li. NAFNASKR, A. Einkamál. Bls. Adamsen, Hans ....20..0.n rr 5ðð Aðalbjörg Jakobsdóttir ............ a 182 Akureyrarkaupstaður ........0.. sr 2253, 610 Albert Tómasson ........ sr 597 Alfred Eyþórsson 2... 188 Andersen, Bengia a 466 a 343, 358 Andrés Á. Pálsson ... Anton Ingólfur Arngrímsson ..... sr 489 Ari Guðmundsson ......... 262 Arnoddur Gunnlaugsson 22.22.0000. 387 Aron Guðbrandsson ............. 336 Ágúst Jónsson 2.....0..... sr 626 Áki Jakobsson „2... „. 578 Á í 493 Á 643 B : 402 Bentína Þorkelsdóttir ..... a sr 567 Bergur Lárusson „........... 343, 358 Bifreiðaverkstæðið Þórshamar h/f ..........0... 0. 496 Blarni Guðjónsson 2oc0c0 139 Bjarni Pétursson ............... 578 Bjólfur h/f a 485 Björg Pétursdóttir „............ . 567 Björn B. Björnsson ........... a í 358 Bragi Sigurjónsson .............. 682 Brandur Brynjólfsson 32 Bræðrafélag óháða Fríkirkj 651 Bæj jar sjóður Reykjavíkur 399 jarsjóður Vestmannaeyja .....0.00.%00 00. 190 æjarstjórn Vestmannaeyja 22.02.2000... 473, 475 Bæjarútgerð Hafnarfjarðar .........0....0.0 00. 685 Bæjarútgerð Siglufjarðar ..........0.00. 0. 266 Carl J. Eiríksson 20.02.0000... 906 Daníel Guðbrandsson ........2.20. ss. 943, 908 b XIV Nafnaskrá. Bls. Draupnisútgáfan ....... setts 92 Dráttarbraut Akureyrar h/t. nr 120 Edda h/f ........... 260 Edwald, Sigrún ....... se 23 Efnagerð Reykjavíkur h/f sr 257 Egill Ragnars f. h. Guðrúnar E. Ragnars .........00000...... 402 Egill Vilhjálmsson .........0.000. 0... 411 Egill Vilhjálmsson h/f .................. 555 Eigendur v/b Hannesar Hafsteins, FA 475 ........0.0000.000. 98 Eigendur og skipshöfn v/b Gunnars Hámundarsonar, GK 357, 200 Eigendur v/s Rifsness ........0.00.00000. 2... 685 Einar Guðjónsson ..,.........00020000 2 572 Einar Bragi Sigurðsson .................... 00. 473 Einar Sigurðsson ...............000 0. 363 Ellingsen, Erling ........... 00.00.0000. 231 Emil Hjartarson 2....0..0%). 281 Erlendur Einarsson ........00)...... 0. 343, 358 Erlendur Ó. Pétursson ..........00.... 0. 434 Erlingur h/f .......0....... a 979 Eyrarhreppur .............00000 0 280 Fegrunarfélag Reykjavíkur .............0.0.0..000 0 134 Fell h/f... 630 Ferrua, Giovanni ..........00..0 0 494 Fiskaklettur h/f ...........0...... 667 Fjeldsted, Sturlaugur Lárusson ............0.0. 28 Franklín, Stefán „........0.0..000..0. 0 439 Friðbjörn Jósafatsson .........000000... 2. 208 Friðriksson, Anna ............00.2000. 00 71 Fríkirkjusöfnuðurinn í Reykjavík ...........0000000 0. 651 Frímúrarareglan á Íslandi .............0...000000 399 Geir Pálsson .............000000 0 507 Gísli Jóhannsson ...........0.0000 318, 677 Gísli Jónsson .............00000 00. 363 Glitsteinn h/f .............0..2 00 494 Glæsibæjarhreppur ...........0000 0... 423 Grýtubakkahreppur ........000000.. 2. 702 Guðbjarni Ólafsson ........000.000 00 501 Guðbjörg Guðjónsdóttir .........00000.. 0. 32 Guðdís Sigurðardóttir „...........00000.. 2. 664 Guðfinna Finnsdóttir „............0000.0. 0... 336 Guðfinna Pétursdóttir „..........0000..... 194 Guðjón Kr. Kristinsson ...........000.0...0 0 272 Guðjón Steingrímsson .........00000.0 00 471, 492 Guðlaugur Einarsson ............. 0. 243, 469, 492 Guðmundur Egilsson „.........0...000..0 0. 422 Nafnaskrá. XV Bls. Guðmundur Jónsson ......00.00. seen 691 Guðmundur Jörundsson .......202.2.ssess ss 423 Guðmundur Kristjánsson ........00..... sess 493 Guðmundur Kristjánsson f. h. eigenda v/s Arduity og farmeig- enda ......0.cccsss ss 266 Guðmundur Runólfsson .......000.000. nes 572 Guðmundur H. Þórðarson ............ 243, 387, 388, 469, 471, 492 Guðrún Bjarnadóttir ...........2000.00 0. neee 363 Guðrún Erlendsdóttir ..........0022.000 esne 336 Guðrún Þorkelsdóttir .........2200.000 seen 567 Gunnar Guðjónsson Í. h. eigenda e/s Carolia ............0... 63 Gunnar Guðmundsson .......220..essss 204 Gunnar Jónsson ........0000. s.s 120 Gunnar A. Pálsson .........0000 00 es 35 Gunnar Þorsteinsson f. h. P. Rudebeck Larsen ........... 242, 280 Gunnlaugur Guðjónsson .......000000. sv 402 Gunnlaugur Stefánsson .......2..0..sesese 575 Gústaf Þórðarson .........eeessesess rr 572 Guttormur Erlendsson f. h. Alan Erlandssons ............... 439 Hafsteinn Baldvinsson .......202.00.000 ee ee 411 Halldór Baldvinsson .......0.0.. 00. 411 Halldór Björnsson, múrarameistari .........00000000 0... 71 Halldór Björnsson, Hrísateig 25 ........22.000 0200. 671 Halldór Halldórsson .......2.0.00.. sr 257 Halldór Kr. Júlíusson .......200000. 000. 526 Halldór Ólafsson ..........00. 0. 691 Hallgrímur Jónsson .......0000.0 000 597 Handíða- og myndlistarskólinn .........022000 00... nn 28 Hannes Kr. Davíðsson .........2.20.0000 ser 516 Hannes Einarsson ........200.0 000 sr 526 Haraldur Guðmundsson .........2.2..000 ss 243 Haraldur Guðnason ...........0..esssesss 472 Haraldur Júlíusson f. h. Björns Hauks Baldvinssonar ......... 197 Haukur Kristjánsson ..........202 00... 208 Helga Finnsdóttir .............2.202.0.20. ss 137 Helgi Benediktsson ..........0020. 20... nn 35, 225 Helgi Benediktsson f. h. eigenda og áhafnar v/b Muggs, VE 322 74 Helgi Einarsson ..........2020000 0... 643 Helgi Lárusson .........2.202.02.0s0 ss 343, 358 Herdís Jakobsdóttir .........202020 nr 182 Hjaltalín, Steindór ........2.202 00... 329 Hólmfríður Jónasdóttir vegna hennar og barna hennar, Ingu, Óskar og Friðjóns ..........002.00. 0. 617 Hreinn Sigtryggsson ........2.2.000.00 00 182 Hrossasölusamband Skagfirðinga og Húnvetninga ............ 175 Hulda Bjarnadóttir ........0..0.000.. seen 526 XVI Nafnaskrá. Bls. Hvannberg, Jónas ..........00.20. 0 bl Hvítanes S/f ........... 0 . 2....969 Högni Gunnarsson ............0 253 undur h/í . 235 194 411 I Guðmundsdóttir 159 Jakobína Jakobsdóttir ....... 182 Jóhann Jóhannesson ......... 32 Jóhann M. Kristjánsson ....... 155 Jón Antonsson 682 Jón Haukur Baldvinsson ....... 411 Jón Dúason .........0%... 289 Jón Egilsson 392 Jón Erlendsson 336 Jón Yngvi Eyjól 516 Jón Finnbogason 578 Jón R. Gíslason .. 116 Jón Guðjónsson 691 E Rg Jón 57 Jón 217 Jón urðsson 129 Jón Sveinsson 318 Jó tín Líkalrónsc 13 Jónas Magnússon ........00..02.2 262 Júlíus Lárusson .....0.0...... 0 343, 358 Júpíter h/f er 1i3 J. Þorlák: 312 Keflavík h/f sr 698 Kirkjumálaráðherra vegns = Mb si GOÐ ið íraga og Sólvalla ...........0..0 000 irkjusandur h/f ......0..0..00 98, AÐ SVEINSSON ............. . ; a sr I a lif et 1 1 he in OL " EÐ þe in Co Ör I 63 Kristján Kristjánsson sr 170 Lakk- og málningarverksmiðjan Harpa h/f .................. 324 Lárus Halldórsson ............. 000. 521 Lárus Ingimarsson .............00 000 489 Lárus Óskarsson rr 4983 Nafnaskrá. XVH Bls. Líndal, Theódór B., 200 Líndal, Theódór B., enda v/s Boðasteinur ........2..2020 0. 74 Lúðvík Eggertsson ............2000 00 388 Lúðvík Jónsson ........2.. 0 496 Luissiano, Giuseppe Fegrua „.......2..0 0. 422 Lögreglustjórinn á Akureyri .......0.0002 0. 170 Magnús Daníelsson Í. h. ófjárrá ínar, Jórunnar Ingibjargar og 4 Magnús Einarsson ..........2 000. 578 Maí h/f... 630 Margrét Lúðvíksdóttir .........2222..... 281 Matthías Guðmundsson, Bergþórugðtu 16 .......000....... 516 Matthías Guðmundsson, Laufásvegi 2 411 Menntamálaráðherra f. h. sjóðs og Félagsheimilasjóðs ......0.20.020 00... 134 Mýrkjartan Rögnvaldsson ..........2.2.. 20 281 Netjamenn h/f .............2.0 00... 667 Njarðvík, Pétur ..........0.0 0. 387, 637 Nærfataverksmiðjan Lilla h/f ........000.0 20 257 Oddur Helgason Ólafur Árnason f. h. Árn Ólafur Bjarnason ..........0.. 0 516 Ólafur Jónsson ....... a 78 Ólafur Markússon .......000.. 0. 243 Ólafur F. Ólafsson 22.20.0020... 137 Ólafur Pétursson .......2..00. 20 .. 503 Óli Þorbjörn Haraldsson .............00 0. 671 Olíufélagið h/f ............... 00. 275 Olíuverzlun Íslands h/f „.........2 00. 280, 702 Orka h/f a 623 Óskar Magnússon .........0.. 493 Óskar S. Sigurgeirsson ............... rr 170 Óskar Sveinsson „.......2.. 0. 257 Páll Árnason .........0..0. 363 Páll Hallgrímsson, umráðamaðar Strandakirkju .............. 455 Pétur Ketilsson ..........0..0.. 00 9 Pétur Magnússon vegna jarðarinnar Vallaness ..........0...... 2 Pétur Pétursson ........... 02... 493 Pétur £ Valdimar h/f ..........0. 175 Póst- og símamálastjórnin ..........0.000 0. 139 Produktiva h/f ......2.. a 324 P. Stefánsson h/f ...........0. 387 Rafmagnseftirlit ríkisins .............000.0 92 Rafveita Vestmannaeyja ........0.00002.20 658 Ragnar Björnsson .........00000 000 ... 575 XVIII Nafnaskrá. Bls. Ríkissjóður „.........000...0 0 154, 159, 165, 231, 276, 306, 312, 318, 343, 388, 407, 434, 456, 579, 679, 698 Rödtang, Hans ............0......2.. 639 Samvinnutryggingar ...........0......... 0. 679 Sen, Oddný .........0.0. 00 289 Siggeir Lárusson .............5..0 0... 243, 358 Siglunes h/f ..........00.....0... 242, 280 Sigmundur Guðbjarnason ................00. 0. 501 Sigríður Ketilsdóttir „...................0.... 664 Sigurbjörg M. Kristófersdóttir .............000000. 165 Sigurður Guðmundsson ...........2.02.00. 000 503 Sigurður Jónsson ............2.00.0..nn 492 Sigurður Magnússon ............02..00000 497 Sigurgeir Guðnason .............0.00.0. 00 516 Sigursteinn Júlíusson ..................0 000 318, 677 Síldarverksmiðjur ríkisins .............0..0.0.000 00... 63 Sjálfstæðishúsið ............0.0.0.0.0....0.. 188 Sjóvátryggingarfélag Íslands h/f ..........000000000 98 Skapti Davíðsson .........00000....0 301, 461 Skarphéðinn Kristbergsson ...........00000000 0. 419, 691 Skipanaust h/f ................ 0. 407 Skipasmíðastöðin Dröfn h/f ............0.0000..000 455 Skipaútgerð ríkisins „............0.000000000 0. 14, 275, 617 Skiptaráðandinn í Vestmannaeyjum f. h. dánarbús Kristjönu Elísabetar Kristjánsdóttur ............0.0.0..0.0.0 0 521 Skrifstofa Eggerts Claessens og Gústafs A. Sveinssonar hæsta- réttarlögmanna ............0000.0 0 507 Slippfélagið í Reykjavík h/f ...........0000....0. 0 456 Stefán Rósantsson ...........000.00.000 0 175 Steinn Jónsson ............0002000 nn 388 Steingrímur Benediktsson ...........000...... 0 623 Sveinn Bjarnason ..............000000.0 0 610 Sveinn Ólafsson .........000220.. 00 329 Sverrir Jónsson ............020000000 329 Sæfell h/f 0... 190 Thorarensen, Ásta B. .......00000000.. 411 Thorlacius, Magnús ...........0.0...0 0. 466, 485 Thors, Haukur ...........00.0.. 579 Torfi Vilhjálmsson ...................0 0 223 Trésmiðjan Víðir h/f ........0.0.0..0.... 142 Tryggingastofnun ríkisins ..............0.0.0.0000.00 00 113 Tryggvi Gunnarsson ..........00.0.. 0 492 Unnur Erlendsdóttir ........000000.000.. 336 Útgerðarfélag Akureyringa h/f ...........0.0..0000 0. 610 Vagn E. Jónsson ............20000 00 197 Valdimar Lárusson ...........0....0 343, 358 Nafnaskrá. XIX Bls Valdimar Þorsteinsson ........00. 00. 569 Verzlunarfélag Snæfellinga ............000 0000. n nn 260 Vigdís Jónsdóttir ............2..0. 0. .e rs 671 Vilberg Guðmundsson ........2..000. 0. ss 419 Vilhjálmur Pálsson .........0...0. e.s 626 Vinnslu- og sölumiðstöð fiskframleiðenda í Vestmannaeyjum .. 658 Weser A/G 02... 485 Zweig, Stefán, dánarbú ..........00% 000. 0 nn 130 Þorvaldur Guðjónsson Í. h. eigenda v/s Leós IT, VE36 ........ 63 Þórdís Davíðsdóttir .........0202 0202... 301 Þór V. Guðjónsson .........000... sn 276 Þórir Benediktsson ..........000 00... 623 Þórunn Kristín Pálmadóttir ...........22..02.00. 000 427 Örn Ingólfsson ...........0.00 0 116 B. Opinber mál. Aðalsteinn Óskar Þórarinsson .......2.2000 00 21 Birgir Sigurbjartsson ........02.00 0. n0 er 368 Bond, Ray Owen .........000000 0. 246 Danielsen, Karl Johan Siska ........2.2000 0. n nn 529 Delbot, Josef Hendriech ..........2.0000. 0. 332 Dumarey, Willy ...........022.000 enn 692 Einar Kárason ...............ssssss ss 1 Geir Borgþór Halldórsson ..........0 0200 0. 532 Guðmundur Guðmundsson ........2.0 000... 13 Guðmundur Kristján Ottósson ........20000 0... 104 Guðmundur Helgi Sigfússon .........0.00 000. 82 Guðni Halldórsson ................0.ess sr 238 Gunnlaugur Jóhannesson .........0.00 0000. 562 Hafstað, Jón Haukur Árnason ........2.00000 000. nn 537 Haukur Ólafsson .........0.2.202 0000 82 Helgi Benediktsson ............0..0.0 00 er 36, 478 Hjalti Þórarinsson ..........22...0.0.0 ns 21 Honoré, Carbon ...........0200.s ss 695 Hróðmar Hjörleifsson .................ssss 537 Hörður Jóhannes Valdimarsson .........002%... 00. 24 Ingimundur Bjarnason ...........020.0. 00 ns ss 594 Ingvar Gíslason ..........0.... s.s 655 Ingvar Gyýgjar Jónsson ..........20. 00... 537 Ingvar Guðmundur Oddsson ..........000 0... sn 109 Jón Alexandersson .........0.00.. s.s 7 Jón Hjörleifsson ............20.00 00. 537 Jones, Albert Stanley Victor .........2.020..0 enn 376 Jónas Þorbergsson XK Nafnaskrá. Bls. Kristján Einarsson Ll... 602 Óskar JÓNSSON lll. 537 Óskar Jón Magnússon Ll. 107 Ragnar Guðmundsson .....00.00 587 Sigurbjörn Guðmundur Björnsson ...ll00 00 292 Sigurjón Maríasson lll... 292 Skapti Davíðsson „.....00.0.0 212 Siefán Helgason 583 FI. SKRÁ um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl., sem er til vitnað í KKIV. bindi hæstaréttardóma. 1281, Jónsbók. Landsleigubálkur 56. kap. — 366. 31. maí. Tilskipun, sem lögleiðir á Íslandi lög 5. jan. 1851 um eftirlaun. — 233. 1874, 5. janúar. Stjórnarskrá um hin sérstaklegu málefni Íslands. á. gr. — 232, 233. 1878, nr. 3, 12. apríl. Lög um skipti á dánarbúum, félagsbúum o.fl IV. kafli — 159. 1883, nr. 99, 8. október. Lög um bæjarstjórn á Akureyri. 15. gr. — Oli. 1888, 9. september. Bernarsáltmálinn til verndar bókmenntum og listaverkum. 2. gr. — 131, 133. 7. gr. — 132. 8. gr. — 132. 11. gr. — 132. 1887, nr. 19, 4. nóvember, Lög um aðlör. 33. gr. — 640. 1903, nr. 48, 18. nóveinber. Lög um vörumerki, 1. gr. — 259. 1904, nr. 4, 4. marz. Lög um eftirlaun. „9883 ð 1904, nr. 5, 4. marz. Lög um skyldu embættismanna til að safna sér ellistyrk eða kaupa sér geymdan lífeyri. 233. 1905, nr. 18, 20. október. Lög um rithöfundarétt og prentrétl. 4. gr. — 132. 8. gr. — 192. 1907, nr. 40, 16. nóvember. Lög um verndun jJornmenja. 14. gr. — 356. 15, gr. — 356. XKII 1914, 1914, 1915, 1917, 1919, 1919, 1920, 1920, 1921, 1921, 1922, 1922, 1923, 1923, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. nr. 17, 2. nóvember. Lög um sjóvátrygging. 28. gr. — 344. nr. 56, 30. nóvember. Siglingalög. 13. gr. — 618. 229. gr. — 230. 232. gr. — 64. 236. gr. — 618. 251. gr. — 64. 261. gr. — 588, 5983. 264. gr. — 588, 593. nr. 12, 19. júní. Stjórnskipunarlög um breyting á stjórnarskrá um hin sérstaklegu málefni Íslands 5. jan. 1874 og stjórnskip- unarlögum 3. okt. 1903. 5. gr. — 233. nr. 65, 14. nóvember. Lög um breyting á lögum nr. 292/1888. 9. gr. — 611. nr. 41, 28. nóvember. Lög um landamerki o. fl. 15. gr. — 394. nr. 72, 28. nóvember. Lög um stofnun lifeyrissjóðs fyrir emb- ælltismenn og um skyldur þeirra til að kaupa sér geymdan lífeyri. — 233, 234. nr. 5, 18. maí. Lög um bann gegn botnvörpuveiðum. 1. gr. — 333, 335, 377, 378, 693, 694, 696, 697. 2. gr. — 378. 3. gr. — 333, 335, 693, 694, 696, 697. 5. gr. — 378, 386. nr. 9, 18. maí. Stjórnarskrá konungsríkisins Íslands. 16. gr. — 233. 57. gr. — 233. nr. 51, 27. júní. Lög um lífeyrissjóð embættismanna og ekkna þeirra. — 233. nr. 77, 27. júní. Lög um hlutafélög. 31. gr. — 612. nr. 33, 19. júní. Lög um rétt til fiskiveiða í landhelgi. 1. gr. — 530, 531. nr. 39, 19. júní. Lög um lausafjárkaup. 42. gr. — 331. nr. 15, 20. júní. Vatnalög. XIII. kafli — 366. 18. gr. — 462. 80. gr. — 469. 147. gr. — 462. nr. 20, 20. júní. Lög um réttindi og skyldur hjóna. VIII. kafli — 163, 164, 168, 169. 1924, 1925, 1926, 1926, 1927, 1928, 1928, 1929, 1930, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXIII 63. gr. — 169. 66. gr. — 163, 169. 72. gr. — 163. 74. gr. — 164, 169. nr. 4, 11. apríl. Lög um að miða við gullkrónur sektir fyrir land helgisbrot. — 532. nr. 13, 25. marz. Reglugerð um notkun pósta. 22. gr. — 140. nr. 36, 15. júní. Lög um viðauka við lög nr. 5/1920. — 378. nr. 49, 15. júní. Lög um skipströnd og vogrek. 7. gr. — 354, 356. 17. gr. — 354. 28. gr. — 344, 346. 30. gr. — 356. nr. 18, 31. maí. Lög um iðju og iðnað. — 8, 9, 10, 15, 16, 595, 597. I. kafli — 13, 21. II. kafli — 13,21. 13. gr. — 9, 14, 15, 22, 594. 14. gr. — 14, 15, 22. 27. gr. — 14, 15, 20, 22. nr. 40, 31. maí. Lög um breyting á lögum nr. 41 /1919. — 394. nr. 56, 31. maí. Lög um skemmtanaskatt og bjóðleikhús. — 136. 2. gr. — 135. 3. gr. — 135. nr. 94, 7. maí. Lög um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 11. gr. — 431, 432. - 12. gr. — 431. 22. gr. — 431. nr. 87, 31. desember. Reglugerð um iðnaðarnám. — 8, 11. nr. 10, 16. febrúar. Reglugerð um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 37. gr. — 431, 432. 38. gr. — 432. nr. 2, 7. janúar. Lögreglusamþykkt fyrir Reykjavík. gr. — 368, 375. „gr. — 368, 370. 7. gr. — 368, 375. 28. gr. — 205, 207. 46. gr. — 207, 219, 368, 375. 96. gr. — 219, 375. Cð þá KKIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1930, nr. 40, 19. mai. Lög um breytingu á lögum nr. 56/1914, 6. gr. — 588, 598. 1930, nr. #1, 19. mai. Sjór mannalög. 10. gr. — 114. 27. gr. — 114. 28. gr. — 114. 32. gr. —— 114, 115. 1953, nr. 8, 11. apríl. Tilskipun um alþjóðlegar sjóferðareglur, sem Íylgt skal á íslenzkum skipum. 19. gr. — 2083. 21. gr. — 203. 29. gr. 203. 23. gr. 203. 28. gr. —- 2083. 29. gr. 203, 588. 32. gr. — 588, 593. 1933, nr. 73, 19. júní. Lög um bann við okri, dráltarvexli o. fl. — 625. 7. gr. — 624. 1933, nr. 84, 19. júní. Lög um varnir gegn óréilmætlum verclunar- háttum. 9. gr. —. 259. 1983, nr. 87, 19. júní. Ábúðarlög. 3. gr. — 6983. 7. gr. — 185, 187. 9. gr, —- 184, 185, 187. 6. gr. —- 183, 186. 1955, nr. 6, 9. janúar. Lög um tekjuskatt og eignarskati. — 152. I. kafli — 158, 169, 164, 168, 169, 218, 279. I. kafli —- 158, 162. 164, 168, 169, 278, 279, 309. Í. gr. — 168. 3. gr. — 158, 162, 163, 168, 169. 14. gr. — 278, 279. 15. gr, —- 158, 163. 17. gr. — 144, 151, 152, 279, 309. 18. gr, — 307, 309. 19. gr. — 307, 811. 1935, nr. 33, 9. janúar. Áfengislög. — 4. 2. gr. — 91. 3. gr. — 91. 6. gr. — 563, 566. 1. gr. — 563, 566. ar. — 293, 299. gr. — 293, 300, 563, 566. beð þr Et m 4 | 1 1936, 1936, 1936, 1937, 16. 17. 18. 21. 27. 30. ðð. 36 97. 38. 39. nr. 1129, 40. Skrá um lög, gr. — gr. — gr. gr. — gr. — 18. gr. reglugerðir, samþykktir o. fl. XXV slug Ð 25, 28. 368, 369, 375. 368, 369, 375. 369, 970, 375. 91, 300. 91. 293, 563. 293, 300, 563, 5606. 26. 369, 375. 369, 373. 369, 375 mai. Lög um Hæsíarétt. 293, — 289. nr. 7, 1. febrúar. Lög um samningsgerð, umboð og ógilda lög- gerninga. 32. Ir. 105, 8, 9, gt. — „gr 2. gr. nr. 133, 28. 24. gr. — nr. 85, 23. XIII. 3ð. ál. 46 49. 69. 105. 117. 118. 125. 127. 177. 178. 185. kafli gr. — gr. — 23. 14, 21. - 14, 15, júní. Lög um meðle 184. júni. Lög um breyting á lögum nr. 18/1927. 9, 14, 15, 22, 5894. 22, 595, 597. desember. Reglugerð um fekji 151, 152, 309. 151, 152. ískatl og eignarskall. rð einkamadla í héraði. —- 684. 322. 627. 684. 57ð. 188, 263. 36, 179. 97, 139, 187, 189, 261, 638, 641. 33 186. gr. — 301. 188. gr. nr. 40, 18. júní. helgi. — 658. 3. gr. 6. gp, gr. 684. Lög um bann gegn dragnótaveiðum í land- XXVI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1937, nr. 63, 31. desember. Lög um tollheimtu og tolleftirlit. — 84. 22. gr. — 91. 24. gr. — 91. 25. gr. — 52. 27. gr. — 52. 28. gr. — 52. 29. gr. — 52. 36. gr. — 91, 532, 533, 534, 536. 37. gr. — 91, 534, 536. 40. gr. — 91. 43. gr. — 52. 1937, nr. 72, 24. júní. Reglugerð um gerð og notkun bifreiða. 7. gr. — 540. 9. gr. — 540, 548. 1937, nr. 74, 81. desember. Lög um alþýðutryggingar. 10. gr. — 114, 115. 1938, nr. 3, 6. janúar. Lög um fasteignamat. — 437. 2. gr. — 460. 1938, nr. 62, 11. júní. Lög um bókhald. 5. gr. — 52. 6. gr. — 52, 7. gr. — 52. 8. gr. — 52. 10. gr. — 52. 12. gr. — 52. 19. gr. — 52. 20. gr. — 52. 1938, nr. 80, 11. júní. Lög um stéttarfélög og vinnudeilur. 7. gr. — 646, 647, 650. 11. gr. — 224. 44. gr, — 224, 273. 47. gr. — 224, 273. 65. gr. — 224. 1938, nr. 100, 11. júní. Lög um iðnaðarnám. — 8, 9, 10. 4. gr. — 263. 9. gr. — 265. 10. gr. — 265. 12. gr. — 265. 1938, nr. 123, 25. nóvember. Reglugerð um tollheimtu og tolleftirlit. — 84. 29. gr. — 91. 30. gr. — 91. 41. gr. — 91. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXVII 44, gr. — 52. 45. gr. — 52. 46. gr. — 52. 51. gr. — 52. 52. gr. — 52. 93. gr. — 91. 1939, nr. 221, 21. febrúar. Reglugerð um skyldutryggingar. 15. gr. — 114. 1940, nr. 26, 12. febrúar. Lög um breyting á lögum nr. 54/1937. — 658. ' 1940, nr. 29, 12. febrúar. Lög um breyting á lögum nr. 18/1927. 1. gr. — 31. 1940, nr. 31, 12. febrúar. Póstlög. VI. kafli — 141. 20. gr. 140, 141. 1940, nr. 19, 12. febrúar. Almenn hegningarlög. VI. kafli — 104, 538, 539, 552, 553, 654, 559, 587. XIV. kafli — 299. XXII. kafli — 246. 20. gr. — 293, 299, 369, 375, 511, 512, 513. 22. gr. — 533, 538, 549. 30. gr. — 549. 68. gr. — 52, 105, 106, 110, 293, 300, 370, 375, 513, 538, 540, 548, 549, 550, 551, 588, 593, 603. 69. gr. — 91, 656, 658. 70. gr. — 549, 550, 551, 552, 553, 5ðd. 74. gr. — 14. 76. gr. — 300, 375. 71. gr. — 7, 91, 375, 532, 548. 81. gr. — 37. 82. gr. — 37. 106. gr. — 583, 587. 108. gr. — 52. 142. gr. — 538, 540, 549, 550, 551, 592, 553, öðd. 143. gr. — 538. 144. gr. — 539, 552, 553, öðd. 146. gr. — 52. 157. gr. — 52. 158. gr. — 52. 194. gr. — 511, 512, 513. 202. gr. — 512. 209. gr. — Öll. 215. gr. — 110, 540, 548, 588, 593. 217. gr. — 238, 239, 241, 246, 247, 251, 511, 512, 515. 218. gr. — 239, 247, 369, 370. 219. gr. — 2,7. KKVII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1941, n 1 9: 231. gr. — 368, 369, 375. 237. gr. — 504, 506. 241. gr. — 52, 506. 242. gr. — 368. 244, gr, — 238, 239, 244, 371, 375. 248. gr. — 104, 105, 106, 803. 249. gr. — 603. 251. gr. — 293, 299. 257. gr. — 212, 213, 215, 216. 259. gr. — 212, 213, 215, 216, 369, 375. 261. gr. — 107, 108. 262. gr. — 52. nr. 13, 5. maí. Lög um viðauka við lög nr. 63/19387. — 533, 534, 536. nr. 23, 16. júní 1941. Bifreiðalög. II. kafli — 174. 1. gr. — 507. 14. gr, — 540. 17. gr. — 171, 173 23. gr. — 369, 375. 26. gr. — 1,2, 6, 181, 207, 219, 968, a „540. 27. gr. — 2, 110, 181, 207, 219, 369, 375, 540. 28. gr. — 181. 34. gr. — 181, 220. 1. gr. Á 30. gr, — 681. 38. gr, — 2,7,110, 219, 368, 369, 375, 538, 540, 548. 30. gr. — 7, 110, 370, 375, 540, 548. 1, nr. 24, 16. júní. Umferðarlög. 2. gr 3, 1180, 369, 375. dá. gr, — 3, 207, 219, 369, 375, Sáð. 6. gr. — 1,3, 7. gr, — 3, sr. 9. gr. — 540. 12. gr. — 177, 161. 14. gr. — 3, 7, 110, 207, 219, 369, 375, 540, 548. 15. gr. — 907. r. 30, 27. júní. Lög um fjarskipti. — 8, 9, 11, 12. 2. gr. — 8, 11. 10. gr. — 8, 19. 12. gr, — 8, 12. nr. 38, 29. marz. Reglugerð um iðnaðarnám. — 8, 11. 1. gr. — 15, 2 13. gr, — 15, 2 2 < s . 1941, 1922, 1942, 1942, 1942, 1942, 1942, 1943, 1943, Skrá um lög, reglugerðir, sambykktir o. fl. XXIK nr. 46, 27. júní. Landskiplalög. — 462. 6. gr. — 402. nr. 112, 9. okióber. Lög um lax- og silungsveiði. II. kafli — 366. 76. gr. — 278. nr, 20, 90. mai. Lög um breyting á lögum nr. 6/1935. — 321. 