lag“ og „Tíðindi“ í 1. og 3. tbl. nefnds blaðs, verður
samkvæmt framansögðu ekki hjá því komizt að telja
hana brotlega gegn 11. gr. laga nr. 84, 19. júní 1933, um
varnir gegn Óóréttmætum veræzlunarháttum, en með tilliti
til þess, að nefnd lög voru svo nýlega í gildi gengin, þegar
„Boðberi K.Þ.“ kom út með greininni „Verðlag“, að þau
273
voru þá tæplega orðin kunn almenningi, — að verð-
samanburðurinn í nefndri grein er að eins að litlu leyti
rangur, —- að framkvæmdarstjóri Kaupfélags Þingeyinga
bauðst til að leiðrétta það, sem rangt kynni að vera í grein-
inni, — þykir refsing kærðu stjórnar, sem ekki hefir áður
sætt ákæru eða refsingu, hæfilega ákveðin 300 kr. sekt í
ríkissjóð, er greiðist innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með 18 daga einföldu fangelsi.
Hinsvegar verður ekki á það fallizt, eftir því sem fram
hefir komið í prófum þessa máls, að kærandi hafi beðið
tjón sökum nefndrar greinar í „Boðbera K. Þ.“, svo á-
stæða þyki til að dæma honum skaðabætur samkv. 16. gr.
oftnefndra laga nr. 84, 1933, og ber því að sýkna kærða
af þessari kröfu kæranda. — Kostnað sakarinnar í héraði
greiði kærði.
Dómarinn viðurkennir það og biður velvirðingar á því,
að á uppkvaðningu dóms þessa hefir orðið alllangur drátt-
ur, sem sumpart stafar af fjarveru dómarans síðustu mán-
uði ársins 1934, sumpart af annriki eftir heimkomuna, og
sér Í lagi af því, að hér var um framkvæmd og skilning
nýrrar lagasetningar að ræða, sem dómarinn helzt hefði
kosið að sjá hæstarétt skýra, ef þess væri kostur, áður en
þessi dómur gengi.
Mánudaginn 26. april 1937.
Nr. 128/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Ingimar Bjarnasyni, Einari Steindórs-
syni, Kristjáni Jónssyni, Sigurjóni
Jónssyni, Guðmundi Einari Einars-
syni, Hannesi Kjartanssyni og Sigurði
Benjamínssyni (Jón Ásbjörnsson).
Hreppsnefndarmenn sýknaðir af ákæru fyrir brot
gegn 13. kap. hegningarlaganna og lögum nr. 18
frá 1934, sbr. lög nr. 28 frá 1915.
18
2
=
4
Dómur aukaréttar Ísafjarðarsýslu 24. apríl 1936: Hinir
ákærðu, Ingimar Bjarnason, Einar Steindórsson, Kristján
Jónsson, Sigurjón Jónsson, Guðmundur Einar Einarsson,
Hannes Kjartansson og Sigurður Benjamínsson, skulu vera
sýknir af kæru réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli
þessu.
Kostnaður sakarinnar greiðist úr ríkissjóði, þar með
talin málsvarnarlaun til cand. jur. Auðar Auðuns, kr. 90.00.
Dómur hæstaréttar.
Það verður nú að vísu að lita svo á, að þeir Egsert
Halldórsson og Hálfdán Hálfdánarson hafi firrt sig
kosningarrétti við kosningar til alþingis með verkn-
aði þeim, sem þeir voru dæmdir til refsingar fyrir
með dómi hæstaréttar, uppkveðnum 15. des. 1930,
en þrátt fyrir að ákvörðun um töku manna þessara
á kjörskrá þannig var röng, þykir þó varhugavert
að fullyrða, að hún hafi verið framkvæmd gegn
betri vitund eða vegna slíkrar vanrækslu, að varða
eigi hina ákærðu í máli þessu refsiábyrgð. Það ber
þvi að sýkna hina ákærðu, eins og gert er í hin-
um áfrýjaða dómi, svo og að staðfesta ákvæði hans
um greiðslu sakarkostnaðar í héraði.
Eftir þessum úrslitum ber að greiða allan áfryj-
unarkostnað sakarinnar úr ríkissjóði, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, kr. 150.00 til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Allan áfrýjunarkostnað sakarinnar ber að
greiða úr ríkissjóði, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Stef-
25
áns Jóhanns Stefánssonar og Jóns Ásbjörns-
sonar, kr. 150.00 til hvors.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er samkvæmt fyrirmælum dómsmálaráðu-
neytisins af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu höfðað
gegn Ingimar Bjarnasyni, oddvita, Einari Steindórssyni,
kaupmanni, Kristjáni Jónssyni, skólastjóra, Sigurjóni Jóns-
syni, verkamanni, Guðmundi Einari Einarssyni, fiskimats-
manni, Hannesi Kjartanssyni, búfræðing, Hrauni, öllum til
heimilis í Hnífsdal, og Sigurði Benjamínssyni, verkamanni,
Silfurgötu 11, Ísafirði, fyrir brot gegn 13. kapitula hinna
almennu hegningarlaga og lögum. nr. 18. frá 1934 sbr. lög
nr. 28 frá 1915. Ákærðir hafa allir náð lögaldri sakamanna
og hafa aldrei fyrr sætt refsingu eða ákæru.
Málavextir eru þeir, er nú skal greina, og eru þeir við-
urkenndir af ákærðum og upplýstir á annan hátt:
Með dómi hæstaréttar 15. desember 1930 voru þeir Hálf-
dán Hálfdánarson, Búð, Hnífsdal, og Eggert Halldórsson,
sama stað, dæmdir til fangelsisrefsingar fyrir atkvæða-
fölsun við alþingiskosningar, að því er Hálfdán snertir
fyrir brot gegn |. nr. 28, 3. nóv. 1915, 83. gr. 2. mgr.,
sbr. lög nr. 50, 20. júni 1923, 4. gr. 7. mgr. og 10. gr., og
114. gr. 2. mgr. og 50. gr. sbr. 63. gr. hinna almennu
hegningarlaga og Eggert fyrir brot gegn 114. gr. 9. mgr.
sbr. 55. gr. hinna almennu hegningarlaga. Eftir uppkvaðn-
ingu dóms þessa munu þeir Hálfdán og Eggert ekki hafa
verið settir á kjörskrá til alþingiskosninga fyrir árið 1981
og 1932, en hvorki þeir sjálfir né aðrir gerðu þá nokkra
gangskör að því, að þeir yrðu settir á kjörskrá þau ár.
Er farið var að semja kjörskrá fyrir kjörskrárárið
1933—-34, vaknaði sú spurning, hvort ekki myndi þó rétt.
að þeir væru settir á kjörskrána. Svo virðist sem oddvitinn
einn hafi að mestu samið kjörskrána það ár og sömuleiðis
1934. Við samningu kjörskrárinnar 1933 kveðst hann hafa
verið í vafa um, hvort þeir Hálfdán og Eggert hefðu kosn-
ingarrétt eða ekki, þ. e. hvort þeir uppfylltu þau skilyrði
stjórnarskrár og kosningarlaga, að þeir eftir uppkvaðning
áðurgreinds hæstaréttardóms teldust hafa óflekkað mann-
210
orð. Það varð þó úr, að hann setti nöfn þeirra á kjör-
skrána fyrir það ár, þar sem hann vildi ekki gjöra þeim
órétt, ef þeir ættu að vera þar, en ef aftur á móti einhver
teldi þá ekki eiga þar að vera, þá hefði sá tækifæri til að
kæra þá út af skránni. Allir þáverandi hreppsnefndarmenn
í Eyrarhreppi, sem eru ákærðir í máli þessu, rituðu síðan
nöfn sín undir kjörskrána, er hún var tilbúin til fram-
lagningar, og bera þeir því allir ábyrgð á henni, þó samn-
ing hennar hafi að mestu fallið í oddvitans hlut.
Kjörskrá þessi lá síðan frammi almenningi til sýnis lög-
mæltan tíma, og að honum liðnum hafði engin kæra komið
fram yfir því, að nöfn þeirra Hálfdánar og Eggerts væru
þar. Gengið var síðan frá kjörskránni til fullnustu með
nöfnum þeirra Hálfdánar og Eggerts, og var hún þannig
notuð við alþingiskosningar það ár.
Er að því kom að semja átti kjörskrá fyrir kjörskrár-
árið 1934—35, sá oddvitinn enn um samninguna. Þrátt
fyrir það, þó engum mótmælum hefði verið hreyft gegn því,
að þeir Hálfdán og Eggert væru á kjörskrá 1933, þá var
oddvitinn enn jafnt í óvissu með það, hvort þeir ættu að
vera þar eða ekki. Hann tók því það ráð að spyrja þá báða,
hvort þeir hefðu í fórum sínum nokkur gögn, er sannað
gætu, að þeir ættu að vera á kjörskrá. Hjá Hálfdáni fær
hann engin svör þar að lútandi, en um Eggert fréttir hann,
að honum hafi verið veitt bifreiðarstjóraskirteini eftir upp-
kvaðningu hæstaréttardómsins. Áleit oddvitinn þá, að líkur
væru færðar fyrir því, að Eggert hefði óflekkað mannorð
og setti hann því á kjörskrána, en þar sem engin gögn
höfðu fengizt, er oddvitinn taldi benda til þess, að Hálf-
dán hefði óflekkað mannorð, var nafn hans ekki tekið á
skrána. Var þannig gengið frá skránni, hún undirrituð af
Ingimar Bjarnasyni, Einari Steindórssyni og Sigurjóni Jóns-
syni og síðar lögð fram almenningi til sýnis.
Er kjörskrá þessi hafði legið frammi, höfðu hrepps-
nefndinni borizt nokkrar kærur út af henni og voru þær
teknar fyrir á fundi hreppsnefndar 3. júní 1934. Meðal
þeirra var kæra frá ákærðum Einari Steindórssyni um
það, að nafn Hálfdánar Hálfdánarsonar hefði fallið niður
af kjörskránni, og krafðist hann þess, að það yrði sett á
skrána.
Þar sem aðeins voru mættir fjórir hreppsnefndarmenn
21
á fundinum, var frestað að taka ákvörðun um þetta, þar til
6. júní s. á. Á fundinum 6. júní mættu þó ekki, þrátt fyrir
ítrekuð fundarboð, aðrir en þeir, er voru á fundinum 23.
júní, nefnilega Ingimar Bjarnason, Einar Steindórsson,
Sigurjón Jónsson og Kristján Jónsson. Var að umræðum
loknum gengið til atkvæða út af kæru Einars, og greiddu
atkvæði með því, að hann yrði tekinn á kjörskrá, þeir
Einar Steindórsson, Sigurjón Jónsson og Kristján Jónsson.
Á móti greiddi atkvæði Ingimar Bjarnason. Var því úr-
skurðað, að nafn Hálfdánar skyldi sett á kjörskrána, og var
Það þá gert, og skrifuðu hinir mættu hreppsnefndarmenn
undir kjörskrána þannig.
Þar sem ákæran í máli þessu byggist á því, að hinir
ákærðu hreppsnefndarmenn að Ólögum hafi sett nöfn
þeirra Hálfdánar og Eggerts á kjörskrá til alþingiskosninga
hin greindu ár, þar sem þeir ekki hafi óflekkað mannorð,
ber að athuga, hvort svo hafi verið og hvort hinir ákærðu
með þessu atferli sínu hafi brotið skyldur þær, er þeim
sem hreppsnefndarmönnum eru lagðar á herðar, þannig
að saknæmt sé.
Samkvæmt íslenzkum lögum er aðeins til ein skilgrein-
ing á hugtakinu „óflekkað mannorð“ og er hana að finna
í lögum um kosningar til alþingis nr. 18 frá 1934, 2. gr.,
sem segir: „Enginn telst hafa óflekkað mannorð,. sem er
sekur eftir dómi um verk, sem er svivirðilegt að almenn-
ingsáliti, nema hann hafi fengið uppreist æru sinnar“.
Samskonar ákvæði hefir verið í áður gildandi kosninga-.
lögum, t. d. lögum nr. 28 frá 1915 og einnig eldri kosninga-
lögum. Ákvæði þetta, sem mun vera skýring á stjórnar-
skránni, hvað þetta afriði snertir, segir því beint, að ein-
ungis beri að líta á verkið eða verknaðinn sjálfan án til-
lits til refsingar, er hann kann að hafa leitt af sér. Þegar
meta skal, hvort ákveðinn verknaður hafi í för með sér
mannorðsmissi, er sagt, að til þess að svo sé, þurfi hann
að vera „svivirðilegur að almenningsáliti“. Engar frekari
leiðbeiningar eru gefnar og má segja, að þessi „skýring“
almenna löggjafans á stjórnarskránni sé nokkuð út í hött,
þar sem vitnað er til heimildar, almenningsálitsins, sem
bæði er mjög breytilegt og Í mörgum tilfellum ómögulegt
fyrir einn dómstól að kynnast eða vita hver sé.
Í framkvæmdinni hefir þetta þó verið þannig, að allir
y-
2íð
eru sammála um, að sumir ákveðnir verknaðir hafi mann-
orðsmissi í för með sér og eins um aðra verknaði, þótt
réttarbrol séu og refsað sé fyrir, að þeir, sem þá fremja,
hafi eftir sem áður óflekkað mannorð.
Í tilfellum, þar sem ekki er til yfirlýstur almennings-
vilji eða dómvenja sköpuð, virðist mega álykta, að ef þeir
verknaðir eru öldungis samkynja eða mjög svipaðir þeim,
sem venjan er til um og vissa er fyrir um, þá skuli þeir
lúta sömu logum.
Verknaður sá, er þeir Hálfdán Hálfdánarson og Eggert
Halldórsson voru dæmdir fyrir að hafa framið, var fólsun
á atkvæðum við alþingiskosningar. Brot Hálfdánar á þá-
gildandi kosningarlögum virðist samkvæmt þeim megin-
reglum, er a. m. k. þar til brotið var framið, voru álitnar
gildandi, naumast hafa í för með sér mannorðsmissi.
Í 150. gr. kosningarlaganna nr. 18. frá 1934 er sagt, að
verknaður slíkur, sem þeir Hálfdán og Eggert voru dæmdir
fyrir, varði missi kosningarréttar. Ákvæði þetta hefir ekki
verið beint orðað í kosningalögunum eða öðrum lögum
áður og sé það ekki stjórnarskrárbrot, virðist ekki önnur
leið fær en að álíta, að almenni löggjafinn meini með þvi
að gefa nokkurskonar „authentiska“ skýringu í þá átt, að
verknaðir sem slíkir skuli álitast svívirðilegir að al-
menningsáliti. Sé svo, að ákvæði þetta breyti áður gildandi
lögum eða skýringum á þeim, þá virðist það þó ekki skera
úr í þessu tilfelli, því hafi þeir Hálfdán og Eggert fram til
gildistöku laganna nr. 18, frá 1934 haft kosningarrétt, eftir
að þeir voru dæmdir, þá verkar áminnzt ákvæði sem ný
lög, sem hæpið er að hafi það gildi aftur fyrir sig, að
þau geti sett ný viðurlög við verknaði, frömdum löngu
fyrir gildistöku þeirra, eða yfirleitt haft áhrif á afleið-
ingar af slíkum verknaði.
Báðir voru þeir Hálfdán og Eggert dæmdir fyrir brot
gegn 114. gr. 2. mgr. alm. hegningarlaga, og er því að at-
rein sé svívirðilegt að al
hugga r rot gegn hbeirri g
DrOt SegN pelrTi grein s 1Irðliegt að ai-
huga, hvor
menningsáliti. Grein þessi er í 12. kapitula hinna almennu
hegningarlaga: Um brot á móti valdstjórninni og alls-
herjarreglu. Nú hefir það verið nokkurnveginn sameigin-
legt álit fræðimanna, dómstóla og umboðsstjórnar, að af-
brot á móti valdstjórninni yfirleitt séu ekki svívirðileg að
almenningsáliti, og veit rétturinn ekki til, að það hafi
279
breytzt. Jafnvel alþingi það, er nú situr, hefir ákveðið
látið skilning sinn ljósi á atriði þessu, þar sem þar á sæti
alþingismaður, er dæmdur hefir verið fyrir afbrot á móti
valdstjórninni, og hefir engum dottið í hug að hrófla við
umboði hans þessvegna. Nú er að athuga, hvort afbrot
það, er þeir Hálfdán og Eggert voru dæmdir fyrir, sé ann-
ars eðlis en önnur afbrot á móti valdstjórninni, þar sem
um fals var að ræða. Samkvæmt íslenzkum lögum er það
þó ekki, og þó nafnið sé hið sama, á það ekkert skylt
við afbrot á móti 27. kapitula hegningarlaganna: Um
peningafals, um að skrifa eftir skjölum eða falsa þau og
um annað fals. Hin lögvernduðu réttargæði, sem skert
eru með atkvæðafölsun, eru allt önnur en þau, sem varin
eru með 27. kapitula hinna almennu hegningarlaga.
Samkvæmt stjórnarskránni greinist ríkisvaldið í þrennt:
löggjafarvald, dómsvald og framkvæmdarvald. Kjósandi,
sem neytir kosningarréttar síns við venjulegar kosningar
til alþingis, er einn hluti ríkisvaldsins. Til löggjafarvaldsins
getur hann naumast talizt, því hann er einmitt að kjósa
löggjafana, til dómsvaldsins enn síður, og hlýtur hann
því að vera einn liður framkvæmdarvaldsins. Afbrot, fram-
ið gegn kjósanda í því tilfelli, er því afbrot gegn þeim lið
framkvæmdarvaldsins í landinu, og er vald það einmitt
varið með 12. kapítula hinna almennu hegningarlaga. Það
verður vart séð, að afbrot gegn þessum hluta framkvæmd-
arvaldsins sé svívirðilegra en afbrot gegn öðrum hluta
þess eða að sá eðlismunur sé á slíku afbroti og öðrum
afbrotum gegn framkvæmdarvaldinu, að það heimili að
álíta, að það lúti ekki sömu lögum og önnur brot gegn
valdstjórninni, sem að samróma áliti fræðimanna, dóm-
stóla, umboðsstjórnar og alþingis eru ekki svívirðileg að
almenningsáliti. Um áhrif 150. gr. kosningalaganna nr. 18,
frá 1934 á niðurstöðu þessa vísast til áður sagðs, og sé það
rétt, er hér hefir verið tekið fram, þá virðist gildi þess á-
kvæðis fremur hæpið.
Það er ljóst, að hvernig svo sem á þetta verður litið,
hvort verk þeirra Hálfdánar og Eggerts er svivirðilegt að
almenningsáliti eða ekki, þá er úrskurður um það vanda-
mál, sem ekki hefir réttinum vitanlega áður sætt úrlausn-
um dómstólanna. Til hreppsnefndarmanna yfirleitt, og þá
einnig hinna ákærðu í máli þessu, verður ekki gjörð hærri
O(
OU
N2
krafa, er þeir gegna skyldustörfum sínum, en að þeir fari
að sem bonus paterfamilias. Það er því eigi saknæmt,
þótt endanleg niðurstaða hjá þeim e. í. v. ekki reynist réti,
ef þeir að öðru leyti hafa hagað framkvæmd sinni sem
góðum og skynsömum mönnum bar. Í máli þessu hefir
ekkert það komið fram, er bendi til þess, að þeir af á-
setningi hafi breytt öðruvísi en eftir beztu þekkingu og
samvizku og á það ekki sizt við þá, er beinlínis stuðluðu
að því, að þeir Hálfdán og Eggert voru settir á kjörskrárn-
ar. Eftir því sem bezt hefir orðið upplýst, voru nöfn þeirra
sett á kjörskrána án atbeina nokkurs manns utan hrepps-
nefndar eða ákveðins stjórnmálaflokks, enda sumir hinna
ákærðu af öðrum stjórmálaflokki en þeir Hálfdán og
Eggert. Einn hinna ákærðu segir, að ástæðan til þess, að
þeir voru settir á kjörskrá 1933, hafi verið „leit eftir al-
menningsálitinu“, og virðist svipað hafa vakað fyrir þeim
öllum, enda hægur vandi að kæra út af skránni, ef ein-
hverjum hefði sýnzt svo. Að nafn Hálfdánar Hálfdánar-
sonar var tekið inn á kjörskrá 1934, þannig að praktiskt
talað var ógerningur að koma því út þaðan aftur, hefir
eftir atvikum verið gerð nægileg grein fyrir. Kærandinn,
sem var ákærður Einar Steindórsson, áleit í fyrstu, að
nafn Hálfdánar hefði fallið niður af vangá, og vildi því
með kærunni bæta það upp, enda ekki gera upp á milli
þeirra Hálfdánar og Eggerts. Önnur leið til að bæta fyrir
Þenna misgáning, að hans áliti, en að kæra hann inn á
skrána, var ekki til. Og þeir, er greiddu atkvæði á hrepps-
nefndarfundi 6. júní 1934 með því, að nafn Hálfdánar
yrði tekið á kjörskrána, gerðu í rauninni ekki annað en að
lýsa því yfir, að álit þeirra á því, hvort hann ætti að vera
þar eða ekki, hefði ekki breytzt frá því árinu áður. Einnig
verður það að teljast eðlilegt, að við úrskurðun á kærunni
á fundinum hafi verið tekið tillit til þess og e. t. v. álitið
sem óbeint yfirlýstur almenningsvilji, að nöfn Hálfdánar
og Eggerts höfðu árið áður staðið á kjörskránni án þess
að nokkur sendi kæru út af því. Bifreiðarstjóraskirteini
Eggerts er engin sönnun þess, að hann hafi kosningarrétt
og gerir það út af fyrir sig enga breytingu eða gefur bend-
ingu í þá átt, að ekki eigi það sama yfir Hálfdán og hann
að ganga, hvað þetta mál snertir.
Það verður þvi að telja, að hinir ákærðu með þvi að
281
setja möfn þeirra Hálfdánar Hálfdánarsonar og Eggerts
Halldórssonar á kjörskrá Eyrarhrepps árið 1933 og 1934
ekki hafi hagað sér á annan hátt en góðum og skynsömum
mönnum bar og að þeir hafi ekki af ásetningi eða vita-
verðu gáleysi með framferði sinu brotið lög. Ekki er heim-
ill að gera þá kröfu til hreppsnefndarmanna, að úrskurðir
Þeirra í máli, sem mikla sérþekkingu þarf til að úrskurða
og jafnvel sérfræðinga greinir á um, séu þeir einu réttu,
og er ekki unnt að láta þá sæta ábyrgð, þó úrskurðurinn
e. t. v. ekki reynist réttur, frekar en t. d. dómara, sem
eftir beztu samvizku dæmir mál, en svo dómi hans
hrundið í æðra rétti.
Sé það rétt, að Hálfdán Hálfdánarson og Eggert Hall-
dórsson hafi haft kosningarrétt árið 1933 og 1934, ber að
sjálfsögðu að sýkna hina ákærðu af kæru fyrir að hafa
stuðlað að því, að nöfn þeirra væru sett á kjörskrá, en
hafi þeir hinsvegar ekki haft kosningarrétt, ber einnig að
sama brunni með úrslit máls þessa, með því að ekki er
sýnt, að hinir ákærðu hafi farið að öðruvísi en bonus
paterfamilias. Að vísu má e. t. v. segja, að ákærðir Hannes
Kjartansson og Guðmundur Einar Einarsson hafi sýnt af
sér nokkra vanrækslu í starfi sínu sem hreppsnefndar-
menn, en eftir atvikum þykir þó eigi ástæða til að refsa
beim fyrir það. Niðurstaðan verður því sú, að hina á-
kærðu ber að sýkna af kærum réttvísinnar og valdstjórn-
arinnar í máli þessu.
Eftir þessum úrslitum er rétt, að allur kostnaður sak-
arinnar greiðist úr ríkissjóði, þar með talin málsvarnar-
laun hins skipaða talsmanns, cand. jur. Auðar Auðuns, er
þykir hæfilega ákveðin með kr. 90.00.
Mál þetta hefir verið löglega rekið og á því hefir eng-
inn ónauðsynlegur dráttur orðið.
202
Miðvikudaginn 28. april 1937.
Nr. 174/1936. Valdstjórnin (Garðar Þorsteinsson)
Ssegn
Gunnari Ingimundarsyni
(Eggert Claessen).
Brot gegn áfengislögunum og bifreiðalögunum.
Dómur lögregluréttar Árnessýslu 17. sept. 1936: Kærð-
ur, Gunnar Ingimundarson, sæti 200 kr. sekt til menn-
ingarsjóðs, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi, svo
missi hann og rétt !il bifreiðaraksturs um 3 mánuði og
greiði sakarkostnað.
Dómi þessum ber að fullnægja með lagaaðför, og idæmd
sekt greiðist innan 30 daga frá birtingu dómsins.
Dómur hæstaréttar.
Með niðurstöðu blóðrannsóknar, viðurkenningu
kærða um áfengisneyzlu og öðrum þeim upplýsing-
um, sem fyrir liggja í málinu, verður að telja það
sannað, að kærði hafi verið undir áhrifum áfengis
við bifreiðarakstur að morgni hins 14. mai f. á. Hefir
hann með þessum verknaði sínum gerzt sekur um
brot á ákvæðum 3. mgr. 5. gr. laga um notkun bif-
reiða nr. 70/1931, og 21. gr. áfengislaga nr. 33/1935.
Að vísu hefir mál gegn kærða verið höfðað ein-
ungis með skírskotun til áfengislaganna, en ekki
þykir það eiga að vera því til fyrirstöðu, að refsing
hans verði ákveðin með hliðsjón af hvorumtveggja
hinna ofannefndu laga, þar eð kærði gat ekki verið
í vafa um, fyrir hvaða verknað mál var höfðað gegn
honum. Telst refsing kærða hæfilega ákveðin sam-
kvæmt 14. gr. bifreiðalaganna og 39. gr. áfengislag-
anna 100 króna sekt til ríkissjóð, og komi 7 daga
einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist
283
ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa. Svo
ber og að staðfesta ákvæði hins áfrýjaða dóms um
sviptingu ökuskirteinis og greiðslu sakarkostnaðar
i héraði. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostn-
að sakarinnar, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 70
krónur til hvors.
Það athugast við rannsókn málsins, að kærði hélt
þvi fram, að farþegar þeir, er hann flutti í umrætt
skipti, hafi veitt honum áfengi, meðan hann var við
aksturinn, en ekki verður séð, að neitt hafi verið
gert til þess að sannprófa þetta í því skyni að koma
fram ábyrgð samkvæmt 3. mgr. 21. gr. áfengislag-
anna á hendur þeim mönnum, sem sekir kynnu að
hafa gerzt um slíkan verknað.
Þvi dæmist rétt vera:
Kærði, Gunnar Ingimundarson, greiði 100
króna sekt til ríkissjóðs, og komi 7 daga einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki
inan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um sviptingu
ökuskirteinis og greiðslu sakarkostnaðar í hér-
aði eiga að vera óröskuð.
Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, hæsta-
réttarmálflutningsmannanna Garðars Þorsteins-
sonar og Eggerts Claessen, 70 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
254
Forsendur hins áfrýjaða dóms hlióða svo:
Hinn 14. maímán. síðasta hitti löggæzlumaður Björn
BI. Jónsson kl. 10,40 árdegis bifreiðina ÁR. 81 að utan-
verðu við Þjórsárbrú. Hafði vitnið séð, að stjórn bifreiðar-
innar var fremur óstyrk og því stöðvað hana. Bifreiðinni
stýrði kærður, Gunnar Ingimundarson, frá Hellukoti við
Stokkseyri, og með því af honum lagði sterka vínlykt, leit-
aði löggæzlumaður í stýrishúsinu og fann þar „svarta-
dauðaflösku“ og úr henni drukkið niður undir miða. Enn-
fremur fundust þar 2 hálfflöskur undan brennivíni.
Kærður hefir játað að hafa drukkið eitthvað úr svarta-
dauðaflöskunni, en neitað að hafa drukkið allt af henni,
ennfremur að hann á leið austur um nóttina áður hafi
fengið bragð hjá farþegum, og er þeir stöldruðu við á
leiðinni, en heldur því hinsvegar fast fram, að hann hafi
ekki bragðað áfengi síðan kl. 5 um morguninn, er hann
var tekinn.
Um ferðalag sitt skýrir kærður frá, að hann kl. rúm-
lega 10 kvöldinu áður hafi farið frá Stokkseyri og með
nokkrum viðdvölum komizt inn að Hlíðarendakoti í
Fljótshlíð kl. 7% næsta morgun, staðið þar stutt við og
haldið út eftir og á þeirri leið stöðvað (sic) eitthvað.
Um hádegi 14. maí var tekið blóð úr kærðum og sýndi
rannsókn, að áfengismagn í kærðum var rúmlega 0,5%o,
en minna en 1%. Samkvæmt skýrslu landlæknis hefir á-
fengismagn í kærðum verið mun meira en 1%, undir
akstri fyrr um morguninn. Það er því enginn vafi á, að
kærður hefir verið undir áhrifum áfengis við akstur, og
hefir hann, sem er kominn yfir lögaldur brotamanna og
áður í héraði verið dæmdur fyrir áfengisbrot, þótt sýkn-
aður hafi verið í hæstarétti, því gerzt sekur gegn 21. gr.
laga 33/1935. Kemst hann því eigi hjá að missa réttar
til að stjórna bifreiðum 3 mánuði, en refsing hans þykir
samkvæmt 39. gr. sömu laga hæfilega metin 200 kr. sekt,
er afplánist með íð daga einföldu Í:
um að greiða allan kostnað af málinu, en með því að
talsmaður hans í héraði hefir eigi krafizt þóknunar,
verður hún eigi tildæmd honum.
Á málinu hefir eigi orðið óþarfur dráttur og máls-
vörnin varðar ekki við lög að kalla.
285
Miðvikudaginn 28. april 1937.
Nr. 16/1937. Réttvísin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Sigurjóni Jónssyni
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Brot gegn 204. gr. 1. mgr. hegningarlaganna.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 17. des. 1936: Ákærði,
Sigurjón Jónsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri í 40 daga og greiði allan kostnað sakarinnar, þar
með talin málsvarnarlaun, kr. 50,00, til skipaðs talsmanns
sins, hrm. Stefáns Jóh. Stefánssonar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Skýrslur ákærða í máli þessu verður að leggja
til grundvallar bæði um athafnir hans sjálfs gagn-
vart konu sinni, um það, með hverjum óhægind-
um hjúskapur þeirra hafi verið, og um það, hvert
tilefni honum til málsbóta þau óhægindi hafi veitt
honum til nefndra athafna hans. Með hliðsjón af
þessu þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin 12
daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og
þykir mega staðfesta hinn áfrýjaða dóm með
þessum athugasemdum og þessari breytingu.
Ákærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 80 kr.
til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður,
þó þannig, að refsing ákærða, Sigurjóns Jóns-
sonar, ákveðst 12 daga fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi.
Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sak-
arinnar, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna Jóns Ás-
björnssonar og Stefáns Jóhanns Stefánssonar,
80 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Sigur-
jóni Jónssyni, garðyrkjumanni, Shellveg 4 hér í bænum,
fyrir brot gegn 18. kap. hinna almennu hegningarlaga frá
25. júní 1869.
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, er fædd-
ur 29. maí 1904.
Hann hefir, svo kunnugt sé, sætt refsingum, sem nú
skal greina:
1) 4. nóv. 1924 dæmdur í 8 daga fangelsi við vatn
og brauð skilorðsbundið fyrir brot gegn 230. gr.
hegningarlaganna.
2) 94. april 1934 áminntur fyrir lögreglusamþykktar-
brot.
3) 14. okt. 1934 sektaður um 10 krónur fyrir lögreglu-
samþykktarbrot.
Hinn 29. júní s. 1. kom á lögreglustöðina hér í bæn-
um konan Guðmundína H. S. Sveinsdóttir, þá til heim-
ilis á Baugsveg 13, og kærði yfir því, að maður hennar,
ákærði í þessu máli, hefði, meðan þau bjuggu samvislum.
oft misþyrmt sér. Var siðan hafin rannsókn í tilefni af
þessari kæru konunnar, sem leiddi til málshöfðunar gegn
ákærða, eins og að framan greinir.
Ákærður hefir skýrt svo frá, að þau hjónin hefðu
gifzt fyrir um 7 árum síðan. Áttu þau saman 6 börn, sem, er
mál þetta kom upp, voru á aldrinum 1— ára. Bjuggu
287
Þau hjónin saman, þangað til um miðjan maímánuð s. i.,
er þau skildu samvistum. Fyrst bjuggu þau í Selbúðum,
þá á Þverveg 40 og síðast á Shellveg 4.
Er þau hjónin bjuggu í Selbúðum, kveðst ákærði eitt
sinn hafa lagt hendur á konu sina, bundið hana á hönd-
um og fótum með sokkum og siðan haldið henni þannig
bundinni upp í rúmi ca. 10 minútur. Kveðst ákærði hafa
gert þetta vegna þess, að konan hafði verið mjög hörð við
elztu dóttur þeirra, lagt hana í gólfið og barið hana og
verið mjög vanstillt, og hafi hann því óttazt, að illt mundi
af hljótast, ef hann ekki skærist í leikinn og kæmi í veg
fyrir frekari aðgerðir af hálfu konunnar gagnvart barn-
inu, enda hafi hún ekki á annan hátt sefazt. Er konan lof-
aði að vera róleg, kveðst ákærði hafa leyst hana, en hann
kveður hana hafa legið í rúminu það, sem eftir var dags-
ins. Konan telur, að þessi atburður hafi gerzt, meðan þau
bjuggu á Þvervegi 40. Hún kveðst ekki með vissu muna
tilefni til þessara aðfara, en telur, að það hafi verið
deila milli þeirra hjóna út af börnunum, en þó hefir hún
neitað því, að hún hafi verið að hirta nokkurt þeirra,
eins og ákærði hefir haldið fram.
Þá kveður konan ákærða oft hafa barið sig, þegar
hann reiddist, og stundum rassskellt sig ýmist berstríp-
aða eða utan yfir fötin. Kveður hún ákærða hafa gert
það með berum lófa, án þess að nota vönd eða annað
barefli. Þennan framburð konunnar hefir ákærði játað
réttan, en eigi fengust af þeim nánari skýrslur um ein-
slök atriði í þessum viðskiptum þeirra.
Er konan að kvöldi dags eða fyrri hluta nætur eitt
sinn Í malmánuði s. 1. kom heim, skipaði ákærði henni
burt af heimilinu og kvað þau verða að skilja. Er konan
vék eigi strax út, lagði hann á hana hendur og ýtti henni
út úr húsinu. Kveður konan ákærða þá hafa sparkað í
sig. Er framburður konunnar um þetta atvik mjög óá-
kveðinn. Í skýrslu sinni til lögreglunnar kveður hún
sparkið hafa komið í bakið og haft þær afleiðingar, að
hún gat ekki sofið um nóttina vegna þjáninga neðan til
i bakinu. Fyrir réttinum dró konan mjög úr þessum fram-
burði, kvað sparkið hafa komið í fætur sér en ekki bak-
ið, og hafi hún af því enga áverka hlotið, en aðeins
fundið til sem snöggvast. Ákærði hefir með öllu neitað
288
þvi, að hann hafi sparkað í konuna þetta skipti, og er
frekara ekki upplýst um þetta atvik.
Ákærði og kona hans eru í framburðum sinum sam-
mála um það, að aldrei hafi hlotizt áverkar af aðförum
ákærða við hana, og liggja ekki aðrar upplýsingar fyrir
um þetta atriði.
Ósamkomulagið milli hjónanna kveður ákærði hafa
stafað af því, að konan hafi að hans áliti vanrækt heim-
ilisstörf sín, en annars kveður hann ekki gott að gera
grein fyrir því, hvað illindum hafi valdið hverju sinni.
Konan kveðst hinsvegar hafa reynt að standa í stöðu
sinni eftir föngum, þó að hún hafi ekki ávallt getað
þóknazt manninum. Er augljóst, að aðstaða hennar hefir
verið erfið í þessu efni, þegar þess er gætt, að hún ól
barn svo að segja á hverju ári.
Með ofbeldisverkum þeim, sem ákærði samkvæmt
framangreindu hefir játað að hafa beitt konu sína, með-
an þau bjuggu samvistum, hefir ákærði brotið gegn 204.
gr. 1. mgr. hinna alm. hegningarlaga, og Þykir refsing
hans með hliðsjón af 63. gr. sömu laga hæfilega ákveðin
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 40 daga.
Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar, þar með tal-
in málsvarnarlaun, kr. 50,00, til skipaðs verjanda sins,
hrm. Stefáns Jóh. Stefánssonar.
Á uppkvaðningu dóms þessa hefir orðið nokkur drátt-
ur, sem grein er gerð fyrir undir rekstri málsins, sem
að öðru lagi hefir verið vitalaus.
Föstudaginn 30. apríl 1937.
Nr. 168/1936. Sælgætis- og efnagerðin „Freyja“ h/f
(Einar B. Guðmundsson)
gegn
Vélsmiðjunni „Hamar“ h/f
(Garðar Þorsteinsson)
Skaðabótamál.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 30 april 1936: Stefndur,
vélsmiðjan „Hamar“ h/f., greiði stefnandanum, Sælgætis-
289
og efnagerðinni „Freyju“ h/f., kr. 100.00 í málskostnað,
en að Öðru leyti á stefndur að vera sýkn af kröfum
stefnanda.
Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirt-
ingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstarétt-
ar með stefnu dags., 27. okt. f. á., og gert þær dóm-
kröfur, að stefndur verði dæmdur til að greiða
honum kr. 3500.00 með 5% ársvöxtum frá 11. april
1935 til greiðsludags og ennfremur málskostnað í
héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Stefndi hefir hinsvegar krafizt þess, að hinn á-
frýjaði dómur verði staðfestur og áfrýjandi dæmd-
ur til að greiða honum málskostnað fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
Mál þetta er höfðað til skaðabóta vegna meiðsla
og skaða, er varð við sprengingu á suðupotti í
verksmiðju áfrýjanda þann 7. nóv. 1934. Aðdrag-
andi málsins er sá, að þann 18. sept. 1934 tók
stefndur að sér að útvega áfrýjanda nýjan eim-
ketil og koma honum fyrir í verksmiðju hans, svo
og framkvæma breytingar á þeim vélum, sem fyrir
voru Í verksmiðjuni, þannig að þær yrðu reknar
með gufuafli, og leggja síðan allar nauðsynlegar
leiðslur frá gufukatlinum til vélanna. Gufuþrýst-
ingurinn í katlinum er ýmist talinn hafa verið 6
kg/cm? eða 100 pund á ferþumlung. Á ketilinn
var settur öryggis. og útblástursloki, og virðist
hann hafa verið stilltur þannig, að gufuþrýsting-
urinn í leiðslunum og vélunum var 30—40 pund
á ferþumlung. Eitt af tækjum þeim, sem starfs-
menn stefnda settu í samband við ketilinn að
beiðni fyrirsvarsmanns áfrýjanda, var eirpottur
19
290
sá, sem lýst er í hinum áfrýjaða dómi. Ekki virð-
ast aðiljar máls þessa þá hafa vitað með vissu,
hversu mikinn gufuþrýsting pottur þessi þoldi.
Fvrirsvarsmaður áfrýjanda kveðst hafa skýrt um-
boðsmanni firma þess, sem hann fékk pottinn
hjá, frá því, að nota ætti hann í sambandi við
gufuketil, sem gerður væri fyrir 6 atmosfæra
gufuþrýsting, og að hann vildi fá suðupott í sam-
ræmi við það, en þegar potturinn kom, hafi engin
vottorð um styrkleika fylst honum. Kveðst hann
þessvegna hafa spurzt fyrir um styrkleikann hjá
verksmiðju þeirri, þar sem potturinn var smíðað-
ur, og fengið þær upplýsingar, að potturinn þyldi
einungis Í atmosfæra gufuþrýsting, eða sem svar-
aði ca. 15 pund á ferþumlung. Eftir að potturinn
hafði verið settur í samband við gufuketilinn, var
farið að sjóða í honum, án þess að fengið væri
samþykki vélaeftirlitsmanns ríkisins til þess.
Strax við aðra suðu lyftist innri botn pottsins upp
og innihald hans slettist út um starfhýsið, en ekki
varð í það sinn verulegt slys að þessu. Í tilefni af
þessu sneri nú fyrirsvarsmaður áfrýjanda sér til
fyrirsvarsmanns stefnda og fór þess á leit, að
stefndur tæki pottinn tl viðgerðar. Verður að
sanga út frá því, að aðiljarnir hafi, þegar hér var
komið, verið búnir að fá upplýsingar frá verk-
smiðjunni um styrkleik pottsins. Ræddust nú fyrir-
svarsmennirnir við um, hvort tök væru á því að
gera við pottinn. Fyrirsvarsmaður stefnda kveðst
hafa haldið því fram, að potturinn væri of veikur
og að hann vildi ekki tengja hann við ketilinn aftur,
en segist þó að lokum hafa látið tilleiðast að fram-
kvæma viðgerðina á ábyrgð áfrýjanda. Hafa vitni,
sem áheyrsla urðu símtals forstjóranna, staðfest
291
greinda frásögn fyrirsvarsmanns stefnda, og verður
þessvegna að telja hana sannaða þrátt fyrir mót-
mæli fyrirsvarsmanns áfrýjanda. Af hálfu stefnda
var þvínæst tekið við pottinum til viðgerðar og hann
sendur í Nýju Blikksmiðjuna. Var viðgerðin fram-
kvæmd þar eftir fyrirsögn starfsmanna stefnda og
var hún aðallega fólgin í því, að 7 spengur úr eir
voru hnoðaðar á innri botninn þannig, að þær höfðu
hvergi samband við háls pottsins né neðri botninn.
Að viðgerðinni lokinni settu starfsmenn stefnda
pottinn í samband við gufuketilinn í verksmiðju
áfrýjanda. Var nú farið að sjóða í pottinum og gufu
hleypt inn í hann, en í annari suðu rifnaði innri
botn pottsins upp milli spanganna, kastaðist upp á
við og snérist út yfir pottbarminn, en innihald
pottsins þeyttist út um starfhýsið og brenndi tvo
menn, sem þar voru við vinnu sina, allalvarlega.
Af hálfu áfryjanda er nú talið, að mistök þau,
sem orðið hafa í meðferð pottsins, sé starfsmönnum
stefnda að kenna, og mælir áfrýjandi þessvegna
alla fjárhagslega ábyrgð á slysinu á hendur stefnda.
Samkvæmt álitsgjörð Gísla Halldórssonar, véla-
verkfræðings, sem lögð hefir verið fram í málinu
og staðfest hefir verið fyrir rétti, hefir beygslunar-
þol pottsins að vísu aukizt við aðgerðina, en hins-
vegar hefir slitþol hans rýrnað um 75% og, að dómi
verkfræðingsins, „verður viðgerðin því að teljast al-
gerlega misheppnuð“. Forráðamaður verksmiðju
þeirrar, sem pottinn smíðaði og fengið hafði hann
eftir slysið til athugunar, telur einnig, að alger mis-
tök hafi orðið á viðgerðinni. Þá hafa þeir M. E.
Jessen, skólastjóri, og Ólafur T. Sveinsson, skipa
skoðunarstjóri, í álitsgjörð um aðdraganda slyssins
lýst yfir því, að það hafi orðið vegna of mikils eim-
202
þrýstings í suðupottinum. Telja þeir, að því að-
eins hefði mátt nota pottinn, að settur hefði verið
þrýstihemill með mæli á eimpipuna áður en gufan
kom í pottinn eða gufan frá pottinum látin án tafar
streyma til loftsins. Loks hefir vélaeftirlitsmaður
rikisins lýst vfir því, að orsök sprengingarinnar hafi
greinilega verið sú, að settur hafi verið meiri þrýst-
ingur á pottinn en honum var ætlað að vinna með.
Aðiljar hafa deilt um það, hvað hafi valdið því, að
þrýstihemill hafi ekki verið notaður. Fyrirsvars-
maður áfrýjanda segir, að vélfræðingur sá, sem
fyrir hönd stefnda annaðist tengingu pottsins við
gufuketilinn, hafi ekki talið, að þörf væri fyrir
þrystihemil eftir viðgerðina. Hafi hann talið pott-
inn fulltrvgsan án þess. Nokkur vitni hafa ummæli
í þessa átt eftir vélfræðingnum. Hann hefir mót-
mælt því að hafa látið þvílík orð falla, og eitt vitni
hefir borið, að vélfræðingurinn hafi í viðtali við
fyrirsvarsmann áfrýjanda fyrst í stað færzt undan
að lengja pottinn við gufuketilinn, en látið þó til-
leiðast. En hvernig sem þessu er farið, hefir þó fyrir-
svarsn:aður áfryjanda gert sér fulla grein fyrir því,
að styrkleika pottsins væri ekki treystandi. Hann
segir sem sé við lögregluréttarrannsókn útaf slvs-
inu, að hann hafi eftir viðgerðina fyrst soðið sjálfur
í pottinum og gætt þá mikillar varkárni, en hafi
annars ekki ætlazt til, að potturinn yrði notaður
fyrr en öryggisloki yrði á hann settur.
Við athugun atvika málsins, þeirra sem að fram-
an eru greind, verður að vísu að telja það allskostar
óviðurkvæmilegt af hálfu stefnda að taka fyrst að
sér viðserð á áminnztum potti og tengja hann síðan
við gufuketilinn, en skiljast þvinæst á svo ófull-
293
nægjandi hátt, sem lýst hefir verið, við verk þetta.
Hinsvegar er á það að líta, að suðupotturinn var af
hálfu áfrýjanda tekinn í notkun þrátt fyrir það,
þótt vitað væri, að hann væri ekki ætlaður fyrir
nærri svo sterkan gufustraum sem inn í hann var
hleypt og að hann hafði áður reynzt of veikur fyrir
strauminn, þrátt fyrir það, þótt ekki hefði verið sett-
ur á leiðsluna að honum þrýstihemill, sem fyrir-
svarsmaður áfrýjanda þó taldi nauðsynlegan, og
loks þrátt fyrir það, þótt ekki hefði verið aflað álits
vélaeftirlitsmanns ríkisins um nothæfni pottsins.
Með hliðsjón af atriðum þessum verður að telja, að
sök fyrirsvarsmanns áfrýjanda á því, hvernig fór, sé
svo veruleg, að ekki séu skilyrði fyrir hendi til að
dæma stefnda til að greiða skaðabætur. Ber því að
sýkna stefnda af kröfum áfrýjanda í máli þessu,
svo sem gert er í hinum áfrýjaða dómi.
Eftir atvikum þykir rétt að dæma áfrýjanda til
að greiða stefnda kr. 150.00 í málskostnað fyrir
hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, Sælgætis- og efnagerðin „Freyja“
h/f, greiði stefnda, vélsmiðjunni „Hamar“ h/f,
kr. 150.00 í málskostnað fyrir hæstarétti að við-
lagðri aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað fyrir
bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 23. apríl 1935, af Sæl-
gætis- og efnagerðinni „Freyju“ h/f, hér í bæ, gegn Vél-
smiðjunni „Hamar“ h/f, hér í bænum, til greiðslu skaða-
on
294
bóta að upphæð kr. 3500.00 með 5% ársvöxtum frá sátta-
kærudegi, 12. april 1935, til greiðsludags og málskostnaðar
eftir mati réttarins. Undir rekstri málsins hefir stefnandi
til vara krafizt þess, að skaðabótaupphæðin verði látin
fara eftir mati óvilhallra manna.
Stefndur, Vélsmiðjan „Hamar“ h/f, krefst sýknu og
málskostnaðar að upphæð kr. 312.00.
Málavextir eru þeir, að í október 1934 fékk stefnandi
stefndan til að setja upp í verksmiðjuhúsi sínu á Lindar-
götu 4 suðupott, sem stefnandi hafði pantað frá Danmörku.
Pottur þessi var ætlaður til að sjóða í honum karamellur
og tók ca. 50 lítra. Var potturinn þannig gerður, að hann
var með tveimur hálfkúlulöguðum botnum, sem hnoðaðir
voru saman að ofan, sinn hvoru megin á sívalan háls, og
var innri potturinn Í mm. á þykkt. Hitun í pottinum fór
þannig fram, að gufan var látin streyma inn í rúmið milli
botnanna og gaf hún hita úr sér gegnum innri botninn
í efni það, sem í pottinum var í það og það sinnið. Strax
þegar potturinn var tekinn í notkun, sprakk hann, en þó
ekki öðruvísi en svo, að innri botninn lyftist upp, án þess
að rifna, og innihald pottsins slettist út um herbergið, en
gerði engan teljandi skaða. Var nú gert við pottinn, að því
er virðist, að tilhlutun stefnds, og hann settur í samband
við gufuketil verksmiðjunnar (stefnanda) af starfsmönnum
stefnds, en jafnskjótt sem potturinn var tekinn í notkun á
ný, sprakk hann þannig, að innri botninn rifnaði og inni-
hald pottsins þeyttist út um herbergið og slasaði tvo menn,
er þar voru að vinnu, all alvarlega.
Stefnandi greiddi mönnum þessum kaup þann tima, er
þeir voru frá verki, svo og sjúkrakostnað þeirra, og er
stefnukrafan sá kostnaður hans ásamt andvirði pottsins
og tjóni vegna framleiðslustöðvunar.
Stefnandi byggir kröfu sina á því, að hann hafi, þegar
Þotturinn sprakk í síðara skiptið, beinlínis spurt, hvort
vélsmiðjan ireysti sér til að gera við hann á þann hátt,
að fullnægjandi væri, og hafi því verið svarað játandi.
Stefndur neitar þessu þó eindregið og kveðst beinlínis hafa
varað stefnanda við að taka pottinn í notkun, en fyrir þrá-
beiðni hans hafi þó farið fram á pottinum áðurgreind við-
gerð og hafi svo stefndur annazt viðtenginguna á ný.
295
Eftir því, sem fyrir liggur í málinu, verður ekki talið
sannað, að stefndur hafi sérstaklega tekið á sig ábyrgð á
styrkleika pottsins. Hinsvegar verður hann að teljast bera
ábyrgð á því, hvernig sjálf uppsetningin var leyst af hendi,
en þar eð ekkert hefir komið fram, er bendi til þess, að
þeir gallar hafi verið á henni, er gætu hafa orsakað ofan-
greint slys, þá telur rétturinn stefndan ekki hafa bakað
sér ábyrgð á slysinu með frágangi sinum á pottinum.
Það má telja upplýst í málinu, að forstjóri verksmiði-
unnar (stefnandi) vissi, að potturinn hafði ekki verið
Þþrýstireyndur af verksmiðjunni, þegar hún lauk upp-
setningunni. Samt sem áður tók hann pottinn í notkun og
það meira að segja án þess að láta hina lögboðnu skoðun
fara fram áður.
Þetta verður að telja svo óvarkárt af hálfu forstjórans,
sem gera verður ráð fyrir, að hafi vitað, hver hætta gat
stafað af pottinum, að ásamt þvi, að ekki er sannað, að
verksmiðjan hafi tekið á sig sérstaka ábyrgð á árangrinum
af viðgerð pottsins og ekki þykir neitt benda til, að teng-
ing pottsins við gufuketil verksmiðjunnar hafi orsakað
slysið, þykir nægilegt til þess að taka beri sýknukröfu
stefnds til greina.
Við sáttaumleitun í máli þessu mætti stjórn hins stefnda
hlutafélags ekki sjálf, en sendi umboðsmann, án þess að
hún hafi sannað nokkur forföll, en með því að stjórninni
var þó að öllu leyti löglega stefnt, þykir eftir kröfu stefn-
anda verða að dæma stefndan til að greiða honum máls-
kostnað, er þykir hæfilega ákveðinn kr. 100.00.
Sökum þess að aðiljar fengu lánuð skjöl málsins eftir
dómtöku, hefir ekki verið kveðinn upp dómur í máli þessu
fyrr en nú.
296
Föstudaginn 30. april 1937.
Nr. 8/1937. Gestur Hannesson
segn
Pétri Jakobssyni
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Gestur Hannesson, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef hann
vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Einnig greiði hann stefnda, er mætt hefir í mál-
inu, kr. 15.00 í ómaksbætur að viðlagðri aðför að
lögum.
Mánudaginn 3. maí 1937.
Nr. 80/1936. Bæjargjaldkerinn í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson)
gegn
Sölusambandi íslenzkra fiskframleið-
enda (Pétur Magnússon).
Útsvarsmál.
Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 25. maí 1936: Hin
umbeðna lögtaksgjörð á ekki fram að ganga.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 9. júní 1936, hefir krafizt þess,
að hinn áfrýjaði úrskurður verði úr gildi felldur,
að lagt verði fyrir fógeta að framkvæma hið um-
beðna lögtak, og að stefndi verði dæmdur til að
297
greiða málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati dóm-
ins. Af hálfu stefnda hefir verið krafizt staðfesting-
ar á hinum áfrýjaða úrskurði og málskostnaðar
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda virðist
hafa tekið til starfa í júlí 1932. Það eitt var hlut-
verk sambandsins að annast sölu á fiski þeirra, sem
í það gengu, en ekki að afla sér tekna fram yfir
nauðsynlegan reksturskostnað eða að safna fé. Og
verður slík starfsemi út af fyrir sig ekki talin út-
svarsskyld. Útsvar það, er í máli þessu greinir, virð-
ist, samkvæmt flutningi málsins fyrir hæstarétti,
hafa verið lagt á seint í maí 1935. Telur áfrýjandi
útsvarið miðað við starfsemi sambandsins á rekstr-
artímabili þess frá 1. maí 1934 til 31. maí 1935,
en stefndi telur það eiga að hafa verið miðað
við starfstímabilið frá 1. maí 1933 til 1. maí 1934.
Frá hvorugu þessu tímabili liggja fyrir reikningar
sambandsins í máli þessu.
Þann 23. mai 1935 voru sambandinu settar nýjar
samþykktir, og var svo mælt í 9. gr. þeirra, að
14% af andvirði selds fisks skyldi lagður í vara-
sjóð. Telur áfrýjandi, að þetta ákvæði komi til fram-
kvæmda um tímabilið frá 1. maí 1934 til 31. maí
1935 að einhverju eða öllu leyti, að sambandið
safni því eða hafi safnað eign á þessu tímabili
og hafi því, hvernig sem annars sé á útsvarsskyldu
þess litið, skapað sér slíka skyldu fyrir síðast nefnt
tímabil. En gegn mótmælum stefnda hefir áfrýj-
andi ekki sannað, að framannefnt ákvæði 9. gr.
samþykktanna hafi átt eða hafi verið eða verði
látið verka til liðins tíma. Og verður því ekki talið,
að sambandið hafi að þessu leyti farið á framan-
nefndum tímabilum út fyrir þann verkahring, sem
295
því var í öndverðu markaður, er því ekki í þessu
sambandi nauðsynlegt að rannsaka. það, hvor hafi
réttara fyrir sér um það, hvaða tímabil lagt hafi
verið eða átt hefði að leggja til grundvallar fyrir
útsvarsálagningu þeirri, sem hér skiptir máli.
Áfrýjandi telur sambandið ennfremur hafa orð-
ið úlsvarsskylt, enda þótt það væri það eigi annars,
með því að það hafi einnig selt fisk fyrir utan-
sambandsmenn, án þess þó að upplýst sé, hvenær
sú sala hafi farið fram. Stefndi hefir viðurkennt,
að sambandið hafi selt eitthvað af fiski fyrir 34
utansambandsmenn, en jafnframt hefir hann ó-
mótmælt haldið þvi fram, að þessir fiskeigendur
hafi að öllu leyti sætt sömu meðferð sem sam-
bandsmenn sjálfir. Aðiljar eru sammála um það,
að mestur eða öllu heldur langmestur hluti út-
svarsins sé lagður á brúttósölu sambandsins á fiski
sambandsmanna. Eins og áður segir, skapar sú
sala ekki heimild til útsvarsálagningar á sam-
bandið. Og með því að útsvarið er lagt ósundur-
liðað á tvo hugsaða útsvarsstofna, en á annan
þeirra verður ekki lagt útsvar samkvæmt framan-
sögðu, verður að synja um lögtak fyrir útsvarinu
í heild sinni, eins og fógetinn hefir gert, án þess
að rannsaka þurfi, hvort sala sambandsins á fiski
utansambandsmanna hafi skapað þvi útsvars-
skyldu. Verður samkvæmt þessu að staðfesta hinn
áfrýjaða fógetaúrskurð.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
299
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði fógetaúrskurður á að vera Ó-
raskaður
Áfrýjandi, bæjargjaldkerinn í Reykjavik f.
h. bæjarsjóðs, greiði stefnda, Sölusambandi
íslenzkra fiskframleiðenda, 300 krónur máls-
kostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Árið 1935 var Sölusambandi íslenzkra fiskframleið-
enda gert að greiða í útsvar til bæjarsjóðs Reykjavikur
kr. 49500.00. Sölusambandið hefir færzt undan að greiða
útsvar þetta, og hefir því bæjargjaldkerinn f. h. bæjar-
sjóðs krafizt lögtaks fyrir útsvarsupphæðinni auk drátt-
arvaxta og kostnaðar. Gerðarþoli hefir mótmælt því, að
lögtakið nái fram að ganga með því að álagningin sé
heimildarlaus, og hafa aðiljar lagt ágreininginn undir úr-
skurð fógetaréttarins.
Gerðarþoli heldur því fram, að Sölusambandið sé ekki
félag eins og það hugtak sé skilið í lögum, en sé aðeins
samtök meginþorra íslenzkra fiskframleiðenda um sölu af-
urðanna til þess að tryggja þeim sem hæst verð og ör-
uggasta sölu og þar með bjarga við þessum aðalatvinnuvegi
þjóðarinnar á erfiðum og óeðlilegum tímum, enda geti
Sölusambandið ekki samkvæmt eðli sínu og samþykktum
grætt neitt né eignast neitt, þar sem það greiði hverjum
þátttakanda fullt verð fyrir fisk þann, er það selji fyrir
hann, að frádregnum kostnaði við söluna. Annist og Sölu-
sambandið ekki sölu fyrir aðra en þátttakendur í sam-
bandinu, eins og samþykktir félagsins mæli fyrir um.
Gerðarbeiðandi hefir mótmælt þessum rökfærslum
gerðarþola. Heldur hann því fram, að Sölusambandið sé
heildsölufyrirtæki, að vísu með nokkrum öðrum hætti en
almennt gerist, en þó ekki þess eðlis, að það falli undir
undantekningarákvæði útsvarslaganna um útsvarsskyldu,
enn
UU
enda sé félagsskapur sem þessi ekki positivt undanþeg-
inn útsvarsskyldu. Þá hefir og gerðarbeiðandi haldið því
fram, að Sölusambandið hafi á umræddum tíma annazt
sölu fiskjar (sic) fyrir aðra en félagsmenn og að það með
því hafi farið út fyrir takmörk sin og verði því fremur að
álitast sem hvert annað atvinnufyrirtæki án nokkurrar sér-
stöðu um útsvarsskyldu.
Rétturinn litur svo á, að enda þótt ekkert sé því til
fyrirstöðu að kalla Sölusambandið félag í víðtækustu
merkingu þess orðs, þá beri þó í þessu sambandi að
lita á eðli þess og tilgang. Það er vitað, að Sambandið
er stofnað fyrst og fremst sem varnarráðstöfun gegn þeim
alvarlegu erfiðleikum, sem steðjað hafa að þjóðinni um
sölu fiskafurðanna erlendis. Samkvæmt samþykktum og
starfsreglum Sölusambandsins skilar það eigendum þess
fisks, er það annast sölu á, öllu andvirði hans, að frá-
dregnum sölukostnaði. Það verður því með rétti sagt, að
félagsskapur þessi starfi til almenningsheilla, og það virð-
ist ennfremur auðsætt, að hann getur hvorki grætt neitt
né eignazt neitt, ef hann starfar í samræmi við sam-
þykktir sínar og reglur. En það liggur ekkert fyrir í
máli þessu, er bendi til þess, að Sölusambandið hafi að
þessu leyti farið út fyrir takmörk sín. Gerðarbeiðandi
hefir að vísu haldið því fram, að Sölusambandið hafi
á umræddum tíma, þ. e. árið 1934, annazt sölu fisks fyrir
menn utan sambandsins, en þar sem hann hefir ekki
fært neinar sönnur á, það, þá verður sú staðhæfing hans
ekki tekin til greina gegn mótmælum gerðarþola.
Samkvæmt framansögðu lítur rétturinn svo á, að Sölu-
samband íslenzkra fiskframleiðenda hafi ekki á umrædad-
um tíma rekið neina þá atvinnu eða aflað þeirra tekna,
er útsvar verði lagt á. Ber því að áliti réttarins að synja
um framgang hinnar umbeðnu lögtaksgerðar.
301
Miðvikudaginn 5. maí 1937.
Nr. 15/1937. Valdstjórnin (Garðar Þorsteinsson)
sesn
Gunnari Ingimundarsyni
(Eggert Claessen).
Brot segn áfengislögunum og bifreiðalögunum.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 15. des. 1936: Kærð-
ur, Gunnar Ingimundarson, greiði 200 króna sekt til
ríkissjóðs, og komi einfalt fangelsi í 15 daga í stað hennar,
verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms
Þessa.
Hann skal æfilangt sviptur leyfi til að stýra bifreið.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Dóimi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með eigin játningu kærða og öðrum gögnum
máls þessa er það sannað, að hann hefir hinn 13.
des. f. á. ekið bifreið undir áhrifum áfengis. Með
þessum verknaði hefir hann gerzt sekur um brot
á ákvæðum 3. mgr. 5. gr. laga um notkun bifreiða
nr. 70/1931 og 21. gr. áfengislaga nr. 33/1935. Með
dómi þessa réttar, uppkveðnum 28. f. m., var kærði
dæmdur í refsingu fyrir samskonar brot, og þá
sviptur ökuskírteini í þrjá mánuði. Með tilliti til
þessa ákveðst refsing kærða fyrir brot það, sem
hann er sakaður um í máli þessu, samkvæmt
14. gr. bifreiðalaganna og 39. gr. áfengislaganna,
100 króna sekt til ríkissjóðs, og komi í stað hennar,
ef hún er ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu
dóms þessa, einfalt fangelsi í 7 daga. Svo ber og
að staðfesta ákvæði hins áfrýjaða dóms um svipt-
ingu ökuskirteinis æfilangt og um greiðslu máls-
kostnaðar í héraði. Kærða ber að greiða allan á-
on
e
frýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur
til hvors.
Við rannsókn málsins er það að athuga, að þrátt
fyrir það, þótt lögreglan hlutaðist til um, að blóð
væri tekið úr kærða til rannsóknar, hefir blóð-
rannsóknin ekki verið framkvæmd, og að maður
sá, sem kærði tjáði, að hefði veitt sér áfengi, er
kærði kom heim til hans í bifreið sinni, hefir ekki
verið yfirheyrður um áfengisneyzlu kærða í þetta
skipti, né rannsakað, svo séð verði, hvort maður
þessi hefir ekki, með því að veita kærða áfengi,
serzt sekur um brot á 3. mgr. 21. gr. áfengislag-
anna.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, Gunnar Ingimundarson, greiði 100
króna sekt til ríkissjóðs, og komi 7 daga ein-
falt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki
greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um svipt-
ingu Ökuskirteinis og greiðslu sakarkostnaðar
í héraði eiga að vera óröskuð. Kærði greiði
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmál-
flutningsmannanna Garðars Þorsteinssonar og
Eggerts Claessen, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað segn
303
Gunnari Ingimundarsyni, bifreiðastjóra, til heimilis í
Brautarholti á Stokkseyri í Árnessýslu, fyrir brot gegn
áfengislögum nr. 33, 9. jan. 1935 og lögum nr. 70, 8.
september 1931 um notkun bifreiða.
Með játningu kærðs er það sannað, að hann í ölvunar-
ástandi ók vörubifreið sinni, ÁR. 81, frá húsinu nr. 35
við Bárugötu hér í bænum að bifreiðastöðinni Bifröst
að kvöldi sunnudagsins 13. þ. m., og ók hann bifreið sinni
á aðra bifreið, er þar stóð kyrr.
Með Þessu hefir kærður gerzt brotlegur við 21. sbr.
39. grein áfengislaga nr. 33, 9. janúar 1935 og 5. gr. sbr.
14. gr. laga nr. 70, 8. september 1931 um notkun bifreiða.
Kærður var í lögreglurétti Árnessýslu þann 17. sept-
ember síðastliðinn dæmdur í 200 króna sekt og sviptur
leyfi til að stýra bifreið í þrjá mánuði fyrir að aka bif-
reið ölvaður.
Með tilliti til þessa þykir refsing kærðs fyrir það brot,
er hér liggur fyrir, hæfilega ákveðin 200 króna sekt til
ríkissjóðs,og komi einfalt fangelsi í 15 daga í stað sekt-
arinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lög-
birtingu dóms þessa. Svo ber og að svipta hann æfilangt
leyfi til að styra bifreið. Hann ber að skylda til að greiða
allan af máli þessu leiddan og leiðandi kostnað.
Rekstur máls þessa hefir verið vítalaus.
Miðvikudaginn 5. maí 1937.
Nr. 117/1936. Ólafur Jónsson f. h. firmans Harald-
ur Böðvarsson á Co.
(Jón Ásbjörnsson)
gegn
Ásu Magnúsdóttur f. h. Þórunnar E.
Andrésdóttur (Garðar Þorsteinsson).
Telpu, er örkuml hlaut í bilslysi, dæmdar bætur.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 24. júlí 1936: Stefndur,
Ólafur Jónsson f. h. firmans Haraldur Böðvarsson £
Co., greiði stefnandanum, Ásu Magnúsdóttur f. h. Þór-
304
unnar Eggþóru Andrésdóttur, kr. 10.931,00 með 5% árs-
vöxtum frá 11. april 1936 til greiðsludags og kr. 500,00 í
málskostnað innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans
að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu, dags. 24. ágúst f. á., og gert þær dóm-
kröfur: aðallega, að skaðabætur þær, sem hann
var í héraði dæmdur til að greiða til lúkningar
kostnaði við gervifót stefndu, verði niður felldar,
svo og að örorkubætur þær, sem henni hafa verið
dæmdar, verði færðar niður, en til vara, að hvor-
tveggi greindur liður dæmdra bóta verði niður
færður. Loks krefst hann þess, að stefnda verði
dæmd til að greiða honum málskostnað fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins, en málskostnaður í hér-
aði verði látinn niður falla. Stefnda krefst þess
hinsvegar, að hinn áfrýjaði dómur verði staðfest-
ur og að henni verði dæmdur málskostnaður fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Samkvæmt ástæðum þeim, sem greinir í hinum
áfrýjaða dómi, verður að telja, að bifreiðarstjór-
inn Guðmundur Björgvin Jónsson hafi átt aðal-
sökina á bifreiðarslysi því, er varð þann 7. mai
1934 í Sandgerði og telpan Þórunn Eggþóra Andr-
ésdóttir hlaut örkuml af. Bætur þær, er téð telpa
á heimtingu á fyrir heilsuspjöll og þjáningu, þykja
í heild hæfilega metnar kr. 10.000.00, og er við á-
kvörðun þeirrar fjárhæðar talinn með kostnaður
við læknishjálp og sjúkrahúsvist, kr. 501.00, og
tekið tillit til kostnaðar við öflun, endurnýjun og
viðhald gervifótar. Verður því að dæma áfrýjanda
til að greiða stefndu nefnda upphæð með 5% árs-
vöxtum frá 11. april 1936 til greiðsludags.
305
Eftir þessum úrslitum þykir rétt að dæma áfrýj-
anda til að greiða stefndu kr. 700.00 í málskostn-
að fyrir hæstarétti og undirrétti.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, Ólafur Jónsson f. h. firmans
Haraldur Böðvarsson á Co., greiði stefndu,
Ásu Magnúsdóttur f. h. Þórunnar Eggþóru
Andrésdóttur, kr. 10.000.00 ásamt 5% ársvöxt-
um frá 11. apríl 1936 til greiðsludags. Svo
greiði og áfrýjandi stefndu kr. 700.00 samtals
i málskostnað fyrir hæstarétti og undirrétti.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er samkv. samkomulagi aðilja höfðað fyrir
gestaréttinum með stefnu, útg. 11. apríl 1936, af Ásu Magn-
úsdóttur í Sandgerði f. h. Þórunnar Eggbóru Andrés-
dóttur gegn Ólafi Jónssyni f. h. firmans Haraldur Böðv-
arsson á Co. til greiðslu skaðabóta, að upphæð kr.
12.931.00 með 5% ársvöxtum frá stefnubirtingardegi, 11.
april 1936, til greiðsludags og málskostnaðar að skað-
lausu.
Ennfremur hefir C. A. Broberg, framkvæmdarstjóra
vátryggingarfélagsins Danske Lloyd, sem síðargreind bif-
reið var tryggð hjá, verið stefnt til að gæta réttar fé-
lagsins.
Stefndur, Ólafur Jónsson f. h. Haralds Böðvarssonar £
Co., krefst aðallega sýknu, 'en til vara krefst hann þess,
að hinar umkröfðu skaðabætur verði lækkaðar að mikl-
um mun skv. mati réttarins og að tjóninu verði skipt,
Málskostnaðar krefst stefndur, hvernig sem málið fer.
Málavextir eru þeir, að mánudaginn 7. maí 1934, kl.
34 síðdegis, var bifreiðinni G.K. 65, eign firmans Har-
aldur Böðvarsson £ Co., ekið frá Melabergi til Sand-
20
306
gerðis. Í bifreiðinni voru bifreiðarstjórinn, Guðmundur
Björgvin Jónsson, og við hlið hans í ekilsætinu maður,
að nafni Magnús Eyjólfsson, fósturfaðir hans. Þegar kom-
ið var inn í Sandgerði á móts við svokallað Sæból, sá
bifreiðarstjórinn nokkur börn í boltaleik hægra megin
við veginn. Kveðst bifreiðarstjórinn hafa ekið á vinstri
vegbrún á 15—20 km. hraða, miðað við klukkustund.
Þegar bifreiðin var komin á hlið við börnin, varð fyrir
henni barnið Þórunn Eggþóra Andrésdóttir. Hlaut barnið.
mikinn áverka, er síðar leiddi til þess, að taka varð af
henni hægri fótinn um mitt læri.
Stefnandi, Ása Magnúsdóttir f. h. Þórunnar Eggþóru
Andrésdóttur, telur bifreiðarstjóra stefnds eiga alla sök
á slysinu og hefir því höfðað mál þetta og gert í því
áðurgreindar kröfur.
Sökin. Stefndur byggir sýknukröfuna á því, að bÞif-
reiðarstjóranum á bifreiðinni G.K. 65 verði ekki gefin nein
sök á slysinu, heldur sé öll sökin hjá barninu, er fyrir
þvi varð. Barnið hafi hlaupið svo snögglega fyrir bif-
reiðina, að ekki hafi verið unnt fyrir bifreiðarstjórann
að forða slysi, og leiði það til þess, að sýkna beri sig í
máli þessu.
Í lögregluréttarprófunum, sem fram fóru út af slysinu,
játaði bifreiðarstjórinn, að hann hafi séð börnin í bolta-
leik rétt áður en slysið varð, og hafi hann séð, að öll
börnin sáu til bifreiðarinnar nema stúlkan, sem fyrir
slysinu varð. Hún hafi verið að grípa bolta, sem kastað
hafi verið til hennar, en misst hann. Hafi boltinn skopp-
að rétt fyrir framan bifreiðina, en um leið hafi hann séð
telpuna „fan í framhjóli bifreiðarinnar“.
Hafi þá hin börnin hrópað upp og hann samstundis
stöðvað bifreiðina, sem stöðvazt hafi á lengd sinni, og
þegar hann hafi komið út, hafi telpan legið aftan við
afturhjól bifreiðarinnar og slysið verið skeð. Hver hrað-
inn á bifreiðinni var, er slysið varð, verður ekki séð með
neinni vissu, en skv. skýrslu bifreiðarstjórans, er telur
hann hafa verið 15—-20 km. á klst., þykir ekki unnt að
telja hann hafa verið minni en 20 km., með sérstöku til-
liti iil þess, að þegar bifreiðarstjórinn beitti hemlunum,
stöðvaðist bifreiðin ekki fyrr en hún hafði runnið lengd
307
sína. Bifreiðarstjórinn sá, að telpan hafði ekki veitt bif-
reiðinni eftirtekt, en gaf þó ekki hljóðmerki.
Með tilliti til hraðans á bifreiðinni, sem var óhæfilega
mikill eins og þarna stóð á, þess, að bifreiðarstjórinn
sá börn í boltaleik fast við veginn og gat búizt við, að
þau hlypu upp á hann, þegar minnst varði, þess, að
hann vissi, að telpan hafði ekki orðið bifreiðarinnar vör,
að hann gaf ekki hljóðmerki, og að hann virðist ekkert
hafa gert til að stöðva bifreiðina fyrr en slysið var skeð,
verður að telja, að bifreiðarstjórinn eigi sök á slysinu.
Upphæðin. Stefnandi sundurliðar skaðabótaupphæð-
ina þannig: 1. spítalakostnaður kr. 341,00, 2. til læknis,
sem stundaði telpuna, kr. 160,00, 3. gervifótur kr. 350,00,
4. lenging á gervifæti kr. 55,00, 5. kostnaður við gervifót-
inn til 18 ára aldurs kr. 2025,00 og 6. bætur fyrir missi
líkamskrafta vegna lýta, þjáninga og sársauka og þess,
að barnið hafi enn ekki náð fullkominni andlegri heil-
brigði, kr. 10.000,00
1—4. Um upphæðir þessara liða er ekki deilt.
5. Þessum lið er mótmælt sem of háum, en þar eð lagt
hefir verið fram vottorð frá þeim eina manni hér á landi,
sem kunnugt er um að smíði gervifætur, um að árlegur
kostnaður við fótinn til 18 ára aldurs verði um 225,00 kr.,
Þykir verða að taka þessa upphæð til greina að fullu, og
þykir ekki unnt að lækka hana, enda þótt um einhverja
vöxtu verði að ræða af henni, þar eð hér verður um
fyrirframgreiðslu að ræða og stefndur hefir sérstaklega
krafizt lækkunar af þeim orsökum.
Stefndur hefir krafizt þess sérstaklega að verða aðeins
dæmdur til að greiða hluta af upphæðunum undir 15,
miðað við þá sök, sem komizt kynni að verða að raun um,
að bifreiðarstjórinn ætti í slysinu. Þessa kröfu er þó ekki
unnt að taka til greina, þegar af þeirri ástæðu, að ekki
þykir nægilega upplýst um svo mikla og vítaverða óvar-
kárni hjá telpunni, að hægt sé að byggja á því skiptingu
tjónsins eftir ákveðnum hlutföllum, og verður stefndur því
dæmdur til að greiða upphæðirnar í líðnum 1--%5 að fullu.
6. Eins og áður getur, leiddi slysið til þess, að taka
varð hægri fót af telpunni um mitt læri, einnig skaddaðist
hún í andliti og á handleggjum og brotnaði í henni tönn í
308
efri góm, auk þess hefir slysið haft töluverð áhrif til hins
lakara á andlega heilsu barnsins. Rétturinn telur því, að
þessum lið bótakröfunnar sé í sjálfu sér í hóf stillt, En
með því að telpan, er var 8 ára, þegar slysið varð og verður
að teljast hafa sýnt af sér allmikla óvarkárni með því
að hlaupa upp á veginn án þess að athuga, hvort henni
kynni að stafa hætta af umferð á honum og sennilega
á eða fyrir bifreiðina, þykir verða að taka lækkunar.
kröfu stefnds til greina í sambandi við þennan lið og
þykja bæturnar, er hér eru krafðar í einu lagi, hæfilega
ákveðnar kr. 8000.00.
Úrslit málsins verða því skv. framansögðu þau, að
stefndur verður dæmdur til að greiða stefnanda kr.
10931.00 með vöxtum eins og krafizt hefir verið og máls-
kostnað, er þykir hæfilega ákveðinn kr. 500.00.
Föstudaginn 7. mai 1937.
Nr. 157/1936. Guðmundur Björnsson
(Eggert Claessen)
segn
Eysteini Jónssyni, fjármálaráðherra,
f. h. ríkissjóðs
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Ríkissjóður sýknaður af kröfu sýslumannsins í
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu um skaðabætur
vegna þess, að honum var sagt upp póstaf-
greiðslumannsstarfi, og sami sjóður ennfremur
sýknaður af kröfu sýslumannsins um kaup á í-
búðarhúsi hans í Borgarnesi.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 7. maí 1936: Stefndur,
fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, á að vera sýkn af kröfum
stefnanda, Guðmundar Björnssonar, í máli þessu. Máls-
kostnaður falli niður.
309
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi krefst þess, að stefndi verði dæmdur
til þess:
1. aðallega, að greiða áfrýjanda skaðabætur fyrir
missi póstafgreiðslustarfsins í Borgarnesi, kr. 5000
á ári, frá 1. júlí 1930 að telja, ásamt 5% ársvöxtum
frá gjalddögum miðað við mánaðargreiðslu, eða
fil vara þá upphæð, sem dómkvaddir menn meta
eða samkomulag getur orðið um.
2. aðallega, að kaupa af áfrýjanda íbúðarhús
hans í Borgarnesi fyrir kostnaðarverð, kr. 104000.00,
með 5% ársvöxtum frá 1. júlí 1930, eða fil vara, að
kaupa húsið fyrir matsverð samkvæmt mati því, að
upphæð kr. 63200.00, er fram fór á húsinu 1. júní
1934, eða samkv. nýju mati, og verði 5% ársvextir
greiddir af matsupphæðinni frá 1. júlí 1930.
Loks krefst áfrýjandi málskostnaðar bæði í hér-
aði og hæstarétti eftir mati dómsins.
Stefndi krefst þess, að hinn áfrýjaði dómur verði
staðfestur, svo krefst hann og málskostnaðar fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Fyrri aðal- og varakrafa áfrýjanda byggist á því,
að óheimilt hafi verið að segja áfrýjanda upp póst-
afgreiðslumannsstarfinu í Borgarnesi, svo sem gert
var á árinu 1930. Á þetta verður ekki fallizt, því að,
eins og í hinum áfrýjaða dómi segir, verður hvorki
lánveitingin 1921, ummæli þingmanna um hana
né aðrar aðgerðir ríkisstjórnar og alþingis skild-
ar á þann veg, að ríkið hafi orðið skuldbundið til
að halda áfrýjanda lengur í þjónustu sinni sem
póstafgreiðslumanni en lög stóðu til á hverjum
tíma, og þar eð ráðherra hafði samkv. 7. gr. laga
nr. 40/1929 um stjórn póstmála og símamála ótvi-
rætt formlega heimild til að segja áfrýjanda upp
A
ð1U
stöðunni, verður ekki talið, að áfrýjandi eigi kröfu
íil bóta fyrir uppsögnina.
Síðari aðal- og varakrafa er byggð á því, að með
tilliti til þess, sem áður hafði gerzt í málinu, þ. e.
lánveitingarinnar og uppsagnar póstafgreiðslu-
starfsins, hafi ríkisstjórnin, með leyfi sínu til áfrýj-
anda sumarið 1932 um að láta nokkurn hluta tekna
sýslunnar standa eftir hjá honum og láta það ó-
átalið, að hann árið 1932--1933 taldi þannig greidd-
ar til sín 17 þús. krónur, sýnt, að hún annaðhvort
taldi ríkinu þá þegar skylt að kaupa húseignina í
Borgarnesi eða vildi skuldbinda ríkið til kaupanna.
Alþingi 1933 hafi og fallizt á þessa afstöðu rikis-
stjórnarinnar, þar sem það hafi veitt henni í 1. tl. 22.
gr. fjárlaga nr. 77/1933 heimild tl að kaupa um-
rædda húseign við því verði, sem dómkvaddir menn
kynnu að meta. Ríkisstjórnin hafi síðan sýnt, að
hún vildi nota þessa heimild með því að láta meta
eignina sumarið 1934, þó ekkert hafi orðið úr kaup-
unum að lokum. Þetta fær þó ekki staðizt. Það er
þannig ljóst af bréfi Magnúsar Guðmundssonar, þá-
verandi dómsmálaráðherra, dagsettu 25. júlí 1939,
til áfrýjanda, að stjórnin hvorki taldi ríkinu skvit
að kaupa húseignina né vildi skuldbinda það fil
kaupanna. Stjórnin vildi einungis láta það óátalið,
að áfrýjandi innborgaði ekki allar tekjur sýslunnar
á tilsettum tima og að eitthvað af þeim stæði inni
hjá honum til næsta árs, þar til séð væri, hvað
þingið vildi í þessu, þ. e. húskaupunum, gera. Í
bréfinu segir ennfremur berum orðum, að áfrýjandi
eigi á hættu að þurfa að greiða síðar þá upphæð,
sem nú megi heimta fyrr, enda sé náttúrlega ó-
mögulegt að segja, hvað næsta þing geri. Ekki verð-
ur heldur talið, að umgetið fjárlagaákvæði hafi
all
skyldað ríkisstjórnina til húskaupanna, því þar var
einungis um að ræða heimild til stjórnarinnar, sem
hún að athuguðu máli ákvað að nota ekki. Þar sem
heldur ekki verður talið, að með uppsögn póstaf-
greiðslumannsstarfsins hafi skapazt nein skylda
fyrir ríkið til að kaupa húseign áfrýjanda, verður
samkvæmt framansögðu ekki orðið við kröfu áfrýj-
anda um að skylda ríkið til kaupanna.
Að þessu athuguðu og að öðru leyti með tilvísun
til hins áfrýjaða dóms þykir verða að staðfesta
hann. Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður
fyrir hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útg. 14. nóv. 1935, af Guð-
mundi Björnssyni, sýslumanni í Borgarfjarðarsýslu, gegn
fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, og gerir stefnandi þær
kröfur, aðallega, að fjármálaráðherra verði f. h. ríkissjóðs
dæmdur til að greiða sér í skaðabætur fyrir missi póstaf-
greiðslustarfa, sem hann hafði á hendi, 5000 kr. á ári frá 1.
júlí 1930 að telja ásamt 5% ársvöxtum frá gjalddögum, mið-
að við mánaðargreiðslur, en til vara þá upphæð, sem dóm-
kvaddir menn meta hæfilega. Einnig gerir stefnandi þá
kröfu, aðallega, að stefndur verði f. h. ríkissjóðs dæmdur
til að kaupa af stefnanda íbúðarhús hans fyrir kostnaðar-
verð kr. 104000.00 með 5% ársvöxtum frá 1. júlí 1930 eða
til vara til að kaupa húsið fyrir matsverð skv. mati því,
að upphæð kr. 63200.00, er fram fór á húsinu 1. júní 1934
eða skv. nýju mati, með 5% ársvöxtum af matsupphæð-
inni frá 1. júlí 1930.
Málskostnaðar krefst stefnandi, hvernig sem málið fer.
Stefndur krefst sýknu og málskostnaðar. Ennfremur
krefst hann þess, að stefnandi verði sektaður fyrir óþarfa
Þrætu.
Tildrög máls þessa eru þau, að hús stefnanda, Guð-
mundar Björnssonar, sýslumanns í Borgarnesi, brann árið
1920, og varð hann þá húsnæðislaus fyrir sjálfan sig,
sýsluskrifstofuna og póstafgreiðsluna, er hann þá hafði á
hendi jafnframt sýslumannsembættinu. Fjárhagur stefnanda
virðist hafa verið fremur þröngur um þetta leyti, og leitaði
hann því til ríkisstjórnarinnar um lán úr viðlagasjóði til
að byggja sér íbúðarhús, er hann gæti einnig notað fyrir
skrifstofur sýslumannsembættisins og póstafgreiðsluna.
Ríkisstjórnin lagði málið fyrir alþingi 1921, er heimilaði
henni að veita stefnanda umbeðið lán, að upphæð allt að
kr. 60000.00, gegn þeirri ábyrgð, er stjórnin tæki gilda.
Lánið skyldi veitt til 40 ára og ávaxtast með 6% p. a.,
verða afborgunarlaust tvö fyrstu árin, en endurgreiðast
síðan með jöfnum afborgunum á 38 árum.
Stefnandi heldur því fram, að umrætt lán hafi verið
veitt sér á þeim grundvelli, að hann héldi póstafgreiðslu-
starfinu, með því að það hafi skapað sér möguleika til að
standa straum af láninu, er ríkisstjórn og alþingi hefði
verið ljóst, að hann hefði ekki getað ella. Og með því að
veita sér lánið hafi því bæði ríkisstjórn og alþingi raun-
verulega skuldbundið sig til að svipta hann ekki póst-
afgreiðslustarfinu, meðan hann væri sýslumaður í Borgar-
nesi og óskaði að halda starfinu.
Með símskeyti 29. marz 1930 var stefnanda sagt upp
póstafgreiðslustarfinu frá 1. júlí 1930 að telja, eða með
Þriggja mánaða fyrirvara.
Útaf þessari uppsögn eru kröfur stefnanda í máli
þessu sprottnar, og byggir hann þær eingöngu á þvi, að
hann hafi haft bæði beint og óbeint loforð ríkisstjónar og
alþingis um að fá að halda póstafgreiðslustarfinu áfram
eins lengi og hann vildi.
Þessu hefir stefndur mótmælt og kveður hann þing og
stjórn á þeim tíma, er lánið var veitt, á engan hátt hafa
skuldbundið sig gagnvart stefnanda að þessu leyti.
Til stuðnings ofangreindri staðhæfingu sinni um skuld-
bindingu þings og stjórnar til að láta stefnanda halda póst-
afgreiðslustarfinu hefir stefnandi lagt fram vottorð nokk-
313
urra þingmanna, er setu áttu á þinginu 1921, er fjallaði um
umrætt lán. Af vottorðum þessum verður þó alls ekki séð,
að þingið eða stjórnin hafi á neinn hátt skuldbundið sig
til þess beint eða óbeint að láta stefnanda halda póstaf-
greiðslunni á meðan hann vildi. Það eina, sem fram kem-
ur af vottorðum þessum, er, að það virðist hafa haft ein-
hver áhrif á lánsupphæðina, að stefnandi hafði póstaf-
greiðsluna á hendi, þannig að lánsupphæðin hefir orðið
nokkru hærri fyrir það en ella hefði orðið
Hinsvegar verður, eins og áður segir, ekki séð, að þetta
né neinar aðrar aðgerðir þings og stjórnar hafi á einn
eða annan hátt skuldbundið þessa aðilja til að láta stefn-
anda halda póstafgreiðslunni lengur en þeim aðilja, er á
hverjum tíma færi með stjórn póstmálanna, gott þætti, og
þar eð rétturinn telur þann aðilja nú hafa sagt stefnanda
löglega upp afgreiðslunni, þá verður ekki talið, að kröfur
stefnanda séu nægilega rökstuddar með því, sem nú hefir
verið greint.
Ennfremur styður stefnandi kröfur sínar við það, að
ríkisstjórnin hafi raunverulega viðurkennt sér skylt að
kaupa hús hans með því sumarið 1932 að heimila sér að
halda eftir af innheimtum tekjum ríkissjóðs. Það kveðst
stefnandi ekki hafa getað skilið á annan veg en þann, að
það, sem hann skv. þessu leyfi héldi eftir, væri fyrirfram-
greiðsla upp í húsverðið. Af bréfum frá þeim ráðherra,
sem stefnandi virðist aðallega hafa átt við um þessi mál
sín, sem lögð hafa verið fram, verður alls ekki séð, að
hér hafi verið um fyrirframgreiðslur vegna væntanlegra
húsakaupa að ræða, heldur sést beinlinis á þeim, að allt-
af hefir verið gengið út frá því, að stefnandi endurgreiddi
þessar upphæðir á annan hátt en þann að láta húsið upp
í þær.
Loks telur stefnandi, að alþingi 1934 með því að veita
stjórninni fjárlagaheimild til að kaupa húsið hafi raun-
verulega viðurkennt skyldu ríkisins til þess. Gegn andmæl-
um stefnds telur rétturinn þó ekki unnt að fallast á þennan
skilning stefnanda. Skv. framansögðu telur rétturinn
ekkert hafa komið fram í máli þessu, er bendi til þess,
að það hafi verið óheimilt að segja stefnanda upp póst-
afgreiðslustarfinu, þegar það var gert, og að aldrei hafi
annað komið til mála en að hann yrði skilyrðislaust að
öld
borga umrætt lán, enda hafi það alltaf verið á áhættu
stefnds sjálfs, hvort hann gat staðið straum af því eða ekki.
Sömuleiðis telur rétturinn, að stefnandi hafi alveg á
eigin áhættu haft hús sitt það stórt, að hann gæti haft
þar póstafgreiðslu, á meðan hann fengi að halda henni.
Það verður því ekki skv. framansögðu talið, að stefn-
anda hafi tekizt að sanna nokkur þau afskipti þings eða
stjórnar af umræddri lánveitingu eða póstafgreiðslustarfi,
er geri það að verkum, að ríkissjóði hafi skapazt nokkur
skaðabótaskylda eða skylda til að kaupa hús stefnanda við
það, að honum var sagt upp póstafgreiðslustarfinu árið
1930.
Dómkröfur stefnanda verða því ekki taldar hafa við
rök að styðjast, og er ekki eftir málavöxtum ástæða til að
athuga þær nánar.
Úrslit málsins verða því þau, að stefndur verður sýkn-
aður af öllum kröfum stefnanda, en eftir atvikum þykir
rétt að láta málskostnað falla niður.
Mánudaginn 10. maí 1937.
Nr. 185/1936. Margrete Kristoffersen
(Gunnar Þorsteinsson)
gegn
Birni Sæmundssyni (Sjálfur).
Barnsfaðernismál.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 30. okt. 1936: Synji
kærður, Björn Sæmundsson, fyrir það með eiði eftir lög-
legan undirbúning á varnarþingi sínu innan 30 daga frá
lögbirtingu dóms þessa, að hann hafi haft holdlegar sam-
farir við kæranda, Margrete Kristoffersen, á tímabilinu
frá 5. nóvember 1935 til 25. janúar 1936, þá skal hann
vera sýkn af kröfum hennar í máli þessu og málskostnaður
falla niður.
Vinni kærður hinsvegar ekki svofelldan eið, skal hann
#15
teljast faðir að barni því, er kærandi ól þann 25. september
þ. á., greiða meðlag með því og barnsfararkostnað til barns-
móður svo og styrk til hennar fyrir og eftir barnsburð sam-
kvæmt úrskurði yfirvalds og 20 krónur í málskostnað.
Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi krefst þess aðallega, að stefndi verði
dæmdur faðir að sveinbarni þvi, er hún ól þann
25. sept. f.á., og til að greiða meðlag með því og
barnsfararkostnað til hennar samkvæmt yfirvalds-
úrskurði, en fil vara, að úrslit málsins verði látin
velta á fyllingareiði hennar. Loks krefst áfrýjandi
málskostnaðar af stefnda bæði í héraði og fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins, hver sem málsúrslit
verði. Stefndi krefst þess hinsvegar, að hinn áfrýj-
aði dómur verði staðfestur og að áfrýjandi verði
dæmd til að greiða honum málskostnað fyrir
hæstarétti eftir mali dómsins.
Eftir uppkvaðningu hins áfrýjaða dóms hefir
framhaldsrannsókn í málinu farið fram í bæjar-
þingi Reykjavíkur hinn 9. marz og 29. og 30. april
þ. á. að tilhlutun málflutningsmanns áfrýjanda
hér fyrir rétti. Ennfremur hefir, eftir að héraðs-
dómur var uppkveðinn, farið fram rannsókn á blóði
aðilja og barns áfrýjanda, og með þeirri niðurstöðu,
að áfrýjandi reyndist vera af aðalflokki O og undir-
flokki MN, barn hennar af aðalflokki O og undir-
flokki N og stefndi af aðalflokki B og undirflokki
MN. Blóðrannsókn þessi sannar þannig hvorki né
afsannar, að stefndi sé faðir að barninu.
Áfrýjandi hefir í prófum málsins skýrt þannig
frá kynnum sínum af stefnda. Fyrst kveðst hún hafa
hitt hann á götum Reykjavíkur að kvöldi dags
kringum 1. des. 1935. Hafi þá nafngreind dönsk
ö16
stúlka, sem nú sé ekki lengur hér á landi, verið í
fylgd með áfrýjanda, en í fylgd með stefnda hafi
verið tveir menn. Hafi þau fimm síðan fylgzt að
upp að Landakotskirkju. Þar hafi stefndi skilið við
þau, en hinir mennirnir tveir fylgt þeim áfrýjanda
og kunningjakonu hennar niður á Öldugötu og skil-
ið þar við þær, en áfrýjandi átti þá heima á Öldu-
götu 19. Nokkrum dögum síðar kveður áfrýjandi, að
stefndi hafi hringt til hennar og spurt, hvort hún
vildi hitta hann þá um kvöldið, en hún hafi svar-
að því, að það gæti hún ekki gert. Hinn 10. des. hafi
stefndi hringt aftur og mælzt til þess, að áfrýjandi
hitti hann þá um kvöldið, og kveðst hún þá hafa
lofað því. Kveður hún stefnda síðan hafa sótt sig í
bifreið um kvöldið, og hafi þau ekið heim til stefnds
á Sellandsstig 5. Hinn 12. s. m. hafi stefndur sótt
hana aftur í bifreið, og hafi þau þá einnig farið
heim til hans. Kveður hún bifreið þá, er þau óku
þá í, hafa verið nr. 1043 frá Steindórs bifreiðastöð,
en bifreiðarstjóri hafi verið Vilhjálmur Þórðarson,
en með honum og í þessari sömu bifreið hafi hún
ekið með húsbændum sínum í vikutíma sumarið áð-
ur. Kveðst áfrýjandi síðan hafa komið öðru hvoru
heim til stefnda og í eitt skipti farið með honum í
Gamla Bíó og á Hótel Ísland. Í fyrstu 5—6 skiptin,
er þau voru saman, hafi þau ekki haft holdlegar
samfarir, en nokkru fyrir jól 1935 hafi þau í fyrsta
sinn haft slíkar samfarir heima hjá stefnda. Síðan
kveðst áfrýjandi hafa átt samræði við stefnda
nokkrum sinnum, og hafi hið síðasta átt sér stað
fyrst í janúar 1936. Öll samræðin hafi farið fram á
heimili stefnda á Sellandsstig 5. Lýsti áfrýjandi því
yfir í réttinum, að hún hefði aldrei haft holdlegar
samfarir við annan karlmann en stefnda, og gæti
3l7
því ekki verið öðrum til að dreifa sem föður að
barninu.
Stefndi hefir stöðugt neitað því, að hann hafi
nokkru sinni haft holdlegar samfarir við áfrýjanda.
Í þinghaldi 30. okt. f. á. skýrði hann svo frá, að
hann hefði aðeins séð áfrýjanda í eitt skipti, þ. e.
þegar hann, eins og áfrýjandi skýrði frá, hefði
fylgzt með henni ásamt fleira fólki upp að Landa-
kotskirkju í desember 1935. Í þinghaldi 29. april
þ. á. lýsir hann því þó yfir, að eftir hann sá áfrýj-
anda fyrst, hafi hann oft séð hana bæði á kaffi-
húsum og á dansleikjum, en ekki hafi hann átt
tal við hana, og aldrei hafi hún komið á heimili
sitt.
Vilhjálmur Þórðarson, bifreiðarstjóri, sem fyrr
er nefndur, hefir borið seim vitni í málinu og stað-
fest með eiði, að „haustið 1935“, nánar kveðst hann
ekki geta tilgreint tímann, hafi hann ekið stefnda
frá Bifreiðastöð Steindórs vestur á Öldugötu 19 og
tekið áfrýjanda þar í bifreiðina. Hafi hann síðan
ekið þeim þaðan á Sellandsstig 5, en þar hafi þau
orðið eftir. Kveðst vitnið hafa þekkt áfrýjanda frá
því, að hann hafi ekið húsbændum hennar og
henni austur um sveitir sumarið 1935.
Þá hefir Sigurður Kristinsson, bifreiðarstjóri, bor-
ið sem vitni í málinu og staðfest með eiði, að hann
hafi einhverntíma ekið áfrýjanda og stefndum
saman í bifreið, að hann minnir að bió eða kaffi-
húsi, en kveðst ekki geta greint nánar frá þvi.
Húsmóðir áfrýjanda, frú Eba Friðriksson, hefir
ennfremur borið það sem vitni í málinu, að hún
hafi séð þau áfrýjanda og stefnda saman á stefnu-
móti, er átt hafi sér stað við Öldugötu 19, og að
hún áliti sig hafa talað við stefnda eitt sinn, er
ölð
spurt var eftir áfrýjanda Í síma. Tók stefndi vitn-
isburð þennan gildan án eiðfestingar.
Þá má telja það upplýst í málinu, að áfrýjandi
hafi um jólin 1935 keypt ermahnappa og látið
grafa í þá upphafsstafina B. S. Kveðst hún hafa
ætlað að gefa stefnda þá, en af því hafi ekki orðið
vegna þess, að kunningsskap þeirra sleit þá eftir
nýjárið. Keypti nafngreind kona síðan hnappa
þessa af áfrýjanda.
Loks hefir áfrýjandi, í þinghaldi 29. april þ, á.,
lýst mjög nákvæmlega herbergi stefnda á Sellands-
stig 5, inngangi í það og húsgögnum í því. Hefir
stefndi viðurkennt lýsinguna rétta að tveimur smá-
vægilegum atriðum undanskildum. Hinsvegar held-
ur stefndi því fram í þessu réttarhaldi, að í þing-
haldi 30. okt. f. á. hafi áfrýjandi átt að lýsa her-
berginu, en þá ekki getað það, nema að litlu leyti,
og hafi hann orðið að leiðrétta hana. Í þinghald-
inu 30. okt. er ekkert bókað um lýsingu áfrýjanda
á herberginu, né hvort hún hafi verið um það
spurð, en áfrýjandi kveðst hafa lýst herberginu þá
á sama hátt og í þinghaldinu 29. apríl. Er ekki
upplýst, hvað fram hafi farið í þinghaldinu 30. okt.
viðvíkjandi þessu atriði.
Þegar athugað er allt það, sem að framan greinir,
þá virðist áfrýjandi hafa flutt fram atriði, sem
veita nægilega sterkar líkur til þess, að málsúrslit
verði látin velta á eiði hennar, sbr. 19. gr. laga nr.
16/1921 og nú 213. gr. laga nr. 85/1936, þannig, að
ef hún vinnur, eftir löglegan undirbúning, innan
4 vikna frá uppsögu dóms þessa, á varnarþingi
samkv. 166. gr. laga nr. 85/1936, eið að því, að hún
hafi haft holdlegt samræði við stefnda á tímabil-
inu frá 15. des. 1935 til 15. janúar 1936, þá skal
319
hann talinn faðir að sveinbarni þvi, er áfrýjandi
ól hinn 25. september 1936, enda greiði stefndi
þá meðlag með barninu og áfrýjanda barnsfarar-
kostnað eftir úrskurði yfirvalds. Þá skal og stefndi
greiða áfrýjanda málskostnað bæði í héraði og
fyrir hæstarétti samtals 200 krónur. Ef áfrýjanda
verður hinsvegar eiðfall, þá á stefndi að vera sýkn
af kröfum hennar í máli þessu, enda greiði hún
honum þá 200 krónur í málskostnað fyrir hæsta-
rétti.
Rannsókn máls þessa, áður en dómur gekk í hér-
aði, var mjög ábótavant. Þrátt fyrir það, þótt
stefndi neitaði að hafa séð áfrýjanda nema eitt
skipti, verður ekki séð, að hún hafi áður en dómur
gekk verið spurð um jafn sjálfsögð atriði og þau,
hvenær, hvar og hve oft fundum þeirra hafi borið
saman. Þá verður heldur ekki séð, að neitt hafi
verið gert til að upplýsa, hvort nokkur hafi haft
vitneskju um kynningu málsaðilja. Blóðrannsókn
var ekki framkvæmd fyrr en eftir að dómur var
genginn í héraði, og sést ekki, að aðiljar hafi verið
spurðir um, hvort þeir óskuðu blóðrannsóknar.
Því dæmist rétt vera:
Ef áfrýjandi, Margrete Kristoffersen, vinnur
innan 4 vikna frá uppsögu dóms þessa og
eftir löglegan undirbúning eið að því á varn-
arþingi samkvæmt 166. gr. laga nr. 85/1936, að
hún hafi á tímabilinu frá 15. desember 1935
til 15. janúar 1936 haft holdlegar samfarir við
stefnda, Björn Sæmundsson, þá skal hann tal-
inn faðir barns þess, sem áfrýjandi ól hinn
320
25. september 1936, enda greiði stefndi þá
meðlag með barninu og áfrýjanda barnsfar-
arkostnað eftir úrskurði yfirvalds. Ef áfrýj-
andi vinnur eiðinn, þá greiði stefndi henni
samtals 200 krónur í málskostnað í héraði og
fyrir hæstarétti.
Ef áfrýjanda verður eiðfall, á stefndi að
vera sýkn af kröfum hennar í þessu máli, enda
greiði hún honum þá 200 krónur í málskostn-
að fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Þann 25. september þ. á. ól ógift stúlka, að nafni Mar-
grete Kristoffersen, til heimilis á Klapparstig 17 hér í
bænum, fullburða sveinbarn. Föður að þessu barni sínu
hefir barnsmóðirin tilnefnt Björn Sæmundsson, til heim-
ilis á Sellandsstig 5 hér í bænum. Hann hefir ekki viljað
kannast við faðernið, og er þvi mál þetta höfðað gegn
honum eftir ósk barnsmóður, og hefir hún gert þær kröfur
hér fyrir réttinum, að kærður verði dæmdur faðir barns-
ins, til að greiða meðlag með því og barnsfararkostnað
til sín, svo og styrk fyrir og eftir barnsburð samkv, úr-
skurði yfirvalds og málskostnað eftir mati réttarins.
Kærandi heldur þvi fram, að hún hafi kynnzt kærð-
um í desembermánuði fyrra ár, og hafi hún haft nokkr-
um sinnum holdlegar samfarir við hann um jólin síðast-
liðið ár og sé barn þetta ávöxtur af þeim samförum,
Kærður heldur því hinsvegar fram, að hann hafi að-
eins einu sinni hitt kæranda úti á götu, en neitar því með
öllu, að hann hafi haft holdlegar samfarir við hana.
Úrslit þessa máls verða að vera komin undir eiði ann-
arshvors aðilja, þar sem þeim ber svo mjög á milli um
málavöxtu, og með því að ekki verður séð, að annað
þeirra hafi líkurnar frekar með sér en hitt, þykir rétt að
321
dæma kærðum eiðinn, þannig að synji hann fyrir það
með eiði eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu
innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að hann hafi
haft holdlegar samfarir við kæranda á tímabilinu frá 5.
nóvember 1935 til 25. janúar 1936, þá skal hann vera
sýkn af kröfum hennar í máli þessu og málskostnaður
falla niður.
Vinni kærður hinsvegar ekki svofelldan eið, skal hann
teljast faðir að barni því, er kærandi ól þann 25. septem-
ber þ. á., greiða meðlag með barninu og barnsfararkostn-
að til barnsmóður svo og styrk til hennar fyrir og eftir
barnsburð samkvæmt úrskurði yfirvalds og loks máls-
kostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 20 krónur.
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
Mánudaginn 10. mai 1937.
Nr. 119/1936. Sigurður Berndsen
(Lárus Jóhannesson)
Segn
lögreglustjóranum í Reykjavík f. h.
ríkissjóðs (Stefán Jóh. Stefánsson).
Héraðsdómur ómerktur ex officio í hæstarétti, með
því að talið var, að héraðsdómari hefði átt að
vikja úr dómarasæti ex officio.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 25. júní 1936: Stefndur,
lögreglustjóri Gústav A. Jónasson f. h. ríkissjóðs, skal vera
sýkn af kröfu stefnandans, Sigurðar Berndsen, í máli
þessu. Stefnandi greiði stefndum kr. 150.00 í málskostnað
innan fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa að við-
lagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Uppboð það, sem í hinum áfrýjaða dómi getur
og fellt var úr gildi með dómi hæstaréttar 25. okt.
1935 fyrir þá sök, að það þótti ekki birt með
21
022
nægilegum fyrirvara, telur áfrýjandi hafa bakað
sér tjón og heimtir hann bætur fyrir það tjón
í máli þessu. Uppboðsbeiðandi, lögreglustjóri
Reykjavíkur f. h. ríkissjóðs, er að vísu aðeins
krafinn bóta í máli þessu. Ef hann yrði sýkn-
aður, þá kynni áfrýjandi að beina kröfu sinni á
hendur uppboðsráðandanum, héraðsdómaranum í
máli þessu. Og ef stefndi, uppboðsbeiðandinn, yrði
dæmdur til þess að greiða bætur, kynni hann þá
að geta beint endurgjaldskröfu á hendur sama
dómara. Úrslit málsins gætu því, hvor sem niður-
staðan yrði, varðað héraðsdómarann svo verulega,
að svo þykir verða að líta á sem hann hefði átt
eftir dómtöku þess að víkja úr dómarasæti í því
ex officio, og verður því að ómerkja hinn áfrýjaða
dóm ex officio.
Málsaðiljar hafa krafizt málskostnaðar hvor af
öðrum fyrir hæstarétti, en eftir atvikum þykir rétt
að láta málskostnað falla niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera ómerkur.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 29. jan. s.1., af
Sigurði Berndsen, kaupmanni, Grettisgötu 71 hér í bæ,
gegn Gústavi A. Jónassyni, lögreglustjóra, hér í bænum,
í. h. ríkissjóðs til greiðslu skaðabóta, að upphæð kr.
3197.29, með 6% ársvöxtum frá 16. des. Í. á. til greiðslu-
dags, og málskostnaðar að skaðlausu. —
Málavextir eru þeir, að með dómi lögregluréttar
Reykjavíkur, uppkveðnum 24. maí 1934, var Guðmundur
Jónsson, Bragagötu 31, dæmdur í 1200 króna sekt til
ríkissjóðs fyrir brot á áfengislöggjöfinni. Hinn 4. ágúst
323
1934 var fjárnám til tryggingar sektarkröfunni gjört hjá
dómþola í dómskuld, sem hann átti á Guðmund Þorkels-
son, kaupmann í Langholti, samkv. dómi uppkveðnum í
gestarétti Reykjavíkur 26. maí 1934, að upphæð kr. 3800.00
með 6% ársvöxtum frá 4. marz 1934 til greiðsludags og
kr. 300.00 í málskostnað. Samkvæmt fjárnámi þessu var
dómskuldin síðan seld á uppboði 15. ágúst 1934, og nam
kaupverðið kr. 500.00. — Uppboðinu var áfrýjað og með
dómi, uppkveðnum í hæstarétti 25. okt. f. á., var það úr
gildi fellt og stefndur dæmdur til málskostnaðargreiðslu,
en með bréfi, dagsettu 10. okt. 1934, hafði Guðmundur
Jónsson framselt stefnanda allan rétt sinn samkvæmt fyrr-
nefndum gestaréttardómi á hendur Guðmundi Þorkels-
syni svo og skaðabótarétt þann, er hann kynni að eiga
gagnvart ríkissjóði vegna uppboðsins. Eftir kröfu stefnds
var dómskuldin síðan seld aftur á uppboði, er fram fór
3. maí s. 1. Nam söluverð hennar þá kr. 50,00, og stendur
það uppboð óhaggað.
Dómkröfuna reisir stefnandi á því, að með fyrri upp-
hæðinni (sic) hafi Guðmundur Jónsson og síðar hann sjálf-
ur misst umráðaréttinn yfir dómskuldinni á áðurnefndan
Guðmund Þorkelsson, meðal annars hafi þeir verið sviptir
möguleikanum til þess að ganga að honum, en á þeim
tíma hafi fjárhag hans verið svo farið, að skuldin hafi
verið í nafnverði. Hinsvegar hafi fjárhag hans hrakað svo
á tímabilinu frá því að uppboðið fór fram og þangað
til það var úr gildi fellt, að krafan á hendur honum
hafi á þeim tíma orðið einskisvirði. Telur stefnandi,
að hið ólögmæta uppboð hafi því bakað sér tjón, sem
stefndum sem uppboðsbeiðanda sé skylt að bæta. Gerir
stefnandi eftirfarandi grein fyrir upphæð skaðabótanna.
1. Höfuðstóll dómskuldarinnar ............ kr. 3800.00
2. Vextir frá % 1934 til 1%s 1935 ........ — 487.29
3. Málskostnaður ..........0.0000 0... — 300.00
Samtals kr. 4587.29
Frá þessu telur stefnandi eiga að dragast:
1 Sekt Guðmundar Jónssonar ............. kr. 1200.00
2. Málskostnaður í lögreglumálinu ........ a 20.00
3. Fjárnámskostnaður og innheimtul. ....... — 170.00
Alls kr. 1390.00
ð2Á
Kemur þá mismunurinn kr. 3197.29 heim við hina um-
stefndu upphæð. —
Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda og krafizt
algerðar sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum að
skaðlausu.
Byggir stefndur mótmælakröfuna meðal annars á því,
að dómþoli, Guðmundur Þorkelsson, hafi um langt skeið
verið mjög illa staddur fjárhagslega. Telur hann fjárhag
hans (G.Þ.) þegar hafa verið svo bágan, er fyrra upp-
boðið fór fram, að umrædd dómskuld á hendur honum
hafi á þeim tíma alls ekki verið meira virði en í hana var
boðið á uppboðinu. Verðmæti kröfunnar hafi því ekki
verið nálægt því nægilegt til greiðslu sektarinnar að við-
bættum áföllnum kostnaði, hvað þá, að eigandi hennar
hafi getað vænzt þess, að nokkuð yrði afgangs honum til
handa. Til stuðnings þeirri staðhæfingu sinni, að fjár-
hagur nefnds G.Þ. hafi verið bágborinn, hefir stefndur
bent á það, að árangurslaust lögtak hafi verið gert hjá
honum fyrir opinberum gjöldum hinn 27. marz 1935.
Gegn mótmælum stefnds hefir stefnandi engar sönnur
á það fært, að umrædd skuld hafi á uppboðsdegi þeim,
er hér skiptir máli, verið meira virði en þá var í hana
boðið. — Ekki hefir hann heldur bent á nein atvik, er
bendi til þess eða geri það líklegt, að fjárhagur dóm-
þola, G.Þ.,hafi versnað á tímabilinu frá því að uppboðið
fór fram og þar til það var ómerkt. Verður því ekki séð,
að skaðabótakrafa stefnanda hafi við rök að styðjast, og
verða þá úrslit máls þessa þau, að stefndur verður sýkn-
aður og honum tildæmdur málskostnaður, sem þykir eftir
atvikum hæfilega ákveðinn kr. 150.00.
325
Miðvikudaginn 12. maí 1937.
Nr. 171/1936. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
segn
Lárusi Halldórssyni og Kristjönu
Elísabetu Kristjánsdóttur
(Eggert Claessen).
Ólögleg áfengissala.
Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja ;$. sept. 1936:
Kærður, Lárus Halldórsson, greiði 600 króna sekt til menn-
ingarsjóðs Íslands, og komi 30 daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Kærða, Kristjana Elísabet Kristjánsdóttir, greiði 200
króna sekt til menningarsjóðs Íslands, og komi 15 daga
einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Hin kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinn-
ar, þar með talin málflutningslaun skipaðs talsmanns
sins í málinu, Björns P. Kalman, hrm., 100 krónur.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir uppsögu héraðsdómsins hafa vitnin Gunnar
Guðjónsson, Gunnlaugur Loftsson og Björn Guð-
mundur Snæbjörnsson eiðfest skýrslur sínar í máli
þessu.
Samkvæmt gögnum þeim, er í héraðsdóminum
getur, verður að telja það sannað, að hin kærðu
hafi gerzt sek um þargreind brot á áfengislögum
nr. 33/1935. Með hliðsjón af því, að kærði sat í
gæzluvarðhaldi frá 8.—13. júní f. á., þykir, sam-
kvæmt analogíu 59. gr. almennra hegningarlaga,
refsing hans hæfilega ákveðin 400 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi 20 daga einfalt fangelsi
326
í stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki innan 4
vikna frá birtingu dóms þessa. Refsing kærðu
þykir hæfilega ákveðin 200 króna sekt til menn-
ingarsjóðs, eins og Í héraðsdóminum segir, og komi
12 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Kærði greiði einn varðhaldskostnað sinn, en að
öðru leyti eiga ákvæði héraðsdómsins um greiðslu
sakarkostnaðar að vera óröskuð. Svo greiði hin
kærðu in solidum allan áfrýjunarkostnað sakar-
innar, þar með talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 120 krónur
til hvors.
Það athugast, að vitnið Sveinn Guðmundsson
hefir ekki verið látinn eiðfesta skýrslu sína í máli
þessu um kaup kærða á áfengi í áfengisverzlun
ríkisins í Vestmannaeyjum, enda þott kærði vildi
ekki kannast við, að skýrslan væri fyllilega rétt.
Þvi dæmist rétt vera:
Kærði, Lárus Halldórsson, greiði 400 króna
sekt til menningarsjóðs, en sæti ella 20 daga
einföldu fangelsi, ef sektin verður ekki greidd
innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Kærða, Kristjana Elísabet Kristjánsdóttir,
greiði 200 króna sekt til menningarsjóðs, en
sæti ella 19 daga einföldu fangelsi, ef sektin
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms
þessa.
Kærði greiði einn varðhaldskostnað sinn, en
að öðru leyti eiga ákvæði héraðsdómsins um
greiðslu málskostnaðar að vera óröskuð. Hin
327
kærðu greiði in solidum allan áfrýjunarkostnað
sakarinnar, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Péturs
Magnússonar og Eggerts Claessen, 120 krónur
til hvors.
Dóminum Þer að fullnægja með aðför að
lögun.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Lárusi Halldórssyni, til heimilis Vestmannabraut 37 hér í
bænum, og gegn Kristjönu Elísabetu Kristjánsdóttur, til
heimilis sama stað, fyrir brot gegn áfengislögunum nr. 33,
frá 9. janúar 1935.
Málavextir eru sem hér segir:
Í byrjun s. 1. júnímánaðar var hafin réttarrannsókn út
af grun um, að hin kærðu, sem búa saman ógift, seldu á-
fengi, einkum kærður.
Hin kærðu hafa bæði eindregið neitað að hafa selt
áfengi, en viðvíkjandi sakarefninu er upplýst það, sem hér
segir:
Björn Bergmundsson, sjómaður, hefir borið sem vitni í
málinu, að hann hafi aðfaranótt mánudagsins 25. maí s. 1.
komið til kærðu með öðrum manni, Emil Marten Andersen,
sjómanni, og að hún hafi selt þeim *% líter af sterku áfengi,
„Genever“, sem vitnið áleit, að væri frá áfengisverzlun
ríkisins, og að þeir hafi borgað henni 10 krónur fyrir á-
fengi þetta, 5 kr. hvor, og báðir verið viðstaddir, er kærða
afhenti áfengi þetta, sem vitnið kveður hana hafa af-
hent þeim í ibúð sinni að Vestmannabraut 37 hér í bænum.
