TI. Nafnaskrá. A. Einkamál. Agnar Lúðvíksson ............e.eceeevenrsr rr 377, Agnar Samúelsson .............200.senne Akureyrarkaupstaður ..............202...000.. ss 424, Alliance h/f .................2.. 0 Andrés Davíðsson ...........0..0.00.000 0. Ari Guðmundsson ............200000 0000 en sr Arnalds, Einar ..............02000000. seen Arnulf e/s, B8B, frá Bergen, eigendur og vátryggjendur ............ Ágúst Steingrímsson ............0000..0. sn Árni Egilsson ............2.00000 00 Árni Jónsson .........00.00.0 00 Árni Ólafsson ........2..00..en verse Árni Þorbjörnsson ............%.. 0... e nn Ársæll Sveinsson .........2.2.000..0 00 Bergmann, Grétar ...........2.0.2.00.0 sess Berndsen, Sigurður ...............0.0..00.nss sr Bjarnarson, Pétur M., dánarbú ........0..0.00..00 0. Bjarnarson, Sophy, dánarbú ............2000000 ss Bjarnarson, Vilhjálmur Pétursson ............0...0..0 ss Björgvin Þorsteinsson ...........0..00..0 00 ns Björn Benediktsson .............0.00.. s.n Björn L. Gestsson ..........0..0.sseses sr Borgardómarinn í Reykjavík ..........2.2.00000 00. n sn 204, Brandur Brynjólfsson ...........0.20.00. es ns sn 120, Brynjólfur Guðlaugsson, dánarbú ................0.0 000 ven Brynjólfur Guðmundsson ............2....s. ss 119, Brynjúlfur Magnússon -...........0.00. ven ssn Búkolla h/f ........200202000 000 XIV Nafnaskrá. Böðvar Jónsson ............20000 0... 0n nr 211 Clausen, Herluf ...................0 0000 00 nr 308 Cleveland v/s, eigendur ..............0..00.00.. 00 534 Dagbjartur Geir Guðmundsson ............0....0000 0. sn 375 Daníel Þorsteinsson £ Co. h/f ...........0.0..00.0 00. 523 Davíð Jóhannesson, dánarbú ................00..00.0 0. sn 236 Dráttarbraut Akureyrar ...........0.00000. 00 440 Eggerz, Guðmundur ............0.....0.00 0 424 Eimskipafélag Reykjavíkur h/f ................0...00 00 109 Einar Ágústsson ...............00.00 0 20 Einar Bjarnason ...........00...0.00 00. sr 302 Einar Guðmundsson ................2.000 00 nr rn 230 Elias Guðmundsson ................% 02... n sn 381 Emil Hjartarson ................2...00. sn 187 Engihlíðarbrautarfélagið ................0.0.0.0...... 0. 441 Engilberts, Jón ..............2.0.0.n sn 531 Erlendur Erlendsson ..............2.2 0... 32 Eyjólfur Jónsson ...............0..0 000. sn 230 Félag íslenzkra myndlistarmanna ................000000.00 0... 531 Finnur Árnason ..............2%000 esne 527 Finnur Þorsteinsson ...............2000.. 000 n ns 384 Fiskiveiðahlutafélagið Njáll ...................00000000 000... 464 Fiskur € Ís h/f .............0..000 2000 90 Fjölsvinnsútgáfan .................00 00 000 505 Friðrik Gunnlaugsson ..............0.. 000 105 Fulton e/s, eigendur .................0..0 s.s sn 183 Gaston Ásmundsson ............00.... 000 542 Gísli Gíslason .............2..2.0 000. 230 Gísli Halldórsson .................0. 0... 229, 278, 383, 409, 484 Guðbjörg Þorkelsdóttir .................2.0..%.. 0. ess 52 Guðjón Hallgrímsson ............2...22...00ð ns 391 Guðlaug Vilhjálmsdóttir ....................... 0... s nn 50 Guðmundur Hjartarson .............02..0.0 0. nss sn 187 Guðmundur Jósepsson ........0220000 00 nnnn 105 Guðmundur Kristjánsson .............02... 00. ss 246 Guðmundur Magnússon ...........00.00 000 e ss 105 Guðmundur Pálsson ...........2200000.s sess 56 Guðmundur Salómonsson ..........0.00000 00 nn 105 Guðmundur Sveinbjörnsson ..........0.000000 0200 nn 105 Guðmundur Tómasson ........00.0000.00 nn 542 Guðmundur Þórðarson .............0..0 0000. 0 nn 54, 125 Guðni Guðnason ..........0.00..00.nee nn 558 Guðni Halldórsson ...............esse ess 515 Guðríður Guðlaugsdóttir ................00.0.e seen ner 515 Guðrún Gestsdóttir ..................0.. 0. ner nr 299 Nafnaskrá. XV Bls Guðrún Pétursdóttir ....................00..00 2000 sl Guðrún Þorsteinsdóttir ..................0.0.0....2..0.0.0n nn 105 Gunnar Ólafsson ............0....00 00 enn 129 Hafsteinn Hannesson .............00...0.s sneri 53 Halldór Kristjánsson ................20..0 0000 nn 440 Hallfreður Guðmundsson ................%.00. 0 ns 527 Haraldur Guðmundsson .............0.0...00.. 0... sn 538 Haraldur Stefánsson ................000.0 000. 383 Helgi Benediktsson ............0..000.0 00. 74, 263, 383, 487 Helgi Emil Eysteinsson ...............000. 0. sn ss 190 Hinrik Ragnarsson ...............0..... seven 214 Hjálmar Helgason ..............0.0.0 ns ser 56 Hjalti Friðfinnsson ....................0 0000 139 Huginn, R.E. 83, eigendur ..............00.. 000... 53, 54, 55, 56 Hvannberg, Jónas ................0.. ss sn ss 236 Hvolhreppur ....0..000000000 000 0r rr 216 Höjgaard ár Schultz A/S ............00.00 00 ns 90 Hörður Ólafsson .............0... een 373 Ida Pétursdóttir ..................2.0.. 0... ss 288 Ingólfur Halldórsson ...............eseess sn 53 Ingólfur Jónsson ..........020000000.nsnne sk 505 Ingvi Ólafsson ..................nsse ss 223 Innkaupadeild Landssambands íslenzkra útvegsmanna ...........0.. 17 Ísberg, Guðbrandur ............2.0.... s.n 391 Íslenzka brennisteinsvinnslan h/f ..........2..00..00.0 0. enn 476 Jahre, Jörgen ...............0. ses nes 23 Jakob Þorsteinsson .............000000 ss ens 52 Jens Þórðarson .............22020000 ns sn 55 Jóhann Bjarnason .............0200 0. 0s enn 383 Jóhann Kristjánsson ..............0....00 senn 211 Jóhann Ólafsson Ææ Co. .........2...00 sn nr 32 Jóhann Steinason .............00 000. enn 256, 257 Jóhanna Magnúsdóttir ..............0.202. 0... nn sn 129 Jóhannes Jósefsson ........0...2020000nn nr 558 Jón Þ. Arason ..........2000nsenser ss 167 Jón St. Arnórsson ........000.0000sss nr 273 Jón Beck Ágústsson ..........0..0000 rns 494 Jón Bjarnason ...............essenrss sr 204 Jón Erlendsson ...........0..0..0n ns 32 Jón Gíslason ..........0.0..0..se nr sn 119, 416 Jón Guðmundsson ......00.0..0.0.000ð nn 292 Jón Hallgrímsson ..........0002.00.0.0 sens 53 Jón Jónsson .........0.00000.0er 105 Jón Jónsson, Hofi ...........0..0.00.00.0nrr 293 Jón Kjartansson ..........0000.00 renn 105 XVI Nafnaskrá. Jón Kristjánsson .....................00.0 000. 487 Jón Sveinsson .......2..0.20... 000. 116 Jónas Magnússon ................0.0 00... enn 120 Jónatan Davíðsson .............0..... 0000 139 Kampmann, Sören R. ..........0.....0. 00... 268 Kaupfélag Austur-Skagfirðinga ..................0.......0000 293 Kirkjusandur h/f ....................0..0000 00 232 Kirkjustræti 4 h/f ...................0. 0... 162 Kjartan Jónsson ...........0.000.000 000. 20, 125 Korkiðjan h/f ...............0.0..000. 20 17 Kristinn Guðbrandsson ...................00.000n rn 54 Kristinn Guðjónsson ...................000. 0. 55 Kristinn Ólafsson ...........2......000 00. 494 Kristin Egilsdóttir .....................00.0... 0. 418 Kristín Ingvarsdóttir ................0...0.0. 20... 282 Kristján Runólfsson ............2.00000 0000 0n rn 558 Landsbanki Íslands .............20.22000.0 000. 74, 147 Landssamband íslenzkra útvegsmanna ..........0..00.000.000 0 147 Leifur Erlendsson ...........22000000 000 32 Leó Sigurðsson ................200 0000 sn 43 Lithoprent ..............0.00000 nn 86 Líndal, Theodór B. ..........02.000....n eð 23 Lúðvíg Eggertsson ..............000000000 000 120, 136 Lúter Hróbjartsson ............2..000..0 000 105 Lýður Guðmundsson .........0..00 0000 ss 292 Löve, Þorsteinn ............2.0000... es ser 302 Magni Guðmundsson ...........0.0..0ssr ss 167, 549 Magnús Ásmundsson ..........0.20000 00 194 Magnús Gunnlaugsson ........00000.0 00 ss 105 Magnús Jósefsson .......0.00.2.200..sssn nr 384 Magnús Vigfússon ..........02220000000nr rr 207 Margrét Lúðvíksdóttir .................0.0..0.0 0000 187 Matstofa Austurbæjar ............2.0200 0000. 96, 432 Matthías V. Gunnlaugsson .............0..s0n sn 52 Már Egilsson .........0020000000..0 sn 418 Náttúrulækningafélag Íslands ............0000.000000.. 46, 441 Nielsen, Herle ...........0000000. 00... 162 Offsetprent h/f .............02.0000.... ns 86 Olíufélagið h/f ....................... ss 300 Ólafur Davíð Davíðsson ...............00... enn 236 Ólína Steindórsdóttir ..................0.000. 2000 282 Óskar Sveinsson ..............0..snns sn 558 Páll Friðfinnsson .............220000 00 eer ss 139 Páll Nikulásson ..........0.2000 00. nes 216 Paulsen, Olaf M. A. ........22.22..nnne ess 52 Nafnaskrá. Pétur Jakobsson Pétur Ketilsson Portland, verzlun ...............000n enn 379, Rafmagnseftirlit ríkisins ......................0000 rr Ragnars, Guðrún E. ............0..000000 00 188, Randrup, Emil ..............2.00. 0... ens Randrup, Magnús Randrup, Ögn .........002.0000 sn Reynolds, Jony Frederick ............2.2.00000se se Reykjavíkurbær ..........2.0.00000. 00 46, 109, Ríkissjóður ..............0.00000 0000. 23, 29, 96, 105, 273, 372, 432, Sandholt, Sólveig Pétursdóttir .............0..20000 00 Scheving, Hannes .............0000 ss 167, Sigríður Einarsdóttir ..................0....0.000.. 229, 278, 383, 409, Sigríður Jónsdóttir ....................... 0... sn Sigurður Benediktsson ....................snn ss Sigurður L. Ólafsson ..................sne ens Sigurður Sigurðsson ................seesn ss 120, Sigurður Sigurðsson sýslumaður ................0.0 0. nes Sigurgeir Sigurjónsson ..............s.. sn 231, Sigurjón Gíslason ..............essssss ss Sigurjón Alfreð Kristinsson ...........2.00.0.. sn Sigurjón Þórðarson .............0....nse ss Sigurlaug Kristjánsdóttir ......................0...n senn Síldarútvegsnefnd ...............0... s.s s ss Síldarverksmiðjur ríkisins ...............02.00 0... senn Skafti Davíðsson Skeiðahreppur ...........2..000ss ss Skipasmíðastöðin Dröfn h/f .............2..0.0...nse ss Skipaútgerð ríkisins ...............0.000. 0. ss nn 152, 183, 300, Skipverjar á v/b Súlunni, E.A. 300 .........2.00.0. eens Skutull h/f ..........2000200000 00 119, Slysavarnafélag Íslands ..................zenss sess Stangaveiðifélag Akraness ...........2...e.ssns ss Steingrímur Þórðarson ..............sesesssss ss Steinunn Loftsdóttir ................2....0. 0. ess Stofnlánadðeild sjávarútvegsins .............002..0 0... nn sn Strandgata 34 h/f ............2...esserssssrs Sumarliði Betúelsson ..................ne ss Súlan, E.A. 300 .........2..2.00...enenss Svavar Tryggvason .........2000000. nes 231, Sveinn Sveinsson ........0000.0.00 sver Sveinn Þórarinsson ...........000.e0nennes Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda .........00.0..00.00... 147, Teuton, John ........0000.000 ns 268 232 355 531 534 XVIII Nafnaskrá. Bls. Thorarensen, Eiður .....................00.0 245 Thorberg, Magnús ..............0.00.000.. 0. 20, 125 Thorlacius, Magnús ..............00.00.000.. 00. 20, 204 Tryggvi Einarsson ..................2.0 00. 418 Tryggvi Jónsson .................0.0. 0. 299 Útgerðarfélag Grindavíkur h/f .............000..0... 43 Útvegsbanki Íslands h/f, Akureyri ...........0000000 188, 515 Valur Jónsson .........2....000 0. od Vesta h/f .................. 377 Vestmannaeyjakaupstaður ...............0.0..0.000 00. 440 Vigfús Kristjánsson ...............0..20.20.0 0. 538 Vilhjálmur Ketilsson ............0.00.2.00 0. 105 Vinnufatagerð Íslands h/f .............0......00.00. 00 50 Waage, Sigurður ..............0..020.000 00 278 Þorleifur Sigurbjörnsson ..........0.0.00..00.0 0 29 Þormóður Eyjólfsson h/f ............0.0..0..00. 00 416 Þorsteinn Kristinsson ................%..0...0. 00. 105 Þorsteinn Sigurðsson ................2.00 0 441 Þórdís Davíðsdóttir .....................0000 000... 414, 422 Þórir Halldórsson ................% 0... n sn 245 Örvaroðddur h/f ................0.. 2. 52 B. Opinber mál. Aðalgeir Jónsson ............2...0 s.s 11 Arnoddur Gunnlaugsson ............0220.2..0 0 1 Axel Konráðsson ................0...2..ns sn 428 Árni Björnsson ...........20..00.n0 sn 411 Ásmundur Pálsson ............0...n sess 36 Brown, William N. ...........0..0.0 sense 400 Guðmundur Arngrímsson ............2.... ss 57 Guðmundur Breiðfjörð Pétursson ...........0..0.0. nes 512 Guðrún Ólafsdóttir ...........2..0.0.0.. snus 310 Guðvarður Vilmundarson .............0..0.0.0 ern 478 Gunnar Ágúst Ingvarsson ..................0 sens 200 Halldór Pálsson .............000000 nn ss 36 Haraldur Sigurðsson ..........0....22..0 0000 159 Helgi Þorláksson ...........0.22000.000.n renn 507 Ingibjörn Eggertsson ..............200..0. sn 555 Ísleifur Jónsson ................0 nn 6 Jones, Albert Stanley Victor ...........000000 0000 000 385 Jón Árnason .................00 rss 11 Jón Pálmi Karlsson ............000.000 0 eens ser 168 Nafnaskrá. XIX Bls. Jón Grétar Sigurðsson ...........0000 0000 n sr 123, 248 Jónas Sveinsson ...........0...e.eeeen nn 310 Júlíus Breiðfjörð Björnsson ..........0020000 0000 240 Magnús Jónsson .............eensee sn 387 Magnús Kjartansson ...............eessssssrs rr 14 Ólafur Oddgeir Guðmundsson ..............00.00 0 nn 445 Paulson, Jens Pauli .............000000 0000 nn 121 Petersen, Gunnar ........0.00000000 enn a 398 Ragnar Frímann Kristjánsson .........000.00 00. .nsð enn 356 Sigurður Kristinsson ............0.0..00nnen nn 259 Sigurður Jóhann Pétur Þorsteinsson ........02.00000.nnrr nn 39 Sveinbjörn Guðlaugsson ........0000..nnr enst 179 Sveinn Halldórsson ..............eennnðr er 310 Thompson, George W. .......02.0000n0nnsnsnnnr rr 404 Thorarensen, Grímur .........0000 00 eens 310 Tomlinson, John Geffry ........0000.00 0000 sr 516 Þorsteinn Eyvindsson .........0.0.0000 00 .r er enn 501 Örn Hauksteinn Matthíasson III. SKRÁ um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl., sem til er vitnað 1687, 1850, 1855, 1878, 1893, 1903, 1903, 1905, 191), 1917, 1917, í XXII. bindi hæstaréttardóma. 15. apríl. Norsku Lög Kristjáns V. 5— 4 — 3, 287. 25. sept. Tilskipun um nokkrar breytingar á erfðalögunum á Íslandi. 25. gr. — 283, 285. 9. maí. Tilskipun, sem lögleiðir á Íslandi með nokkrum breytingum lög 3. janúar 1851 um. prentfrelsi. — 88. nr. 3, 12. apríl. Lög wm skipti á dánarbúum. og félagsbúum. 64. gr. — 484. 65. gr. — 281. nr. 28 26. okt. Lög um skaðabætur fyrir gæzluvarðhald að ósekju o. fl. 8. gr. — 317. nr. 48 18. nóv. Lög um verelunarskrár, firmu og prókúruumboð. —212, 203. 6. gr. — 87, 89. 10. gr. — 87, 88, 89. 13. gr. — 201, 204. 14. gr. — 201. 17. gr. — 201. nr. 48, 13. nóv. Lög um vörumerki. — 202, 203, 204. 13. gr. — 204. nr. 46, 10. nóv. Lög um hefð. — 425. nr. 56, 30. nóv. Siglingalög. 236. gr. — 467. nr. 2, 18. janúar. Lög um bann við sölu og leigu skipa úr landi. — 27, 28. nr. 61, 14. nóv. Lög um framkvæmd eignarnáms. 6. gr. — 298. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XxXI 1917, nr. 75, 14. nóv. Lög um útmælingar lóða í kaupstöðum, löggiltum kauptúnum o. fl. — 296, 297. 2. gr. — 294, 297, 298. 1980, nr. 5, 18. maí. Lög wm bann gegn botnvörpuveiðum. — 2, 40, 385, 389, 390, 402, 405, 479, 502, 517. 1. gr. — 6, 42, 386, 388, 403, 408, 483, 504, 513, 514, 519. 2. gr. — 386. 3. gr. — 6, 42, 386, 388, 390, 403, 408, 483, 504, 513, 514, 519. 5. gr. — 6. 1981, nr. 46, %7. júní. Lög um afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. — 291. 44. gr, — 291. 1921, nr. 77, 27. júní. Lög um hlutafélög. — 446. 2. gr. — 463. 3. gr. — 463. 4. gr. — 463. 6. gr. — 463. 10. gr. — 463. 32. gr. — 463. 44, gr. — 463. 53. gr. — 463. 54. gr. — 463. 1982, nr. 33, 19. júní. Lög um rétt til fiskveiða í landhelgi. — 122. 1. gr. — 122. 1923, nr. 20, 20. júní. Lög um réttindi og skyldur hjóna. V. kafli — 287. 30. gr. — 283. 33. gr. — 283. 38. gr. — 283. 47. gr. — 484. 59. gr. — 486. 69. gr. — 291. 192}, nr. 1, 26. mara. Lög um brunatryggingar í Reykjavík. — 208. 1. gr. — 207. 2. gr. — 207, 208, 210. 1984, nr. 4, 11. apríl. Lög um að miða við gullkrónur sektir fyrir land- helgisbrot. — 2, 6, 40, 42, 122, 385, 386, 390, 402, 403, 406, 408, 479, 483, 502, 504, 517, 519. 1. gr. — 513, 514. XKII 1925, 1986, 1926, 1986, 1927, 1987, 1989, 1930, 1931, 1938, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. nr. 52, 27. júní. Lög um verglunaratvinnu. — 98, 103, 433, 438. 1. gr. — 103, 438. 2. gr. — 103, 438. 3. gr. — 103, 438. nr. 21, 15. júní. Lög um veitingasölu, gistihúsahald o. fl. — 99, 434. nr. 36, 15. júní. Lög um viðauka við lög nr. 5, 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum. — 386. nr. 43, 31. des. Auglýsing wm. skilyrði fyrir leyfi til verelunarrekstrar samkvæmt 3. gr. laga nr. 52, 27. júní 1925. — 99. nr. 12, 31. moí. Sveitarstjórnarlög. 15. gr. — 221, 222. 38. gr. — 221, 222. nr. 18, 81. maí. Lög wm iðju og iðnað. — 31, 38. 27. gr. — 38. 28. gr. — 38. nr. 85, 14. júní. Lög um gjaldþrotaskipti. — 446. 1. gr. 463. 8. gr. — 463. 39. gr. — 463. nr. 2, 7. janúar. Lögreglusambykkt fyrir Reykjavík. — 180, 399, 429. xl. kafli — 99, 434. 28. gr. — 400. 31. gr. — 182, 431. 37. gr. — 431. 96. gr. — 182, 400, 431. nr. 41, 19. maí. Sjómannalög. 1. gr. — 266. 2. gr. — 266. 4. gr. — 263, 264, 266. nr. 58, 8. sept. Lög um einkasölu ríkisins á tóbaki. — 496, 497. nr. 4, 23. júní. Lög wm lækningaleyfi, um réttindi og skyldur lækna og annarra, er lækningaleyfi hafa, og um skottulækningar. — 310, 317, 319. 6. gr. — 317, 352. 18. gr. — 317, 352, 353. 1933, 1933, 1933, 1933, 1934, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXIII nr. 84, 19. júní. Lög um varnir gegn óréttmætum, veralunarháttum. 9. gr. — 87, 88, 201. 14. gr. — 201. nr. 85, 19. júní. Lög um breyting á lögum, nr. 18 31. maí 1987 um iðju og iðnað. — 31. mr. 87, 19. júní. Ábúðarlög. 36. gr. — 298. nr. 99, 19. júní. Lög um veitingaskatt. — 100, 436. 1. gr. — 98, 434. nr. 9, 11. janúar. Lögreglusamþykkt fyrir Akureyrarkaupstað. — 169. 33. gr. — 178. 48. gr. — 178. 97. gr. — 168, 178. nr. 74, 29. des. Lög um síldarútvegsnefnd, útflutning á síld, hagnýt- ingu markaða o. fl. 2. gr. — 522. nr. 33, 9. janúar. Áfengislög. — 12, 169, 179, 180, 261, 412, 508. 5. gr. — 413. 15. gr. — 262. 21. gr. — 13, 182, 511. 33. gr. — 262, 413. 39. gr. — 13, 182, 511. 5, nr. 118, 18. maí. Lög um Hæstarétt. 38. gr. — 137, 214. nr. 85, 23. júní. Lög um meðferð einkamála. — 420. 5. gr. — 109. 36. gr. — 356, 488, 528. 37. gr. — 355, 488, 494, 528. 43. gr. — 206. 46. gr. — 248. 52. gr. — 506. T1. gr. — 24, 91, 96, 97. 105. gr. — 215, 246, 375, 377, 379, 381, 523. 106. gr. — 523. 108. gr. — 246. 109. gr. — 523. 114. gr. — 523. 115. gr. — 523. 116. gr. — 108, 215. 117. gr. — 187. XXIV 118. 120. 127. 139. 143. 175. 186. 188. 189. 190. 193. 198. 199. 200. 213. 223. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. gr. — 420. gr. — 126. gr. 32, 191, 193. gr. — 423. gr. — 300, 422. gr. 294. gr. — 302. gr. — 205, 206, 374, 378, 379, 381. gr. — 204. gr. — 372, 376. gr. — 87, 372, 376, 550. gr. — 245, 278, 372, 476. gr. — 384. gr. — 140, 523, 543. gr. — 224, 228. gr . — 494. 1936, nr. 105, 23. júní. Lög um breyting á lögum nr. 18 31. maí 1927 um iðju og iðnað og lögum. nr. 85. 19. júní 1933 um breyting á þeim lögum. — 31, 87. 2. gr. — 38. 1938, nr. 68, 11. júní. Lög um bókhald. — 446. 2. gr. — 463. 4. gr. — 463. 5. gr. — 463. 6. gr. — 463. 7. gr. — 463. 8. gr. — 463. 10. gr. — 463. 11. gr. — 463. 12. gr. — 463. 13. gr. — 463. 14. gr. — 459, 463. 18. gr. — 463. 19. gr. — 463. 20. gr. — 463. 1938, nr. 100, 11. júní. Lög um iðnaðarnám. — 87. 1. gr. — 213. 2. gr. — 491. 19. gr. — 489, 490, 491, 492. 1940, nr. 19, 12. febrúar. Almenn hegningarlög. — 496. III. kafli — 319, 556. VI. kafli — 353. 4 VII. XII. XIV. XvV. XVII. XXIII. KXKVI. KXVII. 0, kafli kafli kafli kafli kafli kafli kafli kafli 2. 16. 20. 22. 29. 40. 41. 62. 68. 69. 76. 7. 78. 108. 131. 138. 139. 143. 147. 162. 216. 219. 234. 235. 239. 240. 241. 244. 247. 248. 254. 255. 261. 262. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. gr. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXV — 319. — 15. — 59. — 310, — 445, — 251, — 359, — 446. — 179, — 367, — 365, — 352, — 392. — 358. — 358. — 367, — 353, —T. — 353, — 159, — 244. 316, 317, 319. 446. 310, 316, 319, 429. 446, 556. 388. 368. 5ðð, JÖT. 353. 368, 369. 368, 463, 500, 557. 500. 168, 182, 240, 244, 367, 431, 463, 499. — 14, 16. — 58, 73. — 496. — 497, — 317. — 352, — 489. — 316, — 428, — 31. — 392, — 530. — 130, — 136, — 365, — 463, — 463. — 365. — 555. — 446, — 463. 499. 353. 352. 431. 396, 397, 530. 135. 392, 397. 555, JöT. 496, 497, 499. 463. nr. 43, 12. febrúar. Lög um viðauka við og breytingu á lögum nr. 100 11. júní 1938 um iðnaðarnám. — 213. XXVI 1941, 1941, 1941, 1941, 1941, 1942, 1948, 1942, 1943, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. nr. 20, 28. maí. Lög um breyting á lögum nr. 32 14. júní 1929 um loftferðir. — 107. nr. 23, 16. júní. Bifreiðalög. — 12, 160, 169, 179, 180, 251, 429, 508. 5. gr. — 168, 177, 255. 7. gr. — 172. 9. gr. — 177. 23. gr. — 13, 177, 182, 431, 511. 24. gr. — 168. 26. gr. — 172, 178, 431. 27. gr. — 159, 161, 172, 178, 179, 255, 431. 29. gr. — 179, 431. 38. gr. — 13, 159, 161, 168, 178, 182, 255, 431, 511. 39. gr. — 13, 182, 431. nr. 24, 16. júní. Umferðarlög. — 12, 160, 169, 179, 180, 251, 399, 429. 2. gr. — 159, 161, 172, 178, 255. 4. gr. — 13, 159, 161, 172, 178, 255. 5. gr. — 400. 6. gr. — 178, 182. 7. gr. — 431. 9. gr. — 172, 182, 431. 14. gr. — 159, 161, 168, 178, 182, 255, 400, 431. nr. 88, 29. mara. Reglugerð um iðnaðarnám. 1. gr. — 38. 13. gr. — 2. tl. K. — 38. nr. 112, 9. okt. Lög um lax- og silungsveiði. 4. gr. — 373. nt. 14, 15. maí. Lög um Laknaráð. 4. gr. — 346. nr. 21, 20. maí. Lög um stríðsgróðaskatt. 4. gr. — 110, 111. nr. 41, 18. maí. Auglýsing frá ríkisstjórninni, birt í 23. tbl. Lögbirt- ingablaðsins 1942, um takmörkuð umferðarleyfi á Reykjanesi vegna hernaðaraðgerða ameríska hersins. — 106. nr. 61, 4. júlí. Lög um málflytjendur. 5. gr. — 21. 7. gr. — 22. 14. gr. — 20, 21. 17. gr. — 22. 21. gr. — 22. nr. 16, 26. febr. Lög um orlof. 4. gr. — 417. 1943, 1943, 1943, 1944, 194ö, 194ö, 1946, 1946, 1946, 1946, 194, 194, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXVII nr. 87, 16. des. Lög um breyting á lögum nr. 1 26. mara 1924 um bruna- tryggingar í Reykjavík. — 207, 208, 210. 1. gr. — 210. nr. 157, 6. júlí. Fjallskilareglugerð fyrir Rangárvallasýslu. 14. gr. — 217, 218, 220, 221. 24. gr. — 217, 218, 219, 220, 221. nr. 205, 6. nóv. Reglugerð um breytingar á reglugerð 29. mara 1941 um iðnaðarnám og reglugerð 3. júlí 1942 um breyting á sömu reglu- gerð. 3. gr. — 87. nr. 83, 17. júní. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. 67. gr. — 270, 271, 272. nr. 62, 12. mara. Lög wm veltuskatt. — 101, 102, 437. 3. gr. — 102, 103, 437, 439. nr. 66, 12. apríl. Lög um útsvör. 6. gr. A 1I, 2, C — 47, 48, 49. nr. 41, 29. apríl. Lög um Stofnlánadeild sjávarútvegsins við Lands- banka Íslands. — 74, 75, 76. 1. gr. — 78. 2. gr. — 78. 3. gr. — 75, 78, 79, 80. 4. gr. — 78, 80. 8. gr. — 79, 80. 9. gr. — 74, 76, 80. nr. 44, 7. maí. Lög um opinbera aðstoð við byggingar íbúðarhúsa í kaupstöðum og kauptúnum. 16. gr. — 117. nr. 50, 7. maí. Lög um almannatryggingar. 1. gr. — 51. 64. gr. — 51. 107. gr. — 493. 108. gr. — 493. 127. gr. 493. nr. 91, 5. júní. Reglugerð um Stofnlánadeild sjávarútvegsins við Lands- banka Íslands. — "75, 76. 3. gr. — 78. nr. 85, 14. nóv. Tilkynning verðlagsstjóra. — 243. nr. 34, 22. apríl. Vegalög. 40. gr. — 239. 42. gr. — 470. XXVIII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1941, nr. 37, 81. des. Tilkynning verðlagsstjóra. — 8. 1947, nr. 70, 5. júní. Lög um Fjárhagsráð, innflutningsverglun og verðlags- eftirlit. — 8, 101, 241, 243, 271. 5. gr. — 240, 242. 13. gr. — 268. 15. gr. — 10, 244. 16. gr. — 10. 22. gr. — "7, 10, 240, 242. 1947, nr. 82, 31. júlí. Reglugerð um Fjárhagsráð, innflutningsveralun, gjald- eyrismeðferð og verðlagseftirlit. — 241, 243, 271. 1. gr. — 240. 8. gr. — 240. 11. gr. — 240, 242. 17. gr. — 244. 25. gr. — 271. 39. gr. — 240, 242. 1947, nr. 87, 5. júní. Lög um. afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. — 291. 20. gr. — 291. 1947, mr. 128, 29. des. Lög um dýrtíðarráðstafanir. — 99, 101, 102, 103, 275, 437. VII. kafli — 437, 439. 41. gr. — 276, 277. 42. gr. — 277, 437, 439. 1948, nr. 2, 16. janúar. Bráðabirgðalög um breytingu á lögum nr. 128/194? um dýrtíðarráðstafanir. — 275, 217. 1948, nr. 14, 8. mara. Lög um ákvörðun fésekta. — 396, 397. 1. gr. — 38, 262. 1948, nr. 31, 1. apríl. Lög um breytingu á lögum nr. 33 19. júní 1922 um rétt til fiskveiða í landhelgi. — 122. 1. gr. — 122. 1948, nr. 100, 29. des. Lög wm dýrtíðarráðstafanir vegna atvinnuveganna. — 99, 101, 102, 103, 273, 275, 434, 438. 20. gr. — 437, 439. 21. gr. — 273, 274, 275, 276, 277, 439. 22. gr. — 98, 99, 100, 102, 103, 104, 273, 274, 275, 277, 433, 434, 435, 436, 438, 439. 23. gr. — 98, 101, 102, 103, 104, 433, 436, 437, 438, 439. 24. gr. — 437, 439. 1949, 1949, 1949, 1950, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXIX 25. gr. — 437, 439. 26. gr. — 437, 439. 27. gr. — 437, 439. 31. gr. — 29, 31. nr. 13, 12. janúar. Auglýsing um söluskatt af innfluttum vörum. — 102, 104, 437. nr. 42, 23. maí. Erfðalög. — 290, 291. 2. gr. — 291. 20. gr. — 290. 22. gr. — 290. 32. gr. — 283, 285. 34. gr. — 290, 291. 35. gr. — 291. nr. 46, 25. maí. Lög um iðnfræðslu. — 87. nr. 11, 20. janúar. Heilbrigðissamþykkt fyrir Reykjarík. XIII. kafli — 99, 434. XV. kafli — 99, 434. 1950, 1950, 1950, 1951, 1951, nr. 22, 19. mara. Lög um gengisskráningu, launabreytingar, stóreigna- skatt, framleiðslugjöld o. fl. — 269. 1. gr. — 272. 8. gr. — 268, 269, 270, 271, 272. nr. 85, 27. apríl. Lög um verðlag, verðlagseftirlit og verðlagsdóm. — 243. 4. gr. — 244. nr. 146, 13. júlí. Reglugerð um söluskatt. — 102, 104, 437. 3. gr. — 102, 437. 6. gr. — 102, 437. nr. 5, 29. janúar. Lög um breyting á lögum nr. 5 18. maí 1980 um bann gegn botnvörpuveiðum. — 388, 401, 405, 479, 483, 501, 517. 1. gr. 513, 514. nr. 6, 29. janúar. Lög um breytingu á bifreiðalögum nr. 23 16. jan. 1941. 2. gr. — 179, 511. nr. 27, 5. mara. Lög um meðferð opinberra mála. 118. gr. — 496. IV. EFNISSKRÁ A. Atriðisorð efnisskrár. Aðför. Sjá fógetagerðir, kyrrsetn- ing, lögbann, útburðargerðir. Aðgerðarleysisverkanir. Sjá tóm- lætisverkanir. Aðild. Aðiljar. Aðiljaskýrslur. Aðstoð. Sjá björgun. Afréttur. Sjá fjallskil. Analogia. Sjá lög, lögjöfnun, lög- skýring. Arfur. Sjá erfðir, erfðaréttur. Atvinnuréttindi. Sjá bifreiðalaga- brot og iðnréttindi. Ábúð. Ábyrgð. Áfengislagabrot. reiðar. Áfrýjun. Sjá einnig kæra. Ágreiningur. Sjá sératkvæði. Ákæra. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Ásetningur. Sjá refsingar. Áskriftasöfnun. Ávísun. Sjá einnig bif- Barnsfaðernismál. Bifreiðar. Bifreiðalagabrot. iðja og iðnaður. Björgun. Blóðrannsókn. Sjá barnsfaðernis- mál, bifreiðalagabrot. Botnvörpuveiðabrot. Sjá fiskveiða- brot. Sbr. Borgararéttindi. Bókhald. Bóksala. Sjá áskriftasöfnun. Brunabætur. Sjá vátrygging. Brýr. Sjá stjórnsýsluréttur. Byggingarsamvinnufélög. Sjá félög. Börn. Sjá óskilgetin börn, barns- faðernismál. Dagsektir. Dánarbú. Dánargjafir. Sjá hjúskapur. Dómar. Dómarar. Dráttaraðstoð. Sjá björgun. Drengskaparheit. Sjá vitni. Eftirgrennslan brota. Eiður. Sjá einnig vitni. Eignarnámsmat. Sjá skoðun. Eignarréttur. Eignarupptaka. Sjá refsingar. Einkamál. Sjá réttarfar. Einkaréttindi. Sjá firma. Embættismenn. Sjá opinberir starfs- menn. Endurheimta. Erfðir. mat og Farmsamningar. Fasteignir. Sjá eignarréttur. Félög, félagaréttur. Sbr. hlutafélög. Firma. Efnisskrá. Fiskveiðar. Fískveiðibrot. Fjallskil. Fjárdráttur. Sjá einnig fjársvik. Fjárfesting. Sbr. verðlagslöggjöf. Fjárhagsráð. Sjá fjárfesting, verð- lagsbrot. Fjársvik. Sjá einnig fjárdráttur. Fébótaábyrgð ríkisins. Sjá stjórn- sýsluréttur. Fógetagerðir. Fóstureyðing. Framburður. Sjá burður fyrir dómi. Framkvæmdastjórn. sýsluréttur. Frávísun. Frestir. Fyrning. rangur fram- Sjá stjórn- Gáleysi. Sjá bifreiðalagabrot, refs- ingar. Geðveiki, geðveila. Gengi. Gerðardómur. Gjafsókn, gjafvörn. Gjalddagi. Gjaldeyrismál. Sjá eignarréttur, fjárfesting, gengi, verðlagsbrot. Gjaldbþrotaskipti. Greiðsla. Grunnleiga. Sjá leiga. Handtaka. Hefð. Heimvísun. Sjá ómerking. Heiti. Sjá firma. Hjúskapur. Hlutafélög. Hlutdeild. Húsaleiga. Iðja og iðnaður, iðnnám. Ítrekun. KXXI Kaup og sala. Kaupkröfur. iðnnám. Kaupmáli hjóna. Sjá hjúskapur. Kröfuréttindi. Sbr. ábyrgð, ávísun, gengi, greiðsla, kaup og sala, samningar, skaðabætur, tómlætis- verkanir. Kuvörtun. Sjá viðskiptakvörtun. Kyrrsetning. Kæra. Sjá vinnusamningar, Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Laun. Sjá vinnusamningar. Lax- og silungsveiði. Lán. Lán til eignar. réttur. Leiga. Líkamsmeiðing. Líkur. Sjá sönnun. Lóðir. Sjá eignarréttur. Læknar. Sjá fóstureyðing. Læknaráð. Lög, lögskýring. Lögbann. Lögjöfnun. Sbr. lögskýring. Lögregla, lögreglumenn. Lögtak. Sjá fógetamál. Sjá stjórnsýslu- Mat og skoðun. Málasamsteypa. Málflutningur. Málflytjendur. Málshöfðun. Málskostnaður. Málsmeðferð. Sjá réttarfar. Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. Myndlistarmenn. Sjá félög. Nafnréttur. Sjá firma. Námssamningur. Sjá iðnnám. Opinber mál. Sbr. refsingar. XXKII Opinberir starfsmenn. Sjá einnig stjórnsýsluréttur. Orlofsfé. Ómaksbætur. Ómerking. Sbr. réttarfar. Óskilgetin börn. Rangur framburður fyrir dómi. Refsing, refsiréttur. Sjá einnig áfengislagabrot, bifreiðar, fisk- veiðabrot, fóstureyðing, rangur framburður, verðlagsbrot, æru- meiðingar. Reikningsskil. Reklamation. Sjá viðskiptakvörtun. Réttarfar. Sakhæfi. Sjá geðveiki. Saknæmi. Samdómendur. Sjá dómarar. Sameign. Sjá og eignarréttur. Samningar. Sáttir. Sératkvæði. Sifjaréttur. Sjá börn, óskilgetin börn. Sjómenn. Sjóveð. Skaðabætur. Skattar og gjöld. Skipting sakarefnis. Sjá réttarfar. Stjórnarframkvæmdarréttur. Sjá stjórnsýsluréttur. Stjórnarskrá. Sjá eignarréttur. Stjórnsýsluréttur. Stofnlánadeild. Sjá réttur. Söluskattur. Sjá skattar og gjöld. Sönnun. hjúskapur, stjórnsýslu- Tilraun. Tómlætisverkanir. Sjá einnig við- skiptakvörtun. Efnisskrá. Umboðssala. Sjá umsýslusala. Umsýslusala. Umferð, umferðarlög. Sjá bifreiðar. Uppboð. Útburðargarðir. Útgáfa bóka. Sjá áskriftasöfnun. Útgerðarlán. Sjá stjórnsýsluréttur. Útivist aðilja. Valdstjórn. Sjá lögregla, stjórn- sýsla. Vangeymsla. Sjá tómlætisverkanir. Vátrygging. Vegur. Sjá einnig stjórnsýsluréttur. Veiði. Sjá lax- og silungsveiði. Veiðarfæri. Sjá fiskveiðar. Verðlagslöggjöf. Verðlagsbrot. Verksamningar. Sbr. ingar. Veralunarhættir. Vextir. Viðskiptahættir. Sjá firma, unarhættir. Viðskiptakvörtun. Sjá einnig tóm- lætisverkanir. vinnusamn- verzl- Viðskipti. Sjá verzlunarhættir, samningar. Vinnusamningar. Sbr. verksamn- ingar. Vitni. Sjá einnig rangur framburður fyrir dómi. Víæilmál. Vætti. Sjá vitni, rangur framburður fyrir dómi. Vörumerki. Þjóðvegir. Sjá stjórnsýsluréttur. Þjófnaður. Ærumeiðingar. Öryggisgægla. Sjá geðveiki, veila. geð- Efnisskrá. XXKIII B. Efnisskrá. Aðför. Sjá fógetagerðir, kyrrsetning, lögbann, útburðargerðir. Aðgerðaleysisverkanir. Sjá tómlætisverkanir. Aðild. Prófdómendur höfðu samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942 kveðið svo á, að cand. jur. E væri heimilt að flytja til prófs fyrir héraðs- dómi mál, sem annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru. Hrl. M, sem flutti málið fyrir gagnaðiljann, mótmælti þessari ákvörðun, en héraðsdómari hratt mótmælum M. Hann kærði úrskurð dóm- arans. Talið var, að M hefði með aðgerðum sínum verið að gæta hagsmuna lögmanna stéttarinnar og honum því verið heimilt að kæra ......0.200 sess Aðiljar. Aðiljaskýrslur. a) Einkamál. Umboðsmenn aðilja höfðu í máli fyrir héraðsdómi lýst því, að gagna- söfnun væri lokið. Síðar voru af hendi stefndu lagðar fram skýrslur, sem mótmælt var af hendi stefnenda. Einnig var mótmælt stað- festingu þeirra fyrir dómi, þar sem gagnasöfnun væri lokið. Hæsti- réttur taldi aðilja að vísu bundna við yfirlýsingar sínar um lok gagnasöfnunar, en með því að skýrslurnar og vættisburður um þær virtist skipta máli um úrlausn sakarefnis, þótti rétt að veita aðiljum kost á því að láta vitnaleiðsluna fara fram samkvæmt lög- jöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936 ........2000000 neee b) Opinber mál, sbr. rangur framburður. B, sem sakaður var um akstur bíls með áfengisáhrifum, játaði, að hann hefði neytt áfengis 3—4 klukkustundum áður .............. Tveir menn, sem reru til fiskjar á Húnaflóa, komu að vélbát, er var að togveiðum, að því er þeir ætluðu, innan landhelgi. Þeir tóku mið, og samkvæmt þeim var vélbáturinn innan landhelgi. Skip- stjórinn á vélbátnum viðurkenndi, að hann hefði verið að togveið- um á Húnaflóa á nefndum tíma, en taldi sig hafa verið utan land- helgi ........02000.000 nn Skipstjóri á fiskiskipi játar fiskveiðar í landhelgi ................ 121, Með játningu stúlkunnar G var það sannað, að hún fór tvisvar til læknisins J og bað hann að eyða fóstri, sem hún taldi sig ganga með. Kvað G lækninn hafa farið með verkfæri inn í leg hennar, að því er hún ætlaði, til þess að eyða fóstrinu. Ekki sannaðist, að G hefði þá gengið með lifandi fóstur. En ónothæf tilraun kven- manns til að eyða fóstri sínu er refsilaus samkvæmt 216. gr. laga Bls. 20 11 39 385 XXKXIV Efnisskrá. Bls. nr. 19/1940. Var G því sýknuð af ákæru fyrir brot á XXIII. kafla hegningarlaganna ..................nse senn 310 J kvaðst einungis hafa framkvæmt rannsókn á því, hvort G væri þunguð. Hann játaði hins vegar, að hann hefði ekki sótthreinsað hendur sínar né verkfæri, áður en hann framkvæmdi rannsóknina. Var þetta talið brot á 6. sbr. 18. gr. laga nr. 47/1932 og var honum gerð 3000 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánast skyldi 15 daga varðhaldi, ef hún greiddist ekki innan 2 vikna frá birtingu dómsins 310 Varðskip tók togara nálægt Drangey að veiðum, og viðurkenndi skip- stjórinn, að hann hefði farið aðeins inn fyrir togdufl, er þar var. Duflið reyndist samkvæmt miðunum varðskipsforingja o,4 sjó- mílur innan landhelgislínu. Skipstjórinn var dæmdur til refsingar 404 Aðstoð. Sjá björgun. Afréttur. Sjá fjallskil. Analogia. Sjá lög, lögskýring, lögjöfnun. Arfur, Sjá erfðir, erfðaréttur. Atvinnuréttindi. Sjá bifreiðalagabrot og iðnréttindi. Abúð. A seldi B hálflendu jarðar sinnar frá 1. janúar 1945 að telja. Talið var, að jörðin hefði verið í óskiptri sameign A og B um tímabilið frá 1. janúar 1945 til 27. júlí 1949, enda hafði A ekki sannað staðhæfingu sína um, að jörðinni hefði verið skipt fyrr en þá. A hafði haft nefnt tímabil landsnytjar af allri jörðinni, enda þótt hann gæti ekki sannað, að hann hefði haft ábúðarrétt á henni. A var dæmdur samkvæmt kröfu B til þess innan tiltekins tíma og að viðlögðum dagsektum að standa B reikningsskil af arði af jörðinni, þ. á m. leigum eftir ræktunarlönd og sumarbústaði og leigum eftir veiði- réttindi og steinnám. Undan var skilinn arður, sem A hafði staðið Skil á ..........000.0.0 00. 418 Ábyrgð. L seldi E salt til útgerðar hans árið 1946 fyrir tæpar 30.000 kr. Í apríl 1947 fékk E í greiðsluskyni L í hendur ávísun, gefna út á hendur S, sem hafði á hendi sölu á fiski E, og skyldi ávísunin greidd af andvirði fisks, sem seldur var 1946. L sendi ávísunina til S, en greiðsla fékkst ekki. S kvaðst hafa lofað að greiða ávísunina, ef veðskuldir hvíldu ekki á fiskinum til Landsbankans eða bankinn Efnisskrá. XXXV Bls. gerði að öðru leyti ekki kröfu til peninganna. L sneri sér þá til bankans, en hann vildi enga viðurkenningu veita um forrétt L. Hinn 9. febrúar 1948 greiddi S Landsbankanum svonefnda „verðuppbót“ á fisk frá 1946, rúmar 128.000 kr., og lét ávísunina fylgja. Veð til bankans hvíldi þá ekki á fiskandvirði þessu. Ávísun E var sam- kvæmt aðdraganda sínum og öðrum atvikum málsins ráðstöfun á fiskandvirði E hjá S, og var S bundinn við þá ráðstöfun, svo fremi aðrir kröfuhafar færðu ekki sönnur á betri rétt til fisk- andvirðisins. Með því að forráðamönnum Landsbankans var kunn- ugt um ráðstöfun E á áðurnefndum hluta af andvirði fisksins og bankinn hafði ekki hinn 9. febrúar 1948 veð eða annan forrétt til andvirðis þessa, var bankanum óheimilt að ráðstafa andvirði fisks- ins í bága við ráðstöfun E samkvæmt ávísuninni og var því dæmt skylt að greiða L ávísunarfjárhæðina með 6% ársvöxtum. S var einnig dæmdur til að greiða L ávísunarfjárhæðina in soliðum með Landsbankanum, þar sem S hafði greitt bankanum hana í heim- ildarleysi ..........000.0000nn ner 147 Áfengislagabrot. Sjá einnig bifreiðar. Tvö vitni kváðust hafa snúið sér á tiltekinni stundu til bifreiðarstjór- ans á R 482, er setið hafi undir stýri bifreiðarinnar fyrir utan hlið skemmtigarðsins í Tívolí í Rvík, og keypt af honum eina flösku af brennivíni, sem hann hafi tekið úr afturgeymslu bifreiðarinnar og selt fyrir kr. 85.00. Er vitnin voru samspurð með S, sem ók nefndri bifreið, treystu þau sér ekki til að fullyrða, að hann væri sami maður og seldi þeim áfengið, þar sem myrkt var, er salan fór fram, en S neitaði og kvað nafngreindan mann, sem ekki var spurður fyrir dómi, hafa stundum fengið bifreiðina að láni. Sök þótti ekki sönnuð á hendur S .......0000000000 nennu 259 Vitnin U og S báru það fyrir dómi hinn 16. marz 1948, að þau hefðu hinn 15. janúar s. á. keypt áfengisflösku af bifreiðarstjóranum á R 646, sem þá hafi verið á bifreiðastöðinni L. Á var þá Þifreiðar- stjóri á R 646, og kvað hann engan annan hafa á þeim tíma verið með bifreiðina, en neitaði hins vegar, að hann hefði selt þeim U og S áfengi. U kvaðst fyrir dóminum þekkja Á fyrir sama mann, sem áfengið seldi, en S kvaðst halda, að Á væri áfengissalinn. Viðurhlutamikið þótti að telja Á sannan að sök, enda hafði ekki verið reynt, hvort vitnin þekktu Á úr hópi manna, og liðið höfðu tveir mánuðir frá atburðinum og til dómprófunar, og gat dráttur þessi valdið því, að Á væri ekki unnt að koma fram vörnum m. a. um það, hvar hann var staddur, er áfengiskaupin höfðu átt að hafa gerzt ..........000.. nennt rns 411 XKXVI Efnisskrá. Áfrýjun. Sjá einnig kæra. S höfðaði víxilmál á hendur B og L. Þeir létu sækja dómbþing, en hreyfðu ekki andmælum og voru dæmdir samkvæmt kröfum S. Lét hann síðan framkvæma fjárnám hjá L. B og L tóku út áfrýj- unarstefnu. S áfrýjaði dómnum svo og fjárnámsgerðinni til stað- festingar. Voru dómsathafnir þessar staðfestar. Sagt, að S hafi haft ástæðu til að áfrýja af sinni hálfu, þar sem B og L höfðu tekið út áfrýjunarstefnu, og var S því dæmdur málskostnaður fyrir Hæstarétti ................ Mál flutt skriflega fyrir Hæstarétti ...........0.0.... 136, Áfrýjunarleyfi .. 86, 90, 136, 152, 183, 194, 211, 391, 424, 468, 505, 520, 523, Skipstjóri varð að heimta vangreitt kaup sitt með málssókn. Sagt í dómi Hæstaréttar, að málflytjendur verjanda í héraði og fyrir Hæstarétti hefðu ekki flutt fram nein gögn fyrir varnarástæðum umbjóðanda þeirra og hefði því áfrýjun málsins verið tilefnislaus. Samkvæmt því og málavöxtum að öðru leyti var umbjóðandinn dæmdur til að greiða 1500 krónur í málskostnað fyrir Hæstarétti .. Sagt í dómi Hæstaréttar með skírskotun til 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936, að úrskurður fógeta um það, hvort fógetagerð skuli yfir höfuð fara fram eða ekki, sæti ekki kæru, heldur áfrýjun eftir almennum reglum .............000. 0000 Ágreiningur. Sjá sératkvæði. Ákæra. A var dæmdur til refsingar samkvæmt 14. gr. laga nr. 43/1903 svo og samkvæmt 9. gr. laga 84/1933, þótt hinna síðarnefndu laga væri ekki sérstaklega getið í kæru, þar sem ákærði gekk Þess ekki dul- inn, að honum var gefin að sök villandi notkun á verzlunarmerki kæranda ...............0. 00... Ó var m. a. ákærður af Dómsmálaráðuneytinu fyrir brot á XV. kafla hegningarlaganna. Héraðsdómari lét undir höfuð leggjast að dæma um þau ákæruatriði, sem samkvæmt því komu til greina. Í bréfi Dómsmálaráðuneytisins, sem lagt var fram í Hæstarétti, var því lýst, að horfið væri frá ákæru samkvæmt nefndum kafla hegn- ingarlaganna, og var héraðsdómurinn því ekki ómerktur ........ Ö, sem var innheimtumaður og gjaldkeri ríkisverzlunar, dró sér fé úr sjóði verzlunarinnar, var dæmdur samkvæmt 1. mer. 247. gr. og 138. gr. laga nr. 19/1940, enda þótt síðarnefndu greinarinnar væri ekki getið í ákæruskjali, sbr. niðurlagsákvæði 118. gr. laga nr. 2T/1951 rr Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Bls. 136 214 534 263 476 200 445 Efnisskrá. XXXVII Bls. Ásetningur. Sjá refsingar. Áskriftasöfnun, A tókst á hendur á öndverðu ári 1945 að safna áskrifendum að rit- safni, sem ætlað var að koma út í 12 bindum, og átti útgáfan að hefjast 1945. A skyldi fá 10% af útsöluverði þeirra eintaka, sem hann safnaði áskrifendum að. Þriðjung launanna fékk hann, er hann skilaði áskriftarlistum, en afganginn skyldi greiða, er ritið kæmi út og áskrifendur greiddu fyrir það. Síðla árs 1948 var enn ekkert komið út af ritinu, og krafðist A þá eftirstöðvanna af laun- um sínum. Er litið var til þess, hversu langur dráttur hafði orðið á útgáfu ritsins, var talið, að launin fyrir áskriftasöfnunina væru í gjalddaga fallin, enda var ekki sannað, að starf A hefði verið bannig af hendi leyst, að valda hefði átt lækkun eða niðurfærslu kröfu hans .......0...20000000.n ss 505 Á vísun. L seldi E salt til útgerðar hans árið 1946 fyrir tæpar 30.000 krónur. Í apríl 1947 fékk E í greiðsluskyni L í hendur ávísun, gefna út á hendur S, sem hafði á hendi sölu á fiski E, og skyldi ávísunin greidd af andvirði fisks, er seldur var 1946. L sendi ávísunina til S, en greiðsla fékkst ekki. S kvaðst hafa lofað að greiða ávísunina, ef ekki hvíldu veðskuldir á fiskinum til Landsbankans eða bankinn gerði ekki að öðru leyti kröfu til peninganna. L lét þá bankann vita um ávísunina, en bankinn vildi enga viðurkenningu veita um for- rétt L. Hinn 9. febrúar 1948 greiddi S Landsbankanum svonefnda „verðuppbót“ á fisk E frá 1946, rúmar 128.000 krónur, og lét ávísunina fylgja greiðslunni. Ekkert veð til bankans hvíldi þá á fiskandvirði þessu. Ávísun E var samkvæmt aðdraganda sínum og öðrum atvikum ráðstöfun á fiskandvirði E hjá S, og var S bundinn við þá ráðstöfun, svo fremi aðrir kröfuhafar færðu ekki sönnur á betri rétt til fiskandvirðisins. Með því að forráðamönnum Landsbankans var kunnugt um ráðstöfun E á áðurnefndum hluta af andvirði fisksins og bankinn hafði ekki hinn 9. febrúar 1948 veð eða annan forrétt til andvirðis þessa, var bankanum óheimilt að ráðstafa andvirði fisksins í bága við ráðstöfun E samkvæmt ávís- uninni, og var því dæmt skylt að greiða L ávísunarfjárhæðina með 6% ársvöxtum. S var einnig stefnt til greiðslu á ávísunarfjárhæð- inni. Var hann dæmdur til að greiða hana in solidum með Lands- bankanum, þar sem hann hafði greitt bankanum hana í heim- ildðarleysi ...............000.. 00 147 A gaf út fjölda tékkávísana, sem engin innstæða var fyrir sumum beirra eða A hafði eytt innstæðunni með útgáfu annarra ávísana, áður en til framvísunar kom. Í þeim tilvikum, er A tók við verð- KKXVIII Efnisskrá. Bls. mætum fyrir ávísanir samtímis því, að hann gaf þær út, varðaði þetta athæfi hans við 248. gr. hegningarlaga nr. 19/1940, en í beim tilvikum, er hann greiddi eldri skuldir með útgáfu ávísananna, vann hann til refsingar samkvæmt 261. gr. laga nr. 19/1940 Barnsfaðernismál. K ól hinn 25. okt. 1948 fullburða, óskilgetið sveinbarn. Hún lét í barns- burðarhúsinu skrá barnið son A, en með honum hafði hún búið um nokkur ár, og höfðu þau áður átt barn saman. Nú hafði A verið á sjúkrahúsi frá 9. des. 1947 og til 17. apríl 1948, mjög þungt haldinn fyrstu mánuðina. A gat ekki samkvæmt blóðrannsókn verið faðir barns þess, er K ól 1948. K kenndi M barnið. Blóðrann- sókn afsannaði ekki, að M væri faðirinn. Játað var af M, að hann hefði verið kunningi A og K og ekið K oft í bíl sínum, meðan A var á sjúkrahúsinu. Eitt vitni kvaðst hafa farið á dansleik með þeim K og M í janúar 1948 og séð M láta vel að K, áður en lagt var af stað á dansleikinn. Telpa, 11 ára, sem svaf hjá K, meðan A var á sjúkrahúsinu, kvaðst tvívegis að nóttu hafa vaknað og heyrt þá, að M var þar í öðru herbergi og K hjá honum. Úrslit málsins voru látin velta á eiði K .................00.0.. 000. sn 223 Bifreiðar. Bifreiðalagabrot. Sbr. iðja og iðnaður. Héraðsdómari í Ólafsfirði fór að kveldlagi inn í hús, þar sem bifreiðar- stjóri (B) og umráðamaður bifreiðar (E) höfðust við. Þar sem dómara virtust þeir báðir vera með áfengisáhrifum og B kvaðst þá hafa ekið bifreiðinni, fór dómarinn með B til læknis, er taldi hann ölvaðan. Dómari bannaði nú B frekari akstur, en B ók samt nokkru seinna bifreið E og síðar það kvöld annarri bifreið. B og E viðurkenndu daginn eftir, að þeir hefðu neytt áfengis um kl. 3 daginn áður. Talið, að B hefði í öll þrjú skiptin ekið með áhrifum áfengis. Brot B var talið varða við 21. gr. laga nr. 33/1935, sbr. 39. gr. þeirra laga, 23. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, sbr. 38. gr. „ Þeirra laga, svo og 4. gr. laga nr. 24/1941. Var honum dæmt 12 daga varðhald og hann sviptur ökuleyfi í 6 mánuði. E, sem heim- ilaði B akstur bifreiðar sinnar, þótt E vissi um vínneyzlu og áfengisáhrif á B, var dæmd 500 króna sekt samkvæmt 38. gr. laga mr. 23/1941 ..........222000000 nr 11 G framseldi Þ leyfi til innflutnings á bifreið, án samþykkis gjaldeyris- yfirvalda. Þ tók við bifreiðinni úr hendi innflytjanda og greiddi hana. Bifreiðin var metin á kr. 60.000.00, og var Þ krafinn um 20% söluskatt í ríkissjóð af þeirri fjárhæð, eða kr. 12.000.00, með skir- skotun til31. gr. laga nr. 100/1948. Talið var, að samkvæmt ástæð- um nefndra laga yrði um skattskyldu að jafna afhendingu inn- flutningsleyfisins til sölu bifreiðarinnar innanlands. Var því lagt Efnisskrá. XKKIK Bls. fyrir fógeta að framkvæma lögtak hjá Þ fyrir söluskattinum .... 29 H ók bifreið sinni tvisvar með stuttu millibili aftan á bifreið, sem ók á undan honum niður Laugaveg í Rvík. Virtist H ekki gera það, sem í hans valdi stóð, til að afstýra árekstri. Brot H var talið varða við 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og 2. og 3. mgr. 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941. Var refsing H ákveðin samkvæmt 38. gr. laga nr. 23/1941, 14. gr. laga nr. 24/1941, sbr. TT. gr. laga nr. 19/1940 300 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist 4 daga varðhaldi, ef hún greiddist ekki innan 2 vikna frá dómsbirtingu ...........000000... 159 P ók fólksflutningsbifreið sinni aftan á vörubifreið, sem stóð á hægri vegarbrún á götu á Akureyri. Hægri hjólhlífin á bíl P lenti á vinstra afturhjóli vörubifreiðarinnar. Bifreið P skemmdist nokkuð. Ýta varð bifreiðunum í sundur. Tveir menn, sem verið höfðu í bíl P fyrir slysið, báru, að þeir hefðu ekki séð, að hann væri með áhrifum áfengis. Sama efnis var vætti Þ, sem hjálpaði til að ýta bifreiðunum sundur, svo og vætti V, er ók P eftir áreksturinn. Vitnin J og S, sem komu á árekstrarstað, töldu hins vegar, að P hefði verið með áhrifum áfengis. Gegn neitun P var þetta ekki talið sannað. P var hins vegar með ógætilegum akstri talinn hafa brotið 24. gr., 1. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941, 7. gr. sömu laga og 2. gr. og 4. gr, 3. mgr. laga nr. 24/1941 með því að aka með ófullnægjandi ljós um götur bæjarins, svo og 9. gr. 2. mgr. laga nr. 24/1941. Í annað skipti ók P um götur Akureyrar og um Eyjafjörð með S og tvær þýzkar stúlkur. Stúlkurnar báru, að P hefði verið kenndur við aksturinn og að þær hefði séð hann neyta áfengis hvað eftir annað. S, sem var ölvaður, og tvö vitni, er hittu P eftir aksturinn, kváðust ekki hafa séð áfengisáhrif á honum. Ekki var talið sannað, að P hefði ekið bíl ölvaður, en hins vegar var talið sannað með vætti stúlknanna, að P hefði neytt áfengis við bifreiðarakstur og gerzt með því brotlegur við 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941. Er P hafði ekið nefndum stúlkum, ók hann aftan á vörubifreið á götu á Akureyri, þannig að bifreið P lenti með hægri hliðina á vinstra afturhorninu á vörupalli hinnar bifreiðar- innar. Skemmdist bifreið P mikið. Götuhlutinn, sem P gat ekið eftir fram hjá vörubifreiðinni, var þó 5.20 m að breidd. Þetta gáleysi P í akstri varðaði hann við 26. gr. 1. mgr. og 27. gr., 1. mgr. laga nr. 23/1941, 2. gr. og 4. gr., 3. mgr. laga nr. 24/1941 og 48. gr. lögreglusamþykktar Akureyrar. Þá hafði P einnig gerzt brotlegur við 5. gr. laga nr. 23/1941 með því að hafa hemla bif- reiðar sinnar í ólagi. Refsing P var samkvæmt 38. gr. laga nr. 23/1941, 14. gr. laga nr. 24/1941 og 97. gr. lögreglusamþykktar Akureyrar, sbr. TT. gr. laga nr. 19/1940, ákveðin 1500 króna sekt, en til vara 10 daga varðhald .........0.020000 00 nn enn 168 Bifreið var ekið á bifreiðina R 4—, þar sem hún stóð á eystri vegar- brún við Austurbæjarbíó. Kastaðist R 4— á bifreiðina R 5—, sem XL Efnisskrá. stóð á bílastæði milli akbrauta. Þetta gerðist milli kl. 19.00 og 20.00. Fjögur vitni báru, að bifreiðinni R 151 hefði verið ekið á R 4—. Vitnið S sá stjórnanda R 151 við stýri og kveðst með sjálfum sér vera Öruggur um, að það hafi verið A. Vitnið P segist hafa séð stjórnanda R 151 greinilega og hafi ekki verið um að villast, að það hafi verið A. Vitnið V benti á A í hópi fleiri manna og fannst hann vera sá, sem stýrði bifreiðinni. Vitnin S og P fundu R 151 við Gasstöðvarportið milli kl. 20 og 21, og var kveikjulás- lykillinn þá ekki í henni. A kvaðst hafa skilið bifreiðina eftir með lyklinum í henni á bílastæði við Snorrabraut og verið síðan hjá B við vínneyzlu í húsi við þá götu frá því kl. 18.50 til kl. að ganga 22, en þá farið að leita bifreiðarinnar, er hafi verið horfin, og fundið hana með lyklinum í við Gasstöðvarportið og tekið þá lykilinn. Hafi kl. þá verið yfir 22. Lögreglumaður kom að bifreið- inni kl. rúmlega 21, og var lykillinn þá ekki í henni. Vitnin P og S sögðust hafa komið að bifreiðinni milli kl. 20 og 21 og lyk- illinn þá ekki verið í henni. B, sem A heimsótti, taldi A hafa komið laust fyrir kl. 19 og dvalizt hjá sér þar til kl. rúmlega 21, en B sagði síðar, að ekki væri útilokað, að A hefði farið út um kl. 19.30. G taldi A hafa verið hjá B, er G kom þar um kl. 20.30. Sannað þótti með vætti þriggja vitna, að A hefði stjórnað R 151, er henni var ekið á R 4—. Talið var og sannað, að A hefði verið þá með áhrifum áfengis. Brot A voru heimfærð undir 21. sbr. 39. gr. laga nr. 33/1935, 1. mgr. 23. gr. 1. mg. 27. gr. og 29. gr. laga nr. 23/1941, 6. gr. laga nr. 24/1941 og 31. gr. lögreglusam- bykktar nr. 2/1930. Refsing A var ákveðin með tilvísun til 38. gr. laga nr. 24/1941, 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. gr. laga nr. 19/1940 svo og 14. gr. laga nr. 24/1941 og 96. gr. lögreglusamþykktar Rvíkur 3000 króna sekt, til vara 18 daga varðhald ............000000.... Bílstjórinn Þ var kl. um 9.45 að kveldi að aka bíl sínum austur að gatnamótum Hringbrautar og Ljósvallagötu. Varð hann Þá og stúlkan P, er var með honum í bílnum, sjónarvottur að því, að grænn jeppi ók fram úr bíl þeirra og á konu, sem var að ganga suður yfir Hringbrautina. Konan hlaut mikið lemstur. Konan E mætti jeppanum, rétt er hann var farinn af slysstað. Segja þau E og Þ, að jeppinn hafi verið grænn með litaskiptingu, ljós hafi verið slökkt á honum og honum ekið áfram með miklum hraða, en ekki tókst vitnunum að lesa skrásetningartölu jeppans. P fór úr bíl Þ til aðstoðar hinni slösuðu konu, en Þ elti jeppann austur Hringbrautina og suður Melaveg að háskólanum, en þar sneri jepp- inn til vesturs sunnan við íþróttavöliinn. Ók Þ þá norður að Hring- braut og staðnæmdist þar. Rétt á eftir kveður hann jeppa, sem hann taldi örugglega vera sama jeppann, hafa komið vestan við íþbrótta- völlinn og ekið norður Suðurgötu. Segist Þ hafa elt hann norður á móts við Kirkjugarðsstíg og fullvissað sig um, að hann var auð- Bls. 179 Efnisskrá. XLI Bls. kenndur P 176 og að tveir karlmenn sátu í honum. Þ kveðst af stundarmisgáningi hafa sagt lögreglunni fyrst, að jeppinn hafi verið P 167. G ók jeppanum P 176 um slysstaðinn um það bil, er slysið varð. Var félagi hans J með honum. Þeir neita því, að þeir hafi orðið þess varir, að jeppinn lenti á konu á slysstaðnum. Þeir segjast hafa ekið af Hringbraut norður Suðurgötu, en ekki farið kringum íþróttavöllinn. Segjast þeir hafa farið síðan niður á Tryggvagötu, skilið jeppann þar eftir og farið á dansleik. Lög- reglan, sem frétti um slysið, fann jeppann í Hafnarstræti og tók hann í sínar vörzlur. G komst að því, að jeppinn var hjá lögregl- unni, og fékk M til að fara til lögreglunnar, skrökva því að henni, að hann hefði haft umráð jeppans frá því kl. 9.30 um kveldið og fá hann aftur með þeim hætti. Vitnið E, sem mætti jeppanum, er slysinu olli, rétt eftir það, kveðst þá hafa séð merki á hægri fram- rúðu hans, sem það hugði vera frostrósir. Í málinu kom það fram, að P 176 hafði nokkru áður verið ekið á stúlkubarn og að brestir höfðu þá komið í vinstri framrúðu jeppans. Vitnið E taldi mjög líklegt, að P 176 væri sami jeppinn og vitnið mætti, þótt vitnið vildi ekki fullyrða það. Framburður J, sem var með G í jeppanum, var varhugaverður í ýmsum greinum. Þrátt fyrir hinar miklu líkur, sem hnigu að því, að.G hefði ekið P 176 á konuna, þóttu ekki alveg fullnægjandi sannanir um sekt G fram komnar ...... 248 G ók jeppanum P 176 vestur Fálkagötu í Reykjavík með 20—22 km hraða, að því er hann telur. Hann sá börn að leik móts við stein- steyptan vegg við hús. Hann kveðst hafa ekið sem næst eftir miðri götu, en litið af börnunum um leið og hann ók fram hjá beim, enda engin merki séð til þess, að þau ætluðu að hlaupa út á götuna. Telpa hljóp úr barnahópnum og lenti á vinstri hlið jepp- ans. Missti hún meðvitund, en náði sér fljótt. Brestir komu í vinstri framrúðu jeppans. Bíll, er stóð þarna, mun hafa byrgt út- sýn telpunnar til jeppans. Handhemill jeppans var óvirkur, og fóthemlar verkuðu einungis með því, að tvístigið væri á þá. G var talinn hafa gerzt brotlegur við 5. gr. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941. Refsing ákveðin eftir 38. gr. laga nr. 23/1941 og 14. gr. laga nr. 24/1941 kr. 1000.00 sekt, en til vara 10 daga varðhald .............2.0.00 0... 248 A ók niður Bankastræti í Rvík og vestur yfir gatnamót Bankastrætis og Lækjargötu. Tveir lögreglumenn, sem voru þarna á verði, báru, að grænt ljósmerki hafi verið á Lækjargötu, er A kom að gatna- mótunum, en hann hafi ekki sinnt því og ekið í veg fyrir bifreið, er ók eftir Lækjargötu og út á gatnamótin. A taldi rautt ljósmerki ekki hafa komið fyrr en hann var kominn móts við vestari ak- braut Lækjargötu. Samkvæmt eiðfestum framburði lögreglumann- anna var Á talinn hafa brotið, og var brot hans heimfært undir 1. mgr.5. gr. sbr. 14. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og 1. mgr. 28. sbr. XLII Efnisskrá. BIs. 96. gr. lögreglusamþykktar Rvíkur. Var honum gerð 300 króna sekt og til vara 4 daga varðhald ...............00000000.00. 0. 398 A ók á gatnamótum á bifreið, sem kom frá vinstri og braut með því 1. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 31. gr. sbr. 96. gr. lög- reglusamþykktar nr. 2/1930. Samkvæmt vætti sjónarvotta og játn- ingu A ók hann ólöglega hratt, og varðaði það hann við 26. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 3. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar nr. 2/1930. A sá ekki bif- reið þá, sem hann ók á, fyrr en um leið og áreksturinn varð. Var athygli hans því ekki svo vakandi sem skyldi, og varð hann Þannig brotlegur við 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og 2. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Leitt þótti í ljós, að A hefði verið haldinn slíkri þreytu og sljóleik, að hann hafi ekki getað stýrt bifreið á tryggilegan hátt. Varðaði það hann við 3. mgr. 23. gr. sbr.38. gr.laga nr.23/1941. Með því að hverfa af slysstað án þess að gera viðeigandi ráðstafanir braut A 29. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 37. gr. 96. gr. lsþ. nr. 2/1930. Farþegi í bif- reið A slasaðist illa, hnéskel hans þverbrotnaði. Varðaði þetta A við 219. gr. laga nr. 19/1940. A var sviptur ökuleyfi ævilangt og dæmt 30 daga varðhald .......................ns sn 428 H ók að morgni dags bifreið sinni út af veginum á Seltjarnarnesi og braut þar grindverk. Vitnið J kvað sig og H hafa setið að sumbli um nóttina ýmist heima hjá H eða hjá systur J á S-nesi. Hafi H ekið heiman frá sér um morguninn út á S-nes, en eigi neytt víns, eftir að hann ók út af veginum, svo J vissi til. Systir J sagði þá hafa setið við vín hjá sér fram til kl. 2 um nóttina, farið síðan, en ekki varð hún þess vör, að þeir drykkju, eftir að þeir komu aftur um morguninn. Ó talaði við H, fáum mínútum eftir að hann ók út af veginum, og taldi hann þá töluvert drukkinn. Lögreglu- menn, sem tóku H, sögðu hann hafa verið með greinilegum áhrif- um áfengis. Í blóði hans reyndist vera 1,67 af þúsundi af áfengi. Nægar sannanir voru komnar fram fyrir því, að H hefði ekið með áhrifum áfengis. Var því ekki tekið mark á þeirri skýrslu hans, að hann hefði ekki neytt áfengis fyrr en eftir slysið. Dæmdur í 1500 króna sekt til ríkissjóðs, til vara 15 daga varðhald fyrir brot gegn 21. gr. sbr. 39. gr. áfengislaga nr. 33/1935 og 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. bifreiðalasa nr. 23/1941. Refsingin ákveðin með hliðsjón af 2. gr. laga nr. 6/1951. Hann var sviptur ökuleyfi í þrjú ár ...... 507 Björgun. Síldveiðiskipið e/s A strandaði vestan Siglufjarðar 22/6 1946. Virðist strax hafa komið allmikill leki að e/s A. Varðskipið Ó reyndi að draga e/s Á á flot ásamt fleiri skipum, en án árangurs. Varð- skipið Ó fór síðan hinn 23/6 til Siglufjarðar, tryggði e/s A aðstoð varðskipsins Æ, er þar var statt, og fékk 4 véldælur varðskipsins Efnisskrá. XLIII Bls. Æ, vélbát og nokkra menn af skipshöfn Æ til hjálpar. Hinn 24. s. m. kom Æ á strandstað, og tókst Æ og Ó að draga e/s A á flot eftir hér um bil 3 klukkustundir. Æ dró síðan e/s A til Siglufjarðar og var þar um kyrrt e/s A til aðstoðar í 3% sólarhring. Dóm- kvaddir menn mátu verðmæti hins bjargaða skips og farms á kr. 215.200.00. Með tilliti til allra aðstæðna við björgunina, fyrirhafnar bjargenda svo og verðmætis þess, sem bjargað var, voru björgunar- laun ákveðin kr. 60.000.00. Auk þess var Æ dæmd kr. 17.500.00 fyrir aðstoð við e/s A á Siglufirði í 3% sólarhring, kr. 3500.00 fyrir varðstöðu þriggja manna í tvo sólarhringa og tveggja manna í tvo sólarhringa í e/s A og notkun þar á véldælum, kr. 2000.00 fyrir lán á tveimur stórum véldælum í e/s A til Patreksfjarðar og kr. 3025.40 fyrir spjöll á Æ við björgunina ..........0.0000000... 152 Norskt skip strandaði á Húsavíkurhöfn. Varðskipið Ægir var kvatt til björgunar frá Rvík og dró hið strandaða skip á flot. Fylgdi Ægir skipinu síðan til Akureyrar, lét kafara sinn athuga skemmdir á skipinu og lagði því til dælur. Ægir var við þessi störf í 7 daga, og síðan var kafari frá Ægi að störfum við skipið í 13 daga með öllum útbúnaði. Dælur Ægis voru og í notkun á norska skipinu á sama tíma. Björgunin varð í janúar 1949, og var skip og farmur, er bjargað var, þá metið á 1150.000 íslenzkar krónur. Þegar Hæstiréttur ákvað björgunarlaunin, hafði íslenzk króna verið verð- felld. Björgunarlaunin þóttu hæfilega ákveðin kr. 165.000.00 með tilvísun til erfiðrar siglingar Ægis á strandstað, tímatafar hans og kostnaðar, sem var yfir kr. 50.000.00, svo og með tilvísun til þeirra verðmæta, sem bjargað var ...........020000 00 0. n ne 183 Togari (K) var staddur 10 sjómílur NVaN%N frá Engey hinn 20. maí á leið til fiskjar, er leki kom að gufukatli hans. Reyndi skipið að sigla aftur til Reykjavíkur, en eftir nokkurn tíma varð að stöðva skipið. Kom þá annar togari ,B, á vettvang og dró K til Reykja- víkur og krafðist björgunarlauna fyrir. Sérfróðir samdómendur í sjó- og verzlunardómi töldu, að þétta hefði mátt ketilpípurnar til bráðabirgða á tveimur sólarhringum, þannig að K hefði getað siglt til Rvíkur. Samkvæmt þessu og þar sem K gat legið við festar, meðan viðgerð fór fram, og vindur hægur að vori til, var hjálp B til handa K metin aðstoð, sem greiða skyldi 25 þús. krónur fyrir, og var sjóveð dæmt í b/v K fyrir þeirri greiðslu ásamt málskostnaði ...........2.020000 000 464 Norskt skip (C), hlaðið saltfiski, var á leið austur með Íslandi síðast í desembermánuði 1949. Kom þá leki að smurningsolíuleiðslunni, sem ekki tókst að ráða bót á, og fékk vélin ekki næga smurnings- olíu. Þorði vélstjóri því ekki að láta hana ganga. Veður var ókyrrt og mikill sjór. Samkvæmt neyðarkalli kom skipið H og dró C 150 sjómílna leið til Seyðisfjarðar. Hjálpin var metin björgun. H tafð- ist 36 klukkustundir vegna björgunarinnar. Rekstrarkostnaður H XLIV Efnisskrá. Bls. var kr. 11500.00 á dag 1949, en kr. 16.160.00 1950. H var húftryggt fyrir 7.320.000 krónur. Hið bjargaða skip, ásamt farmi, var virt á kr. 1.903.000.00. Björgunarlaun voru ákveðin kr. 230.000.00 Blóðrannsókn. Sjá barnsfaðernismál, bifreiðalagabrot. Borgararéttindi. Maður sviptur kosningarrétti og kjörgengi til opinberra starfa og almennra kosninga ...........0.....00000 0. 496, 555 Botnvörpuveiðabrot. Sjá fiskveiðabrot. Bókhald. Ó tókst að fá skrásett hlutafélag í janúar 1945, þótt skilyrði brysti til Þess að lögum, og rak ýmist kvikmyndahúsrekstur og veitingar eða útgerð í nafni þess, unz það var úrskurðað gjaldbrota í janúar 1946. Ályktanir löggilts endurskoðanda um bókhaldið voru: Frum- bækur voru ekki haldnar, bókhaldið var ekki framkvæmt, fyrr en eftir að gjaldþrotið var úrskurðað, efnahagsreikningur var ekki skráður í sérstaka bók, á efnahagsreikningi voru ekki greindar allar skuldir fyrirtækisins, greinargerð um skuldir hlutafélagsins fylgdi ekki efnahagsreikningi, fyrirtækið hafði ekki geymt skjöl þau, sem í 14. gr. laga nr. 62/1938 greinir. Skráning í sjóðbók hafði verið skafin út. Endurskoðandi hafði gert að beiðni Ó bókhaldið, eftir að hlutafélagið var úrskurðað gjaldbrota, og studdist við nótur og reikninga, er Ó hafði geymt. Ó lét laga útkomuna með kröfu um vanefndir á hendur tilgreindum mönnum. Auk bess lét hann lækka kaupgreiðsluliði reikningsins til sín sjálfs. Hugðist hann nota bókhaldið til að koma því til leiðar, að gjaldbrotaskiptin yrðu niður felld. Með framangreindu hátterni var Ó talinn hafa gerzt brotlegur við 2., 4., 5., 6., 7., 8., 10., 11., 12., 13. og 14. gr. laga nr. 62/1938 og unnið til refsingar eftir 18., 19. og 20. gr. þeirra laga og 262. gr. laga nr. 19/1940 ...............2000 000 445 Bóksala. Sjá áskriftasöfnun. Brunabætur. Sjá vátrygging. Brýr. Sjá stjórnsýsluréttur. Byggingarsamvinnufélög. Sjá félög. Börn. Sjá óskilgetin börn, barnsfaðernismál. Efnisskrá. XLV Dagsektir. Hlutafélagi dæmt að viðlögðum dagsektum samkvæmt 2. mgr. 193. gr. laga nr. 86/1936, að láta má heiti sitt af hlutafélagaskrá Rvíkur. Dagsektir ákveðnar 100 krónur ..........0200.0000 0. sn. A seldi B hálflendu jarðar sinnar frá 1. janúar 1945 að telja. Talið var, að jörðin hefði verið í óskiptri sameign A og B um tímabilið frá 1. janúar 1945 og til 27. júlí 1949, enda tókst A ekki að sanna stað- hæfingu sína um, að jörðinni hefði verið skipt fyrir þann tíma. A hafði haft greint tímabil landsnytjar af allri jörðinni, enda þótt hann gæti ekki sannað, að hann hefði haft ábúðarrétt á hálflendu B. A var dæmdur samkvæmt kröfu B til þess innan tiltekins tíma og að viðlögðum dagsektum að standa B reikningsskil af arði af jörðinni, þ. á. m. leigum eftir ræktunarlönd og sumarbústaði og leigum eftir veiðiréttindi og steinnám. Undan var skilinn arður, sem A hafði staðið skil á Dánarbú. Faðir og sonur áttu hús í sameign og höfðu afnotaskiptingu á því. Eftir lát föðurins átti sonurinn húsið með dánarbúinu nokkurn tíma. Dánarbúið var bundið við þá afnota- og arðskiptingu, sem viðhöfð hafði verið í skiptum föður og sonar um mörg ár ........ Dánargjafir. Sjá hjúskapur. Dómar. Sbr. réttarfar. Í munnlegum flutningi máls í héraði kröfðust stefndu þess, að einum kröfulið stefnanda væri vísað frá dómi. Héraðsdómari lýsti ekki berum orðum horfi sínu til þessarar kröfu stefnenda, en tók hana ekki til greina í niðurstöðu sinni. Það var að vísu yfirsjón dómara að telja ekki rök fyrir því, að hann hratt frávísunarkröfunni, en ekki þótti ástæða til að láta þessa handvömm varða ómerkingu héraðsdóms Dómarar. Rannsóknardómari vittur fyrir drátt á framhaldsrannsókn opinbers máls, er hann framkvæmdi samkvæmt úrskurði Hæstaréttar, en málið beið dóms í Hæstarétti. Átalið einnig, að sérfróður maður var ekki látinn framkvæma birgðakönnun hjá kaupmanni, er kærður var fyrir verðlagsbrot ...........02.000.0 ns Fundið að því, að rannsóknardómari eiðfesti ekki vitni Tekið sérstaklega fram í héraðsdómi álit sérfróðra samdómenda á sakaratriðum ..............02.. 0 90, Ó bjó á jörð. Átti hann lítinn hluta hennar, en hafði meginhlutann á Bls. 86 418 194 236 57 139 XLVI Efnisskrá. leigu. Árið 1895 var krafizt útburðar á hendur honum af leiguhlut- anum. Sýslumaður M úrskurðaði, að krafan skyldi til greina tekin. Síðan var bókað í fógetabók samkomulag viðtakanda jarðar- hlutans, sem Ó var gert að víkja af, og Ó um skiptingu jarðar- húsa, túns og engja. Ó, sem taldi þetta bráðabirgðasamkomulag, áfrýjaði málinu til Landsyfirréttarins, en því var frávísað, þar sem yfirrétturinn kvað málið útkljáð með sætt. Í endurminningum, sem G, sonur Ó, gaf út 1948, sagði hann M hafa framkvæmt það, sem fyrirrennarar hans í embættinu hefðu ekki fengizt til að gera. Kvað G sýslumann M hafa verið af fjölda fólks grunaðan um að hafa lagfært bókunina við útburðinn af jörðinni þannig, áður en hún kom fyrir Landsyfirréttinn, að útburðargerðin fékkst þar staðfest. Börn M höfðuðu mál gegn G, en M var andaður. Hvorki fógetabókin né önnur gögn bentu til þess, að M hefði falsað bók- unina. Ekki var heldur talið, að M hefði hagað orðalagi á bókun- inni í því skyni að halla rétti Ó. Var G dæmd refsing og ummæli hans ómerkt ........22020000 s.s Samdómendur skipaðir til að dæma mál ásamt héraðsdómara um kostnað af byggingu húss .........2020000000.0 nn Fundið að því, að rannsókn opinbers máls var áfátt og að framhalds- rannsókn, sem framkvæmd var að boði Hæstaréttar, var dregin á annað ár .........000000eenn sr Sýslumaður krafðist fógetagerðar sem umboðsmaður þjóðjarða, og vék því sæti í málinu. Lögfræðingurinn Á, sem var skyldur sýslu- manni að öðrum og þriðja, var skipaður setufógeti. Gerðarþolandi krafðist þess, að Á viki sæti í málinu vegna skyldleika við sýslu- mann. Þessi krafa var rakalaus, sbr. 2. og 3. tl. 36. gr. laga nr. 85/1936 .......0000000see ser Í úrskurði, sem kærður var til Hæstaréttar, greindi hvorki aðilja málsins né kröfur þeirra og málsatvikum og málsástæðum var Þar ekki lýst nema að litlu leyti. Héraðsdómari hafði því ekki gætt fyrirmæla 2. mgr. 190. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936. Vegna þessara megingalla á formhlið málsins var hinn kærði úrskurður ómerktur og málinu vísað heim í hérað til uppsögu úrskurðar af NÝJU .......020000000nse sn Í útburðarmáli kvað fógeti upp úrskurð um frestbeiðni gerðarbeiðanda, þar sem hvorki var lýst málsatvikum né málsástæðum og eigi greindar kröfur aðilja í fógetaréttarmálinu, heldur einungis fjall- að um frestbeiðnina. Fógetarétturinn gætti þannig ekki fyrirmæla 2. mgr. 190. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936, og var því úrskurðurinn ómerktur og málinu vísað heim til uppsögu úr- skurðar af nýju .........00.200.0. 00 seen Sagt í dómi Hæstaréttar, að óhrakið stæði það álit sérfróðra samdóm- enda að bæta hefði mátt svo vélarbilun skips, er dráttaraðstoð fékk, að það hefði getað á eigin ramleik siglt til Reykjavíkur ...: Bls. 129 139 259 3ðð 372 375 464 Efnisskrá. . XLVII Bls. K sótti H til skaðabóta fyrir vanefndir á námssamningi fyrir gerðar- dómi, skipuðum samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938. Fulltrúi bæjarfógeta á staðnum var formaður gerðardómsins um tíma í forföllum bæjarfógeta. Gerðardómurinn úrskurðaði K bætur, og sótti hann H til greiðslu þeirra fyrir héraðsdómi. Ein var sú vörn H, að gerðardómurinn væri markleysa sakir dráttar á málinu fyrir gerðardómnum. Fulltrúinn, sem skipaði formannssæti í gerðar- dóminum, fór með dómsmálið, kvað upp úrskurð í því 29. júní 1950 og síðar dóm. Þar sem dómsmálið varðaði meðferð bæjar- fógeta og fulltrúa hans á gerðardómsmálinu, voru beir vanhæfir til að fara með og dæma dómsmálið, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Dómur og málsmeðferð frá 29. júní var því ómerkt og máli vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar 487 B sagði J upp húsnæði. Útburðar var krafizt, þar sem J rýmdi ekki. J krafðist þess, að fulltrúi dómara, sem með málið fór, viki sæti, þar sem hann hefði lýst uppsögnina gilda, og þessi ummæli sögðu bæði J og kona hans fyrir dómi rétt vera eftir höfð. Fulltrúinn neitaði með úrskurði að víkja sæti og synjaði þess gagngert, að hann hefði viðhaft slík ummæli. Var því talið ósannað, að fulltrú- inn hefði látið uppi álit um málið, er gerði hann óhæfan til að fara með það .............2.0000 ss 494 A viðhafði í ræðu á opinberum fundi ummæli, sem B taldi meiðandi í sinn garð. Þeir komu því saman á skrifstofu bæjarfógeta þar í kaupstað, og undirritaði A þar yfirlýsingu um, að hann hefði ekki í ræðu sinni viljað drótta óráðvendni að B. Bæjarfógeti var annar vitundarvotta að yfirlýsingunni. Síðar höfðaði B mál gegn A út af ummælunum, og fór bæjarfógeti sjálfur með það mál. A taldi, að aðiljar hefðu sætzt, er hann gaf yfirlýsinguna, sem ræðd hafi verið og samin á skrifstofu bæjarfógeta. Yfirlýsingin var talin þýðingarmikið gagn í málinu, og var bæjarfógetinn talinn hafa átt að leiðbeina B, sem flutti mál sitt sjálfur, þar á meðal um kvaðningu vitundarvottanna fyrir dóm til þess að fá skýrslur þeirra um það, sem fram fór á skrifstofu dómarans, er yfirlýsingin var gerð. Var því afstaða dómarans til málsins slík, að honum hefði borið að víkja sæti í málinu, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/ 1936. Málsmeðferð frá þingfestingu og dómur voru því ómerkt og málinu vísað heim til löglegrar meðferðar og dómsálagningar .. 527 Dómara stefnt til Hæstaréttar vegna dóms síns ...........0.00.0..... 538 A og B höfðuðu mál á hendur C til greiðslu á eftirstöðvum launa sam- kvæmt verksamningi um byggingu á tveimur íbúðarhúsum. C höfð- aði gagnsök til greiðslu skaðabóta fyrir vanefnd á verksamningn- um. Bar því nauðsyn til, að héraðsdómari kveddi sérkunnáttu- menn um húsagerð til að dæma málið með sér, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936. Þetta lét héraðsdómari undir höfuð leggjast. Var því dómur og málsmeðferð að nokkru ómerkt .........2000.0..... 542 XLVIII Efnisskrá. BIs. Dráttaraðstoð. Sjá björgun. Drengskaparheit. Sjá vitni. Eftirgrennslan brota. Héraðsdómari fer sjálfur inn í hús og athugar bifreiðarstjóra, er hann hafði grunaðan um akstur bifreiðar með áfengisáhrifum ........ 1l Eiður. Sjá og vitni. Það talið aðfinnsluvert, að vitni voru ekki eiðfest Eignarnámsmat. Sjá mat og skoðun. Eignarréttur. Í september 1945 samþykkti bæjarráð Rvíkur að veita S kost á því að taka á leigu húslóðina X í Rvík, með tilteknum skilyrðum, til að reisa á henni íbúðarhús. Framkvæmdir drógust m. a. vegna þess, að S varð að fara á sjúkrahús. Fékk nú P áhuga á því að reisa íbúðarhús á lóðinni. Gerðist T milligöngumaður milli hans og S um þetta mál. S veitti T í janúar 1946 umboð til að ráðstafa lóð- inni, og afhenti T skjal þetta P, en ekki sömdu þeir um endurgjald fyrir lóðarréttindin, svo sannað sé. Í maí 1946 hittust þeir S og P og ræddust við um skilmála. Kveður P þá hafa orðið ásátta um skiptin og hafi P síðan greitt S tiltekna fjárhæð upp í endurgjald fyrir lóðarréttindin. Þessu neitar S. Segir hann nefnda greiðslu P til sín hafa verið vegna annarra skipta. Hóf nú P að reisa íbúðarhús á lóðinni, og var því lokið að mestu í marz 1948. Hafði P þá selt húsið og kaupendur voru fluttir í það. Hinn 30. s. m. gerði S lóðarsamning við yfirvöld Rvíkur um lóðina og framseldi hann síðan konu sinni G.G vildi ekki framselja Plóðarréttindin, og höfðaði hann því mál gegn S og G til framsals á þeim. Taldi P sig hafa unnið rétt til lóðarinnar bæði með loforði S svo og fyrir aðgerðaleysi S og G, er þau hefðu látið hann andmælalaust reisa húsið, að öðru en því að G hefði í sept. 1947 krafið hann um kr. 5000.00 fyrir lóðina. Sagt er í dómi Hæstaréttar, að ekki séu sönnur að því leiddar, að P hafi með samningi öðlazt rétt til fram- sals á lóðarréttindunum. Ekki var heldur talið, að um slíkt að- gerðaleysi af hendi S og G hefði verið að tefla, að P gæti á því reist rétt til lóðarinnar ..........0.02..000 00 nn 81 Faðir, F, og sonur, S, byggðu saman hús 1913. Var húseignin þing- lesin sameign þeirra og ekkert tekið fram um eignarhlutföll. Veð- deildarlán tóku þeir saman og greiddu það að hálfu hvor. Í bruna- tryggingarskírteini var og húsið talið sameign þeirra. Þeir skiptu frá upphafi afnotum hússins þannig, að S hafði kjallara og eitt Efnisskrá. XLIX Bls. herbergi á stofuhæð, en F tvö herbergi og eldhús á þeirri hæð og allt loftið undir risi. Hélzt þessi skipting, þangað til F dó 1938. S lét búa kjallarann innan til verzlunar 1918 og leigði hann til beirra nota. S keypti eignarhluta F af dánarbúi hans 1947. S hafði meiri arð af þeim hluta hússins, sem hann hafði til umráða en hinn hlutinn gaf af sér. Dánarbúið hélt því fram, að arðskipting hefði átt að vera jöfn af húsinu til beggja eigenda frá dauða F og bangað til S varð einkaeigandi. Höfðaði dánarbúið mál gegn S til endurgreiðslu, er hann var talinn hafa oftekið af arði hússins. S var sýknaður, þar sem dánarbúið var bundið við þá arðskiptingu, sem F og S höfðu viðhaft ............2..0.2.0 0... 