11. gr. — 321, 323. nr. 21, 20. maí. Lög um slriðsgróðaskatl. 2. gr. — 193. nr. 61, á. júlí. Lög um málflytjendur. 8. gr. — 467. nr. 70, 9. maí. Reglugerð um stjórn, rekstur og eftirlit fjar- skiptamdla. — 8, 12. 1. gr. — 12. 3. gr. — 8, 12. 4. gr. — 8,9, 12. nr. 80, 7. seplember. Lög um kosningar til Alþingis. Í. gr. —- 475, 477. nr. 100, 3. júlí. Reglugerð um breyting á reglugerð um iðnaðar- nám nr. 38/1941. — 8, 9, 12, 15, 22. 3. gr. — 12. nr. 140, 15. júlí. Reglur um viðgerðir úlvarps- og loftskeyta- viðlækja. — 8, 12. 2. gr. — 8,9. 3, nr. 89, 7. apríl. Lög um húsaleigu. — 625. 6. gr. — 624. 13. gr. — 624. 17. gr. — 33. nr. 99, 16. desember. Lög um ábyrgð ríkissjóðs á ljóni, sem hlýzt af vern herliðs Bandaríkja Norður-Ameríku hér á landi. — 680, 681, 682. 4. gr. — 681. 6. gr. — 682. nr. 101, 30. desember. Lög um lifeyrissjóð starfsmanna rik- isins. — 233. 12. gr. — 237. nr. 104, 30. desember. Lög um breyting á 1—lII. kafla laga nr. 74/1937. 16. gr. — 114, 115. XXK 1943, 1941, 1945, 1945, 1945, 1945, 1945, 1945, 1946, 1946, 1946, 1946, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. nr. 160, 14. júlí. Lögreglusamþykkt fyrir Gullbringusýslu. — 1. 4. gr. — 513, 515. 16. gr. — 3. 44. gr. — 3, 7, 513, 515. nr. 33, 17. júní. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. 20. gr. — 232, 233. 33. gr. — 473. 40. gr. — 147. 61. gr. — 233, 322. 67. gr. — 143, 147, 149. 71. gr. — 147. nr. 24, 12. febrúar. Lög um flugvelli og lendingarstaði fyrir flugvélar. — 232, 235. 7. gr. — 235. nr. 60, 12. marz. Lög um laun starfsmanna ríkisins. 8. gr. — 321. nr. 66, 12. apríl. Lög um útsvör. 8. gr. — 425, 426, 427. 9. gr. — 426. nr. 67, 12. apríl. Lög um fasteignaskatt til bæjar- og hrepps- félaga og jöfnunarsjóð sveitarfélaga. 1. gr. — 400. 4. gr. — 399, 400. nr. 70, 12, apríl. Lög um fasteignamat. 12. gr. — 437, 459. 18. gr. — 434. nr. 126, 7. ágúst. Reglugerð um sölu og veitingar áfengis. 12. gr. — 368, 369, 375. 18. gr. — 369, 375. nr. 12, 2. apríl. Raforkulög. 18. gr. — 659, 660, 663. nr. 29, 23. apríl. Lög um hafnargerðir og lendingarbætur. — 616. 6. gr. — 611, 612. 1. gr. — 612. nr. 50, 7. maí. Lög um almannatryggingar. 52. gr. — 114. 53. gr. — 114. 112. gr. — 150. 113. gr. — 150. nr. 88, 31. maí. Samþykkt um stjórn bæjarmálefna í Akur- eyrarkaupstað. 2. gr. — 612. 3. gr. — 611. 1947, 1947, 1947, 1947, 1947, 1947, 1948, 1948, 1948, 1948, 1948, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXXI 4. gr. — 612. 9. gr. — Gll. 25. gr. — 612. nr. 8, 14. apríl. Tilkynning verðlagsstjóra. — 52. nr. 34, 22. apríl. Vegalög. 36. gr. — 339. nr. 65, 31. mai. Lög um viðauka við og breytingar á lögum nr. 24/1945. — 232, 235. 2. gr. — 232. nr. 70, 5. júní. Lög um fjárhagsráð, innflutningsverzlun og verðlagseftirlit. — 83. 11. gr. — 52, 91. 13. gr. — 52. 15. gr. — 52, 91. 22. gr. — 52, 91. nr. 82, 31. júlí. Reglugerð um fjárhagsráð, innflutningsverzlun, gjaldeyrismeðferð og verðlagseftirlit. — 84. 17. gr. — 52. 21. gr. — 52, 91. 22. gr. — 52. 24. gr. — 52, 91. 25. gr. — 52, 91. 28. gr. — 52. 39. gr. — 52, 91. nr. 110, 19. september. Auglýsing um inngöngu Íslands í Bernarsambandið. — 131. nr. 14, 8. marz. Lög um ákvörðun fésekta. — 91, 506. 1. gr. — 533. nr. 31, 1. apríl. Lög um breyting á lögum nr. 33/1922. 1. gr. — 530, 531, 532. nr. 32, Í. apríl. Lög um breyting á lögum nr. 85/1936. 1. gr. — 322. nr. 44, 5. april. Lög um vísindalega verndun fiskimiða land- grunnsins. — 378, 530, 531, 656, 658, 693, 696. 3. gr. — 656, 668. nr. 100, 29. desember. Lög um dýrtíðarráðstafanir vegna atvinnuveganna. III. kafli — 150. XKXKII "Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1949, 1949, 1949, 1950, 1950, 1950, 1950, „1950, nr. 18, 22. marz. Lög um kyrrsetningu og lögbann. 20. gr. — 337, 340. 27. gr. — 337. 29. gr. — 213, 215, 216. nr. 42, 23. maí. Erfðalög. 8. gr. — 568, 569. nr. 46, 25. maí. Lög um iðnfræðslu. — 8,9. nr. 22, 19. marz. Lög um gengisskráningu, launabreytingar, stóreignaskatt, framleiðslugjöld o. fl. — 142, 145, 147, 157, 162, 167, 170, 277, 306, 308, 309, 314 434, 457, 580. 12. gr. — 143, 144, 145, 146, 159, 153, 154, 155, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168 169, 278, 279, 312, 313, 314, 315, 316, 317, 434 436, 437, 438, 458, 459, 460, 579, 580, 581, 582. , „ 3 ar. 35, 27. apríl. Lög um verðlag, verðlagseftirlit og verð- lagsdóm. 4. gr. — 52. 10. gr. — 47. 11. gr. — 47. 19. gr. — 52. nr. 59, 25. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 22/1950. — 145, 147, 154, 162, 277, 308, 434, 457, 580. 4. gr. — 146, 153, 154, 313, 315, 579, 580, 581, 582. nr. 111, 28. desember. Lög um tekjuskattsviðauka, lækkun skatts af lágtekjum o. fl. — 190. nr. 117, 28. desember. Lög um breytingu á lögum nr. 22/1950. — 145, 147, 154, 162, 277, 308, 315, 316, 434, 457, 580. 3. gr. — 146, 153. 4. gr. — 152. nr. 118, 28. desember. Lög um breyting á lögum nr. 6/1935. — 319, 321. nr. 119, 28. desember. Lög um stjórn flugmála. — 232, 235. 5. gr. — 235. nr. 122, 28. desember. Lög um breyting á lögum nr. 50/1946. — 114. 17. gr. — 115. nr. 133, 30. júní. Reglugerð um stóreignaskatt samkvæmt 19. gr. laga nr. 22/1930. 1. gr. — 158, 163, 168, 169. 12. gr. — 150, 151. 13. gr, — 163, 168. þandi Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXKIIl 16. gr. — 153. 22. gr. — 150, 315. 23. gr. — 582. 26. gr. — 150. 1950, nr. 230. Hafnarreglugerð fyrir Akureyrarkaupstað. II. kafli — 616. 1. gr. — 615. 2. gr. — 611, 612, 615. 3. gr. — 615. 6. gr. — 615. 7. gr. — 615. 8. gr. — 615. 9. gr. — 616. 11. gr. — 616. 12. gr. — 616. 13. gr. — 616. 1951, nr. 5, 29. janúar . Lög um breyting á lögum nr. 5/1920. —- 378, 696, 697. 1. gr. — 333, 1951, 2. gr. — 369, nr. 8, 5. febrúar 1951, nr. 6, 29. janúar. 335, 693, 694, 697. Lög um breyting á lögum nr. 23/1941. 375. . Ábúðarlög. 9. gr. — 184. 18. gr. — 183. nr. 97, 5. marz. Lög um meðferð opinberra mála. — 56, 61. 1951, 5. gr. — 9, 47, 83, 594. 18. gr. — 110. 23. gr. — 213,215. 73. gr. — 110. 71. gr. — 110. 112. gr. — 594. 118. gr. — 511, 512, 655. 124, gr. — 53, 479. 141. gr. — 217. 145. gr. — 511. 159. gr. — 61, 62. 160. gr. — 62. 163. gr. — 62. 166. gr. — 602. 171. gr. — 36. 172. gr. — 478. 1951, nr. 47, 16. marz. Lög um breytingu á áfengislögum nr. 33/1935. 1. gr. — 25, 28. 2. gr. — 26. XXXKIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1951, nr. 110, 19. desember. Lög um lagagildi varnarsamnings milli Íslands og Bandaríkjanna og um réttarstöðu liðs Bandaríkj- anna og eignir þess. — 246. 1. gr. — 246. Viðbætir um réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þeirra. 1. gr. — 681. 8. gr. — 534. 12. gr. — 246, 513, 515, 680, 681, 682. 1952, nr. 21, 19. marz. Reglugerð um verndun fiskimiða umhverfis Ísland. 1. gr. — 377, 530, 531, 656, 658, 693, 696. 2. gr. — 531. 5. gr. — 531, 656, 658. 1952, nr. 82, 8. desember. Lög um breyting á lögum nr. 5/1990. — 335, 530, 532, 656, 658, 694, 697. 1. gr. — 333, 377, 656, 693, 696. 1952, nr. 130, 12. júní. Reglugerð um iðnfræðslu. — 9. IV. EFNISSKRÁ. A. Atriðisorð efnisskrár. Ábúðarréttur. Sjá og leigusamn- ingar. Ábyrgð. Aðför. Sjá fjárnám, fógetagerðir, innsetningargerðir, lögbann, löghald, lögtak, útburðar- gerðir. Aðgerðaleysisverkanir. Sjá tóm- lætisverkanir. Aðild. Sjá og samaðild. Aðiljaskýrslur. Áfengislagabrot. Áfrýjun. Sbr. málasamlag. Áfrýjunarleyfi. Ágreiningsatkvæði. Sjá atkvæði. Ákæra. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Analogia. Sjá lög, lögskýring. Árekstur skipa. Ásetningur. Sjá saknæmi. Atvinnuréttindi. Áverkar. Sjá líkamsáverkar. aðild, kærumál, sér- Bifreiðar. Bifreiðalög. Bjarglaun. Björgun. Björgunar- samningar. Borgararéttindi. Botnvörpuveiðabrot. Sjá veiðabrot. fisk- Dagsektir. Dánarbú. Dánarbætur. Dómar. Dómarar. Dómstólar. Eftirgrennslan brota. Sjá opin- ber mál. Eiður. Sbr. vitni. Eignarnám. Eignarréttur. Eignarupptaka. Sjá eignar. Eignaspjöll. Embættismenn. Endurgreiðsla. Erfðir. Erfðalög. upptaka Fangelsi. Sjá refsingar. Fasteignasala. Fasteignir. Félagsdómur. Félög. Sjá hlutafélög, samvinnu- félög. Firmu. Fiskveiðabrol. Fjárkúgun. Fjárnám. Fjársvik. Fógetagerðir. Sjá og fjárnám, innsetningargerðir, lögbann, löghald, lögtak, útburðargerðir. Framfærslueyrir. XXXVI Framsal. Frávísun. Frestir. Fyrning kröfuréttinda. Fyrning sakar. Gagnsakir. Sjá málasamlag. Gáleysi. Sjá saknæmi. Gjafsókn. Gjafvörn. Gjaldeyrismál. Gjald þrotaskipti. Good-will. Sjá viðskiptavild. Greiðsla. Gæzluvarðhald. Hafning. Hefð. Heimvísun. Sjá ómerking. Hlutafélög. Hlutdeild. Hugverk. Sjá höfundarréttur. Húsaleiga. Höfundarréttur. Iðja og iðnaður. Íðnaðarnám. Innsetningargerðir. Ítrekun. Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaup og sala. Kaupréttur. Kjörgengi. Sjá borgararéttindi. Kosningarréttur. Sbr. og borg- araréttindi. Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, greiðsla, kaup og sala, samn- ingar, skaðabætur, skuldamál. Kvittun. Kvöð. Kynferðisbrot. Kyrrsetning. Kærumál. Landamerkjamál. Efnisskrá. Landhelgisbrot. Sjá fiskveiða- brot. Leiga. Sjá og ábúðarréttur, húsa- leiga, úlburðargerðir. Líkamsáverkar. Líkur. Sjá sönnun. Læknar. Lög. Lögskýring. Lögbann. Löggærla. Sjá lögreglumenn. Löghald. Sjá kyrrsetning. Lögreglumenn. Lögreglusamþykktir, Lögræði. Lögsagnarumdæmi. Lögtak. Lögveð. Sbr. sjóveð. Málasamlag. Málflutningsmenn. Málshöfðun. Málskostnaður. Sbr. gjafsókn, gjafvörn, ómaksbætur. Málsmeðferð. Manndráp. Mannorð. Sjá borgararéttindi. Mat og skoðun. Misneyting. Mynt. Námssamningar. Sjá iðnaðar- nám. Novaleyfi. Sjá áfrýjun. Nytjastuldur. Sjá og óheimil eignanot. Ofbeldi gegn embættismanni. Sjá og líkamsáverkar. Óheimil eignanot. Sjá og nytja- stuldur. Ómaksbætur. Ómerking. Opinber mál. Sbr. og aðilja- skýrslur, ákæra, dómarar, mat og skoðun, sönnun, vitni. Opinberir starfsmenn. Sjá dóm- Efnisskrá. arar, embættismenn, lögreglu- menn, stjórnsýslumenn. Orlofsfé. Óskipt bú. Póstflutningar. Raforka. Rangur framburður. Refsingar. Reklamation. Sjá tómlætisverk- anir. Res judicata. Sjá dómar. Réttarfar. Sjá aðild, aðiljaskýrsl- ur, áfrýjun, ákæra, dómar, dómarar, dómstólar, eiður, fjárnám, gjafsókn, hafning, kyrrsetning, kærumál, landa- merkjadómur, lögbann, lögtak, málasamlag, málflutnings- menn, málshöfðun, málskostn- aður, málsmeðferð, mat og skoðun, ómaksbætur, ómerk- ing, opinber mál, réttarfars- sektir og vítur, sératkvæði, Siglingadómur, sjó- og verzl- unardómur, skipti, sönnun, uppboð, útburðargerðir, úti- vist aðilja, varnarþing, veit- vangsmál, vitni. Réttarfarssektir og vítur. tithöfundaréttur. Sjá höfunda- réttur. Sakhæfi. Saknæmi. Saindðild. Samningar. Sjá ábúðarréttur, húsaleiga, kaup og sala, leiga, skaðabætur, skuldamál, vinnu- samningar. Samvinnufélög. Sátt. Sératkvæði. Sérleyfi. Siglingadórmur. XXXVII Siglingar Sjá árekstur skipa, björgun, fiskveiðabrot, sjóveð. Sjó- og verzlunardómur. Sjóveð. Skaðabætur. Skattar og gjöld. Skilorðsbundnir refsidómar. Skip. Sjá árekstur skipa, björgun, fiskveiðabrot, sjóveð, útgerð skips. Skipsleiga. Skipti. Skírlífisbrot. Sjá kynferðisbrot. Skuldamál. Stéttarfélög. Stjórnarskrá. Stjórnsýsla. Strandgóss. Svipting réttinda. Sjá atvinnu- réttindi, borgararéttindi. Söluþóknun. Sjá fasteignasala. Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. aðiljaskyrslur, mat og skoðun, vitni. Tilraun. Tolllagabrot. Tómlætisverkanir. Tryggingar. Umferðarlög. Sbr. bifreiðar. Umferðarréttur. Uppboð. Uppsögn. Upplaka eignar. Útburðargerðir. Sjá húsaleiga. Útgerð skips. Útivist aðilja. Útsvör. Sjá skattar og gjöld. Vangeymsla. anir. Varðhald. Sjá refsingar. Varnarþing. Vatnalög. Veð. Sjá lögveð, sjóveð. Veiðiréttur. Sjá tómlætisverk- XXXVIII Efnisskrá. Veitingahús. Yfirvöld. Sjá dómarar, embættis- Vettvangsmál. menn, lögreglumenn. Vextir. Viðskiptatilkynningar. Sjá tóm- Þingvottar. lætisverkanir. Þjófnaður. Viðskiptavild. Vinnusamningar. Ökuleyfi. Sjá atvinnuréttindi. Vitni. Sbr. og sönnun. Ölvun. Sjá áfengislagabrot. Vörumerki. Örorka. B. Efnisskrá. Bls. Ábúðarréttur. Jarðirnar B og H liggja saman í sveit. Eiga A, D og J jörðina B, en R jörðina H. R nytjaði jörðina B ásamt H frá því vorið 1945 og var til húsa á B. Á árinu 1950 krafðist R þess m. a., að A, D og J yrðu með dómi skyldaðir til að byggja honum B til lífstíðar. Fyrirsvarsmaður A, D og J, sem heimilaði R not H vorið 1945, lýsti því í bréfi til A, Ð og J um það leyti, að R hefði leitað eftir ábúð á B, meðan hann væri að byggja yfir sig að H. Í samræmi við óskir A, D og J kvaðst fyrir- svarsmaðurinn síðan hafa tjáð R, að hann gæti ekki byggt honum B lengur en til 6 ára. R viðurkenndi að þetta væri rétt frá skýrt svo og að hús á eignarjörð hans, H, hefðu verið komin að falli vorið 1945. A, D og J kváðust og aðeins hafa heimilað, að R fengi hús B og önnur afnot um allt að 6 ára tímabil og hefði verið við það miðað, að R hefði þessi not, meðan hann byggði upp á H. Ekkert byggingarbréf var gefið út til handa R, enda vildi fyrirsvarsmaður A, D og J ekki gefa út slíkt bréf. Skýrsla A, D og J um málsatvik þótti sennileg og var hún lögð til grundvallar um skipti aðilja. Þótti samkvæmt þessu leiða af meginreglunni í 32. gr. laga nr. 7/1936, að R gæti ekki borið fyrir sig ákvæði 9. gr. ábúðarlaga nr. 87/1933 og voru A, D og J því sýknaðir af nefndri dómkröfu R ..............00.002. 0000... 182 Ábyrgð. Sölunefnd setuliðseigna (S) hafði gert samning við B um af- hendingu og sölu á vöruskemmum. Sá samningur var van- efndur af hendi S. Var ríkissjóður talinn bera ábyrgð á fjárreiðum S og honum því dæmt að greiða skaðabætur fyrir vanefndirnar .............0.2002. 0000 407 Efnisskrá. XXXIX Aðgerðaleysisverkanir. Sjá tómlætisverkanir. Aðild. Sjá og samaðild. Aðilja stefnt til réttargæzlu ......... 74, 98, 116, 200, 208, 597, Ólögráða aðili (G) var skráður eigandi v/s R. Lögráðamaður G höfðaði á árinu 1951 mál gegn B og D til heimtu leigu og skaðabóta samkvæmt skipsleigusamningi um v/s R. Í Lög- birtingablaði í árslok 1947 var auglýst, að vátryggingarfé og útgerð v/s R, talin eign G, væri tekið til opinberra skipta. Skipaður fjárgæzlumaður G við skipti þessi lýsti því yfir, að hann gæti ekki fallizt á, að G, sem þá var ósjálfráða, bæri persónulega ábyrgð á skuldum. Í skiptarétti í júní- mánuði 1948 tók skiptaráðandi fram, að með bú þetta hefði ekki verið farið sem þrotabú, enda engin krafa um það gerð og ekki lægju fyrir sannanir um það, hvort skuldir út- gerðarinnar yrðu réttilega taldar skuldir G eða ekki. Skipta- ráðandi gat þess og, að til tals hefði komið að höfða mál gegn B og D út af nefndum skipsleigusamningi og lýsti því yfir af hálfu búsins, að ekkert væri við málssókn þessa að athuga og heimilaðist hún, þó án nokkurs kostnaðar fyrir búið. Að svo vöxnu máli þótti G vera réttur aðili málsins gegnBOgD .........00000000nnennnun rr Kyrrsetningargerð og fjárnámsgerð voru framkvæmdar í tiltek- inni eign til tryggingar dómsskuld A svo og uppboð haldið til fullnægju skuldarinnar. Nú sannaðist, að A átti ekki eign þessa, og voru dómsathafnir þessar því felldar úr gildi .... Maður sækir mál fyrir Hæstarétti fyrir hönd ófjárráða barna sinna til ómerkingar kyrrsetningargerðar, fjárnámsgerðar og uppboðs í eign barnanna ......0002000 000 nan. 0... Aðiljaskýrslur, a) Einkamál. Fyrirsvarsmaður aðilja kvað starfsmann hans hafa samþykkt að hverfa bótalaust úr starfi. Starfsmaðurinn mótmælti því að hafa samþykkt þetta og voru atvik málsins ekki því til styrktar. Var því ekki við það miðað ........00000000.... Stefnandi (A) taldi á reikningi sínum til stefnda (B), að B hefði greitt tvær tilteknar fjárhæðir hinn 23. maí 1947 og hinn 18. júlí s. á. Meðal kvittana, sem B lagði fram, voru tvær fyrir jafnháum fjárhæðum þessum, en dagsettar 21. maí og 19. júlí 1947. A bar fyrir dómi, að kvittanir þessar ættu við sömu greiðslur og getið er á reikningnum, en þar sem hann hafi fært greiðslurnar inn á reikninginn eftir minni, séu ekki sömu dagsetningar á báðum. A kvaðst og aldrei hafa tekið á móti greiðslum frá B dag eftir dag eða annan hvorn Bls. 671 402 639 639 28 XL Efnisskrá. dag. B hélt hins vegar hinu gagnstæða fram fyrir dómi, en ekki lagði hann þó fram kvittanir fyrir greiðslum 23. maí og 18. júlí. Eftir öllum atvikum þóttu slíkar líkur færðar fyrir staðhæfingu Á um þessi atriði, að á henni var byggt... A, B og D voru eigendur jarðarinnar S. Fyrirsvarsmaður þeirra hafði leigt H jörðina. H krafðist þess, að honum yrði dæmdur ábúðarréttur til lífstíðar og kaupréttur á S. A, B og D héldu því fram, að er S losnaði úr ábúð, hefðu þeir heimilað, að H fengi hús jarðarinnar og önnur afnot hennar um allt að 6 ára tímabil. Þessi skýrsla þótti senni- leg og vel samrýmanleg öðrum gögnum málsins og var hún því lögð til grundvallar um skipti aðilja 0... Fasteignasalinn H krafði B söluþóknunar. H skýrði svo frá, að B hefði fyrir sína áeggjan farið að skoða hús Það, sem um var að tefla, en sú ferð leiddi til þess, að úr kaupum varð. Var í málinu miðað við þessa skýrslu H...........0...... lagi, að B fengi ekki skemmur Þessar, en fyrirsvarsmaður A hélt því fram, að B hefði þá fengið aðrar skemmur, sem B hefði samþykkt, sem fullnaðargreiðslu í skiptum aðilja. Gegn andmælum B þótti eigi unnt að byggja á þessari skýrslu fyrirsvarsmanns A .........0.0000...... en Málsaðilinn E skýrði svo frá fyrir dómi, að B, sem var látinn, hefði selt sér innflutningsleyfi fyrir bifreið og gaf bróðir E samhljóða vitnaskýrslu. Gegn andmælum gagnaðilja þótti Þó eigi unnt að byggja á þessari skýrslu E................ Stúlkan Þ slasaðist við vinnu í hraðfrystihúsi K. Þ var ein til frásagnar um, hvernig slysið hefði borið að höndum. Skýrsla hennar þótti sennileg og var lögð til grundvallar í skaðabótamáli Þ gegn K........0000..... sr Aðiljaskýrsla sóknaraðilja um meginefni máls var svo óljós og önnur gagnasöfnun svo ófullkomin, að máli var vísað frá héraðsdómi vegna vanreifunar. ........0..00000 ÁA skýrði svo frá, að hann hefði notað nótaefni, sem B átti, í hans þágu og var sú skýrsla studd af vætti starfsmanna Á. Þrátt fyrir gagnstæða fullyrðingu B, var byggt á Þessari skýrslu A 2... a sr b Opinber mál. Skýrsla A, sem ákærður var um áfengislagabrot, um að hann hafi ætlað áfengi, er hann var með, til eigin neyzlu, þótti svo ótrúleg, eins og högum hans var háttað, að ekki var á henni byggt ......0.. Á, sem var ákærður fyrir að vera valdur að líkamsárás á B ogÐ, neitaði að hafa átt þar nokkurn þátt í. D taldi A vera árásar- manninn, en önnur vitni sáu A ekki fremja líkamsárásina. Bls. 7 1 182 24 40 ál 42 62 66 9 3 7 1 7 6 7 4 Efnisskrá. Nokkur vitni sáu hann koma úr herbergi því, sem árásin var gerð í, og vera þar hjá á ferli. Þóttu því, þrátt fyrir neitun Á, nægilega sterkar líkur fram komnar fyrir því, að hann væri árásarmaðurinn ........... a A, sem var ákærður fyrir að hafa veitt stúlkunni B líkamsáverka, viðurkenndi að hafa farið inn í herbergi B á því tímabili, sem vitni í næsta herbergi heyrðu þar til viðureignar karls og konu, að hafa lagzt upp Í rúm til hennar í þeim tilgangi að hafa samfarir við hana, að hún hefði klórað sig í andlit, svo að hann reiddist og að hann hafi þá barið hana eitt högg á vinstri kjálka með flötum lófa. Hins vegar neitaði A því ákveðið, að þetta eina högg hefði valdið áverkum þeim, sem sáust á B. Talið var þó sannað, að A væri valdur að áverkum þessum ......0.000.. 0. Skipstjóri á fiskiskipi viðurkenndi að hafa verið að ólöglegum veiðum innan fiskveiðitakmarkanna og var sú skýrsla studd öðrum sakargögnum ............... 332, 529, 655, 692, Togaraskipstjóri talinn sekur um ólöglegar veiðar innan fisk- veiðitakmarkanna þrátt fyrir neitun sína .........2.0.... A, sem ákærður var um tilraun til kynferðisbrots gagnvart kon- unni B, gaf skýrslu um málsatvik, sem þótti svo ósennileg, er virtar voru vitnaskýrslur og skýrsla B, að ekki var byggt á þeirri skýrslu A. Var Á sakfelldur .......002000. 0000... Með játningu A, sem studd var öðrum sakargögnum, var hann talinn sekur um brot gegn tolllöggjöfinni ............... Gegn eindreginni neitun A, þótti bresta á næga sönnun fyrir því, að hann hefði af ásettu ráði borið rangt um tiltekið máls- atriði fyrir lögreglurétti, en hins vegar var hann talinn hafa gerzt sekur um stórfellt gáleysi í þessu efni .............. A viðurkenndi að hafa bruggað áfengisvökva, en neitaði að hafa selt hann nokkrum manni. Þetta var þó talið sannað með vætti vitna ..........0 000 Áfengislagabrot. Síðla laugardagskvölds 28. dag aprílmánaðar veittu lögreglu- menn því athygli, að bifreið var ekið fram og aftur um Tryggvagötu í Reykjavík. Auk Þbifreiðarstjórans sat Á í fram- sæti bifreiðarinnar. Þótti lögreglumönnum för bifreiðar- innar tortryggileg, enda var þeim og kunnugt um, að bif- reiðarstjórinn hafði áður gerzt sekur um ólöglega vinsölu. Stöðvuðu lögreglumenn nú bifreiðina, kváðust ætla að leita áfengis í henni, settust upp í hana og skipuðu Þifreiðar- stjóranum að halda á lögreglustöðina. Er bifreiðinni var ekið af stað, tóku lögreglumennirnir eftir því, að bifreiðar- stjórinn laumaði hálfflösku af áfengi til A. Á opnaði nú seymsluhólf í mælaborði bifreiðarinnar og tók þar háll- XLI B 2 2 5 5 o Is. 38 46 11 32 37 62 XLII Efnisskrá. flösku af áfengi. Lögreglumenn tóku flöskur þessar í sína vörzlu. Við leit fundust og í bifreiðinni 2 hálfflöskur og 1 heilflaska af áfengi. Voru þær allar fullar, nema ein hálf- flaskan, sem lítils háttar borð var á. Bifreiðarstjórinn og A voru frá upphafi sammála um, að A ætti allt framangreint áfengi. A var undir áhrifum áfengis. A er öryrki og naut á þeim tíma, sem hér um ræðir, 410 kr. lífeyris á mánuði. Lífeyri sinn fyrir aprílmánuð hafði hann tekið út þann 16. apríl. A kvaðst umræddan dag, 28. apríl, hafa keypt 3 heil- flöskur af brennivíni fyrir nefndan lífeyri og hafi hann hellt innihaldi tveggja flasknanna á 4 hálfflöskur. Kvaðst hann hafa drukkið úr einni hálfflöskunni með öðrum manni fyrr um daginn, en ætlað afganginn eingöngu til eigin neyzlu og til að gefa kunningjum, enda hafi hann ætlað að skemmta sér þetta laugardagskvöld. Mál var höfðað gegn A fyrir ætlað brot á 16. gr. áfengislaga nr. 33/1935, sbr. 1. gr. laga nr. 47/1951. Í dómi Hæstaréttar segir, að skýrsla A um, að hann hafi ætlað umrætt áfengi til eigin neyzlu, sé ótrúleg, eins og högum hans sé háttað. Hann hafi því eigi fært rök að því, að áfengið hafi eigi verið ætlað til sölu. Var hann talinn hafa brotið framangreind lagaákvæði og honum dæmd sektarrefsing, kr. 1275.00 .........00...... A var ákærður fyrir brot á 17. gr. og 18. gr. laga nr. 33/1935. Ekki þóttu nægar sannanir fram komnar um þessi atriði og var Á sýknaður af ákæruatriðum þessum ............. Með vætti vitna og rannsókn Atvinnudeildar Háskólans var talið sannað, að A hefði um skeið bruggað áfenga drykki eða áfengisvökva. Hafði A með þessu brotið gegn 6. gr. áfengislaga nr. 33/1935. Þá var og sannað með vitnafram- burðum, að A hafði selt nokkrum sinnum nefnda drykki og hafði hann með því gerzt brotlegur við 15. gr. sömu laga. Var A dæmd varðhalds- og sektarrefsing samkvæmt 30. gr. og 33. gr. áfengislaganna og tæki þau og ílát, er ÁA notaði við bruggunina, gerð upptæk til Menningarsjóðs .......... Áfrýjun. Ný málsgögn lögð fram í Hæstarétti ..........00000...... 