Sama vitni hefir og borið, að hann hafi oft áður síðan s. 1.
haust, eða um 20 sinnum að minnsta kosti, keypt áfengi
ýmist hjá kærðri eða kærðum, Lárusi Halldórssyni, en
kveðst ekki muna nákvæmlega, hve oft það hafi verið.
Hann kveður það venjulega hafa verið brennivín frá
áfengisverzlun ríkisins, er hin kærðu hafa selt fyrir 10 kr.
398
VLÖ
hverja flösku. Hann kveðst ætið hafa verið einsamall, er
hann keypti áfengi af hinum kærðu, nema framangreint
skipti, er hann keypti áfengi af kærðu ásamt með Emil
Marten Andersen.
Vitni þetta hefir staðfest framangreindan framburð sinn
með eiði sinum.
Vitnið Emil Marten Andersen hefir borið, að hann hafi
framangreinda nótt (aðfaranótt 25. maí s. 1.) komið að
Vestmannabraut 37 til kærðu með framangreindum Birni
Bergmundssyni í þeim tilgangi að kaupa þar áfengi og að
kærð hafi selt þeim “% liter af „Genever“ fyrir 10 krónur,
og hafi þeir báðir verið viðstaddir, vitni þetta og Björn
Bergmundsson, er kærð afhenti þeim áfengið, og hafi þeir
greitt henni 10 krónur fyrir það (5 krónur hvor). Vitni
þetta hefir og borið, að hann hafi 4—5 sinnum s. 1. haust
og fyrri hluta s. l. vetrar keypt áfengi af kærðum, Lárusi
Halldórssyni, og hafi það jafnan verið brennivín frá áfeng-
isverzlun ríkisins — ein flaska í einu — sem kærður hafi
selt fyrir 10 krónur hverja flösku.
Vitni þetta hefir staðfest framburð sinn með eiði sínum.
Vitnið Gunnar Guðjónsson hefir borið, að hann hafi
seint í s. 1. aprilmánuði, en man ekki nánar hvenær,
komið til kærðs, Lárusar Halldórssonar, og beðið kærðan
um að selja sér áfengi, og hafi kærður þá selt vitninu eina
flösku af brennivíni frá áfengisverzlun ríkisins fyrir 10
krónur. Hann kveðst hafa verið einsamall, er hann keypti
áfengi þetta, og kveðst ekki hafa keypt áfengi af kærðum,
nema þetta eina sinn. Vitni þetta var farið burt úr Vest-
mannaeyjum, er rannsókn málsins var lokið, og hefir því
eigi verið látið eiðfesta framburð sinn.
Vitnið Ólafur Magnússon hefir borið, að hann hafi í s. 1.
aprilmánuði tvisvar keypt áfengi af kærðum (L. H.), eina
flösku af brennivíni frá áfengisverzlun ríkisins í hvert
sinn og kærður hafi selt áfengi þetta fyrir 10 krónur hverja
flösku, sem kostar 7 krónur í áfengisverzlun ríkisins.
Vitnið kveðst ekki muna nánar, hvenær þetta hafi verið,
en það hafi verið um kvöld í bæði skiptin. Vitni þetta hefir
staðfest framburð sinn með eiði sinum.
Vitnið Gunnlaugur Loftsson hefir borið, að hann hafi
nokkuð oft s. 1. vetur, eða 10—15 sinnum, keypt áfengi af
kærðum og hafi það jafnan verið brennivín eða whisky
329
frá áfengisverzlun ríkisins, ein flaska í hvert sinn, og hafi
kærður jafnan selt hverja brennivinsflösku fyrir 10 krónur
og hverja hálfflösku af whisky einnig fyrir 10 krónur og
hafi það jafnan verið á kvöldin eftir að áfengisverzlun
ríkisins hafi verið lokað, að kærði seldi vitninu áfengi.
En vitni þetta mundi ekki nánar en að framan greinir,
hvenær og hve oft hann hafði keypt áfengi af kærðum.
Vitni þetta hefir eigi verið eiðfest vegna fjarveru úr bæn-
um, er rannsókn málsins var lokið.
Vitnið Eyjólfur Bjarni Ottesen hefir borið, að hann hafi
s. 1. haust og vetur oft keypt áfengi af kærðum, eða að
minnsta kosti 10 sinnum, og hafi þá ætið verið whisky
í hálf-flöskum (pelum), sem kærður seldi vitninu og hafi
kærður jafnan selt fyrir 10 krónur hverja hálfflösku, sem
seld er fyrir 8 krónur í áfengisverzlun ríkisins. Vitnið
kveður kaup þessi jafnan hafa farið fram á kvöldin, og
kveðst vitnið jafnan hafa komið einn til kærðs, er vitnið
keypti af honum áfengi. Vitni þetta hefir staðfest framan-
greindan framburð sinn með eiði sinum.
Vitnið Björn Snæbjörnsson hefir borið, að hann hafi
Þrisvar sinnum, snemma á s. Í. vetri, keypt áfengi af
kærðum, en man ekki nánar, hvenær það var, og hafi það
í öll skiptin verið brennivín frá áfengisverzlun ríkisins,
ein flaska í hvert sinn, sem kærður hafi selt fyrir 10 krónur
hverja flösku. Vitni þetta hefir eigi verið látið staðfesta
framburð sinn með eiði vegna fjarveru, er rannsókn máls-
ins lauk.
Vitnið Jón Þorleifsson hefir borið, að hann hafi nokkr-
um sinnum á s. 1. vetri, eða að minnsta kosti 6—8 sinnum,
keypt áfengi af kærðum, ætið hálfa flösku í einu af brenni-
víni frá áfengisverzlun ríkisins, fyrir 5 krónur hverja hálf-
flösku, og kveður vitnið kaup þessi jafnan hafa farið fram
á kvöldin, eftir að áfengisverzlun ríkisins hafi verið lokað,
en nánar en að framan greinir kveðst vitni þetta ekki
muna, hve oft eða hvenær kaup þessi áttu sér stað. Vitni
Þetta hefir staðfest framburð sinn með eiði sinum.
Útsölumaður áfengisverzlunar ríkisins hér í bænum,
Sveinn Guðmundsson, hefir borið sem vitni í málinu, að
hann hafi veitt því eftirtekt seint á s. 1. ári, eða í október-
mánuði f. á., að kærður hafi öðru hvoru keypt nokkuð
mikið af áfengi hjá utsölu áfengisverzlunarinnar hér í
330
bænum og hefir svo verið þar til um s. l. sumarmál, en
eftir það kveðst vitnið ekki hafa orðið vart við, að kærður
keypti sjálfur áfengi svo neinu verulegu næmi, en kveðst
hafa grun um, að aðrir hafi keypt áfengi fyrir hann eftir
þann tíma. Vitnið kveður kærðan jafnan hafa keypt 7—15
og upp í 20 flöskur og jafnvel stundum þar yfir, tvisvar í
viku, á framangreindum tima (þ. e. frá því haustið 1935
til sumarmála þ. á.), en vitnið kveðst þó ekki fullyrða,
að kærður hafi keypt svo mikið áfengi í hverri viku á um-
ræddum tíma.
Bæði hin kærðu hafa eindregið neitað að hafa selt
mönnum þeim áfengi, sem hafa borið að hafa keypt á-
fengi af þeim. Kærð hefir kannazt við, að Björn Berg-
mundsson hafi komið til bennar á þeim tíma, sem Björn
hefir borið, að hún hafi selt honum áfengi, en heldur
fram, að hann hafi verið einsamall og hefir eindregið
neitað, að Emil Marten Andersen hafi komið nokkuð til
hennar við það tækifæri. Hún hefir og kannazt við, að hafa
þá látið B. B. í té hálfan líter af „Genever“, en heldur
fram, að það hafi verið án endurgjalds, og kveðst hafa
gert það vegna þess, að Björn hafi hótað að brjóta upp
húsið, ef hún léti hann ekki fá áfengi, er hann kom að
húsinu umrætt sinn, en kærð kveðst þá hafa verið háttuð
og kveðst hún hafa óttazt, að Björn mundi gera það (þ. e.
brjóta upp húsið), ef kærð léti hann ekki fá áfengi, en
áfengi þetta kveður hún kærðan, sem þá var fjarverandi,
hafa keypt áður en hann fór úr bænum, skömmu áður.
Með framangreindum eiðfestum framburði vitnanna
Björns Bergmundssonar og Emils Martens Andersen verð-
ur það að áliti réttarins að teljast sannað, að kærð hafi
selt þeim áfengið.
Kærður hefir kannazt við, að hann hafi öðru hvoru
keypt áfengi í áfengisverzlun ríkisins hér í bænum, en
kveðst ekki muna, hve mikið hann hafi keypt, hve oft
hann hafi keypt né hve mikið í einu. Hann kveðst hafa
notað áfengi, sem hann keypti þannig, til drykkjar handa
sjálfum sér og veitt öðrum af því með sér án endurgjalds,
svo kveðst hann og stundum hafa keypt áfengi fyrir aðra,
sem hafi afhent honum peninga til þess að kaupa áfengið
fyrir, áður en hann keypti það, en hann hefir neitað að
skýra frá því, fyrir hverja hann hafi þannig keypt áfengi.
öð1
En kærður hefir eindregið neitað, að hann hafi keypt eins
mikið áfengi í áfengisverzlun ríkisins og vitnið Sveinn
Guðmundsson hefir borið, og heldur fram, að hann hafi
frekar sjaldan keypt áfengi.
Með framburði framangreindra vitna, sem hafa borið,
að kærður hafi selt þeim áfengi og sem ekki er nein á-
stæða til að ætla, að beri slíkt ranglega, svo og með fram-
burði vitnisins Sveins Guðmundssonar um áfengiskaup
kærðs, verður að áliti réttarins að telja framkomnar nægar
sannanir fyrir því, að kærður hafi selt áfengi.
Samkvæmt því, sem upplýst er í málinu, hefir kærður
ekki stundað neina sérstaka atvinnu á þeim tíma, sem fram
eru komnar í málinu upplýsingar um, að kærður hafi selt
áfengi, og verður að telja miklar líkur framkomnar í mál-
inu fyrir því, að kærður hafi s. l. vetur beinlínis gert sér
sölu áfengis að atvinnu, en ekki verður það þó talið full-
sannað. .
Kærður, sem er fæddur þann 18. febrúar 1873, hefir
ekki áður sætt refsingu fyrir nokkurt lagabrot.
Með framangreindu framferði sínu hefir hann brotið
gegn 15. gr. laga nr. 33, frá 9. janúar 1935, og þykir refsing
sú, sem hann hefir unnið til, eftir atvikum hæfilega á-
kveðin, samkv. 33. gr. sömu laga, 600 króna sekt til menn-
ingarsjóðs Íslands, og komi 30 daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Kærð, sem er fædd þann 1. ágúst 1897, hefir ekki áður
sætt refsingu fyrir nokkurt lagabrot. Með framangreindu
framferði sínu hefir hún brotið gegn 15. gr. laga nr. 33, frá
9. janúar 1935, og þykir refsing sú, er hún hefir til unnið,
hæfilega ákveðin samkv. 33. gr. sömu laga, 200 króna sekt
til ríkissjóðs (sic), og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Hin kærðu greiði annað fyrir bæði og bæði fyrir annað
(in solidum) allan kostnað sakarinnar, þar með talin máls-
varnarlaun til skipaðs talsmanns þeirra í málinu, Björns
P. Kalman, hrm., er þykja hæfilega ákveðin 100 krónur.
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
=
I
Miðvikudaginn 12. maí 1937.
Nr. 6/1937. Ingvar Guðmundsson (sjálfur)
gegn
lögreglustjóranum í Reykjavík í. h.
ríkissjóðs (Stefán Jóh. Stefánsson).
Ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934 ekki talin brjóta í bág við stjórnar-
skrána. Krafa mjólkurframleiðanda á hendur
ríkissjóði vegna framkvæmda téðra bráðabirgða-
laga ekki tekin til greina.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 24. júli 1936: Stefndur,
lögreglustjóri Reykjavíkur, á að vera sýkn af kröfum stefn-
anda, Ingvars Guðmundssonar, í máli þessu. Stefnandi
greiði stefndum kr. 25.00 í málskostnað innan þriggja
sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að viðlagðri að-
för að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu, dags. 18. jan. þ. á., og gert þær dómkröf-
ur, að í dómi þessum verði látið svo um mælt, að
það sé brot á atvinnufrelsinu, að hann var sviptur
markaði fyrir mjólk sína í Reykjavík á tímabilinu
frá 29. október 1934 og til loka þess árs, að honum
vegna markaðsskerðingar verði dæmdar kr. 96.00 í
skaðabætur fyrir sölubannið um áminnzt tímabil,
að honum verði dæmdar kr. 27.36, sem sé söluverð
mjólkur þeirrar, er lögregla Reykjavíkur tók af
honum dagana 29., 30. og 31. október 1934, og enn-
fremur að honum verði dæmdir 5% ársvextir af
hvorritveggju greindri fjárhæð frá 19. marz 1936 og
til greiðsludags. Loks krefst áfrýjandi málskostn-
aðar í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
333
Stefndur hefir hinsvegar krafizt þess, að hinn á-
frýjaði dómur verið staðfestur og áfrýjandi dæmd-
ur til að greiða honum málskostnað fyrir hæstarétti
eftir mati dómsins.
Svo sem ráða má af kröfugerð áfrýjanda, styður
hann skaðabótakröfu sína í fyrsta lagi við það, að
ákvæði um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr.
49 frá 1934 um meðferð og sölu mjólkur og rjóma
o. fl. verði ekki samþýdd 64. gr. stjórnarskrárinnar.
Rök hans í þessu efni eru þau, að með greindu á-
kvæði bráðabirgðalaganna hafi söluheimild á mjólk
verið einskorðuð við mjög takmörkuð svæði og at-
vinnufrelsi mjólkurframleiðenda þar með skert að
miklu leyti. Nú verði samkvæmt 64. gr. stjórnar-
skrárinnar slíkar hömlur því aðeins lagðar á at-
vinnufrelsi manna, að almenningsheill krefji, en
ekki komi til greina að telja, að skilyrði þessu hafi
hér verið fullnægt. Á þessa röksemdafærslu áfrýj-
anda verður ekki fallizt. Almenni löggjafinn hefir
metið ráðstafanir þær, sem hér um ræðir, til al-
menningsheilla, og getur í máli þessu ekki orðið
haggað við því mati. Þá verður heldur ekki talið,
að áfrýjanda komi að haldi sú röksemd, að ákvæði
bráðabirgðalaganna um stundarsakir brjóti í bága
við 23. gr. stjórnarskrárinnar.
Áfrýjandi hefir að öðrum þræði haldið því fram
málstað sínum til framdráttar, að bráðabirgðalögin
hafi ekki verið komin til framkvæmda á þeim tima,
sem hann miðar skaðabótakröfu sína við. Bendir
hann á í því sambandi, að verðjöfnunarsvæði sam-
kvæmt bráðabirgðalögunum hafi ekki verið ákveðin
fyrr en þann 3. des. 1934 og að mjólkursamsala
hafi ekki verið starfrækt fyrr en eftir áramót
1934—35. Gegn þessu er það upplýst, að ákvæðin
KR
öðd
um stundarsakir í bráðabirgðalögunum voru fram-
kvæmd þegar frá gildistöku laganna, enda engin
heimild til þess að fresta framkvæmd áminnztra á-
kvæða, og það getur í þessu efni engu breytt, þótt
einhverjum ákvæðum bráðabirgðalaganna kunni
ekki að hafa verið beitt þegar frá öndverðu.
Með því að áfrýjanda var þannig samkvæmt á-
kvæðum um stundarsakir í bráðabirgðalögum nr.
49 frá 1934 óheimilt að selja mjólk sína ógeril-
sneydda beint til neytenda í Reykjavík á þeim
tíma, sem hér er um að tefla, þá leiðir af því, að lög-
reglunni var heimilt að stemma stigu fyrir mögu-
leikum hans til þess á þann hátt, sem gert hefir
verið, og með því ennfremur að telja verður ráð-
stöfun lögreglunnar á mjólkinni til Mjólkurfélags
Reykjavíkur lögmæta og að rétt hafi verið að vísa
áfrýjanda þangað um greiðslu andvirðis mjólkur-
innar, þá þykir bera að sýkna stefnda af kröfum
áfrýjanda í máli þessu, svo sem gert hefir verið í
hinum áfrýjaða dómi.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður í hér-
aði og fyrir hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Stefndur, lögreglustjórinn í Reykjavík f. h.
ríkissjóðs, á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda,
Ingvars Guðmundssonar, í máli þessu.
Málskostnaður í héraði og fyrir hæstarétti
falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er skv. samkomulagi aðilja höfðað fyrir gesta-
réttinum með stefnu, útg. 19. marz 1936, af Ingvari Guð-
mundssyni, bónda í Arnarnesi, Garðahreppi, Gullbringu-
Jðð
sýslu, gegn lögreglustjóra Reykjavíkur. Gerir stefnandi þær
kröfur: 1) að það verði dæmt brot á atvinnufrelsinu, að
hann var sviptur markaði fyrir mjólk sina í Reykjavík á
tímabilinu frá 29. október 1934 til áramóta 1934 og 35,
2) að honum vegna markaðsskerðingarinnar verði dæmdar
kr. 96.00 í skaðabætur fyrir sölubannið þennan tíma, 3)
að sér verði tildæmt söluverð mjólkur, er lögregla Reykja-
vikur tók af honum 29., 30. og 31. október 1934, að upp-
hæð kr. 27.36, og loks 4) að sér verði tildæmdir 5% árs-
vextir af kr. 123.36 frá stefnudegi til greiðsludags.
Stefndur krefst svknu og málskostnaðar.
Málavextir eru þeir, að 29., 30. og 31. október 1934 var
stefnanda meinað að fara með mjólk til viðskiptamanna
sinna hér í bænum af lögreglu bæjarins, þar eð talið var,
að honum væri það óheimilt skv. bráðabirgðalögum nr. 49
frá 1934 um meðferð og sölu mjólkur og rjóma o. fl. Þar
eð stefnandi vildi ekki flytja mjólkina heim aftur, fól lög-
reglan Mjólkurfélagi Reykjavíkur hana til sölu og feng-
ust fyrir hana nettó kr. 20.18, er enn stendur inni hjá
Mjólkurfélaginu á nafni stefnanda.
Þessar aðgerðir lögreglunnar telur stefnandi hafa verið
óheimilar og hefir hann því höfðað mál þetta og gert í
því áðurgreindar kröfur.
Í ákvæði um stundarsakir í áðurgreindum bráðabirgða-
lögum, er þegar gengu í gildi, er svo ákveðið, að til ára-
móta 1934 og 35 sé framleiðendum mjólkur heimilt að
selja mjólk sína ógerilsneydda beint til neytenda innan
bæjar eða sveitarfélags framleiðenda. Stefnandi var hins-
vegar með mjólk sina ógerilsneydda og ætlaði að selja
hana utan sveitarfélags sins, sem telja verður, að honum
hafi verið óheimilt eftir gagnályktun frá ákvæði bráða-
birgðalaganna um stundarsakir. Það verður því talið, að
lögreglunni hafi verið heimilt að koma í veg fyrir mjólkur-
sölu stefnanda, þar eð telja verður bráðabirgðalögin fullgild
og að þau brjóti ekki í bág við stjórnarskrána. Ráðstöfunin
á mjólkinni til Mjólkurfélagsins verður og að teljast hafa
verið heimil, þar eð ekki verður séð, að lögreglan hafi eins
og á stóð getað gert aðra heppilegri ráðstöfun á henni í
þágu stefnanda. Verða nú einstakir kröfuliðir stefnanda
athugaðir með hliðsjón af framanskráðu.
1. Rétturinn telur þessari kröfu ranglega beint að stefnd-
um, og verður hún þegar af þeirri ástæðu ekki tekin til
greina.
9. Rétturinn telur enga athöfn lögreglunnar í sambandi
við mjólkursölu stefnanda hafa verið þess eðlis, að stefn-
andi geti hafa öðlazt nokkra skaðabótakröfu á hendur
stefndum út af sölubanninu og verður stefndur því sýkn-
aður af þessum kröfulið.
3. og 4. Sýknukröfu sína af greiðslu andvirðis mjólkur
þeirrar, er lögreglan tók af stefnanda, byggir stefndur á
því, að stefnandi geti, hve nær sem er, tekið andvirði
hennar hjá Mjólkurfélagi Reykjavikur, þar eð upplýst sé,
að andvirðið standi þar inni á nafni stefnanda.
Eins og áður segir, telur rétturinn stefndan hafa gert
það eina, sem eftir atvikum virðist hafa verið mögulegt
að gera til að gera stefnanda mjólkina verðmæta, og verður
ekki talið, að honum hafi borið skylda til að hefja and-
virðið og afhenda stefndum það, heldur hafi hann eins og
á stóð fullnægt skyldu sinni með því að selja mjólkina
og veita stefnanda ráðstöfunarrétt yfir andvirði hennar.
Þessi kröfuliður verður því heldur ekki tekinn til greina.
Skv. þessu verður ekki um það að ræða, að steindum
verði tildæmdir neinir vextir.
Úrslit málsins verða því skv. framansögðu þau, að
stefndur verður sýknaður af kröfum stefnanda og á stefn-
andi að greiða honum kr. 25.00 í málskostnað.
Föstudaginn 14. maí 1937.
Nr. 52/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Theódór B. Líndal)
gegn
Óskari Valdimar Eggertssyni, Sigur-
laugu Sigurbjörnsdóttur, Guðrúnu
Guðmundsdóttur og Sessilíusi Sæ-
mundssyni (Jón Ásbjörnsson).
Fjórar manneskjur ákærðar fyrir brot gegn 26.
kap. hegningarlaganna og lögum nr. 47 frá 1932.
337
Tvær þeirra sýknaðar af öllum kæruatriðunum;
hinar tvær sýknaðar af ákæru fyrir brot gegn 26.
kap. hegningarlaganna, en dæmdar fyrir brot
gegn 15. gr. I. tl. og 16. gr. laga nr. 47/1932, að
nokkru beinlínis og að nokkru analógiskt.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 27. marz 1936: Ákærði
Óskar Valdimar Eggertsson og Sigurlaug Sigurbjörnsdóttir
sæti hvort um sig eins mánaðar fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi.
Fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður
eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa að telja, ef skilorð laga
nr. 39 1907 eru haldin.
Ákærð Guðrún Guðmundsdóttir og Sessilius Sæmunds-
son greiði hvort um sig 200 króna sekt til ríkissjóðs innan
mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, en afpláni ella sekt-
ina með 12 daga einföldu fangelsi.
Ákærð Guðrún og Sessilíus greiði in solidum málsvarnar-
laun til skipaðs talsmanns sins, Jóns Ásbjörnssonar, hrm.,
kr. 75.00, en annar kostnaður sakarinnar greiðist af ákærð-
um Öllum in solidum.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Verknaður sá, sem hin ákærðu Sessilíus Sæ-
mundsson og Guðrún Guðmundsdóttir eru sökuð
um í þessu máli, er sama eðlis og fólgin í því, að
þau hafa ýmist með fyrirbænum, meinlausum hús-
ráðum eða með andlegum krafti, er þau nefna svo,
gert tilraun til að ráða bót á meinum manna, sem
leitað hafa til þeirra í því skyni. Halda þau því
fram, að þessa andlega kraftar verði þeir, sem til
þeirra leita, aðnjótandi fyrir milligöngu þeirra og
atbeina framliðinna manna, sem þau komist í sam-
band við. Hinsvegar er ekki upplýst, að þau hafi
gert nokkuð, beint eða óbeint, til þess að aftra því
eða afstýra, að þessir sömu menn leituðu sér lækn-
22
ööð
inga hjá læknum, og sjálf skýra þau svo frá, og
styðst það við framburð vitna, sem leidd hafa verið
í málinu, að þau hafi oft hvatt menn til að snúa
sér til lækna með veikindi sín. Þessar athafnir
þeirra eru ekki þannig lagaðar, að þær verði taldar
til lækningastarfsemi í þeirri merkingu, sem ætla
verður að leggja beri í hugtakið lækningar í lög-
um um lækningaleyfi o. fl., nr. 47/1932. Hin ákærða
Guðrún hefir stundum þegið smávegis þóknun fyrir
nefndar aðgerðir sínar, en ekki er upplýst, að á-
kærður Sessilíus hafi sjálfur tekið við þóknun, en
hann kveður börnum sínum stundum hafa verið
vikið lítilræði af þeim, sem hans hafa leitað, og þar
sem ekki er ástæða til annars en að ætla, að þau
hafi sjálf álitið, að aðgerðir þeirra gætu orðið að
liði, þá verður ekki talið, að þær hafi verið fram-
kvæmdar í blekkingarskyni til þess að hafa af
mönnum fé. Hafa þau því ekki heldur með þessum
aðgerðum gerzt sek um brot á neinum ákvæðum 26.
kapítula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní
1869. Framangreindur verknaður þeirra varðar því
ekki við lög, og ber þá að sýkna þau af ákæru
réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu.
Eins og frá er skýrt í hinum áfrýjaða dómi, hafa
hin ákærðu Óskar Valdimar Eggertsson og Sigur-
laug Sigurbjörnsdóttir talið sig standa í sambandi
við framliðinn lækni, sem geti veitt mönnum and-
lega hjálp við sjúkdómum fyrir milligöngu þeirra,
og svipar starfsemi þeirra að því leyti til athafna
hinna ákærðu Sessiliusar og Guðrúnar, sem áður
er lýst. En hin ákærðu Óskar og Sigurlaug hafa á-
vallt gert það að skilyrði fyrir aðstoð af sinni hálfu,
að þeir, sem áttu að verða aðnjótandi þessa andlega
339
kraftar fyrir milligöngu þeirra, leituðu ekki lækna,
meðan á því stæði. Þá eru þau og sönn að því, eins
og nánar er lýst í héraðsdóminum, að hafa gert að
skilyrði fyrir aðstoð við berklasjúklinginn Kristínu
Elíasdóttur, að teknar yrðu gipsumbúðir lækna af
fæti hennar og bindi sett Í staðinn, og þannig bein-
línis mælt fyrir um sérstaka lækningameðferð á
þeim sjúklingi. Samkvæmt umsögn eins af yfir-
læknum Landspítalans, sem lögð var fram í máli
þessu í héraði, og tveimur vottorðum sama yfir-
læknis, sem lögð hafa verið fram hér í réttinum,
verður að ætla, að þessi afskipti hinna ákærðu af
nefndum sjúklingi hafi seinkað bata hennar, en
ekki getur talizt sannað, að hún hafi hlotið af þeim
varanlegt heilsutjón.
Framangreind afskipti hinna ákærðu Óskars og
Sigurlaugar af berklasjúklingnum Kristínu Elías-
dóttur varða við 1. tölulið 15. gr. og 16. gr. ofan-
nefndra laga um lækningaleyfi o. fl., nr. 47/1932. Og
sá verknaður þeirra, að heita sjúklingum, þar á
meðal berklasjúklingum, aðstoð sinni á framan-
greindan hátt, með því skilyrði, að sjúklingurinn
leitaði ekki læknis, meðan á því stæði, er ólögmætur
samkvæmt analogiu nefndrar 15. gr. 1. töluliðs
sömu laga, og að því er til berklasjúkinga tekur
einnig samkvæmt analogiu 16. gr. sömu laga.
Hin ákærðu Óskar og Sigurlaug hafa kannazt
við það, að hafa yfirleitt áskilið sér 10 króna þókn-
un af hverjum manni, sem til þeirra leitaði, og
kveða hinn framliðna lækni, sem þau telja sig
standa í sambandi við, hafa fyrirskipað þeim að
taka ekki minna en 10 til 15 króna gjald af hverjum
þeim, sem æskti aðstoðar þeirra. Þrátt fyrir þetta
340
þykir þó ekki alveg fullyrðandi, að þau hafi haft
í frammi vísvitandi blekkingar í því skyni að hafa
fé af mönnum. Ber því að sýkna þau af ákæru
réttvísinnar fyrir brot á ákvæðum 26. kap. hinna
almennu hegningarlaga eins og gert er í hinum á-
frýjaða dómi.
Refsing hinna ákærðu Óskars og Sigurlaugar fyrir
framangreind brot þeirra á ákvæðum laga um
lækningaleyfi o. fl., nr. 47/1932, þykir hæfilega á-
kveðin samkvæmt 18. gr. laganna 40 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi fyrir hvort þeirra um
sig, en þar sem hér er um fyrsta brot að ræða hjá
þeim báðum, þykir mega ákveða, eins og gert er í
héraðsdóminum, að refsing þeirra verði skilorðs-
bundin samkvæmt ákvæðum laga nr. 39/1907, sbr.
lög nr. 57/1933.
Samkvæmt þessum málsúrslitum ber að greiða úr
ríkissjóði málsvarnarlaun skipaðs talsmanns hinna
ákærðu Sessilíusar og Guðrúnar í héraði, Jóns Ás-
björnssonar, hæstaréttarmálflutningsmanns, kr.
75.00. Allan annan kostnað sakarinnar bæði í hér-
aði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda í hæstarétti,
250 kr. til hvors, greiði ákærðu Óskar og Sigurlaug
in solidum að % hlutum, en að %% hluta skal hann
greiddur úr ríkissjóði.
Það athugast, að réttara hefði verið að höfða sér
í lagi mál gegn hvoru þeirra Sessilíusi og Guðrúnu
og þriðja málið gegn þeim hjónunum Óskari og
Sigurlaugu.
Því dæmist rétt vera:
Ákærðu Sessilíus Sæmundsson og Guðrún
Guðmundsdóttir eiga að vera sykn af ákæru
3d1
réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli
þessu.
Ákærðu Óskar Valdimar Eggertsson og Sig-
urlaug Sigurbjörnsdóttir sæti, hvort um sig,
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 40 daga.
En fresta skal fullnustu refsingar þeirra
beggja, og niður skal hún falla að 5 árum liðn-
um frá uppsögu dóms þessa, ef skilorð laga nr.
39/1907 verða haldin.
Málsvarnarlaun skipaðs talsmanns í héraði
hinna ákærðu Sessilíusar og Guðrúnar, Jóns
Ásbjörnssonar, hæstaréttarmálflutningsmanns,
kr. 75.00, greiðist úr ríkissjóði. Allan annan
kostnað sakarinnar bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Theó-
dórs B. Líndal og Jóns Ásbjörnssonar, 250
krónur til hvors, greiði ákærðu Óskar og Sig-
urlaug in solidum að 24 hlutum, en að %% hluta
skal hann greiddur úr rikissjóði.
Dóminum Þer að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu
höfðað gegn þeim Óskari Valdimar Eggertssyni, bifreiðar-
stjóra, Baugsveg 19 hér í bæ, konu hans Sigurlaugu Sigur-
björnsdóttur, Guðrúnu Guðmundsdóttur, húsfrú, Hring-
braut 119, og Sessiliusi Sæmundssyni, verkamanni, til
heimilis Óðinsgötu 4 hér í bæ, fyrir brot gegn 26. kap.
<
7
SA
od
In
hinna almennu hegningarlaga frá 1869 og lögum nr. 47, 23.
júní 1932.
Ákærð eru öll komin yfir lögaldur sakamanna. Eru Þau
fædd eins og hér segir:
Óskar 26. júní 1908.
Sigurlaug 14. april 1908.
Guðrún 17. maí 1900.
Sessilius 7. ágúst 1885.
Ekkert hinna ákærðu hefir fyrr sætt refsingu eða komizt
undir ákæru.
Með bréfum, dagsettum 14. og 19. nóvember s. 1., kærði
landlæknir til lögreglunnar yfir óleyfilegri lækningastarf-
semi, er framkvæmd hefði verið á smitandi berklasjúki-
ingum og hin ákærðu Óskar og Sigurlaug reyndust vera
völd að. Undir rannsókninni kom í ljós, að hin ákærðu
Guðrún og Sessilíus einnig lögðu stund á einskonar lækn-
ingastarfsemi, en þó óháð þeim hjónum og hvort öðru.
Verður hér á eftir lýst starfsemi hvers þeirra út af fyrir
sig.
2,
Þau hjónin Óskar og Sigurlaug telja sig vera gædd sál-
rænum hæfileikum og stunduðu þannig nokkuð ósjálfráða
skrift.
Í janúarmánuði 1934 telja þau sig hafa komizt í gegn-
um hana í samband við framliðinn lækni, sem þá læknaði
þau sjálf af sjúkdómum, er þau gengu með.
Upp úr þessu fóru þau hjónin að leita til hins framliðna
læknis með sjúkdóma annarra, fyrst venzlafólks síns og
nákunningja síðan fleiri, eftir því sem fréttir af Þessu
starfi þeirra bárust út og fólk leitaði til þeirra. Kváðust þau
ekkert hafa gjört til að auglýsa þessa starfsemi sína, en
engum sjúklingum synjað um hjálp nema þeim, er gengi
með kynsjúkdóma eða þau töldu að bæru dauðamein. Upp
á síðkastið var aðsókn orðin töluverð og leið ekki svo dag-
ur, að ekki leituðu til þeirra fleiri eða færri sjúklingar.
Í septembermánuði 1934 fóru þau hjón að taka gjald
af sjúklingunum. Skýra þau svo frá, að hinn framliðni
læknir hafi þá skipað sér að taka 10—15 krónur af hverj-
um sjúklingi, sem til þeirra leitaði, og kveðast þau hafa
valið lægri upphæðina og mörgum gefið læknishjálpina
eftir sem áður.
313
Starfseminni lýsa þau svo, að eftir að þau eru beðin
fyrir sjúkling, leita þau sambands við hinn framliðna
lækni, fyrst í stað gegnum ósjálfráða skrift, en síðan fannsl
þeim eins og læknirinn hvíslaði að þeim því, er hann
þurfti að segja. Kveða þau, að hinn framliðni læknir hafi
þannig lýst fyrir sér sjúkdóminum, lagt á ráð og lofað að
gjöra það, sem hann gæti, til hjálpar. Segja þau síðan sjúkl-
ingnum frá þessu. Ráðleggingarnar varða einkum mat-
aræði og klæðnað, en aðallækninguna telja þau vera guðs-
kraft eða kraftaverk.
Ákærð hafa viðurkennt að hafa jafnan skýrt sjúkling-
um þeim, er leitað hafa til þeirra, svo frá, að ef þeir færu
til annars læknis, gætu þau ekki hjálpað, þá hættu þeirra
aðgerðir jafnskjótt. Telja þau, að hinn framliðni læknir
hafi tjáð sér, að hann gæti ekkert við þá sjúklinga gjört,
er jarðneskir læknar stunduðu.
Starfsemi þessa hafa þau hjónin stundað saman án sér-
stakra verkaskiptinga, þannig, að það þeirra, er var við-
látið í það og það skiptið, sinnti sjúklingunum eða náði
sambandi við hinn framliðna lækni.
ða
Tvö þeirra lækningatilfella, er ákærð hafa fengizt við
og upplýstst hafa í rannsókn málsins, eru þess eðlis, að
þeirra verður að geta sérstaklega.
Sjúklingurinn Sólveig Gísladóttir leitaði til Sigurlaugar
í septembermánuði s. 1. Er hún smitandi berklasjúklingur
og hafði af berklayfirlækninum verið skipað að fara á
heilsuhæli. Kærð tjáði henni, að hún hefði beðið hinn
framliðna lækni fyrir hana og hann lofaði að hjálpa, en
tók jafnframt fram við hana, að hún mætti þá ekki leita
annarar læknishjálpar.
Sjúklingurinn hefir verið leiddur sem vitni í málinu og
hefir hann borið það, að ástæður sínar til þess að neita
að fara að ráðum berklayfirlæknisins hafi verið tvær: Í
fyrsta lagi hafi hún ekki viljað fara á heilsuhæli það,
er henni var ætlaður staður á, og í öðru lagi hafi hún
haft trú á lækningu hins framliðna læknis fyrir milli-
göngu Sigurlaugar og vildi ekki verða af þeirri lækningu
með því að leita annarra lækna.
Í fyrravetur var leitað til þeirra hjóna vegna sjúklings-
ð4á
ins Kristínar Elíasdóttur á Bala í Þykkvabæ. Var hún með
berkla í hnélið, (hydrops tuberculosa), hafði verið í ljós-
lækningum og var í gipsumbúðum. Þau hjónin fluttu þegar
þau skilaboð frá hinum framliðna lækni, að hann væri fús
að hjálpa, ef gipsumbúðirnar væru teknar af, og var það
Þegar gjört að ráðum þeirra, því sjúklingurinn og fólk
hans hafði trú á þessum lækningum. Jafnframt fyrir-
skipuðu hin ákærðu að vefja skyldi um hnéið hreinum
bindum.
Nokkrum tíma eftir að umbúðirnar voru teknar af
fætinum fór hnéð að bólgna og var því farið með sjúkl-
inginn til Reykjavíkur og var tilætlunin að leita læknis.
Fyrst var samt farið á fund þeirra hjóna, og höfðu þau
þá eftir hinum framliðna lækni, að ástand hnésins væri
eðlilegt og ætti að fara út úr því og væri það því á bata-
vegi. Varð því ekkert úr, að sjúklingurinn leitaði læknis.
Dvaldi hann í bænum fram á vorið og síðast á heimili
þeirra hjóna og telur, að sér hafi verið mikið batnað, þegar
hann fór þaðan.
Um sumarið fór sjúklingnum að versna aftur, og var
þá enn leitað til þeirra hjóna, er töldu það stafa af því,
að bindi þau, er sjúklingurinn notaði um hnéið, hefðu
ekki verið hrein, en fullyrtu áfram, að hinn framliðni
læknir myndi hjálpa, svo sem hann gæti. Var ekkert
aðhafzt um meinið fyrr en í byrjun nóvembermán. s. 1.,
að héraðslæknir kom á heimili sjúklingsins, án þess að
hans væri vitjað, og sendi hann sjúklinginn þegar í stað í
Landsspítalann.
Þegar sjúklingurinn kom í Landsspitalann, var ástand
hnésins „mjög alvarlegt, 5 fistlar og kaldir abscessar
kringum liðinn. Er í ráði að gera tesectio genus, en
undir hælinn lagt, hvort sú aðgerð muni duga úr þessu“,
— eins og segir í vottorði Guðmundar yfirlæknis Thor-
oddsen.
4.
Árið 1924 tók ákærð Guðrún Guðmundsdóttir að stunda
„sálrænar lækningar“, þá í Vestmannaeyjum, en flutti
hingað til bæjarins árið 1929.
Þessari starfsemi sinni lýsir hún svo:
Hún kveðst hafa miðilsgáfu, og jafnan þegar sjúklingar
leita hennar, leggur hún sjúkdóminn fyrir stjórnanda
345
sinn, sem hún upphaflega kallaði Friðrik, en seinna hætti
að nefna ákveðnu nafni. Síðan skýrir hún sjúklingnum
frá þessu og að stjórnandinn muni gera það, sem hann
geti til hjálpar, og veitir jafnframt ráðleggingar svo sem
um mataræði, böð, göngur og stöku sinnum meððl.
Frekari afskipti hefir ákærð að jafnaði ekki af sjúkl-
ingum þeim, er til hennar leita. Stundum kveðst hún þó
fara höndum um sjúklingana og telur hún það auka
lækningakraftinn. Jafnframt kveðst hún þá eins og sjá í
gegnum líkamann og þannig verða vör meinsemdanna.
Þessa aðferð kveðst ákærð þó sjaldan viðhafa, því lækn-
ingin dragi mjög orku frá sér.
Strax eftir að ákærð hóf þessa starfsemi, varð mikil
aðsókn að henni. Leitaði fólk bæði til hennar persónu-
lega og eins með skilaboðum, bréfum og siímskeytum. Var
það viðsvegar af landinu og jafnvel úr öðrum löndum. Upp
úr því að hún fluttist hingað til Reykjavíkur, fór að draga
úr aðsókninni, að þvi er ákærð telur, bæði vegna flutn-
ingsins og eins vegna þess, að fleiri fóru þá að stunda
slíkar lækningar og upp á síðkastið er mjög úr starfsem-
inni dregið.
Ákærð hefir tekið við sjúklingum með allskonar sjúk-
dóma, kveðst þó ekki muna til þess að hafa tekið að sér
sjúklinga með berkla eða aðra smitandi sjúkdóma utan
sjúkrahúss. Hún heldur því fram, að oft hafi hún skipað
sjúklingum sínum að leita til lækna og aldrei amazt við
því, að læknar fjölluðu um þá jafnframt sér. Hinsvegar
kveður hún, að í upphafi hafi fólk tekið þessa starfsemi
sína mjög geyst og sumir þá hætt að vitja lækna, án þess
að hún ætti þátt í því eða fengi við það ráðið.
Ákærð kveðst ekki hafa tekið fé fyrir þetta starf sitt
fyrr en um haustið 1932, þá kveðst hún hafa tekið upp
bann sið, að setja upp 2 krónur, þegar sjúklingarnir
minntust á borgun, sumir borguðu henni þó ekkert, en
aðrir gáfu henni meira.
5
Ákærður Sessilíus Sæmundsson telur sig vera skyggn-
an og kveðst fyrir nálægt 4 árum síðan hafa komizt
þannig í samband við framliðna frænku konu sinnar. er
síðan hafi komið sér í samband við þrjá nafngreinda
J40
framliðna lækna og þann fjórða, er kalli sig Friðrik. Upp
frá því kveðst hann hafa reynt að hjálpa sjúklingum
þeim, er leitað hafa til hans fyrir fulltingi þeirra.
Þessari starfsemi sinni hefir ákærður lýst þannig:
Þegar sjúklingur kemur til hans eða einhver biður hann
fyrir sjúkling, birtist honum einhver hinna framliðnu
lækna. Streyma þá geislar út frá lækninum og á sjúkl-
inginn, og jafnframt birtist ákærðum letur á brjósti lækn-
isins, þar sem stendur: Við gefum þér straum í Jesú nafni.
Stundum stendur þar einnig lýsing á sjúkdóminum og
stöku sinnum ráðleggingar við honum. En aðallæknisað-
gerðin er útgeislun hinna framliðnu lækna, að því er
ákærður telur.
Ráðleggingar þær, er ákærður hefir gefið sjúklingn-
um, eru aðallega volg böð, amerískir plástrar og blóð-
horn. Auk þess kveðst hann iðulega hafa ráðlagt mönn-
um að leita til lækna eða sjúkrahúsa. Hefir hann neitað
því að hafa nokkru sinni ráðið sjúklingum frá að leita
viðurkenndra læknisaðgerða, og kveður, að hinum fram-
liðnu læknum ríði á að njóta samvinnu við jarðneska
lækna.
Ákærður hefir skýrt svo frá, að ávallt hafi verið töluverð
aðsókn að sér, og hafi menn leitað til sín jafnvel úr öðr-
um löndum. Kveðst hann hafa sinnt öllum, er til hans leit-
uðu og hann komst yfir vegna vinnu sinnar, en hann er
fastur starfsmaður við Reykjavíkurhöfn. Hafa jafnan sótt
til hans frá 4 upp í 10 manns á dag með ýmiskonar
sjúkdóma, þar á meðal berklasjúkdóma.
Ákærður hefir neitað því að hafa nokkru sinni sett
upp gjald fyrir þetta, enda hafi hinir framliðnu læknar
bannað sér það. Þó kveður hann, að sumir sjúklingar hafi
gefið sér eða börnum sínum nokkrar krónur í tilefni af
þessu, þetta frá 1 krónu og upp í 6 krónur, eða geri sér
smágreiða fyrir. Þorri sjúklinganna gefi sér þó ekkert,
6.
Eftir því sem upplýstst hefir í rannsókn málsins, verð-
ur að gera ráð fyrir því, að öll hin ákærðu hafi framið
þessa starfsemi í góðri trú á lækningakraft sinn eða
stjórnenda sinna, en ekki í því skyni að blekkja fólk eða
hafa af þvi fé. Þau hafa að vísu öll tekið við gjaldi
347
fyrir ómak sitt, en ekki, svo að séð verði, haft af starf-
seminni verulegar tekjur, þannig að svo verði álitið, að
fjárhagsvonin hafi verið nokkurt höfuðatriði fyrir þeim.
Af þessum ástæðum verður að sýkna öll hin ákærðu af
ákærunni fyrir brot gegn 26. kap. hinna almennu hegn-
ingarlaga.
Hinsvegar fellur starfsemi þeirra allra að áliti réttarins
undir 1. tölulið 15. gr. laga nr. 47 23. júní 1932 um
lækningaleyfi o. fl. Starfsemi þeirra hefir verið mjög við-
tæk, náð um land allt og jafnvel til útlanda, og þau hafa
sinnt hverjum þeim, er til þeirra hafa leitað, ef þau hafa
talið sig ráða við sjúkdóminn. Eins og starfsemi þeirra
hvers fyrir sig er áður lýst, verður ekki hjá því komizt
að heimfæra hana undir skottulækningar samkvæmt áður-
nefndri lagagrein.
Þá hafa og hin ákærðu hjón, Óskar Valdimar og Sig-
urlaug, tekið til meðferðar smitandi berklasjúlinga svo að
varðar við 16. gr. sömu laga.
Við ákvörðun refsingar hinna ákærðu Óskars Valdi-
mars og Sigurlaugar verður jafnframt að taka tillit til
þess, að þau hafa talið sjúklinga þá, er til þeirra hafa
leitað, af því að fara til lækna og með því valdið sannan-
legu tjóni, eins og áður er lýst. Þykir refsing þeirra hvors
um sig hæfilega ákveðin, samkvæmt 18. gr. áðurgreindra
laga eins mánaðar fangelsi við venjulegt fangaviðurværi,
en vegna ungs aldurs þeirra og undanfarandi hegðunar,
þykir mega hafa hana skilorðsbundna, samkvæmt lögum
nr. 39/1907.
Refsing hinna ákærðu Sessiliusar og Guðrúnar hvors
um sig þykir, með tilliti til þess, að ekki er upplýst um
neitt tjón, er af starfsemi þeirra hefir hlotizt, hæfilega
ákveðin, samkvæmt 18. gr. laganna, 200 króna sekt til ríkis-
sjóðs, er greiðist innan eins mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 12 daga.
Af kostnaði sakarinnar greiði ákærð Guðrún og Sessil-
íus in solidum málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins,
Jóns Ásbjörnssonar, hrm., er ákveðast kr. 75.00. Annar
kostnaður greiðist af ákærðum öllum in solidum.
Málið hefir verið rekið vitalaust.
co
sú,
oo
Miðvikudaginn 19. mai 1937.
Nr. 12/1937. Hreppsnefnd Hvolhrepps
(Pétur Magnússon)
Segn
Kaupfélagi Hallgeirseyjar
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Krafa hreppsnefndar um, að kaupfélag yrði skyld-
að til að greiða gjald samkvæmt 38. gr. 3. tl. laga
nr. 36/1921 af íbúðarhúsi, er var eign kaupfé-
lagsins og kaupfélagsstjóri bjó í, ekki tekin til
greina.
Úrskurður fógetaréttar Rangárvallasýslu 12. nóv. 1936:
Hin umbeðna lögtaksgerð á ekki fram að fara.
Dómur hæstaréttar.
Af hálfu áfrýjanda, sem skotið hefir máli þessu
til hæstaréttar með stefnu 9. febr. þ. á., hefir fengið
gjafsókn í því og sér skipaðan talsmann, hefir
þess verið krafizt, að hinn áfrýjaði úrskurður
verði felldur úr gildi og að lagt verði fyrir fóget-
ann að framkvæma hið umbeðna lögtak. Svo hefir
áfrýjandi og krafizt málskostnaðar fyrir hæstarétti
eftir mati dómsins, eins og málið væri ekki gjaf-
sóknarmál.
Af hálfu stefnda hefir verið krafizt staðfest-
ingar á úrskurðinum og málskostnaðar fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
Á ástæður þær, er í hinum áfrýjaða úrskurði
greinir, þykir mega fallast, og ber því að staðfesta
úrskurðinn.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður, og að málflutningslaun skip-
349
aðs talsmanns áfrýjanda, 75 krónur, greiðist úr
ríkissjóði.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði úrskurður á að vera óraskaður.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Málflutningslaun skipaðs talsmanns áfrýj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-
ingsmanns Péturs Magnússonar, 75 krónur,
greiðist úr ríkissjóði.
Forsendur hins áfryjaða úrskurðar hljóða svo:
Hreppsnefnd Hvolhrepps hefir gert Kaupfélagi Hall-
geirseyjar að greiða skatt til sveitarsjóðs Hvolhrepps fyrir
árið 1936, upphæð kr. 344.00,samkvæmt lögum nr. 36 frá
1921 38. gr. 3. tl. Hefir hreppsnefndin ákveðið skattinn
2% af fasteignarmatsverði allra húseigna félagsins í Hvol-
hreppnum, en húseignir þessar eru:
1. Veræzlunarhús, fasteignamat kr. 5600.00
2. Íbúðarhús, fasteignamat .. — 11600.00
Samtals kr, 17200.00
Gjörðarþoli, Ágúst Einarsson, kaupfélagsstjóri, f. h.
Kaupfélags Hallgeirseyjar, hefir mótmælt skattálagningu
Þessari að þvi leyti, sem skatturinn er lagður á íbúðarhús
félagsins, og svarar það til kr. 232.00 af hinum álagða
skatti, en á þessari upphæð er óskað lögtaks með bréfi
oddvitans, dags. 4. þm., réttarskjal nr. 1.
Starfræksla Kaupfélags Hallgeirseyjar er verzlunarrekst-
ur. Ber þvi félaginu að greiða skatt, samkvæmt 38. gr.
laga nr. 36 frá 1921, af öllum þeim húseignum, sem það
notar við verzlunarrekstur sinn. Um notkun íbúðarhússins
er það upplýst, að það er nær eingöngu notað til íbúðar
fyrir kaupfélagsstjórann og fjölskyldu hans. Þó fer einnig
fram í húsinu endurskoðun á reikningum félagsins svo og
ýmis fundarhöld þess, sem hvorttveggja tekur aðeins litinn
390
hluta hússins og skamman tima í hvert skipti. Um önnur
bein afnot verzlunarinnar er ekki að ræða af téðu húsi.
Að því leyti, sem greint íbúðarhús er notað til íbúðar
fyrir kaupfélagsstjórann og fjölskyldu hans, verður að líta
svo á, að þau afnot séu óviðkomandi verzlunarrekstri fé-
lagsins sem slíkum og þar af leiðandi óviðkomandi starf-
rækslu félagsins. Þessvegna er hinn álagði skattur ranglega
lagður á Kaupfélag Hallgeirseyjar, að því leyti, sem hann
er miðaður við fasteignarmatsverð ibúðarhússins, eða þess
hluta þess, sem kaupfélagsstjórinn hefir til íbúðar. Og þar
sem ekki liggja fyrir upplýsingar um það, hve mikill hluti
af húsinu er notaður af félaginu vegna endurskoðunar og
ýmissa fundarhalda, sem vafalaust mun þó verða að telja
alveg óverulegan hluta þess, ber að lita svo á, að öll hin
umdeilda fjárhæð, kr. 232.00, sé ranglega lögð á félagið
samkvæmt 38. gr. fyrrnefndra laga.
Fyrir því ber að synja um lögtak þetta.
Föstudaginn 21. mai 1937.
Nr. 140/1936. Ragnhildur Wiese
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Sigurjóni Péturssyni f. h. Klæða-
verksmiðjunnar „Álafoss“ og gagnsök
(Lárus Jóhannesson).
Bótakrafa A á hendur B fyrir rof á vinnusamn-
ingi ekki talin á rökum byggð.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 23. maí 1936: Stefndur,
Sigurjón Pétursson f. h. Klæðaverksmiðjunnar „Álafoss“,
greiði stefnöndu, Ragnhildi Wiese. kr. 1454.00 með 6%
ársvöxtum frá 4. marz 1935 til greiðsludags og kr. 200.00 í
málskostnað — allt innan þriggja sólarhringa frá lögbirt-
ingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
ððl
Dómur hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu dags. 17. sept. f. á. og gert þær
dómkröfur, að gagnáfrýjandi verði dæmdur til að
greiða henni eftirtalda kröfuliði: 1) kr. 9250.00, en
fjárhæð þessi svarar til 50 króna kaups á viku í 185
vikur, eða um tímabilið frá 29. desember 1934 til 1.
ágúst 1938, og 2) hundraðsgjald af saumastofuvör-
um um sama timabil eftir mati dómsins eða dóm-
kvaddra manna, hvorutveggju fjárhæðina ásamt
6% vöxtum frá 4. marz 1935 til greiðsludags. Loks
krefst hún málskostnaðar í héraði og fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
Gagnáfrýjandi, sem áfrýjað hefir málinu með
hæstaréttarstefnu, dags. 29. sept. f. á., hefir hinsveg-
ar krafizt þess aðallega, að hann verði einungis
dæmdur til að greiða kr. 50.00 án vaxta, en fil vara,
að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur. Ennfremur
krefst hann málskostnaðar í héraði og fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
Mál þetta er höfðað til greiðslu skaðabóta vegna
vanefnda, sem aðaláfrýjandi telur, að orðið hafi af
hendi gagnáfrýjanda á vinnusamningi, sem aðiljar
málsins gerðu þann 7. april 1934. Eru aðalatriði
greinds samnings rakin í hinum áfrýjaða dómi svo
og annar aðdragandi málsins. Ástæðurnar, sem
aðaláfrýjandi færir fram til stuðnings kröfum sín-
um, eru þær: a) að henni hafi verið vikið úr þjón-
ustu gagnáfrýjanda án saka og b) að gagnáfrýjandi
hafi lagt niður hringsaumadeild þá, sem hún sam-
kvæmt samningnum skyldi vinna við og veita for-
stöðu, og þar með kippt burt grundvellinum undan
vinnusamningnum.
352
Um a). Svo sem í héraðsdóminum segir, hóf aðal-
áfrýjandi starfrækslu hringsaumadeildar hjá gagn-
áfrýjanda í ágúst 1934 í húsinu nr. 28 við Tryggva-
götu hér í bæ. Er talið, að tala stúlkna þeirra, er við
hringsauminn unnu undir stjórn aðaláfrýjanda,
hafi komizt upp í 16, en þegar fram í desember s. á.
kom, virðast einungis 3—4 stúlkur hafa starfað að
saumavinnu þessari. Í áminnztum mánuði fór úr
þjónustu gagnáfrýjanda sænskur klæðskeri, sem
aðaláfrýjandi hafði ráðið til hringsaumadeildar-
innar, og um sama leyti var aðaláfrýjandi ásamt
stúlkum þeim, sem þá unnu hjá henni, flutt á hrað-
saumastofu gagnáfrýjanda í húsinu nr. 2 við Þing-
holtsstræti. Þar vann aðaláfrýjandi þvinæst um
hrið, en það er á huldu í málinu, hvort hringsaum-
ur var starfræktur þar af henni. Aðaláfrýjandi telur
nú, að norskur klæðskeri, að nafni Holger Borvik,
sem hún kveður hafa stjórnað á hraðsaumastof-
unni, hafi vikið henni á brott úr þjónustu gagná-
frýjanda þann 5. janúar 1935 og að leiðréttingu á
þeirri brottvikningu hafi hún ekki fengið hjá gagn-
áfrýjanda sjálfum. Af hálfu gagnáfrýjanda er því
hinsvegar haldið fram, að aðaláfrýjandi hafi hætt
að starfa hjá honum samkvæmt eigin ósk hennar.
Það verður að vísu að teljast upplýst í málinu, að
missætti hafi orðið á milli þeirra aðaláfrýjanda og
Borvik, en á hinn bóginn brestur sönnun bæði fyrir
því, að Borvik hafi vikið aðaláfrýjanda á brott og
að hann hafi haft heimild til slíkrar ráðstöfunar frá
húsbónda sínum. Hefir aðaláfrýjandi þannig gegn
eindreginni neitun gagnáfrýjanda ekki tekizt að
sanna brottreksturinn.
Um b). Þess er þegar getið, að hringsaumadeild-
in hafði ekki verið rekin lengi áður saumastúlkun-
3ðð
um væri fækkað og starfrækslan þar færð saman.
Ekki eru fram komnar sannanir fyrir því í málinu,
að sá samdráttur hafi orðið af orsökum, er gagná-
frýjanda verði taldar til saka gagnvart aðaláfrýj-
anda, né að aðaláfrýjandi hafi borið fram athuga-
semdir við gagnáfrýjanda út af samdrættinum eða
flutningnum yfir á hraðsaumastofuna. Þá er og á
það atriði að líta, að aðaláfrýjandi fór úr þjónustu
gagnáfrýjanda án þess að tjá honum í votta viður-
vist eða á annan sannanlegan hátt, svo sem vænta
hefði mátt af henni eins og á stóð, að hún væri þá
til taks að halda áfram starfi sínu, því sem hún var
ráðin til, og að hún myndi krefjast umsamins kaups
eða bóta allt að einu, þótt gagnáfrýjandi kærði sig
ekki um, að hún innti starfið af hendi. Til þessara
aðgerða var aðaláfrýjanda því meiri ástæða, því
hærri bóta sem hún vildi kalla til í hendur gagná-
frýjanda vegna brottfarar sinnar úr þjónustu hans.
Með tilvísun til atvika þeirra, sem rakin eru hér
að framan, verður þannig ekki talið, að aðaláfrýj-
andi hafi hætt að starfa hjá gagnáfrýjanda með
þeim hætti, að hún geti krafið hann skaðabóta í til-
efni af því. Ber þess vegna einungis að dæma gagn-
áfrýjanda til að greiða aðaláfrýjanda þær 50 krón-
ur, sem hann hefir viðurkennt af kröfu aðaláfrýj-
anda, en hér er um að ræða kaup fyrir síðustu
vinnuviku hennar hjá gagnáfrýjanda. Vextir af
fjárhæð þessari verða aðaláfrýjanda hinsvegar
ekki dæmdir, með því að ganga verður út frá því
eftir málfærslunni, að aðaláfrýjanda hafi staðið fé
þetta til boða, þegar hún hætti að starfa hjá gagn-
áfrýjanda og siðar.
Eftir atvikum þykir rétt að láta málskostnað í
héraði og fyrir hæstarétti falla niður.
93
354
Því dæmist rétt vera:
Gagnáfrýjandi, Sigurjón Pétursson í. h.
Klæðaverksmiðjunnar „Álafoss“, greiði aðalá-
frýjanda, Ragnhildi Wiese, kr. 50.00 að við-
lagðri aðför að lögum.
Málskostnaður í héraði og fyrir hæstarétti
falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er samkvæmt heimild í samningi höfðað fyrir
gestaréttinum með stefnu, útg. 4. marz 1935, af Ragnhildi
Wiese hér í bæ gegn Sigurjóni Péturssyni, forstjóra, f h.
klæðaverksmiðjunnar „Álafoss“ hér í bænum, til greiðslu
á skaðabótum fyrir rof á ráðningarsamningi, að upphæð
kr. 30000.00 með 6% ársvöxtum frá 4. marz 1935 til
greiðsludags, og málskostnaðar að skaðlausu.
Stefnukrafan sundurliðast þannig: 1) kaup fyrir 185
vikur kr. 9250.00 2) tjón vegna samningsrofa stefnds og á-
ætlað hundraðsgjald af framleiðslu hringsaumastofu, ef allt
hefði gengið eðlilega, kr. 20750.00.
Í rekstri málsins hefir stefnandi gert þá varakröfu, að
upphæðin undir 2 fari eftir mati réttarins.
Stefndur krefst sýknu og málskostnaðar, en í rekstri
málsins hefir hann þó gert þá varakröfu, að hann verði
aðeins dæmdur til að greiða stefnanda kr. 1404.00 vaxta-
og málskostnaðarlaust, og að stefnandi verði dæmdur til
að greiða sér málskostnað, hvernig sem málið fer.
Málavextir eru þeir, að með samningi dagsettum 7. apríl
1934 réði stefnandi sig til stefnds „sem vinnandi og stjórn-
andi við svonefnda deild hringsaumsvinnu á hraðsauma-
stofu Klv. Álafoss“. Í samningnum lofaði stefnanda að
vinna öll sin verk vel og samvizkusamlega, sjá um að kenna
fólkinu vinnuna, sjá um alla reglu og samstarf þess fólks,
sem henni yrði falin umsjón með á verkstæðinu, og gera
allt, sem í hennar valdi stæði, til þess, að vinnan gengi á
saumastofunni og að allt, sem afgreitt yrði, yrði fyrsta
flokks vara að öllum frágangi, hvað saumaskap viðviki.
Í kaup átti stefnanda að fá 50 kr. á viku „og auk þess
Jðð
líð af allri fullunnri og tilbúinni flík (sic), er af verk-
slæði fer og þar er saumuð“.
Loks er svohljóðandi ákvæði í samningnum:
„Samningur þessi gildir frá Í. ág. 1934 til jafnlengdar
1938 með 6 mánaða fyrirvara af beggja hálfu“.
Stefndur leigði húsnæði handa hringsaumastofunni í
Tryggvagötu 28 hér í bænum og tók hún til starfa um
miðjan ágúst 1934. Réð stefnandi sjálfur flestar stúlkurnar,
sem þar unnu undir umsjón hennar, og ennfremur réð
hún þangað í umboði stefnds sænskan fagmann, Malmquist
að nafni. Í des. 1934 reis deila milli stefnds og Malmquist,
er lyktaði þannig, að Malmauist hætti að vinna á hring-
saumastofunni og fór af landi burt. Litlu síðar var stefn-
anda látin flytja með stúlkur þær, er hjá henni unnu á
hringsaumastofunni, upp 1 hraðsaumastofu stefnds í Þing-
holtsstræti 2, og má telja upplýst í málinu, að jafnframt hafi
hringsaumastofan verið lögð niður og að eftir það hafi
verið ætlunin, að stefnanda ynni undir stjórn klæðskera-
meistarans í hraðsaumastofunni.
Samkomulag var þó slæmt milli stefnöndu og klæðskera-
meistarans, og staðhæfir stefnanda, að hann hafi rekið sig
burt 5. jan. 1935, og þar eð hún taldi sér vikið burt án
saka og sömuleiðis, að stefndur hefði brotið á sér samn-
inginn með því að leggja niður hringsaumastofuna, þá
höfðaði hún mál þetta og gerði í því áðurgreindar kröfur,
eftir að vonlaust var orðið um friðsamlega lausn málsins.
Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, í fyrsta lagi, að
bað sé með öllu rangt, að stefnanda hafi verið rekin,
heldur hafi hún sjálf óskað að verða laus við samninginn
og geti hún þegar af þeirri ástæðu ekki átt neinar kröfur
á hendur sér. Gegn eindreginni neitun stefnöndu og stað-
hæfingu hennar um, að hún hafi verið rekin, hefir stefndur
ekki sannað, að hún hafi sjálf óskað eftir að verða laus
við samninginn, en eins og hér stendur á og með sérstöku
tilliti til ráðningarsamningsins telur rétturinn, að sönn-
unarbyrðin um þetta atriði hvíli á stefndum. Sýknukrafa
stefnds verður því ekki tekin til greina af þessari ástæðu.
Í öðru lagi byggir stefndur sýknukröfuna á því, að
stefnanda hafi við samningsgerðina blekkt hann um kunn-
áttu sína. Hún hafði tjáð sér, að hún væri fulllærð sauma-
kona á karlmannaföt og gæti á eigin spýtur saumað allt,
or
J9D
bæði jakka, vesti og buxur, enda hefði hún verið mörg ár
á saumastofu erlendis. En kunnátta stefnöndu hafi þó
reynzi mjög litil, og hafi hún ekki getað saumað karl-
mannafðt á eigin spýtur og því síður kennt fólkinu það,
enda þótt hún hefði skuldbundið sig til þess í samningnum.
Fatnaður, sem gerður hefði verið undir stjórn stefnöndu,
hefði að langmestu leyti verið stórgallaður og óseljanlegur
sem fyrsta flokks vara. Þetta telur stefndur hafa heimilað
sér að rifta samningnum fyrirvara- og bótalaust.
Verður nú athugað, hvort stefndum hefir tekizt að sanna,
að gallar á framleiðslu hringsaumastofunnar, er stefnöndu
verði gefin sök á, hafi verið svo verulegir, að honum hafi
verið heimilt að víkja henni burt bótalaust.
Stefndur hefir leitt nokkur vitni í málinu. Tvö þeirra
hafa borið, að stefndur hafi sýnt þeim í skrifstofu sinni
nokkur sett af tilbúnum fötum, er hafi verið mjög gölluð.
Eitt vitni hefir borið, að föt, er stefndur bauð því til kaups
og kvað saumuð af R. Wiese (stefnöndu) 1934, hafi verið
svo gölluð, að það hafi ekki séð sér fært að kaupa þau.
Stefnanda hefir mótmælt, að föt þau, er þessum vitn-
um hafi verið sýnd, hafi verið saumuð í hringsaumastof-
unni undir hennar stjórn, og er það ekki sannað gegn mót-
mælum hennar, að svo hafi verið. Þá hafa fjögur vitni, sem
öll eru í þjónustu stefnds, borið, að miklir og margvislegir
gallar hafi verið á fötum, sem saumuð voru í hringsauma-
stofunni og á starfi stefnöndu. Framburði þessara vitna er
mótmælt bæði sem röngum og vilhöllum, og þar eð vitnin
eru, eins og áður segir, öll í þjónustu stefnds, verður fram-
burður þeirra ekki tekinn til greina stefndum í hag.
Loks hafa tvö vitni gefið vottorð um, að miklir gall-
ar hafi verið á fötum, er þau hafi fengið frá hringsauma-
stofunni. Í vitnaleiðslunni, þegar annað þessara vitna stað-
festi vottorð sitt, kom þó í ljós, að það vissi ekki, hvort
fötin voru saumuð í hringsaumastofunni eða hraðsauma-
stofu Klv. Álafoss. Hitt vitnið staðfesti framburð sinn um
það, að fötin hefðu verið saumuð á hringsaumastofunni.
Það verður nú að vísu skv. framansögðu að telja all-
miklar líkur komnar fram fyrir því, að Vmsir gallar hafi
verið á starfi stefnöndu hjá stefndum og að eitthvað af
fötum þeim, er afgreidd voru á hringsaumastofunni, hafi
verið verulega gallað, en þó verður ekki talið, að stefnd-
307
um hafi tekizt að sanna, að gallarnir hafi verið svo
tíðir eða miklir, að honum hafi verið heimilt að vikja
stefnöndu úr starfi hennar fyrirvara- og bótalaust.
Hefir þessi niðurstaða og sérstaka stoð í því, að upp-
lýst er, að fatnaðurinn, sem saumaður var á hringsauma-
stofunni, var að mestu eða öllu leyti sniðinn í hraðsauma-
stofunni, svo og því, að nokkrir klæðskerameistarar, þar
af 2 dómkvaddir að beiðni stefnds, hafa borið fyrir rétti
og staðfest þann framburð sinn, að nokkrir klæðnaðir, er
þeir hafi skoðað og saumaðir hafa verið á hringsauma-
stofunni, hafi ekki verið ver gerðir en almennt gerizt um
„tilbúinn fatnað“ (Konfektion).
Af framangreindum ástæðum verður sýknukrafa stefnds
ekki tekin til greina.
Varakröfuna byggir stefndur á því, að skv. samningnum
hafi hann, hvenær sem hann vildi, getað látið stefnöndu
fara úr þjónustu sinni með 6 mánaða fyrirvara, og eigi
því stefnanda í mesta lagi kaup fyrir 26 vikur hjá sér eða
kr. 1300.00. Ágóðaþóknunin geti í hæsta lagi numið kr.
104.00 á þessu tímabili, og kemur þannig út varakrafa
stefnds um, að hann verði aðeins dæmdur til að borga
stefnöndu kr. 1404.00.
Stefnanda kveður stefndan alls ekki hafa getað sagt
sér upp starfinu fyrr en 1. ágúst 1938 og eftir þann tíma
aðeins með 6 mánaða uppsagnarfresti og byggir hún kröfu-
upphæðina á þessu.
Eins og áður getur, er ákvæðið um tímagildi samn-
ingsins svohljóðandi: „Samningur þessi gildir frá 1. ág.
1934 til jafnlengdar 1938 með 6 mánaða fyrirvara af beggja
hálfu.“
Enda þótt orðalag samningsins um timagildi hans sé í
fyllsta máta ógreinilegt, þá verður rétturinn þó að telja,
að þar sem svo er til orða tekið, að samningurinn gildi
með 6 mánaða fyrirvara til Í. ág. 1938, þá beri að skilja
það svo, að 1. ág. 1938 sé samningurinn úr gildi fallinn
án uppsagnar og síðan nægði venjulegur uppsagnarfrestur,
ef stefnanda ynni eftir þann tíma, en væri samningnum
sagt upp á fjögra ára tímabilinu, þá ætti hvor aðilja rétt á
6 mánaða uppsagnarfresti.
Rétturinn telur stefndan því hafa getað sagt stefnöndu
upp með 6 mánaða (26 vikna) fyrirvara, og þar eð hún
Öð
hafði 50 kr. kaup á viku, á hún vegna uppsagnarinnar
1300 kr. kröfu á stefndan, auk 30 kr. fyrir eina vinnu-
viku, er hún hefir ekki fengið greidda, eða samtals kr. 1350.
Stefnanda hefir ekki sannað neitt sérstakt tjón vegna
uppsagnarinnar og verður henni þá ekki, gegn andmælum
stefnds, dæmdar neinar bætur þess vegna.
Um hundraðsgjald af framleiðslu hringsaumastofunnar
athugast, að stefnanda hefir engar líkur fært fyrir því, að
það hefði getað orðið meira en upphæð sú, sem stefndur
áætlar, eða kr. 104.00, þann tima, er stefnöndu er tildæmd-
ur sem uppsagnarfrestur. Verður krafa hennar út af því
þessvegna tekin til greina með þeirri upphæð (kr. 104.00).
Úrslit málsins verða því skv. framansögðu þau, að
stefndur verði dæmdur til að greiða stefnöndu 1454 kr.
með vöxtum eins og krafizt hefir verið og málskostnað,
er þykir hæfilega ákveðinn 200 kr.
Mánudaginn 24. mai 1937.
Nr. 136/1986. Óskar Jónsson f. h. eigenda og út-
gerðar e/s „Pétursey“
(Theódór B. Eindal)
segn
Stefáni Jóh. Stefánssyni f. h. eigenda
og útgerðar varðskipsins „Þór“
(Stefán Jóh. Stefánsson).
og
Jóni Guðmundssyni f. h. eigenda e/s
„Olav“ (Einar B. Guðmundsson).
Mál til innheimtu björgunarlauna.
Dómur sjóréttar Reykjavíkur 14. ágúst 1936: Stefndur,
Óskar Jónsson f. h. eigenda og útgerðar e. s. Pétursey
G. K. 6, greiði stefnandanum, Stefáni Jóh. Stefánssyni f. h.
útgerðar varðskipsins Þór, kr. 4200.00 ásamt 5% vöxtum
frá 12. desember 1935 til greiðsludags og 300 kr. í máls-
kostnað, og Jóni Guðmundssyni, eiganda e. s. Olav, kr. 800
359
með 5%. vöxtum frá 25. jan. 1936 til greiðsludags og máls-
kostnað með 100 kr. Þá viðurkennist og sjóveðréttur í e. s.
Pétursey G. K. 6 fyrir hinum tildæmdu upphæðum.
Dómi þessum ber að fullnægja innan 3ja sólarhringa
frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 17. sept. Í. á., krefst þess aðallega,
að hann verði aðeins dæmdur til að greiða stefnda
Stefáni J. Stefánssyni Í. h. eigenda og útgerðar
varðskipsins „Þór“ hæfilega þóknun fyrir aðstoð
til handa e/s „Pétursey“, en að hann verði sýkn-
aður af kröfu stefnda Jóns Guðmundssonar f. h.
eigenda e/s „Olav“, en til vara, að laun þau fyrir
aðstoð eða björgun, sem hinum stefndu eru á-
kveðin í hinum áfrýjaða dómi, verði færð niður
eftir mati dómsins. Svo krefst áfrýjandi þess, að
málskostnaður í héraði verði látinn niður falla, en
að hinir stefndu verði dæmdir in solidum eða til
vara með öðrum hætti til þess að greiða honum
málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Hinir stefndu, sem ekki hafa áfrýjað málinu, hafa
krafizt staðfestingar á málinu hvor fyrir sitt leyti
og málskostnaðar af áfrýjanda hvor sér til handa.
Telja verður, að e/s „Pétursey“ hafi verið statt
í neyð eftir strandið 3. júlí 1935, að varðskipið
„Þór“ hafi þá innt af hendi björgunarstarfsemi því
til handa, að ósönnuð sé nokkur sú óvarkárni í því
starfi eða óverklægni af hálfu skipverja varð-
skipsins, er bakað geti útgerð þess ábyrgð, og loks
að útgerð e/s „Olav“ eigi þóknun fyrir þátttöku
sína í björgunarstarfinu. Og með því að fallast
má á ákvörðun hins áfrýjaða dóms á upphæðum
launanna til beggja hinna stefndu, ákvæði hans um
sjóveðrétt og greiðslu málskostnaðar í héraði, ber
að staðfesta hann.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda Stefáni J. Stefánssyni
f. h. eigenda og útgerðar varðskipsins „Þór“ 250
krónur og stefnda Jóni Guðmundssyni f. h. eigenda
e/s „Olav“ 200 krónur í málskostnað fyrir hæsta-
rétti og séu upphæðir þessar tryggðar með sjóveði
i e/s Pétursey.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður.
Áfrýjandi, Óskar Jónsson f. h. eigenda og
útgerðar e/s „Pétursey“, greiði stefnda Stefáni
J. Stefánssyni f. h. eigenda og útgerðar varð-
skipsins „Þór“ 250 kr. og stefnda Jóni Guð-
mundssyni f. h. eigenda e/s „Olav“ 200 krónur
í málskostnað fyrir hæstarétti, hvortveggja
upphæðin með sjóveði í e/s „Pétursey“.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Miðvikudaginn 3. júlí 1935 strandaði í þoku linuveiði.
skipið e.s. Pétursey frá Hafnarfirði kl. 1.05 e. h. milli
Helganess og Straumness við utanverðan Skagafjörð. Kall-
aði skipið á hjálp og náði sambandi við e. s. Ólafur
Bjarnason og e.s. Olav frá Akureyri. Kl. rúmlega 3 e. h.
kom e.s. Olav á strandstaðinn og lánaði hann e.s. Péturs.
ey akkeri með 4 liðum af keðju, 30 faðma af stálvír, 60
faðma af manillu og tóg. Voru akkerið, keðjurnar, virinn
og trossurnar sett sem varp aftur af Pétursey til þess að
varna því, að hún færi lengra upp. Ennfremur lét Péturs-
ey frá sér varpakkeri og 50 faðma af 5%" tógi. Reyndi
abl
Pétursey síðan sjálf með því að toga í bæði akkerin að ná
sér út, en útfall var og ekki tiltök að ná skipinu út með
Þessum útbúnaði, eftir því sem segir í dagbók skipsins.
Þá tók e.s. Olav einnig snurpubáta Péturseyjar til vörzlu
og nót hennar og allmargir skipverjanna fóru um borð í
e.s. Olav með farangur sinn.
E.s. Ólafur Bjarnason fór ekki sjálfur til aðstoðar, en
náði í e.s. Þór, er var staddur NN.A. um 22 s.m. frá
Skaga, er hann heyrði kallmerkið, og náði sambandi við
e.s. Pétursey, er taldi stað þann, er hún var strönduð við
Hrollaugshöfða. Síðan höfðu skipin stöðugt samband með
talstöð og með flautum, er Þór nálgaðist, og sá hann
Pétursey kl. 5.12 e. h. og kom á strandstaðinn samkv.
dagb. Péturseyjar kl. 5.25 e. h. Vindur var A.N.A. 5 og
stöðug þoka. Á skerinu, þar sem Pétursey stóð, braut öld-
una og var þá notuð steinolia til þess að kyrra sjóinn.
Skipstjórinn á Þór fór ásamt 6 hásetum ki. 5.40 um borð
í Pétursey og baðst skipstjóri Péturseyjar þá þess, að
Þór reyndi að ná skipinu út. Kl. 6 var farið með 400
faðma af 3ja tommu vir frá Þór til Péturseyjar og vírinn
settur í gegnum keðjugötin að framan og var þegar gerð
tilraun til að draga skipið út, en árangurslaust, en dráttar-
taugin var stöðugt höfð strengd og loks var togað í dráttar-
virinn af fullum krafti með gufuvindunni og vélin sett á
fulla ferð og náðist þá skipið út um kl. 9. Kl. 20,50 (sic)
eftir dagbók Þórs, en kl. 9.3 eftir dagbók Péturseyjar. Var
þá A.N.A. stinnings kaldi. Þegar Þór dró Pétursey af sker-
inu varð það óhapp, að hún missti bæði akkerin, sem út
höfðu verið sett og keðjur, vira og tóg, er áður voru
nefnd og e.s. Olav hafði lánað. Sömuleiðis hrökk þá í
sundur stýrisstamminn á Pétursey, svo stýrið varð henni
ónothæft og varð Þór þessvegna að draga hana til hafnar,
en nær enginn leki hafði komizt að skipinu, varð aðeins
vart í forlestinni, og ef til vill í vélarúminu, sem ekki er
þó upplýst. Þór tók því næst Pétursey í eftirdrag til Ak-
ureyrar og lagðist þar að bryggju kl. 6 að morgni þess 4.
júlí. Sama dag voru staðfestar fyrir sjóréttinum þar sjó-
ferðaskýrslur skipanna samkv. dagbókum þeirra. En eftir
að skipinu var náð út fór e.s. Olav sína leið, en útdráttur
úr dagbók hans hefir verið lagður fram hér í réttinum með
áritun skipstjóra Péturseyjar um, að það væri rétt skýrsla.
362
E. s. Pétursey, sem er stálskip, smiðað 1902, 91 tonn br.,
44 tonn nt. með 110 ha. vél, var af yfirmatsmönnum í
Reykjavík metin 32 þús. kr. virði áður en hún strandaði,
en 18. þús. kr. virði á strandstaðnum í því ástandi, sem
hún var, þegar henni var bjargað.
Aðalstefnandi þessa máls, hrm. Stefán Jóh. Stefánsson
f. h. eigenda og útgerðar e.s. Þór, hafði með stefnu, dags.
12. des. 1935, krafizt þess, að stefndur, Óskar Jónsson f. h.
eigenda og útgerðar e.s. Péturseyjar G.K. 6, verði dæmdur
til greiðslu björgunarlauna, að upphæð kr. 10.000.00,
til vara eftir mati réttarins, með 6% ársvöxtum frá 3. júlí
1935 til greiðsludags, og málskostnaðar að skaðlausu. Svo
krefst stefnandi þess, að honum verði tildæmdur sjóveð-
réttur í e.s. Pétursey fyrir hinum tildæmdu upphæðum.
Þá hefir Jón Guðmundsson, eigandi e.s. Olav, gengið inn
í þetta mál með stefnu, dags. 25. jan. 1936, og gert kröfu
á hendur stefndum til greiðslu björgunarlauna, að upp-
hæð kr. 3000.00 með 5% ársvöxtum frá stefnudegi til
greiðsludags og til greiðslu málskostnaðar að skaðlausu,
svo og viðurkenningar á sjóveðrétti í e.s. Pétursey fyrir
þessum upphæðum. Gerir meðalstefnandi þá kröfu, að
mál þessi bæði verði sameinuð og að dómur verði sam-
tímis felldur í þeim báðum. Þess skal getið, að varnar-
þing e.s. Péturseyjar er ekki hér, en fyrirsvarsmenn hennar
hafa samþykkt, að málin væru hér rekin.
Aðalstefnandi hefir mótmælt þvi, að e. s. Olav ætti
nokkra kröfu til björgunarlauna, því að hann hafi ekkert
að henni unnið, og eigi hann heldur engan rétt til þókn-
unar fyrir aðstoð, og krefst aðalstefnandi þess, að krafa
meðalstefnandans verði engin áhrif látin hafa á kröfu
sína, en til vara krefst hann, að krafa e.s. Olav verði færð
niður til verulegra muna. Stefndur hefir ekkert haft að
athuga við það, að eigandi e. s. Olav gekk inn í málið og
að kröfur beggja stefnenda séu sameinaðar Í eitt mál og
dómur gangi um þær þannig, og krefst þess, að upphæðin
verði ákveðin í einu lagi og rétturinn ákveði skiptingu
þess, er tildæmt kann að verða milli stefnenda og farið
verði með málskostnað á sömu lund. En annars er það
aðalkrafa stefnds, að hann verði algerlega sýknaður gegn
hæfilegri þóknun eftir mati réttarins fyrir dráttaraðstoð
eða eftir atvikum björgun. Ennfremur mótmælir hann
363
því, að vextir af tildæmdri upphæð séu reiknaðir hærri
en 5% og svo og málskostnaðarkröfum stefnanda sem allt
of háum, hvernig sem málið fer.
Atvik og aðgerðir hafa verið raktar hér að framan
samkv. staðfestum dagbókarskýrslum skipanna og virðist
aðstaða e.s. Péturseyjar hafa verið slík, að þótt vindur væri
hægur, virðist hafa verið nokkur alda og því rétt að hraða
drætti af skerinu, svo sem unnt var, og skipið þá höggvið
á skerinu og því hætta á, að gat kæmi á það. Lítur réttur-
inn svo á, að skipið hafi verið statt í verulegri neyð og
hér sé um björgun að ræða, enda þótt svo kynni að hafa
getað orðið, að skipið hefði náð sér út á eigin ramleik
með kveldflóðinu, sem var þenna dag, samkv. sjómanna-
almanaki, um kl. 11 e. h. Staðhæfing aðalstefnanda, að
kveldflóðið hafi verið kl. laust fyrir 9, er því ekki rétt.
Björgunarstarfsemi þessi hófst með notkun þeirra
tækja, er e.s. Olav lánaði, og verður því ekki neitað, að
tæki þessi hafi tryggt það, að skipið haggaðist sem minnst
og varnað því, að því slægi þar flötu fyrir öldunni. Aðal-
þáttinn í björgunarstarfinu átti samt e.s. Þór.
Er meta skal björgunarlaunin, þykir fyrst verða að
nefna það, að aðalhættan fyrir aðkomuskipin var fólgin
í því, að þau urðu að fara í þoku upp að landinu, en
veður var gott, þó væri álandsgola. Hætta björgunar-
manna eða skips þeirra eftir að á staðinn var komið,
virðist ekki teljandi og skipshöfn e.s. Péturseyjar virðist
ekki hafa verið knúð til að yfirgefa skipið vegna hætt-
unnar, en leitað um borð í e.s. Olav eftir að sjáanlegt var,
að ekki varð neitt aðhafzt fyrr en e.s. Þór kom.
Það hefir að vísu ekki verið hnekkt skýrslu e.s. Péturs-
evjar um það, að stýrisstamminn hafi brotnað, þegar Þór
dró skipið af grunni og að akkerin og önnur tæki,sem
að framan voru nefnd, hafi þá einnig farið forgörðum,
en hinsvegar er það ekki sannað, að e.s. Þór verði gefið
að sök, að hann hafi borið sig hranalega og óhöndug-
lega að við björgunina, enda áttu menn frá Pétursey, er
voru þar um borð, að geta slakað á akkeristaugunum sam-
tímis því, að skipið var dregið út. Og sérstaklega er það
ósannað að stýristamminn hafi brotnað fyrir vangæzlu
frá e.s. Þór.
Að athuguðum öllum atvikum þykja björgunarlaunin
bd
hæfilega ákveðin samtals 5000 kr. en þar af hljóti e.s.
Olav 800 kr. Vextir reiknast 5% frá stefnudögum hvors
máls. Í málskostnað greiði stefndur 400 kr. þar af 100
kr. til umboðsmanns e.s. Olav. Þá viðurkennist og sjóveð-
réttur í e.s. Pétursey fyrir hinum tildæmdu upphæðum.
Miðvikudaginn 26. mai 1937.
Nr. 164/1936. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Pétri Ólafssyni, Stefáni Ó. Stephen-
sen og Ólafi Þórðarsyni
(Eggert Claessen).
Þrir menn dæmdir til refsingar samkvæmt 4. gr.
laga nr. 5 frá 1920.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 20. maí 1936: Kærði
Stefán Ólafsson Stephensen greiði til landhelgisjóðs Ís-
lands 8000.00 króna sekt, og komi einfalt fangelsi í 6 mán-
uði í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4
vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Pétur Ólafsson greiði til landhelgisjóðs Íslands
8000.00 króna sekt, og komi einfalt fangelsi í 6 mánuði í
stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Ólafur Þórðarson greiði til landhelgisjóðs Ís-
lands 2500 króna sekt, og komi einfalt fangelsi í 70 daga
í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna
frá lögbirtingu dóms þessa.
Hinir kærðu greiði allir in solidum allan kostnað sak-
arinnar, þar með talin málsvarnarlaun kr. 250.00 til skip-
aðs verjanda sins, hrm. Eggerts Claessen.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir því sem prófum málsins og viðurkenningu
hinna kærðu Péturs Ólafssonar og Stefáns Ó. Steph-
365
ensen er háttað, verður ekki talið upplýst, að þeir
hafi verið búnir að stunda starfsemi þá, sem þeim
er að sök gefin og lýst er í forsendum hins áfrýj-
aða dóms, lengur en um eins árs skeið, er rann-
sókn í málinu hófst í janúar 1936. Kærði Pétur var
upphafsmaður að starfsemi þessari og hafði undir
höndum dulmálslykil þann, sem notaður var, en
telja verður, að kærðu hafi báðir staðið sem aðal-
menn að sendingu skeytanna. Með þessari athuga-
semd og að öðru leyti með skírskotun til forsendna
hins áfrýjaða dóms og núverandi gullgengis ís-
lenzkrar krónu þykir mega staðfesta hann, þó
þannig, að sekt kærða Stefáns verði 5500 krónur
og að kærðu afpláni sektir sínar sem hér segir,
verði þær ekki greiddar innan 4 vikna frá lögbirt-
ingu dóms þessa, kærði Pétur með einföldu fang-
elsi í 5 mánuði, kærði Stefán með einföldu fang-
elsi í 100 daga og kærði Ólafur með einföldu fang-
elsi í 60 daga.
Kærðu ber að greiða in solidum allan áfrýjunar-
kostnað málsins, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda í hæstarétti, 120
krónur til hvors.
Við rannsókn málsins er það að athuga, að í
þinghaldi 16. apríl 1936 eru lögð fram hefti með
dulskeytum frá árinu 1934, sem virðast varða mál
þetta, en ekki verður séð af prófum málsins, að
dulskeyti þessi hafi verið borin undir kærðu Pétur
og Stefán né að sangskör hafi verið gerð að því að
upplýsa, hvort ofangreind starfsemi þeirra hafi
verið byrjuð á árinu 1934.
306
Því dæmist rétt vera:
Kærði Pétur Ólafsson greiði 8000 króna sekt
til landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fang-
elsi í 5 mánuði í stað sektarinnar, ef hún greið-
ist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Kærði Stefán Ó. Stephensen greiði 5500
króna sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi
einfalt fangelsi í 100 daga í stað sektarinnar,
ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu
dóms þessa.
Kærði Ólafur Þórðarson greiði 2500 króna
sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt
fangelsi í 60 daga í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms
þessa.
Ákvæði hins áfryjaða dóms um greiðslu
sakarkostnaðar í héraði eiga að vera Óröskuð.
Kærðu greiði in solidum allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Svein-
björns Jónssonar og Eggerts Claessen, 120
krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Stefáni Ólafssyni Stephensen, kaupmanni, Bjarkargötu 4,
Pétri Ólafssyni, sjómanni, Hverfisgötu 65, og Ólafi Þórð-
367
arsvni, umboðssala, Öldugötu 27, öllum hér í bænum, fyrir
brot gegn lögum nr. ö, 1920.
Hinir kærðu eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna.
Hefir enginn þeirra fyrr sætt ákæru eða refsingu.
Með bréfi dags. 20. október s. 1. fól dómsmálaráðuneytið
tveim mönnum að rannsaka það, hvort togarar, sem stunda
veiðar hér við land, mundu með skeytum úr landi verða
látnir vita um hreyfingar varðskipanna. Athuganir þessara
manna leiddu til þess, að þeir hinn 8. janúar s..1. gáfu
skýrslu um þær til ráðuneytisins þess efnis, að þeir teldu
nokkra menn vera grunsamlega um að hafa gefið togurum
slíkar upplýsingar, sem að framan greinir, með loftskeyt-
um, og færðu rök að þessu áliti sinu. Með bréfi dags. 9.
janúar fyrirskipaði ráðuneytið síðan réttarrannsókn í
máli þessu, sem hófst samdægurs og leiddi þá þegar til
þess, að nokkrir menn játuðu, að hafa orðið sekir um
fyrrgreint athæfi.
Kærði Pétur Ólafsson hefir játað að hafa fyrir beiðni
ensks útgerðarmanns í útgerðarfélaginu Rinovia Steam
Fishing Company, Grimsby, tekizt á hendur að gefa tog-
urum félagsins: Blakkur, Fairway, Alsey og Drangey, er
þeir væru að veiðum hér við land, með loftskeytum á
dulmáli upplýsingar um hreyfingar og dvalarstaði varð-
skipanna íslenzku, svo að skipstjórarnir á þessum tog-
urum gætu stundað landhelgiveiðar áhyggjulausir, er
þeir vissu, að varðskipin væru ekki nærri. Fékk kærði
síðan afhentan dulmálslykil til þess að semja skeytin
eftir, og hóf hann siðan þessa upplýsingastarfsemi í júlí-
mánuði árið 1934, að því er virðist. En með því að kærði
hafði eigi nægjanlegt vald á enskri tungu til þess að rækja
starf þetta, þá kveðst hann hafa fengið til liðs við sig
meðkærða Stefán Ó. Stephensen. Unnu þeir síðan saman
að þessu á þann hátt, að Pétur aflaði hinna nauðsynlegu
upplýsinga um varðskipin, sem hann kveður þó ávallt
hafa verið takmarkaðar við Reykjavík, en Stefán samdi
eftir þeim dulmálsskeyti, sem síðan voru send togurun-
um. Þannig störfuðu hinir kærðu saman, þangað til um
miðjan desembermánuð s. 1, að kærði Stefán fékk kærða
Ólaf Þórðarson til þess í sinn stað að annast um samn-
ing og sending skeytanna, sem hann tók að sér og ann-
aðist síðan, þangað til mál þetta kom upp, og voru skeytin
öbð
eftir það skrifuð hjá símanúmeri hans, en höfðu jafnan áð-
ur verið skrifuð hjá símanúmeri Péturs. Kveðst Stefán
hafa viljað losna við þetta starf vegna annrikis á þessum
tíma, en Ólafur kveðst hafa tekið það að sér aðeins í
greiðaskyni og með það fyrir augum, að það væri aðeins
til bráðabirgða.
Er mál þetta kom upp, eyðilagði Ólafur Þórðarson
dulsmálslykil þann, sem þá var í notkun, en duls-
málslykli, sem áður var notaður, kveðst kærði Pétur
Ólafsson þá hafa verið búinn að skila útgerðarfélaginu.
Það hefir því ekki tekizt að þýða eða ráða neitt af
skeytum þeim, sem hér um ræðir. En hinir kærðu hafa
játað, að yfirleitt öll skeytaskipti þeirra við fyrrgreind
skip hafi með alveg sárfáum undantekningum fjallað
um varðskipin. Úr skjalasafni Landssímans hafa verið
tekin skeyti þau, sem farið hafa í milli kærðu og um-
ræddra skipa frá því starfsemi þessi hófst, unz mál þetta
kom upp, og hafa þau verið lögð fram í málinu. Er það
mesti fjöldi skeyta, sem þannig liggur fyrir frá hinum
kærðu til skipanna, og þykir af því, í sambandi við fyrr-
greindar játningar hinna kærðu um efni skeytanna, mega
ráða, að upplýsingastarfsemi þessi hafi verið mjög um-
fangsmikil.
Hinir kærðu hafa allir játað það, að þeim hafi verið
það ljóst, að skipin fengu þessar upplýsingar um varð-
skipin með tilliti til landhelgiveiða. Hinsvegar hafa þeir
neitað þvi, að þeir hafi haft vitneskju um það, hvort eða
að hve miklu leyti umræddar upplýsingar þeirra voru
hagnýttar af skipstjórum togaranna.
Það er talið, að íslenzkir menn hafi verið fiskiskip-
sljórar á öllum fyrrgreindum togurum og jafnvel að ís-
lenzkur maður hafi verið skipstjóri á einum þeirra.
Einn af þessum fiskiskipstjórum, sem verið hafði á tog-
urunum Blakkur og Fairway, hefir verið yfirheyrður
undir rannsókn málsins. Játaði hann, að nokkur brögð
hefðu verið að þvi, að þessi skip veiddu í landhelgi, og
tilgreindi sem dæmi þess, að togarinn Blakkur hefði
fyrstu dagana í janúarmánuði s. 1. veitt 1%—2 sólar-
hringa í landhelgi á Ísafjarðardjúpi.
Enginn hinna kærðu hefir kannazt við það, að hafa
fengið nokkur laun fyrir þessi störf, en Pétur Ólafsson
369
kveður sér hafa verið heitið 200 króna þóknun á ári,
sem hann þó aldrei hafi fengið. Kærði Stefán Stephen-
sen hefir haldið því fram, að hann hafi unnið þetta starf
aðeins af greiðasemi við Pétur, án þess að áskilja sér
eða fá laun fyrir það, eða haft nokkurt samband við út-
gerð skipanna. Allur þessi framburður verður að teljast
mjög tortryggilegur, og með tilliti til þess, að kærði
Stefán vann að þessari upplýsingastarfsemi frá upphafi
og tók sig fram um að útvega mann til að gegna henni
vegna annríkis sins í sinn stað, án þess þó að hætta afskipt-
um af henni með öllu, þá þykir mega ganga út frá þvi,
að hann hafi engu minni hlut átt að þessu starfi en
Pétur Ólafsson.
Framangreind starfsemi hinna kærðu, sem er til þess
fallin bæði að liðsinna togurum þeim, sem hennar nutu,
við veiðar í landhelgi og gera þeim mögulegt að komast
undan hegningu fyrir framin landhelgibrot, varðar við
4. gr. laga nr. 5, 1920.
Með tilliti til þess, hve upplýsingastarfsemi hinna
kærðu Stefáns og Péturs er umfangsmikil og langvar-
andi og með hliðsjón af núverandi gullgengi krónunnar,
þykir refsing hvors þeirra um sig hæfilega ákveðin
8000.00 króna sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi
einfalt fangelsi í sex mánuði í stað sektar hvors þeirra,
verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa.
Með tilliti til þess, að kærði Ólafur Þórðarson hefir
unnið að þessari upplýsingastarfsemi tiltölulega stuttan
tima, þykir refsing hans hæfilega ákveðin 2500 króna
sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í
70 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd innan
4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Hinir kærðu greiði in solidum allan kostnað sakar-
innar, þar með taldar kr. 250.00 í málsvarnarlaun til
skipaðs verjanda síns, hrm. Eggerts Claessen.
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
es
2
Miðvikudaginn 26. maí 1937.
Nr. 30/1937. Pétur Magnússon f. h. T. Hofmann-.
Olsen (Einar B. Guðmundsson)
Ssegn
Halldóri Guðmundssyni (Enginn).
Fjárnámsgerð áfrýjað til staðfestingar.
Áfrýjað er fjárnámi, framkvæmdu í fógetarétti Siglu-
fjarðarkaupstaðar 11. marz 1937: Lysti fógeti þvi yfir, að
ofangreindar eignir!) væru teknar fjárnámi til tryggingar
greiðslu fjárnámskrafna fjárnámsbeiðanda, kr. 159.909.71
með 6% vöxtum frá 15. ágúst 1935, auk fjárnámskostn-
aðar, og fyrirbauð fjárnámsþola að ráðstafa eignunum á
Þann hátt, að skert gæti rétt fjárnámshafa að viðlagðri
lagarefsingu.
Dómur hæstaréttar.
Þann 20. júní 1929 gaf stefndi út til áfrýjanda
skuldabréf að upphæð kr. 180.000.00 með 6% árs-
vöxtum frá útgáfudegi bréfsins, og skyldi skuldin
greiðast í ákveðnum afborgunum ár hvert, enda
skyldi henni, að því er virðist, vera lokið 15. des.
1936. Til tryggingar höfuðstól, vöxtum og kostnaði
veðsetti stefndi skuldeiganda með fyrsta veðrétti
stöð sína á Siglufirði með mannvirkjum, vélum og
öðru tilheyrandi, og með öðrum veðrétti verzlun-
ar- og íbúðarhús sitt þar. Fjárnám í veðinu mátti
gera samkvæmt 15. gr. laga nr. 29/1885, ef því
yrði að skipta. Stefndi stóð ekki í skilum sam-
kvæmt skuldabréfinu, og eru eftirstöðvar skuld-
arinnar taldar þann 6. marz þ. á. nema kr.
1) Þ. e. Sildarstöð á Siglufirði með bryggjum, hús-
um og lóðarréttindum og vélum og húseigninni Vetrar-
braut 7.
371
159.909.71 auk vaxta frá 15. ág. 1935, er áfrýjandi
krafðist fjárnáms í veðunum. Ákvað fógeti, að
fjárnám skyldi fara fram þann 11. marz þ. á.,
enda var ákvörðun hans þar um birt af stefnu-
vottum á heimili stefnda þann 6. s. m. Fjárnámið
var síðan framkvæmt á tilsettum tíma og fjár-
námi teknar hinar framangreindu, veðsettu eignir.
Fjárnámsgerð þessari hefir áfrýjandi skotið til
hæstaréttar með stefnu, útgefinni 31. marz þ. á.
og krafizt staðfestingar á henni og málskostnað-
ar af stefnda eftir mati dómsins. Stefndi sótti ekki
þing, er málið skyldi flytja, og hefir það því verið
flutt skriflega eftir 1. tölulið 38. gr. hæstaréttar-
laganna, og er dæmt samkvæmt framlögðum skjöl-
um og skilríkjum.
Með því að engir þeir gallar eru á fjárnáms-
gerðinni, er ómerkingu hennar megi varða, þykir
mega taka kröfu áfrýjanda um staðfestingu hennar
til greina.
Það sést ekki á skjölum málsins, að stefndi hafi
veitt áfrýjanda sérstakt tilefni til áfrýjunar máls
þessa, og þykir þvi rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða fjárnámsgerð staðfestist.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
ð/2
Föstudaginn 28. maí 1937.
Nr. 138/1986. Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar
ríkisins (Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Sjóvátryggingarfélagi Íslands h/f
(Theódór B. Lindal).
Mál út af björgunarlaunum.
Dómur sjórétltar Reykjavíkur 12. júní 1936: Stefndur,
Sjóvátryggingarfélag Íslands h. f., greiði stefnanda, Pálma
Loftssyni f. h. Skipaútgerðar ríkisins, kr. 15.000 ásamt
50% ársvöxtum frá 29. nóv. 1935 til greiðsludags og máls-
kostnað með 900 krónum.
Dóminum ber að fullnægja innan Jja sólarhringa frá
lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu dags. 17. sept. f. á. og gert þær dóm-
kröfur, að honum verði dæmd laun fyrir björgun
strandferðaskipsins „Súðin“ þann 17. des. 1934 og
að hæð björgunarlaunanna verði eftir mati dóms-
ins færð upp að verulegum mun frá því sem gert
hefir verið í hinum áfrýjaða dómi, að honum verði
dæmdir 5% ársvextir af björgnarlaununum eins
og þau verða ákveðin í hæstarétti frá útgáfudegi
stefnu, 29. okt. 1935, og til greiðsludags og loks að
ákvæði sjódómsins um málskostnað í héraði verði
staðfest, en stefndi dæmdur til greiðslu máls-
kostnaðar í hæstarétti eftir mati dómsins. Stefndi
hefir hinsvegar krafizt þess, að hinn áfrýjaði
dómur verði staðfestur og að áfrýjandi verði
dæmdur til að greiða honum málskostnað að
skaðlausu fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
13
Það verður að telja, að strandferðaskipið „Súðin“
hafi verið statt í neyð á þeim tima, er hér skiptir
máli, og að björgunar- og varðskipið „Þór“ hafi
innt af hendi fullkomið björgunarstarf áminnztu
skipi til handa. Eftir öllum atvikum málsins þykja
björgunarlaunin hæfilega ákveðin kr. 18000.00 á-
samt vöxtum eins og krafizt er.
Samkvæmt þessum úrslitum þykir bera að stað-
festa málskostnaðarákvæði hins áfrýjaða dóms og
dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað
fyrir hæstarétti, sem ákveðst kr. 100.00.
Því dæmist rétt vera:
Stefndi, Sjóvátrvggingarfélag Íslands h/f,
greiði áfrýjanda, Pálma Loftssyni f. h. Skipa-
útgerðar ríkisins, kr. 18000.00 ásamt 5% árs-
vöxtum frá 29. okt. 1935 til greiðsludags.
Málskostnaðarákvæði hins áfrýjaða dóms á
að vera óraskað. Stefndi greiði áfryjanda 400
krónur í málskostnað í hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Hinn 16. desember 1934 kl. 5,55 f. m. létti strandferða-
skipið Súðir akkerum og sigldi út úr Skagastrandarskipa-
legu, en 7 minútum seinna, kl. 6,2, tók skipið niðri, rann
upp á sker. Logn var, en skýjað. Tilraunir voru gerðar af
hálfu skipverja til að ná skipinu út þá þegar, en þær reynd-
ust árangurslausar. Var þá simað til útgerðarstjóra skips-
ins og beiðzt aðstoðar, og sendi hann varðskipið Þór,
sem staddur var í Dýrafjarðarmynni til aðstoðar, og kom
Þór á strandstaðinn sama dag kl. 7,45 e. h. Voru þá þegar
gerðar tilraunir til að draga Súðina af skerinu um kvöldið,
“
u
4
4
1
en tókst ekki. kl. 5 að morgni þess 17. desember var gerð
ný tilraun með beim árangri, að innan 15 minútna losnaði
Súðin af skerinu og komst aðstoðarlaust inn á hafnar-
leguna á Skagaströnd og eftir að vörur á Húnaflóahafnir
og póstur hafði verið tekið úr skipinu, lagði það á stað
kl. 5,6 e. h. þann 17. desember og sigldi undir eftirliti Þórs
til Ísafjarðar. Komu skipin þangað kl. 6,20 f. m. þann 18.
Var Súðin skoðuð af kafara þar og talin fær að sigla til
Reykjavíkur, og kom þangað um nón þ. 19.
Fyrir starf Þórs við þetta tækifæri hefir stefnandi,
Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar ríkisins, með stefnu
dags. 29. okt. 1935 krafizt þess, að stefndur, Sjóvátrygg-
ingarfélag Íslands, sem vátryggjandi Súðarinnar og farms
hennar, verði dæmdur til greiðslu Þbjörgunarlauna, að
upphæð kr. 60000.00, ásamt 6% ársvöxtum frá 17. desem-
ber 1934 til greiðsludags, og málskostnaðar að skaðlausu,
en til vara krefst stefnandi bóta og björgunarlauna eftir
mati réttarins, ásamt vöxtum og málskostnaði.
Stefndur krefst algerðar sýknu gegn greiðslu hæfilegrar
þóknunar fyrir aðstoð, til vara fyrir björgun, eftir mati
réttarins. Mótmælir hann sérstaklega, að vextir verði reikn-
aðir hærri en 5% og ekki frá fyrri tíma en stefnudegi.
Um tilraunir Súðarinnar sjálfrar til að losa sig, ástand
hennar, og hættu, er hún var stödd í, og aðgerðir Þórs skal
þetta tekið fram: Súðin tók niðri um 60 minútum eftir há-
flæði. Var nú dælt úr botnhylkjum til að létta skipið,
vélin látin ganga með fullri ferð afturábak, varpakkeri
selt aftur af skipinu með 100 faðma löngum vir og gert
allt, sem mögulegt var til að losa það, en árangurslaust og
var tilraununun hætt kl. 6,54. Fóru farþegar í land og sið-
an losuð úr skipinu 40 tonn af sildarmjöli, kl. 4,30 e. h.
til kl. 6,30 voru gerðar tilraunir að nýju, en án árangurs.
Er Þór kom, setti hann strax dráttarvir í Súðina, er settur
var fastur þar í afturlúgukarm og vírinn síðan strengdur
með vindunni og var þá fjarlægðin milli skipanna um
200 metrar. Síðan var vélin sett á fyllstu ferð og halað
með „trollspilinu“ í akkerisfestina með því afli, sem til
var, en þetta reyndist árangurslaust, og var tilraununum
hætt kl. 9,2 e. h. Þá var ástand Súðarinnar þannig, að
hún hallaðist talsvert á stjb. hlið og afturenda, enda var
dýpi samkv. sjóferðarskyrslunni við skipið þannig, að 5
375
metrar voru fyrir framan stefni, 1,5 til 2 metrar aftur með
bógnum, 8 metrar miðskips og 15 metrar fyrir aftan skipið.
Upp á skerið hafði skipið siglt með 9 milna hraða. Um
kvöldið var kominn sjór í skipið að framan, stafnhylki og
1. hylki full, og reyndist árangurslaust að dæla þaðan, en
hinsvegar hafðist við að dæla úr 2. hylki. Vindur var
A.V.A. gola, en alda óx eitthvað, og fór skipið að ókyrrast
á skerinu. Var þá gerð tilraun af nýju undir miðnættið
um að losa skipið, en tókst ekki, en dráttartaugin var
höfð strengd milli skipanna til þess að koma í veg fyrir,
að Súðin bærist hærra upp á skerið. Margir af skipshöfn
Súðarinnar fluttu nú farangur sinn um borð í Þór. Vind-
átt og vindmagn um nóttina var A.V.A. 3 vindstig. Kl. 5
að morgni byrjaði Þór að toga í Súðina, en hún hjálpaði
til með vél sinni og togaði í varpakkerið og bb.akkeri,
sem sett hafði verið út daginn áður, og losnaði skipið eins
og áður er sagt kl. 5,15.
Aðiljar hafa deilt um það, hvort Súðin mundi ekki hafa
getað losað sig af eigin ramleik um morguninn þann 17.
um háflæðið, þar sem það tókst svo léttilega að ná henni
út um klukkustund fyrir þann tíma. Um þetta verður ekki
sagt með neinni vissu, því að misheppnaðar tilraunir
hennar sjálfrar á kvöldflóðinu þann 16. afsanna það ekki,
því að skipið varð léttara síðar en það varð þá. Samein-
aðar tilraunir skipanna um kvöldið sanna einnig litið af
eða á um þetta, því að farið var svo að lækka í sjó, er
þær tilraunir voru gerðar. Hinsvegar er það ljóst, að skipið
var statt í neyð, þar sem það hékk á skerinu og hinar
miklu skemmdir, sem voru orðnar á skipinu, sbr. mats-
gjörðina síðar, sanna, að athafnamöguleikar þess voru
orðnir mikið skertir. Sjórétturinn verður því að hallast
að þeirri skoðun, að telja verði um björgun af hálfu Þórs
að ræða.
Er meta skal laun þau, er Þór ber fyrir starf sitt, skal
bað strax sagt, að vegna góðviðris var hinu bjargandi
skipi ekki stofnað í neina hættu né mönnum teflt í tví-
sýnu eða góssi. Þá aðstoðaði hið bjargaða skip verulega
við björgunina með eigin vélaafli, tækjum og mönnum.
Verðmæti skips og farms er svo sem hér segir: Súðin
er smíðuð 1891, 811 tonn br., en 469 tonn netto. Að mati
virðingarmanna, er voru dómkvaddir í Reykjavik og fram-
kvæmdu vendilega skoðun á skipinu á dráttarbraut í
Reykjavík 24. desember 1934, telja þeir skipið í því ásig-
komulagi, sem það var eftir strandið með vélum, rá og
reiða 82 þús. kr. virði, en kol, olíu, vistir og önnur föng
skipinu tilheyrandi kr. 16300 eða samtals kr. 98300. En
kostnað við endurbætur skemmdanna, er á því urðu við
strandið á Skagaströnd, 68 þús. kr. og auk þess kostnað
við aðgerð skemmda, sem það varð fyrir við grunnsteyt-
ing á Kópaskeri 29. nóv. 1934, kr. 11500.00. Stefnandi hefir
talið verðmæti farmsins, er var í skipinu, er það var dreg-
ið á flot, um 50 þús. kr. En gegn mótmælum stefnds
verður það ekki sannað, að vátryggt hafi verið hjá honum
meira en um 19000 kr. verðmæti af vörum þessum og
þykir því gagnvart stefndum hið bjargaða verðmæti ekki
verða talið meira en röskar 117 þús. kr.
Samkv. þvi, sem nú hefir verið sagt, og með tilliti til
þess, að það er ekki upplýst, að Þór sé útbúinn með
nokkrum sérstökum tækjum til björgunar strönduðum
skipum, sem og þess, að hann felldi ekki niður neitt arð-
berandi starf þann tíma, er hann tafðist vegna Súðar-
innar, þykja björgunarlaunin hæfilega ákveðin 15 þús.
kr. auk 5% ársvaxta frá 29. nóv. 1935 til greiðsludags.
Svo ber stefndum að greiða stefnanda málskostnað, þar
með talinn kostnaður við áðurgreint mat, kr. 900.00.
Mánudaginn 31. mai 1937.
Nr. 115/1936. Tómas Tómasson (Jón Ásbjörnsson)
gegn
firmanu Helgi Magnússon é Co.
(Einar B. Guðmundsson).
A, er byggði hús samkvæmt verksamningi, talið
vera skylt að greiða gólfdúka til hússins, er ann-
ar húseigenda hafði pantað hjá firma því, er A
skipti við um efniskaup til hússins.
371
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 6. ágúst 1936: Stefndur,
Tómas Tómasson, greiði stefnandanum, firmanu Helgi
Magnússon £ Co., kr. 1597.22 með 5% ársvöxtum frá 1.
nóvember 1935 til greiðsludags og kr. 150.00 í málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu
hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 20. ágúst f. á., hefir krafizt sýknu
af kröfum stefnda í máli þessu og málskostnaðar
bæði í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins,
Stefndi, sem ekki hefir áfrýjað málinu, hefir hins-
vegar krafizt staðfestingar á héraðsdóminum og
málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Það er óvéfengt í málinu, að áfrýjandi tók út
hjá stefnda með greiðslufresti vörur til hússins
nr. 40 við Garðastræti fyrir að minnsta kosti nær
9000.00 kr., auk þess sem stefndi lét í té gólfdúka
þá til sama húss, er í máli þessu greinir. Það verð-
ur því að gera ráð fyrir því, að stefndi hafi, þegar
aðiljar sömdu um úttektina til hússins og greiðslu-
frestinn, haft vitneskju um aðalefni verksamn-
ings áfrýjanda við eigendur hússins, og að stefndi
hafi þá fengið næga ástæðu til að treysta því, að
áfrýjandi væri yfir höfuð ábyrgur um greiðslu allra
þeirra vara, er hann tæki út hjá stefnda til hús-
gerðarinnar, nema beinn fyrirvari væri gerður
um einstök vöruútilát. Slíkur fyrirvari verður
ekki talinn felast þar í, að annar eigenda hússins
fékk innflutnings- og gjaldeyrisleyfi fyrir dúkun-
um gefið út á sitt nafn, né í því, að sami maður
fékk stefnda til að útvega dúkana, enda þurfti
ekki annað eða meira að felast í þessu en verka-
léttir eða greiði af hálfu húseigenda til handa á-
970
dÍ{OÖ
frýjanda. Ef áfrýjandi hefði viljað firra sig ábyrgð
á greiðslu á andvirði dúkanna, þá hefði hann
þurft að gera fyrirvara gagnvart stefnda þar um
eigi síðar en við móttöku þeirra. Þetta gerði hann
ekki, og er þó óvéfengt, að sjálfur hafi hann veitt
dúkunum viðtöku, er stefndi skilaði þeim á bygg-
ingarstaðinn. Áfrýjandi hefir því ekki gert það,
er gera þurfti til að raska því réttmæta trausti,
er stefndi mátti hafa til greiðsluvilja hans og
greiðsluskyldu á andvirði dúkanna sem andvirði
annarra vara, er áfrýjandi fékk hjá stefnda til
húsgerðarinnar.
Þann 18. jan. 1936 tók áfrýjandi við fullnaðar-
greiðslu fyrir efndir sínar á verksamningnum, að
undanskildum síðar greiddum kr. 280.00 fyrir
aukaverk, sem samningurinn tók ekki til, þar á
meðal fyrir gólfdúkana. Og bendir þetta eindregið
til þess, að þá hafi áfrýjandi einnig talið sig á-
byrgan um greiðslu á andvirði þeirra, því að ann-
ars kostar hefði hann átt að benda verkkaupendun-
um, sem auðsjáanlega töldu sér greiðslu á dúk-
unum eins og öðru til hússins, er áfrýjandi átti að
láta í té, óviðkomandi, á það, að hann teldi sér
óskylt að greiða dúkana, svo að þeir mættu þá
halda eftir upphæð, er dúkaverðinu samsvaraði.
Að öllu þessu athuguðu verður að telja áfrýj-
anda skylt að greiða stefnda andvirði oftnefndra
dúka, og ber því að staðfesta héraðsdóminn í máli
þessu að niðurstöðu til.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
379
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, Tómas Tómasson, greiði stefnda,
firmanu Helgi Magnússon á Co., 300 krónur í
málskostnað fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfð-
að fyrir bæjarþinginu með stefnu útg. 13. febrúar 1936
af firmanu Helgi Magnússon £ Co., hér í bæ, gegn Tóm-
asi Tómassyni, trésmið, Garðastræti 8 hér í bænum, til
greiðslu skuldar, að upphæð kr. 1.928.97 með 6% árs-
vöxtum frá 1. nóvember 1935 til greiðsludags, og máls-
kostnaðar að skaðlausu.
Í rekstri málsins hefir stefnandi gert þá varakröfu, að
stefndur verði dæmdur til að greiða nokkurn hluta kröf-
unnar (kr. 331.75), nema hann synji fyrir það með eiði,
að honum beri að greiða þann hluta hennar, sbr. gefnu
ábyrgðarloforði (sic), og að hann hafi tekið þennan lið út
hjá stefnanda eða leyft að taka hann út í reikning sinn.
Stefndur krefst sýknu og málskostnaðar.
Umkrafða skuld kveður stefnandi vera 1) fyrir út-
tektina á linoleumgólfdúk í húsið nr. 40 við Garðastræti
kr. 1.597.22 og 2) úttekt vegna skemmda á miðstöðinni í
húsinu nr. 118 við Hringbraut, kr. 331.75. Er málið þannig
vaxið, að skuldaliðir þessir verða að athugast hvor í
sinu lagi, og verður það nú gert.