194 K, danskur maður, sem um mörg ár hafði verið lyfsali í Hafnarfirði, seldi árið 1947 S fasteign sína þar og lyfjavörur fyrir ísl. kr. 709.582.83. Greiddi S þegar kr. 270.000.00, og 18. okt. s. á. gaf hann út skuldabréf fyrir eftirstöðvunum, kr. 439.582.83, sem voru reikn- aðar til danskrar myntar með þáverandi gengi, en þá jafngiltu ísl. kr. 136.57 dönskum krónum 100.00. Skuldin varð því danskar kr. 324.247.87, sem greiðast skyldu með 6% ársvöxtum og jöfnum af- borgunum á næstu 15 árum á gjalddaga 11. apríl og 11. okt. ár hvert. Greitt skyldi í dönskum krónum í tilteknum dönskum banka, ef danskur gjaldeyrir fengist hjá íslenzkum yfirvöldum, en til þess áttu aðiljar enga heimtingu, sbr. 13. gr. laga nr. 70/1947. Annars kostar skyldi greiða í reikning lánardrottins í Landsbanka Íslands. Danskur gjaldeyrir fékkst ekki, og greiddi skuldunautur því fyrstu tvö árin afborganir og vexti í íslenzkum krónum eftir þáverandi gengi í Landsbankanum. Með lögum nr. 22/1950 var íslenzka krón- an verðfelld, svo að þá urðu 100 danskar krónur jafngildi ísl. króna 236.30. Þegar S skyldi greiða afborgun og vexti hinn 1l. apríl 1950, taldi hann sér ekki skylt að greiða nema kr. 26.081.92, eins og fyrir gengisfellingu, en lánardrottinn krafðist jafngildis jafnmargra danskra króna og áður, eða nú ísl. kr. 45.461.00. Skuldunautur greiddi þessa fjárhæð með fyrirvara og höfðaði síðan mál til endurheimtu kr. 19.379.15. Reisti hann endurheimtu- kröfuna á 8. gr. laga nr. 22/1950. Í dómi Hæstaréttar segir, að skuldaskipti aðilja hafi átt rót sína að rekja til kaupa og sölu íslenzkrar fasteignar og annarrar innanlandssölu verðmæta og að skiptin lúti því að öllu íslenzkum lögum. Markmið téðrar 8. gr. sé að takmarka skuldir vegna kaupa og sölu verðmæta innanlands fyrir gengisfellinguna við þá fjárhæð í íslenzkum krónum, sem miðað var við, er kaup gerðust, jafnvel þó skuld hafi verið háð skráðu gengi erlends gjaldeyris. Kaupverðið fyrir fasteign þá og vörur, sem S keypti, var tiltekið í íslenzkum gjaldeyri og hluti þess greiddur í þeim gjaldeyri. Skuldabréf var gefið út fyrir eftir- stöðvum og þær reiknaðar til dansks gjaldeyris, en afborganir og vextir samt greitt í íslenzkum krónum, enda ekki annars kostur. L Efnisskrá. Bls. Með tilvísan til allra atvika tók 8. gr. samkvæmt ástæðum sínum og sjónarmiðum til skuldaskipta þessara, enda varð ekki talið, að 67. gr. stjórnarskrárinnar reisi skorður við því, að almenni löggjafinn skipi gjaldeyrismálum við gengisfellinguna, svo sem gert var með 8. gr. Endurheimtukrafa S var því til greina tekin Í kaupsamningi, er H gerði við G. hinn 22. sept. 1938 um túnblett, tók seljandinn H fram, að bletturinn væri erfðafestuland. Leitt var og í ljós, að eigendur blettsins allan tímann frá 1915 og til þess tíma, er G fékk umráð hans, höfðu talið hann vera erfðafestuland. Krafa G á hendur A-kaupstað, þar sem bletturinn var, um beinan eignarrétt að blettinum, var því ekki tekin til greina, og var G bannig einungis talinn erfðafestuhafi að blettinum .............. 424 Eignarupptaka. Sjá refsingar. Einkamál. Sjá réttarfar, Einkaréttindi. Sjá firma. Embættismenn. Sjá opinberir starfsmenn. Endurheimta. K, sem búsett var erlendis, en ætlaði að flytjast til Íslands, samdi í sept. 1947 við Á um leigu á íbúð í húsi, sem hann átti í smíðum. Greiddi hún kr. 10.000.00 fyrirfram í leigu í þeim mánuði, en átti auk þess að greiða kr. 26.000.00, að því er hún taldi, er hún ætlaði að flytjast í húsið vorið 1948. K hætti við að flytjast til Íslands og lét í okt. 1947 tilkynna Á, að hún vildi vera laus við íbúðina og endurheimta fyrirframgreiðsluna. Á synjaði endurgreiðslu, og höfðaði K því mál á hendur honum. Sagt var í dómi Hæstaréttar, að ekki hafi verið leiddar nægar sönnur að því, að Á hefði fallizt á, að N gerðist leigutaki í stað K eða Á samþykkt, að leigusamn- ingurinn félli niður bótalaust. Talið var sennilegt, að Á hefði orðið fyrir einhverjum töfum við húsbygginguna og aukinni fyrir- höfn, vegna þess að K stóð ekki við samninginn. Voru bætur handa Á ákveðnar kr. 2.500.00 og honum gert að endurgreiða K kr. 7.500.00 111 Erfðir. M byggingameistari átti óskilgetna dóttur, D, sem stóð til arfs eftir hann. Árið 1942 gekk hann að eiga K, og áttu þau engin börn á lífi. Í júlí 1948 var reyndur á M uppskurður við innanmeini. Töldu læknar hann ganga með ólæknandi krabbamein í maga, en leyndu hann því. M fór heim, hresstist nokkuð og hafði fótavist fram til mánaðamóta janúar og febrúar 1949, en var fluttur á spítala 26. Efnisskrá. LI Bls. febrúar og andaðist þar 10. marz s. á. Hinn 23. desember 1948 gerðu hjónin M og K, sem höfðu haft félagsbú, með sér kaupmála, sem samin var og skráður samkvæmt lögum nr. 20/1923. Með kaupmál- anum var gert að séreign K húseign í Rvík, að fasteignamati kr. 29.000.00, bifreið, er metin var kr.10.000.00, verðbréf, kr. 30.000.00, og allir innanstokksmunir og búsáhöld hjónanna, metin á kr. 8000.00. K tók að sér áhvílandi veðskuldir á húseigninni. Af eignum félags- búsins var einungis undanskilið í kaupmálanum bankainnstæða, rúmlega kr. 26.000.00. Samtímis gerðu hjónin sameiginlega erfða- skrá. Samkvæmt henni átti M að erfa allar eftirlátnar eigur K, ef hann lifði henni lengur, en lifði K honum lengur, skyldi hún auk lögarfs erfa M af eftirlátnum eigum hans. D krafðist fyrir dómi ógildingar á kaupmálanum og staðhæfði, að ákvæði hans um yfir- færslu eigna búsins hefði, að því er varðaði hluta M, falið í sér dánargjöf samkvæmt 25. gr. erfðatilskipunar 25. sept. 1850 og nú 32. gr. laga nr. 42/1949. Samkvæmt gögnum málsins gerði M kaup- málann fullveðja, með réttri rænu og vitandi vits um gildi hans, meira en mánuði áður en hann lagðist banaleguna, og meira en tveimur mánuðum áður en hann andaðist. Kaupmálinn var þegar bindandi í skiptum M við K. Til þessa kaupmála tóku hvorki eftir orðum sínum né ástæðum ákvæði tilskipunar frá 1850, þar sem segir, að reglurnar um erfðaskrár skuli einnig gilda um þess konar gjafabréf, „sem ekki er ætlazt til, að gildi fyrr en að gjafaranum dauðum“, þó með þeim breytingum, sem leiða af því, að gjafa- bréfið er nokkurs konar samningur. Brast því réttarheimild til að ónýta kaupmálann .......000000 00 sn snss 252 P kaupmaður átti þrjú óskilgetin börn, og var hið yngsta þeirra fætt árið 1900. P og kona hans, K, sem engan niðja né kjörbarn átti, gerðu hinn 22. apríl 1918 gagnkvæma erfðaskrá, þar sem svo var kveðið á, að hvort þeirra hjóna, sem lifði hitt, skyldi erfa þann hluta félagsbúsins, sem hið andaða átti, og skyldi það hjóna, er lengur lifði, hafa „fullan rétt til að ráðstafa búinu eftir eigin vilja“. Arfleiðsluskrá þessi var í löglegu formi og fullgild. P and- aðist hinn 14. marz 1950. K taldi sig nú einkaeiganda alls félags- bús síns og manns síns og gerði hinn 21. maí 1950, hér um bil tveimur mánuðum eftir lát P, erfðaskrá, þar sem hún ráðstafaði eftir sinn dag öllum eigum þeirra hjóna. Tveimur dögum síðar, eða 23. maí 1950, andaðist hún. Hin þrjú óskilgetnu börn P kölluðu nú til arfs eftir hann. Rétt sinn reistu þau á 2. mgr. 34. gr. erfða- laga nr. 42/1949. Þegar hjónin P og K gerðu hina gagnkvæmu erfðaskrá sína 1918, voru óskilgetin börn ekki skylduerfingjar. Samkvæmt 36. gr. sbr. 44. gr. og 46. gr. laga nr. 46/1921 fékk óskilgetið barn, sem fætt var 10 þrítugnættum mánuðum eftir 1. jan. 1922 og faðir hafði gengizt við eða verið dæmdur faðir þess, erfðarétt eftir föður og föðurfrændur. Regla þessi var endurtekin LII Efnisskrá. í 20. gr. laga nr. 87/1947. Samkvæmt 2, gr. laga nr. 42/1949 erfir óskilgetið barn föður og föðurfrændur, ef hann hefur gengizt við því, verið dæmdur faðir þess eða talinn faðir Þess, ef honum hefur orðið eiðfall, samkvæmt dómi. Í athugasemdum um grein þessa er sagt, að hér sé að mestu farið eftir erfðaákvæðum laga nr. 87/1947. Í málinu var ágreiningslaust, að P hafði gengizt við öllum börn- unum þremur. En athugaefni var, hvort lög nr. 42/1949 veittu óskilgetnu barni, er fætt var fyrir 1. nóv. 1922, erfðarétt. Sam- kvæmt 34. gr. laga nr. 42/1949 öðluðust lögin gildi 1. júlí 1949, þó svo, að eldri lagaákvæði héldu gildi um erfð eftir mann, sem and- aðist fyrir 1. júlí 1949. Í 35. gr. laga nr. 42/1949 eru nefnd nokkur lagaboð, sem felld eru úr gildi en ekki er 20. gr. laga 87T/1947 þar getið. Síðan segir í 35. gr. laga nr. 42/1949, „svo og öll eldri laga- ákvæði, sem brjóta í bága við lög þessi“. Ákvæði 2. gr. 34. gr. lag- anna virðast fela það í sér, að um erfð eftir hvern bann, sem andast eftir 1. júlí 1949, skuli fara eftir hinum nýju erfðalögum. Var því litið svo á, að afnám 20. gr. laga nr. 87/1942 felist í niður- lagi 35. gr. laga nr. 42/1949. Samkvæmt Þessu urðu hin óskilgetnu börn P skylduerfingjar hans og erfðaskrá hjónanna P og K ógild að því leyti. En ákvæði laga nr. 42/1949 felldu ekki úr gildi þann rétt, sem P hafði haft samkvæmt 22. gr. tilskipunar 25. sept. 1850 til að arfleiða konu sína að M af búshelmingi hans, sbr. 20. gr. laga nr. 42/1949. Var því gagnkvæma erfðaskráin að þessu leyti gild gegnt hinum óskilgetnu börnum P. Samkvæmt 7. gr. laga nr. 42/1949 átti K einnig erfðarétt til fjórðungs af búshelmingi manns síns, eftir að frá var tekið það, sem hann gat löglega ráðstafað með arfleiðsluskrá. K lézt, áður en skipti væru hafin á félagsbúi þeirra P. Af hendi barna P var því haldið fram, að skipti skyldu fara eftir 69. gr. laga nr. 20/1923, þar sem svo er á kveðið, að lög- mæltur erfðaréttur þess hjóna, sem situr í óskiptu búi, falli niður, ef búi er ekki skipt fyrr en eftir andlát beggja hjóna. Kröfðust börnin alls búshelmings P með tilvísun til þessa ákvæðis. En K sat ekki í óskiptu búi samkvæmt ákvæðum 61. gr. laga nr. 20/1923, heldur í trausti til hinnar gagnkvæmu erfðaskrár, og tók 69. gr. téðra laga ekki til þess tilviks. Niðurstaðan varð því sú, að hin óskilgetnu börn P áttu tilkall til 9/16 af búshelmingi P.......... Farmsamningar. Ks útvegaði og seldi L tvo skipsfarma af salti frá Portúgal. Saltið var flutt til Íslands á tveimur erlendum skipum, SÍ og S2. Ks gerði farmsamning um S1, en L um S2, Umráðamenn SI lofuðu fyrir tilstilli Ks að flytja 50 tonn af korki á skipinu fyrir K til Íslands fyrir 200 sh. tonnið. Taldi fyrirsvarsmaður Ks líklegt, að fyrir- svarsmaður L hefði um þetta vitað. Þrátt fyrir þetta var korkið, alls 100 tonn, flutt til landsins á S2. L vildi fá ísl. kr. 625.00 fyrir Bls. 288 Efnisskrá. LIT Bls. tonnið, eða alls kr. 62.500.00 fyrir flutning á korkinu, en K greiddi einungis kr. 40.000.00. L höfðaði mál til fullnaðargreiðslu á kröfu sinni. Það var leitt í ljós, að L greiddi tæpar kr. 110.00 fyrir flutn- ing á tonni hverju af farmi skipanna. Yfirlýsing umráðamanns S um farmgjaldið fyrir korkið svo og að korkið var tekið í S2 til viðbótar saltfarmi veittu K efni til að ætla, að hann myndi sæta hagkvæmum kjörum um farmgjald. Var því greiðsla sú, sem hann hafði innt af hendi, talin fullnægjandi .............0.0.000000.... 17 Fasteignir. Sjá eignarréttur. Félög, félagaréttur. Sbr. hlutafélög. Byggingarsamvinnufélag (B) samkvæmt lögum nr. 44/1946 vildi út- vega félögum sínum lán með útgáfu heildarskuldabréfs, er tryggt var með ábyrgð ríkissjóðs í 25 ár, en því var aftur skipt í hlut- deildarskuldabréf. B tók bráðabirgðalán í banka og setti hlutdeild- arskuldabréfin að handveði. F, félagi, fékk kr. 75.000.00 lán hjá B. F greiddi síðar kr. 25.000.00 inn á reikning B í bankanum, en krafði B eftir það um 5 hlutdeildarskuldabréf, að fjárhæð kr. 25.000.00, eða til vara um endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar. Sagt er í dómi Hæstaréttar, að sönnur séu ekki að því leiddar, að F hafi verið áskilinn réttur til skuldabréfaláns, er hann greiddi upp í bráða- birgðalánið inn á reikning B í bankanum, og verði kröfur F því ekki teknar til greina ................00. 0... sn 116 Hinn 31. janúar 1949 voru á aðalfundi félags íslenzkra myndlistar- manna kosnir sex félagsmenn í dómnefnd fyrir listsýningar félags- ins, en slíka dómnefnd skyldi samkvæmt 7. gr. félagslaganna kjósa á aðalfundi, sem halda átti í lok janúar ár hvert. Samþykkt var á aðalfundinum þátttaka íslenzkra myndlistarmanna í sam- norrænni sýningu í Kaupmannahöfn vorið 1949, og hafði dóm- nefndin á hendi undirbúning um hluttöku í sýningunni. Kom þá upp ágreiningur milli stjórnar félagsins og dómnefndar, einkum um það, hverjir valdir skyldu til farar til Kaupmannahafnar og sjá um þátttöku í sýningunni. Boðaði stjórnin því bréflega til félagsfundar 9. apríl 1949, þar sem greint var eitt fundarefni: Sýn- ingin í Kaupmannahöfn. Fund þenna sóttu 22 af 46 félagsmönnum, og af þeim samþykktu 14 að víkja þeim A og B úr dómnefndinni. A og B höfðuðu mál á hendur stjórn félagsins til ógildingar á fundarsamþykkt þessari. Var sú krafa þeirra tekin til greina. Það þótti leiða af nefndum ákvæðum T. gr. félagslaganna um aðal- fundi og kjör dómnefndar á þeim, að kjörtímabilið væri eitt ár frá aðalfundi til aðalfundar. Þess var ekki getið í boðun fundarins 9. apríl, að brottvikning A og B úr dómnefnd væri á dagskrá fund- arins. Tæpur helmingur félagsmanna sótti fund þenna, og gat LIV Efnisskrá. tæplega briðjungur allra félagsmanna ekki breytt löglegri sam- bykkt aðalfundar. Var brottvikningin því dæmd lögleysa Firma. Með 3. gr. reglugerðar nr. 205/1943 var ljósprentun gerð að sérstakri grein handiðnaðar, sem sérnám þarf til samkvæmt lögum um iðnaðarnám nr. 100/1938, nú lög nr. 46/1949, sbr. lög nr. 105/1936. Fyrirtækið „Lithoprent“ hafði rekið ljósprentunarstofu síðan árið 1943 í Rvík. Árið 1945 var fyrirtækið „Offsetprent h/f“ stofnað og tilkynnt til hlutafélagaskrár Rvíkur. Samkvæmt umsögn Lands- sambands iðnaðarmanna og öðrum skýrslum fellur svonefnd „offset“-prentun undir hugtakið ljósprentun. „Offsetprent h/f“ rak starfsemi sína, án þess að það hefði nokkurn mann með meistararéttindum í þjónustu sinni, og var framkvæmdastjóra bess dæmd sekt hinn 24. júní 1946 fyrir það brot á iðnaðarlöggjöf- inni. Eftir þetta mun fyrirtækið ekki hafa rekið ljósprentun, nema um 9 mánaða tíma á árunum 1948 og 1949, og ekki hafði fyrirtækið í þjónustu sinni mann með meistararéttindum í ljósprentun, er mál þetta var til meðferðar fyrir dómstólum. „Lithoprent“ höfðaði mál samkvæmt 6. gr. laga nr. 42/1903 og krafðist þess, að „Offsetprent h/f“ yrði dæmt óheimilt að nota firímaheitið „Offsetprent“ og að bað yrði dæmt að viðlögðum dagsektum til þess að láta má nafnið af hlutafélagaskrá Rvíkur. „Lithoprent“ reisti kröfur sínar á 10. gr. laga nr. 42/1903 svo og 9. gr. laga nr. 84/1933. Kröfur „Litho- prent“ voru teknar til greina á þeim forsendum, að „Offsetprent h/f“ hefði ekki um svo langan tíma, sem greint var, rekið þá starfsemi, sem heiti þess bendir til, og að heiti þess gefi villandi hugmyndir um atvinnurekstur þess Fiskveiðabrot. Varðskip tók togara, sem var að botnvörpuveiðum í námunda við Hjörleifshöfða. Tökustaður var samkvæmt mælingum 1,7 sjómílur innan landhelgi. Nokkur vafi þótti vera um nákvæmni staðar- ákvörðunar varðskipsins. Skólastjóri Stýrimannaskólans og yfir- maður sjómælinga töldu, að mesta hugsanleg skekkja á miðunum varðskipsmanna hafi getað verið 5“ á hvorn veginn. Mörkuðu sér- fræðingar þessir á sjóuppdrátt það sjávarsvið, sem varðskipið sam- kvæmt þessu gat verið statt á. Kom þá fram ferhyrningur, sem liggur allur innan landhelgislínu, mest 2,1 sjómílu, en minnst 1,2 sjómílur. Dýptarmælir varðskipsins sýndi 25 metra dýpi á töku- staðnum, en samkvæmt sjókorti var þar 60 metra dýpi. Var því annað varðskip sent á staðinn, áður en málið var dæmt í Hæsta- rétti, og mældi það dýpið. Reyndist það 26 metrar. Þá reyndist dýpi 22 metrar og upp í 32 metra, er siglt var í kringum þenna Bls. 531 86 Sn Efnisskr LV Bls. stað í eins litlum sveig og unnt var. Skipstjóri togarans var talinn sannur að sök um botnvörpuveiðar í landhelgi, og með því að um ítrekað brot var að tefla, var honum dæmd skilorðslaus varðhalds- vist 2 mánuði auk 74.000 króna sektar, vararefsing sektar T mán- aða varðhald Tveir menn, sem reru til fiskjar á Húnaflóa, komu að vélbát, er var að togveiðum. Þar sem þeir töldu vélbátinn vera að veiðum 14— 1% sjómílu undan landi, tóku þeir mið af staðnum og athuguðu nafn og einkenni vélbátsins. Kunnáttumaður markaði á sjóupp- drátt stað þann, er miðin voru tekin, og reyndist hann vera 2,2 sjómílur innan landhelgi. Einnig fór varðskip með vitnin á stað bann, er þeir töldu sig hafa tekið miðin. Samkvæmt mælingu varðskipsins var staðurinn 2,2 sjómílur innan landhelgislínu. Skip- stjóri vélbátsins var dæmdur sekur um togveiðar í landhelgi .... 39 V/ssS var að síldveiðum í Hvalfirði í janúar. Er mjög var orðið rokkið, var kastað herpinót frá tveimur nótabátum $S, en þeir voru búnir rafljósum, sem komið var fyrir á stöngum á afturþóftum. Kom þá barna að v/b Æ og kastaði hringnót skammt frá S og áveðurs við hann, en nokkur gola var á. Rak Æ síðan á nót S, og festist hún í skrúfu Æ og rifnaði, enda fór nokkuð af síld þeirri, sem í henni var, Í sjóinn. Sagt í dómi í skaðabótamáli S á hendur Æ, að skip- verjar á Æ hefðu átt að sjá nótabáta S og afstöðuna við þá, ef þeir á Æ hefðu sýnt nægilega aðgætni, og að þeir eigi því meginsök á þeim skaða, sem varð, en skipverjum S var metið það til yfir- sjónar, að þeir vöruðu þá á Æ ekki við, er þeir sáu, að hverju stefndi. Samkvæmt þessu voru ?% skaðans lagðir á Æ, en % á S. Við ákvörðun bóta var ætlazt á um löndunarmagn S af síld þá 3 daga, er viðgerð á nótinni tók. Var höfð hliðsjón af löndunarmagni allmargra veiðiskipa þessa daga svo og heildarveiðimagni S á síldveiðitíma þeim, er hér skipti máli ..........2.00000 00... 43 Varðskip kom að færeysku skipi, sem var að línuveiðum á Bakkaflóa, um eina sjómílu innan landhelgislínunnar. Skipstjórinn á færeyska skipinu játaði sekt sína. Brot hans varðaði við 1. gr. laga nr. 33/ 1922. Með tilvísan til nefndra laga svo og 1. gr. laga nr. 31/1948, sbr. lög nr. 4/1924, var ákærða gert að greiða kr. 7500.00 sekt til ríkissjóðs, er afplánast skyldi 45 daga varðhaldi, ef hún greiddist ekki innan 4 vikna frá dómsbirtingu. Öll veiðarfæri og allur afli í skipi ákærða var gert upptækt ............0.20000 0000... 121 Varðskip tók togara, sem var að togveiðum 0,6 sjómílu innan land- helgislínu út af Hafnarbergi. Skipstjóri játaði brot sitt. Var honum dæmd samkvæmt 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. lög nr. 4/1924, 74000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands og til vara T mánaða varðhald. Afli og veiðarfæri gerð upptæk ........20002000 00... 385 Skipherra varðskips og 1. stýrimaður hans voru á eftirlitsferð í flugvél norður á Húnaflóa. Var flogið yfir Fáskrúðssker við Vatnsnes og LVI Efnisskrá. Bls. stefnt á Höskuldsstaðakirkju. Kváðust beir og flugmaðurinn þá hafa staðið vélskipið Á að veiðum innan bessarar línu. Samkvæmt framburði þeirra og álitsgerð skólastjóra Stýrimannaskólans hefur vélskipið þá verið a. m. k. 1,9 sjómílur innan landhelgislínu. Með því að ekkert kom fram, er hnekkti skýrslu löggæzlumanna um staðarákvarðanir, var talið sannað, að skipstjórinn á vélskipinu hefði gerzt brotlegur við 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, og þar sem Á var 103 smálestir brúttó að stærð, þótti sekt skipstjóra sam- kvæmt lögum nr. 5/1951, sbr. 2. gr. laga nr. 19/1940, hæfilega ákveðin 10000 króna sekt til Landhelgissjóðs og til vara 2 mánaða varðhald .............2.....0....0 0. 387 Afli Á var seldur í Englandi með leyfi Dómsmálaráðuneytis, án þess að trygging væri sett fyrir andvirði hans. Ekki var í málinu leitt í ljós, hver gerði vélskipið út og hlaut andvirði aflans, og hafði útgerðarmanni ekki verið gefinn kostur á að gæta réttar síns. Var bví ekki dæmt um kröfu um upptöku á andvirði aflans í málinu .. 387 Varðskip tók togara á Skagafirði með stjórnborðsvörpu í sjó. Kváðu varðskipsforingjar togarann hafa verið fyrir innan togdufi, er reyndist samkvæmt miðunum þeirra vera 04 sjómílu innan landhelgi. Skólastjóri Stýrimannaskólans komst að sömu niður- stöðu eftir miðunum. Skipstjóri togarans viðurkenndi, að hann hefði togað kringum duflið. Hann var dæmdur samkvæmt 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951, til að greiða 74000 króna sekt í Landhelgissjóð og til vara í 7 mánaða varð- hald. Afli og veiðarfæri var gert upptækt ...........0.0.....00... 400 Varðskip tók togara í Skagafirði. Var togarinn að veiðum, og viðurkenndi skipstjóri, að hann hefði farið aðeins inn fyrir togdufl, er þar var. Duflið reyndist samkvæmt miðunum varðskipsforingja 0,4 sjómílu innan landhelgi. Var sú niðurstaða staðfest af skóla- stjóra Stýrimannaskólans. Skipstjóri togarans var dæmdur sam- kvæmt 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951, til að greiða 74000 króna sekt í Landhelgissjóð og til vara að sæta 7 mánaða varðhaldi. Afli og veiðarfæri gert upptækt .... 404 Samkvæmt athugunum varðskipsmanna var togbáturinn H á tímanum kl. 8.35 til 9.44 aldrei minna en 1 sjómílu inni á landhelgissvæðinu á Skagafirði, og 1,2 sjómílur, er komið var að honum. Kl. 8.49 sneri togbáturinn frá landi og stanzaði, og skömmu seinna sást frá varð- skipinu, að net, er talið var vera fiskipokinn, var dregið inn yfir borðstokkinn. Sigldi togbáturinn síðan áfram, unz hann stanzaði kl. 9.40, eftir að varðskipið hafði skotið þremur púðurskotum. Skip- stjórinn á togbátnum taldi sig hafa dregið inn botnvörpuna um kl. 8, en skipverjar hans töldu hana dregna inn stutt fyrir kl. 9. Lífs- mark sást á tveimur fiskum, er varðskipsmenn komu um borð í tog- bátinn, og hlerar hans voru sums staðar votir og hleraskór glans- andi. Skipstjórinn á togbátnum, sem var 178.11 rúmlestir að stærð, Efnisskrá. LVII Bls. var talinn sekur við 1. gr. laga nr. 5/1920, og var refsing hans sam- kvæmt 3. gr. nefndra laga, sbr. lög nr. 5/1951 og lög nr. 4/1924, ákveðin kr. 10.000 í Landhelgissjóð Íslands, en vararefsing tveggja mánaða varðhald. Afli og veiðarfæri gert upptækt .............. 478 Togari tekinn að veiðum um 1 sjómílu innan landhelgislínu út af svo- nefndum Sjávarmelum. Refsing skipstjórans var ákveðin sam- kvæmt lögum nr. 5/1920, í. og 3. gr., sbr. lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951, 74000 króna sekt, vararefsing T mánaða varðhald og afli og veiðarfæri gert upptækt ..................0.0 000... 501 Vélbátur, að stærð 64,22 brúttó smálestir, var tekinn að togveiðum 0,2 sjómílu innan landhelgi í Garðsjó, en hafði um 11 mínútur á undan haldið frá landi. Skipstjóri vélbátsins var talinn brotlegur við 1. sbr.3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og Í. gr. laga nr. 4/1924. Refsing hans var ákveðin kr. 7400.00 til Landhelgissjóðs, en til vara varðhald 30 daga. Afli og veiðarfæri gert upptækt .... 518 Varðskip setti dufl í kjölfar togara, sem var að veiðum út af Portlandi og hélt frá landi. Reyndist staður duflsins 0,4 sjómílu innan land- helgi. Skipstjóri hans var dæmdur samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 3. gr. sömu laga og lög nr. 4/1924. Togarinn var 420.93 register tonn brúttó. Var refsing ákveðin kr. 74.000.00 í Landhelgissjóð Ís- lands, til vara varðhald 7 mánuði. Afli og veiðarfæri gert upptækt 516 Fjallskil. Hreppsnefndin í H-hreppi lét tvísmala afrétt hreppsins haustið 1945, svo sem boðið er í 14. gr. fjallskilareglugerðar Rangárvallasýslu nr. 157/1943. Eftir leitir þessar kom í ljós, að á afréttinum var ær með tveimur lömbum, sem utanhreppsmaður einn (A) var talinn eiga. A fór þess á leit, að hreppsnefnd H-hrepps léti sækja kind- urnar á kostnað hreppsins, en hreppsnefndin taldi sér það óskylt, með því að hún hefði fullnægt skyldu sinni um afréttarsmölun, en veitti hins vegar A með ályktun heimild til að sækja kindurnar með þeim kjörum, sem getur í 24. gr. fjallskilareglugerðarinnar. Ekki var þó ljóst, hvort A vissi um ályktun þessa. A gerði síðan för sína á afréttinn við annan mann og tókst að ná ánni og öðru lambinu og flytja til byggða. Sendi hann síðan hreppsnefndinni reikning yfir kostnað af förinni, en hún neitaði að greiða. Sneri A sér þá til sýslunefndar R-sýslu, sem úrskurðaði, að hreppsnefndinni hefði samkvæmt 14. gr. fjallskilareglugerðarinnar verið skylt að láta hirða kindurnar, en í þeirri grein segir, að hreppsnefnd sé skylt að sjá um, að tvísmöluð séu afréttarlönd hreppsins á hverju hausti og oftar, ef þurfa þykir. Sagt í dómi Hæstaréttar í máli A gegn H-hreppi, að hreppsnefndinni, sem látið hafði tvísmala afréttinn óaðfinnanlega, hefði ekki verið skylt að fyrirskipa þriðju leit, þótt eftir aðra leit fréttist um þrjár kindur á afréttinum, sem þangað kunna að hafa runnið eftir hinar fastákveðnu leitir, en það sé LVIII Efnisskrá. Bls. matsatriði hverju sinni, hvort þörf sé Þriðju leitar. För A á afrétt- inn hafi ekki verið leit, fyrirskipuð af réttbærum aðilja, hrepps- nefnd eða sýslunefnd samkvæmt 14. gr. fjallskilareglugerðarinnar. Ályktun sýslunefndar, sem gerð var eftir för A, var reist á röngum lagasjónarmiðum og varð ekki jafnað til lögfullrar fyrirskipunar um þriðju leit. Veita hefði mátt A Þóknun úr fjallskilasjóði fyrir ómak sitt, enda þótt hann væri utanhreppsmaður, samkvæmt lög- jöfnun frá 24. gr. fjallskilareglugerðarinnar, en hvorki hrepps- nefnd né sýslunefnd sem æðra stjórnvald hafði tekið ákvörðun um það. Var hreppurinn því sýknaður af kröfu A um greiðslu kostnaðar af för hans á afréttinn ............00..0....0. 0 216 s Fjárdráttur. Sjá einnig fjársvik. Ö var gjaldkeri í Tóbakseinkasölu ríkisins og innheimti skuldir hennar. Frá því á árunum 1938—39 og fram á árið 1951 dró hann sér fé einka- sölunnar, alls yfir 470 þúsund krónur. Fjárdráttinn framkvæmdi hann þannig, að hann sló eign sinni á fé, sem hann innheimti, skráði það síðar innkomið, er hann hafði innheimt yngri skuldir. Fjárdrættinum leyndi hann með því að telja kröfur á viðskipta- menn utan Reykjavíkur útistandandi, enda þótt hann hefði inn- heimt þær. Er breyting var gerð á bókhaldi einkasölunnar 1951, varð fjárdrátturinn uppvís. Ö var dæmdur sekur samkvæmt 1. mgr. 247, gr. og 138. gr. laga nr. 19/1940, enda Þótt síðarnefndu greinarinnar væri ekki getið í ákæruskjali, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951. Refsing ákærða var ákveðin fangelsi í tvö ár. Hann var og sviptur kosningarrétti og kjörgengi til opinberra starfa og annarra almennra kosninga ...........20..0000 000. 496 Fjárfesting. Sbr. verðlagslögsjöf. A sótti um fjárfestingarleyfi fyrir íbúðarhús og bílskúr. Fjárhagsráð veitti honum leyfi til íbúðarhúss eingöngu. Hann reisti samt steinsteyptan garð, sem var virtur á kr. 10.910.00, kringum húsið, en sótti hvorki um fjárfestingarleyfi vegna garðsins samkvæmt 8. gr. reglugerðar nr. 82/1947 né sendi Fjárhagsráði samkvæmt 2. mgr. 11. gr. sömu reglugerðar tilkynningu um fyrirhugaðar fram- kvæmdir með gögnum þeim, sem þar greinir. A var talinn brot- legur við 7. og 8. gr. sbr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, sbr. 5. og 22. gr. laga nr. 70/1947 ...............20 00 240 Fjárhagsráð. Sjá fjárfesting, verðlagsbrot. Fjársvik. Sjá einnig fjárdrátt. Ó tók við ávísun J á banka, og skyldi Ó hirða féð og færa J. Ó vitjaði fjárins í bankanum, en eyddi nokkrum hluta þess og gat því ekki Efnisskrá. LIX Bls. skilað J nema afganginum. Þetta varðaði Ó við 247. gr. laga nr. 19/1940 .........0.00220n0ner sess 445 Ó tók að sér að kaupa fisk í færeyskt skip. Skipstjórinn, sem staddur var á skipinu á Siglufirði, sendi Ó að kröfu hans kr. 15.000.00 upp í kaupin. Skipið týndist á leið til Reykjavíkur. Ó notaði féð í eigin þarfir og gat ekki endurgreitt það. Athæfið varðaði hann við 247. gr. laga nr. 19/1940 ..............200020 0. snes nes 445 Ó seldi úrsmið í Færeyjum úr, og greiddi úrsmiðurinn fyrirfram. Tvær sendingar af úrum fékk úrsmiðurinn, en er hann sendi Ó þriðju peningasendinguna notaði Ó peningana í sjálfs sín þágu, en sendi ekki úrin. Þetta atferli varðaði hann við 247. gr. laga nr. 19/1940 .. 445 Ó bauðst til að afla færeysku félagi lampaskerma gegn greiðslu fyrir- fram. Félagið sendi peningana, sem Ó notaði í eigin þágu. Gerðist hann með því brotlegur við 247. gr. laga nr. 19/1940 .............. 445 Ó bjó á gistihúsi, en greiddi ekki fyrir herbergi. Refsivert samkvæmt 248. gr. laga nr. 19/1940 ..........200000000nn een 445 Ó afhenti B tékkávísun til greiðslu skuldar og tjáði honum, að þá væri ekki innstæða fyrir henni í banka, en myndi verða til síðar. Það brást, og tókst B ekki að fá ávísunina greidda. Þetta varðaði Ó við 261. gr. laga nr. 19/1940 .........0.000000 0000 unn 445 Ó gaf út fjölda ávísana, sem annaðhvort var engin innstæða fyrir í viðkomandi banka eða hann hafði eytt henni, áður en ávísununum var fram vísað. Í þeim tilvikum, er Ó tók við verðmætum fyrir ávísanir um leið og hann gaf þær út, vann hann til refsingar samkvæmt 248. gr. laga nr. 19/1940, en í þeim tilvikum, er hann greiddi eldri skuldir með þeim, varðaði þetta hann við 261. gr. laga nr. 19/1940 ........200020000 00 anser 445 Fébótaábyrgð ríkisins. Sjá stjórnsýsluréttur. Fógetagerðir. Fyrirtæki V, sem rak veitingasölu, var af skattayfirvöldunum gert samkvæmt b-lið 22. gr. laga nr. 100/1948 að greiða 3% söluskatt af allri brúttósölu sinni, þar í innifalinn áðurgreindur söluskattur af vörum, keyptum til starfseminnar, og veltuskattur. V taldi sig ekki eiga að greiða nema 2% eins og í smásölu samkvæmt a-lið 22. gr. laganna, svo og hvorki söluskatt af veltuskatti né af sölu- skatti, en sölu sína af landbúnaðarafurðum, tilreiðdum til neyzlu kvað hann undanþegna söluskatti, samkvæmt A-lið 23. gr. lag- anna. Fógeti ákvað í lögtaksmáli á hendur V að beiðni aðilja að LX Efnisskrá. Bls. skipta sakarefni og fjalla fyrst um skattskylduna. En í máli þessu var fyrst og fremst deila um það, hvernig reikna skyldi söluskatt af veitingasölu, en ekki um skattskyldu af slíkri sölu almennt. Að svo vöxnu máli taldi Hæstiréttur rétt, að fyrir lægju skýrir reikn- ingar um það, hvernig aðiljar hugsuðu sér skattinn reiknaðan. Voru því eðlisrök talin bresta til að skipta sök samkvæmt 5. mgr. T1. gr. laga nr. 85/1936 í máli þessu, en í dómnum er ekkert sagt, er af megi ráða, að fógeta sé jafnan óheimilt að skipta sakarefni. Úrskurður fógeta var því Ómerktur .............0.0..0. 96 Í útburðarmáli kvað fógeti upp úrskurð um frestbeiðni gerðarþolanda, bar sem hvorki var lýst málsatvikum né málsástæðum og eigi greindar kröfur aðilja í fógetaréttarmálinu, heldur einungis fjallað um frestbeiðnina. Fógetarétturinn var því ekki talinn hafa gætt fyrirmæla 2. mgr. 190. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936, og var því úrskurðurinn ómerktur og málinu vísað heim til uppsögu úskurðar af nýju ...........0.0000 0000. v nn 375 Fógeti kvað svo á með úrskurði, að kyrrsetning skyldi gera í eignum A gegn 45 þús. króna tryggingu. Gerðarbeiðandi kærði úrskurð fógeta til lækkunar tryggingunni, en A krafðist hækkunar á henni, en til vara staðfestingar á úrskurði fógeta. Hæstiréttur dæmdi með skírskotun til 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936, að úrskurður fógeta um það, hvort fógetagerð skuli yfir höfuð fara fram eða ekki, sæti ekki kæru, heldur áfrýjun og að því bæri sjálfkrafa að vísa kærumálinu frá Hæstarétti ....................00020. 000... 476 Fóstureyðing. Stúlkan G, sem heima átti á Selfossi, hafði holdleg mök við S á önd- verðu ári 1949. Taldi G sig ekki hafa haft tíðir frá því seint í febrúar þ. á. Tjáði hún S, að hún vildi eyða fóstrinu. Í fyrri hluta apríl fór G tvisvar til Rvíkur og dvaldist á heimili H, bróður S. H er óhlutvandur. Kvaðst G þá hafa rætt fóstureyðingu við H. Hinn 23. apríl fór G enn til Rvíkur, á fund læknisins J og bað hann að eyða fóstrinu. Segist hann hafa neitað, en hún segir, að sér hafi skilizt, að hann vildi gera það gegn greiðslu 1000 króna. Bað hún H og Þ um það fé, en fékk ekki. Hinn 26. apríl, kl. um 10.30, ók H henni að lækningastofu J, og var G hjá J um 15—20 mínútur á lækningastofunni. Segir G, að J hafi þá farið með verkfæri inn í fæðingarveg hennar til þess, að því er hún ætlaði, að eyða fóstri hennar samkvæmt beiðni hennar. G segir sig hafa kennt allmikið til og hafi sársaukinn verið mun meiri en hefði hún skorið sig í fingur. Fannst henni sársaukakippirnir ekki vera yzt í leggöng- Efnisskrá. unum, heldur ofar. Ekki vissi G, hvort nokkuð kom niður af henni, en blóð segir hún hafa verið á áhaldi, er J notaði. J segist einungis hafa að beiðni G athugað, hvort hún væri bunguð. Hafi hann notað þrjú áhöld, legspegil, kúlutöng og kanna við rannsókn- ina. Hann hafi ekki farið með kannann eða annað áhald inn í legopið. Kveðst J ekki hafa talið G þungaða og tjáð henni bað, en hafa orðið var smáblæðingar innst í leggöngunum og kringum legopið og talið blæðinguna helzt stafa af byrjandi tíðum. Hafi hann séð lítið sár, varla á stærð við einseyring, í rönd legopsins og kannað það. G sagði upphaflega, að hún hefði engar blæðingar haft á þessum tíma. Síðar varð hún margsaga um það atriði. Hún neitaði því, að J hefði skýrt henni frá, að hún væri ekki vanfær, og sagði, að hann hefði krafizt þess, að hún kæmi síðar með greiðslu, og skyldi hún þá fá lyfseðil, en J neitar þessu. H ók G heim til H frá J. Sagði hún þá H, að J hefði eytt fóstri hennar. Laust fyrir hádegi sama dag skýrði H lögreglu frá því, að J hefði eytt fóstri G. Kl. 3—4 fór dómari ásamt tveimur læknum á heimili H. G lá þá á bekk með baðmull við kynfæri sín, og var eitthvert blóð að sögn læknanna á baðmullinni. Eftir að dómari hafði prófað G, sendi hann hana á Landsspítalann, en láðist að fyrirskipa um vörð yfir henni þar. Yfirlæknirinn, Th, rannsakaði G kl.19.00. Taldi hann ekki sennilegt, að þann dag hefði verið fært niður af G egg með fóstri, þar sem leghálsgöng væru allt of þröng til þess, er ofar dregur. Hins vegar taldi Th sennilegt, að G væri vanfær vegna tíða- teppu, stækkunar á legi og litarbreytingar. Ekki taldi Th unnt að segja, hvort farið hefði verið með verkfæri upp ílegið. G hafði næstu nótt og dag nokkurn hita og verki neðan til í kviðnum. Samkvæmt sjúkraskrá og skýrslu Th kom að kvöldi hins 28. apríl niður gegnum fæðingarveg G stykki, sem líktist eggbelgjum með kögri. G sagði, að eitthvað hefði komið niður af sér, en annars fundust ekki vitni, er staðfestu, að stykki það, er Rannsóknarstofan fékk, væri frá G. Rannsóknarstofan taldi þetta sýkta egghluta, en ekki varð greint fóstur í vefjarstykkinu. Aldur eggsins var ekki talinn yfir fjögurra mánaða. Th taldi sennilegast, eftir ásizkomulagi legs- ins, að G hafi verið á öðrum mánuði meðgöngutímans. Eftir þetta var G leyst af spítalanum, án þess að áður væri kannað sérstak- lega, hvort nokkuð væri eftir í legi hennar. Réttarmáladeild Læknaráðs taldi fósturlát hafa verið með þeim hætti, að sam- rýmdist því, að farið hefði verið með prjón eða kanna upp í leg G og með því komið af stað fósturláti. Yfirlæknir Th taldi senni- legra, að fósturlát hefði orðið sjálfkrafa, þar sem ummerki á G bentu ekki til, að J hefði fært fóstrið niður af henni og þar sem ósennilegt sé, að fóstrið sjálft ásamt nokkrum hluta fylgivefs, sem kom í leitirnar, hefði gengið niður af G á þeim stutta tíma, sem leið frá því hún fór frá J og þangað til hún kom á spítalann. LXI Bls. LXII Efnisskrá. Bls. Þegar litið var til þessarar umsagnar Th og þess gætt, hversu ófullkomin rannsóknin á G var og því, sem niður af henni kom, og hún sjálf reikul í framburði, þóttu ekki fullnægjandi sannanir fram komnar fyrir sekt J ..........20.00n000 ns 310 Með játningu G var sannað, að hún fór tvisvar til J og bað hann að eyða fóstri, er hún taldi sig ganga með. Ekki var sannað, að hún hefði þá gengið með lifandi fóstur. Í 216. gr. laga nr. 19/1940 er svo ákveðið, að ónothæf tilraun kvenmanns til þess að eyða fóstri sínu sé refsilaus. Var G því sýknuð af ákæru fyrir brot á XXIII. kafla laga nr. 19/1940 ............2...0..00.nee 310 Framburður. Sjá rangur framburður. Framkvæmdastjórn. Sjá stjórnsýsluréttur. Frávísun. Með auglýsingu ríkisstjórnarinnar 19. maí 1942 var umferð takmörkuð um landsvæði á Reykjanesskaga vegna flugvallagerðar þar og hernaðarmannvirkja. Innan þess svæðis, sem sætti umferðartak- mörkunum, var 2855 ha af landi Hafna. Eignarnámsmat var fram- kvæmt á 1100 ha af því, en landeigendur höfðuðu mál gegn ríkis- sjóði og kröfðust bóta fyrir afnotaskerðingu á 1755 ha lands vegna umferðartakmarkana og annarra tálmana á hagnýtingu lands Þessa á styrjaldarárunum. Bótakrefjendur töldu mega ákveða bætur þær sömu fyrir ha hvern og gert var í eignarnámsmatinu á hinum hluta landsins. Þar sem ekki var sannað, að land það, sem bóta var krafizt fyrir, væri sambærilegt að gæðum því landi, sem metið hafði verið, og virðing eða önnur gögn voru ekki fyrir hendi til ákvörðunar bótum, var málinu vísað frá dómi .......... 105 Í munnlegum flutningi máls í héraði kröfðust verjendur þess, að fyrsta kröfulið sækjanda yrði vísað frá dómi. Héraðsdómari lýsti ekki berum orðum horfi sínu til þessarar kröfu verjenda, en tók hana ekki til greina í niðurstöðu dóms. Það var að vísu yfirsjón dómara að telja ekki rök sín fyrir því, að hann hratt frávísunarkröfunni, en þetta var samt ekki látið varða ómerkingu dómsins í Hæsta- rétti, enda varð ekki séð, að rök, er hald væri í, hefðu verið flutt fram til stuðnings frávísunarkröfunni ............00.20000 0000... 