1, 28, 92, 137, 190, 217, 253, 281, 292, 306, 332, 343, 376, 427, 434, 456, 473, 494, 529, 602, 639, 643, 655, 671, 692, Áfrýjun máls talin hafa verið gersamlega ófyrirsynju og áfrýj- anda dæmt að greiða málskostnað með hliðsjón af því .. 71, Málskostnaðarákvæði héraðsdóms hafði ekki verið skotið til Hæstaréttar samkvæmt reglum laga nr. 85/1936 um kæru. Málinu var síðar áfrýjað með venjulegum hætti til Hæsta- réttar, en einungis til breytingar á málskostnaðarákvæðinu. Áfrýjandi lagði eigi fram heimildarskjal til heimtu skattkröfu Bls. 24 368 562 120 Efnisskrá. XLIII fyrr en í Hæstarétti og átti því sök á áfrýjun málsins. Var honum því dæmt að greiða málskostnað, þótt hann ynni málið að öðru leyti ........02000000 een senn Þrír menn voru saksóttir fyrir brot á hegningarlögum og áfengislögum. Málinu var aðeins áfrýjað, að því er varðaði tvo hinna ákærðu .......00.00000. 0. A hafði áfrýjað máli til Hæstaréttar og gagnaðilinn B hafði síðan gagnáfrýjað málinu af sinni hálfu til staðfestingar héraðsdómi. Gegn andmælum B var Á neitað um fram- haldsfrest í málinu og aðalsök vísað frá Hæstarétti. Eftir þessa frávísun aðalsakar gat A ekki áfrýjað héraðsdómi af nýju, þó að efnisdómur yrði eigi lagður á gagnsök í Hæsta- rétti. Það var því eigi talið skipta B máli að lögum, að stað- festingarkrafa hans yrði tekin til úrlausnar. Gagnsök var því einnig vísað frá Hæstarétti ..........2.000200.0.0..00.. Aðaláfrýjandi máls áfrýjaði því til Hæstaréttar eftir að áfrýj- unarfrestur var liðinn. Áfrýjunarleyfi skorti og var aðalsök því vísað frá Hæstarétti ........2..000000.0. 0000... Áfrýjunarleyti. Áfrýjunarfrestur liðinn 28, 71, 92, 98, 120, 134, 175, 182, 188, 204, 208, 243, 262, 336, 363, 419, 427, 461, 555, 569, 623, 639, Góð, Ágreiningsatkvæði. Sjá sératkvæði. Ákæra. Bifreiðarstjórinn A var í sambandi við bifreiðarslys m. a. ákærður fyrir brot á lögreglusamþykkt fyrir Gullbringu- sýslu. Bifreiðarslys það, sem um var að tefla, varð á stað, sem er innan marka Árnessýslu, og var A því sýknaður af ákærunni fyrir brot á framangreindri lögreglusamþykkt .. Ákæruvaldið hafði höfðað opinbert mál á hendur A, sem var ákærður fyrir brot á 257. gr. og 259. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 svo og 29 .gr. laga nr. 18/1949. Nú var A sýknaður af ákærunni um nefnd hegningarlagabrot, sem sæta opin- berri málshöfðun, og þótti þá bresta heimild samkvæmt 23. gr. laga nr. 27/1951 til að dæma í því máli um ákæru fyrir brot á 29. gr. laga nr. 18/1949. Var því ákæruatriði því vísað frá dómi ..........0.000.0.e0 ess B, sem var liðsmaður í varnarliði Bandaríkja Norður-Ameríku hér á landi, var ákærður fyrir líkamsárás og sóttur til sakar samkvæmt heimild í lögum nr. 110/1951 .......... Ákæruvaldið höfðaði mál gegn A m. a. fyrir ætlað brot á 231. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. Krafa um ákæru hafði ekki komið fram af hálfu þess aðilja, sem misgert var við, sbr. a-lið 2. 11. 242. gr. sömu laga, og var A því eigi dæmd refsing Bls. 190 292 289 öðð 671 212 246 XLIV fnisskrá. Bls. samkvæmt 231. gr. laganna. ............0002 00. 363 T var í ákæruskjali ákærður fyrir brot á 194. gr. laga nr. 19/ 1940. Ekki þótti sannað, að T hefði gerzt sekur við ákvæði Þetta, en hins vegar þótti hann hafa brótið gegn 209. gr. sömu laga. Var T dæmd refsing fyrir það brot, enda þótt Þessa lagaákvæðis væri eigi getið í ákæruskjali, enda var sækjanda og verjanda fyrir Hæstarétti gefið færi á að tjá sig um þetta atriði, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951 ......... öli Í ákæruskjali gegn skipstjórnarmanninum R, sem hafði styri- mannsréttindi, var þess m. a. krafizt, að R yrði sviptur skipstjóraréttindum samkvæmt 264. gr. siglingalaga nr. 56/ 1914, sbr. 6. gr. laga nr. 40/1930 og 1. mgr. 68. gr. hegn- ingarlaga nr. 19/1940. R var með dómi sviptur skipstjóra- réttindum, en hins vegar ekki stýrimannsréttindum, þar sem þess var eigi krafizt í ákæruskjali ..... sr 587 Álitsgerðir, Sjá mat og skoðun. Analogia. Sjá lög, lögskýring. Árekstur skipa. Mörg skip voru að síildveiðum í Hvalfirði þann 16. nóv. 1947. Meðal þeirra voru skipin D og H. Bákust skipin á og lask- aðist D talsvert. Af hálfu eigenda D var krafizt skaðabóta úr hendi eigenda H. Talið var, að skipstjórnarmenn H ættu meginsök á árekstrinum, þar sem þeir hafi ekki fylgst nægilega vel með ferðum D, sem var á stjórnborða. Á hinn bóginn var og talið, að skipstjórnarmenn D hefðu með nægilegri aðgæzlu átt að sjá til ferða H fyrr en raun bar vitni, enda var og sérstök ástæða til að gæta varúðar vegna annarra skipa, er voru þar í nánd. Samkvæmt þessu þótti rétt að skipta sök þannig, að H bæri % hluta tjónsins, en D % hluta (2... sr sr 98 Togarinn ÁA og vélbáturinn G voru á siglingu við vesturströnd Íslands. Leiðir þeirra skárust og rákust þeir á með þeirri afleiðingu, að G sökk, en skipverjar björguðust. Talið var, að skipstjórnarmenn G ættu meginsök á árekstrinum, þar sem G hefði samkvæmt 19. gr. sjóferðareginanna nr. 8/1933 átt að víkja úr leið, auk þess sem þeir hefðu að öðru leyti heldur ekki gætt nægilegrar varúðar samkvæmt 29. gr. sömu reglna. Á hinn bóginn þóttu skipstjórnarmenn Á ekki hafa gætt fyllstu varúðar, þar sem ekki voru af þeirra hálfu gerðar ráðstafanir til að reyna að forða árekstri, fyrr en aðeins tvær bátslengdir voru milli skipanna. Var eigendum A því dæmt að bæta eigendum G tjón þeirra að % hluta ... 200 Mörg skip voru að síldveiðum í Hvalfirði í nóvembermánuði Efnisskrá. 1947, þ. á m. v/s M og v/s F. Rákust skipin á og urðu tals- verðar skemmdir á báðum, auk þess sem eigendur og skip- verjar þeirra urðu fyrir aflatjóni. Það var metið stjórnend- um M til vangæzlu, að þeir létu kasta fyrir síld of nærri F, enda máttu þeir og sjá, að skipverjar á F voru þá önnum kafnir við að koma nót með síld upp að hlið vélbátsins og skipstjórnarmönnum F óhægt um stjórntök af þeim sökum. Á hinn bóginn taldist það og vangæzla af hálfu stjórnenda F að hafa ekki þann vörð á skipinu, er gæti fylgzt með siglingu og athöfnum M, enda var ósannað, að ekki hefðu verið tök á að afstýra einhverju af tjóninu, ef svo hefði verið. Eins og atvikum var háttað, þóttu eigendur M eiga að bera ábyrgð á tjóni því, er af hlauzt, að 34 hlutum, en eigendur F að % hlutum .......0.0000 00. 0n nn Ásetningur. Sjá saknæmi. Atvinnuréttindi. Bifreiðarstjóri olli meiðslum manna og spjöllum á Þifreiðum með gálausum akstri. Var hann sviptur ökuleyfi 6 mánuði samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941. ......000000 0000. A Ók bifreið ölvaður, mjög ógætilega og olli skemmdum á henni. Auk þess hafði hann gerzt sekur um ýmis alvarleg afbrot. Var hann sviptur ökuleyfi ævilangt .............00...... Bifreiðarstjóri varð mannsbani með gálausum akstri. Hann var sviptur ökuleyfi ævilangt. .......220000 000. 0n nn Skipstjórnarmaður, sem valdið hafði banaslysi með gálausri siglingu, var sviptur skipstjóraréttindum 3 ár. ........... Áverkar. Sjá líkamsáverkar. Bifreiðar. Bifreiðalög. a) Einkamál. Vörubifreið A var ekið eftir þjóðveginum frá Hafnarfirði til Reykjavíkur og um sömu mund var jeep-bifreið B ekið áleiðis til Hafnarfjarðar eftir sama vegi. Er bifreiðarnar mættust, rákust þær á og skemmdist bifreið B talsvert. Skyggni var slæmt umræddan dag, nokkur snjókoma og vegurinn flugháll undir snjófölinu. Talið var, að skort hefði á varkárni í akstri af hálfu ökumanna beggja bifreiðanna, þar sem of hratt hafi verið ekið með tilliti til hálkunnar, enda sáu og báðir til ferða hvors annars með nægum fyrir- vara. Þóttu A og B því hvor eiga að bera helming tjóns þess, er af árekstrinum hlauæt. ........220.0.00.0.0. 0000 A hafði frá því á árinu 1926 átt bifreið, sem bar tiltekið skrán- ingarmerki. Bifreiðin hafði verið lítið sem ekkert notuð hin XLV Bls. 630 368 537 587 116 XLVI Efnisskrá. Bls. síðari ár og sjaldan færð til bifreiðaskoðunar, en hins vegar höfðu verið greidd af henni lögboðin gjöld á hverjum tíma. Í september 1948 afmáði þvínæst bifreiðaeftirlitsmaðurinn á staðnum (S) bifreiðina af bifreiðaskrá og úthlutaði öðrum manni (K) skráningarmerki því, er ÁA hafði haft. Afskrán- ingu þessa framkvæmdi S án skoðunar á bifreið A og án undangenginnar aðvörunar. Samkvæmt ákvæðum 6. mgr. 17. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 átti S, áður en hann fram- kvæmdi nefnda afskráningu og afhendingu, að veita A hæfi- legan frest til að fá ökuhæfa bifreið, er hann ætti, skráða með nefndu merki. Þótti A því eiga rétt til að fá skrásetn- ingarmerkið aftur, ef hann sannaði það innan hæfilegs frests, sem lögreglustjórinn á staðnum (L) skyldi setja hon- um, að hann ætti skrásetningarhæfa bifreið, er hann vildi setja merkið á. Að kröfu A var K því dæmt að skila L nefndu skrásetningarmerki. Hins vegar var ósannað, að hin gamla bifreið A væri komin í það lag, að skylt væri að skrá hana af nýju. Var L því sýknaður að svo stöddu af þeirri kröfu A, að L skráði nefnda bifreið af nýju ............. 170 Vörubifreið, eign A, var ekið að næturlagi eftir þjóðveginum í nágrenni Akureyrar. Á móti kom hrossahópur, 18—20 hross, sem þrír menn ráku. Bifreiðin lenti á sumum hross- anna og varð að skjóta tvö þeirra vegna meiðsla. Eigandi annars hestsins (S) krafðist skaðabóta úr hendi A og A krafðist skaðabóta vegna skemmda á bifreiðinni úr hendi hrossasölusambands þess (H), er annaðist rekstur hross- anna. Það var metið ökumanni á bifreið A til aðgæzlu- skorts að hafa veitt hrossastóðinu svo seint athygli, að hann gat ekki afstýrt árekstri, og var það eigi talið leysa hann undan sök, að dimmt var og mishæðótt á slysstað. S bar enga ábyrgð á hegðun rekstrarmanna og voru honum því dæmdar óskertar bætur úr hendi A. Rekstrarmennirnir, sem H bar ábyrgð á, þóttu eigi hafa sýnt fulla varkárni, Þar sem þeir létu eigi ríðandi mann fara fyrir hrossunum og vara vegfarendur við hættunni. Var H því dæmt að bæta A % hluta tjóns þess, er varð á bifreið hans. .............. 175 Fólksflutningsbifreið, eign A, var ekið austur Hverfisgötu í Reykjavík, en sú gata hefur verið gerð aðalbraut samkvæmt 7. gr. laga nr. 24/1941. Um sama leyti var slökkviliðsbifreið, eign R, ekið suður Rauðarárstíg, er sker Hverfisgötuna, og rákust bifreiðarnar á á gatnamótunum. Nokkurt tjón varð á báðum bifreiðunum og tveir slökkviliðsmanna hlutu meiðsl. Á höfðaði mál til greiðslu skaðabóta úr hendi R. Í 15. gr. laga nr. 24/1941 er svo ákveðið, að í kaupstöðum og kaup- túnum megi í lögreglusamþykktum setja sérreglur um um- ferð. Í 3. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík Efnisskrá. XLVII Bls. nr. 2/1930 er m. a. ákveðið, að allir vegfarendur skuli sam- stundis víkja úr vegi fyrir slökkviliðsbifreiðum, enda gefi þær auðþekkt hljóðmerki. Þetta ákvæði lögreglusamþykktar- innar var talið eiga stoð í nefndri 15. gr. laga nr. 24/1941 og var það talið taka jafnt til aðalbrauta sem annarra gatna. Nú var sannað, að nefnd slökkviliðsbifreið hafði gefið stöð- ugt auðþekkt hljóðmerki í umrætt skipti. Þótti ökumaður bifreiðar A hafa haft nægilegt svigrúm til að stöðva bifreið sína eða draga hæfilega úr hraða hennar, áður en Þifreið- arnar mættust. Þótti hann því einn eiga sök á árekstrinum og var R sýknaður af dómkröfum A. .......0000 0000... 204 A ók bifreið sinni suður Gunnarsbraut í Reykjavík. Er hann kom að gatnamótum Gunnarsbrautar og Kjartansgötu, kom B þá götu í bifreið sinni og beygði á hægra vegarhelmingi inn á Gunnarsbraut. Rákust bifreiðarnar á og skemmdust báðar. Með því að aka á hægra vegarhelmingi og veita ekki umferð- inni næga aðgæzlu, þótti B eiga meginsök á umræddum árekstri. Á var og talinn hafa sýnt nokkra óvarkárni, með því að beygja einnig til hægri, er hann sá til ferða B, og hemla ekki strax. Eftir atvikum þótti B eiga að bera % hluta tjónsins, en Á %M hluta. .........0000 000... 208 A Ók bifreið sinni norður Grundarstíg í Reykjavík með um 30 km hraða, miðað við klst. Er A hafði ekið fram hjá bifreið, er stóð kyr á götunni, kom 7 ára drengur, B, hlaupandi út á götuna úr gangi milli húsa. Varð hann fyrir bifreið A og hlaut af talsverð meiðsl. Talið var, að A hefði ekið of hratt, eins og aðstæður voru, og var honum því dæmt að bæta 34 hluta tjóns þess, er B varð fyrir, en annað tjón varð B að bera sjálfur vegna gáleysis síns. .........2.00000 00... 217 Tvær bifreiðar, eign A og B, rákust á á þjóðvegi og farþegar í þeim, þ. á. m. V, hlutu meiðsl af. Í opinberu máli var öku- mönnum bifreiðanna dæmd refsing fyrir gálausan akstur. V höfðaði einkamál gegn Á og B til greiðslu skaðabóta fyrir lækniskostnað, fataskemmdir, vinnutjón, örorku, lýti og þjáningar. A og B viðurkenndu skaðabótaskyldu sína. Kröfur V vegna fataskemmda og lækniskostnaðar voru teknar til greina óskertar. V hafði hlotið áverka á andliti svo og hnémeiðsl, sem erfiðlega gekk að ráða bót á, þrátt fyrir ítrekaðar lækningatilraunir. Læknir taldi örorku V 8% til frambúðar. Voru V dæmdar kr. 23000.00 fyrir vinnu- tjón, örorku, lýti og þjáningar. ..............0.000.0..0... 671 Bifreið, sem var eign varnarliðs Bandaríkjanna hér á landi, var ekið á íslenzka bifreið, sem skemmdist talsvert. Eigandi íslenzku bifreiðarinnar höfðaði mál gegn ríkissjóði til greiðslu skaðabóta vegna tjóns þess, er af hlauzt. Ökumaður varnarliðsbifreiðarinnar var talinn eiga sök á nefndum XLVIITI Efnisskrá. Bls. árekstri, en þeirri bifreið var ekið samkvæmt ákvörðun varnarliðsmanna og á ábyrgð eiganda hennar að íslenzkum lögum. Var því talið, að tjón það, er af akstrinum hlauzt, félli undir ákvæði 12. gr. 2. tl. viðbótarsamnings um réttar- stöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þeirra, er lögfestur var með lögum nr. 110/1951, og var ríkissjóði því dæmt að greiða umrædda skaðabótakröfu. ..........0.0.00.200.0.0.0. 679 b) Opinber mál. A var á ferð í fólksflutningabifreið sinni í Svínahrauni á leið til Reykjavíkur. Þurrt var, bjart veður og sólskin og vegurinn breiður. Á móti A kom sendiferðabifreið, er B stjórnaði. Er bifreiðarnar mættust, rákust þær á, og urðu stórfelldar skemmdir á þeim, tveir farþegar í bifreiðunum og B hlutu talsverð meiðsl. Talið var, að Á væri valdur að árekstri þess- um og líkamsáverkum þeim, er af hlutust, með ógætilegum akstri, er varðaði við 219. gr.laga nr.19/1940,1.,4.og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr.27. gr. laga nr. 23/1941 og einnig hafði hann gerzt brotlegur við 6. gr. laga nr. 24/1941, með því að aka að nokkru á hægra vegarhelmingi. Hinsvegar þótti bresta sönnur á, að Á hefði ekið yfir löglegum hámarkshraða, og var hann því sýknaður af ákæru um brot á 2. mgr. 26. gr. laga nr. 23/1941. Var Á dæmd refsing, 2000 króna sekt, og hann sviptur öÖkuleyfi 6 mánuði. .........0..00000..0.. 1 A Ók langferðabíl vestur Laugaveg í Reykjavík laust fyrir kl. 3 þann 24. jan. 1952. Veður var bjart og götur þurrar. A ók á vinstri götuhelmingi og var hraðinn hóflegur að sögn Á og vætti vitna. Á sá engin börn á götunni. Á móts við húsið nr. 81 við Laugaveg fann A, að hægra afturhjól bifreiðarinnar fór yfir einhverja ójöfnu. Stöðvaði ÁA þá bifreiðina og þegar að var gáð, kom í ljós, að 4 ára telpa hafði orðið undir hjólinu. Beið hún þegar bana. Samkvæmt vætti sjónar- votta mun telpan hafa hlaupið út á götuna á milli tveggja bifreiða, er stóðu við nyrðri gangstéttina. Mál var höfðað gegn A fyrir ætlað brot á 215. gr. hegningarlaga og ýmsum greinum bifreiða- og umferðarlaga. Ekki þótti í ljós leitt, að A ætti refsiverða sök á slysi þessu og var hann því sýknaður af kröfum ákæruvaldsins. ...........2.0.000 000. 109 A, sem var ölvaður, stal bifreið, sem geymd var úti, ók henni langan veg mjög ógætilega og loks út af þjóðvegi, þar sem hann skildi hana eftir. Á var dæmd refsing fyrir brot á 23. gr. og 27. gr. laga nr. 23/1941. Hann var einnig sviptur Ökuleyfi. ..........0.0000.0 0. 368 H stjórnaði vöruflutningabifreið, sem ók með 19 farþega, 4 í styrishúsi, en 16 á vörupalli. Náttmyrkur var, krepjiuúrfelli og gluggaþurrka bifreiðarinnar óvirk. H ók með allt að 45 Efnisskrá. XLIX Bls. km hraða miðað við klukkustund, og voru þó framan- greindir farþegar á óvörðum vörupallinum. Er H hafði ekið nokkura vegalengd eftir breiðum þjóðvegi, rann bifreiðin út af vegbrúninni og lenti þar í skurði, án þess að velta. Flestir farþeganna, er stóðu á vörupallinum, hentust út af honum, þ. á m. P, sem hlaut þau meiðsl af, að hann beið bana skömmu síðar. Með framangreindum akstri þótti H m. a. hafa brotið gegn 14. gr., 26. gr. og 27. gr. laga nr. 23/1941 og 7. gr. reglugerðar nr. 72/1937 og var honum dæmd varðhaldsrefsing. Einnig var H sviptur ökuleyfi ævi- langt. ......0 00 537 Bjarglaun. Björgun. Björgunarsamningur. Sænska eimskipið C hélt að kvöldi þess 5. ágúst 1947 frá Raufar- höfn til Skagastrandar með saltfarm. Kl. 13 þann 6. ágúst strandaði skipið á svonefndu Skallarifi, en rif þetta er með stórgerðum, sléttum klöppum og óskipgengt allt að tvær sjómílur frá stórstraumsfjörumáli. Veður var goit og sjó- laust, er C strandaði og samkvæmt vottorði Veðurstofunnar var veður gott á Hrauni á Skaga dagana 6.—-12. ágúst 1947 og sjólaust á strandstaðnum. Vélbáturinn L, 73 rúmlestir, kom á vettvang að kvöldi 6. ágúst og buðu skipstjórnar- menn hans hjálp sína. Þáðu skipstjórnarmenn GC það boð, „þar eð skipið var mjög illa statt og enga hjálp var að fá,“ eins og sagði í dagbók C. Jafnframt gerðu skipstjórar beggja skipanna með sér björgunarsamning um borð í C þann 6. ágúst. Var m. a. svo ákveðið í samningnum, að komizt C af grunni, þegar nokkrum hluta farmsins hafi verið mokað útbyrðis með aðstoð L og áhafnar C, skuli greiða eigendum L sænskar krónur 80000.00. Kæmist GC hins vegar ekki á flot, skyldi greiða sænskar kr. 40000.00. Þá er þess getið í samningnum, að skipstjóri L áætli aflatjón skipsins vegna tafar frá síldveiðum 40--50 þús. íslenzkar krónur og sé það minnsta aflatjón L á dag. Varpakkeri C voru nú flutt með öðrum herpinótabáti L aftur af skipinu, svo og bæði bóg- akkeri þess aftur með því. Á kvöldflóðinu aðfaranótt 7. ágúst var tekið í akkerin með vindum og vél C samtímis látin ganga með fullri ferð aftur á bak, en árangurslaust. Var þá gripið til þess ráðs að láta áhafnir beggja skipanna /arpa saltinu útbyrðis með þeim tækjum, sem Þær höfðu yfir að ráða. Meðan þessu fór fram, beið L með nótabáta sína við strandstaðinn og voru nótabátarnir notaðir til að flytja skipverja L milli skipanna. Þá var og um talstöð L haft stöðugt samband við land og fregnað um veðurhorfur, en talstöð C var í ólagi. Á hverju flóði var reynt að losa C af rifinu með vindum, akkerum og vélarafli skipsins. Kl. L Efnisskrá. 13.45 þann 8. ágúst losnaði C af rifinu með afli eigin vélar og var þá búið að varpa útbyrðis 407,5 smálestum af salt- farmi skipsins. Eftir að C var komið á flot, varð vart leka í stafnhylki þess. Hélt C síðan til Skagastrandar og var stýri- maður Lum borð, enda fylgdist L með C Þangað. Komu skip- in til Skagastrandar kl. 16.40 þann 8. ágúst. Með tilliti til þess, hversu staður sá, er C strandaði á, var hættulegur, var hjálp sú, sem skipshöfn L veitti, talin björgun í skilningi sigl- ingalaganna. Með skírskotun til 1. mgr. 239. gr. siglingalag- anna þótti hins vegar rétt að ógilda nefndan björgunar- samning, sem skipstjórinn á C gerði við skipstjórann á L, að því er varðaði fjárhæð bjarglauna, þar sem hún taldist vera ósanngjörn. Hins vegar þótti bresta rök til að hnekkja því atriði björgunarsamningsins, að bjarglaunin skyldu ákveðast í sænskum krónum. Þegar litið var annars vegar til tafar L frá síldveiðum og fyrirhafnar skipverja, hættu þeirrar, sem C var í, og verðmætis C, sem taldist nema ísl. kr. 515000.00 samkvæmt yfirmati, og hins vegar þess, að hætta samfara björgunarstarfinu taldist ekki sérlega mikil, þóttu launin fyrir björgun skipsins hæfilega metin sænskar kr. 30000.00. Krafa eigenda L um bjarglaun af farmi C var hins vegar fyrnd samkvæmt 4. tl. 251. gr. siglingarlaga. ....................000..0 0. Vélskipið S var að sildveiðum fyrir Norðurlandi, þegar eldur kom upp í vélarrúmi þess. Gátu skipverjar ekki ráðið niður- lögum eldsins og leituðu skipstjórnarmenn S Þá hjálpar v/b H, sem var staddur þar skammt frá. Skipverjar á H unnu að slökkvistarfinu ásamt skipshöfn S, lögðu til ýms nauðsyn- leg tæki svo og léðu talstöð sína til að ná sambandi við annað skip, þar sem talstöð S bilaði. Var töf H vegna hjálparinnar rúmar 5 klst. Talið var, að skipshöfn H hefði innt hér af hendi björgun í skilningi siglingarlaga og þóttu bjarglaunin eftir atvikum, m. a. þeirrar miklu hættu, sem S var staddur í, hæfilega ákveðin kr. 50.000,00. ........... V/s A strandaði á flúð við Raufarhöfn í byrjun októbermánaðar 1951. Skipverjum tókst ekki að ná skipinu á flot af eigin rammleik og var b/v H, eign S, kvaddur til hjálpar um kl. 12.20 umræddan dag. Eftir ítrekaðar dráttartilraunir og losun farms úr A, tókst H að ná A af flúðinni kl. 18.39 sama dag. Þegar A strandaði, var vindur 3—4 stig og þungur sjór. Um það leyti, er A losnaði af flúðinni, voru komin 7 vind- stig með slydduhríð. Talið var, að hjálp H væri björgun í skilningi siglingarlaga. A var talið hafa verið í nokkurri hættu, björgunarstarfið ekki hættulaust, unnið af atorku og verklagni, björgun tókst vel, en var auðveld. Hjá H skemmdust nokkur tæki og talið var, að afli togarans hefði Bls. 63 225 Efnisskrá. LI Bls. skemmst nokkuð við töfina. Verðmæti hins bjargaða var 8.770.000.00. Bjarglaun voru ákveðin kr. 800.000.00. ...... 266 Aðili (R), sem átti eignarrétt að strandgóssi, hafði með samn- ingi veitt sjö aðiljum (Klb) rétt til björgunar þess. Þessi björgunarréttur Klb var því viðurkenndur. .............. 343 Fjörueigendur (Kb) gerðu samning við E og B þess efnis, að E og B fengju einkaleyfi til að bjarga hrájárni, sem ætlað var, að væri fólgið í sandi á fjörum Kb, og skyldu E og B fá ráðstöfunar- og eignarrétt á því járni, er þeir björguðu. Fyrir rétt þennan skyldu Kb fá kr. 7.50 fyrir hverja smálest járns, er kynni að bjargast. Kb var ókunnugt um gangverð á hrájárni á samningsdegi, en það var svo miklum mun hærra en framangreint verð, að talið var, að Kb væru ekki við nefndan samning bundnir, þar sem samningurinn yrði að teljast hafa verið gerður á stórvægilegum röngum for- sendum. ........ 0. 358 V/s R var 4. marz 1951 statt að fiskveiðum 13 sjómílur NV til N frá Öndverðarnesi. Varð þá vélarbilun í skipinu, sem var þannig háttað, að ógerlegt var að gera við úti á rúmsjó, að síðara áliti dómkvaddra matsmanna. B/v J, sem var að veiðum um 19 sjómílur NV frá Öndverðarnesi, var beðinn að koma R til hjálpar kl. 7.15 sama dag. Kom J á vettvang kl. 8.00, lokið var við að koma sambandi milli skipanna kl. 8.30 og dró J síðan R til Ólafsvíkur. Vindur var þá V, 4—5 vind- stig, sjór 4 og éljagangur. Til Ólafsvíkur var komið kl. 11.45 og var þá vindur orðinn 8—-9 vindstig og sjór mikill. Sló J flötum fyrir vindi og rákust J og R þá á og J dældaðist nokkuð á hlið. Eins og atvikum var háttað, þótti R hafa verið í þeirri hættu, að hjálp sú, er J veitti, taldist vera björgun. Aðiljar voru sammála um, að verðmæti hins bjarg- aða hefði numið um 600 þús. króna. Björgunin taldist hafa verið auðveld, hún tók skamman tíma og tókst vel, að því er snerti hin björguðu verðmæti. Framangreindur árekstur varð, er skipin voru í þeirri aðstöðu, er skapazt hafði við björgunina. Taldist áreksturinn að nokkru hafa orðið fyrir óhappatilviljun, þótt skipstjórnarmönnum kynnu að hafa orðið á einhver mistök. Eigendur J áttu því að miklu leyti að fá sem hluta af bjarglaunum bætt tjón það, sem varð á J. Með héraðsdómi voru bjarglaunin ákveðin kr. 75.000.00 og var sá dómur staðfestur í Hæstarétti, enda eigi gagn- áfrýjað. 