1. Linoleumdúkur í húsið nr. 40 við Garðastræti.
Hvað þennan lið snertir, eru málavextir þeir, að stefnd-
ur hafði tekið að sér í ákvæðisvinnu að byggja húsið
Garðastræti 40 fyrir þá Gústav Jónasson, lögreglustjóra,
og Sigurjón Stefánsson, verzlunarmann. Átti stefndur að
leggja allt efni til hússins fyrir eigin reikning, þar á
meðal linoleum-gólfdúk. Stefndur skýrir svo frá, að hann
hafi fengið dúkinn sendan frá stefnanda og tekið við
OO
öU
honum athugasemdalaust, þar eð hann hafi vitað, að sér
bar að leggja hann á gólfin, en áður hafi Sigurjón Ste-
fánsson verið búinn að fá samþykki sitt til að mega
leggja dúkinn til sjálfur, og hafi hann því haldið, að
stefnandi sendi dúkinn fyrir reikning Sigurjóns, enda
kveðst stefndur aldrei hafa tekið út neina linoleum-dúka
til nefnds húss hjá stefnanda og heldur ekki hafa leyft
neinum að gera það fyrir sína hönd. Sér beri því alls
ekki skylda til að greiða stefnanda umstefnda skuld
fyrir dúkana, enda þótt þeir hafi farið í húsið, en hins-
vegar telur hann Gústav og Sigurjón munu geta krafið
sig um andvirði þeirra.
Kveðst stefndur hafa getað fengið samskonar dúka
fyrir minna verð annarsstaðar á þeim tíma, er dúkarnir
voru teknir hjá stefnanda, og þegar af þeirri ástæðu
hafi sér aldrei komið til hugar að kaupa þá hjá honum.
Þessari staðhæfingu stefnds er þó mótmælt, og er hún
ekki sönnuð gegn þeim mótmælum. Sigurjón Stefánsson
hefir verið leiddur sem vitni í máli þessu, og neitar hann
því harðlega, að hann hafi farið fram á það við stefndan
að fá að leggja dúkana til í húsið. Heldur stefnandi því
fram, að húseigendurnir, Sigurjón og Gústav, hafi í sam-
ráði við stefndan beðið sig um að panta dúkana, og beri
honum því tvímælalaust að borga sér þá beint.
Það er upplýst í máli þessu, að stefndur átti að leggja
til dúkana í húsið fyrir eigin reikning og sömuleiðis, að
dúkarnir, sem lagðir voru í húsið, voru sömu gæða og
þeir áttu að vera samkv. verksamningnum um húsbygg-
inguna. Ennfremur er upplýst, að stefndur tók athuga-
semdalaust við dúkunum, er stefnandi sendi honum þá,
og ber hér að minnast þess, að stefndur hefir ekki sann-
að í máli þessu, að Sigurjón hafi beðið um að mega leggja
dúkana til, enda er þvi mótmælt af stefnanda. Loks er
upplýst, að stefndur hefir fengið fulla greiðslu fyrir hús-
ið og í henni var falin greiðsla fyrir dúkana.
Það má nú að vísu telja upplýst í málinu, að Gústav og
Sigurjón hafi beðið stefnanda um dúkana í nafni stefnds
án þess að hafa til þess a. m. k. ótvirætt samþykki hans og
að stefndum bæri því ekki skylda til að greiða stefn-
anda dúkana Þeint, ef hann ekki síðar hefði samþykkt
það, og verður nú athugað, hvort stefndur hafi síðar sam-
381
þykkt þessa ráðstöfun húseiganda (sic) og þannig skuld-
bundið sig til að greiða dúkana beint til stefnanda.
Í rekstri málsins verður stefndur talinn hafa játað, að
hann hafi aldrei haft ástæðu til að ætla, að húseigend-
urnir vildu leggja dúkana til án endurgjalds eða án þess
að andvirði þeirra væri dregið frá umsömdu húsverði.
Einnig hefir stefndur viðurkennt að hafa tekið við allri
hinni umsömdu greiðslu fyrir húsið, en í henni var fólgin
greiðsla fyrir dúkana, og var stefndum það ljóst. Með þvi
að taka fyrst athugasemdalaust við dúkunum sjálfum, án
þess að hann hafi sannað, að Sigurjón hafi viljað leggja
þá til, og síðan að taka athugasemdalaust við greiðslu
fyrir þá frá húseigendunum, án þess að hafa nokkra á-
stæðu til að ætla, að þeir vildu gefa sér andvirði þeirra,
bá telur rétturinn stefndan hafa samþykkt ráðstöfun
húseiganda (sic) um útvegun dúkanna og jafnframt, þar eð
hann vissi, hvaðan þeir voru, hafa tekið að sér að greiða
stefnanda þá beint. Þessi kröfuliður stefnanda verður
því tekinn til greina að fullu.
2. Úttekt vegna skemmda á miðstöð hússins nr. 118
við Hringbraut.
Þennan lið kröfu sinnar byggir stefndur (sic) á því, að
stefndur hafi fengið sig til að hleypa vatni í miðstöð
þessa, með þeim afleiðingum, að hún hafi skemmzt.
Kveður hann stefndan hafa lofað að ábyrgjast tjón, er af
því kynni að leiða, að vatni væri hleypt í miðstöðina, og
hafi hann einnig leyft, að viðgerðin færi fram á hans
kostnað, eftir að skemmdirnar urðu.
Stefndur neitar eindregið báðum þessum staðhæfing-
um stefnanda, og eru þær ekki sannaðar gegn neitun
hans. Ekki þykja heldur svo miklar líkur að þeim leiddar,
að unnt sé að taka varakröfu stefnanda til greina um, að
stefndur verði dæmdur til að greiða þennan lið, nema
hann synji fyrir það með eiði, að hann hafi tekizt á
hendur umrædda ábyrgð eða leyft úttektina.
Stefndur verður því alveg sýknaður af þessum kröfulið.
Samkvæmt framansögðu verða úrslit máls þessa því þau,
að stefndur verður dæmdur til greiða stefnanda kr. 1597.22
með 5% ársvöxtum frá 1. nóvember 1935 til greiðslu-
dags. og málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn kr.
150.00.
382
Mánudaginn 31. mai 1937.
Nr. 9/1937. Ólafur Ólafsson, Sig. Steinþórsson,
Kristmann Jóhannsson, Kristján
Bjartmar og Guðmundur Jónsson
gegn
firmanu H. Benediksson £ Co.
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjendur, Ólafur Ólafsson, Sig. Steinþórsson,
Kristmann Jóhannsson, Kristján Bjartmar og Guð-
mundur Jónsson, er eigi mæta í málinu, greiði 50
króna aukagjald í rikissjóð, ef þeir vilja fá mál
sitt tekið fyrir að nýju.
Mánudaginn 7. júni 1937.
Nr. 179/1936. Ísafjarðarkaupstaður
(Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Elliíheimilinu „Grund“
(Einar B. Guðmundsson)
Sveitarfélag ekki talið hafa á virkan hátt sagt upp
ábyrgð sinni á dvalarkostnaði tveggja þurfalinga
sinna á elliheimili nokkru.
Dómur gestaréttar Reykjavikur 16. júlí 1936: Stefndur,
Ísafjarðarkaupstaður, greiði stefnandanum, Elliheimilinu
Grund, kr. 2170.19 með 6% ársvöxtum af mánaðarvist-
gjöldunum fá því þau féllu í gjalddaga til greiðsludags
og kr. 246.60 í málskostnað.
Stefndum ber að greiða stefnandanum vistgjald fyrir
gamalmennin Jón Snorra Árnason og Sigríði Guðmunds-
383
dóttur, meðan þau dvelja hjá honum, þó ekki hærra en
kr. 135,00 og kr. 105,00 um hvern mánuð.
Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa
frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Sökum embættisanna hefir dregizt nokkuð að leggja
dóm á mál þetta.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 26. nóv. f. á., hefir fengið gjaf-
sókn í því með bréfi dómsmálaráðuneytisins 18. s.
m. Og sér skipaðan talsmann fyrir hæstarétti. Hefir
áfrýjandi krafizt sýknu af öllum kröfum stefnda
í máli þessu og málskostnaðar bæði í héraði og
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins, eins og málið
væri ekki gjafsóknarmál.
Stefndi hefir krafizt staðfestingar á héraðs-
dóminum, þó með þeirri breytingu, að greiðslu-
skylda á vistargjöldum þurfalinganna, Sigríðar
Guðmundsdóttur og Jóns Snorra Árnasonar, frá
1. okt. 1935 verði takmörkuð við 1. jan. 1936, er
framfærslulög nr. 135/1935 gengu í gildi. Svo krefst
stefndi og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.
Um Sigríði Guðmundsdóttur, sem talin er fædd
6. marz 1864, er það óvéfengt, að fátækrastjórn
Reykjavíkur hefir engan þátt átt í dvöl hennar
hjá stefnda. Er hún komin á Elliheimilið „Grund“
árið 1929, og hefir í fyrstu dvalizt þar án fram-
lags frá áfrýjanda, en árin 1931—1934 incl. hefir
hann greitt dvöl hennar þar að fullu.
Jón Snorri Árnason, sem talinn er fæddur 20.
febr. 1871, kom sem sjúklingur til Reykjavíkur
árið 1926, 1. júlí, að því er talið er, en ekki er
upplýst, að hann hafi notið hér fátækrastyrks fyrr
384
en um áramótin 1929—1930, nema hvað viður-
kenning áfrýjanda 27. ágúst 1927 á sveitfesti hans
mætti benda í þá átt. Þann 21. jan. 1930 lýsir
læknir hann óvinnufæran sakir taugasjúkdóms,
og um þær mundir kom fátækrastjórn Reykja-
víkur honum fyrir á mötuneyti þurfalinga bæjar-
ins. Þann 28. jan. 1930 tilkynnti borgarstjórinn í
Reykjavík áfrýjanda hagi Jóns og áskildi bænum
rétt til endurheimtu á hendur áfrýjanda á veitt-
um fátækrastyrk. Með bréfi 7. marz s. á. lofaði á-
frýjandi að greiða fyrst um sinn meðlag lögum
samkvæmt með Jóni, en óskar þess jafnframt, að
honum verði komið fyrir á ódýrari hátt. Annars
kostar kveður hann gerðar munu verða ráðstaf-
anir til flutnings á honum til Ísafjarðar, þar sem
framfærsla hans verði kostnaðarminni. Af flutn-
ingi varð þó ekki, en síðla árs 1930 er talið, að
Jóni hafi verið komið fyrir hjá stefnda. Fátækra-
stjórn Reykjavíkur neitar því fastlega, að hún
hafi vistað Jón þar, en áfrýjandi telur svo hafa
verið, og liggja ekki fyrir aðrar upplýsingar þar
um. En hvernig sem því er varið, er hitt óvéfengt,
að áfrýjandi lét Jón Snorra vera hjá stefnda og
greiddi umyrðalaust fulla fúlgu fyrir hann, þar til
hann sagði upp „ábyrgð“ sinni á dvalarkostnaði
bæði Jóns og Sigríðar þann 22. nóv. 1934, en
greiddi þó einnig með Jóni til loka þess árs.
Uppsögnin 22. nóv. 1934 er byggð á því, að eftir-
leiðis beri Reykjavíkurbæ sem dvalarsveit þurfa-
linganna að greiða % hluta fúlgunnar, þar sem
ekki sé unnt að flytja þá fátækraflutningi vegna
þess, að þeir séu komnir yfir sextugt, og skirskotar
í því efni til bréfs atvinnu- og samgöngumála-
ráðuneytisins 23. marz 1933 (Stjt. B. 1933, bls. 379).
385
Bæjarráð Reykjavikur, er stefndi leitaði nú til,
synjaði 30. nóv. 1934 um viðurkenningu á nokk-
urri skyldu á hendur Reykjavíkurbæ til fram-
færslu á téðum þurfalingum. Ályktun bæjarráðs
tilkynnti stefndi áfrýjanda, en ekki verður séð,
að nokkur ráðstöfun hafi verið gerð til þess að fá
úrlausn réttra stjórnarvalda samkvæmt 65. gr.
laga nr. 43/1927 um ágreining bæjarfélaganna
tveggja um þetta efni.
Sýknukröfu sina byggir áfrýjandi í fyrsta lagi
á því, að máli þessu sé ranglega að honum beint,
með því að honum sé, samkvæmt framansögðu,
óskylt að greiða, nema nokkurn hluta fúlgunnar,
en framkvæmdarvaldið ákveði samkvæmt 65. gr.
laga nr. 43/1927, hversu mikið hvort bæjarfélagið
skuli greiða. Áfrýjandi hefði því átt að krefja
dvalarsveitina, Reykjavikurbæ, til bráðabirgða um
alla fúlguna. Í skiptum aðilja, sem að framan er
lýst, felst skuldbinding af hálfu áfrýjanda til að
greiða stefnda fúlgu fyrir oftnefnda þurfalinga,
og var stefnda, sem er einkastofnun, rétt að beina
dómsmáli til úrlausnar um þá skyldu á hendur
áfrýjanda, alveg án tillits til þess, hvort áfrýjandi
kynni að eiga endurheimtu á hendur öðru hrepps-
eða bæjarfélagi á einhverju eða öllu af því, er
hann greiddi til stefnda. Um slíkar skyldur milli
hrepps- eða bæjarfélaga úrskurðar framkvæmd-
arvaldið eftir 65. gr. laga nr. 43/1927, enda er
dómur í þessu máli á engan hátt því til fyrirstöðu,
að bæjarfélög þau, er nefnd hafa verið, leiti úrlausn-
ar samkvæmt áðurnefndri lagagrein um sambandið
sin á milli í hérgreindu efni, og að rétt stjórnarvald
ákveði það, svo sem það telur lög standa til.
Í öðru lagi byggir áfrýjandi sýknukröfu sína á
25
506
því, að hann hafi leyst sig gagnvart stefnda undan
skyldu sinni til að greiða fúlguna frá 1. des. 1934
með uppsögn sinni 22. nóv. s. á. Eins og áður er vik-
ið að, felst í skiptum aðilja skuldbinding á hendur
áfrýjanda til að greiða stefnda fúlgu fyrir oft
nefnda þurfalinga sína, þar til hann ráðstafaði
þeim með öðrum hætti. Uppsögnin ein, ásamt til-
vísun þurfalinganna til Reykjavíkurbæjar, sem ein-
dregið mótmælti framfærsluskyldu sinni, verður
ekki talin virk ráðstöfun í þessu efni, og því ekki
næg til þess að leysa áfrýjanda undan nefndri
skyldu. Enda virðist áfrýjandi sjálfur trauðla hafa
talið uppsögn sína nægilega í þá átt, með því að
hann greiddi þó meðlag beggja þurfalinganna fyrir
allan næsta mánuð. Þetta bendir og líka til þess,
að áfrýjandi hafi ekki ætlazt til þess, að stefndi
flytti þurfalingana, annað blint gamalmenni og hinn
sjúkan, rúmfastan aldraðan mann, með valdi, ef
á hefði þurft að halda, á hendur fátækrastjórn
Reykjavíkur, enda verður ekki talið, að stefndi firrti
sig nokkrum rétti, þótt hann færi ekki þá leið.
Samkvæmt framansögðu verður að dæma áfrýj-
anda til að greiða stefnda hina kröfðu fjárhæð fyrir
tímabilið 1. jan. 1935 til 30. sept. s. á., kr. 2170.19
með 6% ársvöxtum frá 7. sept. 1935 til greiðslu-
dags.
Krafa stefnda um það, að áfrýjandi verði
dæmdur til að greiða vistargjald fyrir hvern mán-
uð, er oftnefndir þurfalingar dveljist hjá honum
eftir 30. sept. 1934 til 1. jan. 1936, virðist, eins og
máli er farið, ekki vera nægilega ákveðin til þess,
að dómur verði á hana lagður, og ber því að vísa
henni frá héraðsdómi.
Málskostnaðarákvæði héraðsdómsins þykir mega
staðfesta. Eftir atvikum þykir rétt að dæma áfrýj-
anda til að greiða stefnda kr. 150.00 í málskostnað
fyrir hæstarétti. Málflutningslaun talsmanns áfrýj-
anda fyrir hæstarétti, kr. 150.00, greiðist úr riíkis-
sjóði.
Því dæmist rétt vera:
Áfryjandi, Ísafjarðarkaupstaður, greiði
stefnda, Elliheimilinu „Grund“, kr. 2170.19 með
6% ársvöxtum frá 7. sept. 1935 til greiðsludags.
Málskostnaðarákvæði héraðsdómsins á að vera
óraskað.
Áfrýjandi greiði stefnda kr. 150.00 í máls-
kostnað fyrir hæstarétti. Málflutningslaun skip-
aðs talsmanns áfrýjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmanns Stefáns Jóh.
Stefánssonar, kr. 150.00, greiðist úr ríkissjóði.
Dón:inum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er skv. samkomulagi aðilja höfðað fyrir gesta-
réttinum með stefnu, útg. 7. september 1935, af Elliheimil-
inu Grund hér í bænum gegn Ísafjarðarkaupstað til greiðslu
skuldar, að upphæð 2170.19, sem er vistgjald og lyfjakostn-
aður tveggja þurfalinga stefnds fyrir tímabilið jan.—-sept.
(incl.) 1935 svo og til greiðslu sama vistgjalds, kr. 105.00
og kr. 135.00, mánaðarlega, meðan dvöl vistmanna hjá stefn-
anda helzt. Ennfremur krefst stefnandi 6% ársvaxta af
upphæðunum, frá því að hver mánaðargreiðsla féll eða
fellur í gjalddaga til greiðsludags, og málskostnaðar að
skaðlausu.
Stefndur krefst sýknu og málskostnaðar, en til vara
hefir hann sérstaklega mótmælt því, að hann verði dæmdur
388
til greiðslu ákveðins vistgjalds fyrir umrædda þurfalinga
um óákveðinn tíma, á meðan dvöl þeirra hjá stefnanda
helzt.
Málavextir eru þeir, að síðla árs 1930 var tveimur gamal-
mennum, Sigríði Guðmundsdóttur og Jóni Snorra Árnasyni,
komið til vistar hjá stefnanda. Stefndur var framfærslu-
sveit beggja þessara gamalmenna og hefir hann greitt vist-
gjald að fullu fyrir þau frá komudegi þeirra til stefnanda
og til áramóta 1934 og 35. Með bréfi, dagsettu 22. nóv. 1934,
tilkynnir bæjarstjóri stefnds stefnanda, að bæjarstjórn
stefnds hafi „ályktað að segja upp ábyrgð þeirri, sem bæj-
arsjóður hefir fram til þessa staðið í gagnvart yður fyrir
dvöl þurfamannanna Jóns Snorra Árnasonar og Sigríðar
Guðmundsdóttur og gildir uppsögnin á ábyrgðinni frá
næslkomandi mánaðarmótum að telja“. Eins og áður segir,
greiddi þó stefndur vistgjaldið til áramóta 1934 og 35, en
síðan hefir hann ekki greitt neitt, en þar eð gamalmenn-
unum hefir ekki verið ráðstafað frá stefnanda, hefir hann
höfðað mál þetta og gert í því áðurgreindar kröfur.
Stefndur byggir sýknukröfuna á því, að stefnanda beri
að beina framangreindum kröfum sínum til Reykjavíkur-
borgar sem dvalarsveitar umræddra gamalmenna, sem
síðar eigi aðgang að sér sem framfærslusveit um % hluta
Þeirrar upphæðar, er hún greiði vegna gamalmennanna.
Ennfremur byggir hann sýknukröfuna á því, að umrædd-
um gamalmennum hafi verið ráðstafað til stefnanda af
Reykjavíkurborg sem dvalarsveit þeirra, er visttiminn
hófst. Hann hafi aðeins tekið á sig venjulega ábyrgð á
greiðslu vistgjaldsins og sé því uppsögn sin á ábyrgðinni
fullgild og eigi að hafa þau áhrif, að hann losni við
greiðsluskylduna gagnvart stefnanda.
Í 59. gr. fátækralaganna nr. 43 frá 1927 er svo ákveðið,
að ef maður þarfnast sveitarstyrks, skuli hann veittur hon-
um af dvalarsveit, er síðan eigi aðgang að framfærslusveit
um endurgreiðslu hans eða hluta hans. Á þessu byggir
stefndur það, að stefnandi eigi ekki aðgang að sér, heldur
Reykjavíkurborg um umkrafða skuld, og því beri að sykna
sig af kröfum hans í þessu máli. Rétturinn telur þó, að
þetta ákvæði sé sett eingöngu til hagræðis þurfamanni
sjálfum og þeim, er hefir hann á framfæri sínu, og að þeir
geti þvi krafið framfærslusveit þurfamanns beint a. m. k.
389
um % þess styrks, er þurfamaðurinn þarfnast, og alls, ef
atvik liggja þannig, að dvalarsveit beri ekki að greiða
neinn hluta styrksins. Málinu telst því réttilega beint gegn
steindum, og verður sýknukrafa hans því ekki tekin til
greina sökum aðildarskorts.
Stefnandi hefir ákveðið neitað þvi, að Reykjavíkurborg
hafi ráðstafað gamalmennunum til hans. Stefndur hafi
sjálfur gert það og hafi stefndur greitt sér vistgjaldið skv.
framfærslusamningi við sig, en ekki sem ábyrgðarskuldari
skv. venjulegum ábyrgðarsamningi.
Stefnandi hefir lagt fram yfirlýsingu frá borgarstjóran-
um í Reykjavík, sem mótmælt hefir verið sem rangri, en
ekki sem óstaðfestri, um að umræddum gamalmennum
hafi ekki verið ráðstafað til stefnanda af Reykjavíkurborg
og að Sigríður hafi aldrei fengið fátækrastyrk úr borgar-
sjóði hér.
Eins og á stendur hvílir því sönnunarbyrðin um það, að
gamalmennunum hafi verið ráðstafað til stefnanda af
Reykjavíkurborg á stefndum. Og hvað viðvíkur gamal-
menninu Sigríði, þá hafa engar líkur verið að því leiddar,
að fátækrastjórn Reykjavíkur hafi haft nokkur afskipti af
henni eða að henni hafi verið komið til stefnanda af öðrum
en stefndum sjálfum. En að því er snertir gamalmennið
Jón Snorra, er það upplýst með bréfi borgarstjórans í
Reykjavík til bæjarfógetans á Ísafirði, dags. 28. jan. 1930,
að honum var ráðstafað af fátækrastjórn Reykjavíkur á
mötuneyti þurfalinga hér í bænum. Tilkynnti borgarstjór-
inn bæjarfógeta, að meðlagið þangað yrði kr. 3.00 til 3.50
á dag. Þetta þótti stefndum of hátt og tilkynnti borgar-
stjóra með bréfi, dags. 7. marz 1930, að ef ekki takist
mjög bráðlega að koma Jóni Snorra fyrir á ódýrari hátt,
þá muni bæjarstjórn stefnds gera ráðstafanir til þess, að
hann verði fluttur vestur á elliheimili stefnds.
Með hverjum atvikum eða fyrir hvers atbeina Jón Snorri
flyzt úr mötuneyti þurfalinga til stefnanda, er ekki unnt að
sjá af því, sem fyrir liggur í máli þessu, en með tilliti til
bréfs þess frá stefndum, er nú var minnzt á, og yfirlýsingar
borgarstjóra Reykjavikur, er getið er hér að framan, svo
og þess, að stefndur borgar um margra ára skeið eftir
beztu getu og athugasemdalaust vistgjald Jóns Snorra að
fullu og beint til stefnanda, þykir verða að telja með
990
sérstöku tilliti til þess, er áður segir um sönnunarbyrðina
fyrir umræddu atriði, að stefndur hafi sjálfur ráðstafað
Jóni Snorra til stefnanda og gengizt undir að greiða hon-
um vistgjald með gamalmenninu að fullu. Gamalmenni
þau, er mál þetta snýst um, sýnast hafa verið örvasa og
ósjálfbjarga. Stefndur virðist því ekki, eins og á stóð, hafa
getað losazt undan greiðsluskyldu sinni þeirra vegna gagn-
vart stefnanda með því einu, að tilkynna honum, að hann
greiddi ekki lengur vistgjald þeirra. Til þess að losna við
greiðsluskylduna hefði stefndur, að áliti réttarins, orðið
að ráðstafa gamalmennunum frá stefnanda, en svo lengi,
sem hann ekki gerir það, telur rétturinn hann greiðslu-
skyldan. Þarf nú aðeins að athuga, hvað umsögn (sic)
stefnds á „ábyrgðinni“ á vistgjaldi gamalmennanna gæti
haft þau áhrif, að frá þeim tíma, er uppsögnin kom í gildi,
sem raunverulega var um áramótin 1934 og 5, því að til
þess tíma hafði stefndur sjálfur greitt vistgjaldið að fullu,
sæti stefnandi aðeins krafið stefndan um % vistgjaldsins,
sbr. 52. gr. fátækralaganna, en bæri að snúa sér til
Reykjavíkurborgar um ! þess. Rétturinn telur þó að skýra
beri 52. gr. fátækralagarna þröngt, þannig að ekki geti
komið til greina, að sú sveit, sem framfærslusveit sjálf
hefir ráðstafað þurfalingum sínum í, verði skyld til að
greiða '% kostnaðar við framfærslu þurfalingsins þar.
Umrædd uppsögn verður því ekki talin hafa áhrif í þá
átt að meina stefnanda að krefja stefndan um allt vist-
gjald umræddra gamalmenna. Og þar eð upphæð gjaldsins
og vaxtakröfunni hefir ekki verið sérstaklega mótmæli,
verður krafa slefnanda, hvað þetta hvorttveggja snertir,
tekin til greina.
Gegn mótmælum stefnds verður hann ekki dæmdur
til greiðslu ákveðins vistgjalds fyrir þurfalingana um óá-
kveðinn tíma, meðan dvöl þeirra hjá stefndum helzt. En
hinsvegar verður að taka kröfu stefnanda um þetta at-
riði til greina á þann hátt, að ákveða, að stefndum beri
að greiða stefnanda vistgjald með gamalmennunum, með-
an þau dvelja hjá honum, þó ekki hærra en kr. 135.00
og kr. 105.00 um hvern mánuð.
Úrslit máls þessa verða því skv. framansögðu þau, að
stefndur verður dæmdur til að greiða stefnanda kr.
2170.19 með 6% ársvöxtum af mánaðarvistgjöldunum
391
frá því þau féllu í gjalddaga til greiðsludags og máls-
kostnað, er skv. framlögðum reikningi, sem ekki hefir
verið sérstaklega mótmælt, nemur kr. 246.60.
Ennfremur verður ákveðið, að stefndum beri að greiða
stefnanda vistgjald fyrir umrædd gamalmenni þann tíma,
sem þau dvelja hjá honum.
Miðvikudaginn 9. júni 1937.
Nr. 35/1937. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson)
segn
Friðþjófi Ó. Johnson
(Einar B. Guðmundsson).
Maður dæmdur „til refsingar fyrir brot segn 1. gr.
sbr. 2. gr. laga nr. 84 frá 1933.
Dómur lögregluréttar Reykjavikur 21. desember 1936:
Kærði, Friðþjófur Ó. Johnson, greiði 50 króna sekt til
ríkissjóðs, og komi einfalt fangelsi í 3 daga í stað sektar-
innar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirt-
ingu dóms þessa. Hann skal vera sýkn af skaðabótakröfu
kæranda, Stefáns Árnasonar.
Hann greiði allan sakarkostnað, þar með talin máls-
varnarlaun skipaðs verjanda síns, hrm. Einars B. Guð-
mundssonar, kr. 65.00.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Verknað kærða, þann sem lýst er í hinum áfryj-
aða dómi, ber að heimfæra undir 1. gr. sbr. 2. gr.
laga nr. 84/1933 um varnir gegn óréttmætum verzl-
unarháttum og ákveðst refsing sú, sem hann hefir
unnið til, 100 króna sekt til ríkissjóðs, sem af-
092
plánist með 7 daga einföldu fangelsi, ef hún verður
ekki greidd innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Hinsvegar þykir ekki rétt að dæma kærða til að
birta leiðréttingu um þau atriði auglýsingarinnar,
sem hann er sakfelldur fyrir, þegar af þeirri
ástæðu, að ganga verður út frá því eftir atvikum
málsins, að áhrifa áminnætrar auglýsingar geti a.
m. k. ekki nú gætt.
Af hálfu kærandans, Stefáns Árnasonar, hefir
verið krafizt skaðabóta á hendur kærða, allt að kr.
1000.00, en ekki þykir bera að taka kröfu þessa
til greina, með því að ekkert hefir komið fram í
málinu, sem veiti ástæðu til að ætla, að kærand-
inn, sem starfrækir kaffibrennslu á Akureyri, hafi
beðið tjón af verknaði kærða.
Samkvæmt þessum sakarúrslitum ber að stað-
festa ákvæði hins áfrýaða dóms um sakarkostnað
í héraði og dæma kærða til að greiða allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaur skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, 80 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, Friðþjófur Ó. Johnson, greiði 100
króna sekt í ríkissjóð, og komi einfalt fang-
elsi í 7 daga í stað sektarinnar, ef hún greið-
ist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Hann á að vera sykn af skaðabótakröfu kær-
anda, Stefáns Árnasonar, í málinu.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu
sakarkostnaðar í héraði á að vera óraskað.
Kærði greiði allan áfryjunarkostnað sakar-
393
innar, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar og Einars B. Guðmunds-
sonar, 80 krónur til hvors.
Dóminum Þber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Friðþjófi O. Johnson, forstjóra, til heimilis á Fjölnisveg
15 hér í bæ, fyrir brot gegn lögum nr. 84 19. júní 1933
um varnir gegn óréttmætum verzlunarháttum. Hefir
kærður áður, svo kunnugt sé, sætt eftirtöldum refsingum:
1) 1930, 1% sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
2) 1932, 58 sætt 50 króna sekt fyrir samskonar brot.
3) 1932, 8% sætt 50 kr. sekt fyrir samskonar brot.
Kærði er einn af forstjórum verzlunarfyrirtækisins
G. Johnson á Kaaber h/f hér í bæ. Fyrirtæki þetta hefir
starfrækt kaffibrennslu hér um nokkurra ára skeið og
hefir framleiðsla kaffibrennslunnar, brennt og malað
kaffi, verið sett í verzlanir og verið kallað O. J. £ Kaabers
kaffi eða Ó. J. £ K. kaffi.
Þann 3. september síðastliðinn birtist auglýsing frá
fyrirtæki þessu um kaffiframleiðslu þess í dagblaðinu
„Morgunblaðið“ hér í bæ, og hefir kærði í máli þessu
játað að hafa samið auglýsingu þessa og sett hana í blaðið.
Eigandi „Kaffibrennslu Akureyrar“ á Akureyri, Stefán
Árnason að nafni, hefir með bréfi, dags. 28. september s.
1., kært yfir auglýsingu þessari sem stríðandi gegn ákvæð-
um laga um varnir gegn óréttmætum verzlunarháttum og
jafnframt krafizt þess, að firmað Ó. Johnson £ Kaaber
h/f verði dæmt til að greiða sér skaðabætur, að upphæð
kr. 1000.00, eða allt að þeirri upphæð eftir mati réttarins.
Það eru tvær setningar í auglýsingunni, sem kært er yfir,
og eru þær setningar það eina í auglýsingu þessari, sem
komið getur til athugunar sem brot gegn lögum um
Co
22
=
sn
varnir gegn óréttmælum veræzlunarháttum. Setningar
Þessar hljóða svo:
1. „Ó. J. £ K-kaffi er framleitt úr dýrustu og beztu
kaffibaunum“ og
2. „Það er gaumgæfilega hreinsað í vélum, sem skilja
frá því öll óhreinindi, þannig að einungis kjarni
kaffibaunanna verður eftir til þess að framleiða úr
hina vinsælu vöru. Engin önnur kaffibrennsla hér
á landi hefir slíkar vélar.“
Þau fyrirmæli nefndra laga, sem ætla mætti, að hinir
tilvitnuðu hlutar auglýsingarinnar tækju til, eru í upp-
hafi 1. greinar. Þar segir: „Óheimilt er hverjum þeim,
sem selur vöru eða hefir hana á boðstólum, að gefa út
villandi auglýsingar um vöruna til að hafa áhrif á eftir-
spurn hennar eða sölu. Um allar auglýsingar, hvort sem
þær eru birtar í blöðum, tímaritum, útvarpi eða annars-
staðar, skal þess gætt, að þær séu látlaust orðaðar, lausar
við skrum og hæpnar fullyrðingar, en segi það eitt, sem
satt er og rétt í öllum greinum“.
Skal nú athugað, hvort hinir tilvitnuðu kaflar auglýs-
ingarinnar brjóta í bág við lagafyrirmæli þessi.
Um fyrri kæruliðinn er það að segja, að kaffi það, sem
auglýsingin fjallar um, er eftir því, sem næst verður kom-
izt, framleitt að %o hlutum úr Rio-kaffi, en að %6 hluta
úr Mokka-kaffi. Um það, hvort slíkt kaffi geti talizt „fram-
leitt úr dýrustu og beztu kaffibaunum“ hefir álits verið
leitað hjá dr. Jóni E. Vestdal, er veitir matvælaeftirliti
ríkisins forstöðu, og er álit hans um þetta atriði svohljóð-
andi: „Sumar tegundir af Rio-kaffi eru ódýrustu kaffi-
tegundir, sem hægt er að fá, og yfirleitt er Rio-kaffi ekki
talið til dýrustu og beztu kaffitegunda. Hinsvegar er
Mokka-kaffi ein af dýrustu og beztu kaffitegundum, sem
völ er á. Kaffiblanda, sem í eru 90% af Rio-kaffi og 10%
af Mokka-kaffi, getur ekki talizt vera framleidd úr dýr-
ustu og beztu kaffibaunum“. -
Þar sem þessi niðurstaða er fengin, verður að álíta,
að kærði hafi með nefndum kafla auglýsingarinnar
brotið gegn 1. gr. nefndra laga, ef á að skilja kafla aug-
lýsingarinnar alveg bókstaflega. Verjandi kærða hefir
haldið því fram, að það sé orðin venja í auglýsingum
að nota lýsingarorð í hástigi í sömu merkingu og frum-
slig væri og hafi því í raun og veru ekki annað falizt
í þessum kafla auglýsingarinnar heldur en að Ó.J. € K-
kaffi sé unnið úr góðum kaffibaunum.
Að vísu mun það svo vera, að hástig lýsingarorða
hafi nokkuð verið notuð á þennan hátt í auglýsingum
hingað til, en það verður ekki fallizt á, að það sé orðin
nein föst venja, sem skýlaus fyrirmæli nýrri laga verði
að lúta. Lögin um varnir gegn óréttmætum verzlunarhátt-
um ganga einmitt mjög langt í því að krefjast þess af
auglysendum, að þeir beri ekki meira lof á vöru sina
en sé sannleikanum samkvæmt. Rétturinn getur því ekki
annað séð en að kærði hafi verið (sic) með því að segja,
að kaffið væri framleitt úr dýrustu og beztu kaffibaunum,
ekki gætt þess svo sem nefnd lög krefjast að segja fylli-
lega satt til um gæði vörunnar og að hafa auglýsingar
látlaust orðaðar, lausar við skrum og hæpnar fullyrð-
ingar. Verður því niðurstaðan um þennan lið auglýsing-
arinnar sú, að með honum hafi kærði gerzt brotlegur við
í. g. laga um varnir gegn óréttmætum verzlunarháttum,
nr. 84, 19. júní 1933.
Um seinni kæruliðinn er það að segja, að álits matvæla-
eftirlits ríkisins hefir verið leitað um það, hvort vélar
kaffibrennslunnar hreinsi öll óhreinindi úr kaffinu, svo
að einungis kjarnar baunanna verði eftir. Hefir matvæla-
eftirlitið rannsakað þetta og komizt að þeirri niðurstöðu,
að þó að vélar kaffibrennslunnar séu af fullkomnustu
gerð, þá sé ekki hægt með þeim að hreinsa öll óhrein-
indi úr kaffinu. Að minnsta kosti verði alltaf eftir nokkur
hluti silfurhúðar kaffibaunanna. Kaffi þetta sé alls ekki
hreinna en ýmsar aðrar kaffitegundir, sem hér séu
hafðar á boðstólum. Þrátt fyrir þetta telur matvælaeftir-
litið, að kaffið geti verið gaumgæfilega hreinsað.
Kærði hefir lýst því yfir, að sér hafi ekki verið kunn-
ugt um, að þessi ummæli sín í auglýsingunni hefðu við
neinar efnafræðilegar sannanir að styðjast, né heldur, að
hinir erlendu seljendur kaffibrennsluvélanna hefðu gefið
það upp, að vélarnar hreinsuðu öll óhreinindi úr kaff-
inu. Þó kveðst kærði hafa verið persónulega viss um, að
hann segði ekki annað en sannleikann með þessum kafla
auglýsingarinnar.
Þar sem kærði hafði enga fulla vissu fyrir því, að
990
þessi ummæli sin væru sönn, og síðar hefir sannazt, að
ban eru ekki rétt, verður að telja, að hann hafi með
Þeim slegið fram hæpinni fullyrðingu og skrumi um vöru
sína og Í raun og veru gefið villandi upplýsingar um
hana.
Þar sem kærði segir í auglýsingunni, að engin önnur
kaffibrennsla á landinu hafi „slíkar vélar“ sem kaffi-
brennsla Ó. Johnson £ Kaaber, verður að ætla, að hann
meini, að engin önnur kaffibrennsla í landinu hafi jafn-
góðar vélar. Þetta kveðst kærði hafa verið persónulega
viss um, án þess þó að hafa fyllilega sannfært sig um
það. Hann hafi skoðað vélar sumra kaffibrennslna hér í
bænum og komizt að því, að þær hefðu ekki jafngóðar
vélar og kaffibrennsla Ó. Johnson £ Kaaber, en um aðrar
kaffibrennslur hafi hann einungis haft sógusögn annarra.
Kétturinn hefir ekki aflað sannana um, hvort þessi full-
yrðing kærða í auglýsingunni er rétt, en þar sem kærði
vissi ekki með fullum sanni, að hann væri að fara með
rétt mál, þá hafði hann ekki leyfi til að slá þessari full-
yrðingu fram í auglýsingunni. Fullyrðingin er hæpnari
(sic) og skrumkennd, meðan kærði hefir ekki sannanir
fyrir réttmæti hennar.
Samkvæmt framantöldu verður að telja, að kærði hafi
með þeim köflum auglýsingarinnar, sem kært er útaf,
brotið í bága við 1. gr. laga nr. 84 19. júní 1933, um
varnir gegn óréttmætum verzlunarháttum, en þar sem það
um langan aldur hefir tíðkazt, að auglýsendur gengju eins
langt og unnt hefir verið í lofi um vörur sínar, og brot
kærða verður að teljast smávægilegt samkvæmt áðurnefnd-
um lögum og kærði hefir ekki áður sætt neinni refsingu,
er itrekunarverkun hafi á það brot, sem hér liggur fyrir,
þykir mega ákveða refsingu hans lágmarkssekt, kr. 50.00,
til ríkissjóðs, og komi einfalt fangelsi í 3 daga í stað
hennar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirt-
ingu dóms þessa.
Ennfremur ber að dæma kærða til að greiða allan af
málinu leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin máls-
varnarlaun, kr. 65.00, til skipaðs verjanda sins, hrm. Ein-
ars B. Guðmundssonar.
Skaðabótakrafa kærandans, Stefáns Árnasonar, verður
ekki tekin til greina, þar sem hann hefir engar líkur
397
fært fram fyrir þvi, að hann hafi beðið tjón af hinum
saknæmu ummælum auglýsingarinnar.
Eftir öllum málsatvikum, þar á meðal hinum langa
tíma, sem liðinn er frá birtingu hinna margnefndu um-
mæla, verður ekki talin ástæða til að skylda kærða til
að leiðrétta þau atriði auglýsingarinnar, sem hann er nú
sakfelldur fyrir.
Rekstur máls þessa hefir verið vitalaus.
Miðvikudaginn 9. júní 1937.
Kærumálið
Nr. 2/1937. Sigurður Þorsteinsson f. h. Rauðar-
árbúsins
Segn
Mjólkursamlagi Kjalarnesþings
Endurupptaka máls fyrir héraðsdómi heimiluð.
Úrskurður bæjarþings Reykjavíkur 13. maí 1987:
Stefndum í máli þessu, Mjólkursamlagi Kjalarnesþings,
skal heimilt að endurupptaka það.
Dómur hæstaréttar.
Úrskurði þeim, er í máli þessu greinir, upp-
kveðnum í bæjarþingi Reykjavíkur 13. mai þ. á.,
hefir kærandi, Sigurður Þorsteinsson f. h. Rauðar-
árbúsins, skotið til hæstaréttar með kæru 14. s. m.
samkvæmt 199. gr. laga nr. 85/1936, og má fallast
á, að dómsathöfn sem þessi sæti kæru svo sem segir
Í nefndri grein. Kom kæran ásamt bréfi héraðs-
dómarans, dags. 24. s. m., og skjölum málsins til
dómsins 25. s. m. Ennfremur hefir dóminum bor-
izt sóknarskjal frá kæranda, dags. 26. s. m., og kom
það í hendur réttarins 31. s. m., Var málið því næst,
að lögboðnum fresti liðnum og án frekari athuga-
semda frá héraðsdómaranum eða málsaðiljum,
tekið til dóms 7. þ. m., og er því dæmt samkvæmt
framlögðum skjölum.
Kærandi hefir krafizt þess, að úrskurðurinn
verði úr gildi felldur og að héraðsdómarinn verði
skyldaður til að leggja dóm á málið, eins og það
liggur nú fyrir. Svo krefst hann og, að varnaraðilji,
Mjólkursamlag Kjalarnesþings, verði dæmdur til
að greiða kostnað við málsskotið með kr. 62.25.
Í þinghaldi í máli þessu í bæjarþingi Reykja-
víkur hinn 29. april þ. á. þegar endurupptöku-
stefnan féll í rétt, skyrði umboðsmaður varnar-
aðilja, Eggert Claessen, hæstaréttarmálflutnings-
maður, svo frá og lét færa til bókar, að hinn 14.
apríl þ. á., daginn áður en málið var tekið til dóms
í héraði, hafi hann fengið til athugunar frá
umboðsmanni sóknaraðilja sóknarframhald eða
„bókun“, sem leggja átti fram í málinu, er það télli
í rétt daginn eftir. Hafi hann þá átt símtal við um-
boðsmann sóknaraðilja og skýrt honum frá þvi,
að hann mundi þurfa að fá frest í málinu í rétt-
arhaldinu daginn eftir. Þessari umsögn hefir ekki
verið mótmælt sérstaklega af hálfu sóknaraðilja,
og verður því að ætla, að símtal með slíku efni
hafi átt sér stað milli umboðsmannanna umget-
inn dag. Nú er það alkunnugt, að þegar svo stend-
ur á í málflutningi, sem hæstaréttarmálflutn-
ingsmenn annast við réttina hér í Reykjavík, að
fyrirfram er vitað, að ekki verður annað gert í til-
teknu þinghaldi í málinu en að taka og veita fresl
í því, þá láta þeir oft og tíðum mæta fyrir
sig í því þinghaldi umboðsmenn, sem eru Ó-
399
kunnugir málinu, og þessvegna ekki við því búnir,
að færa fram rökstuðning um einstök atriði, sem
málið eða málflutninginn varðar. Og þar sem ætla
verður, eins og fyrrgreindri staðhæfingu umboðs-
manns varnaraðilja og málflutningnum í sam-
bandi við hana er háttað, að hann hafi haft á-
stæðu til að gera ráð fyrir því, að í nefndu þing-
haldi 15. apríl þ. á. yrði ekki þörf annarra aðgerða
af hans hálfu en að biðja um og taka frest í mál-
inu, þá þykir mega jafna þessari ástæðu fyrir
fjarveru hans sjálfs úr þinghaldinu nefndan dag
til lögmætra forfalla. Ber því að staðfesta hinn
kærða úrskurð að niðurstöðu til.
Samkvæmt þessum úrslitum fellur málskostn-
aður fyrir hæstarétti niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinum kærða úrskurði skal óraskað.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Þegar mál þetta kom fyrir rétt 1. april s. l., fékk um-
boðsmaður stefnanda skjöl þess lánuð og frest í því til
15. sama mánaðar. Er það féll í rétt þann dag, skilaði
umboðsmaður stefnanda skjölum málsins aftur, mótmælti
síðustu vörn umboðsmanns stefnds, rjsk. 29, og lagði
málið í dóm, án þess að leggja neitt nýtt fram. Í þessu
réttarhaldi var ekki mætt í máli þessu af hálfu stefnds.
Hinn 20. apríl var svo gefin út endurupptökustefna í
málinu af hálfu stefnds, og skyldi málið skv. henni koma
fyrir rétt 29. april. Í endurupptökustefnunni gerði um-
boðsmaður stefnda þær réttarkröfur, að málið yrði að
nýju tekið upp til flutnings, að vitnaleiðsla yrði látin
fram fara, sér yrðu léð skjölin og veittur frestur, ef hann
teldi þess þörf, til upplýsingar málinu.
Þegar málið kom fyrir rétt eftir endurupptökustefn-
400
unni 29. apríl s. 1, var mætt í því af hálfu beggja aðilja.
Mótmælti umboðsm. stefnanda harðlega endurupptök-
unni, enda taldi hann hana með öllu óheimila af þeim
rökum, sem nú greinir: Í 222. gr. 1. nr. 85/1936 sé svo
ákveðið, að um endurupptöku máls skuli gilda reglur |.
nr. 85 frá 1936, enda þótt málið sé þingfest fyrir gildis-
töku þeirra, með þeirri undantekningu einni, að stefndur
megi fá mál sitt endurupptekið einu sinni eftir gömlu
reglunum, hafi hann eigi mætt í því áður en 1. nr. 85 frá
1936 komu til framkvæmda. Í máli þessu hafi verið mætt
fyrir gildistöku |. nr. 85/1936 og sé því ekki heimilt að
endurupptaka það eftir gömlu reglunum og fari því endur-
upptaka þessi eftir reglum 1. nr. 85/1936, en samkvæmt
þeim sé endurupptaka því aðeins heimil, að stefndur
hafi haft lögleg forföll eftir 9. gr. þeirra laga. Umboðs-
maður stefnds hafi látið mæta af sinni hálfu í öllum mál-
um, er hann hafi átt fyrir bæjarþinginu daginn, sem mál
þetta var dómtekið, og hafi það aðeins verið að yfirlögðu
ráði og í þeirri von að geta tafið málið með endurupp-
töku, að staðgengill umboðsmanns stefnda mætti ekki í því
í þetta skipti. Og þar eð samkvæmt þessu hafi ekki verið
um lögmæt forföll að ræða, þá sé endurupptaka málsins
einnig óheimil skv. hinum nýju reglum laga nr. 85/1936
og beri því að neita um hana.
Rétturinn verður nú að fallast á það með umboðsm.
stefnanda, að um endurupptöku máls þessa fari eftir
reglum laga nr. 85/1936 skv. síðari hluta b-liðs 222. gr.
þeirra laga. En samkv. þeim reglum er endurupptaka
málsins aðeins heimil, ef stefndur, sem hvorki hefir mætt
né látið mæta í máli, sannar forföll sín fyrir dómara.
Þegar mál þetta kom fyrir rétt eftir endurupptöku-
stefnunni, skýrði umboðsmaður stefnds svo frá, að dag-
inn áður en málið var dómtekið hafi umboðsmaður
slefnanda sent sér framhaldssókn í því, sem hann hafi
ætlað að leggja fram daginn, sem málið var dómtekið
(154). Hafi þeir síðan átt símtal um málið, og hann þá
tjáð umboðsm. stefnanda, að hann mundi biðja um frest
í því.
Þegar málið hafi komið fyrir, hafi umboðsmaður
stefnanda þó ekki lagt fram nefnda framhaldssókn, en
lagt málið í dóm. Þessu hafi staðgengill sinn í réttin-
401
um þenna dag ekki átt von á, og þar eð hann hafi ekki
þekkt neitt til málsins, hafi hann ekki getað gætt hags-
muna stefnds og því ekki mætt í því. Nú hafi staðið svo
á fyrir sér, að hann hafi verið forfallaður á heimili sinu
Þenna dag, en hinsvegar hafi hann haft í höndum gögn
til styrktar frestbeiðni til vitnaleiðslu, þar eð sér einmitt
daginn áður hafi borizt vitneskja um, að hin umstefnda
skuld væri greidd og að unnt væri að sanna það með
því að leiða skrifstofustjóra Mjólkursamsölunnar sem
vitni í máli þessu.
Þar sem umboðsmaður stefnds er hæstaréttarmálflutn-
ingsmaður, verður rétturinn að leggja trúnað á frásögn
hans um það, að hann hafi sjálfur verið forfallaður frá
að mæta í málinu nefndan dag. Fyrirskipanir þær, er
hann gaf manni þeim, sem mætti fyrir hann í réttinum
þenna dag, virðast, að því er mál þetta snertir, hafa verið
miðaðar eingöngu við það, að umboðsmaður stefnanda
leggði fram umrædda framhaldssókn, eins og hann
hafði skýrt umboðsmanni stefnds frá, að hann myndi
gera. Var þvi eðlilegt, að maður þessi gæti ekki mætt í
málinu, þegar umboðsmaður stefnanda stóð ekki við það,
að leggja fram framhaldssóknina, en lagði málið í dóm,
enda vissi hann þá ekki, hvað umboðsm. stefnds vildi
láta gera við málið.
Skv. framansögðu verður rétturinn að lita svo á, að
með sérstöku tilliti tl hegðunar umboðsmanns stefnanda,
að lögleg forföll liggi til þess, að ekki var mætt af hálfu
stefnds í máli þessu, er það var dómtekið 15. apríl s. |.
Og með tilliti til þessa, sem og þess, hversu áríðandi það
virðist vera fyrir úrslit málsins, að vitni það verði leitt,
er umboðsmaður stefnds hyggst að leiða, þá þykir verða
að leyfa endurupptöku þess, enda þótt umboðsm. stefn-
anda mótmæli þvi.
Uppkvaðning úrskurðar þessa hefir dregizt um eina
viku, sökum þess að næsta réttardag, eftir að málið var
tekið til úrskurðar, bar upp á uppstigningardag.
þm
=
io
Miðvikudaginn 16. júni 1937.
Nr. 29/1937. Fiskiræktarfélagið „Tilraun“
(Eggert Claessen)
gegn
Fiskiræktar- og veiðifélagi Laxár í
Borgarfjarðarsýslu og gagnsók.
(Lárus Jóhannesson)
Dómur undirréttarins ómerktur og málinu frá-
vísað héraðsdómi vegna vantandi málsútlistunar.
Dómur aukaréttar Mýra- og Borgarfjarðarsýslu 16. jan.
1937: Stefndur á að vera sýkn af kröfum stefnanda í máli
þessu. Málskostnaður fellur niður.
Dómur hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til
hæstaréttar með stefnu 20. marz þ. á., hefir krafizt
þess, að með dómi verið ákveðið, að „Eiðisvatn og
Urriðaá skuli ekki teljast tilheyra sama fiskihverfi
sem Laxá í Leirársveit, heldur skoðast sem sérstakt,
sjálfstætt fiskihverfi“. Svo krefst aðaláfrýjandi og
málskostnaðar bæði í héraði og fyrir hæstarétti
eftir mati dómsins.
Gagnáfrýjandi, sem skotið hefir málinu til hæsta-
réttar með stefnu 15. april þ. á., hefir krafizt þess
aðallega, að málinu verði vísað frá dómi, en til
vara, að ákvæði héraðsdómsins um sakarefnið verði
staðfest. Svo krefst hann og málskostnaðar bæði í
héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Eftir málflutningnum í héraði virðist ágreining-
urinn hafa verið um það, hvort aðaláfrýjanda væri
rétt að láta félagssvæði sitt ná yfir leirur þær, er
Laxá og Urriðaá renna um í sjó út, og ós Urriða-
403
ár. En fyrir hæstarétti hefir aðaláfrýjandi skýrt svo
framannefnda kröfu sína, að tilætlun sín sé og hafi
verið í héraði sú ein að fá dómsviðurkenningu um
það, að honum væri rétt að stofna félag með því
markmiði, að stunda silungsveiði í Urriðaá, sem nú
er ekki laxgeng, frá upptökum hennar og til svo-
nefnds Króarvaðs, þar sem hann telur sjó efst ganga
upp í hana í stórstraumsflóði, og í Eiðisvatni, að
gera mannvirki, er gera kynnu á þessa laxgenga,
koma á laxaklaki og stunda síðan laxveiði á þessu
svæði. Kunnáttumenn þeir, er kvaddir voru til álita
um ágreining aðilja í héraði, hafa ekki látið í té álit
sitt um það, hvort stofnun slíks félagsskapar, sem
nú var lýst, færi í bága við rétt gagnáfrýjanda. Með
því að gagnáfryjandi hefir mótmælt kröfu aðalá-
frýjanda, þykir varhugavert að leggja dóm á hana,
eins og málið horfir nú við, án þess að fyrir liggi á-
lit kunnáttumanna, og þykir því ekki verða hjá því
komizt að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa mál-
inu frá héraðsdómi.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Með stefnu, útgefinni 12. sept. f. á., hefir stjórn fiski-
ræktarfélagsins „Tilraun“, þeir Guðmundur Björnsson,
Litla-Lambhaga, Gísli Gislason, Lambhaga og Jón Símonar-
son á Stóru-Fellsöxl höfðað mál þetta gegn Fiskiræktar-
og veiðifélagi Laxár í Borgarfjarðarsýslu, en stjórn þess
skipa Sigurður Sigurðsson í Stóra-Lambhaga, formaður,
Árni Böðvarsson í Ási á Akranesi, Gísli Gíslason, Lamb-
404
haga, Arnfinnur Björnsson, Vestra-Miðfelli, og Árni Helga-
son í Tungu.
Tildrög máls þessa eru þessi: Hinn 12. marz 1934 var
stofnað Fiskiræktar- og veiðifélag Laxár í Borgarfjarðar-
sýslu, og var í samþykktum þess ákveðið, að heimili og
varnarþing þess skuli vera í Stóra-Lambhaga í Skilmanna-
hreppi, að félagið hafi umráð yfir öllum rétti til laxveiða
í Laxá frá Eyrarfossi að ytri landamærum Arkarlækjar
og Skipaness ásamt öllum leirum innan takmarka þeirra
jarða, sem land eiga að Laxá á veiðisvæðinu, og að félags-
menn séu allir ábúendur þeirra jarða, er land eiga að
nefndu veiðivatni, eða þeir, er öðlast veiðirétt fyrir landi
sérstakra jarða og félagsfundur samþykkir.
Eftir að félag þetta var stofnað, fór brátt að bera á
óánægju hjá þeim jarðeigendum, er lönd eiga að Eiðis-
ratni og Urriðaá og aðliggjandi leirum, er töldu sig ekki
skylda að hlíta ákvæðum þessara samþykkta, af því að þeir
töldu, að fiskihverfi Laxár gæti ekki lögum samkvæmt náð
yfir hið síðartalda svæði, og stofnuðu því 21. júlí 1935
fiskiræktarfélagið „Tilraun“, og var í samþykktum þess fé-
lagssvæðið ákveðið þannig, að veiðisvæðið næði yfir allt
Eiðisvatn og Urriðaá ásamt leirum þeim, er henni fylgja.
Leitaði félag þetta staðfestingar ráðuneytisins á sam-
þvkktum sínum, en ráðuneytið hefir, eftir að hafa fengið
umsögn veiðimálanefndar um málið, tvívegis synjað um
staðfestingu af þeirri ástæðu, að félagssvæði hins fyrir-
hugaða félags muni bæði landfræðilega og samkvæmt á-
kvæðum laxveiðilaganna tilheyra veiðisvæði Laxár í Leir-
ársveil.
Þessum úrskurði ráðuneytisins hefir stefnandi þessa
máls ekki viljað una og því leitað til dómstólanna til að
fá endanlegan úrskurð um deiluatriði þetta, og er sam-
kvæmt stefnunni varakrafa hans, sem nú er orðin aðal-
krafa, að Eiðisvatn og Urriðaá skuli ekki teljast tilheyra
sama fiskihverfi sem Laxá í Leirársveit, heldur skoðast
sem sérstakt, sjálfstætt fiskihverfi. Svo krefst hann og
málskostnaðar að skaðlausu eða eftir mati réltarins.
Stefndur hefir aftur á móti krafizt þess að verða sýkn-
aður af öllum kröfum stefnanda og að sér verði tildæmdur
málskostnaður.
405
Til stuðnings kröfu sinni um, að Urriðaá verði ekki
talin til sama fiskihverfis og Laxá, heldur stefnandi því
fram, að Laxá verði ekki talin ná nær sjó en að stór-
straumsflæðarmáli, því þaðan og niður að stórstraums-
fjöruborði sé ós í sjó og þar sem í honum sé salt vatn,
geti hann ekki talizt til árinnar, og renni þvi Urriðaá
ekki í Laxá.
Við þetta er það að athuga, að þar sem straumár falla
til sjávar, er á svæði því, sem laxveiðilögin kalla ós í
sjó, mist ósalt vatn eða sævi blandið, og verður því ekki
af þessu ráðið, hvort lelja beri ósinn til árinnar eða ekki,
en nefnd lög taka af allan vafa í þessu máli, því þar
stendur, að ós í sjó sé „það svæði í á“ o. s. frv. Laxá verð-
ur því að teljast ná jafnlangt niður til sjávar sem ós í sjó.
Málsaðiljar hafa ekki komið sér saman um, hvar stór-
straumsfjöruborðið sé, þar sem stefnandi telur það vera
við Akkerisstein, en stefndur nokkru nær sjó, en þetta
skiptir ekki máli hér, því Urriðaá kemur í Laxá fyrir ofan
Akkerisstein og verður því að skoðast sem þverá hennar.
Skilyrði fyrir því, að um sama fiskihverfi sé að ræða,
er það, að sami fiskstofn byggi svæðið og fari um það.
Nú er það bert, að um hrygningarsvæði er alls ekki að
ræða í Urriðaá, þar sem lax fer þar aðeins upp undir stór-
straumsflæðarmál, og virðist því, að fiskur sá, er þar er
á sveimi um hásjávað, hljóti að tilheyra göngufiski í Laxá.
Þá má og geta þess, að öll þau vötn, er koma saman
í Leirárvogum, renna í einum ósi til sjávar milli Súlueyrar
og Hvitaness, og þar um verður allur fiskur að fara, sem
inn leitar.
Samkvæmt framansögðu verður að fallast á þá skoðun,
að hér sé bæði landfræðilega séð og samkvæmt laxveiði-
lögunum aðeins um eitt fiskihverfi að ræða, fiskihverfi
Laxár, og ber því að sýkna stefnda af kröfum stefnanda.
Þó virðist málskostnður eftir atvikum að mega falla
niður.
So
cs
Föstudaginn 18. júní 1937.
Nr. 177/1936. Sigurjón Einarsson
Segn
Hildi Pálsdóttur.
Úrskurður hæstaréttar.
Áður en dómur verður á mál þetta lagður, þykir
nauðsyn bera til, að fram fari í héraði ýtarlegri
rannsókn en enn hefir átt sér stað um eftirgreind
atriði:
1. Hvort aðiljar máls þessa, Sigurjón Einarsson
og Hildur Pálsdóttir, hafi verið samtímis stödd í
Reykjavík einhverntíma í aprilmánuði 1935, og
sérstaklega, hvort það hafi átt sér stað um eða
nokkru fyrir páskana það ár. Í því sambandi ber
að taka skýrslu af aðiljum sjálfum, útgerðarmanni
þeim, Guðmundi Jónssyni, sem áfrýjandi var ráð-
inn hjá í Sandgerði á þessum tíma, formanninum á
vélbát þeim, sem áfrýjandi var háseti á, og öðrum,
sem um það kynnu að vita, hvort hann hafi farið til
Reykjavíkur á umræddu tímabili. Ennfremur ber
að upplýsa, ef kostur er á, hvort áfrýjandi hafi
verið á ferð í Reykjavik í maímánuði 1935, sérstak-
lega fyrri hluta þess mánaðar. Svo ber og að taka
skýrslu af húsbændum stefndu í Sandgerði á þess-
um tíma um það, hvort hún hafi farið til Reykja-
víkur í aprílmánuði 1935, og öðrum, sem um það
kynnu að vita, þar á meðal fólki því í Reykjavík,
sem hún kynni að hafa komið til í þeirri ferð.
2. Þá þarf að rannsaka nánar en gert hefir verið
samband stefndu og þáverandi unnusta hennar,
Sigurjóns Magnússonar, svo sem það, hvar hann
hafi dvalizt veturinn og vorið 1935, hvort fundum
407
stefndu og hans hafi borið saman á þeim tíma og
hvort samfarir hafi átt sér stað með þeim á því
tímabili, sem hér getur skipt máli. Ber í þessu sam-
bandi að taka skýrslu af stefndu og nefndum Sig-
urjóni Magnússyni.
3. Loks ber að spyrja stefndu ýtarlega um það,
hvort hún hafi haft samfarir við aðra menn en á-
frýjanda á þeim tíma vetrar eða vors árið 1935,
sem hér kemur til greina, hvenær hún hafi síðast
haft tíðir á þeim tíma, sem hér skiptir máli, og
hvernig hún hafi vitað, að áfrýjandi ætlaði ekki
að gangast við faðerni að barni hennar, þótt hún
hafi ekki átt tal um það við hann sjálfan, eftir því
sem hún skýrir frá í upphafi rannsóknarinnar.
Ber héraðsdómaranum að afla þeirra upplýs-
inga; sem hér að framan í 1. til 3. tölulið greinir,
svo fljótt sem verða má, svo og annarra upplýs-
inga, sem framhaldsrannsóknin kann að gefa til-
efni til.
Því úrskurðast:
Héraðsdómaranum ber að hlutast til um, að
framhaldsrannsókn fari fram um framan-
greind atriði svo fljótt sem unnt verður og að
útvegaðar verði aðrar þær upplýsingar, sem
framhaldsrannsóknin kann að gefa ástæðu til
að aflað sé.
NO
4
4UÖ
Mánudaginn 21. júní 1937.
Nr. 51/1936. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
segn
Thomas Wilfred Morgan
(Lárus Fjeldsted).
Togaraskipstjóri dæmdur til refsingar fyrir ólög-
legan umbúnað veiðarfæra.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 6. apríl 1936: Kærði,
Thomas Wilfred Morgan, greiði 4100 króna sekt til land-
helgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í 90 daga í stað.
sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Kærði greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með því að fallast má á forsendur og niðurstöðu
hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann, þó svo,
að greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur frá
birtingu dóms þessa og vararefsingin verði 75 daga
einfalt fangelsi.
Eftir þessum málalokum ber að dæma kærða
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, 150 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður,
þó svo, að greiðslufrestur sektarinnar verði 4
vikur frá birtingu dóms þessa, og vararefs-
ingin verði 75 daga einfalt fangelsi, ef sektin
greiðist ekki innan greindra 4 vikna.
Kærði, Thomas Wilfred Morgan, greiði allan
409
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstréttarmálflutnings-
mannanna Péturs Magnússonar og Lárusar
Fjeldsted, 150 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað segn
Thomas Wilfred Morgan, skipstjóra á togaranum G. Y.
Vambery, fyrir brot gegn lögum nr. 5 1920, um bann gegn
botnvörpuveiðum í landhelgi.
Kærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, er fæddur
9. maí 1907. Hann hefir eigi áður, svo kunnugt sé, sætt
ákæru eða refsingu.
Síðdegis hinn 4. þ. m. var varðskipið Ægir statt á
landhelgisvæðinu undan Stafnesi. Meðal annarra skipa,
sem varðskipið hélt auga með, var eitt skip, sem statt var
utan landhelginnar norður af varðskipinu, og var alltaf
öðru hvoru að snúast í hringi. Kl. 22,25 hélt varðskipið
af stað og vék úr vegi fyrir skipi þessu, sem nú var komið
á ferð og hafði stefnu beint á varðskipið. Eftir að varð-
skipið var komið úr siglingarleið skipsins, snéri það við
og hélt á eftir því, enda kom þá í ljós, að þetta var tog-
ari, er síðan reyndist vera fyrrgreint skip með kærða
sem skipstjóra.
Er varðskipið nálgaðist togarann, lýsti það á hann með
ljóskastara, og sást þá greinilega, að hlerar stjórnborðs-
vörpu togarans héngu í gálgunum. Kl. 22,35 var togaran-
um gefið stöðvunarmerki og nam hann staðar kl. 22,37.
Kl. 22,45 var af yfirmönnum varðskipsins gerð eftirfar-
andi staðarákvörðun hjá togaranum:
Garðskagaviti
> 23,00
Stafnesviti
> 114,10
Reykjanesaðalviti
ái0
Dýpi mælt 76 metrar, sem gefur stað varðskipsins 1,35
sjómílur innan landhelgilinunnar.
Bátur var þvinæst sendur frá varðskipinu um borð í
togarann, og reyndist frágangur veiðarfæranna um borð í
togaranum þá þannig: Hlerar stjórnborðsvörpu héngu í
gálganum utan borðs og var dragstrengjum og öðrum til-
heyrandi vírum lásað í þá. Varpan var laus á þilfarinu,
nema framvængur hennar, sem hékk upp í reiða. Hnýtt
var fyrir vörpupokann. Veiðarfærin mátti því láta í sjó
án nokkurs sérstaks undirbúnings, en þar, sem skipið var
statt, eru fiskimið, sem nú eru talin vera mjög eftirsótt.
Framangreind lýsing á sakarefninu er byggð á skýrslu
skipherrans á varðskipinu Ægi og eiðfestum framburði
2. stýrimanns á varðskipinu, að því er fyrrgreindar mæl-
ingar snertir. Kærði hefir játað, að skýrsla skipherrans sé
rétt að því er lýsingu á ásigkomulagi veiðarfæra hans um
borð í skipinu snertir, en hann hefir hinsvegar staðfast-
lega neitað, að skip hans hafi verið í landhelgi, er varð-
skipið kom að honum. Það verður þó eigi talið, að kærða
hafi tekizt að færa fram nein gögn, er hnekki fyrrgreindri
niðurstöðu yfirmanna varðskipsins í þessu efni, og verður
því að telja kærða sannan að sök um brot gegn 2. gr. laga
nr. 5 frá 1920 og ber með hliðsjón af því, að skip kærða
var statt á veiðisvæði og gat án nokkurs sérstaks undir-
búnings hafið veiðar, eins og áður greinir, að tiltaka
refsingu hans eftir 2. mgr. 3. gr. sömu laga. Að þessu at-
huguðu og með hliðsjón af núverandi gullgengi krónunnar
þykir refsing kærða hæfilega ákveðin 4100 kr. sekt til
landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í 90 daga
í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Kærður greiði allan kostnað sakarinnar.
Rekstur málsins hefir verið vítalaus.
411
Mánudaginn 21. júní 1937.
Nr. 145/1936. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Frederick Arthur Meggitt
(Lárus Fjeldsted).
Togaraskipstjóri sýknaður af kæru um ólöglegar
veiðar í landhelgi.
Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 20. júlí 1936: Kærð-
ur, Frederick Arthur Meggitt, greiði kr. 20100.00 sekt í
landhelgisjóð Íslands, og komi 8 mánaða einfalt fangelsi
í stað sektarinnar, sé hún ekki greidd innan viku frá lög-
birtingu dóms þessa.
Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir,
í togaranum „Reboundo“ G. Y. 1268 frá Grimsby séu upp-
tæk og renni andvirðið í sama sjóð og sektin.
Loks greiði kærður af máli þessu allan löglega leiddan
og leiðandi kostnað.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri lagaaðför.
Dómur hæstaréttar.
Samkvæmt úrskurði þeim, sem upp var kveðinn
í máli þessu hér í réttinum hinn 7. april þ. á., dóm-
kvaddi lögreglustjórinn í Reykjavik 3 menn til að
segja álit sitt um atriði þau, sem um ræðir í úr-
skurðinum. Í skoðunargerð, dags. 3. maí þ. á., láta
hinir dómkvöddu menn þá skoðun í ljósi, að annar
endi virspottans beri þess ótvíræð merki, að af
honum hafi verið höggvið með meitli eða öðru högg-
verkfæri. Hinn endinn hafi á nokkrum þráðum
merki, sem bent gætu til þess, að af þeim hafi verið
höggvið, en mikill meiri hluti þráðanna hafi hreina
brotfleti, sem bendi til þess, að virinn hafi slitnað.
Þá telja þeir útilokað, að virinn hafi verið höggv-
inn sundur með öldustokkinn að undirlagi, með því
að sérstakan útbúnað þyrfti til þess að ná virnum
Lo
44
Al
niður á öldustokkinn, þegar þungi vörpunnar liggi
á honum, og óframkvæmanlegt, nema skipið sé að
fullu stöðvað og nógur tími til að framkvæma
verkið. Loks telja þeir, að fyrir geti komið undir sér-
stökum kringumstæðum, ef varpan festist í botni,
að virinn skerist í togblökkinni, og að hinir höggnu
þræðir á virnum gætu bent til þess, að svo hafi
skeð hér.
Þrátt fyrir hinar mörgu og að sumu leyti sterku
líkur, sem að sök kærða liggja og frá er greint í dómi
undirréttarins, verður þó, þegar litið er til niður-
stöðu framangreindrar skoðunargerðar, að telja var-
hugavert að álita örugga sönnun komna fram fyrir
því, að kærði hafi í umrætt skipti verið að botn-
vörpuveiðum í landhelgi. Verður því að sýkna hann
af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu, og ber þá að
greiða úr ríkissjóði allan kostnað sakarinnar bæði í
héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
150 krónur til hvors.
Þvi dæmist rétt vera:
Kærði, Frederick Arthur Meggitt, á að vera
sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu og
á upptekt afla og veiðarfæra í skipi hans,
„Reboundo“ G. Y. 1268, að falla niður.
Allur kostnaður sakarinnar bæði í héraði og
fyrir hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar með
talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeld-
sted, 150 krónur til hvors.
413
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn
Frederick Arthur Meggitt, skipstjóra á togaranum „Re-
boundo'“ G. Y. 1268 frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum
laga nr. 5 frá 18. mai 1920.
Málavextir eru þannig samkv. skýrslu skipstjórans á
varðbátnum „Gautur“ og samkv. framburði skipverja:
Miðvikudaginn 15. júlí var varðskipið „Gautur“ við
sæzlustörf undan Salthöfða, en þar voru nokkur dragnóta-
veiðiskip, sem varðskipið var að athuga. Kl. 6,46 sáust 2
togarar halda undir land inn fyrir Tvísker, en voru þá á
svo mikilli ferð, að ólíklegt þótti, að um veiðar gæti verið
að ræða. Þeir stoppuðu báðir nálægt landi og virtust liggja
saman nokkurn tíma. Nokkru fyrir kl. 8 sást annar tog-
arinn halda út frá landi með lítilli ferð ámóta og þegar
togarar eru á veiðum. Togarinn var þá að bera í Skála-
fellshnútu, og var kl. 8 gerð eftirfarandi staðarákvörðun :
Ingólfshöfðaviti
> 67?
Hofsfjall
> öð?
Rákartindur
KI. 8,10 heldur varðbáturinn af fullri ferð í áttina til
togarans og kl. 8,26 er dregið upp stöðvunarmerki og sam-
timis gerð eftirfarandi staðarákvörðun:
In gólfshöfðaviti
> 60? 8?
Hofsfjall
> 58? 37?
Rákartindur
> 46 28?
Togarinn
Kl. 8,43 sást, að togarinn var kominn á fulla ferð, og kl.
8,44 var skotið lausu skoti og síðar tveimur öðrum með
stuttu millibili, og stöðvaðist þá togarinn. Varðskipið setti
út bát og var farið í togarann og samtímis gerð eftir-
farandi staðarákvörðun:
Ingólfshöfðaviti
> 30?
Salthöfði
a > 73 50?
Rákartindur
414
Dýpi 94 m., og gefur það stað togarans 0,7 sjóm. utan land-
helgi.
Við skoðun á togaranum kom í ljós, að báðir bakborðs-
dragstrengir voru höggnir sundur og bakborðsvörpu vant-
aði. Vírarnir á spilinu voru það votir, að úr þeim lak, og
bakborðsmegin voru votar (sic) á þeim stöðum, er vírar
liggja í þeim. Rúllur allar bakborðsmegin voru fægðar á
þeim stöðum, er virar liggja Í þeim, og öldustokkur bak-
borðsmegin var gljáfægður undan virum rétt fyrir framan
togblökkina, þar sem dragstrengirnir liggja, þegar togað er.
Þar sáust einnig í öldustokkinn nýleg för eins og væru þau
eftir meitil.
Auk þessa hefir einn skipverja á varðskipinu og skip-
sljórinn báðir borið það, að þeir hefðu, þegar varðbáturinn
átti stutt eftir að togaranum, séð gálgarúllu í framgálga
vísa aftur og vir úr framgálga strengdan aftur með bak-
borðsmegin eins og venjulegan vörpustreng. Undir spil-
trommunum og á þilfarinu, þar sem vírar leika yfir, þegar
togað er, var bleyta.
Þetta og ýmsar fleiri athuganir bentu til þess, að tog-
arinn hlaut (sic) að hafa verið að veiðum innan landhelgi,
stuttu áður en varðbáturinn stöðvaði hann, en höggvið frá
sér vörpuna, enda væri augsýnilegt á sárinu á vírunum, að
þeir væru höggnir. Þennan framburð sinn hafa skipverjar
á Gaut staðfest með eiði.
Kærður og sex af skipverjum hans, sem borið hafa vitni
í málinu og staðfest hafa framburð sinn með eiði, hafa
hinsvegar neitað því, að togarinn hafi verið að botnvörpu-
veiðum, þegar varðbáturinn kom að honum eða áður,
meðan hann var á siglingu frá togaranum „Resmilo“ til
varðskipsins.
Hafa þeir aðallega haldið því fram, að varpan hafi festst
í botni, þegar togarinn var á veiðum við Hvalbak, og vir-
arnir slitnað. Framburður þessi verður að teljast í veru-
legum atriðum grunsamlegur. Samkv. uppgjöf skipstjóra og
stýrimannsins um stefnu þá, er togarinn hafi siglt, er hann
kom að landinu, hlaut hann að koma langt frá Hvalbak,
mjög miklu vestar og einnig samkv. stefnu þeirri, er sömu
menn hafa gefið upp, er siglt hafi verið vestur með landi
og upp undir Ingólfshöfða, hlaut togarinn að hafa komið
djúpt úr hafi. Eftir þessu og öðrum framkomnum skýrslum
415
sömu manna hefði togarinn þá átt að kasta á miklu meira
dýpi en hugsanlegt er að hann geti togað á.
Aðrir en skipstjóri og fyrsti stýrimaður gátu engar upp-
lýsingar gefið um stað þann, er varpan festist og vírarnir
slitnuðu á.
Einnig virðist augljóst samkv. þvi, sem vélamenn á
„Reboundo“ hafa borið, að vélin hafi gengið með það miki-
um krafti, er hann hélt frá „Resmilo“ út frá landinu, er
varðskipið stoppaði hann, að hraði togarans hefði átt að
vera mun meiri, ef ekki hefði verið varpa úti.
Auk þess er framburður skipverja af togaranum að ýmsu
leyti ógreinilegur og ekki samhljóða. Samkv. þessari niður-
stöðu verður að líta svo á, að neitun kærðs og framburður
skipverja hans geti eigi talizt nægilega veigamikill til þess
að hnekkja þeim sönnunargögnum, sem skipstjóri og skip-
verjar af Gaut hafa lagt fram í málinu og þeirra nákvæmu
mælingum og athugunum í þá átt, að kærður hafi verið að
ólöglegum fiskveiðum innan landhelgi með botnvörpu, áð-
ur en varðskipið tók hann.
Það verður því að teljast nægilega sannað, að kærður
hafi þannig brotið gegn ákvæðum 1. gr. laga nr. 5 frá 18
maí 1920.
Kærður, sem er 32 ára, hefir eigi áður sætt refsingu
fyrir brot á fiskiveiðalöggjöfinni, og þykir hegning sú, er
hann hefir til unnið fyrir brot sitt samkvæmt 3. gr. áður-
nefndra laga, sbr. 1. gr. laga nr. 4 1924, hæfilega ákveðin
kr. 20100.00 sekt í landhelgisjóð Íslands með tilliti til gengis
islenzkrar krónu, sem í dag er jafngildi 49,78 aurum gulls,
og komi í stað sektarinnar 8 mánaða einfalt fangelsi, ef hún
verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa.
Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, í
togaranum „Reboundo“ G. Y. 1268 frá Grimsby séu upptæk
og renni andvirðið í sama sjóð og sektin.
Loks greiði kærður af máli þessu allan leiddan og leið-
andi kostnað..
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
416
Mánudaginn 21. júni 1937.
Nr. 19/1937. Ölver Karlsson
(Einar B. Guðmundsson)
gegn
Hallfríði Stefaníu Axelsdóttur
(Enginn).
Barnsfaðernismál.
Dómur lögregluréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar-
kaupstaðar 31. des. 1936: Vinni stúlkan, Hallfríður Stefania
Axelsdóttir, Stóragerði, Hörgárdal innan Eyjafjarðarsýslu,
eið að því, á varnarþingi sinu eftir löglegan undirbúning
innan réttarins, innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa,
að hún hafi haft holdlegt samræði við kærðan, Ölve Karls-
son, Myrkárdal, á tímabilinu frá 10. ág. 1933 til 20. okt.
1933, þá skal hann teljast faðir að sveinbarni þvi, sem
hún ól 14. júní 1934, greiða meðlag með því og barnsfarar-
kostnað eftir yfirvaldsúrskurði, og ennfremur málskostnað
allan, þar á meðal 20 kr. til talsmanns kærða, Björns Hall-
dórssonar, lögfræðings.
Vinni hún hinsvegar ekki eiðinn, skal kærði vera sýkn
af öllum kröfum hennar í þessu máli og málskostnaður
greiðast af almannafé.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Máli þessu hefir áfrýjandi skotið til hæstaréttar
með stefnu, dags. 4. marz þ. á. en stefnda hefir
hvorki mætt né látið mæta, og er henni þó löglega
stefnt. Málið hefir því verið flutt skriflega samkv.
1. tölulið 38. gr. hæstaréttarlaganna nr. 112/1935,
og er dæmt samkvæmt framlögðum skjölum.
Áfrýjandi hefir krafizt þess: aðallega, að hann
verði sýknaður af kröfum stefndu í málinu, en til
vara, að honum verði dæmdur synjunareiður í því,
og loks fil þrautavara, að verði stefndu dæmdur
417
fyllingareiður, þá sé henni stilaður eiðstafur á þá
leið, að hún hafi haft samfarir við áfrýjanda einan
manna á hugsanlegum getnaðartima barnsins.
Eftir atvikum málsins, sem lýst er í hinum áfrýjaða
dómi, þykir mega á það fallast, að úrslit þess séu
undir því komin, hvort stefnda vinnur eið að því, eftir
löglegan undirbúning á varnarþingi samkvæmt 166.
gr. laga nr. 85/1936, innan 6 vikna frá birtingu dóms
þessa, að hún hafi haft holdlegar samfarir við áfrýj-
anda aðfaranótt hins 8. október 1933. En við þann
tima einan ber að miða, þar eð stefnda hefir ekki
haldið því fram, að hún hafi haft samfarir við á-
frýjanda á öðrum tima, sem hér skiptir máli. Vinni
hún eiðinn, þá skal áfrýjandi teljast faðir svein-
barns þess, er hún ól hinn 14. júní 1934, og ber hon-
um þá að greiða meðlag með því og barnsfarar-
kostnað, hvorttveggja eftir yfirvaldsúrskurði, og
ennfremur málskostnað í héraði, þar með talin
málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins, Björns
Halldórssonar, málflutningsmanns, 50 krónur, en
málskostnaður fyrir hæstarétti fellur þá niður.
Verði stefndu hinsvegar eiðfall, á áfrýjandi að
vera sýkn af kröfum hennar, og ber henni þá að
greiða honum málskostnað fyrir báðum réttum með
200 krónum.
Því dæmist rétt vera:
Ef stefnda, Hallfríður Stefania Axelsdóttir,
innan 6 vikna frá birtingu dóms þessa, eftir lög-
legan undirbúning vinnur eið að því á varnar-
þingi samkvæmt 166. gr. laga nr. 85/1936, að
hún hafi haft holdlegar samfarir við áfryjanda,
Ölve Karlsson, aðfaranótt hins 8. október 1933,
27
418
þá skal áfrýjandi teljast faðir sveinbarns þess,
sem stefnda ól hinn 14. júní 1934, og vera skyld-
ur til að greiða meðlag með barninu og barns-
fararkostnað eftir yfirvaldsúrskurði, og enn-
fremur allan kostnað málsins í héraði, þar með
talin málsvarnarlaun skipaðs talsmanns hans
þar, Björns Halldórssonar, málflutningsmanns,
50 kr., en málskostnaður fyrir hæstarétti á þá
að falla niður.
Verði stefndu aftur á móti eiðfall, skal áfrýj-
andi vera sýkn af kröfum hennar, og skal hún þá
greiða honum málskostnað fyrir báðum réttum
með 200 krónum.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Kærandi í þessu máli, Hallfríður Stefania Axelsdóttir,
Stóragerði í Hörgárdal, ól sveinbarn 14. júni 1934 og lýsti
hún föður að barni þessu, Ölve Karlsson, Myrkárdal,
Hörgárdal. Fullyrðir hún, að barn þetta hafi komið undir
8. október 1933 við samræði, er hún átti standandi upp við
vegg við Ölve Karlsson í hesthúsinu í Myrkárdal.
Skýrir hún svo frá, að þau hafi orðið samferða af
skemmtun, sem haldin var á Mýrká í Hörgárdal. Segir
hún, að Anna systir hennar, 15 ára, og Ingvar bróðir
hennar, 10 ára, hafi verið fyrst með þeim, en svo fóru þau
á undan þeim. Er kærandi og kærður komu í laut í Kerling-
arstekk, segir hún, að Ölver hafi tekið utan um sig og beðið
um að mega hafa samræði við hana, en hún neitað því,
enda var snjór á jörðu. Bauðst hann þá til að leggja frakka
undir hana, en eigi að síður neitaði hún honum um sam-
ræðið. Segir hún svo, eins og áður er vikið að, að sam-
ræðið á milli þeirra hafi farið fram í hesthúsinu í Myrkár-
419
dal. 14 dögum á undan hafði hún tíðir, en hafði svo ekki
tíðir, fyrr en eftir barneignina.
Hún segir, að enginn hafi haft samræði við sig annar en
Ölver, sem geti verið faðir að barninu. Föðurbróðir Ölves,
Hallgrimur Hallgrímsson frá Féeggsstöðum hafði tvisvar
samræði við hana, en þá var meðgöngutíminn hálfnaður.
Var þetta heima á Féeggsstöðum, er hún var hjá honum
um ðja vikna skeið. Kærandi hefir neitað, að hún hafi
dvalið oftar hjá Hallgrími en greindan tíma, en þó hefir
sannazt og hún játað, að hún hafi verið þar um 21. nóv-
ember 1933 í kringum vikutíma. Að vísu er það nú fremur
ólíklegt, að hún hafi verið búin að gleyma dvölinni 21 nóv.,
en þó er það ekki útilokað, en á hitt ber að líta, að þó
hún hefði haft samræði við Hallgrím á þessum tíma, þá
virðist barnið ekki gv.a verið komið undir þá. Þá er og við-
urkennt, að Hallgrímur kom til stúlkunnar fyrir göngur
1933, er hún var á Akureyri, en göngurnar eru um miðjan
september. Eins og kunnugt er, miðar sveitafólk fremur við
atburði eins og göngur en við mánaðardaga. Neitar Hall-
grímur að hafa haft samræði við stúlkuna þá, var barn
inni hjá henni þann stutta tíma, sem hann var inni hjá
henni.
Rannsókn hefir leitt í ljós, að stúlkan hefir fengið bezta
vitnisburð hjá húsbændum sínum á Akureyri, og ekkert
toriryggilegt komið fram um hana, er hún dvaldi þar.
Kærður hefir neitað, að börnin hafi verið á undan þeim.
er heim var komið af skemmtuninni, en þvert á móti segir
hann, að lengra hafi ekki verið á milli þeirra en þau
hefðu mátt ræða saman. En börnin segja aftur, að þau hafi
skilið við þau og verið komin heim nokkru á undan þeim.
Kærður neitar því, að hann hafi tekið utan um kæranda
í lautinni og enn að hann hafi farið inn í hesthúsið með
henni. Og öllu neitar hann um samfarir. En við það kannast
hann, að hún hafi, eftir að hún átti barnið, spurt sig um,
hvort hann vildi kannast við að vera faðir að þvi. Blóð-
prufa hefir verið gerð á móður og barni og Ölve, en hún
sýndi ekkert um faðernið.
Ágreiningur varð milli héraðslæknis á Akureyri og Jóns
Geirssonar læknis hér, hvort barnið gæti verið komið undir
8. október. Neitar héraðslæknir, að svo geti verið, en álit
Jóns Geirssonar fer í öfuga átt. Ágreiningurinn var lagður
undir landlækni, og er sú niðurstaða, sem hann kemst að,
þessi:
„Samkvæmt þessu verður því ekki neitað, að barn það,
er hér um ræðir og fæddist 14. júni 1934, getur verið
komið undir við samfarir 8. október árið fyrir, og ekki
síður fyrir það, að samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum
var barnið ekki tiltakanlega þungt og vantaði að minnsta
kosti eitt og ekki lítilsvert einkenni fullburða þunga.“
Vottorð læknis liggur og fyrir um það, að ekkert sé
því til fyrirstöðu, að barnið hafi getað komið undir, þó
samræðið hafi átt sér stað standandi.
Í vitnisburði kærða og kæranda, hverjum út af fyrir sig,
er þau skýra frá, hvað á milli þeirra hafi farið, er ekki ó-
samræmi. Engar sannanir eru heldur færðar fyrir þvi,
að framburður kærða um það, að hann og kærandi og
börnin hafi orðið samferða af dansleiknum, sé rangur,
enda vitni þau, sem leidd hafa verið, svo skyld kæranda,
að vitnisburðir þeirra hafa ekki löglegt sönnunargildi, en
þrátt fyrir þetta, þó ekki sé um sönnun að ræða, eru þó
nokkrar líkur fyrir, að kærandi segi rétt frá ferðalaginu,
en auðvitað eru það aðeins líkur, og eins er viðurkenning
fyrir því, að kærandi hafi spurt kærða, nokkru eftir barn-
eignina, hvort hann viðurkenndi, að hann væri faðir að
barninu, en mjög mikla frekju þarf til að koma með slíka
spurningu, ef skýrsla kærða er rétt í alla staði. Þar sem
hvergi kennir ósamræmis Í framburði kæranda um sam-
farir kærða og hennar, en aðeins um dvölina hjá Hallgrími,
sem vel getur stafað af misminni, og þar sem hinsvegar
vitnisburðir húsbænda kærða á Akureyri um framferði
hennar eru henni mjög í vil, eru nokkrar líkur fyrir því,
að skýrsla hennar um ferðalagið frá dansleiknum geti
verið rétt, en hinsvegar samkvæmt áliti landlæknis, sem
stutt er af áliti erlendra fræðimanna, ekkert því til fyrir-
stöðu, að barnið hafi getað komið undir á þeim tima, sem
kærandi segir, að samfarir hafi átt sér stað, þá þykir að
þessu athuguðu rétt að láta úrslit málsins vera komin undir
ciði kæranda, þannig að ef Hallfríður Stefanía Axelsdóttir
vinnur eið að því, eftir löglegan undirbúning á varnar-
þingi sinu innan 30 daga frá lögbirtingu þessa dóms, að hún
hafi haft holdlegt samræði við kærða, Ölve Karlsson,
Mvrkárdal, á tímabilinu frá 10. ágúst 1933 til 20. okt. 1933,
421
þá skal hann teljast faðir sveinbarns þess, er hún ól 14.
júni 1934, greiða meðlag með því og barnsfararkostnað
eftir yfirvaldsúrskurði og ennfremur málskostnað allan,
þar á meðal 20 krónur til talsmanns kærða, Björns Hall-
dórssonar, lögfræðings. Vinni hún hinsvegar ekki svo-
felldan eið, skal kærður, Ölver Karlsson, vera sýkn af öll-
um kröfum hennar í þessu máli, og málskostnaður greið-
ast af almannafé.
Á þessu máli hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
Mánudaginn 21. júní 1937.
Nr. 26/1937. Ólöf Guðmundsdóttir f. h. dánarbús
Sigfúsar Sveinssonar
(Jón Ásbjörnsson)
Segn
Veiðarfæraverzlunin „Verðandi“ s/f
og gagnsök (Eggert Claessen)
og
Veiðarfæraverzlunin „Verðandi“ s/f
gegn
þeim Benedikt Jónssyni, B. Schmidt,
Ásgeir Ásgeirssyni, Pétri Guðmunds-
syni, Jakob Vilhjálmssyni, Helga
Einarssyni og Auðuni Hermanns-
syni (Enginn).
Spurning um, hvort verzlunarfyrirtæki, sem lagt
hafði veiðarfæri og skipsnauðsynjar til fiskiskips,
hefði sjóveðrétt í skipinu fyrir úttektinni eða
kröfu á hendur útgerðarmönnum persónulega.
Úrslit málsins látin velta á eiði fyrirsvarsmanns
verzlunarfyrirtækisins.
si
Dómur sjó- og verzlunardóms Reykjavíkur 19. jan. 1937:
Hinir stefndu meðlimir útgerðarinnar „Atli“ eiga að vera
sýknir í máli þessu af kröfum stefnanda, Veiðarfæravergzl-
unin „Verðandi“.
Stefnandi hefir sjóveðrétt fyrir umstefndri upphæð, kr.
2795.93 ásamt 6%c vöxtum frá 1. júní 1934 í skipinu „Atli“
frá Norðfirði, eign dánarbús Sigfúsar Sveinssonar, og má
hann gera fjárnám í skipinu og láta selja það á uppboði
til lúkningar nefndri upphæð.
Málskostnaður fellur niður.
Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa
frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Hinir stefndu Benedikt Jónsson, B. Schmidt, Ás-
geir Ásgeirsson, Pétur Guðmundsson Jakob Vil-
hjálmsson, Helgi Einarsson og Auðunn Hermanns-
son hafa hvorki mætt né látið mæta í máli þessu
fyrir hæstarétti. Stefndum Helga Einarssyni hefir
ekki verið birt hæstaréttarstefnan og ber því að
visa málinu frá hæstarétti að því leyti sem kröfur
eru gerðar á hendur honum. Öðrum stefndu hefir
verið löglega stefnt. Hefir málið þessvegna verið
flutt skriflega samkvæmt 2. tölulið 38. gr. hæsta-
réttarlaga nr. 112 frá 1935 og er dæmt samkvæmt
framlögðum skjölum og skilríkjum.
Aðaláfrýjandi, Ólöf Guðmundsdóttir f. h. dánar-
bús Sigfúsar Sveinssonar, hefir skotið máli þessu til
hæstaréttar með stefnu, dags. 16. marz þ. á., og gert
þær dómkröfur: aðallega, að hinum áfryjaða dómi
verði hrundið og breytt á þá leið, að sjóveðréttur í
e/s „Atli“ frá Norðfirði fyrir fjárhæð þeirri, sem
greinir í dóminum, verði ekki viðurkenndur, en fil
vara, að því aðeins verði sjóveðréttur í téðu skipi við-
urkenndur, að fyrirsvarsmaður gagnáfrýjanda, Stefán
Stephensen, synji fyrir það með eiði, að fram-
423
kvæmdastjóri samlagsútgerðarinnar „Atli“ hafi
samið við hann um vöruúttekt þá, sem sjóveðrétt-
ar er krafizt fyrir. Svo krefst aðaláfrýjandi og, að
sagnáfrýjandi, VeiðarfæraverZlunin „Verðandi“
s/f, verði dæmdur til að greiða honum málskostn-
að í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Af hálfu gagnáfrýjanda hefir málinu verið skotið
hingað til dómsins með stefnu, dags. 14. apríl þ. á.,
Hefir hann stefnt bæði aðaláfrýjanda og ofangreind-
um félögum samlagsútgerðarinnar „Atli“ og gert
þær dómkröfur: aðallega, að téðir samlagsmenn
verði in solidum dæmdir til að greiða honum kr.
2795.93 ásamt 6% ársvöxtum frá 1. júlí 1994 og til
greiðsludags og jafnframt að viðurkenndur verði
sjóveðréttur fyrir hinum dæmdu fjárhæðum í skip-
inu „Atli“, en fil vara, að hinn áfrýjaði dómur verði
staðfestur. Loks krefst gagnáfrýjandi þess, að að-
aláfrýjandi og hinir stefndu samlagsmenn verði in
solidum dæmdir til að greiða honum málskostnað
í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Aðdragandi máls þessa er sá, að með samningi,
dags. 17. jan. 1934, tóku þáverandi skipverjar á e/s
„Atli“ frá Norðfirði skip þetta á leigu um vetrar-
vertíðina 1934 hjá eiganda þess, Sigfúsi Sveinssyni,
Neskaupstað. Í félagssamningi, sem skipverjar
gerðu með sér sama dag, ákváðu þeir að gera
nefnt skip „út til fiskveiða ihöndfarandi vertið
fyrir sameiginlegan reikning allra skipverja“ og
skuldbundu sig til að hlíta þargreindum reglum
um skiptingu arðs þess, er afgangs yrði kostnaði.
Þá var og Björn Guðmundsson, Ljósvallagötu 14,
Reykjavík, ráðinn til þess að vera framkvæmda-
stjóri félagsútgerðarinnar, og gáfu samlagsmenn
honum fullt umboð til þess að fara með öll við-
424
skipti félagsins, þar með talið að annast öll vöru-
kaup til útgerðarinnar, sölu á veiði skipsins, undir-
búa rekstrarlán o. fl. Samlagsmenn virðast siðan
hafa hafið útgerðarstarfsemina. Voru veiðarfæri
og ýmsar nauðsynjar til útgerðarinnar teknar út
hjá gagnáfrýjanda, og er svo að sjá sem skipstjóri
og stýrimaður hafi aðallega veitt vörunum viðtöku.
“n auk þess tóku ýmsir skipverjar út í reikning
félagsútgerðarinnar hjá gagnáfrýjanda persónu-
legar nauðsynjar, aðallega sjófatnað, og virðist,
eftir því sem fyrir liggur í málinu, mega gera ráð
fyrir, að úttektir skipverjanna skyldu taldar þeim
til gjalda, er innbyrðis viðskipti samlagsmanna
síðar yrðu útkljáð. Samkvæmt „útskrift úr höfuð-
bók útgerðarfélagsins „Atli““ og úttektarnótum,
sem lagðar hafa verið fram í málinu, hefur úttekt
í reikning félagsútgerðarinnar hjá gagnáfrýjanda
á téðri vertið numið alls kr. 7030.55. Upp í þessi
viðskipti var þá greitt af hálfu félagsútgerðarinnar
kr. 4234.62. Hefir greiðsla þessi nægt til lúkningar
þeirrar úttektar, sem rann beint til skipverja og
stórum mun betur, og þar sem gagnáfrýjandi mátti
að lögum nota innborganirnar til greiðslu siðast-
nefndrar úttektar fyrst, þá verður að telja, að skuld
sú, kr. 2795,983, sem krafizt er greiðslu á í máli
þessu, sé til orðin vegna veiðarfærakaupa til e/s
„Atli“ og skipsnauðsynja.
Auk þess að höfða mál gegn eiganda e/s „Atli“.
hefir gagnáfrýjandi beint málssókn sinni gegn 7
samlagsmönnum, en svo sem ýtarlega er vikið að í
hinum áfrýjaða dómi, getur gagnáfrýjandi ekki átt
sjóveð í oftnefndu skipi fyrir vöruúttektinni sam-
hliða því, að hann eigi persónulega kröfu á hendur
félögum samlagsútgerðarinnar. Samkvæmt þessu
425
kemur fyrst til álita, hvort umstefnd skuld sé
tryggð með sjóveði í e/s „Atli“. Af hálfu gagnáfrýj-
anda er því haldið fram, að vöruúttektin til skips-
ins, sem statt var utan heimilis sins, hafi verið
framkvæmd af skipstjóra þess eða stýrimanni í
umboði skipstjóra. Hafi þessvegna stofnazt sjóveð
fyrir andvirði varningsins í skipinu samkvæmt
236. gr. 4. tölulið sbr. 53. gr. siglingalaganna nr.
56 frá 1914. Fyrirsvarsmaður gagnáfrýjanda viður-
kennir að vísu, að hann hafi, eftir að úttektirnar
hófust, fengið vitneskju um, að Björn Guðmunds-
son hefði á hendi reikningshald fyrir útgerðina, en
hann neitar því, að Björn hafi annazt úttektina,
nema þá eitthvert lítilræði. Björn, sem leiddur
hefir verið á ný sem vitni eftir uppkvaðningu hér-
aðsdómsins, kveður sig hafa þegar í öndverðu
samið f. h. félagsútgerðarinnar við fyrirsvarsmann
sagnáfrýjanda, Stefán Stephensen, um veiðarfæra-
úttektina, bæði um verð og að mestu leyti um magn
hennar. Skipstjórinn eða skipverjar hafi annazt
hinar einstöku úttektir, sem fram hafi farið eftir
þörfum skipsins, en þegar teknar hafi verið út
vörur hjá gagnáfrýjanda, sem vitnið hafði ekki
pantað fyrir fram, þá hafi úttektirnar verið bornar
undir vitnið til samþykkis. Af hálfu gagnáfrýj-
anda er bent á, að Björn sé bróðir frú Ólafar Guð-
mundsdóttur, aðaláfrýjanda máls þessa, og er
vitnisburði hans mótmælt sem vilhöllum. Sam-
kvæmt því, sem rakið hefir verið hér að framan,
verður ekki gegn eindreginni neitun gagnáfrýjanda
talin fram komin næg sönnun fyrir þvi, að téður
framkvæmdastjóri félagsútgerðarinnar hafi samið
við fyrirsvarsmann gagnáfrýjanda um vöruúttekt-
irnar, en hinsvegar þykja atvik málsins veita svo
426
miklar líkur fyrir því, að slíkur samningur hafi
gerður verið, að rétt þykir að láta úrslit málsins
að þessu leyti velta á eiði Stefáns Stephensen,
þannig að ef hann eftir löglegan undirbúning á
varnarþingi eftir 166. gr. laga nr. 85 frá 1936 innan
mánaðar frá birtingu dóms þessa synjar fyrir það
með eiði, að framkvæmdastjóri félagsútgerðar-
innar „Atli“ hafi samið við hann um vöruúttekt
þá, er í dómi þessum greinir, þá skal sagnáfrýjandi
hafa sjóveðrétt fyrir kr. 2795.93 ásamt 6% ársvöxt-
um frá 1. júlí 1934 í e/s „Atli“ frá Norðfirði, og
fellur þá málskostnaður í málinu niður, en vinni
Stefán Stephensen ekki eiðinn, þá á aðaláfryjandi
að vera sýkn af kröfum gagnáfrýjanda í málinu og
málskostnaður í því sambandi að falla niður.
Ef eiðurinn verður ekki unninn, þykir bera að
sanga út frá því, að framkvæmdastjóri félagsút-
gerðarinnar hafi samið við Stefán Stephensen um
vöruúttektina. Kemur þá til álita, hvort hinir
stefndu samlagsmenn verði dæmdir til greiðslu
hennar. Svo sem í hinum áfrýjaða dómi segir, létu
hinir stefndu í öndverðu mæta í málinu í héraði, og
var lagt þar fram eitt varnarskjal af þeirra hálfu.
Virðast þeir þá telja skuldina ranga, en bæði er,
að mótmæli þeirra um þetta atriði eru ekki nægi-
lega glögg, enda hafði framkvæmdastjóri þeirra
samþykkt reikning yfir viðskiptin við gagnáfrýj-
anda og samlagsmenn ekki hreyft neinum andmæl-
um gegn honum, svo að séð verði, fyrr en í varnar-
skjalinu. Þá telja hinir stefndu, að þó að skuldin væri
rétt, þá beri þeir ekki solidariska ábyrgð á henni,
heldur sé hér um pro rata ábyrgð að ræða sam-
kvæmt þriðja kapitula siglingalaga nr. 56 frá 1914,
en í máli þessu sé einungis 7 af 17 samlagsmönnum
427
stefnt. Á þetta verður ekki fallizt. Nefnd ákvæði
siglingalaganna eiga hér ekki við, og verður niður-
staðan þessvegna sú, ef Stefáni Stephensen verður
eiðfall, að hinir stefndu samlagsmenn, að fráskild-
um Helga Einarssyni, eiga in solidum að greiða
gagnáfrýjanda kr. 2795.93 ásamt 6% ársvöxtum frá
1. júlí 1934 til greiðsludags og málskostnað í héraði
og fyrir hæstarétti, sem ákveðst 300 krónur.
Því dæmist rétt vera:
Kröfum gagnáfrýjanda, Veiðarfæraverzlunin
„Verðandi“ s/f, á hendur stefndum Helga Ein-
arssyni vísast frá hæstarétti.
Ef fyrirsvarsmaður gagnáfrýjanda, Stefán
Stephensen, að undangengnum löglegum undir-
búningi á varnarþingi samkvæmt 166. gr. laga
nr. 85 frá 1936 innan mánaðar frá Þirtingu
dóms þessa, synjar fyrir það með eiði, að
framkvæmdastjóri félagsútgerðarinnar „Atli“,
Björn Guðmundsson, hafi samið við hann um
vöruúttekt þá, sem gerð var í Veiðarfæraverzl-
unin „Verðandi“ s/f til skipsins „Atli“ á vetr-
arvertiðinni 1931, þá skal sagnáfrýjandi hafa
sjóveðrétt fyrir kr. 2795,93 ásamt 6% ársvöxt-
um frá 1. júlí 1934 og til greiðsludags í skipinu
„Atli“ frá Norðfirði, þá eiga hinir stefndu þeir
Benedikt Jónsson, B. Schmidt, Ásgeir Ásgeirs-
son, Pétur Guðmundsson, Jakob Vilhjálmsson
og Auðunn Hermannsson að vera sýknir af
kröfum gagnáfryjanda í málinu og þá fellur
428
málskostnaður niður bæði í héraði og hæsta-
rétti.
Ef Stefán Stephensen vinnur ekki eiðinn, þá
á aðaláfrýjandi, Ólöf Guðmundsdóttir f. h.
dánarbús Sigfúsar Sveinssonar, að vera sýkn
af kröfum gagnáfrýjanda í málinu og máls-
kostnaður í því sambandi að falla niður, en þá
eiga hinir stefndu þeir Benedikt Jónsson, B.
Schmidt, Ásgeir Ásgeirsson, Pétur Guðmunds-
son, Jakob Vilhjálmsson og Auðunn Hermanns-
son in solidum að greiða gagnáfrýjanda, Veið-
arfæraverzlunin „Verðandi“ s/f, kr. 2795.93 á-
samt 6% ársvöxtum frá Í. júlí 1934 og til
greiðsludags og málskostnað í héraði og fyrir
hæstarétti með kr. 300.00.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför
að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir höfðað með stefnu, dags. 21. jan. 1935,
Jón Þorvarðsson f. h. Veiðarfæraverzlunarinnar „Verð-
andi“ hér í bæ gegn meðlimum sameignarútgerðarinnar
„Atli“ til greiðslu skuldar fyrir vöruúttekt, að upphæð kr.
2795.93, auk 6% vaxta frá 25. júlí 1934 til greiðsludags, og
málskostnaðar að skaðlausu, er nemur samkv. framlögðum
reikningi kr. 255.50. Hinir stefndu meðlimir sameignar-
útgerðarinnar eru þessir: Benedikt Jónsson, skipstjóri,
Bókhlöðustíg 6 B, B. Schmidt, Ránargötu 10, Ásgeir Ás-
geirsson, Skólavörðustíg 46, Pétur Guðmundsson, Fischer-
sundi 2, Jakob Vilhjálmsson, Ljósvallagötu 16, Helgi Ein-
arsson, Bilastöðin Hekla, og Auðunn Hermannsson, Skóla-
vörðustig 46, og krefst stefnandi þess, að hinir stefndu
verði dæmdir einn fyrir alla og allir fyrir einn til greiðslu
ofangreindra upphæða.
429
Ennfremur krefst stefnandi þess, að viðurkenndur
verði með dómi réttarins sjóveðréttur í e/s „Atli“ frá Norð-
firði fyrir hinum umkröfðu upphæðum og hefir því stefnt
skiptaráðandanum á Norðfirði (Neskaupstað) f. h. db.
Sigfúsar Sveinssonar, sem er eigandi nefnds skips, til
viðurkenningar á sjóveðréttinum.
Lýsir stefnandi tildrögum málsins þannig, að veturinn
1934 hafi skipshöfnin á e/s „Atla“ tekið skipið á leigu, og
á þeim tíma hafi skipstjórinn tekið út kol á salt (sic)
hjá stefnanda, og hafi úttektin eigi verið greidd að fullu
og standi eftir hin umstefnda upphæð og þar sem skip-
stjórinn hafi tekið út vörurnar til framkvæmdar ferðar
skipsins, sem var skrásett á Norðfirði, telur stefnandi, að
hann eigi sjóveð í skipinu.
Í upphafi málsmeðferðarinnar hér fyrir réttinum 16.
marz 1935 var mætt af hendi hinna stefndu meðlima út-
serðarfélagsins og í varnarskjali, framlögðu 30. s. m. af
þeirra hendi, hafa þeir það við málstilbúnaðinn að athuga,
að þeir telja skuldina ranga og mótmæla solidariskri ábyrgð
á henni, en telja, að skuldin, ef einhver sé, eigi að skipt-
ast pro rata og að samútgerðarmennirnir hafi verið
17 að tölu og beri því hver félagi aðeins % hluta ábyrgðar,
og loks er því haldið fram, að ef sjóveðréttur er viður-
kenndur fyrir skuldinni, þá beri að sýkna útgerðarfé-
lagana, og þess krafizt að lokum, að þeir verði algerlega
sýknaðir af kröfum stefnanda, eða að kröfum hans að
því er þá snertir verði visað frá dómi.
Eftir þetta var að vísu mætt síðar af hálfu þessara
stefndu, meðal annars við vitnaleiðslu í málinu, en eftir
að stefnandi hafði lagt fram framhaldssóknarskjal í mál-
inu, þar sem hann rökstyður nánara kröfur sínar og and-
mælir fyrrgreindum varnarástæðum, hefir eigi frekari
vörnum verið haldið uppi af hálfu þessara stefndu.
Málfiytjandi stefnanda færir í framhaldssókn sinni rök
fyrir því, að kröfuupphæðin sé rétt, og til stuðnings
kröfu sinni um solidariska ábyrgð stefndu, vitnar hann
til samnings skipverja um, hvernig skipta eigi því, sem
afgangs verði útgerðarkostnaði, og segir þar í upphafi,
að þeir hafi tekið skipið á leigu yfir vetrarvertiðina og
geri það út til fiskveiða „fyrir sameiginlegan reikning
allra skipverja“. Segir umboðsmaður stefnanda, að sýknu-
430
krafa umboðsmanns stefndu sé röng, því að krafan á
hendur þeim sé til, enda þótt sjóveðréttur fylgi henni,
en eigi sé hægt að gera aðför hjá þeim, ef sjóveðréttur-
inn sé viðurkenndur.
Af hálfu hins stefnda dánarbús, eiganda skipsins, hefir
því verið mótmælt, að sjóveðréttur í skipinu fylgi hinni
umstefndu kröfu. Eru mótmælin studd við það, að vör-
urnar séu ekki teknar út af skipstjóra eða í umboði hans,
og þótt svo kynni að vera, að skipstjóri hafi tekið út eitt-
hvað, þá geti það ekki haft í för með sér sjóveðrétt í
skipinu, af því að útgerðin hafi haft hér á staðnum um-
boðsmann. Þessu til sönnunar hefir verið lagt fram í mál-
inu afrit af skjali, þar sem 14 skipverjar, þar á meðal
skipstjórinn, ráða mann þenna meðal annars til þess að
hafa á hendi vörukaup til útgerðarinnar, sem þeir kalla
samvinnuútgerð, og fela honum öll störf, sem fram-
kvæmdastjóri útgerðar fer venjulega með, enda er hann
nefndur því nafni í skjalinu. Maður þessi hefir mætt sem
vitni í málinu og borið það, að hann hafi annazt reikn-
ingshald útgerðarinnar þessa vertíð, og segir ennfremur,
að það hafi ýmist verið skipstjóri, stýrimaður eða hann,
sem tók út vörur til skipsins.
Það virðist svo sem þessi framkvæmdastjóri einn, auk
skipshafnarinnar í heild, hafi haft heimild til með samn-
ingi að skuldbinda útgerðarfélagið. Er þessa getið hér í
tilefni af málflutningnum af hálfu stefnanda hér fyrir
réttinum. Þar er því haldið fram, að öll úttektin hafi
verið gerð eftir beiðni skipstjórans eins eða skipverja í
hans umboði og að fyrrnefndur umboðsmaður hafi ekki
staðið fyrir henni, en aðeins haft reikningshald og út-
borganir og það hafi stefnandi vitað og því sé á sumar
nóturnar fyrir úttektunum skrifað nafn hans.
Það verður nú ekki séð, að það geti farið saman, að
skipstjórinn með samningum sínum við stefnanda hafi
gagnvart honum bæði skuldbundið sjálfan sig og útgerð-
arfélagana persónulega og samkvæmt stöðuumboði sínu
sem skipstjóri skuldbundið skip sitt með sjóveði fyrir
úttektinni. Rétturinn getur því ekki fallizt á, að stefnandi
hafi bæði sjóveðrétt í skipinu og persónulega ábyrgð
útgerðarfélaganna fyrir úttektinni, enda þótt hún sé að
vísu gerð í þarfir útgerðarfélagsins og skipseigandi kunni
431
að eiga bótakröfu á hendur útgerðarfélaginu, ef talið
verður, að stefnandi eigi sjóveðrétt í skipinu fyrir hinni
umstefndu skuld, en upphæð hennar þykir mega telja
nægilega sannaða.
Er þá að athuga, hvort stefnandi á heldur persónulega
kröfu á skipverja eða sjóveðrétt í skipinu fyrir upphæð-
inni. Úrlausnin virðist komin undir því, hvernig ætla má,
eftir því, sem fyrir liggur í málinu, að viðhorfið hafi verið
gagnvart stefnanda, er úttektin fór fram.
Það er ekki upplýst í málinu, hvort stefnandi hafi haft
nokkra vitneskju um, hvernig útgerðinni var hagað eða
honum skýrt frá ráðningu framkvæmdastjórans. Ef stefn-
andi hefði vitað um hana og látið úttektina í té með
þeirri hugsun, að skipverjar væru sjálfir persónulega á-
byrgir fyrir úttektinni, verður að ætla, að hann hefði
samið við framkvæmdastjórann um úttektina. En nú hefir
stefnandi harðlega neitað því að hafa samið við fram-
kvæmdastjórann, og þeirri staðhæfingu, að það hafi verið
skipstjórinn, sem samdi um úttektina, hefir ekki verið
hnekkt. Allar úttektarnóturnar eru stilaðar á e/s „Atli“,
skipstjóri kvittar fyrir sumu af úttektinni, aðrir skipverjar
fyrir öðru, og þótt nafn téðs umboðsmanns sé skrifað á
sumar nóturnar, þykir það ekki gegn neitun stefnanda og
öðru því, er fyrir liggur, nægilegt til að sanna, að hann
hafi samið um kaupin fyrir hönd útgerðarfélagsins. Virð-
ist það líklegra, eins og stefnandi heldur fram, að litið
hafi verið á mann þenna af seljanda varanna sem
starfsmann útgerðarinnar í landi og reikningshaldara
skipsins.
Stefnandi vissi, að skipið var utanhéraðsskip, sem
rak veiðiskap um tíma héðan og þurfti því slíkan mann.
Útgerð þess var háttað að vitund stefnanda alveg á
sama hátt og útgerð sunnlenzku skipanna, sem reka sild-
veiðar á sumrum fyrir Norðurlandi og fá úttekt hjá verzl-
unum þar til rekstrar útgerðinni með sjóveði í skipinu
og það eigi talið hafa nein áhrif um stofnun sjóveðréttar
fyrir úttekt skipstjórans, þótt einhver starfsmaður sé í
landi og sjái um reikningshald.
Þessi úttekt skipstjórans hefir jafnan verið talin njóta
sjóveðréttar, enda þótt hún sé ekki aðeins nauðsynjar
vegna skipsins sjálfs, heldur vegna veiðiskaparins, þar á
432
meðal salt, ís og beita, sem allt verður að meta að jöfnu,
og loks úttekt til persónulegra þarfa skipverjanna.
Samkvæmt því, sem nú hefir verið sagt, verður ekki
litið svo á, að skipstjórinn hafi sem útgerðarmaður samið
um úttektina við stefnanda og að stefnandi hafi heldur
ekki samið við hann fyrir hönd útgerðarfélagsins, heldur
við hann sem skipstjóra og þar með öðlazt sjóveðrétt fyrir
úttektinni.
Það skal tekið fram, að leigusamningur um skipið milli
titgerðar og skipseiganda hefir ekki verið lagður fram,
svo að sjóréttinum er alveg ókunnugt um réttarsambandið
milli þeirra innbyrðis.
Verða því úrslit þessa máls þau hér fyrir réttinum, að
sýkna beri hina stefndu meðlimi útgerðarinnar af kröf-
um stefnanda, en hann á aftur á móti sjóveðrétt í e/s „Atli“
frá Norðfirði, eign hins stefnda dánarbús, fyrir hinni um-
kröfðu upphæð, kr. 2795,39 ásamt 6% ársvöxtum frá 1.
júlí 1934 til greiðsludags, og heimilast stefnanda réttur til
að gera fjárnám í skipinu og selja það á uppboði til lúkn-
ingar kröfunni.
Málskostnaður falli niður.
Mánudaginn 21. júni 1937.
Nr. 31/1937. Carl Tulinius og Stefán Stefánsson
f. h. Síldarstöðvarinnar í Hrísey
gegn
Skilanefnd Síldareinkasölu Íslands.
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Carl Tulinius og Stefán Stefánsson f.
h. Síldarstöðvarinnar í Hrísey, er eigi mætir í mál-
inu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef
hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
433
Mánudaginn 21. júni 1937.
Nr. 43/1937. Sigurður Berndsen og Björn Gíslason
gegn
Jóni Guðmundssyni.
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjendur, Sigurður Berndsen og Björn Gísla-
son, er eigi mæta í málinu, greiði 50 króna auka-
gjald til ríkissjóðs, ef þeir vilja fá mál sitt tekið
fyrir að nýju.