236 Fasteignasalinn A tók að sér að selja neðri hæð húss fyrir B og rishæð hússins fyrir B og C, sem áttu hana í sameiningu. ÁA gerði kaup- samning um húsið við K. Áttu tvær afborganir að greiðast, áður en afsal væri gefið út. K gat ekki greitt fyrri afborgunina á rétt- um tíma, og rifti B kaupin. A krafði B í máli um þóknun fyrir sitt starf, en B krafðist þess, að málinu yrði vísað frá dómi, þar sem A hefði ekki einnig stefnt C til greiðslu. Frávísunarkröfunni var Efnisskrá. LXIII hrundið, enda komu réttarfarsskilyrði 46. gr. laga nr. 85/1936 ekki til greina ........2.000.0000.00 nn Skipstjóra á skipinu A, sem hafði verið ákærður fyrir veiðar í land- helgi, var leyft að selja afla sinn erlendis. Kröfu um upptöku and- virðis aflans var vísað frá, er mál ákæruvaldsins á hendur skip- stjóranum var dæmt í Hæstarétti, þar sem ekki var í ljós leitt, hver gerði vélskipið út og hlaut andvirði aflans og þeim aðilja var ekki veittur kostur á að gæta réttar síns ...............00... Frestir. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms var kært til Hæstaréttar. Áður en kærumálið yrði dæmt þar, áfrýjaði gagnaðili kærenda héraðs- dómnum til breytinga. Var kærumálinu frestað sjálfkrafa sam- kvæmt lögjöfnun frá 2. mgr. 117. gr. laga nr. 85/1936, unz séð yrði, hvort áfrýjunarmálið yrði lagt í dóm ...........0000 0000... A krafðist útburðar á B úr leiguhúsnæði. B bað um 14 daga frest til að undirbúa vörn í málinu. Fógeti veitti honum vikufrest. B kærði úrskurðinn, en hann var staðfestur í Hæstarétti .................. Útgefanda víxils, sem sóttur var til greiðslu víxilsins, synjað um tveggja vikna frest til að stefna sambykkjanda víxilsins inn í málið, enda hafði frestbeiðandi haft allt að mánaðar tíma til þess .......0..00020 0000 00 nr 256, H stefndi S o. fl. til greiðslu víxilskuldar, og var málið þingfest 19. júní. Af stefndu kom S einn fyrir dóm og krafðist frests til 4. sept- ember. Stefnandi neitaði um frest, og veitti dómari S með úrskurði vikufrest. S kærði úrskurðinn, en hann var staðfestur í Hæsta- rétti. S færði engin rök fyrir kröfu sinni í málinu, og bótti sýnt, að hann hefði kært málið í því einu skyni að afla sér ólögmæts frests. Var honum því samkvæmt 3. tl. 1. mgr. 188. gr. laga nr. 85/1936 dæmd 200 króna sekt til ríkissjóðs, sem afplánast skyldi með Þriggja daga varðhaldi, ef hún yrði ekki greidd innan 4 vikna frá birtingu dómsins ..............eeeeessssss sr Í útburðarmáli kvað fógeti upp úrskurð um frestbeiðni gerðarbolanda, Þar sem hvorki var lýst málsatvikum né málsástæðum og eigi greindar kröfur aðilja í fógetaréttarmálinu, heldur einungis fjallað um frestbeiðnina. Fógetarétturinn var því ekki talinn hafa gætt fyrirmæla 2. mgr. 190. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936, og var því úrskurðurinn ómerktur og málinu vísað heim til uppsögu úrskurðar af Nýju .......00000200000n ner Eftir að stefndi í víxilmáli (R) hafði haft frest, fór hann fram á frekari frest frá 26. júní til 4. sept. Var honum synjað um frest- inn með úrskurði, er hann kærði, og staðfesti Hæstiréttur úr- skurðinn. Sýnt þótti, að úrskurðurinn var kærður í þeim tilgangi einum, að afla ólögmæts frests í málinu. Var X því samkvæmt 3. tl, 188. gr. laga nr. 85/1936 dæmd 200 króna sekt til ríkissjóðs og Bls. 387 187 245 257 373 375 LXIV Efnisskrá. Bls. til vara þriggja daga varðhald .................0000000. 379, 381 S krafðist lögtaks á hendur fyrrverandi eiginmanni sínum G fyrir meðlagsskuld. G krafðist frests, en var synjað um hann, með því hann hafði haft frest áður til vitnaleiðslu án þess að nota hann svo og með því, að atriði það, er hann hugðist skýra með vitna- leiðslu, lá skýrt fyrir ...........0..0.000.2.. 409 Uppboði á eignum dánarbús frestað, meðan erfinginn Þ leitaði dóms- úrlausnar um, með hvaða verði fasteign, er erfinginn S hafði fengið sem fyrirframgreiðslu upp í arf, skyldi metin dánarbúinu .. 414 Fyrning. H höfðaði með stefnu 29. september 1949 mál á hendur Í fyrir mein- yrði, viðhöfð í bréfi hinn 28. janúar 1949. Í höfðaði með stefnu 15. nóv. 1949, birtri 18. s. m., gagnsök fyrir meinyrði H um Í í blaða- grein hinn 24. marz 1949. Gegn staðhæfingum umboðsmanns Í fyrir Hæstarétti var ekki sannað, að heimild Í til málshöfðunar út af ummælum H hafi þá verið niður fallin, sbr. 29. gr. laga nr. 19/1940 391 Gáleysi. Sjá bifreiðalagabrot, refsingar. Geðveiki, geðveila. R framdi á öndverðu ári 1946 og fram yfir mitt það ár fjölda marga innbrotsþjófnaði. Sérfræðingur í geðsjúkdómum rannsakaði geð- heilsu hans og komst að þeirri niðurstöðu, að hann væri hvorki geðveikur né fáviti, en geðveill (psykopat). Héraðsdómari leit svo á, er hann dæmdi mál ákæruvaldsins á hendur honum, að geð- veila hans væri á svo háu stigi, að heimfæra bæri hana undir 16. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og að eigi myndi bera árangur að beita hann refsingu. Hins vegar taldi dómarinn, að R væri stór- hættulegur almennu réttaröryggi, og dæmdi R því samkvæmt 62. gr. nefndra laga til vistar á viðeigandi hæli og að sú ráðstöfun skyldi koma í stað refsingar. Var dómur kveðinn upp hinn 2. ágúst 1946. Tilsjónarmaður, sem R var skipaður hinn 5. nóvember 1946, tók að beita sér fyrir því, að R yrði veitt reynslulausn, og hinn 13. september 1948 ákvað Dómsmálaráðuneytið að bera málið undir dómstólana. Með dómi aukaréttar Árnessýslu, uppkveðnum hinn 16. ágúst 1949, var R synjað um lausn úr gæzlunni. Dómi þess- um var samkvæmt ósk R skotið til Hæstaréttar, og var þar að hætti valdstjórnarmála skipaður bæði sækjandi og verjandi. Með úrskurði Hæstaréttar var ákveðið, að sérfræðingur í geðsjúkdóm- um rannsakaði af nýju andlegt heilsufar R, áður en málið yrði dæmt. Læknirinn komst að þeirri niðurstöðu, að R væri geðveill (psykopat), en árin 1945 og 1946 hafði hann einnig verið haldinn geðveiki í þrengri merkingu þess orðs (psykosis). Ofnautn amfeta- Efnisskrá. LXV Bls. mins hafi verið orsök þessarar geðbilunar, en þegar nautn Þessa efnis lauk, hafi R batnað geðveikin, en hins vegar sé geðveila R varanlegt ástand, sem ekki sé víst, að leiði til afbrota og geti með hagstæðum aðstæðum lagazt, en R hafi hagað sér mun betur á hælinu eftir dóminn heldur en hann hafi gert, er hann var settur á Klepp, begar hann var 15 ára unglingur. Lagði læknirinn til, að R yrði látinn laus til reynslu. Umsögn læknisins var borin undir Læknaráð. Segir í áliti Læknaráðs, að R sé geðveill (psykopat) og að glæpahneigð hans eigi a. m. k. að verulegu leyti rót sína að rekja til þess. Einnig segir þar, að R hafi auk þess á tímabili verið haldinn geðveiki (psykosis) og þá í sambandi við amfetaminnautn. Gerir læknaráð ráð fyrir, að geðveilan sé varanleg og að hætt sé við, að R kunni að fremja afbrot svipuð þeim, er hann framdi, áður en amfetaminnautnin kom til, en amfetaminnautn myndi auka afbrotahneigð R. Hæstiréttur ákvað að veita R lausn úr öryggisgæzlu til reynslu með þeim skilyrðum, að lögreglustjóri skipi honum eftirlitsmann, að honum sé tryggður samastaður og starfi og að hann haldi sér algerlega frá nautn eiturefna, enda sé honum afhent skírteini, þar sem skilyrði þessi eru greind, sbr. 40. og 41. gr. laga nr. 19/1940 ............20.00 0. nn senn 356 Gengi. K keypti vörur í Frakklandi og setti bankatryggingu. Eftir að hann gerði kaupin, en áður en vörurnar komu til Íslands og hann greiddi þær, verðféll frankinn úr ísl. kr. 54.63 niður í kr. 30.35 fyrir 1000 franka. Við gengisbreytinguna hækkuðu franskar vörur í Frakklandi, en sú hækkun tók ekki til vöru K, þar sem hann hafði gert kaupin áður. K greiddi vöruna samkvæmt hinu lækkaða gengi Írankans, er gilti, er varan kom til Íslands, og seldi síðan vöruna með sama verði og aðrar franskar vörur, er hækkuðu vegna gengisfallsins. Hlaut hann þannig gengishagnað, sem sam- kvæmt útreikningum verðlagsyfirvalda nam kr. 45.662,71. Þetta talið varða hann refsingu samkvæmt 15. sbr. 22. gr. laga nr. 70/ 1947. Hinn ólöglegi hagnaður var gerður upptækur .............. 6 Varðskip bjargaði skipi 1949. Var skipið og farmur þess þá metið og matsfjárhæð ákveðin í ísl. krónum. Hæstiréttur ákvað björgunar- laun 1951, eftir að íslenzk króna hafði verið verðfelld. Við ákvörðun á fjárhæð björgunarlauna var litið á það, að þau voru ákveðin í verðminni gjaldeyri en lagður var til grundvallar við matið .........0.00000000 ner 183 K, danskur maður, sem um mörg ár hafði verið lyfsali í Hafnarfirði, seldi árið 1947 S fasteign sína þar og lyfjavörur fyrir ísl. kr. 709.582.83. Greiddi S þegar kr. 270.000.00, og 18. október s. á. gaf hann út skuldabréf fyrir eftirstöðvunum, kr. 439.582.83, sem reikn- LXVI Efnisskrá. Bls. aðar voru til danskrar myntar með þáverandi gengi, en þá jafn- giltu ísl. kr. 135.57 dönskum kr. 100.00. Skuldin varð samkvæmt því d. kr. 324.247.87, sem greiðast skyldu með 6% ársvöxtum og jöfnum afborgunum á næstu 15 árum á gjalddaga 11. apríl og 11. okt. ár hvert. Greitt skyldi í dönskum krónum og í tilteknum dönskum banka, ef danskur gjaldeyrir fengist hjá íslenzkum stjórnvöldum, en til þess áttu aðiljar enga heimtingu, sbr. 18. gr. laga nr. 70/1947. Annars kostar skyldi greiða í reikning lánar- drottins í Landsbanka Íslands. Danskur gjaldeyrir fékkst ekki, og greiddi skuldunautur því tvö fyrstu árin afborganir og vexti í íslenzkum krónum eftir nefndu gengi í Landsbankanum. Með lögum nr. 22/1950 um gengisskráningu o. fl. var íslenzka krónan verðfelld, svo að þá urðu 100 danskar krónur jafngildi ísl. króna 236.30 í stað 135.57 áður. Þegar S skyldi greiða afborgun og vexti hinn 11. apríl 1950, krafðist lánardrottinn þess, að greiddar yrðu jafnmargar danskar krónur og fyrir gengisfellinguna. Skuldu- nautur taldi sér hins vegar ekki skylt að greiða fleiri íslenzkar krónur eftir gengisfellinguna en fyrir hana. Hann greiddi samt með fyrirvara Ísl. kr. 45.461.07, þar sem miðað var við hið nýja gengi, og höfðaði síðan mál til endurheimtu kr. 19.379.15, enda hafði hann fyrir gengisbreytinguna greitt á hverjum gjalddaga kr. 26.081.92. Skuldunautur reisti endurheimtukröfu sína á 8. gr. laga nr. 22/1950. Í dómi Hæstaréttar segir, að skuldaskipti aðilja hafi átt rót sína að rekja til kaupa og sölu íslenzkrar fasteignar og annarrar innanlandssölu verðmæta og að skiptin lúti því að öllu íslenzkum lögum. Markmið 8. gr. laga nr. 22/1950 sé að tak- marka skuldir vegna kaupa og sölu verðmæta innanlands fyrir gengisfellinguna við þá fjárhæð í íslenzkum krónum, sem miðað var við, er kaup gerðust, jafnvel þó skuld hafi verið háð skráðu gengi erlends gjaldeyris. Kaupverðið fyrir fasteign þá og vörur, sem S keypti, var tiltekið í íslenzkum gjaldeyri og hluti þess þegar greiddur í þeim gjaldeyri. Skuldabréf var gefið út fyrir eftirstöðv- unum og þær reiknaðar til dansks gjaldeyris, en afborganir og vextir framvegis greitt í íslenzkum gjaldeyri, enda ekki annars kostur. Með tilvísan til alls þessa tók 8. gr. nefndra laga sam- kvæmt ástæðum sínum og sjónarmiðum til skuldaskipta þessara, enda verði ekki talið, að 67. gr. stjórnarskrárinnar reisi skorður við því, að almenni löggjafinn skipi gjaldeyrismálum við gengis- fellinguna, svo sem gert var með téðri 8. gr. Endurheimtukrafan var því til greina tekin ........0...002000.000nn00 nr 268 Gerðardómur. K sótti H til skaðabóta fyrir vanefndir á námssamningi fyrir gerðar- dómi samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938. Fulltrúi bæjarfógeta á staðnum var formaður gerðardómsins um tíma í forföllum bæjar- Efnisskrá. LXVII Bls. fógeta. Gerðardómurinn úrskurðaði K bætur, og sótti hann H til greiðslu þeirra fyrir héraðsdómi. H taldi m. a. gerðardóminn markleysu vegna dráttar á málinu. Fulltrúinn, sem skipaði for- mannssæti í gerðardóminum, fór með dómsmálið, kvað upp úr- skurð í því 29. júní 1950 og síðar dóm. Þar sem dómsmálið varðaði meðferð bæjarfógeta og fulltrúa hans á gerðardómsmálinu, voru þeir vanhæfir til að fara með og dæma dómsmálið, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Dómur og málsmeðferð frá 29. júní voru því ómerkt og máli vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ...............eceennsses sr 494 Gjafsókn, gjafvörn. P höfðaði mál á hendur hreppsnefnd til bóta vegna þess, að hann gerði för á afrétt til að sækja á með tveimur lömbum, er hann átti þar, eftir að leitir voru um garð gengnar. P fékk gjafsókn í héraði, en gjafvörn fyrir Hæstarétti. tapaði málinu fyrir Hæstarétti. Málskostnaður í héraði var látinn falla niður, P var dæmdur til að greiða hreppsfélaginu málskostnað fyrir Hæstarétti. Málflutn- ingsmanni P voru dæmd málflutningslaun bæði í héraði og fyrir Hæstarétti úr ríkissjóði ..............0..00.00. 00. 216 Í barnsfaðernismáli var M dæmdur synjunareiður í héraði. K áfrýjaði málinu og fékk gjafsóknarleyfi fyrir Hæstarétti. Í Hæstarétti var K dæmdur fyllingareiður. Ef hún ynni eiðinn, skyldi M greiða henni málskostnað, en hún honum að öðrum kosti. Málflutnings- bóknun talsmanns K bæði í héraði og fyrir Hæstarétti skyldi greidd úr ríkissjóði ...........00020000.000.... nn 223 Gjalddagi. Á öndverðu ári 1945 tók A að sér að safna áskrifendum að ritsafni, sem fyrirhugað var, að kæmi út í 12 bindum, og skyldi útgáfan hefjast 1945. A átti að fá að launum 10% af útsöluverði þeirra eintaka, sem hann safnaði áskrifendum að. Þriðjung launanna fékk hann, er hann skilaði áskriftarlistum, en eftirstöðvarnar skyldu greiddar, er eintök væru komin út og áskrifendur greiddu fyrir þau. Síðla árs 1948 var enn ekkert komið út af ritinu, og krafðist A þá eftirstöðvanna. Er litið var til þess, hversu langur dráttur hafði orðið á útgáfu ritsins, var talið, að launin fyrir áskriftasöfnunina væru í gjalddaga fallin, enda var ekki sannað, að starf A hefði verið þannig af hendi leyst, að valda hefði átt lækkun eða niðurfærslu á kröfu hans .......20.00000.0.0. 00... 505 Gjaldeyrismál. Sjá eignarréttur, fjárfesting, gengi, verðlagsbrot. LXVIII Efnisskrá. Bls. Gjaldþrotaskipti. Ó refsað samkvæmt 1. gr. sbr. 39. gr. laga nr. 25/1929 um gjaldþrota- skipti fyrir að gefa bú sitt ekki upp til gjaldþrotaskipta .......... 445 Greiðsla. KS útvegaði og seldi L tvo skipsfarma af salti frá Portugal. Var saltið flutt til Íslands á tveimur erlendum skipum, S1 og S2. KS gerði farmsamning um SI, en L um S2. Umráðamenn SI lofuðu fyrir atbeina KS að flytja 50 tonn af korki á skipinu fyrir K til Íslands fyrir 200 sh tonnið. Taldi fyrirsvarsmaður KS líklegt, að fyrir- svarsmaður L hefði um þetta vitað. Þrátt fyrir þetta var kork K, alls 100 tonn, flutt til landsins á S2. L vildi fá ísl. kr. 625.00 fyrir tonnið, eða alls kr. 62.500.00 fyrir flutning á korkinu, en K greiddi einungis kr. 40.000.00. Höfðaði L því mál til fullnaðargreiðslu á kröfu sinni. Það var í ljós leitt, að L greiddi tæpar kr. 110.00 á tonn hvert af farmi skipanna. Yfirlýsing umráðamanna S1 um farmgjald fyrir korkið svo og það, að korkið var tekið í S2 til viðbótar saltfarmi veittu K efni til að ætla, að hann myndi sæta hagkvæmum kjörum um farmgjald. Var því greiðsla sú, sem hann hafði innt af hendi, talin fullnægjandi .........0.0...000.0 17 Grunnleiga. Sjá leiga. Handtaka. Stúlkan H var unnusta lögreglumannsins G og átti heima við Ó-götu 18. Hún kveður mann hafa verið á ferli við og Í grennd við hús hennar aðfaranótt 16. janúar 1950. Hafi maður þessi komið inn í garðinn við húsið, og hafi verið bjástrað þar við glugga. Hafi hún þá kallað föður sinn, H, til. Kveðast þau bæði hafa séð, að P, er þau segjast bæði þekkja, hafi verið að ganga upp tröppur, er liggja af lóð hússins og upp á gangstétt Ó-götu. Birta var ekki góð, er þau horfðu á manninn, og var hann í nokkurri fjarlægð. A, bróðir P, kona A og starfsstúlka þeirra bera, að P hafi verið á heimili þeirra þessa nótt. Stúlkan H kveður P hafa aftur komið á gluggann hjá sér aðfaranótt 19. s. m. um kl. 1. Konan S, ekkja föðurbróður P, og sonur hennar kveða P hafa verið á heimili þeirra fram til kl. rúmlega 12 þessa nótt, og stúlka á S-stíg 7, Þar sem P hafði herbergi, segir ljós hafa verið komið í herbergi P kl. rúmlega 12, en myrkur hafi verið þar áður, og segist stúlkan myndu hafa orðið þess vör, ef nokkur hefði farið út úr húsinu á þessum tíma, áður eftirtaldir atburðir gerðust. Var því al- gerlega ósannað, að P hefði verið á ferli í kringum hús H á áðurnefndum tímum. Lögreglumaðurinn G, sem grunaði P um návist við hús H, fór ásamt fleiri lögreglumönnum heim til Efnisskrá. LXIX Bls. P kl. rúmlega 2 aðfaranótt þess 19. jan. fór inn í herbergi hans, og handtók hann, þar sem hann hvíldi í rekkju sinni, með talsverðum harðræðum og flutti hann á skrifstofu rann- sóknarlögreglunnar til yfirheyrslu. Var þessi verknaður G tal- inn varða við 131. gr. hegningarlaganna og G dæmdur í 20 daga varðhald. Tveir dómenda vildu dæma honum 2500 króna sekt með vararefsingu 20 daga varðhaldi ................2... 000... nn 57 Hefð. Í kaupsamningi, sem H gerði við G 22. sept. 1938 um túnblett, tók seljandinn H fram, að bletturinn væri erfðafestuland. Eigendur blettsins frá 1915 höfðu og talið hann erfðafestuland. Krafa G á hendur A-kaupstað, þar sem bletturinn var, um beinan eignarrétt að blettinum var því ekki tekin til greina, og var G því einungis talinn erfðafestuhafi að blettinum ...........00.0. 000... en 424 Heimvísun. Sjá ómerking. Heiti. Sjá firma. Hjúskapur. M byggingarmeistari í Reykjavík átti óskilgetna dóttur, D, sem stóð til arfs eftir hann. Á árinu 1942 gekk M að eiga K, og áttu þau engin börn á lífi, er atvik málsins gerðust. Hinn 1. júlí 1948 lagðist M á spítala vegna innanmeins. Var reyndur á honum uppskurður, sem ekki bar árangur, og töldu læknar hann ganga með ólækn- andi krabbamein í maga, en leyndu hann því. Hinn 21. júlí fór M af spítalanum, hresstist nokkuð og komst á fætur og hafði fóta- vist fram til mánaðamóta janúar og febrúar, en hinn 26. febrúar var hann fluttur aftur á spítala, og þar andaðist hann 10. marz 1949. Með þeim hjónum M og K var upphaflega algert félagsbú. En hinn 23. desember 1948 gerðu þau með sér kaupmála, sem saminn var og skráður samkvæmt ákvæðum laga nr. 20/1923. Með kaupmálanum var gert að séreign K húseign í Rvík, að fasteigna- mati kr. 29.000.00, enda tók K að sér áhvílandi skuldir á henni, bifreið, metin kr. 10.000.00, verðbréf, kr. 30.000.00, svo og allir innan- stokksmunir og búsáhöld hjónanna, sem metin voru á kr. 8000.00. Voru þetta allar eignir félagsbúsins að fráskilinni bankainnstæðu, að fjárhæð rúmlega kr. 26.000.00. Samtímis gerðu hjónin sameigin- lega erfðaskrá. Samkvæmt henni átti M að erfa allar eftirlátnar eignir K, ef hann lifði henni lengur, en ef K lifði lengur en M, skyldi hún auk lögarfs erfa % af eftirlátnum eignum M. Af hendi D var höfðað mál gegn K til ógildingar kaupmálanum og því haldið fram, að ákvæði hans um yfirfærslu eigna búsins hefði, LXXK Efnisskrá. Bls. að því er varðaði hluta M, raunverulega falið í sér dánargjöf sam- kvæmt 25. gr. erfðatilskipunar 25. sept. 1850 og nú 32. gr. laga nr. 42/1949, Samkvæmt gögnum málsins gerði M kaupmálann full- veðja, með réttri rænu og vitandi vits um gildi hans meira en mán- uði, áður en hann lagðist banaleguna, og meira en tveimur mánuð- um, áður en hann andaðist. Kaupmálinn hafði að geyma afdráttar- laust og samstundis framkvæmt eignaafsal til K og var þegar bindandi fyrir M í skiptum hans við K. Í téðri tilskipun segir, að reglurnar um erfðaskrár skuli einnig gilda um bÞesskonar gjafa- bréf, „sem ekki er ætlazt til, að gildi fyrr en að gjafaranum dauðum“, þó með þeim breytingum, sem leiða af því, að gjafa- bréfið er nokkurs konar samningur. Þetta ákvæði tók hvorki eftir orðum sínum né ástæðum til kaupmálans, sem tók gildi, er hann var skráður í kaupmálabókina. Réttarheimild brast því til að ónýta kaupmálann .............00.200000 00 282 G og S gengu að eigast 1935. Síðla árs 1949 slitu þau samvistir, og hinn 28. sept. 1950 krafðist konan þess, að félagsbú þeirra yrði tekið til opinberrar skiptameöferðar. Meðal eigna þeirra, sem skipt var, voru hlutabréf í h/f G.H., sem þau G og S höfðu stofnað. Var G skráður fyrir hlutabréfum, að nafnverði kr. 9600.00, en S að bréf- um, að nafnverði kr. 100.00. Gerði S þá aðalkröfu, að öll hluta- bréfin, að nafnverði kr. 9700.00, yrðu lögð henni út með nafnverði upp í búshelming hennar, en til vara, að hlutabréfunum yrði skipt milli þeirra að jöfnu eða því sem næst. Talið var, að hlutabréf hvors maka væri hjúskapareign hans og samkvæmt 47. gr. laga nr. 20/1923 um fjármál hjóna, sbr. 64. gr. skiptalaga nr. 3/1878 og var því hvor aðilja talinn eiga rétt á útlagningu sinna hlutabréfa úr búinu. Fékk S því einungis hlutabréf, að nafnverði kr. 100.00, en G hlutabréf að nafnverði kr. 9600.00 ..........00%0000. 0. 484 Hlutafélög. Í máli á hendur hlutafélagi mætti sölustjóri þess fyrir dómi. Sölustjór- inn var að vísu hluthafi í félaginu, en ekki í stjórn þess, og hafði ekki rétt til að rita firmað. Hann var ekki bær að binda félagið fyrir dÓMIi ..............0022020nnn 308 Ó fékk málflutningsmann til að semja stofnsamning og samþykktir fyrir væntanlegt hlutafélag, er hann fékk síðar skrásett. Enginn formlegur stofnfundur var haldinn í félaginu, enginn formlegur stofnsamningur samþykktur né heldur samþykktir fyrir félagið, heldur hafði Ó þann hátt á, að hann fékk systur sína I og mann hennar H til að skrifa sig sem hluthafa, án þess að þau legðu fram hlutafé, svo og til að skrifa nöfn sín undir stofnsamning, stofn- fundargerð og hlutafélagatilkynningu, er Ó hafði með sér fullbúið til undirskriftar. Voru þau í skjölum þessum talin meðstjórnendur, en ekki kveðast þau hafa tekið eftir því. Einnig fékk Ó systur Efnisskrá. LXXI Bls. sína L til að samþykkja, að Ó teldi hana hluthafa í félaginu, en engin skjöl lét hann hana undirrita. Í nefndum skjölum taldi Ó hana varastjórnanda, án þess hún vissi um það, eftir því sem næst varð komizt. Í skjölin setti Ó nöfn allra nefndra venzlamanna sinna sem stofnenda og auk þess nafn V, 13 ára drengs, sem var sonur hjónanna Í og H. Til þess aflaði Ó ekki samþykkis. Engin fundarbók var til fyrir félagið, enda enginn fundur haldinn í því fyrr né síðar. Hlutabréf voru engin gefin út, enda líklega ekkert eiginlegt hlutafé greitt, ekki einu sinni af ákærða sjálfum, nema að litlu leyti, þótt Ó tilkynnti til hlutafélagaskrár, að greiðsla þess hefði fram farið. Allt sem Ó gerði í nafni hlutafélagsins, gerði hann á eigin spýtur. Auk þess notaði Ó skammstöfunina h/f aftan við nafn sitt og aftan við annað heiti, án þess að slík félög væru til. Ó var talinn með framangreindu athæfi hafa brotið 2., 3., 4., 6., 10., 32. og 44. gr. laga nr. TT/1921 og unnið til refsingar samkvæmt 53. og 54. gr. þeirra laga ...........20220000.s sn 445 G og S gengu að eigast 1935. Síðla árs 1949 slitu þau samvistir, og hinn 28. sept. 1950 krafðist konan (S) þess, að félagsbú þeirra yrði tekið til opinberrar skiptameðferðar. Meðal eigna þeirra, sem skipt var, voru hlutabréf í h/f G.H., sem þau G og S höfðu stofnað. Var G skráður fyrir hlutabréfum, að nafnverði kr. 9600.00, en S að bréfum, að nafnverði kr. 100.00. Gerði S þá aðalkröfu, að öll hlutabréfin, kr. 9700.00 yrðu lögð henni út með nafnverði upp í búshelming hennar, en til vara, að hlutabréfunum yrði skipt milli þeirra að jöfnu eða því sem næst. Talið var, að hlutabréf hvors maka væru hjúskapar- eign hans, og samkvæmt 47. gr, laga nr. 20/1923 um fjármál hjóna, sbr. 64. gr. skiptalaga nr. 3/1878, var því hvor aðilja talinn eiga rétt á útlagningu sinna hlutabréfa úr búinu, S kr. 100.00, G kr. 9600.00 ......2... ss 484 Hlutdeild. E heimilaði B akstur bifreiðar sinnar, þótt hann vissi um vínneyzlu og áfengisáhrif B. Var E dæmd fyrir þetta 500 króna sekt, til vara 6 daga varðhald .............z..c.ens nes 11 Læknirinn J, sem ákærður var fyrir fóstureyðingu, átti frumkvæði að því, að stúlkan G, sem ákærð var með honum, undirritaði tvær yfirlýsingar, nr. 17 og 25, þar sem hún breytti fyrri skýrslum sínum fyrir dómi. Voru Dómsmálaráðuneyti send skjölin nr. 17 og 25. Er fyrir dóm kom, gekk G frá yfirlýsingum þessum. Gr. aðstoðaði við að fá hjá G yfirlýsinguna nr. 17 og S, unnusti G, aðstoðaði við útvegun beggja yfirlýsinganna. Þar sem þessir verkn- aðir Gr. og S voru hlutdeild í refsilausum verknuðum J, varð þeim ekki refsað fyrir þá samkvæmt 15. kafla laga nr. 19/1940 ........ 310 LXKXII Efnisskrá. Bls. Húsaleiga. K var búsett erlendis, en ætlaði að fiytjast til Íslands. Hún samdi í sept. 1947 við Á um leigu á íbúð í húsi, sem hann hafði í smíðum. K greiddi kr. 10000.00 strax fyrirfram í leigu, en átti auk bess að greiða kr. 26000.00 fyrirfram, er hún flyttist í húsið, að því er hún taldi. K sagði upp samningnum í okt., þar sem hún var hætt við að flytjast hingað til lands, og krafðist endurgreiðslu úr hendi Á. Á kvaðst hafa orðið fyrir tjóni vegna vanefnda og synjaði endur- greiðslu. K höfðaði þá mál gegn honum. Hæstiréttur taldi, að ekki hefðu verið leiddar nægar sönnur að því, að Á hefði fallizt á, að annar maður gerðist leigutaki í stað K eða að leigusamningurinn félli niður bótalaust. Talið var sennilegt, að Á hefði orðið fyrir einhverjum töfum við húsbygginguna og aukinni fyrirhöfn vegna þess, að K stóð ekki við samninginn. Voru bætur til handa Á ákveðnar kr. 2500.00, en honum gert að endurgreiða kr. 7500.00. Einn dómenda vildi ákveða bæturnar kr. 600.00 .........0000..... 111 M hafði á leigu skúr H. Hann krafðist útburðar á M vegna vanskila. M kvað engin vanskil fyrir hendi, enda ætti og kostnaður af við- gerðum, sem hann hefði framkvæmt á skúrnum að ganga upp Í viðskiptin. Aðiljar öfluðu ekki fyrir atbeina húsaleigunefnda gagna um það, hver leiga væri hæfileg. En að fengnum slíkum gögnum hefði fógeti átt að dæma það, hver leiga væri lögleg og hvort of- greidd leiga, ef um hana var að tefla, skyldi koma til skuldajafn- aðar síðari leigukröfu. Enn hefði fógeti átt að dæma Það, hvort kostnaður af viðgerð og breytingum á skúrnum, sem M fram- kvæmdi, skyldi að einhverju eða öllu leyti teljast fyrirfram greiddur hluti leigu. Þar sem fógeti hafði látið þetta undir höfuð leggjast, varð að ómerkja úrskurð hans og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppsögu úrskurðar af nýju, sbr. 1. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1938 ...............00 0. 549 Iðja og iðnaður, iðnaðarnám. A og B ráku bifreiðaverkstæði, þótt þeir hefðu ekki iðnréttindi. Kváð- ust þeir hvorki hafa unnið að viðgerðum á bifvélahreyflum né undirvögnum bifreiða, heldur eingöngu við réttingar og viðhald á yfirbyggingu bifreiða, þar með talin málning. Þá fengust þeir lítið eitt við lagfæringu á klæðningu innan í bifreiðum. Í 1. gr. reglu- gerðar nr. 38/1941 um iðnaðarnám er svo kveðið á, að námstími iðnnema í bifvélavirkjun skuli vera 4 ár, og í 13. gr. 2. tl., K.lið, reglugerðarinnar segir, að nemandi skuli rétta, bæta og logsjóða aurhlíf og bifreiðarhús. Samkvæmt þessu var talið, að réttingar á yfirbyggingum bifreiða falli undir Þifvélavirkjun. Voru A og B því taldir hafa gerzt brotlegir við 2. gr. laga nr. 105/1936 um breytingu á lögum nr. 18/1927 um iðju og iðnað, sbr. 1. tl. 27. gr. Efnisskrá. LXKXIII Bls. og 1. mgr. 28. gr. síðast nefndra laga ...........00.. 000. n nn 36 Samkvæmt skýrslu Landssambands iðnaðarmanna og öðrum gögnum fellur svonefnd „offset“ prentun undir hugtakið ljósprentun, en með 3. gr. reglugerðar nr. 205/1943 var ljósprentun gerð að sér- stakri grein handiðnaðar, sem sérnám þarf til samkvæmt lögum um iðnaðarnám nr. 100/1938, nú lög nr. 46/1949, sbr. lög nr. 105/1936 .......000000200. 000 86 J réðst til náms í húsasmíð hjá B í okt. 1946, en námssamningur var ekki gerður. B lofaði að gera samning eftir áramótin við J, er B hefði fengið samþykki Trésmíðafélags Reykjavíkur til þess, og skyldi samningurinn þá verka aftur fyrir sig frá upphafstíma ráðn- ingar, enda var J greitt kaup sem smíðanema. Trésmíðafélagið veitti leyfi hinn 25. marz 1947, en ekki varð þó af námssamningi. Í fyrri hluta apríl hætti J að vinna hjá B og barði því við, að B hefði brugðizt skyldu sinni með því að gera ekki námssamning. Krafði J nú B um kaupuppbót, sem svaraði til þess, að hann ætti rétt til gervismiðakaups auk orlofsfjár, þar sem hann hefði starfað hjá B fyrir lægra kaup í trausti þess, að hann ynni hjá B sem nemandi. B leiddi ekki sönnur að því í málinu, að hann hefði gert ráðstaf- anir til að gera námssamning við J, svo sem honum bar samkvæmt 1. gr. laga nr. 100/1938, sbr. lög nr. 43/1940. Var J því heimilt að rifta ráðningu sinni. Þótti J eiga rétt á venjulegu verkamanna- kaupi fyrir vinnu sína, enda ósannað gegn mótmælum B, að hann hefði unnið að þeim störfum, sem greidd voru með svokölluðu gervismiðakalpi ............20200 00. 211 Ítrekun. Skipstjóra, sem gerðist sekur um ítrekað brot gegn lögum nr. 5/1920, dæmt skilorðslaust varðhald auk sektar samkvæmt 5. gr. nefndra laga ......00000 000 1 Kaup og sala. A seldi B hús með afsali 27. apríl 1948, og skyldi B njóta arðs af því frá 1. maí s. á. B skoðaði húsið fyrir kaupin og keypti það í því ástandi, sem það var í. Kjallari var undir nokkrum hluta hússins, og var þar í þvottahús. Kvaðst B hafa séð þar rist yfir vatnsniður- falli og hafa gert ráð fyrir, að það væri í sambandi við holræsi í götunni, en svo reyndist ekki, heldur var ætlazt til, að vatnið rynni um niðurfallið í grjótfyllingu undir húsinu, enda hafði kjall- aragólfið legið lægra en holræsakerfið í götunni, er kjallarinn var gerður. Skolpleiðslur hússins höfðu því verið lagðar út um miðjan kjallaravegginn. Í suðvesturhorni kjallarans hafði verið sett upp steinþró á háum stalli. Úr steinþró. þessari hafði verið pípuleiðsla út í holræsakerfið, enda hafði botnflötur hennar staðið LXXIV Efnisskrá. Bls. hærra en holræsakerfið. Matsmenn, sem dómkvaddir voru að kröfu B, lýstu því, að tengja þyrfti nefnt vatnsniðurfall við hol- ræsi í götunni, sem lagt var nógu djúpt 1945, til þess að niðurfallið kæmi að notum og mátu kostnað af því verki á kr. 4900.00. Hér- aðsdómari taldi, að B hefði átt að sjá, er hann skoðaði húsið, hvernig vatnsniðurfallið var gert, enda steinþróin og pípan frá henni augsýnileg hverjum manni. Sýknaði hann því A af kröfu B um að greiða honum kostnað af að setja vatnsniðurfallið í sam- band við holræsi götunnar. Hæstiréttur taldi hinsvegar, að B hefði haft ástæðu til þess að vænta þess, að vatnsniðurfallið stæði í sambandi við göturæsin, og dæmdi A því til að greiða nefndan kostnað. B taldi og veggjalús hafa verið í húsinu, er hann keypti það. A mótmælti því og staðhæfði, að sér hefði a. m. k. verið ókunnugt um það. Með vætti hjóna, er búið höfðu í húsinu, þótti sannað, að veggjalúsin hefði verið komin í húsið, áður en B tók við því, og var A því dæmdur til að greiða kostnað af útrýmingu hennar .........0.0.0.0000000 0. 441 Kaupkröfur. Sjá vinnusamningar, iðnnám. Kaupmáli hjóna. Sjá hjúskapur. Kröfuréttindi. Sbr. ábyrgð, ávísun, gengi, greiðsla, kaup og sala, samningar, skaðabætur, tómlætisverkanir, viðskiptakvörtun. L seldi E salt til útgerðar hans árið 1946 fyrir tæpar 30.000 krónur. Í apríl 1947 fékk E í greiðsluskyni L í hendur ávísun, gefna út á hendur S, sem hafði á hendi sölu á fiski E, og skyldi ávísunin greidd af andvirði fisks, sem seldur var 1946. L sendi ávísunina til S, en greiðsla fékkst ekki. S kvaðst hafa lofað að greiða ávísunina, ef ekki hvíldu veðskuldir á fiskinum til Landsbankans eða bank- inn gerði að öðru leyti kröfu til peninganna. L sneri sér þá til bankans, en hann vildi enga viðurkenningu veita um forrétt L. Hinn 9. febrúar 1948 greiddi S Landsbankanum svonefnda „verð- uppbót“ á fisk E frá 1946, rúmar 128.000 krónur, og lét ávísunina fylgja. Ekkert veð til bankans hvíldi þá á fiskandvirði þessu. Ávísun E var samkvæmt aðdraganda sínum og öðrum atvikum ráðstöfun á fiskandvirði E hjá S, og var S bundinn við þá ráð- stöfun, svo fremi aðrir kröfuhafar færðu ekki sönnur á betri rétt til fiskandvirðisins. Með því að forráðamönnum Landsbankans var kunnugt um ráðstöfun E á áðurnefndum hluta af andvirði fisksins og bankinn hafði ekki hinn 9. febrúar 1948 veð eða annan forrétt til andvirðis þessa, var bankanum óheimilt að ráðstafa andvirði fisksins í bága við ráðstöfun E samkvæmt ávísuninni og var því dæmt skylt að greiða L ávísunarfjárhæðina með 6% ársvöxtum. Efnisskrá. LXXV Bls. S var einnig dæmdur til að greiða L ávísunarfjárhæðina in soliðum með Landsbankanum, þar sem hann hafði greitt bankanum hana í heimildarleysi .................2.....er ss 147 Dönsk kona, H, réðst sem matráðskona til K, sem rak veitingasölu. Hún skyldi sjá um alla matreiðslu, bakstur og veizlur. Laun henn- ar skyldu vera kr. 1000.00 á mánuði auk fæðis og húsnæðis. H vann hjá K í 5 mánuði og fékk umsamin laun. Síðar höfðaði hún mál gegn K til greiðslu frekari launa. Taldi hún, að föst laun hennar á mánuði hefði átt að vera kr. 1600.00, þar sem lægstu mánaðarlaun matsveina í Matsveina og veitingaþjónafélagi Ís- lands hefði numið þeirri fjárhæð, enda hefði Félagsmálaráðu- neytið veitt henni atvinnuleyfi með því skilyrði, að hún ynni fyrir því kaupi, sem um væri samið í hverri starfsgrein. Hvorki var H þó félagi í nefndu félagi né sýndi fram á, að hún fullnægði skil- yrðum til þess. H benti og ekki á ástæður, er valdið gætu ógild- ingu eða breytingu á ákvæðum vinnusamningsins um föst mán- aðarlaun hennar. H krafðist og greiðslu fyrir tiltekinn stunda- fjölda, er hún kvaðst hafa unnið aukavinnu. Í samningi aðilja var ekki greint, hversu langan tíma H skyldi vinna daglega. Gegn mótmælum K tókst H ekki að sanna, að hún hefði hreyft nokkrum athugasemdum um framkvæmd samningsins, að því er varðaði lengd daglegs starfstíma, eftir að hún kynntist starfsháttum, né áskilið sér rétt til launa fyrir aukavinnu, er hún tók við mánaðar- launum sínum, og veitt K þannig kost á því að taka afstöðu til slíkrar kröfu. Þótti H því ekki geta eftir á fengið tekna til greina kröfu um laun fyrir aukavinnu ..........20.0.0.e sess ss sr 162 Snemma árs 1945 tókst A á hendur að safna áskrifendum að ritsafni, er hefja skyldi þá útgáfu á og koma skyldi út í 12 bindum. Skyldi A fá 10% af útsöluverði þeirra eintaka, sem hann safnaði áskrif- endum að. Þriðjung launa fékk hann, er hann skilaði áskriftar- listum, en eftirstöðvar skyldi greiða, er ritið kæmi út og áskrif- endur greiddu fyrir það. Síðla árs 1948 var enn ekkert komið út af ritinu, og krafðist A þá fullnaðargreiðslu. Þegar litið var til þess, hversu langur dráttur hafði orðið á útgáfu ritsins, var álitið, að launin fyrir áskriftasöfnunina væru í gjalddaga fallin, enda var ekki sannað, að starf A væri þannig af hendi leyst, að valda hefði átt lækkun eða niðurfærslu á kröfu hans .................. 505 Kvörtun. Sjá viðskiptakvörtun. Kyrrsetning. Fógeti kvað svo á með úrskurði, að kyrrsetning skyldi gera í eignum A gegn 45 þúsund króna tryggingu. Gerðarbeiðandi kærði úrskurð fógeta til lækkunar tryggingunni, en Á krafðist hækkunar á henni, en til vara staðfestingar á úrskurði fógeta. Hæstiréttur dæmdi LXXvVI Efnisskrá. Bls. með skírskotun til 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936, að úrskurður fógeta um það, hvort fógetagerð skuli yfir höfuð fara fram eða ekki, sæti ekki kæru og að því bæri sjálfkrafa að vísa kærumálinu frá Hæstarétti ............... 476 Kæra. Prófdómendur höfðu samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942 ákveðið, að cand. jur. E væri heimilt að flytja til prófraunar fyrir héraðs- dómi mál, sem annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru. Hrl. M, sem flutti málið fyrir sagnaðilja, mótmælti þessari ákvörðun, en dómari hratt mótmælunum með úrskurði, sem M síðan kærði til Hæstaréttar. Talið var, að M hefði með aðgerðum sínum verið að gæta hagsmuna lögmannastéttarinnar og hefði honum því verið heimil kæran ................00.0.00.0 00. 20 Málskostnaðarákvæði héraðsdóms var kært til Hæstaréttar. Áður en kærumálið yrði dæmt þar, áfrýjaði gagnaðili kærenda héraðsdómn- um til breytinga. Var því kærumálinu frestað sjálfkrafa samkvæmt lögjöfnun frá 2. mgr. 117. gr. laga nr. 85/1936, unz séð yrði, hvort áfrýjunarmálið yrði lagt í dóm ................0..00 000 187 A veitti banka umboð til að selja skip sitt á leigu. Bankinn leigði skipið síðan til síldveiða ásamt herpinótabátum og tveimur síldar- nótum, en vátryggði hvorki veiðarfærin né lét leigutaka gera það. Skipið fórst við síldveiðarnar. A höfðaði skaðabótamál á bankann, vegna þess að veiðarfærin voru ekki vátryggð. Í því máli krafðist A skilagreinar af bankanum fyrir ráðstöfun hans á vá- tryggingartfé og leigufé skipsins. Ekki varð séð, að skilagrein fyrir nefndum fjárhæðum skipti máli um úrslit skaðabótamáls þess, sem var fyrir dómstólunum, og gat A því ekki komið kröfu sinni um reikningsskil að í því Máli .........0......0.00 0000. 