2... 685 Borgararéttindi. Tveir menn, sem gerzt höfðu sekir um tilraun til fjársvika sam- kvæmt 251. gr. laga nr. 19/1940, voru sviptir kosningarrétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga. ........ 292 LII Efnisskrá. ÁA, sem m. a. gerzt hafði sekur um alvarlega líkamsárás sam- kvæmt 218. gr. hegningarlaga, nytjastuld og þjófnað, var sviptur kosningarrétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940. ..........0.000000. A, B og D var dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 142. gr. laga nr. 19/1940. Ekki þótti alveg næg ástæða til að svipta þá réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940, sérstaklega með tilliti til þess, að hinn rangi fram- burður laut að atriði, sem ekki var líklegt að væri veiga- mikið fyrir niðurstöðu máls þess, er rannsóknin beindist að. Botnvörpuveiðabrot, Sjá fiskveiðabrot. Dagsektir. Viðurkenndur var eignarréttur B að bifreið, sem var í vörzlum D og T. Var D og T dæmt skylt, að viðlögðum dagsektum til B, að afhenda nefnda bÞifreið gegn greiðslu tiltekinnar fjárhæðar. .....000 Dánarbhú. Samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf greiða dánarbú skatt af óskiptum eignum búsins. Dánarbú varð ekki talið eitt þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950, og fór því um stóreignaskattskyldu dánarbús eftir 1. mgr. 12. £r. sömu laga. ............0..0 00. 154, Dánarbætur. Hásetinn S var að vinnu um borð í olíuflutningaskipinu Þ, eign Ú. Varð þá sprenging í einum geymi skipsins og fórust S og tveir aðrir menn af völdum hennar. Eins og atvikum var háttað, þótti Ú eiga að bera fébótaábyrgð vegna slyssins og var Ú dæmt að greiða ekkju S og óljárráða börnum þeirra dánarbætur. ...........00 Dómar. 1 dómi sjó- og verzlunardóms í bjarglaunamáli höfðu dómendur látið undir höfuð leggjast að rökstyðja það með skírskotun til ákveðinna málsatvika, hvort hjálp sú, er skipið A veitti skipinu B, teldist björgun eða aðstoð í skilningi siglinga- laga og þau fáu ummæli í dóminum, sem að því lutu, voru í óÓsamræni sín í milli. Var þetta m. a. látið valda ómerkingu héraðsdóms. ...............0. Dómi í opinberu máli var áfátt að því leyti, að héraðsdómari hafði ekki nema að mjög litlu leyti talið upp og greint þá verknaði, sem hann sakfelldi fyrir. Hann hafði heldur ekki, að fáum tilvikum fráskildum, kveðið á um, við hvaða refsi- Bls. 368 411 617 74 Efnisskrá. LIT Bls. ákvæði hver einstakur verknaður varðaði. M. a. af þessum sökum var héraðsdómurinn ómerktur. ........00.00000... 82 A höfðaði mál gegn ritstjóranum B og krafðist þess, að mörg tiltekin ummæli um hann í blaði B yrðu ómerkt og B dæmd refsing fyrir. Héraðsdómari taldi í dómi sínum ummælin í heild hafa verið sett fram á ótilhlýðilegan hátt og varða við 237. gr. laga nr. 19/1940, ómerkti þau að því leyti og sektaði B. Hins vegar hafði dómarinn ekki tekið einstök ummæli til athugunar og úrlausnar hver fyrir sig, metið og rökstutt, að hverju leyti þau kynnu að vera refsiverð eða eiga að sæta ómerkingu. Þessi úrlausn héraðsdómara þótti svo óákveðin, að dómurinn var ómerktur. ........0.2... 503 Í ákæruskjali var K sóttur til sakar „fyrir að hafa vorið og sum- arið 1948 gert árangurslausar tilraunir til að taka á óleyfi- legan hátt 6 ensk pence af hverjum saltfiskpakka, sem samn- ingar stóðu um að selja héðan af landinu til Grikklands“. Dómsmálaráðuneytið lýsti því, að ætlazt væri til, að ákæra þessi væri skilin þannig, að hún tæki bæði til þess, að K „hefði sjálfur átt að fá hin umræddu sex pence svo og til þess, að aðrir hefðu átt að fá þau.“ Héraðsdómari tók í dómi sínum það ákæruatriði til úrlausnar, að K hefði gert tilraun til að fá nefnda greiðslu sjálfum sér til handa. Hins vegar lagði héraðsdómari ekki dóm á það sakaratriði, hvort K hefði átt hlut að því, að umrætt gjald var áskilið tiltekn- um þriðja manni eða að öðru leyti tekið afstöðu til ákær- unnar. Héraðsdómur var því ómerktur, sbr. 166. gr. laga nr. 27/1951. ........220000 nes 602 A höfðaði mál gegn B til greiðslu leiguskuldar „fyrir afnot eigna og réttinda“ A á tilteknum stað tiltekinn tíma og var fjár- hæð sú, er Á krafðist, bvggð á niðurstöðum matsgerðar dómkvaddra manna. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði og málið því þegar dómtekið. Í nefndri matsgerð kváðust matsmenn hafa lagt það til grundvallar, „hvað hægt væri að hafa upp úr hinu leigða, með því að nota það til fulln- ustu.“ Matsmenn höfðu því ekki miðað við leigugjald af eignum á frjálsum markaði. Þrátt fyrir þennan megingalla á matsgerðinni, reisti héraðsdómari dóm sinn í málinu á henni. Að svo vöxnu máli var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. .....0...02.0000 20. 637 Dómarar. Héraðsdómari átalinn fyrir óhæfileg harðyrði í greinargerð í kærumáli fyrir Hæstarétti. .......220.000 000 36 Dómsmálaráðherra fól lögfræðingnum G með umboðsskrá þann 13. júlí 1948 að rannsaka innflutning H með tveimur tiltekn- um skipum, er Viðskiptanefnd taldi tortrvggilegan. Með LIV Efnisskrá. umboðsskrám var G síðar falið að rannsaka mál á hendur H fyrir marga aðra verknaði svo og dæma í málum þessum. G hóf dómpróf 22. júlí 1948 og hélt þeim áfram til 28. s. m. Síðan voru dómpróf ekki haldin aftur fyrr en 20. maí 1950, en G telur, að hlé þetta hafi verið notað til að reyna að afla gagna í málum þessum erlendis. Í ákæruskjalinu á hendur H, dags. 16. apríl 1952, er honum gefin að sök Ýmis brot í atvinnurekstri, sem talin eru varða við lög um innflutning, gjaldeyri og verðlag, lög um bókhald svo og ákvæði hegn- ingarlaga um ranga skýrslugjöf til opinberra aðilja. Til dómsetu með sér í málinu gegn H kvaddi G þá A og B, og var málið þingfest þann 19. júní 1952. Við meðferð málsins krafðist H þess, að G viki dómarasæti í málinu, þar sem hann væri vanhæfur til meðferðar þess og dómsuppsögu í því. Kröfu sína byggði H í fyrsta lagi á því, að framan- greint hlé á dómprófum sé óhæfilegt og eigi G sök á því. Af bessum drætti leiði fyrning sakar samkvæmt 81. gr. sbr. 2.t1. 82. gr. laga nr. 19/1940, en G sé vanhæfur til að leggja dóm á sýknukröfu, sem reist sé á þessum rökum. Í ákæru- skjalinu á hendur H er honum gefin að sök framhaldandi röð samkynja ætlaðra refsiverðra athafna frá 1. jan. 1947 til 1. júlí 1950. Þegar litið sé til þess, hversu eðlislíkir og framhaldandi umræddir verknaðir séu, þá voru ekki taldar líkur fyrir því, að framangreint hlé á dómprófum leiði til fyrningar saka, ef sannaðar reynast. Annað hlé, sem síðar varð einnig á rannsókninni, var og ekki talið líklegt til að leiða til fyrningar saka. Umræddur dráttur var að vísu tal- inn óréttlættur og aðfinnsluverður, en ætti þó ekki að valda því, að G viki úr dómarasæti. Í öðru lagi byggði H nefnda kröfu sína á því, að G sé sannur að slíkri óvild í sinn garð, að ekki sé rétt að láta hann fara með mál ákæruvaldsins á hendur sér og kveða upp dóm í því. Reisti H þessa stað- hæfingu sína á eftirtöldum atriðum: a) G hafi valið sem dómvott og rannsóknarmenn um verðlag óvildarmenn H. Þetta var talið ósannað. b) G hafi flutt bókhaldsgögn H í annað byggðarlag og haldið þeim þar alllangan tíma. Talið var, að G hefði orðið hér nokkur yfirsjón um meðferð málsins, en þó eigi svo, að efni væru til að vísa honum úr dómarasæti fyrir þá sök. c) G hafi synjað sér að hafa lög- fróðan verjanda á tilteknu dómþingi í málinu. Þetta var Þó eigi talin slík yfirsjón, að kröfu H yrði sinnt. d) G hafi storkað sér í dómprófum, rangfært orð sín Þar og jafnvel neitað að bóka eftir sér. Þetta var talið ósannað. e) G hafi tekið þátt í samningu ákæruskjalsins á hendur sér. Þetta var talið ósannað. f) G hafi haft mjög ósæmileg ummæli um sig Í tilteknu bréfi til Dómsmálaráðuneytisins. Ummæli Bls. Efnisskrá. LV Bls. þessi voru að vísu talin óheppileg og óviðeigandi af hendi dómara, en þó ekki svo vaxin, að næg ástæða væri til að víkja G úr dómarasæti. Önnur ummæli, sem höfð voru eftir G um H, voru sum ekki talin sönnuð og önnur ekki þess eðlis, að varða ætti því, að G viki sæti. .................. 36 Í sama máli krafðist H þess, að samdómandinn A yrði látinn víkja dómarasæti. Byggði H þessa kröfu á því, að A hefði í þinghaldi í málinu skýrt frá því, að hann hefði eftir beiðni verðgæzlumanna afhent þeim reikning til sín um stóla, keypta af H. Jafnframt lýsti A því yfir, að hann gerði enga kröfu um endurgreiðslu frá H, þótt svo kynni að reynast, að stólar þessir hefðu verið seldir of háu verði. Þótti þetta ekki eftir atvikum eiga að valda því, að Á viki sæti í málinu. 36 Í opinberu máli út af bifreiðarslysi hafði héraðsdómari ekki nema að litlu leyti skráð í þingbók skýrslur vitna og ákærða fyrir dómi, heldur aðeins, að framburðir þeirra hefðu verið í samræmi við skýrslur, er lögreglumenn höfðu áður tekið af þessum aðiljum. Sást því ekki, að hve miklu leyti dómar- inn hafði spurt sjálfstætt um sakaratriði. Sætti þetta að- finnslum, sbr. 18., 73. og 77. gr. laga nr. 27/1951. ........ 109 Dómarafulltrúinn U stýrði fyrst þinghaldi, er munnlegur mál- flutningur fór fram í héraði. Eftir nokkra hríð varð U las- inn og vék af þingi, en við tók dómarafulltrúinn J, sem viðstaddur hafði verið þinghaldið frá byrjun. Lét J mál- flutning ekki fara fram af nýju. Þá hafði dómari og and- stætt 41. gr. laga nr. 85/1936 aðeins einn þingvott við þing- haldið. M. a. af þessum sökum var dómur og málsmeðferð ómerkt. .............0... sess 626 Dómstólar. Atvinnumálaráðherra hafði með reglugerð nr. 100/1942 látið svo mælt, að útvarpsvirkjun skyldi teljast ein grein iðnaðar og sett reglur um próf útvarpsvirkja. Það var talið vera á valdi dómstóla að leysa úr því, ef nægjanleg sérfræðileg gögn væru fyrir hendi, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að ráðherrann hafi haft nægilega heim- ild til að setja reglugerðarákvæði þetta samkvæmt 13. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. gr. laga nr. 105/1936. ............ 7 Í máli út af ætluðu broti á lögum um iðju og iðnað kvaddi hér- aðsdómari tvo sérfróða menn með sér til dómsetu sam- kvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. .............000000 0000. 13 A ogB voru sóttir til sakar fyrir ætlað brot á ákvæðum laga um iðju og iðnað. Í máli þessu kom til álita, hvort tiltekin störf í trésmiðju þeirri, sem um var að tefla, skyldu teljast til iðju eða iðnaðar. Héraðsdómari hafði kvatt tvo sérfróða menn með sér til dómsetu í málinu samkvæmt 5. gr. laga LVI Efnisskrá. nr, 27/1951. .......002000 00 Tveir byggingafróðir menn sátu í dómi með héraðsdómara í máli, sem múrarameistari höfðaði til greiðslu vangoldins kostnaðar af byggingarframkvæmdum. ............00.... Tveir vélfróðir menn sátu í dómi með héraðsdómara í máli til heimtu skaðabóta vegna vélakaupa. .........0000000..00.0. Héraðsdómari kvaddi tvo bókmenntafróða menn með sér til dómsetu í máli út af höfundarétti. .........0.00.0......... A höfðaði mál fyrir bæjarþingi til heimtu bóta fyrir það, að hann sem trúnaðarmaður stéttarfélags hefði ekki notið þess forgangsréttar til vinnu, sem greinir í 11. gr. laga nr. 80/ 1938. Samkvæmt 44. gr., sbr. 47. gr. þessara laga ber úr- lausn þessa ágreinings undir Félagsdóm og var málinu því vísað frá hinum almennu dómstólum. .......000000.... Vélstjórinn A, sem fékk í kaup ákveðinn hundraðshluta af afla, höfðaði mál gegn útgerðarfélaginu E fyrir sjó- og verzlunar- dómi til greiðslu uppbótar á fiskverðið vegna ákvæða um innflutningsréttindi bátaútvegsmanna. E krafðist frávísunar málsins, þar sem það bæri undir Félagsdóm. Framan- greindur ágreiningur um kaupkröfu þótti vera þess eðlis, að almennir dómstólar ættu úrlausn hans og var frávísunar- kröfu E því hrundið. ............2.... 000. Tveir byggingafróðir menn sátu í dómi með héraðsdómara í máli til heimtu skaðabóta vegna galla á húsi. ........ 281, Tveir sérfróðir menn sátu í dómi með héraðsdómara í máli til heimtu skaðabóta vegna galla á flugvélarhreytli. ........ Héraðsdómari kvaddi tvo samdómsmenn með sér til dómsetu í máli um eignarrétt og björgunar að strandgóssi. ......... Héraðsdómari kvaddi tvo samdómsmenn með sér til dómsetu í máli til heimtu útgerðarhalla skips. ........0......0..... D krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði að viðlögðum dag- sektum dæmt að veita afrennsli frá fjósi sínu í hveralæk í túni, eins og verið hafði áður. Hér var um ágreining að tefla, sem bar ekki undir dómstóla, heldur átti að skera úr með mati samkvæmt 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatna- laga nr. 15/1923. ...........20.0 0. e Héraðsdómari kvaddi tvo samdómsmenn með sér til dómsetu í máli til heimtu skaðabóta fyrir svipting talsímaafnota. .... Tveir vélfróðir menn sátu í dómi með héraðsdómara í máli til heimtu skaðabóta vegna galla á viðgerð bifreiðar. ........ Eiður. Sbr. vitni. Heimiluð staðfesting vættis, þar sem vitnið, sem að vísu var systurdóttir sóknaraðilja, taldist ekki svo við mál eða máls- aðilja riðin, að staðfesting teldist varhugaverð, enda var og ekki annarra vitna kostur um málsefnið. ................ 71 120 130 223 Lo 1 DS 419 329 343 439 461 489 Efnisskrá. LVII Bls. Eignarnám. Í aprílmánuði 1944 krafðist atvinnumálaráðuneytið þess, að teknir yrðu eignarnámi til handa ríkissjóði (R) 218 ha af landi K. Undirmat fór fram 20. febrúar 1946 og var því mati skotið til yfirvirðingar af beggja hálfu. Hinn 9. sept- ember 1946 breytti ráðuneytið fyrri ákvörðun sinni þannig, að eignarnámið skyldi aðeins ná til 25.9 ha af landi K. Með yfirvirðingu 12. janúar 1948 voru virtar til fjár lands- spildur K bæði samkvæmt fyrri og síðari kröfu ráðuneytis- ins. Jafnframt var þar kveðið svo á, að K skyldi eiga rétt til 6% ársvaxta af matsfjárhæðinni frá 15. febrúar 1948. Eftir uppkvaðningu yfirmatsgerðar ákvað ráðuneytið að halda sér við fyrri eignarnámskröfuna, en K fór þess þá á leit, að miðað yrði aðeins við 147.7 ha land. Féllst ráðu- neytið á þetta og hinn 4. nóvember 1950 var verð þessa lands ákveðið af tveimur matsmönnum, er aðiljar höfðu nefnt til þess, en þeir lögðu til grundvallar yfirmatsgerðina um verð landsins í heild. Er R greiddi K matsfjárhæðina, neitaði hann að greiða vexti frá 15. febrúar 1948. Dráttur- inn á greiðslu matsfjárhæðar stafaði af óvissu um stærð hins eignarnumda lands, sem K hafði engin not af, og samningsumleitunum aðilja í því sambandi. Ekki hafði K heldur með viðtökudrætti né samningi fyrirgert rétti til vaxtanna. Var R því dæmt að greiða K vexti samkvæmt kröfu hans. ..........0000 00. 698 Eignarréttur. Í febrúarmánuði 1941 strandaði erlenda vöruflutningaskipið P á Kötlutöngum á Mýrdalssandi. Farmur skipsins var 100 bifreiðar og um 6000 smálestir hrájárns. Eftir beiðni eig- enda og vátrvggjenda skips og farms tók Skipaútgerð ríkis- ins að sér að reyna björgun. Til þess að létta skipið var um 5000 lestum af hrájárninu varpað fyrir borð við skipið og það sett í tvær hrúgur. Tókst að bjarga skipinu, bifreiðun- um og um 1000 smálestum af hrájárni. Gekk dómur í því björgunarmáli í marzmánuði 1943. Á fyrstu árum eftir strandið gerðu ýmsir aðiljar tilraunir til að bjarga hrájárni því, sem varpað hafði verið útbyrðis, en það tókst einungis í litlum mæli. Þessar björgunartilraunir sættu ekki andmæl- um af hálfu neinna aðilja. Síðan var ekkert aðhafzt í þess- um efnum fyrr en E og B gerðu í júnímánuði 1951 samning við fjörueigendur (K), þar sem járnið var talið vera, um björgun þess og ráðstöfun. Leituðu E og B járnsins þá um sumarið, en fundu ekki. Í maímánuði 1952 gerði Skipa- útgerð ríkisins samning við 5 aðilja (Klb) um björgun á umræddu járni. Um mánaðamótin júní—júlí 1952 fundu LVIII Efnisskrá. Bls. Klb járnhrúgurnar í sandinum. Menn á vegum K hófu björgunaraðgerðir á járninu í júlílok 1952, en Klb svo og E og B, sem gengið höfðu inn í fyrrnefndan björgunarsamn- ing við Skipaútgerðina, fengu lagt lögbann við þeim að- gerðum. Það lögbann var fellt úr gildi með héraðsdómi 23. ágúst 1952. Meðan málarekstur þessi stóð, höfðu Klb, E og B fengizt við björgun járnsins og tekizt að bjarga nokkru af því, en 30. ágúst 1952 fékk K lagt lögbann við þessum aðgerðum Klb, E og B. Í staðfestingarmálinu gerðust ríkissjóður (R) og vátryggjendur járnsins (V) og aðiljar. Er málið kom fyrir Hæstarétt, hafði V framselt R rétt sinn til járnsins. Umrætt járn taldist vera leifar af strandgóssi, sem eftir urðu á strandstað, er tekizt hafði að bjarga P og nokkrum hluta farms þess. V urðu eigendur járnsins, er þeir höfðu innt vátryggingarfé þess af höndum til eiganda farmsins, sbr. 28. gr. laga nr. 17/1914, en sannað var, að sú greiðsla hafði farið fram. Ekki var svo með farið af hálfu R eða K, sem segir í 28. gr. laga nr. 42/1926, og féll eignar- réttur V því ekki niður af þeim sökum. Ekki var heldur í ljós leitt, að eignarréttur V að járninu væri af öðrum ástæðum niður fallinn. Var R, sem hafði fengið framseldan rétt V, því dæmdur eignarréttur að nefndu járni. ........ 343 A hafði í septembermánuði 1949 fengið innflutningsleyfi fyrir bifreið. Bifreiðasalinn E greiddi tilskilin leyfisgjöld og fékk leyfið afhent. Pantaði E síðan bifreið út á leyfið og kom hún hingað til lands í nóvember 1949. Ekki kom fram, hver hefði greitt kaupverð bifreiðarinnar erlendis og kostn- að Í erlendri mynt af flutningi hingað til lands. Eftir að bif- reiðin hafði verið tollafgreidd, var hún í vörzlum E. Hinn 10. apríl 1950 andaðist A. Hafði kona A, K, þá lagzt bana- leguna og andaðist hún 22. maí 1950, án þess að hafa fengið leyfi til setu í óskiptu búi eftir A. Hinn 18. apríl 1950 hitti E K að máli og fékk hana til að undirrita yfirlýsingu þess efnis, að henni væri kunnugt um, að A hefði látið dóttur E og tengdason (D og T) fá umrætt innflutningsleyfi og að hún samþykkti fyrir sitt leyti afsal á leyfinu til D og T. Sama dag fékk E bifreiðina skráða á nafn D og T og tóku þau bifreiðina síðan til notkunar. Einkaerfingjar þeirra A og K (B) kröfðust nú bifreiðarinnar. Ósannað var, að A hefði selt E umrætt innflutningsleyfi, sem var bundið við nafn A, enda og sala á því bönnuð. K hafði ekki leyfi til setu í óskiptu búi, er hún undirritaði nefnda yfirlýsingu 18. april 1950 og hafði hún því ekki gildi fyrir B. Eignarréttur B að bifreiðinni var því viðurkenndur og D og T dæmt skylt að afhenda hana gegn greiðslu kostnaðarverðs. ............. 411 Uppskrift fór fram á félagsbúi hjónanna A og B vegna væntan- Efnisskrá. LIX Bls. legs hjónaskilnaðar þeirra. Meðal muna þeirra, sem upp voru skrifaðir, voru nokkrir tilteknir húsmunir, sem upp- kominn sonur hjónanna, S, taldi sig eiga og krafðist að fá afhenta, en faðir hans, A, andmælti. Móðir S, B, staðhæfði, að nefndir munir væru eign S. Vitni, sem komu oft á heimili A, B og S, báru að munirnir hefðu verið kallaðir eign S.S taldi fram til skatts árin 1949 og 1950 umrædda muni, að því er séð varð, og var verðmæti þeirra þar ákveðið kr. 2500.00. Hins vegar taldi A þá fram innan- stokksmuni að verðmæti kr. 1000.00. S flutti nefnda muni af sameiginlegu heimili aðilja í nóvembermánuði 1951, án þess að ÁA mótmælti þá eignarrétti S til munanna, svo sannað væri. Þóttu því ekki efni til að telja munina eign félagsbús A og B og var krafa S tekin til greina. ........ 501 Konan K andaðist 29. júlí 1946. Í sambandi við skiptameðferð á dánarbúi hennar krafðist L þess, að viðurkenndur yrði eignarréttur hans að tiltekinni húseign, sem K var þingles- inn eigandi að. L hafði afsalað húseign þessari til K 12. maí 1926. Virtist afsalið hafa verið gert a. m. k. öðrum þræði til að tryggja kaupgreiðslu til K svo og stöðu hennar á heimilinu, enda tóku þau K og L upp hjónalíf um þær mundir, án þess þó að ganga að eigast að lögum, og héldu þau þeirri sambúð áfram til andláts K. Vitni báru, að K hefði á ýmsum tímum talað um að afsala húseigninni aftur í hendur L, en af slíku afsali varð þó ekki, heldur var hús- eignin þinglesin eign K allan framangreindan tíma eða í 20 ár. Húseignin var því talin eign dánarbús K. ......... 521 A hafði látið framkvæma kyrrsetningargerð, fjárnámsgerð og uppboð í tilteknu sumarhúsi ásamt lóð til tryggingar og full- nægju á skuld B. Fyrir Hæstarétti voru lögð fram gögn, er sýndu, að nefndri lóð hafði löngu áður en nefndar dóms- athafnir fóru fram, verið afsalað af eiganda til þriggja nafngreindra barna B og hafði lóðin verið leyst úr veðbönd- um um svipað leyti. Með vottorði móður B var því og óhnekkt, að hún hefði gefið nefndum börnum B framan- greindan sumarbústað. Var því talið sannað, að börnin hefðu átt framangreindar eignir, er nefndar gerðir fóru fram, og voru þær því felldar úr gildi. ................. 639 Innan Fríkirkjusafnaðarins í Reykjavík (F) starfaði um mörg ár félagsskapur, er nefndist Bræðrafélag Fríkirkjusafnaðar- ins í Reykjavík (B). Á sínum tíma gaf B F kirkjuklukkur og á árunum 1946--1948 voru uppi ráðagerðir innan B um að gefa F rafmagnstæki til að hringja klukkunum. Um ára- mótin 1950— 1951 hafði F klofnað og var myndaður nýr söfnuður, er nefndist Óháði Fríkirkjusöfnuðurinn í Reykja- vík (Ó). Á fundi í B í janúar 1951 var samþykkt að félagið LX Efnisskrá. skyldi framvegis heita Bræðrafélag óháða Fríkirkjusafn- aðarins (BÓ) og starfa innan þess safnaðar. Um þetta leyti munu nefnd hringingartæki hafa verið komin til landsins og voru þau í vörzlum BÓ. F krafðist afhendingar tækja þessara með innsetningargerð. Ósannað var, að eignarréttur hefði stofnast F til handa að hringingartækjum þessum og var þegar af þeirri ástæðu synjað um fram- gang gerðarinnar. (........0..0220.00n ss Eignarupptaka. Sjá upptaka eignar, Eignaspjöll. Á var ákærður fyrir brot á 257. gr. laga nr. 19/1940, með því að hafa í heimildarleysi mokað ofan í skurði við veg nágrann- ans B. Unnið hafði verið með jarðýtu nálægt vegi þessum, en ósannað var, að A hefði á nokkurn hátt staðið að því, að jarðvegi var rutt ofan Í nefnda skurði. Var A því sýkn- aður af ákæru þessari. ..........00000000 0 Embættismenn. Atvinnu- og samgöngumálaráðherra skipaði árið 1945 E flug- málastjóra um ótiltekinn tíma samkvæmt lögum nr. 24/ 1945. Ráðherra sagði E upp stöðu þessari 15. september 1950 frál. apríl 1951 að telja. Er litið var til starfa E sam- kvæmt lögum nr. 65/1947, þóttu þau svo vandasöm og ábyrgðarmikil, að jafna mætti þeim til ýmissa eldri embætta ríkisins. Þótti E því eiga að sæta sömu kjörum og aðrir embættismenn, er honum var vikið frá starfa og embætti hans lagt niður. Í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 eru ákvæði um skipan og lausn þeirra embættismanna, er For- seti Íslands skipar, og þótti rétt að beita því ákvæði með lögjöfnun um embætti, er ráðherra veitir, eins og var um embætti E. Af ákvæðum stjórnarskrárinnar frá 1874 þótti ljóst, að stjórnvaldið hafði þá rétt til að víkja embættis- manni frá starfa án tillits til saka, en lögákveðinn eftir- launaréttur skyldi bæta þeim stöðumissinn, er frá var vikið, án þess að sakir væru sannaðar. Í stjórnarskránum frá 1920 og 1944 er enn heimild fyrir stjórnvald til að víkja emb- ættismanni frá starfa án tillits til saka, en hins vegar eru ekki lengur ákvæði um að embættismenn njóti sérstaks eftirlaunaréttar. Leifar fyrrnefndrar meginreglu eru þó enn í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og þótti þetta benda til þess, að stjórnarskrárgjafinn 1920 og síðar hafi ekki vit- andi vits ætlað að svipta embættismenn þeim rétti, sem upphaflegi stjórnarskrárgjafinn veitti þeim að þessu leyti. Þegar litið var til þessa, þóttu dómstólar hafa heimild til að Bls. Göl Efnisskrá., LXI Bls. ákveða þeim embættismönnum, sem þannig er vikið úr starfi, nokkrar bætur fyrir röskun á stöðu og högum. Sam- kvæmt þessu og með tilliti til stöðu þeirrar, er E gegndi og honum var vikið úr án nokkurra sannaðra saka, voru honum dæmdar bætur úr ríkissjóði, kr. 85.000.00. ........ 