Föstudaginn 24. september 1937.
Nr. 158/1936. Valdstjórnin (Eggert Claessen)
segn
Jóni Einarssyni, Árna Júlíusi Jóns-
syni, Páli Friðvin Jóhannssyni, Þórði
Ingþórssyni, Þorsteini Jóhannessyni
og Sölva Elíassyni
(Garðar Þorsteinsson).
Kæra fyrir brot á ákvæðum um bifreiðastæði.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 8. apríl 1936: Kærðir,
Jón Einarsson, Árni Júlíus Jónsson, Páll Friðvin Jóhanns-
son, Þórður Ingþórsson, Þorsteinn Jóhannesson og Sölvi
Elíasson, greiði hver um sig 25 kr. sekt til bæjarsjóðs
Tieykjavíkur innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa,
æn ella afplánist sektin með 2 daga einföldu fangelsi.
Kærðir greiði allan kostnað sakarinnar in solidum.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
28
434
Dómur hæstaréttar.
Með framhaldsrannsókn, sem hafin var samkv.
úrskurði hæstaréttar frá 10 febr. þ. á., hefir það
orðið upplýst, að bifreiðastöðin Hekla, sem hefir
starfhýsi sitt við Lækjargötu 4 hér í bæ, hefir síðan
1931 haft á leigu eitt óafmarkað bifreiðastæði á
téðri götu fyrir framan starfhýsi sitt. Hver af bif-
reiðum þeim, er í máli þessu greinir, skyldi fara af
stað, þegar röðin var að henni komin, og sú, er
næstu ferð skyldi hverju sinni fara, átti samkvæmt
skýrslu stöðvarstjórans að standa á leigða stæðinu.
Lögreglumaður sá, er kærði bifreiðarstjórana, hina
kærðu í máli þessu, hefir ekki verið að því spurður,
hver bifreiðanna hafi staðið fremst í röðinni, og
hefði þar með átt að standa á leigða stæðinu, og
hefir þetta atriði ekki heldur orðið upplýst með
skýrslu hinna kærðu eða skýrslu forstjóra bifreiða-
stöðvarinnar, sem ekki hefir verið kærður eða sak-
sóttur í sambandi við kæru og saksókn á hendur
hinum kærðu bifreiðastjórum. Samkvæmt framan-
greindu þykir mega gera ráð fyrir því, að ein áður-
nefndra bifreiða hafi hverju sinni mátt standa á
götunni milli ferða sinna, og ökumaður hennar
hefir þá ekki brotið með vist hennar á götunni, er
lögreglumaðurinn kom þar að, lögreglusamþykkt
Reykjavíkur. En með því að ekki er upplýst, hver
hinna sex kærðu er sýkn og hverir þeirra kunna
að vera sekir, þykir verða að sýkna alla hina kærðu
af broti því, er þeir voru taldir hafa framið þann
4. april 1936 í máli þessu.
Allir hinir kærðu, nema Árni Júlíus Jónsson,
hafa í fyrri rannsókn málsins kannazt við, að þeir
hafi stundum áður látið bifreiðar sínar standa á
Lækjargötu, meðan þær hafi beðið eftir afgreiðslu,
435
en rannsóknardómarinn, sem virðist þá ekki hafa
vitað eða athugað það, að bifreiðastöðin Hekla
hafði þar Þilstæði á leigu, hefir engra upplýsinga
aflað um það, hvort hver einstök hinna nefndu
bifreiða hafi hverju sinni verið á stæðinu eða utan
þess. Vegna upplýsingaskorts verður því einnig að
sýkna hina kærðu, sem hér eiga hlut að máli, af
kæru í máli þessu fyrir brot á lögreglusamþykkt
Reykjavíkur fyrir 4. apríl 1936.
Eftir þessum málalokum verður að dæma ríkis-
sjóð til að greiða allan kostnað sakar þessarar,
bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin
málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, kr. 80.00 tl hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinir kærðu, Jón Einarsson, Árni Júlíus
Jónsson, Páll Friðvin Jóhannsson, Þórður Ing-
Þórsson, Þorsteinn Jóhannesson og Sölvi Elias-
son, eiga að vera sýknir af kæru valdstjórnar-
innar í máli þessu.
Sakarkostnaður allur, bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, hæsta-
réttarmálflutningsmannanna Eggerts Claessen
og Garðars Þorsteinssonar, kr. 80.00 til hvors,
greiðist úr ríkissjóði.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu fyrir
brot á lögreglusamþykkt Reykjavíkur nr. 2 1930 gegn
bifreiðastjórunum Jóni Einarssyni, Brávallagötu 6, Árna
436
Júlíusi Jónssyni, Hafnarstræti 18, Páli Friðvin Jóhanns-
syni, Ámtmannsstig 6, Þórði Ingþórssyni, Laugaveg 78,
Þorsteini Jóhannessyni, Laugaveg 33, og Sölva Flíassyni,
Vesturgötu Ól.
Hér í lögsagnarumdæminu hafa kærðir áður sætt eftir-
töldum refsingum:
Jón Einarsson:
1930 205 sætt 20 kr. sekt fyrir lögreglubrot,
1930 1%% sætt 5 kr. sekt fyrir sama,
1932 % áminning Íyrir afturljósleysi á bifreið.
Árni Júlíus Jónsson:
1936 22% aðvörun fyrir brot gegn umferðareglunum,
Þórður Ingþórsson:
1930 % sætt 20 kr. sekt fyrir brot gegn bifreiðalögunum,
1931 134 áminning fyrir afturljósleysi á bifreið.
Þorsteinn Jóhannesson:
1932 15, sætt 10 kr. sekt fyrir brot gegn lögreglusam-
Þþykktinni.
1933 195 sætt 10 kr. sekt fyrir brot gegn umferðareglum.
Sölvi Elíasson:
1931 % sætt ö kr. sekt fyrir brot gegn samþ. um bÞif-
reiðastæði,
1932 144 sætt 100 kr. sekt og sviptur ökuleyfi í 6 mán-
uði fyrir ölvun við bifreiðakstur.
Hinn 4. þ. m. kl. 8.40 e. m. skrifaði Karl lögregluþjónn
Guðmundsson upp 6 bifreiðar, er þá stóðu mannlausar á
Lækjargötunni fyrir framan bifreiðastöðina Heklu. Kærðir
eru bifreiðastjórar bifreiða þessara og hafa afgreiðslu á
bifreiðastöðinni. Hefir lögreglan oft og iðulega aðvarað
stöðvarstjórann við að láta bifreiðar standa Þarna á göt-
unni, án þess að skipazt hafi verið við, og hafa allir hinir
kærðu bifreiðastjórar viðurkennt að hafa ofilega áður látið
bifreiðar sínar standa á götunni á þessum slóðum.
Með framangreindu hafa kærðir gjörzt sekir við 15. gr.
sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur nr. 2 1930.
Þykir refsing þeirra hvers um sig hæfilega ákveðin 25
króna sekt til bæjarsjóðs, og greiðist innan mánaðar frá
lögbirtingu dóms þessa, en afplánist ella með einföldu
fangelsi í 2 daga. Þá greiði kærðir og in solidum allan
kostnað sakarinnar.
Á málinu hefir ekki orðið dráttur.
37
Mánudaginn 27. september 1937.
Nr. 11/1937. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Olaf Cecil Bowitz
(Lárus Jóhannesson).
Áfengis- og tolllagabrot.
Dómur lögregluréttar Seyðisfjarðarkaupslaðar 12. sept.
1936: Kærði, Olaf Cecil Bowitz, greiði 100 kr. sekt til
ríkissjóðs, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, ef
hún verður ekki greidd innan fjögra vikna frá birt-
ingu dómsins. Ennfremur greiði hann 320 kr. aukagjald
i ríkissjóð af hinu innflutta áfengi innan sama tíma.
Áfengið skal vera upptækt og eign rikissjóðs.
Kærði greiði allan kostnað af málinu, sem orðin er
og verður.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfengi það, sem ólöglega hefir verið innflutt og
um ræðir í máli þessu, fannst í vörglum nafn-
greindrar þjónustustúlku á e/s „Nova“, og viður-
kenndi hún fyrir lögregluréttinum, að hún ætti á-
fengið og hefði haft í hyggju að selja það hér á
landi. Hinsvegar hefir ekkert komið fram við rann-
sókn málsins, sem gefi ástæðu til að ætla, að hinn
kærði skipstjóri á e/s „Nova“ sé samsekur stúlku
þessari um innflutning áfengisins, né heldur, að
hann hafi í þessu efni gerzt sekur um skort á eftir-
liti eða aðra vanrækslu.
Fyrirmælið í 6. mgr. 3. gr. áfengislaganna nr.
33 1935, um refsiábyrgð skipstjóra á brotum skip-
verja á ákvæðum greinarinnar, þykir ekki rétt að
skýra rýmra en svo, að skipstjóri, sem hefir þá af-
stöðu til brotsins, er hér á sér stað og að framan
438
greinir, verði ekki dæmdur til refsingar, ef upp
hefir komizt um mann þann, sem raunverulega er
sekur um hinn ólöglega innflutning áfengisins. Á
Þennan veg hefir og framkvæmdin á þessu fyrir-
mæli jafnan verið frá því að það var sett inn í
áfengislöggjöfina árið 1915. Ber því að sýkna hinn
kærða skipstjóra af kærum valdstjórnarinnar í
máli þessu.
Eftir þessum málsúrslitum ber að dæma ríkis-
sjóð til að greiða allan sakarkostnað, bæði í hér-
aði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, 60 krónur til hvors.
Það athugast við dóm lögregluréttarins, að láðst
hefir að ákveða vararefsingu fyrir þann hluta sekt-
arinnar, kr. 320.00, sem miðaður er við 40 krónur
á hvern litra ólöglega innflutts áfengis.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, Olaf Cecil Bowitz, á að vera sýkn af
kærum valdstjórnarinnar í máli þessu.
Allur sakarkostnaður, bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, greiðist úr ríkissjóði, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verj-
anda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-
ingsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Lár-
usar Jóhannessonar, 60 krónur til hvors.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Bowitz, skipstjóra á e/s „Nova“ frá Bergen, fyrir brot
á áfengis- og tolllögum.
Við komu e/s „Nova“ frá útlöndum til Fáskrúðsfjarð-
439
ar 2. þ. m. fundu tollgæzlumenn, eftir að kærði hafði
gert grein fyrir farmi skips sins og undiritað fyrirskipuð
vottorð í því skyni, í herbergi þjónustustúlkunnar á 2.
farrými 10% % fl. af sterkum vinum og 1200 stk. af vind-
lingum, og í klæðaskáp skipsins, sem hún ein hafði lykil
að, fundu þeir pakka með silfur- og gullplettmunum, um
4—5 kg. að þyngd. Hefir þjónustustúlkan játað fyrir lög-
regluréttinum, að hún væri eigandi vinanna og vindling-
anna, en neitaði eindregið, að hún eigi pakkann, og kveðst
ekki geta gefið aðara skýringu á því, hvernig hann sé
kominn í skápinn, en þá, að einhver farþegi hafi skilið
hann eftir, og hún svo tekið hann til geymslu, unz eftir hon-
um yrði lýst, eins og venja sé í slíkum tilfellum. Brytinn
á e/s „Nova“ hefir og skýrt frá, að sér hafi verið ókunn-
ugt um, að þjónustustúlkan hefði vörur þessar í vörzlum
sínum. Ekki kveðst kærði heldur hafa vitað um það, er
hann gerði tollgæzlunni grein fyrir farmi og skipsforða,
að vörur þessar væru í skipinu.
Þessari staðhæfingu kærða hefir ekki verið hnekkt,
og þar sem hann þvi verður ekki talinn hafa gefið ranga
yfirlýsingu af ásettu ráði, er ekki næg heimild til að gera
hann ábyrgan fyrir innflutningi vindlinganna og silfur-
og gullplettmunanna, enda þótt fara verði með vörur þess-
ar sem ólöglega innfluttar og tollsviknar. Hinsvegar verð-
ur hann, eftir ákvæðum áfengislaganna nr. 33/1935, um
innflutning áfengis og innsiglun þess, að bera ábyrgð á
innflutningi framangreindra vína, en þar sem álita verður,
að hann sé ekki að öðru leyti riðinn við innflutning
þeirra og hann hefir ekki áður gerzt brotlegur gegn á-
kvæðum áfengislaganna um innflutning, ákveðst refsing
hans eftir 2. tölulið 27. gr. þeirra 100 króna sekt til ríkis-
sjóðs, er greiðist innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa,
en sæti ella 10 daga einföldu fangelsi. Auk þess greiði
hann, samkvæmt sama ákvæði, aukagjald í ríkissjóð, 40
kr. á hvern lítra hins innflutta áfengis, sem er 8 lítrar,
eða samtals 320 kr., innan sama tíma, og verði áfengið
eign ríkissjóðs. Loks verður hann að greiða allan kostn-
að af málinu, sem orðinn er og verður.
Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
440
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 47/1936. Svanlaug og Hinrik Thorarensen
(Theódór B. Líndal)
gegn
Borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæj-
arsjóðs (Garðar Þorsteinsson).
Útsvarsmál. Frávísun ex officio.
Úrskurður fógetaréttar Reykjavíkur 21. okt. 1935; Hin
umbeðna lögtaksgjörð á að ná fram að ganga á ábyrgð
gjörðarbeiðanda.
Dómur hæstaréttar.
Með stefnu útgefinni þann 20. apríl 1936 hafa á-
frýjendur skotið til hæstaréttar úrskurði, upp-
kveðnum þann 21. okt. 1935 í fógetarétti Reykja-
vikur, og gert þær dómkröfur, að úrskurðurinn
verði felldur úr gildi og að synjað verði um fram-
gang lögtaksins. Ennfremur krefjast áfrýjendur
málskostnaðar fyrir hæstarétti að skaðlausu eftir
mati réttarins. Stefndi krefst þess hinsvegar, að
hinn áfrýjaði úrskurður verði staðfestur og að hon-
um verði dæmdur málskostnaður fyrir hæstarétti.
Það verður að lita svo á, að um áfrýjun úrskurð-
ar þess, er hér um ræðir, gildi ákvæði 11. gr. laga
nr. 29 frá 16. desember 1885, um lögtak og fjár-
nám án undanfarins dóms eða sáttar, sbr. síðustu
málsgr. 3., 8. og 9. gr. sömu laga og 26. gr. hæsta-
réttarlaga nr. 112 frá 1935 og nú 197. gr. laga nr.
85/1936. Með því nú að 8 vikna áfryjunarfrestur
sá, er nefnd 11. gr. 1. nr. 29 frá 1885 mælir fyrir
um, var liðinn, þegar áfrýjunarstefnan í máli þessu
var tekin út, og með þvi ennfremur, að áfrýjendur
höfðu fyrir úttekt stefnu þessarar ekki fengið upp-
441
reistarleyfi, þá verður ex officio að vísa málinu frá
hæstarétti.
Samkvæmt þessum málsúrslitum þykir bera að
dæma áfrýjendur til þess in solidum að greiða
stefnda málskostnað í hæstarétti, sem ákveðst kr.
200.00.
Því dæmist rétt vera:
Máli þessu vísast frá hæstarétti.
Áfrýjendur, Svanlaug og Hinrik Thoraren-
sen, greiði in solidum stefnda, borgarstjóra
Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs, kr. 200.00 í máls-
kostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Með því að Hinrik Thorarensen og frú, Laugaveg 34 A
hér í bænum, var gert að greiða útsvar til Reykjavíkur
árið 1933, kr. 2300.00, en þau hafa eigi fengizt til að greiða
útsvarið, þá hefir bæjargjaldkerinn krafizt þess, að út-
svarið yrði innheimt með lögtaki, en gjörðarþoli hefir
mótmælt framgangi gjörðarinnar, og hafa aðiljar því kom-
ið sér saman um að leggja ágreininginn undir úrskurð
fógetaréttarins.
Gjörðarþoli heldur þvi fram, að enda þótt hann hafi
dvalið hér hluta nokkurra undanfarinna ára, þá hafi hann
ávallt haldið lögheimili sínu á Siglufirði, en eigi flutt það
hingað til Reykjavíkur, enda sé það eðlilegt, þar sem hann
hafi allan atvinnurekstur sinn á Siglufirði og hafi þar
mestra hagsmuna að gæta.
Þessu til stuðnings hefir gjörðarþoli lagt fram kvitt-
aða útsvarsseðla frá Siglufjarðarkaupstað og vottorð sókn-
arprests um, að hann eigi þar lögheimili. Þá hefir gjörðar-
boli lagt fram afrit af manntalsskýrslum í Reykjavík árin
1930—-1933 incl., þar sem þess er getið í athugasemda-
dálki, að lögheimili gjörðarþola sé Siglufjörður, að und-
442
anskilinni skýrslunni fyrir árið 1932, þar sem engin at-
hugasemd er um, að gjörðarþoli eigi löghemili á Siglu-
firði.
Gjörðarbeiðandi heldur því aftur á móti fram, að gjörð-
arþoli eigi lögheimili hér í Reykjavík, þrátt fyrir athuga-
semdirnar á manntalsskýrslunum, enda sé augljóst, hvar
lögheimili gjörðarþola sé árið 1932, því að þá sé engin at-
hugasemd um, að gjörðarþoli eigi lögheimili á Siglufirði,
en það er einmitt lögheimili gjörðarþola þetta ár, sem
skiptir máli
Það sé því augljóst, að aðalheimili gjörðarþola sé í
Reykjavík, þar sem hann dvelji mestan hluta ársins, en
á Siglufirði dvelji hann að eins að sumarlagi.
Þá heldur gjörðarbeiðandi því fram, að börn gjörðar-
þola hafi gengið hér óátalið í skóla, og er því ekki mót-
mælt af gjörðarþola. Það sé ennfremur upplýst, að gjörð-
arþoli haldi hér „dúk og disk“ meginhluta ársins og hafi
hér ávallt standandi íbúð.
Gjörðarbeiðandi bendir á, að þá sé það einkennandi,
að að eins gjörðarþoli Hinrik Thorarensen eigi lögheim-
ili á Sigilufirði, en gjörðarþoli Svanlaug Thorarensen eigi
þar ekki lögheimili, heldur eigi hún lögheimili í Reykjavík,
en gjörðarþoli frú Svanlaug er eigandi húseignarinnar nr.
34 A við Laugaveg, og er hún séreign hennar.
Það er upplýst í máli þessu og játað af gjörðarþola,
að þau hafi búið hér í bænum vetrarmánuðina 1930 —
1932 og fram á árið 1933 og haldið hér „dúk og disk“.
Eftir þeim upplýsingum, sem að framan greinir, er það
sannað, að gjörðarþoli Svanlaug Thorarensen á lögheim-
ili hér í bænum og því útsvarsskyld samkv. 8. gr. útsvars-
laganna frá 1926.
Það er ennfremur sannað, að gjörðarþoli hefir haldið
hér „dúk og disk“ og haft hér standandi íbúð með hús-
sögnum, tilbúna til innflutnings hve nær sem var.
Eftir þessu verður fógetarétturinn að lita svo á, að
gjörðarþoli hafi átt hér lögheimili umrætt ár, og sé út-
svarið því réttilega lagt á hann.
443
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 24/1937. Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sig-
fúsar Sveinssonar
segn
H/f Kol á Salt, Benedikt Jónssyni,
B. Schmidt, Á. Ásgeirssyni, Pétri Guð-
mundssyni, Jakobi Vilhjálmssyni,
Helga Einarssyni og A. Hermanns-
syni.
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sigfús-
ar Sveinssonar, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr.
aukagjald til ríkissjóðs, ef hann vill fá mál sitt
tekið fyrir að nýju.
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 25/1937. Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sig-
fúsar Sveinssonar
gegn
Ísbjörninn h/f, Benedikt Jónssyni,
B. Schmidt, Á. Ásgeirssyni, Pétri Guð-
mundssyni, Jakobi Vilhjálmssyni,
Helga Einarssyni og A. Hermanns-
syni.
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sig-
fúsar Sveinssonar, er eigi mætir í málinu, greiði
144
50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann vill fá mál
sitt tekið fyrir að nýju.
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 39/1937. Sigurður J. Fanndal
segn
Kaffiverksmiðju Gunnlaugs Stefáns-
sonar.
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Sigurður J. Fanndal, er eigi mætir í
málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 41/1937. Hrefna Sigurgeirsdóttir
gegn
Katrínu Fjeldsted.
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Hrefna Sigurgeirsdóttir, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð, ef
hún vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
145
Miðvikudaginn 29. september 1937.
Nr. 51/1937. Guðmundur H. Þórðarson
gegn
Ólafi Jóhannessyni.
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Guðmundur H. Þórðarson, er ekki
mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald í rikis-
sjóð, ef hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
Einnig greiði hann stefnda, er hefir látið mæta í
málinu, 20 krónur í ómaksbætur að viðlagðri aðför
að lögum.
Mánudaginn 4. október 1937.
Nr. 178/1936. Sigurður J. S. Fanndal
(Garðar Þorsteinsson)
Ssegn
Snorra Friðleifssyni
(Pétur Magnússon).
Krafa um bætur fyrir slit á vinnusamningi.
Dómur aukaréttar Siglufjarðar 6 júlí 1936: Stefndur,
Sigurður J. S. Fanndal, kaupmaður Siglufirði, greiði stefn-
andanum kr. 562,50 með 5% vöxtum frá 30. júlí 1935, en
sé sýkn af frekari kröfum stefnanda.
Málskostnaður falli niður.
Hið ídæmda að greiða innan 15 daga frá lögbirtingu
dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem áfrýjað hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu útg. 26. nóv. f. á., hefir krafizt
146
algerðrar sýknu af kröfum stefnda í máli þessu og
málskostnaðar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti,
eftir mati dómsins. Stefndi, sem gagnáfrýjaði mál-
inu og hér fyrir dómi hóf gagnsökina, hefir krafizt
staðfestingar á héraðsdóminum og málskostnaðar
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Samkvæmt flutningi málsins fyrir hæstarétti má
leggja það til grundvallar, að áfrýjandi hafi ráðið
stefnda starfsmann sinn J mánuði sumarið 1935 með
250 króna kaupi á mánuði. Áfrýjanda verður ekki
talið hafa verið heimilt að slita ráðningarsamningn-
um einhliða, svo sem hann virðist hafa gert, viku
eftir að stefndi veiktist, með því að áfryjandi virð-
ist ekki hafa haft ástæðu til að gera ráð fyrir því,
að stefndi ætti svo lengi í sjúkdómi sínum, að hann
mundi ekki innan skamms geta tekið aftur upp starf“
sitt hjá áfrýjanda.
Stefndi tók að vísu við kaupi fyrir þá daga, er
hann hafði unnið hjá áfrýjanda, nokkru eftir að
hann var kominn á fætur, en af ummælum aðilja í
héraði um þau skipti verður það ekki ráðið, að
áfrýjandi hafi, eins og á stóð, fengið ástæðu til að
telja stefnda afsala sér með viðtöku kaupsins þeim
rétti til bóta vegna samningsslitanna, er hann kynni
að eiga á hendur áfrýjanda. Verður því að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda bætur fyrir samn-
ingsslitin, en með tilliti til þess, að stefndi virðist
munu hafa getað unnið sér nokkuð inn eftir að hann
var heill orðinn og laus frá starfi sinu hjá áfrýjanda,
þykja bæturnar hæfilega ákveðnar kr. 450.00, er
áfrýjanda ber að greiða með 5% ársvöxtum frá 27.
júlí 1935 til greiðsludags. Svo þykir og rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti
447
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, Sigurður J. S. Fanndal, greiði
stefnda, Snorra Friðleifssyni, 450 krónur með
5% ársvöxtum frá 27 júli 1935 til greiðsludags.
Svo greiði áfrýjandi stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Dómarinn getur þess, að hann hafi verið veikur og frá-
verandi í tvo mánuði.
Með stefnu, dags. 7. ágúst 1935, og að undangenginni
sáttakæru, dags. 27. júlí s. á., en Þirtri 30. s. m., krefst
stefnandinn, Snorri Friðleifsson verzlunarmaður, Siglu-
firði, að stefndur, Sigurður J. S. Fanndal Siglufirði, verði
dæmdur til þess að greiða sér 900 kr. sem þriggja mánaða
kaup við verzlun stefnds, er stefnandi telur stefndan hafa
ráðið sig til, en brugðið ráðningunni og vikið sér úr atvinn-
unni. Ennfremur krefst stefnandi 5% vaxta af umstefndri
upphæð frá 27. júlí 1935 og málskostnaðar að skaðlausu,
er í útlistun málsins er krafizt með kr. 177.60 samkv..
sundurliðuðum reikningi. Stefnandi kveðst hafa verið ráð-
inn hjá stefndum við búðarstörf í 3 mánuði, aðallega vegna
veiðarfæraverzlunar, er „faðir“ stefnanda hafi útvegað
stefndum umboðssöluvörur til frá nafngreindum kaupmanni.
Fyrir utan nokkra vinnu við móttöku veiðarfæravaranna,
er þær komu til stefnds, vinnu, er stefnandi hafi alls ekki
reiknað stefndum, hafi stefnandi byrjað búðarvinnu hjá
stefndum 29. júlí (svo) samkv. ráðningunni og næstu daga,
en kom svo ekki 3. júlí eða dagana þar á eftir vegna þess,
að þá var hann orðinn veikur af kighósta.
Hann kveðst svo hafa boðið stefndum annan verzlunar-
mann í sinn stað, meðan að hann væri veikur, bæði föður
stefnanda, sem sé útgerðarmaður og alþekktur sæmdar-
maður hér í bæ og sérlega fær um verzlun þessa, er stefn-
andi átti að gegna, og annan þaulvanan verzlunarmann, en
448
stefndi ekki viljað. Kveðst stefnandi hafa verið veikur Í
12—14 daga, en stefndur þá ráðið annan mann í sinn stað
til búðarstarfanna.
Stefndur hefir hinsvegar ekki kannazt við að hafa ráð-
ið stefnanda í 3 mánuði með 300 kr. mánaðarkaupi, held-
ur með 250 kr. mánaðarkaupi, og heldur einnig fram, að
það hafi eigi heldur verið föst ráðning. Hinn 7. júlí kveðst
stefndur hafa hringt stefnanda upp og spurt um veikindi
hans, en þá hafi stefnandi, er kvaðst vera veikur, haft
við sig óviðurkvæmileg orð, er auk þess gátu eigi skilizt
öðruvísi en sem uppsögn á starfinu. Þessu mótmælir stefn-
andi sem tilhæfulausu. Stefndur fékk svo vottorð læknis
um, að læknirinn gerði ráð fyrir, að veikindi stefnanda
mundu vara um 2—5 vikur. Þó stendur ekkert í því vott-
orði um, að læknirinn geri ráð fyrir, að stefnandi verði
svo veikur, allar þessar tvær til fimm vikur, að hann þar
fyrir þurfi að vera allan tímann frá verki. Stefndur réð þá
annan fastan mann til búðarvinnu þeirrar, er stefnandi átti
að inna af höndum fyrir stefndan, því að annatími var þá
mikill í verzluninni, en stefndur vildi hinsvegar ekki taka
menn þá, er stefnandi útvegaði honum og fyrr segir. Það
verður nú að telja fullsannað í málinu, að stefndur hafi
ráðið stefnanda til búðarstarfa í 3 mánuði, en gegn neitun
stefnds verður að telja ósannað, að kaupið hafi átt að vera
meira en 250 kr á mánuði.
Velta þá úrslit máls þessa á því, hvort telja beri stefnd-
um heimilt að segja stefnanda upp atvinnunni fyrir veik-
indi hans, sem telja verður að hafa varað um hálfan mánuð.
Þrátt fyrir vitnaleiðslur stefnanda, verður að telja alveg ó-
sannað, að til sé almenn verzlunarvenja um þetta efni, og
verður þá að koma mat réttarins á þeirri lausn, sem verður
að telja eðlilegust og sjálfsögðust (svo), er tekið er tillit til
allra ástæðna. Með tilliti til þessa og þess, að stefnandi hefir
ómótmælt boðið þekktan mann fram til starfsins, meðan á
veikindum stefnanda stæði, verður að telja stefndum ó-
heimilt að víkja stefnanda frá starfinu, þótt veikur væri
um hálfs mánaðar tíma. Að vísu liða um 24 dagar frá þvi,
að stefnandi varð veikur og þar til að hann höfðaði mál
þetta, en þar sem stefnandi hefir sannað, að hann var far-
inn að vinna að annari vinnu, og það úti, eftir 12—14 daga,
og athugað er, að stefnandi segir upp betur launaðri, fastri
449
tveggja mánaða vinnu til þess að taka búðarvinnu hjá
stefndum í þrjá mánuði, verður að telja óeðlilegt, að stefn-
andi hafi farið að vinna slíka lausavinnu, ef hann hefði
átt enn völ á búðarvinnunni hjá stefndum, sem líka annað
veifið hefir viðurkennt, að hann hafi ráðið annan fastan
mann til starfans. Að vísu færir stefndur fram þá varnar-
ástæðu, að stefnandi hafi sjálfur í símtali 7. júlí sagt upp
vinnunni, en gegn eindregnum mótmælum stefnanda verð-
ur eigi hægt að telja slíkt sannað. Hinsvegar verður, eins
og fyrr segir, að telja, að stefnandi hafi eigi fært sönnur
á, að hann hafi átt að fá hærra kaup en 750 kr. í umrædda
3 mánuði, en frá þeirri upphæð átti stefnandi að draga 50
kr. í peningum og kr. 12,50 í vörum, er stefndur ómótmælt
kveðst hafa látið stefnanda fá. Ennfremur á að koma til
frádráttar hálfsmánaðar kaup stefnanda, kr. 125, er hann
var frá verki vegna veikinda, því að þótt telja beri, að
stefndur hafi ekki getað sagt stefnanda upp búðarstörfun-
um vegna hálfs mánaðar veikinda, liggur ekki í þvi, að
stefndum hafi verið skylt að greiða stefnanda kaup bann
tíma, er hann gat ekki unnið verk sitt, enda stefnandi
fært fram gögn í máli þessu fyrir því, að annar maðurinn,
er hann ætlaði að setja í sinn stað Í veikindum sínum, átti
að taka kaup stefnanda á meðan sem sitt kaup. Stefndum
ber því að greiða stefnanda kr. 562,30 og 5% vöxtu af
Þeirri fjárhæð frá 30. júli 1935.
Málskostnaður falli niður, þar sem aðalkröfur stefnanda
eru allmiklu hærri en telja verður rétt.
Miðvikudaginn 6. október 1937.
Nr. 83/1937. Pálmi Loftsson f. h. skipaútgerðar
ríkisins (Garðar Þorsteinsson)
gegn
H/f Trolle £ Rothe f. h. vátryggij-
enda b/v „Wigmore“ og gagnsök
Upphæð bjarglauna. (Theódór B. Lindal).
Dómur sjó- og verzlunardóms Reykjavíkur 24. apríl 1937:
:Stefndur, h/f Trolle £ Rothe f. h. vátryggjanda Wigmore
29
450
G. Y. 469, greiði stefnanda, Pálma Loftssyni f. h. skipa-
tttgerðar ríkisins, kr. 40.000.00, ásamt 5% vöxtum frá 10.
desember 1936 til greiðsludags, og kr. 1200,00 í máis-
kostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms.
þessa að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Aðaláfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til
hæstaréttar með stefnu dags. 16. ágúst þ. á., hefir
gert þær dómkröfur, að gagsnáfrýjandi verði dæmd-
ur til að greiða honum björgunarlaun, að fjárhæð
kr. 72.000.00, ásamt 5% ársvöxtum frá 10. des. 1936.
til greiðsludags. Svo krefst hann og málskostnaðar
af sagnáfryjanda í héraði og fyrir hæstarétti í aðal-
sök og gagnsök eftir mati dómsins. Gagnáfrýjandi
hefir skotið málinu til hæstaréttar með stefnu dags.
24. ágúst þ. á., og krefst þess, að björgunarlaunin
verði færð niður um a. m. k. kr. 20.000,00 frá þvi, sem
ákveðið er í sjódóminum, að hann verði sýknaður
af vaxtakröfunni og að aðaláfrýjandi verði dæmdur
til að greiða honum málskostnað í héraði og fyrir
hæstarétti í gagnsök og aðalsök eftir mati dómsins,
en til vara, að málskostnaður í héraði verði látinn
falla niður.
Samkvæmt atvikum máls þessa, sem réttilega er
lýst í hinum áfrýjaða sjódómi, þykja björgunarlaun
þau, sem gagnáfryjanda ber að greiða aðaláfryj-
anda, hæfilega ákveðin kr. 45.000,00, ásamt vöxt-
um, eins og krafizt er.
Eftir þessum málalokum þykir rétt, að gagn-
áfrýjandi greiði aðaláfrýjanda samtals kr. 2000,00
í málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti.
451
Því dæmist rétt vera:
Gagnáfrýjandi, H/f Trolle £ Rothe f. h-
vátryggjenda bv „Wigmore“ G. Y. 469, greiði
aðaláfrýjanda, Pálma Loftssyni f. h. skipaút-
gerðar ríkisins, kr. 415.000,00, ásamt 5% árs-
vöxtum frá 10. des. 1936 til greiðsludags, og
málskostnað í héraði og fyrir hæstarétti, sam-
tals kr. 2000,00, allt að viðlagðri aðför að lög-
un.
Forsendur hins áð yjaða dóms hljóða svo.
Sunnudaginn 28. júní f. á. kl. 9.45 e. h. strandaði b/v
Wigmore G. Y. 469 á Skagarifi við Húnaflóa. Kl. 2 á mánu-
dagsmorgun er togarinn Loch Leven kominn að Wigmore
og hóf björgunartilraun kl. 7 sama morgun með því að
reyna að toga Wigmore út, en árangurslaust. Varðskipið
Ægir var á þessum tíma á leið frá Grimsey undir land
cg frétti kl. 955 sama morgun, að togari væri strand-
aður á Skagarifi, og hraðaði þá ferð sinni þangað. Kl.
13.50 sama dag varpaði Ægir akkeri á 15 metra dýpi og
um 17% sjómílu utan við strandstaðinn. Skipstjóranum
á Wigmore er þegar boðin aðstoð varðskipsins, en hann
hafnaði boðinu, með því að hann ætlaði að láta Loch
Leven, sem hafði þá víra sina fasta í Wigmore, halda
áfram fram yfir næsta flóð að reyna að ná skipinu út.
Eftir flóðið kl. 17.20 fór skipherrann á Ægi aftur um
borð í Wigmore og gaf kost á aðstoð Ægis, en skipstjór-
inn á Wigmore vildi enn reyna, hversu Loch Leven tæk-
ist. Kl. 20.15 voru 1. og 2. styrimaður Ægis sendir um borð
í Wigmore til þess að láta skipstjórann vita, að veður-
spáin gerði ráð fyrir NA-lægri átt, og ef breyting yrði á
veðrinu, mundi Ægir færa sig burt af grunninu, ef skip-
stjóri óskaði ekki sérstaklega eftir nærveru hans. Sagði þá
skipstjóri, að tveir togarar væru á leiðinni til sín, og þar
af leiðandi teldi hann sig ekki þarfnast hjálpar Ægis.
Á þriðjudagsnótt var svarta þoka, er hélzt fram á morgun.
Kl. 8 þennan dag, 30. júní, sendi Wigmore til Ægis svo-
452
látandi skeyti: „Capt Ægir: Will you please come on
board at once“, og kl. 8.50 annað skeyti, er hljóðaði svo:
„Are you in the same position we want towing off.
Trawler here can do no good for bad weather and one
ship has left“. Við fyrirspurn frá Ægi svaraði skipstjór-
inn á Wigmore, að þeir héldu, að skipið væri farið lit-
ilsháttar að leka í stb. kolarúmi. Kl. 9.26 varpaði Ægir
akkeri á 15 metra dýpi góðan spöl utan við togarann.
Var síðan farið frá Ægi með véldælu og annan útbúnað
um borð í togarann og nokkra menn til að byrja Þar
vinnu. Loch Leven hafði þá enn fasta víira um borð í
Wigmore og var að toga í hann. Eftir að yfirmenn skip-
anna höfðu ráðgazt innbyrðis um, hvernig framkvæmad-
um yrði hentast fyrir komið, varð það að ráði milli skip-
stjóranna á Wigmore og Loch Leven, að síðarnefnt skip
hætti alveg tilraunum sínum, sem það og gerði, og voru
þá virar þess leystir úr Wigmore, og Loch Leven lagði
frá.
Nú hóf Ægir sjálft björgunarstarfið. Véldælan var sett
um borð í togarann, ásamt slöngum, og henni komið fyrir
á þilfari hans. Varpakkeri, sem lá fram af togaranum, var
nú tekið upp og lagt aftur af honum, ásamt 400 föðmum
af vir. Sverum dráttarvir var síðan komið á milli skip-
anna, er Ægir hafði fært sig nær togaranum, og var ná-
lægt 200 faðma frá honum. Þá voru færð til kol út bak-
borðshlið togarans yfir í stjórnborðshlið, en þetta bar þó
ekki tilætlaðan árangur, því að togarinn lá með hliðina
svo fast á grjótinu, að hann rétti sig ekkert með flóðinu
og virtist standa fastast frá afturstafni og fram fyrir miðju.
Rétt fyrir flóðið var öllum undirbúningi lokið og kl. 16.55
byrjað að taka í togarann, og var hann laus af grunni kl.
18.106. KI. 19.40 var haldið af stað með togarann í eftir-
dragi, og var hann einnig látinn nota vél sína. Miðviku-
daginn 1. júlí kl. 3.25 lögðust bæði skipin fyrir akkeri á
Akureyrarpolli. Kl. 8.30 var byrjað að kafa við togarann,
og kl. 12 var köfun lokið, og reyndist skipið mjög lítið
skemmt. Fór síðan fram mat á togaranum með öllu til-
heyrandi af tveim dómkvöddum mönnum. Möttu þeir skip-
ið með öllu, sem í þvi var, á kr. 205.750,00. Þá fóru og fram
á Akureyri 3. júlí sjópróf í málinu. Mál út af björgunar-
laununum, sem ekki náðist samkomulag um, hafa aðiljar
453
komið sér saman um að reka hér fyrir þessum rétti, en
stefndur í þessu máli, h/f Trolle á Rothe, ábyrgist vegna
vátryggjenda b/v Wigmore fulla greiðslu á hverri þeirri
upphæð, sem ákveðin verður með endanlegum dómi fyrir
björgun togarans.
Hefir nú stefnandi, Pálmi Loftsson f. h. skipaútgerð-
ar ríkisins, með stefnu dags. 10. desember f. á. krafizt
þess, að stefndur verði dæmdur til að greiða björgunar-
laun, að upphæð kr. 72.000.00, með 6% ársvöxtum fram
(sic) stefnudegi til greiðsludags og málskostnað eftir reikn-
ingi, er nemur kr. 2349.10.
Stefndur hefir, með hliðsjón af því, að stefnanda hafa
verið boðin til sátta £ 1400 í íslenskum krónum, krafizt
sýknu gegn greiðslu hæfilegrar þóknunar eftir mati dóms-
ins, þó ekki yfir 20 þús. kr., og mótmælt af sömu ástæðu
málskostnaðarkröfu stefnanda, en krafizt sér tildæmdan
málskostnað. Þá mótmælir stefndur vaxtakröfunni með
öllu af fyrrgreindri ástæðu, og einnig mótmælir stefndur
vaxtahæðinni 6%, í stað 5%. Þá skal þess getið, að stefnd-
ur hefir haldið því fram, að við ákvörðun björgunarlaun-
anna Í þessu máli ætti að hafa hliðsjón af samningi, er
skipaútgerð ríkisins hafi gert 1931 við enska togaraeig-
endur viðvíkjandi björgun. Með því að stefnandi hefir
mótmælt þessu og haldið því fram, að þessi samningur
tæki ekki til vátryggenda b/v. Wigmore og samningur-
inn hefir ekki verið lagður fram, verður að ákveða björg-
unarlaunin í máli þessu án tillits til nefnds samnings.
Auk þess, sem áður er getið um stöðu og ástand b/v
Wigmore og aðgerðir Ægis, skal þetta tekið fram: Skipið
hafði strandað á mjög illum og hættulegum stað. Ein-
ungis vegna þess, hversu veður og sjór var kyrrt, var á
það hættandi fyrir skipstjórann á Wigmore, að hafna
aðstoð Ægis, þegar hún bauðst á mánudaginn. Sökum þess,
að strandstaðurinn var á grjótrifi út af andnesi, hlaut hinn
minnsti ókyrrleiki í sjó að valda stórskemmdum á skipinu.
Þá verður ennfremur að telja það sannað, að Wigmore
gat ekki af eiginn rammleik náð sér á flot, og stöðugar til-
raunir Loch Leven reyndust árangurslausar, og að annar
togari, sem skipstjóri getur um í skeyti til Ægis, hafi yfir-
gefið strandstaðinn. Wigmore varð því að eins náð út af
aflmiklu skipi, útbúnu björgunartækjum, svo sem Ægir
451
er. Sjórétturinn telur því hér um tvímælalausa björgun
skipsins Wigmore að ræða. Björgunarstarfsemi Ægis, er
kemur til greina, er meta skal hæð björgunarlaunanna, hefst,
er hann verður við beiðni skipstjórans á Wigmore á þriðju-
dagsmorguninn, og hún endar, er skipið var komið í
tryggt lægi á Akureyrarhöfn og kafaraskoðun hafði farið
fram, enda verður að telja það réttilega ráðstöfun, að
fara með skipið til Akureyrar, þar sem kafaraskoðun var
nauðsynleg, í stað Sauðárkráks eða Siglufjarðar, sem
stefndur hefir talið, að verið hefði nægilegt. Fyrir Ægi
var björgunin auðveld, þar sem veður var gott allan tím-
ann. Samfara björguninni var engin veruleg hætta, hvorki
fyrir Ægi eða menn hans, en hinsvegar varúð nnauðsynleg.
Björgunin var framkvæmd með atorku og verkhyggni, er
meðal annars lýsir sér í því, hversu það heppnaðist, að
ná skipinu út, án þess að skemmdir yrðu á því við útdrátt-
inn. Þá verður og að taka til greina við ákvörðun björg-
unarlaunanna töf Ægis, er varð vegna sjóprófanna, er
fyrst fóru fram 3. júli. Það hefir eigi verið véfengt, að
verðmæti hins bjargaða væri eigi minna en hinir dóm-
kvöddu menn hafa metið það, eða 205.750,00. Að öllu
þessu athuguðu, telur sjórétturinn björgunarlaunin hæfi-
lega ákveðin kr. 40.000,00, er greiðist ásamt 5% ársvöxt-
um frá 10. desember f. á. til greiðsludags. Svo greiði
stefndur stefnanda málskostnað með kr. 1200,00
Miðvikudaginn 6. október 1937.
Nr. 50/1937. Hafliði Baldvinsson
(Lárus Jóhannesson)
gegn
Guðmundi Kristjánssyni (Enginn).
Eiðsfrestur.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 8. apríl 1937: Ef stefnd-
ur, Hafliði Baldvinsson, eftir löglegan undirbúning, innan
Þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, synjar fyrir
Það með eiði á varnarþingi sínu, að hafa móttekið áður-
455
greind 784 kg. af ýsu 24. júlí 1935, á hann að vera sýkn
að öllum kröfum stefnanda, Guðmundar Kristjánssonar,
í máli þessu.
Verði stefndum hinsvegar eiðfall, greiði hann stefnand-
anum kr. 117.60, með 6% ársvöxtum frá 1. jan. 1936 til
greiðsludags.
Málskostnaður falli niður.
Dómi þessum ber að fullnægja innan þriggja sólar-
hringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Máli þessu hefir áfrýjandi skotið til hæstaréttar
með stefnu útgefinni 20. maí þ. á. Stefndur hefir
hvorki mætt né látið mæta hér fyrir réttinum, og
er honum þó löglega stefnt. Hefir málið því verið
flutt skriflega samkvæmt 1. tölulið 38. gr. hæsta-
réttarlaganna nr. 112/1935, og er dæmt eftir fram-
lögðum skilríkjum.
Áfrýjandi krefst þess hér fyrir dómi, að stað-
festur verði dómur undirréttarins, þó með þeirri
breytingu, að ákveðinn verði með dómi hæstarétt-
ar nýr, hæfilegur eiðsfrestur. Svo krefst hann og,
að stefndur verði dæmdur til þess að greiða hon-
um málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati dóms-
ins.
Áfrýjandi kveður eiðsfrest þann, þrjá sólarhringa,
sem tiltekinn er í undirréttardóminum, hafa verið
óhæfilega skamman, og hafi fresturinn verið lið-
inn áður en málflytjandi hans í héraði gat gert ráð-
stöfun til úttöku eiðsstefnu. Engu að síður hafi eiðs-
stefnan verði tekin út, en er eiðsmálið féll í rétt og
eiðvinning skyldi fram fara, var mætt af hálfu
stefnda og eiðvinningu mótmælt sökum þess, að
eiðsfrestur hefði liðið ónotaður. Kveðst áfrýjandi
þá hafa neyðzt til að áfrýja málinu í því skyni, að
fá ákveðinn nýjan og hæfilegri eiðfrest.
456
Með því að ekkert liggur fyrir í málinu, sem
hnekkt geti framangreindum kröfum áfrýjanda,
ber að taka þær til greina, og ákveðst frestur til
eiðvinningar, sbr. 165. gr. laga nr. 85/1936, 14 dag-
ar frá birtingu dóms þessa. Sökum þess, að áfrýj-
andi hafði ástæðu til áfrýjunar þessarar, þykir
verða að dæma stefnda til þess að greiða honum
málskostnað fyrir hæstarétti með 100 krónum.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur staðfestist, þó þannig,
að frestur til eiðvinningar ákveðst 14 dagar frá
birtingu dóms þessa.
Stefndur, Guðmundur Kristjánsson, greiði á-
frýjanda, Hafliða Baldvinssyni, kr. 100 í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu út-
gefinni 17. okt. s. 1. af Guðmundi Kristjánssyni, kaup-
manni Keflavík, gegn Hafliða Baldvinssyni, fiskkaup-
manni hér í bæ, til greiðslu eftirstöðva af verzlunarskuld
skv. reikningi, að upphæð kr. 237.00, með 6% ársvöxtum
frá 1. janúar 1936 til greiðsludags, og málskostnaðar að
skaðlausu.
Síðar í rekstri málsins hefir stefnandi krafizt þess, að
úrslit málsins verði að nokkru látin velta á eiði stefnds,
Þannig, að ef hann synjar fyrir það með eiði, að hafa veitt
móttöku hinum umþrættu 1200 kg. af ýsu úr íshúsinu
„Herðubreið“, skuli hann vera sýkn af þeim hluta kröfu
stefnanda (kr. 120.00), en að öðru leyti heldur stefnandi
fast við gerðar réttarkröfur.
457
Stefndur krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda og
að sér verði greiddar kr. 70.50 í málskostnað.
Skuld þá, sem hér er stefnt til greiðslu á, segir stefn-
andi vera Í tveim liðum:
1. 784 kg. af ýsu, send 24. júlí 1935 ........ kr. 117.60
2. 600 kg. af ýsu frá stefnanda, tekin af stefnd-
um úr íshúsinu „Herðubreið“ ........... kr. 120.00
Um 1. Stefndur kveðst ekki hafa keypt þessa ýsu af
stefnanda, heldur af Þorgeiri Pálssyni, sem lýsir því yfir
í framlögðu vottorði, að hann hafi fært stefndum til
skuldar 784 kg. af ýsu, innlagða til hans 31/3 1935, og
hafi ýsan verið frá stefnanda, en hann hafi gefið Birni
Ólafs í Mýrarhúsum reikning fyrir ýsuna, enda sýnir
„nóta“ til Björns Ólafs, sem stefnandi hefir lagt fram,
að þessi kg. fjöldi af ýsu hefir verið færður honum til
skuldar 1. april 1935.
Stefndur heldur því þess vegna fram, að hann skuldi
ekki stefnanda þessa upphæð og krefst sýknu af þessum
lið kröfu hans.
Stefnandi viðurkennir að hafa sent þessa ýsu til stefnds
og fært Birni Ólafs hana til skuldar, en hann segir, að það
sé allt önnur ýsa en sú, sem hér er krafizt andvirðis fyrir.
— Ýsan, sem Björn Ólafs hafi verið skuldaður fyrir, hafi
verið send 31/3 1935, en ýsan, sem stefndur sé krafinn
um greiðslu á, hafi verið send 24. júlí 1935, og hefir stefn-
andi lagt fram „nótu“ frá sér, dagsetta í júlí 1935, þar
sem stefndum eru færð til skuldar 784 kg. af ýsu á kr.
117.60, og neðst á nótunni stendur „H. B.“, sem stefnandi
hefir ómótmælt haldið fram, að væri skrifað af stefndum
við móttöku ýsunnar, enda séu stafirnir fangamark hans.
Með tilliti til þessa, og þar sem ekki hefir fengizt á
annan hátt sönnun fyrir umræddum kröfulið, þykir verða
að láta úrslit málsins, hvað þetta snertir, velta á eiði
stefnds, þannig, að ef hann eftir löglegan undirbúning
synjar fyrir það með eiði á varnarþingi sínu, að hafa
móttekið umrædd 784 kg. af ýsu frá stefnanda 24. júlí
1935, skal hann vera sýkn af þessum kröfulið stefnanda.
— Verði stefndum hinsvegar eiðfall, verður honum gert
að greiða stefnanda þennan lið kröfu hans að fullu.
Um 2. Stefndur viðurkennir að hafa fengið 600 kg. af
ýsu frá stefnanda úr ishúsinu „Herðubreið“ á þeim tíma,
458
sem hér um ræðir, en hinsvegar ekki 1200 kg., eins og
stefnandi heldur fram. — Nú hefir stefndur greitt and-
virði þeirra 600 kg., er hann telur sig hafa fengið, en
neitar algerlega að greiða fyrir þau 600 kg. er á milli
ber, eins og stefnandi krefst. — Hvor aðilja um sig hefir
fært inn í verzlunarbækur sínar þann kg.fjölda, sem þeir
telja, að um hafi verið að ræða.
Til þess að reyna að sanna mál sitt frekar hefir stefn-
andi leitt sem vitni íshúsvörðinn í íshúsinu „Herðubreið“,
Stefán Sigurðsson. — Hefir hann borið það fyrir réttin-
um, að á árinu 1935 hafi stefnandi orðað það við sig,
að taka til geymslu 1000—-1200 kg. af ýsu, sem hann hafi
lofað að gera fyrir 5 aura á kg. — Nokkru síðar hafi svo
komið bíll frá stefnanda með ýsuna, og hafi þau boð
fylgt með, að það væru 1200 kg. á bilnum, en ýsan hafi
ekki verið vegin, er hún kom í íshúsið eða fór þaðan,
og var því stefnandi krafinn um geymslukostnað skv.
uppgjöf hans sjálfs. Vitnið kveðst.hafa verið viðstatt, er
billinn kom með ýsuna frá stefnanda, og sýnzt vera hátt
á bílnum, og ætlar, að það hafi verið meira en 600 kg.
Segir vitnið, að ýsan hafi síðar verið afhent stefndum í
tveim slöttum.
Í lögum nr. 53 1911 pgr. 10, in fine, segir svo:
„Nú eru báðir málsaðiljar kaupmenn og stendur sín
innfærslan um sama efnið í bók hvors um sig, en ber eigi
saman, þá hefir hvorug innfærslan sérstakt sönnunar-
gildi“.
Með tilliti til þessa ákvæðis verður að lita svo á, að
ekki sé unnt að láta úrlausn þessa atriðis, sem hér er
deilt um, velta á eiði stefnds, eins og hann hefir gert að
kröfu sinni í máli þessu. — Og þar sem vitnisburður
Stefáns Sigurðssonar um kg.-fjölda ýsu þeirrar, sem um
er að ræða, byggist á ágizkun hans og er heldur ekki í
samræmi við fullyrðingar stefnanda í þessu efni, þá verð-
ur rétturinn að líta svo á, að stefnandi hafi ekki, gegn ein-
dregnum mótmælum stefnds, sannað, að stefndur hafi
fengið þau 600 kg. af ýsu, sem hann krefst nú andvirðis
fyrir, og verður því að sýkna stefndan af þessum hluta
stefnukröfunnar.
Skv. framansögðu verða því úrsli málsins þau, að ef
stefndur vinnur eið, eins og áður segir, skal hann vera
459
sýkn af öllum kröfum stefnanda í máli þessu. — Verði
honum hinsvegar eiðfall, skal hann greiða stefnanda kr.
117.60, með vöxtum eins og krafizt hefir verið, enda hefir
vaxtakröfunni ekki verið mótmælt sérstaklega.
Eftir öllum málavöxtum þykir rétt, að málskostnaður
falli niður, hvort sem stefndur vinnur áðurnefndan eið
eða ekki.
Föstudaginn 8. október 1937.
Nr. 99/1937. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Benjamin Howard Oswald Nicholson
(Lárus Fjeldsted).
Botnvörpuveiðabrot.
Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 15. júlí 1937:
Kærði, B. H. O. Nicholson, sæti 22000 kr. sekt til land-
helgisjóðs Íslands, og komi 7 mánaðar einfalt fengelsi
í stað sektarinnar, sé hún ekki greidd innan mánaðar frá
lögbirtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar
með taldir dragstrengir, Í togaranum Napier A. 244 frá
Aberdeen, sé upptækt, og renni andvirðið í sama sjóð og
sektin.
Kærði greiði allan kostnað málsins, sem orðinn er og
verður.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir að dómur í máli þessu var kveðinn upp í
héraði, hafa bæði fyrrverandi forstöðumaður stýri-
mannaskólans í Reykjavik og núverandi forstöðu-
maður sama skóla, hvor í sínu lagi og hvor öðr-
um óháður, afmarkað á sjóuppdrætti stað varð-
skipsins kl. 07,43, 07,51, 07,58 og 08,07, samkvæmt
hornmælingum þeim, sem gerðar voru þá á varð-
460
skipinu Ægi og greindar eru í hinum áfrýjaða
dómi, og miðunarlínur þaðan til skips kærða, b/v
„Napier“ A. 244, og ennfremur stað þann, þar sem
varðskipið kom að togaranum kl. 08,20 samkvæmt
hornmælingum, gerðum þá samstundis á varðskip-
inu. Loks hafa kunnáttumenn þessir afmarkað á
sjóuppdrættina stefnur og staði togarans eftir
skýrslum kærða í málinu. Afmarkanir téðra kunn-
áttumanna á sjóuppdrættinum hafa reynzt vera í
samræmi sín á mili, og þykir bera að leggja þær til
grundvallar. Samkvæmt afmörkunum þessum er
staður sá, sem togarinn var stöðvaður á kl. 08,20,
0,4 sm. utan landhelgislinunnar og þannig 0,3 sm.
utar heldur en yfirmönnum varðskipsins hefir tal-
izt til. Þess er þegar getið, að fyrsta staðarákvörð-
un varðskipsins var gerð kl. 07,43. Miðunarlína
varðskipsins til togarans kl. 07,43 bendir nú að
vísu til, að þá hafi togari kærða verið að veiðum
í landhelgi, en hornmælingar varðskipsins við þessa
staðarákvörðun verða ekki taldar öruggar til sönn-
unar, með því að þær hafa samkvæmt skýrslu yfir-
manna varðskipsins verið framkvæmdar af 1. stýri-
manni aleinum, enda var varðskipið þá á siglingu.
Um aðrar staðarákvarðanir er þess að geta, að þær
voru framkvæmdar af skipherra varðskipsins, á-
samt tveimur stýrimönnum. Miðunarlina varð-
skipsins til togarans við staðarákvörðunina kl.
07,51, sem gerð var 8 mínútum eftir þá fyrstu,
liggur að nokkru fyrir utan og að nokkru fyrir
innan landhelgislinuna, en á því svæði, sem máli
skiptir í þessu sambandi, má heita, að miðunar-
lína þessi liggi upp að landhelgislínunni og verður
hún þess vegna ekki talin geta skorið úr í máli
þessu. Við athugun miðunarlínu varðskipsins til
461
togarans kl. 07,58, sem liggur utan landhelgi, og
við athugun miðunarlinunnar kl. 08,07, sem liggur
utan landhelgi á því svæði, sem hér skiptir máli,
kemur í ljós, að miðunarlínan kl. 08,07 liggur nær
landi heldur en miðunarlínan kl. 07,58, nema í ná-
munda við varðskipið, þar sem línur þessar sker-
ast. Nú hefir skipherra varðskipsins borið það um
stefnu togarans, að hann hafi í fyrstu, eftir að
honum var veitt eftirtekt, stefnt, eftir því sem hægt
var að sjá, beint út frá landi. Kl. 07,55 hafi hann
snúið meir til bakborða, en kl. 08,04 til 08,07 hafi
hann síðan snúið til stjórnborða, og eftir það hafi
stefna hans verið vestlæg. Samkv. þessu hefði togar-
inn stöðugt átt að fjarlægjast landið. En með því að
miðunarlínan kl. 07,43 verður ekki lögð til grund-
vallar, svo sem áður segir, og með því ennfremur, að
hér að lútandi framburðir skipverja varðskipsins eru
ekki nógu greinilegir til þess að á þeim verði byggt,
þá verður ekkert fullyrt um stefnu togarans á
tímabilinu frá kl 07,43 til kl. 07,51, en frá kl. 07,51
og til kl. 07,58 fjarlægðist togarinn samkvæmt mið-
unum varðskipsins landið. Hinsvegar benda mið-
unarlínurnar frá varðskipinu til togarans kl. 07,58
og kl. 08,07 til þess, að togarinn hafi, milli þess að
nefndar hornmælingar og miðanir voru gerðar,
aftur nálgast landið, en það virðist fara í bága
við umgetna framburði skipverja varðskipsins.
Svo sem skýrt er frá í héraðsdóminum, var ó-
samræmi í skýrslu kærða til skipherrans á varð-
skipinu og skýrslum hans fyrir réttinum. En þótt
framburður kærða hafi verið hvikull, hefir hann þó
haldið því fram við rannsókn málsins og ekki vikið
frá þvi, að hann hafi siglt í vestur í 30 mínútur
áður en togarinn var stöðvaður. Ef þessi skýrsla
462
kærða væri rétt, þá hefði togarinn, samkvæmt út-
setningu forstöðumanns stýrimannaskólans á sjó-
uppdrátt, átt að vera 30 mínútum áður en hann var
stöðvaður 0,4 sm. inni á landhelgisvæðinu, ef geng-
ið er út frá, að ferð hans hafi verið 3 sm. á klukku-
stund, en 0,3 sm., ef gengið er út frá 2% sm. hraða.
En við þessa skýrslu kærða er það að athuga, að
hún er ósamrímanleg hornmælingum varðskipsins,
eins og þær hafa verið afmarkaðar á sjóuppdrætt-
ina af hinum sérfróðu mönnum. Samkvæmt þess-
um hornmælingum á togarinn sem sé að hafa ver-
ið 29 mínútum áður en hann var stöðvaður, eða
kl. 07,51, út við landhelgislínuna, eins og áður er
frá. skýrt. Verður þess vegna ekki svo öruggt sé,
byggt á skýrslu kærða, sem stöðugt hefir annars
neitað sekt sinni.
Samkvæmt því, sem rakið hefir verið hér að
framan, eru í máli þessu framkomnar sterkar lík-
ur fyrir sekt kærða, en með því að skip hans var
stöðvað svo langt utan landhelgislinunnar sem áð-
ur greinir og með því að ekki liggja fyrir alveg
óvéfengjanlegar hornmælingar af hálfu varðskips-
ins um vist þess á landhelgisvæðinu, þá þykir við-
urhlutamikið að fullyrða, að ótvíræð sönnun sé
fram komin fyrir því, að kærði hafi í umrætt skipti
verið að botnvörpuveiðum í landhelgi. Verður því
að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í máli
þessu, og ber því að greiða úr ríkissjóði allan kostn-
að sakarinnar bæði í héraði og fyrir hæstarétti,
þar með talin málflutningslaun skipaðs sækjanda
og verjanda fyrir hæstarétti, kr. 120.00 til hvors.
463
Því dæmist rétt vera:
Kærður, Benjamin Howard Oswald Nichol-
son, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar
í máli þessu, og á upptekt afla og veiðarfæra
í skipi hans „Napier“ A. 244 að falla niður.
Allur kostnaður sakarinnar, bæði í héraði og
fyrir hæstarétti, greiðist úr ríkissjóði, þar með
talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeld-
sted, 120 krónur til hvors.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Benjamin Howard Oswald Nicholson, skipstjóra á togar-
anum „Napier“ A 244 frá Aberdeen, fyrir brot gegn á-
kvæðum laga nr. 5 18. maí 1920, um bann við botnvörpu-
veiðum í landhelgi.
Málavextir eru þessir:
Snemma dags 11. þ. m. var varðskipið Ægir á leið
frá Vestmannaeyjum til Dyrhólaeyjar, og sást þá togari
fram undan, sem grunsamlegt þótti, að væri á veiðum
á landhelgisvæðinu.
Var þá gerð þessi staðarákvörðun:
Pétursey
> 47? 37
Portlandsviti
> 41? 207
Hjörleifshöfði
Samtímis var hornið milli Hjörleifshöfða og togarans
mælt, og reyndist 17* 15'. Eftir því sem unt var að sjá,
stefndi togarinn þá beint út frá landi. Kl. 07,51 var svo
enn gerð staðarákvörðun, og var hún þessi:
464
Pétursey
> 3111
Portlandsviti
> 65? 23
Hjörleifshöfði
> 227 237
Togarinn
og 3 mínútum siðar sett upp stöðvunarmerki, flögg, er
merktu bókstafina O.N. Kl. 07.55 var skotið púðurskoti
og aftur kl. 07.57, en kl. 07.58 gerð þessi staðarákvörðun:
Portlandsviti
> 41? 43
Hatta
> 45? 47'
Hjörleifshöfði
> 28 07
Togarinn
Kl. 08,00 var skotið púðurskoti. Kl. 08,04 kúluskoti. Kl.
7,55 sneri togarinn skv. skýrslu skipherrans á Ægi meira
til bakborða, en á tímabilinu frá 08,04—08,07 sneri hann
til stjórnborða, og hafði vestlæga stefnu eftir það, þang-
að til varðskipið kom að honum. Kl. 08,07 var gerð þessi
staðarákvörðun :
Portlandsviti
> 43 25'
Hatta
> 580 32'
Hjörleifshöfði
> 33? 04'
Togarinn
og um leið enn skotið kúlu fyrir framan togarann, og þá
enn kl. 08,12. En þar eð sást, að togarinn var enn á ferð
og að veiðum með stjórnborðsvörpu kl. 08,19, var þá aftur
skotið kúlu rétt fyrir framan hann. Kl. 08,20 var gerð
þessi staðarákvörðun um leið og varðskipið rann fram
hjá togaranum í kjölvatninu fyrir aftan hann samkvæmt
framburði skipverja varðskipsins:
Portlandsviti
> 34 17
Hatt
ai > 67? 14
Hjörleifshöfði
465
og gaf það stað togarans 0,1 úr sjómílu fyrir utan land-
helgislinuna.
Efir að komið var að togaranum, byrjaði hann að
draga inn stjórnborðsvörpuna. Síðan var skipsjóri tog-
arans sóttur um borð í varðskipið og tekin skýrsla af
honum þar. Kvaðst hann þá hafa verið búinn að toga í
tvær klukkustundir, og að varðskipið hefði komið að sér
kl. 9 eftir enskum tíma. Fyrir réttinum leiðrétti kærð-
ur þetta, og kvað það hafa verið kl. 10. Samkvæmt skýrslu
skipherrans sagðist kærði ekki hafa gert aðrar staðar-
ákvarðanir, er hann lét út vörpuna, en að miða húsin í
Vík í NNA eftir áttavita og mæla 65 faðma dýpi, og siðar
bætt við, að hann hefði einnig miðað Portland í NtV
og tekið miðun í kirkjuna í Vík. Um stefnur þær, sem
kærði hefir stýrt, meðan hann var að toga, áður en hann
var tekinn, skýrði kærði þannig frá um borð í Ægi:
Fyrst SA 45 mínútur, síðan vestur í 30 mínútur, síðan
SA í hérumbil 30 mínútur, en eftir það snúið til vesturs
aftur haldið þeirri stefnu, þar til varðskipið kom að
honum.
Fyrir réttinum hélt kærði fram, að þetta væri ekki
rétt skýrt frá, heldur hafi hann fyrst stýrt í SA 45 min-
útur, síðan snúið til vesturs, og hafi sá snúningur verið
til stjórnborða, því hann hafi aldrei, meðan hann togaði
umrætt sinn, snúið skipi sínu til bakborða, og tekið 20
minútur. Eftir það hafi hann stýrt í vestur í 30 mínútur.
Að því er kemur til hraða skipsins með vörpu í sjó,
kveður kærði hann mjög mismunandi. Allt frá 1—7 sjó-
mílur, eftir því, hvort straumur sé með eða móti, en
skipið fari um 3 sjómílur, þegar það er að toga og sjór
er kyrr og straumlaust. Hann kveður strauminn í þetta
sinn hafa borið frá SSA til NNV, svo að hann hafi haft
hann móti sér þessar 45 mínútur, sem hann stýrði í suð-
austur, en með sér 30 minúturnar, sem hann stýrði í
vestur.
1. stýrimaður á Ægi, Magnús Björnsson, sem leiddur
hefir verið sem vitni í málinu, kveður straum og vind
(skv. skýrslu skipherrans var SA 2) hafa borið sem næst
NV.
Kærði hefir eindregið mótmælt þvi, að hafa togað á
landhelgisvæðinu. Hann mótmælir því, að staður sá, sem
30
466
skip hans var á kl. 08,20 samkvæmt skýrslu skipherrans.
á Ægi, sé rétt ákveðinn.
Kveður hann hitamóðu hafa verið í lofti, sem hafi gert
að verkum, að sextantmælingar hafi orðið óábyggilegar,.
og auk þess óábyggilegar af þvi, að varðskipið var á fullri
ferð, meðan þær voru teknar. Ennfremur mótmælir hann
þvi, að þær geti verið réttar, vegna þess að ekkkert 77
metra dýpi sé, þar sem skip hans var staðsett kl. 08,20.
Fyrsti stýrimaður kærða hefir borið og unnið eið að þvi,
að hitamóða hafi verið yfir landinu, en hinsvegar um
leið borið, að hann hafi séð yms landmerki, bæði húsin
í Vík o. fl.
Skipherrann á Ægi og 1. og 3. stýrimaður varðskipsins
hafa borið borið fyrir réttinum og staðfest það með eiði, að
skyggni hafi verið mjög gott til landsins, og landmerki þau,
sem miðað var við, sézt ágætlega. Hafa allir þeir þrir
menn á varðskipinu, sem mælingarnar tóku, staðfest með
eiði sínum, að þær væru réttar.
Mótmæli kærða gegn mælingum varðskipsins verða
því ekki tekin til greina. Ekki verða þau mótmæli hans
gegn mælingunum, sem byggjast á því, að varðskipið var
þá á fullri ferð, tekin til greina, eins og upplýst er, að:
mælingum þessum var háttað.
Að því er kemur til mótmæla kærða, byggðum á því,
að 77 metra dýpi hafi ekki samkv. uppdrætti varðskips-
ins verið á þeim stað, sem togarinn var staðsettur kl.
08,20, þá er um það að segja, að hvorki þetta dýpi né
annað dýpi er sett á uppdráttinn nákvæmlega á þessum
stað. En á næstu slóðum þar í kring eru ýmisleg dýpi á
uppdrættinum, og er ekki í ósamræmi við þau, að þetta
dypi geti verið, þar sem togarinn var staðsettur kl. 08,20.
Það verður eftir þessu að ganga út frá því sem réttu,
að skip kærða hafi verið þar kl. 08,20, sem skipherra
varðskipsins heldur fram og hefir staðsett það, 0,1 sjó-
mílu fyrir utan landhelgislinuna. Heldur ekki þykir á-
stæða til að véfengja aðrar mælingar varðskipsins, sem
staðfestar hafa verið í réttinum með eiði af þeim, er
gerðu og sýndar eru á uppdrætti, lögðum fram í réttin-
um sem rskj. nr. 2.
Það kemur eftir þessu til álita, hvort skip kærða hafi
áður en þessi staðarákvörðun var gerð verið á landhelgi-
svæðinu samkvæmt upplýsingum, sem fram hafa komið
í málinu. Skal þá strax tekið fram, að eftir því sem kærði
og vitni af báðum skipunum hafa borið í réttinum, var
straumur með skipi kærða, en ekki móti, síðast áður en
staðarákvörðunin var gerð kl. 08,20. Verður því samkv.
upplýsingum kærða um hraða skips hans, þegar það er
að toga, ekki álitið of í lagt, þó hraði skips hans þennan
síðasta tima sé talinn 3 sjómílur á klukkustund, þar sem
hann telur skip sitt fara venjulega þessa ferð í kyrrum,
straumlausum sjó, þegar svo stendur á. Sé farið eftir
skýrslu skipherrans á Ægi, hélt togari kærða vestlæga
stefnu frá 08,07—08,20, eða í 13 minútur, og samkv.
eiðfestum framburði þriggja skipsmanna af varðskipinu
voru þeir á togaranum ekki um kl. 08,20 farnir að slá úr
blökkinni, vírar toccra.is strengdir, og hann því á ferð.
Sé aftur á móti farið eftir skýrslu kærða, var skip hans
búið að toga í 30 mínútur í vestur og berast þá fyrir
straumi í á að gizka 15 minútur, þangað til hlerarnir
voru komnir upp í gálgana. En vitni af skipi hans hafa
borið, að liðið hafi um 10 mínútur frá því þeir byrjuðu að
draga upp vörpuna (höfðu slegið úr blökk togarans) og
Þangað til hlerarnir voru komnir upp Í gálgana.
Það verður að telja fyllilega sannað með hinum eið-
festu framburðum, að þeir á skipi kærða voru ekki byrj-
aðir að draga upp vörpuna, þegar að staðarákvörðun
togarans var gerð kl 08,20, og hann því enn á ferð, enda
þótt þessu sé mótmælt af kærða. En hvort sem skýrsla
skipherrans á Ægi er lögð til grundvallar eftir þessu
eða skýrslu kærða sjálfs, var skip hans fyrir innan land-
helgislínuna 13 minútum áður en staðarákvörðunin kl.
08,20 var tekin, að minnsta kosti 0,2 úr sjómilu eftir
skýrslu skipherrans, en enn meira eftir skýrslu og fram-
burði kærða sjálfs, miðað við 30 minútna tog í vestur, og
að skip hans hafi rekið í 5 minútur af þeim tíma, sam-
kvæmt framansögðu, að sannað er talið, að hann byrjaði
ekki að draga upp vörpuna fyrr en eftir kl. 08,20, ísl.
tíma.
Þegar kærði kom fyrst í réttinn, staðsetti hann skip
sitt á þeim stað, sem skipherrann á „Ægi hafði talið hann
vera, og eftir sínum eigin miðunum, og reyndist staður-
inn 0,3 úr sjómilu innan landhelgislinunnar. En þegar
468
kærða var bent á þetta, hélt hann fram, að þetta væri
ekki rétt aðferð, að reikna landhelgina frá þessari línu
milli Reynisfjalls og Kötlutanga, og var sú lína heldur
ekki dreginn á uppdrætti þá, sem hann sýndi í rétt-
inum, annan enskan, en hinn danskan. Hélt hann fram,
að reikna bæri landhelgislinuna 3% sjómilu frá sjálfri
ströndinni. Þetta er vitanlega rangt, þar eð viðurkennt er
og staðfest af stjórnarvöldunum, að reikna beri 3 sjómilur
frá nefndri línu, og aldrei 3% sjómilu frá strönd lands-
ins. Virðist réttinum, að þessi staðhæfing kærða beri með
sér, ef þetta hafi verið rétt álit hans, að honum hafi ekki
verið ljóst, hve nær hann var utan eða innan við land-
helgi, og veiki því mótmæli hans héraðlútandi.
Þá verður rétturinn einnig að telja það draga úr gildi
mótmæla hans, er hann fyrst bendir á „Skate Rock“ sem
Lásadrang hjá Hjörleifshöfða, en síðar Arnardrang, sem
er honum í vil. Loks skal tekið fram, að samkvæmt út-
reikningi skipherrans á Ægi í síðasta réttarhaldi taldi
hann togara kærða kl. 07,43 eftir ísl. tíma, eða um kl.
09.35—-09,42 eftir kl. togarans, vera frá tæplega 0,6 og að
tæplega 1 sjómilu fyrir innan landhelgislínuna þá, eftir
Því, hvort miðað er við 2 eða 3 smjómilna hraða togar-
ans á klukkustund.
En játað af kærða og sannað á annan hátt, að hann
var að toga á þessum tíma.
Samkvæmt framansögðu verður að telja sannað, að
kærði hafi í umrætt skipti verið að botnvörpuveiðum í
landhelgi á skipi sinu togaranum Napier A. 244 frá Aber-
deen og þannig gerzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5 1920,
skv. 3. gr. 1. megr., og lögum nr. 4 1924.
Þá er einnnig upplvst, að hann hefir áður gerzt sekur
um samskonar brot. En með því að atvik í málinu, svo
sem að kærði dró ekki upp vörpuna, þegar að hann varð
/ar við „Ægi, bendir til þess, að ekki sé fullvíst, að hon-
um væri ljóst, að hann væri að toga á landhelgisvæð-
inu, þykir mega losa hann undan fangelsisrefsingu þeirri,
sem ð. gr. laga nr. o 1920 ákveður.
Með tilliti til þessa þykir refsing hans, með tilliti til
þess, að ísl. króna jafngildir í dag 49,60 guillaurum, hæfi-
lega ákveðin 22000 kr. sekt til landhelgisjóðs Íslands,
og komi einfalt fangelsi í stað sektarinnar í 7%% mánuð,
469
sé hún eigi greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa.
Auk þess sé allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir
dragstrengir, um borð í togaranum Napier A. 244 frá
Aberdeen, upptæk, og renni andvirðið í sama sjóð og
sektin. Loks greiði kærður allan kostnað málsins, sem
orðinn er og verður.
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
Mánudaginn 11. október 1937.
Nr. 14/1936. Metusalem Jóhannsson
(Eggert Claessen)
gegn
Bæjargjaldkera Reykjavíkur f. h.
bæjarsjóðs og Garðari Þorsteinssyni.
(Garðar Þorsteinsson).
Áfrýjað er lögtaki, gjörðu í fógetarétti Reykjavíkur
28. okt. 1935, og uppboðsgjörð, er fram fór 3. des-
ember 1935.
Dómur hæstaréttar.
Við niðurjöfnun útsvara í Reykjavik vorið 1934
var áfrýjanda, Metúsalem Jóhannssyni, gert að
greiða kr. 8800.00 til Reykjavíkurbæjar. Hver fimmt-
ungur útsvarsins féll í gjalddaga 1. hvers mánað-
anna júní til október 1934. Hinn 11. september sama
ár gerði bæjargjaldkeri kröfu um, að ógreiddir
4/5 hlutar útsvars þess árs yrðu teknir lögtaki, og
var útsvar áfrýjanda þar á meðal. Hinn 15. s. m.
kvað fógeti síðan upp úrskurð skv. 3. gr. lögtaks-
laganna þess efnis, að lögtak skyldi fram fara fyrir
þessum hluta útsvaranna. Er síðasti fimmtungur
170
útsvaranna var fallinn í gjalddaga, krafðist bæj-
argjaldkerinn þess þann 15. okt. 1934, að þessi
hluti útsvaranna yrði einnig tekinn lögtaki, og
var úrskurður fógetans um, að lögtak skyldi fara
fram, upp kveðinn sama dag. Fyrst hinn 28. okt.
1935 var fógetaréttur settur til að gera lögtak
fyrir útsvari áfrýjanda, og var lögtak gert í eignar-
hluta hans í firmanu O. V. Jóhannsson á Co. Hafði
ríkisskattanefnd með úrskurði uppkveðnum 29. okt.
1934 lækkað útsvar áfrýjanda niður í kr. 7200,00.
Hið lögtekna var síðan selt á opinberu uppboði, sem
fram fór 3. des. 1935, og varð stefndur Garðar Þor-
steinsson hæstaréttarmálflutningsmaður kaupandi.
Lögtaki þessu og eftirfarandi uppboði hefir á-
frýjandi, að fengnu uppreistarleyfi 29. jan. 1936,
skotið til hæstaréttar með stefnu dags. 11. febrúar
s. á. Krefst áfrýjandi þess, að lögtakið og uppboð-
ið verði fellt úr gildi og stefndir, bæjargjaldkeri
Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs og uppboðskaupandi,
Garðar Þorseinsson, verði in solidum dæmdir til
þess að greiða málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati
réttarins. Stefndir hafa hinsvegar krafizt þess, að
lögtakið og uppboðið verði staðfest og áfrýjandi
dæmdur til að greiða þeim málskostnað fyrir hæsta-
rétti eftir mati réttarins.
Rétturinn lítur svo á, að lögtaksrétturinn hafi
verið fyrndur, er lögtakið fyrir útsvari áfrýjanda
fór fram. Að vísu var, samkv. framansögðu, lög-
taks beiðzt, áður en ársfrestur sá var liðinn, sem
til er skilinn í 2. gr. lögtakslaganna, en hinu skil-
yrðinu, sem sett er í grein þessari, fyrir þvi, að lög-
taksrétturinn haldist, að lögtaksbeiðninni sé fylgt
fram með hæfilegum hraða af lögtaksbeiðanda,
hefir ekki verið fullnægt. Ber þvi þegar af þessari
471
ástæðu að fella hinar áfrýjuðu réttargjörðir, lög-
tak og uppboð, úr gildi.
Eftir þessum úrslitum þykir rétt, að stefndir in
solidum greiði áfrýjanda kr. 200,00 í málskostnað
fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hin áfrýjaða lögtaksgjörð og eftirfarandi
uppboð skulu úr gildi felld.
Stefndir, bæjargjaldkerinn í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs og Garðar Þorsteinsson hæstarétt-
armálflutningsmaður, greiði in solidum áfrýj-
anda, Metúsalem Jóhannssyni, kr. 200,00 í máls-
kostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að
lögum.
Föstudaginn 15. október 1937.
Nr. 141/1936. Eyþór Hallsson og Sjávátryggingar-
félag Íslands h/f (Theódor B. Lindal;)
segn
Hafnarnefnd Siglufjarðar f. h. hafn-
arsjóðs (Einar B. Guðmundsson).
Bætur fyrir spjöll á bryggju.
Dómur sjódóms Siglufjarðarkaupstaðar 28. janúar 1936-
Stefndur, skipstjóri Eyþór Hallson Siglufirði, eigandi e/s
Bjarki SÍ 33 frá Siglufirði, og Sjóvátryggingarfélag Íslands
h/f Reykjavík, greiði stefnanda, hafnarnefnd Siglufjarðar,
kr. 3580,00 með 5% ársvöxtum frá 8/1 1935 til greiðsludags
og mats- og málskostnað með kr. 515,75.
Hið ídæmda að greiða innan þriggja sólarhringa frá lög-
birtingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
472
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjendur, sem að fengnu áfrýjunarleyfi 16.
sept. f. á. hafa skotið máli þessu til hæstaréttar.
með stefnu 19. s. m., hafa krafizt sýknu af kröfum
stefnda og málskostnaðar bæði í héraði og fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins. Stefndi hefir hins
vegar krafizt staðfestingar á héraðsdóminum og
málskostnaðar fyrir hæstarétt eftir mati dómsins.
Telja verður, að það hafi verið óvarlegt að leggja
e/s Bjarka, þar sem honum var lagt, mannlausum,
landfestalausum og án vélarnota, í norðanverðri því,
er geisaði á Siglufirði frá 2627. okt. 1934, með því
að mikil hætta hlaut að vera á þvi, að skipið ræki
undan veðrinu á svonefnt „Anlegg“, svo sem raun
verð á, eins og frá því var gengið. Hinsvegar virð-
ist mjög líklegt eða jafnvel víst, að tjóni hefði
orðið afstýrt, ef nægilega tryggilega hefði verið.
frá skipinu gengið. Hafnarvörður kom að vísu á
svonefnda Goosbryggju eftir að færslu skipsins
þaðan og lagningu var lokið og fann ekki að. En
þeirri staðhæfingu hans, að honum hafi ekki verið:
unnt, eins og komið og eins og ástatt var, að gera
breytingar þar á, hefir ekki verið hnekkt. Getur
afskiptarleysi hafnarvarðar því ekki útilokað eða
dregið úr ábyrgð áfrýjanda á tjóni því, er skipið
olli, og í máli þessu getur, eins og áfrýjendur
hafa haldið fram í flutningi málsins fyrir hæsta-
rétti. Samkvæmt framansögðu verður að fallast
á niðurstöðu héraðsdómarans, og verður þvi að
staðfesta hinn áfrýjaða dóm með ofangreindum at-
hugasemdum.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjendur til að greiða stefnda 300. krónur í máls-.
kostnað fyrir hæstarétti.
473
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjendur, Eyþór Hallson og Sjóvátrygg-
ingarfélag Íslands h/f. greiði stefnda, hafnar-
nefnd Siglufjarðar f. h. hafnarsjóðs, 300 krónur
í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Með stefnu dags. 19/12 1934 hefir hafnarnefnd Siglu-
fjarðar stefnt Eyþór Hallsyni, skipstjóra og útgerðarmanni
e/s Bjarki SI 33 Siglufirði, og Sjóvátryggingarfélagi Ís-
lands h/f Reykjavík, sem vátryggjanda sama skips, til
greiðslu á kr. 3580, með 5% ársvöxtum frá stefnubirting-
ardegi 8/1 1935, vegna skemmda, er e/s Bjarki hafi
valdið á bryggjum hafnarsjóðs Siglufjarðar, svokölluðu
Anleggi 27/10 1934. Svo og hefir stefnandi krafizt greiðslu
á matskostnaði á skemmdunum og málskostnaði að skað-
lausu. Hefir sá kostnaður verið sundurliðaður í réttinum og
krafizt greiddur með 515.75.
Málavexti tjáir stefnandi þá, að rétt fyrir hádegi 27/10
1934 hafi stefndur Eyþór Hallsson leyst skip sitt e/s
Bjarki frá svokallaðri Goosbryggju sunnan Siglufjarðar-
eyrar og lagt skipinu fyrir akkerum á innri höfninni,
og hafi skipið rekið á bryggjur hafnarsjóðs, svokallað
„Anlegg“, og valdið á þeim skemmdum, er metnar hafa
verið á kr. 3580,00. Telur stefnandi flutning skipsins frá
bryggjunni í því norðanveðri, er á var, hafa verið ó-
verjandi ráðstöfun, svo sem á stóð, þar sem skipið gat
með viðeigandi útbúnaði legið óhult áfram við landfestar.
Enda hafi veður verið slotandi, haldbotn í innri höfninni
lélegur og flutningur skipsins og lögn þess fyrir akkeri
Þannig framkvæmd, að honum sem eiganda skipsins og Sjó-
vátryggingarfélagi Íslands h/f sem vátryggjanda þess beri
skylda til að bæta þann skaða, er varð af völdum e/s Bjarka
á svokölluðu „Anleggi“.
Stefndir hafa látið mæta í málinu, mótmælt kröfum:
474
stefnanda í máli þessu og krafizt fullrar sýknu fyrir hönd
beggja stefndu og málskostnaðar eftir mati réttarins.
Telja þeir skipið hafa legið við Goosbryggjuna með vit-
und og vilja hafnarvarðar, og hafi skipið verið tekið frá
bryggjunni og því lagt út á höfnina vegna þess, að um-
ráðamaður bryggjunnar hafi krafizt þess af ótta við
skemmdir á bryggjunni. Telja stefndir það hafa verið
„öllum óviðráðanlegt, að skipið rak á Anleggsbryggjuna í
óveðri því, sem var þennan dag, því skipinu hafi verið
tryggilega lagt.
Upplýst er í málflutningnum, að mikið óveður hafi
verið aðfaranótt þess 27/10 1934, er hafi staðið hæst um
miðnætti milli þess 26. og 27. október, en var slotandi,
bæði hvað veðurhæð og sjógang snerti, um morgun þess
97. október. Hafði e/s Bjarki legið við bryggjuna, sem
hafi lítið laskazt, á meðan veðrið var verst og fram undir
kl. 11 fyrir hádegi 27. október, án þess að nokkuð væri
að skipinu eða landfestum þess. Umráðamaður bryggj-
unnar hafði þó krafizt þess, að farið væri með skipið frá
bryggjunni, af ótta við það, að það kynni að skemma
bryggjuna. Stefndur Eyþór Hallson leitaði þá aðstoðar
hjá skipstjóra vitaskipsins „Hermóður“, er lá þar við
bryggju nálægt, til þess að leggja e/s Bjarka út á höfnina,
enda var vél e/s Bjarka eigi nothæf. Neitaði skipstjór-
inn á vitaskipinu því að aðstoða við að leggja e/s Bjarki,
og taldi slíkt ógerning, og var þó vél vitabskipsins klár
til notkunar.
Leysti þá stefndur Eyþór Hallsson e/s Bjarki úr ör-
uggum festum við Goosbryggjuna og hugðist leggja því,
svo öruggt væri, fram af bryggjunum á sunnanverðri
eyrinni í vari fyrir veðri, en skipið fékk eigi nægilegt
hald með akkerum sínum og dró þau svo, að það rak á
svokallað „Anlegg“ og olli þar ofangreindum skemmd-
um. Stefndur Eyþór Hallsson hefir játað það í réttinum,
að honum hafi verið kunnugt um, að lélegur haldbotn var
þar, sem hann lagði skipinu, og upplýst er, að að eins
voru gefnir út 30 faðmar af keðju skipsins, og verður
það að teljast of lítið, svo sem á stóð, því upplýst er, að
menn fóru úr skipinu, er því hafði verið lagi, og var
því enginn til þess að gefa frekar út á keðjum skipsins,
ef þurfti.
475
Litur rétturinn svo á, að bæði með og við flutning
skipsins frá bryggjunni hafi stendur Eyþór Hallsson
eigi gætt almennrar varúðar, er hverjum góðum manni
sæmir, og að það hafi verið vitaverð ráðstöfun hjá hon-
um sem skipstjóra, að leysa skipið úr öruggum festum
við bryggjuna og leggja þvi fyrir stuttum festum á lélegan
haldbotn, ónothæfa vél og mannlausu í ofviðri. Hafi
hann með þessum ráðstöfunum orsakað það, að e/s
Bjarki rak á bryggjur hafnarsjóðs Siglufjarðar, svokall-
að „Anlegg“, og sé hann því og meðstefnt Sjóvátrygging-
arfélag Íslands h/f, sem hefir látið mæta í málinu sem
formlegur aðili við hlið meðstefnds Eyþórs Hallssonar,
ábyrgt fyrir framangreindum skaða á svokölluðum An-
leggsbryggjum, og beri því að bæta hann með umstefndri
upphæð, kr. 3580,00, er eigi hefir verið mótmælt, og auk
þess greiða umstefnda vexti og matl.- (sic) og máls-
kostnað.
Mánudaginn 18. október 1937.
Nr. 52/1937. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson)
gegn
Ottó Hannessyni (Pétur Magnússon).
Bifreiða- og áfengislagabrot.
Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 13. febr. 1937:
Kærður, Ottó Hannesson, greiði 125 króna sekt til ríkis-
sjóðs, og komi 12 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar,
verði hún eigi greidd innan fjögra vikna frá lögbirtingu
dóms þessa.
Hann skal sviftur leyfi til þess að stjórna Þifreið í 3
mánuði frá lögbirtingu dóms þessa.
Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með því að fallast má á forsendur hins áfrýjaða
dóms, þá ber að staðfesta hann, þó svo, að vara-
476
refsingin verði 10 daga einfalt fangelsi, ef sektin
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Eftir þessum málsúrslitum ber kærða að greiða
allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
laun sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 kr.
til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður,
þó svo, að vararefsingin verði 10 daga einfalt
fangelsi, ef sektin greiðist ekki innan 4 vikna
frá birtingu dóms þessa. Kærði, Ottó Hannes-
son, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar,
þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, hæstarétt-
armálflutningsmannanna Lárusar Jóhannes-
sonar og Péturs Magnússonar, 60 kr. til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn
Ottó Hannessyni, bifreiðastjóra, til heimilis Urðaveg 17
hér í bænum, fyrir brot gegn bifreiðalögunum nr. 70 frá
8. september 1931, áfengislögunum nr. 33 frá 9. janúar
1935 og lögreglusamþykkt fyrir Vestmannaeyjar frá 31.
marz 1928.
Málavextir eru sem hér segir:
Mánudaginn þann 25. f. m. um kl. 8 e. h. ók kærður vöru-
flutningabifreið sinni VE. 80 austur Vestmannabraut, og
rakst bifreiðin þar á steinsteyptan stólpa, sem er vestan
við hlið á girðingu fyrir framan húsið Geirland, sem
er norðan við Vestmannabrautina, og brotna
anum. Lögregluþjónn, sem kom þar að skömmu eftir að
árekstur þessi varð, en er kærður hafði þá ekið burtu af
iði ofan af stólp-
477
Arekstrarstaðnum, náði því tali af kærðum, og var kærð-
ur þá samkvæmt framburði lögregluþjóns þessa bersýni-
lega undir áhrifum áfengis, þó ekki mikið drukkinn.
Vitnið Haraldur Ágúst Haraldsson, sem var í bifreið-
inni með kærðum, er árekstur þessi varð, hefir borið, að
hann hafi hitt kærðan í framangreindri bifreið á Vest-
mannabrautinni á móts við Vöruhús Vestmannaeyja, og
hafi kærður boðið honum í bifreiðina til sín, og hafi
vitnið þegið það og sezt inn í stýrishús bifreiðarinnar hjá
kærðum, og hafi kærður því næst ekið bifreiðinni aust-
ur Vestmannabraut. Hann (vitnið) kveðst ekki hafa
séð á hraðamæli bifreiðarinnar og kveðst ekki geta sagt
um, með hve miklum hraða kærður hafi ekið, þar eð vitnið
kveðst aldrei hafa ekið bifreið sjálfur, en hann kveður
kærðan hafa ekið hraðar en bifreiðar séu vanar að aka
hér innan bæjarins, að vitninu virtist. Vitni þetta hefir
borið, að framangreindur árekstur hafi atvikazt þannig,
að er bifreiðin var komin austur að stað þeim, sem á-
reksturinn varð á, hafi barn verið á miðjum veginum fram
undan bifreiðinni, og hafi kærður því hemlað bifreiðina
og stöðvað hana snögglega, og hafi bifreiðin, er hún
stanzaði, verið 15—20 metra frá barninu, en við að stanza
svo snögglega hafi bifreiðin snúizt eða runnið þannig til að
aftan, að afturendi hennar hafi snúizt eða runnið norð-
ur eftir veginum, og bifreiðin því næst runnið norður af
veginum og afturendi burðarborðsins rekizt á stólpann og
brotið hann, en lítilsháttar halli er þar norðar af veginum,
og vegurinn litið eitt upphækkaður, og hefir vitni þetta
borið, að bilnum hafi því næst verið ýtt upp á veginn.
Vitni þetta hefir borið, að hann hafi ekki tekið eftir,
hvort kærður var undir áhrifum áfengis, á meðan vitnið
var hjá honum inni í stýrishúsi bifreiðarinnar, en er
kærður var kominn út úr bifreiðinni, kveðst vitnið hafa
séð, að hann var undir áhrifum áfengis, en ekki hafi þó
verið mikil brögð að þvi.
Kærður kveðst hafa ekið framangreindri bifreið sinni
um bæinn um stund, áður en áreksturinn varð, og hefir
hann kannazt við, að hafa verið litilsháttar undir áhrif-
um áfengis við þann akstur, og kveðst hafa drukkið ca.
% hluta úr hálfflösku af brennivíni, áður en hann hóf
aksturinn, en hefir eindregið neitað að hafa drukkið ann-
478
að eða meira áfengi, áður en hann hóf aksturinn eða við
aksturinn, og vitnið Haraldur Á. Haraldsson hefir borið,
að hann hafi ekki orðið þess var, að kærður hefði áfengi
meðferðis eða neytti áfengis í bifreiðinni.
Kærður hélt fyrst fram, að áreksturinn hefði atvikazt
Þannig, að er hann kom á bifreiðinni austur undir húsið
Geirland, hafi hann séð barn á götunni fram undan bif-
reiðinni og hafi hann því vikið til vinstri, og hafi bif-
reiðin þá farið út fyrir veginn og burðarborð hennar
rekizt á umræddan stólpa, er hann var að beygja upp
á veginn aftur. En eftir að vitnið Haraldur Ágúst Har-
aldsson hafði verið yfirheyrt í málinu, viðurkenndi kærð-
ur, að framburður vitnis þess um, hvernig áreksturinn
atvikaðist, væri réttur.
Kærður heldur fram, að hann hafi ekki litið á hraða-
mæli bifreiðarinnar við umrætt tækifæri og að hann geti
ckki sagt um, hve hratt hann hafi ekið. Hann kveðst.
er hann varð barnsins var, hafa vikið til vinstri, en kveðst
ekki hafa getað komizt fram hjá barninu þannig og því
stöðvað bifreiðina þannig, að hann kveðst hafa hemlað
hana með fóthemlinum og stöðvaðist vél bifreiðarinnar
þá um leið. En við að vera stöðvuð þannig snögglega,
hafi afturendi bifreiðarinnar snúizt norður á veginn og
runnið út af veginum á framangreindan stólpa, og brotnað
afan af honum, og afturendi burðarborðs bifreiðarinnar
lent ofan á steinsteyptan vegg vestur af stólpanum, og
hafi bifreiðinni verið ýtt þaðan upp á veginn.
Samkvæmt því , sem þannig er upplýst um hraða þann,
er kærður ók með, þykir verða að álita, að hann hafi við
umrætt tækifæri ekið hraðar heldur en leyfilegt er sam-
kvæmt 6. gr. bifreiðalaganna og 49. gr. lögreglusamþykkt-
árinnar, og hefir kærður brotið gegn þeim lagaákvæðum
og gegn 1. mgr. 15. gr. bifreiðalaganna. Þá hefir kærður
með því að aka undir áhrifum áfengis brotið gegn 3. mgr.
5. gr. nefndra laga og gegn 21. gr. áfengislaganna og gegn
48. gr. lögreglusamþykktarinnar.
Kærður, sem er fæddur þann 5. ágúst 1914 í Vestmanna-
eyjum, var þann 24. desember 1932 sektaður um 50 kr. í
löregluréiti Vestmannaeyja fyrir bro
þykkt Vestmannaeyja, og með dómi uppkveðnum í hæsta-
rétti þann 18. marz 1936 var hann dæmdur í 50 króna
segn löaroc e
gegn lögreglusam-
479
sekt fyrir brot gegn 6. gr. bifreiðalaganna og 49. gr. lög-
reglusamþykktar Vestmannaeyja (ógætilegan akstur), en
hefir annars ekki sætt refsingu fyrir nokkurt lagabrot.
Refsing sú, er kærður hefir unnið til með framan-
greindu framferði sínu, þykir eftir atvikum hæfilega á-
kveðin 125 króna sekt til ríkissjóðs, og komi 12 daga ein-
falt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún eigi greidd inn-
an fjögra vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Þá verður og að svipta kærðan leyfi til þess að stjórna
bifreið í 3 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa.
Þá ber og að dæma kærðan til að greiða allan kostn-
að sakarinnar.
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið.
Miðvikudaginn 20. október 1937.
Nr. 23/1937. H/f Trolle á Rothe f. h. vátrygging-
arfélagsins Baltica
(Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Andrési Magnússyni
(Theódór B. Líndal).
Bifreiðarbruni. Greiðsla vátryggingar.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 6. janúar 1937: Stefnd-
ur, h/f Trolle £ Rothe vegna vátryggingarfélagsins „Balt-
ica“, greiði stefnandanum, Andrési Magnússyni, kr. 3209.14
með 5% ársvöxum frá 23. júní 1936 til greiðsludags. Máls-
kostnaður falli niður.
Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa
frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu dags. 16. marz þ. á., hefir gert
þessar dómkröfur: aðallega, að hann verði alger-
480
lega sýknaður af kröfum stefnda í málinu og
stefndur verði dæmdur til að greiða honum máls-
kostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins, en fil vara, að hann verði einungis dæmd-
ur til að greiða 75% af kr. 3000.00, eða kr. 2250.00,
og að málskostnaður bæði í héraði og fyrir hæsta-
rétti verði látinn falla niður. Stefndur hefir hins-
vegar krafizt þess, að hinn áfrýjaði dómur verði
staðfestur og áfrýjandi dæmdur til að greiða hon-
um málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati dóms-
ins.
Með því að ekki þykir mega gera ráð fyrir þvi,
að almenningur geri sér grein fyrir þeirri sérstöku
eldfimihættu, sem hafði í för með sér bílbruna
þann, sem lýst er í héraðsdóminum, og með því
ennfremur, að ekki eru fram komnar sannanir
fyrir því, að bifreiðastjórum sé veitt fræðsla um
eldfimihættu þessa, né að stefndur hafi haft slíka
þekkingu áður en slysið varð, þá verður hann ekki
talinn hafa firrt sig rétti til vátryggingarfjár á
hendur áfrýjanda. Með því loks, að fallast má á
útreikning héraðsdómarans á fjárhæð bótanna, þá
þykir bera að staðfesta hinn áfrýjaða dóm að nið-
urstöðu til.
Eftir þessum málsúrslitum þykir rétt að dæma
áfrýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, H/f Trolle £ Rothe f. h. vátrygg-
ingarfélagsins Baltica, greiði stefnda, Andrési
Magnússyni, 300 krónur í málskostnað fyrir
hæstarétti.
481
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför
að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu út-
gefinni 23. júní s. 1. af Andrési Magnússyni bifreiðastjóra,
Ásgarði í Dalasýslu, gegn h/f Trolle á Rothe hér í bæ,
vegna vátryggingarfélagsins Baltica í Kaupmannahöfn, til
greiðslu skuldar, að upphæð kr. 5000.00, með 5% árs-
vöxtum frá 27. okt. 1935 til greiðsludags, og málskostn-
aðar að skaðlausu. Síðar í rekstri málsins hefir stefn-
andi þó gert þá varakröfu, að honum verði tildæmdar kr.
4500.00 með hæfilegum frádrætti skv. mati réttarins, ef
talið yrði, að um gáleysi hefði verið að ræða, þó aldrei
meir en 25% af þeirri upphæð, þannig að lágmark hinn-
ar tildæmdu upphæðar verði kr. 3375.00. Til frekari vara
hefir hann krafizt kr. 3333.33, og til þrautavara þeirrar
upphæðar með frádrætti skv. mati réttarins, þó ekki yfir
25%.
Stefndur krefst aðallega algerðar sýknu af öllum kröf-
um stefnanda, og að sér verði tildæmdur málskostnaður
skv. mati réttarins. Til vara krefst hann, að hann verði
að eins dæmdur til að greiða kr. 2250.00 með vöxtum ein-
ungis frá stefnudegi, og málskostnaður verði látinn falla
niður. Loks hefir hann til þrautavara krafizt þess, að
hann verði að eins dæmdur til að greiða aðalkröfuna
með 75% af kr. 3062.12, eða kr. 2296.59.
Málavextir eru þeir, að um kl. 12 að kveldi hins 26.
okt. 1935 kom stefnandi á bifreið sinni D.S. 5 til Búðar-
dals úr áætlunarferð frá Reykjavík, en engir farþegar
voru með honum, er þangað kom. Fór hann þá að húsi
manns þess, er afgreiddi benzin þar á staðnum, fékk
hjá honum lykla að benzintankinum og leyfi til að
taka þar það benzin, er hann þyrfti með. Ók hann síðan
að tankinum, ásamt Ebenezer nokkrum Guðmundssyni, er
sat við hlið stefnanda og hélt á olíulukt, sem logaði á.
Er þeir komu að tankinum, fóru þeir báðir út úr bifreið-
inni, og hélt Ebenezer áfram á luktinni, meðan stefnandi
opnaði tankinn og lét slönguna frá honum inn um glugga
á bifreiðinni á móts við benzingeymi hennar. Fór hann
ð1
482
síðan inn í bifreiðina, opnaði benzingeyminn og lét slöng-
una í hann. Að því loknu fór hann aftur út úr bifreiðinni
og dældi 20 lítrum af benzini úr tankinum, en þá tók
nefndur Ebenezer við að dæla, en stefnandi tók hinsvegar
við olíuluktinni af Ebenezer og ætlaði að aðgæta á benzin-
mæli bifreiðarinnar, hve hátt væri komið á geyminum,
cn í sama mund og hann var kominn úr dyrunum á Þif-
reiðinni, virtist stefndanda sem eldblossa legði upp úr
benzingeyminum, og í sama vetfangi varð bifreiðin alelda.
Þaut stefnandi þá út úr bifreiðinni, sleit burtu slönguna
úir benzintankinum, fór svo aftur inn í bifreiðina og ók henni
„a. 50 m. frá tankinum af ótta við enn meiri eldsvoða og til
að reyna að slökkva eldinn í bifreiðinni með vatni úr
læk, sem var þar hjá. En allar slökkvitilraunir urðu árang-
urslausar, og brann allt í bifreiðinni, sem brunnið gat.
Bifreið stefnanda var vátryggð hjá stefndum í máli
þessu, m. a. gegn brunahættu, fyrir kr. 5000.0. Telur
stefnandi því, að stefndum beri að greiða sér bætur fyrir
tjón það, er hann varð fyrir við umrætt tækifæri, en
þar sem stefndur hafi reynzt ófáanlegur til þess, hafi
hann höfðað mál þetta til greiðslu þessara bóta.
Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, að skv. 10. gr.
hinna almennu vátryggingarskilyrða hjá vátryggingarfél.
Baltica séu þær skemmdir undanþegnar ábyrgð félagsins,
sem verði sakir stórkostlegrar óvarkárni. Telur stefndur,
að stefnandi hafi einmitt sýnt af sér stórkostlegt gáleysi
með því að fara með oliulukt inn í bifreið, þar sem ben-
„ingeymirinn var opinn og benzineimurinn streymdi því
út, enda hafi þetta að sjálfsögðu orsakað bruna þann,
sem um er að ræða. Heldur stefndur því fram, að stefn-
anda, sem alvönum bifreiðarstjóra, hljóti að hafa verið
kunnugt um eiginleika benzinsins að þessu leyti, og sé af
öllu þessu ljóst, að stefnandi eigi engar kröfur á sig skv.
skýrum orðum vátryggingarskilmálanna.
Skv. því, sem fram kemur við réttarrannsókn út af bruna
þessum, skv. staðfestri útskrift úr lögreglumálabók Dala-
sýslu, er lögð hefir verið fram í málinu, þykir réttinum ekki
verða hjá því komizt, að líta svo á, að það hafi verið gáleysi
hjá stefnanda, sem vönum bireiðarstjóra, að fara með olíu-
luktina inn í bifreiðina, eins og á stóð, en hinsvegar verði
það gáleysi ekki talið stórkostlegt, þegar tekið er tillit
483
til þess, hve stutta stund benzingeymirinn í bifreið stefn-
anda var opinn, og því litlar líkur fyrir því, að mikið
benzinþrungið loft hefði safnazt fyrir í bifreiðinni, og
ennfremur, að ekki er annað upplýst, en að olíulukt sú,
sem um er að ræða, hafi verið í góðu lagi. Verður sýknu-
krafa stefnds því ekki tekin til greina, og koma þá næst
til athögunar varakröfur aðilja í máli þessu.
Í 3. málsgr. 12. gr. hinna almennu vátryggingarskil-
yrða hjá vátrvggingarfélaginu Baltica, sem málsaðiljar hafa
viðurkennt sig bundna við, segir: „Hafi vátryggði valdið
ljóninu af óvarkárni, sem þó ekki má telja stórkostlega
(sbr. 10. gr. a), má félagið draga allt að 25% frá skaða-
bótunum“. Verður rétturinn því að telja, sbr. það, sem
áður segir um sök stefnanda við bruna bifreiðarinnar,
að þessar 25% ber! að draga frá skaðabótum Þeim, er
stefnum verður gert að greiða. Í 1. málsgrein 19. gr.
áðurnefndra vátryggingarskilmála segir: „Sé vátrygsing-
arupphæðin minni en sannvirði bifreiðarinnar rétt áður
en tjónið varð, ber félagið að eins ábyrgð samkvæmt hlut-
fallinu milli vátryggingarupphæðarinnar og sannvirðis
bifreiðarinnar“. Í málinu hefir verið lagður fram útdrátt-
ur úr bréfi frá Trolle £ Rothe til vátryggingarfélagsins
Baltica út af máli þessu með áætlun um þá upphæð, er
borga beri stefnanda, ef honum verði greitt á annað borð.
Er þar áætlað hið upprunalega verð bifreiðarinnar á kr.
6500.00, og er það í samræmi við þá upphæð, sem stefn-
andi hefir við réttarrannsóknina talið, að bifreiðin hafi
kostað sig. Hinsvegar kemur málsaðiljum ekki saman um
það, hve mikils virði bifreiðin hafi verið rétt fyrir brun-
ann. Í málinu er það upplýst, að bifreiðin var þá orðin
1% árs gömul, og hafði henni verið ekið ca. 33 þús. km.,
og ennfremur, að hún var notuð til fólksflutninga á leið-
inni Borgarnes-Hólmavík. Samkv. þessu og öðru, er fram
kemur í málinu, þykir réttinum hæfilega ákveðin rýrn-
un á bifreiðinni 20%, eða kr. 1300.00. Verður því að telja
bifreiðina hafa verið kr. 5200.00 virði, er brunann bar að
höndum. Nú kemur aðiljum saman um, að leifar hinnar
brunnu bifreiðar séu kr. 750.00 virði, og verður því að
telja, að tjón stefnanda vegna brunans sé kr. 5200.00 =
kr. 750.00, eða kr. 4450.00. Hinsvegar var bifreiðin ekki
vátryggð nema fyrir kr. 5000.00, og verður því hluti vá-
181
Iryggingarfélagsins í tjóninu skv. 1. mgr. fyrnefndrar 12.
greinar vátryggingarskilmála 50/52 af kr. 4450.00, eða kr.
4278.85, og verður stefndur dæmdur til að greiða 75%
af þeirri upphæð, sbr. 3. mgr. 12. gr., eða kr. 3209.14,
með 5% ársvöxum frá stefnudegi, 23. júni 1936, en eftir at-
vikum þykir málskostnaður eiga að falla niður.
Föstudaginn 22. október 1957.
Nr. 36,/1937. RBéttvísin (Gunnar Þorsteinsson)
segn
Ingibjörgu Jósepsdóttur, Leó Marons-
syni og Sölva Valdimarssyni
(Theódór B. Lindal)
Híúsbrenna. Samsekt.
Dómur aukaréltar Siglufjarðar 21. marz 1936: Kærðir,
Leó Maronsson og Sölvi Valdimarsson, sæti hvor um sig
betrunarhússvinnu í Í ár, en Ingibjörg Jóepsdóttir betr-
unarhússvinnu í 14 mánuði.
Svo greiði hin kærðu eitt fyrir öll og öll fyrir eitt all-
an kostnað sakarinnar.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Héraðsdómur í máli þessu er kveðinn upp í auka-
rétti Siglufjarðar 21. marz 1936. Er dómurinn birt-
ur hinum ákærðu 6., 10. og 21. júní sama ár, og lýsa
þau öll yfir því, að þau vilji una við dóminn. Dóms-
gerðir í málinu eru gefnar út af héraðsdómaran-
um 11. desember 1936, og munu þær hafa borizt
dómsmálaráðuneytinu skömmu síðar. Ákvað ráðu-
neytið að áfrýja dóminum að því er öll hin ákærðu
varðaði. Er áfrýjunarstefna út gefin af ráðuneytinu
9. febrúar þessa árs og birt hinum ákærðu þannig:
485
Leó þann 19. febr., Sölva 3. marz og Ingibjörgu 20.
marz þ. á.
Nú hefir komið fram hér fyrir dómi, að sumarið
1936 hafði héraðsdómarinn í málinu, bæjarfóget-
inn í Siglufjarðarkaupstað, tekið þá ákvörðun á
cindæmi sitt og án vitundar dómsmálaráðuneytis-
ins, að fullnægt skyldi refsingu þeirri, sem ákærði
Leó var dæmdur í með héraðsdóminum. Að til-
hlutun bæjarfógetans var Leó fluttur í fangelsið á
Litla-Hrauni þann 13. ágúst 1936, og dvaldist hann
þar, samkvæmt vottorði fangavarðar, frá þeim
degi og til 14. april 1937. Þó virðist hann ekki hafa
verið að afplána refsinguna allan þann tíma, því
upplýst er, að þegar dómsmálaráðuneytið komst að
því um veturinn 1937, að því er ætla má i febrú-
armánuði, að Leó væri í fangelsinu, fyrirskipaði
það þegar, að hann skyldi leystur úr því, en ekki
er upplýst hér fyrir réttinum, hvaða dag það hefir
komið til framkvæmdar.
Þótt ákærði Leó hafi þannig setið um tíma í
fangelsi til að afplána refsingu fyrir brot þau, sem
hér skal dæmt um, þá þvkir það ekki geta staðið því
í vegi, að fullnaðardómur gangi nú í máli hans,
þar sem ákvörðunin um fullnustu refsingar hans
samkvæmt héraðsdóminum var tekin af manni,
sem ekki var um það bær, sbr. 15. gr. tilsk. 24. jan.
1838. Hinsvegar ber að sjálfsögðu, þegar til þess
kemur, að refsingu samkvæmt þessum dómi verð-
ur fullnægt, að taka fullt tillit til þeirrar refsing-
ar, sem hann hefir nú þegar tekið út, þannig, að
kostur hans verði hinn sami, sem hann hefði orðið,
ef hann hefði tekið alla refsinguna út í einu lagi.
Um sakir hinna ákærðu í máli þessu er upplýst
það, sem hér segir:
186
Haustið 1935 tók ákærða Ingibjörg á leigu veit-
ingahúsið „Dettifoss“ á Siglufirði, eign Hinriks
Thorarensen, frá 1. október þess árs og til 1. maí
1936. Hóf hún veitinga- eða matsölustarfsemi í hús-
inu, en virðist hafa verið hætt því og flutt úr húsinu
seinni hluta nóvember s. á., og stóð húsið eftir það
mannlaust. Ekki er upplýst í prófum málsins um
stærð hússins né úr hvaða efni það hafi verið reist,
og ekki annað um legu þess í kaupstaðnum en það,
að fjarlægð þess frá öðrum húsum hafi verið 19
metrar. Hér fyrir rétti hefir verjandi hinna ákærðu
hinsvegar skýri svo frá, að húsið hafi verið einlyft
timburhús. Um stærð næstu húsa, og hvort þau
hafi verið timburhús eða steinhús, er ekkert
upplýst. Húsið „Dettifoss“ var að fasteignamati
10000 króna virði, en brunabótamat þess var kr.
14500.
Ákærða Ingibjörg hafði vátryggt lausafé sitt í
húsinu hjá vátryggingarfélaginu Danske Lloyd fyrir
kr. 10000.00. Skömmu eftir að hún hóf veitingastarf-
semi sína er vaknaður hjá henni sá ásetningur, að
brenna húsið í því skyni að svíkja vátryggingartó-
lagið. Þegar í októbermánuði er hún farin að telja
ákærða Leó á að kveikja í húsinu, og í nóvember-
mánuði kemur hún honum og ákærða Sölva með for-
tölum og loforðum um að Játa þá hafa 1000 krónur
samlals af vátryggingarfénu að launum til þess að
fremja íkveikjuna 23. nóvember, sem lyst er í hér-
aðsdóminum. Þá er það upplýst, að ákærða vann Þá
Leó og Sölva enn á ný til þess að lofa að kveikja í
húsinu kringum 7. desember næst á eftir, en er til
þess kom, að þeir skyldu framkvæma íkveikj-
una, hættu þeir þó við hana sökum þess, hversu
veður var þá vont, og að þeir voru þá báðir orðnir
487
ölvaðir, eftir því sem þeir skýra sjálfir frá. Næst koim
ákærða þeim svo til þess að kveikja í húsinu aðfara-
nótt 15. desember, eins og nánar er lýst í héraðs-
dóminum.
Þegar næstu daga eftir brunann sendi ákærða
Ingibjörg umboðsmanni félagsins Danske Lloyd á
Siglufirði skrá vfir þá muni sína, sem hún taldi hafa
brunnið, og greindi verð þeirra. Nam það samtals
samkvæmt skránni kr. 10412.95. Við rannsókn máls-
ins kom í ljós, að mjög var oftalið á skránni. Hafði
ákærða komið miklu af munum undan og ýmist
falið þá heima hjá sér eða komið þeim í geymslu
hjá öðrum. Samkvæmt áætlun útnefndra manna
hefir verðmæti þeirra muna ákærðu, sem eyði-
lögðust í brunanum, numið um 1800—-1900 kr.
Þegar prófum málsins lauk, tilkynnti dómarinn
ákærðu Ingibjörgu í rétti, að mál yrði höfðað segn
henni fyrir brot á ákvæðum 283. og 261. gr. hegn-
ingarlaganna frá 1869.
Í héraðsstefnunni er hinsvegar aðeins getið um,
að mál gegn henni verði höfðað fyrir brot á ákvæð-
um 283. gr. hegningarlaganna. Hinum ákærðu Leó
og Sölva hefir aðeins verið tilkynnt málshöfðun fyrir
brot á ákvæðum 283. gr. hegningarlaganna, og þvkir
því ekki heimilt að dæma þeim í þessu máli refsingu
fyrir þátttöku þeirra í vátryggingarsvikum.
Brot ákærðu Ingibjargar, að því er varðar i-
kveikjurnar 23. nóvember og aðfaranótt 15. des-
ember, eiga undir Í. mgr. 283. gr. sbr. 1. málslið
53. gr. hegningarlaganna frá 1869, og brot hennar,
að því er varðar tilraun til íkveikju kringum 7.
desember s. á., á undir 1. mgr. 283. gr. sbr. 2. máls-
lið 53. gr. og 47. gr. sömu laga. Þá hefir hún og,
með því að gerast frumkvöðull að framangreind-
488
um íkveikjum og íkveikjutilraunum, og með því að
gera kröfu til vátryggingarfjárins, eins og að fram-
an er greint, gerzt sek um brot á ákvæðum 261. gr.
sömu laga, að nokkru samanborið við 46. gr. þeirra.
Þykir refsing hennar fyrir brot þessi, með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna, hæfilega ákveðin betr-
unarhússvinna í 26 mánuði.