188 Málflytjandinn M hafði sent málflytjandanum G yfirmatsgerð í máli, er áfrýjað hafði verið og M sótti, en G varði. Leiða varð yfirmats- menn, með því að G andmælti matinu. M heimtaði aftur mats- gerðina frá G, þar sem M ætlaði að láta þýða hana á erlent mál, en einn matsmanna var erlendis. G tregðaðist við að skila mats- gerðinni. Tók M þá matsgerðina, þar sem hún lá frammi á dóm- þingi. Kvaðst dómari þó ekki hafa séð þetta. M viðurkenndi, að hann hefði tekið matsgerðina, en neitaði að skila dómara henni. Sektaði dómari hann þá samkvæmt 188. gr. laga nr. 85/1936. M kærði úrskurðinn. Það var talið ámælisvert, að M hafði tekið skjalið með greindum hætti, en með því að M átti rétt á skjalinu, sem ekki var eign héraðsdóms, sbr. 43. gr. laga nr. 85/1936, og M var nauðsyn að fá það og G hafði tregðast við að skila því, þóttu ekki efni til að sekta M ...............2...02 0... 205 R framkvæmdi jarðborun eftir vatni fyrir K. Hann vildi ekki greiða Efnisskrá. LXXVII reikning R fyrir verkið. R höfðaði því mál gegn K. Af hans hendi var ekki sótt þing í héraði, og var hann dæmdur samkvæmt kröfu R. K áfrýjaði málinu. Var nú framkvæmt bæði undirmat og yfir- mat á því, hvert endurgjald væri hæfilegt fyrir jarðborunina, og voru matsgerðir þessar allrækilegar. K vildi ekki una þeim, og beiddist enn útnefningar matsmanna. Héraðsdómari tók þá kröfu til greina með úrskurði. R kærði úrskurðinn. Hæstiréttur taldi ekki rétt að tefja málið með frekari matsgerðum ................ A. krafðist útburðar á B, sem bað um 14 daga frest til að undirbúa vörn. Fógeti veitti honum vikufrest. B kærði úrskurðinn, en hann var staðfestur í Hæstarétti .........................0.. Fasteignasalinn A tók að sér að selja rishæð húss, sem B og C áttu saman, fyrir þá svo og neðri hæð hússins, er B átti einn. Kaup- andi greiddi ekki á réttum tíma afborgun, sem innast skyldi af hendi, áður en afsal væri gefið út. B rifti kaupin. A höfðaði mál segn B til greiðslu þóknunar. B krafðist frávísunar, þar sem C hefði ekki verið stefnt. Frávísunarkröfunni var hrundið. B kærði úrskurð héraðsdómara, en hann var staðfestur í Hæstarétti .... Héraðsdómari synjaði útgefanda víxils, sem sóttur var til greiðslu víxilsins, um tveggja vikna frest til að stefna samþykkjanda víxils- ins inn í málið, enda hafði frestbeiðandi haft allt að mánaðartíma til þess. Frestbeiðandi kærði til Hæstaréttar, en úrskurður dómara var staðfestur .....................00.. 0. 256, Gerð var skuldakrafa í bú hjóna, sem voru að skilja. Konan mótmælti kröfunni fyrst, en viðurkenndi hana síðar, er skilríki voru færð fram fyrir henni. Handhafabréf var fyrir skuldinni, en ekki getið vaxta. Skiptadómur tók kröfuna til sreina án vaxta. Hvor aðilja var látinn bera sinn málskostnað. Var það ákvæði staðfest í Hæstarétti ................ Héraðsdómari tók til greina kröfu um dómkvaðningu matsmanna, enda bótt undirmat og yfirmat hefðu farið fram, þar sem sýnt var, að matsmenn höfðu ekki tekið afstöðu til atriða, sem máli gátu skipt. Úrskurður héraðsdómara var kærður samkvæmt 143. gr. laga nr. 85/1936, en var staðfestur ................0.....0. 0. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms kært til Hæstaréttar ............ Sýslumaður krafðist fógetagerðar sem umboðsmaður þjóðjarða og vék sæti í því máli. Á lögfræðingur, sem var skyldur sýslumanni að öðrum og þriðja, var skipaður setufógeti. Gerðarþolandi krafðist þess, að Á viki sæti í málinu vegna skyldleika við sýslumanninn. Á hratt kröfunni með úrskurði, sbr. 2. og 3. tl. 36. gr. laga nr. 85/1936. Gerðarþolandi kærði úrskurðinn, en hann var staðfestur í Hæstarétti ...............0.......... 0 H stefndi S og fleiri mönnum til greiðslu víxilskuldar, og var málið bingfest 19. júní. Af stefndu kom S einn fyrir dóm og krafðist frests til 4. september. Stefnandi synjaði frests, en dómari veitti Bls. 232 245 246 257 278 300 302 LXXVIII Efnisskrá. Bls. S með úrskurði vikufrest. S kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann. S færði engin rök, sem hald væri í, fyrir kröfu sinni, og þótti sýnt, að hann hafði kært úrskurðinn í þeim einum tilgangi að afla sér ólögmæts frests í málinu. Var honum því samkvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 dæmd 200 króna sekt til ríkissjóðs, og vararefsing þriggja daga varðhald ................ 373 Fyrirsvarsmanni hlutafélags dæmd samkvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 sama refsing fyrir ólögmæta kæru úrskurðar í máli, er hlutafélagið átti í ....................2 0000 377 Kveðið á um það í kærumáli, að uppboði á eignum dánarbús skyldi frestað, meðan erfinginn Þ leitaði dómsúrlausnar um það, við hvaða verði fasteign, sem erfinginn S hafði fengið greidda fyrir- fram upp í arf, skyldi talin dánarbúinu Faðir S hafði afhent honum jörð fyrirfram upp í arf hans. Síðar deildi S við systur sína, Þ, um arf eftir föðurinn. Héraðsdómari dóm- kvaddi að beiðni Þ tvo menn til að meta jörðina til peninga, en gerði ekki S viðvart um dómkvaðninguna, svo sem boðið er í 3. mgr. 139. gr. laga nr. 85/1936, „ef þess er þörf“. S kærði dómkvaðn- inguna samkvæmt 143. gr. laga nr. 85/1936 og krafðist þess, að hún yrði ómerkt, en til vara felld úr gildi. Þessar kröfur voru ekki teknar til greina, þar sem S sýndi ekki fram á, að dómkvaðning- unni væri áfátt, en Þ átti rétt á að fá matsmenn nefnda ........ 422 Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Laun. Sjá vinnusamningar. Lax- og silungsveiði. Sagt í héraðsdómi, að eðlilegast sé að skilja orðin í 4. gr. laga nr. 112/1941: „telst vanhaldinn“ svo sem þar stæði: telur sig van- haldinn .............0.....nsesssr rr 372 Lán. Byggingarsamvinnufélag (B) samkvæmt lögum nr. 44/1946 vildi út- vega félögum sínum lán með útgáfu heildarskuldabréfs, er tryggt var með ábyrgð ríkissjóðs í 25 ár, en því var skipt í hlutdeildar- skuldabréf. B tók bráðabirgðalán í banka og setti hlutdeildar- skuldabréfin að handveði. F, félagi, fékk kr. 75.000.00 lán hjá B.F greiddi síðar inn í reikning B í bankanum kr. 25.000.00. Nokkrum tíma síðar krafðist F þess, að B afhenti honum 5 hlutdeildar- skuldabréf, að fjárhæð kr. 25.000.00, eða endurgreiddi honum fjár- hæð þessa. Sagt var í dómi Hæstaréttar, að sönnur hefðu ekki verið að því leiddar, að F hefði verið áskilinn réttur til skulda- bréfaláns, er greitt var upp í bráðabirgðalánið inn á reikning B Efnisskrá. LXXIX í bankanum, og yrðu kröfur F því ekki teknar til greina ........ 116 Síðla árs 1945 ritaði B Nýbyggingarráði (N) og reifaði hugmynd sína um nýja gerð nótabáta. Á fundi N nokkru síðar, þar sem B var staddur, var ákveðið að leita m. a. til Síldarútvegsnefndar (S) um styrk til þess, að hugmynd B yrði komið fram. Með bréfi 11. jan. 1946 lagði N til, að S veitti B 20—25 þús. króna lán til smíði bát- anna. S ákvað í marz að lána B 20.000 krónur, og var fjárhæðin símsend honum í júní s. á, án þess að skilmálar væru greindir. B var talinn hafa einungis öðlazt lán, en ekki styrk .............. 520 Lán til eignar. Sjá stjórnsýsluréttur. Leiga. Verzlunarlóð var leigð árið 1861 úr landi jarðarinnar Hofs á Höfða- strönd, og skyldi samningurinn gilda bæði fyrir síðari eigendur jarðarinnar Hofs og eiganda verzlunarstöðvarinnar. Lóðarréttind- unum fylgdu ýmis not af landi Hofs. Leigugjaldið var lítið eitt hækkað með samningi 1911. Þar sem réttur leigusala til að segja upp lóðarnotum var þannig mjög takmarkaður og nú óviss, þóttu ákvæði samningsins um leigugjaldið ekki eiga að binda leigusala um ófyrirsjáanlegan tima, og átti hann því rétt á því að krefjast með hæfilegum fyrirvara mats á leigunni. Eftir gildistöku laga nr. T5/1917 þótti 2. mgr. 2. gr. þeirra eiga samkvæmt lögjöfnun við um lögskipti aðilja. Leigan hafði þegar verið ákveðin með matti, sem löglegt var talið .........0.00002.0..0.0... sn 293 Líkamsmeiðing. Bilstjóri dæmdur til refsingar samkvæmt 219. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 vegna meiðsla, er farþegi í bifreið hans hlaut af gálausum akstri hans .........000002.0000 nn 428 Líkur. Sjá sönnun. Lóðir. Sjá eignarréttur. Læknar. Sjá fóstureyðing. Samkvæmt framburði stúlkunnar G fór læknirinn J með verkfæri inn í leg hennar til þess, að því er hún ætlaði, að eyða fóstri hennar. J kvaðst einungis hafa framkvæmt rannsókn á því, hvort hún væri þunguð. J játaði, að hann hefði hvorki sótthreinsað hendur sínar né tæki við rannsóknina og því ekki gætt réttra sóttvarnar- ráðstafana. Varðaði þetta J við 6. sbr. 18. gr. laga nr. 47/1932, og var honum gerð 3000 króna sekt til ríkissjóðs, er afplánast skyldi 15 daga varðhaldi, ef hún greiddist ekki innan 2 vikna frá birt- LXXX Efnisskrá. ingu ÁðÓMs .........200.0.0.0. sn Læknar og Læknaráð láta í té umsögn um andlega heilsu manns, er framið hafði mörg innbrot og dæmdur var til vistar á hæli sam- kvæmt 62. gr. laga nr. 19/1940 Læknaráð. Réttarmáladeild Læknaráðs lætur í té umsagnir í máli ákæruvaldsins á hendur lækni fyrir fóstureyðingu ..............0.0.00000. 0. Læknaráð lætur í té umsögn um mann, er dæmdur hafði verið í öryggisgæzlu samkvæmt 62. gr. laga nr. 19/1940 Lög, lögskýring. Prófdómendur höfðu samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942 kveðið svo á, að cand. jur. E væri heimilt að flytja til prófraunar fyrir héraðsdómi mál, sem annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru. Hrl. M, sem flutti málið fyrir gagnaðiljann, mótmælti þessari ákvörðun, en dómari hratt mótmælunum með úrskurði, sem M kærði síðan til Hæstaréttar. Talið var, að M hefði með aðgerðum sínum verið að gæta hagsmuna lögmannastéttarinnar og honum hefði því verið heimil kæran. Þá var og sagt, að ekki verði séð, að prófdómendur hafi brotið réttarreglur með ákvörðun sinni og hafi héraðsdómari því átt að leyfa E að flytja málið .... G framseldi Þ leyfi til innflutnings á bifreið án samþykkis gjaldeyris- yfirvalda. Þ tók við bifreiðinni úr hendi innflytjanda og greiddi hana. Bifreiðin var metin á kr. 60.000.00, og var Þ krafinn um 20% söluskatt í ríkissjóð af þeirri fjárhæð, eða kr. 12.000.00, með skir- skotun til 31. gr. laga nr. 100/1948. Sagt, að samkvæmt ástæðum nefndra laga yrði um skattskyldu að jafna afhendingu innflutn- ingsleyfisins til sölu bifreiðarinnar innanlands. Var því lagt fyrir fógeta að framkvæma lögtak hjá Þ fyrir söluskattinum ........ Í samþykktum Náttúrulækningafélags Íslands, er giltu, þegar útsvar fyrir 1948 var á lagt, voru ekki glögg ákvæði um það, að öllum ágóða af starfsemi félagsins skuli beinlínis varið til almennings- heilla. Brast því þegar af þeirri ástæðu skilyrði fyrir því, að félagið sé undanþegið útsvarsskyldu samkvæmt 6. gr. A, 11, 2, C laga nr. 66/1945 ..........0..200000 000 en Í 14. gr. fjallskilareglugerðar R-sýslu nr. 157/1943 segir, að hreppsnefnd skuli sjá um, að tvísmöluð séu afréttarlönd hreppsins á hverju hausti og oftar, ef þurfa þyki. Sagt í dómi, að það sé matsatriði hverju sinni, hvort þörf sé þriðju leitar og að hreppsnefnd H- hrepps hafi ekki verið skylt að fyrirskipa þriðju leit, þótt eftir aðra leit yrði vart á afréttinum þriggja kinda .................. Í 25. gr. erfðatilskipunar frá 25. september 1850, sbr. nú 32. gr. laga nr. 42/1949, segir, að reglurnar um erfðaskrár skuli einnig gilda 356 310 356 20 29 46 216 Efnisskrá. LXXKXI Bls. um þess konar gjafabréf, „sem ekki er ætlazt til, að gildi fyrr en að gjafaranum dauðum“, þó með þeim breytingum, sem leiða af því, að gjafabréfið er nokkurs konar samningur. Þetta ákvæði tók hvorki eftir orðum sínum né ástæðum til kaupmála, sem M, er haldinn var illkynjuðu innanmeini, gerði fullveðja og með réttri rænu við konu sína meira en mánuði áður en hann lagðist bana- leguna og tveimur mánuðum áður en hann andaðist, en með kaupmálanum var langmestur hluti félagsbúsins gerður að sér- eign konunnar. Óskilgetinni dóttur M, er hann eignaðist, áður en hann kvæntist, og stóð til arfs eftir hann, tókst því ekki að hrinda kaupmálanum .........0200.000 000. senn 282 Samkvæmt 36. gr. sbr. 44. og 46. gr. laga nr. 46/1921 fékk óskilgetið barn, sem fætt var 10 þrítugnættum mánuðum eftir 1. jan. 1922 og faðir hafði gengizt við eða verið dæmdur faðir þess, erfðarétt eftir föður og föðurfrændur. Regla þessi var endurtekin í 20. gr. laga nr. 87/1947. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 42/1949 erfir óskilgetið barn föður og föðurfrændur, ef hann hefur gengizt við því, verið dæmdur faðir þess eða talinn faðir þess, ef honum hefur orðið eiðsfall, samkvæmt dómi. Í athugasemdum við þessa grein er sagt, að hér sé að mestu farið eftir erfðaákvæðum laga nr. 87/1947. Samkvæmt 34. gr. laga nr. 42/1949 gengu lögin í gildi hinn 1. júlí 1949, þó svo, að eldri lagaákvæði héldu gildi um erfð eftir mann, sem andaðist fyrir 1. júlí 1949. Með 35. gr. laga nr. 42/1949 voru felld úr gildi þrjú lagaboð úr 2. bók N. L., erfðatilskipun 25. september 1850, 87.--89. gr. laga nr. 20/1923 um erfðaréttindi hjóna „svo og öll eldri lagaákvæði, er brjóta í bága við lög þessi“. Var því athugaefni, hvort 20. gr. laga nr. 87/1947 brjóti í bága við ákvæði laga nr. 42/1949 um erfðarétt óskilgetinna barna. Eðlileg- astur skilningur á 2. mgr. 34. gr. laganna er sá, að um erfð eftir hvern þann, sem andast eftir 1. júlí 1949, skuli fara eftir þeim lögum. Var því litið svo á, að afnám 20. gr. laga nr. 87/1942 felist í niðurlagi 35. gr. laga nr. 42/1949 ..........202000 000... 0 nn 288 Ekki talið sannað, að heimild til málshöfðunar út af meinyrðum, er birtust í blaði hinn 24. marz 1949, hefði verið niður fallin, þegar mál var höfðað með stefnu hinn 15. nóv. 1949, birtri 18. s. m., sbr. 29. gr. laga nr. 19/1940 ...........0.0000 neee 391 Verzlunarlóð ásamt öðrum afnotum af landi var leigð 1861 um langan ótiltekinn aldur fyrir tiltekið árgjald. Þar sem lóðareigandi gat ekki sagt leigutaka upp afnotunum, átti lóðareigandi þess kost að krefjast með hæfilegum fyrirvara mats á leigunni, og eftir gildistöku laga nr. 75/1917 þótti 2. mgr. 2. gr. þeirra laga eiga við um lögskipti aðilja. Samkvæmt kröfu landeiganda hafði löglegt mat þegar farið fram ..........0..00.. 00 nn senn 293 Manni varð ekki refsað fyrir að reyna að fá samsökunaut sinn til að bera rangt fyrir dómi um atriði, sem þau voru bæði ákærð fyrir, LXXKXII Efnisskrá. Bls. sbr. 143. gr. laga nr. 19/1940, Tveimur mönnum, sem aðstoðuðu hann við þetta, varð ekki heldur refsað, þar sem atferli beirra var hlutdeild í refsilausum verknaði hans .............0..00000.. 310 Lögbann. J lagði lögbann við því, að nágranni hans notaði veg, sem J hafði lagt af þjóðvegi og heim til bæjar síns. Með því að vegurinn var einka- eign J og hafði ekki verið tekinn eignarnámi til almennrar notkunar, var lögbannið staðfest ..................0.000 00. 236 Lögjöfnun. Sbr. lög, lögskýring. Umboðsmenn aðilja höfðu í máli fyrir héraðsdómi lýst yfir því, að sagnasöfnun væri lokið. Eftir það lögðu stefndu fram skýrslur, sem umboðsmaður stefnenda mótmælti sem röngum og óstaðfest- um. Umboðsmaður stefndu krafðist þá þess, að þeir, sem skýrslur höfðu í té látið, bæru vætti. Umboðsmaður stefnenda neitaði þessu með tilvísan til yfirlýsingar aðilja um, að gagnasöfnun væri lokið. Héraðsdómari heimilaði vættisburð. Umboðsmaður stefnenda kærði þann úrskurð. Hæstiréttur sagði aðilja að vísu bundna við yfirlýsingu sína um lok gagnasöfnunar, en bar sem skýrslur og vættisburður virtist skipta máli um úrlausn sakarefnis, Þótti rétt að veita aðiljum samkvæmt lögjöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936 færi á því að láta vitnaleiðsluna fram fara. Tveir dómenda töldu ekki heimild vera til lögjöfnunar .............0.00.20 0000. 125 Lögregla, lögreglumenn. Stúlkan H var unnusta lögreglumannsins G og átti heima við Ó-götu. Hún segir mann hafa verið á ferli við og í grennd við hús hennar aðfaranótt 16. janúar 1950. Hafi maður þessi komið inn í garð hússins og bjástrað hafi verið við glugga á húsinu. Kveðst hún og faðir hennar, er hún kallaði til, hafa séð, að P, sem þau segjast bæði þekkja, hafi verið að ganga upp tröppur, er liggja upp af lóð hússins. Birta var ekki góð, og maðurinn var í nokkurri fjarlægð. A, bróðir P, kona A og starfsstúlka þeirra bera, að P hafi verið á heimili þeirra þessa nótt. Stúlkan H kveður P hafa komið aftur á gluggann hjá sér aðfaranótt 19. s. m., um kl. 1. Konan C, ekkja föðurbróður P, og sonur hennar kveða P hafa verið á heimili þeirra fram til kl. rúmlega 12 þessa nótt, og stúlka á S-stíg 7, þar sem P hafði herbergi, segir ljós hafa verið komið í herbergi P kl. rúmlega 12, en myrkur hafi verið þar áður, og kveðst stúlkan myndi hafa orðið þess vör, ef nokkur hefði farið út úr húsinu á þessum tíma, áður eftirtaldir atburðir gerðust. Var því algerlega ósannað, að P hefði verið á ferli kringum hús H á áðurnefndum tímum. Lögreglumaðurinn G, sem grunaði P um návist við hús Efnisskrá. LXXKIII unnustu sinnar H, fór ásamt fleiri lögreglumönnum heim til P kl. 2 síðarnefnda nótt og handtók P með töluverðum harðræðum, þar sem hann lá í rekkju sinni, og flutti hann til yfirheyrslu á skrifstofu rannsóknarlögreglunnar. Var þessi verknaður G talinn varða við 131. gr. hegningarlaganna, og var G dæmt 20 daga varð- hald. Tveir dómendur vildu ákveða refsingu hans 2500 króna sekt með vararefsingu 20 daga varðhaldi Lögtak. Sjá fógetamál. Gert lögtak fyrir söluskatti af bifreið Mat og skoðun. Samkvæmt mælingum varðskipsmanna var togari tekinn 1.7 sjómílur innan landhelgi. Miðanir varðskipsins voru véfengdar. Tveir sér- fræðingar afmörkuðu á sjávaruppdrátt það sjávarsvið, þar sem varðskipið gat hafa verið statt samkvæmt mælingunum. Var það allt innan landhelgi .........2.000000 esne nsennnn nn Aðili ekki boðaður til mats og metandi starfsmaður matsbeiðanda. Ógildi mats ..........0.0.0 eeen Með auglýsingu ríkisstjórnar 19. maí 1942 var umferð takmörkuð um landsvæði á Reykjanesskaga vegna flugvallargerðar þar og mann- virkja. Innan þessa landsvæðis voru 2855 ha af landi Hafna. Fram- kvæmt var eignarnámsmat á 1100 ha af því, en landeigendur kröfðu ríkissjóð í dómsmáli um skaðabætur fyrir afnotaskerðingu á 1755 ha vegna umferðartakmarkana og annarra tálmana lands þessa á styrjaldartímanum. Töldu þeir mega ákveða bætur þær sömu fyrir hvern ha lands og gert var við eignarnámsmat á hinum hluta landsins. Þessu var andmælt af gagnaðilja, þar sem ekki væri um sambærileg lönd að tefla. Héraðsdómari hvatti bóta- krefjendur til að láta mat fara fram á bótum fyrir þá afnota- skerðingu, sem þeir hefðu orðið fyrir, en þeir sinntu því ekki. Vísaði héraðsdómari því málinu frá dómi með tilvísun til 116. gr. laga nr. 85/1936. Hæstiréttur staðfesti héraðsdóminn ............ H og J sögðu P, er tekizt hafði á hendur að reisa hús fyrir þá, upp starfa, er húsið var komið nokkuð áleiðis og neituðu síðan að greiða kostnað, sem hann taldi sig hafa haft af hússmíðinni. Dómkvaddir menn mátu húsið, miðað við kostnaðarverð á þeim tíma, er það var reist, og var niðurstaða þeirra um heildarverð hússins mjög svipuð því, sem P hélt fram. Benti betta til þess, að kröfur hans væru að mestu eðlilegar og réttar ........0000000... R framkvæmdi jarðborun eftir vatni fyrir K, en K vildi ekki greiða reikning R fyrir verkið. R höfðaði því mál gegn K. Af hans hendi var ekki sótt þing í héraði, og var hann dæmdur samkvæmt kröfu R. K áfrýjaði málinu. Var nú látið fram fara bæði undirmat og yfirmat á því, hvert endurgjald væri hæfilegt fyrir jarðborunina, Bls. 57 29 90 105 139 LXXXIV Efnisskrá. Bls. og voru matsgerðir þessar allrækilegar. Að svo vöxnu máli þótti ekki rétt að tefja málið með því að taka til greina kröfu K um dómkvaðning matsmanna til að framkvæma mat um sama efni .. 232 Tekið tillit til matskostnaðar við ákvörðun málskostnaðar í máli .... 293 Matsmenn dómkvaddir, enda þótt undirmat og yfirmat hefði fram farið, þar sem sýnt var, að við mötin hafði ekki verið tekin afstaða til atriða, sem máli gátu Skipt 2... 300 Yfirlæknir fæðingardeildar Landsspítalans skoðar stúlku, sem sökuð var um að hafa látið lækni eyða fóstri sínu Sérfræðingar í geðsjúkdómum og Læknaráð láta í té umsögn um and- lega heilsu manns, sem framið hafði mörg innbrot og dæmdur hafði verið til vistar á hæli samkvæmt 62. gr. laga nr. 19/1940 .... 356 Faðir S hafði afhent honum jörð fyrirfram upp í arf hans. Að föðurn- um önduðum deildu S og systir hans, Þ, um arfskiptin. Samkvæmt beiðni Þ dómkvaddi héraðsdómari tvo menn til að meta jörðina til peninga, en gerði ekki S viðvart um dómkvaðninguna, svo sem boðið er í 3. mgr. 139. sr. laga nr. 85/1936, „ef þess er Þörf“. Af Þessari ástæðu krafðist S bess, að dómkvaðningin yrði ómerkt, en til vara, að hún yrði felld úr gildi. Þessar kröfur voru ekki teknar til greina, þar sem S hafði ekki sýnt fram á, að dómkvaðningunni væri áfátt, enda átti Þ rétt á því að fá matsmenn nefnda, en tekið var fram, að réttara hefði verið, að héraðsdómari hefði gert aðilj- UM ViðVart lo... 422 Málasamsteypa. A var ákærður fyrir brot á lögum um fjárfestingu og lögum um verð- lag. Sakadómari dæmdi málið gegn Á fyrir brot á lögum um fjár- festingu, en verðlagsdómur fór með verðlagsmálið. Í Hæstarétti voru bæði málin sameinuð með hliðsjón af 77. gr. laga nr. 19/1940 240 Málflutningur. S höfðaði mál á hendur R til greiðslu vinnulauna. R sótti einungis tvisvar þing. Síðar lagði umboðsmaður S fram greinargerð, þar sem hann sagði, að skuld R væri eftirstöðvar af vinnulaunum S vegna byggingar tiltekins húss. Í yfirlýsingu S, sem einnig var lögð fram, var gerð að nokkru önnur grein fyrir kröfunni, en þó mjög óljós. Héraðsdómari tók kröfur S til greina. Í Hæstarétti var ekki þing sótt nema nokkrum sinnum af hendi S, sem var stefndi þar. Vöntun á nægilegri greinargerð S fyrir héraðsdómi var brýnt brot á 105. gr. laga nr. 85/1936. Átti héraðsdómari því að krefjast skilríkja um kröfuna, áður en hann lagði dóm á málið, sbr. 116. gr. sömu laga. Var því hinn áfrýjaði dómur og málsmeð- ferð frá þingfestingu ómerkt svo og fjárnámsgerð, er framkvæmd hafði verið til fullnustu dómnum .................00... 214 Hæstiréttur veitir aðiljum í landamerkjamáli færi á því að afla frek- Efnisskrá. LXXXV ari gagna í máli, áður en það er dæmt ...........00.0..0 384 A, sem framkvæmt hafði ýmsar breytingar á skipi B, höfðaði mál á hendur honum fyrir vinnu og efni. Við meðferð málsins láðist hér- aðsdómara að kveða með sér til dómsetu sérkunnáttumenn um skipasmíðar, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936, en B taldi verkið óverjandi af hendi leyst. Auk venjulegra greinargerða voru lagðar fram í málinu fjórar skýrslur eða bréf frá A og þrjár skýrslur frá B. Voru skýrslur þessar að sumu leyti greinargerðir um málið, en að öðrum þræði höfðu þær að geyma skriflegan málflutning, þrátt fyrir það þótt málið væri tekið til munnlegs málflutnings. Braut framlagning þeirra í bága við 105., 106. og 109. gr. nefndra laga. Loks var mat dómkvaddra manna á verki A ekki látið fram fara fyrr en eftir uppsögu héraðsdóms. Sakir þessara galla var máls- meðferð frá þeim tima, er hin mengaða meðferð hófst, svo og héraðsdómur ómerkt og málinu heimvísað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ...............20.0 00 nn 523 Málflytjendur. Cand. jur. E beiddist þess að fá að flytja sem prófmál fyrir héraðs- dómi mál, er annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru með öflun gagna og komu fyrir dóm, er vitni og aðiljar voru spurðir. Prófdómendur ákváðu samt samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942, að málið væri hæft prófmál. Hrl. M, sem flutti málið fyrir gagnaðilja, andæfði þessari ákvörðun. Héraðsdómari úrskurð- aði síðan, að E skyldi heimilt að flytja málið til prófs. Hrl. M kærði þennan úrskurð til Hæstaréttar. Var talið, að hrl. M væri þetta heimilt, þar sem hann væri með því að gæta hagsmuna lög- manna stéttarinnar. Sagt, að ekki verði séð, að prófdómendur hafi brotið réttarreglur með ákvörðun sinni um að leyfa E að flytja málið til raunar og hafi héraðsdómari því átt að veita E færi á því að flytjja málið ................2.... 00... 20 Hæstaréttarlögmaðurinn M lét fram fara yfirmat í máli, er áfrýjað hafði verið. M sendi síðan andstæðing sínum (G) yfirmatsgerðina og spurðist fyrir, hvort hún yrði tekin gild, en G kvaðst mundu mótmæla henni sem rangri og óstaðfestri. Tveir yfirmatsmanna báru nú vætti, hvor á sínu dómþingi. Á síðari dómþingum krafði M G um yfirmatsgerðina, þar sem hann kvaðst ætla að láta þýða hana á sænsku, með því að einn yfirmatsmanna var í Svíbjóð. G afhenti samt ekki yfirmatsgerðina. Tók M hana því, þar sem hún lá frammi á dómþingi, að dómara og öðrum viðstöddum ásjá- andi, að því er M telur, en þeir segjast ekki hafa séð það. M neitaði síðar dómara að afhenda aftur matsgerðina. Dómari gerði M þá með úrskurði að greiða sekt vegna tiltækis síns samkvæmt 188. gr. laga nr. 85/1936. M kærði úrskurðinn. Það var talið ámælis- vert, að M tók skjalið með greindum hætti, en þar sem M átti réttá LXXXVI Efnisskrá. skjalinu, sem ekki var eign héraðsdóms, sbr. 43. gr. laga nr. 85/1936, og M var nauðsyn að fá það og G hafði tregðast við að skila því, þótti ekki efni til að beita M refsingu ........0...00.0... Skipstjóri heimti kaup sitt með málssókn. Með því að málflytjendur skuldarans í héraði og fyrir Hæstarétti fluttu ekki fram nein gögn til styrktar málsástæðum skuldara og áfrýjun málsins var því tilefnislaus og með skírskotun til málavaxta að öðru leyti, var skuldari dæmdur til að greiða 1500 krónur í málskostnað fyrir Hæstarétti Læknirinn J, sem var ákærður fyrir fóstureyðingu, átti frumkvæði að því, að hæstaréttarlögmaður einn yfirheyrði stúlkuna G, sem ákærð var ásamt J fyrir eyðingu fóstursins, um ákæruatriðin. G lýsti við yfirheyrslu þessa framburð sinn fyrir dómi rangan í veiga- miklum atriðum. Sendi hæstaréttarlögmaðurinn síðan Dómsmála- ráðuneytinu þessa skýrslu G, en er fyrir dóm kom, gekk G frá henni. Sagt í dómi Hæstaréttar, að hæstaréttarlögmaðurinn hefði átt að bjóða G fylgd til rannsóknarðómara og aðstoð þar. Var málflytjandinn víttur fyrir uppátæki sitt Sækjandi í sakamáli fyrir Hæstarétti gætti ekki hófs í orðum í garð eins hinna ákærðu né í garð tveggja verjenda þar. Var þetta átalið Málshöfðun. Sagt í dómi Hæstaréttar í meinyrðamáli, að gegn staðhæfingum aðal- áfrýjanda væri ekki sannað, að heimild til málshöfðunar út af meinyrðunum hafi verið niður fallin, er mál var höfðað Málskostnaður. A. Einkamál. S höfðaði víxilmál á hendur B og L, og voru þeir dæmdir, enda tóku Þeir ekki til varna. S áfrýjaði dómnum og fjárnámsgerð sam- kvæmt honum til Hæstaréttar, og voru B og L einnig dæmdir þar, enda komu þeir ekki fyrir dóm. Þeir voru dæmdir til að greiða S málskostnað fyrir Hæstarétti, þar sem þeir höfðu tekið út áfrýj- unarstefnu af sinni hálfu og gefið S með því ástæðu til að bera dóminn og fjárnámsgerðina undir Hæstarétt ..................2.. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms var kært til Hæstaréttar. Áður en kærumálið yrði dæmt þar, áfrýjaði gagnaðili kærenda héraðs- dómnum til breytingar. Var kærumálinu frestað sjálfkrafa sam- kvæmt lögjöfnun frá 2. mgr. 117. gr. laga nr. 85/1936, unz séð yrði, hvort áfrýjunarmálið yrði lagt í dóm ........0.000 0000. nn nn Skipstjóri heimti kaup sitt með málssókn. Með því að málflytjendur skuldarans í héraði og fyrir Hæstarétti höfðu ekki flutt fram nein gögn fyrir varnarástæðum skuldarans og áfrýjun málsins var því Bls. 263 310 310 391 136 187 Efnisskrá. LXXXVII Bls. tilefnislaus svo og með skírskotun til málavaxta að öðru leyti, var skuldari dæmdur til að greiða 1500 krónur í málskostnað fyrir Hæstarétti .............0...220200 000 263 Hjónin M og K slitu hjúskap sinn. Við búskiptin afhenti M skrá yfir skuldir búsins, og var þar tilgreind víxilskuld við W, kr. 20.000.00. K mótmælti þessari skuld. Nokkrum mánuðum síðar kom lögfræð- ingur á skiptafund og lagði fram skuldabréf, útgefið af M til hand- hafa fyrir nefndri fjárhæð. Nokkru síðar kom skuldareigandi fyrir skiptadóminn og krafðist skuldarinnar. Viðurkenndi K þá skuld- ina, en neitaði að greiða vexti af henni og málskostnað fyrir skiptadómi. Skiptadómur tók kröfuna án vaxta til greina, en úr- skurðaði, að hver aðilja skyldi bera sinn málskostnað. Málskostn- aðarákvæðið var kært, en var staðfest í Hæstarétti .............. 278 Tekið tillit til matskostnaðar við ákvörðun málskostnaðar samkvæmt 175. gr. laga nr. 85/1936 .........00..000000nn senn 293 Málskostnaðarákvæði dóms kært sérstaklega til Hæstaréttar ........ 302 B. Opinber mál. A, sem ákærður var fyrir brot gegn 23. og 15. kafla laga nr. 19/1940 og brot gegn lögum nr. 41/1932, var einungis dæmdur samkvæmt síðastnefndum lögum, en sýknaður að öðru leyti. En þar sem hann hafði torveldað rannsóknina og gert hana miklu umfangsmeiri en efni stóðu til, var honum gert samkvæmt 8. gr. laga nr. 28/1893 að greiða helming alls kostnaðar af máli sínu og samákærðu SÍNNa ..........eoenesesss ss 310 Málsmeðferð. Sjá réttarfar. Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. Meinyrði. Sjá ærumeiðingar. Myndlistarmenn. Sjá félög. Nafnréttur. Sjá firma. Námssamningur. Sjá iðnnám. Opinber mál. Sbr. refsingar. Hæstiréttur kvað upp úrskurð um framhaldsrannsókn í opinberu máli á hendur kaupmanni fyrir verðlagsbrot. Héraðsdómari dró fram- haldsrannsóknina allt að því ár og lét ekki sérfróðan mann fram- kvæma birgðakönnun hjá kaupmanninum. Þetta var átalið ...... 6 LXXXVIII Efnisskrá. Fyrirskipuð með úrskurði Hæstaréttar rækilegri dómprófun máls .... A var ákærður fyrir brot á lögum um fjárfestingu og lögum um verð- lag. Sakadómari dæmdi málið gegn Á fyrir brot á lögum um fjár- festingu, en verðlagsdómur fór síðan með og dæmdi verðlagsmálið, sakfelldi A, en gerði honum ekki hegningarauka samkvæmt 78. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 ...............0.0.000.. 0 Fundið að því, að rannsókn opinbers máls var áfátt og að framhalds- rannsókn, sem framkvæmd var að boði Hæstaréttar, var dregin Á annað Ár .....0.0......0000 hví, að stúlkan G, sem ákærð var með honum, undirritaði tvær yfirlýsingar, nr. 17 og 25, þar sem hún breytti fyrri skýrslum sín- um fyrir dómi. Voru yfirlýsingar þessar sendar Dómsmálaráðu- neytinu. Er G kom aftur fyrir dóm, gekk hún frá yfirlýsingum Þessum. Þar sem J gerði rannsókn málsins miklu torveldari og umfangsmeiri með þessum afskiptum sínum, þótti rétt samkvæmt 8. gr. laga nr. 28/1893 að dæma honum að greiða helming alls kostnaðar af sökinni bæði í héraði og fyrir Hæstarétti ............ Héraðsdómari taldi mann (R), sem saksóttur var fyrir innbrotsþjófn- aði, svo geðveilan, að heimfæra ætti undir 16. gr. hegningarlaga nr. 19/1940, og dæmdi hann tilvistar á hæli. Eftir brjú ár var krafa R um reynslulausn borin undir dómstóla. Héraðsdómari synjaði um lausn úr gæzlunni. Dómi þessum var að beiðni R skotið til Hæstaréttar, og var síðan að hætti opinberra mála skipaður sækjandi og verjandi ......................0...0.0 00 Afli vélskipsins Á, sem verið hafði að veiðum í landhelgi, var seldur í Englandi með leyfi Dómsmálaráðuneytis, án þess að trygging væri sett fyrir andvirði hans. Ekki var í refsimáli á hendur skip- stjóra leitt í ljós, hver gerði vélskipið út og hlaut andvirði aflans, og hafði útgerðarmanni ekki verið gefinn kostur á að gæta réttar síns. Var því ekki dæmt um kröfu um upptöku andvirðis aflans Í Málinu ..........0....20000000 rn Opinberir starfsmenn. Sjá einnig stjórnsýsluréttur. Dagblað eitt birti svæsnar aðdróttanir að flugvallastjóra ríkisins, þar sem því var haldið fram, að hann hefði misnotað stöðu sína til ávinnings í sambandi við smið íbúðarhúss síns, svo sem notað verkamenn og bifreiðar tiltekins flugvallar og fengið smíðaefni til hússins frá varnarliði Bandaríkjanna. Við rannsókn vegna meinyrðanna kom í ljós, að flugvallastjóri hafði látið nokkra af starfsmönnum flugvallar vinna eitthvað að hússmíðinni og látið nota í fáein skipti bifreiðar flugvallarins, svo og falið gjaldkera flugvallarins að annast greiðslur vegna hússmíðarinnar. En félagði hann fram til greiðslu á launum verkamannanna og bílakostnaði, enda brýndi hann fyrir þeim að telja honum til skuldar þá vinnu, Bls. 123 240 259 310 356 387 Efnisskrá. LXXXIX Bls. sem þeir inntu af hendi í hans þágu. Þessi háttur var að vísu ekki talinn viðeigandi af hálfu opinbers starfsmanns, en réttlætti samt ekki ummælin, þar sem dróttað var að honum án allra raka ólög- legri töku efnis og viðtöku tollsmyglaðra vara. Meinyrðin vörðuðu við 108. gr. hgl. nr. 19/1940 ................00..0 0. 14 Lögreglumaðurinn G fór um kl. 2 um nótt heim til P og handtók hann og yfirheyrði vegna gruns um, að P hefði þá áður um nóttina svo og aðra nótt verið að gægjast á glugga hjá unnustu G. Fyrri nótt- ina kváðust unnustan og faðir hennar hafa séð P við húsið, en bróðir P, kona hans og starfsstúlka segja P hafa verið þá á þeirra heimili. Ekkja föðurbróður P og sonur hennar bera, að P hafi verið hjá þeim fram til kl. rúmlega 12 síðari nóttina, og stúlka í húsi því, þar sem P hafði herbergi, segir að ljós hafi verið komið bar þá nótt rúmlega kl. 12 og að enginn hafi síðan farið út úr húsinu, fram til þess að lögreglumenn komu og handtóku P. Sakargiftir á hendur P Voru því algerlega ósannaðar. Verknaður lögreglumannsins G var talinn varða hann refsingu samkvæmt 131. gr. hegningarlaganna .. 57 Orlofsfé. Þ hafði á hendi afgreiðslu skipa Eimskipafélags Íslands á Siglufirði. Lét hann félaga í Lestunar- og losunarðeild vinna að uppskipun á farmi skipanna í ákvæðisvinnu, þó svo að kaupið var miðað við dagvinnutaxta samkvæmt útreikningi stjórnar verkamanna- félgsins. Þ taldi sér ekki skylt að greiða orlofsfé af kaupgreiðsl- um, þar sem Lestunar- og losunardeildin væri sjálfstæður atvinnu- rekandi, er tæki utandeildarmenn í vinnu við upp- og útskipun, en gegn andmælum verkamanns, er vann að uppskipun, tókst ekki að sanna, að svo mikið kvæði að þessu, að deildin gæti talizt sjálf- stæður atvinnurekandi. Var Þ dæmdur til að greiða verkamannin- um, sem unnið hafði í þágu hans, orlofsfé, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 16/1943 ..............200200nssseneer sr 416 Ómaksbætur. Áfrýjandi, er eigi sótti dómþing í Hæstarétti, dæmdur til greiðslu ómaksbóta ...........0002.200 00. nss nr 120, 558 Ómerking. Sbr. réttarfar. Skattayfirvöld gerðu V, sem rak veitingasölu, samkvæmt b-lið 22. gr. laga nr. 100/1948 að greiða 3% söluskatt af allri brúttósölu sinni, þar í innifalinn áðurgreindur söluskattur af vörum keyptum til starfseminnar og veltuskattur. V taldi sig ekki eiga að greiða nema 2%, eins og í smásölu, samkvæmt a-lið sömu greinar, svo og hvorki söluskatt af veltuskatti né af söluskatti, en sölu sína af landbúnaðarafurðum, tilreiðdum til neyzlu, kvað hann undanþegna XC Efnisskrá. söluskatti samkvæmt A-lið 23. gr. Fógeti ákvað í lögtaksmáli á hendur V að skipta sakarefni og fjalla fyrst um skattskylduna. En í máli þessu var fyrst og fremst deila um það, hvernig reikna skyldi söluskatt af veitingasölu, en ekki um skattskyldu af slíkri sölu almennt. Að svo vöxnu máli taldi Hæstiréttur rétt, að fyrir lægju skýrir reikningar um, hvernig aðiljar hugsuðu sér skatt- inn reiknaðan. Voru því eðlisrök talin bresta til að skipta sök samkvæmt 5. mgr. T1. gr. laga nr. 85/1936 í máli þessu, en í dómn- um er ekkert sagt, er af megi ráða, að fógeta sé jafnan óheimilt að skipta sakarefni. Var því úrskurður fógeta ómerktur ........ Dómkröfur í máli til heimtu á eftirstöðvum útsvars voru ekki lagðar fyrir sáttamenn, enda þótt ekki væri heimild til að ganga fram hjá sáttamönnum samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/1936. Var því hér- aðsdómur og málsmeðferð í héraði ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi .................0000.0 000... S höfðaði mál á hendur R til greiðslu vinnulauna, að fjárhæð kr. 4000.00. R sótti einungis tvisvar þing. Síðar lagði umboðsmaður S fram greinargerð, þar sem sagði, að skuldin væri eftirstöðvar af vinnulaunum vegna byggingar tilgreinds húss. Í yfirlýsingu S, sem einnig var lögð fram, var gerð að nokkru önnur grein fyrir kröf- unni, en þó mjög óljós. Héraðsdómari tók kröfur S til greina. Í Hæstarétti var ekki sótt þing nema nokkrum sinnum af hendi stefnda þar, S. Vöntun á nægilegri greinargerð af hendi S fyrir héraðsdómi var brýnt brot á 105. gr. laga nr. 85/1936. Átti héraðs- dómari að krefjast skilríkja um kröfuna, áður en hann lagði dóm á málið, sbr. 116. gr. sömu laga. Var hinn áfrýjaði dómur og máls- meðferð frá þingfestingu ómerkt svo og fjárnámsgerð, er fram- kvæmd hafði verið til fullnustu dómnum ..........00000.......0. Í úrskurði, sem kærður var til Hæstaréttar, greindi hvorki aðilja málsins né kröfur þeirra og málsatvikum og málsástæðum var þar ekki lýst nema að litlu leyti. Héraðsdómari hafði því ekki gætt fyrirmæla 2. mgr. 190. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936. Vegna þessara megingalla á formhlið málsins var hinn kærði úrskurður ómerktur og málinu vísað heim í hérað til uppsögu úrskurðar af NÝJU .......00000s sr K taldi sig eiga skaðabótakröfu á hendur H fyrir vanefndir á náms- samningi og bar hana undir gerðardóm, skipaðan samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938 um iðnaðarnám. Var fulltrúi bæjarfógeta á staðnum formaður gerðardómsins um tíma í forföllum bæjar- fógeta. Dráttur varð á störfum gerðardómsins, en að lokum úr- skurðaði hann H til að greiða K tiltekna fjárhæð í bætur. K höfð- Bls. 96 109 Efnisskrá. XCI Bls. aði mál í héraði til staðfestingar gerðardóminum, þar sem H fékkst ekki til að greiða. Ein var sú vörn H, að gerðardómurinn væri markleysa sakir dráttar á málinu fyrir gerðardðóminum. Full- trúi bæjarfógeta, sem fór með oddamennsku í gerðardómnum, fór einnig með dómsmálið, kvað upp úrskurð í því 29. júní 1950 og síðar dóm. Þar sem dómsmálið varðaði meðferð bæjarfógeta og fulltrúans á gerðardómsmálinu, voru þeir vanhæfir til að fara með og dæma dómsmálið, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Dómur og málsmeðferð frá 29. júní 1950 voru því ómerk dæmd og máli vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagn- ÍNSAr 2........0.0sns ses 487 A framkvæmdi ýmsar breytingar á skipi B. A höfðaði mál á hendur B til greiðslu fyrir vinnu og efni. Ýmsir gallar urðu á meðferð málsins. Héraðsdómara láðist að kveðja með sér sérkunnáttumenn um skipasmíðar, sem þó var nauðsyn til, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936, en B taldi verkið óverjandi af hendi leyst. Auk venjulegra greinargerða voru lagðar fram Í málinu 4skýrslur eða bréf frá A og 3 skýrslur frá B. Skýrslur þessar voru að sumu leyti greinargerðir um málið, en að öðrum þræði höfðu þær að geyma skriflegan mál- flutning, þótt málið væri tekið til munnlegs flutnings. Braut framlagning þeirra í bága við 105., 106. og 109. gr. laga nr. 85/1936. Hinsvegar komu aðiljar ekki fyrir dóm til að gefa skýrslur, sbr. 114. og 115. gr. nefndra laga. Loks var mat dómkvaddra manna á verki A ekki látið fara fram fyrr en eftir uppsögu héraðsdóms. Sakir þessara galla var málsmeðferð frá þeim tíma, er hin meng- aða meðferð hófst, svo og héraðsdómur ómerkt og máli heimvísað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar .........00000. 000... 523 A viðhafði í ræðu á opinberum fundi ummæli, sem B taldi meiða sig. Þeir ræddu málið fyrir bæjarfógeta á skrifstofu þar í kaupstað, og samdi A þar og undirritaði yfirlýsingu, er síðan var birt í blaði, að hann hefði ekki viljað drótta óráðvendni að B. Var bæjarfógeti annar vitundarvotta að yfirlýsingunni. Síðar höfðaði B mál út af ummælunum, en Á taldi þá hafa verið sátta. Bæjarfógeti fór sjálfur með málið. Yfirlýsingin var þýðingarmikið gagn í málinu. Var bæjarfógeti talinn hafa átt að leiðbeina B, sem flutti mál sitt sjálfur, þar á meðal um kvaðningu vitundarvotta fyrir dóm til þess að fá skýrslur þeirra um það, sem fram fór á skrifstofu dómarans, er yfirlýsingin var gerð. Var því afstaða dómarans til málsins slík, að hann hefði átt að víkja sæti í málinu, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Málsmeðferð frá þingfestingu og dómur voru því ómerkt og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ........000020. 00 senn 527 A og B höfðuðu mál á hendur C til greiðslu á eftirstöðvum launa sam- kvæmt verksamningi um byggingu á tveimur íbúðarhúsum. C höfðaði gagnsök til greiðslu skaðabóta fyrir vanefnd á verksamn- XCII Efnisskrá. Bls. ingnum. Bar því nauðsyn til, að héraðsdómari kveddi sérkunnáttu- menn um húsagerð til að dæma málið með sér, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936. Þetta lét héraðsdómari undir höfuð leggjast, og var því dómurinn ómerktur og málsmeðferðin að nokkru ........ 542 M hafði á leigu skúr, sem H átti. H krafðist útburðar, þar sem M hefði ekki staðið í skilum með leigugreiðslur, M taldi sig hafa staðið skil á leigu, enda ætti kostnaður af viðgerð, sem hann hefði framkvæmt á skúrnum að koma til skuldajafnaðar. Aðiljar höfðu ekki aflað fyrir atbeina húsaleigunefnda gagna um bað, hver leiga væri hæfileg. Að fegnum slíkum gögnum hefði fógeti átt að dæma það, hver leiga væri lögleg, og hvort ofgreidd leiga, ef um hana var að tefla, skyldi koma til skuldajafnaðar síðari leigukröfum. Enn hefði fógeti átt að dæma það, hvort kostnaður af viðgerð og breytingum, sem M framkvæmdi á skúrnum, skyldi að einhverju eða öllu leyti teljast fyrirfram greiddur hluti leigu. Þar sem fógeti hafði látið þetta undir höfuð leggjast, varð að ómerkja úrskurð hans og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppsögu úrskurðar af nýju, sbr. 1. mgr. 193. gr. laga Mr. 85/1936 ............0...0 0000 549 Óskilgetin börn. Samkvæmt 36. gr. sbr. 44. og 46. gr. laga nr. 46/1921 fékk óskilgetið barn, sem fætt var 10 þrítugnættum mánuðum eftir 1. janúar 1922 og faðir hafði gengizt við eða verið dæmdur faðir þess, erfðarétt eftir föður og föðurfrændur. Regla þessi var endurtekin í 20. gr. laga nr. 87/1947. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 42/1949 erfir óskilgetið barn föður og föðurfrændur, ef hann hefur gengizt við því, verið dæmdur faðir þess eða talinn faðir Þess, ef honum hefur orðið eiðsfall, samkvæmt dómi. Í athugasemdum við þessa grein var sagt, að hér sé að mestu farið eftir erfðaákvæðum laga nr.87/1947. Samkvæmt 34. gr. laga nr. 42/1949 gengu lögin í gildi hinn 1. júlí 1949, þó svo að eldri lagaákvæði héldu gildi um erfð eftir mann, sem andaðist fyrir 1. júlí 1949, Með 35. gr. laga nr. 42/1949 voru felld úr gildi þrjú lagaboð úr 2. bók N. L., erfðatilskipun 25. september 1850, 87—89. gr. laga nr. 20/1923 um erfðaréttindi hjóna „Svo og Öll eldri ákvæði, sem brjóta í bága við lög þessi“. Var því athugaefni, hvort 20. gr. laga nr. 87/1947 brjóti í bága við ákvæði laga nr. 42/1949 um erfðarétt óskilgetinna barna. Eðlilegasti skiln- ingur á 2. mgr. 34. gr. laganna er sá, að um erfð eftir hvern Þann, sem andast eftir 1. júlí 1949, skuli fara eftir Þeim lögum. Var því litið svo á, að afnám 20. gr. laga nr. 87/1947 felist í niðurlagi 35. gr. laga nr. 42/1949 ...............0..00. 2 288 Efnisskrá. XCIII Bls. Rangur framburður. Stúlkan G bar það, að hún hefði beðið lækninn J að eyða fóstri hennar og að hann hafi farið með verkfæri inn í leg hennar, að því er hún ætlaði, til að eyða fóstrinu. J neitaði þessu, sagðist einungis hafa framkvæmt rannsókn á því, hvort G væri þunguð, og hafi hann þá orðið var við smáblæðingu innst inni í leggöngunum og kringum legopið, og hafi hann haldið, að blæðingin væri byrjun á tíðum. Í öndverðum prófum málsins kvaðst G ekki hafa haft neinar blæð- ingar á þessum tíma. Síðar gerðist J frumkvöðull að því, að G undirritaði skjal, dómskjal 17, þar sem hún lýsti því, að hún hefði haft blæðingar í tvo daga, þremur og fjórum dögum áður en hún kom undir hendur J. Var þessi yfirlýsing G síðan að tilhlutan J send Dómsmálaráðuneytinu. G gekk frá yfirlýsingunni, er fyrir dóm kom. J átti einnig frumkvæði að því, að G gaf Ó hæstaréttar- lögmanni skýrslu, er varð dómskjal 25, þar sem hún lýsti fram- burð sinn fyrir dómi rangan í veigamiklum atriðum, en frá efni bessarar skýrslu gekk hún aftur, er fyrir dóm kom. Framangreint hátterni J miðaði að því að fá samsökunaut sinn, G, til að breyta fyrir dómi framburði sínum um atriði, sem þau voru bæði ákærð fyrir. Varð J ekki refsað fyrir þetta, sbr. 143. gr. laga nr. 19/1940. Gr, sem aðstoðaði við að fá hjá G yfirlýsinguna nr.17, og S, unnusti G, sem aðstoðaði við útvegun beggja yfirlýsinganna, varð ekki heldur refsað, þar sem verknaðir þeirra voru hlutdeild í refsi- lausum verknaði J .................2....0..0 0000 310 Refsing, refsiréttur. Sjá einnig áfengislagabrot, bifreiðalagabrot, fiskveiða- brot, fóstureyðing, rangur framburður, verðlagsbrot, ærumeiðingar. B, sem dæmdur hafði verið fyrir ólöglega fjárfestingu í lögreglurétti, var síðar sóttur fyrir verðlagsdómi fyrir verðlagsbot, sem hann framdi, áður en lögregludómurinn gekk. Hann var sakfelldur fyrir verðlagsbrotið, en ekki dæmdur hegningarauki ............ 240 R framdi marga innbrotsþjófnaði 1946. Sérfræðingur í geðsjúkdómum taldi hann geðveilan (psykopat). Héraðsdómari áleit geðveilu hans á svo háu stigi, að heimfæra ætti hana undir 16. gr. hegningar- laganna og dæma bæri hann samkvæmt 62. gr. hegningarlaga til vistar á hæli, enda væri hann stórhættulegur almennu öryggi. Var þessi dómur uppkveðinn hinn 2. ágúst 1946. Hinn 13. september 1948 ákvað Dómsmálaráðuneyti að beiðni tilsjónarmanns R að bera kröfu hans um reynslulausn undir dómstóla. Héraðsdómi, er synjaði lausnar til reynslu, var að beiðni R skotið til Hæstaréttar. Áður dómur væri þar upp kveðinn, rannsakaði sérfræðingur í geðsjúkdómum R að tilhlutan dómsins. Taldi læknirinn R geð- veilan, en sagði R hafa verið árin 1945 og 1946 haldinn geðveiki í Þrengri merkingu þess orðs (psykosis). Taldi læknirinn ofnautn XCIV Efnisskrá. eiturefnisins amfetamins orsök geðveikinnar. Er nautn eiturlyfs- ins lauk, hafi geðveikin batnað, en geðveila R væri hins vegar varanlegt ástand, er ekki sé víst, að leiði til brota og geti með hag- stæðum aðstæðum lagazt. Lagði læknirinn til, að R væri látinn laus til reynslu. Læknaráð, sem síðan fékk málið til meðferðar, taldi glæpahneigð R eiga að verulegu leyti rót sína að rekja til geðveilu og hætt við, að R kunni að fremja brot, svipuð þeim, er hann hafði framið, en amfetaminnautn, er leitt hafi áður geðveiki yfir R, myndi auka brotahneigð hans. Hæstiréttur ákvað, að veita R lausn úr öryggisgæzlu til reynslu með þeim skilyrðum, að lög- reglustjóri skipi honum eftirlitsmann, að honum sé tryggður sama- staður og starfi og að hann haldi sér algerlega frá nautn eiturefna, enda væri honum afhent skírteini, þar sem skilyrði þessi eru greind, sbr. 40. og 41. gr. laga nr. 19/1940 ..........0000000.000... Togaraskipstjóra dæmd 74.000 króna sekt til Landhelgissjóðs, en til vara T mánaða varðhald .............. 1, 39, 385, 400, 404, 501, Togaraskipstjóra dæmt varðhald auk sektar fyrir brot gegn 5. gr. laga nr.5/1920 ...........22000.00 eeen Dæmd 8000 króna sekt, til vara 50 daga varðhald Dæmd 500 króna sekt, til vara 6 daga varðhald Dæmd 300 króna sekt, til vara 3 daga varðhald ..............00...0... Skipstjóra á fiskiskipi dæmd 7500 króna sekt til ríkissjóðs, en til vara 45 daga varðhald ...............0.00 0000 eenn sn Dæmd 300 króna sekt, til vara 4 daga varðhald ..........200000.00.0.. Dæmd 1500 króna sekt, til vara 10 daga varðhald .................... Dæmd 3000 króna sekt, til vara 18 daga varðhald .................... Dæmd 2000 króna sekt, til vara 12 daga varðhald ............000.0... Dæmd 1000 króna sekt, til vara 10 daga varðhald .................... Dæmd 3000 króna sekt, til vara 15 daga varðhald ...........000000... Aðilja gerð 200 króna sekt og vararefsing þriggja daga varðhald, sam- kvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 fyrir að kæra úrskurð héraðs- dómara, þar sem frests var synjað í víxilmáli, í þeim einum til- gangi að afla ólögmæts frests í málinu ............ 373, 377, 379, Dæmd 500 króna sekt, en til vara 5 daga varðhald .............. 200, Dæmd 300 króna sekt, til vara 4 daga varðhald ...................... Skipstjóra vélskips gerð kr. 10.000.00 sekt til Landhelgissjóðs fyrir fisk- veiðar í landhelgi, en til vara tveggja mánaða varðhald ...... 387, Dæmd 1500 króna sekt, til vara 15 daga varðhald ................ 14, Skipstjóra vélbáts dæmd 7400 króna sekt til Landhelgissjóðs, til vara 30 daga varðhald ...........000200.. eens Upptaka eignar dæmd ............ 1, 6, 121, 385, 387, 400, 404, 478, 501, Reikningsskil. A veitti banka umboð til að selja skip sitt á leigu. Bankinn leigði skipið síðan til síldveiða ásamt herpinótabátum og tveimur síldarnótum, Bls. 356 öl6 11 36 121 159 168 179 240 248 310 381 391 398 478 507 512 516 Efnisskrá. XCV en vátryggði hvorki veiðarfærin né lét leigutaka gera það. Skipið fórst við síldveiðarnar. A höfðaði skaðabótamál á bankann, vegna þess að veiðarfærin voru ekki vátryggð. Í því máli krafðist A skilagreinar af bankanum fyrir ráðstöfun hans á vátryggingarfé og leigufé skipsins. Ekki varð séð, að ráðstöfun á nefndum fjár- hæðum skipti máli um úrslit skaðabótamálsins, og gat A því ekki komið kröfu sinni um reikningsskilin að í því máli .............. 188 A seldi B hálflendu jarðar sinnar frá 1. janúar 1945 að telja. Talið var, að jörðin hefði verið í óskiptri sameign A og B um tímabilið frá 1. janúar 1945 til 27. júlí 1949, enda hafði A ekki sannað staðhæfingu sína um, að jörðinni hefði verið skipt fyrr en þá. A hafði haft nefnt tímabil landsnytjar af allri jörðinni, enda þótt hann gæti ekki sannað, að hann hefði haft ábúðarrétt á henni. A var dæmdur samkvæmt kröfu B til þess innan tiltekins tíma og að viðlögðum dagsektum að standa B reikningsskil af arði af jörðinni, þ. á m. leigum eftir ræktunarlönd og sumarbústaði og leigum eftir veiði- réttindi og steinnám. Undan var skilinn arður, sem A hafði staðið Sskilá .........0020000eeseessssssess 418 Reklamation. Sjá viðskiptakvörtun. Réttarfar. Prófdómendur höfðu samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942 ákveðið, að cand. jur. E væri heimilt að flytja til prófraunar fyrir héraðsdómi mál, sem annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru. Hrl. M, sem flutti málið fyrir gagnaðilja, mótmælti þessu, en héraðsdómari hratt mótmælunum. M talið heimilt að kæra úr- skurðinn, þar sem hann væri að gæta hagsmuna lögmannastéttar- ÍNNAr 2.....0000000ssnsss sess 20 Sakarefni skipt samkvæmt heimild í 5. mgr. laga nr. 85/1936 ...... 23, 90 Skattayfirvöld litu svo á, að fyrirtæki (V), sem rak veitingasölu, bæri samkvæmt b-lið 22. gr. laga nr. 100/1948 að greiða 3% söluskatt af allri brúttósölu sinni, þar í innifalinn áðurgreindur söluskattur af vörum, keyptum til starfseminnar, og veltuskattur. V taldi sig ekki eiga að greiða nema 2%, eins og í smásölu, samkvæmt a-lið sömu greinar, svo og hvorki söluskatt af veltuskatti né af söluskatti, en sölu sína af landbúnaðarafurðum, tilreiddum til neyzlu, kvað hann undanþegna söluskatti samkvæmt A-lið 23. gr. Fógeti ákvað í lög- taksmáli á hendur V að skipta sakarefni og fjalla fyrst um skatt- skylduna. En í máli þessu var fyrst og fremst deila um það, hvernig reikna skyldi söluskatt af veitingasölu, en ekki um skatt- skyldu af slíkri sölu almennt. Að svo vöxnu máli taldi Hæstiréttur rétt, að fyrir lægju skýrir reikningar um, hvernig aðiljar hugsuðu sér skattinn reiknaðan. Voru því eðlisrök talin bresta til að skipta XCVI Efnisskrá. Bls. sök samkvæmt 5. mgr. 71. gr. laga nr. 85/1936 í máli þessu, en í dómnum er ekkert sagt, er af megi ráða, að fógeta sé jafnan óheimilt að skipta sakarefni. Var úrskurður fógeta því ómerktur 96 Umboðsmenn aðilja höfðu í máli fyrir héraðsdómi lýst yfir því, að gagnasöfnun væri lokið. Eftir það lögðu stefndu fram skýrslur, sem umboðsmaður stefnenda mótmælti sem röngum og óstað- festum. Umboðsmaður stefndu krafðist þá þess, að skýrslugefendur yrðu látnir bera vætti. Þessu mótmælti umboðsmaður stefnenda einnig með skírskotun til yfirlýsingar um, að gagnasöfnun væri lokið. Héraðsdómari kvað svo á með úrskurði, að vitnaleiðslan skyldi fram fara. Umboðsmaður stefnenda kærði úrskurðinn. Hæstiréttur segir aðilja að vísu bundna við yfirlýsingu sína um lok gagnasöfnunar, en með því að nefndar skýrslur virðast geta skipt máli um úrlausn sakarefnis, sé rétt að veita aðiljum sam- kvæmt lögjöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936 kost á því að láta staðfesta þær fyrir dómi. Tveir dómenda gerðu ágreining. Töldu lögjöfnun ekki heimila .....................000... 0. 125 A veitti banka umboð til að selja skip sitt á leigu. Bankinn leigði skipið síðan til síldveiða ásamt herpinótabátum og tveimur síldar- nótum, en vátryggði hvorki veiðarfærin né lét leigutaka gera það. Skipið fórst við síldveiðarnar. A höfðaði skaðabótamál á bankann, vegna þess að veiðarfærin voru ekki vátryggð. Í því máli krafðist A skilagreinar af bankanum fyrir ráðstöfun hans á vátryggingar- fé og leigufé skipsins. Ekki varð séð, að ráðstöfun á nefndum fjárhæðum skipti máli um úrslit skaðabótamálsins, og gat A því ekki komið kröfu sinni um reikningsskilin að í því máli.......... 188 Málflytjandinn M hafði sent málflytjandanum G yfirmatsgerð í máli, er áfrýjað hafði verið og M sótti, en G varði. Leiða varð yfir- matsmenn fyrir dóm, með því að G andmælti matinu. M heimtaði aftur matsgerðina af G, þar sem M ætlaði að láta þýða hana á erlent mál, en einn matsmanna var erlendis. G tregðaðist við að skila henni. Tók M þá matsgerðina, þar sem hún lá frammi á dómþingi. Dómari kvaðst ekki hafa veitt því athygli. M neitaði að skila dómara matsgerðinni. Dómari sektaði M þá samkvæmt 188. gr. laga nr. 85/1936. M kærði þann úrskurð. Það var talið ámælisvert, að M hafði tekið skjalið með nefndum hætti, en með hví að M átti rétt á skjalinu, sem ekki var eign héraðsdóms, sbr. 43 gr. laga nr. 85/1936, M var nauðsyn að fá það og G hafði tregð- ast við að skila því, þótti ekki efni til að sekta M.............. 205 S stefndi R til greiðslu skuldar, að fjárhæð kr. 4000.00 ásamt vöxtum, og sagði Í stefnunni: „Skuld þessi er vegna ógreiðdra vinnulauna. Efnisskrá. XCVII Bls. Um málavexti vísast til greinargerðar“. R sótti tvisvar þing, en ekki síðar. S fékk fimm sinnum frest til að rita greinargerð. Umboðsmaður hans lagði þá fram greinargerð. Sagði þar ein- ungis, að skuld sú, sem krafin var, væri eftirstöðvar af vinnulaun- um vegna byggingar tilgreinds húss. Lögð var einnig fram yfir- lýsing S, þar sem hann gerði að nokkru aðra grein fyrir kröfu sinni, en þó mjög óljósa. Málið var síðar lagt í dóm með tilvísun til hinnar svonefndu greinargerðar, án þess að leitast væri við að afla gagna, er krafan væri byggð á. Héraðsdómari tók kröfu S til greina. R áfrýjaði. Af hendi S var sótt þing nokkrum sinnum í Hæstarétti, en ekki síðar, og var málið því flutt skriflega þar. Í dómi Hæstaréttar segir, að vöntun af hendi S á greinargerð fyrir héraðsdómi væri brýnt brot á 105. gr. laga nr. 85/1936 og að dómari hefði átt að krefjast skilríkja um kröfuna, áður en hann lagði dóm á málið, sbr. 116. gr. sömu laga. Var hinn áfrýjaði dómur og máls- meðferð frá þingfestingu sakarinnar ómerkt svo og fjárnámsgerð, sem gerð hafði verið til fullnustu dómnum ..........0000.000.... 214 R gerði jarðborun eftir vatni fyrir K, en K synjaði greiðslu á reikn- ingi R fyrir verkið. Í máli R gegn K sótti K ekki bing í héraði og var dæmdur til greiðslu samkvæmt kröfum R. Er málið kom fyrir Hæstarétt, var látið fara fram bæði undir- og yfirmat á endurgjaldi fyrir verkið, og voru matsgerðir rækilegar. Að svo vöxnu máli þótti ekki rétt að tefja málið með því að taka til greina kröfu K um dómkvaðning matsmanna til að framkvæma mat um sama Efni ...........02020000 nn 232 Í munnlegum flutningi máls í héraði kröfðust verjendur þess, að fyrsta kröfulið sækjanda yrði vísað frá dómi. Héraðsdómari lýsti ekki berum orðum horfi sínu til þessarar kröfu verjenda, en tók hana ekki til greina í niðurstöðu dóms. Það var að vísu yfirsjón dómara að telja ekki rök sín fyrir því, að hann hratt frávísunarkröfunni, en þetta var samt ekki látið varða ómerkingu dómsins í Hæsta- rétti, enda varð ekki séð, að rök, er hald væri í, hefðu verið fram flutt til stuðnings frávísunarkröfunni .............0.0.000 0000... 236 Fasteignasali A tók að sér að selja rishæð húss, fyrir B og C, er áttu hana saman, svo og neðri hæð hússins fyrir B, sem átti hana einn. Kaupandinn innti ekki af hendi á réttum tíma afborgun, sem greiðast skyldi, áður en afsal væri gefið út. B rifti kaupin. A höfðaði mál gegn B til greiðslu þóknunar. B krafðist frávísunar málsins frá dómi, þar sem A hefði ekki einnig stefnt C til greiðslu. Frávísunarkröfunni var hrundið, enda áttu ákvæði 46. gr. laga nr. 85/1936 ekki hér við ...........0..0200. 000. nn sn 246 Framhaldsöflun gagna úrskurðuð í einkamáli ........................ 292 Matsmenn dómkvaddir, enda þótt undirmat og yfirmat hefðu farið fram, þar sem sýnt var, að matsmenn höfðu ekki tekið afstöðu til atriða, sem máli gátu skipt .........02.0..0. 0... sn 300 KCVIII Efnisskrá. Sölustjóri hlutafélags var ekki bær að binda það fyrir dómi ........ Í úrskurði, sem kærður var til Hæstaréttar, greindi hvorki aðilja málsins né kröfur þeirra, og málsatvikum og málsástæðum var bar ekki lýst nema að litlu leyti. Héraðsdómari hafði því ekki sætt fyrirmæla 2. mgr. 190. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936. Vegna þessara megingalla á formhlið málsins var hinn kærði úr- skurður ómerktur og málinu vísað heim í hérað til uppsögu úr- skurðar af nýju ............00000000000 00 H stefndi S og fleiri mönnum til greiðslu víxilskuldar, og var málið þingfest 19. júní. Af stefndu kom S einn fyrir dóm og krafðist frests til 4. september. Stefnandi synjaði frests, en dómari veitti S með úrskurði vikufrest. S kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann. S færði engin rök, sem hald væri í, fyrir kröfu sinni, og gögn þau, sem hann þóttist ætla að afla, voru þess eðlis, að þeirra varð ekki neytt í málinu. Þótti því sýnt, að hann kærði úrskurðinn í þeim einum tilgangi að afla sér ólögmæts frests í málinu. Var honum því samkvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 dæmd 200 króna sekt til ríkissjóðs og þriggja daga vararefsing .. Fyrirsvarsmaður hlutafélags sektaður samkvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 fyrir að kæra úrskurð héraðsdómara, þar sem frests var synjað í þeim einum tilgangi að afla ólögmæts frests í málinu Aðili sektaður samkvæmt 3. tl. 188. gr. laga nr. 85/1936 fyrir að kæra úrskurð héraðsdómara, þar sem frests var synjað, í þeim einum tilgangi að afla ólögmæts frests í málum .......00000.00.0.... 379, Hæstiréttur veitir aðiljum í landamerkjamáli færi á því að afla frek- ari gagna í málinu, áður en dómur er á það lagður .............. Skipstjóra á vélskipinu Á, sem ákærður hafði verið fyrir veiðar í land- helgi, var leyft að selja afla sinn erlendis. Krafa um upptöku and- virðis aflans var ekki dæmd í Hæstarétti í máli ákæruvaldsins á hendur skipstjóranum, þar sem ekki var í ljós leitt, hver gerði vél- skipið út, þegar brotið var framið, og hlaut andvirði aflans, enda hafði þeim aðilja ekki verið veittur kostur á því að gæta réttar SÍNS 20.02.0000 Faðir S hafði afhent honum jörð fyrirfram upp í arf. Er faðirinn var andaður, deildu S og systir hans Þ um arfskiptin. Samkvæmt beiðni Þ dómkvaddi héraðsdómari tvo menn til að meta jörðina til peninga, en ekki var S gert viðvart um dómkvaðninguna, svo sem boðið er í 3. mgr. 139. gr. laga nr. 85/1936, „ef þess er þörf“. S krafðist ómerkingar á dómkvaðningunni. Krafan var ekki til greina tekin, þar sem S hafði ekki sýnt fram á, að dómkvaðning- unni væri áfátt, enda átti Þ rétt á því að fá matsmenn nefnda, en sagt var, að réttara hefði verið, að héraðsdómari hefði gert aðiljum viðvart ...........02..0.ns nn Sagt í dómi Hæstaréttar, að óhrakið stæði það álit sérfróðra samdóm- enda, að bæta hefði mátt svo vélarbilun skips, er dráttaráðstoð 372 373 377 381 387 422 Efnisskrá. XCIX Bls. fékk, að það hefði getað siglt af eigin ramleik til Reykjavíkur .... 464 K sótti H til bóta fyrir vanefndir á námssamningi fyrir gerðardómi samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938. Fulltrúi bæjarfógeta á staðn- um var formaður gerðardómsins um tíma í forföllum bæjarfógeta. Gerðardómurinn úrskurðaði K bætur, og sótti hann H til greiðslu Þeirra fyrir héraðsdómi. H taldi gerðardóminn m. a. markleysu vegna dráttar á málinu. Fulltrúinn, sem skipaði formannssæti í gerðardóminum, fór með dómsmálið, kvað upp úrskurð í því 29. júní 1950 og síðar dóm. Þar sem dómsmálið varðaði meðferð bæjar- fógeta og fulltrúa hans á gerðardómsmálinu, voru þeir vanhæfir til að fara með og dæma málið, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Dómur og málsmeðferð frá 29. júní voru því ómerkt og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar .. 487 A gerði ýmsar breytingar á skipi B og höfðaði síðar mál á hendur B til greiðslu fyrir vinnu og efni. Ýmsir gallar urðu á meðferð máls- ins. Héraðsdómara láðist að kveða með sér sérkunnáttumenn um skipasmíðar, sem þó bar nauðsyn til, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936, en B taldi verkið óverjandi af hendi leyst. Auk venjulegra greinargerða voru lagðar fram í málinu fjórar skýrslur eða bréf frá A og þrjár skýrslur frá B. Skýrslur þessar voru að öðrum þræði greinargerðir um málið, en annars höfðu þær að geyma skriflegan málflutning, þótt málið væri flutt munnlega. Braut framlagning Þeirra í bága við 105., 106. og 109. gr. laga nr. 85/1936. Hins vegar komu aðiljar ekki fyrir dóm til að gefa skýrslur, sbr. 114. og 115. gr. laga nr. 85/1936. Loks var mat dómkvaddra manna á verki A ekki látið fara fram fyrr en eftir uppsögu héraðsdóms. Málsmeð- ferð frá þeim tíma, er hin mengaða meðferð hófst svo og héraðs- dómur var ómerkt og máli vísað heim í hérað til löglegrar með- ferðar ........0.0ns sess 523 B taldi A hafa meitt sig í ræðu á opinberum fundi. A undirritaði á skrifstofu bæjarfógeta að B viðstöddum yfirlýsingu um, að hann, A, hefði ekki viljað drótta óráðvendni að B. Var bæjarfógeti annar vitundarvotta að yfirlýsingunni. B höfðaði síðar mál á hendur A út af ummælunum, og fór bæjarfógeti sjálfur með málið. A taldi sátt komna á með undirritun sinni. Talið var, að bæjarfógeti hefði átt að leiðbeina B, sem flutti mál sitt sjálfur, m. a. um kvaðningu vitundarvottanna fyrir dóm til þess að fá skýrslur þeirra um það, sem fram fór á skrifstofu dómarans, er yfirlýsingin var gerð. Var því afstaða bæjarfógetans slík, að hann hefði átt að víkja sæti Í málinu, sbr. 36. og 37. gr. laga nr. 85/1936. Málsmeðferð og dómur frá þingfestingu voru því ómerkt og máli vísað heim til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ..........200.00.nnnnnen nr 527 A og B höfðuðu mál á hendur C til greiðslu á eftirstöðvum launa samkvæmt verksamningi um byggingu á tveimur íbúðarhúsum. C höfðaði gagnsök til greiðslu skaðabóta fyrir vanefnd á verk- Cc Efnisskrá. Bls. samningnum. Bar því nauðsyn til, að héraðsdómari kveddi sér- kunnáttumenn um húsagerð til að dæma málið með sér, sbr. 3. tl. 200. gr. laga nr. 85/1936. Þetta gerði héraðsdómari ekki, og var því málsmeðferð ómerkt að nokkru ásamt dómi „............... 542 M hafði á leigu skúr H. Hann krafðist útburðar, þar sem M hefði ekki staðið í skilum með leigugreiðslur. M taldi sig hafa staðið í skil- um, enda ætti kostnaður af viðgerð hans á skúrnum að koma til skuldajafnaðar. Ekki hafði fyrir atbeina húsaleigunefndar verið aflað gagna um það, hver væri hæfileg leiga eftir skúrinn. Að fengnum slíkum gögnum hefði fógeti átt að dæma það, hver leiga væri lögleg og hvort of greidd leiga, ef því var að skipta, skyldi koma til skuldajafnaðar síðari leigukröfum svo og hvort kostn- aður af viðgerð og breytingum M á skúrnum skyldi að einhverju leyti eða öllu teljast fyrirfram greiddur hluti leigu. Þar sem fógeti hafði ekki dæmt þessi atriði, varð að ómerkja úrskurðinn og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppsögu úrskurðar AÍ NÝJU 20.00.0000... 549 Sakhæfi. Sjá geðveiki. Saknæmi. Sjá einnig áfengislagabrot, bifreiðalagabrot, geðveiki. Stúlkan G bar það fyrir dómi, að hún hefði farið þess á leit við lækn- inn J að eyða fóstri hennar og að hann hefði farið með verkfæri inn í leg hennar til að eyða fóstrinu. J neitaði þessu. Hann sagðist einungis hafa framkvæmt rannsókn á því, hvort G væri þunguð og hafi hann þá orðið var við smáblæðingu innst í leggöngunum. Hafi það verið hald hans, að um byrjun á tíðum væri að tefla. Í öndverðum prófum málsins kvaðst G ekki hafa haft neinar blæð- ingar á þessum tíma, en síðar undirritaði G fyrir tilhlutan J skjal, nr. 17, þar sem hún tjáðist hafa haft blæðingar í tvo til þrjá daga þremur til fjórum dögum áður en hún kom undir hendur J. Þessa yfirlýsingu lét J senda Dómsmálaráðuneytinu, en G gekk frá henni, er fyrir dóm kom. J átti enn síðar frumkvæði að því, að G gaf Ó hæstaréttarlögmanni skýrslu, nr. 25, þar sem hún lýsti fram- burð sinn fyrir dómi rangan í veigamiklum atriðum, en frá efni þessarar skýrslu gekk hún aftur, er fyrir dóm kom á ný. Greint hátterni J miðaði að því að fá samsökunaut sinn, G, til að breyta fyrir dómi framburði sínum um atriði, sem þau voru bæði ákærð fyrir. Varð J ekki refsað fyrir þetta. Gr., er veitti aðstoð við að fá G til að undirrita skýrsluna nr. 17, og S, unnusti G, er aðstoðaði við að fá hana til að undirrita skýrsluna nr. 17 svo og skýrsluna nr. 25, varð ekki heldur refsað, þar sem verknaðir Gr. og S voru hlut- deild í refsilausum verknaði J og áttu ekki undir neitt ákvæði í 15. kafla laga nr. 19/1940 ..............0.00.. 0000 310 Efnisskrá. Samdómendur. Sjá dómarar. Sameign. Faðir (F) og sonur (S) byggðu saman hús 1913. Var húseignin þing- lesin sameign þeirra og ekkert tekið fram um eignarhlutföll. Veð- deildarlán tóku þeir sameiginlega út á húsið og greiddu það að hálfu hvor. Í brunatryggingarskírteini var og húsið talið sameign þeirra án nánari skýringar. Þeir skiptu samt frá upphafi afnotum hússins þannig, að S hafði kjallarann og eitt herbergi á stofuhæð, en F tvö herbergi og eldhús á þeirri hæð og allt loftið undir risi. Hélzt þessi skipting, þangað til F dó 1938. S leigði kjallarann til verzlunar og lét búa hann innan til þeirra nota 1918. S keypti 1947 eignarhluta F í húsinu af samerfingjum sínum. S hafði haft meiri arð af þeim hluta hússins, sem hann hafði til umráða. Af hendi dánarbús F var því haldið fram, að hvor sameigenda hefði átt að bera jafnt úr býtum, og var höfðað mál gegn S til greiðslu þeirrar fjárhæðar, sem hann hafði tekið í arð fram yfir það, sem verið hefði, ef arðskipting hefði verið jöfn frá dánardegi F, unz S varð einkaeigandi. S var sýknaður, þar sem dánarbúið var bundið við þá skiptingu afnota og arðs, sem F og S höfðu viðhaft .............. A seldi B hálflendu jarðar sinnar frá 1. janúar 1945 að telja. Líta varð svo á, að jörðin hefði verið í óskiptri sameign A og B tímabilið frá 1. janúar 1945 til 27. júlí 1949, enda hafði A ekki sannað staðhæf- ingu sína um, að jörðinni hefði verið skipt fyrr en þá. Þenna tíma hafði A haft landsnytjar af allri jörðinni, enda þótt hann gæti ekki sannað, að hann hefði haft ábúðarrétt á henni. ÁA var dæmdur samkvæmt kröfu B til þess innan tiltekins tíma og að viðlögðum dagsektum að gera B reikningsskil um arð af jörðinni, þ. á. m. leigur eftir ræktunarlönd og sumarbústaða, leigur eftir veiðirétt- indi og steinnám. Undan var skilinn arður, sem A hafði staðið skilá .............0. renn A og B áttu hús að 6200, en C að 38400. C leigði sinn hluta hússins. A og KS B sóttu C til greiðslu á kostnaði og vinnu við að laga lóð, slá hana, lagning gangstéttar, málun á niðurfallspípum og gluggum o. fl. Ekki var sannað, að þetta hefði verið gert með vitund eða sam- þykki C eða nauðsyn hafi verið til endurmálningar á gluggum. A var dæmt dagvinnukaup við málningu á pípunum. Svo var C einnig dæmdur til að greiða samkvæmt viðurkenningu nokkurn hluta kröfuliðs A fyrir slátt á lóðinni, en sýknaður að öðru leyti... Samningar. útvegaði og seldi L tvo skipsfarma af salti frá Portugal, og var saltið flutt til Íslands á tveimur erlendum skipum, S1 og S2. KS gerði farmsamning um S1, en L um S2. Umráðamenn SI lofuðu cl Bls. 194 418 538 CII Efnisskrá. Bls. fyrir milligöngu KS að flytja 50 tonn af korki á skipinu fyrir K Begn greiðslu 200 sh. pr. tonn. Taldi fyrirsvarsmaður KS líklegt, að fyrirsvarsmaður L hefði verið látinn vita um þetta. Korkið, 100 tonn alls, var samt flutt til landsins á S2, er L hafði gert farm- samning um. Krafðist L kr. 62.500.00 fyrir flutninginn, eða kr. 625.00 pr. tonn, en K greiddi einungis kr. 40.000.00. Leitt var í ljós, að L greiddi kr. 110.00 fyrir flutning á tonni hverju af farmi skip- anna. Yfirlýsing umráðamanna S1 um farmgjald fyrir korkið svo og það, að korkið var tekið í S2 til viðbótar saltfarmi veittu K efni til að ætla, að hann mundi sæta hagkvæmum kjörum um farm- gjald. Var því greiðsla sú, sem hann hafði innt af hendi, talin fullnægjandi ..................0.....0000 00. 17 Nefnd setuliðsviðskipta (N) veitti norskum verkfræðingi (U) umboð til að selja vélskip fyrir n. kr. 1.000.000.00. Skipið, sem var í viðgerð í Rvík, skyldi selt sjófært og án sjótjóns, og 5% af kaupverði skyldi renna til milligöngumanna. K samþykkti að kaupa skipið fyrir nefnt verð, er trúnaðarmaður (T) hans hefði gengið úr skugga um samningshæfi þess. Tilkynnti U þetta N. T kom til Rvíkur og fylgdist um nokkurra mánaða skeið með viðgerðinni. En að þeim tíma liðnum neitaði N að afhenda skipið, þar sem ríkisstjórnin hefði samkvæmt lögum nr. 2 frá 1917 lagt bann við því, að skipið yrði afhent úr landi. K höfðaði mál gegn N og krafðist afhendingar skipsins, en til vara skaðabóta. Talið var, að N hefði skuldbundið sig til að selja K skipið fyrir nefnt kaup- verð og að dráttur á afhendingu hefði getað leitt til riftunar- heimildar handa K, en ekki N. Aðalkrafan um afhendingu varð ekki tekin til greina, en K var dæmdur réttur til skaðabóta ...... 23 S fékk í september 1945 heimild bæjarráðs Rvíkur til að reisa íbúðar- hús á lóð. En framkvæmdir af hans hendi drógust, enda fór hann á sjúkrahús. P vildi reisa þarna íbúðarhús. T fékk umboð hjá S til að ráðstafa lóðinni og afhenti það P, en gegn neitun T er ósannað, að þeir hafi ákveðið skilmála. P kveður sig og S hafa orðið ásátta um endurgjald fyrir lóðina, er þeir ræðdust við í maí 1946, og hafi hann, P, þá greitt S tiltekna fjárhæð upp í skiptin. Þessu neitar S og kveður fjárhæðina hafa gengið upp í önnur skipti þeirra. P reisti nú hús á lóðinni og lauk því í marz 1948. Síðast í þeim mánuði fékk S lóðarsamning hjá borgarstjóra Rvíkur fyrir lóðinni og framseldi hann síðan konu sinni, G. P, er selt hafði húsið, höfðaði mál gegn S og G til framsals á lóðarréttindum. Taldi hann sig hafa unnið rétt til lóðarinnar bæði fyrir loforð og aðgerðaleysi S og G. Þau hefðu ekki andmælt framkvæmdum hans á lóðinni, en G krafið hann um kr. 5000.00 fyrir lóðina í sept 1947. Sagt í dómi Hæstaréttar, að ekki væru sönnur leiddar að því, að P hefði með samningi fengið lóðina. Ekki var heldur talið, að um slíkt aðgerðaleysi af hendi S og G væri að tefla, að P gæti á því Efnisskrá. reist rétt til lóðarinnar .................0...sesesnss Verkamaður (Á) var ráðinn hjá Síldarverksmiðjum ríkisins til tveggja mánaða. Eftir að hann hafði unnið þar í rúman mánuð, var honum sagt upp vinnu, þar sem vinnubrögð hans þóttu mjög léleg. En nokkra daga áður höfðu verkamenn verið látnir vinna að grunn- greftri, sem þeir töldu sig ekki ráðna til. Á höfðaði mál gegn Síldarverksmiðjunum og krafðist kauptryggingar fyrir þann tíma, sem ráðningarsamningurinn átti upphaflega að taka yfir. Eiðvætti framkvæmdarstjóra Síildarverksmiðjanna, verksmiðjustjóra og verkstjóra þótti að vísu benda til, að vinnubrögð Á hefðu verið léleg, en þar sem hann var ekki sérstaklega áminntur, áður en til brottvikningar kæmi, og honum á þann hátt gefinn kostur á að bæta ráð sitt, var krafa hans tekin til greina, en málskostn- aður í báðum dómum látinn falla niður ..........20..00000..0...0.. Sáttir. Fyrirtæki var sótt til greiðslu eftirstöðva útsvars. Kröfur í málinu voru ekki lagðar fyrir sáttamenn, enda þótt ekki væri heimild til að ganga fram hjá sáttamönnum samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/1936. Var því héraðsdómur og málsmeðferð í héraði ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi ...........000000..0..e sess Sératkvæði. Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði um refsingu lögreglu- manns, er framdi ólöglega handtöku ...........000000 0000... Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í fógetamáli um skiptingu sakarefnis ...........2.000000.eenss rn Einn dómenda Hæstaréttar gerir sératkvæði um ákvörðun bóta til húseiganda, vegna þess að kona, er ætlaði að gerast leigutaki hans, hætti við það ...........000000 0000 Einn dómenda gerir sératkvæði um málskostnað í skaðabótamáli .... Tveir dómenda í Hæstarétti skila sératkvæði um rökstuðning dóms .. Tveir dómenda Hæstaréttar skila sératkvæði um gildi kaupmála milli hjóna ...........0ceenesseessss ss Sifjaréttur. Sjá börn, hjúskapur, óskilgetin börn. Sjómenn. B var skipstjóri á skipi H frá því á sumarvertíð 1947 og til 18. febrúar 1948, er skipinu var lagt við festar. Hann var frá starfi mikið á Þriðja mánuð seinni hluta árs 1947. Hann átti rétt til kaups veik- indatímann samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 41/1930, með því að ósannað var, að veikindin hefðu verið með þeim hætti, að svipta 197 109 57 111 147 162 282 CcIVv Efnisskrá. Bls. bæri hann rétti til kaups. Hann átti og kaup frá 18. febrúar til 16. marz, eins og krafizt var, en þá fékk hann atvinnu á öðru skipi .. 263 Sjóveð. Vélbát rak á herpinót vélskips, er var að sildveiðum, og skemmdist nótin. Eiganda vélbátsins var gert að greiða % bóta og dæmdur sjóveðréttur í vélbátnum fyrir skaðabótum og málskostnaði ...... 