231 Hinn 22. október 1942 var lögfræðingurinn J skipaður rannsókn- ardómari í skattamálum (skattamáladómari) samkvæmt 11. gr. laga nr. 20/1942. Með bréfi 30. september 1950 var J veitt lausn frá störfum þessum frá 1. apríl 1951 að telja. Þetta starf J var talið sérstaks eðlis og einungis fólgið í rannsókn tiltekinna mála að fyrirlagi skattyfirvalda, án heimildar til dómsuppsögu. Varð þessu embætti því ekki jafnað til embættis héraðsdómara. Þetta embætti var lagt niður með lögum nr. 118/1950, en nú eru ekki lengur, eins og áður var, lögmælt eftirlaun til handa embættismanni, sem þannig verður að láta af embætti, án þess að sakir séu sannaðar. Þótti því bera að dæma J, sem misst hafði nefnda stöðu sína án nokkurra saka, bætur úr ríkissjóði. Þegar þess var gætt, hversu stöðu J var háttað, að honum voru greidd 3 mánaða laun, eftir að embættið var lagt niður, að hann hafði fengið 4000 króna eftirlaun auk verðlagsupp- bótar árið 1952 og var ætluð sama fjárhæð árið 1953, þóttu bæturnar hæfilega ákveðnar kr. 50.000.00. L...0...0. 318 Fógelinn S var að framkvæma fjárnámsgerð hjá H í skrifstofu- húsnæði hans. H vildi eigi vera viðstaddur gerðina og skipaði fógeti þá son H, T, sem þarna var staddur, réttar- gæzlumann H, en T andmælti. Í sambandi við þessi skipti S og T þreif T til S og hratt honum úr dyragætt fram á góll. Með þessu atferli hafði T gerzt sekur við Í. mgr. 106. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd varðhalds- refsing, 15 daga, skilorðsbundið. .........00000 2000... 583 Endurgreiðsla. Fegrunarfélag Reykjavíkur (F) hélt tvær skemmtanir árin 1948 og 1949 í fjáröflunarskyni og seldi aðgang að. Var F krafinn um skemmtanaskatt og greiddi F hann, að áskildum rétti til endurheimtu. Tilgangur F er að fegra Reykjavík, stuðla að betri snyrtingu og hreinsun borgarinnar, aukinni um- gengnismenningu og hollustuháttum. Hagnaði af framan- greindum skemmtunum hafði óvéfengt verið varið í sam- ræmi við nefndan tilgang F, sem taldist miða að almanna- heill. Þóttu skemmtanir þessar því vera undanþegnar skemmtanaskatti samkvæmt ákvæðum b-liðs 3. gr. laga nr. 56/1927 og Þjóðleikhússjóði, Kennslukvikmyndasjóði og Félagsheimilasjóði því dæmt að endurgreiða F skattinn. .. 134 A sagði upp störfum í Þifreiðaviðgerðastöðinni Þ frá 1. apríl LXII Efnisskrá. 1951 að telja. Er greiða átti kaup A fyrir marzmánuð 1951, var á reikningnum dregið frá kaup fyrir allar fjarveru- stundir Á í starfinu frá 1. janúar 1950 til 31. marz 1951, samtals rúmar 2000 krónur. Á kviitaði fyrirvaralaust fyrir reikningsfjárhæðinni og hafðist síðan ekkert að í þessum efnum fyrr en 25. ágúst 1951, að hann krafðist endur- greiðslu á kaupfrádrættinum úr hendi Þ. Með þessu tómlæti sínu og hinni fyrirvaralausu kvittun þótti A hafa firrt sig rétti til endurgreiðslu. ...............200000. 000... A og B tóku á leigu jörð, sem var eign Q, ásamt húsum öllum og mannvirkjum til 9 ára frá Í. júní 1945 að telja og var leigu- fjárhæðin ákveðin kr. 12.000.00 á ári. Með samningi 29. júní 1946 ákváðu aðiljar, að nefndum leigusamningi skyldi slitið 1. október s. á. A og B höfðu þá samtals greitt O leigu, að fjárhæð kr. 16.000.00. Þeir létu nú fram fara mat á jörðinni til ákvörðunar hæfilegu afgjaldi eftir hana og var það talið kr. 4.020.00 á ári, þar af leiga eftir íbúðarhúsið kr. 3.460.00 eða alls um leigutíma ÁA og B kr. 5.360.00. Kröfðust A og B þá endurgreiðslu úr hendi O á mismuninum, kr. 10.630.00, og byggðu þá kröfu á ákvæðum 6. gr., sbr. 13. gr. laga nr. 39/1943 svo og 7. gr. laga nr. 73/1933. Ekki var talið, að ákvæði húsaleigulaga nr. 39/1943 tækju til leigusamninga um jarðir og ósannað var, að misneytingu hefði verið beitt við leigusamningsgerðina. Við samningsgerðina 29. júní 1946 um niðurfall leigusamnings aðilja hurfu aðiljar frá skaðabótakröfum, sem þeir töldu sig eiga hvorir á hendur öðrum, og A og B gerðu þá engan fyrirvara um endur- greiðslukröfu á hendur O. Samkvæmt þessum atvikum öllum þótti endurgreiðslukrafa A og B ekki hafa við rök að styðjast. C...........0.2.. 0 Erfðir. Erfðalög. Hjónin Ó og H, sem áttu enga arfgenga niðja, gerðu sameiginlega og gagnkvæma erfðaskrá árið 1921, þannig, að það hjón- anna, er lengur lifði, skyldi erfa allar eignir þess, sem fyrr félli frá. Ó andaðist árið 1946 og runnu þá allar eignir hans til H í samræmi við ákvæði erfðaskrárinnar. H lézt síðan hinn 19. júlí 1951 og hafði hún eigi áður ráðstafað eignum sínum með arfleiðsluskrá. Til arfs úr búi H kölluðu K, G og B, börn Þ, sem var hálfbróðir H, svo og P, sem var al- systir Ó. Fyrrnefnd sameiginleg og gagnkvæm erfðaskrá Ó og H þótti eigi hagga ákvæðum 8. gr. erfðalaga nr. 42/1949, þar sem sú erfðaskrá fól aðeins í sér ráðstöfun eigna hjón- anna innbyrðis. Samkvæmt því var dánarbúi H skipt að jöfnu milli lögerfingja hvors hjóna um sig. .............. Bls. 496 623 507 Efnisskrá. LXTII BIs. Fangelsi. Sjá refsingar. Fasteignasala. Fasteignasalinn H taldi sig hafa komið á makaskiptum milli A og B og eiga af þeim sökum rétt til sölulauna úr hendi A, sem hann hefði aðallega unnið fyrir. Ljóst þótti, að H hefði ekki komið á upphaflegu sambandi milli A og B, en hins vegar hafði A fyrir áeggjan H framkvæmt skoðun á húseign B, en sú för og skoðun leiddi til þess, að úr kaupum varð. Að svo vöxnu máli þótti H eiga rétt til nokkurrar þóknunar úr hendi A fyrir nefnd störf í hans þágu. ................ 243 Fasteignir. Sýknað af kröfu um ábúðarrétt til lífstíðar og um kauprétt á JÖTÐ. 2... 182 Á keypti íbúð í húsi af B og C og skyldi íbúðin vera fullgerð 15. júlí 1947. A fluttist í íbúðina um mánaðamótin júni— júlí s. á. og 18. október s. á. fékk hann afsal fyrir íbúðinni úr hendi B og C. Í afsalinu var tekið fram, að húsnæðið væri selt „í því ástandi, sem það er nú í og sem kaupandi hefur kynnt sér.“ Nefnd íbúð varð síðan séreign konu A, M. Hinn 15. júlí 1949 fékk M dómkvadda matsmenn til að meta galla á íbúðinni. Höfðaði M síðan mál gegn B og C til heimtu skaðabóta af þessum sökum. Við athugun í júlí- mánuði 1949 kom að vætti vitna í ljós, að ekki hafði verið gengið frá veggjum kjallaraíbúðarinnar á fullnægjandi hátt til varnar því, að vatn kæmist þar inn. Þótti B og C vera skylt að bæta M kostnað þann, er af nauðsynlegum umbótum leiddi, og var um fjárhæðina farið eftir mati hinna dóm- kvöddu manna. Spjöll á gólfdúkum og málningu þóttu og verða rakin til hinna leyndu galla á útveggjum íbúðarinnar og var B og C því einnig dæmt að bæta M það tjón. Sönnur voru ekki færðar fyrir öðrum skaðabótakröfum M, sem voru því ekki teknar til greina. ............00...00 00. 281 A hafði uppi dómkröfur í landamerkjadómsmáli, sem ætlað var að binda eigendur og ábúanda tiltekinnar jarðar, ef teknar yrðu til greina. Jörð þessi var í óskiptri sameign fjögurra aðilja, en einungis einum þeirra hafði verið stefnt í málinu. Héraðsdómur og málsmeðferð voru því ómerkt, sbr. 46. gr. laga nr. 85/1936, og málinu vísað frá héraðsdómi. ........ 336 Bæjarsjóður Reykjavíkur (R) krafði Frímúrararegluna á Íslandi (F) um fasteignagjald samkvæmt lögum nr. 67/1945. F taldi sig undanþeginn þessu gjaldi samkvæmt 4. gr. nefndra laga, þar sem gjaldið væri heimt af samkomuhúsi, sem ekki væri leigt út til skemmtana. Talið var, að umrædd húseign F væri notuð af takmörkuðum hópi manna og hún gæti ekki LXIV Efnisskrá. Bls. talizt rekin til almenningsheilla eða almenningsþarfa, þannig að nefnt ákvæði 4. gr. laga nr. 67/1945 ætti ekki við hér. ......2200.eesssse ss 398 Við ákvörðun stóreignaskatts samkvæmt lögum nr. 22/1950 var skattþegninum E reiknuð tiltekin húseign til eignar á sex- földu fasteignamatsverði. Nefnd húseign stendur á leigulóð og hafði leigusamningur verið gerður til skamms tíma. Síðast var leigusamningurinn framlengdur í nóvembermán- uði 1947 til óákveðins tíma, en uppsegjanlegur af hálfu leigusala með sex mánaða fresti. Einnig var svo ákveðið, að í lok leigutímans skuli leigutaki taka burt öll mannvirki á lóðinni, leigusala að kostnaðarlausu. Samkvæmt 18. gr. laga nr. 70/1945 var nýtt fasteignamat framkvæmt á húseign E og miðað við 31. desember 1949. Þetta leiðrétta fasteignamat var lagt til grundvallar í málinu. ........0000000 00... 434 A krafðist þess í málssókn í héraði, að við ákvörðun á stóreigna- skatti hans yrði tiltekin fasteign hans talin honum til eignar á kr. 759.000.00 og var sú fjárhæð í samræmi við mat, er dómkvaddir menn höfðu framkvæmt á eigninni. Í héraði var þessi krafa A tekin til greina. Við áfrýjun málsins krafðist A þess, að nefnd eign hans yrði í þessu sambandi talin kr. 621.000.00 virði, og miðaði ÁA þá við nýtt mat, sem fram hafði farið eftir uppkvaðningu héraðsdóms, en það mat var byggt á röngum grundvelli. Ekki þótti þó ástæða til að láta fram fara nýtt mat, sem mundi verða lægra, enda var A talinn bundinn af hinni upphaflegu kröfugerð í héraði. ............. 00. 456 Úrlausn ágreinings um, hvort veita mætti afrennsli við fjós jarðar í læk, ber undir matsmenn samkvæmi 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatnalaga nr. 15/1923. Var kröfu um þetta efni því vísað frá héraðsdómi. ..........002.00 0. nn 461 Konan K andaðist 29. júlí 1946. Í sambandi við skiptameðferð á búi hennar krafðist L þess, að viðurkenndur yrði eignar- réttur hans að tiltekinni húseign, sem K var þinglesinn eigandi að. L hafði afsalað húseign þessari til K. 12. maí 1926. Virtist afsalið hafa verið gert a. m. k. öðrum þræði til að tryggja kaupgreiðslu til K svo og stöðu hennar á heimilinu, enda tóku þau K og L upp hjónalíf um þær mundir, án þess þó að ganga að eigast að lögum og héldu þeirri sambúð áfram til andláts K. Vitni báru, að K hefði á ýmsum tímum talað um að afsala húseigninni aftur í hendur L, en af slíku afsali varð þó ekki, heldur var húseignin þinglesin eign K allan framangreindan tíma eða í 20 ár. Húseignin var því talin eign dánarbúskK................. 521 H krafðist þess að fá að greiða stóreignaskatt sinn með því að afsala ríkissjóði (R) tilteknum eignum, sem R viðurkenndi Efnisskrá. LXV Bls. að væru fasteignir í skilningi 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/ 1950, sbr. alið 4. gr. laga nr. 59/1950. Samkvæmt laga- ákvæði þessu átti H rétt til að þessi krafa hans yrði tekin til greina. ......2000000 00 sr 579 Félagsdómur. A höfðaði mál fyrir bæjarþingi til heimtu bóta fyrir bað, að hann sem trúnaðarmaður stéttarfélags hefði ekki notið þess forgangsréttar til vinnu, sem greinir Í 11. gr. laga nr. 80/ 1938. Samkvæmt 44. gr., sbr. 47. gr. laga nr. 80/1938 ber úrlausn þessa ágreinings undir Félagsdóm og var málinu því vísað frá héraðsdómi. ...... so 2. 223 Vélstjórinn A, sem fékk í kaup ákveðinn hundraðshluta af afla, höfðaði mál gegn útgerðarfélaginu E fyrir sjó- og verzlunar dómi til greiðslu uppbótar á fiskverðið vegna ákvæða um innflutningsréttindi bátaútvegsmanna. E krafðist frávísunar málsins, þar sem það bæri undir Félagsdóm. Framan- greindur ágreiningur um kaupkröfu þótti vera þess eðlis, að almennir dómstólar ættu úrlausn hans og var frávísunar- kröfu E því hrundið. ........202.20 000... enn 272 Firmu. Í maímánuði 1927 fékk h/f Efnagerð Reykjavíkur (E) skrásett í Reykjavík vörumerkið „Lillu“ fyrir tilteknar efnagerðar- vörur. Í septembermánuði 1931 var „Verzlunin Lilla“ skrá- sett á firmaskrá í Reykjavík, en afskráð í febrúarmánuði 1942. Í janúarmánuði 1939 var „Lilla, nærfataverksmiðja“ skrásett á firmaskrá Reykjavíkur og voru eigendur sömu og „Verzlunarinnar Lillu“. Þetta firma var afskráð í oki- óbermánuði 1945 vegna yfirtöku samnefnds hlutafélags (L) á eignum þess og rekstri. Í októbermánuði 1950 fékk hluta- félag þetta skráð sem vörumerki fyrir allskonar nærfatnað einkennismiða, þar sem orðið „Lilla“ var meðal annarra einkenna. Á árinu 1950 höfðaði h/f E mál gegn h/f L og krafðist þess m. a., að L yrði dæmt óheimilt að nota orðið „Lilla“ í firmanafni sínu. Talið var, að L ví ri heimilt að nota hið almenna orð „Lilla“ sem hluta af vörumerki sínu, firmanöfn E og L væru allsendis ósvipuð, auk þess sem E hefði ekki hafizt handa um að fá notkun orðsins „Lilla“, sem nefndir aðiljar höfðu notað í firmanafni frá því á árinu 1931, hnekkt fyrr en með málshöfðun árið 1950. Var L því sýknað af þessari dómkröfu E. ........0.00000. 0... 0... Lo ot =" Fiskveiðabrot. Hinn 9. marz 1953 kom varðskip að belgískum togara, sem reyndist vera að veiðum um í sjómílu innan fiskveiðitak- LXVI Efnisskrá. Bls. markanna og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu togaraskipstjórans (D). Togarinn var 168.13 rúmlestir að stærð. Var D dæmd 10.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ......... 332 Hinn 16. júlí 1952 stöðvaði varðskip brezkan togara út af Blakks- nesi. Með mælingum varðskipsmanna og vitnisburðum þótti sannað, þrátt fyrir neitun togaraskipstjórans J, að togarinn hefði verið að veiðum um 1.1 sjómílu innan fiskveiðitak- markanna. Brot J var ítrekað, en ekki var talið sannað, að hann hefði framið nefnt brot sitt af ásettu ráði og var hon- um því ekki dæmd fangelsisrefsing samkvæmt 5. gr. laga nr. 5/1920. M. a. með tilliti til ítrekunarinnar var D dæmd 90.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. .............02 0000 376 Hinn 12. maí 1953 kom varðskip að færeysku línuveiðaskipi, um 40 lestir að stærð, og reyndist skipið vera 3,3—-3,7 sjómílur innan fiskveiðitakmarkanna. Var þetta sannað með mæling- um varðskipsmanna og játningu færeyska skipstjórans (D). Var D dæmd 7400 króna sekt til ríkissjóðs samkvæmt 1. gr. laga nr. 31/1948, sbr. 5. gr. reglugerðar nr. 21/1951 og lög nr. 81/1952, sbr. og lög nr. 4/1924. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ...........000 00. 529 Hinn 23. september 1953 kom varðskip að vélbát, sem reyndist vera að dragnótaveiðum um 2 sjómílur innan fiskveiðitak- markanna, og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu skipstjórans á vélbátnum (I). Vélbátur- inn var 22.6 rúmlestir að stærð. Var I dæmd 4000 króna sekt í Fiskveiðasjóð Íslands samkvæmt 1. gr. og 5. gr. reglu- gerðar nr. 21/1952, 3. gr. laga nr. 44/1948 og 1. gr. laga nr. 81/1952. Afli og veiðarfæri voru og gerð upptæk til sama SJÓÐS. 655 Hinn 16. september 1953 kom varðskip að belgískum togara, sem reyndist vera að veiðum 0,7—-0,8 sjómílu innan fisk- veiðitakmarkanna, og var það sannað með mælingum varð- skipsmanna og játningu togaraskipstjórans (D). Togarinn var 151,59 rúmlestir að stærð. Var D dæmd 10.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr., sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ... 692 Hinn 16. september 1933 kom varðskip að belgískum togara, sem reyndist vera að veiðum 1,6 sjómílu innan fiskveiði- takmarkanna, og var það sannað með mælingum varð- Efnisskrá. LXVII Bls. skipsmanna og játningu togaraskipstjórans (H). Togarinn var 184.98 rúmlestir að stærð. Var H dæmd 10.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr., sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. .. 695 Fjárkúgun. Lögreglumaðurinn G bað strætisvagnstjórann M að kaupa fyrir sig óblandaðan spíritus hjá kaupmanninum H og fékk hon- um 500 krónur til kaupanna. H kvaðst hafa selt M 3 þriggja pela flöskur fyrir 300 krónur, en M taldi sig hafa fengið 4 þriggja pela flöskur og eina hálfflösku fyrir 450 krónur og því magni kvaðst G hafa veitt viðtöku. Við neyzlu fyrstu flöskunnar taldi G sig verða þess varan, að áfengisstyrk- leikinn væri grunsamlega lítill og næsta dag fór hann með sýnishorn af áfenginu til rannsóknar í Atvinnudeild Háskól- aans. Kveður G þá rannsókn hafa leitt í ljós, að áfengis- styrkleikinn var mjög lítill. Taldi G sig því hafa orðið fyrir prettum af hálfu H og skýrði G M frá atvikum. Fóru þeir G og M þá á fund H. Með framburðum G, M, og H svo og vætti vitna þótti sannað, að G og M hafi þá ætlað sér og raunveru- lega reynt að fá H til að greiða sér fjárhæð, sem hafi verið hærri en sú, sem þeir gátu talið, að þeir ættu hjá H með tilliti til þess, að nefnt áfengi hefði verið svikið að gæðum og að G og M hafi hótað að kæra H fyrir ólöglega áfengissölu til að knýja fram greiðsluna. G og M voru handteknir áður en lengra var komið sögu. Með þessu atferli höfðu G og M gerzt brotlegir við 251. gr., sbr. 20. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var hvorum þeirra dæmd refsing, 60 daga fangelsi. .........2000.0 00 nn 292 Fjárnám. Fjárnám í lausafé til tryggingar dómsskuld. ......... 28, 469, 471 Héraðsdómur var ómerktur svo og fjárnámsgerð, sem fram- kvæmd var til tryggingar dómkröfunum. ............ 188, 262 A hafði fengið dóm á hendur B og L til greiðslu fjárhæðar og lét hann gera fjárnám í fasteignum L til tryggingar dóm- skuldinni 17. janúar 1951. Hinn 19. s. m. var aðfararveð þetta þinglesið. Síðar beiddist A uppboðs á nefndum fast- eignum L til fullnægju kröfunum og skyldi uppboðið fara fram 15. maí 1951. A afturkallaði uppboðsbeiðnina þann dag og 17. s. m. ritaði umboðsmaður A á fjárnámsgerðina yfir- lýsingu um, að veðskuldin samkvæmt fjárnámsgerðinni væri að fullu greidd og framseldist til handhafa. Hinn 21. maí 1951 ritaði handhafinn, S, þá yfirlýsingu á fjárnáms- gerðina, að hann skuldbindi sig til að krefja ekki um veð- LXVIII Efnisskrá, Bls. skuldina fyrr en 10. september 1951. Hinn 20. september s. á. beiddist S síðan uppboðs á fasteignum L, en hann mót- mælti, þar sem hann taldi, að nefnd fjárnámsgerð hefði fallið úr gildi, er framangreind greiðsla fór fram 17. maí 1951. Leitt var í ljós, að S hafði að beiðni B lagt fram meiri hluta þess fjár, sem þurfti til að leysa fasteignir L undan nauðungarsölu 15. maí 1951, og var ósannað, að um annað en beint framsal til S hefði verið að ræða 17. s. m. Ekki var talið, að S hefði glatað neinum rétti gagnvart L, þótt S frestaði frekari aðgerðum 21. maí 1951 að beiðni B. Þótti því bera að taka til greina kröfu S um nauðungaruppboð á nefndum fasteignum L, en þar sem framangreint framsal hafði farið fram án atbeina L, þótti hann ekki eiga að bera neinn aukinn kostnað af þeim sökum. ..........000000... 388 Fjárnám í fasteign til tryggingar dómskuld. ............. 419, 489 A lét framkvæma fjárnám í tilteknu sumarhúsi og lóð bil trygg- ingar fjárkröfu Á samkvæmt héraðsdómi á hendur B. Fjár- námsgerð þessi hófst ekki að heimili B í samræmi við 33. gr. laga nr. 19/1887. Fyrir Hæstarétti voru lögð fram gögn um, að nefnt sumarhús ásamt lóð var ekki eign B, er fjár- námsgerðin fór fram, heldur þriggja ófjárráða barna hans, og var fjárnámsgerðin því felld úr gildi. ................,. 639 Fjársvik. A, sem var ölvaður, bað leigubifreiðarstjórann B að aka sér hingað og þangað um Reykjavík og gerði hann svo. Að loknum akstri gat ÁA ekki greitt ökugjaldið og efndi ekki síðar loforð sín um greiðslu þess. Var talið, að A hefði með atferli þessu gerzt sekur við ákvæði 248. gr. hegningarlag- anna og þótti refsing hæfilega ákveðin fangelsi 30 daga, en eftir atvikum var hún gerð skilorðsbundin, sbr. VI. kafla hegningarlaga. ÁA var einnig dæmt að bæta B tjón hans. ... 104 O afhenti H tékkávísun til greiðslu skuldar og tjáði honum, að þá væri ekki innstæða fyrir henni í banka, en myndi verða til síðar. Það brást og tókst H ekki að fá tékkávísunina greidda. Þetta atferli O varðaði við 261. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var O dæmd sekt, 2000 krónur. ........... 107 Fógetagerðir. Rafveita Vestmannaeyja (R) hafði fengið einkarétt til sölu raf- magns í Vestmannaeyjum með auglýsingu atvinnumála- ráðuneytisins 27. júní 1951, en jafnframt var tekið fram, að þeir, sem kynnu að eiga raforkuveitur á orkuveitusvæð- inu, skyldu skýra ráðuneytinu frá því innan tilskilins tíma, ef þeir óskuðu að halda starfrækslunni áfram. Fiskvinnslu- stöðin S, sem átti einkarafstöð í Vestmannaeyjum, óskaði Efnisskrá. LXIX Bls. þess að fá að starfrækja hana áfram. Með bréfi 12. marz 1952 til bæjarstjórans í Vestmannaeyjum staðfesti ráðu- neytið, að R hefði einkarétt til að veita raforku um orku- veitusvæðið og selja hana, „þó þannig, að þeir, sem áttu raf- veitur til einkanota fyrir 15. október 1951, megi reka þær áfram á sama hátt og áður fyrst um sinn, þar til ráðuneytið ákveður annað“. Í aprílmánuði 1952 krafðist R þess, að með fógetagerð yrði rofinn orkuflutningur frá rafveitu S til söltunarhússins F og aðgerðarhússins K í Vestmannaeyjum. Af orðalagi framangreinds bréfs frá 12. marz 1952 og niður- lagi 18. gr. raforkulaga nr. 12/1946 þótti leiða, að S væri óheimilt að færa út staðartakmörk orkuveitu sinnar, frá því sem var 15. október 1951. Tenging K við orkuveitu S fór fram eftir þann tíma og var krafa R því tekin til greina að því leyti. Hins vegar þótti bresta heimild til að rjúfa orkuflutning til F, sem hafði verið tengt við rafveitu S í júlímánuði 1951. ......0.202.020. an enn 658 Framfærslueyrir. Samkvæmt leyfi til skilnaðar að borði og sæng milli hjónanna A og B skyldi maðurinn (A) greiða B kr. 2000.00 mán- aðarlega fyrirfram, meðan sá skilnaður stóð. Nú greiddi A engan framfærslueyri samkvæmt ákvæðum leyfisbréfsins og krafðist B þá lögtaks hjá A fyrir hinum vangoldnu fjár- hæðum. Ósannað var, að samkomulag hefði orðið með aðilj- um um, að eignir þær, er Á taldi sig eiga Í félagsbúi þeirra B, skyldu ganga til greiðslu á skuld hans samkvæmt skiln- aðarleyfinu. Aðrar kröfur A á hendur B vegna ólokinna fjárskipta þeirra voru umþrættar og komu því ekki til álita gagnvart skýlausri kröfu B um framfærslueyri. Var lögtakið því heimilað og eftir högum A þótti hæfilegt, að teknar æru kr. 1000.00 af mánaðarlaunum Á hjá vinnuveitanda hans, unz kröfunum yrði fullnægt eða annað ákveðið með dómi vegna breyttra ástæðna. .........0.0000 00. 