Brot hinna ákærðu Leós og Sölva, að því er
varðar íkveikjurnar 23. nóvember og aðfaranótt
15. desember, eiga undir 1. mgr. 283. gr. sbr. 1.
málslið 48. gr. hegningarlaganna. Og brot þeirra, að
því er tekur til loforðs þeirra um að fremja íkveikju
kringum 7. desember, varðar við Í. mgr. 283. gr.
sbr. 2. mgr. 54. gr. sömu laga. Þykir refsing þeirra
hvors um sig, með hliðsjón af 63. gr. hegningar-
laganna, hæfilega ákveðin betrunarhúsvinna í 25
mánuði. Við fullnustu refsingar ákærða Leós ber
svo, eins og fyrr segir, að taka fullt tillit til þeirrar
refsingar, sem hann hefir þegar tekið út, þannig,
að kostur hans verði hinn sami og hefði hann tekið
út alla refsinguna í einu lagi.
Hinir ákærðu Leó og Sölvi, sem sátu í gæzlu-
varðhaldi, hinn fyrrnefndi frá 27. til 30. desember
1936, og hinn síðarnefndi frá 248. til 29. sama mán-
aðar, greiði hvor um sig kostnað við gæzluvarð-
hald sitt. Allan annan kostnað málsins, bæði í hér-
aði og fyrir hæstarétti, þar með talin laun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir hæsarétti, 120 krónur
til hvors, greiði öll hin ákærðu in solidum.
Prófum máls þessa er að ymsu leyti ábótavant. Fins
og frá er skýrt hér að framan, vantar allar upp-
lýsingar um stærð húss þess, sem brennt var, og
hvort það var steinhús eða timburhús. Ennfremur
eru upplýsingar um afstöðu þess til annara húsa
489
mjög ófullnægjandi. Þá hefði og þurft að upplýsa,
hvernig efnahag hinna ákærðu, einkum Ingibjarg-
ar, var háttað, áður en húsið brann. Það verður
og að átelja, að héraðsdómarinn hefir ákveðið refs-
ingu hinna ákærðu langt undir lágmarki því, sem
tiltekið er í hegningarákvæðum þeim, sem brot
þeirra eru heimfærð undir. Allt of langur dráttur
hefir orðið á Þirtingu héraðsdómsins fyrir hin-
um ákærðu og á afgreiðslu dómsgerða í málinu til
dómsmálaráðuneytisins. Loks hafa þau stórfelldu
glöp hent héraðsdómarann, að hann hlutast til um
fullnustu refsidóms eins hinna ákærðu, algerlega
á eindæmi sitt og löngu áður en hann afgreiðir
dómsgerðirnar til dómsmálaráðuneytisins, og þvert
ofan í skýrt bann þar að lútandi í 15. gr. tilsk. frá
24. jan. 1938. En þar sem hér er um þess háttar
brot að ræða, í sambandi við meðferð umboðs-
valds, sem 131. gr. hegningarlaganna fjallar um,
þá þykir ekki rétt að dæma réttarfarssektir á hend-
ur héraðsdómaranum fyrir þessi afbrigði.
Því dæmist rétt vera:
Ákærða, Ingibjörg Jósepsdóttir, sæti betrun-
arhúsvinnu í 26 mánuði.
Ákærðu, Leo Maronsson og Sölvi Valdimars-
son, sæti hvor um sig betrunarhúsvinnu í 25
mánuði, en við fullnustu refsingar ákærða Leós
skal taka fullt tillit til þeirrar refsingar, sem
hann hefir þegar tekið út, þannig að kóstur
hans verði hinn sami sem hann hefði orðið, ef
hann hefði tekið alla refsinguna út í einu lagi.
Ákærðu Leó og Sölvi greiði hvor um sig
190
varðhaldskostnað sinn. Allan annan kostnað
sakarinnar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti,
þar með talin málflutningslaun skipaðs sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttar-
málflutningsmannanna Gunnars Þorsteinsson-
ar og Theodórs B. Líndal, 120 krónur til hvors,
greiði öll hin ákærðu in solidum.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar gegn Leó
Maronssyni, Sölva Valdimarssyni og Ingibjörgu Jóseps-
dóttur fyrir brot á 283. gr. refsilaganna, sbr. 48. gr. að
því er þá 2 fyrstnefndu greinir, og fyrir brot á 283. gr.
sömu laga, sbr. 53. gr. að þvi er kærðu Ingibjörgu Jó-
sepsdóttur snertir.
Eru málavextir þeir, er nú skal greina:
Leó Maronsson og Sölvi Valdimarsson hafa tvisvar
kveikt í veitingahúsinu „Dettifoss“, en kærð Ingibjörg
Jósepsdóttir hefir fengið þá til þess, og hafa öll hin
kærðu kannast við brot sitt eftir mikla vafninga og út-
úrdúra. Í fyrra skiptið var slökkt í húsinu og nær engar
skemmdir urðu, en í síðara skiptið brann húsið.
Nánari atvik eru þessi:
Kærða, Ingibjörg Jósepsdóttir, fær Leó Maronsson og
Sölva Valdimarsson til þess að kveikja í veitingahúsinu
„Dettifoss“, sem kærð hefir á leigu, og hafði innanstokks-
muni þar vátryggða fyrir allt að 10000 kr.
23. nóv. s. 1. fara kærðu Sölvi og Leó að fá sér oliu
hjá kærðu eftir tillögum hennar og fara inn í húsið kl.
rúmlega 5 um nóttina. Kveikja þeir þar á rafljósi og fara
upp á háaloft í húsinu gegnum hleragat. Helti Sölvi stein-
olíu kringum rafljósainntak hússins, en Leó rétti hon-
um pappír, er þeir kveiktu á og báru að, þar sem olían
var látin við inntakið, og kviknaði þá í húsinu við inn-
takið. Fóru þeir þá í burtu og slökktu rafljósið. Kviknaði
491
þá í húsinu, en eldurinn varð fljótt slökktur af slökkvi-
liði bæjarins áður en hann olli verulegum skemmdum.
En þau komu sér saman um, að þau skuli kveikja í hús-
inu aftur, og fær Ingibjörg þá til þess. Ætlaði hún sér
að græða á brunanum og fá hið vátryggða greitt eftir
brunann samkv. vátryggingarupphæð, sem var meiri en
sannvirði þess tryggða. Skyldi Leó fá um 1000 krónur
Íyrir að kveikja í, en af þvi stóð til, að hann greiddi
Sölva eitthvað óákveðið. Komu þeir svo Sölvi og Leó til
Ingibjargar um kl. 1 aðfaranótt 15. desember s. l., og
vísaði hún þeim á olíbrúsa í miðstöðvarherbergi húss
þess, er kærð bjó í. Tóku þeir þar olíu á 2 flöskur, og
bar hvor þeirra sína flösku inn í veitingahúsið „Detti-
foss“. Fór Leó upp á loftið í húsinu um hleragatið, missti
þar olíuflöskuna, er hann hélt á, svo að olían flóði um
loftið. Leó losaði spytu, sem stungið hafði verið á milli
rörleiðslna, er lágu að rafmagnstöflu hússins, og Sölvi
rétti honum sína olíuflösku, og Leó helti olíu í þar við
töfluna, sem spýtan var tekin úr, og kveikti svo í. Sölvi
fer svo út til að vera á verði um mannaferðir, en fer
innan stundar til að hjálpa Leó niður af loftinu, og fara
svo báðir í burtu.
Kærðu segjast báðir hafa verið undir áhrifum víns, en
þó hafa haft fulla vitund um verknað sinn. Húsið var
mannlausí og 12 metra frá öðru húsi.
Kærður Sölvi Valdimarsson hefir áður sætt 100 kr. sekt
fyrir húsbrot og ölvun og 20 daga fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi fyrir einfaldan bjófnað, en meðkærð Ingi-
björg Jósepsdóttir hefir eigi áður sætt refsingu.
Afbrot kærðu Leós og Sölva ber að heimfæra undir 1.
lið 283. gr. refsilaganna, sbr. 48. gr., og Ingibjargar undir
2. málsgr. 283., sbr. 53. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ing Sölva Valdimarssonar og Leós Maronssonar 1 árs betr-
unarhússvinna, en kærðrar Ingibjargar Jósepsdóttur betr-
unarhússvinna í 14 mánuði.
Svo greiði öll hin kærðu eitt fyrir öll og óll fyrir eitt
allan kostnað sakarinnar.
Meðferð málsins í héraði hefir verið vítalaus.
492
Mánudaginn 25. október 1937.
Nr. 135/1936. Borgarstjórinn í Reykjavík f. h. bæj-
arsjóðs (Garðar Þorsteinsson)
gegn
=
Jóni Sigurjónssyni (Eggert Claessen).
Bótakrafa vegna breytinga á skipulagi kaupstaðar.
Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. júní 1936: Stefnd-
ur, bæjarsjóður Reykjavíkur, greiði stefnandanum, Jóni Sig-
urjónssyni, þá upphæð, sem tveir óvilhallir, dómkvaddir
menn meta hæfilegar sem skaðabætur fyrir það, að ofan-
greind lóð hefir með skipulagsbreytingu verið gerð ónýt
sem byggingarlóð, þó ekki yfir kr. 1017.90. -
Matskostnað greiði stefndur.
Í vexti af matsupphæðinni greiði stefndur stefnand-
anum 5% p. a. frá 14. júní 1935 til greiðsludags og í
málskostnað kr. 150.00.
Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirt-
ingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfryjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 9. sept. f. á., hefir krafizt sýknu
í máli þessu af kröfum stefnda og málskotnaðar
bæði í héraði og fyrir hætsarétti eftir mati dóms-
ins. Stefndi hefir hinsvegar krafizt staðfestingar
á héraðsdóminum og málskostnaðar fyrir hæstarétti
eftir mati dómsins.
Eins og að vikið er í héraðsdóminum, hafði eig-
andi þess landsvæðis, þar sem Fossagata svonefnd
er ákveðin, látið gera uppdrátt af því og ákveðið
þar götur og byggingarlóðir við þær. Eftir að land-
svæði þetta var sameinað Reykjavíkurkaupstað
lét bæjarstjórnin gera skipulagsuppdrátt þess af
nýju. Voru breytingar þær, sem ráðgerðar voru
493
frá fyrra uppdrættinum og hér skipta máli, í því
fólgnar, að breikka skyldi Fossagötu úr 12) metra
i 20 metra, að stefna götunnar breyttist litið eitt
og að torg er ákveðið við morðurenda hennar.
Skipulagsuppdráttur þessi hefir að vísu ekki hlotið
staðfestingu ráðherra enn þá, en aðiljum kemur
saman um það, að eftir honum sé og hafi verið farið
um veitingu byggingarleyfa á svæði þessu, og að gera
megi ráð fyrir þvi, að skipulagning sú, er hann
hann hefir að geyma, verði úrslitaskipulagning.
Skipulagsbreytingin eftir hinum nýja uppdrætti
fvrirgirðir ekki húsabyggingar á óbyggðum lóðum
við Fossagötu, nema einungis á lóðinni nr. 1, lóð
stefnda í máli þessu. Er það ágreiningslaust í máli
þessu, að skiplagsbreytingin geri lóð þessa eigand-
anum verðlausa, með því að eigi verði viðlit að
reisa hús á henni eftir að tekinn hafi verið hluti
af henni undir götu og fyrirhugað torg. Það er og
ágreningslaust, að lóðareigandinn, sem nú er stefndi
í máli þessu, eigi að fá bætur fyrir eignarskerðingu
þessa. En áfrýjandi telur, með skírskotun til 28.
gr., laga nr. 55/1921, að lóðareigandi eigi ekki
heimtingu til greiðslu þeirra bóta fyrr en lóðin sé
í verki og framkvæmd tekin undir götuna og torg-
ið, en alls ekki, meðan hún liggi óhreyfð, eins og
hún hafi verið áður en skipulagsbreytingin var
ráðin. Það virðist einsætt, að lóðareigandi beri
mjög skarðan hlut frá skiptum sinum við áfrýj-
anda, ef hann skyldi sitja með lóðina ónotaða og
ónothæfa til þess, er ætlað var, greiða af henni
skatta og gjöld og missa vaxta af fé því, er hann
hefir fest í henni, alla þá stund, er áfrýjandi kynni
að fresta fyrirhugaðri götulagningu og torggerð.
Eins og hér stendur á, þykir verða að lita svo á,
494
að eignarnám á oftnefndri lóð sé raunverulega
framkvæmt gagnvart stefnda um leið og honum
er meinað að nota lóðina til þess að reisa hús á
henni, með því að hún er þá orðin honum einskis-
virði eða jafnvel til fjárhagslegrar byrði. Og leiðir þá
af grundvallarreglu 62. gr. stjórnarskrárinnar, um
endurgjald fyrir lögnumin verðmæti, og án tillits
til þess, hvernig skilja beri 28. gr. laga nr. 55/1991,
um skipulag kauptúna og svjávarþorpa, að stefndi
á nú þegar heimtingu á fullum bótum fyrir eignar-
skerðinguna. Ber því að staðfesta hinn áfrýjaða
dóm með framanskráðum athugasemdum.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til að greiða stefnda 300 krónur í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera Óraskaður.
Áfrýjandi, borgarstjórinn í Reykjavík f, h.
bæjarsjóðs, greiði stefnda, Jóni Sigurjónssyni,
300 krónur í málskostnað fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað
fyrir bæjarþinginu með stefnu útg. 20. júní 1935 af Jóni
Sigurjónssyni, Reykjavíkurvegi 6 hér í bæ, gegn bæjarsjóði
reykjavíkur til greiðslu skuldar, að upphæð kr. 1017.90,
með 6% ársvöxtum frá 2. september 1933 til greiðsludags,
og málskostnaðar að skaðlausu.
Í rekstri málsins hefir stefnandi gert þá varakröfu, að
upphæðin verði látin fara eftir mati dómkvaddra manna
á síðargreindri lóð sem byggingarlóð.
495
Stefndur krefst aðallega sýknu, en til vara hefir hann
niótm:ælt upphæðinni sem of hárri og krafizt þess, að hún
verði látin fara eftir mati dómkvaddra manna á siðar-
greindri lóð sem óbyggðu og óskipulögðu svæði, en ekki
sem bygsingarlóð.
Tildrög málsins eru þau, að 2. september 1933 keypti
stefnandi lóðina nr. 1 við Fossagötu í Skildinganesi af h/f
Títan, og var kaupverðið kr. 1017.90. Lóðin var seld sem
byggingarlóð, og sótti stefnandi um leyfi til að byggja íbúð-
arhús á henni með bréfi dags. 1. okt. 1934, en beiðninni var
synjað af byggingarnefnd og bæjarstjórn, og stefnanda til-
kynnt synjunin með bréfi dags. 16. nóv. 1934. Ástæðan fyrir
synjuninni var talin sú, að lóðin myndi að talsverðu leyti
fara undir götu. Með þessari synjun telur stefnandi, að
lóðin hafi verið gerð sér einskisvirði, og eftir árangurslausa
tilraun til sætta á mál þetta höfðaði hann því mál þetta og
gerir í því áðurgreindar kröfur.
Með lögum nr. 69. frá 8. sept. 1931 var Skildinganes lagt
undir lögsagnarumdæmi Reykjavíkur, og gekk innlimunin
í gildi 1. jan 1932. Þegar þessi innlimun fór fram, hafði Skild-
ingances verið skipulagt, og var ein gata þar kölluð Fossa-
sala. Við þessa götu sem nr. Í var lóð sú, sem stefnandi
keypti 1933, og var þá engum vitanlegt, að gerð yrði nein
breyting frá eldra skipulaginu á þann hátt, að ekki yrði
leyft að byggja á lóðinni. Stefnandi keypti lóðina í
fullu trausti til þágildandi skipulagsuppdráttar af Skild-
inganesi, enda hafði verið veitt leyfi til að byggja a. m. k.
citt hús við götuna á tímabilinu frá því, að innlimunin
sekk í gildi og þangað til stefnandi keypti lóð sína. Einnig
fékk stefnandi viðstöðulaust skilyrðislausa áritun lóðaskrár-
ritarans á lóðarafsalið.
Með tilliti til þessa telur rétturinn, að með áðurgreindri
synjun byggingarnefndar og bæjarstjórnar um leyfi til að
byggja á lóðinni vegna skipulagsbreytingar hafi stefndum
skapazt skylda til að bæta stefnanda það tjón, er hann
hefir orðið fyrir, á þann hátt, sem fyrir er mælt í lögum
nr. öð frá 27. júní 1921.
Stefndur heldur því fram, að enda þótt talið yrði, að
stefndum bæri bætur fyrir lóðina, þá séu þær ekki orðnar
gjaldkræfar. — Í 28. gr. 1. nr. 55 frá 1921 segir svo: „Þó
verður eigi krafizt, að skaðabætur séu greiddar fyrr en
496
sú skipulagsbreyting kemur til framkvæmda, sem skaðabæt-
urnar eru goldnar fyrir“. Á þessu ákvæði byggir stefndur
það, að bæturnar séu ekki orðnar gjaldkræfar, þar sem
ekki sé búið að taka lóðina undir götu.
Stefnandi telur bæturnar hafa orðið gjaldkræfar um
leið og honum var synjað um byggingarleyfið.
Enda þótt svo megi skilja orðalag nefndrar lagagreinar,
að bæturnar séu ekki gjaldkræfar fyrr en gatan er lögð,
þá verður rétturinn þó að telja þann skilning eðlilegri, að
bæturnar til hvers einstaklings, sem verður fyrir tjóni af
skipulagsbreytingu, séu gjaldkræfar jafnskjótt og breyting
eða fyrirhuguð breyting kemur til framkvæmda gagnvert
honum. Og þar eð telja verður, að sú fyrirhugaða breyt-
ing, er um ræðir í máli þessu, sé komin til framkvæmda
gagnvert stefnanda, þar sem honum hefir verið synjað um
leyfi til að nota lóðina skv. ákvörðun hennar (þ. e. sem
byggingarlóð) vegna væntanlegrar skipulagsbreytingar, þá
telur rétturinn bótakröfuna vera orðna gjaldkræfa.
Með hliðsjón af ákvörðun laga nr. 55 frá 1921 verður
aðalkrafa stefnanda í máli þessu, gegn andmælum stefnds,
ekki tekin til greina, en aftur á móti varakrafan, og verða
úrslit málsins því þau, að stefndur verður dæmdur til að
greiða stefnanda sem skaðabætur fyrir ónýtingu á umræddri
lóð sem byggingarlóð, vegna væntanlegrar skipulagsbreyt-
ingar, þá upphæð, er tveir óvilhallir, dómkvaddir menn
meta hæfilega, þó ekki yfir kr. 1017.90.
Gegn mótmælum stefnds verða vextir af upphæðinni
ekki tildæmdir hærri en 5% p. a. og aðeins frá sáttakæru-
degi, 14. júní 1935. Eftir þessum málalokum ber stefndum
að greiða stefnanda málskostnað, er þykir hæfilega ákveð-
inn kr. 150.00. Þá ber stefndum og að greiða kostnað af
ofangreindu væntanlegu máli.
497
Miðvikudaginn 27. október 1937.
Nr. 144/1936. Réttvísin (Pétur Magnússon)
gegn
Axel Peter Christian Herskind, Stef-
áni Thorarensen (Lárus Fjeldsted),
Ólafi Frímanni Sigurðssyni og Jóni
Hallgrímssyni (Jón Ásbjörnsson).
"Tilbúningur og sala hárvatns.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 31. ágúst 1936: Ákærðir,
Axel Christian Herskind, Stefán Thorarensen, Ólafur Fri-
mann Sigurðsson og Jón Hallgrimsson, sæti hver um sig
3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Refsing þeirra skal vera skilorðsbundin samkvæmt lög-
um nr. 39 1907 og falli niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms
þessa, ef þargreind skilorð eru haldin.
Af kostnaði sakarinnar greiði ákærðir Axel Herskind og
Stefán Thorarensen in solidum kr. 100.00 í málsvarnar-
laun til skipaðs talsmanns sins, Lárusar Fjeldsted hrm.
Ákærðir Ólafur Frímann Sigurðsson og Jón Hallgrímsson
greiði in solidum kr. 100.00 í málsvarnarlaun til skipaðs
talsmanns sins, Jóns Ásbjörnssonar hrm. Annar kostnaður
sakarinnar greiðist af ákærðum öllum in solidum.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
I. Með krufningu á líki Skafta heitins Árnasonar,
efnagreiningu efnarannsóknarstofu ríkisins á maga-
innihaldi hans, svo og skýrslu viðkomandi læknis
um dauða hans, verður það að teljast sannað, að
hann hafi látizt af áfengiseitrun. Um áfengisneyzlu
hans rétt fyrir andlátið er þetta sannað: Kona
sú, sem hann dvaldist hjá, þegar hann lézt, kveður
hann hafa þrjá næstu dagana fyrir andlátið drukk-
ið heima í íbúð hennar upp úr einu glasi af Col-
32
498
sates after shave og tveimur glösum af Eau de
Cologne. Kemur þetta heim við glös þau, sem fund-
ust í herbergi því, sem Skafti hafðist við í, þegar
hann andaðist. Eitt vitni hefir þó eftir Skafta, að
að hann hafi keypt tvö glös af Colgates after shave
í verzluninni Frón mánudaginn þann 29. okt. 1934.
Samkv. skýrslu ákærða Herskind hefir hárvatnið
Eau de Cologne 87% innihald af methylalkóhóli
og samkvæmt skýrslu efnarannsóknarstofu rikis-
ins gefur Colgates after shave nokkra svörun við
prófun fyrir methylalkóhóli, en hinsvegar telur
efnarannsóknastofan ekki til neins að reyna að á-
kveða magn þess í blönduninni. Um hárvatnið Col-
gales after shave er það upplýst, að það er tilbúið
erlendis. Samkvæmt atvikum þeim, sem nú hafa
rakin verið, þykir bera að líta svo á, að neygla
Skafta heitins af hárvötnunum Eau de Cologne os
Colgates after shave hafi verið völd eða meðvöld
áfengiseitrunar þeirrar, sem hann lézt af. Með
skýrslu viðkomandi læknis, sem greind er í hér-
aðsdóminum og öðrum atvikum málsins eru
einnig fram komnar líkur fyrir því, að Jón heitinn
Ásbjörnsson hafi látizt af áfengiseitrun. En hér-
aðslæknirinn hefir ekki, eins og honum þó bar
skylda til, framkvæmt krufningu á líki Jóns, né sent
magainnihald hans til efnarannsóknarstofu ríkis-
ins til efnagreiningar. Um áfengisneyzlu Jóns heit-
ins rétt fyrir andlátið er það eitt vitað, að fjögur
glös undan Eau de Gologne fundust í vistarveru
hans, en um einungis eitt glas af síðastnefndu hár-
vatni er það sannað, að það var keypt næstu daga
áður en hann lézt. Að athuguðum þessum atrið-
um getur ekki orðið lagt til grundvallar í málinu,
að Jón heitinn hafi látizt af áfengiseitrun.
499
Il. Ákærðir Axel Peter Christian Herskind og
Stefán Thorarensen.
Svo sem í hinum áfrýjaða dómi segir, stóðu hin-
ir ákærðu Herskind og Stefán fyrir því, að Efna-
serð Reykjavíkur h/f tók að framleiða hárvötn og
ilmvötn úr methylalkóhóli á árinu 1932. Ekki voru
þá í lögum eða reglugerðum ákvæði, er bann legðu
við því að nota methylalkóhðl í hárvötn og ilm-
vötn, enda voru þá í umferð hér á landi erlend
hárvötn, sem höfðu eitthvað af methylalkóhóli
inni að halda, og samkvæmt yfirlýsingu Lyffræð-
ingafélags Íslands var þá selt methvlalkóhól í lvfja-
búðum í handkaupum, án þess að á glösin væri seit
önnur aðvörun en heitið methylalkóhól. Eftir að
farið var að nota methvlalkóhól í hárvötn og ilm-
vötn Efnagerðarinnar, létu hinir ákærðu Herskind
og Stefán í varúðarskyni selja hárvötnin í svonefnd-
um dropaglösum. Glösum þessum verður að hvolfa
og þau verður að hrista til þess að ná úr þeim
vökvanum. Blasir þá botn glasanna við, en á hann
létu hinir ákærðu letra: „Lifshættulegt, ef drukkið
er“. Um aðrar aðvaranir af hálfu hinna ákærðu
til kaupenda hárvatnanna er ekki sannað. Voru
því næst hárvötn þessi og ilmvötn seld frá því á
árinu 1932 og þangað til síðla í október 1934, án
þess að mein hafi hlotizt, svo vitað sé, af notkun
þeirra, fyrr en andlát þeirra Skafta og Jóns bar að
höndum, enda var þá fyrst hreyft athugasemdum
af hálfu stjórnvaldanna við sölu hárvatna og
ilmvatna þessara. Samkv. þessu þykir ekki sannað
í málinu, að notkun hárvatnanna og ilmvatnanna
sé hættuleg, ef farið er með þau á tilætlaðan hátt,
og verða hinir ákærðu Herskind og Stefán þess-
vegna ekki dæmdir fyrir brot gegn 292. gr. hegn-
300
ingarlaganna. Þá verður heldur ekki með til-
vísun til framangreindra atriða talið, að hinir á-
kærðu Herskind og Stefán hafi vanrækt aðvörun-
arskyldu sína, þegar þeir hófu notkun methylalkó-
hóls við framleiðslu hárvatna og ilmvatna Efna-
gerðarinnar, og þykir þess vegna einnig bera að
sýkna þá af ákæru fyrir brot gegn 200. gr. hegn-
ingarlaganna.
HI. Ákærðir Ólafur Frímann Sigurðsson og Jón
Hallgrímsson.
Það er sannað, að ákærðir Ólafur Frímann og
Jón Hallgrímsson hafa selt Skafta heitnum hvor
sitt glasið af Eau de Eologne, án þess að upplýst
sé, að þeir hafi vitað hvor um sölu hins til Skafta.
Þá er og sannað, að ákærði Ólafur Frímann hefir
selt Jóni heitnum Ásbjörnssyni eitt glas af Eau de
Cologne. Þá eru, svo sem undir 1. segir, nokkrar
líkur fyrir því, að ákærði Ólafur Frímann hafi selt
Skafta eitt til tvö glös af Colgates after shave, en
ekkert er upplýst í málinu um það, að aðvörunar-
miðar hafi verið á síðastnefndum glösum, né að á-
kærðum hafi verið kunnugt um, að Colgates after
shave gæti verið hættulegt.
Af ástæðum þeim, er greinir undir IH. um hina á-
kærðu Herskind og Stefán, þykir einnig bera að
sýkna hina ókærðu Ólaf Frímann og Jón Hall-
grimsson af ákæru fyrir brot gegn 292. gr. hegn-
ingarlaganna. Verður þá fyrir að athuga, hvort hinir
ákærðu hafi brotið gegn 200. gr. hegningarlaganna
með afhendingu hárvatns til Skafta heitins Árna-
sonar, en afhending hárvatns til Jóns heitins Ás-
björnssonar kemur í þessu sambandi ekki til álita,
með því ekki verður gengið út frá, að dauði Jóns
hafi orðið af völdum áfengiseitrunar. Með því að
901
ekki var af hálfu stjórnvaldanna lagt bann við
sölu hárvatns þessa, þegar atvik málsins gerðust,
með því ennfremur, að ekki er sannað, að Skafti
heitinn hafi verið ölvaður, þegar hárvatnskaupin
fóru fram, og með því loks, að Skafti hafði, að þvi
er ætla verður, aðstöðu til að ganga úr skugga
um, að hárvatnið Eau de Cologne væri óhæft til
drykkjar, — en um mögulega hættu af Colgates
after shave verður að telja, að þá hafi alveg verið
óvist —, þá þykir ekki fullyrðandi, að ákærðir
Ólafur Frímann og Jón Hallgrímsson hafi framið
í sambandi við afgreiðslu hárvatnanna slíka van-
rækslu, að varða eigi þá refsingu eftir 200. gr.
hegningarlaganna. Ber því að sýkna þá af ákæru
réttvisinnar í málinu
Eftir þessum úrslitum verður að sýkna alla hina
ákærðu af greiðslu sakarkostnaðar, og verður því
að greiða hann úr ríkissjóði, þar á meðal máls-
varnarlaun til talsmanns hinna ákærðu A. Her-
skind og Stefáns Thorarensen í héraði, sem ákveðast
kr. 100.00, og málsvarnarlaun talsmanns í héraði
hinna ákærðu Ólafs Frímanns Sigurðssonar og
Jóns Hallgrímssonar, sem ákveðast kr. 100.00, og
ennfremur málflutningslaun sækjanda í hæstarétti,
kr. 200.00, og málflutningslaun annarsvegar verj-
anda ákærðu A. Herskind og Stefáns Thorarensen
í hæstarétti, og hinsvegar verjanda Ólafs Frímanns
Sigurðssonar og Jóns Hallgrímssonar í hæstarétti,
kr. 150.00 til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinir ákærðu, Axel Peter Christian Her-
skind, Stefán Thorarensen, Ólafur Frímann
902
Sigurðsson og Jón Hallgrímsson, skulu vera
sýknir af ákæru réttvísinnar í máli þessu.
Sakarkostnaður allur, bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, greiðist úr ríkissjóði, þar með talin
málsvarnarlaun skipaðs verjanda í héraði
hinna ákærðu A. P. C. Herskind og Stefáns
Thorarensen, hæstaréttarmálflutningsmanns
Lárusar Fjeldsted, kr. 100.00, og málsvarnar-
laun skipaðs verjanda í héraði hinna ákærðu
Ólafs Frímanns Sigurðssonar og Jóns Hall-
grimssonar, hæstaréttarmálflutningsmanns
Jóns Ásbjörnssonar, kr. 100.00, og ennfremur
málflutningslaun skipaðs sækjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmanns Pét-
urs Magnússonar, kr. 200.00, og loks málflutn-
ingslaun annarsvegar skipaðs verjanda hinna
ákærðu A. P. C. Herskind og Stefáns Thorar-
ensen fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-
ingsmanns Lárusar Fjeldsted, og hinsvegar
skipaðs verjanda ákærðu Ólafs Frímanns Sig-
urðssonar og Jóns Hallgrímssonar, hæstarétt-
armálflutningsmanns Jóns Ásbjörnssonar, kr.
150.00 til hvors.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
I.
Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn þeim
Axel Peter Christian Herskind framkvæmdarstjóra, til heim-
ilis á Laugavegi 16 hér í bæ, Stefáni lyfsala Thorarensen,
til heimilis á Sóleyjargötu 11 hér í bæ, Ólafi Frímanni Sig-
503
urðssyni og Jóni Hallgrimssyni kaupmönnum, báðum til
heimilis á Akranesi, fyrir brot á 17. og 29. kap. hinna al-
mennu hegningarlaga.
Ákærðir eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna. Er
aldur þeirra eins og hér segir:
Axel Peter Christian Herskind er fæddur 4. okt: 1896.
Stefán Thorarensen er fæddur 31. júlí 1891.
Ólafur Frímann Sigurðsson er fæddur 23. marz 1903.
Jón Hallgrímsson er fæddur 23. marz 1904.
Þeir Axel Herskind, Ólafur Frímann og Jón hafa ekki
sætt refsingum fyrr, en Stefáni hefir verið refsað eins og
hér er talið:
1923 1% Dómur hæstaréttar, 150 kr. sekt fyrir brot gegn
219. gr. hinna almennu hegningarlaga.
1923 24 Dómur hæstaréttar, 100 króna sekt fyrir brot
gegn 7. gr. laga nr. 88 1917, um notkun bifreiða.
1930 % Réttarsætt, 5 króna sekt fyrir brot gegn lög-
reglusamþykkt Reykjavíkur.
1930 1%, Aðvörun fyrir brot gegn reglugerð um bifreiða-
stæði.
1930 5%> Aðvörun fyrir afturljósleysi á bifreið.
II.
Fimmtudaginn 1. nóvember 1934 andaðist Skafti Árna-
son frá Háuhjáleigu í Innri-Akranesshreppi að Reynivöllum
á Akranesi kl. 8% um morguninn. Hallgrimur Björnsson
læknir, er sóttur var til hans, fékk þegar grun um, að
áfengiseitrun væri banameinið, og tilkynnti því lögreglu-
stjóra andlátið strax, er síðar gekkst fyrir því, að líkið
væri krufið. Krufninguna framkvæmdi með Hallgrími
Ólafur héraðslæknir, og segja þeir meðal annars svo í
skýrslu sinni um hana:
Það, sem er mest áberandi pathólógiskt, er blóðfylling
í kviðarholi og útþennsla hjartans, sem hvorutveggja bendir
til, að um hjartalömun hafi verið að ræða. Hin mikla blóð-
fylling í þörmunum gæti bent til eitrunar gegn um melt-
ingarfæri, og er þá líklegt, að rannsókn á magainnihaldi
sæti leitt slíkt í ljós“.
Magainnihaldið var síðan sent efnarannsóknarstofu rík-
isins, er rannsakaði það og fann í því methylalkóhól.
Var svörunin fyrir Methylalkóhóli mjög greinileg“, seg-
„
r
504
ir forstöðumaður efnarannsóknarstofunnar í vottorði um
rannsóknina.
Um feril Skafta sáluga dagana áður en hann andaðist
hefir Björg Gísladóttir, húsfreyja að Reynivöllum, borið
þetta:
Skafti sál. var vanur að halda til hjá henni, þegar hann
dvaldi á Akranesi. Mánudagskvöldið 29. okt. um kl. 6 kom
hann heim til hennar og var þá nokkuð ölvaður, en þó
ekki mikið. Var hann þá með hálftæmt glas af Colgates
after shave og drakk upp úr því um kvöldið, en annað
ekki. Á þriðjudagsmorgun vaknaði hann, eins og hann átti
að sér, og virtist vera við fulla heilsu. Laust fyrir hádegi
fór hann út og náði í glas af Eau de Cologne. Var hann
að drekka úr glasinu út í kaffi þar heima fram til kl. 5
um daginn. Var hann þá búinn af glasinu, en sótti þá ann-
að og hélt drykkjunni fram til um kl. 10, en fór þá að
hátta. Átti hann þá eftir slatta á síðara glasinu. Á mið-
vikudagsmorguninn virtist hann enn ekki vera orðinn veik-
ur og drakk nú það, sem eftir var af glasinu, til hádegis.
Hafði hann þá ekki lyst á að borða, heldur lagði sig til
svefns og svaf til kvölds. Vaknaði hann þá og var veikur.
Um nóttina svaf hann lítið og hafði miklar þrautir síð-
ari hluta nætur. Um morguninn var læknis vitjað, en hann
fékk þá ekkert að gjört, og andaðist Skafti hálfri stundu
eftir að læknirinn kom.
Eftir því, sem upplýst er, hefir Skafti heitinn verið
kunnur drykkjumaður þar í þorpinu og að sögn vitnisins
orðinn heilsubilaður vegna ofdrykkju.
Glösin voru síðar send lögreglustjóra, og reyndust Eau
de Cologne glösin að vera frá h/f Efnagerð Reykjavíkur.
TIl.
Daginn eftir, föstudaginn 2. nóvember, kl. 2.10 fyrir
hádegi, andaðist Jón Ásbjörnsson í Melshúsum á Akranesi.
Mánudaginn næstan áður hafði lögregluþjónninn á Akra-
nesi, Axel Andrésson, mætt Jóni heitnum á götu í fylgd með
Skafta, og voru þeir þá ódrukknir, að því er honum virtist.
Daginn, sem Skafti lézt, frétti lögregluþjónninn, að Jón heit-
inn hefði verið ölvaður undanfarna daga, og fór því til
bróður hans og bað hann að vitja Jóns, en hann bjó einn:
503
í litlum kofa. Þegar bróðir Jóns kom til hans, var hann
Þegar orðinn veikur. Um kvöldið var Hallgrímur Björns-
son læknir sóttur til hans og var yfir honum, þegar hann
andaðist.
Í vottorði um dánarorsökina segir læknirinn m. a.:
„Þegar ég kom til Jóns, var hann orðinn mjög rænu-
lítill, svaraði hann ekki, þótt á hann væri yrt, en tók sýni-
lega út miklar þrautir. Hann hljóðaði hástöfum og kastaði
sér til og frá í rúminu og settist upp á milli. Hann var
bláleitur í andliti og á höndum, kaldur og sveittur. Andar-
dráttur erfiður. Púls var lítill, 86 slög á mínútu“.
Ennfremur segir læknirinn:
„Því tel ég fullvíst, að hinn látni, Jón Ásbjörnsson, hafi
dáið af eitrun, sem hann hafi fengið með því að drekka
Eau de Cologne, bæði vegna hliðstæðs tilfellis daginn á
undan og Óótvíræðra eitrunareinkenna, sem ég sjálfur
observeraði. Ég tel því ekki frekari rannsókn nauðsynlega
í þessu tilfelli“.
Krufning á líki Jóns heitins eða rannsókn á magainni-
haldi hans hefir ekki verið látin fara fram.
Við rannsókn á íbúð Jóns heitins fundust 4 tóm glös
undan Eau de Cologne frá Efnagerð Reykjavikur, vand-
lega falin niður í kofforti, og ennfremur eitt tómt glas
undan Icewater. Í herberginu fundust einnig nokkrar tóm-
ar flöskur undan Pilsner, ein tóm portvinsflaska og eitt
glas, er brennsluspritt hafði verið á.
Eftir því, sem upplýst er um feril Jóns heitins dagana
á undan, virðist hann hafa verið ölvaður í nokkra daga.
Vitnið Þorgeir Jónsson hefir borið það og staðfest með
eiði, að á mánudaginn hafi hann séð Skafta heitinn Árna-
son kaupa Colgates after shave í verzluninni Frón og
drekka nokkuð af þvi. Um leið og vitnið skildi við Skafta,
hitti hann Jón, og fóru þeir þá að talast við. Vitnið Gísli
Eybert Edvaldsson rakari hefir borið, að sama dag hafi
þeir báðir, ásamt þriðja manni, komið á rakarastofuna til
sin og beðið hann að selja sér hárvatn. Voru þeir allir
drukknir, og neitaði vitnið að selja þeim hárvatnið. Dag-
inn eftir kom Jón einn til vitnisins og var þá einnig
nokkuð ölvaður. Bað hann þá aftur um hárvatn, en vitnið
neitaði því, sem fyrr. Á fimmtudaginn er upplýst, að Jón
306
heitinn var á fótum fram til hádegis og þá drukkinn.
Lagðist hann þá til svefns og svaf til kl. 7 um kvöldið, en
vaknaði þá og var orðinn fárveikur.
Jón heitinn var einrænn í háttum og kunnur í þorp-
inu fyrir drykkjuskap.
IV.
Ákærðir Ólafur Frímann Sigurðsson og Jón Hallgrims-
son reka í félagi verzlunina Frón á Akranesi og verzla
m. a. með hreinlætisvörur, þ. á. m. hárvötn og ilmvötn, er
þeir aðallega telja sig hafa fengið frá h/f Efnagerð Reykja-
vikur og H. Ólafsson og Bernhöft, umboðsmönnum Colgates-
varanna.
Skömmu áður en umrædd mannslát urðu, var sölumað-
ur Efnagerðarinnar, Jón Gíslason, á ferð á Akranesi, og
pantaði þá ákærður Ólafur Frímann af honum nokkuð af
ilm- og hársvatnsglösum, þar á meðal 6 stk. af Eau de
Cologne.
Um sölu ákærða á Eau de Cologne til hinna látnu er
þetta upplýst:
Ákærður Ólafur Frímann hefir viðurkennt að hafa á
mánudag eða þriðjudag selt Skafta heitnum eitt glas af
Eau de Cologne, og telur hann það vera síðasta glasið, sem
eftir var. Kveðst ákærður ekki hafa getað greint það, að
Skafti sál, hafi þá verið ölvaður eða öðru vísi en hann
átti að sér að vera. Ákærður tók þó fram við Skafta, að
innihaldið væri hættulegt til drykkjar, en það kveðst hann
stundum hafa gjört við kaupendur í varúðarskyni.
Þá hafa vitnin Sigurður Bjarnason Sigurðsson og Sig-
urjón Guðjónsson borið það og staðfest með eiði, að þau
hafi á þriðjdaginn séð ákærðan Ólaf selja Jóni Ásbjörns-
syni annað glas af Eau de Cologne. Voru vitnin þá stödd
í verzluninni og sáu, að Jón heitinn kom út úr skrifstof-
unni, ásamt ákærðum Ólafi, og drakk þá einn pilsner og
fór síðan út. Var Jón heitinn að áliti vitnanna þá lítið
eitt ölvaður. Stundarkorni síðar kom Jón inn aftur og
afhenti ákærður Ólafur Frímann honum þá ilmvatnsglasið.
Atvik þetta hefir Ákærður Ólafur ekki talið sig muna um.
Ákærður Jón Hallgrímsson hefir viðurkennt að hafa
selt Skafta heitnum annaðhvort á laugardag eða mánudag
citt glas af Eau de Cologne. Kveður hann, að sér hafi þá
507
virzt Skafti heitinn slæptur, svipað og eftir ölvun. Kveðst
hann hafa spurt Skafta heitinn að þvi, hvort hann ætlaði
að drekka þetta, en hann neitaði því, og lét ákærður það
þá gott heita. En ákærður kveður það hafa verið vana sinn,
þegar menn, er komið gat til mála, að drykkju ilmvötn,
vildu kaupa þau, að spyrja um þetta.
Ákærðir hafa ekki getað gjört grein fyrir því, hverir
hafi keypt hin glösin, en þau voru öll seld, er rannsókn
málsins hófst. Heldur ekki hefir orðið upplýst, hvar þeir
Jón heitinn og Skafti hafi keypt ilmvatnsglös þau, er hjá
þeim fundust umfram það, er nú er rakið. En auk Eau de
Cologne hafði verzlunin til sölu um þessar mundir bæði
Colgates after shave og Icewater frá Efnagerðinni.
v.
Á miðju árið 1932 tók h/f Efnagerð Reykjavíkur að nota
methylalkóhól í ilmvötn og hárvötn þau, er hún fram-
leiddi, í stað ethylalkóhóls, er hún hafði áður notað. Var
breytingin tekin upp í tilefni af þvi, að verksmiðjan var
þá svift rétti til að nota ethylalkóhól í vörur sinar. Að
þessari ráðstöfun stóðu ákærðir Stefán Thorarensen, sem
formaður hlutafélagsins, og Axel Herskind, sem framkvæmd-
arstjóri verksmiðjunnar, og tóku þeir ákvörðunina í sam-
einingu. Ekki var einkennum, umbúðum eða nöfnum var-
anna neitt breytt, þótt breytt væri til um efni, og viðskifta-
mönnum var ekki tilkynnt breytingin með bréfum. En á
glösin var eftir þetta límdur miði, sem á stóðu orðin „Lifs-
hættulegt, ef drukkið er“.
Síðan tók Efnagerðin upp sérstaka tegund glasa, dropa-
glös. Var þá farið að líma aðvörunarmiðana á botn glas-
anna, og skýra ákærðu þá breytingu svo, að við það veki
miðinn frekar eftirtekt, því til þess að ná úr glösunum þurfi
að hrista þau, og snúi þá botninn upp.
Ákærður Stefán Thorarensen hefir haldið því fram, að
þeir Herskind hafi boðið sölumanni félagsins, Jóni Gisla-
svni, að skýra kaupendum frá því, að farið væri að nota
methvlalkóhól í vörurnar og benda þeim á aðvörunar-
miðann. Hann hefir þó ekki getað munað, nær það samtat
fór fram, hvort það var, þegar breytt var um efni eða
þegar breytt var um glösin. Ákærður Axel Herskind hefir
„og ekki talið sig muna þetta. Jón Gíslason, sem leiddur
908
hefir verið sem vitni í málinu, hefir og ekki talið sig muna,
hvort athygli sín hafi verið vakin á því, að skipt hafi verið
um efni, en hefir aftur á móti borið það, að þegar dropa-
glösin voru tekin upp og farið var að líma miðana á botn-
inn á glösunum, hafi Herskind falið sér að minna kaup-
endur á miðann, og það kveðst hann oft hafa gjört. Á-
kærður Ólafur Frímann, sem, eins og áður segir, keypti
ilmvötnin af Jóni, hefir með öllu neitað því, að þetta hafi
borizt í tal í það skiptið. Annar sölumaður félagsins, Þór-
ólfur Ólafsson, er starfaði hjá því um tíma árið 1934, hefir
aftur á móti borið það, að sér hafi ekki verið gjört kunnug
efnasamsetning varanna eða verið falið að benda kaup-
endum á aðvörunarmiðann, enda kveðst hann ekki hafa
gjört bað.
Vörur þær, er tekið var að nota methylalkóhól í í stað
cthylalkóhóls eru þessar; og er alkóhólmagnið tilgreint
samkvæmt skýrslu ákærðs Axels Herskind:
Bar, sa 5 58 5 ti ða á a á BR 2 á SU GR 62%
Eau de Cologne .......0000000 000... 87—
Eau de Quinin .......0.0000000 0... ls
Ísvatn 20.00.0000. 38—.
Hárelixir ............000 0000... 74—
Vörurnar voru jafnan seldar á glösum 75—210 gr. að
stærð, og voru Eau de Cologne glösin ca. 170—180 gr. Stöku
sinnum voru þær þó seldar eftir máli til rakara, en jafnan
var þó auðkenni á ílátinu og aðvörunarmiði.
Eftir að hætt var að nota ethvlalkóhól, fór verksmiðjan
að framleiða tvær nýjar tegundir, Egri með 90% methyl-
alkóhól, selt á ca. 15—20 gr. glösum, og Orlana 90% met-
hylalkóhól, selt á ca. 3 gr. glösum.
Jafnframt og mál þetta kom upp, fyrirskipaði ákærður
Axel Herskind, að vörur þessar skyldu teknar úr umferð.
VI.
Með áðurgreindum vottorðum Hallgríms læknis Björns-
sonar, árangri krufningarinnar og rannsókn efnarannsókn-
arstofunnar verður að telja sannað, að þeir Skafti Árna-
son og Jón Ásbjörnsson hafi báðir andazt af áfengiseitrun.
Samkvæmt álitsgjörð landlæknis, er liggur fyrir í rann-
sókn málsins, er methylalkóhól baneitrað, jafnvel í litlum
skömmtum. Jafnframt er þess að gæta, að það „hrúgast upp
509
í líkömum manna, þannig að smáskammtar, sem hver út af
fyrir sig nægja ekki til eitrunar-verkunar, geta við end-
urtekningu valdið hættulegum eitrunum“. Verður þannig
að telja, að Eau de Cologne það, sem sannað er, að þeir
Skafti og Jón drukku og keypt var í verzlun ákærðu Jóns
Hallgrímssonar og Ólafs Frímanns og framleitt af Efna-
gerð Reykjavíkur, hafi verið bein orsök til andláts þeirra.
Þótt Eau de Cologne og önnur ilmvötn séu ekki fram-
leidd til drykkjar, þá er það notóriskt, að þeirra hefir verið
þó nokkuð neytt af drykkjumönnum. Hefir það t. d. komið
fram í dómum á undanförnum árum. Báðir ákærðir Jón
Hallgrímsson og Ólafur Frímann hafa og borið, að þeim
væri kunnugt um, að slíkt tíðkaðist á Akranesi, og ákærð-
ur Jón hefir sérstaklega skýrt frá því, að ilmvatnið Eau
de Portugal væri þar drukkið af drykkjumönnum og kall-
að „galli“.
Það verður að telja vitavert gáleysi hjá ákærðum Axel
Herskind og Stefáni Thorarensen, að þeir skyldu breyta til
um efnasamsetningu þessara vara frá venjulegum vínanda
(ethylalkóhól) og yfir í methylalkóhól í jafnríku magni og
upplýst er (87%), án þess að sjá fyrir því, að slík breyt-
ing væri auglýst almenningi á viðunandi hátt. Eftir sem
áður láta þeir vörurnar ganga undir sömu nöfnum, breyta
ekki umbúðum þeirra, skrifa ekki viðskiptamönnum sin-
um um breytinguna og auglýsa hana ekki í blöðum. Eina
ráðstöfunin, sem þeir gjöra til þess að benda almenningi
á hina auknu hættu við að neyta ilmvatnanna, er aðvörun-
armiði sá, er áður er getið um, auk þess, sem sölumaður
fyrirtækisins kann að hafa tjáð kaupendum þeim, er hann
talaði við.
Hvorugur hinna ákærðu kaupmanna Ólafur Frímann eða
Jón Hallgrímsson hefir talið sig hafa verið aðvaraðan um
efnasamsetningu varanna eða eitrunaráhrif þau, er methyi-
alkóhól hefir, og hafa heldur ekki kynnt sér það mál af
sjálfsdáðun. Ákærður Ólafur hefir þó viðurkennt að hafa
tekið eftir aðvörunarmiðunum á glösunum, en ákærður
Jón hefir neitað að hafa veitt þeim eftirtekt eða hafa gjört
sér grein fyrir, að ilmvötnin væru óhæf til drykkjar.
Báðir hinir látnu menn voru kunnir hinum ákærðu
kaupmönnum að drykkjuskap, og lá auk þess orð á því, að
þeir væru ekki vandir að drykkjarföngum. Það er og upp-
ö10
lýst, að þeir hafi verið undir áhrifum áfengis, þegar þeir“
fengu glös þau, er sannað er, að þeir keyptu af ákærðum.
Báðir voru þeir þannig í háttum, að kunnugir virðast
hafa haft ástæðu til að efast um, að þeir mundu nota ilm-
vötn til snyrtingar sér. Verður því að telja það mjög
gálauslega að farið af ákærðum að afgreiða ilmvatnið til
þeirra undir þessum ástæðum, án þess að hafa kynnt sér
drykkjarhæfi þess.
Samkvæmt framanröktu verður að áliti réttarins að
telja ákærðu alla hafa gjörzt seka við 200. gr. almennra
hegningarlaga með gálauslegum aðferðum við framleiðslu
og afhendingu hinna eitruðu ilmvatna, svo mannsbanar
hafa af hlotizt. '
Jafnframt verður að telja þá ákærðu Axel Herskind og
Stefán Thorarensen seka við 292. gr. almennra hegningar-
laga 1. mgr. með því að nota hið hættulega methylalkóhól
í ilmvötnin, er ætluð voru almenningi til sölu, þar sem
vita mátti, að þau voru jafnframt eðlilegri notkun einnig
notuð til drykkjar. Verður þá einnig að telja ákærðu Ólaf
Frímann og Jón Hallgrímsson seka við 2. mgr. sömu gr.
sbr. 3. mgr.
Refsing ákærðra hvers um sig þykir hæfilega ákveðin
3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
En með tilliti til málavaxta þykir mega ákveða refsingu
þeirra skilorðsbundna samkvæmt lögum nr. 39 1907.
Af kostnaði sakarinnar greiði ákærður Axcl Herskind og
Stefán Thorarensen in solidum 100 krónur í málsvarnar-
laun til skipaðs talsmanns sins, Lárusar Fjeldsted hrm.
Þeir Ólafur Frímann og Jón Hallgrímsson greiði in
solidum kr. 100 í málsvarnarlaun til Jóns Ásbjörnssonar
hrm., skipaðs talsmanns sins. Annar kostnaður málsins
greiðist af ákærðum öllum in solidum.
Á rannsókn málsins og dómsuppkvaðningu hefir orðið
nokkur dráttur. Að því leyti, sem hann hefir orðið hér við
embættið, stafar hann af önnum dómarans.
öll
Föstudaginn 29. október 1937.
Nr. 17/1937. Olgeir Vilhjálmsson f. h. Aðalstöðv-
arinnar (Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Magnúsi Bjarnasyni
(Einar B. Guðmundsson).
Uppsagnarfrestur bilstöðvarafgreiðslumanns.
Dómur bæjarþings Reykjavikur 15. febr. 1937: Stefnd-
ur, Olgeir Vilhjálmsson f. h. Aðalstöðvarinnar, greiði stefn-
andanum, Magnúsi Bjarnasyni, kr. 640,00 með 5% ársvöxtum
frá 13. janúar 1937 til greiðsludags og kr. 120,00 í málskostn-
að innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri
aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstarétt-
ar með stefnu, dags. 1. marz þ. á., og gert þær
dómkröfur, að hann verði algjörlega sýknaður af
kröfum stefnda, og að stefndur verði dæmdur til
að greiða honum málskostnað bæði í héraði og
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins. Stefndur hefir
hinsvegar krafizt staðfestingar á hinum áfrýjaða
dómi og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.
Samkvæmt ástæðum þeim, sem getur í hinum
áfrýjaða dómi, þykir bera að staðfesta hann.
Eftir þessum málalokum þykir rétt að dæma á-
frýjanda til þess að greiða stefnda kr. 150.00 í máls-
kostnað fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Áfrýjandi, Olgeir Vilhjálmsson f. h. Aðal-
stöðvarinnar, greiði stefnda, Magnúsi Bjarna-
ö12
syni, kr. 150.00 í málskostnað fyrir hæstarétti
að viðlagðri aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta, sem dómtekið var 13. þ. m., er höfðað fyrir
bæjarþinginu með stefnu útgefinni 13. janúar 1937 af
Magnúsi Bjarnasyni bifreiðaafgreiðslumanni, Bræðraborg-
arstig 10 hér í bæ, gegn Olgeir Vilhjálmssyni, Barónstig
43 hér í bænum, f. h. Aðalstöðvarinnar til greiðslu kr.
640,00 með 5% ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags
og málskostnaði að skaðlausu.
Stefndur krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda, og að
sér verði tildæmdur málskostnaðar að skaðlausu.
Málavextir eru þeir, að 28. april 1930 stofnaði stefn-
andi, ásamt öðrum manni hér i bænum, fólksflutningabif-
reiðastöð, er þeir nefndu Aðalstöðina. Sama ár seldi stefn-
andi nýstofnuðu hlutafélagi nafnið á stöðinni, og hélt það
áfram rekstri hennar. Hlutafélag þetta var skrásett 31.
desember 1930, og gerðist stefnandi þegar framkvæmdar-
stjóri þess og var það, unz félagið hætti rekstri sumarið
1933. Var félag þetta afskráð 31. desember 1933.
Áður en eiginleg félagsslit fóru fram, var annari bif-
reiðastöð falin afgreiðsla bifreiða þeirra, er á Aðalstöð-
inni höfðu verið, en margir bifreiðastjóranna voru ó-
ánægðir með þetta fyrirkomulag. Um áramótin 1933 og '34
tóku nokkrir bifreiðastjórar sig þessvegna saman og end-
urreistu stöðina og réðu stefnanda til sín sem framkvæmda-
stjóra 1. febrúar 1934 til óákveðins tíma.
Um áramótin 1934 og '35 tók stefndur í máli þessu við
stöðinni og yfirfærðist því ráðningarsamningur stefnanda,
sem þó starfaði áfram á stöðinni, á stefndan. Með bréfi
dags. 28. nóv. 1936 sagði stefndur stefnanda upp starfi hans
frá 1. jan. 1937 að telja. Í bréfi dags. 18. des. 1936 tjáði
stefnandi stefndum, að hann myndi ekki sætta sig við svona
stuttan uppsagnarfrest, þar eð hann teldi sig eiga rétt á
þriggja mánaða uppsagnarfresti. Skv. þessu bauðst stefn-
andi til að starfa í þjónustu stöðvarinnar til 1. marz 1937,
enda væri stefnandi skyldur að greiða sér kaup til þess
tíma, og myndi hann gera kaupkröfuna gildandi lögum
samkvæmt, ef þessu tilboði hans yrði ekki tekið. Í bréfi
öl3
dags. 21. des. 1936 tjáði stefndur stefnanda, að hann héldi
fast við fyrri uppsögn. Taldi hann eins mánaðar upp-
sagnarfrest nægilegan og hætti stefnandi því störfum hjá
-stefndum Í. jan. s. l.
Kröfur sínar í máli þessu byggir stefnandi á því, að sér
hafi borið þriggja mánaða uppsagnarfrestur, en hann
hafi aðeins fengið greiðslu fyrir einn mánuð þess tíma. Ó-
greitt sé því fyrir tvo mánuði, eða samtals 640,00 kr., því
að kaupið hafi verið kr. 250,00 á mánuði og auk þess hafi
stefndandi sjálfur haft eina bifreið á stöðinni, en þau hlun-
indi eru aðiljar sammála um að telja 70.00 kr. virði á
mánuði.
Stefndur byggir sýknukröfu sína aðallega á því, að
störf stefnanda hjá stefndum hafi ekki verið svo veiga-
mikil, að hann hafi getað átt rétt á þriggja mánaðar upp-
sagnarfresti. Stefnandi hafi að eins verið aðstoðarmaður
sinn á stöðinni, en hann hafi sjálfur verið sá eiginlegi af-
greiðslumaður. Störf stefnanda hafi aðallega verið að
skrifa reikninga upp úr kladda, sem haldinn hafi verið yfir
bifreiðaferðir, sem ekki voru greiddar þegar í stað, og svo
að innheimta þessa reikninga. Í þetta hafi fyrri helming-
ur hvers mánaðar gengið, en síðari hluta mánaðar hafi
stefnandi verið sér til aðstoðar á stöðinni, og hafi þeir þá
haft regluleg vaktaskipti. Þá telur stefndur stefnanda ekki
hafa haft heimild til að taka aðrar ákvarðanir fyrir stöð-
ina en þær, sem óhjákvæmilegt sé hverjum bifreiðaaf-
greiðslumanni. Enga óvenjuega hæfileika né menntun hafi
þurft til þess að annast störf stefnanda, heldur að eins
venjulega skriftarkunnáttu og heilbrigða skynsemi. — Af
þessu telur stefndur leiða, að stefnandi hafi ekki átt rétt á
meira en eins mánaðar uppsagnarfresti og vitnar því til
stuðnings til hæstaréttardóms frá 3. nóv. 1933 í skyldu máli,
og þar eð hann hafi fengið þann frest, eigi hann engar kröf-
um á hendur sér út af of skömmum uppsagnarfresti. —
Í málinu er upplýst, að stefnandi og stefndur unnu báðir
við afgreiðslustörf á Aðalstöðinni, og virðast þeir hafa skipzt
á um störfin á þann hátt, að annan daginn vann stefnandi
frá kl. 7 f. h. til 12% á hádegi og 7% að kveldi til 1 á mið-
nætti, eða 11 tíma, en hinn daginn frá 12% á hádegi til 7%
að kveldi, eða 7 tíma. Á varðtíma stefnanda var það í verka-
hring hans, að taka ákvarðanir um allar bifreiðaferðir,
33
öld
semja um verð fyrir þær, skipta þeim á milli bifreiðastjór-.
anna og hafa á hendi nauðsynlegt bókhald um ferðir þær,
er farnar voru á þeim tíma, sem hann var við afgreiðslu,
svo og um innieignir Þifreiðastjóra hjá viðskiptamönnum.
Innheimtu hefir stefnandi og haft á hendi fyrir stöðina,
án þess að vel sé ljóst, hvernig því starfi hans hefir verið.
varið, en í flutningi málsins hefir umboðsmaður hans
haldið því fram, án þess að því hafi verið hnekkt, að inn-
heimtuna hafi stefnandi annast utan venjulegs vinnutíma.
Þrátt fyrir nefndan hæstaréttardóm, sem laut að afgreiðslu-
starfi á vörubilastöð seint á árinu 1931, verður ekki talið,
að nein venja sé til um lengd uppsagnarfrests í slíku vinnu-
sambandi sem hér um ræðir. En þegar litið er á aðdrag-
anda máls þessa og það, hversu störf stefnanda virðast
hafa verið mikilvæg fyrir rekstur stöðvarinnar og jafn-
framt sjálfstæð, þótt stefndur væri að vísu yfirmaður hans,
og þess, að föst venja verður að teljast hafa myndazt um
það, að venjulegir verzlunar- og skrifstofumenn, sem að
jafnaði ekki sinna ábyrgðarmeiri störfum en stefnandi
gerði, eigi rétt á þriggja mánaða uppsagnarfresti, þá verð-
ur rétturinn að fallast á það með stefnanda, sem bauð fram
vinnu sína, meðan fresturinn væri að líða, að hann eigi
rétt á þriggja mánaða uppsagnarfresti, hafi hann ekki á
neinn hátt fyrirgert honum, og verður það nú athugað.
Stefnandi verður að teljast hafa mótmælt uppsagnar-
frestinum sem of stuttum á tilhlýðilegan hátt, sbr. áður-
greind bréf, enda er þvi ekki neitað af stefndum. Hinsveg-
ar hefir stefndur til vara byggt sýknukröfu sína á því, að
stefnandi hafi verið að undirbúa stofnun nýrrar bifreiða-
stöðvar, og hafi hann þannig óbeint unnið á móti stofnun
þeirri, sem hann starfaði hjá. Þetta hafi heimilað sér að.
segja stefnanda upp fyrirvaralaust eða a. m. k. með minni
fyrirvara en ella. — Stefnandi hefir játað, að hann hafi
unnið að þessu, en telur það á engan hátt hafa valdið
stefndum né atvinnu hans nokkru tjóni, og kveðst hann
aldrei hafa leynt þessu fyrir stefndum. Þar sem stefndur
hefir ekki,sannað, að þessi ráðagerð stefnanda hafi á
nokkurn hátt verið fyrirtæki því, sem hann vann hjá, til
tjóns, og rétturinn verður að telja, að hér hafi að eins.
verið um eðlilega tilraun hjá stefnanda að ræða til að skapa
sér betri lífsskilyrði, en alls ekki gert í þeim tilgangi, að.
öl5
skaða fyrirtæki það, sem hann starfaði hjá, þá telur rétt-
urinn hérgreinda ástæðu ekki geta haft þau áhrif, að heim-
ilt hafi verið að segja stefnanda upp með minna en þriggja
mánaða uppsagnarfresti.
Skv. framansögðu verða úrslit máls þessa því þau, að
kröfur stefnanda verða allar teknar til greina, og þykir
málskostnaður honum til handa hæfilega ákveðinn kr. 120.
Föstudaginn 29. október 1937.
Nr. 60/1937. Erlingur Þorkelsson f. h. eig. 1l/v.
Eldborg (Einar B. Guðmundsson)
segn
Helga Pálssyni f. h. e/s Jarlinn
(Sveinbjörn Jónsson).
Dómur sjó- og verzlunardóms Akureyrar og Eyjafjarð-
arsýslu 3. maí 1937: Stefndur, Helgi Pálsson útgerðar-
maður á Akureyri f. h. e/s Jarlinn, greiði stefnandanum,
Birni Halldórssyni lögfræðing á Akureyri f. h. Erlings
Þorkelssonar vegna eiganda Eldborgar, kr. 1000,00 plús kr.
40,00, eða kr. 1040,00, ásamt 5% af kr. 1000,00 frá 30. júní
síðastl. til greiðsludags.
Í málskostnað greiði stefndur stefnandanum kr. 150,00.
Svo fær stefnandinn sjóveðrétt fyrir hinum tildæmdu
kröfum í e/s Jarlinum.
Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu
hans, að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæsta-
réttar með stefnu 15. júni þ. á., hefir krafizt þess,
að stefndur verði dæmdur til þess að greiða hon-
um kr. 5000,00 með 5% ársvöxtum frá 30. júní 1936
til greiðsludags og málskostnað bæði í héraði og
fyrir hæstarétti eftir mati dómsins. Loks hefir á-
öl6
frýjandi krafizt dómsviðurkenningar á sjóveðrétti
i e/s Jarlinn E. A. 590 til tryggingar téðum dómkröf-
um sinum. Stefndur hefir krafizt staðfestingar á
hinum áfrýjaða dómi og málskostnaðar fyrir hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
E/s Jarlinn festi sig á grunni kl. 3.15 morguninn
30 júní 1936. Skömmu eftir kl. 18 sama dag bar
1/v Eldborg að, og hafði Jarlinn þá staðið fastur
á grunni fullar 15 klukkustundir, enda höfðu bæði
tilraunir hans sjálfs og vélbátsins Huginn til að losa
hann af grunni reynzt árangurslausar. Þótt ekki
verði, eftir því sem fyrir liggur, talið óhugsandi,
að Jarlinn hefði ef til vill getað losað sig af grunni
á næsta morgunflóði, sem var kl. 7.20 næsta dag,
þá gat allmikil hætta verið samfara stöðu hans á
grunni svo lengi, ef vindur gengi til óhagstæðrar
áttar. Var skipið því í nokkurri hættu statt, þótt
ekki verði sagt, að hún hafi verið bráð eða alveg
yfirvofandi, eftir því sem veðri var farið. Þykir
því mega telja liðveizlu 1/v Eldborg til handa e/s
Jarlinn þá, er í máli þessu greinir, björgun, en af
hálfu stefnda hefir kröfu áfrýjanda um hækkun á
þóknun þeirri, sem dæmd var í héraði, verið mót-
mælt meðal annars með þeirri staðhæfingu, að 1/v
Eldborg hafi að eins veitt aðstoð sína til að losa
Jarlinn af grunni, en ekki innt af hendi eiginlegt
björgunarstarf.
E/s Jarlinn var virtur 27. febr. þ. á. á kr. 30000.00,
og hefir ekki verið að þeirri virðingu fundið. En auk
þess hafði skipið 12—15 smálestir af kolum, um
100 mál af sild, veiðarfæri og nótabáta innanborðs,
er það festist á grunni. Eftir staðháttum og veðri
verður þó ekki talið, að bátar eða veiðarfæri hafi
verið í raunverulegri hættu, með þvi að vafalaust
öl“
má telja, að skipverjar hefðu auðveldlega bjargað:
þessum hlutum, ef á hefði þurft að halda. Þegar
til greina eru tekin verðmæti þau, er til greina
koma, er meta skal þóknun til handa 1/v Eldborg,
tíminn, sem björgunin tók, hversu lítil áhætta var
henni samfara, og aðrar aðstæður, þykja björgun-
arlaunin hæfilega ákveðin kr. 2000.00, er greiðist
með 5% ársvöxtum frá 30. júní 1936 til greiðslu-
dags.
Eftir málavöxtum þykir rétt að dæma stefnda
til þess að greiða áfrýjanda samtals 500 krónur í
málskostnað bæði í héraði og fyrir hæstarétti.
Samkvæmt því, sem áður segir, og með skirskotun
til 1. tölul. 236. gr. siglingalaganna, verður að
dæma áfrýjanda sjóveðrétt í e/s Jarlinn E. A. 590
til trvggingar framangreindum kröfum.
Því dæmist rétt vera:
Stefndi, Helgi Pálsson f. h. e/s Jarlinn, greiði
áfrýjanda, Erlingi Þorkelssyni f. h. eig. l/v
Eldborg, 2000 krónur með 5% ársvöxtum frá
30. júni 1936 til greiðsludags, og samtals kr.
500.00 í málskostnað í héraði og fyrir hæsta-
rétti. Svo skal áfrýjandi hafa sjóveðrétt í e/s
Jarlinn EF. A. 590 til tryggingar framangreind-
um kröfum.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir höfðað Björn Halldórsson, lögfræðing-
ur á Akureyri, f. h. Erlings Þorkelssonar f. h. eigenda
Eldborgar m. b. 3, með stefnu dags. 10. febr. 1937 gegn Helga
ölð
Pálssyni, útgerðarmanni á Akureyri, f. h. e/s Jarlinn E. A.
590 til greiðslu á björgunarlaunum, að upphæð kr. 7000.00,
ásamt 5% ársvöxtum af upphæðinni frá 30. júní síðasti.
til greiðsludags, kostnaðar við löghaldsgerð kr. 82.50 og
málskostnað, sem samkvæmt framlögðum reikningi er gerð-
ur kr. 437.00. Ennfremur krefst stefnandinn sjóveðréttar
í Jarlinum E. A. 590 fyrir þessum kröfum.
Stefndur býðst til að greiða 500 kr., er hann hafi boðið,
og enn mótmælir hann kröfunni að öðru leyti, einnig máls-
kostnaðarkröfunni, og krefur hana færða niður til vara.
Atvik málsins eru þessi:
30. júní síðastl. kl. 3.15 f. h. strandaði Jarlinn um 300—
400 metra fyrir utan Bakkabryggju á Siglufirði í svarta
þoku. Veður var gott, er skipið strandaði, sléttur sjór og
svo að segja logn. Skipinu tókst ekki sjálfu að losa sig af
grunni. Sendi skipstjórinn bát til Siglufjarðar til þess að
leita hjálpar.
Kom þá mótorbáturinn Huginn, en honum tókst eigi að
ná skipinu af grunni, en hann lánaði Jarlinum vír þann,
sem notaður var til að draga Jarlinn út með. Sent var
skeyti til Ægis, en hann gat eigi komið. Þá var Geysir beð-
inn að koma til bjargar skipinu, og ætlaði hann að koma,
Þegar hann var búinn að landa á Siglufirði. Akkeri með
1 lið keðju og vir var lagt þvert út af framstafni skips-
ins, og rétt fyrir flóð var skipinu snúið þannig, að fram-
stafninn vissi frá landi, og heldur skipstjórinn á Jarlinum
því fram, að skipið hafi að eins staðið í hælinn. Þegar
leið á daginn, líklega um 6 leytið, en það er ekki nefnt í
prófunum, kemur Eldborg inn fjörðinn og ætlar að landa
sild á Siglufirði. Jarlinn biður um aðstoð hennar. Virðist
björgunin hafa farið fram á þá leið, að Eldborg tók vir
frá Jarlinum og setti hann fastan um borð hjá sér og hif-
aði svo áfram á akkeriskeðju, sem hún hafði úti og tók
áfram með vélinni. Jarlinn aðstoðaði á þann hátt, að hann
hafði akkeri úti, sem hann hifaði áfram á, á sama tíma og
Eldborg togaði. Þangað til Jarlinn var laus líða 3—5 min-
úlur. Töf Eldborgar var um *“% tíma að 3 kortér. Vottorð
framlagt í réttinum sýnir, að Eldborg komst strax að á
Siglufirði til að landa eftir að hún hafði dregið skipið út.
Eldborg var í engri hættu vegna Þbjörgunarinnar. Skip-
stjórinn á Jarlinum segist hafa kallað til skipstjóra Eld-
519
borgar og spurt hann um, hvað mikið mundi verða tekið
fyrir þetta, og svaraði hann þá: „Ætli það verði ekki litið,
"komið þið yfir með virinn“. Sama segist Guðvarður Vil-
mundarson, stýrimaður á Jarlinum, hafa heyrt. En umboðs-
maður stefnanda mótmælir þessum ummælum. Stefndur
vekur og athygi á því til sönnunar því, að litið hafi átt að
taka fyrir björgunina, að sjóferðaskýrsla skipstjóra Eld-
borgar var tekin tæpum 3 mánuðum eftir að aðstoðin var
veitt, og eiginleg krafa um greiðslu fyrir aðstoðina hafi
fyrst komið rúmlega 6 mánuðum eftir að björgunin fór
fram. Í munnlegu málfærslunni segir umboðsmaður stefnds,
að Huginn hafi slitið vir þann, sem hann lánaði Jarlin-
um, en Jarlinn var síðar dreginn út með þeim vír, og
dregur umboðsmaður stefnds þá ályktun af þessu, að Hug-
inn hefði getað dregið Jarlinn út. Staðhæfing þessi kom
fyrst fram eftir að umboðsmaður stefnandans hafði talað
tvisvar, og hafði hann því ekki tækifæri til að mótmæla
henni, og verður hún því ekki tekin til greina.
Umboðsmaður stefnds hefir í munnlegu málfærslunni
gert svohljóðandi kröfur:
1. Björgunarlaun kr. 7000, eða til vara lægri upphæð.
5% ársvexti af upphæðinni frá 30. júní 1936.
Kostnaður við löghald kr. 82.50 samkv. réttarskj. 4
Málskostnaður samkv. reikningi kr. 437.00.
Matskostnaður kr. 40.00 skv. réttarskj. 11.
. Sjóveðréttur í Jarlinum.
'Stefndur eða umboðsmaður hans hefir mótmælt kröf-
unum að svo miklu leyti sem þær eru í ósamræmi við það,
sem hann áður hefir haldið fram.
Rétturinn lítur svo á, að ummæli þau, sem vísað er í
hér að framan: „Ætli það verði ekki lítið“ o. s. frv., séu
ósönnuð. og því engir samningar fyrir hendi um björgun-
ina. Hinsvegar litur rétturinn svo á, að e/s Jarlinn hafi ver-
svo staddur, er Eldborg veitti aðstoð sína, að telja megi,
að hér hafi verið um björgun að ræða, enda reyndi skipið
að komast út af sjálfsdáðun, en það tókst eigi. Líkur eru
að vísu færðar að því, að skipið hefði ef til vill getað
komizt út af sjálfsdáðum, sbr. breytingar þær á stefnu
skipsins, er gerðar voru af skipstjóra á því, en á þetta
eru þó engar sannanir færðar. Þó verður ekki neitað, að
veður hefði getað breytzt svo, að skipið hefði getað kom-
„ a
520
izt í nokkura hættu, en þá er á það að lita, að annað skip,
Geysir, hafði gert tilboð um að koma til björgunar, ef Eld-
borg hefði eigi komið, og verður þvi ekki fallizt á það af
réttinum, að Eldborg hafi bjargað skipinu frá nokkurri
yfirvofandi hættu, enda veður gott og sumarblíða. Upplýst
er, að Eldborg var ekki í neinni hættu vegna björgunar-
innar og heldur ekki Jarlinn. Þá er og upplýst, að sjálf
björgunin tók örfáar mínútur, og að töf Eldborgar var
tæpur klukkutími. Þegar á allt þetta er litið, virðist björg-
unarkrafa sú, sem gerð var, of há, og þykir björgunin
hæfilega metin á 1000 kr., og ber því að dæma stefnda til
að greiða þá upphæð, ásamt 5% ársvöxtum frá 30. júní
síðastl. til greiðsludags. Krafa um löghaldskostnað, kr.
82.50, verður ekki tekin til greina. Hinsvegar ber stefnda
að bera kostnað á mati þvi, er framkvæmt var á skipi og
farmi, kr. 40.00.
Í málkostnað greiði stefndur stefnandanum kr. 150.00.
Sjóveðrétt fær stefnandinn í Jarlinum fyrir hinum til-
dæmdu kröfum.
Föstudaginn 29. október 1937.
Nr. 72/1936. Sigurjón Pétursson f. h. Klæða-
verksmiðjan Álafoss
gegn
L. Fjeldsted f. h. C. F. Hagelin
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi mætti í málinu og óskaði, að það yrði
hafið. Stefndi, er var mættur og mætt hefir í mál-
inu sex sinnum, samþykkti það og krafðizt ómaks-
bóta. Þessa kröfu ber að taka til greina og ákveð-
ast ómaksbæturnar 60 krónur.
Því dæmist rétt vera:
Mál þetta er hafið.
Áfrýjandi, Sigurjón Pétursson f. h. Klæða-
verksmiðjan Álafoss, greiði stefnda, L. Fjeld-
ö21
sted f. h. C. Hagelin, 60 krónur í ómaksbæt-
ur að viðlagðri aðför að lögum.
Föstudaginn 29. október 1937.
Nr. 187/1936. Pétur Sigurðsson f. h. Ágústs H. Pét-
urssonar
gegn
Soffíu Jónsdóttur
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Pétur Sigurðsson f. h. Ágústs H. Pét-
urssonar, er eigi mætir í málinu, greiði 50 króna
aukagjald til rikissjóðs, ef hann vill fá mál sitt
tekið fyrir að nýju.
Föstudaginn 29. október 1937.
Nr. 74/1937. Ásgeir Í. Ásgeirsson f. h. Ásgeirs M.
Ásgeirssonar
gegn
Sigurði Berndsen
Dómur hæstaréttar.
Málsókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ásgeir Í. Ásgeirsson f. h. Ásgeirs M.
Ásgeirssonar, er eigi mætir í málinu, greiði 50 kr.
aukagjald til ríkissjóðs, ef hann vill fá mál sitt
tekið fyrir að nýju.
522
Miðvikudaginn 3. nóvember 1937.
Nr. 104/1937. Valdstjórnin (Gunnar Þorsteinsson |
Segn
Karli Filippussyni
(Theódór B. Lindal).
Of hraður akstur.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 29. júlí 1937: Kærði,
Karl Filippusson, sæti 60 króna sekt til ríkissjóðs, og komi
einfalt fangelsi í 4 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki
greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru í
hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann, þó
þannig, að greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur
og teljist frá birtingu dóms þessa.
Svo ber og kærða að greiða allan áfrýjunarkostn-
að sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækj-
anda og verjanda fyrir hæstarétti, kr. 60.00 til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal ó-
raskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinn-
ar verði 4 vikur og teljist frá birtingu dóms
þessa.
Kærði, Karl Filippusson, greiði allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna Gunnars Þor-
steinssonar og Theodórs B. Lindal, kr. 60.00 til
hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Karli Filippussyni, bifreiðarstjóra, til heimilis í Brautar-
holti, hér í bænum, fyrir brot gegn lögum nr. 70 8. septem-
ber 1931, um notkun bifreiða, og lögreglusamþykkt Reykja-
vikur nr. 2 1930.
Kærði er kominn yfir lögaldur sakamanna og hefir,
svo kunnugt sé, sætt eftirtöldum kærum og refsingum:
1930 1%;, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1931 *%% Sætt 40 kr. sekt fyrir brot gegn bifreiðalögunum.
1931 1%% Sætt 30 kr. sekt fyrir brot gegn sömu lögum.
1931 1% Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1931 164, Dómur hæstaréttar 15 daga fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi, skilorðsbundið, fyrir brot
gegn 6. gr. laga nr. 51 1928 og in solidum 25
kr. skaðabætur.
1932 2%, Áminning fyrir ljósleysi á bifreið.
1934 204 Aðvörun fyrir lögreglubrot.
1935 1% Kærður af Guðmundi Daníelssyni fyrir að taka
með valdi ökugjald af farþega. Látið eftir at-
vikum falla niður, með því að kærði tók ekki
meira en honum bar fyrir akturinn og kærand-
inn féll frá öllum kröfum fyrir sitt leyti.
Klukkan 4 aðfaranótt hins 17. þ. m. kom Eggert Guðna-
son, þjónn á Hótel Borg, á lögreglustöðina og beiddist lög-
regluaðstoðar til að sækja Þóri Jónsson, þjón á e/s Brúar-
fossi, upp að Baldurshaga, en hann hafði verið skilinn þar
eftir sökum ölvunar. Fór þá Jóhann Ólafsson lögreglu-
þjónn með Eggert og öðrum manni í bifreiðinni R. 594,
bifreiðarstjóri Einar Jónsson, áleiðis til að sækja Þóri.
Inn við Elliðaár mættu þeir Þifreiðinni R. 954, er kærði
stýrði, og sýndist þeim Þórir vera í þeirri bifreið. Sneru
beir þá við og ætluðu að ná hinni bifreiðinni, en í því að
Þeir sneru við, jók hin bifreiðin ökuhraðann. Eltu þeir
bifreiðina þar til þeir misstu sjónar af henni innst í bæn-
um, en hittu hana siðar niðri í bæ, og var Þórir þá með
henni.
524
Kærði hefir játað að hafa í umrætt skipti ekið á 50--55
km. hraða, miðað við klukkustund. Telur hann sig ekki
hafa getað ekið hraðara vegna bilunar á bilnum, en hann
hafði engan nothæfan hraðamæli í bilnum alla ferðina, og
varð því að meta hraðann sjálfur, en eftir framburðum
þeirra, er í bifreiðinni R. 594 voru, hefir hann ekið nokkru
hraðara. Hafa þrjú vitni, sem í þeirri bifreið voru, borið,
að þau hafi séð á hraðamæli þeirrar bifreiðar, sem sam-
kvæmt vottorði bifreiðaeftirlits ríkisins verður að telja
réttan, að hún ók á 60—65 og 70 km. hraða, miðað við
klukkustund, og á þessari leið dró lítið eða ekkert saman
með bifreiðunum. Þegar niður fyrir Tungu kom, og R. 594
þá enn var á sama hraða, misstu þeir, er í þeirri bifreið
voru, sjónar af R. 954 efst á Laugaveginum, og má telja víst.
að kærði hafi ekið yfir löglegan bæjarhraða eftir að inn í
bæinn kom. Það verður ekki unnt að tiltaka nákvæmlega,
hve hratt kærði ók í umrætt skipti, en telja verður sannað,
að hann hafi ekið eitthvað hraðara en hann hefir játað.
Með hinum hraða akstri hefir kærði gerzt brotlegur
við 6. gr. bifreiðalaganna og 46. gr. lögreglusamþykktar
Reykjavíkur, og með því að hafa ekki nothæfan hraða-
mæli í bifreiðinni hefir hann brotið 7. mgr. 6. gr. bif-
reiðalaganna, og þykir refsing hans, samkvæmt 14. gr.
bifreiðalaganna og 96. gr. lögreglusamþykktarinnar, hæfi-
lega ákveðin 60 króna sekt til ríkissjóðs, og komi einfalt
fangelsi í 4 daga í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd
innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa.
Hann skal greiða allan kostnað sakarinnar. Rekstur
málsins hefir verið vitalaus.
Miðvikudaginn 3. nóvember 1937.
Nr. 37/1936. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
William Mogg (Lárus Fjeldsted).
Botnvörpuveiðabrot.
Dómur Lögregluréttar Reykjavíkur 28. febrúar 1936:
Kærður, William. Mogg, greiði 20400 króna sekt til land-
helgisjóðs Íslands.
Sektin greiðist innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 7 mánuði.
Allur afli og veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir
um borð í togaranum Leicester City G. Y. 106, skal upp-
tækt gert til sama sjóðs.
Kærður greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Skipherrann á varðskipinu Ægi skýrir svo frá í
skýrslu sinni til héraðsdómarans, að varðskipið hafi
verið statt út af Stafnesi á suðurleið og 0.6 sjómilur
innan landhelgi kl. 12.08 þann 25. febrúar 1936. En
miðað við, að skipið hafi þá verið þar, og stefnu
þess frá þeim tíma og til kl. 12.36 sama dag, fyrst í
r/v 185? til kl. 12.12 og siðan i r/v 175“, þá hljóti tog-
ari kærða, Leicester City, sem allan eða mestallan
Þann tíma hafi sézt framundan til bakborða frá varð-
skipinu, að hafa verið innan landhelgi. Stað varð-
skipsins kl. 12.08 kveður skipherrann vera ákveðinn
með leiðarreikningi skipsins, en upplýst er, að stað-
arákvörðun var þá ekki unnt að gera með hornmæl-
ingum né áttavitamiðunum til lands, sökum dimm-
viðris. Útskrift af leiðarreikningnum hefir ekki verið
lögð fram í málinu, en hann virðist á þeim tíma, sem
hér skiptir máli, hafa verið miðaður við fjarlægðar-
926
athugun, sem 2. stýrimaður varðskipsins hafði gert
með fjögurra strika miðun út af Garðskaga og síðan
eftir siglingastefnunni, vegmæli og loks miðun til
Stafnesvita kl. 12.08, sem einnig var gerð af 2. stýri-
manni. Staðarákvörðun, gerð með framanskráðum
hætti, getur ekki talizt það áreiðanleg, að unnt sé að
ganga að því vísu, að varðskipið hafi verið statt inn-
an landhelgi kl. 12.08 umræddan dag. En af því leið-
ir, að þótt togari kærða sæist eftir það frá varð-
skipinu framundan til bakborða, þá verður ekki dreg-
in sú ályktun af því, að togarinn hafi hlotið að vera
innan landhelgi á þeim tima.
Varðskipið hafði stöðvað togarann til fulls kl.
12.46, og kl. 12.52 var dufl sett út rétt framan við
hann á 108 metra dýpi. Kl. 13.03 sama dag og kl.
8.41 morguninn eftir voru gerðar staðarákvarðanir
þær við duflið, sem nánar er greint frá í hinum áfryj-
aða dómi. Hefir staður duflsins samkvæmt mæling-
um þessum verið markaður á kort af skólastjórum
stýrimannaskólans í Reykjavík, fyrrverandi og nú-
verandi, hvorum í sínu lagi, og staðfesta markanir
þeirra þá niðurstöðu skipherrans á Ægi, að duflið
hafi verið, samkvæmt mælingunni kl. 8.44, sem sök-
um mælingaraðferða og mælingarskilyrða verður að
telja áreiðanlegri en fyrri mælinguna, 0.2 sjómilur
utan landhelgi. En þar sem gera verður ráð fyrir
því, að duflstrengurinn hafi verið hafður það langur
á því dýpi, sem þarna var, að duflið hafi getað borizt
undan vindi nálægt 0.1 sjóm. frá þeim stað, þar sem
duflakkerið var látið falla, og þar sem upplýst er,
að vestanátt var á, þá verður að telja stað þann, sem
togarinn var stöðvaður á, hafa verið nokkru utar en
stað duflsins samkvæmt nefndri mælingu, eða ná-
lægt 0.3 sjóm. utan landhelgi. Hinsvegar verður ekki
ö27
gert ráð fyrir því, að togarinn hafi borizt í áttina til
lands, svo nokkru nemi, þær sex mínútur, sem liðu
frá því að hann var stöðvaður til fulls og þangað til
duflið var sett út, því á þeim tíma hafði hann enn
ekki dregið vörpuna úr botni.
Það er upplýst, að togarinn hafði siglt stefnu út
frá landi í 10 mínútur, áður en hann var stöðvaður
til fulls, eða frá kl. 12.36 til kl. 12.46. Um siglinga-
hraða hans á þessum tíma er ekkert sannað í mál-
inu. Þar sem svo stendur á, og með tilliti til þess, að
togarinn hafði vörpu úti og átti að nokkru móti all-
hvössu veðri að sækja og í stórsjó, þá þykir óvarlegt
að ætla honum meiri hraða en 2 sjóm. á klukku-
stund, eða 0.33 sjóm. á umræddum 10 minútum.
Eftir þessu ætti togarinn að vísu að hafa verið lítið
eitt innan landhelgislínunnar, eða um 0.03 sjóm.,
kl. 12.36, er hann beygði út frá landi. En þar sem
svo litlu munar, og ekki er fullvíst, að togarinn hafi
fylgt beinustu línu út frá landi, þá þykir varhuga-
vert að telja það fullsannað, að kærður hafi verið
að veiðum innan landhelgi í umrætt skipti. Þykir
því verða að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar
í máli þessu.
Eftir þessum úrslitum verður að leggja allan
kostnað sakarinnar á ríkissjóð, þar með talin laun
sækjanda og verjanda í hæstarétti, er ákveðast 150
krónur til hvors.
Mál þetta hefir verið alllengi í höndum verjanda,
en telja má, að hann hafi réttlætt þann drátt nægi-
lega.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, William Mogsg, á að vera sýkn af kæru
valdstjórnarinnar í máli þessu, og á upptekt
528
afla og veiðarfæra í skipi hans, Leicester City
G. Y. 106, að falla niður.
Allur kostnaður sakarinnar, bæði í héraði og
fyrir hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og
verjanda í hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
mannanna Péturs Magnússonar og Lárusar
Fjeldsted, 150 krónur til hvors, greiðist úr
ríkissjóði.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
William Mogg, skipstjóra á togaranum Leicester City G. Y.
106, fyrir brot gegn lögum nr. 5 1920, sbr. lög nr. 4 1924.
Kærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, 39 ára
að aldri. Hann hefir ekki, svo kunnugt sé, sætt áður
ákæru eða refsingu.
Hinn 25. þ. m. var varðskipið Ægir á leið frá Garð-
skaga til Reykjaness. Kl. 12.08 miðaðist Stafnesviti í r/v
94*, vegmælir 97.1, og var varðskipið þá samkvæmt leið-
arreikningi um 0.6 sjómilur innan landhelgislinunnar.
Varðskipið stýrði þaðan r/v 185“ þar til kl. 12.12 og hafði
þá farið 0.7 sjómilur. Voru þá tveir togarar bakborðs-
megin við stefnu skipsins, og var henni því breytt og stýrt
r/v 175, og var þá togari sá, er fjær var og síðar reyndist
vera Leicester City G. Y. 106, enn þá bakborðsmegin við
stefnu varðskipsins og stýrði beint á undan þvi. Kl. 12.36
var varðskipið komið það nærri togaranum, að Það gaf
honum stöðvunarmerki bæði með flautunni og eins með
flöggum. Samtímis og stöðvunarmerkið var gefið sneri
togarinn þvert frá landi.
Varðskipið skaut nú 6 skotum að togaranum, hinu sið-
asta kl. 12.46. Gaf þá togarinn merki með flautunni og
byrjaði að draga inn stjórnborðsvörpuna. Kl. 12.43 var
vegmælir varðskipsins dreginn inn og sýndi 103.3 sjó-
mílur.
Kl. 12.52 lét varðskipið bauju út rétt fyrir framan tog-
arann, og var samtímis mælt 108 faðma dýpi.
Kl. 13.03 var eftirfarandi staðarákvörðun gerð við
529
Þbaujuna. Þúfan á Hafnarbergi miðaðist í r/v 75“. Hornið
milli þúfunnar og Karls mældist 57“. Gefur það stað
baujunnar 0.1-—0.2 sjómílur utan landhelgislinunnar.
Þar sem önnur línan í staðarákvörðun þessari var,
sakir dimmviðris, byggð á miðun eftir kompás, gerði skip-
herra morguninn eftir kr. 08.45 aðra staðarákvörðun við
baujuna, þannig:
Þórðarfell
> 4557
Reykjanes (aðalviti)
> 69012'
Eldey (útkantur)
Dýpi 105 metrar, og gefur það stað baujunnar 0.2 sjó-
mílur utan landhelgislinu eða nokkru utar en áður.
Þegar varðskipið hafði stöðvað togarann, sendi það
bát um borð í hann eftir skipstjóra, kærðum í þessu máli.
Kærður neitaði þá að fara um borð í varðskipið, neit-
aði að afhenda pappíra skipsins og sagði rangt til um
nafn sitt.
Kærður hefir fyrir réttinum eindregið neitað því að
hafa verið að toga innan landhelgi í umrætt skipti. Hann
kvaðst hafa verið kominn til landsins fyrir nálægt sólar-
hring síðan og hafa verið að fiska á þessum slóðum. Þegar
hann kastaði vörpunni síðast nálægt 1'% klst. áður en
varðskipið tók hann, kveðst hann hafa gert miðun, sem
mörkuð hefir verið á sjókort það, er fram var lagt í rétt-
inum, og hefir hann samkvæmt því verið í nálægt 1%
sjómilu fjarlægð frá landhelgislínunni. Kveðst hann síðan
hafa stýrt í SV t S og gert aðra staðarákvörðun, þegar
baujunni var kastað út, er einnig sýndi svipaða fjarlægð
frá landhelgislinunni. Kærður hefir þó ekki véfengt mið-
un varðskipsins út af fyrir sig, en hefir ekki getað skýrt,
hvernig á því standi, að miðununum beri ekki saman, með
öðru en því, að baujuna kunni að hafa rekið nær landi,
en vestanvindur var á og aðlandsstraumur, að því er hann
telur.
Miðanir þær, er kærður hafði þannig tekið, hafði hann
markað á sjókort sitt, er hann sýndi í réttinum, og voru
Þær samkvæmt því settar á sjókort réttarins. Jafnframt
bar hann það í réttinum, að miðunin við baujuna hefði
"verið tekin við Karl í Reykjanes, en er sú miðun var færð
34
530
út Í sjókortið, reyndist hún vara nálægt % sjómilu nær
landi en staður sá, er kærður sjálfur hafði markað á
kortið.
Þá véfengdi kærðu; uppdrátt skipherra af siglingaleið
varðskipsins, og var því samkvæmt kröfu hans Páll Hall--
dórsson, skólastjóri stýrimannaskólans, fenginn til að
marka að nýju á sjókort siglingaleiðina og stað baujunnar,
er kom heim við uppdrátt skipherra.
Skipverjar á varðskipinu, er leiddir hafa verið sem
vitni í málinu, hafa allir staðfest framangreinda skýrslu
skipherra, að því leyti er þeir hafa getað um málið borið,
og hafa eiðfest framburð sinn. Magnús Björnsson 2. stýri-
maður, er var á vakt um þetta leyti, telur sig þannig hafa
orðið varan við togarann kl. 12.08, og hafi hann þá verið
bakborðsmegin við varðskipið, og hafi það haldizt eftir
að varðskipið breytti stefnu og allt þar til stöðvunar-
merkið var gefið, en þá breytti togarinn stefnu og stefndi
beint frá landi. Hið sama hefir Sveinbjörn Sighvatsson
háseti, sem var við stýrið, borið. Guðmundur Guðjónsson
1. stýrimaður hefir borið, að þegar hann kom upp á brúna
eftir að farið var að skjóta aðvörunarskotum að togar-
anum, hafi togarinn stefnt þvert frá landi. 3. stýrimaður
varðskipsins, Haraldur Björnsson, er kom upp, þegar verið
var að draga stöðvunarmerkið upp, ber það einnig, að
togarinn hafi þá verið snúinn frá landi og haldið ut.
Með vitnaframburði þessum verður að telja sannað,
að togarinn hafi haldið sig innan við stefnu varðskips-
ins alt frá því, að honum var veitt eftirtekt og þar til hann
breytir um stefnu, og heldur þvert frá landi í þann mund,
að varðskipið gaf aðvörunarmerkin kl. 12.36. Og með því
að ekkert hefir komið fram, er véfengt getur skýrslu skip-
herra um stað varðskipsins kl. 12.08 eða stefnu þess síðar.
verður að telja sannað, þrátt fyrir neitun kærðs, að hann
hafi svo lengi sem honum var veitt eftirtekt verið að toga
innan landhelgi, þótt staður sá, er togarinn var stöðvaður
á, hafi verið rétt utan landhelgislinunnar.
Brot kærðs varðar við 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5 frá
18. mai 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum, sbr. lög
nr. 4 11. april 1924. Þykir refsing hans með tilliti til nú-
verandi gullgengis krónunnar hæfilega ákveðin 20400
króna sekt til landhelgissjóðs Íslands. Verði sektin ekki
öðl
greidd innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa, komi
einfalt fangelsi í 7 mánuði í stað sektarinnar. Allur afli og
veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir um borð í tog-
aranum, skal upptækt gert til sama sjóðs. Kærður greiði
einnig allan kostnað málsins.
Á málinu hefir ekki orðið dráttur.
Mánudaginn 8. nóvember 1937.
Nr. 88/1937. Réttvísin (Gunnar Þorsteinsson)
Segn
Emanísl Inga Bjarna Sófusi Blom-
sterberg (Stefán Jóh. Stefánsson).
Árás á lögreglumenn.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur 2. júní 1937: Ákærður,
Emanúel Ingi Bjarni Sofus Blomsterberg, sæti 45 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að.
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með þeirri athugasemd, að misferli ákærða varðar
við 101. gr. sbr. að nokkru 53. gr., 102. gr. og 109.
gr. 2. mgr. sbr. 46. gr. og 53. gr., hegningarlaganna,
þykir mega fallast á forsendur hins áfrýjaða dóms,
og ber því að staðfesta hann.
Eftir þessum málalokum ber að dæma ákærða til
að greiða allan áfryjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, kr. 60.00 til hvors.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað.
Ákærður, Emanúel Ingi Bjarni Sófus Blomst-
ðð2
erberg, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinn-
ar, þar með talin málflutningslaun sækjanda
og verjanda fyrir hæstarétti, hæstaréttarmál-
flutningsmannanna Gunnars Þorsteinssonar og
Stefáns Jóhanns Stefánssonar, kr. 60.00 til
hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lög-
um.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Emanúel
Inga Bjarna Sófusi Blomsterberg verkamanni, til heimilis
á Leifsgötu 32 hér í bænum, fyrir brot gegn 12. kap. hinna
almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869.
Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
17. febrúar 1917, og hefir ekki, svo kunnugt sé, sætt á-
kæru eða refsingu. Málavextir eru þeir, er nú skal greina:
Laugardagskvöldið 22. þ. m. var haldin dansskemmtun
í tjaldi á Álafossi, og voru þar tveir einkennisbúnir lög-
regluþjónar, þeir Pálmi Jónsson og Auðunn Sigurðsson,
til að halda uppi reglu. Kl. rúmlega eitt eftir miðnætti
gerðist einn samkomugestanna, Ólafur Þórðarson að nafni,
mjög ölvaður inni í danstjaldinu, svo að lögregluþjónarnir
urðu að skerast í leikinn og voru á góðum vegi með að
fá hann með góðu til að fara út, þegar margir viðstaddir
tóku að hvetja Ólaf til að verja sig, og ennfremur var lög-
reglan barin og reynt að varna henni að flytja Ólaf út.
Hverir þetta gerðu, hafa lögregluþjónarnir ekki getað
upplýst, og hefir það ekki orðið upplýst á annan hátt.
Eftir nokkrar stimpingar tókst öðrum lögregluþjónin-
um að ryðja braut til tjalddyranna, og bar hinn Ólaf í
fanginu á eftir út. Meðan lögregluþjónninn var að ryðja
braut til dyranna tók hann fyrst sérstaklega eftir ákærð-
um, þar sem hann sekk mjög nærri lögregluþjónunum og
hrópaði til viðstaddra, sem næst þessi orð: „Takið hann
„af þeim. Berjað þið þá, bölvaða hundana,“ og margendur-
tók hann þessi orð og þvílík.
Eftir að út úr tjaldinu kom, elti þvagan þá að bifreið-
533
inni, sem þeir ætluðu að flytja Ólaf í til Reykjavíkur, og
var ákærði þar næstur lögregluþjónunum og hrópaði sams-
konar eggjunarorð til viðstaddra og hann hafði gert inni
í tjaldinu.
Þvagan þyrptist kringum bifreiðina, og var það ekki
fyrr en bifreiðarstjórinn hafði synt, að hann væri ráðinn
í að aka áfram, að hún vék til hliðar, svo að bifreiðin gat
ekið leiðar sinnar. Þegar lögregluþjónarnir komu aftur
frá Reykjavík að Álafossi, óð ákærður á móti þeim og
spurði Pálma Jónsson, hvað það hefði átt að þýða að slá
sig áðan, og mun kylfa Pálma hafa þá lent á honum.
Eyddu lögregluþjónarnir þá engum orðum við ákærðan,
heldur fluttu hann í varðhald til Reykjavíkur.
Ætlun lögregluþjónanna, þegar þeir komu aftur að Ála-
fossi frá því að flytja Ólaf í varðhald, var að handtaka
þá, er að þeim höfðu veizt, en þá voru þeir allir horfnir,
nema ákærður, og hefir ekki orðið upplýst um, hverir
að þeim veittust aðrir en ákærður. Af framburðum vitna
er ekki annað upplýst um þátttöku ákærðs í aðsúg þess-
um að lögreglunni heldur en að framan er lýst.
Ákærður hefir hinsvegar játað, að hann hafi bæði eggj-
að menn til að losa Ólaf úr höndum lögreglunnar og sjálf-
ur ráðizt á lögregluna, en hann hefir sagzt ekki geta út-
skyrt þetta brot sitt nánar, sökum þess, hve lítið hann
muni frá atburðum þessum, þar sem hann hafi, þegar þeir
gerðust, verið mjög ölvaður. Með atferli sinu, sem lýst
hefir verið hér að framan, þykir ákærður hafa gerzt brot-
legur gegn 101. sbr. sumpart 53. gr. og 102. gr. hinna al-
mennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þykir refsing
hans hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri í 45 daga.
Hann ber og að dæma til að greiða allan af máli þessu
leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn
óþarfur dráttur orðið,
öði
Mánudaginn 8. nóvember 1937.
Nr. 27/1937. Valdstjórnin (Pétur Magnússon)
gegn
Thomas William Norris
(Lárus Fjeldsted).
Botnvörpuveiðabrot.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 6. marz 1937: Kærð-
ur, Thomas William Norris, greiði 20600.00 króna sekt til
landhelgisjóðs Íslands.
Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en ella afpláni kærður hana i 8 mánaða einföldu
fangelsi.
Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir,
togarans Favorita G. Y. 1039 sé upptækt, og renni and-
virðið til landhelgisjóðs Íslands.
Kærður greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin
málsvarnarlaun til talsmanns sins, Th. B. Líndals hrm.,
kr. 100.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eins og í hinum áfrýjaða dómi segir, mældist stað-
ur dufls þess, er út var sett frá varðbátnum Gaut á
tökustað togarans Favorita þann 4. marz þ. á., vera
0.7 sjóm. innan landhelgislínu. Aðstæður til miðana
og mælinga voru góðar. Áttavitamiðanir kærða, er
gáfu innbyrðis ósamrímanlegar niðurstöður, geta
ekki hnekkt niðurstöðu varðbátsmannanna. Kærði
kveðst hafa siglt frá tökustaðnum til lands, og hafi
sú leið reynzæt rétt yfir 3 sjóm. Engin gæla var á
aflestri leiðarmælis togarans af hálfu varðbátsins
né heldur á því, hvort togarinn sigldi beina línu eða
ekki. Þessi tilraun kærða til að afsanna niðurstöðu
varðbátsmanna verður því ekki heldur talin skipta
máli. Ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm með
öðð
framangreindum athugasemdum, þó þannig, að
greiðslufrestur sektarinnar verði 4 vikur frá birt-
ingu dóms þessa og vararefsingin / mánuðir.
Eftir þessum málalokum verður að dæma kærða
til að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar
með talin málflutningslaun skipaðs sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, kr. 150,00 til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur skal vera óraskaður, þó
þannig, að greiðslufrestur sektarinnar verði 4
vikur frá birtingu dóms þessa og vararefsingin
7 mánuðir.
Kærði, Thomas William Norris, greiði allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeld-
sted, kr. 150.00 til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að lög-
um.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
"Thomas William Norris, skipstjóra á togaranum Favorita
G. Y. 1039, fyrir brot gegn lögum nr. 5 1920, um bann
gegn botnvörpuveiðum, sbr. lög nr. 4 1924.
Í fyrrakvöld kl. 2344 kom varðskipið Gautur að togar-
anum Favorita, þar sem verið var að draga inn botn-
vörpuna, og var í henni lifandi fiskur. Setti varðskipið út
ljósbauju við hlið togarans, og var gerð við hana eftirfar-
andi staðarákvörðun:
Garðskagaviti
> 35? 35"
> 9322
Stafnessviti
Reykjanessviti
536
Í birtingu í gærmorgun kl. 7.20 var aftur gerð staðar--
ákvörðun við baujuna:
Garðskagaviti
> 350 307
Stafnessviti
> 920 507
Reykjanessviti
Dýpi var 84 metrar.
Báðar þessar staðarákvarðanir gefa stað baujunnar 0.7
sjómilur innan landhelgislinu.
Ákærður hefir viðurkennt það að hafa verið að toga á
þessum slóðum um daginn og draga inn vörpuna, þegar
varðskipið kom að honum. Hann hefir og talið, að baujan,
sem sett var út við hlið togarans, hafi ekki getað færst úr
stað svo neinu nemi, sem máli skipti, en staðarákvörðun,
varðskipsherrans hefir hann eindregið mótmælt og talið
baujuna hafa verið utan landhelgislíinunnar.
Kærður kveðst sjálfur hafa mælt stað baujunnar með
kompás og gert eftirfarandi staðarákvörðun:
Útskálar NA til A % A
Stafnes Ab S
Karl Rock S% V
Gaut Rock SVtlS
og gefi hún stað baujunnar nálægt % úr mílu utan landhelgi.
Kærður var í réttinum látinn setja út á sjókort stað
baujunnar samkvæmt þessum miðunum, og komu þá fram
þrír mismunandi staðir, en allir þó utan landhelgislín-
unnar. Skýrði kærður það með því, að kompásinn hefði
hreyfzt, meðan hann tók miðanirnar, sakir veltu skipsins.
Jafnframt því að taka þessar miðanir loggaði hann til
lands, og reyndist fjarlægðin samkvæmi því rétt yfir
3 milur.
Að áliti réttarins verður ekki talið, að kompásmiðanir
kærðs, eins og þeim nú hefir verið lýst, geti í neinu orðið
til véfengingar staðarákvörðun skipherra varðskipsins, og
verður því að telja sannað, að togarinn hafi verið innan
landhelgi, þegar varðskipið kom að honum, eins og áður
er lyst.
Samkvæmt þessu hefir kærður gerzt sekur við 1. gr.
sbr. 3. gr. laga nr. 5 1920, um bann gegn botnvörpuveið-
um, sbr. lög nr. 4 1924. Þykir refsing hans, sem ekki hefir,
öð!
svo kunnugt sé, fyrr orðið sekur við landhelgislöggjöfina,
hæfilega ákveðin með tilliti til núverandi gullgildis krón-
unnar 20600.00 króna sekt til landhelgisjóðs Íslands. Sekt-
in greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dómsins, en
afplánist ella með einföldu fangelsi í 8 mánuði. Allur
afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, togar-
ans Favorita G. Y. 1039, skal upptækt gert til sama sjóðs.
Loks greiði kærður allan kostnað sakarinnar, þar með
talin málsvarnarlaun til talsmanns síns Th. B. Lindals
hrm., er ákveðast kr. 100.
Á málinu hefir ekki orðið dráttur.
Miðvikudaginn 10. nóvember 1937.
Nr. 105/1937. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson)
8Segn
Jóni Gunnari Jónssyni og Jóni Guð-
laugssyni (Eggert Claessen).
Áfengislagabrot.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 21. júní 1937: Kærði
Gunnar Jónsson sæti 50 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi. Hann greiði og 3500 króna sekt til menningar-
sjóðs. Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 90
daga.
Kærði Jón Guðlaugsson greiði 600 króna sekt til menn-
ingarsjóðs, og komi einfalt fangelsi í 30 daga í stað sekt-
arinnar, verði hún eigi greidd innan mánaðar frá lögbirt-
ingu dóms þessa.
Þá greiði kærði Gunnar Jónsson málsvarnarlaun, kr.
35.00, til skipaðs talsmanns sins, Sigurðar Ólasonar
cand. jur.
Að öðru leyti ber hinum kærðu að greiða kostnað sak-
arinnar in solidum.
Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum.
538
Dómur hæstaréttar.
Hinir kærðu í máli þessu hafa báðir gerzt sekir
um verknað þann, er í lögum nr. 35 1935 15. gr.
segir, eins og: talið er í hinum áfrýjaða dómi. Þykir
refsing kærða Jóns Gunnars Jónssonar hæfilega á-
kveðin samkvæmt 1. og 2. málsgr. 33. gr. sömu laga
30 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og
2500 króna sekt til menningarsjóðs, og komi 70 daga
einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist
ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa, og refs-
ing kærða Jóns Guðlaugssonar 300 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi 18 daga einfalt fangelsi í
stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki innan 4 vikna
frá birtingu dóms þessa.
Ákvæði héraðsdómsins um greiðslu málskostn-
aðar í héraði þykir mega staðfesta.
Eftir þessum málalokum verður að dæma hina
kærðu til þess að greiða in solidum allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar á meðal málflutnings-
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
60 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Kærði Jón Gunnar Jónsson sæti 30 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði
2500 króna sekt til menningarsjóðs, og komi
70 daga einfalt fangelsi i stað sektarinnar, ef
hún greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu
dóms þessa. Kærði Jón Guðlaugsson greiði
300 króna sekt til menningarsjóðs, og komi 18
daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms
þessa.
539
Ákvæði héraðsdómsins um greiðslu sakar-
kostnaðar í héraði skulu vera óröskuð.
Hinir kærðu greiði in solidum allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
Jóns Ásbjörnssonar og Eggerts Classen, 60
krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Gunnari Jónssyni verkamanni, Hverfisgötu 76B hér í
bænum, og Jóni Guðlaugssyni fisksala, Bergstaðastræti
8 hér í bænum, fyrir brot gegn áfengislögum nr. 33/1935.
Kærði Gunnar Jónsson er fæddur 4. desember 1896 og
hefir, svo kunnugt sé, sætt eftirtöldum refsingum:
1918 13. Sætt 300 kr. sekt fyrir brot gegn áfengislögunum.
1922 *4; Sætt 150 kr. sekt fyrir brot gegn bÞifreiðalög-
lögunum og lögreglusamþykkt Reykjavíkur.
1922 20) Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 200 króna
sekt fyrir brot gegn bifreiðalögunum.
1922 %, Sætt 50 kr. sekt fyrir lögreglusamþykktarbrot.
1927 *% Sætt 50 króna sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1931 2% Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 150 króna
sekt og sviftur leyfi til að styra bifreið í 10
mánuði fyrir brot gegn áfengislögunum og bÞif-
reiðalögunum.
1933 % Sætt 10 króna sekt fyrir brot gegn umferða-
reglun.
1934 >s. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 100 króna
sekt og sviftur æfilangt leyfi til að stýra bif-
reið fyrir ölvun við bifreiðaakstur.
1935 17 Sætt 50 króna sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1935 “0 Kærður af Valdimar Jónssyni fyrir rúðubrot.
Greiddar skaðabætur.
1936 2% Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 2000 króna
540
sekt og 10 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi fyrir ólöglega áfengissölu.
Kærði Jón Guðlaugsson er fæddur 7. júní 1903 og
hefir ekki áður, svo kunnugt sé, sætt refsingu.
Með eigin játningu kærða Gunnars er það sannað, að
frá því að hann kom af vinnuhælinu á Litla-Hrauni í Ár-
nessýslu 22. október f. á. hefir hann fengizt við áfengis-
sölu. Hann hefir selt áfengi mest um helgar og hefir álagn-
ingin verið 3 krónur á flöskuna. Mánaðartekjur hans af
áfengissölu hafa verið í kringum 200 krónur, en alls
hafa tekjur kærða verið frá 200--300 krónur á mánuði.
Aðaltekjur hans hafa sem sagt verið af áfengissölu.
Þá er það sannað í máli þessu, að kærði Jón Guð-
laugsson hefir frá því síðastliðið haust keypt í áfengis-
verzluninni fyrir sína peninga og látið af hendi við kærða
Gunnar Jónsson að jafnaði 15 heilflöskur af áfengi á viku
gegn 50 aura endurgjaldi fyrir hverja flösku. Kærði Jón
hefir haldið því fram hér fyrir réttinum, að hann hafi
byrjað á þessu fyrir tilmæli Gunnars, og getur það sam-
rimæt því, sem á annan hátt er upplýst um það atriði.
Framangreint brot kærða Gunnars varðar við 15. sbr.
1. og 2. málsgr. 33. gr. áfengislaganna nr. 33/1935, og þykir
refsing hans, bæði með tilliti til itrekunar brotsins og að
kærði hefir haft aðaltekjur sínar af áfengissölu, hæfilega
ákveðin 50 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, og
3500 króna sekt til menningarsjóðs. Sektin greiðist innan
mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist ella með
einföldu fangelsi í 90 daga.
Ofangreint brot kærða Jóns Guðlaugssonar varðar við
15 sbr. 1. málsgr. 33. gr. áfengislaganna nr. 33/1935, og
þykir refsing hans hæfilega ákveðin 600 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi í hennar stað einfalt fangelsi í
30 daga, verði hún ekki greidd innan mánaðar frá lög-
birtingu dóms þessa.
Þá greiði kærði Gunnar 35 króna málsvarnarlaun til
skipaðs verjanda sins, cand. jur. Sigurðar Ólasonar.
Að öðru leyti ber að dæma hina kærðu til að greiða
kostnað sakarinnar in solidum.
Dráttur sá, sem orðið hefir á máli þessu, stafar af ann-
ríki dómarans.
öll
Miðvikudaginn 10. nóvember 1937.
Nr. 183/1936. Sparisjóður Svarfdæla
(Jón Ásbjörnsson)
gegn
Hreppsnefnd Árskógshrepps f. h.
hreppsins (Theodór B. Líndal).
Ábyrgð hreppsfélags á láni.
Dómur gestaréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaup-
staðar 26. sept. 1930: Stefnd hreppsnefnd Árskógshrepps
á að vera sýkn af kröfum stefnandans, Jóns Sveinssonar
lögfræðings fyrir hönd Sparisjóðs Svarfdæla.
Málskostnaður falli niður.
Dómur hæstaréttar.
Máli þessu hefir áfrýjandi skotið til hæstaréttar
með stefnu útgefinni 27. nóvember f. á. og gert
þær réttarkröfur, að stefndi verði dæmdur til að
greiða honum kr. 1392.80 með 6% ársvöxtum frá
1. janúar 1935 til greiðsludags, auk 1% dráttarvaxta
af sömu upphæð frá sama tíma eða til vara frá 30.
nóv. 1935 til greiðsludags. Svo krefst hann og máls-
kostnaðar fyrir undirrétti og hæstarétti eftir mati
réttarins.
Stefndi hefir af sinni hálfu gert þær réttarkröfur,
aðallega: að hinn áfrýjaði dómur verði staðfestur,
en til vara: að hann verði sýknaður að svo stöddu.
Svo krefst hann og málskostnaðar fyrir hæstarétti
eftir mati réttarins.
Árið 1919 tók Árskógshreppur hinn forni lán hjá
áfrýjanda, að upphæð 5000 krónur, og gaf út fyrir
því skuldabréf, dags. 31. des. sama ár. Í vexti af
skuldinni átti hreppurinn að greiða 6%, og skyldu
þeir lúkast fyrir lok nóvembermánaðar ár hvert fyrir
almanaksár það, sem þá var að líða. Ef vanskil yrðu
á vaxlagreiðslu, skyldi lántaki greiða dráttarvexti,
14% af vaxtaupphæð þeirri, sem fallin er í gjald-
daga, fyrir dag hvern, sem greiðsla dregst. Engin
ákvæði eru í bréfinu um afborganir höfuðstólsins,
en lánsala og lántaka er heimilt, hvorum um sig, að
segja láninu upp með 4 mánaða fyrirvara.
Með bréfi atvinnumálaráðuneytisins, dags. 24.
mai 1930, var hinum forna Árskógashreppi skipt í tvö
sveitarfélög, Árskógshrepp og Hríseyjarhrepp. Er
sú skipun gerð á í bréfinu, að öllum þeim skuld-
bindingum sveitarsjóðsins, sem ekki eru sett um
sérstök fyrirmæli, skuli skipt þannig milli hinna
nýju hreppa, að í hlut Hríseyjarhrepps komi %
hlutar, en í hlut Árskógshrepps % hluti. Þegar skipti
þessi voru gerð, námu eftirstöðvar ofangreindrar
skuldar hins forna Árskógshrepps við áfrýjanda kr.
2150.00. Náði hin almenna regla ráðuneytisbréfsins,
sem fyrr er nefnd, um skiptingu skuldbindinga milli
nýju hreppanna, til þessarar skuldar. Bar þeim því,
hvorum gagnvart öðrum, að greiða hana í ofan-
greindum hlutföllum.
Í árslok 1934 var oftnefnd skuld að eftirstöðvum
kr. 1392.80. Síðan hefir ekkert verið greitt af henni
og ekki verið gerð skil á vöxtum þeim, sem í gjald-
daga féllu árið 1935 og síðar. Höfðaði áfrýjandi þá
mál þetta í héraði gegn stefnda, og lauk því þar með
sýknudómi þeim, sem nú hefir verið áfrýjað hingað
til réttarins.