43 B/v K varð fyrir vélbilun NVaNi/2N frá Engey hinn 20. maí 1948. Sérfróðir samdómendur í héraði töldu, að bæta hefði mátt bilunina á tveimur sólarhringum svo til bráðabirgða, að K hefði getað komizt á eigin ramleik til Reykjavíkur, og að K hefði verið óhætt í því veðri og á þeim árstíma, sem þá var, meðan viðgerð stóð. Hjálp sú, sem b/v B veitti K var því talin aðstoð, er greiða skyldi 25 þús. krónur fyrir, og var sjóveð dæmt í b/v K til tryggingar Þeirri greiðslu ásamt málskostnaði ............02000000 000... 464 Skaðabætur. a) Vegna vanefnda á samningi. Nefnd setuliðsviðskipta (N) veitti norskum verkfræðingi (U) umboð til að selja vélskip fyrir n. kr. 1.000.000.00. Skipið, sem var í viðgerð í Rvík, skyldi selja sjófært, og tiltekin milliliðaþóknun dregin frá kaupverði. K samþykkti að kaupa skipið, er trúnaðarmaður hans (T) hefði gengið úr skugga um, að það væri samningshæft. T fylgdist með viðgerð skipsins í Rvík um nokkurra mánaða skeið. En er til kom, neitaði N að afhenda K skipið, þar sem ríkisstjórnin hefði lagt bann við afhendingu þess úr landi samkvæmt lögum nr. 2/1917. Krafðist U í dómsmáli afhendingar skipsins gegn greiðslu nefnds kaupverðs eða til vara skaðabóta. Sagt, að N hafi skuldbundið sig til að selja K skipið og að dráttur á afhendingu hefði getað leitt til riftunarheimildar handa K, en ekki N. Aðal- krafan um afhendingu varð ekki tekin til greina sbr. lög nr. 2/1917, en K var dæmdur réttur til skaðabóta ............0.0.000.000... 23 H tókst á hendur að selja F tiltekið magn af einangrunartorfi, góðu og ófúnu, er F hugðist einangra með frystihús sitt, Þar sem fiskur var frystur. F tók við nokkru af torfinu athugasemdalaust, en meginhluta þess vísaði hann á bug svo sem ósamningshæfu. Með dómi Hæstaréttar 15. júní 1946 var F talinn eiga bótakröfu á hendur H vegna torfs þess, sem hann neitaði viðtöku. A) F krafð- ist bóta, vegna þess að hann hefði neyðzt til að kaupa kork í stað torfsins. H tókst ekki að sanna gegn andmælum F, að F hefði verið unnt að kaupa af H eða öðrum einangrunartorf, sem væri jafngott torfi því, er aðiljar sömdu um. Var því F rétt að kaupa kork í stað torfs og miða bótakröfu sína við það. Sérfróðir sam- dómendur í héraði reiknuðu, hver hefði verið aukinn kostnaður Efnisskrá. cv Bls. F af kaupum korksins, miðað við gæði, notagildi o. fl. Var F dæmdar af þessum sökum kr. 17.000.00 bætur. B) F krafðist bóta úr hendi H vegna þess, að honum hefði ekki nýtzt frystihús sitt um eitt ár vegna vöntunar á einangrun. Vísaði hann til mats- gerðar dómkvaddra manna um tjónið. Um kröfulið þenna segir Í dómi Hæstaréttar, að F hafi ekki leitt fullnægjandi sönnur að því, að hann hafi gert svo skjótar ráðstafanir og haldkvæmar, sem honum var unnt, til að afla einangrunarefnis annars staðar, eftir að honum urðu kunnar vanefndir H, og að yfirmatsgerð sú um tjónið, er F lagði til grundvallar, verði að metast ógild, þar sem H hafi ekki gefist nægilegur kostur á að vera við hana og einn matsmanna hafi verið endurskoðandi á reikningum F, en undir- matsmenn hafi ekki treyst sér til að meta tjón F og önnur gögn um það ekki fyrir hendi. Var H því sýknaður af þessum kröfulið .. 90 L seldi E salt til útgerðar hans árið 1946 fyrir tæpar 30.000 krónur. Í apríl 1947 fékk E í greiðsluskyni L í hendur ávísun, gefna út á hendur S, sem hafði á hendi sölu á fiski E, og skyldi ávísunin greidd af andvirði fisks, sem seldur var 1946. L sendi ávísunina til S, en greiðsla fékkst ekki. S kvaðst hafa lofað að greiða ávísunina, ef veðskuldir hvíldu ekki á fiskinum til Landsbankans eða bankinn gerði ekki kröfu til fjárins. L sneri sér þá til bankans, en hann vildi enga viðurkenningu veita um forrétt L. Hinn 9. febrúar 1948 greiddi S Landsbankanum svonefnda „verðuppbót“ á fisk frá 1946, rúmar 128.000 krónur og lét ávísunina fylgja. Veð til bankans hvíldi ekki á fiskandvirði þessu. Ávísun E var samkvæmt aðdrag- anda sínum og öðrum atvikum málsins ráðstöfun á fiskandvirði E hjá S, og var S bundinn við þá ráðstöfun, svo fremi aðrir kröfu- hafar færðu ekki sönnur á betri rétt til fiskandvirðisins. Með því að forráðamönnum Landsbankans var kunnugt um ráðstöfun E á áðurnefndum hluta af andvirði fisksins og bankinn hafði ekki hinn 9. febrúar 1948 veð eða annan forrétt til andvirðis þessa, var bankanum óheimilt að ráðstafa andvirði fisksins í bága við ráð- stöfun E samkvæmt ávísuninni og var því skylt að greiða L ávísunarfjárhæðina með 6% ársvöxtum. S var einnig dæmdur til að greiða L ávísunarfjárhæðina in soliðum með Landsbankanum, þar sem S hafði greitt bankanum hana í heimildarleysi .......... 147 A seldi B hús með afsali 27. apríl 1948, og skyldi B njóta arðs af því frá 1. maí s. á. B skoðaði húsið fyrir kaupin og keypti það í því ástandi, sem það var í. Kjallari var undir nokkrum hluta hússins, og var þvottahús í honum. Kvaðst B hafa séð þar rist yfir vatnsniðurfalli og hafa gert ráð fyrir, að það væri í sambandi við holræsi í göt- unni, en svo reyndist ekki vera, heldur var ætlazt til, að vatnið rynni um niðurfallið í grjótfyllingu undir húsinu, enda hafði kjall- aragólfið legið lægra en holræsakerfið í götunni, þegar kjallarinn var gerður. Skolpleiðslur hússins höfðu því verið lagðar út um cvI V/s Efnisskrá. miðjan kjallaravegginn. Í suðvesturhorni kjallarans var steinþró á háum stalli. Úr steinþró þessari hafði verið pípuleiðsla út í hol- ræsakerfið, enda hafði botnflötur hennar staðið hærra en hol- ræsakerfið. Matsmenn, sem dómkvaddir voru að kröfu B, lýstu því, að tengja þyrfti vatnsniðurfallið við holræsakerfið í götunni, sem lagt var nógu djúpt 1945, til þess að niðurfallið kæmi að notum, og mátu kostnað af því verki á kr. 4900.00. Hæstiréttur taldi, að B hefði haft ástæðu til að vænta bess, að vatnsniðurfallið stæði í sambandi við göturæsin, og dæmdi Á því til að greiða nefndan kostnað. B taldi veggjalús hafa verið í húsinu, er hann keypti það. A mótmælti því og fullyrti, að sér hefði a. m. k. verið ókunnugt um það. Með vætti hjóna, sem búið höfðu í húsinu, þótti sannað, að veggjalúsin hefði verið komin í húsið, er B tók við því, og var A því dæmdur til að greiða kostnað af útrýmingu hennar b) Utan samninga. S var að síldveiðum í Hvalfirði í janúarmánuði. Er tekið var að dimma, var kastað herpinót frá tveimur nótabátum S, en þeir voru búnir rafljósum, sem komið var fyrir á stöngum á afturþóftum bátanna. Kom nú þarna að v/b Æ og kastaði hringnót skammt frá S og áveðurs við hann, en nokkur gola var á. Rak Æ síðan á nót S. Festist nótin í skrúfu Æ og skemmdist mjög, og misstist nokkuð af síld þeirri, sem í henni var. Talið var, að skipverjar á Æ hefðu átt að sjá nótabáta og nót S, ef þeir hefðu sýnt nægilega varkárni, og að þeir eigi því meginsök á þeim skaða, er varð, en skipverjum S var metið það til yfirsjónar, að þeir vöruðu bá á Ægi ekki við, er þeir máttu sjá, að hverju stefndi. Samkvæmt Þessu voru %4 skaðans lagðir á Æ, en % á S. Við ákvörðun bóta var ætlazt á um löndunarmagn S af síld þá 3 daga, sem viðgerð á nót S tók. Var höfð við þá áætlun hliðsjón af löndunarmagni allmargra veiðiskipa þessa daga svo og heildarveiðimagni S á síldveiðitíma þeim, er hér skiptir máli ..............0..00.0..0 0... Með auglýsingu ríkisstjórnarinnar 19. maí 1942 var umferð takmörkuð um landsvæði á Reykjanesskaga vegna flugvallagerðar þar og mannvirkja. Innan þessa landsvæðis var 2855 ha af landi Hafna. Framkvæmt var eignarnámsmat á 1100 ha af því, en landeigendur kröfðu ríkissjóð í dómsmáli um bætur fyrir afnotaskerðingu á 1755 ha vegna umferðartakmörkunar og annarra tálmana á hag- nýtingu lands þessa á styrjaldartímanum. Töldu þeir mega ákveða bætur þær sömu fyrir hvern ha lands og gert var Í eignarnáms- matinu á hinum hluta landsins, en því var mótmælt af annarri hálfu. Þar sem ekki var sannað, að land það, sem bóta var krafizt fyrir, væri sambærilegt að gæðum því landi, sem metið hafði verið, og virðing eða önnur gögn voru ekki til ákvörðunar bótum, var málinu vísað frá dómi ...............2...20.2nn Bls. 441 43 Efnisskrá. GVII Bls. Áætlunarbifreið, sem flutt gat 26 farþega, var á leið frá Haganesvík til Sauðárkróks með 21 farþega. Bifreiðin var 2,16 metrar á breiðd, mælt á milli yztu brúna á hjólum. Bifreiðarstjórinn ók eftir beygju hiklaust út á Höfðaárbrú, hægt að dómi farþega. Er bifreiðin var stödd nálægt miðju brúarinnar, heyrðist brothljóð í henni. Jók bif- reiðarstjórinn þá benzíngjöfina, en bifreiðin rann aðeins nokkurn spöl og valt síðan út af brúnni til vinstri (austan megin) ofan í árfarveginn. Skemmdist bifreiðin mjög, en ekki urðu teljandi meiðsl á mönnum. Brúin var 2,48 metra breið milli yztu brúna. Er bifreiðin ók út á brúna, var einungis 6 cm bil frá ytri brún afturhjólanna að brúntrjánum. Handrið vantaði á brúna austan megin. Langtrén austan megin voru nokkuð inn undir brúnni, svo að endar plankanna á brúargólfinu þeim megin stóðu 48 cm út af miðju ytra langtrésins. Matsmenn lýstu brotinu á brúnni þannig, að frá því um það bil 1 metra fyrir sunnan miðju brúarinnar hafi allir plankarnir á austurhlið hennar verið brotnir um ytra langtréð á um það bil 2% metra löng- um kafla, enda hafi plankaendarnir ekki þolað þunga bifreiðar- innar, sökum þess að þeir voru á huldu og orðnir fúnir. Verk- fræðingar, sem dómkvaddir voru til álitsgerðar, töldu, að brúarpallurinn hafi að styrkleik verið langt undir þeim kröfum, sem gera verði til slíkra brúa og allar verkfræðivenjur gera ráð fyrir, jafnvel þó um bráðabirgðabrú sé að ræða. Talið var, að brúin hefði verið stórgölluð og að orsök slyssins mætti rekja til gall- anna á brúnni svo og til þess, að bifreiðarstjórinn gætti ekki þeirrar varkárni, sem krefjast varð af honum, er hann ók út á svo mjóa og veikbyggða brú. Ríkissjóði var gert að greiða % hluta tjóns þess, sem af slysinu leiddi ..........00.000000 000... n0 nn 468 Skattar og gjöld. a) Útsvör. Náttúrulækningafélag Íslands (N) neitaði að greiða útsvar, sem á það var lagt fyrir 1948, og var því krafizt lögtaks fyrir útsvarinu. Sagt var í dómi, að í samþykktum N séu ekki glögg ákvæði um það, að öllum ágóða af starfsemi þess skuli beinlínis varið til almenningsheilla og bresti því begar af þeirri ástæðu skilyrði fyrir því, að félagið sé undanþegið útsvarsskyldu samkvæmt 6. gr. A, TI, 2, C laga nr. 66/1945 ........22000n0nnnenennerrr rr 46 b) Söluskattur. G framseldi Þ leyfi, sem hann hafði fengið til innflutnings á bif- reið, en án þess að gjaldeyrisyfirvöld samþykktu framsalið. Þ tók síðan við bifreiðinni úr hendi innflytjanda og greiddi hana. Matsverð bifreiðarinnar var kr. 60.000.00, og var Þ krafinn um CVIII Efnisskrá. Bls. 20% söluskatt í ríkissjóð af Þeirri fjárhæð, eða kr. 12.000.00, með skírskotun til 31. gr. laga nr. 100/1948. Talið var, að jafna yrði um skattskyldu nefndri afhendingu innflutningsleyfisins til sölu bifreiðarinnar innanlands. Var því lagt fyrir fógeta að framkvæma lögtak hjá Þ fyrir söluskattinum ..................0..... 29 J seldi á árinu 1949 innlendar bækur í umsýslusölu fyrir ýmsa bóka- útgefendur fyrir kr. 146.350.00, og nam umsýsluþóknun hans 20% af heildarsölunni, eða kr. 29.270.00. Hann var krafinn um söluskatt af öllu söluverði bókanna. Það kom fram Í máli á hendur J til heimtu skattsins, að bókaútgefendur sjálfir höfðu goldið 3% sölu- skatt af 80% útsöluverðs þeirra samkvæmt b-lið 22. gr. laga nr. 100/1948. J var talið skylt að greiða söluskatt einungis af þeim 20%, sem hann fékk af söluverðinu, með því að aðeins ein sala hafði fram farið og lög nr. 100/1948 þóttu ekki veita örugga heimild til að líta svo á, að söluskattur af bókunum ætti að greiðast tvisvar sinnum, þ. e. bæði af bókaútgefendum og J, að því er varðar 80% af útsöluverðinu. Voru sölulaun J því talin koma í stað venjulegrar álagningar, og bar honum að greiða sölulaun af beim samkvæmt 21. gr. sbr. a-lið 22. gr. laganna ................ 273 samkvæmt b-lið 22. gr. laga nr. 100/1948 að greiða 3% söluskatt af allri brúttósölu sinni, þar í innifalinn áðurgreindur söluskattur af vörum, keyptum til starfseminnar, og veltuskattur. V taldi sig ekki eiga að greiða nema 2% eins og Í smásölu samkvæmt a.lið 22. gr. laganna, svo og hvorki söluskatt af veltuskatti né af söluskatti, en sölu sína af landbúnaðarafurðum, tilreiddum til neyzlu, kvað hann undanþegna söluskatti samkvæmt A-lið 23. gr. laganna. Veitingasalan varð ekki talin smásala, sbr. a-lið 22. gr. laganna. Var söluskatturinn því réttilega ákveðinn 3% samkvæmt b-lið sömu laga. Samkvæmt 2. mgr. 22. gr. skal skatturinn miðast við heildarandvirði vöru án frádráttar nokkurs kostnaðar. Þetta ákvæði var skilið svo, að greiða skyldi söluskattinn, 3%, af allri brúttósölunni. Undanþága landbúnaðarvara frá söluskatti sam- kvæmt A-lið 23. gr. laganna var talin eiga einungis við, er vörur þessar eru seldar ótilreiddar til neyzlu, óunnar eða ómatreiddar. Matvörur þessar, tilreiddar af veitingamanni, voru því söluskatt- Skyldar .......0.000.....0 0000 432 Skipting sakarefnis. Sjá réttarfar. Stjórnarframkvæmdaréttur. Sjá stjórnsýsluréttur. Stjórnarskrá. Sjá eignarréttur. Efnisskrá. CIX Bls. Stjórnsýsluréttur. Prófdómendur höfðu samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 61/1942 kveðið svo á, að cand. jur. E væri heimilt að flytja sem prófmál fyrir héraðsdómi mál, sem annar málflytjandi hafði undirbúið að nokkru með öflun gagna og komu fyrir dóm, er vitni voru spurð svo og aðiljar. Hrl. M, sem flutti málið af annarri hálfu, mót- mælti þessari ákvörðun prófdómara, en héraðsdómari hratt beim mótmælum. Hrl. M kærði þennan úrskurð til Hæstaréttar. Sagt, að M hefði verið að gæta hagsmuna lögmannastéttarinnar og hon- um því verið rétt að kæra. Um efni máls var svo ákveðið, að ekki verði séð, að prófdómendur hafi brotið réttarreglur með ákvörðun sinni og hafi héraðsdómari átt að leyfa E að flytja málið ........ 20 Stofnlánadeild sjávarútvegsins veitir samkvæmt 3. gr. laga nr. 41/1946 svonefnd A-lán til kaupa á atvinnutækjum, sem smíðuð eru er- lendis, og til kaupa á erlendu efni og vélum til skipa, er smíðuð eru hérlendis, enda hafi Nýbyggingarráð samþykkt þær fram- kvæmdir svo sem lið í heildaráætlun þess um þjóðarbúskap Íslend- inga. B-lán eru veitt til innlendra framkvæmda, er ekki krefjast erlends gjaldeyris. Lána má samkvæmt 8. gr. út á ný skip allt að % af virðingarverði eða kostnaðar, sé það lægra. Lengsti lánstími er samkvæmt 9. gr. 20 ár, fyrir ný skip, og skal endurgreiða að fullu á lánstímanum. Útgerðarmaðurinn H sótti um lán úr Stofn- lánadeildinni út á skip, er hann hafði látið smíða hér á landi. Nýbyggingarráð veitti samþykki sitt, sbr. 3. gr. nefndra laga. En stjórn Landsbanka Íslands, sem fer með stjórn Stofnlánasjóðsins, neitaði að veita lánið. Taldi bankastjórnin, að „samkomulag“ hefði orðið um að veita ekki lán út á skip, sem smíðuð hefðu verið hér á landi, enda mundi fé það, sem Stofnlánadeildin réð yfir, ekki hrökkva til að lána út á skip þau, sem búið væri að festa kaup á erlendis frá. Fékkst sjóðsstjórnin ekki til að breyta þessari ákvörð- un sinni, þrátt fyrir það þó atvinnumálaráðherra styddi lánsbeiðn- ina og Nýbyggingarráð vildi ekki kannast við „samkomulag“ það, sem Landsbankinn bar fyrir sig. Höfðaði H því mál og krafðist þess, að Landsbankanum yrði dæmt skylt að viðlögðum dagsektum að lána honum kr. 1.200.000.00 úr Stofnlánasjóði, sem að nokkru væri A-lán og að nokkru B-lán, enda færi um vexti og afborganir svo sem í lögunum segir. Sagt í dómi Hæstaréttar, að ekki hafi af hendi sjóðstjórnarinnar verið bent á fullgild rök fyrir lánssynjun- inni, þar sem verja skyldi fé því, sem sjóðstjórnin réð yfir, eftir því sem það hrökk til og á sem hagkvæmastan hátt frá sjónarmiði alþjóðar til lánveitinga handa þeim, sem fullnægðu skilyrðum lag- anna og reglugerðar, settrar samkvæmt þeim, til að öðlast lán. Stjórn Landsbankans var samt sýknuð af kröfum H, þar sem ákvæði laganna veittu honum ekki rétt til láns krafðrar fjárhæðar og með hinum tilteknu skilyrðum ...........020.00.0 000. 74 CX Efnisskrá. Hreppsnefndin í H-hreppi lét tvísmala afrétt hreppsins haustið 1945, svo sem boðið er í 14. gr. fjallskilareglugerðar R-sýslu, nr. 157/1943. Eftir leitir þessar kom í ljós, að á afréttinum var ær með tveimur lömbum, sem utanhreppsmaður (A) átti. Hreppsnefndin sinnti ekki kröfu A að sækja kindurnar, en veitti A rétt til að sækja kind- urnar samkvæmt 24. gr. fjallskilareglugerðarinnar, en ekki er ljóst, hvort A vissi um þessa ákvörðun hreppsnefndar. A fór á afréttinn við annan mann og náði ánni og öðru lambinu. Hrepps- nefndin neitaði að greiða reikning hans yfir kostnað af förinni, og sendi ÁA þá reikninginn sýslunefnd til úrskurðar. Sýslunefnd úrskurðaði ekki sjálfan reikninginn, en ályktaði, að hreppsnefnd hefði samkvæmt 14. gr. reglugerðarinnar verið skylt að láta hirða kindurnar, en í þeirri grein segir, að hreppsnefnd skuli sjá um, að tvísmöluð séu afréttarlönd hreppsins á hverju hausti og oftar, ef þurfa þykir. A höfðaði mál gegn hreppsnefndinni til greiðslu reikningsins. Hæstiréttur lét svo mælt, að hreppsnefndin hefði látið tvísmala afréttinn óaðfinnanlega og hefði því ekki verið skylt að fyrirskipa þriðju leit, þótt eftir aðra leit yrði vart á af- réttinum þriggja kinda, sem þangað kunna að hafa runnið eftir aðra leit, en það sé matsatriði hverju sinni, hvort þörf sé þriðju leitar, A hafi ekki farið á afréttinn til leitar samkvæmt skipan réttbærs aðilja, hreppsnefndar eða sýslunefndar eftir 14. gr. reglu- gerðarinnar, en ályktun sýslunefndar, sem gerð var eftir förina, var reist á misskilningi á reglugerðinni og því á röngum lagasjónar- miðum og varð ekki jafnað til lögfullrar fyrirskipunar um þriðju leit. Veita hefði mátt A þóknun úr fjallskilasjóði fyrir ómak sitt, enda þótt hann væri utanhreppsmaður, samkvæmt lögjöfnun frá 24, gr. fjallskilareglugerðarinnar, en hvorki hreppsnefnd né sýslu- nefnd sem æðra stjórnvald hafði tekið ákvörðun um það. Var hreppurinn því sýknaður af kröfu A um greiðslu kostnaðar af för hans á afréttinn .........2000.0000enssen sr Bifreiðarstjóri á áætlunarbifreið með 21 farþega ók hiklaust eftir beygju út á Höfðaárbrú á leið til Sauðárkróks, en eystri brún brú- arinnar brotnaði undan bifreiðinni, og valt hún í ána og skemmdist mjög, en farþegar urðu ekki fyrir teljandi meiðslum. Bifreiðin var 2,16 metrar, mælt á milli yztu brúna á hjólum. Brúin var 2,48 metra breið milli yztu brúna. Var einungis 6 cm bil frá ytri brún afturhjólanna að brúntrjánum. Handrið var fallið af brúnni austan megin, þar sem bifreiðin valt út af. Langtrén austan megin voru nokkuð inn undir brúnni, svo að endar plankanna á brúargólfinu þeim megin stóðu 48 cm út af miðju ytra langtrésins. Matsmenn lýstu brotinu á brúnni þannig, að frá því um það bil 1 metra fyrir sunnan miðju brúarinnar hafi allir plankaendarnir á austurhlið hennar verið brotnir um ytra langtréð á um það bil 2% metra löngum kafla, enda hafi plankaendarnir ekki þolað þunga bif- Bls. Efnisskrá. CXI Bls. reiðarinnar, sökum þess að þeir voru á huldu og orðnir fúnir. Tveir verkfræðingar, sem dómkvaddir voru til álitsgerðar, töldu, að brúarpallurinn hafi að styrkleika verið langt undir þeim kröf- um, sem gera verði til slíkra brúa og allar verkfræðivenjur gera ráð fyrir, jafnvel þó um bráðabirgðabrú sé að ræða. Talið var, að orsakir slyssins mætti rekja að nokkru til stórgalla á brúnni og að nokkru til þess, að bifreiðarstjórinn hefði ekki gætt þeirrar varkárni, sem krefjast varð af honum, er hann ók út á svo mjóa og veikbyggða brú. Ríkið var talið skaðabótaskylt að % hlutum á tjóni því, sem hlauzt af slysinu ...........000.00 0... 0n 0. 468 Stofnlánadeild. Sjá stjórnsýsluréttur. Söluskattur. Sjá skattar og gjöld. Sönnun. A) Einkamál. Bæjarráð Rvíkur veitti S í sept. 1945 heimild til að reisa íbúðarhús á lóð. Nokkru síðar fór S á sjúkrahús. P vildi reisa íbúðarhús á lóðinni. T fékk umboð hjá S til þess að ráðstafa lóðinni og afhenti bað P, en gegn neitun T er ósannað, að hann og P hafi orðið ásáttir um endurgjald fyrir lóðina. Í maí 1946 ræddust þeir S og P við. Kveður P þá hafa samið um framsal lóðarinnar og hafi P þá greitt S tiltekna fjárhæð upp í endurgjald fyrir framsal hennar. Þessu neitar S og kveður greiðsluna hafa verið fyrir annað. P reisti nú hús á lóðinni og lauk því í marz 1948. Hafði P þá selt húsið. Síðast í marz fékk S lóðarsamning hjá borgarstjóra Rvíkur fyrir lóðinni og framseldi hann síðan konu sinni, G. P höfðaði mál gegn S og G til framsals lóðarréttindanna. Taldi hann sig hafa unnið rétt til lóðarinnar bæði fyrir loforð og aðgerðaleysi þeirra. En þau hefðu ekki andmælt framkvæmdum hans á lóðinni og G hefði krafið hann um kr. 5000.00 í september 1947. Sagt í dómi Hæstaréttar, að ekki væru sönnur leiddar að því, að P hefði með samningi fengið framsal lóðarréttindanna .......0000000000000.. sl H tókst á hendur að selja F tiltekið magn af einangrunartorfi, er F hugðist nota til að einangra frystiklefa í frystihúsi, er hann frysti fisk í. F tók við hluta af torfinu athugasemdalaust, en megin- hluta torfsins vísaði hann á bug sem ósamningshæfu og höfðaði mál á hendur H til skaðabóta. Gegn neitun F var ekki sannað af hendi H, að F hefði verið unnt að kaupa af H eða öðrum einangr- unartorf, sem hefði verið svo gott sem áskilið var í samningi aðilja. Var F því talið rétt að kaupa kork í staðinn til einangrunar og miða bótakröfu sína við það. Í dómi Hæstaréttar í sama máli var sagt, að F hefði ekki leitt fullnægjandi sönnur að því, að hann CXII Efnisskrá. Bls. hefði gert svo skjótar ráðstafanir og haldkvæmar, sem honum var unnt, til að afla einangrunarefnis annars staðar, eftir að hon- um urðu kunnar vanefndir H. Fékk F því ekki dæmdar bætur fyrir tjón af drætti, sem varð á einangrun frystiklefa hans ............ 90 K gerði samning við Á um leigu á íbúð í húsi, sem Á hafði í smíðum. K rifti samninginn, þar sem hún þurfti ekki á íbúðinni að halda, og höfðaði mál á hendur Á til endurheimtu fyrirfram greiddrar húsaleigu. K var ekki talin hafa leitt nægar sönnur að því í mál- inu, að Á hefði fallizt á, að annar maður gerðist leigutaki í stað K eða að leigusamningurinn félli niður bótalaust ................ 111 Byggingarsamvinnufélag (B) samkvæmt lögum nr. 44/1946 vildi afla félögum sínum lána með útgáfu heildarskuldabréfs, sem tryggt var með ábyrgð ríkissjóðs í 25 ár, en því var aftur skipt í hlutdeildar- skuldabréf. B tók bráðabirgðalán í banka og setti hlutdeildar- skuldabréfin að handveði. Félagi F fékk 75.000 króna lán hjá B. F greiddi síðar kr. 25.000.00 inn á reikning B í bankanum, en krafði B síðar um 5 hlutdeildarskuldabréf, að nafnverði kr. 25.000.00, en til vara um endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar. Talið var, að sönnur séu ekki að því leiddar, að F hafi verið áskilinn réttur til skuldabréfaláns, er hann greiddi upp í bráðabirgðalánið inn í reikning B í bankanum, og verði kröfur F því ekki teknar til STEÍNA 20... 116 G skýrði frá því í endurminningum sínum, að sýslumaðurinn M hefði af fjölda fólks verið grunaður um að hafa falsað bókun í réttar- bók, áður en tilteknu máli var áfrýjað, og að sú fölsun hefði haft áhrif á úrslit málsins í æðra dómi. G lagði fram vottorð ýmissa manna um, að orðrómur hefði verið uppi þess efnis, að M hefði verið hlutdrægur og ekki bókað allt sem réttast í réttarbókina. Þetta gagnaði G ekki til sýknu ...........0000.00.0 000 129 H og J sögðu Þ, er tekizt hafði á hendur að reisa hús fyrir þá, upp starfa, þegar hússmíðin var komin nokkuð áleiðis, og neituðu síðan að greiða kostnað, sem hann taldi sig hafa haft af hússmíðinni. Dómkvaddir menn mátu húsið, miðað við kostnaðarverð á þeim tíma, þegar það var reist, og var niðurstaða þeirra um heildarverð hússins mjög svipuð því, sem P hélt fram. Benti þetta til þess, að kröfur P væru eðlilegar. Sérfróðir samdómendur mátu ásamt hér- aðsdómara ýmsa kostnaðarliði efnis og vinnu og töldu þá flesta eðlilega. Ekki var talið sannað, að P hefði vanrækt starfa sinn bannig, að hann hefði fyrirgert rétti til umsjónarlauna, en þau voru færð niður, þar sem hann hafði að nokkru ofreiknað þau og bókhaldi hans var ábótavant ............2.02.20 0000 nn nn 139 K kenndi M barn. Blóðrannsókn sannaði hvorki, að M væri faðir eða ekki faðir. Játað var af M, að hann væri kunningi K og A, sem K hafði búið með, en ÁA var á sjúkrahúsi á getnaðartímanum og var með blóðrannsókn útilokaður frá faðerninu. M hafði oft ekið K í Efnisskrá. CXIII Bls. bíl, meðan A var á sjúkrahúsinu. Eitt vitni kvaðst hafa farið með beim M og K á dansleik á getnaðartímanum og séð M láta vel að K, áður en lagt var af stað. Telpa, 11 ára, sem svaf hjá K, meðan A var á sjúkrahúsinu, kvaðst tvívegis að nóttu hafa vaknað og heyrt þá, að M var í öðru herbergi og K hjá honum. Úrslit málsins voru látin velta á eiði K .............2.0.200000 00 nn ss 223 Ekki var talið sannað, að heimild til málshöfðunar út af meinyrðum, er birtust í blaði hinn 24. marz 1949, hefðu verið niður fallin, Þegar mál var höfðað hinn 15. nóvember 1949, með stefnu birtri 18. s. m., sbr. 29. gr. laga nr. 19/1940 .............00. 00... en 391 Þ hafði á hendi afgreiðslu skipa á Siglufirði, en lét félaga í Lestunar- og losunardeild vinna að uppskipun á farmi skipanna í ákvæðis- vinnu, þó svo að kaupið var miðað við dagvinnutaxta samkvæmt útreikningi verkamannafélagsins. Þ taldi sér ekki skylt að greiða orlofsfé af kaupgreiðslum þar sem Lestunar- og losunardeildin væri sjálfstæður atvinnurekandi, sem tæki utandeildarmenn í vinnu við upp- og útskipun. Þ tókst ekki að sanna, að svo mikið hefði að þessu kveðið, að deildin gæti talizt sjálfstæður atvinnu- rekandi. Þótti deildin hafa það hlutverk að ráða menn til vinn- unnar og innheimta kaup þeirra. Var Þ því gert að greiða einum Verkamanna orlofsfé ........202.000.2...e nn 416 Sagt í dómi Hæstaréttar, að óhrakið stæði það álit sérfróðra samdóm- enda í héraði, að bæta hefði mátt vélarbilun skips, sem dráttar- aðstoð fékk, svo að það hefði getað siglt til Reykjavíkur af eigin ramleik ........2....0.eene sess 464 Ekki var sannað, að starf áskriftasafnanda að ritverki hefði verið Þannig af hendi leyst, að valda hefði átt lækkun eða niðurfærslu á launum hans fyrir starfið ..........2.00..0..00.0 nn 505 Síðla árs 1945 ritaði B Nýbyggingarráði (N) og reifaði hugmynd sína um nýja gerð nótabáta. Á fundi N nokkru síðar, þar sem B var staddur, var ákveðið að leita m. a. til Síldarútvegsnefndar (S) um styrk til þess, að hugmynd B yrði komið fram. Með bréfi 11. jan. 1946 lagði N til, að S veitti B 20--25 þús. kr. lán til smíði bátanna. S ákvað í marz að lána 20 þús. krónur, og var fjárhæðin símsend honum í júní s. á., án þess að skilmálar væru greindir. B var talinn hafa öðlazt lán, en ekki styrk ........00020000ne0 nn 520 B) Í opinberum málum. Samkvæmt mælingum varðskipsmanna var togari tekinn við veiðar 1,7 sjómílur innan landhelgi. Nokkur vafi þótti vera um nákvæmni miðana varðskipsins. Tveir sérfræðingar afmörkuðu á sjávarupp- drátt það hafsvæði, þar sem tökustaðurinn gat hafa verið. Kom þá fram ferhyrningur, sem allur var innan landhelgislínunnar. Dýptarmælingar varðskipsins komu ekki heim við dýpi, er til- greint var á sjókorti á mælingarstað. Var þá annað varðskip sent CKXIV Efnisskrá. Bls. á staðinn, og komu dýptarmælingar þess heim við mælingar hins varðskipsins. Skipstjóri togarans var talinn sannur um veiðar Í landhelgi ............... 1 Dómari og héraðslæknir töldu B, sem ekið hafði rétt áður bifreið, ölvaðan. B ók hálftíma seinna sömu bifreið og hálftíma þar á eftir annarri bifreið. Talið sannað, að B hefði ekið í öll skiptin með áhrifum áfengis ...................00..000.. 00. 11 Tveir menn, sem voru á bát á Húnaflóa, komu að vélbát, sem var að togveiðum. Þeir tóku mið af staðnum svo og nafn og einkenni vélbátsins. Töldu þeir hann vera 14—1% sjómílur innan land- helgi. Vitnin kærðu skipstjóra vélbátsins fyrir ólöglegar fiskveiðar og unnu eið að framburði sínum. Togstaðurinn var 2,2 sjómílur innan landhelgislínu samkvæmt mörkun á sjóuppdrátt eftir til- greindum miðum vitnanna svo og mælingu varðskips eftir tilvísun þeirra. Skipstjóri vélbátsins var talinn sannur að sök um togveiðar ílandhelgi ................0.000.0 00. 39 Stúlkan H var unnusta lögreglumannsins G og átti heima við Ó-götu. Hún kveður mann hafa verið á ferli við og í grennd við hús hennar aðfaranótt 16. janúar 1950. Hafi maður Þessi komið inn í garð hússins, og rjálað hafi verið þar við glugga. H og faðir hennar, sem hún kallaði á, bera, að þau hafi séð P, sem þau segjast þekkja, ganga upp tröppur, sem liggja upp af lóð hússins. Birta var ekki góð, og maðurinn var í nokkurri fjarlægð. A, bróðir P, kona A og starfsstúlka á heimili þeirra vitna, að P hafi verið á heimili Þeirra þessa nótt. Stúlkan H segir P hafa komið aftur á glugga hjá sér aðfaranótt 19. s. m., kl. um eitt. Konan C, ekkja föður- bróður P, og sonur hennar bera, að P hafi verið á heimili þeirra fram til kl. rúmlega 12 þessa nótt, og stúlka á S-stíg 7, þar sem P hafði herbergi, segir ljós hafa verið komið í herbergi P kl. rúmlega 12, en myrkur hafi verið þar áður, og kveðst stúlka þessi myndu hafa orðið þess vör, ef nokkur hefði farið út úr húsinu frá þessum tíma og til kl. yfir 2, er P var handtekinn. Samkvæmt þessu var algerlega ósannað, að P hefði verið á ferli kringum hús H á áðurnefndum tímum ...........00.0.0.0 0. 57 P ók bifreið sinni á vörubifreið, sem stóð á hægri vegarbrún á götu. Bifreiðin skemmdist nokkuð, og varð að ýta bifreiðunum í sundur. Tveir menn, sem verið höfðu í bifreið P fyrir slysið, sögðust ekki hafa séð, að hann væri með áhrifum áfengis. Sama bar Þ, sem hjálpaði til að ýta bifreiðunum sundur, svo og V, sem ók P eftir áreksturinn. Vitnin J og S, sem komu á árekstrarstað, töldu hins vegar, að P hefði verið með áhrifum áfengis. Gegn neitun P var Þetta ekki talið sannað ..............00.000..0..0 ss 168 Í annað skipti ók P um Eyjafjörð og Akureyri með S og tvær stúlkur. Þær báru fyrir dómi, að P hefði verið kenndur við aksturinn og að þær hefðu séð hann og S neyta áfengis, hvað eftir annað, Efnisskrá. CXV meðan á akstrinum stóð. S, sem var ölvaður, og tvö vitni, sem hittu P eftir aksturinn, kváðust ekki hafa séð áfengisáhrif á hon- um. Ekki var talið sannað, að P hefði ekið bifreið ölvaður, en hins vegar var sannað með vætti stúlknanna, að P hefði neytt áfengis við bifreiðarakstur og gerzt með því brotlegur við 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941 A sagðist hafa skilið bifreið sína, R 151, eftir kvöld nokkurt á bif- Um reiðastæði við S-braut í Rvík með lyklinum í kveikjulásnum, farið síðan til B, sem bjó í húsi við þá götu, um kl. 18.50 og verið hjá B til kl. að ganga 22 við vínneyzlu. Hafi bifreiðin þá verið horfin. Hann hafi leitað hennar og fundið hana við Gasstöðvarportið og tekið lykilinn úr henni. R 151 var ekið, að sögn fjögurra vitna, milli 19 og 20 á R 4—, er stóð á eystri vegarbrún við Austurbæjarbíó. Kastaðist R 4— á R 5, er stóð á bílastæði milli akbrauta. Vitnið S kveðst vera öruggur um, að A hafi stjórnað R 151, er áreksturinn varð. Vitnið P segir, að ekki hafi verið um að villast, að A ók þá R 151. Vitnið V benti á A úr hópi manna og fannst hann „endilega“ vera sá, er ók R 151. A kvaðst hafa fundið bifreiðina við Gasstöðvarportið kl. yfir 22 og þá tekið lykilinn úr henni. Vitnin S og P sögðust hafa fundið bif- reiðina á nefndum stað kl. milli 20 og 21 og hafi lykill hennar ekki verið í henni. Lögreglumaður kom þarna að bifreiðinni kl. rúmlega 21 og bar síðar, að lykillinn hefði þá ekki verið í henni. B, er A hafði dvalizt hjá um kvöldið, taldi A hafa verið hjá sér til kl. rúmlega 21, en sagði síðar, að ekki væri útilokað, að hann hefði farið út um kl. 19.30. Talið var sannað, að A hefði ekið bif- reiðinni, er áreksturinn varð, og verið með áfengisáhrifum ...... kl. 9.45 að kveldi var bílstjórinn Þ að aka bíl sínum austur Hring- braut og var kominn að gatnamótum Hringbrautar og Ljósvalla- götu. Sá hann og stúlkan P, er með honum var í bílnum, konu, er var á gangi suður yfir Hringbrautina. Í því ók grænn jeppabill framhjá bíl Þ og á konuna, sem féll á götuna og hlaut allmikið lemstur. Samkvæmt vætti Þ og konunnar E, er var rétt austan við slysstaðinn, var jeppinn grænn með litaskiptingu. Segja þau, að ljós hafi verið slökkt á honum og honum ekið með miklum hraða austur Hringbrautina, en ekki tókst vitnunum að lesa skrá- setningartölu bílsins. Þ lét P fara úr bíl sínum til að aðstoða hina slösuðu konu, en sjálfur veitti hann jeppanum eftirför austur Hringbrautina og suður Melaveg að háskólanum, en þar sneri jeppinn til vesturs sunnan við íþróttavöllinn. Sneri Þ þá við, ók norður að Hringbraut og staðnæmdist þar. Kveður Þ jeppa með sama lit hafa komið rétt á eftir vestan við íþróttavöllinn. Taldi Þ öruggt, að þetta væri sami jeppinn og hann hafði veitt eftirför. Jeppinn ók út á Hringbrautina, en beygði síðan norður Suðurgötu. Jeppann elti Þ norður á móts við Kirkjugarðsstíg. Hafi hann þá Bls. 168 179 CXVI Efnisskrá. Bls. verið búinn að fullvissa sig um, að hann var auðkenndur P 176 og að tveir karlmenn sátu í honum. Þ sagði lögreglunni upphaflega, að skrásetningartala jeppans væri 167, en kveður bað hafa stafað af stundarmisgáningi sínum. G ók í jeppanum 176 um gatnamót Hringbrautar og Ljósvallagötu um bað bil, er slysið varð. Hann neitaði því, að hann hefði ekið á konuna, svo að hann vissi til, og að hann hefði ekið jeppanum suður Melana, vestur fyrir íbróttavöllinn og kringum hann á Suðurgötu, heldur segist hann hafa ekið norður Suðurgötu og niður í Tryggvagötu, þar sem hann skildi bílinn eftir, en hann og félagi hans J, sem með honum var í jeppanum og staðfesti með vætti sínu framburð G um aksturinn, fóru á dansleik. Lögreglan fann jeppann P 176 í Hafnarstræti kl. milli 12 og 1 um nóttina og tók hann í vörzlur sínar, þar sem hún hafði frétt, að líkum jeppa hefði verið ekið á konuna. Er G kom af dansleiknum, komst hann að bví, að jeppinn var hjá lögregl- unni. Fékk G þá frænda sinn M til þess að fara á lögreglustöðina og skrökva því að lögreglunni, að hann, M, hefði haft umráð jepp- ans frá því kl. 9.30 um kveldið. Lét lögreglan jeppann af hendi við M. Vitnið E, sem mætti jeppanum, sem slysinu olli, strax eftir það, sá þá merki á vinstri framrúðu hans, sem það hugði vera frostrósir. Í málinu kom það upp, að Jeppa P 176 hafði verið ekið nokkru áður á stúlkubarn og að brestir höfðu þá komið í hægri framrúðu hans. Vitnið E taldi mjög líklegt, að P 176 væri sami jeppinn og vitnið mætti, bótt vitnið vildi ekki fullyrða bað. Fram- burður J, sem var með G í jeppanum, var varhugaverður í ýmsum greinum. Þrátt fyrir hinar miklu líkur, sem hnigu að því, að G hefði ekið jeppa P 176 á konuna, þóttu ekki alveg fullnægjandi sannanir um sekt G fram komnar ..........0......0. 0 248 Tvö vitni kváðust hafa snúið sér hinn 21. sept. 1948, kl. 10, til bif- reiðarstjórans á R 489, er setið hafi undir stýri bifreiðarinnar fyrir utan hlið skemmtigarðsins Tivoli í Rvík, og keypt af honum eina flösku af brennivíni, sem hann hafi tekið Úr afturgeymslu bifreið- arinnar og selt fyrir kr. 85.00. Er vitnin voru samprófuð við S, sem ók R 482, treystu þau sér ekki til að fullyrða, að hann væri sami maður og seldi þeim áfengið, þar sem myrkt var, er salan fór fram, en S neitaði, að hann hefði selt vitnunum áfengi, og kvað nafngreindan mann, er ekki hefði verið fyrir dóm kvaddur, hafa stundum fengið bifreiðina að láni. Sök Þótti ekki sönnuð á hendur S .......0. 