253 Framsal. Með dómi Hæstaréttar 14. nóvember 1951 var A dæmd allhá fjárhæð, en 2. október s. á. hafði A framselt ófjárráða syni sínum, B, dómkröfu þessa til fullrar eignar. Nokkru eftir uppkvaðningu hæstaréttardómsins kröfðust nokkrir skuld- heimtumanna A fjárnáms í fénu, sem var sérgreint í vörzl- um málflutningsmannsins V. Fógeti synjaði um framkvæmd fjárnáms, en nokkru síðar krafðist fjárhaldsmaður B þess, að umrætt fé í vörzlum V yrði afhent sér með beinni fógeta- gerð. Sama dag og það mál var tekið til úrskurðar í fógeta- réttinum, var bú A, eftir árangurslausa fjárnámsgerð, tekið LXXK Efnisskrá. til gjaldþrotaskipta. Þegar V var krafinn greiðslu á nefndri fjárhæð, vissi hann, að skuldheimtumenn Á áttu háar fjár- kröfur á hendur honum og bjuggust til að leita fullnægju í dómsfjárhæðinni. Eins og högum A var háttað, hafði V ástæðu til að ætla, að skuldheimtumenn A myndu krefjast gjaldþrotaskipta á búi hans, eins og raun varð á, og að þess myndi freistað að rifta framsalsgerningnum 2. október 1951. Að svo vöxnu máli var V talið rétt að synja um afhendingu dómsfjárhæðarinnar. .........0.0....00. 00 A hafði fengið dóm á hendur B og L til greiðslu fjárhæðar og lét hann gera fjárnám í fasteignum L til tryggingar dómskuld- inni 17. janúar 1951. Hinn 19. s. m. var aðfararveð þetta þinglesið. Síðar beiddist A uppboðs á nefndum fasteignum L til fullnægju kröfunum og skyldi uppboðið fara fram 15. maí 1951. A afturkallaði uppboðsbeiðnina þann dag og 17. s. m. ritaði umboðsmaður A á fjárnámsgerðina yfirlýsingu um, að veðskuldin samkvæmt gerðinni væri að fullu greidd og framseldist til handhafa. Hinn 21. maí 1951 ritaði hand- hafinn, S, þessa yfirlýsingu á fjárnámsgerðina: „Handhafi skuldbindur sig til að krefja ekki um ofangreinda veðskuld fyrr en 10. september 1951.“ Hinn 20. september s. á. beiddist S síðan uppboðs á fasteignum L, en hann mót- mælti. Leitt var í ljós, að S hafði að beiðni B lagt fram meiri hluta þess fjár, sem þurfti til að leysa fasteignir L undan nauðungarsölu 15. maí 1951, og var ósannað annað en að um beint framsal til S hefði verið að ræða 17. s. m. Ekki var talið, að S hefði glatað neinum rétti gagnvart L, þótt hann frestaði frekari aðgerðum 21. maí 1951 að beiðni B. Þótti því bera að taka til greina kröfu S um nauðungaruppboð á nefndum fasteignum L, en þar sem framangreint framsal til S hafði farið fram án atbeina L, þótti hann ekki eiga að bera neinn aukinn kostnað af þeim sökum. .............. Gerðarbeiðandi (A) æskti kyrrsetningar til tryggingar eigin víxli, sem B hafði gefið út til tiltekins banka eða þess, sem hann vísaði til. Á var að vísu handhafi víxils þessa, en hann skorti hins vegar formlega lögmæta heimild til víxilsins, þar sem á hann hafði ekki verið skráð framsal frá nefnd- um banka. Sagt var í hæstaréttardómi, að af þessum sökum hefði fógeti átt að neita um framgang gerðarinnar ex officio. Frávísun. a) Frá Hæstarétti. Einkamál var þingfest í Hæstarétti í nóvembermánuði 1952. Í marzmánuði 1953 bað áfrýjandi um frest í málinu til maí- mánaðar s. á., en gegn andmælum stefnda var sá frestur ekki veittur og málinu vísað frá Hæstarétti. ............ BIs. 197 388 639 Efnisskrá. LXKXI Einkamál var þingfest í Hæstarétti í janúarmánuði 1952. Í marz- mánuði 1953 bað aðaláfrýjandi enn um frest í málinu, en gegn andmælum gagnáfrýjanda var sá frestur ekki veittur og aðalsök í málinu vísað frá Hæstarétti. ................ Aðalsök máls hafði verið vísað frá Hæstarétti vegna dráttar á undirbúningi máls. Málinu hafði einnig verið gagnáfrýjað til staðfestingar. Eftir nefnda frávísun aðalsakar gat aðal- áfrýjandi eigi áfrýjað héraðsdómi af nýju, þó að efnis- dómur yrði eigi lagður á gagnsök í Hæstarétti. Það var því eigi talið skipta gagnáfrýjanda máli að lögum, að staðfest- ingarkrafa hans yrði tekin til úrlausnar. Gagnsök var því einnig vísað frá Hæstarétti. ..............2.0.020. 0... Með úrskurði skiptaréttar var sóknaraðiljanum Þ ákveðin til- tekin fjárhæð úr dánarbúi og varnaraðiljanum S gert að greiða Þ málskostnað.. S kærði málskostnaðarákvæði úr- skurðarins til Hæstaréttar, en áskildi sér jafnframt rétt til að áfrýja úrskurðinum að öðru leyti síðar. Vegna þessa áskilnaðar var kæran talin heimildarlaus og var kæru- málinu því vísað frá Hæstarétti. ...........0.0000000... Einkamál var þingfest í Hæstarétti í desembermánuði 1952. Í maimánuði 1953 bað áfrýjandi um frekari frest í málinu, en gegn andmælum stefnda var sá frestur ekki veittur og málinu vísað frá Hæstarétti. .............0.000.0 00... Aðaláfrýjandi máls áfrýjaði því til Hæstaréttar, eftir að áfrýj- unarfrestur var liðinn. Áfrýjunarleyfi skorti og var aðalsök því vísað frá Hæstarétti. .............0.0.0.00 000... b) Frá héraðsdómi. A höfðaði mál gegn B og lagði fram við þingfestingu í héraði stefnu, svonefnda greinargerð og reikning. Taldi Á þar B tiltekna fjárhæð til skuldar sem kaup um tilgreint tímabil og Í stefnu var sú ein grein gerð fyrir kröfunni, að skuldin væri ógreidd vinnulaun fyrir gæzlustörf á tilteknum stað árið 1946. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði. Þessi mála- tilbúnaður af hálfu ÁA var talinn svo verulegt brot á ákvæð- um 105. gr. laga nr. 85/1936, að héraðsdómur var ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. ..........0.02000000.0.. Með úrskurði uppboðsréttar 27. maí 1950 var hrundið kröfu A um, að slitið yrði með opinberu uppboði sameign hans og B á tiltekinni húseign. Þessum úrskurði var áfrýjað til Hæsta- réttar, en málinu var vísað frá þeim dómi 28. marz 1952. Nokkru síðar fór A þess aftur á leit við uppboðsréttinn, að nefndri sameign hans og B yrði slitið með uppboði. Ekki var talið, að A reisti þessa kröfu sína á því, að ástæður hefðu breytzt, að því er þetta atriði varðaði, frá því að úr- skurður uppboðsréttar 27. maí 1950 var uppkveðinn, heldur Bls. 289 289 301 422 öðð 188 LXKXII Efnisskrá. Pis. væri um sömu málsástæður að ræða og í fyrra málinu. Nú stóð nefndur úrskurður uppboðsréttarins óhaggaður og var hinu nýja máli því vísað frá uppboðsréttinum. ........... 194 Ákæruvaldið hafði höfðað opinbert mál á hendur A, sem var ákærður fyrir brot á 257. gr. og 259. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 svo og 29. gr. laga nr. 18/1949. Nú var A sýknaður af ákæru um nefnd hegningarlagabrot, sem sæta opinberri málshöfðun, og þótti þá bresta heimild samkvæmt 23. gr. laga nr. 27/1951 til að dæma í því máli um ákæru fyrir brot á 29. gr. laga nr. 18/1949. Var því ákæruatriði því vísað frá héraðsdómi. ..............002. 0. 212 A höfðaði mál fyrir bæjarþingi til heimtu bóta fyrir það, að hann sem trúnaðarmaður stéttarfélags hefði ekki notið þess forgangsréttar til vinnu, sem greinir í 11. gr. laga nr. 80/ 1938. Héraðsdómur taldi, að samkvæmt 44. gr., sbr. 47. gr. laga nr. 80/1938 bæri úrlausn þessa ágreinings undir Félags- dóm og vísaði því málinu frá héraðsdómi. Þessi frávísunar- dómur var staðfestur í Hæstarétti. ...................... 223 Stefnandi í héraði (A) reisti kröfur sínar á hendur B á náms- samningi aðilja. Dómkröfur A voru í meginatriðum svo van- reifaðar, að málsmeðferð öll í héraði og héraðsdómur voru ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ................. 262 Vélstjórinn A, sem fékk í kaup ákveðinn hundraðshluta af afla, höfðaði mál gegn útgerðarfélaginu E fyrir sjó- og verzlunar- dómi til greiðslu uppbótar á fiskverðið vegna ákvæða um innflutningsréttindi bátaútvegsmanna. E krafðist frávísunar málsins, þar sem það bæri undir Félagsdóm. Framan- greindur ágreiningur þótti vera þess eðlis, að almennir dómstólar ættu úrlausn hans og var frávísunarkröfu E því hrundið. ...............00.02 00. 272 Mál til staðfestingar lögbannsgerð var ekki höfðað innan tilskil- ins tíma, sbr. 20. gr. og 27. gr. laga nr. 18/1949. Var kröfu um staðfestingu gerðarinnar því vísað frá héraðsdómi. ..... 336 A hafði uppi dómkröfur í landamerkjadómsmáli, sem ætlað var að binda eigendur og ábúendur tiltekinnar jarðar, ef teknar yrðu til greina. Jörð þessi var í óskiptri sameign fjögurra aðilja, en einungis einum þeirra hafði verið stefnt í málinu. Héraðsdómur og málsmeðferð voru því ómerkt, sbr. 46. gr. laga nr. 85/1936, og málinu vísað frá héraðsdómi. ........ 336 D, sem er eigandi og ábúandi hálflendunnar Ú 1, krafðist þess í dómsmáli, að nágranna hans, J, eiganda hálflendunnar Ú 1, yrði að viðlögðum dagsektum dæmt að veita afrennsli vestan við fjós Ú I norður í hveralæk í túninu. Alllöngu áður en landskipti fóru fram milli lendna þessara hafði J látið leggja torfsarð þann frá fjósi sínu vestur að Austur- eyjarvegi, sem breytt hafði vatnsrennsli á þessu svæði. Efnisskrá. LXXIII Bls. Dómkröfur D fjölluðu um að breyta farvegi vatnsrásarinnar til hins fyrra horfs. Hér var um ágreining að tefla, sem skera ber úr með mati samkvæmt 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatnalaga nr. 15/1923. Þessari kröfu D var því vísað frá héraðsdómi. ........00 0000 ss 461 X, sem hafði orðið fyrir árás T, svo að varðaði við 209. gr. og 217. gr. laga nr. 19/1940, krafðist Í refsimálinu gegn T skaðabóta vegna árásarinnar. Skaðabótakrafa þessi þótti svo vanreifuð, að ekki var talið heimilt samkvæmti45. gr. laga nr. 27/1951 að dæma hana Í refsimálinu og var kröf- unni því vísað frá héraðsdómi. „.......2.00000 000... 511 A, B og DD áttu að jöfnu og ráku vélsmiðju í Reykjavík. ÁA seldi B og D eignarhluta sinn í smiðjunni og var kaupverðið að nokkru tilteknar fjárhæðir, en einnig var svo ákveðið, að gera skyldi upp rekstur vélsmiðjunnar, miðað við ákveðinn dag, og að því loknu skyldi greiða Á 1 hluta af nettó- eignum fyrirtækisins, að undanteknum tilteknum verðmæt- um. Aðiljar komu sér saman um að fela löggiltum endur- skoðanda nefnd reikningsskil. Í lokaskýrslu endurskoðand- ans um þetta efni kveður hann sig eigi hafa getað sann- reynt vegna skorts á nægum gögnum, hver hafi verið hluti A í vélsmiðjunni á nefndum tíma. Nú byggði A kröfur sínar í dómsmáli á hendur B og D á þessari endurskoðunar- skýrslu, en með tilliti til framangreindrar niðurstöðu hennar, þótti ekki unnt að kveða upp efnisdóm um kröfur A og var málinu því vísað frá héraðsdómi. ........002..- 572 A höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar fyrir fæði manna á vegum B. Miðaði A fæðisgjaldið við það, að hann hefði bæði lagt til efni í fæðið og matreiðslu þess. B fullyrti hins vegar í greinargerð og aðiljaskýrslu, að hann hefði lagt til allt efnið, en A hefði einungis annazt matreiðslu fæðisins. Í greinargerð sinni sagði A, að B hefði átt að kaupa efnið í fæðið, „en A hefði síðan átt að endurgreiða það. Var þessi málflutningur af hálfu Á svo óljós og gagnaðflun svo ófull- komin, að málinu var vísað frá héraðsdómi. ............. 626 A höfðaði mál gegn B til greiðslu leiguskuldar „fyrir afnot eigna og réttinda“ A á tilteknum stað tiltekið tímabil og var fjár- hæð sú, er A krafðist, byggð á niðurstöðum matsgerðar dómkvaddra manna. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði og málið því þegar dómtekið. Í nefndri matsgerð kváðust malsmenn hafa lagt það til grundvallar „hvað hægt væri að hafa upp úr hinu leigða, með því að nota það til fullnustu.“ Matsmenn höfðu því ekki miðað við leigugjald af eignum á frjálsum markaði. Þrátt fyrir þennan megingalla á mats- gerðinni, reisti héraðsdómari dóm sinn Í málinu á henni. Að svo vöxnu máli var héraðsdómur ómerktur og málinu LXXIV Efnisskrá. yfirlýsingu, sem hafði að geyma meiðyrði um B að hans áliti og höfðaði hann þá gagnsök í fyrrnefndu máli út af ummælum þessum. A krafðist frávísunar gagnsakar. Talið var, að B þyrfti ekki að láta sér nægja að krefjast réttarfars- sektar út af tilefni gagnkröfunnar og samkvæmt 49. gr. laga nr. 85/1936 væri honum heimilt að höfða gagnsök af Þessu tilefni, enda væru bæði málin af sömu rót runnin. Var frávísunarkröfu A því hrundið. .........0000.0.... Frestir. Kærumáli frestað sjálfkrafa í Hæstarétti vegna áfrýjunar aðal- málsins samkvæmt lögjöfnun frá 2. mgr. 117. gr. laga nr. 85/1936. Ll... 35, Einkamál var þingfest í Hæstarétti í nóvembermánuði 1952. Í marzmánuði 1953 bað áfrýjandi um frest í málinu til maí- mánaðar s. á., en gegn andmælum stefnda var sá frestur ekki veittur og málinu vísað frá Hæstarétti. ............. Hæstiréttur frestar einkamáli samkvæmt lögjöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936 og veitir aðiljum kost á öflun frekari gagna. Einkamál var þingfest í Hæstarétti í janúarmánuði 1952. Í marz- mánuði 1953 bað aðaláfrýjandi enn um frest í málinu, en gegn andmælum gagnáfrýjanda var sá frestur ekki veittur og aðalsök í málinu vísað frá Hæstarétti. ................ maímánuði 1953 bað áfrýjandi um frekari frest í málinu, en gegn andmælum stefnda var sá frestur ekki veittur og málinu vísað frá Hæstarétti. „...........)....0000.. Fyrning kröfuréttinda. Eigendur vélbátsins L kröfðu eigendur e/s C, sem bjargað hafði verið, um bjarglaun fyrir farm C. Þessi krafa kom svo seint fram, að hún var fyrnd samkvæmt 4. tl. 251. gr. siglingar- laga. Urðu því ekki dæmd bjarglaun af farmi skipsins. ... A hafði í aprílmánuði 1945 selt B 4 vöruskemmur fyrir kr. 22.000.00, sem B innti af hendi. Alllöngu síðar varð það að samkomulagi milli A og B, að kaup þessi gengju til baka og annar aðili, C, fengi umræddar skemmur. Í máli, sem B höfðaði gegn A í desember 1949, voru B dæmdar skaðabætur fyrir vanefndir á þessum samningi aðilja og var sú skaða- bótakrafa eigi talin fyrnd. ..........0.0..0.00000000 Fyrning sakar. Í kærumáli krafðist ákærði (H) þess, að héraðsdómari (G) viki sæli, m. a. vegna þess, að óhæfilegt hlé, sem G ætti sök á, 682 318 257 275 289 422 63 407 Efnisskrá. LXXV Bls. hefði orðið á dómprófum í aðalmálinu. Af þessu ætti að leiða fyrning saka samkvæmt 81. gr., sbr. 2. tl. 82. gr. laga nr. 19/1940, og væri G vanhæfur til að leggja dóm á slíka sýknukröfu. Í ákæruskjalinu á hendur H var honum gefin að sök framhaldandi röð samkynja ætlaðra refsiverðra athafna frá 1. jan. 1947 til 1. jan. 1950. Í dómi Hæstaréttar í kærumálinu segir, að þegar litið sé til þess, hversu eðlis- líkir og framhaldandi umræddir verknaðir séu, þá séu ekki líkur fyrir því, að framangreint hlé á dómprófum leiði til fyrningar saka, ef sannaðar reynast. ......2000000000.... 36 Gagnsakir. Sjá málasamlag. Gáleysi, Sjá saknæmi. Gjafsókn. Gjafvörn. A var veitt gjafsókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti í máli til heimtu skaðabóta. Í Hæstarétti voru dómkröfur A teknar að nokkru til greina, og var gagnaðiljanum A dæmt að greiða honum matskostnað, en að öðru leyti var hver aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu, þar sem Á lagði ekki fram mikilvæg sakargögn fyrr en í Hæstarétti, þótt unnt hefði verið og nauðsynlegt. Málflutningslaun talsmanna Á í héraði og fyrir Hæstarétti voru dæmd úr ríkissjóði. ............. 281 Áfrýjandi, sem fengið hafði gjafsókn fyrir Hæstarétti, krafðist þess að mál hans yrði hafið. Var svo gert og stefnda dæmdar ómaksbætur úr ríkissjóði. .........2.020200.. 472 Gjaldeyrismál. Íslenzka verksmiðjan H og erlenda verzlunarfyrirtækið P höfðu samið um kaup H af P á 60 smálestum af línolíu. Eftir að H hafði sent 20 smálestir af olíunni, riftaði H kaupum á eftir- stöðvunum vegna gjaldeyrisskorts. P mótmælti riftunarkröf- unni án tafar. Í samningum sínum við P hafði H ekki gert neinn fyrirvara um gjaldeyris- eða innflutningsleyfi vegna nefndra kaupa og var H því ekki talið heimilt að rifta samn- ingi aðilja af þeim sökum. .......0.0002 000... 324 Gjaldþrotaskinti. Með dómi Hæstaréttar 14. nóvember 1951 var A dæmd alihá fjár- hæð, en 2. október s. á. hafði A framselt ófjárráða syni sínum, B, dómkröfu þessa til fullrar eignar. Nokkru eftir uppkvaðningu hæstaréttardómsins kröfðust nokkrir skuld- heimtumanna Á fjárnáms í fénu, sem var sérgreint Í vörzI- um málflutningsmannsins V. Fógeti synjaði um framkvæmd fjárnáms, en nokkru síðar krafðist fjárhaldsmaður B þess, LXXVI Efnisskrá. Bls. að umrætt fé í vörzlum V yrði afhent sér með beinni fógeta- gerð. Sama dag og það mál var tekið til úrskurðar í fógeta- réttinum var bú Á, eftir árangurslausa fjárnámsgerð, tekið til gjaldþrotaskipta. Þegar V var krafinn greiðslu á nefndri fjárhæð, vissi hann, að skuldheimtumenn Á áttu háar fjár- kröfur á hendur honum og bjuggust til að leita fullnægju í dómsfjárhæðinni. Eins og högum A var háttað, hafði V ástæðu til að ætla, að skuldheimtumenn ÁA myndu krefjast gjaldþrotaskipta á búi hans, eins og raun varð á, og að þess myndi freistað að rifta framsalsgerningnum 2. október 1951. Að svo vöxnu máli var V talið rétt að synja um afhendingu dómsfjárhæðarinnar. .............0000000 00 197 Good-will. Sjá viðskiptavild. Greiðsla. Byggingameistarinn A tók að sér gerð mannvirkja fyrir B. Kostnaður af framkvæmdum þessum nam samkvæmt mati dómkvaddra manna kr. 67.900.00. Auk þess taldi Á sig eiga kröfu til kr. 3.000.00 úr hendi B fyrir útvegun efnis til framkvæmdanna. Á taldi, að B hefði einungis greitt kr. 47.500.00 af þessum kostnaði og höfðaði því mál til greiðslu eftirstöðvanna. B taldi sig vera búinn að greiða A kr. 37.840.00 meira en A viðurkenndi og lagði fram kvittanir fyrir þeirri fjárhæð. Á reikningi A var talið, að B hefði greitt inn á hann kr. 7.500.00 hinn 23. maí 1947 og kr. 3.000.00 þann 18. júlí s. á. Hins vegar voru meðal kvittana Þeirra, er B lagði fram, tvær kvittanir af hendi A fyrir greiðslum, kr. 7.500.00 þann 21. maí 1947 og kr. 3.000.00 þann 19. júlí s. á. Taldi A, að hér væri um sömu greiðslur að ræða og getur í reikningi hans þann 23. maí og 18. júlí 1947. B lagði ekki fram kvittanir fyrir greiðslum þessa síðasttöldu daga, en staðhæfði, að þær hefðu farið fram. Þegar litið var til þess, að hér var um jafnháar fjárhæðir að ræða, sem í öðru tilvikinu hefðu átt að vera greiddar tvo daga í röð, en í hinu tilvikinu með dags millibili, þóttu þær líkur leiddar að staðhæfingu A, að B var ekki talinn hafa sýnt fram á, að hann hefði greitt meira en kr. 61.840.00. .. 71 Stefndi (B) í skaðabótamáli mótmælti málskostnaðarkröfu stefn- anda (A) á þeim grundvelli, að A hefði staðið bótagreiðsla til boða. Ósannað var, að B hefði boðið fram bótagreiðslu áður en til málssóknar kom og var kröfu B því eigi sinnt. .. 116 Gæzluvarðhald. Gæzluvarðhald sökunauts látið koma til frádráttar dæmdri refsi- VISE. 0200. 0 246, 292, 368, 511 Efnisskrá. LXXVII Bls. Hafning. Mál hafið samkvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdar ómaks- bætur. .............0 0000 472, 702 Hefð. Afnot eiganda jarðarinnar A af tilteknu látri í á ekki talið vera með þeim hætti, að eigandi A hefði unnið veiðirétt þar fyrir hefð. 2... 363 Í landamerkjamáli var athugunarefni, hvort eigandi jarðarinnar S hefði unnið hefð á þrætulandinu. Vætti vitna þótti að vísu benda til þess, að a. m. k. milli 10—-20 ár fyrir og eftir síð- ustu aldamót hefði þrætulandið verið slegið frá S, en þessi notkun var ekki talin hafa getað leitt til hefðar, þar sem hún fór í bága við ótvíræð ákvæði landamerkjabréfs ná- grannajarðarinnar (0), er þáverandi eigandi S hafði undir- ritað. Og þar sem ekki voru sönnuð önnur not af þrætu- landinu, þótti ekki sýnt, að eigendur S hefðu haft svo lang- vinnt einkahald á þrætulandinu, að leitt hafi til eignar- hefðar þeim til handa. ...........0222000 00 392 Heimvísun. Sjá ómerking. Hlutafélög., Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að þann hluta stóreignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í hlutafélög- um, þar með talin hlutafjáreign, gæti ríkissjóður einungis innheimt hjá hlutfélögunum sjálfum, enda verði að ætla, að löggjafinn hafi viljað láta hlutafélög taka nokkurn þátt í greiðslu stóreignaskatts. ................. 142, 154, 159, 165 Samkvæmt 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 er gjaldanda stór- eignaskatts heimilt að greiða allt að 90% af þeim hluta skattsins, sem er fram vfir 2000 kr., með skuldabréfum, enda fái ríkissjóður veð í hinum skattlögðu eignum, og er eign veðhæt fyrir fjárhæð, sem samsvarar matsverði hennar til stóreignaskatts. Hlutafélög geta m. a. neytt þessarar heimildar fyrir þeim hluta skattsins, er telst skuld téðra félaga. Sýnt þótti af ákvæðum laga nr. 22/1950, að markmið Þeirra laga væri að jafna raunverulegum verðmætum hluta- félaga án frádráttar hlutafjár, en að frádregnum skuldum, niður á félagsmenn í hlutfalli við hlutdeild þeirra, áður en reiknaður væri sá hluti skattsins, sem telst skuld félaganna. Samkvæmt þessu þótti hlutafjáreign ekki verða dregin frá eignum félaga, áður en þeim væri jafnað niður á félags- menn til ákvörðunar skattgreiðslu, sbr. b-lið 4. gr. laga nr. 59/1950. Félagsréttindi í félögum þessum veita rétt til hlut- deildar í arði og eignum félaganna innan vissra marka, er LXXVIII Efnisskrá. Bls. fullnægt er skuldheimtumönnum, þar á meðal ríkissjóði. Veð í hlutabréfum félaga var því ekki talið veita aukna tryggingu fyrir skattkröfum á hendur félögunum, þar sem skattkrafan gengur fyrir hlutdeildarréttindum þeim, er hlutabréfin veita. Félagsréttindi hluthafa þóttu því hvorki samkvæmt ákvæðum laganna né eðli máls slík eign, er hlutafélög gætu veðsett fyrir stóreignaskatti þeim, er félög- unum ber að greiða. Krafa h/f A í þá átt var því ekki tekin tilgreina. ..............0.00. 0. 312 O og S áttu 90% hlutabréfa í h/f E, er átti togarann D. Í febrúar- mánuði 1948 tjáðu O og S sænska ríkisborgaranum A, að þeir hefðu áhuga á því, að stofnaður yrði félagsskapur í Gautaborg, er O og S ætluðu sér hlutdeild í, og kaupa skyldi b/v D fyrir s. kr. 800.000.00 og gera hann út, en andvirðið skyldi greitt smám saman með 15% af óskertum afla hans. A leitaði vitneskju um b/v D o. fl. Var sænska hlutafélaginu P, sem Á var forstjóri fyrir, veitt innflutningsleyfi fyrir togaranum 10. marz 1948. Jafnframt sömdu O og S annars vegar og Á hins vegar um félagsskap, er kaupa skyldi og gera út b/v D. Gekkst A því fyrir stofnun hlutafélags í Gautaborg í þessu skyni og 8. apríl 1948 undirrituðu S f. h. h/f E og A f. h. hlutafélags kaupsamning um b/v D. Kaup- verð og greiðsluháttur var eins og greint var í hinum upp- haflegu tilmælum O og S til A. Eignarréttur að b/v D skyldi flytjast til kaupanda, er kaupverðið væri að fullu greitt eða skuldabréf með veði í togaranum gefið út fyrir því. Hinn 4. maí 1948 var stofnfundur haldinn í hinu nýja hluta- félagi, er hlaut nafnið A/B G, og voru stofnendur 3 sænskir ríkisborgarar, þ. á m. A. Hinn 18. s. m. var A/B G skráð á hlutafélagaskrá í Gautaborg. Síðan gaf A/B G út tvö veð- skuldabréf, hvort að fjárhæð s. kr. 400.00.00, fyrir kaup- verði togarans. Togarinn varð þá eign A/B G og hlaut nafnið Gr. Er A/B G var stofnað, varð það að samkomulagi milli O og S annars vegar og A hins vegar, að A skyldi eiga 30% hlutabréfa í félaginu, en framselja O og S 70% þeirra til eignar. Útgerð b/v Gr gekk illa. O og S lögðu henni nokkurt fé, en aðallega var hún rekin fyrir fé, sem A lét P leggja fram. Var Þ, eins og O og S, skráður lánardrottinn að þessu fé í reikningum A/B G. Tapið jókst enn og var útgerðinni hætt í byrjun árs 1949. Er O og S komu til fundar við Á í júnímánuði s. á., sýndi A þeim reikning um s. kr. 400.000.00 halla á útgerðinni. Undirrituðu þeir þá allir fundargerð, þar sem ákveðið var, að O skyldi rannsaka möguleika á því að koma reiðufé eða verðbréfum í íslenzk- um banka á reikning P eða A/B G í því skyni að lækka tap þess félags. Fé þetta skyldu leggja fram O og S Í. h. h/f E, en Efnisskrá. LXXIX Bls. á meðan skyldi A reyna að verjast lánardrottnum. O og S tókst ekki að útvega fé þetta. Í júlímánuði 1949 varð að samkomulagi, að O og S felldu niður kröfur sínar á hendur A/B G svo og kröfur h/f E. Einnig tókust O og S á hendur að greiða skuld A/B G við annan íslenzkan aðilja. Í sept- ember s. á. sömdu aðiljar enn um skuldaskiptin og urðu ásáttir um að fella úr gildi kaup A/B G á togaranum. Var h/f E í því skyni gert gjaldþrota og keyptu O og S á opin- beru uppboði veðskuldabréf þau, er A/B G hafði gefið út. Afhentu O og S síðan A/B G veðskuldabréfin og fengu afsal fyrir h/f Gr 15. október 1949. Í ársbyrjun 1951 höfðaði A síðan mál gegn Ó og S og krafði þá um 70% af því fé, sem hann eða P lögðu fram til útgerðar b/v Gr. Taldi A, að um félagsútgerð aðilja hefði verið að tefla og A/B G hefði aðeins verið sýndarfélag. Samkvæmt gögnum málsins var A/B G stofnað svo að gilt var að sænskum hlutafélagalög- um og b/v Gr varð sænskt skip samkvæmt sænskum sigl- ingalögum. Hins vegar var samkomulag aðilja um, að O og S fengju 70% hlutabréfanna ógilt að sænskum lögum og varðaði refsingu og fjárupptöku. Þetta samkomulag aðilja var því reist á röngum forsendum og gat A ekki reist kröfur sínar á þessum málsástæðum. .......0.....0.000 0. 