Stefndi hefir hér fyrir rétti, eins og í héraði, borið
það fyrir sig og gert að aðalvarnarástæðu sinni, að
við skiptingu hins forna Árskógshrepps og sam-
kvæmt fyrirmælum atvinnumálaráðuneytisins hafi
skuldin skipzt á hina nýju hreppa í fyrrnefndum
543
hlutföllum, og hafi núverandi Árskógshreppur þar
með leyzt undan skyldu til þess að greiða meira en
14 hluta eftirstöðvanna, eins og þær voru 1930. Sá
hluti sé nú þegar greiddur, og eigi áfrýjandi því ekki
aðgang að stefnda um greiðslu eftirstöðva skulda-
bréfsins, heldur Hriseyjarhreppi.
Ákvörðun atvinnumálaráðuneytisins um skiptingu
Árskógshrepps hins forna í tvö hreppsfélög og um
fjárskipti og skulda með þeim er reist á 3. sbr. 4.
gr. sveitarstjórnarlaganna nr. 12/1927. Í lagaákvæð-
um þessum er aðeins átt við skiptingu eigna og
skulda milli hinna nýju hreppa innbyrðis, en þau
taka ekki til ábyrgðar hreppsfélaganna út á við,
sagnvart lánardrottnum hins forna hreppsfélags.
Og þar sem grundvallarreglur íslenzks réttar leiða
til þess, að við skiptingu eins hreppsfélags í fleiri,
eins og hér hefir átt sér stað, beri hin nýju hrepps-
félög ábyrgð, hvort um sig, á skuldum hins forna
hreppsfélags sem eigin skuldum, þá verður að líta
svo á, að áfrýjanda hafi verið rétt að krefja stefnda
um greiðslu eftirstöðva skuldarinnar, án tillits til
þess, í hvors hlut kom að greiða skuldina við skipt-
ingu hreppanna.
Ber þá að taka til athugunar aðrar varnarástæður
stefnda, sem fram hafa verið bornar hér fyrir rétt-
inum. Hann hefir haldið því fram, að eftirstöðvar
lánsins hafi ekki verið gjaldkræfar, þegar málið var
höfðað, þar eð engin ákvæði séu í skuldabréfinu um
greiðslu afborgana og uppsögn hafi ekki farið fram.
Þessi varnarástæða fær þó ekki staðizt, því hvort-
tveggja er, að veruleg vanskil voru orðin á vaxta-
greiðslum, þegar málið var höfðað, og að í héraðs-
stefnunni er því lýst yfir, að láninu hafi verið sagt
upp, og hefir því ekki verið andmælt í héraði, en of
odd
seint er að gera það hér fyrir rétti gegn mótmælum
áfrýjanda.
Þá hefir stefndur borið það fram sér til varnar, að
áfrýjandi hafi í verki samþykkt fyrrnefnda skipt-
ingu skuldarinnar milli hreppanna, en engar sönn-
ur eru á það færðar gegn mótmælum áfrýjanda, og
verður þessi ástæða því ekki tekin til greina.
Loks hefir stefndur upplýst það hér fyrir rétti,
að Hriseyjarhreppur hafi fengið lán á árinu 1936
úr kreppulánasjóði bæjar- og sveitarfélaga sam-
kvæmt lögum nr. 35/1936, en við þau skuldaskil hafi
Hríseyjarhreppur talið fram skuld þá, sem hér er
stefnt út af, sem sína skuld, en áfrýjandi hafi ekki,
þrátt fyrir gefið tilefni, gert kröfu fyrir skuldinni í
kreppulánasjóðinn, en ef hann hefði gert það, þá hefði
hann fengið skuldina að fullu greidda með kreppu-
lánasjóðsbréfum. Þetta getur þó ekki ráðið úrslitum
í málinu, því þar sem áfrýjandi átti samkvæmt fyrr-
sögðu aðgang að stefnda sem samskuldara að eftir-
stöðvunum, þá gat hann neytt réttar síns gagnvart
honum, þótt hann gengi ekki að Hriseyjarhreppi eða
lýsti kröfu sinni í sambandi við skuldaskil hans.
Varakrafa stefnda um sýknun að svo stöddu er við
það miðuð, að hann kunni að bera ábyrgð á skuld-
inni, ef svo reyndist, að Hriseyjarhreppur gæti ekki
greitt hana. En þar sem telja verður, eins og fyrr
segir, að hrepparnir hafi við skiptinguna borið á-
byrgð á allri skuldinni sem sinni eigin skuld, þá
verður varakrafan heldur ekki tekin til greina.
Stefndi hefir mótmælt því, að vextir verði dæmdir
af skuldinni eftir 10. nóvember 1936, þvi þá hafi
verið lokið skuldaskilum Hriseyjarhrepps, og hefði
áfrýjandi fengið kröfu sína greidda þá, ef hann
hefði lýst henni við skuldaskilin. En þar eð áfrýj-
545
andi hélt rétti sínum gagnvart stefnda, þótt hann
lýsti ekki kröfunni við skuldaskilin, þá verður ekki
fallizt á þessi mótmæli stefnda. Hinsvegar verða
dráttarvextir ekki dæmdir hærri gegn mótmælum
stefnda en % % p. a. af vöxtum þeim, sem dæmdir
verða, þar eð hærri dráttarvexta er ekki krafizt í
héraðsstefnu.
Niðurstaða málsins verður samkvæmt framan-
sögðu sú, að dæma stefnda til þess að greiða áfrýj-
anda eftirstöðvar skuldarinnar, kr. 1392.80, með 6%
ársvöxtum frá 1. janúar 1935 til greiðsludags og auk
þess dráttarvexti, "“4% p. a. af vöxtum þeim, sem
dæmdir eru. Þá ber stefnda og að greiða áfrýjanda
málskostnað fyrir báðum réttum, og þvkir hann
hæfilega ákveðinn 400 krónur.
Því dæmist rétt vera:
Stefndi, hreppsnefnd Árskógshrepps f. h.
hreppsins, greiði áfrýjanda, Sparisjóði Svarf-
dæla kr. 1392.80 með 6% ársvöxtum frá 1.
janúar 1935 til greiðsludags og í dráttarvexti
14 %p. a. af vöxtum þeim, sem dæmdir eru. Svo
greiði stefndi og áfrýjanda málskostnað fyrir
báðum réttum með kr. 400.00.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri
aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af Jóni Sveinssyni lögfræðing f. h.
Sparisjóðs Svarfdæla Dalvík fyrir gestarétti Eyjafjarðar-
sýslu og Akureyrarkaupstaðar með stefnu dags. 25. ágúst
1936 gegn hreppsnefnd Árskógshrepps til greiðslu eftir-
stöðvar af skuld samkv. skuldabréfi dags. 31. desember
35
046
1919, að upphæð kr. 1392.80 aurar, ásamt 6% ársvöxtum,
frá 1. janúar 1935 til greiðsludags, og “% í dráttarvexti
af vaxtaupphæðinni frá sama tíma og sömuleiðis til
greiðsludags.
Svo krefst stefnandi málskostnaðar, en samkvæmt fram-
lögðum reikningi er hann gerður kr. 236.30 aurar.
Stefndur hefir haldið fram, að hann teldi Hrisevjar-
hrepp hinn rétta aðila þessa máls, þar sem hann, þegar
fjárskipti urðu milli hreppanna 1930, hafi tekið þessa um-
ræddu skuld við Sparisjóð Svarfdæla að sér til fullnaðar-
greiðslu og eftir samkomulagi við sparisjóðinn, og krefst
hann því sýknar (svo) í málinu.
Umboðsmaður stefnandans vísar í skuldabréfið og seg-
ir, að hreppsnefnd Árskógshrepps sé hinn eiginlegi skuld-
ari, og að sparisjóðurinn hafi aldrei samþykkt, að hrepps-
nefnd Hríseyjarhrepps tæki skuldina að sér.
Stefndur skýrir enn frá, að lán þetta sé tekið af Ár-
skógshreppi forna, og samkvæmt fjárskiptum milli Hrís-
eyjarhrepps og núverandi Árskógshrepps beri Hrísevjar-
hreppi að svara til % hluta allra skulda forna hreppsins,
en samkvæmt sérstökum áskilnaði hafi Hríseyjarhreppur
átt að taka allt þetta lán að sér. Umboðsmaður stefnand-
ans hefir haldið því fram, að það sé honum óviðkomandi,
hvernig núverandi hreppar hafi skipt milli sín skuld-
um Árskógshrepps, en hann segir, að þar sem við-
urkennt sé, að Árskógshreppur eigi að greiða % hluta
skuldarinnar, þá hljóti hann einnig að vera solidariskur
fyrir hinum hlutanum.
Það virðist viðurkennt í málinu, að forni Árskógshrepp-
ur hafi tekið lánið, eða með öðrum orðum, að núverandi
Árskógshreppur og Hríseyjarhreppur hafi verið einn
hreppur, er lánið var tekið, en samkvæmt þessu virðist
hafa átt að stefna báðum hreppunum eða Árskógshreppi
hinum forna, og þar sem réttum aðila er eigi stefnt, ber
að sýkna stefnda af kröfum stefnandans.
Málskostnaður þykir rétt, að falli niður.
547
Föstudaginn 12. nóvember 1937.
Nr. 20/1937. H. Benediktsson á Co
(Sveinbjörn Jónsson)
gegn
Ólafi Ólafssyni, Sigurði Steinsþórs-
syni, Kristm. Jóhannssyni, Kristjáni
Bjartmarz og Guðmundi Jónssyni
(Enginn).
Staðfesting á dómi í víxilmáli.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 14. nóv. 1936: Stefndir,
Ólafur Ólafsson, Sigurður Steinþórsson, Kristm. Jóhanns-
son, Kristján Bjartmarz og Guðmundur Jónsson, greiði
einn fyrir alla og allir fyrir einn stefnandanum, Hall-
grimi Benediktssyni f. h. H. Benediktsson £ Co., kr. 5000.00
með 0% ársvöxtum frá 1. febr. 1936 til greiðsludags, 4%
upphæðarinnar í þóknun, kr. 15.10 í afsagnarkostnað og
kr. 442.10 í málskostnað, allt innan þriggja sólarhringa frá
lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Hinum áfrýjaða dómi höfðu stefndir skotið til
hæstaréttar með stefnu útgefinni 25. janúar þ. á.,
til þingfestingar í maímánuði þ. á., og krafizt breyt-
ingar á dóminum. Áfrýjandi gagnáfrýjaði því næst
dóminum með stefnu útgefinni 16. marz þ. á., einnig
til þingfestingar í maímánuði. Þá er þingfesta skyldi
málið, aðalsök og gagnsök, bann 31. maí s. l, var
ekki mætt í því af hálfu hinna stefnu, og var þá
þessvegna kveðinn upp útivistardómur um aðalsök-
ina. Hinsvegar hélt áfrýjandi, sem stefnt hafði hin-
um stefndu á löglegan hátt, málinu áfram af sinni
hendi, án þess að stefndir hafi síðan mætt. Hefir
málið samkvæmt framansögðu verið sótt skriflega,
svo sem fyrir er mælt í 1. lið 38. gr. hæstaréttar-
ölS
laga nr. 112 frá 1935, og er dæmt eftir framlögðum
skjölum og skilrikjum.
Áfrýjandi hefir gert þær dómkröfur, að hinn á-
frýjaði dómur verði staðfestur og að stefndir verði
in solidum dæmdir til þess að greiða honum hæfi-
legan málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati
dómsins.
Með því að engir þeir gallar eru á hinum áfryjaða
dómi eða meðferð málsins í héraði, er brjóti í bága
við staðfestingarkröfu áfrýjanda, ber að taka hana
til greina.
Stefndir hafa með framannefndri áfrýjun sinni
veitt áfrýjanda tilefni til áfrýjunar sinnar, og þykir
þess vegna rétt að dæma þá til þess in solidum að
greiða áfrýjanda kr. 150.00 í málskostnað fyrir
hæstarétti. ;
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfryjaði dómur staðfestist.
Stefndir. Ólafur Ólafsson, Sigurður Stein-
þórsson, Kristm. Jóhannsson, Kristján Bjart-
marz og Guðmundur Jónsson, greiði in solidum
áfrýjanda, H. Benediktsson á Co, kr. 150.00 í
málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför
að lögum.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu
birtri 17. okt. 1936 af Hallgrími Benediktssyni f. h. H.
Benediktsson £ Co hér í bæ gegn Ólafi Ólafssyni lækni,
Sigurði Steinþórssyni kaupfélagsstjóra, Kristm. Jóhanns-
syni, Kristjáni Bjartmarz oddvita og Guðmundi Jónssyni
framkvæmdarstjóra til greiðslu vixils, að upphæð kr.
5000.00, útgefins 2. des. 1935 af stefndum Ólafi og sam
þvkkts af Samvinnuútgerðinni Stykkishólmi til greiðslu
549
í Útvegsbankanum hér í bæ 1. febr. 1936, en á víxli þess-
um, sem afsagður var sökum greiðslufalls 4. febr. 1936, eru
stefndir allir ábekingar og auk þess umbjóðandi stefnanda.
Hefir stefnandi krafizt þess, að stefndir verði in sol-
idum dæmdir til að greiða sér upphæð víxilsins, kr. 5000.00
með 6% ársvöxtum frá gjalddaga hans til greiðsludags,
4) upphæðarinnar í þóknun, kr. 15.10 í afsagnarkostnað
og málskostnað að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögð-
um reikningi, sem kemur heim við aukatekjulögin og lág-
marksgjaldskrá málflutningsmannafélagsins, kr. 449.10,
Stefndir hafa látið mæta í málinu, en þar eð engum
andmælum hefir verið hreyft gegn framangreindum kröf-
um stefnanda, verða þær teknar til greina að öllu leyti.
Föstudaginn 12. nóvember 1937.
Nr. 75/1937. Útibú Útvegsbanka Íslands h/f í
Vestmannaeyjum (Theodór B. Líndal)
segn
skiptaráðandanum í Vestmannaeyj-
um f. h. þrotabús Jóns Einarssonar
og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs
(Stefán Jóh. Stefánsson).
Endurskoðunarkostnaður samkv. 7. gr. 1. 25/1929
eigi talinn til skiptakostnaðar.
Úrskurður skiptaréttar Vestmannaeyja 99. okt. 1986:
Framangreindur endurskoðunarkostnaður, að upphæð kr.
1060.00,skal greiddur úr þrotabúi Jóns Einarssonar á sama
hátt og skiptakostnaður, og skulu kr. 910.39 af framan-
greindum skiptakostnaði í búinu greiddir af andvirði veð-
settra eigna þess.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi, sem hefir, að fengnu áfrýjunarleyfi 14.
júlí þ. á., skotið skiptaréttarúrskurði þeim, er í máli
00
þessu greinir, til hæstaréttar með stefnu 19. s. m.,
hefir krafizt þess, að úrskurðurinn verði úr gildi
felldur, og að tölul. II. 16: „Endurskoðun ... kr.
1060.00“ í úthlutunargerð í þrotabúi Jóns kaupmanns
sinarssonar á Gjábakka í Vestmannaeyjum verði
niður felldur. Svo krefst áfryjandi þess, að stefndi
fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs verði dæmdur til
þess að greiða honum málskostnað fyrir hæstarttti.
Af hálfu hinna stefndu hefir þess verið krafizt, að
ofannefndur liður verði látinn standa kyrr í úthlut-
unargerðinni og að úrskurðurinn verði að því levti
staðfestur. Svo er þess ennfremur krafizt af hálfu
fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs, að áfrýjandi verði
dæmdur til að greiða honum málskostnað fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Endurskoðunarkostnaður samkv. 7. gr. laga nr.
25 1929 verður til með þeim hætti, að viðkomandi
lögregluréttardómari, eða dómsmálaráðherra, sbr. 9.
mgr. 8. gr. sömu laga, ákveður og lætur fram fara
endurskoðun á bókhaldi þrotamanns vegna og í þarf-
ir opinberrar rannsóknar á hendur honum, án þess
að til atbeina lánardrottna eða fyrirsvarsmanna
þrotabús komi og án þess að hagsmuni þess eða lán-
ardrottna þess einstakra þurfi að hafa fyrir aug-
um hverju sinni. Samkvæmt grundvallarreglum ís-
lenzks réttar kostar ríkissjóður rannsókn opinberra
mála, án þess að sá, er fyrir refsiverðu broti kann að
hafa orðið. eða aðrir ósakfelldir einstaklingar, þurfi
að kosta þar nokkru til. Ákvæðið í niðurlagi 1. máls-
gr. 7. gr. laga nr. 25 1929 um það, að endurskoðun
samkvæmt nefndri lagagrein skuli fram fara „á
kostnað búsins“, hefir að geyma algerða undantekn-
ingu frá téðum grundvallarreglum islenzks réttar,
og virðist því ástæða vera Ul þes s að skyra það svo,
öðl
að það verði lánardrottnum þrotabúa svo ótilfinnan-
legt sem unnt er. Í því segir ekki um það, hvar í
skuldarðð kröfu um laun fyrir endurskoðun sam-
kvæmt 7. gr. laga nr. 25 1929 skuli skipa sæti, hvort
hún skuli t. d. njóta forgangsréttar eftir b-lið 82.
eða 83. gr. skiptalaganna eða vera almenn, forrétt-
indalaus krafa eftir 85. gr. sömu laga. Því meiri for-
réttindi sem téðri kröfu eru veitt, því tilfinnanlegri
yrði hún einatt öðrum lánardrottnum, þar á meðal
forgangskröfuhöfum eftir 83. gr. skiptalaganna. Ef
endurskoðunarkostnaður samkvæmt 7. gr. laga nr.
25 1929 væri ekki forgangskrafa, þá mundi hann
engu máli skipta forgangskröfuhafa eftir 83. gr.
skiptalaganna, og almennir lánardrottnar yrðu þá
einungis að hlíta því, að endurskoðunarlaun yrðu
greidd af fé búsins eftir sömu reglum og í sömu
hlutföllum sem þeirra kröfur. Með þeim hætti mundi
ákvæðið í niðurlagi Í. málsgr. 7. gr. laga nr. 25 1929
skerða hag þeirra svo lítið sem framast væri unnt.
Með því að ekki er kveðið á um sæti kröfu sam-
kvæmt niðurlagi 1. málsgr. 7. gr. laga nr. 25 1929
í skuldaröð, með því að niðurlagsákvæði sömu
málsgreinar geymir algert undantekningarákvæði frá
meginreglum íslenzks réttar um greiðslu kostnaðar
af opinberri rannsókn, og loks með því að þess vegna
er ástæða til að gera verkanir þess sem ótilfinnan-
legastar að unnt er öðrum lánardrottnum þrotabúa,
þá þykir verða að skýra nefnt ákvæði þannig. að
kröfur samkvæmt því skuli skipa sæti í skuldaröð
þrotabúa meðal almennra, forréttindalausra krafna
samkvæmt 85. gr. skiptalaganna. Verður því að líta
svo á, að skiptaráðanda hafi ekki verið rétt að telja
kröfu þá um laun fyrir endurskoðun, sem í máli
þessu greinir og ekki er í eðli sínu skiptakostnaður,
öð2
til slíks kostnaðar. Verður því samkvæmt kröfu
áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða skiptaréttarúr-
skurð úr gildi og skylda skiptaráðandann til þess að
fella niður tölul. Il. 16: „Endurskoðun ... kr.
1060.00“ af útblutunargerð sinni í þrotabúi Jóns
Einarssonar kaupmanns á Gjábakka í Vestmanna-
eyjum.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður fyrir
hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði skiptaréttarúrskurður er úr
gildi felldur, og ber skiptaráðandanum að fella
tölulið TL 16: „Endurskoðun ... kr. 1060.00%
niður af úthlutunargerð sinni í ofangreindu
þrotabúi.
Málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Á skiptafundi, sem haldinn var í þrotabúi Jóns Einars-
sonar, fyrrverandi kaupmanns, til heimilis Gjábakka hér
í bænum, þann 30. janúar þ. á., var lagt fram frumvarp
til úthlutunargerðar í búinu, eins og getið hafði verið um
í auglýsingu um fundinn í Lögbirtingablaðinu.
Í frumvarpi þessu til úthlutunargerðar er kostnaður við
endurskoðun á bókhaldi gjaldþrota, að upphæð kr. 1060.00,
talinn meðal skiptakostnaðar, sem er, að þeirri upphæð
meðtalinni, samtals kr. 3345.00, en andvirði óveðsettra eigna
búsins, að upphæð kr.2758.15, sem skyldi samkv. frumvarp-
inu úthlutast þannig, að kr. 323.54 gengju til tveggja separ-
atista, en kr.2434.61 skyldu ganga til greiðslu upp í framan-
greindan skiptakostnað, en það, sem ekki fengist greitt
þannig af skiptakostnaðinum, eða kr. 910.39, skyldi greið-
ast af andvirði veðsettra eigna búsins, en fasteignir og skip
búsins voru lagðar ófullnægðum veðhöfum út til eignar
fyrir samtals kr. 70550.00, en fjárnumið lausafé var selt til
fullnustu fjárnámskröfu fyrir kr. 2968.10.
Umboðsmaður útibús Útvegsbanka Íslands h. f. hér í
bænum, sem fengið hafði ýmsar af fasteignum gjaldþrota
lagðar út til eignar sem ófullnægður veðhafi, hefir mót-
mælt því, að framangreindur endurskoðunarkostnaður
verði greiddur af eignum búsins sem skiptakostnaður og
hefir ennfremur mótmælt því sem almennur kröfuhafi í
búið, að endurskoðunarkostnaður þessi sé greiddur úr
búinu, og hefir mótmælt því, að nefndu bankaútibúi verði
gert að greiða framangreindar kr. 910.39, eða nokkurn
hluta þeirra, af andvirði veðsettra eigna búsins, sem bank-
inn hafði fengið lagðar út til eignar.
Dómsmálaráðuneytinu var gert aðvart um framan-
greind mótmæli Útvegsbankans, þar eð ágreiningur þessi
snertir hagsmuni ríkissjóðs, og hefir ráðuneytið látið
mæta Í málinu til þess að gæta hagsmuna ríkissjóðs og
krafizt þess, að umræddur endurskoðunarkostnaður verði
greiddur úr búinu á þann hátt, sem gert er ráð fyrir í
framangreindu frumvarpi til úthlutunargerðar, en aðrir
hlutaðeigendur hafa ekki látið mál þetta til sín taka og
hafa ekki komið fram með önnur mótmæli né athuga-
semdir gegn umræddu frumvarpi til úthlutunargerðar.
Samkvæmt 7. gr. „aga nr. 25 frá 14. júní 1929, um gjald-
Þrotaskipti, skal dómari sá, sem framkvæmir rannsókn út
af gjaldþroti, virðist honum vera ástæða til, láta sérfróða
menn endurskoða bókhald, ásamt eigna- og skuldafram-
tali þrotamanns, á kostnað búsins.
Samkvæmt þessu ákvæði ber að greiða framangreindan
endurskoðunarkostnað úr þrotabúinu, og er þá aðeins að
athuga, hvort heimilt sé að greiða hann á sama hátt og
skiptakostnað eða hvort hann skuli aðeins greiðast af
eignum búsins sem almenn krafa eða sem forgangskrafa
samkvæmt skiptalögunum, ef um eignir er að ræða til út-
hlutunar upp í slíkar kröfur.
Þar eð slíka endurskoðun, sem að framan greinir, skal
samkv. framangreindu lagaákvæði fortakslaust framkvæma
á kostnað búsins, án þess nokkurt ákvæði sé jafnframt
sett um, að aðrar kröfur skuli ganga fyrir kostnaði þess-
um, þykir verða að skilja ákvæði þetta þannig, að slíkur
kostnaður skuli greiddur af eignum búsins, óskiptum, á
öðd
sama hátt og skiptakostnaður. Og að því er framan-
greindan endurskoðunarkostnað í sambandi við umrætt
gjaldþrot snertir, þá þykir bera að greiða hann af and-
virði óveðsetts lausafjár búsins, þó af því leiði, að nokk-
ur hluti skiptakostnaðar þess, er snertir veðsettar eignir
búsins sérstaklega, verði að greiðast af andvirði þeirra,
eins og gert hefir verið ráð fyrir í hinu framlagða frum-
varpi til úthlutunargerðar, og ber því að greiða þann hluta
skiptakostnaðar þessa, sem þannig fæst eigi greiddur af
andvirði óveðseltra eigna búsins, kr. 910.39, af andverði
veðsettra eigna þess.
Mánudaginn 15. nóvember 1937.
Nr. 155/1936. Skiptaráðandinn í Vestmannaeyjum
f. h. þrotabús Páls S. Scheving
(Theodór B. Lindal)
gegn
Jóni G. Pálssyni og Jóhanni Guð-
jónssyni
(Sveinbjörn Jónsson).
Bjarglaun.
Dómur sjódóms Gullbringu- og Kjósarsýslu 26. júní 1936:
Stefndur, Páll S. Scheving, greiði stefnandanum, Magnúsi
Jónssyni fyrir hönd Jóhanns Guðjónssonar og Jóns G.
Pálssonar, kr. 5000.00, ásamt 5% ársvöxtum frá 1. mai
1936 til greiðsludags, og kr. 814.20 í málskostnað.
Sjóveðréttur í m/b Fylki V. E. 14 fyrir hinum ídæmadu
upphæðum viðurkennist.
Dómi þessum ber að fullnægja innan þriggja sólar-
hringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu dags. 29. september f. á. og gert þessar
dómkröfur: aðallega, að hann verði einungis dæmd-
JÖÐ
ur til að greiða stefndum kr. 300.00 án vaxta eða,
þvki þessi fjárhæð of lág, aðra hæfilega fjárhæð eftir
mati dómsins fyrir aðstoð veitta m/b Fylki V. E. 14,
og að ákvæði sjódómsins um sjóveðrétt í m/b Fylki
verði úr gildi fellt, en tí! vara, að björgunarlaunin
verði færð niður eftir mati dómsins, ef hjálp m/b
Franz til handa m/b Fylki yrði metin björgun. Á-
fryjandi hefir og krafizt þess í hæstaréttarstefnunni,
að málskostnaður í héraði og fyrir hæstarétti verði
látinn niður falla. En í þessu sambandi þykir rétt
að geta þess, að ekki verður lagður dómur á þær
viðtækari málskostnaðarkröfur, sem áfrýjandi hefir
gert við flutning málsins fyrir hæstarétti.
Stefndir hafa hinsvegar krafizt þess, að hinn áfryj-
aði dómur verði staðfestur og áfrýjandi dæmdur til
að greiða þeim málskostnað fyrir hæstarétti eftir
mati dómsins.
Þann 15. október 1935 var m/b Fylkir V. E. 14,
sem er að stærð 40 smálestir brúttó og 12 smálestir
nettó, á siglingu frá Reykjavík til Vestmannaeyja.
Var bátur þessi fullfermdur af olíu, kolum, benzini
og timbri, auk nokkurs annars varnings, og voru á
Þilfarinu kolin, olían, benzinið og timbrið. Samkvæmt
veðurfregnum þeim, sem útvarpað var að kveldi
þess 15. október, var útlit fyrir austan storm. Það
varð þessvegna ráð skipverjanna á m/b Fylki, að
þeir sigldu til Keflavíkur í því skyni að bíða þar, unz
veðrinu slotaði, og lögðu þeir bátnum innan til við
nyja hafnargarðinn í Keflavík. Var garður þessi, sem
hlaðinn var upp af grjóti, þá ekki fullbvggður, og
gekk þá sjór yfir vzta hluta hans, nema um fjöru.
Daginn eftir, þann 16. október, var hvassviðri frá
landi, að því er telja verður upplýst bæði með skýrslu
formannsins á m/b Fylki og vitnaskýrslum. Um kl.
596
11 þann dag fékk formaður m/b Fylkis fyrirmæli um
að fara frá hafnargarðinum til þess að rýma þar
til fyrir pramma, sem notaður var við garðbygging-
una. Til þess að fá m/b Fylki lausan frá hafnar-
garðinum var vél hans sett í gang og bátnum beitt
gegn vindinum, en þá tókst svo illa til, að bátinn
bar upp á yzta hluta hafnargarðsins, þannig að aftur-
hluti bátsins, eða, að því er áætlað er, þriðji hluti
hans, var utan garðsendans. Segir um þetta í skýrslu
þeirri, er formaður m/b Fylkis hefir gefið um atburð-
inn: „þar eð vindur var hvass og stóð á bakborða, þá
hafði vindurinn betur en vélin og dreif bátinn upp
á áðurnefndan garðsenda, sem var á kafi í sjó, og
setti bátinn alveg fastan.“ Í þessum svifum kom m/b
Franz þarna að. Með því að m/b Fylkir var full-
fermdur og ört útfall var, þá kveðst formaðurinn á
m/b Fylki hafa talið, að bátnum væri hætt við spjöll-
um, þar sem hann var kominn, og beiddist hann
þess vegna hjálpar m/b Franz. Hóf. m/b Franz
síðan tilraunir til að draga m/b Fylki út af garðin-
um, og tókst það mjög bráðlega.
Áfrýjandi telur, að hjálp sú, sem m/b Franz veitti,
geti ekki talizt björgun, heldur sé hér um smávegis
aðstoð að ræða. M/b Fylkir hafi náðst út svo að
segja við fyrsta átak, hægt hafi verið að kasta út
búlka þeim, sem á þilfari m/b Fylkis var, svo og
bíða næsta háflæðis þá um kvöldið, en þá hefði verið
hægðarleikur fyrir m/b Fylki að losa sig af eigin
ramleik, enda hafi hann 100 hestafla vél. Hinsvegar
hafi m/b Franz ekki verið stofnað í neina hættu.
Stefndir andæfa þessum rökum áfrýjanda. Benda
þeir á, að m/b Fylkir hafi verið búinn að gera árang-
urslausar tilraunir til að losa sig af hafnargarðinum.
Kveða þeir, að báturinn mundi hafa hallast meir og
öð7
meir eftir því sem sjórinn lækkaði og undan bátn-
um fjaraði, jafnframt myndi búlkinn á þilfari hans
hafa byltzt til, báturinn laskazt á grjótgarðinum, og
endirinn orðið sá, að báturinn hefði oltið útaf garðs-
endanum og sokkið, ef hjálpar m/b Franz hefði ekki
við notið, en dýpi við garðsendann er af einu vitni
talið ca. 7 metrar, en af öðru vitni 22 fet, hvort-
tveggja miðað við lágflæði. Auk þess telja stefndir,
að m/b Franz hafi verið lagður í töluverða hættu,
þar eð hann hefði líka getað lent uppi á garðinum,
ef eitthvað hefði út af borið við björgunartilraun-
irnar. Tvö vitni, sem úr landi fylgdust með ástandi
m/b Fylkis, lýsa áliti sínu á málsatvikum þannig,
að heim kemur við staðhæfingar stefndu. Tveir há-
setar af m/b Fylki hafa verið leiddir sem vitni í
málinu. Telur annar þeirra, að m/b Fylki hafi verið
mikil hætta búin, ef hann hefði ekki bráðlega orðið
losaður af garðinum, en hinn hásetinn vill ekki gera
sérlega mikið úr hættu þeirri, sem m/b Fylkir hafi
verið staddur í.
Samkvæmt upplýsingum þeim, sem fyrir liggja í
máli þessu, og þá einkum skýrslum formannsins á
m/b Fylki og sjónarvotta þeirra, sem fylgdust með
strandi m/b Fylkis og ástandi hans eftir strandið,
þykir mega ganga að því vísu, að mikil hætta hefði
vofað yfir bátnum og farmi hans, hefði hann orðið
að hanga á grjólgarðinum nokkurn tíma og honum
hefði ekki komið bráð hjálp. Verður þess vegna að
telja, að m/b Fylkir hafi verið staddur í neyð, og að
m/b Franz hafi innt af hendi björgunarstarfsemi
honum til handa. Svo sem í hinum áfrýjaða dómi
segir, hefir m/b Fylkir verið metinn af dómkvöddum
mönnum á kr. 36500.00, en farmur hans á kr. 6524.00.
Með hliðsjón af þessu og að athuguðum öðrum þeim
Jð8
atriðum, sem gæta skal við ákvörðun bjarglauna,
þvkir greiðsla sú, sem áfrýjanda ber að inna af hendi
til stefndu, hæfilega ákveðin kr. 3200.00, ásamt 50
ársvöxtum frá Í. maí 1936 til greiðsludags. Eftir
þessum málalokum þykir rétt, að áfrýjandi greiði
stefndu samtals kr. 700.00 í málskostnað í héraði
og fyrir hæstarétti.
Loks ber stefndu sjóveðréttur í m/b Fylki V. EF.
14 til tryggingar framangreindum kröfum.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjandi, skiptaráðandinn í Vestmannaeyj-
um f. h. þrotabús Páls S. Seheving, greiði
stefndu, Jóni G. Pálssyni og Jóhanni Guðjóns-
syni, kr. 3200.00 með 5% ársvöxtum frá 1. maí
1936 til greiðsludags og málskostnað í héraði og
fyrir hæstarétti samtals kr. 700.00. Stefndu hafa
sjóveðsrétt í m/b Fylki V. E. 14 til tryggingar
framangreindum kröfum.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er með stefnu útgefinni þann 1. maí síðast-
liðinn höfðað hér fyrir sjóréttinum af Magnúsi Jónssyni,
fyrrverandi bæjarfógeta í Hafnarfirði, fyrir hönd og í um-
boði Jóhanns Guðjónssonar, eiganda m/b Franz G. K, 138,
og Jóns G. Pálssonar, formanns á sama bát, gegn Páli S.
Scheving í Vestmannaeyjum, eiganda m/b Fylkir V. E. 14.
Heldur stefnandi því fram, að m/b Franz hafi bjargað
m/b Fylki af hafnargarðinum í Keflavík þann 16. októ-
ber 1935, og þar sem m/b Fylkir hafi af dómkvöddum
mönnum verið metinn á kr. 36500.00 og farmur sá, er í
honum var, þegar björgun fór fram, hafi af sömu dóm-
öð9
kvöddu mönnunum verið metinn á kr. 6524.00, hefir hann
gert þær dómkröfur, að stefndur verði dæmdur til að
greiða sér f. h. nefndra Jóhanns Guðjónssonar og Jóns
G. Pálssonar allt að kr. 5000.00 í þóknun ásamt 5% árs-
vöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnað að
skaðlausu eftir mati réttarins og loks, að þeim verði til-
dæmdur sjóveðréttur í m/b Fylki V. E. 14 til tryggingar
nefndum kröfum.
Málskostnaður stefnanda nemur samkvæmt framlögð-
um reikningi, er kemur heim við aukatekjulögin og lág-
marksgjaldskrá Málflutningsmannafélags Íslands, kr. 814.20.
Stefndur hefir hvorki mætt né látið mæta, og verður
því samkvæmt N. L. 1—4—-32, tilskipun 3. júní 1796 9. gr.
og tilskipun 15. ágúst 1832 8. gr. að dæma málið eftir
framlögðum skjölum og skilríkjum, og þar sem þau koma
heim við kröfur stefnanda, verða þær teknar til greina að
öllu leyti.
Föstudaginn 19. nóvember 1937.
Nr. 117/1937. Valdstjórnin (Garðar Þorsteinsson)
Segn
Ásgrími Jónssyni (Lárus Jóhannesson).
Áfengislagabrot.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 14. sept. 1937: Kærð-
ur, Ásgrímur Jónsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 3 mánuði. Hann greiði 3000 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi einfalt fangelsi í 80 daga í stað
sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá
lögbirtingu dóms þessa.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Í máli þessu er það sannað með eigin játningu
kærða, sem styðst við framburð vitnisins Ólafar
Andrésdóttur, að hann hafi stundað ólöglega áfengis-
560
sölu í atvinnuskyni frá því í septembermánuði 1936
til jafnlengdar 1937. Með tilliti til þess, að kærði hefir
þrisvar áður verið dæmdur fyrir ólöglega áfengissölu,
auk annara áfengislagabrota, og að því athuguðu,
að hegningarákvæði núgildandi áfengislaga eru að
miklum mun vægari en samskonar ákvæði áfengis-
laga nr. 64/1930, sem kærði var síðast dæmdur eftir,
þá þykir refsing hans fyrir framangreint brot hæfi-
lega ákveðin, samkvæmt 33. gr. áfengislaganna nr.
33/1935, 60 daga fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri og 2500 króna sekt til menningarsjóðs, og komi
einfalt fangelsi í 70 daga í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms
þessa. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sak-
arkostnaðar í héraði ber að staðfesta. Kærða ber að
greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar á
meðal málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, 50 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, Ásgrímur Jónsson, sæti 60 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði 2500
króna sekt til menningarsjóðs, er afplánist með
70 daga einföldu fangelsi, ef hún er ekki greidd
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinnar
í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin mál-
flutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda Í
hæstarétti, —hæstaréttarmálflutningsmannanna
Garðars Þorsteinssonar og Lárusar Jóhannes-
sonar, 50 krónur til hvors.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.
ö61
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Ásgrími Jónssyni, atvinnulausum, til heimilis á Hverfis-
götu 32 hér í bæ, fyrir brot gegn áfengislögum nr. 33
9. janúar 1935.
Kærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur
16. júlí 1899, og hefir, svo kunnugt sé, sætt eftirtöldum
kærum og refsingum:
1919
1919
1921 *
1921
1921
1922
1922
1923
1923
1924
1924 *
1924
1924
1925
1925
1925
1926
1926
1926
19
=
26
1%
%
1%5
1%
156
%
Sætt 20 kr. sekt fyrir lögreglubrot.
Dæmdur í landsyfirrétti eftir 230. gr., 277. og
276. sbr. 272. gr. hinna alm. hegningarlaga frá
25, 1869 í 3X<5 daga fangelsi við vatn og brauð,
skilorðsbundið.
Sætt kæru fyrir svik með tékkávísun. Málið
sent til dómara.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
s Sætt 75 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 250 kr. sekt fyrir ölvun og fyrir að smygla
áfengi í land úr erlendu skipi.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Dæmdur í aukarétti Reykjavíkur eftir 256. gr.
sbr. 255. gr. hinna almennu hegningarlaga frá
1869 í 8 mánaða betrunarhúsvinnu.
Sætt 200 kr. sekt fyrir bannlagabrot.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sektaður í lögreglurétti Reykjavíkur um 500
kr. fyrir ólöglega áfengissölu.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 155 kr. skaðabótum fyrir spjöll á klæðn-
aði lögregluþjóns.
(sic) Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almanna-
færi.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur. 1500 kr.
sekt og 30 daga einfalt fangelsi fyrir ólöglega
áfengissölu.
>
36
562
1927 1% Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1927 1048 (sic) Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri..
1928 25, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1928 1% Sætt 75 kr. sekt fyrir áfengislagabrot.
í
1928 1% Sætt 100 kr. sekt fyrir samskonar brot.
1928 1, Kærður fyrir ölvun; málið sent til dómara.
1929 25 Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1929 2% Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1930 314 Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1930 258 Sætt 60 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1931 2%4) Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 3 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 2000!
kr. sekt fyrir ólöglega áfengissölu.
1932 1%, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1932 264, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1932 1%s Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1933 254 Sætt 800 kr. sekt fyrir ólöglegt áfengi í vörzlu.
1933 184, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1933 %s Sætt 200 kr. sekt fyrir ólöglegt áfengi í vörzlu..
1934 ?% Sætt 200 kr. sekt fyrir áfengislagabrot.
1934 34. Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1935 206 Kærður fyrir ölvun; látið niður falla.
1935 1% Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1936 %s Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1937 1 Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1937 ?2%% Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Með játningu kærðs er það sannað, að frá því í sept-
ember 1936 hefir hann stundað ólöglega áfengissölu í at-
vinnuskyni. Kveðst hann hafa keypt í áfengisverzluninni
oftast annan hvern dag 1—5 flöskur af brennivíni, er
selt er á 7 og 8 krónur flaskan, og síðan selt þær aftur
með 2 króna álagningu á flöskuna. Á umræddum tíma
hefir kærður engar tekjur haft aðrar en þær, sem áfeng-
issala þessi hefir gefið af sér, en þær hafa nægt til fram-
færis honum.
Með áfengissölu þessari hefir kærður gerzt brotlegur
við 15. gr. sbr. 33. gr. 1. og 2. mgr. áfengislaga nr. 33 9.
janúar 1935, og þykir refsing hans, með tilliti til fyrri
brota hans, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi í 3 mánuði og 3000 króna sekt til menningar-
563
sjóðs, er afplánist með einföldu fangelsi í 80 daga, verði
hún ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa.
Hann greiði og allan kostnað sakarinnar.
Rekstur málsins hefir verið vitalaus.
Föstudaginn 19. nóvember 1937.
Nr. 118/1937. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson)
gegn
Axel Ármanni Þorsteinssyni
(Jón Ásbjörnsson).
Áfengislagabrot.
Dómur lögegluréttar Reykjavíkur 14. sept. 1937: Kærði,
Axel Ármann Þorsteinsson, sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 30 daga og greiði 1500 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi einfalt fangelsi í 55 daga í stað
sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lög-
birtingu dóms þessa.
Hann greiði allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að
lögum.
Dómur hæstaréttar.
Þar sem ekki þykir ástæða til að efast um,
eftir því sem fyrir liggur, að kærði hafi gerzt sekur
um brot það, sem hann hefir játað á sig í máli þessu,
þótt ekki sé upplýst um neinar einstakar sölur á-
fengis af hans hendi, og með því að fallast má á
forsendur og niðurstöðu hins áfrýjaða dóms, þá
ber að staðfesta hann, þó svo, að greiðslufrestur
sektarinnar verði 4 vikur frá lögbirtingu dóms
þessa.
ö6d
Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sak-
arinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, 50 krónur til hvors.
Rannsókn máls þessa er að því leyti ábótavant, að
ekki er upplýst um tilefnið til þess, að rannsókn gegn
kærða er hafin, né heldur er nokkur tilraun gerð
til þess að upplýsa um einstakar, ólöglegar áfengis-
sölur kærða.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður,
þó svo, að greiðslufrestur sektarinnar verði 4
vikur frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði, Axel Ármann Þorsteinsson, greiði all-
an áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin
málflutningslaun skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmann-
anna Stefáns Jóhanns Stefánssonar og Jóns Ás-
björnssonar, 50 krónur til hvors.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Axel Ármann Þorsteinssyni, atvinnulausum, til heimilis
á Lindargötu 1 hér í bænum, fyrir brot gegn áfengislög-
um nr. 33 9. janúar 1935.
Kærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur 7.
jan. 1902, og hefir, svo kunnugt sé, sætt eftirtöldum kærum
og refsingum:
1924 Sís Kærður fyrir þjófnað. Málið afgr. til dómara.
1925 6 Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1930 72 Sætt 50 kr. sekt fyrir samskonar brot.
565
1933 ?%4 Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 15 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 800
króna sekt fyrir bruggun og sölu áfengis.
1935 % Sætt 400 kr. sekt fyrir ólöglega áfengissölu.
1935 164, Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 500 króna
sekt og 15 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi fyrir ólöglega áfengissölu.
1935 %s Sætt 25 króna sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1936 % Kærður fyrir ölvun í heimahúsum. Ekki talin
ástæða til opinberra aðgerða.
1936 1%9 Sætt 400 króna sekt fyrir ólöglega áfengissölu.
1937 % Sætt 50 króna sekt fyrir ölvun og ryskingar.
Með játningu kærða er sannað, að hann hefir í atvinnu-
skyni stundað áfengissölu hér í bænum, aðallega á þessu
sumri, en lítilsháttar s. 1. vetur og vor. Hefir hann keypt
áfengið í sölubúð áfengisverzlunarinnar og síðan selt það
hinum og þessum hér við höfnina með tveggja króna á-
lagningu á flöskuna. Kærði hefir fyrir konu og einu barni
að sjá og hefir í sumar engar aðrar tekjur haft en af á-
fengissölu, en ekki hafa þær nægt til framfærslu heim-
ilisins.
Með áfengissölu þessari hefir kærði gerzt brotlegur við
15. gr. sbr. 33. gr. 1. og 2. mgr. áfengislaga nr. 33 9. janúar
1935, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi í 30 daga og 1500 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi einfalt fangelsi í 55 daga í stað
sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 30 daga frá lög-
birtingu dóms þessa.
Hann greiði allan sakarkostnað.
Rekstur málsins hefir verið vitalaus.
966
Miðvikudaginn 21. nóvember 1937.
Nr. 42/1937. Réttvísin og valdstjórnin
(Gunnar Þorsteinsson)
gegn
Aðalbirni Péturssyni, Gunnari Jó-
hannssyni, Þóroddi Guðmundssyni,
Þorsteini Loftssyni, Júlíusi Einars-
syni, Gísla Sigurðssyni, Guðmundi
Davíðssyni, Önnu Guðmundsdóttur,
Maríu Guðmundsdóttur, Hörðu Guð-
mundsdóttur, Einari Ferseth, Guð-
mundi Einarssyni, Óskari Berg, Ein-
ari Indriðasyni, Guðrúnu Sigurhjart-
dóttur, Jóhannesi Sigurðssyni, Gunn-
laugi Einarssyni, Jóni Valfells, Stein-
þóru Einarsdóttur, Sigríði Sigurðar-
dóttur, Guðmundi Fr. Guðmundssyni,
Ástríði Jónsdóttur, Dagrúnu Bjarna-
dóttur, Kristmundi Einarssyni, Guð-
rúnu Sveinsdóttur, Stefáni Þorsteini
Sigurjónssyni, Guðlaugi Sigurðssyni,
Helgu Guðmundsdóttur, Haraldi
Sölvasyni, Jóni Guðjónssyni, Indriða
Guðjónssyni, Óla Ferseth, Óskari
Garibaldasyni og Áka Jakobssyni
(Theodór B. Líndal).
Árás á lögreglulið.
Dómur aukaréttar Síalufjarðarkaupstaðar 21. marz 1936:
Kærðir Þorsteinn Loftsson og Einar Ferseth skulu hvor
um sig sæta 4 mánaða einföldu fangelsi. Kærðu Guðmund-
ur Davíðsson, Anna Guðmundsdóttir, María Guðmunds-
dóttir, Gísli Sigurðsson, Harða Guðmundsdóttir, Gunn-
laugur Einarsson, Steinþóra Einarsdóttir, Guðmundur Fr.
Guðmundsson, Helga Guðmundsdóttir og Óskar Garibalda-
567
son sæti hvert um sig 3 mánaða einföldu fangelsi. Kærðu
Indriði Guðjónsson, Haraldur Sölvason, Stefán Þorsteinn
Sigurjónsson, Guðrún Sveinsdóttir, Kristmundur Einars-
son, Dagrún Sædal Bjarnadóttir, Ástríður Jónsdóttir, Jón
B. Valfells, Jóhannes Sigurðsson, Júlíus Einarsson og Áki
Jakobsson sæti hvert um sig 2 mánaða einföldu fangelsi.
Kærðu Guðmundur Einarsson, Óskar Berg, Einar Indriða-
son, Guðrún Sigurhjartardóttir, Guðlaugur Sigurðsson og
Óli Ferseth sæti hvert um sig eins mánaðar einföldu fang-
elsi. Kærð Sigríður Sigurðardóttir sæti 100 króna sekt í
bæjarsjóð Siglufjarðar. Kærður Jón Guðjónsson sæti 200
kr. sekt í bæjarsjóð Siglufjarðar, en refsingu ofangreindra
sökunauta skal fresta og hún niður falla að liðnum 5 ár-
um, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Þóroddur Guðmundsson sæti o mánaða einföldu fang-
elsi, Aðalbjörn Pétursson sæti 4 mánaða einföldu fangelsi,
Gunnar Jóhannsson sæti 3 mánaða einföldu fangelsi.
Öll hin dæmdu greiði allan af málinu löglega leiðandi
kostnað eitt fyrir öll og öll fyrir eitt, þar á meðal 30 krón-
ur til málsvarnarmanns síns, Ingólfs Jónssonar cand. jur.
Dóminum að fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
1. Ákærði Aðalbjörn Pétursson. Auk þess, sem í
forsendum hins áfrýjaða dóms segir um brot þessa
ákærða, þykir mega telja sannað, að hann hafi svift
burt auglýsingaspjaldi því, er lögreglustjóri hafði
látið setja upp við varnargirðinguna á bryggjunni.
Verknaður ákærða varðar við 1. mgr. 99. og 106. gr.
hegningarlaganna og 1. gr. lögreglusamþykktar
Siglufjarðar nr. 82 24. september 1929, og þykir
refsing hans með hliðsjón af 63. gr. hegningarlag-
anna hæfilega ákveðin 5 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi.
2.—3. Verknaður hinna ákærðu Gunnars Jóhanns-
sonar og Þórodds Guðmundssonar, sem rétt er lýst
í hinum áfrýjaða dómi, varðar við 1. mgr. 99. gr.
968
hegningarlaganna og 1. gr. lögreglusamþykktar
Siglufjarðar, og þykir refsing þeirra hvors um sig
með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega
ákveðin 5 mánaða fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi.
4. Ákærði Þorsteinn Loftsson hefir með verknaði
sinum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, gerzt
sekur við 1. mgr. 99. gr. hegningarlaganna og 1. gr.
nefndrar lögreglusamþykktar, og þykir refsing hans
með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega
ákveðin 4 mánaða fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi.
56. Ákærðu Júlíus Einarsson og Gísli Sigurðs-
son hafa með verknaði sinum, sem rétt er lýst í hin-
um áfrýjaða dómi, gerzt sekir við 1. mgr. 99. gr.
hegningarlaganna og 1. gr. lögreglusamþykktar
Siglufjarðar, og þykir refsing þeirra hvors um sig
með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega
ákveðin 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi.
7. Ákærði Guðmundur Davíðsson. Auk þess sem
þessi ákærði tók mjög virkan þátt í árásum á lög-
regluliðið almennt með því að vera mjög framar-
lega í hópi árásarmanna, með steinkasti að lögreglu-
mönnum og með því að neyta járnrekins bareflis,
veitti hann einum lögreglumannanna allmikinn á-
verka á höfði með barefli þessu. Hefir ákærði með
verknaði sínum gerzt sekur við 1. mgr. 99. gr. og
205. gr. hegningarlaganna og 1. gr. lögreglusam-
þykktar Siglufjarðar, og þykir refsing hans með
hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega ákveð-
in 5 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
8.—9. Hinar ákærðu Anna og Maria Guðmunds-
dætur hafa með verknaði sinum, sem rétt er lýst í
569
hinum áfrýjaða dómi, gerzt sekar við 1. mgr. 99. gr.
hegningarlaganna og 1. gr. téðrar lögreglusamþykkt-
ar, og þykir refsing þeirra hvorrar um sig hæfilega
ákveðin með hliðsjón af 63 gr. hegningarlaganna 3
mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
10. Ákærða Harða Guðmundsdóttir hefir, auk þess,
sem í hinum áfrýjaða dómi segir, veitt manni úr
lögregluliðinu áverka á höfuð með steinkasti. Varða
brot hennar við 1. mgr. 99. og 205. gr. hegningarlag-
anna og Í. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og
þykir refsing hennar með hliðsjón af 63. gr. hegn-
ingarlaganna hæfilega ákveðin 100 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
11. Ákærði Einar Ferseth. Auk þess, sem þessi á-
kærði tók almennt mjög virkan þátt í árásum á lög-
regluliðið, veitti hann tveimur mönnum áverka á
höfði með steinkasti. Varða brot hans við 1. málsgr.
99. og 205. gr. hegningarlaganna og 1. gr. oftnefndr-
ar lögreglusamþykktar, og þykir refsing hans með
hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna hæfilega ákveð-
in 135 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
12. Ákærði Guðmundur Einarsson. Eitt vitni
hefir að vísu borið, að það hafi séð þenna ákærða í
flokki árásarmanna og séð hann kasta grjóti að lög-
reglumönnunum, en engar aðrar upplýsingar hafa
um þetta fengizt í málinu. Þykir því ekki vera fram
komin full sönnun fyrir sekt hans við ákvæði hegn-
ingarlaganna. Það er ekki heldur upplýst um það,
að hann hafi brotið bann lögreglustjóra við vist á
bryggjunni utan varnarlínunnar, þótt hann kunni að
hafa staðnæmzt þar, með því að ekkert liggur fyrir
um það, hvort hann hafi heyrt það bann. Verður
því að sýkna þenna ákærða af kærum og kröfum
réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu.
13.—14. Óskar Berg og Einar Indriðason. Eitt
vitni hefir borið, að það hafi séð hvorn þessara
manna kasta kolum eða steini að lögregluliðinu, en
báðir segjast þeir hafa komið á staðinn sem áhorf-
endur aðeins. Verður ekki gegn neitun þeirra talið
sannað, að þeir hafi gerzt sekir við ákvæði hegning-
arlaganna. Og ekki verður heldur talið sannað, að
þeir hafi brotið bann lögreglustjóra við vist manna
á bryggjunni utan varnarlínu, þótt þeir hefðu verið
þar eitthvað, með því að ekkert er upplýst um það,
hvort þeir hafi heyrt það bann. Verður því að sýkna
báða þessa ákærðu af kærum og kröfum réttvísinn-
ar og valdstjórnarinnar í máli þessu.
15. Ákærða Guðrún Sigurhjartardóttir hefir með
verknaði sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða
dómi, gerzt sek við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlag-
anna og Í. gr! lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og
þykir refsing hennar hæfilega ákveðin með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
16. Ákærði Jóhannes Sigurðsson hefir einnig með
verknaði sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða
dómi, gerzt brotlegur við 1. málsgr. 99. gr. hegning-
arlaganna og 1. gr. téðrar lögreglusamþykktar, og
þykir refsing hans hæfilega ákveðin með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
17. Ákærði Gunnlaugur Einarsson veitti einum lög-
regluliðsmanna höfuðhögg, er veruleg meiðsl hlut-
ust af, auk annarar þátttöku sinnar í árás á lögreglu-
liðið. Varða brot hans við 1. málgsgr. 99. gr. og 205.
gr. hegningarlaganna og Í. gr. nefndrar lögreglu-
samþykktar, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin
öl
með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna 4 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
18. Ákærði Jón B. Valfells. Verknaður hans, sen
rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, varðar við 1.
málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og 1. gr. lögreglu-
samþykktar Siglufjarðar, og þykir refsing hans hæfi-
lega ákveðin með hliðsjón af 63. gr. hegningarlag-
anna 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri.
19. Ákærða Steinþóra Einarsdóttir hefir með
verknaði sinum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða
dómi, gerzt sek við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlag-
anna og Í. gr. nefndrar lögreglusamþykktar, og
þykir refsing hennar með hliðsjón af 63. gr. hegn-
ingarlaganna hæfilega ákveðin 100 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
20. Ákærða Sigríður Sigurðardóttir. Um hana er
það eitt sannað, að hún stóð utanvert við varnarlínu
lögregluliðsins, án þátttöku í árás á það. Það er ekk-
ert um það upplýst, hvort hún hafi heyrt bann lög-
reglustjóra við vist manna þar, enda virðast allmargir
hlutlausir áhorfendur hafa staðið þar, meðan á árás-
um á lögregluliðið stóð. Það verður því að sýkna
ákærðu af öllum kærum og kröfum réttvísinnar og
valdstjórnarinnar í máli þessu.
21. Ákærði Guðmundur Fr. Guðmundsson. Auk
þess, sem í hinum áfrýjaða dómi segir, verður að
telja það sannað, að ákærði hafi veitt manni úr lög-
regluliðinu verulegan áverka á höfði með steini eða
kolamola. Hefir ákærði með verknaði sínum gerzt
sekur við 1. málsgr. 99. og 205. gr. hegningarlaganna
og 1. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og þykir
refsing hans hæfilega ákveðin með hliðsjón af 63.
r
12
Et
gr. hegningarlaganna 4 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi.
99. Ákærða Ástríður Jónsdóttir hefir með verkn-
aði sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi,
gerzt sek við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og
1. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og þykir
refsing hennar hæfilega ákveðin með hliðsjón af
63. gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
23. Ákærða Dagrún Bjarnadóttir, sem talin er
fædd 14. júní 1917, hefir með verknaði sínum, sem
rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, gerzt sek við 1.
málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og Í. gr. téðrar lög-
reglusamþvykktar, og þykir refsing hennar með hlið-
sjón af 38. og 63. gr. hegningarlaganna hæfilega á-
kveðin 50 daga fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri.
94. Ákærði Kristmundur Einarsson hefir með
verknaði sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða
dómi, gerzt sekur við 1. málsgr. 99. gr. hegningar-
laganna og 1. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar,
og þykir refsing hans með hliðsjón af 63. gr. hegn-
ingarlaganna hæfilega ákveðin 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
95. Ákærða Guðrún Sveinsdóttir. Með vitnaskýrsl-
um er það sannað, að hún tók þátt í árás á lögreglu-
liðið með því að kasta að því kolamolum. Varðar
verknaður hennar við 1. málsgr. 99. gr. hegningar-
laganna og 1. gr. nefndrar lögreglusamþykktar, og
þykir refsing hennar hæfilega ákveðin með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
96. Ákærði Stefán Þorsteinn Sigurjónsson hefir með
verknaði sinum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða
ð/3
dómi, gerzt sekur við 1. málsgr. 99. gr. hegningar-
laganna og 1. gr. téðrar lögreglusamþykktar, og
þykir refsing hans hæfilega ákveðin með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna 100 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
27. Ákærði Guðlaugur Sigurðsson hefir með
verknaði sínum, sem lýst er í hinum áfrýjandi dómi,
gerzt brotlegur við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlag-
anna og Í. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og
þykir refsing hans hæfilega ákveðin með hliðsjón
af 63. gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
28. Ákærða Helga Guðmundsdóttir veitti einum
lögregluþjónanna verulegan áverka á hendi með
hamri, er hún neytti í árás sinni á lögregluliðið. Með
þessari athugasemd og að öðru leyti með skirskotun
til lýsingar hins áfrýjaða dóms á verknaði hinnar
ákærðu, verður að telja hana hafa gerzt seka við
1. málsgr. 99. og 205. gr. hegningarlaganna og 1. gr.
oftgreindrar lögreglusamþykktar, og þykir refsing
hennar með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna
hæfilega ákveðin 110 daga fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi.
2931. Ákærðu Haraldur Sölvason og Jón og
Indriði Guðjónssynir hafa með verknaði sínum, sem
rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, gerzt sekir við 1.
málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og 1. gr. lögreglu-
samþvkktar Siglufjarðar, og þykir refsing þeirra
hvers um sig hæfilega ákveðin með hliðsjón af 63.
gr. hegningarlaganna 3 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi.
32. Ákærði Óli Ferseth, sem ekki hafði náð 18 ára
aldri þann 13. maí 1934, hefir með verknaði sínum,
sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, gerzt sekur
ö74
við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og 1. gr. lög-
reglusamþykktar Siglufjarðar, og þykir refsing hans
með hliðsjón af 38. og 63. gr. hegningarlaganna hæfi-
lega ákveðin 50 daga fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi.
33. Ákærði Óskar Garibaldason hefir með verkn-
aði sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi,
gerzt sekur við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlaganna
og 1. gr. lögreglusamþykktar Siglufjarðar, og þykir
refsing hans með hliðsjón af 63. gr. hegningarlag-
anna hæfilega ákveðin 4 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi.
34. Ákærði Áki Jakobsson hefir með verknaði
sínum, sem rétt er lýst í hinum áfrýjaða dómi, gerzt
sekur við 1. málsgr. 99. gr. hegningarlaganna og 1. gr.
oftnefndrar lögreglusamþykktar, og þykir refsing
hans hæfilega ákveðin með hliðsjón af 63. gr. hegn-
ingarlaganna 3 mánaða fangelsi við venjulegt fanga-
viðurværi.
Það þykir rétt að ákveða, að fresta skuli fram-
kvæmd á refsingu hinna ákærðu Júlíusar Einarsson-
ar, Gísla Sigurðssonar, Önnu Guðmundsdóttur, Maríu
Guðmundsdóttur, Hörðu Guðmundsdóttur, Guðrún-
ar Sigurhjartardóttur, Jóhannesar Sigurðssonar, Jóns
B. Valfells, Steinþóru Einarsdóttur, Ástríðar Jóns-
dóttur, Dagrúnar Bjarnadóttur, Kristmundar Einars-
sonar, Guðrúnar Sveinsdóttur, Stefáns Þorsteins Sig-
urjónssonar, Guðlaugs Sigurðssonar, Helgu Guð-
mundsdóttur, Haralds Sölvasonar, Jóns Guðjónsson-
ar, Indriða Guðjónssonar, Óla Ferseth og Áka Ja-
kobssonar, og að niður skuli hún falla að 5 árum
liðnum fyrir hvert einstakt þeirra, ef það heldur
skilorð laga nr. 39/1907.
Fella verður niður ákvæði héraðsdómsins um
ð/ð
málsvarnarlaun cand. jur. Ingólfs Jónssonar, með þvi
að hann varði hin ákærðu ekki að tilhlutun dómar-
ans, og verður kaup hans því ekki talið til sakar-
kostnaðar.
Eftir úrslitum þessa máls verður að dæma hin á-
kærðu Aðalbjörn Pétursson, Gunnar Jóhannsson,
Þórodd Guðmundsson, Þorstein Loftsson, Júlíus
Einarsson, Gísla Sigurðsson, Guðmund Davíðsson,
Önnu Guðmundsdóttur, Maríu Guðmundsdóttur,
Hörðu Guðmundsdóttur, Einar Ferseth, Guðrúnu
Sigurhjartardóttur, Jóhannes Sigurðsson, Gunnlaug
Einarsson, Jón B. Valfells, Steinþóru Einarsdóttur,
Guðmund Fr. Guðmundsson, Ástríði Jónsdóttur,
Dagrúnu Bjarnadottur, Kristmund Einarsson, Guð-
rúnu Sveinsdóttur, Stefán Þorstein Sigurjónsson,
Guðlaug Sigurðsson, Helgu Guðmundsdóttur, Harald
Sölvason, Jón Guðjónsson, Indriða Guðjónsson, Óla
Ferseth, Óskar Garibaldason og Áka Jakobsson til að
greiða in solidum allan sakarkostnað bæði í héraði
og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, 500
krónur til hvors.
Héraðsdómarinn hefir dæmt 32 hinna ákærðu
„sbr. 202. gr.“ hegningarlaganna. Um suma þeirra
er ekkert upplýst um það, að þeir hafi komið fram
við nokkurn einstakan mann ofbeldi, er 202. gr.
hegningarlaganna taki til. Og í öðru lagi á ríkisvald-
ið ekki sókn á brotum, er 202. gr. tekur til. Einnig
hefir héraðsdómarinn dæmt hina sömu 32 eftir 104.
gr. hegningarlaganna, og þó ákveðið refsingu þeirra
allmargra neðan við refsilágmark þeirrar greinar,
án þess að sérstök heimild væri til þess. Tvö hinna
ákærðu eru dæmd aðeins eftir 1. gr. lögreglusam-
þykktar Siglufjarðar, en skilorðsbundið, og er eigi
o76
heimild til slíks, sjá lög nr. 57/1933. Hegningarvott-
orð allmargra vantar og engra fæðingarvottorða virð-
ist héraðsdómarinn hafa aflað, og er þetta sérstak-
lega athugavert um ákærðu Dagrúnu Bjarnadóttur
og Óla Ferseth.
Atburðir þeir, er mál þetta er af risið, gerðust 13.
maí 1934. Rannsókn málsins lýkur 12. marz 1935.
og stefna er útgefin 13. april s. á. Þingfest er málið
18. maí s. á., og veitir dómarinn hinum ákærðu þá
frest til varnar til 14. des. 1935 og lánar þeim máls-
skjölin. Þá mætir einn hinna ákærðu, en hefir ekki
skjölin, og er þá veittur frestur til 14. febrúar 1936.
Þá er málið loks tekið til dóms. Dómur er kveðinn
upp 21. marz s. á. og birtur á tímabilinu 12. mai til
21. júlí s. á. Þann 26. nóv. er gefin út áfrýjunar-
stefna eftir kröfu 31 hinna ákærðu og 17. febrúar
þ. á. er málinu einnig stefnt til hæstaréttar um þá 3,
er ekki virðast hafa óskað áfrýjunar. Virðist því
nokkur aðfinnsluverður dráttur hafa orðið á málinu.
Því dæmist rétt vera:
Hin ákærðu Guðmundur Einarsson, Óskar
Berg, Einar Indriðason og Sigríður Sigurðar-
dóttir eiga að vera sýkn af kærum og kröfum
réttvísinnar og valdstjórnarinnar í máli þessu.
Hinir ákærðu Aðalbjörn Pétursson, Gunnar
Jóhannsson, Þóroddur Guðmundsson og Guð-
mundur Davíðsson sæti hver um sig 5 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Ákærði Einar Ferseth sæti 135 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi.
Hinir ákærðu Þorsteinn Loftsson, Gunnlaugur
Einarsson, Guðmundur Fr. Guðmundsson, og
Óskar Garibaldason sæti hver um sig 4 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Ákærða Helga Guðmundsdóttir sæti 110 daga
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Hin ákærðu Harða Guðmundsdóttir, Stein-
þóra Einarsdóttir og Stefán Þorsteinn Sigur-
Jónsson sæti hvert um sig 100 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
Hin ákærðu Júlíus Einarsson, Gísli Sigurðs-
son, Anna Guðmundsdóttir, Maria Guðmunds-
dóttir, Guðrún Sigurhjartardóttir, Jóhannes Sig-
urðsson, Jón B. Valfells, Ástríður Jónsdóttir,
Kristmundur Einarsson, Guðrún Sveinsdóttir,
Guðlaugur Sigurðsson, Haraldur Sölvason, Jón
Guðjónsson, Indriði Guðjónsson og Áki Jakobs-
son sæti hvert um sig 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
Hin ákærðu Dagrún Bjarnadóttir og Óli Fer-
seth sæti hvort um sig 50 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
Fresta skal framkvæmd refsingar hinna á-
kærðu Júlíusar Einarssonar, Gísla Sigurðsson-
ar, Önnu Guðmundsdóttur, Maríu Guðmunds-
dóttur, Hörðu Guðmundsdóttur, Guðrúnar Sig-
urhjartardóttur, Jóhannesar Sigurðssonar, Jóns
B. Valfells, Steinþóru Einarsdóttur, Ástríðar
Jónsdóttur, Dagrúnar Bjarnadóttur, Kristmund-
ar Einarssonar, Guðrúnar Sveinsdóttur, Stefáns
ð1
578
Þorsteins Sigurjónssonar, Guðlaugs Sigurðsson-
ar, Helgu Guðmundsdóttur, Haralds Sölvason-
ar, Jóns Guðjónssonar, Indriða Guðjónssonar,
Óla Ferseth og Áka Jakobssonar, og niður skal
hún falla fyrir hvert einstakt þeirra að 5 árum
liðnum, ef það heldur skilorð laga nr. 39/1907.
Hin ákærðu Aðalbjörn Pétursson, Gunnar Jó-
hannsson, Þóroddur Guðmundsson, Guðmundur
Davíðsson, Einar Ferseth, Þorsteinn Loftsson,
Gunnlaugur Einarsson, Guðmundur Fr. Guð-
mundsson, Óskar Garibaldason, Helga Guð-
mundsdóttir, Harða Guðmundsdóttir, Steinþóra
Einarsdóttir, Stefán Þorsteinn Sigurjónsson,
Júlíus Einarsson, Gisli Sigurðsson, Anna Guð-
mundsdóttir, María Guðmundsdóttir, Guðrún
Sigurhjartardóttir, Jóhannes Sigurðsson, Jón B.
Valfells, Ástríður Jónsdóttir, Kristmundur EFin-
arsson, Guðrún Sveinsdóttir, Guðlaugur Sigurðs-
son, Haraldur Sölvason, Jón Guðjónsson, Indriði
Guðjónsson, Áki Jakobsson, Dagrún Bjarnadótt-
ir og Óli Ferseth greiði eitt fyrir öll og öll fyrir
eitt allan kostnað sakarinnar bæði í héraði og
fyrir hæstarétti, þar með talin málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna Gunnars Þor-
steinssonar og Theódórs B. Líndal, 500 krónur
til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
ö79
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar gegn fyrr-
greindum kærðum fyrir brot á XII. og XVIII. kafla refsi-
laganna og lögreglusambykkt Siglufjarðarkaupstaðar til
refsingar og málskostnaðargreiðslu.
Málavextir eru þeir, er nú skal greina:
11. mai 1934 kom e/s Dettifoss til Siglufjarðar, og lýsti
þá kærður Þóroddur Guðmundsson fyrir hönd Verkalýðs-
sambands Norðurlands (V. S.N.) því yfir, að afgreiðslu-
bann væri lagt á skipið og að uppskipun yrði hindruð
með valdi, ef á þyrfti að halda. Fór skipið svo búið héðan,
en kom hingað 13. s. m. Hafði afgreiðsla skipsins beðið um
aðstoð lögreglunnar og þáverandi dómsmálaráðherra lagt
fyrir lögreglustjórann á Siglufirði að beita valdi til þess að
iryggja vinnufrið við ssipið við upp- og útskipun. Kvaddi
lögreglustjóri lögregluþjóna bæjarins og allmarga borgara
bæjarins til varnar, og tóku þeir sér varnarstöðu á hafnar-
bryggjunni áður en skipið kom, hlóðu fyrirhleðslu á
bryggjunni og festu upp auglýsingar um, að aðganga væri
bönnuð. Þegar skipið var lagzt að bryggjunni, hélt Þórodd-
ur Guðmundsson, ásamt fjölda manns, niður að hafnar-
bryggjunni, og staðnæmdust þeir við fyrirhleðsluna. Bar
einkum á honum og meðkærðum Aðalbirni Péturssyni og
Gunnari Jóhannssyni, og hvöttu þeir lið það, er Þeim
fylgdi, til þess að ráðast yfir fyrirhleðsluna, þar sem lög-
reglustjóri og varnarlið það, sem hann hafði kvatt til
varnar, hafði tekið sér varnarstöðu við. Lýsti lögreglu-
stjóri banni við að fara inn fyrir fyrirhleðsluna og skipaði
fólkinu fyrir utan fyrirhleðsluna burtu, en það skeytti
því engu, og gerðu ýmsir hinna kærðu tilraun til að kom-
ast yfir til þess að hindra upp- og útskipun, sem var byrjuð.
Hinir ákærðu krefjast sýknu, þar eð þeir hafi gert
samning við afgreiðslumann Eimskipafélags Íslands á
staðnum um, að „málshöfðanir og skaðabótakröfur falli
niður af beggja hálfu í þessu máli“.
Á þenna skilning verður ekki fallizt. Þar eð ákæru-
valdið hefir fyrirskipað málshöfðun þessa, er auðsætt, að
það vill ekki uppgjöf saka af hálfu þess opinbera, enda
ber samningurinn það ekki með sér, að svo hafi verið gert,
og ekkert framkomið, er bendi til þess. Samningurinn
ræðir að eins um, að málshöfðanir og skaðabótakröfur
580
aðilja skuli falla niður, eða réttara sagt hugsanlegur rétt-
ur aðilja til málshöfðana og skaðabóta.
Dómarinn getur þess, að sakamál þetta hafi í fyrstu
dregizt vegna þess, að dómarinn hafi verið þeirrar skoð-
unar, að vfirákæruvaldið ætlaði að skipa annan dómara
til þess að fara með þetta mál, en er honum varð það aug-
ljóst, að svo var eigi, hafi málið enn dregizt vegna burt-
veru dómarans og sumra kærðu og vegna þess, hve sak-
borningar eru langt hver frá öðrum, en telja varð rétt
að veita þeim langan frest þess vegna.
Að því er snertir sök hvers einstaks þeirra kærðu skal
tekið fram:
Með vitnisburði fjölda eiðfastra vitna er það sannað,
að Aðalbjörn Pétursson hvatti lið sitt til áhlaups á fyrir-
hleðsluna og að hann var með þeim fremstu í áhlaupinu
og komst inn fyrir fyrirhleðsluna og skar á vatnsslöngur
bæjarins, sem lögregluliðið notaði sér til varnar með því
að beina vatninu úr slöngunum að árásarmönnunum. Var
tekinn af honum hnifur, og steinar fundust í vasa hans.
Sjálfur hefir hann neitað að svara í réttinum.
Fjöldi eiðfestra vitna heyrðu kærðan Gunnar Jóhanns-
son hvetja árásarliðið til áhlaups, og 2 eiðfest vitni hafa
borið, að þau hafi heyrt hann hvetja árásarliðið til þess
að kasta grjóli á varnarliðið, og fleiri eiðfest vitni sáu
hann bera grjót niður til árásarliðsins, 2 vitni hafa séð
hann kasta grjóti að varnarliðinu. Sjálfur hefir hann neit-
að að svara í réttinum.
Fjöldi eiðfestra vitna heyrðu kærðan Þórodd Guð-
mundsson hvetja lið sitt til áhlaups að varnarliðinu og
sáu hann kasta grjóti og kolum að varnarliðinu, og sannað
er, að hann réðist mót einum varnarliðsmanni og reyndi
að berja hann. Sjálfur hefir hann neitað að svara í rétt-
inum.
Þessir 3 sökunautar hafa með dómi hæstaréttar 22.
febrúar 1935 verið dæmdir í einfalt fangelsi, Þóroddur
Guðmundsson um 3 mánuði, hinir í 2 mánuði, og höfðu
þeir sig mest í frammi, einkum Þóroddur.
Hafa þeir með atferli sínu gerzt brotlegir gegn 99. gr.
og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsing
þeirra þannig, að Þóroddur Guðmundsson sæti ó mánaða
einföldu fangelsi, Aðalbjörn Pétursson.sæti 4 mánaða ein-
öðl
földu fangelsi, en Gunnar Jóhannsson sæti 3 mánaða ein-
földu fangelsi.
En aðrir hinna kærðu hafa eigi sætt refsingu af hálfu
þess opinbera.
Fjöldi eiðfestra vitna sáu Þorstein Loftsson með þeim
fremstu í áhlaupinu á lögregluvarnarliðið. Fleiri vitni
sáu hann reiða spýtu til höggs að varnarliðsmanni, og eitt
vitni sá hann berja hann, kasta grjóti og spýtum að varn-
arliðinu. Sjálfur segist kærður hafa tekið þátt í árásinni,
en engan barið fyrr en hann sjálfur hafi verið barinn og
kveðst ekki muna til, að hann hafi kastað grjóti að varn-
arliðinu, hann komst og inn fyrir fyrirhleðsluna, en varð
að hverfa frá.
Hefir kærður Þorsteinn Loftsson með þessu gerzt brot-
legur gegn 99. gr. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna,
og ákveðst refsingin 4 mánaða einfalt fangelsi, en fresta
skal refsingunni og hún falla niður að 5 árum liðnum, ef
skilorð laga 39/1907 verða haldin.
2 vitni hafa borið, að kærður Júlíus Einarsson hafi
verið með þeim fremstu í árásinni, og eitt vitnið borið,
að það hafi séð hann henda grjóti á lögregluvarnarliðið.
Sjálfur viðurkennir hann að hafa verið með í árásinni, en
neitar að hafa kastað grjóti. Á varnarliðinu kveðst kærður
ekki hafa barið meir en það á sér.
Kærður hefir með atferli sínu gerzt brotlegur gegn 99.
gr. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin 2 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni
og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga
39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni hafa borið, að kærður Gisli Sigurðsson hafi
verið með þeim fremstu í árásinni. Eitt vitni ber, að bað
hafi séð hann kasta að varnarliðinu grjóti, annað vitni.
að það hafi séð hann kasta grjóti eða kolum. Eitt vitni
ber, að hann hafi barið sig með þaraþöngli í andlitið.
Í réttinum hefir hann neitað að svara spurningum dóm-
arans.
Kærður hefir með atferli sinu gerzt brotlegur gegn 99.
og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin
3 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og
hún niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni hafa borið, að þau hafi séð kærðan Guð-
582
mund Davíðsson með þeim fremstu í árásinni, fleiri vitni
sáu hann reyna að berja einn varnarliðsmanninn með
spýtu með því að reiða spýtuna til höggs, og eitt vitni
sá hann berja einn varnarliðsmann, svo að sár varð af. 9
vitni sáu hann kasta grjóti.
Sjálfur viðurkennir Guðmundur að hafa verið með í
árásinni, en neitar að hafa barið nokkurn og neitar að
svara frekari spurningum.
Kærður hefir með atferli sínu gerzt brotlegur gegn 99.
og 104. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 3
mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og hún
niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni bera, að þau hafi séð kærðu Önnu Guð-
mundsdóttur kasta kolum að lögregluvarnarliðinu, og
Maríu Guðmundsdóttur kasta kolum að lögregluvarnar-
liðinu, og eitt vitni, að þær hafi kastað grjóti. Sjálfar
hafa þær neitað að svara í réttinum spurningum dóm-
arans.
Hafa kærðar því með atferli sinu gerzt brotlegar gegn
99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin hjá hvorri um sig 3 mánaða einfalt fangelsi, en fresta
skal refsingunni og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef
skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni bera, að þau hafi séð Hörðu Guðmunds-
dóttur kasta grjóti og kolum að lögregluvarnarliðinu. Eitt
vitni ber, að hún hafi tekið tilhlaup til þess að kasta
steinum. Sjálf hefir hún í réttinum neitað að svara spurn-
ingum dómarans.
Hefir því kærð með þessu atferli sínu gerzt brotleg
segn 99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst
refsingin 3 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsing-
unni og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga
39/1907 verða haldin.
Fjöldi eiðfestra vitna hafa borið, að þau hafi séð Einar
Ferseth kasta grjóti „í ákafa og í sifellu“ að varnarliðinu.
Hefir hann haft sig mjög í frammi í árásinni, og vitnisburð-
ur eins vifnis er um, að 2 menn hafi hlotið meiðsl af grjót-
kastinu. Sjálfur kannast hann við að hafa verið með
í árásinni, en neitar í réttinum að svara spurningum
dómarans.
Sakborningur hefir með þessu gerzt brotlegur gegn 99.
583
Ær. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin 4 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni
og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga
39/1907 verða haldin.
Eitt vitni sá Guðmund Einarsson kasta grjóti að varn-
arliðinu, og sannað er, að sakborningur var með í árás-
arliðinu, en sjálfur hefir hann neitað í rétti að svara
spurningum dómarans.
Verður hann að teljast sannur að sök um þátttöku í
árásinni, og álízt hann með því hafa gerzt brotlegur gegn
99. gr. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst
refsingin 1 mánaðar einfalt fangelsi, en fresta skal refs-
ingunni og hún niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða
haldin.
Eitt vitni ber, að það hafi séð, að Óskar Berg hafi
kastað einum steini að varnarliðinu, en hann kveðst að
vísu hafa verið í hópi árásarliðsins, en komið aðeins til
að horfa á, en engu kastað að varnarliðinu eða gert af sér.
En með því að blanda sér í hóp árásarmanna hefir hann
gerzt sekur um refsivert athæfi, eins og á stóð, og gerzt
brotlegur gegn 99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og
ákveðst refsingin eins mánaðar einfalt fangelsi, en refs-
ingunni skal fresta og hún niður falla að 5 árum liðnum,
ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Eitt vitni ber, að það hafi séð Einar Indriðason kasta
kolum að varnarliðinu. Sjálfur segist hann hafa verið
framarla í árásarliðinu, en að eins verið sem áhorfandi.
Hann hafi engu kastað að varnarliðinu.
Með fylgd sinni í árásarliðinu hefir hann gerzt brot-
legur gegn 99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og
ákveðst refsing hans Í mánaðar einfalt fangelsi, en
fresta skal refsingunni og hún niður falla að liðnum 5
árum, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
2 vitni bera, að þau hafi séð Guðrúnu Sigurhjartar-
dóttur kasta steinum að varnarliðinu. Sjálf kveðst hún
engu hafa kastað og að eins hafa komið til þess að taka
á móti systur sinni, er kom með Dettifossi að hafnarbryggj-
unni. Það verður að telja sannað, að hún sé sek um grjót-
kastið og hún með því hafi gerzt brotleg gegn 99. og 104.
gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, en með tilliti til æsku hennar
ákveðst refsingin 1 mánaðar einfalt fangelsi, en fresta skal
öð4
refsingunni og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skil-
orð laga 39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni bera, að kærður Jóhannes Sigurðsson hafi
verið með þeim fremstu í árásinni. Eitt vitni ber, að það
hafi séð hann kasta grjóti að varnarliðinu. Einn varnar-
liðsmaður ber, að hann hafi ráðizt á sig og velt sér niður,
þar sem hann stóð til varnar. Sjálfur neitar hann í rétt-
inum að svara spurningum dómarans.
Kærður hefir með atferli sinu gerzt brotlegur gegn 99.
og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin
2 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og
hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
2 vitni bera, að þau hafi séð, að kærður Gunnlaugur
Einarsson kastaði kolum að varnarliðinu. Eftir framburði
2 vitna réðist hann að einum lögregluvarnarliðsmanni og
barði hann í höfuðið. Sjálfur hefir hann neitað að svara
í réttinum spurningum dómarans.
Kærður hefir með atferli sínu gerzt brotlegur gegn 99.
gr. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna og ákveðst refs-
ingin 3 mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni skal frest-
að og hún niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
2 vitni sáu kærðan Jón B. Valfells taka upp 2 steina
og rétta drengjum, og var þessum báðum steinum beint
að varnarliðinu. Eitt vitni ber, að það sæi hann með stein
í hendi og heyrði hann segja, að rétt væri að kasta hon-
um á varnarliðið, og mæltist til þess við vitnið, að það
kastaði honum, og sagði á þá leið, að rétt væri að vera
duglegur að kasta á varnarliðið. Annað vitni sá kærðan
taka upp 2 steina, ganga með þá til fyrrnefnds vitnis, en
heyrði ekki, hvað kærður sagði við það vitni. Hinsvegar
heyrði vitni nr. Í hitt vitnið segja, að kærður hefði mælzt
til þess við sig (vitni nr. 1), að það kastaði steininum á
lögregluvarnarliðið. Þriðja vitni ber, að það hafi séð kærð-
an rétta manni stein og heyrt kærðan segja við hann, að
hann skyldi kasta steininum, en sá maður gefið kærðum
í skyn, að ef hann kastaði steininum, myndi hann kasta
honum í kærðan. Fjórða vitnið ber, að það hafi heyrt
kærðan segja: „Nú skal varnarliðið fá vaskið með grjót-
kastið.“ Kærður neitar öllum þessum framburðum og telur
Þetta tilhæfulaust.
ö85
Það verður að telja sannað, að kærður hafi með þessu
atferli sínu hjálpað til með grjótkastið á lögregluvarnar-
liðið og með því gerzt brotlegar gegn 99. og 104. gr. sbr.
202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 2 mánaða ein-
falt fangelsi, en refsingunni skal fresta og hún niður falla
að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Eitt vitni sá kærðu Steinþóru Einarsdóttur kasta fleiri
steinum að varnarliðinu. 3—4 vitni hafa borið, að þau
hafi séð hana berja 2 varnarliðsmenn með vatnsslöngu-
bút. Eitt vitni ber, að það hafi séð hana taka einn stein og
kasta að varnarliðinu. Eitt vitni ber, að hún hafi hvatt til
grjótkastsins. Sjálf hefir kærð neitað í réttinum að svara
spurningum dómarans.
Kærð hefir með atferli sinu gerzt brotleg gegn 99. og
104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin
3 mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta og
hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
Um kærðu Sigríði Sigurðardóttur hefir eigi sannazt
annað en hún var í árásarliðinu, er því lenti saman við
lögregluvarnarliðið, en nægileg gögn eru eigi fram komin,
er hnekki framburði hennar um, að hún hafi ekki verið
með í árásarliðinu, er það fór niður að hafnarbryggjunni,
heldur komið þangað, er flokkarnir voru fyrir. Að vísu
hefir eitt vitni borið, að hún hafi tekið upp stein, en
gegn eindreginni neitun kærðrar verður slíkt ekki talið
sannað. Hinsvegar átti kærðri að vera ljóst, að hún með
veru sinni þarna braut á móti 1. gr. lögreglusambþykktar
Siglufjarðar frá 24. sept. 1929 sbr. 95. gr. lögreglusam-
Þykktarinnar, enda hafði lögreglan fyrirskipað, að mann-
söfnuðurinn skyldi tvístrast, en því eigi hlýtt.
ir kærð því Þbrotleg gegn 1. gr. téðrar lögreglusam-
Þykktar sbr. 95 gr., og ákveðst refsingin 100 kr. sekt í
bæjarsjóð, en refsingunni skal fresta og hún niður falla
að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Eitt vitni, sem stóð hjá, ber, að það hafi séð kærðan Guð-
mund Fr. Guðmundsson kasta 2 steinum á varnarliðið, ann-
að vitni ber, að hann hafi hvatt til þess að rifa burtu fyrir-
hleðsluna og „storma“ varnarliðið. 2 vitni bera, að þau
hafi séð hann kasta einum steini og annað vitnið, að annar
Þessara steina hafi komið á ákveðinn varnarliðsmann.
586
Sjálfur hefir sökunautur neitað að svara spurningum dóm-
arans Í réttinum.
Verður hann með þessu atferli sínu að teljast sannur
að sök um þátttöku í árás á lögregluvarnarliðið og grjót-
kasti á það og með þessu atferli sinu gerzt brotlegur gegn
99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin 3 mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta
og hún niður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga
39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni sáu kærðu Ástríði Jónsdóttur henda kolum
að varnarliðinu, en sjálf hefir hún neitað að svara öllum
spurningum í rannsókninni.
Fleiri vitni sáu kærðu Dagrúnu Bjarnadóttur Sædal
kasta kolum að lögregluvarnarliðinu, en sjálf neitar hún að
svara spurningum Í rannsókninni.
Báðar hinar kærðu hafa með þessu gerzt brotlegar gegn
99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin 2 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni
og hún niður falla að Hhöðnum 5 árum, ef skilorð laga
39/1907 verða haldin.
Einn lögregluliðsvarnarmaður ber, að kærður Krist-
mundur Einarsson hafi reynt, ásamt Einari Ferseth og Ste-
fáni Þorsteini Sigurjónssyni, að ná sér yfir varnarlinuna og
yfir í árásarliðið. Annað vitni ber, að kærður hafi steytt
hamri við varnarlinuna. Sjálfur kannast kærður við að hafa
verið með í árásinni og barið með hamri að fyrirhleðsl-
unni, en neitar að hafa reynt að taka mann úr varnarlið-
inu eða gert nokkuð annað.
Kærður hefir með atferli sínu gerzt brotlegur gegn 99.
og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin
2 mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta og
hún niður falla að liðnum 5 árum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
Eitt vitni sá kærðu Guðrúnu Sveinsdóttur í áhlaups-
liðinu. Annað vitni sá hana kasta kolamola að varnarlið-
inu. Fjórða (svo) vitnið sá hana kasta kolum í sífellu að
varnarliðinu. Sjálf segist hún að eins hafa verið með í fylk-
ingu árásarliðsins, en ekkert gert af sér og engu kastað.
Með atferli sínu hefir hún gerzt brotleg gegn 99. og 104.
gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 2 mán-
aða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og hún
587
miður falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
Eitt vitni sá kærðan Jónas Ásgrímsson framarla í árás-
arliðinu. Sakborningur hefir eigi fundizt, er málshöfðun
fór fram, og verður því að vísa málinu frá dómi, að því er
hann snertir.
Fleiri vitni bera, að kærður Stefán Þorsteinn Sigurjóns-
son hafi verið framarla í árásarliðinu. Einn lögreglu-
liðsvarnarmaður ber, að hann hafi tekið utan um vatns-
slöngur bæjarins, er lögreglan notaði til varnar, og þann-
ig hjálpað Aðalbirni Péturssyni til þess að skera á þær.
Einn úr lögregluvarnarliðinu ber, að kærður hafi reynt að
hafa sig yfir fyrirhleðsluna og yfir til árásarliðsins. Sjálf-
ur kveðst mættur hafa hlaupið inn fyrir varnarlinuna, en
ekki muna til, að hann hafi tekið utan um vatnsslöngurnar
né reynt að toga varnarliðsmann út fyrir til árásarliðsins.
Með atferli sínu hefir hann gerzt brotlegur gegn 99. og
104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin
2 mánaða einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og
hún niður falla að liðnum 5 árum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
Eitt vitni sá kærðan Guðlaug Sigurðsson kasta stein-
um á varnarliðið. Sjálfur kveðst kærður hafa verið með í
árásarliðinu, en staðnæmæt við fyrirhleðsluna og ekkert
gert til þess að komast yfir hana né hvatt nokkurn til
þess, en fengið stein í fingurinn og við það orðið svo
reiður, að hann fór að henda grjóti á lögregluvarnarliðið.
Annars kveðst hann ekkert hafa ætlað að gera af sér.
Með atferli sínu hefir kærður brotið gegn 99. og 104.
gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðsi refsingin Í mán-
aðar einfalt fangelsi, en fresta skal refsingunni og hún
niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Fjöldi vitna ber, að kærð Helga Guðmundsdóttir hafi
kastað kolum og grjóti að varnarliðinu, og nokkur vitni,
að hún hafi reynt að berja 2 varnarliðsmenn með hamri.
Meiddist einn lögregluþjónn af þeim áverka.
Með verknaði sínum hefir hún gerzt brotleg gegn 99. og
104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 3
mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta og hún
niður falla, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Einn varnarliðsmaður ber, að kærður Haraldur Sölva-
588
son hafi reynt að taka sig yfir til árásarliðsins. Sjálfur
segist kærður ekki hafa komið niður á hafnarbryggju í
árásarskyni, en reiðst, er vatnsbuna kom á hann úr slöng-
um bæjarins, og togað þá í varnarliðsmanninn og reynt
að toga hann yfir fyrirhleðsluna og út fyrir hana.
Verður að telja kærðan með þessu þátttakanda í árás
á varnarliðið og brotlegan gegn 99. og 104. gr. sbr. 202.
gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 2 mánaða einfalt
fangelsi, en fresta skal refsingunni og hún niður falla, ef
skilorð laga 39/1907 verða haldin.
2 lögregluþjónar bera, að kærður Jón Guðjónsson hafi
verið með í árásarliðinu. Sjálfur viðurkennir kærður að
hafa verið framarla í árásarliðinu, en hann hafi alls ekki
komið í árásarskyni og engan þátt tekið í árásinni. Hann
hafi eftir á vitað, að bannað var af lögreglunni að vera
þar sem árásarliðið var, en hann mundi þó hafa verið þar
sem hann var, þótt honum hefði verið kunnugt um bann-
ið. Hann kveðst ekki hafa slegið til eða kastað til nokkurs
manns.
Það verður nú eigi talið sannað, að kærður hafi gert
neitt af sér annað en að vera með í árásarliðinu, en slíkt
er refsivert, eins og á stóð, og brot gegn 1. gr. lögreglusam-
þykktar Siglufjarðar 24. sept. 1929 sbr. 95. gr. téðrar lög-
reglusamþykktar, og ákveðst refsingin 200 kr. sekt í bæj-
arsjóð Siglufjarðar, en refsingunni skal frestað og hún
niður falla að liðnum 5 árum, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
2 lögregluþjónar bera, að kærður Indriði Guðjónsson
hafi verið með í árásarliðinu og hafi hann tekið utan um
kylfu eins lögregluþjónsins. Kærður viðurkennir að hafa
tekið utan um kylfu eins lögregluþjónsins til þess að
hindra, að hann berði einn mann úr árásarliðinu, en hann
hafi engan annan þátt átt í árásinni.
En þótt þátttaka kærðs væri ekki önnur en sú, er
greind er, þá er hún refsiverð og er brot á 99. og 104. gr.
sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refsingin 2 mánaða
einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta og hún niður
falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907 verða
haldin.
3 vitni bera, að kærður Óli Ferseth hafi kastað stein-
um að lögregluvarnarliðinu, og eitt vitnanna, að það hafi
89
tekið af honum stein. Sjálfur neitar kærður að svara öll-
um spurningum í rannsókninni.
Kærður hefir með atferli sínu gerzt brotlegur gegn 99.
gr. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og ákveðst refs-
ingin með sérstöku tilliti til æsku sökunauts 1 mánaðar
einfalt fangelsi, en refsingunni skal fresta og hún niður
falla að 5 árum liðnum, ef skilorð laga 39/1907 verða
haldin.
Fjöldi vitna sáu Óskar Garibaldason með þeim fremstu
í áhlaupinu. 2 vitni sáu hann fara upp á kolaportið á bak
við lögregluvarnarliðið og setja siðan 2 menn í sjóinn,
þar sem stætt var. Einn lögregluþjónn ber, að hann hafi
slegið sig stór högg á hendina með hnefanum. Sjálfur
hefir sökunautur neitað að svara spurningum dómarans í
réttinum.
Af þessari þátttöku kærðs er auðsætt, að hann hefir
gerzt brotlegur gegn 99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilag-
anna, og ákveðst refsingin 3 mánaða einfalt fangelsi, en
refsingunni skal fresta og hún niður falla að 5 árum
liðnum, ef skilorð laga 39/1907 verða haldin.
Fleiri vitni bera, að kærður Áki Jakobsson hafi verið
með í áhlaupinu. Eitt vitni ber, að hann hafi kastað grjóti
að varnarliðinu. Sjálfur viðurkennir hann (kærður) að
hafa verið með í áhlaupinu á lögregluvarnarliðið og eggj-
að árásarliðið til þess að gera árás á lögregluvarnarliðið,
en neitar að hafa hent grjóti að varnarliðinu.
Verður að telja, að kærður hafi með þessu gerzt brot-
legur gegn 99. og 104. gr. sbr. 202. gr. refsilaganna, og
ákveðst refsingin 2 mánaða einfalt fangelsi, en refsingunni
skal fresta og hún niður falla, ef skilorð laga 39/1907
verða haldin.
Öll hin kærðu, nema Jónas Ásgrímsson, skulu greiða
allan af málinu löglega leiðandi kostnað, eitt fyrir öll og
Öll fyrir eitt, þar á meðal 30 kr. til málsvarnarmanns sins,
Ingólfs Jónssonar.
Meðferð málsins í héraði hefir verið vitalaus.
590
Föstudaginn 26. nóvember 1937.
Nr. 28/1937. Bæjarstjórn Akureyrar f. h. bæjar-
sjóðs (Pétur Magnússon)
Segn
Gísla Jónssyni og gagnsök
(Jón Ásbjörnsson).
Þóknun fyrir sölu á skipi.
Dómur aukaréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaup-
staðar 6. nóv. 1936: Stefndur, Steinn Steinsen bæjar-
stjórt f. h. bæjarstjórnar Akureyrar, greiði stefnandan-
um, Gisla Jónssyni véla- og skipaumsjónarmanni í Reykja-
vík, kr. 500.00 ásamt 590 ársvöxtum frá 28. febr. 1936 til
greiðsludags.
Í málskostnað greiði stefndur stefnandanum kr. 139.50.
Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu
hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Hinum áfryjaða dómi hefir verið skotið til hæsta-
réttar af hálfu aðaláfrýjanda með stefnu dags. 18.
marz þ. á., en af gagnáfrýjanda hálfu með stefnu
dags. 18. maí þ. á., að fengnu áfrýjunarleyfi, dags.
26. april þ. á.
Í aðalsök krefst aðaláfrýjandi þess aðallega: að
hinum áfrýjaða dómi verði hrundið og breytt á þá
leið, að hann verði algerlega sýknaður af kröfum
sagnáfrýjanda í máli þessu, en fil vara: að hin
dæmda upphæð verði færð niður til mikilla muna.
Verði aðalkrafan tekin til greina, krefst hann máls-
kostnaðar fyrir báðum réttum, en í sambandi við
varakröfuna krefst hann þess, að málskostnaður í
héraði verði felldur niður, en honum dæmdur hæfi-
legur málskostnaður fyrir hæstarétti.
ögi
Gagnáfrýjandi krefst þess aðallega: að aðaláfrýj-
andi verði dæmdur til þess að greiða honum kr.
1200.00 með 5% ársvöxtum frá 28. febr. 1936 til
greiðsludags, en fíl vara: að dæmd upphæð verði
hækkuð til muna eftir mati réttarins, og loks til
þrautavara: að hinn áfrýjaði dómur verði staðfest-
ur. Svo krefst hann þess og, að málskostnaðarákvæði
hins áfrýjaða dóms verði staðfest, og að honum
verði dæmdur hæfilegur málskostnaður fyrir hæsta-
rétti.
Málavextir eru þessir: Árið 1931 var stofnað á
Akureyri „Samvinnufélag sjómanna“. Keypti það
m. a. og gerði út linuveiðarann „Þormóð“, sem nú
heitir „Geysir“. Útgerð þessi bar sig ekki, og þann 15.
nóv. 1932 var bú félagsins tekið til gjaldþrotaskipta.
Akureyrarbær hafði gengið í ábyrgð fyrir einhverju
af skuldum félagsins, og nam ábyrgð hans vegna
e/s „Þormóðs“ sér í lagi, þegar gjaldþrotaskipti hóf-
ust, 68 þús. krónum. Með tilliti til verðmætis skips-
ins, og þar eð einnig hvíldu á því sjóveð, var auðsætt,
að bærinn gat búizt við því, að þurfa að taka skipið
til eignar og annast síðar sölu þess. Varð og sú
raunin á, því að við nauðungaruppboð á skipinu
þann 20. jan. 1933 varð bærinn hæstbjóðandi og
hlaut skipið til eignar fyrir 41 þús. krónur.
Seint á árinu 1932, eftir að gjaldþrotaskipti hófust,
fól bæjarstjóri Akureyrar skipstjóra e/s „Þormóðs“
að fara þess á leit við gagnáfrýjanda, að hann útveg-
aði kaupanda að skipinu. Hóf gagnáfrýjandi þá til-
raun til þess og auglýsti skipið til sölu í Morgun-
blaðinu. Ennfremur fóru fram þann 6. janúar 1933
skeytaskipti þau milli gagnáfrýjanda og Kristjáns
skipstjóra Árnasonar á Bíldudal, sem tilfærð eru í
héraðsdóminum, og, eins og þar greinir, tjáði Kristján
992
sig, ásamt fleirum, fúsan til að kaupa skipið, en þó
fyrir mun lægra verð og með öðrum greiðsluskil-
mála en gagnáfrýjandi hafði tilgreint í skeyti sínu.
Lengra virðist ekki hafa verið komið tilraunum
gagnáfrýjanda um útvegun kaupanda að skipinu,
þegar bæjarstjóri Akureyrar kom til Reykjavíkur
síðar í janúarmánuði 1933. Hætti þá gagnáfrýjandi
tilraunum sínum, en bæjarstjórinn tók sjálfur við.
Fór svo, að félag manna á Bíldudal, sem Kristján
Árnason var einn þátttakandinn í, samþykkti í skevti
til bæjarstjórans kaup á skipinu þann 10. febr. næst
á eftir, en endanlegur kaupsamningur var gerður
þann 16. nóv. 1933, og kaupverð ákveðið 60 þús.
krónur.
Gagnáfrýjandi reisir aðalkröfu sína á því, að hann
hafi komið sölunni á, og eigi því rétt til fullra sölu-
launa, sem hann reiknar 2% af söluverði skipsins.
Varakröfu sína miðar hann við það, að honum verði
dæmd þóknun fyrir útvegun kaupanda að skipinu.
Aðaláfrýjandi rökstyður hinsvegar sýknukröfu sína
með því, að bæjarstjóri Akureyrar hafi ekki skuld-
bundið bæinn, þegar hann fór þess á leit við gagn-
áfrýjanda, að hann útvegaði kaupanda að skipinu,
því þá hafi það enn ekki verið orðin eign Akur-
eyrarbæjar. Varakröfu sína miðar hann við það, að
gagnáfrýjandi kunni að eiga rétt til smávægilegrar
þóknunar fyrir starf sitt.
Á það má fallast, að bæjarstjórinn hafi verið að
gæta hagsmuna bæjarins, þegar hann fól gagnafryýj-
anda að útvega kauptilboð í skipið. Og þar sem bæj-
arstjórinn hefir ennfremur í bréfi til gagnáfrýjanda,
dags. 11. des. 1933, viðurkennt, að hann ætti rétt til
þóknunar fyrir starf sitt, þá verður sýknukrafa aðal-
áfrýjanda ekki tekin til greina. Hinsvegar verður
593
heldur ekki fallizt á aðalkröfu gagnáfrýjanda um, að
honum verði ákveðin full sölulaun, þar eð sölusamn-
ingur komst ekki á fyrir milligöngu hans. En með
tilliti til þess annarsvegar, að hann hafði komið á
sambandi milli bæjarstjórans og manna þeirra, sem
kaupendur gerðust að skipinu, og hinsvegar með
hliðsjón af því, að ekki hafði enn náðst samkomu-
lag um kaupverð skipsins né greiðsluskilmála, þegar
gagnáfrýjandi hætti tilraunum sínum, þá þykir þókn-
un hans hæfilega ákveðin af héraðsdómaranum 500
krónur. Og með því að einnig má fallast á ákvæði
hins áfrýjaða dóms um vexti og málskostnað, þá
ber að staðfesta hann að niðurstöðu til.
ftir þessum málalokum þykir rétt að dæma aðal-
áfrýjanda til að greiða gagnáfrýjanda 200 krónur í
málskostnað fyrir hæstarétti.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður.
Aðaláfryjandi, bæjarstjórn Akureyrar f. h.
bæjarsjóðs, greiði sagnáfrýjanda, Gísla Jóns-
syni, 200 krónur í málskostnað fyrir hæstarétti.
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta hefir höfðað Gísli Jónsson, véla og skipa-
umsjónarmaður í Reykjavík, eftir árangurslausa sáttatil-
raun, fyrir aukarétti Akureyrar með stefnu dags. 27. marz
síðastl. gegn Steini Steinsen bæjarstjóra til þess að fá hann
fyrir hönd bæjarstjórnar Akureyrar dæmdan til greiðslu
skuldar kr. 1427.40 aur., ásamt 5% ársvöxtum frá sátta-
kærudegi 28. febr. 1936 til greiðsludags og málskostnaðar
38
594
að skaðlausu, en samkvæmt framlögðum reikningi er hann
gerður kr. 182.50 aurar. Af skuid þessari eru kr. 227.40
aur. innheimtulaun fyrir sjódómskröfu, en kr. 1200.00 aur.
þóknun fyrir aðstoð við sölu á e/s Þormóði árið 1933.
Undir rekstri málsins hefir umboðsmaður stefnandans
gert 800 kr. sem varakröfu fyrir þóknun við söluna og
þrautavarakröfu gerir hann þá, að þóknun fyrir söluna
verði ákveðin af réttinum, og kröfuna um málskostnað
færir hann til vara niður í samræmi við það, ef þóknunin
fyrir söluna yrði færð niður.
Stefndur hefir viðurkennt innheimtulaunin fyrir sjó-
dómskröfunni, kr. 227.40 aur. og boðið þær fram í réttin-
um og greitt þær.
Stefndur segir aftur, að óþarfi hafi verið að fara í mál
út af innheimtulaununum, þar sem bærinn hafi verið reiðu-
búinn að greiða þau, en hinsvegar heldur stefnandinn þvi
fram, að málsóknar hafi þurft til að fá þau greidd, enda
drægi bærinn greiðslur. Þar sem svo langur dráttur er
orðinn á greiðslunni, fellst rétturinn á, að ástæða hafi
getað verið til að fara í mál.
Aðalágreiningurinn snýst um þóknun fyrir sölu á e/s
Þormóði, og virðast málavextir þessir:
Akureyrarbær selur h/f Verðanda (svo) á Bildudal, sem
stofnað var 28. jan. 1933, skipið Þormóð. Bærinn keypti
skipið, sem var eign „Samvinnufélags sjómanna“, 20. jan.
1933. Var bærinn í ábyrgð við bankann fyrir samvinnu-
félagið, og voru kaupin gerð, að því er virðist, til þess
að fá sem mest upp í tap bæjarins. Stefnandinn hefir
haldið því fram, að hann hafi fengið skilaboð frá þáver-
andi bæjarstjóra, Jóni Sveinssyni, um að útvega sólutil-
boð í Þormóð, og segir svo, að þessi skilaboð hafi verið
staðfest munnlega í viðtali við bæjarstjórann, svo og í
símtali. Því til sönnunar, að stefnandinn hafi bent á selj-
anda að skipinu, segist hann 6. jan. 1933 hafa sent kaup-
anda svohljóðandi símskeyti: „Mynduð þér vilja sinna
kaupum Þormóði 65000 kr. 20000 kr. staðgreiðsla, afborg-
un 150 skp. þessum vertíðar fiski 1000 sildarmál júlí,
eftirstöðvar eftir samkomulagi.“
Svohljóðandi svar segist hann hafa móttekið: „Viljum
kaupa Þormóð eftir ríkisskoðun 50000 kr. staðgreiðsla
595
10000 kr. 10000 kr. 1. okt. næstk. eftirstöðvar eftir sam-
komulagi.“
Stefnandi segir, að hann hafi eftir móttöku þessa svars
gefið bæjarstjóra upp nafn kaupanda, og hafi því lokið
svo, að kaupandi hafi keypt skipið.
Umboðsmaður stefnds hefir mótmælt því, að Kristján
Árnason skipstjóri, sem skeytin voru send til, hafi komið
fram fyrir „Verðanda“, sem keypti skipið. Segir hann,
að Kristján hafi verið að leita að skipi fyrir sjálfan sig.
Vottorð liggur fyrir í málinu frá fyrrv. stjórn Verðanda
um, að stefnandinn hafi boðið þeim skipið. Vottorðinu er
mótmælt. Aðalyfirlýsingarnar um þetta atriði virðast vera
i réttarskjali 5, bréfi þáverandi bæjarstjóra til stefnand-
ans. Í Þessu skjali sést það greinilega og er viðurkennt af
þáverandi bæjarstjóra, Jóni Sveinssyni, að hann hafi sent
skilaboð til stefnandans um að útvega kauptilboð í skipið,
og réttarskjalið virðist einnig fela í sér viðurkenningu á
því, að stefnandinn hafi bent á „Verðanda“ sem kaupanda.
Hinsvegar mótmælir Jón Sveinsson bæjarstjóri því ákveðið
í bréfinu, að hann hafi gefið stefnanda umboð til að selja
skipið, og hann mótmælir því einnig, að hann eigi að fá
1200 kr. í sölulaun, enda hafi hann, bæjarstjórinn, fengið
lögfræðing til að koma sölunni í gegn.
Umboðsmaður stefnds hefir nú haldið því fram, að
Þegar Jón Sveinsson bæjarstjóri sendi skilaboðin til stefn-
andans, þá hafi bærinn ekki verið eigandi skipsins. Hann
hafi því á því stigi ekki getað gefið stefnandanum umboð
til að selja skipið. Enn segir hann, að Jón Sveinsson bæjar-
stjóri hafi verið eftirlitsmaður samvinnufélagsins og hafi
þvi, að því er virðist, fyrir þeirra hönd óskað eftir, að
vísað væri á kaupanda, en því er mótmælt, að Jón Sveins-
son hafi verið í þeirri aðstöðu til samvinnufélagsins, að
hann hafi getað borið þessa beiðni fram fyrir þeirra
hönd. Enn tekur umboðsmaður stefnds það fram, að stefn-
andinn hafi eigi getað útvegað tilboð í skipið hjá „Verð-
anda“, því á því tímabili, sem stefnandinn vann að því að
útvega tilboð í skipið, var „Verðandi“ ekki orðinn til, enda
ekki stofnaður fyrr en 28. jan. 1933. Hinsvegar segir um-
boðsmaður stefnandans, að þó félagið hafi ekki verið
„formelt“ orðið til, þá hafi einmitt á greindu tímabili
990
verið að vinna að stofnun þess, einmitt með það fyrir
augum að kaupa skipið.
Bélturinn lítur svo á, að vel megi vera, að bæjarstjóri
Jón Sveinsson hafi aldrei ætlað að gefa stefnandanum
umboð til að selja skipið Þormóð, en stefnandinn hafði
rélt til að skilja skilaboðin, er hann fékk frá bæjarsljór-
anum á þann hátt, að ællazt væri til þess, að hann inni að
sölunni. Og af því, sem fram er komið Í málinu, verður
eigi annað séð, en að slefnandinn hafi vísað á kaupand-
ann, sem staðreynd er, að keypti skipið. Það ber einnig
að líta svo á, að stefnandinn hafi haft fulla ástæðu til að
álykta, að Jón Sveinsson hefði sem bæjarstjóri sent hon-
um áðurgreind skilaboð, þegar annað eigi var tekið fram,
enda verður það að skoðast hyggileg ráðstöfun hjá Jóni
Sveinssyni bæjarstjóra, eftir því sem fyrir lá, að leitast
fyrir um kaupanda að skipinu, þó það formlega væri ekki
orðið eign bæjarins, þar sem hann eðlilega hefir séð fyrir,
að að því mundi reka, að bærinn yrði að kaupa skipið.
Umboðsmaður stefnds hefir aftur sýnt fram á, að það hafi
verið miklum örðugleikum bundið og því samfara mikill
kostnaður, að koma sölunni í gegn, enda þó bent væri á
kaupandann, og þykir því með sérstöku tilliti til þess, að
stefnandinn ekki er málafærslumaður, ekki ástæða til að
binda sig við 2% af söluverðinu, en hinsvegar ber að taka
Þrautavarakröfu stefnandans til greina og dæma stefnda
til að greiða honum kr. 500.00 þóknun fyrir afskipti hans
af sölunni, ásamt 5% frá 28. febr. 1936 til greiðsludags.
Í málskostnað greiði stefndur stefnandanum kr. 132.50.
D9/
Föstudaginn 3. desember 1937.
Nr. 43/1936. Réttvísin og valdstjórnin
(Einar B. Guðmundsson)
gegn
Páli Valdemar Guðmundssyni Kolka,
Kjartani Guðmundssyni
(Sveinbjörn Jónsson)
og
Kristjáni Egilssyni (Eggert Claessen).
Ívilnun lánardrottna þrotabús.
Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 23. okt. 1935: Ákærðir
Páll Valdemar Guðmundsson Kolka og Kjartan Guðmunds-
son sæti þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi hvor, og skulu þeir sviptir rétti til þess að reka
eða stjórna verzlun eða atvinnufyrirtæki um næstu 5 ár
frá uppkvaðningu dóms þessa.
Ákærður Kristján Egilsson sæti 45 daga fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi, en fullnustu refsingar hans skal
fresta og hún falla niður að 5 árum liðnum frá uppkvaðn-
ingu dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39 frá 16. nóvember
1907 eru haldin.
Ákærðir Páll V. G. Kolka og Kjartan Guðmundsson
greiði að hálfu hvor málsvarnarlaun hins skipaða tals-
manns síns í málinu, Sveinbjarnar Jónssonar hrm., 100 kr.
Ákærður Kristján Egilsson greiði málsvarnarlaun tals-
manns síns í málinu, Ástþórs Matthíassonar lögfræðinss,
50 krónur.
Allan annan kostnað málsins greiði ákærðir alir in
solidum.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Eftir uppkvaðningu héraðsdómsins hefir verið
haldin framhaldsréttarrannsókn í máli þessu, og hafa
hinir ákærðu Páll Kolka og Kjartan Guðmundsson
verið yfirheyrðir. Hefir ákærður Páll Kolka nú
598
viljað taka aftur játningu þá, er hann við hina upp-
haflegu réttarrannsókn gerði um það, að hann hefði
þann 31. júlí 1931 talið h/f Frey insolvent og gjald-
þrot félags þessa vfirvofandi. Ákærður Kjartan Guð-
mundsson hefir einnig viljað taka aftur játningu sína
um, að honum þann 31. júlí 1931 hafi verið það
ljóst, að h/f Freyr væri þá insolvent. Kveða hinir
ákærðu téðar játningar á misminni og misskilningi
byggðar. Segja þeir nú, að þeir hafi fyrst eftir ára-
mótin 1931--1932 verið farnir að álita h/f Frey in-
solvent, og að gjaldþrot þess væri yfirvofandi, en aug-
ljóst hafi ástand hlutafélagsins verið orðið í marz-
mánuði 1932. Vísa hinir ákærðu Uúl þess, að í júlí
1931 hafi menn ekki vitað um verðhrun það á fiski,
sem síðar varð á árinu, enda hafi atvinnurekstur h/f
Freys verið í fullum gangi í júlí 1931 og talinn á-
batavænlegur. Veðsetningin á fiskþurrkunarhúsi h/f
Freys til firmans Kjartans Guðmundssonar á (Co
þann 4. október 1931 gerðist fyrst þeirra athafna,
sem ákærðu eru gefnar að sök í máli þessu. Liggur
Þannig fyrst fyrir til athugunar, hvernig hagur h/f
Freys hafi verið í öndverðum október 1931 og hvern-
ig afkoma og afkomumöguleikar hlutafélags þessa
hafi þá komið hinum ákærðu stjórnarnefndarmönn-
um þess fyrir sjónir. Við rannsókn þessara atriða
verða játningar hinna ákærðu um fjárhag hlutafé-
lagsins 31. júlí 1931, eins og þeim er háttað, ekki
þyngstar á metunum, heldur önnur þau sönnunar-
gögn, sem fram hafa komið við rannsókn málsins.
Efnahagsreikningur h/f Freys pr. 34, 1930 er
dagsettur þann 16. nóvember 1931 og lagður fram
á hluthafafundi þann 21. s. m. Þáverandi fram-
kvæmdastjóri hlutafélagsins hefir borið það sem
vitni í málinu, að efnahagsreikningur þessi hafi
599
verið gerður seint um sumarið 1931. Kemur þessi
framburður heim við það, að á hluthafafundi þann
4. október 1931 er bókað í gerðabók hlutafélagsins,
að fundurinn feli stjórn félagsins að ráða endur-
skoðendur til endurskoðunar á reikningum hlutafé-
lagsins fyrir árið 1930. Samkvæmt þessu verður að
ætla, að téður efnahagsreikningur hafi verið gerður
fyrir 4. október 1991, og þrátt fyrir neitun hinna á-
kærðu verður að ganga út frá því sem vísu, að þeir
hafi fylgzt svo vel með rekstri hlutafélagsins, að þeir
í byrjun október hafi vitað um niðurstöðutölur efna-
hagsreiknings þessa. Með því að gengið er frá efna-
hagsreikningnum fyrir 1930 á þeim tíma, er meta
mátti afkomu þess árs í ljósi síðari atburða fram til
reikningsgerðarinnar, þá verður reikningurinn mik-
ilvægt sönnunargagn í þessu sambandi. Samkvæmt
efnahagsreikningnum eru eignir félagsins taldar kr.
222937,49, en skuldir að hlutafé meðtöldu kr.
337696.06, og eru skuldir þannig umfram eignir kr.