259 Ógift stúlka G, sem þunguð var af völdum S, fór með hans ráði til J læknis og bað hann að eyða fóstri sínu. Í annað skipti, er hún kom til hans, fór hann, að sögn G, inn í fæðingarveg hennar með verk- færi, að því er hún ætlaði, til að eyða fóstri hennar. Segir G sig hafa kennt allmikið til og hafi sársaukinn verið mun meiri en hefði hún skorið sig í fingur. Hafi henni fundizt sársaukakippirnir Efnisskrá. CXvVII Bls. ekki vera yzt í leggöngunum, heldur ofar og blóð hafi verið á áhaldi, er hann notaði. J kvað G hafa beðið hann að eyða fóstri í fyrra skiptið, er hún kom til hans, en hann neitað að verða við beirri beiðni, en í seinna skiptið hafi hann einungis að beiðni hennar athugað, hvort hún væri þunguð. Hafi hann komizt að Þeirri niðurstöðu, að svo væri ekki, og tjáð henni það. Segist hann hafa orðið var við smáblæðingar innst í leggöngunum og kringum legopið og talið blæðinguna helzt stafa af byrjandi tíðum. G neitar því, að J hafi tjáð henni, að hún væri ekki þunguð. Hún segir, að sér hafi skilizt á J, er hún kom til hans í fyrra skiptið, að hann vildi fá 1000 krónur fyrir verkið, enda hafði hún beðið H, bróður S, og Þ um þessa fjárhæð, og hafa þeir staðfest það, en H er maður óhlutvandur, og er framburði hans illa treystandi. G segir J hafa skipað henni að afla peninga, er hann hafði framkvæmt aðgerðina, og fengi hún þá lyfseðil. H ók G till, er þetta gerðist, og beið fyrir utan í bílnum á meðan, 15—20 mínútur. Á leiðinni til H, þar sem G dvaldist, sagði hún H, að J hefði eytt fóstri hennar. H kærði þá til lögreglu. Þremur til fjórum tímum seinna kom dómari heim til H og athugaði og spurði G, sem lá þar með bómull, blóðlitaða, við kynfæri sín. Dómari sendi G til at- hugunar á Landsspítalann, en láðist að sjá um, að vörður væri yfir henni og vottfest yrði, hvað úr legi hennar kæmi. Tveimur sólarhringum seinna var talið hafa komið frá henni vefjarstykki, er líktist eggbelgjum með kögri. Taldi Rannsóknarstofa háskól- ans þetta vera sýkta egghluta og ekki eldra en fjögurra mánaða. Svo vandræðalega tókst til, að lagasönnun lá ekki fyrir um, að stykki þetta hefði gengið niður af G, og sleppt var G af spítalan- um, án þess rannsakað væri, hvort nokkuð væri eftir í leginu. Yfirlæknir Th skoðaði G kl. 19, daginn, sem hún kom á spítalann. Taldi hann engin ummerki á G benda til þess, að J hefði fært fóstrið niður af G, þar sem ólíklegt sé, að fóstrið hefði gengið niður af henni, frá því hún var hjá J og þangað til hún kom á spítalann, eða þann tíma, er hún var á spítalanum. Réttarmála- deild Læknaráðs taldi ummerki á G þau, að vel samrýmdist fóstur- láti af manna völdum. Þegar litið var til umsagnar Th, sem einn lækna rannsakaði G, og þess gætt, hversu ófullkomin rannsóknin á G var og hún reikul í framburði, þóttu ekki fullnægjandi sann- anir fram komnar fyrir sekt J .........002020000 20 .0 nr 310 Með játning G var það sannað, að hún fór tvisvar til J og bað hann að eyða fóstri, er hún taldi sig ganga með. Ekki var sannað, að hún hafi þá gengið með lifandi fóstur. Í 216. gr. laga nr. 19/1940 er svo kveðið á, að ónothæf tilraun kvenmanns til þess að eyða fóstri sínu sé refsilaus. Var G því sýknuð af ákæru fyrir brot á XKIII. kafla hegningarlaganna ..........0.00.0.een sen 310 Skipherra varðskips og 1. stýrimaður voru á eftirlitsflugi um Húna- CXVIII Efnisskrá. Bls. flóa. Var flogið yfir Fáskrúðssker við Vatnsnes og haldið á Hösk- uldsstaðakirkju. Báru varðskipsforingjarnir og flugmaður, að þeir hefðu staðið vélskipið Á að veiðum sunnan fluglínunnar. Sam- kvæmt reikningi skólastjóra Stýrimannaskólans hefur Á eftir því verið a. m. k. 1,9 sjómílur innan landhelgislínunnar. Með því að ekkert kom fram í málinu, sem hnekkti eiðfestri skýrslu löggæzlu- manna um staðarákvarðanir, voru nægar sannanir komnar fram fyrir því, að skipstjórinn á Á hefði sgerzt sekur við 1. sbr. 3. gr. laga nr.5/1920 ...........00.00... 00 387 Vitnin U og S báru það fyrir dómi hinn 16. marz 1948, að þau hefðu hinn 15. janúar þ. á. keypt áfengisflösku af bifreiðarstjóranum á R 646, sem þá hafi verið á bifreiðastöðinni L. Á var þá bifreiðar- stjóri á R 646, og kvað hann engan annan hafa á þeim tíma verið með bifreiðina, en neitaði hins vegar, að hann hefði selt vitnunum áfengi. Vitnið U kvaðst fyrir dómi 16. marz 1948 þekkja Á fyrir sama mann, sem seldi áfengið, en vitnið S kvaðst halda, að Á væri sá sami, sem áfengið seldi. Viðurhlutamikið Þótti að telja Á sannan að áfengissölunni, enda hafði ekki verið reynt, hvort vitnin þekktu Á úr hópi manna og liðið höfðu tveir mánuðir frá atburð- inum og til dómprófunar, og gat dráttur Þessi valdið því, að Á væri ekki unnt að koma fram vörnum m. a. um það, hvar hann var staddur, er áfengiskaupin áttu að hafa BOF 0... 411 Samkvæmt athugunum varðskipsmanna var togbáturinn H á tímanum kl. 8.35 til 9.44 aldrei minna en 1 sjómílu innan landhelgislínu. Hann var og 1,2 sjómílu innan landhelgi, er komið var að honum. KI. 8,49 sneri togarinn frá landi og stanzaði, og skömmu seinna sást frá varðskipinu, að net, er talið var vera fiskpokinn, var dregið inn yfir borðstokkinn. Sigldi togbáturinn síðan áfram, unz hann stanzaði kl. 9.40, eftir að varðskipið hafði skotið að honum Þremur púðurskotum. Skipstjórinn á togbátnum kvaðst að vísu hafa verið innan landhelgi, er staðarákvarðanir voru gerðar, en ekki að veiðum. Sagðist hann hafa dregið inn botnvörpuna um kl. 8, en skipverjar hans töldu hana dregna inn stutt fyrir kl. 9. Lifsmark sást á tveimur fiskum, er varðskipsmenn komu um borð í togbátinn, og hlerar voru sums staðar votir og hleraskór glans- andi. Skipstjórinn var sakfelldur fyrir veiðar í landhelgi ........ 478 H ók að morgni dags bifreið sinni út af vegi á Seltjarnarnesi og braut bar grindverk. J kvað þá H hafa setið að sumbli um nóttina ýmist heima hjá H eða hjá systur J þarna á S-nesinu. H hafi ekið heiman frá sér um morguninn út á S-nes, en ekki varð J bess var, að H neytti víns, eftir að hann ók út af. Systir J taldi þá hafa setið hjá sér við vín fram til kl. 2 um nóttina, en ekki varð hún þess vör, að þeir drykkju þar um morguninn. Ó, sem H talaði við eftir akstursóhappið, taldi H þá töluvert drukkinn. Lögreglumenn sögðu, að hann hefði um sama leyti verið með greinilegum áhrifum Efnisskrá. CXIX Bls. áfengis. Í blóði hans var 1,67 af þúsundi af áfengi. Nægar sannanir þóttu vera fyrir því, að H hefði ekið með áhrifum áfengis. Var því ekki tekið mark á þeirri skýrslu hans, að hann hefði ekki neytt áfengis fyrr en eftir slysið .............2.0.0. 00. 507 Varðskip setti dufl í kjölfar togara, sem var að veiðum út af Portlandi og hélt frá landi. Reyndist staður duflsins vera 0,4 sjómílu innan landhelgi. Skipstjóri hans var dæmdur samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 3. gr. sömu laga og lög nr. 4/1924 ..........200000000. 516 Tilraun. Með játningu stúlkunnar G var það sannað, að hún fór tvisvar til læknisins J og bað hann að eyða fóstri, sem hún taldi sig ganga með. Kvað hún lækninn hafa farið með verkfæri inn í leg sitt, að því er hún ætlaði, til að eyða fóstrinu. Ekki var sannað, að G hefði þá gengið með lifandi fóstur, en ónýt tilraun kvenmanns til að eyða fóstri sínu er refsilaus samkvæmt 216. gr. laga nr. 19/1940. Var G því sýknuð af ákæru fyrir brot á ÆXKIII. kafla nefndra laga ...........eennenee 310 Tómlætisverkanir. Sjá einnig viðskiptakvörtun. P hafði áhuga á að reisa íbúðarhús á lóð í Rvík, sem S hafði heimild bæjarráðs fyrir. T fékk umboð hjá S til þess að ráðstafa lóðinni og afhenti það P, en gegn neitun T er ósannað, að þeir hafi samið um skilmála. Hálfu ári seinna, í maí 1946, ræðdust þeir P og S við. Kveður P þá hafa samið um endurgjald fyrir framsal lóðar- innar og hafi P greitt S nokkra fjárhæð upp í skiptin. Þessu neitar S. Segir hann fjárhæðina hafa gengið upp í önnur viðskipti þeirra. P reisti síðan hús á lóðinni og hafði lokið innansmíð þess í marz 1948. Í þeim mánuði fékk S lóðarsamning hjá borgarstjóra Rvíkur fyrir lóðinni og framseldi samninginn síðan konu sinni, G. P, er selt hafði húsið, höfðaði nú mál gegn S og G til framsals á lóðarréttindunum. Taldi hann sig hafa unnið rétt til lóðarinnar bæði fyrir loforð og aðgerðarleysi S og G. Þau hefðu ekki andmælt framkvæmdum hans á lóðinni, en G krafið hann um tiltekna fjár- hæð fyrir lóðina í september 1947. Sagt var í dómi Hæstaréttar, að ekki væri um slíkt aðgerðaleysi af hendi S og G að tefla, að P gæti á því reist rétt til lóðarinnar .........000020200 00. 0... 00... sl Dönsk kona, H, réðst matráðskona til K, sem rak veitingasölu. Skyldi hún sjá um alla matreiðslu, bakstur og veizlur. Mánaðarlaun áttu að vera kr. 1000.00, auk fæðis og húsnæðis. H vann hjá Kí5 mánuði og fékk umsamin laun. Síðar höfðaði hún mál gegn Ktil frekari mánaðarlauna og launa fyrir aukavinnu tiltekinn stunda- fjölda. Í samningi aðilja var ekki greint, hversu langan tíma H skyldi vinna daglega. Gegn mótmælum K tókst H ekki að sanna, CXX Efnisskrá. Bls. að hún hefði hreyft nokkrum athugasemdum um framkvæmd samningsins, að því er varðaði lengd daglegs starfstíma, eftir að hún kynntist starfsháttum, né áskilið sér rétt til launa fyrir auka- vinnu, er hún tók við mánaðarlaunum sínum, og veitt K þannig kost á því að taka afstöðu til slíkrar kröfu. Þótti H því ekki geta eftir á fengið tekna til greina kröfu um laun fyrir aukavinnu .... 162 Umboðssala. Sjá umsýslusala. Umferð, umferðarlög. Sjá bifreiðar. Umsýslusala. J seldi á árinu 1949 innlendar bækur í umsýslusölu fyrir ýmsa bóka- útgefendur fyrir kr. 146.350.00, og nam umsýsluþóknun hans 20% af heildarsölunni, eða kr. 29.270.00. Hann var krafinn um söluskatt af öllu söluverði bókanna. Það kom fram í máli á hendur honum, að bókaeigendur sjálfir höfðu samkvæmt 22. gr. laga nr. 100/1948 greitt 3% af 80% útsöluverðs þeirra. J var því einungis talið skylt að greiða söluskatt af þeim 20%, sem hann fékk af söluverðinu, með því að aðeins ein sala á bókum hafði fram farið, en sölulaun J voru talin koma í stað venjulegrar álagningar. Var skírskotað til 21. gr. sbr. a-lið 22. gr. laga nr. 100/1948 ..........00.000 273 Uppboð. Uppboði á eignum dánarbús frestað, meðan erfinginn Þ leitaði dóms- úrlausnar um, með hvaða verði fasteign, sem erfinginn S hafði fengið greidda fyrirfram upp í arf, skyldi talin dánarbúinu við Skiptin .......0.00..00.00 200 414 Útburðargerðir. A krafðist útburðar á B, sem hann hafði leigt húsnæði, bróður hans C, sem B hafði veitt afnot af húsnæðinu, svo og E, er B framleigði eitt herbergi. D, bróðir þeirra B og C, bar vitni fyrir fógeta um afnot þeirra C og D af húsnæðinu. B og C mótmæltu því, að D staðfesti framburð sinn, þar sem hann bæri óvildarhug til bræðra sinna og úrslit málsins vörðuðu hann fjárhagslega. Fógeti heim- ilaði D að staðfesta framburðinn. B og C kærðu þenna úrskurð til Hæstaréttar og kröfðust ónýtingar hans. Með skírskotun til 1. tl. 127. gr. laga nr. 85/1936 var talið varhugavert að heimila D staðfestingu vitnisburðar síns, þar sem hann var bróðir aðiljanna B og C, hann var nokkuð við málið riðinn og missætti virtist vera milli hans og bræðra hans ............0....0....0. 0 32 Efnisskrá. CXXI Bls. Útgáfa bóka. Sjá áskriftasöfnun. Útgerðarlán. Sjá stjórnsýsluréttur. Útivist aðilja. Áfrýjandi sótti ekki dómþing. Útivistarðómur ........00.000. 0000... 52, 53, 54, 55, 56, 119, 120, 229, 230, 231, 232, 299, 383, 440, 441, 515 Útivist stefnda. Mál flutt skriflega samkvæmt 1. tölulið 38. gr. laga nr. 112/1935 ..........0.000 nn nn rr 136, 214 Valdstjórn. Sjá lögregla, stjórnsýsla. Vangeymsla. Sjá tómlætisverkanir. Vátrygging. Vátryggingarfélag (V) gerði samning við bæjarstjórn Reykjavíkur (B) um að brunatryggja öll hús í lögsagnarumdæmi Rvíkur samkvæmt lögum nr. 1/1924 og lögum nr. 87/1947 frá 1. apríl 1944 að telja. Var svo mælt í 1. gr. samnings aðilja, að grundvöllur réttarsam- bands V og vátryggðu væru almennir vátryggingarskilmálar, sem voru fylgiskjal með samningnum, en í 2. tölulið 6. gr. þeirra sagði, að fari andvirði muna, sem til voru rétt fyrir brunann, fram úr vátryggingarfjárhæðinni, þá verði bætt hlutfallslega. Nú er svo mælt í 2. gr.laga nr.1/1924, að húsin skuli tryggð hjá þeim félögum, sem B semur við, með fullu verði þeirra eftir virðingu dómkvaddra manna, en samkvæmt lögum nr. 87/1943 var B heimilað að breyta árlega brunabótaverði húsa samkvæmt vísitölu byggingarkostn- aðar í Rvík eftir reglu, sem B setur með samþykki ráðherra. Þeirri reglu var fylgt, að breytingar á vísitölu, er námu minna en 5%, högguðu ekki brunabótamati. Brunabótavirðing á húsi M, sem framkvæmd hafði verið samkvæmt 2. gr. laga nr. 1/1924, var hinn 1. apríl 1944 kr. 53.000.00, og hélzt sú brunabótavirðing, þangað til húsið skemmdist af eldi hinn 17. nóv. 1946, enda leiddu ekki ákvæði laga nr. 87/1943 og reglur settar samkvæmt þeim, til hækkunar á brunabótavirðingunni. Samkvæmt mati var sannvirði húss M hins vegar kr. 95.700.00. Krafðist M að fá tjón sitt bætt fullu matsverði. Talið var, að ákvæði og framkvæmd laga nr. 87/1943 hefðu valdið því, að hús í Rvík urðu ekki fulltryggð, þrátt fyrir það, að til þess var ætlazt, er lög nr. 1/1924 voru sett. Af þessum sökum og þar sem V hafði með 6. gr. vátryggingarskilyrðanna einungis undir- gengizt að greiða bætur, miðaðar við hlutfallið milli vátryggingar- fjárhæðar og fullvirðis eignar þeirra, sem brunatjón varð á, bar V ekki skylda til frekari bóta. Var V því einungis dæmt til að greiða M kr. 16.018.39 ásamt vöxtum ........00000 00 rn 207 CXKXII Efnisskrá. Bls. Vegur. Sjá einnig stjórnsýsluréttur. J, sem átti hálflenduna Ú 1, lagði á sjálfs sín kostnað veg frá þjóðvegi og heim að Ú. D, sem bjó á Ú II, játaðist með samningi hinn 27. maí 1941 undir að greiða helming kostnaðar af Vegagerðinni sam- kvæmt mati tveggja dómkvaddra manna. Þessi samningur var að kröfu D metinn af dómi ógildur, að fráteknu ákvæði hans um Vegarstæði á óskiptu landi Ú I og Ú II A5D önduðum tóku synir hans, Ó og D, að nota veginn og fóru um hann með bungar vöru- bifreiðar. J lagði lögbann við þessum notum. Lögbannið var stað- fest, með því að vegurinn var einkaeign J og Ó og D áttu ekki heimild til að nota hann, enda hafði hann ekki verið tekinn eignarnámi til almennrar notkunar ...........0..00000.00.0 236 Veiði. Sjá fiskveiðar, lax- og silungsveiði, Verðlagslösgjöf, verðlagsbrot. Kaupmaður (KR) keypti vörur, miðstöðvarofna og Mmiðstöðvarkatla, frá Frakklandi í júlí og nóv. 1947, og var sett bankatrygging fyrir greiðslu. Dráttur varð nokkra mánuði á sendingu varningsins til Íslands. Þegar kaupin gerðust, var gengi frankans ísl. kr. 54.63 fyrir 1000 franka. Þegar K greiddi vörurnar í jan. 1948, var gengi frankans fallið niður í ísl. kr. 30,35 fyrir 1000 franka. Verðlag hækkaði í Frakklandi við gengisbreytingu þessa, þannig að verð á frönskum vörum var líkt á Íslandi fyrir og eftir verðfall frank- ans. En þar sem K keypti vörurnar í Frakklandi eftir verðlagi, er bar var fyrir gengisbreytinguna, og greiddi þær á Íslandi sam- kvæmt hinu lækkaða gengi frankans eg seldi þær sama verði og aðrar sams konar vörur, er keyptar voru eftir gengisfallið, hlaut hann gengishagnað, sem nam samkvæmt útreikningi verðlagsyfir- valda kr. 45.662.71. Dæmt var, að K hefði átt að miða verð vörunnar við hið lækkaða gengi frankans. Var K talinn hafa gerzt brotlegur við 15. gr. sbr. 22. gr. laga nr. 70/1947. Var honum dæmd fésekt og hinn ólöglegi hagnaður gerður upptækur 2...... 6 A seldi rafmagnsperur, er hann hafði látið lita, fyrir allt að því helm- ingi hærra verð en selja mátti ólitaðar Þerur af sömu gerð. Þar sem hann bætti litunarkostnaðinum við útsöluverð hverrar peru, bar honum samkvæmt tilkynningu verðlagsstjóra nr. 25/1947 að leita samþykkis verðlagsstjóra á verðinu, áður en hann hóf sölu á hinum lituðu perum. A var því brotlegur gegn tilkynningu verðlagsstjóra, sbr. 17. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og 15. gr. laga nr. 70/1947, sbr. 4. gr. laga nr. 35/1950 .............0.0. 0. 240 Verksamningar. Sbr. vinnusamningar. Byggingarmeistarinn P tók að sér að reisa íbúðarhús fyrir H og J. Átti hann að veita byggingunni forstöðu, en var þó heimilt að Efnisskrá. CXKIII hafa aðrar byggingar með höndum samtímis. Honum bar að út- vega nauðsynlegan vinnukraft, annast bókhald og greiðslur og sjá um innkaup á efni. Er húsið var fullsteypt og fokhclt og nokkuð búið af innansmiíð, sögðu H og J honum upp starfa sínum. P höfðaði mál á hendur H og J til greiðslu á vangreiðdu efni, vinnulaunum og umsjónarlaunum. Dómkvaddir menn mátu húsið, miðað við kostnaðarverð á þeim tíma, sem það var byggt, og var niðurstaða Þeirra um heildarverð hússins mjög svipuð og P hélt fram. Sér- fróðir samdómendur mátu og ásamt héraðsdómara ýmsa liði um kostnað af efni og vinnu í reikningum P og töldu flesta eðlilega. Ekki var talið sannað, að P hefði vanrækt starfa sinn, þannig að hann hefði fyrirgert rétti til umsjónarlauna, en þau voru færð nokkuð niður, þar sem hann hafði að nokkru ofreiknað þau og bókhaldi um verkið var ábótavant Verzlunarhættir. Gosdrykkjagerðin SIRIUS seldi framleiðslu sína á flöskum, sem voru með upphleyptu vörumerki hennar, þ. e. áttstrendri stjörnu og bókstöfunum SIRIUS í boga ofan við stjörnuna. G, sem veitti efnagerð forstöðu, tók flöskur, er SIRIUS hafði notað, og seldi á þeim sína framleiðslu, eftir að sorfinn hafði verið burtu nokkur hluti vörumerkisins og bókstafirnir máðir af að miklu leyti, hvergi þó svo, að sumir þeirra voru læsilegir, en hvergi snert við stjörnunni. Tveir dómkvaddir menn töldu, að flöskurnar gætu, þrátt fyrir þær breytingar, sem G gerði á þeim, gefið ótvíræða bendingu um, að þær með innihaldi sínu væru frá SIRIUS. G var því talinn hafa gerzt brotlegur við 14. gr. laga nr. 43/1903 um vörumerki og 9. gr. laga nr. 84/1933 um óréttmæta verzlunar- háttu. Var refsing hans ákveðin samkvæmt 13. sbr. 17. gr. laga nr. 43/1903 og 14. gr. laga nr. 84/1933 kr. 500 sekt, til vara 5 daga varðhald ...........000000.0 00. ens Vextir. Vextir, 6%, af vinnulaunum dæmdir frá gjalddaga .....0..0.00..000.. Vextir, 6%, dæmdir af heimtum vinnulaunum við húsbyggingu og and- virði efnis til hennar frá gjalddaga .........00000 000 n0 nn. Vextir, 6%, dæmdir af skaðabótafé frá þeim tíma, er skaðabótaverkið var framið ........2.00. sess Vextir, 6%, af bjarglaunum dæmdir frá þeim tíma, er björgun lauk 152, Vextir, 6%, dæmdir af kauptryggingu frá gjalddaga .................. Vextir af heimtu skipstjórakaupi dæmdir, frá því síðasti hluti þess féll í gjalddaga ..........0.0..0. eðr rr Ekki dæmdir vextir af skuld skv. handhafabréfi, enda þeirra ekki getið í bréfinu ........cc.esss ss Vextir, 6%, af endurheimtu fé, er greitt hafði verið með fyrirvara, Bls. 200 50 139 147 183 197 263 278 CXXIV Efnisskrá. dæmdir frá greiðsludegi ........................... Vextir, 6%, af heimtri grunnleigu dæmdir frá gjalddaga ............ Vextir, 6%, af heimtum skaðabótum dæmdir vegna galla á seldu húsi samkvæmt kröfu frá tíma, er var rétt eftir að kaupandi tók við húsinu lr. Vextir, 6%, af heimtum skaðabótum dæmdir samkvæmt kröfu frá tíma, er var nokkrum tíma eftir framning skaðabótaverksins, en töluverðum tíma fyrir útgáfu stefnu Vextir, 6%, af heimtu láni dæmdir frá uppsagnardegi lánsins, þar sem ekki hafði verið samið um vexti af láninu Viðskiptahættir. Sjá firma, verzlunarhættir. Viðskiptakvörtun. Sjá einnig tómlætisverkanir. Verkamaður var ráðinn hjá Síldarverksmiðjum ríkisins til tveggja mánaða. Honum var sagt upp vinnunni eftir rúman mánuð, þar sem vinnubrögð hans þóttu léleg. Eiðvætti framkvæmdarstjóra Síildarverksmiðjanna, verksmiðjustjóra og verkstjóra bentu að vísu til þess, að verkamaðurinn hefði unnið slælega, en með því að hann var ekki sérstaklega áminntur, áður en til brottvikn- ingar kom, og honum á þann hátt gefinn kostur á því að bæta ráð sitt, var honum dæmd kauptrygging fyrir það, sem eftir var ráðn- ingarsamningsins ......................00. 0 Viðskipti. Sjá verzlunarhættir, samningar. Vinnusamningar. Sbr. verksamningar. Konunni G, sem unnið hafði hjá fyrirtækinu V um fjórtán ára skeið, dæmd laun fyrir tíu daga, sem hún var frá vinnu vegna veikinda, samkvæmt 64. gr.sbr.1.gr.laga nr.50/1946 um almannatryggingar, bar sem svo er ákveðið, að fastir starfsmenn skuli aldrei missa neins í af launum sínum, í hverju sem þau séu greidd, fyrstu fjórtán dagana, eftir að þeir forfallast frá vinnu vegna sjúkdóma eða slysa, enda er og sagt í 11. gr. gildandi samnings milli Félags Íslenzkra iðnrekenda og Iðju, að verkafólk, sem unnið hafi Þrjá mánuði samfleytt eða lengur hjá sama iðnrekanda, skuli teljast fastafólk ...........2..0.20.00.0000 00... Dönsk kona, H, réðst matráðskona til K, sem rak veitingasölu. Skyldi hún sjá um alla matreiðslu, bakstur og veizlur. Hún skyldi hafa að launum kr. 1000.00 á mánuði auk fæðis og húsnæðis. Hún vann hjá K í 5 mánuði og fékk umsamin laun. Síðar höfðaði hún mál gegn K til greiðslu frekari launa. Taldi hún, að föst laun hennar á mánuði hefðu átt að vera kr. 1600.00, þar sem lægstu laun mat- sveina í Matsveina- og veitingaþjónafélagi Íslands hefðu numið 441 468 520 197 50 Efnisskrá. CXXV Bls. bessari fjárhæð á mánuði, enda hefði Félagsmálaráðuneytið veitt henni atvinnuleyfi með því skilyrði, að hún ynni fyrir því kaupi, sem um væri samið í hverri starfsgrein. Hvorki var þó H félagi í nefndu félagi né sýndi fram á, að hún fullnægði skilyrðum til þess. Hún benti og ekki á ástæður, er valdið gætu ógildingu eða breytingu á ákvæðum vinnusamningsins um föst mánaðarlaun hennar. H krafðist auk þess greiðslu fyrir aukavinnu, bæði dag- vinnu og eftirvinnu, alls 862 klst., kr. 15.50 fyrir hverja klukku- stund. Í samningi H og K var ekki greint, hversu langan tíma hún skyldi vinna dag hvern. Gegn mótmælum K tókst H ekki að sanna, að hún hefði hreyft athugasemdum um framkvæmd samningsins, að því er varðaði lengd daglegs starfstíma, eftir að hún kynntist starfsháttum, né áskilið sér rétt til launa fyrir aukavinnu, er hún tók við mánaðarlaunum sínum, og veitt þannig K kost á því að taka afstöðu til slíkrar kröfu. Var krafa um laun fyrir aukavinnu of seint gerð ............2000.0 200... 162 A var sumarið 1949 ráðinn starfsmaður hjá Sildarverksmiðjum ríkisins samkvæmt samningi verkamannafélagsins Þróttar við Síldarverk- smiðjurnar, og var A tryggð tveggja mánaða vinna með þeim samningi. Hófst ráðningartíminn hinn 8. júlí. Í byrjun ágúst voru verkamenn látnir vinna að grunngreftri, en töldu sig ekki ráðna til þess. Hinn 11. ágúst var Á og fimm verkamönnum öðrum sagt upp starfi þeirra. A höfðaði mál á hendur Síldarverksmiðjunum til skaðabóta og krafðist kauptryggingar til 8. september. Fram- kvæmdastjóri síldarverksmiðjanna, verksmiðjustjóri og verkstjóri kváðust allir hafa veitt A athygli sem afkastalitlum og lélegum starfsmanni, og verkstjórinn taldi sig hafa orðið þess varan, að A sýndi mótþróa gegn því að vinna verk, sem fyrir hann hafði verið lagt. Í dómi Hæstaréttar segir, að eiðvætti verksmiðjustjóra, fram- kvæmdastjóra og verkstjóra bendi að vísu til lélegra vinnubragða A, en þar sem hann var ekki sérstaklega áminntur, áður en til brottvikningar kæmi, og honum á þann hátt veittur kostur á því að bæta ráð sitt, þyki rétt að taka kröfu hans í málinu til greina, en málskostnaður bæði í héraði og fyrir Hæstarétti var látinn falla niður...........2...0..0 never 197 J réðst til náms í húsasmíði hjá B. Kvaðst B mundu gera við hann námssamning, er leyfi stéttarfélags á staðnum fengist til þess, og skyldi þá námssamningurinn verka aftur fyrir sig til upphafstíma ráðningar. Eftir um það bil fimm mánuði fékkst leyfi stéttarfélags- ins, en B vann samt ekki bráðan bug að samningsgerðinni, svo sem honum var skylt samkvæmt 1. gr. laga nr. 100/1938, sbr. lög nr. 43/1940. Var J því talið rétt að rifta ráðningarsamningnum. J þótti eiga rétt á verkamannakaupi fyrir vinnu sína hjá B. J hafði fengið nemakaup, en gerði í máli kröfu til gervismiðakaups auk orlofsfjár. Ósannað var, að J hefði unnið að þeim störfum, CXXVI Efnisskrá. Bls. er greidd voru með svokölluðu gervismiðakaupi. .................. 211 B var skipstjóri á fiskiskipi H frá því á síldarvertíð sumarið 1947 og til 18. febrúar 1948, er skipinu var lagt við festar vegna vélbilunar. B sagði upp ráðningarsamningi sínum hjá H hinn 29. janúar 1948, og var uppsögnin miðuð við 1. maí s. á. B var frá starfi vegna veik- inda frá 17. september til 29. okt. 1947 og einnig frá 18. nóv. til ársloka. H tókst ekki að sanna, að veikindi B hefðu verið með Þeim hætti, að svipta bæri B rétti til kaups samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 41/1930. B átti og rétt til kaups frá 18. febr. til 16. marz 1948, er hann fékk aðra atvinnu ................0.0.....00 000 263 Vitni. Sjá rangur framburður fyrir dómi. A krafðist útburðar á B, sem hann hafði leigt húsnæði, bróður hans C, er B hafði veitt afnot af húsnæðinu, svo og Þriðja aðilja E, sem B einnig hafði framleigt eitt herbergi. D, bróðir B og C, bar vitni fyrir fógetadómi um afnot þeirra bræðra, C og D, af húsnæðinu. Af hendi B og C var því mótmælt, að D fengi að staðfesta fram- burð sinn fyrir dómi, þar sem hann bæri óvildarhug til þeirra og málið skipti hann fjárhagslega, en með úrskurði fógeta var stað- festingin heimiluð. B og C kærðu þennan úrskurð til Hæstaréttar og kröfðust ónýtingar hans. Með skírskotun til 1. tölul. 2. málsgr. 127. gr. laga nr. 85/1936 var talið varhugavert að heimila D stað- festingu vitnisburðar síns, þar sem hann er bróðir aðiljanna B og C, hann var nokkuð við málið riðinn og missætti virtist vera milli hans og bræðra hans. Úrskurður fógeta var því úr gildi felldur .. 32 Tveir menn komu að vélbát, sem var að togveiðum á Húnaflóa, og tóku mið af staðnum svo og nafn og einkenni vélbátsins, en tog- staðinn töldu þeir vera 10—1% sjómílur innan landhelgi. Tog- staðurinn var 2,2 sjómílur innan landhelgi samkvæmt mörkun á sjóuppdrátt eftir miðum vitnanna svo og mælingu varðskips eftir tilvísun þeirra. Samkvæmt eiðfestum framburði vitnanna var skipstjórinn dæmdur fyrir togveiðar í landhelgi .................. 39 Stúlkan H og faðir hennar báru, að P hefði verið á ferli kringum hús Þeirra nótt eina um kl. 1. Bróðir P, kona hans og starfsstúlka báru hins vegar, að P hefði nefnda nótt verið á heimili þeirra. Stúlka H kvað P og hafa verið á glugga hjá sér aðra nótt um kl. 1. Ekkja föðurbróður P og sonur hennar sögðu, að P hefði verið á heimili Þeirra fram til kl. 12 þessa nótt. Stúlka í húsi því, er P hafði herbergi, sagði, að ljós hefði verið komið í herbergi P kl. rúmlega 12 og enginn hefði síðan farið út úr húsinu fram til Þess, er lög- regla kom og handtók P kl. yfir 2. Algerlega var ósannað, að P hefði verið á ferli við hús stúlkunnar H nefndar nætur .......... 57 Fundið var að því, að vitni voru ekki eiðfest í nefndu máli .......... 57 Umboðsmenn aðilja höfðu í máli fyrir héraðsdómi lýst yfir því, að Efnisskrá. CXXVII Bls. gagnasöfnun væri lokið. Eftir það lagði umboðsmaður stefndu fram skýrslur, sem mótmælt var af annarri hálfu sem röngum. Þá var og mótmælt staðfestingu skýrslnanna fyrir dómi með skír- skotun til yfirlýsingar aðilja um, að gagnasöfnun væri lokið. Hæstiréttur kvað aðilja að vísu bundna við yfirlýsingar sínar um lok gagnasöfnunar, en þar sem skýrslurnar og vættisburður um þær virtist skipta máli um úrlausn sakarefnis, þótti rétt að veita aðiljum færi á því að láta vitnaleiðslu fram fara samkvæmt lög- jöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936 .........00.000 0000 n nn. 125 Vitni bera vætti um árekstur bifreiða .......000.020.00 00... 159 P ók bifreið sinni á vörubifreið, sem stóð á hægri götubrún á Akur- eyri. Bifreið P skemmdist nokkuð, og varð að ýta bifreiðunum í sundur. Tveir menn, sem verið höfðu í bifreið P fyrir slysið, sögðust ekki hafa séð, að hann væri með áhrifum áfengis. Sama bar Þ, sem hjálpaði til að ýta bifreiðunum í sundur, svo og V, sem ók P eftir áreksturinn. Vitnin J og S, sem komu á vettvang, sögðn hinsvegar, að P hefði verið með áfengisáhrifum. Gegn neitun P var þetta ekki talið sannað. Í annað skipti ók P um Eyjafjörð og Akureyri með S og tvær stúlkur. Þær báru fyrir dómi, au P hefði verið kenndur af víni við aksturinn og að bær hefðu séð hann og S neyta áfengis hvað eftir annað, meðan ekið var. S, sem var ölvaður, og tvö vitni, sem hittu P eftir assturinn, sögðust ekki hafa séð áfengisáhrif á honum. Ósannað var, að P hefði ekið með áhrifum áfengis, en með vætti stúlknanna var sannað, að P hefði neytt áfengis við bifreiðarakstur og gerzt með því brotlegur við 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941 ........22000200 neee nneunr 168 Þrjú vitni töldu sig þekkja, að A væri maður, er ók bifreið A á aðra bifreið, sem stóð á götubrún. Eitt vitnið benti á A úr hópi manna. Vætti þeirra ásamt öðrum líkum þótti veita næga sönnun fyrir verknaði A, þótt hann neitaði ..........2.2000.0enneenenrer err 179 A höfðaði mál gegn foreldrum sínum, F og M, og krafðist þess, að þau yrðu dæmd til að viðurkenna eignarrétt hans að hálfu húsi í Hafn- arfirði og fá honum í hendur umráð hússins. B, hálfbróðir A og sonur M, var leiddur vitni. Hann hafði setzt að í húsinu og greitt íeigu fyrir. B bar nú um leigugreiðsluna og skipti aðilja. A mót- mælti því, að B væri leyft að vinna eið að vætti sínu. Það var hvorttveggja, að B reyndist óstöðugur í framburði sínum og að málið skipti hann máli sjálfan svo og nána venzlamenn hans. Var því talið varhugavert, að hann staðfesti vætti sitt með eiði, sbr. 1. tl. 2. mgr. 127. gr. laga nr. 85/1936 .......200000 0000 00 rn 000... 190 Tvö vitni kváðust hafa á tiltekinni stundu keypt áfengi af bifreiðar- stjóra á R 482 fyrir utan Tivolí. Er vitnin voru samspurð með S, sem ók bifreiðinni, treystu þau sér ekki til að fullyrða. að hann væri sami maður og seldi þeim áfengið, þar sem myrkt var, er salan fór fram, en S neitaði og kvað nafngreindan mann, er ekki CXXVIII Efnisskrá. Bls. var kallaður fyrir dóm, hafa stundum haft bifreiðina að láni. Sök var ekki talin sönnuð á hendur S .............0.00..000. 0000. 259 Með eiðfestum framburði tveggja lögreglumanna Þótti sannað, að A hefði brotið gegn umferðarljósmerkjum á gatnamótum í Rvík .... 398 Vitnin U og S báru það fyrir dómi hinn 16. marz 1948, að þau hefðu hinn 15. janúar s. á. keypt áfengisflösku af bifreiðarstjóranum á R 646, sem þá hafi verið á bifreiðastöðinni L. Þá var Á bifreiðar- stjóri á R 646, og kvað hann engan annan hafa á Þeim tíma verið með bifreiðina, en neitaði hins vegar, að hann hefði selt áfengið. U kvaðst fyrir dómi þekkja Á fyrir sama mann, er áfengið seldi, en S kvaðst halda, að Á væri áfengissalinn. Viðurhlutamikið Þótti að telja Á sannan að sök, enda hafði ekki verið reynt, hvort vitnin þekktu Á úr hópi manna og liðið höfðu meira en tveir mánuðir frá atburðinum og til dómprófunar ..........0......... 411 Skipverjar á togbát, sem sakaður var um veiðar í landhelgi, töldu botnvörpuna síðar dregna úr sjó en skipstjóri þeirra vildi telja, og var framburður skipverja í samræmi við vætti varðskipsmanna um þetta atriði ....................0.. 00 478 Víxilmál. Aðilja eða fyrirsvarsmanni aðilja gerð 200 króna sekt og vararefsing þriggja daga varðhald samkvæmt 3. tl. 1. mgr. 188. gr. laga nr. 85/1936 fyrir að kæra til Hæstaréttar úrskurð, þar sem frests var synjað í víxilmáli, í þeim tilgangi einum að afla ólögmæts frests í málinu ............0... 0000. 373, 377, 379, 381 Vætti. Sjá vitni, rangur framburður Vörumerki. Gosdrykkjagerðin SIRIUS seldi framleiðslu sína á flöskum, sem voru með upphleyptu vörumerki gosdrykkjagerðarinnar, þ. e. áttstrendri stjörnu og bókstöfunum SIRIUS í boga ofan við stjörnuna. G, sem veitti forstöðu efnagerð, lét taka flöskur, sem SIRIUS hafði áður notað, sverfa burtu nokkurn hluta vörumerkisins, má bókstafina að miklu leyti, hvergi þó svo, að sumir þeirra voru læsilegir, en ekki var hreyft við stjörnunni. Notaði G síðan flöskurnar svo um búnar og seldi sína framleiðslu í þeim. Tveir dómkvaddir kunn- áttumenn töldu, að flöskurnar gætu, þrátt fyrir þessar breytingar, gefið ótvíræða vísbendingu um, að þær með innihaldi sínu væru frá SIRIUS. G var því talinn hafa gerzt brotlegur við 14. gr. laga nr. 43/1903 um vörumerki og 9. gr. laga nr. 84/1933 um óréttmæta verzlunarháttu. Var refsing hans ákveðin samkvæmt 13. sbr. 17. gr. laga nr. 43/1903 og 14. gr. laga nr. 84/1933 kr. 500.00 sekt, til vara 5 daga varðhald .................2... ss sens 200 Efnisskrá. CXKIX Bls. Þjóðvegir. Sjá stjórnsýsluréttur. Þjófnaður. A braut rúðu í glugga á húsi, fór þar inn og stal gömlum hníf, verð- lausum að kalla. Hann tók þar inni frakka og úlpu, en hætti við að hafa föt þessi á brott með sér. Verknaður hans var talinn varða við 244. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 20. og 255. gr. sömu laga ........ 555 Ærumeiðingar. Flugvallastjóri ríkisins átti hús í smíðum í Rvík. Í dagblaði einu í Rvík birtist nafnlaus grein undir fyrirsögninni: Dularfull húsbygging. Sagt var, að flugvallastjóri væri í góðu vinfengi við hina banda- rísku hermenn á Keflavíkurflugvelli, enda sýni þeir honum vin- semd í verki. Enn segir, að það veki t. d. athygli, að við hússmíð flugvallastjóra vinni verkamenn af Keflavíkurflugvelli. Þar séu notaðir bílar af sama flugvelli og til hússins sé notað efni af flugvellinum. Þá er því haldið fram í greininni, að allar vörur til flugvallarins séu fluttar inn tollsmyglaðar, en Bandaríkjamenn megi ekki selja, gefa eða afhenda Íslendingum nokkurn snefil af því, sem inn er flutt, að viðlagðri þungri refsingu. Loks er sagt, að ef til vill sé einungis skákað í því skjólinu, að þau lög megi þverbrjóta, eins og öll önnur. Eftir að opinber rannsókn hafði verið fyrirskipuð á hendur ritstjóra dagblaðsins, birtist í blaðinu smáklausa, þar sem sagt var, að í fyrri greininni hefði átt að standa Reykjavíkurflugvöllur í stað Keflavíkurflugvallar. Í málinu var það leitt í ljós, að flugvallastjóri lét nokkra starfsmenn af Reykjavíkurfugvelli vinna að húsbyggingu sinni og notaði við það í fáein skipti bíla flugvallarins. Svo lét hann og gjaldkera flug- vallarins annast greiðslur vegna hússmíðarinnar. Þessi háttur var að vísu ekki talinn viðeigandi af hans hendi, en þar sem hann hafði lagt fram fé til greiðslu á launum verkamanna og bílakostn- aði við húsbygginguna og brýnt fyrir starfsmönnunum að telja honum til skuldar þá vinnu, sem innt var af hendi í þágu hús- smíðarinnar, þóttu meinyrðin ekki réttlætt, enda fólu þau í sér rakalausa aðdróttun um óleyfilega töku efnis og viðtöku toll- smyglaðra vara. Var ákærði því dæmdur til greiðslu sektar sam- kvæmt 108. gr. hgl. nr. 19/1940 .........2200 00 eenennnn 14 Ó hafði búið um tugi ára á jörð. Hann átti sjálfur lítinn hluta jarðar- innar, en meginhlutann hafði hann á leigu. Eigandi meginhlutans krafðist útburðar á hendur Ó árið 1895. Sýslumaðurinn M kvað upp þann úrskurð, að Ó skyldi víkja af jarðarhlutanum. Er úrskurður um útburð hafði verið kveðinn upp, var bókuð í fógetaréttarbókina ákvörðun viðtakanda jarðarhlutans og Ó um skiptingu jarðarhúsa og hvernig fara skyldi um skiptingu túns og engja. Var þetta CXXXK Efnisskrá. Bls. nefnd sátt í bókuninni, og skrifuðu aðiljar undir. Ó áfrýjaði úr- skurði fógeta til Landsyfirréttarins. Taldi Ó sig hafa gert sam- komulag þetta einungis, unz dómur gengi þar, en Landsyfirréttur- inn vísaði málinu frá dómi, þar sem það væri útkljáð með löglegri sátt. Sat því við úrskurð fógeta. Árið 1948 gaf G, sonur Ó, út bók, Endurminningar. Segir þar um sýslumanninn M, að hann hafi framkvæmt það, sem fyrirrennarar hans í embættinu höfðu aldrei fengizt til að gera. Segir G um M, að hann hafi af fjölda fólks verið grunaður um að hafa lagfært bókunina við útburðinn af jörð- inni þannig áður en hún komst fyrir Landsyfirréttinn, að útburðar- gerðin fékkst þar staðfest. B og J, börn M, sem var andaður, höfðuðu mál gegn G til refsingar og ómerkingar á meinyrðum. Hæstiréttur taldi ummæli G mjög meiðandi fyrir minningu M. Hvorki bókunin í fógetabókinni né önnur gögn bentu til þess, að M hefði falsað bókunina í fógetabókina, sem gerð var eftir uppkvaðn- ingu úrskurðar M. Ekki var heldur talið eftir gögnum málsins, að M hefði hagað orðalagi á samkomulagi því, er hann bókaði, í því skyni að halla rétti Ó, þótt Landsyfirrétturinn skýrði samkomulag Þetta þannig, að það ætti að varða frávísun málsins. Var G því dæmd refsing fyrir meinyrðin samkvæmt 240. gr. laga nr. 19/1940, þau ómerkt og G gert að greiða kostnað af birtingu dómsins Í opinberu blaði eða riti ...........02.0002000 0000 nn 129 Í sýslumaður ritaði H bónda bréf 28. jan. 1949, þar sem Í viðhafði m. a. þessi ummæli. „Auk þess er það hreint ekki saklaus verknaður að véla menn til að gefa rangt vottorð, þó það væri látið liggja kyrrt“. Í átti hér við vottorð, sem H fékk bóndann E til að gefa um nautpeningseign H til að leggja fyrir skattanefndir. Ekki gat Í sannað, að H hefði beitt E neinum brögðum við útgáfu vottorðsins. E kvað H að vísu hafa samið vottorðið, en hann, E, hafi sannfært sig um, að það væri rétt. Enn sagði Í sýslumaður í nefndu bréfi. „Hins vegar er mér tjáð, að hann sé alger einyrki, og dálítið er erfitt að setja hann sem aðalmann í sæti ríkiláts föður í fyrsta áfanga.“ Í á hér við son H, sem Í taldi nokkur vandkvæði á að setja í stað H í skattanefnd. Hinn 24. marz 1949 skrifaði H grein í dagblaðið Tímann undir fyrirsögninni: Ekki má nú mikið. Segir bar: „Nokkru eftir þenna fund, er ég hef minnzt á, fékk ég til- kynningu frá Guðbrandi sýslumanni, þess efnis, að ég væri leystur frá störfum sem skattanefndarmaður Áshrepps,, og „en það er í augum formanns yfirskattanefndar sök að segja og gera rétt sam- kvæmt bréflegum upplýsingum frá honum sjálfum. Annars er það hart að hafa svo ógætna yfirskattanefnd, er ekki kann að bera saman bústofnseign manna frá ári til árs“. Framangreind ummæli, sem þeir H og Í viðhöfðu hvor um annan, voru öll talin refsiverð samkvæmt 235. gr. laga nr. 19/1940. Þótti refsing hvors málsaðilja hæfilega ákveðin 500 króna sekt til ríkissjóðs og vararefsing 5 Efnisskrá. CXXXI Bls. daga varðhald í stað sektar hvors. Samkvæmt 241. gr. laga nr. 19/1940 voru öll ummælin dæmd dauð og ómerk .....0.000.0.0.00. 391 Í höfðaði gagnsök út af ummælum H 24. marz með stefnu 15. nóv. 1949, birtri 18. s. m. Gegn andmælum umboðsmanns Í fyrir dómi var ekki talið sannað, að heimild til málshöfðunar út af ummælunum hafi þá verið niður fallin, sbr. 29. gr. laga nr. 19/1940 ............ 391 Öryggisgæzla. Sjá geðveiki, geðveila.