439 Í Útgerðarfélagi Akureyringa h/f (Ú) voru margir einstaklingar, þ. á m. S, hluthafar. Bæjarstjórn Akureyrar (A) samþykkti kaup bæjarsjóðs á 50% hlutafjárins og voru 30% þess skráð á nafn bæjarsjóðs (B), en afgangurinn á nafn hafnarsjóðs (H). Á hluthafafundum í Ú nutu síðan B og H hvor um sig atkvæðisréttar sem sjálfstæður aðili. Þessu vildi S ekki una og höfðaði mál gegn A f. h. B og H. Gerði S þær dómkröfur, að atkvæðisréttur í Ú vegna samanlagðrar hlutafjáreignar B og H mætti ekki fara fram úr 7" hluta heildaratkvæða í félaginu. Af könnun lagaákvæða og reglna um bæjar- stjórnar- og hafnarmálefni Akureyrar þótti ljóst, að hafnar- málefni Akureyrar eru eitt af bæjarmálefnum kaupstaðar- ins og lúta valdi bæjarstjórnar, Og eins og þessum yfirráð- um bæjarstjórnar yfir hafnarsjóði er háttað, þótti H ekki verða talinn sérstakur aðili í hlutafélagi við hlið bæjar- stjórnar í merkingu 31. gr. laga um hlutafélög nr. 77/1991. Voru dómkröfur S því teknar til greina. ................ 610 Hlutdeild. B veitti G aðstoð við að reyna að koma talsverðu magni af vind- lingum, sem G hafði keypt af hermönnum á Keflavíkurflug- velli, út af vellinum. Var B dæmd refsing fyrir brot á 2. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937, sbr. 1. gr. laga nr. 13/1941 og 22. gr. laga nr. 19/1940 samkvæmt lögjöfnun. ............ 592 LXXX Efnisskrá. Bls. A hvatti B og D og fékk þá til að bera rangt fyrir dómi um tölu farþega í stýrishúsi bifreiðar, sem olli bifreiðarslysi. Var A dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 142. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 1. mgr. 22. gr. sömu laga. .............02000 00... 537 Hugverk. Sjá höfundarréttur. Húsaleiga. Með bréfi, dagsettu 11. febrúar 1953, sagði leigusalinn H leigu- takanum B upp íbúðarhúsnæði með 3 mánaða fyrirvara til brottflutnings 14. maí 1953. Bréf þetta var afhent póst- stofu sem ábyrgðarbréf dagsetningardaginn. Póststofan kvaðst hafa sent B tilkynningar um ábvrgðarbréf betta, þá fyrstu ekki síðar en fyrri hluta dags 12. febrúar, og síðan ítrekunartilkynningar 20. og 28. febrúar, 6., 13. og 20. marz 1953. B kvaðst einungis hafa fengið síðustu til- kynninguna og sótti hann ábyrgðarbréfið á póststofuna 25. marz 1953. Ósannað var gegn neitun B, að honum hefði borizt tilkynning um bréfið fyrr en hann viðurkenndi og var húsaleiguppsögnin því metin ógild vegna of skamms uppsagnarfrests. ..........20000 ss 526 Höfundarréttur. Í byrjun 17. aldar samdi enska skáldið Ben Johnson (J) leikritið Volpone. Um þrem öldum síðar breytti rithöfundurinn Stefán Zweig (Z) leikriti bessu og kom gerð hans af leik- ritinu fyrst út árið 1927. Að tilhlutan leikfélags í Reykja- vík (L) var gerð £ af leikritinu þýdd á íslenzku. Veturinn 1948 til 1949 sýndi L síðan leikritið opinberlega í 23 skipti, án þess að hafa fengið leyfi þess, er höfundarréttinn átti, til sýninganna, en Z lézt árið 1942. Fyrirsvarsmaður dánar- bús Z krafði L um endurgjald fyrir flutning á nefndu leik- riti. Samkvæmt 2. tl. 11. gr. Bernarsáttmálans er höfundum leikrita tryggð vernd gegn opinberri sýningu á þýðingu á þessum verkum án Þeirra leyfis, meðan þeir eiga rétt á frumverkinu. Þetta ákvæði gildir hér á landi, þar sem eng- inn fyrirvari var gerður af Íslands hálfu um nefnda grein, er sáttmálinn var lögfestur með auglýsingu nr. 110/1947, enda taka ákvæði 4. gr. laga nr. 13/1905, sbr. auglýsinguna nr 110/1947, aðeins til útgáfu þýðinga. Dómkvaddir mats- menn og héraðsdómur, sem skipaður var sérfróðum með- dómendum, töldu, að 2 hefði breytt nefndu leikriti svo mjög, bæði að formi, persónugerðum og öllum anda, að um algera endursamningu leikritsins væri að ræða. Var dánarbú 2 því talið eiga óskoraðan höfundarréti að leikritsgerðinni. Þóttu Efnisskrá. LXXKXI Bls. höfundarlaunin eftir atvikum hæfilega ákveðin 4% af skír- um tekjum L af fyrrgreindum leiksýningum. ............. 130 Iðja og iðnaður. Samkvæmt reglugerð nr. 87/1928 um iðnaðarnám, sem sett var samkvæmt lögum nr. 11/1927, var venjulegs iðnaðarnáms krafizt af útvarpsvirkjum. Eftir að lög nr. 100/1938 höfðu verið í gildi um tíma, var seti reglugerð nr. 38/1941, og eru útvarpsvirkjar þar ekki taldir meðal þeirra, sem ganga þurfa undir iðnaðarnám. Með reglugerð nr. 100/1942 var útvarpsvirkjun af nýju talin iðngrein og útvarpsvirkjum gert að sæta iðnfræðslu og ganga undir iðnpróf. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 30/1941 um fjarskipti er íslenzka ríkinu m. a. veittur einkaréttur til að smíða, gera við, breyta eða selja upp hvers konar fjarskiptavirki. Með reglum nr. 140/1942 var síðan þeim, er fást vilja við viðgerðir á útvarpstækjum, gert með nokkrum undantekningum að afla sér leyfis póst- og símamálastjórnarinnar. Störf, framkvæmd Í umboði Ríkisútvarpsins, eru þó undanþegin leyfi þessu. Íslenzka Ríkisútvarpið hefur frá upphafi starfrækt viðgerðarstofu til að gera við útvarpstæki. Forstöðumenn Ríkisútvarpsins hafa með skírskotun til ákvæða fjarskiptalaganna nr. 30/ 1941 talið, að útvarpsvirkjun væri ekki iðngrein samkvæmt iðnnámslögum og því ekki viljað fara að fyrirmælum þeirra laga um iðnfræðslu og námssamninga, að því er varðar þá menn, er numið hafa útvarpsvirkjun í Viðgerðarstofunni. Var þá höfðað mál gegn útvarpsstjóra (A) og forstöðumanni Viðgerðarstofunnar (B) fyrir brot á lögum um iðju og iðnað nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936 og lögum nr. 100/ 1938 um iðnaðarnám. Af ákvæðum fjarskiptalaga nr. 30/ 1941 þótti eigi verða ályktað, að útvarpsvirkjun skuli ekki teljast iðngrein eða teljast iðngrein, er undanþegin væri ákvæðum laga nr. 18/1927 og laga nr. 100/1938, og ákvæði 9. gr. reglna nr. 140/1942, er undanþiggja útvarpsvirkja iðnnámsreglum laga nr. 100/1938, því ekki reist á lögum nr. 30/1941. Atvinnumálaráðherra hafði með reglugerð nr. 100/ 1942 látið svo mælt, að útvarpsvirkjun skyldi talin ein grein iðnaðar og sett reglur um próf útvarpsvirkja. Þótti því athugaefni í dómsmálinu gegn A og B, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að ráðherra hafi haft nægilega heimild til að setja reglugerðarákvæði þetta sam- kvæmt 13. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. gr. laga nr. 105/1936. Álit dómkvaddra verkfræðinga um þetta efni hafði sætt ýtarlegri gagnrýni af hendi yfirverkfræðings Ríkisútvarps- ins, en sú gagnrýni hafði ekki verið borin undir hina dóm- kvöddu verkfræðinga, og héraðsdómari hafði ekki kvatt LXXKXII Efnisskrá. Bls. sérfróða menn til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/ 1951. Voru því ekki taldar fram komnar nægilega glöggar skýrslur til úrlausnar þessu atriði í Hæstarétti. Hins vegar voru Á og B sýknaðir af öllum kröfum ákæruvaldsins. A og B voru ekki taldir ámælisverðir um framkvæmd Þessara mála, þótt skilningur þeirra á lögum fengi ekki að öllu stað- izt. A og B höfðu ekki talið sér annað fært en að fara eftir reglum þeim, er póst- og símamálastjórnin setti með 4. gr. reglugerðar nr. 70/1942 og reglum nr. 140/1942, og mennta- málaráðherra, sem Ríkisútvarpið ber undir, veitti ekki A andstæð fyrirmæli, er hann bar undir ráðherrann tilhögun þá, sem A og B voru saksóttir fyrir. Þótti því algerlega bresta huglæg skilyrði til að refsa A og B fyrir nefndar Athafnir. ............. 7 A var forstjóri trésmiðju, sem framkvæmdi alls konar húsgagna- smíði og bólstrun. Hann var ákærður fyrir brot á tilteknum greinum laga um iðju og iðnað og laga og reglugerða um iðnaðarnám, með því að láta tvo nafngreinda óiðnlærða menn vinna að húsgagnabólstrun í trésmiðjunni og níu óiðnlærða menn að húsgagnasmíði. Í héraði voru tveir hús- gagnateiknarar dómkvaddir til að skoða nefnda trésmiðju og gefa lýsingu á starfsháttum þar. Tveir sérfróðir menn sátu og í dómi með hinum reglulega héraðsdómara sam- kvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. Þótti ljóst af gögnum máls- ins, að húsgagnagerð í trésmiðju A er Þannig háttað, að samtímis er unnið að smíði mikils fjölda húsgagna af sömu tegund og smíðin að mestu framkvæmd í vélum. Verka- skipting er mikil meðal starfsmanna, þannig að hver vinnur aðeins lítinn hluta af smíði hvers húsgagns og stendur vinna flestra þeirra í sambandi við vélanotkun. Þessir framleiðslu- hættir þóttu í meginatriðum falla undir ákvæði um iðju Í 1. kafla laga nr.18/1927 og ákvæði laga um iðnað og iðnaðar- nám því ekki koma til greina um þá. Hins vegar töldust sumir þættir húsgagnagerðarinnar vera lítt eða ekki unnir með vélum og störf fimm hinna nafngreindu manna, er að þeim unnu, þess eðlis, að krefjast verði iðnaðarsérnáms samkvæmt II. kafla laga nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936. Og sama máli var talið gegna um bólstrunarstörf tveggja starfsmanna, en störf fjögurra manna, er unnu að húsgagna- gerð, töldust eigi til handiðnaðar. Með því að láta nefnda sjö menn vinna að iðnaðarstörfum þessum án lögboðinnar sérmenntunar, þótti A hafa gerzt brotlegur við 14., sbr. 13. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. og 2. gr. laga nr. 105/1986. Með hliðsjón af því, að hinir óiðnlærðu menn höfðu unnið lengi óátalið hjá A og hann gat verið í óvissu um, að starf sumra þeirra væri ólögmætt, sbr. 3. 1l. 74. gr. laga nr. 19/1940, var Efnisskrá. LXXKXIII Bls. refsing A ákveðin 1000 króna sekt. .......020000000 00... 13 A og B voru ákærðir fyrir brot á lögum um iðju og iðnað, með því að láta óiðnlærða menn vinna að húsgagnagerð Í tré- smiðjunni C, sem er hlutafélag. A var einungis hluthafi í félaginu, og varð ekki séð af gögnum málsins, að hann hefði á nokkurn hátt borið ábyrgð samkvæmt iðnlöggjöfinni á ráðningu starfsmanna félagsins. Var A því þegar af þeirri ástæðu sýknaður af kröfum ákæruvaldsins. B var hins vegar stjórnarformaður í hlutafélaginu og var opinbera málinu því réttilega talið beint gegn honum. Húsgagnagerð í tré- smiðjunni fer fram með þeim hætti, að unnið er samtímis að smíði fjölda húsgagna af sömu tegund. Smíðin er að mestu framkvæmd með vélavinnu, sem hefur verkaskipt- ingu í för með sér. Húsgögnin eru einföld að gerð og þótti því gögnum málsins samkvæmt sýnt, að þeir þættir smíðar- innar, þar sem vélanotkun verður ekki við komið, væru svo einhæfir og óbrotnir, að ekki væri þörf sérnáms samkvæmt II. kafla laga nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936, til að inna þá af hendi. Voru framleiðsluhættir trésmiðjunnar Í heild því taldir falla undir ákvæði um iðju í 1. kafla laga nr. 18/ 1927. Var B því einnig sýknaður af kröfum ákæruvaldsins. 21 Iðnaðarnám. Samkvæmt reglugerð nr. 87/1928 um iðnaðarnám, sem sett var samkvæmt lögum nr. 11/1927, var venjulegs iðnaðarnáms krafizt af útvarpsvirkjum. Eftir að lög nr. 100/1938 höfðu verið Í gildi um tíma, var sett reglugerð nr. 38/1941, og eru útvarpsvirkjar þar ekki taldir meðal þeirra, sem ganga þurfa undir iðnaðarnám. Með reglugerð nr. 100/1942 var útvarpsvirkjun af nýju talin iðngrein og útvarpsvirkjum gert að sæta iðnfræðslu og ganga undir iðnpróf. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 30/1941 um fjarskipti, er íslenzka ríkinu m. a. veittur einkaréttur til að smíða, gera við, breyta eða setja upp hvers konar fjarskiptavirki. Með reglum nr. 140/1942 var síðan þeim, er fást vilja við viðgerðir á útvarpstækjum, gert með nokkrum undantekningum að afla sér leyfis póst- og símamálastjórnarinnar. Störf, framkvæmd í umboði Ríkisútvarpsins, eru þó undanþegin leyfi þessu. Íslenzka Ríkisútvarpið hefur frá upphafi starfrækt viðgerðarstofu til að gera við útvarpstæki. Forstöðumenn Ríkisútvarpsins hafa með skírskotun til ákvæða fjarskiptalaganna nr. 30/ 1941 talið, að útvarpsvirkjun væri ekki iðngrein samkvæmt iðnnámslögum og því ekki viljað fara að fyrirmælum þeirra laga um iðnfræðslu og námssamninga, að því er varðar þá menn, er unnið hafa að útvarpsvirkjun í Viðgerðarstofunni. Var þá höfðað mál gegn útvarpsstjóra (A) og forstöðumanni LXXKXIV Efnisskrá. Bls. Viðgerðarstofunnar (B) fyrir brot á lögum um iðju og iðnað nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936 og lögum nr. 100/1938 um iðnaðarnám. Af ákvæðum fjarskiptalaga nr. 30/1941 þótti eigi verða ályktað, að útvarpsvirkjun skuli ekki teljast iðn- grein eða teljast iðngrein, er undanþegin væri ákvæðum laga nr. 18/1927 og laga nr. 100/1938, og ákvæði 2. gr. reglna nr. 140/1942, er undanþiggja útvarpsvirkja iðnnáms- reglum laga nr. 100/1938, því ekki reist á lögum nr. 30/1941. Atvinnumálaráðherra hafði með reglugerð nr. 100/1942 látið svo mælt, að útvarpsvirkjun skyldi talin ein grein iðn- aðar og sett reglur um próf útvarpsvirkja. Þótti því athuga- efni í dómsmálinu gegn A og B, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að ráðherra hafi haft nægilega heimild til að setja reglugerðarákvæði þetta samkvæmt 183. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. gr. laga nr. 105/1936. Álit dóm- kvaddra verkfræðinga um þetta efni hafði sætt ítarlegri gagnrýni af hendi yfirverkfræðings Ríkisútvarpsins, en sú gagnrýni hafði ekki verið borin undir hina dómkvöddu verkfræðinga, og héraðsdómari hafði ekki kvatt sérfróða menn til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. Voru því ekki taldar fram komnar nægilega glöggar skýrslur til úrlausnar þessu atriði í Hæstarétti. Hins vegar voru Á og B sýknaðir af öllum kröfum ákæruvaldsins. Þeir voru ekki taldir ámælisverðir um framkvæmd þessara mála, þótt skilningur þeirra á lögum fengi ekki að öllu staðizt. A og B höfðu ekki talið sér annað fært en að fara eftir reglum þeim, er póst- og símamálastjórnin setti með 4. gr. reglu- gerðar nr. 70/1942 og reglum nr. 140/1942, og menntamála- ráðherra, sem Ríkisútvarpið ber undir, veitti ekki A and- stæð fyrirmæli, er hann bar undir ráðherrann tilhögun þá, sem viðgengist hafði og A og B voru saksóttir fyrir. Þótti því algerlega bresta huglæg skilyrði til að refsa A og B fyrir nefndar athafnir, „........0..0...0 00 í Í námssamningi var greint, að lágmarkskaup nemandans skyldi ekki vera lægra en tiltekinn hundraðshluti af kaupi sveina í iðninni, en samningsaðiljar voru sammála um, að um annað og hærra kaup hefði verið samið. Þessi háttur var talinn andstæður ákvæðum 4. gr. laga nr. 100/1938, „............ 262 Innsetningargerðir. Með dómi Hæstaréttar 14. nóvember 1951 var A dæmd allhá fjár- hæð, en 2. október s. á. hafði A framselt ófjárráða syni sínum, B, dómkröfu þessa til fullrar eignar. Nokkru eftir uppkvaðningu hæstaréttardómsins kröfðust nokkrir skuld- heimtumanna Á fjárnáms í fénu, sem var sérgreint í vörzlum málflutningsmannsins V. Fógeti synjaði um fram- Efnisskrá. LXXXV Bls. kvæmd fjárnáms, en nokkru síðar krafðist fjárhaldsmaður B þess, að umrætt fé í vörzlum V yrði afhent sér með beinni fógetagerð. Sama dag og það mál var tekið til úrskurðar í fógetaréttinum var bú A, eftir árangurslausa fjárnámsgerð, tekið til gjaldþrotaskipta. Þegar V var krafinn greiðslu á nefndri fjárhæð, vissi hann, að skuldheimtumenn ÁA áttu háar fjárkröfur á hendur honum og bjuggust til að leita fullnægju í dómsfjárhæðinni. Eins og högum ÁA var háttað, hafði V ástæðu til að ætla, að skuldheimtumenn Á myndu krefjast gjaldþrotaskipta á búi hans, eins og raun varð á, og að þess myndi freistað að rifta framsalsgerningnum 2. október 1951. Að svo vöxnu máli var V talið rétt að synja um afhendingu dómsfjárhæðarinnar og var því neitað um innsetningargerðina. .............2.0. enn 197 Innan Fríkirkjusafnaðarins í Reykjavík (F) starfaði um mörg ár félagsskapur, er nefndist Bræðrafélag Fríkirkjusafnað- arins í Reykjavík (B). Á sínum tíma gaf B F kirkjuklukkur og á árunum 1946—-1948 voru uppi ráðagerðir innan B um að gefa F rafmagnstæki til að hringja klukkunum. Um ára- mótin 1950— 1951 hafði F klofnað og var myndaður nýr söfnuður, er nefndist óháði Fríkirkjusöfnuðurinn í Reykja- vík (Ó). Á fundi í B í janúar 1951 var samþykkt að félagið skyldi framvegis heita Bræðrafélag óháða Fríkirkjusafnað- arins (Bó) og starfa innan þess safnaðar. Um þetta leyti munu nefnd hringingartæki hafa verið komin til landsins og voru þau í vörzlum Bó. F krafðist afhendingar tækja þessara með innsetningargerð. Ósannað var, að eignarréttur hefði stofnast F til handa að hringingartækjum þessum og var þegar af þeirri ástæðu synjað um framgang gerðar- ÍNNAF. 0... 651 Ítrekun. Togaraskipstjóri hafði gerzt sekur um ítrekað fiskveiðabrot. Refsing hans var ákveðin m. a. með tilliti til þess. ........ 376 Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaup og sala. A keypti íbúð í húsi af B og C og skyldi íbúðin vera fullgerð 15. júlí 1947. A fluttist í íbúðina um mánaðamótin júni— júlí s. á. og hinn 18. október s. á. fékk hann afsal fyrir íbúðinni úr hendi B og C. Í afsalinu var tekið fram, að húsnæðið væri selt „í því ástandi, sem það er nú í og sem kaupandi hefur kynnt sér.“ Nefnd íbúð varð síðan séreign konu A, M. Hinn 15. júlí 1949 fékk M dómkvadda matsmenn til að meta galla á íbúðinni. Höfðaði M síðan mál gegn B og C til heimtu LXXXVI Efnisskrá. Bls. skaðabóta af þessum sökum. Við athugun í júlímánuði 1949 kom að vætti vitna Í ljós, að ekki hafði verið gengið frá veggjum kjallaraíbúðarinnar á fullnægjandi hátt til að varna því, að vatn kæmist þar inn. Þótti B og C vera skylt að bæta M kostnað þann, er af nauðsynlegum umbótum leiddi, og var um fjárhæðina farið eftir mati hinna dóm- kvöddu manna. Spjöll á gólfdúkum og málningu þóttu og verða rakin til hinna leyndu galla á útveggjum íbúðarinnar og var B og C því einnig dæmt að bæta M það tjón. Sönnur voru ekki færðar fyrir öðrum skaðabótakröfum M, sem voru því ekki teknar til greina. ..............00000. 0000. 281 Af skeytaskiptum milli íslenzku verksmiðjunnar H og erlenda verzlunarfyrirtækisins P í aprílmánuði 1947 var ljóst, að samningar höfðu tekizt um kaup H á 60 smálestum af línolíu af P. Í maí- og júnímánuði s. á. sendi P 20 smálestir af olíunni. Hinn 22. júlí s. á. ritaði H P bréf og kvaðst vera neytt til að rifta kaupum á eftirstöðvum pöntunarinnar vegna gjaldeyrisskorts. P mótmælti riftunarkröfunni án tafar. Í samningum sínum við P hafði H ekki gert neinn fyrirvara um gjaldeyris. eða innflutningsleyfi vegna nefndra kaupa og var H því ekki talið rétt að rifta samn- ingi aðilja af þeim sökum. Talið var sannað, að aðiljar hefðu samið um ákveðið verð á línolíunni. Þótti H því eiga að greiða P bætur vegna hinna ólögmætu riftunar, sem miðaðist við mismun á kaupverðinu og markaðsverði olíunnar, þegar riftunin fór fram, enda hafði H eigi sýnt fram á, að tjón P hefði verið minna. ................... 324 A seldi Ó og J flugvél 15. september 1948. Ó og J höfðu áður skoðað flugvélina og var tekið fram í kaupsamningnum, að þeir sættu sig við ástand hennar og hafði þá orðið vart smávegis olíuleka í hreyfli vélarinnar. Við skoðun 22. sept- ember s. á. kom í ljós, að allstór sprunga var á sveifarás- húsi hreyfilsins. Ekki var í ljós leitt, að nefndur olíuleki hefði stafað af öðru en nefndri sprungu. Hér var um leyndan galla að ræða og var A því dæmt að bæta Ó og J tjón þeirra af þessum sökum. ........2...2200000 329 A hafði í aprílmánuði 1945 selt B 4 vöruskemmur fyrir kr. 22.000.00, sem B innti af hendi. Var ætlunin, að B flytti skemmur þessar brott og reisti af nýju á öðrum stað. All- löngu síðar, en áður en af flutningi hafði orðið, varð það að samkomulagi milli Á og B, að kaup þessi gengju til baka og annar aðili, C, fengi umræddar skemmur. Í staðinn skyldi B fá aðrar skemmur af sömu stærð og gæðum og ekki á óhentugri stað. Ósannað var, að B hefði samþykkt að taka við eða tekið við öðrum skemmum í staðinn og var ÁA því dæmt í máli, sem B höfðaði gegn honum í desember 1949, Efnisskrá. LXXXVII Bls. að greiða B skaðabætur fyrir vanefndir á samningi aðilij- anna, kr. 22.000.00, enda var krafa B eigi fyrnd. ......... 407 H seldi P og V ýmsar vörur fyrir samtals kr. 12.475.00, og var ágreiningslaust, að P og V hefðu greitt kr. 4.687.00 upp í kaupverðið. Í dómsmáli til heimtu eftirstöðvanna byggðu P og V lækkunarkröfu sína á því, að H hefði endurkeypt nokkurn hluta nefndra vara fyrir tæpar 4000 krónur. Þetta var ósannað og var krafa H því ekki lækkuð af þeim sökum. Þá töldu P og V og, að H hefði brostið heimild til sölu nokkurs hluta varanna og kröfðust lækkunar af því efni. Þessari málsástæðu var ekki hreyft í flutningi málsins fyrr en í Hæstarétti og var henni því ekki sinnt gegn andmælum H. Dómkröfur H voru því teknar til greina óskertar. ...... 569 Kaupréttur, Jarðirnar B og H liggja saman í sveit. Eiga A, D og J jörðina B, en R jörðina H. R nytjaði jörðina B ásamt H frá því vorið 1945 og var til húsa á B. Á árinu 1950 krafðist R þess, að A, D og J yrðu með dómi skyldaðir til að byggja honum B til lífstíðar, svo og bjóða honum jörðina til kaups samkvæmt 18. gr. laga nr. 87/1933. Fyrirsvarsmaður A, D og J, sem heimilaði R not H vorið 1945, lýsti því í bréfi til A, D og J um það leyti, að R hefði leitað eftir ábúð á B, meðan hann væri að byggja yfir sig að H. Í samræmi við óskir A, D og J kvaðst fyrirsvarsmaðurinn síðan hafa tjáð R, að hann gæti ekki byggt honum B lengur en til 6 ára. R viðurkenndi, að þetta væri rétt frá skýrt svo og, að hús á eignarjörð hans, H, hefðu verið komin að falli vorið 1945. A, D og J kváðust og aðeins hafa heimilað, að R fengi hús B og önnur afnot um allt að 6 ára tímabil og hefði verið við það miðað, að R hefði þessi not, meðan hann byggði upp á H. Ekkert byggingarbréf var gefið út til handa R, enda vildi fyrirsvarsmaður A, D og J ekki gefa út slíkt bréf. Skýrsla A, D og J um málsatvik þótti sennileg og vel sam- rýmanleg öðrum gögnum málsins. Var hún því lögð til grundvallar um skipti aðilja. Þótti samkvæmt þessu leiða af meginreglunni í 32. gr. laga nr. 7/1936, að R gæti ekki borið fyrir sig ákvæði 9. gr. ábúðarlaga nr. 87/1933. Og þar sem afnot R af jörðinni voru með þessum hætti, þótti hann heldur eigi hafa öðlast kauprétt á jörðinni. .............. 