114758.57, eða kr. 50758.57, ef hlutafé er ekki talið
meðal skulda. Eignamatið á reikningnum verður að
telja nógu hátt. Að vísu verður að telja mat á þerri-
reit hlutafélagsins of lágt, en þar á móti kemur til
jöfnunar, að útistandandi skuldir hlutafélagsins eru
taldar með nafnverði. Fiskbirgðir félagsins eru tald-
ar kr. 57812.03, og þykir mega gera ráð fyrir, að við
færslu þessa hafi verið tekið tillit til raunverulegs
söluverðs fisksins. Í ársbyrjun 1931 töldu menn yfir-
leitt góðar horfur um sölu fisks, enda var verðið
sæmilegt fyrri hluta ársins, en þegar kom fram á
seinni hluta ársins, tók fiskverðið að falla, og í sept-
ember var almennt farið að láta fisk í umboðssölu
til Spánar, og komst verðið þá niður í 55—60 krónur
skippundið. Þann 20. september var Englandsbanki
600
undanþeginn skyldu til gullinnlausnar, og féll þá
sterlingspundið um 20%. Þá var og síðast í septem-
ber settur 15% verðtollur á innfluttan fisk í Ítalíu.
Urðu þessir atburðir til þess að draga úr söluhorfum
fisks. Fyrri hluta ársins 1931 hafði h/f Freyr keypt
mikið af fiski. Meiri hlutinn af fiski þessum var ó-
seldur þann í. október 1931, og jafnvel þótt ágóði
hafi orðið af rekstri þurrkhúss hlutafélagsins frá 1.
janúar til 1. október 1931 og nokkurri sölu fisks
upp úr salti fyrra hluta sama árs, eins og ákærðir
halda fram, þá hefir tjón hlutafélagsins á þeim fisk-
birgðum, sem það átti 1. október, orðið miklu meira,
enda eru skuldir hlutafélagsins um fram eignir sam-
kvæmt efnahagsreikningi pr. 34, 1931, sem færður
hefir verið í dagbók, taldar kr. 63106.98, auk hluta-
fjárins. Við þenna reikning er það þó að athuga, að á
honum eru fiskbirgðir taldar kr. 77000.00, en þær
seldust einungis á kr. 50938.87. Þetta tap hlutafé-
lagsins á fiskbirgðum ársins 1931 kemur skýrt fram
á efnahagsreikningum hlutafélagsins, sem gerðir eru
1932. Samkvæmt efnahagsreikningi, sem dagsettur
er 20. marz s. á. og gerður var vegna tilrauna hluta-
félagsins til að fá samninga við skuldheimtumenn
sína um niðurfærslu skulda, eru skuldir um fram
eignir taldar kr. 87966,49, auk hlutafjárins, og
samkvæmt efnahagsreikningi, sem skiptaráðanda
var sendur með beiðni hlutafélagsins um gjaldþrota-
skipti, eru skuldir umfram eignir taldar kr. 96071.19,
auk hlutafjárins. En í þessu sambandi ber að geta
þess, að fiskverð var öllu hærra á árinu 1932 en
síðari hluta ársins 1931, og að h/f Freyr keypti eng-
an fisk á árinu 1932, og var þess vegna ekki um tap
á slíkum fiskkaupum að tefla. Af framangreindum
ástæðum verður að telja, að verðhrun það á fiski,
601
sem varð í september 1931, hafi eyðilagt fjárhags-
afkomu h/f Freys, sem var mjög veik fyrir, og að
ástand hlutafélagsins á árinu 1932 og gjaldþrot þess
í janúar 1933 hafi verið afleiðing af téðu verðfalli
og í órofnu sambandi við það.
Samkvæmt atriðum þeim, sem talin hafa verið,
verður að telja, að hinir ákærðu hafi í byrjun októ-
bermánaðar 1931 hlotið að sjá, að hagur h/f Freys
og afkomumöguleikar voru orðnir svo slæmir, að
ráðstöfunum vegna hlutafélags þessa yrði að haga
með gjaldþrot þess fyrir augum. Koma þá til athug-
unar verknaðir þeir, sem hinum ákærðu eru að sök
gefnir.
1. Svo sem nánar er lýst í hinum áfrýjaða dómi,
mæltist ákærður Kjartan Guðmundsson til þess á
hluthafafundi þeim, sem haldinn var 4. október 1931,
að fiskþurrkunarhús h/f Freys væri veðsett firmanu
Kjartan Guðmundsson á Co með Il. veðrétti, næst á
eftir 15000 króna veðskuld við Bátaábyrgðarfélag
Vestmannaeyja, til tryggingar lánum, að fjárhæð kr.
30000.00, sem téð firma hafði áður veitt hlutafélag-
inu. Var þetta samþykkt á hluthafafundinum með
atkvæðum allra fundarmanna, nema Kristjáns Eg-
ilssonar og eins hluthafa til. Samdægurs gáfu ákærðu
Páll Kolka og Kjartan Guðmundsson út veðskulda-
bréf samkvæmt fundarsamþykktinni, og varðar þessi
verknaður þá refsingu, Kjartan Guðmundsson, sem
er meðeigandi firmans Kjartan Guðmundsson £ Co,
samkvæmt analógíu 262. gr. hegningarlaganna, og
ákærða Pál Kolka samkvæmt 263. gr. hegningarlag-
anna.
2. Í forsendum hins áfryjaða dóms er lýst afskipt-
um hinna ákærðu af víxli þeim, að fjárhæð kr.
1483,81, sem framkvæmdastjóri h/f Freys, Theódór
602
Jónsson, samþykkti f. h. hlutafélagsins fyrir inni-
eign ákærða Páls Kolka hjá félaginu. Það verður
ekki talið, að útgáfa og framlenging vixils þessa séu,
eins og á stóð, refsiverðar athafnir, með þvi að hér
er einungis um réttarfarshagræði að ræða til handa
kröfuhafanum. Um greiðslu víxils þessa er það upp-
lýst, að útibú Útvegsbankans í Vestmannaeyjum
fékk andvirði hans af fiskveðum, sem seld höfðu
verið bankanum til tryggingar öðrum vixlum. Við
greiðslu oftnefnds vixils varð bankinn þannig að
sama skapi almennur kröfuhafi í bú hlutafélagsins
fyrir öðrum víxilskuldum. Hefir þess vegna engum
kröfuhafa verið ívilnað fram yfir annan í sambandi
við vixilinn, og ber því að sýkna hina ákærðu af
þessu kæruatriði.
3. Á hluthafafundi í h/f Frey þann 21. desember
1931 var ályktun gerð um eftirtöld málefni:
a) Fundarmenn guldu jákvæði sitt við þvi, að
hinir ákærðu höfðu þann 5. s. m. veðsett útibúi Út-
vegsbankans í Vestmannaeyjum með lll. veðrétti
þurrkhús hlutafélagsins fyrir 29000 króna skuld, sem
áður hafði verið stofnuð. Má fallast á athugasemdir
héraðsdómarans um veðsetningu þessa, og þar með,
að allir hinir ákærðu hafi með henni orðið brotlegir
við 263. gr. hegningarlaganna.
b) Á sama hluthafafundi var samþykkt veðsetn-
ing á húseign hlutafélagsins Geirseyri til Olíuverzlun
Íslands h/f með II. veðrétti fyrir 10000 króna skuld,
en þann 10. febrúar 1931 höfðu allir hinir ákærðu
framkvæmt veðsetningu þessa, en öfluðu ekki sam-
kvæðis hluthafafundar til hennar fyrr en nú. Með
því að hinir ákærðu stjórnarnefndarmenn voru ekki
bærir til að veðsetja fasteignir hlutafélagsins, nema
að fengnu leyfi hluthafafundar, þá verður að miða
603
upphafstíma téðrar veðsetningar við hluthafafund-
inn 21. desember, en eins og þá var komið högum
hlutafélagsins, var það hinum ákærðu saknæmt að
afla sér heimildar til veðsetningarinnar, og skiptir
engu máli í því efni, þótt ákærðu hefðu áður gagn-
vart þriðja manni færzt í fang að koma veðsetn-
ingunni til leiðar. Hafa allir hinir ákærðu því gerzt
Þbrotlegir við 263. gr. hegningarlaganna með athöfn
þessari.
c) Loks var á hluthafafundinum 21. desember
formlega samþykktur 1. veðréttur í fiskþurrkunar-
húsi hlutafélagsins til Bátaábyrgðarfélags Vest-
mannaeyja fyrir 15000 króna skuld, en veðskulda-
bréf þessa efnis hafði verið gefið út 6. desember
1929. Er þess getið í gerðabók hlutafélagsins, að veð-
skuldabréf þetta hafi að vísu upphaflega verið gefið
út með vitund og vilja hluthafanna, en að sá annmarki
hafi orðið á útgáfu þess, að það hafi verið undirritað
af framkvæmdarstjóra hlutafélagsins í stað þess, að
samkvæmt samþykktum hlutafélagsins beri stjórn
félagsins að undirrita slík skjöl að fengnu leyfi hlut-
hafafundar. Rannsókn málsins hefir ekkert beinzt
að þessari veðsetningu, og hafa hinir ákærðu ekkert
verið um hana spurðir. Að svo vöxnu máli verða
hinir ákærðu ekki dæmdir til refsingar fyrir hana í
máli þessu.
4. Það er rakið í hinum áfrýjaða dómi, með hverj-
um hætti hinir ákærðu Kjartan Guðmundsson og
Páll Kolka þann 19. marz 1932 f. h. hlutafélagsins
settu hæstaréttarmálflutningsmanni Garðari Þor-
steinssyni að handveði til tryggingar vinnukröfu Rík-
harðs Sigmundssonar á hendur hlutafélaginu veð-
skuldabréf, sem Friðfinnur Finnsson hafði gefið út
til h/f Freys og tryggt var með Il. veðrétti í húseign-
601
inni nr. 22 við Heimagötu í Vestmannaeyjum. Með
því að vinnukrafa þessi var meira en eins árs gömul
og þess vegna ekki lengur forgangskrafa samkvæmt
83. gr. skiptalaganna, þá kemur það ekki ákærðu að
gagni, þótt bú hlutafélagsins hafi reynzt fært um að
greiða fargangskröfur. Varðar þessi verknaður hina
ákærðu Kjartan Guðmundsson og Pál Kolka þess
vegna refsingu samkvæmt 263. gr. hegningarlaganna.
Og ekki skiptir máli um saknæmi þessa verknaðar
eða annara athafna, sem ákærðir frömdu um þess-
ar mundir, að samningsumleitanir voru þá á döf-
inni við kröfuhafa hlutafélagsins um niðurfærslu
skulda þess. Ákærðum ber allt að einu að haga ráð-
stöfunum sínum vegna hlutafélagsins með gjaldþrot
þess fyrir augum.
5. Með skírskotun til þess, sem segir í hinum á-
frýjaða dómi, ber að sykna hina ákærðu vegna
greiðslna frá h/f Frey til Hermanns Benediktssonar
og manna þeirra, er hann hafði umboð fyrir, vegna
greiðslna til Björns málfærslumanns Kalman, enn-
fremur vegna greiðslu þeirrar, sem framkvæmda-
stjóri hlutafélagsins, Carl Rosenkjær, innti af hendi
af fé hlutafélagsins til útibús Útvegsbankans í Vest-
mannaeyjum þann 8. júní 1932, svo og loks vegna
greiðslna þeirra, sem inntar voru af hendi til Útvegs-
bankans *% 1932.
6. Í hinum áfrýjaða dómi er lýst ýtarlega við-
skiptum h/f Freys og Guðmundar Björnssonar á
Siglufirði, en þau viðskipti leiddu til þess, að útibú
Útvegsbankans í Vestmannaeyjum tók að sér ábyrgð
á og greiddi síðar kr. 7800.00 af dómkröfu, að fjár-
hæð kr. 14600.00, með vöxtum og kostnaði, sem Guð-
mundur öðlaðist á hendur hlutafélaginu, gegn því
að ákærður Kjartan Guðmundsson þann 20. marz
605
1932 seldi f. h. firmans Kjartan Guðmundsson á Co
útibúi Útvegsbankans að handveði 30000 króna veð-
skuldabréf það, sem firma þetta hafði fengið í fisk-
Þurrkunarhúsi h/f Freys þann 4. október 1931. Það
verður ekki talið saknæmt — að fráskildu því, sem
síðar segir um handveðsetningu veðskuldabréfsins
að afla téðrar ábyrgðar útibús Útvegsbankans,
því að hagur hlutafélagsins versnaði ekkert við það,
þótt útibú Útvegsbankans greiddi Guðmundi Björns-
svni kröfu hans og öðlaðist síðan tilsvarandi kröfu
á hendur hlutafélaginu. Öðru máli gegnir um hand-
veðsetningu á oftnefndu veðskuldabréfi til útibús
Útvegsbankans. Hér var um veðrétt að tefla, sem bú
hlutafélagsins hafði möguleika til að heimta til sín
aftur frá firmanu Kjartan Guðmundsson á Co, en
möguleikum til riftunar á veðrétti þessum var stefnt
í hættu með handveðsetningunni til bankans, sbr.
28. gr. laga nr. 25 frá 1929, um gjaldþrotaskipti. Ber
þess vegna að refsa ákærða Kjartani Guðmundssyni
fyrir verknað þenna eftir 263. gr. hegningarlaganna.
Hinsvegar er ekki sannað, að ákærðir Kristján Eg-
ilsson og Páll Kolka hafi átt þátt í því að koma hand-
veðsetningu þessari til leiðar, og ber því að sýkna
þá af þessu kæruatriði.
7. Á hluthafafundi, sem haldinn var í h/f Frey
þann 16. september 1932, var mættur forstjóri úti-
bús Útvegsbankans í Vestmannaeyjum. Kvaðst hann
mundi leggja til við aðalbankastjórnina, að h/f Freyr
fengi hjálp bankans til þess að ná samkomulagi við
skuldheimtumenn sína, en hlutafélagið hafði farið
fram á þetta í bréfi til bankans 30. apríl s. á., ef firm-
að Kjartan Guðmundsson á Co framseldi bankan-
um að öllu leyti 30000 króna veðrétt þann, sem téð
firma hafði í fiskþurrkunarhúsi h/f Freys og bank-
606
inn hafði áður fengið að handveði. Varð firmað
Kjartan Guðmundsson á Co við þessari kröfu úti-
bússtjórans, og er framsalsáritun firmans á veð-
skuldabréfið dagsett þann 17. september 1932. Við
rannsókn málsins hefir ákærður Kjartan stöðugt
haldið því fram, að framsal veðsins til bankans hafi
verið þeirri forsendu bundið, að bankinn hlutaðist
til um, að h/f Freyr yrði rétt við og kæmist að sam-
komulagi við skuldheimtumenn sina, og veðið þann-
ig lagt fram gegn því, að samningar tækjust. Hefir
þessi framburður ákærða fulla stoð í atvikum máls-
ins. Verður þess vegna ekki talið, að hinir ákærðu
hafi gerzt brotlegir við lög í sambandi við þetta
framsal veðréttarins.
8. Þá eru hinir ákærðu sakaðir um að hafa gerzt
brotlegir við 2. mgr. Í. gr. laga nr. 25 frá 1929, um
gjaldþrotaskipti, með því að hafa dregið um of að
framselja bú h/f Freys til gjaldþrotaskipta. En með
því að upplyst er, að sá dráttur hafi stafað af því,
að beðið var eftir svari Útvegsbanka Íslands við
málaleitunum hlutafélagsins um fjárhagslega aðstoð,
en neitun bankans um aðstoðina kom ekki fyrr en í
nóvembermánuði 1932, og með því ennfremur, að bt
h/f Freys var tekið til gjaldþrotaskipta 19. janúar
1933, eða tiltölulega stuttum tíma eftir að ákærðu
sáu, að loku var skotið fyrir samningsmöguleika við
skuldheimtumenn félagsins, þá þykir ekki vera, eins
og á stóð, um refsiverðan drátt á því að framselja
bú hlutafélagsins til gjaldþrotaskipta að ræða. Ber
því að sýkna hina ákærðu af kæru fyrir brot gegn
1. gr. 2. mgr. laga nr. 25 frá 1929.
9. Enn eru hinir ákærðu sóttir til refsingar fyrir
að hafa ekki haldið lögmætan aðalfund árið 1932,
eins og boðið er í 30. gr. laga nr. 77 frá 1921, um
607
hlutafélög. En eins og hag hlutafélagsins var þá
komið og með því að beðið var eftir samningstil-
raunum um niðurfærslu skulda félagsins og reikn-
ingar um afkomu þess voru gerðir til afnota við
samningatilraunirnar, þá. verður framangreind van-
ræksla ekki talin svo veruleg, að varða eigi hina á-
kærðu refsingu eftir 57. gr. laganna.
10. Loks þykir samkvæmt ástæðum þeim, sem
greinir í hinum áfrýjaða dómi, bera að sýkna á-
kærðu af kæru um að hafa gerzt brotlegur gegn 53.
og 54. gr. laga nr. 77 frá 1921, um hlutafélög.
Með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna þykir
refsing hinna ákærðu fyrir þau brot, er þeir hver
um sig hafa framið, hæfilega ákveðin þannig, að
þeir sæti fangelsi við venjulegt fangaviðurværi,
Kjartan Guðmundsson í 3 mánuði, Páll Kolka í 2
mánuði og Kristján Egilsson í Í mánuð, en fullnustu
refsingar hinna ákærðu skal frestað og hún falla nið-
ur að 5 árum liðnum, ef fullnægt verður skilyrðum
laga nr. 39 frá 1907.
Svo ber og að dæma hina ákærðu samkvæmt 4.
mgr. 8. gr. gjaldþrotaskiptalaganna til þess í 5 ár frá
birlingu dóms þessa að hafa fyrirgert rétti til að
reka eða stjórna verzlun eða atvinnufyrirtæki.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sakar-
kostnaðar í héraði þykir mega staðfesta, þó svo, að
ákærðir Kjartan og Kolka greiði málsvarnarlaun
talsmanns sins in solidum.
Um greiðslu áfrýjunarkostnaðar sakarinnar fer
sem hér segir: Ákærðir Kjartan Guðmundsson og
Páll Kolka greiði in solidum málsvarnarlaun skipaðs
verjanda sins, 600 krónur. Ákærður Kristján Egils-
son greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda sins,
400 krónur.
608
Annar kostnaður við áfrýjun sakarinnar, þar með
talin málssóknarlaun skipaðs sækjanda málsins,
700 krónur, greiðist að 14 in solidum af öllum hinum
ákærðu, en að #%4 in solidum af ákærðu Kjartani
Guðmundssyni og Páli Kolka.
Því dæmist rétt vera:
Hinir ákærðu, Páll Valdemar Guðmundsson
Kolka, Kjartan Guðmundsson og Kristján Eg-
ilsson, sæti fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri, Páll Kolka í 2 mánuði, Kjartan Guðmunds-
son í 3 mánuði og Kristján Egilsson í 1 mánuð.
Fullnustu refsingar allra hinna ákærðu skal
frestað og hún falla niður að 5 árum liðnum frá
uppkvaðningu dóms þessa, ef skilyrði laga nr.
39 frá 1907 verða haldin.
Allir hinir ákærðu skulu hafa fyrirgert rétti
til þess að reka eða stjórna verzlun eða atvinnu-
fyrirtæki í 5 ár frá birtingu dóms þessa að telja.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sak-
arkostnaðar í héraði eiga að vera óröskuð, þó
svo, að ákærðir Kjartan Guðmundsson og Páll
Kolka greiði málsvarnarlaun talsmanns síns in
solidum.
Ákærðu Páll Kolka og Kjartan Guðmundsson
greiði in solidum málsvarnarlaun skipaðs verj-
anda sins í hæstarétti, hæstaréttarmálflutnings-
manns Sveinbjarnar Jónssonar, 600 krónur.
Ákærður Kristján Egilsson greiði málsvarn-
arlaun skipaðs verjanda sins í hæstarétti, hæsta-
609
réttarmálflutningsmanns Eggerts Claessen, 400
krónur.
Allur annar áfrýjunarkostnaður sakarinnar,
þar með talin málssóknarlaun skipaðs sækjanda
málsins fyrir hæstarétti, hæstaréttarmálflutn-
ingsmanns Einars B. Guðmundssonar, 700 krón-
ur, greiðist að % in solidum af ákærðu Páli
Kolka, Kjartani Guðmundssyni og Kristjáni
Egilssyni, en að 4 in solidum af ákærðu Páli
Kolka og Kjartani Guðmundssyni.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfryjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað af hálfu réttvísinnar og valdstjórn-
arinnar gegn þeim Páli Valdemar Guðmundssyni Kolka
héraðslækni, nú til heimilis að Bönduósi í Húnavatnssýslu,
Kjartani Guðmundssyni ljósmyndara, til heimilis Skóla-
veg 10, og Kristjáni Egilssyni verkstjóra, til heimilis Helga-
fellsbraut 10, báðum hinum síðarnefndu hér í bænum, fyrir
brot gegn 26. kapitula hinna almennu hegningarlaga frá
25. júní 1869, lögum um gjaldþrotaskipti frá 14. júní 1929
og lögum um hlutafélög nr. 77 frá 27. júní 1921.
Málavextir eru, eftir því sem upplýst er í málinu, sem
hér segir:
Með úrskurði skiptaréttar Vestmannaeyja, uppkveðn-
um þann 19. janúar 1933, var bú hlutafélagsins „Freyr“
hér í bænum tekið til skiptameðferðar sem gjaldþrota.
Eftir að venjuleg rannsókn út af gjaldþroti þessu hafði
farið fram, fyrirskipaði dómsmálaráðuheytið framan-
greinda málshöfðun á hendur hinum ákærðu, sem allir
voru í stjórn nefnds hlutafélags, er bú þess var tekið til
gjaldþrotaskiptameðferðar, og var mál þetta höfðað gegn
hinum ákærðu eftir að nauðsynleg framhaldsrannsókn
hafði farið fram.
Áður en athugað er sérstaklega, hverjar ráðstafanir
39
610
hinna ákærðu sem stjórnenda nefnds hlutafélags kunni að
vera saknæmar, þykir verða að gera nokkra grein fyrir
rekstri félagsins og efnahag á meðan það starfaði.
Umrætt hlutafélag var stofnað þann 12. júní 1929, og
voru allir hinir ákærðu meðal stofnenda félagsins, og voru
ákærðir Páll V. G. Kolka og Kristján Egilsson kosnir í
stjórn félagsins þegar við stofnun þess, en ákærður Kjartan
Guðmundsson var kosinn í stjórn félagsins á aðalfundi
þess þann 13. júni 1930, og voru allir hinir ákærðu í
stjórn félagsins allan tímann frá því þeir voru kosnir í
stjórnina og þar til bú félagsins var tekið til gjaldþrota-
skiptameðferðar.
Samkvæmt samþykktum félagsins var tilgangur þess að
reka fiskaðgerð og fiskþurrkun og annan iðnað í sam-
bandi við fisk og fiskafurðir, og skyldi félagið kaupa í
því skyni óverkaðan fisk og selja aftur verkaðan.
Hlutafé félagsins var við stofnun þess, samkvæmt sam-
Þykktum þess og stofnsamningi, kr. 42000.00, en var
skömmu síðar hækkað upp í kr. 60000.00, og er talið með
þeirri upphæð í tilkynningunni til hlutafélagaskráinnar,
og skiptist í 30 hluti 2000 króna, en af hlutafénu var þá
talið innborgað kr. 50000.00, og var hlutafjársöfnun þá
talið lokið. En síðar á sama ári var hlutaféð aukið upp í
kr. 62000.00 og er talið með þeirri upphæð á höfuðstóls-
reikningi í lok ársins, og á næsta ári (1930) var hluta-
féð enn aukið um kr. 2000.00 upp í kr. 64000.00, en var
ekki aukið meira eftir það.
Áður en hlutafélag þetta var stofnað, höfðu þeir á-
kærður Páll V. G. Kolka, Theódór Jónsson verzlunarinað-
ur og Jón Sverrisson yfirfiskimatsmaður, sem allir voru
meðal stofnenda hlutafélagsins, rekið fiskverzlun og fisk-
verkunarstarfsemi undir firmanafninu Theódór Jónsson
é Kolka, og er hlutafélagið var stofnað, tók það við eign-
um og skuldum firma þessa, en eignir þær, er hlutafélagið
yfirtók þannig, voru húseignin Geirseyri hér í bænum,
eitthvað af fiskverkunaráhöldum og fiskur sá, er firmað
hafði keypt á árinu og ekki selt, er hlutafélagið var stofnað.
Fiskbirgðir þessar keypti hlutafélagið við sama verði
og nefnt firma hafði keypt þær fyrir, og þar eð firmað
(að því er virðist) skuldaði allt andvirði fiskjarins, að
undanteknum kr. 12000.00, sem eigendur firmans höfðu,
611
samkvæmt framburði ákærðs Páls V. G. Kolka, lagt fram
til fiskkaupanna, tók hlutafélagið að sér greiðslu skulda
þeirra, sem firmað skuldaði vegna fiskkaupanna, en eig-
endur firmans fengu greidda með hlutabréfum í hinu
nýstofnaða hlutafélagi þær kr. 12000.00, sem þeir höfðu
lagt fram til fiskkaupanna.
Húseignina Geirseyri (að því er virðist, ásamt með
fiskverkunaráhöldum þeim, sem firmað átti) keypti hluta-
félagið fyrir kr. 42000.00, en á húseign þessari hvíldu veð-
skuldir að upphæð samtals kr. 30000.00, sem hlutafélagið
tók að sér að greiða, en afganginn, kr. 12000.00, greiddi
hlutafélagið eigendum framangreinds firma með hluta-
bréfum í hinu nýstofnaða hlutafélagi, og fengu eigendur
firmans þannig hlutabréf í hlutafélaginu að upphæð sam-
tals (að nafnverði; Kr. 24000.00, er skiptist þannig milli
Þeirra, að ákærður Páll V. G. Kolka fékk hlutabréf fyrir
samtals kr. 12000.00, Jón Sverrisson fyrir kr. 6000.00 og
Theódór Jónsson fyrir kr. 6000.00. Annað hlutafé virðist
hafa verið greitt að mestu í peningum, og var allt hluta-
féð talið greitt að fullu samkvæmt reikningum félags-
ins.
Á árinu 1929 lét hlutafélagið byggja fiskþurrkhús hér
í Vestmannaeyjum og lét síðar gera þerrireit nálægt þurrk-
húsinu, og rak félagið fiskþurrkunarstarfsemi bæði í
Þurrkhúsi og á Þerrireitum allt þar til félagið framseldi
bú sitt til gjaldþrotaskiptameðferðar. Og fiskverzlun rak
félagið öll árin, sem það starfaði, nema árið 1932.
Samkvæmt efnahagsreikningi félagsins pr. 31. desem-
ber 1929 nema eignir þess kr. 223353.60, og skuldir (að
hlutafé meðtöldu) nema nákvæmlega sömu upphæð, og er
þannig talið, að hvorki hafi orðið hagnaður né tap á
rekstri félagsins á árinu.
Samkvæmt efnahagsreikningi félagsins pr. 31. desember
1930 eru eignir þess taldar kr. 222937.49, en skuldir (að
hlutafé meðtöldu) kr. 337696.06, eða skuldir um franr
eignir kr. 114758.57, eða kr. 50758.57, ef hlutaféð er ekki
talið meðal skulda.
Samkvæmt efnahagsreikningi félagsins pr. 31. desem-
ber 1931, sem færður er í dagbók og lagt hefir verið fram
afrit af í málinu, hafa eignir félagsins numið samtals kr.
206034.21, en skuldir að meðtöldu hlutafé kr. 333141.19,
612
og skuldir um fram eignir kr. 127106.98, eða kr. 63106.98,
ef hlutaféð er ekki talið meðal skulda.
Samkvæmt efnahagsreikningi félagsins, sem félags-
stjórnin (ákærðir) sendu skiptaráðanda, er gjaldþrota-
skiptin á búi félagsins byrjuðu, og sem miðaður er við
desembermánuð 1932 (en ekki tiltekið, hvenær í þeim
mánuði), eru eignir félagsins taldar kr. 94990.37, og
skuldir, án tillits til hlutafjárins, kr. 191061.53, eða skuldir
um fram eignir kr. 96071.19, en eins og sést af reikningi
þessum sjálfum, eru niðurstöðutölur hans, að því er
snertir eignir og skuldir, rangar, þar eða veðskuldir, að
upphæð kr. 49000.00, eru ekki taldar meðal skulda skulda-
megin á reikningi þessum, en eru taldar til frádráttar
fasteignum þeim, er þær hvíla á, eignamegin á reikningn-
um, og eru því eignir félagsins raunverulega samkvæmt
reikningi þessum kr. 143990.34 og skuldir kr. 240061.53,
en eigi breytir það niðurstöðu reikningsins að því er
snertir mismun eigna og skulda félagsins.
Þessi síðastnefndur efnahagsreikningur er nokkuð
öðruvísi en efnahagur félagsins hefir verið samkvæmt
dagbók félagsins 31. des. 1932, samkvæmt útdrætti úr
þeirri bók, sem lagður hefir verið fram í málinu, rskj. nr.
25, en samkvæmt þeim útdrætti eru eignir félagsins taldar
kr. 126191.07 og skuldir (að hlutafé meðtöldu) kr.
279473.49, og skuldir um fram eignir kr. 146282.42, eða
kr. 82282.49, ef hlutaféð er ekki talið meðal skulda, og
stafar mismunur þessi af því, að skuldir félagsins eru
taldar nokkru meiri á reikningi þeim, sem sendur er með
gjaldþrotabeiðninni, en enginn sérstakur bókfærður efna-
hagsreikningur né rekstursreikningur fyrir félagið er til
fyrir árið 1932.
Við byrjun gjaldþrotaskiptanna voru allar eignir fé-
lagsins virtar á samtals kr. 126103.27, þar á meðal úti-
standandi skuldir, að upphæð kr. 17148.27, sem skrifaðar
voru upp með nafnverði (ekki virtar). Fasteignir félags-
ins — fiskþurrkhús, þerrireitur og húseignin Geirseyri —
voru lagðar ófullnægðum veðhöfum út til eignar fyrir sam-
tals kr. 65000.00, en lausafé félagsins, sem var óveðsett,
var selt á uppboði fyrir samtals kr. 2794.00. En ekki er
upplýst í málinu um, fyrir hve mikið útistandandi skuldir
félagsins seldust, en þær voru taldar mjög lítils virði. Kröf-
613
um að upphæð samtals kr. 169729.72, auk vaxta og kostn-
aðar, var lýst í búið, þar í innifaldar veðkröfur útibús Út-
vegsbanka Íslands h/f hér í bænum. Þar af eru taldar for-
gangskröfur samkv. 83. gr. skiptalaganna, samtals kr.
4890.17.
Eins og sést af framanrituðu, hefir hlutafélagið sam-
kvæmt framanrituðum efnahagsreikningum tapað allmiklu
fé á rekstri öll árin, sem það starfaði, nema árið 1929, og
hefir það tap, samkvæmt framangreindum efnahagsreikn-
ingi, sem ákærðir sendu skiptaráðanda við upphaf gjald-
þrotaskiptanna, numið samtals kr. 160071.19 yfir allan
tímann, sem félagið starfaði. En við rannsókn málsins,
þ. e. við endurskoðun þá, sem fram fór á bókhaldi hluta-
félagsins í sambandi við rannsóknina, og sem Þórður
Bjarnason endurskoðandi framkvæmdi, hefir komið í ljós.
að tap félagsins hefir í raun og veru verið meira en framan-
greindir reikningar sýna. Þar á meðal hefir komið í ljós,
að raunverulega hefir orðið tap á rekstri félagsins á ár-
inu 1929, þó talið sé á efnahagsreikningi og rekstursreikn-
ingi félagsins fyrir það ár, að ekkert tap hafi orðið á
rekstri félagsins fyrir það ár. Og sést af fundargerð að-
alfundar hlutafélagsins fyrir árið 1929, sem að visu hefir
eigi verið lögð fram á málinu, en sem vitnað er til í end-
urskoðunargerð nefnds endurskoðanda, að á fundi þess-
um, sem haldinn var þann 13. júní 1930, að þá hefir verið
talið komið í ljós ca. 17000 króna tap á rekstri félagsins
á nefndu ári. En tap þetta virðist — að minnsta kosti ekki
beinlínis — hafa verið komið í ljós, er reikningar félags-
ins fyrir árið 1929 voru samdir, en tapið er þannig komið,
að fiskbirgðir félagsins, þ. e. óseldur fiskur frá árinu 1929,
sem var á framangreindum efnahagsreikningi talinn kr.
93190.61, seldist fyrir aðeins kr. 64505,48, eða kr. 28685.18
minna en hann var talinn á framangreindum efnahags-
reikningi, sem virðist því jafnvel verða tap félagsins á ár-
inu, en frá því hefir, samkvæmt framburði þáverandi
framkvæmdastjóra félagsins, þótt rétt að draga óbókfærðar
eignir o. fl, að upphæð samtals kr. 13270.83, og ætti tap
félagsins á árinu samkvæmt því að hafa verið kr. 15414.35.
Ekki hefir verið unnt að sannreyna, hvort hinar óbók-
færðu eignir hafi raunverulega verið fyrir hendi, en svo
virðist, sem tap það, sem stjórnendur félagsins töldu þann-
Gl
ig raunverulega hafa orðið á rekstri félagsins árið 1929,
og sem ekki kom fram á reikningum þess fyrir það ár,
komi fram í reikningum félagsins fyrir árið 1930.
Á árinu 1930 telur framannefndur endurskoðandi tap
á rekstri félagsins hafa numið kr. 10456.57 hærri upphæð
en það er talið á reikningum félagsins fyrir það ár, og
hafa ákærðir viðurkennt það rétt, og hefir tap félagsins
og skuldir félagsins um fram eignir því samkvæmt því
numið kr. 125415.14 í lok umrædds árs.
Það hefir og komið í ljós við umrædda endurskoðun,
að reksturshalli félagsins á árinu 1931, sem talinn er sam-
kvæmt bókum félagsins (reikningsyfirliti) kr. 12348.41,
hefir í raun og veru verið kr. 5049.94 meiri, eða samtals kr.
17398.35. En auk þess seldust fiskbirgðir félagsins, sem
eru taldar í árslok í bókum félagsins kr. 77000.00, fyrir
aðeins kr. 50938.87, eða kr. 26061.13 minna en þær eru
taldar í bókum félagsins — reikningsyfirliti og framan-
greindum efnahagsreikningi , og verður raunverulegt
tap félagsins á árinu 1931 þannig kr. 31111.07 meira en
það er talið í bókum félagsins, eða samtals kr. 43459.48,
en tap það, sem þannig varð vegna þess, að fiskbirgðir
félagsins seldust ekki fyrir áætlað verð, kemur fram í bok-
færslu félagsins á árinu 1932. Skuldir félagsins um fram
eignir nema því þannig í lok ársins 1931 kr. 142613.49
um fram eignir (að meðtöldu hlutafé), ef fiskbirgðir fé-
lagsins eru taldar við því verði, sem félagið hefir gert, en
að öðru leyti með tilliti til framangreindra athugasemda
endurskoðenda, en kr. 168666.04, ef miðað er við hið
raunverulega söluverð fiskjarins, en þó útistandandi
skuldir félagsins, ca. kr. 20000.00, séu taldar með nafn-
verði, eins og jafnan hefir verið gert í reikningum félags-
ins. Og samkvæmt því, sem hefir komið í ljós við endur-.
skoðunina, er allur reksturshalli félagsins og skuldir um
fram eignir orðið samtals kr. 173788.93 í árslok 1932, þó
ekki sé tekið tillit til fyrningar á eignum félagsins á ár-
inu 1932 né ýmissa gjalda félagsins á því ári, sem endur-
skoðandi telur óbókfærð.
Á árinu 1932 keypti hlutafélagið engan fisk, eins og að
framan er drepið á, og beið því ekkert tjón af slíku á þvi
ári, að öðru en því, að tap varð á fiski þeim, er óseldur
var í ársbyrjun og seldur var á árinu, kemur samkvæmt
615
bókum félagsins fram sem tap á þvi ári, en annað tap
félagsins á því ári stafar af því, að vextir af skuldum fé-
lagsins námu meiru á árinu en hagnaður, sem varð af
fiskverkunarstarfsemi þess, sem annars gaf góðan arð.
Reikningar félagsins fyrir árið 1930 voru ekki lagðir
fram á félagsfundi fyrr en þann 21. nóvember 1931. og
vottorð endurskoðenda um endurskoðun á reikningum
þessum er dagsett þann 16. nóvember 1931, en ekki er
nákvæmlega upplýst um í málinu, hvenær reikningar
þessir voru gerðir. En þáverandi framkvæmdastjóri hluta-
félagsins, sem annaðist bókhald þess og uppgjör reikn-
inga — Elías Theódór Jónsson — hefir borið, að um-
ræddir reikningar hafi verið gerðir seint um sumarið
1931, er allur fiskur félagsins frá árinu 1930 hafi verið
seldur. En það virðist ekki hafa verið gert fyrr til þess
að sæist af reikningum þessum, hve mikið tap hlutafé-
lagsins af fiskkaupum á árinu 1930 yrði endanlega. En
nánari upplýsingar hafa ekki komið fram í málinu um,
hvenær reikningar þessir voru gerðir. En ákærður Kjartan
Guðmundsson hefir borið, að hið síðasta af fiski félags-
ins hafi verið sent til útlanda í marzmánuði 1931, en
sumt af honum hafi verið sent í umboðssölu, og hafi því
andvirði þess fiskjar ekki verið greitt fyrr en síðar, og
reikningar félagsins gerðir, er fiskurinn var allur seldur
og andvirði hans allt greitt.
Það er því ekki upplýst fullkomlega, hvenær hin raun-
verulega rekstrarafkoma félagsins á árinu 1931 var full-
komlega komin í ljós.
Þann 31. júlí 1931 hélt stjórn félagsins (ákærðir) fund,
og var samþykkt á þeim fundi að segja upp öllum föstum
starfsmönnum félagsins með þriggja mánaða uppsagnar-
fresti frá 1. ágúst 1931 að telja. Fundargerð fundar þessa
hefir eigi verið lögð fram í málinu, en samkvæmt því, sem
upplýst er í málinu, þar á meðal með framangreindri
endurskoðunargerð, er ráðstöfun þessi samkvæmt fundar-
gerðinni talin vegna þess, að óráðið sé um tilhögun og
starfsemi félagsins Í framtiðinni.
Ákærður Páll V. G. Kolka hefir borið, að hann hafi álit-
ið, að félagið væri insolvent, er umrædd stjórnarráðstöf-
un var gerð, og kveður ráðstöfun þessa hafa verið gerða
vegna þess, að stjórn félagsins hafi viljað vera laus við
616
alla samninga við starfsmenn sina, ef félagið kynni að
verða að hætta störfum vegna fjárhagsörðugleika, og
kveðst hann hafa álitið, að félagið yrði að líkindum að
framselja bú sitt til gjaldþrotaskiptameðferðar, ef það
fengi ekki samninga við skuldheimtumenn sína um skuld-
irnar, eða hluthafar tækju að sér greiðslu skulda, en
frekar hafi þó verið gert ráð fyrir því, að hlutafélagið.
framseldi bú sitt til gjaldþrotaskipta, en að hluthafar tækju
að sér greiðslu skulda. Hann hefir og borið, að fiskverð
hafi þá verið lækkað, og búið að selja nokkuð mikið af
fiski félagsins (þ. e. fiski keyptum 1931) við lágu verði.
Ákærður Kristján Egilsson hefir borið, að ákvörðun fé-
lagsstjórnarinnar um að segja starfsmönnum félagsins upp
störfum þeirra hafi verið tekin vegna þess, að stjórn fé-
lagsins hafi viljað vera laus við samninga við starfsmenn-
ina, ef félagið yrði að hætta störfum vegna fjárhagsörð-
ugleika, og að stjórnin (þ. e. ákærðir) hafi gert ráð fyrir
því, að félagið yrði að hætta störfum vegna fjárhagsörð-
leika eða verða gjaldþrota, nema því aðeins, að ný fjár-
framlög fengjust frá hluthöfum eða öðrum, og hefir hann
borið, að reynt hafi verið að fá ný hlutafjárframlög til fé-
lagsins á síðari hluta ársins 1931, en það hafi ekki tekizt.
Ákærður Kjartan Guðmundsson hefir borið, að starfs-
mönnum félagsins hafi eigi verið sagt upp þann 31. júlí
1931 vegna þess, að gert væri ráð fyrir því, að félagið
yrði að hætta starfsemi sinni vegna fjárhagsörðugleika,
heldur af öðrum ástæðum, þ. e. vegna Ósamkomulags milli
starfsmanna félagsins innbyrðis, en hann kveður stjórn
félagsins hafa verið ljóst, að félagið hafi verið insolvent,
en kveðst hafa haft von um, að takast mundi að rétta hag
félagsins við með rekstri þess framvegis.
Með framangreindum framburðum hinna ákærðu og
með öðru því, sem upplýst er í málinu um efnahag fé-
lagsins og sem að framan greinir, verður að áliti réttar-
ins að telja nægilega sannað, að gjaldþrot hafi vofað yfir
félaginu, er framangreindur stjórnarfundur var haldinn
Þann 31. júlí 1931, og að stjórn félagsins, þ. e. ákærðir,
hafi hlotið að sjá, að svo var, og ekkert hefir komið fram
í málinu, er bendi til þess, að ákærðir hafi þá haft neina
sérstaka ástæðu til að ætla, að ný hlutafjárframlög fengj-
ust til félagsins, er nægðu til þess að afstýra gjaldþroti
617
þess, eða þeir fengju samninga um skuldir þess, og verð-
ur því að álita, að hinum ákærðu hafi borið skylda til að
haga ráðstöfunum sínum fyrir hönd félagsins með yfirvof-
andi gjaldþrot fyrir augum eftir umræddan tíma, þó þeir
kunni að hafa haft einhverja von um, að unnt væri að af-
stýra gjaldþrotinu. En ekki verður talið nægilega upp-
lýst í málinu, að ákærðir hafi séð eða hlotið að sjá, að
gjaldþrot félagsins væri yfirvofandi fyrir framangreindan
tíma, þó það hafi sýnilega verið orðið insolvent áður.
Af þvi, sem upplýst er í málinu, sést, að engin ný hluta-
fjárframlög hafa fengizt til félagsins, þó eitthvað virðist
hafa verið reynt til þess að fá slík fjárframlög á síðari
hluta ársins 1931.
Þann 13. marz 1932 var haldinn hluthafafundur í fé-
laginu, og var á þeim fundi samþykkt að fela stjórn félags-
ins að leita nauðasamninga við lánardrottna þess. Í fund-
argerð fundar þessa, sem lögð hefir verið fram í málinu,
eru ekki greindar ástæður fyrir þessari ákvörðun, en sam-
kvæmt því, sem á annan hátt er upplýst í málinu, er aug-
ljóst, að þá hefir verið talið útilokað að takast mætti að
fá ný hlutafjárframlög til félagsins, og að stjórnendur fé-
lagsins (ákærðir) hafa þá talið samninga við skuldheimtu-
menn um niðurfærslu skuldanna eina möguleikann til að
komast hjá gjaldþrotaskiptum á búi félagsins, enda hefir á-
kærður Kjartan Guðmundsson borið, að stjórn félagsins
hafi verið það ljóst á umræddum tíma, að gjaldþrot félags-
ins væru óumflýjanleg, nema því aðeins, að slíkir samn-
ingar næðust.
Eftir að framangreindur fundur var haldinn og ákvörð-
un tekin um að reyna að ná samningum við skuldheimtu-
menn félagsins, var saminn efnahagsreikningur fyrir fé-
lagið pr. 20. marz 1932. Samkvæmt þeim reikningi voru
skuldir félagsins taldar kr. 336621.67, en eignir kr.
184655.18, og skuldir umfram eignir því kr. 151966.49, að
hlutafé meðtöldu, eða kr. 87966.49, ef hlutaféð er ekki talið
með, en mismunur eigna og skulda hefir þá í raun og veru
verið talsvert meiri, eftir því sem upplýst er í málinu með
framangreindri endurskoðunargerð í sambandi við aðra
reikninga félagsins, eins og að framan er lýst.
Að lokinni samningu efnahagsreiknings þessa og öðr-
um nauðsynlegum undirbúningi rituðu ákærðir Útvegs-
618
bankanum bréf, sem lagt hefir verið fram í málinu afrit
af (rskj. nr. 27), og fara hinir ákærðu í bréfi þessu þess
á leit við stjórn bankans, að bankinn semji við hlutafé-
lagið um niðurfærslu skulda félagsins. Á afriti því af bréfi
þessu, sem lagt hefir verið fram í málinu, sést eigi dag-
setning bréfsins, og báru hinir ákærðu upphaflega í mál-
inu, að bréf þetta hafi verið ritað og sent bankanum í
marzmánuði 1932, en vitnið Björn P. Kalman, sem aðstoð-
aði hina ákærðu við umræddar samningaumleitanir, hefir
borið, að bréf þetta hafi verið ritað (dagsett) þann 30.
april 1932.
Í bréfi þessu fara hinir ákærðu fram á það, að bank-
inn felli niður 33% af kröfum þeim, er bankinn átti þá á
hendur félaginu, sem voru þá samtals kr. 115000.00, en
sem talið var, að yrði samtals um kr. 95000.00, er greitt
væri allt andvirði fiskjar félagsins, sem veðsettur hafi
verið bankanum, og virðist hafa verið ætlazt til þess, að
umrædd niðurfærsla á skuldum félagsins næði aðeins til
1mræddra kr. 95000.00, sbr. rskj. nr. 28, yfirlit yfir fyrir-
hugaða skuldaniðurfærslu félagsins, en í umræddu bréfi er
gert ráð fyrir, að skuldaniðurfærslan nái til allra skulda
hlutafélagsins við bankann. En fyrir kr. 29000.00 af þeirri
upphæð hafði bankinn þá fengið þriðja veðrétt í fisk-
þurrkhúsi félagsins, eins og síðar verður greint nánar, en
auk þess voru ákærðir og aðrir hluthafar í félaginu per-
sónulega ábyrgir fyrir skuldum félagsins við bankann.
Þá var og farið fram á, að bankinn veitti hlutafélaginu
peningalán, að upphæð um kr. 16000.00, til greiðslu upp í
það, sem ákærðir bjuggust við, að félagið þyrfti að greiða
upp í aðrar skuldir félagsins, ef samningar tækjust. En
gert var ráð fyrir að greiða að fullu vexti af fasteignaveð-
lánum, kr. 4456.25, ógreidd opinber gjöld, kr. 2085.03, og
ógreidd verkalaun kr. 2571.10, en upp í almennar kröfur,
þar á meðal skuld við firmað Kjartan Guðmundsson £ Co,
sem hafði fengið 2. veðrétt í fiskþurrkhúsi félagsins, en sem
gert var ráð fyrir, að firma þetta framseldi bankanum, ef
til samninga kæmi, var gert ráð fyrir að greiða 21%, eða
kr. 13201.90 (af kr. 62.866.18), eða samtals kr. 22314.28,
sem gert var ráð fyrir, að félagið greiddi öðrum kröfu-
höfum en Útvegsbankanum, ef umræddir samningar tækj-
619
ust. En upp í það töldu ákærðir, að félagið sjálft hefði til
umráða kr. 6100.00.
Umrætt bréf ákærðra var, eftir því sem upplýst er í mál-
inu, sent útibúi Útvegsbankans hér í bænum, en því næst
sent bankastjórn Útvegsbankans í Reykjavík af fram-
kvæmdastjóra nefnds bankaútibús hér, Haraldi Viggó
Björnssyni, sem mælti með því — með sérstökum skilyrð-
um —, að bankinn gerði við hlutafélagið þá samninga,
sem farið var fram á. En bankastjórnin svaraði ekki þess-
ari málaleitun ákærðra fyrr en í nóvembermánuði 1932,
að bankastjórnin neitaði að gera hina umbeðnu samninga
við hlutafélagið, og virðist hafa krafizt þess, að ákærðir
framseldu bú hlutafélagsins til gjaldþrotaskiptameðferðar.
Ekkert verulegt virðist hafa verið aðhafzt af hálfu hinna
ákærðu til þess að ná samningum almennt við aðra skuld-
heimtumenn félagsins en Útvegsbankann. Vitnið Björn P.
Kalman hefir borið, að talað hafi verið við nokkra skuld-
heimtumenn viðvíkjandi slikum samningum, og að þeirri
málaleitun hafi verið tekið vel, en ekki gat vitni þetta til-
greint við hverja skuldheimtumenn hafi verið talað við-
víkjandi þessu, að undanteknum einum manni, sem hann
kveður þá hafa haft einhverjar kröfur til innheimtu á fé-
lagið, og er ekki annað upplýst um slíkar samningaum-
leilanir, nema um einstaka menn, er ákærðir sömdu við
um kröfur þeirra, og sem samið hafði verið við áður en
framangreint bréf ákærðra var sent Útvegsbankanum, og
sem ekki virðast vera taldir með í framangreindu yfirliti
yfir skuldir félagsins á rskj. nr. 28, sem ákærðir sendu Út-
vegsbankanum með framangreindu bréfi, en að því verður
nánar vikið síðar.
Þann 4. október 1931 gáfu ákærðir Páll V. G. Kolka og
Kjartan Guðmundsson út veðskuldabréf, að upphæð kr.
30000.00, til firmans Kjartan Guðmundsson £ Co hér í
bænum, sem ákærður Kjartan Guðmundsson átti og rak
með Sigurði Jónssyni verzlunarmanni hér í bænum, sem
einnig var hluthafi í h/f „Freyr“, og var nefndu firma sam-
kvæmt veðskuldabréfi þessu veittur 2. veðréttur í fyrr-
greindu fiskþurrkunarhúsi hlutafélagsins, með lóðarrétt-
indum og tilheyrandi mannvirkjum, fyrir skuld hluta-
félagsins við firmað, sem áður var óveðtryggð, næst á eftir
620
og með uppfærslurétti á eftir veðskuld við Bátaábyrgðar-
félag Vestmannaeyja, að upphæð kr. 15000.00, samkv. veð-
skuldabréfi dags. 6. desember 1929. Skuld hlutafélagsins
við nefnt firma var talin kr. 27203,51 í bókum hlutafélags-
ins á þeim tíma, er veðsetningin var gerð, samkv. skrá,
er fyrrgreindur endurskoðandi gerði yfir skuldir þess á
þeim tíma að tilhlutun dómarans, og sem lagður (sic) hefir
verið fram í málinu, og sem ákærðir hafi viðurkennt réttan,
en samkvæmt skrá, sem sami endurskoðandi gerði yfir
skuldir félagsins við næstu áramót þar á eftir, var skuld
hlutafélagsins við umrætt firma þá samkvæmt bókum hluta-
félagsins kr. 33438.81. En fyrrnefndur Sigurður Jónsson,
sem hafði á hendi bókhald og reikningahald firmans, hefir
borið, að skuld hlutafélagsins við firmað hafi, er veðsetn-
ingin fór fram, verið lítið eitt hærri en veðskuldabréfið,
eða um kr. 31000.00, og hefir hann borið, að hlutafélagið
hafi ekki haft nein viðskipti við firmað eftir að umrædd
veðsetning fór fram, og stafi hækkun skuldarinnar til
næstu áramóta af vöxtum, sem bætt hafi verið við skuld-
ina. Það verður því eigi talið sannað, að ákærðir hafi
gefið umrætt veðskuldabréf út fyrir hærri upphæð en
hlutafélagið skuldaði firmanu á umræddum tíma. En um-.
rætt firma hefir með veðsetningu þessari fengið alla eða
næstum alla innieign sína hjá hlutafélaginu veðtryggða
með umræddri veðsetningu, en fasteignamat hinnar veð-
settu fasteignar er, samkvæmt fasteignamatsvottorði, sem
lagt hefir verið fram í málinu, kr. 47300.00, og á efnahags-
reikningi hlutafélagsins fyrir árið 1930 var eign þessi talin
á kr. 74011.24, og virðist firmað því hafa fengið umrædda
innieign sína fulltryggða með veðsetningu þessari, enda
virðist svo hafa verið litið á af hlutaðeigendum.
Skuld þessi var stofnuð að nokkru leyti á árinu 1930,
eða um kr. 16000.00 af henni, samkvæmt því, sem upplýst
er með framangreindri endurskoðunargerð, en að nokkru
á árinu 1931 (framan af því ári) áður en veðsetningin
fór fram, vegna vöruúttektar og annara fjárframlaga firm-
ans til reksturs hlutafélagsins.
Ákærður Kjartan Guðmundsson hefir borið, að hann
hafi fengið munnlegt loforð fyrir veði þessu til handa
firma sínu í maímánuði 1931 hjá ákærðum Páli V. G.
Kolka og hjá framkvæmdastjóra hlutafélagsins, Theódór
621
Jónssyni, er sýnilegt hafi verið, að firmað fengi ekki
greiðslu á skuldinni þá eða fiskveð fyrir henni, eins og
upphaflega hafi verið talað um, og hafa þeir Páll V. G.
Kolka og Theódór Jónsson borið, að þeir hafi munnlega
lofað Kjartani veði þessu vorið 1931.
Veðsetning þessi var samþykkt á hluthafafundi í um-
ræddu hlutafélagi þann 4. október 1931, þ. e. sama dag og
veðskuldabréfið var gefið út, og var veðsetningin sam-
Þykkt á þeim fundi með atkvæðum allra mættra hlut-
hafa, nema ákærðs Kristjáns Egilssonar og eins annars
hluthafa, og átti ákærður Kristján Egilsson engan þátt í
veðsetningu þessari.
Í framangreindu bréfi, er ákærðir skrifuðu Útvegs-
bankanum viðvíkjandi samningum um skuldir félagsins,
er tekið fram, að fyrrnefndir eigendur firmans Kjartan
Guðmundsson £ Co hafi afsalað sér veðrétti þessum til
bankans, og eftir því, sem upplýst er í málinu, neitaði
fyrrnefndur bankaútibússtjóri með öllu að mæla með þvi,
að hlutafélagið fengi hina umbeðnu samninga, nema því
aðeins, að firmað Kjartan Guðmundsson á Co framseldi
bankanum umræddan veðrétt, og hefir hann borið sem
vitni í málinu, að hann hafi ætlað að láta taka bú hluta-
félagsins til gjaldþrotaskiptameðferðar, svo unnt væri að
rifta veðsetningu þessari, hefði bankinn eigi fengið veðið
eftirgefið eða framselt, og samkvæmt áritun á veðskulda-
bréf þetta, dags. 17. sept. 1932, hafa framangreindir eig-
endur veðskuldabréfs þessa framselt margnefndu banka-
útibúi bréfið „til fullrar eignar og umráða til tryggingar
skuldum h/f Freys við bankann“. En þann 16. s. m. hafði
fyrrnefndur bankaútibússtjóri lýst því yfir á hluthafa-
fundi í margnefndu félagi, að hann mundi leggja til, að fé-
lagið „fengi samninga“ með því skilyrði, að umrætt firma
„gæfi bankanum eftir“ veð þetta, en veðbréf þetta hafði
áður verið selt umræddu bankaútibúi að handveði vegna
h/f Freys til tryggingar skuld, að upphæð kr. 7800.00,
eins og nánar verður vikið að siðar.
Með framangreindri veðsetningu fiskþurrkhússins til
firmans Kjartan Guðmundsson á Co, sem ákærður Kjartan
Guðmundsson var annar eigandi að, hefir ákærður Kjartan
Guðmundsson, með tilliti til þess, sem að framan er lýst
um fjárhag hlutafélagsins, er veðsetningin fór fram, að
622
áliti réttarins, brotið gegn 262. gr. hinna almennu hegning-
arlaga. Og hefir ákærði Páll V. G. Kolka, með þátttöku
sinni í þeim verknaði, brotið gegn sömu lagagrein sbr. 48.
gr. sömu laga. Og verður að líta svo á, að hér sé um full-
framið brot að ræða af hálfu hinna ákærðu, þó ákærður
Kjartan Guðmundsson og meðeigandi hans framseldi síðan
öðrum lánardrottni félagsins veðrétt þenna áður en á-
kærðir framseldu bú hlutafélagsins til gjaldþrotaskipta-
meðferðar. Hinsvegar verður ekki talið sérstakt afbrot,
þó ákærður Kjartan Guðmundsson framseldi þannig öðr-
um lánardrottni hlutafélagsins veðrétt þenna síðar.
Þann 18. október 1931 samþykkti þáverandi fram-
kvæmdastjóri hlutafélagsins, Theódór Jónsson, víxil, að
upphæð kr. 1483.81 fyrir innieign ákærðs Páls V. G. Kolka
hjá hlutafélaginu, og seldi ákærður (P., V. G. K) úti-
búi Útvegsbankans hér í bænum víxil þenna. En eftir því,
sem upplýst er í málinu, virðast hinir ákærðu Kjartan
Guðmundsson og Kristján Egilsson engan þátt hafa átt í
ráðstöfun þessari. Ákærður Páll V. G. Kolka hefir að vísu
borið (er hann var yfirheyrður í máli þessu í lögreglurétti
Húnavatnssýslu við framhaldsrannsókn í málinu), að
víxill þessi hafi verið gefinn út sér til handa af félags-
stjórninni án nokkurs ágreinings, en það verður þó eigi
talið sannað gegn neitun hinna annara ákærðu, að þeir
hafi átt nokkurn þátt í ráðstöfun þessari, er hún upp-
haflega var gerð, enda sést af víxli þessum, sem lagður
hefir verið fram í málinu (rskj. nr. 55), að fyrrnefndur
Theódór Jónsson hefir einn samþykkt víxil þenna fyrir
hönd hlutafélagsins, en vixill þessi var gefinn út af á-
kærðum Páli V. G. Kolka, án þess meðákærðir, Kjartan
Guðmundsson og Kristján Egilsson, hafi á nokkurn hátt
ritað á hann. Gjalddagi á víxli þessum var þann 15. nóvem-
ber 1931, og var hann síðar fjórum sinnum framlengdur,
síðast til 15. april 1932, en var þá afsagður sökum
greiðslufalls og greiddur af hlutafélaginu þann 27. júní
1932. Og samþykktu hinir ákærðu Kjartan Guðmundsson
og Kristján Egilsson framlengingarvixil eða víxla í sam-
bandi við víxilskuld þessa eftir að hún var stofnuð.
Ákærður Páll V. G. Kolka hefir borið, að umrædd inni-
eign hans hjá hlutafélaginu hafi verið þannig til orðin,
að ýmsir viðskiptamenn hans hafi lagt fisk inn í reikning
623
hans hjá félaginu sem greiðslu fyrir læknishjálp, og virðist
hlutafélagið í raun og veru, ef svo hefir verið, hafa keypt
þann fisk af P. V. G. Kolka. Ennfremur hefir ákærður P.
V. G. Kolka skýrt svo frá, að andvirði umrædds víxils
hafi gengið til þess að greiða veðdeildarlán, sem hvilt
hafi á ibúðarhúsi hans, en lán þetta hafi verið fallið í
gjalddaga, og hafi verið að því komið, að selja húsið á
nauðungaruppboði til lúkningar þeirri skuld, og þar eð
ákærður hafi verið í miklum ábyrgðum fyrir skuldum fé-
lagsins, hafi verið hagur að því fyrir lánardrottna félags-
ins, að ákærður gæti haldið umræddri húseign í stað þess,
að eignir hans rýrðust við það, að húsið yrði selt á upp-
boði fyrir of lágt verð, og ennfremur kveður ákærður
ráðstöfun þessa hafa verið gerða með samþykki framan-
nefnds framkvæmdarstjóra útibús Útvegsbankans hér, og
virðist svo hafa verið, þar eð bankabútibú þetta keypti
víxilinn af ákærðum.
Það hefir eigi verið unnt að upplýsa, hvort greiðsla
til ákærðs á umræddri innieign hans hjá hlutafélaginu hefir
verið hið eina úrræði til þess að komast hjá, að framan-
greind húseign hans yrði seld á nauðungaruppboði, og
hefir eigi verið upplýst í málinu á annan hátt en með
framburði ákærðs (og hinna annara ákærðu í rskj. nr.
26), hvort nauðungaruppboð á eigninni hefir verið yfir-
vofandi. En eigi getur staðhæfing ákærðs um, að hann
hafi eigi getað greitt umrædda upphæð á neinn annan hátt,
talizt sérstaklega líkleg, og þó ákærður væri, eins og að
framan greinir, í ábyrgðum fyrir ýmsum af skuldum
hlutafélagsins, verður þó að áliti réttarins að telja, að á-
kærður hafi með umræddri ráðstöfun brotið gegn 262.
gr. hinna almennu hegningarlaga. En eigi verður það að
áliti réttarins talið saknæmt af hálfu ákærðra Kjartans
Guðmundssonar og Kristjáns Egilssonar, þó þeir sam-
Þykktu f. h. hlutafélagsins vixil eða víxla til framlenging-
ar framengreindum víxli eftir að hann hafði verið seldur
útibúi Útvegsbankans.
Þann 5. desember 1931 veðsettu hinir ákærðu útibúi Út-
vegsbankans hér í bænum framangreint fiskþurrkhús hluta-
félagsins til tryggingar vixilskuld, að upphæð kr. 29000.00,
með þriðja veðrétti næst á eftir og með uppfærslurétti á
eftir framangreindum veðskuldum á 1. og 2. veðrétti, og
624
þerrireit hlutafélagsins nr. 159 með 1. veðrétti, en þerri-
reitur þessi er, samkvæmt fasteignamatsvottorði, sem lagt
hefir verið fram í málinu, kr. 12000.00 að fasteignamati, en
í framangreindum efnahagsreikningi hlutafélagsins pr.
31. desember 1930 er hann talinn á kr. 1226.80, og virðist
hann því ekki hafa kostað hlutafélagið meira en þá upp-
hæð, og það ekki hafa talið hann meira virði, en hann
er ekki talinn á efnahagsreikningnum pr. 31. desember
1929, og mun þá eigi hafa verið búið að gera þerrireit
Þenna.
Framangreind vixilskuld var stofnuð áður en umrædd
veðsetning fór fram og var óveðtryggð áður, en var tryggð
með persónulegum ábyrgðum allra hinna ákærðu.
Hinir ákærðu tóku allir þátt í þessari ráðstöfun og und-
irrituðu allir tryggingarbréf það til Útvegsbankans, sem
veðréttur þessi byggist á. Og var veðsetning þessi sam-
þykkt á hluthafafundi í félaginu þann 21. desember 1931
að því, er veðsetningu fiskþurrkhússins snertir, en veð-
setning þerrireitsins var aldrei samþykkt af hluthöfum, en
stjórn félagsins var, samkvæmt samþykktum þess, óheim-
ilt að veðsetja eignir þess, nema með samþykki hluthafa-
fundar. En hinir ákærðu hafa haldið því fram, að þerri-
reitur þessi hafi verið skoðaður sem tilheyrandi fisk-
þurrkhúsinu og í sambandi við það. En hann var þó ekki
veðsettur firmanu Kjartan Guðmundsson £ Co með þurrk-
húsinu, og virðist því þá hafa verið litið á hann sem sér-
staka eign (en hann mun enn eigi hafa verið gerður, er
fiskþurrkhúsið var veðsett Bátaábyrgðarfélagi Vestmanna-
eyja).
Framkvæmdastjóri umrædds bankaútibús hefir borið,
að hann hafi krafizt þess sérstaklega af hinum ákærðu,
að þeir veittu bankanum framangreint veð, og þykir því
varhugavert að staðhæfa eða ganga út frá því, að ákærðir
hafi veitt bankanum umræddan veðrétt vegna hinnar per-
sónulegu ábyrgðar sinnar á framangreindri skuld. En hinir
ákærðu hafa að áliti réttarins allir brotið gegn hinni
263. gr. hinna almennu hegningarlaga með þessari ráð-
stöfun.
Á framangreindum hluthafafundi þann 21. nóvember
1931 var samþykkt veðsetning á húseign félagsins Geirseyri
til Olíuverzlunar Íslands með 2. veórétti fyrir kr. 10000.00,
625
æn veðskuldabréf þetta var gefið út af hinum ákærðu (öll-
um) f. h. hlutafélagsins þann 10. febrúar 1931. En þó ákærð-
ir hefðu enga heimild til veðsetningar þessarar frá hluthöf-
um fyrr en 21. nóvember 1931, voru þeir bundnir við
veðsetningu þessa fyrir sitt leyti, er þeir höfðu gefið út
veðskuldabréfið, og þar eð — eins og að framan greinir —
ekki er sannað í málinu, að gjaldþrot félagsins hafi verið
yfirvofandi á þeim tima, er veðskuldabréf þetta var gefið
út, verður ráðstöfun þessi ekki talin saknæm af hálfu
hinna ákærðu.
Þann 19. marz 1932 framseldu hinir ákærðu Páll V. G.
Kolka og Kjartan Guðmundsson f. h. hlutafélagsins Garð-
ari Þorsteinssyni hrm., í Reykjavík, að handveði veð-
skuldabréf, að upphæð upphaflega kr. 2300.00, útgefið af
Friðfinni nokkrum Finnssyni, og var handveðsetning
þessi gerð til tryggingar skuld hlutafélagsins við Rikhard
nokkurn Sigmundsson, að upphæð kr. 1151.15, auk vaxta
„og kostnaðar. Veðskuldabréf þetta var tryggt með 2. veð-
rétti í húseigninni nr. 22 við Heimagötu hér í bænum,
næst á eftir og með uppfærslurétti á eftir veðskuld til
veðdeildar Landsbanka Íslands, og hefir nefndur Frið-
finnur Finnsson borið sem vitni í málinu, að skuldin til
veðdeildarinnar á 1. veðrétti hafi, er handveðsetning þessi
fór fram, verið um kr. 2600.00, eða jafnvel lægri, en vitni
þetta telur eftirstöðvar hins handveðsetta veðskuldabréfs
þá hafa verið um kr. 2000.00, en samkvæmt bókum hluta-
félagsins virðast eftirstöðvar þess þá hafa verið kr. 2149.07,
en fasteignamatsverð húseignar þessarar var þá, sam-
kvæmt framburði sama vitnis, kr. 7600.00. Veðskuldabréf
þetta virðist því hafa verið fulltryggt, enda virðast ákærðir,
eftir því sem upplýst er í málinu, hafa talið það fulltryggt.
Veðskuldabréf þetta var því næst selt á opinberu uppboði
Þann 30. marz 1932, og keypti fyrrnefndur Garðar Þor-
steinsson það þá með því skilyrði, að hlutafélaginu væri
heimilt til 1. maí 1932 að innleysa það með 1500 kr., auk
uppboðskostnaðar, en hlutafélagið innleysti þó eigi veð-
bréfið, og samkvæmt framburði fyrrnefnds Friðfinns
Finnssonar var það síðar selt af Garðari Þorsteinssyni
fyrir kr. 1900.00, og virðist hlutafélagið því hafa tapað
talsverðu fé á þessari ráðstöfun hinna ákærðu (auk þess
sem skuldin var greidd).
40
626
Umrædd skuld hlutafélagsins við Rikhard Sigmunds-
son við hlutafélagið (sic) var vinnulaun, sem hann átti
hjá félaginu fyrir vinnu á árinu 1930, og að nokkru á árinu
1931, og hafa Rikhard verið færð til tekna í bókum fé-
lagsins vinnulaun að upphæð samtals kr. 456.12 á árinu
1931, og voru honum síðast færð vinnulaun til tekna þann
4. marz 1931, samkvæmt reikningi hans í bókum félags-
ins, sem lögð hefir verið fram staðfest útskrift af í mál-
inu (rskj. nr. 45).
Krafa þessi virðist því ekki hafa verið forgangskrafa
samkvæmt b-lið 5. tölulið 83. gr. skiptalaganna frá 12.
april 1878. En báðir hinir ákærðu Páll V. G. Kolka og.
Kjartan Guðmundsson hafa haidið fram við rannsókn
málsins, að þeir hafi litið svo á, að hér væri um forgangs-
kröfu að ræða, þar eð hún var vinnulaun, og að þeir hafi
álitið, að hlutafélagið ætti eignir fyrir forgangskröfum,
er umrædd ráðstöfun var gerð. Og þar eð krafa þessi var
upphaflega forgangskrafa, þykir að áliti réttarins ekki.
næg ástæða til þess að telja, að ákærðu hafi verið ljóst eða
hlotið að vera ljóst, að hér væri um almenna kröfu að
ræða. Og þykir því verða að leggja til grundvallar stað-
hæfingu hinna ákærðu um, að þeir hafi litið svo á, að um
forgangskröfu væri að ræða, og þykir því verða að dæma
um þessa ráðstöfun hinna ákærðu eins og um forgangs-
kröfu hefði verið að ræða, og þykir þá rétt að athuga um
leið aðra ráðstöfun, sem hinir ákærðu gerðu viðvíkjandi
forgangskröfum litlu síðar. En sú ráðstöfun var í því fólgin,
að þann 1. apríl 1932 gerðu allir hinir ákærðu f. h. h/f
„Freyr“ samning við Hermann nokkurn Benediktsson um
greiðslu á vinnulaunum, sem hlutafélagið skuldaði honum
o. fl., sem höfðu fengið honum (H. B.) kröfur sínar til inn-
heimtu, að upphæð samtals kr. 8444.74, og virðast kröfur
þessar allar hafa verið forgangskröfur samkvæmt b-lið 5.
tölulið skiptalaganna. Og útvegaði hlutafélagið ábyrgð úti-
bús Útvegsbanka Íslands hér fyrir greiðslu krafna þessara.
En áður en umræddur samningur var gerður hafði þann
12. marz 1932 verið lagt löghald á eignir hlutafélagsins til
tryggingar kröfum þessum og höfðað mál á hendur félag-
inu til greiðslu þeirra. Kröfur þessar voru þvi næst greidd-
ar að fullu á tímabilinu frá 15. apríl til í. júlí 1932.
Eins og að framan er drepið á, hafa hinir ákærðu borið.
627
að þeir hafi talið, að hlutafélagið ætti eignir fyrir for-
gangskröfum á umræddum tíma, og vitnið Björn P. Kal-
man, sem var lögfræðilegur ráðunautur hlutafélagsins um
tíma um þetta leyti, hefir borið, að hann hafi talið vafa-
laust, að hlutafélagið ætti eignir fyrir forgangskröfum
á umræddum tíma.
Samkvæmt fyrrgreindum efnahagsreikningi pr. 20.
marz 1932 eru ógreidd opinber gjöld og vinnulaun, senr
félagið skuldaði, kr. 11690.69, auk óborgaðs kaups til fastra
starfsmanna félagsins, sem virðist í raun og veru muni
hafa verið forgangskröfur, en sem allir hinir ákærðu hafa
borið (rskj. nr. 26), að hafi verið eingöngu skuld við
hluthafana, ákærðan Kristján Egilsson og Theódór Jóns-
son, og sem ekki hafi verið litið á sem forgangskröfur,
heldur sem almenns: kröfur. Aðrar forgangskröfur virð-
ist félagið þá ekki hafa skuldað samkv. nefndum efna-
hagsreikningi. En á sama tíma voru eignir félagsins sam-
kvæmt sama efnahagsreikningi, sem virðast hafa verið
óveðsettar: Vörubirgðir kr. 1180.00, áhöld kr. 6803.41, bif-
reið kr. 2500.00, óinnheimt verkunarlaun (fyrir fisk) kr.
9620.99, í sjóði kr. 1890.36 og inneign hjá Útvegsbanka
Íslands h/f kr. 33.20, eða samtals kr. 22107.96, auk úti-
standandi skulda, að upphæð kr. 20444.63, sem munu hafa
verið litils virði. En auk þess átti hlutafélagið þá fisk-
birgðir, sem eru á nefndum efnahagsreikningi áætlaðar
kr. 25294.93, sem virðast að vísu hafa verið veðsettar Út-
vegsbankanum að öllu leyti, en sá veðréttur hefði orðið
að víkja fyrir slikum forgangskröfum sem að framan
greinir (vinnulaunum og opinberum gjöldum), ef bú fé-
lagsins hefði þá verið tekið til gjaldþrotaskiptameðferðar.
Þó sumar framangreindar eignir séu líklega taldar við
of háu verði í framangreindum efnahagsreikningi og úti-
standandi skuldir líklega mjög lítils virði, verður réttur-
inn þó að líta svo á, að hinir ákærðu hafi ekki haft á-
stæðu til að ætla annað, en að hlutafélagið ætti óveðsettar
eignir fyrir forgangskröfum samkv. 83. gr. skiptalaganna,
er framangreindar ráðstafanir voru gerðar, og verður
framangreind handveðsetning til Garðars Þorsteinssonar
og framangreindar greiðslur hinna ákærðu f. h. hlutafé-
lagsins til Hermanns Benediktssonar o. fl. því þegar af
Þeirri ástæðu eigi taldar saknæmar.
628
Í marzmánuði 1932 kom Jón nokkur Jóhannsson frá
Siglufirði hingað til Vestmannaeyja og krafði hlutafélagið
um skuld samkvæmt 2 vixlum, að upphæð samtals kr.
14000.00, auk vaxta og kostnaðar, eign Guðmundar Björns-
sonar á Siglufirði. H/f Freyr var útgefandi að vixlum
þessum, sem samþykktir voru af Kristni Jónssyni, út-
gerðarmanni hér í bænum, en ábekingar á víxlum þessum,
og því ábyrgir fyrir greiðslu þeirra, voru ákærðir Páll
V. G. Kolka og Kristján Egilsson o. fl. En vixlar þessir
voru eftirstöðvar kaupverðs vélbáts (v/b Nonni), sem
nefndur Kristinn Jónsson hafði keypt af fyrrnefndum
Guðmundi Björnssyni í febrúarmánuði 1930 fyrir 24000
krónur, og sem h/f Freyr hafði ábyrgzt greiðslu á á fram-
angreindan hátt, og hafði hlutafélagið fengið veðrétt í vél-
bát þessum til tryggingar vegna ábyrgðar þessarar, en
vélbátur þessi fórst skömmu eftir að Kristinn Jónsson
keypti hann, og fékk hlutafélagið þá útborgað vátrygg-
ingarfé skipsins, kr. 22000.00, án þess að framangreindar
eftirstöðvar kaupverðsins væru greiddar, og var hlutafé-
lagið því í raun og veru orðið aðalskuldari á víxlum
þessum.
Nefndur Jón Jóhannsson höfðaði mál segn hlutafé-
laginu og hinum öðrum, sem skuldbundnir voru sam-
kvæmt víxlum þessum, til greiðslu vixlanna, eftir um-
rædda komu sína hingað, í marzmánuði 1932, og fékk dóm
fyrir kröfum sínum, og hafa hinir ákærðu Kjartan Guð-
mundsson og Kristján Egilsson borið, að Jón Jóhannsson
hafi hótað að láta taka bú hlutafélagsins til gjaldþrota-
skiptameðferðar, ef hann fengi ekki greiðslu á umræddri
skuld, en hinir ákærðu sömdu þá við Jón um, að hann
fengi bankatryggingu fyrir greiðslu á kr. 1800.00 af um-
ræddum skuldum, gegn því að fá greiðslufrest (óákveð-
inn, að því er virðist) á eftirstöðvum skuldarinnar, sem
þá var, samkvæmt framburði ákærðs Kjartans Guðmunds-
sonar, talin alls kr. 14600.00 með vöxtum og kostnaði, og
hefir ákærður Kjartan Guðmundsson og borið, að ákærðir
hafi fengið loforð Jóns Jóhannssonar um, að hann skyldi
mæla með því við fyrrnefndan eiganda vixlanna, að eftir-
stöðvar skuldarinnar yrðu gefnar eftir. Útibú Útvegsbank-
ans hér í bænum ábyrgðist gagnvart Jóni Jóhannssyni
a
greiðslu framangreindrar upphæðar fyrir hlutafélagið, en
629
ákærður Kjartan Guðmundsson seldi f. h. firmans Kjartan
Guðmundsson £ Co bankanum að handveði framangreint
30000 króna veðskuldabréf sitt með 2. veðrétti í fisk-
Þurrkhúsi h/f Freys og gaf út eigin víxil fyrir upphæðinni,
og hefir héraðlútandi handveðsetningarskjal verið lagt
fram í málinu, rskj. nr. 56, og er það dags. 20. marz 1932,
og virðist þvi þá hafa verið endanlega gengið frá þessari
ráðstöfun. En ábyrgðarskjal bankans til Jóns Jóhannssonar
hefir eigi verið lagt fram í málinu, þar eð ekki hefir tekizt
að fá það né afrit af því, hvorki hjá bankanum né hjá
fyrrnefndum Jóni Jóhannssyni, sem eigi hafa talið það
finnast í sínum vörælum, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir,
og er því ekki upplýst nákvæmlega um efni þess.
Ákærður Kjartan Guðmundsson hefir borið, að hann
hafi fengið yfirlýsingu hinna ákærðu Páls V. G. Kolka og
Kristjáns Egilssonar vegna framangreindra skuldbindinga
sinna gagnvart Útvegsbankanum viðvíkjandi kröfu Jóns.
Jóhannssonar um, að þeir stæðu í ábyrgð fyrir umræddri
skuld, jafnt eftir að umræddir samningar voru gerðir sem
áður. Ákærður Kjartan Guðmundsson hefir og borið, að.
hann hafi samið við bankann um framangreinda banka-
ábyrgð til Jóns Jóhannssonar, ásamt hinum ákærðu Páli
V. G. Kolka og Kristjáni Egilssyni, en ákærður Kristján
Egilsson hefir borið, að hann hafi ekki átt neinn þátt í því
að semja við Jón Jóhannsson um kröfu þessa né við bank-
ann um umrædda tryggingu fyrir henni, en hann kveðst
ekki hafa haft neitt við það að athuga, að Jón Jóhannsson
fengi umrædda tryggingu fyrir kröfu sinni, og kveðst held-
ur hafa viljað reyna að ná samningum fyrir hönd hluta-
félagsins við skuldheimtumenn þess — þar á méðal, að því
er virðist, framangreindum samningum við Jón Jóhanns-
son —, en að hlutafélagið framseldi bú sitt til gjaldþrota-
skiptameðferðar, en hann (K. E.) hefir borið, að fyrrnefnd-
ur Björn P. Kalman hrm., sem ákærðir hafi leitað ráða hjá
Í sambandi við umrædda kröfu Jóns Jóhannssonar, hafi
ráðlagt hinum ákærðu að framselja þá bú félagsins til
gjaldþrotaskipta. Ákærður Páll V. G. Kolka hefir borið, að.
mjög nærri hafi legið, að ákærðir framseldu bú félagsins.
til gjaldþrotaskiptameðferðar vegna framangreindrar
kröfu Jóns Jóhannssonar, en þá hafi náðst samkomulag
við Útvegsbankann um framangreinda ábyrgð, og þó hann
630
hafi ekki borið nánar um þetta við rannsókn málsins (þ.
framhaldsrannsókn í Húnavatnssýslu), verður að telja
nægilega upplýst, að umrædd ráðstöfun hafi verið gerð
með vilja og að tilhlutun hans (P. V. G. K.) og allra hinna
ákærðu, og beri þeir því allir ábyrgð á henni, en félags-
stjórnarfundarsamþykkt liggur engin fyrir um hana.
Útibú Útvegsbankans hér í bænum greiddi svo Jóni
Jóhannssyni (eða Guðmundi Björnssyni) framangreinda
fjárhæð vegna hlutafélagsins haustið 1932, samkvæmt
framburði fyrrnefnds H. V. Björnssonar, en ekki er upp-
lýst nánar, hve nær það var. Og eftir því, sem upplýst er
í málinu, virðist hlutafélagið ekki hafa greitt bankanum
umrædda fjárhæð, hvorki áður en greiðslan til Jóns Jó-
hannssonar fór fram né eftir það. En þó firmað Kjartan
Guðmundsson £ Co virðist eitt hafa skuldbundið sig bein-
línis gagnvart bankanum í sambandi við framangreinda
ábyrgð og greiðslu bankans til Jóns Jóhannssonar vegna
hlutafélagsins, verður að lita svo á, sem hlutafélagið hafi í
raun og veru tekið lán eða útvegað fé hjá bankanum til
umræddrar greiðslu, og verður því að áliti réttarins að
dæma um þessa ráðstöfun, eins og ákærðir hefðu fyrir
hönd hlutafélagsins greitt Jóni Jóhannssyni framangreinda
upphæð.
Ákærðir halda eindregið fram, að þeir hafi á um-
ræddum tíma verið búnir að fá loforð fyrrnefnds banka-
útibússtjóra um að mæla með því, að bankinn gerði
samninga við félagið á framangreindan hátt, og að þeir
hafi því álitið, að slíkir samningar mundu nást við bank-
ann og aðra skuldheimtumenn félagsins, og hafi allar ráð-
stafanir, sem stjórn félagsins gerði f. h. félagsins á árinu
1932, verið miðaðar við það og gerðar í þeirri trú, að
slíkir samningar fengjust við alla skuldheimtumenn fé-
lagsins.
Eins og að framan greinir, er upplvst í málinu, að fyrr-
nefndur bankaútibússtjóri mælti með þvi eftir að hann
fékk bréfið á rskj. nr. 27, að hlutafélagið fengi umrædda
samninga við bankann um skuldir sínar, og eitthvað virð-
ast ákærðir hafa farið fram á slíkt við bankastjórann áð-
ur, eða snemma á árinu 1932, og þrel 4 hafa verið „vel tekið
af honum, en ekki hafa fengizt nákv
æ
hve nær fyrst hafi verið rætt um slíkt r nilli hinna ákærðu
631
og bankastjórans, en samkvæmt framburði vitnanna
Björns P. Kalmans og H. V. Björnssonar virðist ekkert á-
kveðið hafa verið samið um þetta við bankastjórann (þ.
e., að hann mælti með samningum við hlutafélagið) fyrr
en eftir að umrædd ráðstöfun og samningurinn við Her-
mann Benediktsson var gert, og vitnið Björn P. Kalman
hefir borið, að hann hafi eigi talið hafa þýðingu að byrja
á samningatilraunum við almenna kröfuhafa fyrr en geng-
ið hefði verið frá samningum við Hermann Benediktsson
mm framangreindar forgangskröfur. En þar eð útibú Út-
vegsbankans veitti hlutafélaginu framangreinda aðstoð
við að semja við Jón Jóhannsson um kröfu hans, þó gegn
fullri tryggingu væri, verður að álita, að ákærðir hafi þá
Þegar haft ástæðu til að ætla, að útibússtjórinn vildi eigi
ganga að hlutafélaginu eða láta taka bú þess til gjaldþrota-
skiptameðferðar, en það virðist jafnframt hafa verið öll-
um aðiljum ljóst, að aðalstjórn nefnds banka í Reykjavík
mundi taka hina endanlegu ákvörðun í þessu efni, og allt
wirðist hafa verið í óvissu um, hvaða afstöðu aðalbanka-
stjórnin mundi taka til þessa, þar til hið neitandi svar
hennar við samningaumleitunum hinna ákærðu barst á-
kærðu í nóvembermánuði 1932. Og auk þess var, að því
er virðist og eins og að framan er drepið á, ekkert veru-
lega farið að reyna að semja við aðra skuldheimtumenn
félagsins en bankann á umræddum tima, og virðist því
allt hafa verið í óvissu um, hvort samningar fengjust við
þá, en samkvæmt framangreindum efnahagsreikningi pr.
20. marz 1932 skuldaði hlutafélagið öðrum skuldheimtu-
mönnum en bankanum óveðtryggðar almennar kröfur að
upphæð samtals kr. 52484.53, auk framangreindrar skuld-
ar við fasta starfsmenn félagsins, sem ákærðir hafa, eins
og að framan greinir, haldið fram, að taldar hafi verið
almennar kröfur. Og eigi getur hinum ákærðu hafa þótt
Það auka líkurnar fyrir því, að þeir fengju samninga þá,
sem þeir óskuðu eftir við skuldheimtumenn sína, að hluta-
félagið varð að greiða Jóni Jóhannssyni helminginn af
framangreindri kröfu til þess að fá hjá honum gjaldfrest
á eftirstöðvum skuldarinnar, án þess að fá nokkurt loforð
"um eftirgjöf á eftirstöðvunum, heldur hlaut það að veikja
trú þeirra á, að samningar tækiust á framangreindum
grundvelli, og gera aðstöðuna til þess að ná slíkum samn-
632
ingum erfiðari. Þá gat það og eigi aukið möguleikana fyrir
því, að hlutafélagið næði slíkum samningum við skuld-
heimtumenn sína almennt, að ákærður Kjartan Guð-
mundsson framseldi einstökum kröfuhafa (Útvegsbank-
anum) framangreindan veðrétt firma sins, sem hlýtur að:
hafa haft mjög mikla þýðingu fyrir allan hag og afkomu-
möguleika hlutafélagsins, í stað þess að gefa hlutafélaginu
sjálfu veðréttinn eftir og láta aflýsa honum, án þess neinn
annar kröfuhafi fengi veðrétt þenna eða samskonar veð-
rétt, eins og eðlilegast hefði verið og líklegast til árang-
urs sem undirbúningur undir samninga við skuldheimtu-
menn félagsins.
Þá virðast og framangreindar veðsetningar hlutafélags-
ins, sem gerðar voru skömmu áður en umræddar samn-
ingaumleitanir byrjuðu, hafa hlotið að torvelda mjög og
draga úr möguleikum fyrir samningum um skuldir félags-
ins, en að þeim veðsetningum loknum voru allar fast-
eignir félagsins bersýnlega veðsettar fyrir eins háum eða
hærri skuldum en sannvirði þeirra nam, og átti félagið þá
ekki aðrar eignir óveðsettar en framangreint lausafé og,
útistandandi skuldir. Þá hefir og ákærður Kjartan Guð-
mundsson borið, að framangreint samkomulag við Útvegs-
bankann um ábyrgð bankans fyrir skuldinni til Jóns Jó-
hannsonar hafi verið því skilyrði bundin af hálfu bank-
ans, að bú hlutafélagsins yrði ekki tekið til gjaldþrota-
skiptameðferðar innan ákveðins tíma frá því samið var
urn þá ábyrgð, og bendir sá framburður ákærðs Kjartans.
til þess, að gjaldþrot félagsins hafi þá verið talin yfir-
vofandi.
Rétturinn verður því að líta svo á, að gjaldþrot hafi
vofað yfir hlutafélaginu á umræddum tíma og eftir það,
þrátt fyrir framangreind meðmæli H. V. Björnssonar:
bankaútibússtjóra um, að bankinn semdi við hlutafélagið.
um skuldir þess, og að hinir ákærðu hafi séð eða hlotið
að sjá, að svo var, og hafi borið skylda til, þrátt fyrir um-
ræddar samningaumleitanir og engu siður vegna þeirra,
að haga ráðstöfunum sínum f. h. félagsins með yfirvofandi
gjaldþrot þess fyrir augum. Rétturinn verður því að lita
svo á, að allir hinir ákærðu hafi brotið gegn ákvæði 263.
gr. hinna almennu hegningarlaga með framangreindri ráð-
stöfun viðvíkjandi kröfu Jóns Jóhannssonar.
633
Þann 2. april 1932 greiddi hlutafélagið Birni P. Kalman
hrm. kr. 500.00 fyrir lögfræðistörf í þágu félagsins, að
því er virðist, með samþykki allra hinna ákærðu, og hafa
allir hinir ákærðu borið, að sú greiðsla hafi verið fyrir
aðstoð Björns P. Kalmans viðvíkjandi framangreindum
samningaumleitunum hlutafélagsins, en Björn P. Kalman
hefir borið sem vitni í málinu, að greiðsla þessi hafi verið
fyrir aðra lögfræðilega aðstoð, sem hann hafi látið fé-
laginu í té áður en byrjað var á (þ. e. hann byrjaði á)
framangreindum samningaumleitunum við bankann. En
samkvæmt framburði hans vann hann engin slík störf í
þágu félagsins fyrr en um miðjan marzmánuð 1932, og
þar sem svo virðist, sem hér hafi verið um nauðsynleg lög-
fræðisstörf í þágu félagsins að ræða, sem greidd voru
samtímis eða að heita má samtímis, þó framburður B. P.
K. um þetta sé lagður til grundvallar, og á meðan lögfræð-
ingur þessi enn starfaði í þágu hlutafélagsins, verður ráð-
stöfun þessi að áliti réttarins eigi talin saknæm.
Þann 8. júní 1932 greiddi þáverandi framkvæmdastjóri
hlutafélagsins, Carl Rosenkjær, útibúi Útvegsbankans hér í
bænum kr. 461.53 af fé, sem ekki var á nokkurn hátt veð-
bundið bankanum, upp í vexti af skuldum hlutafélagsins
við bankann, auk þess sem hann greiddi þá bankanum
andvirði fiskjar, sem var veðsettur bankanum. En nefnd-
ur Carl Rosenkjær hefir borið, að hann hafi innt greiðslu
þessa af hendi f. h. hlutafélagsins án þess að bera það
undir hina ákærðu, og eigi er sannað í málinu, að greiðsla
Þessi hafi farið fram fyrir tilstilli hinna ákærðu, og verða
Þeir því eigi dæmdir til refsingar fyrir hana.
Þann 27. júní 1932 voru nefndu bankaútibúi greiddar
af hlutafélaginu upp í víxilskuldir kr. 10755.15 samkv.
fundarsamþykkt félagsstjórnarinnar sama dag, og voru
allir hinir ákærðu á þeim fundi og samþykkir þessari ráð-
stöfun samkvæmt útskrift úr fundagerðabók félagsins, sem
lögð hefir verið fram í málinu. Fjárhæð þessi virðist, eftir
þvi sem upplýst er í málinu, hafa verið veðbundin bank-
anum, þ. e. andvirði fiskjar, sem veðsettur var bankanum,
nema kr. 3600.00, sem upplýst er í málinu og ákærðir hafa
játað, að hafi verið með öllu óveðbundin bankanum. En
fyrrnefndur Carl Rosenkjær, sem greiddi bankanum fé
betta, hefir borið, að hann hafi sett það skilyrði fyrir greiðsl-
634
unni, að hlutafélagið fengi fjárhæð þessa endurgreidda,
er samningar fengjust um skuldir félagsins, til greiðslu upp
í skuldirnar, samkvæmt slíkum samningum, og hefir fyrr-
nefndur bankaútibússtjóri viðurkennt við rannsókn máls-
ins, að hann hafi tekið við þessari greiðslu fyrir hönd
bankans með nefndu skilyrði, og hefir bankinn talið sig
skyldan til að endurgreiða þrotabúi hlutafélagsins upp-
hæð þessa vegna skilyrðis þessa, og verður því að áliti
réttarins að líta svo á, að þannig hafi verið gengið frá
samningum um greiðslu þessa af þeirra hálfu, að hún geti
ekki talizt saknæm, þar á meðal þykir ekki næg ástæða
til að líta á ráðstöfun þessa sem tilraun til ívilnunar, sem
sé refsiverð samkvæmt 263. gr. sbr. 46. gr. hinna almennu
hegningarlaga.
Viðskipti hlutafélagsins í sambandi við daglegan rekst-
ur á fiskverkunarstöð (þar á meðal fiskþurrkhúsi) félags-
ins eftir að gjaldþrot félagsins verða að teljast hafa verið
ið yfirvofandi geta að áliti réttarins eigi talizt saknæm,
og eigi verður talið upplýst um aðrar ráðstafanir en að
framan greinir, sem geti talizt saknæmar samkvæmt hin-
um almennu hegningarlögum.
Enginn hinna ákærðu vann neitt að bókhaldi hlutafé-
lagsins, eftir þvi. sem upplýst er í málinu, að öðru en því,
að Theódór Jónsson hefir borið, að ákærður Páll V. G. Kolka
hafi unnið eitthvað að bókfærslunni fyrstu mánuðina, sem
félagið starfaði, og ekki er upplýst um neitt, sem ástæða
þykir til að sakfella hina ákærðu í sambandi við bókhald
félagsins. Og þar eð mál þetta hefir eigi verið höfðað gegn
Þeim mönnum, sem önnuðust bókfærslu og reikningshald
félagsins aðallega, kemur eigi til athugunar hér, hvort þeir
hafi gerzt brotlegir við lög í því starfi sínu eður eigi. Og
undanskot fjármuna virðist ekki hafa átt sér stað.
Samkvæmt því, sem upplýst er í málinu, meðal annars
með framangreindri endurskoðun, hafa ákærðir hætt að
framlengja víxla hlutafélagsins og yfirleitt stöðvað greiðsl-
ur þess með þeim undantekningum, sem að framan er
minnst á — þó eigi að því, er snertir rekstur fiskverkun-
arstöðvarinnar — eftir 13. marz 1932, að samþykkt var á
hluthafafundi að fela stjórn félagsins að leita nauðasamn-
Kasn ann hacc
inga við skuldheimtumenn þess, en félagið var áður hætt
að geta staðið í skilum með greiðslur skulda sinna yfir-
635
leitt, að því er virðist, eftir því sem upplýst er í málinu,
þó ef til vill verði ekki talið um beina greiðslustöðvun að
ræða fyrr en þann 13. marz 1932, er framangreind ákvörð-
un var tekin. En þá var hinum ákærðu orðið ljóst, að hluta-
félagið gæti ekki greitt skuldir sinar að fullu, og þá var
komið í ljós, að fjárhagur hlutafélagsins hafði versnað
síðasta reikningsár, þ. e. árið 1931. Ákærðir voru því þá
skyldir til þess, samkv. 5. mgr. 1. gr. laga nr. 25 frá 14.
júní 1929, um gjaldþrotaskipti, að framselja bú félagsins
til gjaldþrotaskiptameðferðar. Og þó eðlilegt geti talizt og
heimilt, að ákærðir verði einhverjum tíma, eftir að þannig
var komið, til þess að reyna að ná samningum um skuldir
félagsins við skuldheimtumenn þess, þá verður alls eigi
talið, að þeim hafi verið heimilt af þeirri ástæðu. að draga
að framselja búið til gjaldþrotaskipta svo lengi sem þeir
gerðu, enda framseldu þeir ekki búið fyrr en nokkru eftir
að bankinn hafði neitað þeim um samninga um skuldir
félagsins, en þá virðist hafa verið orðið með öllu von-
laust um, að slíkir samningar næðust um skuldirnar (þ.
e. er bankinn hafði neitað um samninga). Og hinir ákærðu
virðast aldrei hafa gert neitt beinlinis til þess að ná op-
inberum nauðasamningum um skuldir félagsins samkvæmt
lögum um slíka samninga.
Ákærðu hafa þvi að áliti réttarins brotið gegn framan-
nefndu ákvæði gjaldþrotalaganna.
Árið 1932 var enginn hluthafafundur haldinn í hluta-
félaginu, nema framangreindir fundir, sem voru haldnir
þann 13. marz og 16. sept. það ár, en engir ársreikningar
fyrir félagið voru lagðir fram á þeim fundum, enda voru
engir reikningar gerðir fyrir árið 1931, nema framangreint
reikningsyfirlit og efnahagsreikningur pr. 31. desember
1931, svo og efnahagsreikningurinn pr. 20. marz 1932, sem
má í raun og veru lita á sem efnahagsreikning fyrir árið
1931, en reikningar þessir voru aldrei endurskoðaðir.
Hinir ákærðu hafa því að áliti réttarins brotið gegn 30.
gr. laga um hlutafélög nr. 77 frá 27. júní 1921.
Að framan er lyst því, sem upplýst er í málinu viðvikj-
andi tapi á fiski þeim, sem h/f Freyr keypti eða yfirtók
af firmanu Theódór Jónsson £ Kolka, er hlutafélagið var
stofnað, og sem eigendur nefnds firma, þar á meðal á-
kærður Páll V. G. Kolka, greiddu með hlutafé sitt í fé-
636
laginu að nokkru leyti, eða samtals kr. 12000.00 af hluta-
fénu. En þó ymsar upplýsingar, sem fram eru komnar í
málinu, bendi til þess, að verðfall eða tap á fiski þessum
hafi verið fyrirsjáanlegt, er hlutafélagið var stofnað, þykir
— þar eð ganga þykir verða út frá því, eftir því sem upp-
lýst er í málinu, að eigendur firmans hafi lagt nefnda fjár-
hæð fram til fiskkaupanna og aðeins lítið af fiskbirgðum
Þeim, sem firmað upphaflega hafði keypt, hafi verið selt,
er hlutafélagið var stofnað, og því ekki þá nein vissa fyrir
því, hvað fengist fyrir fiskbirgðir þessar — að áliti rétt-
arins ekki næg ástæða til að telja, að ákærðir Páll V. G.
Kolka og Kristján Egilsson hafi með því að telja framan-
greinda upphæð meðal innborgaðs hlutafjár í tilkynningu
til hlutafélagaskrárinnar um umrætt hlutafélag brotið gegn
53. gr. eða 54. gr. hlutafélagalaganna, og verður því eigi
talið upplýst, að ákærðu hafi brotið gegn öðrum ákvæðum
hlutafélagalaganna en að framan greinir.
Ákærður Páll V. G. Kolka er kominn yfir lögaldur saka-
manna, fæddur 25. janúar 1895. Hann hefir eigi áður sætt
refsingu fyrir nokkurt lagabrot. Refsing sú, er hann hefir
unnið til með framangreindu framferði sinu, þykir, með
hliðsjón af 63. gr. hinna almennu hegningarlaga, hæfilega
ákveðin þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri. Þá ber og samkvæmt 8. gr. 4. mgr. laga nr. 25 frá
14. júní 1929 að svipta hann rétti til að reka eða stjórna
verzlun eða atvinnufyrirtæki um næstu 5 ár eftir upp-
kvaðningu dóms þessa.
Ákærður Kjartan Guðmundsson er kominn yfir lögald--
ur sakamanna, fæddur þann 31. mai 1885. Hann hefir eigi
áður sætt refsingu fyrir nokkurt lagabrot. Refsing sú, er
hann hefir unnið til með framangreindu framferði sínu,
Þykir, með hliðsjórn af 63. gr. hegningarlaganna, hæfilega
ákveðin þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður-
væri. Þá ber og, samkv. framangreindu ákvæði gjaldþrota-
skiptalaganna (8. gr. 4. mgr.) að svipta hann rétti til að.
reka eða stjórna verzlun eða atvinnufyrirtæki um næstu
5 ár frá uppkvaðningu dóms þessa.
Ákærður Kristján Egilsson er kominn yfir lögaldur
sakamanna, fæddur þann 27. október 1884. Hann hefir
eini áður sætt refsinan fyrir nokkurt lagahrot Refeina ei
Cigi AÖUP SÆ FOISINGU AYKIr KOKKUTT 14SA0rOt. eiSINgS SÚ,
er hann hefir unnið til fyrir framangreint brot, þykir,
637
með hliðsjón af 63. gr. hegningarlaganna, hæfilega ákveðin
45 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. En eftir at-
vikum þykir mega ákveða, að fullnustu refsingar hans
skuli fresta og hún falla niður að 5 árum liðnum frá upp-
kvaðningu dóms þessa, ef skilorð laga nr. 39 frá 16. nóvem-
ber 1907 eru haldin. Og þar eð hann hefir eigi brotið gegn
öðrum ákvæðum hegningarlaganna en 263. gr. Þeirra,
Þykir eigi bera að svipta hann rétti til að reka eða stjórna
verzlun eða atvinnufyrirtæki samkv. 8. gr. 4. málsgr. gjald-
Þrotaskiptalaganna.
Hinir ákærðu Páll V. G. Kolka og Kjartan Guðmunds-
son greiði að hálfu hvor málsvarnarlaun hins skipaða tals-
manns sins Í málinu, Sveinbjarnar Jónssonar hrm., sem
þykja hæfilega ákveðin 100 kr. Ákærður Kristján Egils-
son greiði málsvarnarlaun hins skipaða talsmann síns í
málinu, Ástþórs Matthíassonar lögfræðings, sem þykja
hæfilega ákveðin 50 kr.
Allan annan kostnað málsins þykir eftir atvikum rétt, að
hinir ákærðu greiði einn fyrir alla og allir fyrir einn (in
solidum).
Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið, en
fyrir drætti þeim, sem varð á að lúka rannsókn málsins,
er gerð grein í prófunum, og dómur í málinu hefir eigi
verið kveðinn upp fyrr en nú vegna anna dómarans.
Mánudaginn 6. desember 1937.
Nr. 86/1937. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Ingimundi Jónssyni, Guðvarði Þor-
kelssyni og Gunnlaugi Sigurbjörns-
syni (Einar B. Guðmundsson).
Áfengislagabrot.
Dómur lögregluréttar Ólafsfjarðarhrepps 29. apríl 1937:
Kærðu Ingimundur Jónsson og Gunnlaugur Sigur-
björnsson sæti hvor um sig 500 króna sekt til menningar-
638
sjóðs, og afpláni hvor þeirra sekt sina með 25 daga ein-
földu fangelsi, ef hún er ekki greidd innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Guðvarður Þorkelsson greiði 60 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi 6 daga einfalt fangelsi í stað sekt-
arinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lögbirt-
ingu dóms þessa.
Framangreint áfengi skal upptækt gert.
Kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Að því er varðar sök kærðu Guðvarðs Þorkels-
sonar og Gunnlaugs Sigurbjörnssonar, þá þykir
mega, með skírskotun til forsendna héraðsdómsins,
staðfesta ákvæði hans um refsingu þeim til handa,
þó svo, að greiðslufrestur sektanna verði 4 vikur
frá birtingu dóms þessa. Svo ber og að því er þá
varðar að staðfesta málskostnaðar- og upptöku-
ákvæði hins áfrýjaða dóms.
Kærði Ingimundur Jónsson hefir kannazt við að
eiga áfengi það, sem við húsleitina fannst, að und-
anteknum bruggleginum í kútnum, en hann hefir
ekki viðurkennt, að þar sé um ólöglegt áfengi að
ræða. Sýnishorn af áfengi þessu, sem var slatti á
einni flösku og tveimur pelum, hefir verið sent efna-
rannsóknarstofu ríkisins til rannsóknar og umsagn-
ar, og segir hún, að það geli verið heimabruggað
áfengi, en geti einnig verið bruggað hvar sem vera
skal. Sker umsögn þessi því ekki úr um það, hvort
áfengið sé ólöglegt eða ekki. Héraðsdómarinn kveðst
hafa leitað álits ýmissa manna um áfengi þetta, og
hafi þeir talið það vera heimabrvgg, óblandað á einu
ílátinu, en á hinum tveimur blandað bitterbrenni-
víni. Umsagnir þes
enda er enginn þeirra nafngreindur í prófum máls-
ira manna eru allar óstaðfestar,
639
ins og enginn þeirra hefir verið kvaddur fyrir rétt.
Skortir því mjög á það, að hér sé um slíka skoðun að
ræða sem refsiniðurstaða verði byggð á. Og þar sem
ekki er upplýst á annan hátt, að áfengi þetta sé ólög-
legt, þá verður ekki talin sönnuð sök á hendur kærða
Ingimundi í máli þessu, og ber því að sýkna hann af
kærum valdstjórnarinnar í því.
Eftir þessum málsúrslitum ber kærðu Guðvarði
og Gunnlaugi að greiða in solidum allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og
verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Kærði Ingimundur Jónsson á að vera sýkn af
kærum valdstjórnarinnar í máli þessu.
Kærði Gunnlaugur Sigurbjörnsson sæti 500
króna sekt í menningarsjóð, og komi í stað sekt-
arinnar 25 daga einfalt fangelsi, ef hún greiðist
ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Guðvarður Þorkelsson sæti 60 króna
sekt í menningarsjóð, og komi 6 daga einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um upptöku ó-
löglegs áfengis staðfestist að því er snertir á-
fengislöginn í kútnum, sem um ræðir í málinu.
Hinir dómfelldu, Gunnlaugur Sigurbjörns-
son og Guðvarður Þorkelsson, greiði in solidum
allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og fyrir
hæstarétti, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
640
hæstaréttarmálflutningsmannanna „Jóns Ás-
björnssonar og Einars B. Guðmundssonar, 60
krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn
Ingimundi Jónssyni, Guðvarði Þorkelssyni og Gunnlaugi
Sigurbjörnssyni, öllum til heimilis hér í kauptúninu, fyrir
brot gegn áfengislögum nr. 33/1935, og eru málavextir þeir,
sem nú skal greina:
Hinn 22. nóvember f. á., kl. 8 að kvöldi, gerði lögreglu-
stjóri að undangengnum dómsúrskurði, ásamt áfengis-
varnarnefnd Ólafsfjarðar og fleiri mönnum, húsleit hjá
kærðum Ingimundi og Guðvarði, báðum til heimilis í Háa-
gerði, eftir ólöglegu áfengi og bruggunartækjum.
Í kolastíu undir stiga Í húsinu fannst kútur rúmlega
hálfur af matbaunum, er voru blautar, og lagði af þeim
gerjunarþef. Ennfremur fannst við húsleitina, í kommóðu-
skúffu á neðri hæð hússins, peli nær fullur af vínanda,
og á efri hæð hússins fannst flaska og peli með slatta af
áfengi í, hvorttveggja Í læstu kofforti. Ennfremur uppi á
lofti, undir rúmi, hálfflaska með Örlitilli lögg í. Engin
bruggunartæki fundust.
Sýynihorn voru send efnarannsóknarstofu ríkisins, og
reyndist alkóhólstyrkleiki eftir rúmmáli í pelanum úr
kommóðuskúffunni 31%, pelanum úr kofforti 46%, flösk-
unni úr koffortinu 36% og baunakútnum 6,9%. Innihaldið
úr hálfflöskunni var svo lítið, að styrkleiki varð ekki
mældur.
Kærður Ingimundur hefir kannazt við að eiga áfengi
það, sem fannst Í kommóðuskúffunni og koffortinu. Hann
neitaði því strax eindregið, að hann ætti baunakútinn
eða vita, hver ætti hann. Vildi fyrst enginn kannast við
að eiga kútinn, en við eftirgrennslan komst dómarinn að
því, að Albert Guðmundsson, sjómaður hér í kauptúninu,
mundi eiga hann, en Albert kvaðst hafa lánað kærðum
Gunnlaugi hann til sýrugeymslu.
641
Kærður Gunnlaugur hefir viðurkennt, að Albert hafi
lánað sér kútinn ca. 3 vikum fyrir húsleitina. Hafi hann
skömmu síðar sett í kútinn ca. 1% kg. af matbaunum, ca.
1% kg. af strausykri og síðan fyllt kútinn með vatni, en
kúturinn taki alls um 4% líter. Kærði kveðst hafa geymt
kútinn niðri í kistu heima hjá sér um vikutíma, en siðan
hafi hann farið með hann út í sjóhús Einars Jónssonar,
og þar hafi hann, ásamt Jakobi Einarssyni, sjómanni hér
í kauptúninu, drukkið rúmlega líter úr kútnum, en segir,
að þeir hafi ekkert fundið á sér af drykk þessum. Meðan
beir voru þarna í sjóhúsinu bar þar að kærðan Guðvarð,
og varð það að samkomulagi með þeim, að Guðvarður
tæki kútinn til geymslu, og hafi kærður Gunnlaugur og
Jakob farið með kútinn heim til Guðvarðar þá um kvöldið,
og veitti hann kútnum móttöku. Segir Guðvarður, að kút-
urinn hafi legið í skúr við húsið þangað til daginn, sem
húsleitin var gerð. Þá hafi hann flutt kútinn inn í kola-
stíuna. Kærði Gunnlaugur hefir viðurkennt, að það hafi
verið ætlun sín að gera áfengi úr innihaldi kútsins, og
kærði Guðvarður hefir viðurkennt að hafa vitað, að svo
var. Gunnlaugur kvaðst ekki hafa áður fengizt við tilbún-
ing áfengis. Jakob Einarsson hefir neitað að hafa nokkuð
verið við mál þetta riðinn.
Kærði Ingimundur hefir viðurkennt að eiga áfengi það,
sem fannist í kommóðuskúffunni og koffortinu uppi á lofti.
Hann segist um s. 1. veturnætur hafa fengið bitterbrenni-
vinsflösku þá, sem var í koffortinu, og hafa hellt nokkru
af innihaldi hennar i pelann. Séu þetta leifar af því
áfengi. Kærði segist lengi hafa átt pelann, sem fannst í
kommóðuskúfunni, en ekki muna, hvar hann hafi fengið
hann, en neitar að hafa bruggað áfengi það, sem í hon-
um var.
Dómarinn hefir leitað umsagnar ýmsra manna um á-
fengi það, sem fannst við húsleitina. Eru menn sammála
um, að í pelanum úr kommóðuskúffunni sé óblandað
heimabruggað áfengi, en áfengið, sem fannst í koffortinu,
sé heimabrugg, blandað bitterbrennivíni. Verður rétturinn
því að telja, að hér sé um ólöglegt áfengi að ræða. Og þar
sem kærði hefir enga sennilega grein gert fyrir því, hvern-
ig áfengi þetta er komið í vörzlu hans, verður rétturinn
að telja hann brotlegan gegn 14. grein áfengislaga nr. 33
41
642
9. jan. 1935, og þykir refsing hans, sem ekki hefir áður
sætt ákæru né refsingu fyrir nokkurt lagabrot, samkvæmi
30. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin 500 króna sekt til
menningarsjóðs, og komi Í stað sektarinnar 25 daga cin-
falt fangelsi, ef hún greiðist ekki innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Samkvæmt vottorði efnarannsóknarstofu ríkisins var
áfengisstyrkleiki innihalds baunakútsins 6.9% eftir rúm-
máli, og getur í höndum kunnáttumanns náð allt að 100%
styrkleika. Verður rétturinn því að telja kærðan Gunn-
laug hafa brotið gegn 6. gr. áðurnefndra áfengislaga, og
þykir refsing hans, sem ekki hefir áður verið dæmdur til
refsingar fyrir nokkurt lagabrot, samkv. 30. gr. sömu laga,
hæfilega ákveðin 500 króna sekt til menningarsjóðs, og
komi í stað sektarinnar 25 daga einfalt fangelsi, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði Guðvarður hefir viðurkennt, að það hafi verið
með sinni vitund og vilja, að baunakúturinn kom í Háa-
gerði, og að hann hafi vitað, að áfengi átti að gera úr
innihaldinu. Hann hefir því að réttarins áliti geræt brot-
legur gegn 16. gr. áðurnefndra áfengislaga, og þykir refs-
ing hans, sem ekki hefir áður sætt ákæru né refsingu fyrir
okkurt lagabrot, samkvæmt 36. gr. sömu laga, hæfilega
ákveðin 60 króna sekt til menningarsjóðs, og komi í stað
sektarinnar 6 daga einfalt fangelsi, ef hún greiðist ekki
innan 4 vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Framangreint áfengi skal upptækt gert.
Kærðu greiði in solidum allan kostnað sakarinnar.
Dráttur hefir orðið á afgreiðslu þessa máls, og er gerð.
grein fyrir honum í prófum málsins.
643
Mánudaginn 6. desember 1937.
Nr. 69/1937. Valdstjórnin (Einar B. Guðmundsson}
gegn
Erlendi Sigurðssyni
(Sveinbjörn Jónsson).
Togaranjósnir.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 99. marz 1987: Kærði,
Erlendur Sigurðsson, greiði 8000 króna sekt til landhelgi-
sjóðs Íslands, og komi einfalt fangelsi í 5 mánuði í stað
sektarinnar, verði hún ekki greidd innan 4 vikna frá lög-
birtingu dóms þessa.
Kærði greiði allar *ostnað sakarinnar.
Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Í máli þessu er það upplýst, að kærði hefir á tíma-
bilinu 5. júlí 1935 til 4. des. s. á. sent brezkum tog-
urum, er þá voru að veiðum hér við land, 8 loft-
skeyti á dulmáli með upplýsingar um vistarstaði
landhelgisgæzluskipa hér við land á þeim tíma, er
skeytin voru send. Af skeytum þessum voru 3 send
togaranum „Drangey“, 2 togaranum „Vinur“, og sitt
skeytið til hvers af togurunum „Alsey“, „Blakkur“
og „Fairway“. Ennfremur hefir kærði kannazt við
það, að hann hafi látið íslenzka togaranum „Bel-
gaum“ samskonar upplýsingar í té. Þessar athafnir
kærða varða við 4. gr. laga nr. 5/1920, og þykir refs-
ing hans fyrir þær hæfilega ákveðin 5000 króna sekt
til landhelgisjóðs Íslands, og komi 3 mánaða einfalt
fangelsi í stað sektarinnar, ef hún greiðist ekki inn-
an 4 vikna frá birtingu dóms þessa.
Eftir þessum málsúrslitum verður að dæma kærða
til að greiða sakarkostnað í héraði og allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar, þar með talin málflutnings-
614
laun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
90 krónur til hvors.
Því dæmist rétt vera:
Kærði, Erlendur Sigurðsson, greiði 5000 króna
sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi 3 mán-
aða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá birtingu dóms
þessa.
Kærði greiði sakarkostnað í héraði og allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin mál-
flutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæsta-
rétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna Einars
B. Guðmundssonar og Sveinbjarnar Jónssonar,
90 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað segn
Erlendi Sigurðssyni skipstjóra, Ránargötu 21 hér í bæn-
um, fyrir brot gegn lögum nr. 5 1920.
Kærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, er fæddur
1. júli 1894. Hann var hinn 14. febrúar 1929 sektaður um
20 krónur fyrir að neita að staðfesta vitnaframburð, en
hefir ekki oftar sætt refsingu, svo kunnugt sé.
Er rannsókn hófst í máli þessu, hafði kærði undan-
farin 3 ár verið skipstjóri á togaranum Venus frá Hafn-
arfirði. Hefir kærði játað að hafa á þessu tímabili sent
nokkrum togurum frá skipi sínu með loftskeytum á dul-
máli upplýsingar um varðskipin. Hann hefir játað að hafa
sent slíkar upplýsingar til brezku togaranna Alsey, Blakk-
r, Fairway og Vinur og íslenzka togarans Belgaum. En
£
,
eigi man kærði, nema fleiri skip fengju s ;
ingar frá honum. Eigi hefir kærði getað tilgreint nánar,
ys
645
hve mikið hafi að öðru leyti kveðið að þessari upplýs-
ingastarfsemi hans. Þau skeyti, sem farið hafa um land-
stöðvar milli skips kærðs og annara skipa og fyrirliggj-
andi voru í skjalasafni landsímans, hafa verið athuguð
undir rannsókn málsins, og með dulmálslyklum, sem teknir
voru úr brezka togaranum Vinur, hefir tekizt að þvyða all-
mörg skeyti, sem farið hafa í milli kærða og annara skipa,
og sem hafa reynzt innihalda upplýsingar um varðskipin.
Kærði kveðst hafa sent þessar upplýsingar til annara
skipa samkvæmt beiðni skipstjóranna á þeim, án þess þó
að um nokkurt fast samkomulag um slika upplýsingastarf-
semi væri að ræða. Eigi hefir kærði fengizt til að upp-
lýsa, með hverjum hætti hann aflaði upplýsinga þeirra,
sem hér um ræðir, en af skeytum þeim, sem fyrir liggja
og þydd hafa verið, sést, að um gagnkvæmar upplýsingar
hefir verið að ræða milli skips kærðs og annara skipa,
en Í þessum skeytum felast upplýsingar um dvöl og hreyf-
ingar varðskipanna á hinum ýmsu stöðum hringinn í kring
um landið.
Sjálfur kveðst kærði hafa aflað sér upplýsinga um varð-
skipin til þess að útiloka það, að varðskip kæmu að hon-
um undir kringumstæðum, sem telja mætti grunsamlegar,
en hann hefir neitað því að hafa gert þetta í þeim til-
gangi að geta í skjóli upplýsinganna veitt óhultur í land-
helgi. Tilefni til þessa hefir kærði talið það, að hann hafi
einu sinni sætt kæru af hálfu varðskips fyrir landhelgis-
brot, sem hann hefir verið sýknaður af fyrir dómi. Í sama
skyni og að framan greinir kveðst kærði hafa látið öðr-
um skipum í té upplysingar um varðskipin. Þessi fram-
burður kærða um tilgang upplvsingastarfseminnar verð-
ur ekki tekinn trúanlegur, og þykir mega ganga út frá hví,
að tilgangurinn hafi verið sá, að skipin gætu, ef svo bæri
undir, stundað landhelgisveiðar óhultur fyrir varðskip-
unum.
Þessi upplysingastarfsemi kærða varðar við 4. gr. laga
nr, 5 1920, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin 8000
króna sekt til landhelgisjóðs Íslands, og komi einfalt fang-
elsi í 5 mánuði í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd
innan fjögurra vikna frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærði greiði allan kostnað sakarinnar.
Rekstur málsins hefir verið vitalaus.
646
Miðvikudaginn 8. desember 1937.
Nr. 124/1937. Réttvísin og valdstjórnin
(Gunnar Þorsteinsson)
Segn
Einari Pálma Einarssyni
(Einar B. Guðmundsson)
og
Valdstjórnin (Gunnar Þorsteinsson)
gegn
Þórarni Helga Jónssyni
(Einar B. Guðmundsson).
Brot samkvæmt 10. gr. laga nr. 51/1928 og áfengis-
lagabrot.
Dómur aukaréltar Reykjavíkur 30. sept. 1937: Ákærð-
ur, Einar Pálmi Einarsson, sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 60 daga.
Hann greiði og 300 króna sekt til menningarsjóðs.
Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms
þessa, en afplánist ella með einföldu fangelsi í 25 daga.
Kærður, Þórarinn Helgi Jónsson, sæti fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi í 15 daga.
Hann greiði og 1000 króna sekt til menningarsjóðs.
Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa,
en afplánist ella með einföldu fangelsi í 55 daga.
Kærðir greiði in solidum allan kostnað sakarinnar, þar
með talin málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins, Ein-
ars Baldvins Guðmundssonar, kr. 60.00.
Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með skirskotun til forsendna hins áfryjaða dóms
ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslufrestur
sektanna verði Í vikur frá lögbirtingu dóms þessa.
Kærðir skulu in solidum greiða allan áfrýjunar-
kostnað sakarinnar, þar með talin laun skipaðs sækj-
647
anda og verjanda fyrir hæstarétti, 60 krónur til
hvors.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur á að vera óraskaður, þó
svo, að greiðslufrestur sektanna verði 4 vikur
frá lögbirtingu dóms þessa.
Dómfelldu, Einar Pálmi Einarsson og Þórar-
inn Helgi Jónsson, greiði in solidum allan áfrýj-
unarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn-
ingslaun skipaðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, hæstaréttarmálflutningsmannanna
Gunnars Þorsteinssonar og Einars B. Guðmunds-
sonar, 60 krónur til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
I.
Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinn-
ar hálfu gegn Einari Pálma Einarssyni verkamanni, sem
nú e
r heimilislaus hér í bæ, fyrir brot gegn lögum nr. 51
1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningar-
löggjöfinni og viðauka við hana, og áfengislögum nr. 33
1935, og af valdstjórnarinnar hálfu gegn Þórarni Helga
Jóns
syni verkamanni, til heimilis Bakkastig 14 hér í bæ,
fyrir brot gegn áfengislögum nr. 33 1935.
Ákærður, Einar Pálmi Einarson, er fæddur 3. april
1898
að Kirkjubrú í Bessastaðahreppi: Hann hefir sætt
þeim kærum og refsingum, sem hér segir:
1929
1930
1930
1930
1931
15, Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
3% Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
14 Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1% Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
14 Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
1931 *
1932
1933
1934
1934
1934
1934
1934
1934
1934
1935
1935
1935
1935
1936 20
1936
1936
1937
1937 21
1937 2%
t9 to 19
ki Ð
R En
2
uw
á
ER
tw
iR
s
2
648
Sætt 10 kr. sekt fyrir áflog á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Dómur aukaréttar Reykjavíkur, 20 daga fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi skilorðsbundið
fyrir þjófnað.
Sætt 500 kr. sekt fyrir áfengissölu.
Sætt 50 kr. sekt fyrir áfengislagabrot.
Sætt 200 kr. sekt fyrir áfengislagabrot.
2 Dómur aukaréttar Reykjavíkur, 60 daga fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi fyrir þjófnað.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Dómur hæstaréttar, 2 mánaða fangelsi við.
venjulegt fangaviðurværi fyrir brot gegn 10.
gr. laga nr. 51 1928.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Dómur lögregluréttar Reykjavíkur, 300 kr. sekt
fyrir ölvun á almannafæri, staðfest í hæsta-
rétti 264 1936.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Dómur hæstaréttar, 300 kr. sekt fyrir brot gegn
18. sbr. 38. gr. laga nr. 33 1935 og 7. og 9. gr.
lögreglusamþykktar Reykjavíkur.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Sætt 25 kr. sekt fyrir ölvun á almannafæri.
Kærður, Þórarinn Helgi Jónsson, er fæddur 8. janúar
1913 á Ytri-Rauðamel í Eyjahreppi. Hann hefir áður sætt
eftirtöldum kærum og refsingum:
1925
1925
1925
1932
1932
1933
1934
„ið
28
=
ar
Þe
AR ER
a
Ex
Kærður fyrir þjófnað. Málið afgreitt til dómara.
Kærður fyrir grjótkast og rúðubrot. Málið af-
greitt til dómara.
Sætti áminningu lögreglunnar fyrir óknytti.
Sætt 10 kr. sekt fyrir lögreglubrot.
Sætt 50 kr. sekt fyrir ölvun og óspektir.
Sætt 200 kr. sekt fyrir ólöglegt áfengi í vörzlu.
%2 Dómur ankaréttar Reykjavíkur, 3 mánaða fang-
649
elsi við venjulegt fangaviðurværi skilorðsbund-
ið fyrir gripdeild.
Dómur sama réttar, 4 mánaða fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi fyrir þjófnað. Staðfest í
hæstarétti 1%, 1935.
1935 1
sd
EN
1.
Föstudaginn 3. þ. m. handtók Lárus Salomonsson lög-
regluþjónn ákærðan, Einar Pálma, þar sem hann var mjög
ölvaður í Hafnarstræti. Fylgdi lögregluþjónninn honum í
Lækjargötu 8, en þar taldi hann sig eiga heima. Lög-
regluþjónninn veitti þar athygli miklum birgðum af
brennivíni, og taldi ákærður sig eiganda þess. Síðar um
kvöldið var í tilefni af þessu gerð húsrannsókn í herberg-
inu, og fundust þar þá 23 heilflöskur og 8 pelar af brenni-
víni.
Við yfirheyrslu eftir að rann af ákærðum upplýsti hann,
að herbergi það, er hann var fluttur í í Lækjargötu 8,
væri leigt af kærðum, Þórarni Helga, og hann hefði aðeins
lofað ákærðum að sofa þar við og við. Hann neitaði og að
vera eigandi áfengis þess, er í herberginu fannst. Enn-
fremur neitaði hann eindregið að hafa fengizt við sölu
áfengis.
Með tilliti til fortíðar sinnar var ákærður látinn gera
grein fyrir högum sinum og af hverju hann hefði fram-
færslu. Hann skýrði svo frá, að undanfarin 2 ár hefði
hann unnið við skósmiði hjá Kjartani Árnasyni skósmið,
og síðar, er Kjartan seldi vinnustofu sína, hjá eftirmanni
hans. Jens Sveinssyni. Þar kveðst hann hafa fengið greitt
kaup eftir afköstum og eftir þvi, hvað mikið var að gera,
8—10 krónur á dag fyrir fullan vinnutíma.
Kjartan Árnason dvelur nú á heilsuhæli, og hefir því
ekki orðið leiddur sem vitni í málinu. Jens Sveinsson hefir
aftur á móti fyrir rétti staðfest þessa frásögn ákærðs.
Vitnið keypti skóverkstæðið af Kjartani og tók við því
síðustu dagana í marz s. 1. Vann þá ákærður á verkstæð-
inu og hélt því áfram í rúman mánuð. Hefir vitnið full-
yrt, að hann hafi verið hættur að vinna hjá sér fyrir 14.
maí. Ákærður fór þaðan með þeim hætti, að hann lét sig
vanta í 45 daga, þegar vitnið þurfti á honum að halda,
650
og varð það því að fá sér nýjan mann. Vitnið greiddi
honum jafnan að kvöldi vinnulaun dagsins, og var það
mest 7—8 krónur á dag. Hefir vitnið talið, að kaup hans
hafi ekki farið fram úr 150 krónum þennan tíma, sem
hann vann hjá sér.
Fyrir framfærslu sinni, eftir að hann fór af skóverk-
stæðinu, hefir ákærður gert þá grein, að hann hafi lifað
á peningum, sem hann hafi sparað saman, og námu um
600 krónum. Fyrir þessum peningum hefir hann þó enga
sennilega grein getað gert, heldur svarað vifilengjum einum.
Er frásögn hans um þetta efni bókuð svo í réttarbók-
inni:
„Mættur er þá spurður, á hverju hann hafi lifað síðan
hann fór af skóverkstæðinu í vor, og svarar hann því svo,
að hann hafi lifað af peningum, sem hann þá hafi lagt upp
og námu 600 krónum. Hann er spurður að því, hve mikið
hann eigi eftir af þeim peningum nú, og kveðst hann ekki
muna það. Hann er spurður að því, hvar þeir peningar,
sem hann eigi eftir, séu geymdir, og kveðst hann ekki
muna það. Hann er spurður að því, hvar þeir peningar,
sem hann eigi eftir, séu geymdir, og kveðst hann ekki gefa
það upp. Hann er spurður, hvar hann hafi geymt þessar
600 krónur og hvort hann hafi lagt þær á sparisjóð. Hann
segist ekki hafa átt peningana í sparisjóði, heldur geymt þá
í vösum sinum. Mættum er þá bent á, að þegar hann var
handtekinn, hafi hann aðeins haft 2 krónur í vösum síin-
um, og hann spurður að því, hve nær hann hafi hætt að
geyma peningana í vösunum. Hann svarar því svo, að hann
sangi með peningana á sér annað slagið.“
Aftur á móti hefir ákærður viðurkennt að hafa ekki
unnið síðan hann fór af skóverkstæðinu, eða haft tekjur.
Samkvæmt þéssum svörum ákærðs verður ekki talið,
að honum hafi tekizt að gera grein fyrir framfærslu sinni
og færa rök að. Ber því að dæma hann eftir 10. gr. laga
nr. 51 1928, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin fang-
elsi við venjulegt fangaviðurværi í 60 daga. Ennfremur
ber að dæma hann eftir 18. gr. sbr. 38. gr. áfengislaga nr.
33 1935 fyrir ölvun á almannafæri, og þykir refsing hans
fyrir það hæfilega ákveðin 300 króna sekt til menningar-
sjóðs, er afplánist með 25 daga einföldu fangelsi, verði hún
ekki greidd innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa.
651
III.
Kærður, Þórarinn Helgi Jónsson, viðurkenndi að vera
eigandi að áðurtöldu áfengi, sem fannst í herberginu
Lækjargötu 8. Hann hefir játað að hafa fengizt við áfengis-
sölu síðan á síðastliðnu hausti. Hefir hann þennan tíma
verið atvinnulaus. Áfengið hefir hann selt hinum og þess-
um, og aðalsalan verið um helgar. Áfengið hefir hann
keypt í Áfengisverzlun ríkisins og lagt 2 krónur á brenni-
vinsflöskuna.
Með þessu þykir kærður hafa gerzt sekur við 15. gr.
sbr. 33. gr. 1. og 2. mgr. áfengislaga nr. 33 1935. Þykir
refsing hans hæfilega ákveðin 15 daga fangelsi við venju-
legt fangaviðurværi og 1000 króna sekt til menningarsjóðs.
Sektin greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa,
en afplánist ella með einföldu fangelsi í 55 daga.
Allan kostnað sakarinnar, þar með talin málsvarnarlaun
til skipaðs talsmanns sins, Einars Baldvins Guðmunds-
sonar hrm., er ákveðast kr. 60.00, greiði kærðir in solidum.
Málið hefir verið rekið vitalaust.
Miðvikudaginn 8. desember 1937.
Nr. 35/1936. Halldór Guðmundsson
(Sveinbjörn Jónsson)
Segn
Jóni Jóhannssyni
(Garðar Þorsteinsson)
Ómerking málsmeðferðar og dóms í héraði og fjár-
náms samkvæmt honum.
Dómur sjóréttar Siglufjarðar 5. okt. 1935: Stefndur,
Halldór Guðmundsson, útgerðarmaður Siglufirði, greiði
stefnandanum, Jóni Jóhannssyni, útgerðarmanni Siglufirði,
1000 kr. og 100 kr. í málskostnað, og hafi stefnandi sjó-
veðrétt í v/b Elinu fyrir upphæðum þessum.
Hið idæmda að greiða innan 3 daga frá lögbirtingu
dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum.
652
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir krafizt þess aðallega, að dómur
og málsmeðferð í héraði verði ómerkt og málinu
vísað frá undirrétti, en fil vara, að hann verði aðeins
dæmdur til þess að greiða stefnda 140 krónur án
vaxta. Svo krefst hann þess og, að fellt verði úr gildi
fjárnám, er fram fór samkvæmt hinum áfrýjaða
dómi í skipi hans, „Elínu“, S. Í. 13, þann 19. nóvem-
ber 1935. Loks krefst hann málskostnaðar fyrir báð-
um réttum eftir mati dómsins.
Stefndi hefir hinsvegar krafizt þess, að hinn á-
fryjaði dómur og fjárnámsgerð verði látin standa
óhögguð, og að honum verði dæmdur hæfilegur máls-
kostnaður fyrir hæstarétti eftir mati réttarins.
Svo sem frá er skýrt í hinum áfrýjaða dómi, hafa
aðiljar báðir tryggt báta sína, sem um ræðir í mál-
inu, í „Vélbátasamtryggingu Eyjafjarðar“, sem er
gagnkvæmt vátryggingarfélag, og eru þeir því báðir
háðir lögum þess og samþykktum. Í 29. gr. félags-
laganna, sem eru frá 1931, er mælt svo fyrir, að
skyldir skuli félagsmenn að hjálpa hver öðrum, ef
slys ber að höndum, og megi félagsstjórnin greiða
sanngjarna þóknun fyrir slíka aðstoð. Úrskurði
stjórnarinnar um þóknun má svo samkvæmt 40. gr.
laganna skjóta til gerðardóms, sem fullnaðarúrskurð
leggur á málefnið. Í 4. gr. reglugerðar félagsins, sem
samþykkt var á aðalfundi þess 1933, er viðbótar-
ákvæði við nefnda 29. gr. laganna, á þá leið, að þeg-
ar félagsstjórnin ákveður laun fyrir björgun eða að-
stoð, þá megi þau ekki fara vfir 20 krónur fyrir
hverja klukkustund, en þar eð rík ástæða er til þess
að skýra þetta viðbótar- og undantekningarákvæði
þröngt, þá verður að álíta, að í því felist aðeins tak-
mörkun á heimild félagsstjórnarinnar til að ákveða
653
þóknun, en að gerðardómur samkvæmt 40. gr. lag-
anna sé ekki við það bundinn. Loks er í 40. gr. lag-
anna tekið fram, að ekkert þrætumál, sem fyrir kem-
ur í félaginu, megi bera undir opinbera dómstóla.
Áfrýjandi byggir kröfu sína um frávísun málsins
frá undirrétti á framangreindum ákvæðum félags-
laganna. Stefndi hefir mótmælt því, að krafan verði
tekin til greina sökum þess, að hún hafi ekki verið
borin fram í héraði. Að vísu hefir áfrýjandi ekki
krafizt þar frávísunar berum orðum, en með því
að leggja þar fram lög félagsins, bera fyrir sig, að
stefndi væri við þau bundinn, og krefjast þess, að
-dómsniðurstaðan færi eftir því, þá hefir hann hagað
kröfugerð sinni þannig í héraði, að frávisunarkraf-
an getur komið hér til álita, ef hún á stoð í lögum fé-
lagsins, sbr. einnig 113. gr. laga nr. 85/1936.
Þar eð stefndi er bundinn við félagslögin, en hefir
ekki farið þá leið, sem þau ákveða, að láta félags-
stjórnina fyrst úrskurða um þóknun fyrir hjálp þá,
er hann veitti bát áfryjanda, og skjóta þeim úrskurði
síðan til gerðardóms, ef honum þætti ástæða til, þá
brestur dómstólana að svo vöxnu máli heimild til
þess að leggja dóm á kröfu hans. Ber því samkvæmt
kröfu áfrýjanda að ómerkja málsmeðferð og dóm
og vísa málinu frá undirréttinum. Samkvæmt þessu
verður einnig að ómerkja hina áfrýjuðu fjárnáms-
gerð.
Eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður í hér-
aði og hæstarétti falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn áfryjaði dómur og málsmeðferð á að
vera ómerkur og vísast málinu frá undirréttin-
654
um. Svo skal og hin áfrýjaða fjárnámsgerð vera
ómerk.
Málskostnaður í héraði og hæstarétti falli
niður.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Með stefnu dags. 4. sept. 1934 krefst stefnandinn, Jón
Jóhannsson Siglufirði, skipstjóri og eigandi v/b Snorra,
að stefndur, Halldór Guðmundsson, útgerðarmaður Siglu-
firði og eigandi v/b Elin, verði dæmdur til þess að greiða
sér 2000 kr. fyrir að draga v/b Elínu, sem var við Drangey
með bilaða vél, til Siglufjarðar, að sér verði tildæmdur
málskostnaður eftir mati réttarins og sjóveðréttur í v/b
Elínu fyrir dómkröfum sinum.
Málavextir eru þeir, er nú skal greina:
25. júlí 1934 er v/b Elin stödd við Drangey með bilaða
vél. Eftir merki skipstjórans á v/b Elínu heldur stefn-
andinn, skipstjórinn á v/b Snorra, að skipinu Elinu og
biður skipstjórinn á Elínu stefnanda að draga skip sitt
til Siglufjarðar, og það gerði stefnandi, og tók það 7—-8 klt.
Stefndur telur, að aðiljar hafi báðir þessi skip sín vá-
tryggð í Vélbátasamtrygging Eyjafjarðar og að samkv. 29.
gr. laga þeirrar tryggingar eigi stefnandi að annast slíka
aðstoð sem þessa ókeypis, en beri þó a. m. k. ekki meira
en 20 kr. á klt. fyrir aðstoðina, samkv. 4. gr. reglugerðar
þessar vélbátasamtryggingar, eða kr. 140.00, og það vill
hann borga stefnanda. Stefnandi telur sig hins vegar við
aðstoðina hafa orðið fyrir aflatjóni, því að mörg skip hafi
veitt sild þenna dag, er sild hafi verið mikil á Skagafirði
og veður hagstætt. Þessu neitar stefndur.
Það verður nú að telja, að 29. gr. laga Vélbátasamtrygg-
ingar Eyjafjarðar aðeins skuldbindi félagana innan trygg-
ingarinnar að hjálpa og aðstoða, er skip vátryggð innan
tryggingarinnar þurfa, en ekki, að slík hjálp sé látin í té ó-
keypis, enda þótt að slíkt ákvæði gangi ekki lengra en
lög almennt mæla fyrir og sé því óþarft, nema ef vera
skyldi til þess að hvetja félagana til hjálpar. Þá verður líka
að telja, að ákvæði 4. gr. Vélbátasamtryggingarinnar setji
aðeins hámark fyrir, hvað stjórn tryggingarinnar án dóms.
655
eða aðalfundarheimildar megi borga skipum á klt. fyrir
aðstoð, en skyldi ekki eigendur skipa, er þar eru vátryggð,
til þess að framkvæma björgun eða aðstoð fyrir 20 kr. á
klt. Slíkt ákvæði, ef sett hefði verið, mundi líka slæva
viljann til björgunar og aðstoðar sjómönnum, eigendum
skipa og vátryggingarfélaginu til hins mesta háska.
Með tilliti til verðmætis v/b Elínar annars vegar, en
hins vegar með tilliti til þess, að stefnandi hefir tafizt frá
veiðum, verður að telja hæfilegt, að stefndur greiði stefn-
anda 1000 kr. fyrir'aðstoðina og kr. 100.00 í málskostnað,
og hafi stefnandi sjóveðrétt í v/b Elínu fyrir þessum
fjárhæðum.
Föstudaginn 10. desember 1937.
Nr. 85/1937. Réttvísin (Jón Ásbjörnsson)
gegn
Gunnlaugi Jónssyni
(Garðar Þorsteinsson).
Víxilfölsun.
Dómur aukaréttar Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaup-
staðar 19. febr. 1937: Ákærði, Gunnlaugur Jónsson frá
Skeggjastöðum í Ólafsfirði, sæti 6 mánaða fengelsi við
venjulegt fangaviðurværi.
Ákærði greiði allan af sökinni leiðandi kostnað, þar
á meðal kr. 40.00 til skipaðs talsmanns síns, fyrrv. bæjar-
fógeta Steingríms Jónssonar.
Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Með játningu ákærða og öðrum skýrslum máls-
ins er það sannað, að hann hefir falsað víxil þann,
sem getur í héraðsdóminum, og ennfremur sendi-
bréf, stilað til Einars Gunnarssonar kaupmanns, og
undirritað með nafni föður ákærða, en í bréfi þessu
656
er nefndur Einar beðinn að selja víxilinn í Lands-
bankanum, og það tekið fram, að ekki mundi verða
farið fram á framlengingu á víxlinum.
Um hin fölsuðu skjöl er það bersýnilegt, að þau
eru rituð með sömu hendi.
Með víxilfölsuninni hefir ákærður gerzt brotleg-
ur við 271. gr. hegningarlaganna og með fölsun sendi-
bréfsins hefir hann brotið gegn 272. gr. sömu laga,
og þykir refsing ákærða með hliðsjón af 63. gr. og
273. gr. hegningarlaganna hæfilega ákveðin 7 mán-
aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en ákveða
þykir mega samkvæmt 1. gr. laga nr. 39 frá 1907. að
refsingunni skuli frestað og hún falla niður eftir 5
ár frá uppkvaðningu dóms þessa. cf fullnægt verður
skilyrðum téðra laga.
Samkvæmt þessum málalokum ber að staðfesta
ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sakarkostn-
aðar í héraði og dæma ákærða til að greiða allan
áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun
skipaðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti, kr.
60.00 til hvors.
Það er athugavert við rannsókn málsins, að van-
rækt hefir verið að afla skýrslna um hagi ákærða.
Því dæmist rétt vera:
Ákærður, Gunnlaugur Jónsson, sæti 7 mán-
aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en
fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún
falla niður eftir 5 ár frá uppkveðningu dóins
þessa, ef skilorð laga nr. 39 frá 1907 verða
haldin.
Ákvæði hins áfrýjaða dóms um greiðslu sak-
arkostnaðar í héraði skal vera óraskað.
657
Ákærður greiði allan áfrýjunarkostnað sak-
arinnar, þar með talin málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir hæstarétti,
hæstaréttarmálflutningsmannanna Jóns Ás-
björnssonar og Garðars Þorsteinssonar, kr.
60.00 til hvors.
Dóminum ber að fullnægja með aðför að
lögum.
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað fyrir auka-
rétti Eyjafjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar með stefnu
dags. 7. jan. 1937 gegn Gunnlaugi Jónssyni frá Ólafsfirði
fyrir brot á 27. kapítula almennra hegningarlaga 25. júní
1869 til hegningar og greiðslu alls kostnaðar, er af máli
þessu og rannsókn hefir leitt og kann að leiða.
Stefna var útgefin í málinu 8. desember 1936, rskj. 6,
og send til birtingar út í Ólafsfjörð, og átti málið að koma
fyrir 22. desember síðastl., en stefnan kom of seint, og
varð því að stefna af nýju.
Í byrjun októbermánaðar síðastl. kom Einar Gunnars-
son kaupmaður niður í útibú Landsbankans á Akureyri
með víxil, að upphæð kr. 500, útgefinn í Ólafsfirði 1.
október siðastl., með gjalddaga 1. jan. 1937. Hann hafði
með sér bréf frá samþykkjanda víxilsins, þar sem hann
óskaði, að víxillinn yrði keyptur. Á víxlinum voru nöfn
eftirfylgjandi manna: Jón Gunnlaugsson, faðir ákærða,
var samþykkjandi víxilsins. Útgefandi var Steinn Jónas-
son, en ábekingar Kristján Rögnvaldsson, Kvíabekk Ólafs-
firði, og Jón Júl. Þorsteinsson kennari Ólafsfirði.
Bankastjóra útibús Landsbankans þótti víxillinn grun-
samlegur. Hringdi hann upp Jón Júlíus Þorsteinsson og
sagði hann honum, að hann hefði ekki ritað nafn sitt á
vixilinn, eða samþykkt, að það væri ritað. Síðar um dag-
inn fékk hann og vitneskju um, að fleiri nöfn voru fölsuð
á víxlinum. Víxillinn var því ekki keyptur.
Ákærði hefir játað, að hann hafi skrifað öll nöfnin á
víxilinn, og eins kannast hann við að hafa skrifað bréfið
12
658
rskj. 2, en hann heldur fram, að Einar Gunnarsson kaup-
maður hafi dikterað bréfið. Einar Gunnarsson átti að
fá skuld greidda af víxilupphæðinni. Próf hafa farið fram
um tilorðningu bréfsins. Er það að vísu upplýst í málinu,
að ákærði hefir verið á skrifstofu Einars Gunnarssonar í
byrjun október, og þeir verið þar, að því er virðist, ölv-
æðir, en Einar Gunnarsson hefir neitað því harðlega, að
hann hafi átt nokkurn þátt í samningu bréfsins, enda eng-
ar sannanir framkomnar um, að svo hafi verið. Hann neit-
ar því, að hann hafi átt uppástunguna að því, að bréfið
var skrifað.
Allir þeir, sem á vixlinum voru, hafa verið yfirheyrðir
og neita þeir allir að hafa ritað nöfn sín á víxilinn, enda
aldrei komið til orða, að þeir væru á vixlinum. Jón Gunn-
laugsson hefir og neitað því, að hann hafi undirritað rskj.
2, enda aldrei komið til mála, að hann hafi beðið Einar
Gunnarsson að selja víixilinn.
Ákærði er kominn yfir lögaldur sakamanna, telur sig
vera fæddan 27. ág. 1897, og þótti því ekki sérstök ástæða
til þess að útvega skirnarvottorð, þar sem hann var svo
langt yfir lögaldur sakamanna, sbr. rskj. 9. Ákærði hefir
aldrei sætt hegningu. Brot ákærða ber að færa undir 271.
gr. almennra hegningarlaga. Með tilliti til þess, að ákærði
hefir kannazt hreinskilnislega við brot sitt, og með tilliti
til þess, að skjal það, sem falsað var, var þannig úr garði
gert, að auðsætt var, að öll nöfnin voru rituð með sömu
hönd, enda segist ákærði upphaflega hafa verið að búa til
fyrirmynd af vixli með árituðum nöfnum til þess að senda
til Ólafsfjarðar til að sýna, hvar nöfnin og hvernig þau
ættu að standa á vixli, sem hann ætlaði að fá þar, þá
þykir mega ákveða hegninguna með tilvísun til 273. gr.
almennra hegningarlaga sbr. 33. gr. sömu laga 6 mánaða
fangelsi við venjulegt fangaviðurværi.
Ákærði greiði allan af sökinni leiðandi kostnað, þar
á meðal kr. 40.00 til skipaðs talsmanns sins, fyrrv. bæj-
arfógeta Steingríms Jónssonar. Á málinu hefir enginn ó-.
þarfa dráttur orðið.
659
Föstudaginn 10. desember 1937.
Kærumálið nr. 3/1937. Chr. Fr. Nielsen
Segn
Hallgrími Benediktssyni.
Krafa um framlagningu og afhendingu skjala í dóms-
máli.
Úrskurður bæjarþings Reykjavíkur 11. nóv. 1987:
Framangreind krafa stefnanda verður ekki tekin til greina.
Dómur hæstaréttar.
Með bréfi til lögmannsins í Reykjavík, dags. 17.
f. m., óskaði kærandi úrskurði, uppkveðnum 11. f.
m., skotið til hæstaréttar samkvæmt XV. kafla laga
nr. 85/1936. Komu skjöl málsins til hæstaréttar 27.
f. m., og var málið, að fengnum frekari upplýsing-
um frá héraðsdómaranum, tekið til dóms 8. þ. m.
Með samningi 2. nóv. 1911 gerðu aðiljar félag með
sér um veræzlunarrekstur undir nafninu „Hallgrímur
Benediktsson“. Ágreiningur reis milli þeirra út af
félagsskapnum, og var nefndur gerðardómur sam-
kvæmt 9. og 10. gr. samningsins til þess að skera úr
þeim ágreiningi. Kvað meiri hluti gerðardómsins upp
úrskurð sinn 24. júlí 1913 á þá leið, að stefndi, Hall-
grímur Benediktsson, var úrskurðaður einn eigandi
firmans, en greiða skyldi hann kæranda tiltekið kaup
fyrir vinnu í þarfir firmans og hluta af sölulaunum
af vörum frá tilteknum firmum. Með stefnu 25. júní
þ. á. höfðaði kærandi mál á hendur stefnda og krafð-
ist þess aðallega, að stefndi yrði dæmdur til þess,
ásamt kæranda, að tillnefna menn í gerðardóm sam-
kvæmt áðurnefndum félagssamningi, en til vara, að
stefndi yrði dæmdur til að greiða honum kaupkröfu
660
og ýmsar skaðabótakröfur, er kærandi taldi sig eiga
á hendur stefnda og kærandi taldi af félagssamningn-
um risnar.
Í flutningi máls þessa í héraði varð ágreiningur
milli málsaðilja um skyldu stefnda til að afhenda
kæranda og leggja fram í málinu ýms skjöl, er vörð-
uðu áðurnefndan félagsskap. Í því sambandi urðu það
lokakröfur kæranda í sókn dags. 3. nóv. þ. á., að
stefndi vrði dæmdur til:
1. Að afhenda kæranda skjöl þau öll, sem tilheyra
áðurnefndum gerðardómi, ásamt gerðardómsbók-
inni, 09
2. Að leggja fram allt það af bréfaskiptum áður-
nefnds firma frá tímabilinu 2. nóv. 1911 til ársloka
1913, er við kæmi máli þessu, svo sem pantanaafrit,
verzlunarbækur og annað, er máli getur skipt. Af
hálfu stefnds var kröfum þessum mótmælt. Voru
þær síðan teknar til úrskurðar 4. nóv. siðastl. og
hrundið með hinum kærða úrskurði, svo sem þar
greinir.
Kærandi hefir ekki sagst það berum orðum í kæru-
beiðni sinni eða annarstaðar, hvaða kröfur hann
gerði fyrir hæstarétti. En með því að úrskurðurinn
sekk kæranda á móti og hann hefir kært hann sam-
kvæmt XV. kafla laga nr. 85/1936, þykir ekki geta
orkað tvímælis, að hann óski þess, að úrskurðurinn
verði felldur úr gildi, og að framangreindar kröfur
hans verði teknar til greina. Þykir þvi, þrátt fyrir
þessa galla á málflutningi kæranda, hægt með tilvís-
un til 113. gr. nefndra laga að leggja dóm á sakar-
efnið að því leyti sem það vérður samkvæmt eðli
sinu dæmt í þessu máli. Og verður þá fyrir að athuga
framannefndar kröfur kæranda.
661
Um 1. Þessi krafa er byggð á því, að kærandi sé
eigandi eða sameigandi með stefnda að þar greindum
skjölum, og því sé stefnda skylt að afhenda kær-
anda þau. Þetta atriði, sem ekki varðar sönnunar-
atriði í áðurnefndu dómsmáli milli aðilja né önnur
réttarfarsatriði þess máls, verður eigi dæmt í kæru-
máli þessu.
Um 2. Þessi krafa beinist að því, hvort stefnda
beri að leggja fram í oftnefndu dómsmáli aðilja vms
skjöl, er stefndi hefir í vörzlum sinum og kunna að
vera sönnunargagn um einhverjar staðreyndir þess.
Skjöl þessi virðast vera mörg og margvísleg, og ef
til vill ýmislegt í þeim, sem engu máli skiptir í þessu
sambandi. Og er því ekki ólíklegt, að algerlega kunni
að vera óþarft að legsja þau fram í heild sinni í oft-
nefndu dómsmáli. Kærandi hefir enga grein gert fyrir
því, hvaða staðreyndir hann hyggist að upplýsa með
þeim, enda þótt honum hefði átt að vera það hægt,
og hefir að því leyti ekki fullnægt ákvæðum 147. gr.
laga nr. 85/1936. Auk þess er allt óvíst um það, hvort
stefnda væri skylt að leggja skjöl þessi í heild eða
einhver þeirra fram með þeim hætti, sem kærandi
virðist ætlast til, vegna ákvæða 149. gr. téðra laga.
Loks hefir stefndi í þinghaldi 30. sept. þ. á. lýst sig
fúsan „til að láta stefnanda í té afrit af öllum þeim
skjölum, sem mál þetta varða og hann óskar eftir til
framlagningar í máli þessu“ gegn hæfilegri þóknun
fyrir afritin. En þessu boði tjáir kærandi sig ekki
vilja taka. Enda þótt skylda megi aðilja einkamáls.
til þess að leggja fram skjal samkvæmt 2. málsgr.
145. gr. laga nr. 85/1936, sbr. við 149. og 151 gr.
sömu laga, þá þykir ekki fært að skylda stefnda í
þessu máli til framlagningar þeirra skjala, er kær-
S
662
andi krefur hann til að leggja fram, af ástæðum
þeim, sem að framan greinir. Þykir því verða að
staðfesta hinn kærða úrskurð að niðurstöðu til.
Málskostnaðar fyrir hæstarétti hefir ekki verið
krafizt, og fellur hann því niður.
Því dæmist rétt vera:
Hinn kærði úrskurður á að vera Órasakaður.
Málskostnaður fyrir hæstarétti fellur niður.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Í máli þessu, sem stefnandi hefir höfðað gegn stefnd-
um til þess aðallega, að stefndur verði dæmdur til að
tilnefna ásamt stefnanda menn í gerðardóm skv. samningi
frá 1911, og fíl væra, til að greiða sér vangoldin laun, svo
og skaðabætur fyrir samningsrof, hefir stefnandi krafizt
þess, að stefndur verði úrskurðaður til þess að afhenda
sér bækur og skjöl tilheyrandi firma því, er stefnandi tel-
ur, að hann og stefndur hafi átt saman og þeir hafi starf-
að saman við til ársins 1913. Ennfremur krefst hann þess,
að stefndur verði úrskurðaður til að afhenda sér gerða-
bók og önnur skjöl tilheyrandi gerðardómsmáli frá 1913
milli aðilja þessa máls. Telur stefnandi, að framangreind
skjöl og skilríki hafi að innihalda vmsar mikilsvarðandi
upplýsingar í máli því, sem hér liggur fyrir, og sé sér því
nauðsyn á að fá skjöl þessi afhent, enda eigi hann fullan
rétt til þeirra.
Stefndur mótmælir því eindregið, að hann verði skyld-
aður til að afhenda stefnanda framangreind skjöl og bæk-
ur, enda eigi stefnandi engan rétt til þeirra, því að hvern-
ig sem annars verði litið á skipti aðilja þessa máls, þá sé
það upplýst, að hann (stefndur) hafi haft framangreind
skjöl í sínum vörzlum í að minnsta kosti 24 ár, og séu þau
því þar með orðin sin eign. Hinsvegar kveður stefndur
stefnanda vera það frjálst að fá þau afrit af framangreind-
um skjölum,er hann telji hafa þýðingu fyrir sig, gegn
„
gjaldi, en stefndur hefir ekki viljað taka því
vanmlaon taldi, en steindur hefir ekki
jiegu glalC let ur helir e 299 ta }
vVúki
boði.
663
Því er ómótmælt, að stefndur hefir haft framangreind
skjöl í sínum vörzlum þann tima, er hann hefir haldið
fram, og verður því að telja, að hann hafi öðlazt eignar-
rétt yfir þeim fyrir hefð, þar sem ekki verður annað séð,
en að fullnægt hafi verið ákvæðum laga um hefðarhald og
hefðartima. Verður því framangreind krafa stefnds ekki
tekin til greina á þeim grundvelli, að hann eigi eignarétt
yfir áðurnefndum skjölum. — Og ekki verður heldur tal-
ið, að stefnandi eigi á annan hátt rétt til þess, að stefnd-
ur leggi fram umrædd skjöl, eða innihald þeirra sé slíkt,
að honum beri skylda til þess skv. 145. gr. laga nr.
85/1936, auk þess sem stefnandi hefir ekkert látið upp
um það, hvaða málsatvik eigi að upplýsa með skjölunum,
eins og honum ber að gera skv. 147. gr. sömu laga, enda
er í téðum lögum aðeins heimild til að úrskurða þriðja
mann til að leggja fram skjöl í einkamáli, en ef aðili gerir
slíkt ekki, þótt honum samkv. iðgunum beri skylda til
þess, hefir það skv. 2. mgr. 145. gr. laganna aðeins þær
afleiðingar, að dómari getur skýrt það svo, að hann sam-
Þþykki skýrslu áskoranda um efni skjalanna. Að öllu þessu
athuguðu þykir framangreind krafa stefnanda ekki hafa
við rök að styðjast, og verður hún því ekki tekin til greina.
Mánudaginn 13. desember 1937.
Nr. 103/1937. Marteinn Einarsson f. h. Gunnars
Marteinssonar (Einar B. Guðmundsson)
gegn
Bæjargjaldkeranum í Reykjavík f. h.
bæjarsjóðs (Garðar Þorsteinsson)
Útsvarsmál.
Írskurður fógetaréttar Reykjavíkur 5. apríl 1937: Hin
umbeðna lögtaksgerð á fram að ganga á ábyrgð gerðar-
beiðanda.
664
Dómur hæstaréttar.
Að fengnu áfrýjunarleyfi, dags. 16. ágúst þ. á.
hefir áfrýjandi með stefnu, dags. 2. sept. þ. á., skotið
máli þessu til hæstaréttar og krafizt þess, að hinn
áfrýjaði úrskurður verði úr gildi felldur og stefndi
verði dæmdur til að greiða honum málskostnað fyrir:
hæstarétti eftir mati dómsins. Stefndi hefir hinsvegar
krafizt þess, að úrskurðurinn verði staðfestur og á-
frýjandi verði dæmdur til að greiða honum máls-
kostnað fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Samkvæmt ástæðum þeim, sem greinir í forsend-
um hins áfrýjaða úrskurðar, þykir bera að staðfesta
hann.
Eftir þessum úrslitum þykir rétt að dæma áfrýj-
anda til að greiða stefnda kr. 150.00 í málskostnað
fyrir hæstarétti.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinum áfrýjaða úrskurði skal óraskað.
Áfrýjandi, Marteinn Einarsson f. h. Gunnars
Marteinssonar, greiði stefnda, bæjargjaldkeran-
um í Reykjavík f. h. bæjarsjóðs, kr. 150.00 í
málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför.
að lögum.
Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo:
Gunnari Marteinssyni c/o Marteinn Einarsson, Lauga-
veg 81 hér í bæ, sem var ósjálfráða piltur, fæddur 1. marz
1921, og talinn til heimilis hjá föður sínum og skipuðum
fjárhaldsmanni, Marteini kaupmanni Einarssyni, var gert
að greiða í útsvar til bæjarsjóðs Reykjavíkur fyrir árið
1936 kr. 4050,00. Þar sem fjárhaldsmaðurinn hefir eigi
greitt útsvar þetta, hefir bæjargjaldkeri Reykjavíkur f. h.
bæjarsjóðs krafizt þess, að lögtak yrði gert í eignum pilts-
ins til tryggingar ofangreindu útsvari, ásamt dráttarvöxt-.
665
um og kostnaði. Fjárhaldsmaðurinn hefir hinsvegar mót-
mælt því, að gerðin nái fram að ganga, þar sem hann
telur piltinn eigi hafa verið útsvarsskyldan í Reykjavík á
þeim tíma, sem um er að ræða. Hefir málið því verið lagt
undir úrskurð fógetaréttarins.
Fjárhaldsmaðurinn hefir haldið þvi fram, að útsvar það,
sem hér um ræðir, sé ranglega á piltinn lagt, þar sem hann
hafi eigi átt lögheimili í Reykjavík, er útsvarið var hér á
hann lagt. Kveður hann piltinn hafa átt lögheimili í Ölf-
ushreppi síðan 1935, enda hafi hann dvalið þar löngum
frá því hann var barn og síðan, nema þegar hann er við
nám. Hafi og flutningur hans þangað verið tilkynntur lög-
reglustjóranum í Reykjavík á löglegan hátt, og ekki verið
talið fyrir hann fram til skatts hér. Hefir fjárhaldsmaður-
inn lagt fram í réttinum: 1. Vottorð hreppstjóra Ölfus-
hrepps, dags. 28. nóv. 1936, um að pilturinn hafi átt lög-
heimili þar árið 1935 og síðan, rskj. 9, og 2. kvittun odd-
vita Ölfushrepps um, að greitt hafi verið þar útsvar hans
fyrir árið 1936, kr. 1200.00, rskj. 12.
Gerðarbeiðandi hefir hinsvegar haldið því fram, að
pilurinn hafi, þrátt fyrir athugasemd á manntali hér og
yfirlýsingu hreppstjóra Ölfushrepps um lögheimili pilts-
ins þar, raunverulega átt heima hjá föður sinum og fjár-
haldsmanni hér í Reykjavik umrætt tímabil, og sé hann
því útsvarsskyldur hér, enda sé allt samband piltsins við
föður hans á þessum tíma þess eðlis, að það hafi í engu
verulegu breytzt á árinu 1935 frá því, sem var fyrir þann
tima.
Fyrir árið 1935 var pilturinn Gunnar Marteinsson, seni
var ósjálfráða þá og var það enn, er umrætt útsvar var lagt
á hann hér, til heimilis hjá föður sínum, Marteini kaup-
manni Einarssyni, Laugaveg 31 hér í bæ, og voru þá út-
svör hans greidd hér. Var faðir hans skipaður fjárhalds-
maður hans undir yfirfjárráðum lögmannsins í Reykjavík.
Pilturinn dvaldi á þessum tíma löngum að Grímslæk í
Ölfusi hjá föðurfrændum sínum, eftir því sem fjárhalds-
maður hans hefir upplýst. Nú virðist fjárhaldsmaðurinn
hafa ákveðið að breyta lögheimili hans árið 1935 og flytja
það að Grímslæk í Ölfushreppi og lætur, að því er virðist,
skrifa hann til heimilis þar á manntali það ár og geta þess
á manntalsskýrslu Reykjavíkur þá um haustið, auk þess
666
sem hann telur sig hafa tilkynnt lögreglustjóranum í
Reykjavík lögformlega flutning þennan. Hinsvegar virðist
fjárhaldsmaðurinn engar aðrar ráðstafanir hafa gert í
sambandi við þessa breytingu á lögheimili piltsins. Þannig
hefir hann eigi tilkynnt það yfirfjárráðanda hans, lög-
manninum í Reykjavík, sem vitað er, að hafði og hefir enn
allar eignir piltsins í vörzlum sinum og heldur því áfram
að vera yfirrfjárráðandi hans, þrátt fyrir þessa flutnings-
ráðstöfun fjárhaldsmannsins. En til þess að ganga löglega
frá þessari breytingu á lögheimili hins ósjálfráða pilts hefði
fjárhaldsmaðurinn þurft að tilkynna yfirfjárráðanda hans
flutninginn, svo að hann gæti lagt það undir úrskurð stjórn-
arráðsins, hvort telja skyldi til nýjan fjárhaldsmann og
annað, sem þar greinir, sbr. tilsk. um fjárforráð ómynd-
ugra 18. febrúar 1847, 16. gr. i. f. Þá virðist það og ljóst,
að samband piltsins við föður hans og heimili hans hér í
bænum virðist ekki hafa breytzt neitt við þessa flutnings-
ráðstöfun fjárhaldsmannsins, þar sem pilturinn er eftir
sem áður jafnan hjá föður sínum á vetrum, en austur í
Ölfusi á sumrum, en svo hafði það verið frá bernsku hans.
Verður rétturinn að líta svo á, að það eitt, að fjárhalds-
maðurinn ákveður, að hinn Óósjálfráða piltur skuli eiga
lögheimili annarstaðar en í Reykjavík, þar sem hann jafn-
an hefir átt lögheimili, að óbreyttum öllum öðrum hög-
um piltsins, sem að ofan getur, sé eigi nægilegt til þess að
breyta raunverulegu heimilisfangi hans. Verður þvi að
líta svo á, að þrátt fyrir ráðstafanir fjárhaldsmannsins,
sem áður greinir, hafi pilturinn átt lögheimili í Reykiavík
umrætt tímabil, og því verið hér útsvarsskyldur þá. Ber
því að áliti réttarins að leyfa framgang hinnar umbeðnu
gerðar.
667
Miðvikudaginn 15. desember 1937.
Nr. 152/1936. Sigurbjörg Jóhannsdóttir
(Garðar Þorsteinsson)
segn
Karli Pétri Símonarsyni
(Jón Ásbjörnsson).
Bætur vegna bifreiðarslyss.
Dómur gestaréttar Reykjavíkur 28. marz 1936: Stefnd-
ur, Karl Pétur Símonarson, greiði stefnandanum, Sigurði
Jónssyni, kr. 3890.00, með 5% ársvöxtum frá 16. sept-
ember 1935 til greiðsludags, og kr. 350.00 í málskostnað
innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa að
viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Stefnandi í héraði, Sigurður Jónsson, skaut máli
Þessu hingað til réttarins með stefnu dags. 28. sept.
1936. Þann 24. október s. á., áður en málið væri þing-
fest, lézt Sigurður, en ekkja hans, Sigurbjörg Jó-
hannsdóttir, hefir haldið málinu áfram. Situr hún í
óskiptu búi eftir Sigurð, ásamt tveimur börnum
Þeirra, eftir því sem umboðsmaður hennar hér fyrir
rétti hefir skýrt frá.
Áfrýjandi hefir krafizt þess hér fyrir dómi, að
stefndi verði dæmdur til þess að greiða henni kr.
15518.00 eða aðra lægri upphæð eftir mati dómsins
með 5“ ársvöxtum frá 16. sept. 1935 til greiðslu-
dags og málskostnað fyrir báðum réttum eftir mati
réttarins.
Stefndi krefst staðfestingar á hinum áfrýjaða dómi
og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Vátryggingarfélaginu Danske Lloyd hefir einnig
verið stefnt fyrir hæstarétt til þess að gæta réttar
sins í málinu, en engar kröfur hafa verið gerðar á
668
hendur því, og ekki hefir það borið fram kröfur af
sinni hálfu, en hinsvegar lyst yfir því, að það telji sér
ekki skylt að greiða vátryggingarbætur út af slysi
því, sem um ræðir í málinu.
Samkvæmt upplýsingum þeim, sem fram hafa
komið fyrir hæstarétti, má telja það víst, að meiðsli
Sigurðar, er hann hlaut við bilslysið, hafi valdið þvi,
að hann hafi verið frá vinnu ekki skemur en sem
svarar einu ári. Tekjur hans, áður en slysið bar að
höndum, virðast hafa numið sem næst 400 krónum
um mánuðinn, og nemur því tjón það, sem af þessu
stafar, 4800 krónum. Þá er því ekki mótmælt, að
beinn kostnaður, er Sigurður varð að inna af hendi
vegna meiðslanna, hafi numið 518 krónum. Þegar
svo, auk þessara tveggja fjárhæða, er tekið tillit til
þjáninga og óþæginda, sem meiðslunum voru sam-
fara, má líta svo á, að heildarbætur vegna meiðsl-
anna væru hæfilega ákveðnar 6000 krónur. En þar
sem fallast má á röksemdir héraðsdómarans fyrir
því, að bæturnar beri að lækka að nokkru vegna
þess, að Sigurður hafi gert stefnda að einhverju leyti
óhægt um stjórn bifreiðarinnar, þá þvkja bætur þær,
sem dæma ber áfrýjanda, hæfilega ákveðnar 4800
krónur með vöxtum eins og krafizt er. Svo ber og
stefnda samkvæmt þessari niðurstöðu að greiða á-
frýjanda málskostnað, sem þykir hæfilega ákveðinn
500 krónur fyrir báðum réttum.
Því dæmist rétt vera:
Stefndi, Karl Pétur Símonarson, greiði áfrýj-
anda, Sigurbjörgu Jóhannsdóttur, 4800 krónur
með 5% ársvöxtum frá 16. september 1935 til
greiðsludags og 500 krónur í málskostnað fyrir
báðum réttum.
669
Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri að-
för að lögum.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er samkv. samkomulagi höfðað fyrir gesta-
réttinum með stefnu útg. 16. sept. 1935 af Sigurði Jóns-
syni bifreiðarstjóra, Ásvallagötu 31 hér í bæ, gegn Karli
Pétri Símonarsyni, Vatnskoti í Þingvallasveit, til greiðslu
á skaðabótum og læknishjálp, samtals að upphæð kr.
20518.00, með 5% ársvöxtum frá stefnubirtingardegi 16.
sept. 1935 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu.
Vátryggingarfélaginu Danske Lloyd hefir og verið stefnt
til að gæta réttar síns í málinu.
Stefndur krefst aðallega sýknu og málskostnaðar, en
til vara hefir hann mótmælt upphæðinni sem allt of hárri.
Tildrög málsins eru þau, að 13. maí 1935 var stefnandi
staddur austur í Hveragerði með vörubifreiðina R. E. 395,
er hann ók. Í Hveragerði neytti stefnandi áfengis og fór
Þess því á leit við stefndan, sem með honum var eystra
og hafði réttindi til að styra bifreið, að hann æki bifreið-
inni hingað til bæjarins. Tókst stefndur þetta á hendur, en
stefnandi settist við hlið hans í ökumannssætið í stýris-
húsi bifreiðarinnar. Gekk nú allt slysalaust þangað til kom-
ið var vestur undir Árbæ, en þar vildi það slys til, að
bifreiðin ók út af veginum, og slasaðist stefnandi mikið
við það, en stefndur hlaut engin teljandi meiðsl.
Það er upplvst, að stefnandi var í bifreiðinni án þess
að hann borgaði fargjald. Af því leiðir, að sönnunarbyrðin
í máli þessu hvilir á stefnanda, þannig að vilji hann fá
kröfur sínar teknar til greina, verður hann að sanna, að
stefndum verði gefin sök á slysinu, og hann sé því skaða-
bótaskyldur eftir almennum reglum, og verður nú athugað,
hvernig stefnanda hefir tekizt það.
Lögregluþjónar, sem fóru á slysstaðinn skömmu eftir,
að slysið hafði viljað til, hafa skýrt svo frá í skýrslu til
lögreglustjóra, að þar sem bifreiðin hafi farið út af veg-
inum, sé hann beinn, hallalítill, tiltölulega sléttur og 5
metra breiður. Vegbrún hægra megin eða þeim megin,
sem bifreiðin fór út af, sé 80 em. há, en hækki dálítið, er
vestar komi, og að allur vegkanturinn sé með nokkrum
670
fláa. 24.80 m. séu frá þeim stað á hægri vegbrúninni, sem
vinstri hjól bifreiðarinnar runnu út af og að þeim stað,
sem bifreiðin hafi stoppað á að slysinu skeðu. Lögreglu-
þjónarnir telja, að bifreiðinni hafi verið ekið mjög hratt,
og að henni hafi fyrst „verið ekið á miklum hraða utan í
vegbrúninni, fláanum, og nokkurn spotta hefir hún runn-
ið alveg utan vegarins og það yfir stórgrýti, en svo að lok-
um oltið á hægri hliðina, og þá brotið af sér yfirbygging-
una, snúizt við í veltunni og að lokum staðnæmzt þvers
við veginn á réttum hjólum, og sneri þá framendi að veg-
inum ... Á leið bifreiðarinnar utan vegarins hafði orðið
fyrir henni jarðfastur steinn, ca. 200 kg. að þyngd. Við það,
að bifreiðin rakst á stein þenna, hrökk hann upp úr legi
sínu og 6 metra beint áfram, og sýnir það ljóslega, að þá
hefir verið kraftur nokkur á bifreiðinni.“
Bifreiðarstjóri sá, sem tók stefnanda á slysstaðnum og
flutti hann á Landsspítalann, var staddur á Geithálsi, þeg-
ar R. E. 395 ók þar fram hjá. Kveður hann R. E. 395 hafa
farið mjög hart, og það svo hart, að hann kveðst hafa
verið hræddur um, að hún myndi lenda út af „á litlu
beyjunni, sem er Reykjavíkurmegin við Geitháls.“ Í beygj-
unni telur hann hraðann hafa verið 50—60 km. á klst., en
Þegar aftur kom á beina veginn, hafi hraðinn verið aukinn.
Stefndur skýrir sjálfur svo frá, að hann hafi ekið á
45—50 km. hraða á klst. Skammt fyrir austan Árbæ hafi
bifreiðin runnið upp úr hjólförunum hjá sér og út í lausa
möl, og hafi hún oltið, þegar hann var að rétta hana við
aftur.
Í skýrslu sinni til lögreglunnar telur stefndur stefn-
anda hafa legið þungt á handlegg sér, þegar slysið varð,
og telur hann þá, að það hafi verið orsök þess, hvernig
fór. Í lögregluréttinum kveður stefndur, að stefnandi hafi
hallazt upp að sér, „en þó ekki gert sér að ráði óhægt fyrir
um stjórnina.“
Skýrslu stefnds um þetta síðargreinda atriði hefir ekki
verið hnekkt, enda er hún Í alla staði trúleg, þar eð stefn-
andi kveðst ekkert hafa af sér vitað frá því austur við
Reykjaréttir og þangað til hann vaknaði á Landsspital-
Skv. framangreindri skýrslu lögregluþjón
rannsökuðu slysstaðinn, bifreiðarstjórans á bifreiðinni,
ilid, SEK
671
sem ók stefnanda á Landsspitalann, og loks játningu stefnds
sjálfs, telur rétturinn, að sannað sé, að bifreiðinni R. E.
395 hafi ekki verið ekið á minni hraða en 50 km. á klst.
Og þar sem sá hraði er ólöglegur og auk þess með öllu
óafsakanlega mikill, þegar tekið er tillit til aðstöðu stefnds
til að stýra bifreiðinni vegna ástands stefnanda, þá telur
rétturinn, að stefndur sé ábyrgur fyrir tjóni því, er um-
rætt slys olli stefnanda, en með tilliti til þess, að skýrsla
stefnds um, að stefnandi hafi gert honum að einhverju leyti
óhægt fyrir um stjórn bifreiðarinnar, hefir ekki verið
hnekkt og hún er í alla staði sennileg, þá verður að telja,
að stefnandi eigi einnig sjálfur nokkra sök á slysinu, og
verður tekið tillit til þess, þegar upphæð bótanna verður
ákveðin, og kemur hún nú næst til athugunar.
Stefnandi sundurliðar tjón sitt þannig:
1) kr. 518.00 fyrir skemmdir á fötum og sjúkra-
kostnað og
2) kr. 20000.00 í bætur fyrir missi líkamkrafta, vinnu-
tap, þjáningar og sársauka.
1) Þessum lið hefir ekki verið mótmælt sem röngum,
en hinsvegar tekur lækkunarkrafa stefnds einnig til hans,
og verða stefnanda þvi, með tilliti til þess, sem áður er
sagt um þátt hans í slysinu, aðeins tildæmdar kr. 390.00
undir þessum lið.
2) Guðmundur Thoroddsen prófessor lýsir stefnanda
þannig eftir bílslysið, að hann hafi verið með mörg smá-
sár hægra megin á andliti og á höfði og m. a. með klofið
eyra. Sár þessi segir hann, að hafi verið saumuð saman.
Neðri kjálki hægra megin var brotinn, þar að auki hafi
verið áverkar á hægri öxl og baki, og við röntgenskoðun
hafi komið í ljós, að einn hryggjarliður hafi verið brotinn.
Bréf það, er prófessorinn lýsir áverkanum í, er skrifað 26.
júni 1935, rúmum mánuði eftir að slysið varð, og segir
ennfremur í því, að sárin séu gróin, en stefnandi hafi enn
þá (26. júni) verki og óþægindi frá hryggjarliðsbrotinu,
og að sennilegt sé, að það muni taka langan tíma þangað
til hann verði jafngóður eftir það brot.
24. okt. 1935 gefur G. Karl Pétursson læknir vottorð
um, að stefnandi hafi til þess tíma verið algerlega óvinnu-
fær vegna slyssins og að hann megi „ekkert reyna á sig
fyrst um sinn minnsta kosti $3—5 mánuði“. Ekki kveður
672
hann þó mögulegt að segja um, hvort stefnandi verði þá
orðinn vinnufær, og heldur ekki sé hægt að segja enn þá
(24. okt.), hvort hann verði nokkurn tíma jafngóður af
meiðslum þessum.
Stefnandi var bifreiðarstjóri, og má telja, að tekjur hans
skv. þeim gögnum, sem fyrir liggja, muni hafa numið a. m.
k. kr. 350.00 á mánuði.
Skv. læknisvottorðunum verður ekki talið, að um var-
anlega örorku sé að ræða hjá stefnanda vegna slyssins.
En hinsvegar má skv. þeim telja upplýst, að stefnandi
hafi verið óvinnufær vegna slyssins ca. 10 mánuði. Þykir
því verða að dæma stefndan til að greiða stefnanda í einu
lagi kr. 3500 af upphæð þeirri, er hann krefst undir þess-
um lið, og þá tekið tillit til þess þáttar, sem stefnandi
sjálfur skv. framansögðu verður að teljast eiga í slysinu.
Undir rekstri málsins hafa málflutningsmenn aðilja rætt
nokkuð um skyldu vátryggingarfélagsins Danske Lloyd til
að greiða bætur vegna slyssins, og hefir málflutninsgs-
maður stefnds krafizt þess, að vátryggingarfélaginu verði
dæmt óskylt að greiða bætur, jafnvel Þótt stefndur yrði
dæmdur til þess.
En þar eð engar kröfur hafa verið gerðar á hendur
tryggingarfélaginu í máli þessu, verður ekki lagður dóm-
ur á greiðsluskyldu þess í því, enda felst ekki í 17. gr. bif-
reiðalaganna nein heimild til handa vátryggingarfélaginu
til að fá lagðan dóm á greiðsluskyldu sína í skaðabóta-
málinu á hendur bifreiðarstjóranum, er valdur var að slys-
inu.
Úrslit málsins verða því samkv. framansögðu þau, að
stefndur verður dæmdur til að greiða stefnanda kr. 3890.00,
með vöxtum eins og krafist er, og málskostnað, er þykir
hæfilega ákveðinn kr. 350.00.
673
Föstudaginn 17. desember 1937.
Nr. 68/1937. Ólafur Ólafsson
(Einar B. Guðmundsson)
Segn
Guðmundi Þ. Gíslasyni
(Garðar Þorsteinsson).
Ómerking málsmeðferðar og dóms í héraði. Fast-
eignamál.
Dómur aukaréttar Mýra- og Borgarfjarðarsýslu 31. maí
1937: Stefndum, Ólafi Ólafssyni, skal vera óheimil veiði
fyrir vestan línu, sem dregin er eftir merkjalinu milli
Bóndhóls og Amtmannsleigna og suður í fjörð. Svo greiði
hann og stefnanda 100 kr. í málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja innan 15 daga frá lögbirt-
ingu hans að viðlagðri aðför að lögum.
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjandi hefir skotið máli þessu til hæstaréttar
með stefnu, útgefinni 29. júní þ. á., og gert þessar
dómkröfur: aðallega, að dómur og málsmeðferð í
héraði verði ómerkt og málinu vísað frá undirrétt-
inum, en til vara, að hinn áfrýjaði dómur verði ó-
merktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar
meðferðar og dómsálagningar. Loks krefst áfrýjandi
þess, að stefndi verði dæmdur til að greiða honum
málskostnað fyrir hæstarétti eftir mati dómsins.
Stefndi krefst þess hinsvegar, að kröfur áfrýjanda
verði ekki teknar til greina, og að áfrýjandi verði
dæmdur til að greiða honum málskostnað fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Ofangreindar kröfur sínar byggir áfrýjandi á því,
að héraðsdómarinn hafi vanrækt að fara með mál
þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 41 frá 1919, um
landamerki.
43
674
samkvæmt landamerkjaskrá fyrir jörðina Lækj-
arkot í Borgarhreppi í Mýrasýslu, dags. 7. des. 1883,
þinglesinni 23. maí 1884, fylgir jörð þessari „afstung-
ið engjastykki“, „svonefndar Amtmannsleigur“, við
Borgarfjörð fyrir vestan Beigaldahring. Eftir því,
sem upplýst er í máli þessu, liggur engjaspilda þessi
á 310 metra löngu svæði meðfram firðinum, og er
hún umgirt torfgarði á þrjá vegu. Næst fyrir vestan
téða engjaspildu, einnig með fram Borgarfirði, er
land jarðarinnar Bóndhóls í Borgarhreppi, og eru
landamerki Bóndhóls ákveðin í landamerkjaskrá,
gerðri í febrúar 1884 og þinglesinni 23. maí s. á.
Þann 5. júní 1935 báru aðiljar máls þessa undir úr-
lausn landamerkjadóms Mýra- og Borgarfjarðarsýslu
ágreining, sem risið hafði um skilning á þeim á-
kvæðum landamerkaskrár Bóndhóls, er varða merkin
milli Bóndhóls og landspildunnar Amtmannsleigna,
en í greindri landamerkjaskrá segir, að merkin á
þessu svæði séu úr „tjörnum í landsuður eftir garð-
lagi suður í fjörð“. Lauk því máli með dómi landa-
merkjadómsins, uppkveðnum þann 20. júni 1935, og
var niðurstaða dómsins sú, að merkin milli Bónd-
hóls og „Lækjarkotsleigna“, þ. e. Amtmannsleigna,
skuli vera lína, dregin úr skurðarkjaftinum við fjörð-
inn Í stefnu á norðvesturenda garðlagsins við tjarnir,
þangað til hún skerst af línu, er hugsast dregin eftir
skurðinum að norðanverðu við Lækjarkotsleigur, er
ræður merkjum milli Einarsness og Lækjarkots-
leigna. Þessum landamerkjadómi hefir ekki verið
áfrvjað.
inda þótt þannig væri fengin óvéfengd dómsúr-
lausn um merkin milli Bóndhóls og Amtmannsleigna,
þá hafa aðiljar máls þessa ekki getað orðið ásá
réttindin til veiðiskapar í sjó í netlögum fram undan
s BS a
A Úiir UR
„
1
675
lendunni Amtmannsleigum. Leiddi þessi ágreiningur
til þess, að stefndi, að undanfarinni árangurslausri
sáttatilraun, höfðaði mál þetta gegn áfrýjanda fyrir
aukarétti Mýra- og Borgarfjarðarsýslu með stefnu
útgefinni 24. nóv. f. á., og gerði þær dómkröfur, að-
allega að áfrýjanda væri með dómi bönnuð veiði í
„Hvítá“ og leirunum framundan svonefndum Amt-
mannsleigum og fyrir landi Bóndhóls, en til vara, að
áfrýjanda væri óheimiluð veiði fyrir vestan merkja-
línu úr „tjörnum í landsuður eftir garðlagi suður í
fjörð“. Fyrsta þing í máli þessu var háð þann 14.
desember f. á. Lagði stefndi þá fram sóknarskjal af
sinni hálfu. Í sóknarskjali þessu hélt hann því fram
aðalkröfu sinni til stuðnings, að landspildunni Amt-
mannsleigum fylgdu engin veiðiréttindi. Hér væri ein-
ungis um engjaitak að ræða. Ef veiðiréttur fylgdi,
þá væri ítakið einnig veiðiítak, en fyrir því væri eng-
in sönnun fram komin. Varakröfu sína, sem héraðs-
dómarinn hefir tekið til greina, byggði stefndi hins-
vegar á ofannefndu ákvæði landamerkjaskrár Bónd-
hóls, að landamerkjalínan liggi „eftir garðlagi suður
i fjörð“. Telur hann, að í þessu orðalagi felist heim-
ild til að láta framlenging merkjalinunnar á landi
milli Bóndhóls og Amtmannsleigna ráða merkjum
milli þeirra svæða innan netlaga, er aðiljum beri
einkaréttur til veiði.
Eins og málssókn þessari var háttað og að framan
er talið, verður að lita svo á, að mál Þetta hafi átt
sem vettvangsmál að sæta meðferð eftir III. kafla
laga nr. 41 frá 1919, um landamerki, og að héraðs-
dómaranum hafi borið þegar í þinghaldinu 14. des.
f. á. að nefna meðdómsmenn og gera ráðstafanir til,
að þrætusvæðið yrði skoðað og uppdráttur gerður af
því, áður en sókn og vörn málsins væri lengra hald-
676
ið, en þessar framkvæmdir lét dómarinn undir höf-
uð leggjast, enda lagði hann dóm á málið án tilkvaðn-
ingar meðdómsmanna. Verður af þessum ástæðum
að taka kröfur áfrýjanda til greina á þann hátt, að
rétt þykir að ómerkja hinn áfrýjaða dóm, svo og
málsmeðferðina frá 14. des. f. á. Ber þess vegna að
vísa málinu heim í hérað til endurupptöku frá 14.
desember f. á. og löglegrar meðferðar og dóms-
álagningar samkvæmt Hl. kafla laga nr. 41 frá 1919,
sbr. nú einnig 221. gr. laga nr. 85 frá 1936, enda ber
héraðsdómaranum að nefna meðdómendur og hlut-
ast til um skoðunargerð á þrætusvæðinu og gerð upp-
dráttar af því samkvæmt 16. og 17. gr. laga nr. 41
frá 1919.
Eftir þessum málalokum þykir rétt, að stefndi
greiði áfrýjanda kr. 250.00 í málskostnað fyrir hæsta-
rétti.
Þvi dæmist rétt vera:
Hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð frá 14.
desember f. á. eiga að vera ómerk. Vísast mál-
inu heim í hérað til endurupptöku frá 14. des-
ember f. á. til löglegrar meðferðar og dóms-
álagningar, og ber héraðsdómaranum að nefna
meðdómendur og hlutast til um skoðunargerð á
þrætusvæðinu og uppdráttargerð af því sam-
kvæmt 16. og 17. gr. laga nr. 41 frá 1919, um
landamerki.
Stefndi, Guðmundur Þ. Gislason, greiði á-
frýjanda, Ólafi Ólafssyni, kr. 250.00 í málskostn-
að fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum.
077
Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað með stefnu útgefinni 24. nóv. 1936,
og hefir stefnandi gert þær réttarkröfur, að stefndum
verði með dómi bönnuð veiði í Hvítá og leirunum fram af
svonefndum Amtmannsleigum og fyrir landi Bóndhóls,
en til vara, að honum verði óheimiluð veiði fyrir vestan
landamerkjalinu úr „tjörnum í landsuður eftir garðlagi
suður í fjörð“. Auk þess krefst stefnandi, að sér verði
dæmdur málskostnaður.
Stefndur hefir mótmælt kröfum þessum og krafizt, að
sér verði dæmdur málskostnaður eftir mati réttarins.
Aðalkröfu stefnanda hefir stefndur mótmælt vegna þess,
að stefnandi sé þar ekki réttur aðili, nema að hann geti
sannað, að hann eigi veiðirétt fyrir Amtmannsleigum, og
verður að telja mótmæli þessi á rökum byggð, og þar sem
stefnandi hefir engar sannanir fært á þennan rétt sinn,
verður aðalkrafa hans ekki tekin til greina.
Hvað viðvíkur varakröfunni, þá virðist það auðsætt af
sókn og vörn málsins, að með henni er átt við, hvort bein
framlenging af merkjalinunni á landi milli Bóndhóls og
Amtmannsleigna skuli ráða merkjum milli veiðiréttind-
anna á leirunum eða ekki, enda er það það, sem deilt
er um.
Stefndur hefir haldið því fram, að lína þessi eigi að
brotna við sjóinn og taka úr flæðarmáli stefnu á Skessu-
horn, og koma þannig þvert á straumlinu Hvitár, og
byggir þetta á því, að árið 1935 voru 3 menn útnefndir
eftir beiðni Árna Helgasonar til að ákveða, hvar og hvern-
ig skuli draga merkilínur milli veiðiréttinda nokkurra
jarða, og þar á meðal þessara, en stefndur hefir enga sönn-
un fært á, að hér hafi verið um gerðardóm að ræða, sem
gæti kveðið upp úrskurð, sem væri bindandi fyrir alla
jarðaeigendur, og verður því ekki tekið tillit til mótmæl-
anna á þessum grundvelli gegn mótmælum stefnanda. Þá
heldur stefndur því fram, að það sé hefðbundin venja, að
takmörkun veiðiréttinda í straumvatni miðist við línu,
sem dregin er hornrétt á straumlínu árinnar, en á þetta
verður ekki fallizt, því í Borgarfirði getur straumlina í
álunum breytzt, ef vatnavextir eða sjórót koma, svo að slík
ákvörðun yrði hér gagnslaus til að finna föst merki milli
veiðiréttinda manna. Það virðist eðlilegast og mun vera
678
venja, að framlenging merkjalínunnar á landi sé látin
ráða merkjum milli veiðiréttinda á leirum, og getur tæp-
lega öðruvísi verið, því ef það væri leyft, að annar aðili
sæti, jafnvel gegn mótmælum hins, látið landamerkjalin-
una brotna í flæðarmálinu eftir vild, væri honum með því
gefið tækifæri til að hrifsa til sín veiðiréttindi annara
manna, þar sem þá væru engin takmörk fyrir því, hvað
línan mætti brotna mikið.
Verður þvi, samkvæmt framanskráðu, að taka vara-
kröfu stefnanda til greina og óheimila stefndum að veiða
fyrir vestan línu, sem dregin er eftir merkjalinu milli
Bóndhóls og Amtmansleigna og suður í fjörð. Svo greiði
stefndur stefnanda 100 krónur í málskostnað.
Mánudaginn 20. desember 1937.
Nr. 75/1936. Sigurjón Eiríksson og Jón Pétursson
(Stefán Jóh. Stefánsson)
Segn
Árna Oddssyni og Guðjóni Sigurðs-
syni (Gunnar Þorsteinsson).
Umferðarkvöð á lóð.
Dómur merkjadóms Reykjavíkur 19. mai 1986: Eig-
endum Eiríksgötu nr. 9 í Reykjavík ber að taka burtu
bilskúr þann, er þeir hafa byggt innst og vestast á leigu-
lóð sinni að því leyti, sem hann er byggður á 3 metra
gangstignum, og ganga svo frá girðingu og hliði eigenda
Barónsstígs nr. 63, er raskazt hefir við byggingu bilskúrs-
ins, að það verði allt eins og það var áður en bilskúrinn
var byggður. Skal á verki þessu byrjað 14 dögum eftir lög-
birtingu dóms þessa, að viðlögðum 15 kr:-dagsektum, og
verkinu því næst lokið með hæfilegum hraða.
Eigendur Eiríksgötu 9 greiði eigendum Barónsstigs 63
kr. 100.00 í málskostnað innan þriggja sólarhringa frá
lögbirtingu dómsins.
Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.
679
Dómur hæstaréttar.
Áfrýjendur, Sigurjón Eiríksson og Jón Pétursson,
eigendur húseignarinnar nr. 9 við Eiríksgötu, hafa
krafizt þess, að hinum áfrýjaða dómi verði hrundið
og þeir algerlega sýknaðir af kröfum þeim, sem
stefndu, Árni Oddsson og Guðjón Sigurðsson, eig-
endur húseignarinnar nr. 63 við Barónsstíg, hafa
gert á hendur þeim í máli þessu. Svo krefjast þeir
þess og, að stefndu verði in solidum dæmdir til þess
að greiða þeim málskostnað bæði í héraði og hæsta-
rétti eftir mati dómsins.
Stefndu krefjast þess af sinni hálfu, að hinn áfrýj-
aði dómur verði staðfestur og áfrýjendur dæmdir til
þess að greiða þeim málskostnað in solidum fyrir
hæstarétti eftir mati dómsins.
Aðilja hefir hér fyrir dómi, eins og í héraði, greint
á um það, hvort umferðarréttur stefndu yfir 3 metra
breiða ræmu vestast á lóð áfrýjanda nái alla leið inn
í botn þeirrar lóðar, þ. e. alla þá leið, sem umræddar
lóðir liggja samhliða, eða aðeins það langt inn á lóð-
ina, að stefndu fái að vísu greiðan aðgang að sinni
lóð, en inngönguhliðið verði sett eins nálægt suður-
takmörkum lóðar þeirra og unnt sé.
Stefndu hafa talið það leiða af ákvæðum lóðar-
leigusamninganna og einnig sjást af viðfestum af-
stöðuuppdráttum þeirra, að þeir hafi umferðarrétt
um lóð áfrýjanda með fram sinni lóð alla þá leið,
sem lóðirnar liggja samhliða. Í lóðarsamningi stefndu
er svo að orði kveðið, „að umferðarréttur að bak-
lóðinni“ sé „yfir vestur hluta lóðarinnar nr. 9 við
Eiríksgötu eftir 3 metra breiðri ræmu“. Af orðalagi
þessu verður ekki ráðið, að umferðarrétturinn nái
inn á botn lóðar þessarar, því að eðlilegast er að skilja
ákvæðið þannig, að stefndu sé tryggður greiður að-
690
gangur að lóð sinni, en þó á þann hátt, að áfrýjend-
um verði sem minnstur bagi að. En nú er jafnframt
ákveðið í lóðarleigusamningi þessum, að stefndu séu
skyldir að girða lóð sína, og samþykki byggingar-
nefnd gerð hennar. Með þessu ákvæði er byggingar-
nefnd áskilið vald til þess að segja fyrir um, hvar inn-
gönguhlið skuli vera á girðingu þeirri, sem sett sé á
mörkum umræddra lóða, og þá jafnframt vald til
þess að ákveða, hversu langt inn á lóð áfrýjenda um-
ferðarrrétturinn skuli ná, því fráleitt er, að hann nái
lengra en inngönguhliðið segir til um. Ekki er upp-
lýst, að stefndu hafi leitað samþykkis byggingarnefnd-
ar um girðingu þá, sem þeir hafa sett á milli lóð-
anna, því samkvæmt skýrslu lóðaskrárritara, sem
ekki hefir verið hnekkt, var leyfi það, sem bvggingar-
nefnd veitti þann 14. júní 1934, bundið við geymslu-
skúrinn einan — og var það í samræmi við umsókn
stefndu, dags. 12. s. m. — en ekki girðinguna jafn-
fram, eins og það er í hinum áfrýjaða dómi. En þó
að byggingarnefnd hafi enn ekki sagt fyrir um, hvar
umrætt hlið skuli vera, þá hefir hún þó óbeinlínis
ákveðið, með því að veita leyfi til byggingar bilskúrs-
ins, að hliðið verði ekki á þeim kafla lóðarinnar sem
skúrinn nær til. Verður ekki séð, að þessi ákvörðun
nefndarinnar fari í bága við rétt stefndu samkvæmt
lóðarleigusamningi þeirra, eftir því sem ákvæði hans
viðvíkjandi umferðarréttinum eru orðuð, og fyrr er
frá greint. Og að því er varðar afstöðuuppdrættina,
sem festir eru við lóðarsamningana, þá verður það
ekki talin sönnun fyrir því, að umferðarrétturinn
cigi að ná lóð áfrýjanda á enda, þótt markað sé með
strikum fyrir stefnu og breidd gangstigs alla þá leið,
því þannig sýnist hafa verið nauðsynlegt að marka,
meðan byggingarnefnd hafði enn eigi ákveðið, hvar
681
inngönguhliðið skyldi verða. Þá verður ekki heldur
talið, að áfrýjendur hafi fyrirgert rétti sínum til
þess að fá hliðið sett sunnar á lóðamörkunum, þótt
þeir mótmæltu ekki þegar í stað, að stefndu settu
það á þeim stað, sem gert var. Hinsvegar má vera,
að þeir hafi með því bakað sér skyldu til að greiða
kostnað þann, sem af því kann að leiða, að hliðið var
ekki upphaflega sett á réttan stað, en um það verður
ekki dæmt í þessu máli.
Samkvæmt þvi, er að framan segir, þykja stefndu
ekki eiga rétt til að fá umræddan bilskúr fluttan
burtu af þeim stað, sem hann hefir verið byggður
á, og ber því að sýkna áfrýjendur af kröfum þeirra í
málinu. Eftir öllum málavöxtum þykir rétt, að máls-
kostnaður, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, falli
niður.
Því dæmist rétt vera:
Áfrýjendur, Sigurjón Eiríksson og Jón Pét-
ursson, eiga að vera sýknir af kröfum stefndu,
Árna Oddssonar og Guðjóns Sigurðssonar, í máli
þessu.
Málskostnaður í héraði og fyrir hæstarétti
falli niður.
Forsendur hins áfrvjaða dóms hljóða svo:
Mál þetta er höfðað skv. merkadómsstefnu dags. 10.
marz 1936, og eru málavextir þeir, er nú skal greina.
Með lóðarleigusamningi dags. 5. apríl 1932 milli bæj-
arstjórnar Reykjavíkur sem leigusala og Árna Oddssonar
og Guðjóns Sigurðssonar sem leigutaka leigði bæjarstjórn-
in þeim Árna og Guðjóni lóðina Barónsstíg nr. 63, sem í
samningnum er ákveðin 267,0 fermetrar að stærð. Í 1. gr.
nefnds samnings er þetta tekið fram um umferðarétt á
baklóðinni:
682
„Umferðaréttur að baklóðinni er yfir vesturhluta lóð-
arinnar nr. 9 við Eiríksgötu eftir 3 metra breiðri ræmu.“
Ennfremur segir svo:
„Leigutaki er skyldur að girða lóð sina opinni girðingu,
og samþykkir byggingarnefnd gerð hennar.“
Í nefndum samningi (rskj. nr. 5) er viðfest afstöðu-
teikning, sem telja verður hluta af samningnum til skýr-
ingar. Er þar sýndur gangstígur (ræma) sá, er leigjend-
ur hafa umferðarétt yfir. Samkvæmt uppdrættinum er
umferðastignum lokað með markalinu Eiríksgötu 9 að aft-
an, en lóðin Barónsstig 63 nær ca 2) m. lengra inn.
Þ. 12. júní 1934 sóttu lóðarleigjendur um leyfi bvgg-
ingarnefndar til að reisa geymsluskúr á baklóð sinni, og
jafnframt var á meðfylgjandi uppdrætti synd girðing sú,
er þeir fyrirhuguðu að byggja um leið út að gangstéttinni.
Virðist hvorttveggja hafa verið samþykkt af byggingar-
nefnd þ. í4. júní 1934 skv. áritun borgarstjóra á rskj. nr.
15, og var síðan bvggt og girt í samræmi við teikninguna.
Þ. 9. ágúst leigði bæjarstjórn Reykjavíkur Sigurjóni Ei-
ríkssyni leigulóðina Eiríksgötu 9, sem er að flatarmáli
405.0 fermetrar (rskj. nr. 8).
Í 1. gr. samningsins segir svo:
„Um 3 m. breiður gangstigur (sic) vestast á lóðinni er
umferðarréttur fyrir húseignina Barónsstig 6) og 63.“
Samningi þessum fylgir einnig afstöðuuppdráttur, er
sýnir gangstíginn, sem er 3 m. breið ræma vestast af lóð-
inni til botns.
Í marzmánuði 1935 sóttu eigendur Eiríksgötu 9 um leyfi
til að byggja bilskúr aftast á lóð sinni að vestan, þannig
að skúr þessi lokaði endanum á nefndum gangstig milli
eignanna á 6,5 metra löngu svæði (sbr. rskj. nr. 9). Bygg-
ingarnefndin veitti samþykki sitt til þessarar byggingar.
Bygging þessi lokaði fyrir hlið það, sem eigendur Baróns-
stigs 63 höfðu gert á lóð sinni út að gangstignum. Þetta
vildu eigendur Barónsstigs 63 ekki þola og kröfðust þess,
að lögbann yrði lagt á byggingu bilskúrsins, og með úr-
skurði fógeta 22. júlí 1935 var framgangur lögbannsins
heimilaður gegn 4000 kr. tryggingu. Trygging þessi var þó
ekki sett, og var bví byggingu skúrsins haldið áfram og
henni lokið síðastliðið haust.
Með því að eigendur Barónsstigs nr. 63 vildu ekki við
683
þetta una, hafa þeir skotið máli sínu til merkjadóms
Reykjavíkur og krafizt þess, að eigendur Eiríksgötu 9 verði
með dómi merkjadómsins, að viðlögðum 50 kr. dagsektum,
skyldaðir til þess að flytja bilskúrinn burtu af þeim stað,
sem hann nú er á, og að þeir verði skyldaðir til að ganga
frá hliði og girðingu þeirra eins og það var áður en byrj-
að var á byggingu bilskúrsins. Loks krefjast þeir máls-
kostnaðar eftir mati réttarins. Eigendur Eiríksgötu 9 hafa
hinsvegar mótmælt öllum kröfum eigenda Barónsstigs 63,
og halda því fram, að eigendur Barónsstigs 63 hafi enn
nægilegt rúm til umferðar yfir ræmuna á því svæði, sem
óbyggt sé fyrir framan skúrinn, og að þeir þurfi ekki ann-
að en að setja þar hlið á girðingu sina í stað þess, er áður
hafi verið, og að eigendur Eiríksgötu 9 hafi með því að
skilja eftir þá ræmu fullnægt umferðakvöð sinni. Sé þetta
í samræmi við álit bæjarverkfræðings, og að samþykki
byggingarnefndar til að byggja bílskúrinn sýni, að nefndin
hefir sama skilning á þessu.
Á þetta verður þó ekki fallizt.
Réttur eigenda leigulóðarinnar Barónsstíg 63 byggist á
réttarskjali nr. 5, og er enginn efi á, að þar er umferðar-
rétturinn ákveðinn eftir 3 metra breiðri ræmu vestast á
lóðinni Eiríksgötu 9 og nær frá Eiríksgötu og í botn lóð-
arinnar Eiríksgötu 9, enda styðst þetta ótvirætt við af-
stöðuteikningu þá, er fest er við skjalið og verður að telj-
ast hluti af því, en á teikningunni er ræman sýnd og af-
mörkuð í botn lóðarinnar. Að þetta sé svo, sést einnig ótvi-
rætt af leigusamningi um Eiríksgötu 9 (rskj. nr. 8); þar er
þessarar kvaðar getið, og punktalinan, er sýnd er, afmarkar
sangstigsræmuna. Eigendur Eiríksgötu 9 áttu því að vita,
að bygging bilskúrsins fór í bága við gangstigskvöðina, og
þeir geta ekki byggt neinn rétt gagnvart eigendum Baróns-
stigs 63 á þvi, þótt byggingarnefndin samþykkti uppdrátt-
inn, ef bygging skúrsins fer í bága við réttindi þeirra skv.
áður gerðum samningi. Eigendum Eiríksgötu 9 var kunn-
ugt um, þegar þeir sendu beiðni sína (rskj. nr. 9) um að
byggja bílskúrinn, að eigendur Barónsstigs 63 höfðu gert
steinsteyptan garð milli lóðanna út að umferðastignum
með hliði á, er lokaðist við byggingu bilskúrsins, en þrátt
fyrir það er ekki synt á rskj. nr. 9, að slík girðing sé þar
gerð.
684
Eigendur Barónsstigs 63 reyndu með fógetagerð að
banna byggingu bilskúrsins, er hlaut að færa eigendum
Eiríksgötu 9 heim sanninn um það, hver ábyrgð gæti fylgt
því verki, ef því væri fram haldið.
Merkjadómurinn litur því þannig á, að eigendum Ei-
ríksgötu 9 hafi verið óheimilt að byggja bilskúr þann, er
þeir reistu aftast á gangstigsræmunni vestast á leigulóð
þeirra, með því að bygging hans fer í bága við gangstigs-
réttindi eigenda Barónsstigs 63 og samhljóða gangstigskvöð
á Eríksgötu 9, samkvæmt lóðarleigusamningnum um Bar-
ónsstig 63 og Eiríksgötu 9 (rskj. nr. 5 og 8). Ber því eig-
endum Eiríksgötu 9 að taka burtu nefndan bilskúr að því
leyti, sem hann stendur á 3 metra ræmunni, og ganga svo
frá girðingu og hliði eigenda Barónsstigs 63 eins og það
allt var áður en bilskúrinn var reistur, og skal á verki
þessu byrjað 14 dögum eftir lögbirtingu dómsins, að við-
lögðum 15 kr. dagsektum, og því lokið með hæfilegum
hraða. Eftir málavöxtum þykir rétt, að eigendur Eiriks-
götu 9 greiði eigendum Barónsstígs nr. 63 100 kr. í máls-
kostnað. Dráttur sá, er orðið hefir á uppkvaðningu dóms
þessa, stafar af veikindaforföllum formanns merkjadóms-
ins.
Mánudaginn 20. desember 1937.
Nr. 82/1937. Ásgeir I. Ásgeirsson
gegn
Sigurði Berndsen
Dómur hæstaréttar.
Málssókn þessi fellur niður.
Áfrýjandi, Ásgeir 1. Ásgeirsson, er eigi mætir
í málinu, greiði 50 króna aukagjald í ríkissjóð,
ef hann vill fá mál sitt tekið fyrir að nýju.
10.
11.
12.
13.
Málaskrá.
Sturla Jónsson gegn Hrefnu Sigurgeirs-
dóttur. Fjárnámsgerð áfrýjað til staðfest-
INGAR 00.
Valdstjórnin gegn Ínga H. Þorvaldssyni
Kroyer. Ölvun við bifreiðarakstur
Réttvísin gegn Óla Ólasyni Kærnested.
Manndráp af gáleysi „.cccc.000.....
Valdstjórnin gegn Jóhannesi Guðmundi
Guðmundssyni, Markúsi Sigurjónssyni og
Vigfúsi Reykdal Sigurjónssyni. Áfengis-
béúggii ms sn
Réttvísin og valdstjórnin gegn Randver
Péturssyni. Íkveikja af gáleysi ........
Valdstjórnin gegn Geir H. Zoðga og Stefáni
Má Benediktssyni. Togaranjósnir ......
Valdstjórnin gegn Óskari Gunnari Jó-
hannssyni. Togaranjósnir ..............
Réttvísin segn Ásgeiri Guðmundi Guð-
bjartssyni. Holdleg mök við 9 ára telpu
Skúli K. Skúlason gegn Kristjönu J. Krist-
jánsdóttur. Barnsfaðernismál. Úrskurður
Bæjarstjórn Ísafjarðar f. h. kaupstaðarins
gegn Bjarna Bjarnasyni. Bætur fyrir lög-
numda lóð ..........000 00.
Jón Bjarnason gegn Veræzlunin Hjálmar
Konráðsson og útibúi Landsbanka Íslands
Eskifirði. Veð í húsi. Eignarréttur
Zóphónías Baldvinsson gegn fjármálaráð-
herra f. h. ríkissjóðs og gagnsök. Kaup-
eftirstöðvar bifreiðaeftirlitsmanns ......
Eggert Kristjánsson á Co gegn Kaupfélagi
alþýðu í Vestmannaeyjum. Dómi í víxil-
máli og fjárnámi áfrvjað til staðfestingar
Dórnur
Bls.
37
39
44
öl
69
1
Dómur Bls.
14. Borgarstjórinn í Reykjavík f. h. bæjar-
sjóðs gegn Guðlaugu Pálsdóttur. Greiðsla
fúlgu með stjúpbarni ........0..0000... 5% 72
15. Eggert Claessen f. h. h/f Titan gegn bæjar-
gjaldkera Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs. Um
útsvarsskyldu hlutafélags .............. % 78
16.a Valdstjórnin gegn Hallgrími Guðmunds-
syni, Áfengislagabrot .............0000..- % 82
16.b Valdstjórnin gegn Jóni Einarssyni, Árna
Júlíusi Jónssyni, Páli Friðvin Jóhannssyni,
Þórði Ingþórssyni, Þorsteini Jóhannessyni
og Sölva Elíassyni. Brot á fyrirmælum um
bifreiðastæði. Úrskurður .............. 104 85
17. Hreppsnefnd Kaldrananesshrepps f. h.
hreppsins gegn Guðjóni Jónssyni. Útsvars-
MÁL 0. 104 86
18. Sturla Jónsson gegn Hrefnu Sigurgeirs-
dóttur. Endurheimta oftekinna vaxta. Sér-
atkvæði ......20.2000 0. 12% 91
19. Aðalbjörn Pétursson gegn Guðmundi
Hannessyni. Meiðyrðamál .............. 15 100
20. Valdstjórnin gegn Georg Lárusi Gislasyni.
TogaranjÓósnir .......00000000 00... 17% 106
21. Helgi Pálsson f. h. Sildarstöðvarinnar í
Hrísey gegn skilanefnd Síildareinkasölu Ís-
lands. Greiðsla verkunarlauna síldar o. fl. 1% 117
29. Valdstjórnin gegn Karli Guðmundssyni og
Guðmundi Skúla Björnssyni. Áfengissala ?% 132
23. Magnús Th. S. Blöndahl gegn Arinbirni
Steindórssyni. Innheimtulaun .......... 24 140
24, Réttvísin gegn Ingibergi Þorkelssyni.
Sýknað af kæru fyrir manndráp af gáleysi ?% 144
25. N. V. André Hertzberger gegn Jóni E.
Waage f. h. Verzlunin Waage. Útivistar-
dómur si a 26) 148
26. Árni Þorsteinsson gegn Garðari Þorsteins-
syni f. h. Þorleifs Kristóferssonar. Úti-
VÍSEAFÐÓMUP as rn önn 264 149
27. Kristján Vigfússon gegn tollstjóranum í
Reykjavík. Útivistardómur .............. 26 149
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
30.
31.
38.
39.
Réttvisin og valdstjórnin gegn Aage R.
Schiöth. Kæra fyrir brot á 13. kap. al-
mennra hegningarlaga, áfengislöggjöf og
lyfsöluskrá ............020000 000
Eggert Claessen f. h. Poul Salomonsen gegn
Gisla Vilhjálmssyni. Ómerking héraðsdóms
og málsmeðferðar. Heimvísun ..........
Magnús Guðmundsson gegn „Jónasi
Magnússyni f. h. Raftækjaverzlunar Siglu-
fjarðar. Greiðsla fyrir endurbætur á ljós-
tækjum mótorbáts ....................
Borgarstjórinn í Reykjavík f. h. bæjarsjóðs
gegn Kristni H. Kristjánssyni og Sigurði
B. Sigurðssyni oe Haraldi Á. Sigurðssyni
f. h. dánarbús Ásgeirs Sigurðssonar. Ó-
merking fjárnáms í bifreið ...........
Kristján Bergsson gegn borgarstjóra
Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs. Vatns-
skattur .........0.0.....000
H/f Alliance gegn h/f Hæng og gagnsök.
Bjarglaun .............0000.
Guðmundur Hannesson gegn S/f Félags-
prentsmiðjan. Ómerking og frávísun frá
undirrétti vegna óákveðinna dómkrafna
og Ónógrar málsútlistunar ............
Skúladóttur Norðdahl. Barnsfaðernismál
Magnús Jochumsson f. h. Nordisk Brand-
forsikring A/S gegn Stefáni Thórarensen
og gagnsök og Kristján Siggeirsson gegn
Magnúsi Jochumssyni f. h. Nordisk
Brandforsikring og Stefáni Thórarensen.
Greiðsla brunatryggingar ..............
Helgi Benónýsson gegn Þorsteini Víg-
lundarsyni. Útivistardómur ............
Páll Þorbjarnarson f. h. Kaupfélags al-
þýðu í Vestmannaeyjum gegn Vinnufata-
gerð Íslands. Útivistardómur ..........
Erlingur Jónsson gegn tollstjóranum í
Reykjavík f. h. ríkissjóðs. Útivistardómur
Dómur
þá
ör
a
%
þa
a
2
sto
á
sr
IT
Bls.
150
158
162
169:
171
178
183
193.
IV
40.
41.
42.
43.
44.
43.
ð2.
oð.
Björn Gíslason gegn Metúsalem Stefáns-
syni. Útivistardómur .....0..000000000
Valdstjórnin gegn Frederick Arthur
Meggit. Botnvörpuveiðabrot. Úrskurður
Réttvísin gegn Ólafi Magnúsi Einarssyni
og Gunnari Vig sgó Jóelssyni. Þjófnaður og
þjófshylming ......0..0 0000... nn...
Skúli K. Skúlason gegn Kristjönu Jensinu
Kristjánsdóttur og gagnsök. Barnsfaðernis-
A sú 02 2 52 0 an a a 8 ER EB Sd EÐ
Sverrir Bagnars gegn Karli Magnússyni.
Ómerking héraðsdóms og heimvísun.
Kærumál ......0.000 00...
Réttvísin gegn Þorsteini Jóhannessyni og
Gunnlaugi Oddsen Vilhjámi Eyjólfssyni.
SE 3 sn
Réttvísin gegn Haraldi Axel Jóhannessyni.
Saurlif meðferð á telpum ......... 5
Jón Kjartansson og Valtýr Slsfhrssn
gegn Helga Guðmundssy ni. Birting athuga-
semdar í dagblaði ....00.00.. 000...
Magnús V. Jóhannesson gegn Magnúsi
Thorlacius. Lögmæti nauðungaruppboðs
Guðrún Arnalds gegn Vigfúsi Þ. Jónssyni.
Ómerking fógeiaúrskurðar um fjárnám
Béttvísin og valdstjórnin gegn Sigurði
Hannessyni. Fóstureyðing. Skottulækn-
ÍNGAF 2000... rrr
Béttvísin gegn Ára Guðmundssyni. Árás
á framfærslufulltrúa 2...0.00..0..
Béttvísin og valdstjórnin gegn Guðmundi
Jóhannessyni. Áfengis- og bifreiðalagabrot
Valdstjórnin gegn stjórn Kaupfélags Þing-
eyinga. Ómerking málsmeðferðar og dóms
Béttvísin og valdstjórnin gegn Ingimar
Bjarnasyni, Einari Steindórssyni, Kristjáni
Jónssyni, Sigurjóni Jónssyni, Guðmundi
Einari Einarssyni, Hannesi Kjartanssyni
og Sigurði Benjaminssyni. Kæra fyrir mis-
ferli um samningu kjörskrár ...... á, Í búa
Dómur
HR
=
st
ÞK
164
15
sr
BR
Bls.
212
214
to
Ot
19
261
267
273
60.
61.
05.
66.
68.
69.
Valdstjórnin gegn Gunnari Ingimundar-
syni. Áfengis- og bifreiðalagabrot ......
Réttvísin gegn Sigurjóni Jónssyni. Mis-
þyrming manns á konu sinni ..........
Sælgætis- og efnagerðin Freyja h/f gegn
Vélsmiðjunni Hamar h/f. Skaðabótamál
Gestur Hannesson gegn Pétri Jakobssyni.
Útivistardómur ....0..0.000 0.
Bæjargjaldkerinn í Reykjavík f. h. bæjar-
sjóðs gegn Sölusambandi íslenzkra fisk-
framleiðenda. Útsvarsmál ..............
Valdstjórnin gegn Gunnari Ingimundar-
syni. Áfengis- og bifreiðalagabrot ......
Ólafur Jónsson f. h. firmans Haraldur Böð-
varsson é£ Co gegn Ásu Magnúsdóttur f. h.
Þórunnar Andrésdóttur. Örkumlabætur
eftir bilstys marmimsæsas es sæ
Guðmundur Björnsson gegn fjármálaráð-
herra f. h. ríkissjóðs. Skaðabótamál
Margrete Kristoffersen gegn Birni Sæ-
mundssyni. Barnsfaðernismál ..........
Sigurður Berndsen gegn lögreglustjóran-
um í Reykjavík f. h. ríkissjóðs. Ómerk-
ing héraðsdóms amen an os ga
Jaldstjórnin gegn Lárusi Halldórssyni
og Kristjönu Elísabetu Kristjánsdóttur.
Ólögleg áfengissala ...........0......
Ingvar Guðmundsson gegn lögreglustjóran-
um í Reykjavík f. h. ríkissjóðs. Skaða-
Dótamál .....000.0 00
Réttvísin og valdstjórnin gegn Óskari
Valdimar Eggertssyni, Sigurlaugu Sigur-
björnsdóttur, Guðrúnu Guðmundsdóttur
og Sesseliusi Sæmundssyni. Kæra fyrir
svik og skottulækningar ..............
Hreppsnefnd Hvolhrepps gegn Kaupfélagi
Hallgeirseyjar. Útsvarsmál ..............
Ragnhildur Wiese gegn Sigurjóni Péturs-
syni f. h. Klæðaverksmiðjunnar „Álafoss“
Dómur
tz
sz
#x
ER
304
;
30
sn
sér
et
104
sn
10
5
v
Bls.
303
308
314
321
332
336
348
vl
70.
1.
72.
73.
74.
7.
76.
78.
79.
80.
sl.
og gagnsök. Bótakrafa fyrir rof á vinnu-
SAMNINGI .......2..0000 00...
Óskar Jónsson f. h. eigenda og útgerðar
e/s „Pétursey“ gegn Stefáni Jóh. Stefáns-
syni f. h. eigenda og útgerðar varðskips-
ins „Þór“ og Jóni Guðmundssyni f. h. eig-
enda e/s „Olav“. Bjarglaun ..........
Valdstjórnin gegn Pétri Ólafssyni, Stefáni
Ó. Stephensen og Ólafi Þórðarsyni. Tog-
aranJÓSnIr mins
Pétur Magnússon f. h. T. Hoffmann-
Olsen gegn Halldóri Guðmundssyni.
Fjárnámgerð áfrýjað til staðfestingar
Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar ríkis-
ins gegn Sjóvátryggingarfélagi Íslands h/f.
Bjarglaun ...........00000 000.
Tómas Tómasson gegn Helgi Magnússon
á Co. Verzlunarskuld ..................
Ólafur Ólafsson, Sigurður Steinþórsson,
Kristmann Jóhannsson, Kristján Bjart-
marz og Guðmundur Jónsson gegn firmanu
H. Benediktsson £ Co. Útivistardómur ..
Ísafjarðarkaupstaður gegn Elliheimilinu
„Grund“. Skylda bæjarfélagsins til að
greiða fúlgu með þurfamanni sínum
Valdstjórnin gegn Friðþjófi Ó. Johnson.
Brot gegn lögum nr. 84/1933 ..........
Sigurður Þorsteinsson f. h. Rauðarár-
búsins gegn Mjólkursamlagi Kjalarness-
þings. Endurupptaka máls fyrir héraðs-
dómi: Kærumál isss sima dai
Fiskiræktarfélagið „Tilraun“ gegn Fiski-
ræktar- og veiðifélagi Laxár í Borgar-
fjarðarsýslu og gagnsök. Ómerking máls-
meðferðar og dóms vegna gallaðrar máls-
úflistúmar miss a an ar þr
Sigurjón Einarsson gegn Hildi Pálsdótt-
ur. Barnsfaðernismál. Úrskurður ......
Valdstjórnin gegn Thomas Wilfred Mor-
gan. Botnvörupveiðabrot ..............
Dómur Bls.
350
358
364
370
376
382
382
391
402
406
408
32.
83.
B4.
8ð.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
Valdstjórnin gegn Frederick Arthur
Meggit. Botnvörpuveiðabrot ............
Ölver Karlsson gegn Hallfriði Stefaníu
Axelsdóttur. Barnsfaðernismál ........
Ólöf Guðmundsdóttir f. h. dánarbús Sig-
fúsar Sveinssonar gegn Veiðarfæraverzl-
unin „Verðandi“ s/f og gagnsök og Veið-
arfæraverzlunin „Verðandi“ gegn þeim
Benedikt Jónssyni, B. Schmidt, Ásgeir Ás-
geirssyni, Pétri Guðmundssyni, Jakob Vil-
hjálmssyni, Helga Einarssyni og Auðuni
Hermannssyni. . Verzlunarskuld. Sjóveð-
réttur .........200.0 000
Carl Tulinius og Stefán Stefánsson fyrir
hönd Sildarstöðvarinnar í Hrísey gegn
skilanefnd Síldareinkasölu Íslands. Úti-
vislardðómiur a 5 saa 5 0 4 AÐ
Sigurður Berndsen og Björn Gislason
gegn Jóni Guðmundssyni. Útivistar-
dÓMUr ........0.00 00.
Valdstjórnin gegn Jóni Einarssyni, Árna
Júlíusi Jónssyni, Páli Friðvin Jóhannssyni,
Þórði Ingþórssyni, Þorsteini Jóhannes-
syni og Sölva Elíassyni. Brot á ákvæð-
um um bifreiðastæði ..................
Valdstjórnin gegn Olaf Cecil Bowitz.
Áfengis- og tolllagabrot ................
Svanlaug og Henrik Thorarensen gegn
Borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs. Útsvarsmál ..............0..0...
Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sigfúsar
Sveinssonar gegn h/f Kol £ Salt, Bene-
dikt Jónssyni, B. Schmidt, Á. Ásgeirs-
syni, Pétri Guðmundssyni, Jakobi Vil-
hjálmssyni, Helga Einarssyni og A. Her-
mannssyni. Útivistardómur ............
Ólöf Guðmundsdóttir f. h. db. Sigfúsar
Sveinssonar gegn Ísbjörninn h/f, Benedikt
Jónssyni, B. Schmidt, Á. Ásgeirssyni,
Pétri Guðmundssyni, Jakobi Vilhjálms-
Dómur
s
on
24
2%
VIL
Bls.
411
416
421
432
433
433
437
440
443
vi
Dómur Bls.
syni, Helga Einarssyni og A. Hermanns-
syni. Útivistardómur ............0.... 2% 443
92. Sigurður J. Fanndal gegn Kaffiverk-
smiðju Gunnlaugs Stefánssonar. Úti-
vistardómur 2... 2% 444
93. Hrefna Sigurgeirsdóttir gegn Katrínu
Fjeidsted. Útivistardómur ............ 200 444
94. Guðmundur H. Þórðarson gegn Ólafi
Jóhannessyni. Útivistardómur ......... 29 445
95. Sigurður J. Fanndal gegn Snorra Frið-
leifssyni. Bætur fyrir slit á vinnusamn-
ÍR imam %0 445
96. Pálmi Loftsson f. h. Skipaútgerðar rikis-
ins gegn H/f Trolle £ Rothe f. h. vá-
tryggjenda b/v „Wigmore“ og gagnsök.
Upphæð bjarglauna .......0.00000... 64 449
97. Hafliði Baldvinsson gegn Guðmundi
Kristjánssyni. Eiðsfrestur .............. #40 454
98. Valdstjórnin gegn Benjamin Howard
Oswald Nicholson. Botnvörpuveiðabrot So 459
99. Metúsalem Jóhannsson gegn bæjargjald-
kera Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs. Út-
svarsmál. Fyrning lögtaksréttar ...... 144 468
100. Evþór Hallsson og Sjóvátryggingarfélag
Íslands h/f gegn hafnarnefnd Siglu-
fjarðar f. h. hafnarsjóðs. Bætur fyrir
spjöll á bryggju 2....000000.. 15, 471
101. Valdstjórnin gegn Ottó Hannessyni. Bif-
reiða- og áfengislagabrot ............ 1840 475
102. H/f Trolle £ Rothe f. h. vátryggingarfé-
lagsins Baltica gegn Andrési Magnús-
syni. Greiðsla brunatryggingar *bif-
ÞEIÐAR aim a 24 479
103. Réttvísin gegn Ingibjörgu Jósepsdóttur,
Le6 Maronssyni og Sölva Valdemarssyni.
Brenna og vátryggingarsvik .......... 22%0 484
104. Borgarstjórinn í Reykjavík f. h. bæjar-
sjóðs gegn Jóni Sigurjónssyni. Bótakrafa
vegna skipulagsbreytingar kaupstaðar .. ?%, 492
105. Réttvísin gegn Axel Peter Christian Her-
106.
10
108.
109.
110.
111.
112.
114.
115.
116.
118.
skind, Stefáni Thórarensen, Ólafi Fri-
manni Sigurðssyni og Jóni Hallgrims-
syni. Tilbúningur og sala hárvatns
Olgeir Vilhjálmsson f. h. Aðalstöðvar-
innar gegn Magnúsi Bjarnasyni. Upp-
sagnarfrestur bilstöðvarafgreiðslumanns
Erlingur Þorkelsson f. h. eig. 1/v Eldborg
gegn Helga Pálssyni f. h. e/s Jarlinn.
Bjarglam sm 25 sæ 2 2 28 ÞG BR Bi 3
Sigurjón Pétursson f. h. Klæðaverksmiðj-
unnar Álafoss gegn L. Fjaldsted f. h.
GC. F. Hagelin. Útivist. Ómaksbætur
Pétur Sigurðsson f. h. Ágústs H. Péturs-
sonar gegn Soffíu Jónsdóttur. Útivistar-
AÓMUr 2...
Ásgeir I. Ásgeirsson f. h. Ásgeirs M. Ás-
geirssonar gegn Sigurði Berndsen. Úti-
vistardðómur iii
Valdstjórnin gegn Karli Filippussyni.
Bifreiðalagabrot .....0.0020..
Valdstjórnin gegn William Mogg. Botn-
vörpuveiðabrot 2...
Réttvísin gegn Emanuel Inga Bjarna
Sófusi Blomsterberg. Árás á lögreglu-
MENN si EÐ EÐ a
Valdstjórnin gegn Thomas William
Morris. Botnvörpuveiðabrot ...........
Valdstjórnin gegn Jóni Gunnari Jóns-
syni og Jóni Guðlaugssyni. Áfengis-
lapabrot 2323 mass AE EB Ba
Sparisjóður Svarfdæla gegn hrepps-
nefnd Árskógshrepps f. h. hreppsins.
Ábyrgð hrepps á láni ................
H. Benediktsson á Co gegn Ólafi Ólafs-
syni, Sigurði Steinþórssyni, Kristm. Jó-
hannssyni, Kristjáni Bjartmarz og Guð-
mundi Jónssyni. Vixilmál. ............
Útibú Útvegsbanka Íslands h/f í Vest-
mannaeyjum gegn skiptaráðandanum í
Vestmannaeyjum f. h. þrotabús Jóns Ein-
Dómur
2%0
2%g
IX
BIs.
520.
ö2t
521
522
534
537
ö4df.
547
119.
120.
121.
122.
123.
124.
123.
arssonar og fjármálaráðherra f. h. ríkis-
sjóðs. Endurskoðunarkostnaður samkv.
7. gr. 1. 25/1929 .....00000000 0000.
Skiptaráðandinn í Vestmannaeyjum f. h.
þrotabús Páls S. Scheving gegn Jóni
G. Pálssyni og Jóhanni Guðjónssyni.
Bjarglaun disin
Valdstjórnin gegn Ásgrími Jónssyni.
Áfengissala s.s.
Valdstjórnin gegn Axel Ármann Þor-
steinssyni. Áfengissala ...............
Réttvísin og valdstjórnin gegn Aðalbirni
Péturssyni, Gunnari Jóhannssyni, Þór-
oddi Guðmundssyni, Þorsteini Lofts-
syni, Júlíusi Einarssyni, Gísla Sigurðs-
syni, Guðmundi Davíðssyni, Önnu Guð-
mundsdóttur, Maríu Guðmundsdóttur,
Hörðu Guðmundsdóttur, Einari Ferseth,
Guðmundi Einarssyni, Óskari Berg,
Einari Indriðasyni, Guðrúnu Sigurhjart-
ardóttur, Jóhannesi Sigurðssyni, Gunn-
laugi Einarssyni, Jóni Valfells, Steinþóru
Einarsdóttur, Sigríði Sigurðardóttur, Guð-
mundi Fr. Guðmundssyni, Ástríði Jóns-
dóttur, Dagrúnu Bjarnadóttur, Krist-
mundi Einarssyni, Guðrúnu Sveinsdótt-
ur, Stefáni Þorsteini Sigurjónssyni, Guð-
laugi Sigurðssyni, Helgu Guðmundsdótt-
ur, Haraldi Sölvasyni, Jóni Guðjónssyni,
Indriða Guðjónssyni, Óla Ferseth, Óskari
Garibaldasyni og Áka Jakobssyni. Árás
á lögreglulið .......00.0000.00.0 0...
Bæjarstjórn Akureyrar t. h. bæjarsjóðs
gegn Gísla Jónssyni og gagnsök. Sölu-
Tali ms 0 rn 0
Réttvísin og valdstjórnin gegn Páli
Valdimar Guðmundssyni Kolka, Kjart-
ani Guðmundssyni og Kristjáni Egils-
syni. Ívilnun lánardrottna brotabús
Valdstjórnin gegn Ingimundi Jónssyni,
Dómur
1%1
15,
1%,
1%1
2%1
264 1
rR
to
Bis.
549
564
559
563
566
590
597
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
Guðvarði Þorkelssyni og Gunnlaugi Sig-
urbjörnssyni. Áfengislagabrot ........
Valdstjórnin gegn Erlendi Sigurðssyni.
Togaranjósnir ...............0........
Réttvísin og valdstjórnin gegn Einari
Pálma Einarssyni og valdstjórnin gegn
Þórarni Helga Jónssyni. Brot samkvæmt
10. gr. laga nr. 51/1928 og áfengislaga-
brot .........0000 0.
Halldór Guðmundsson gegn Jóni Jó-
hannssyni. Málsmeðferð í héraði og dóm-
ur og fjárnám samkvæmt honum ómerkt
Réttvísin gegn Gunnlaugi Jónssyni. Víxil-
fölsun ......00000.20 0
Chr. Fr. Nielsen gegn Hallgrími Bene-
diktssyni. Krafa um framlagning og af-
hendingu skjala í dómsmáli. Kærumál ..
Marteinn Einarsson f. h. Gunnars Mar-
teinssonar gegn bæjargjaldkera Reykja-
víkur f. h. bæjarsjóðs. Útsvarsmál
Sigurbjörg Jóhannsdóttir gegn Karli
Pétri Símonarsyni. Bætur vegna bifreið-
AFSlySsS ........000 00
Ólafur Ólafsson gegn Guðmundi Þ.
Gíslasyni. Ómerking dóms og málsmeð-
ferðar í héraði. Fasteignamál ........
Sigurjón Eiríksson og Jón Pétursson
gegn Árna Oddssyni og Guðjóni Sigurðs-
syni. Umferðarkvöð á lóð ............
Ásgeir Í. Ásgeirsson gegn Sigurði Bernd-
sen. Útivistardómur ..................
Dómur
%2
%2
1%
18,
1%9
to
IR
to
is
=S
ts
XI
Bls.
637
643
646
651
659
663
667
673
078
684
Reglulegir dómarar hæstaréttar 1937:
Þórður Eyjólfsson. Forseti dómsins frá 1. jan. 1937 til
31. ágúst s. á.
Gizur Bergsteinsson. Forseti dómsins frá 1. sept. 1937 til
31. des. s. á.
Einar Arnórsson.
Setudómarar 1937.
1. 19. febr. Mál nr. 2/1934: Helgi Pálsson f. h. Sildar-
stöðvarinnar í Hrísey gegn skilanefnd Síldareinka-
sölu Íslands. Setudómari (í stað Þórðar Eyjólfssonar
hrd.): Bjarni Benediktsson prófessor.
9. 1. marz. Mál nr. 44/1936: Réttvísin og valdstjórnin
gegn Aage R. Schiöth. Allir reglulegu dómararnir
viku sæti. Setudómarar: Pétur Magnússon hæstarétt-
málflutningsmaður og prófessorarnir Bjarni Bene-
diktsson og Ísleifur Árnason.
3. 19. marz. Mál nr. 79/1936: H/f Alliance gegn h/f
Hængur og gagnsök. Setudómari: Ísleifur Árnason
prófessor (í stað Þórðar Eyjólfssonar hrd.).
4. 19. marz. Mál nr. 113/1936: Nordisk Brandforsikring
gegn Stefáni Thórarensen og gagnsök og Kristján Sig-
geirsson gegn aðiljum aðalsakar. Varadómarar: Bjarni
Benediktsson prófessor (Í veikindaforföllum Gizurar
Bergsteinssonar hrd.) og Ísleifur Árnason prófessor (í
veikindaforföllum Þórðar Eyjólfssonar hrd.).
5. 3. maí. Mál nr. 80/1936: Bæjargjaldkerinn í Reykjavík
f. h. bæjarsjóðs gegn Sölusambandi ísl. fiskframleið-
enda. Setudómarar: Jón Ásbjörnsson hæstaréttarmál-
flutningsmaður og Ísleifur Árnason prófessor (Í stað
Gizurar Bergsteinssonar og Þórðar Eyjólfssonar hrd.).
6.
10.
XHI
7. maí. Mál. nr. 157/1936: Guðmundur Björnsson gegn
Eysteini Jónssyni fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs.
Setudómari: Bjarni Benediktsson prófessor (í stað
Þórðar Eyjólfssonar hrd.).
19. maí. Mál. nr. 12/1937: Hreppsnefnd Hvolhrepps
segn Kaupfélagi Hallgeirsevjar. Setudómari: Ísleifur
Árnason prófessor (í stað Gizurar Bergsteinssonar
hrd.).
9. júní. Mál. nr. 35/1937: Valdstjórnin gegn Friðþjófi
Ó. Johnson. Varadómari: Bjarni Benediktsson pró-
fessor (í stað Einar Arnórssonar hrd.).
29. sept. Mál nr. 47/1936: Svanlaug og Hinrik Thór-
arensen gegn borgarstjóra Reykjavíkur f. h. bæjar-
sjóðs. Setudómari: Ísleifur Árnason (í stað Þórðar
Eyjólfssonar hrd.).
11. okt. Mál. nr. 14/1936: Metúsalem Jóhannsson gegn
bæjargjaldkera Reykjavíkur f. h. bæjarsjóðs og Garð-
ari Þorsteinssyni. Setudómarar Ísleifur Árnason pró-
fessor (í stað Þórðar Eyjólfssonar hrd.) og Jón Ás-
björnsson hæstaréttarmálflutningsmaður (í stað Giz-
urar Bergsteinssonar hrád.).