182 Kjörgengi. Sjá borgararéttindi. Kosningarréttur. Sjá og borgararéttindi. A krafðist þess að verða dæmdur réttur til að verða skráður á kjörskrá í kaupstaðnum V fyrir alþingiskosningar 28. júní LXXXVIII Efnisskrá. Bls. 1953. A dvaldist í Svíþjóð frá því fyrri hluta árs 1950 þar til hann fluttist hingað til lands í aprílmánuði 1953. Eftir gögnum málsins stundaði Á eingöngu nám í Svíþjóð með styrk frá Menntamálaráði, en samkvæmt umsóknum til ráðs- ins taldi A lögheimili sitt á þessum árum í V, þar sem hann átti lögheimili samkvæmt manntali, áður en hann fór til Svíþjóðar. Dvöl A í Svíþjóð þótti því ekki þannig háttað, að hún sliti heimilisfesti hans hér á landi, sbr. 33. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944. Var krafa A því tekin til BPEÍNA. ........0 00 473 B var eiginkona Á þess, er greinir Í næsta máli hér á undan, og höfðu þau hjón jafnan dvalizt samvistum hér á landi og í Svíþjóð, eftir að þau gengu í hjónaband. Þótti B því einnig eiga rétt til að verða skráð á kjörskrá í kaupstaðn- um V fyrir alþingiskosningar 28. júní 1953. ............. 475 Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, greiðsla, kaup og sala, samningar, skaða- bætur, skuldamál. Kvittun. A sagði upp störfum í bifreiðaviðgerðastöðinni Þ frá 1. apríl 1951 að telja. Er greiða átti kaup Á fyrir marzmánuð 1951, var á reikningnum dregið frá kaup fyrir allar fjarveru- stundir A í starfinu frá 1. janúar 1950 til 31. marz 1951, samtals rúmar 2000 krónur. A kvittaði fyrirvaralaust fyrir reikningsfjárhæðinni og hafðist síðan ekkert að í þessum efnum fyrr en 25. ágúst 1951, að hann krafðist endur- greiðslu á kaupfrádrættinum úr hendi Þ. Með hinni fyrir- varalausu kvittun og nefndu tómlæti sínu þótti A hafa firrt sig rétti til endurgreiðslu. .........0....000..00 0... 496 A hafði kvittað fyrirvaralaust fyrir kaup, sem hann hafði fengið úr hendi B. Nú kom í ljós, að Á átti rétt til hærri launa vegna ákvæða í kjarasamningi stéttarfélaga, er hlut áttu að máli, og krafði A B um mismuninn. Ákvæði 7. gr. laga nr. 80/1938 voru skýrð þannig, að starfsmenn, sem hafi kvittað fyrir- varalaust fyrir lægri laun en þeim ber samkvæmt kjara- samningi stéttarfélags síns, eigi samt rétt til að fá mismun- inn greiddan úr hendi atvinnurekanda eftir á. Krafa ÁA úr hendi B var því tekin tilgreina. .........2...00.. 00... 643 Kvöð. Í júlímánuði 1948 afsalaði A B hálfri húseign, neðri hæð og kjallara. Í afsalinu var tekið fram, að móteigandi B, D, sem átti efri hæð hússins og ris, hefði aðgang að salernisher- bergi í forstofu á neðri hæð. B hélt því fram, að A hefði lofað, er kaupin fóru fram, að vatnssalerni skyldi sett á Efnisskrá. LXXXIX Bls. efri hæð hússins, B að kostnaðarlausu, og þar með skyldi aflétt framangreindri kvöð um aðgang að salerni. Í árs- lok 1949 var salerni sett á efri hæð hússins, en nefndri kvöð var þó ekki aflétt. B höfðaði þá mál gegn D og krafðist viðurkenningar á brottfalli kvaðarinnar. Þeirri kröfu B var hrundið. Þá lét B dómkvadda matsmenn meta kvöð þessa til fjár og höfðaði því næst mál gegn A til greiðslu skaða- bóta vegna ætlaðrar vanefndar á að létta af kvöðinni. Gegn andmælum A var ósannað, að hann hefði gefið B loforð um þetta efni og var Á því sýknaður af skaðabótakröfu B...... 677 Kynferðisbrot. Varnarliðsmaðurinn T var á gangi á götu í kaupstað um kl. 23 að kvöldi síðast í októbermánuði. Mætti hann þá konunni X, sem hann þekkti ekkert. Greip T í hægri handlegg X, en hún sleit sig lausa. T tók þá utan um háls X og féll hún þá í göluna, en T lagðist hálfboginn yfir hana, hélt annarri hendi um bak henni, en hinni um háls hennar eða munn. Í þessum svifum bar þar að mann og stóð T þá samstundis á fætur og hvarf á brott. Ekki var talið sannað, að T hefði ætlað að þvinga X til kynferðismaka gegn vilja hennar og var T því sýknaður af ákæru fyrir brot á 194. gr. laga nr. 19/1940. Hins vegar þótti T með framangreindu atferli hafa gerzt sekur við 209. gr. sömu laga. Var T dæmd refsing fyrir brot gegn því lagaákvæði, þótt þess væri eigi getið Í ákæruskjali, enda var sækjanda og verjanda fyrir Hæsta- rétti gefið færi á að tjá sig um þetta atriði, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951. ........22000 00. rn 511 Kyrrsetning. Staðfest kyrrsetningargerð til tryggingar bjarglaunum. ........ 63 A krafðist kyrrsetningargerðar í tilteknu sumarhúsi ásamt lóð til tryggingar vixilskuld B. Var fógetaréttur settur í þessu húsi og kom þar fyrir dóminn kona B og lýsti því, að nefnt sumarhús ásamt leigulóð væri eign B. Var kyrrsetningar- gerðin síðan framkvæmd og í máli, sem A höfðaði til stað- festingar gerð þessari, var gerðin staðfest. B sótti ekki þing í því máli. Fyrir Hæstarétti voru lögð fram gögn fyrir því, að nefnt sumarhús ásamt lóð var ekki eign B, er kyrrsetn- ingargerðin fór fram, heldur þriggja ófjárráða barna hans, og var kyrrsetningargerðin því felld úr gildi. ........... 639 Kærumál. Í bæjarþingsmáli til heimtu ofgreiddrar húsaleigu krafðist stefn- andi þess, að lögmaður sá (B), sem hafði milligöngu um að koma umræddum húsaleigusamningi á milli málsaðilja, XC Efnisskrá. svaraði sem vitni spurningum um efni leigumálans. B neit- aði að svara spurningum þessum, þar sem svör við þeim - væri brot á þagnarskyldu lögmanna. Héraðsdómari taldi B eigi skylt að svara spurningum þessum og var sá úr- skurður kærður til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar, sem staðfesti úrskurð héraðsdómara að niðurstöðu til, er tekið fram, að sé staðhæfing stefnanda í héraði rétt um efni leigumála málsaðilja, hafi hann verið stórfellt og refsivert brot á ákvæðum laga nr. 39/1943. Umræddar spurningar til B lúti því að því að sanna, að gerningur, sem B var milli- göngumaður að, hafi verið brot á nefndum lögum, er hefði getað varðað B ábyrgð. B verði því ekki dæmt skylt að Bls. svara spurningum þessum, sbr. 2. tl. 125. gr. laga nr. 85/1936. 32 Kærumáli frestað sjálfkrafa í Hæstarétti vegna áfrýjunar aðal- málsins samkvæmt lögjöfnun frá 29. mgr. 117. gr. laga nr, 85/1936. ..........000000 0 35, Ákærði kærði til Hæstaréttar úrskurð héraðsdóms, þar sem hrundið var kröfu um, að dómendur vikju sæti, um ómerk- ing rannsóknar o. fl. Dómsmálaráðherra veitti heimild til kæru þessarar samkvæmt 171. gr. laga nr. 27/1951. ....... Dómsmálaráðherra fól lögfræðingnum G með umboðsskrá þann 13. júlí 1948 að rannsaka innflutning H með tveimur tiltekn- um skipum, er Viðskiptanefnd taldi tortryggilegan. Með umboðsskrám 5. júlí 1950 og 16. apríl 1952 var G og falið að rannsaka mál á hendur H fyrir margra aðra verknaði svo og dæma í málum þessum. G hóf dómpróf 22. júlí 1948 og hélt þeim áfram til 28. s. m. Síðan voru dómpróf ekki haldin aftur fyrr en 20. maí 1950, en G telur að hlé þetta hafi verið notað til að reyna að afla gagna í málum þessum erlendis. Í ákæruskjalinu á hendur H, dags. 16. apríl 1952, er honum gefin að sök ýmis brot í atvinnurekstri, sem talin eru varða við lög um innflutning, gjaldeyri og verðlag, lög um Þbók- hald svo og ákvæði hegningarlaga um ranga skýrslugjöf til opinberra aðilja. Til dómsetu með sér í málinu gegn H kvaddi G þá A og B og var málið þingfest 19. júní 1952. Við meðferð málsins krafðist H þess, að G viki dómarasæti í málinu, þar sem hann væri vanhæfur til meðferðar þess og dómsuppsögu í því. Kröfu sína byggði H í fyrsta lagi á því, að framangreint hlé á dómprófum sé óhæfilegt og eigi G sök á því. Af þessum drætti leiði fyrning sakar samkvæmt 81. gr., sbr. 2. tl. 82. gr. laga nr. 19/1950, en G sé vanhæfur til að leggja dóm á sýknukröfu, sem reist sé á Þessum rökum. Úrskurður G um þetta efni var kærður til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að í ákæruskjalinu á hendur H sé honum gefin að sök framhaldandi röð samkynja ætlaðra refstverðra athafna frá 1. jan. 1947 til 1. júlí 1950. Í kæru- 318 36 Efnisskrá, ; XCI Bls. málinu verði ekki um það dæmt, hvort sakargiptir þessar séu sannaðar eða ekki, en þegar litið sé til þess, hversu eðlis- líkir og framhaldandi umræddir verknaðir séu, þá séu ekki líkur fyrir því, að framangreint hlé á dómprófum leiði til fyrningar saka, ef sannaðar reynast. Annað hlé, sem síðar varð einnig á rannsókninni, sé og ekki sennilegt til að leiða til fyrningar saka. Framangreindur dráttur sé að vísu órétt- lættur og aðfinnsluverður, en hann eigi þó eftir atvikum ekki að valda því, að G víki úr dómarasæti. Í öðru lagi byggði H nefnda kröfu sína á því, að G sé sannur að slíkri óvild í sinn garð, að ekki sé rétt að láta hann fara með mál ákæruvaldsins á hendur sér og kveða upp dóm í því. Reisti H þessa staðhæfingu sína á eftirtöldum atriðum: a) G hafi valið sem dómvott og rannsóknarmenn um verðlag óvildar- menn H. Þetta var talið ósannað. b) G hafi flutt bókhalds- gögn H í annað byggðarlag og haldið þeim þar alllangan tíma. Talið var, að G hefði orðið hér nokkur yfirsjón um meðferð málsins, en þó eigi svo, að efni væri til að vísa honum úr dómarasæti fyrir þá sök. ce) G hafi synjað sér að hafa lögfróðan verjanda á tilteknu dómþingi í málinu. Þetta var þó eigi talin slík yfirsjón, að kröfu H yrði sinnt. d) G hafi storkað sér í dómprófunum, rangfært orð sín í bók- unum og jafnvel neitað að bóka eftir sér. Þetta var talið ósannað. e) G hafi tekið þátt í samningu ákæruskjalsins á hendur sér. Það var talið ósannað. f) G hafi haft mjög ósæmileg ummæli um sig í tilteknu bréfi til Dómsmálaráðu- neytisins. Ummæli þessi voru að vísu talin óheppileg og óviðeigandi af hendi dómara, en þó ekki svo vaxin, að næg ástæða væri til að víkja G úr dómarasæti. Önnur ummæli, sem höfð voru eftir G um H, voru sum ekki talin sönnuð og önnur ekki þess eðlis, að varða ætti því, að G viki sæti. 36 Í sama máli krafðist H þess, að samdómandinn Á yrði látinn víkja dómarasæti. Byggði H þessa kröfu á því, að A hafði í Þinghaldi í málinu skýrt frá því, að hann hefði eftir beiðni verðgæzlumanna afhent þeim reikning til sín um stóla, keypta af H. Jafnframt lýsti A því yfir, að hann gerði enga kröfu um endurgreiðslu frá H, þótt svo kynni að reynast, að stólar þessir hefðu verið seldir of háu verði. Þótti þetta eftir atvikum ekki eiga að valda því, að Á viki sæti í málinu. 36 Í sama máli krafðist H þess, að öll rannsókn málsins, utan dóms og innan, yrði ómerkt. Voru engin rök talin til að taka þá kröfu til greina. ...........2000...ssn 36 Í sama máli kom það í ljós af dómprófum, að annar verðgæzlu- mannanna, er rannsakaði verðlag hjá H, hafði, er hann dvaldist við þetta starf sitt í bæ þeim, sem H á heima, lent í sennu við son H og viðhaft þá mjög ósæmileg ummæli um XCI Efnisskrá. H. Eftir það gengu verðgæzlumennirnir frá skýrslu sinni um verðlag hjá H. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að leggja skýrslu verðgæzlumannanna til grundvallar dómi í málinu og kvað Hæstiréttur því svo á, að framkvæma skyldi yfir- skoðun á gerðum verðgæzlumanna, áður en dómur gengi í máli H...............0.02 020 Í sama máli hafði löggiltur endurskoðandi verið skipaður til að Með framkvæma endurskoðun á bókhaldi H. Af hálfu H var þess krafizt, að sérfróður maður yfirskoðaði þessa bókhaldsrann- sókn. Á hendur endurskoðandanum var ekki talið sannað neitt það misferli, er varða ætti ómerkingu á verki hans, og var því þessari kröfu H eigi sinnt. ..................... úrskurði uppboðsréttar 27. maí 1950 var hrundið kröfu A um, að slitið yrði með opinberu uppboði sameign hans og B á tiltekinni húseign. Þessum úrskurði var áfrýjað til Hæstaréttar, en málinu var vísað frá þeim dómi 28. marz 1952. Nokkru síðar fór A þess aftur á leit við uppboðs- réttinn, að nefndri sameign hans og B yrði slitið með upp- boði. Ekki var talið, að A reisti þessa kröfu sína á því, að ástæður hefðu breytzt, að því er þetta atriði varðaði, frá því að úrskurður uppboðsréttar 27. maí 1950 var uppkveðinn, heldur væri um sömu málsástæður að ræða og í fyrra málinu. Nú stóð nefndur úrskurður óhaggaður og var hinu nýja máli því vísað frá uppboðsréttinum. Þessi frávísunar- úrskurður var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ... A höfðaði mál fyrir bæjarþingi til heimtu bóta fyrir það, að hann sem trúnaðarmaður stéttarfélags hefði ekki notið þess Íorgangsréttar til vinnu, sem greinir í 11. gr. laga nr. 80/1958. Héraðsdómur taldi, að samkvæmt 44. gr., sbr., 47. gr. laga nr. 80/1938 bæri úrlausn þessa ágreinings undir Félagsdóm og vísaði því málinu frá héraðsdómi. Þessi frá- vísunardómur var kærður til Hæstaréttar og var staðfestur þar. 0. Kært málskostnaðarákvæði héraðsdóms. .........000000... Vélstjórinn A, sem fékk ákveðinn hundraðshluta af afla, höfðaði Með mál gegn útgerðarfélaginu E fyrir sjó- og verzlunardómi til greiðslu uppbótar á fiskverðið vegna ákvæða um innflutn- ingsréttindi bátaútvegsmanna. E krafðist frávísunar máls- ins, þar sem það bæri undir Félagsdóm. Framangreindur ágreiningur um kaupkröfu þótti vera þess eðlis, að almennir dómstólar ættu úrlausn hans og var frávísunarkröfu E því hrundið. .............0. 00. úrskurði skiptaréttar var sóknaraðiljanum Þ ákveðin til- tekin fjárhæð úr dánarbúi og varnaraðiljanum S gert að greiða Þ málskostnað. S kærði málskostnaðarákvæði úr- skurðarins til Hæstaréttar, en áskildi sér jafnframt rétt til Bis. 3 3 18 22 26 6 G 4 3 0 No Efnisskrá. XCIII Bls. að áfrýja úrskurðinum að öðru leyti síðar. Vegna þessa áskilnaðar var kæran talin heimildarlaus og kærumálinu því vísað frá Hæstarétti. ............0.0.20. 00... 301 Málsaðili (B) bar undir stjórn Lögmannafélags Íslands (L) til úrlausnar, hver væri hæfileg þóknun til málflutningsmanns- ins M fyrir flutning tiltekins máls. L kvað upp úrskurð um þetta efni og var sá „úrskurður“ kærður til Hæstaréttar. M hafði uppi þær málsástæður fyrir L, að B hefði með því að kvitta fyrir inneign sinni hjá honum svo og með aðgerða- leysi um langan tíma firrt sig rétti til að krefjast lækkunar á þóknun þeirri, sem M hafði reiknað sér fyrir flutning nefnds máls. L brast vald til að kveða upp úrskurð um máls- ástæður þessar, en Í dómi varð ekki kveðið á um umrædda þóknun til M, án þess að taka til athugunar og meta máls- ástæður þessar. Úrlausn L var því einungis skoðuð sem álitsgerð, en ekki úrskurður samkvæmt 8. gr. laga nr. 61/ 1942, er kærður yrði til Hæstaréttar. Kærumálinu var því vísað frá Hæstarétti. ............222.000....en 466 Héraðsdómari ákvað í úrskurði í opinberu máli, að frekari verð- lagsrannsókn, sem Hæstiréttur hafði fyrirskipað, skyldi ekki fram fara. Úrskurður þessi var kærður til Hæstaréttar af ákærða, úrskurðurinn felldur þar úr gildi og héraðsdóm- ara fyrirskipað að láta framkvæma rannsókn þessa undan- bragðalaust. ........0.220 00. 478 H/í B krafðist þess, að löghald yrði gert hjá málflutningsmann- inum M í eignum erlends félags (W), sem B taldi, að M hefði í sínum vörzlum. Í fógetaréttarmálinu krafðist málflutnings- maður B þess, að M yrði sem vitni skyldaður til að svara ýmsum spurningum um hina ætluðu inneign W, ráðstöfun hennar og viðskipti M við W. M neitaði að svara spurningum þessum og kvað fógeti upp úrskurð um það efni. Sá úr- skurður var kærður til Hæstaréttar. M hafði í upphafi fógetaréttarmálsins lýst því, að hann hefði að vísu haft í vörzlum sínum fé W, en hann hafi verið búinn að afhenda féð, er kyrrsetningar var krafizt. Af hálfu B var þessari yfirlýsingu M, sem er opinber sýslunarmaður, ekki hnekkt og þóttu því engir réttarhagsmunir fyrir þeirri kröfu B, að M gæfi vitnaskýrslu í málinu. .........20.00000 00... 485 A höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar samkvæmt skulda- bréfi. B krafðist frávísunar málsins, þar sem aðilinn D ætti umrætt bréf með A. Sannaðist og, að skuldabréfið var í sameign ÁA og D, en þar sem D lýsti sig samþykkan máls- sókninni, er hann kom fyrir dóm, þótti ekki ástæða til að vísa málinu frá héraðsdómi. ...........002.0 0... 494 A, B og D áttu að jöfnu og ráku vélsmiðju í Reykjavík. A seldi B og D eignarhluta sinn í smiðjunni og var kaupverðið að XCIV Efnisskrá. Bls. nokkru tilteknar fjárhæðir, en einnig var svo ákveðið, að gera skyldi upp rekstur vélsmiðjunnar, miðað við ákveðinn dag, og að því loknu skyldi greiða A% hluta af nettó- eignum fyrirtækisins, að undanteknum tilteknum verðmæt- um. Aðiljar komu sér saman um að fela löggiltum endur- skoðanda nefnd reikningsskil. Í lokaskýrslu endurskoðand- ans um þetta efni kveður hann sig eigi hafa getað sann- reynt, vegna skorts á nægum gögnum, hver hafi verið hluti A í vélsmiðjunni á nefndum tíma. Nú byggði A kröfur sínar í dómsmáli á hendur B og D á þessari endurskoðunar- skýrslu, en með tilliti til framangreindrar niðurstöðu hennar, þótti ekki unnt að kveða upp efnisdóm um kröfur A og vísaði héraðsdómari því málinu frá dómi. Dómur þessi var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ....... 572 G krafðist þess, að sér yrði með fógetavaldi fengin forráð barns hennar, sem dvaldi hjá föður barnsins (K), fyrrverandi eiginmanni G. Í fógetamálinu lagði K fram vottorð frá systurdóttur sinni (S), sem vottaði um atvik í sambandi við flutning barnsins til K. Gekkst S við vottorði þessu fyrir dómi, en héraðsdómari neitaði S um að staðfesta vætti sitt. Úrskurður héraðsdómara var kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Var S ekki talin svo við mál eða máls- aðilja riðin, að staðfesting vitnaskýrslu hennar gæti talizt varhugaverð, sbr. 2. mgr. 127. gr. laga nr. 85/19386, enda og ekki annarra vitna kostur um málsatriðið. .............. 664 A hafði höfðað ærumeiðingarmál gegn B. Í því máli lagði A fram yfirlýsingu, sem hafði að geyma meiðyrði um B, að hans áliti, og höfðaði hann þá gagnsök í fyrrnefndu máli út af ummælum þessum. Á krafðist frávísunar gagnsakar. Talið var, að B þyrfti ekki að láta sér nægja að krefjast réttarfars- sektar út af tilefni gagnkröfunnar og samkvæmt 49. gr. laga nr. 85/1936 væri honum heimilt að höfða gagnsök af þessu tilefni, enda væru bæði málin af sömu rót runnin. Héraðs- dómari hratt því frávísunarkröfu A. Úrskurður héraðsdóm- ara var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ......... 682 Landamerkjamál, Ágreiningur varð um landamerki milli Oddajarða (0) og Sela- lækjar (S). Á dómþingi 1948 urðu eigandi S og fyrirsvars- maður O ásáttir um, að tiltekin varða á Smalaskálaholti skyldi teljast markadepill þar. Var sú sátt staðfest af kirkju- málaráðuneytinu, sem hefur forráð O. Fyrirsvarsmaður O taldi, að markalínan ætti að dragast frá nefndri vörðu „sjón- hendingu í Bjólubæ“, eins og greint er í landamerkjaskrá fyrir 0 22. maí 1890, en eigandi S taldi, að línan ætti að Efnisskrá. XCV BIs. liggja „um tvær vörður við Ytri-Rangá móts við Bjólu,“ eins og segir í landamerkjaskrá fyrir S 19. maí 1890. Ákvæði Oddabréfsins, sem gert var síðar en Selalækjarbréfið, þóttu vera ótvíræð og koma auk þess alveg heim við gömul gögn um landamerki á þrætusvæðinu. Þótti landamerkjaskráin fyrir O því eiga að ganga fyrir landamerkjaskránni fyrir S, að því leyti sem skrám þessum bar á milli. Og þar eð ekki var talið, að eigendur S hefðu haft svo langvinnt einkahald á þrætusvæðinu, að til eignarhefðar hefði leitt, var héraðs- dómur, sem tekið hafði til greina kröfur eiganda S, ómerkt- ur samkvæmt 15. gr. laga nr. 41/1919, sbr. lög nr. 40/1927, og málinu vísað heim í hérað. .............0.00 0000. 392 Ágreiningur reis milli eigenda jarðanna Þ og S annars vegar og eiganda jarðarinnar G hins vegar um merki milli jarða þessara á tilteknu svæði svo og um staðsetningu vegar, er skiptir löndum milli jarðanna. Landamerkjadómur ákvað mörk þessi í samræmi við uppdrátt af landssvæðinu frá 1917 svo og með hliðsjón af öðrum gögnum. Hæstiréttur taldi héraðsdóm hafa ákveðið mörkin eðlilega samkvæmt gögnum málsins og staðháttum og staðfesti því dóminn. ... 516 Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Leigusamningar. Sjá og ábúðarréttur, húsaleiga, útburðargerðir A og B tóku á leigu jörð, sem var eign Q, ásamt húsum öllum og mannvirkjum til 9 ára frá 1. júní 1945 að telja og var leigu- fjárhæðin ákveðin kr. 12.000.00 á ári. Með samningi 29. júní 1946 ákváðu aðiljar, að nefndum leigusamningi skyldi slitið 1. október s. á. A og B höfðu þá samtals greitt O leigu að fjárhæð kr. 16.000.00. Þeir létu nú fram fara mat á jörðinni til ákvörðunar hæfilegu afgjaldi eftir hana og var það talið kr. 4.020.00 á ári, þar af leiga eftir íbúðarhúsið kr. 3.460.00 eða alls fyrir leigutíma A og B kr. 5.360.00. Kröfðust A og B þá endurgreiðslu úr hendi O á mismuninum, kr. 10.630.00, og byggðu þá kröfu á ákvæðum 6. gr., sbr. 13. gr. laga nr. 39/1943 svo og 7. gr. laga nr. 73/1933. Ekki var talið, að ákvæði húsaleigulaga nr. 39/1943 tækju til leigusamninga um jarðir og ósannað var, að misneytingu hefði verið beitt við leigusamningsgerðina. Við samningsgerðina 29. júní 1946 um niðurfall leigusamnings aðilja hurfu samningsaðiljar frá skaðabótakröfum, er þeir töldu sig eiga hvorir á hendur öðrum, og ÁA og B gerðu þá engan fyrirvara um endur- greiðslukröfu á hendur O. Samkvæmt þessum atvikum öllum þótti endurgreiðslukrafa A og B ekki hafa við rök að styðjast. .........00..000 623 XCVI Efnisskrá. Bls. T.íkamsáverkar. Tvær bifreiðar rákust á á breiðum þjóðvegi í Svínahrauni. Hlui- ust af mikil spjöll á bifreiðunum og annar bifreiðastjórinn, A, svo og tveir af farþegum bifreiðanna hlutu talsverð meiðsl. Fékk A heilahristing og skrámu á andlit og hné, annar farþeganna hlaut opið beinbrot á fæti og stórt og djúpt sár á enni og hinn farbeginn handleggsbrotnaði, fékk skrámur í andlit og tannbrot. Var bifreiðarstjórinn B talinn eiga sök á Þifreiðaslysi þessu með ógætilegum akstri og m. a. hafa gerzt brotlegur við 219. gr. laga nr. 19/1940. Hlaut B sektarrefsingu, kr. 2000.00. ......2.000000.. 0... 1 A tók á leigu herbergi í gistihúsi og lagðist til svefns um mið- nætti. Vissi hann síðan ekki af sér fyrr en síðari hluta nætur, að hann vaknaði við það, að hann var barinn a. m. k. Þrjú högg á báða kjálka. Fékk hann glóðarauga á bæði augu og efri vörin sprakk. Á vissi ekki, hver valdur var að árás- inni. M hafði einnig lagt sig til svefns í sama herbergi. Er hann vaknaði um nóttina, sá hann óþekktan mann vera þar inni og láta ófriðlega. Er M var kominn á fætur, barði komumaður hann í andlitið svo og síðar frammi í gangi gistihússins, er M hafði hopað þangað. Með framburði M og tveggja vitna þótti sannað, að G væri árásarmaðurinn og var hann, þrátt fyrir neitun sína, dæmdur sekur um brot á 217. gr. laga nr. 19/1940. Hlaut G fangelsisrefsingu, 3 mánuði. .. 238 Með framburði vitna, sem heyrðu á tal B og X í næsta herbergi, svo og viðurkenningu B sjálfs, þótti sannað, að B hefði veitt stúlkunni X, eftir að hún hafði neitað B um líkamlegar samfarir, líkamsáverka. Hlaut X glóðarauga af árásinni, marbletti, bólgur í andlit, ör og eymsli í öxl og brjóst. Með þessu atferli hafði B gerzt sekur við 217. gr. laga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, 5 mánaða fangelsi. .. 246 A, sem var ölvaður, komst að næturlagi inn í verksmiðjuhús, þar sem vélgæzlumaðurinn B var á verði. Varð B fyrst var við A uppi á palli í húsinu, og hélt B upp stiga, sem lá þangað. Er B var að komast upp á pallinn, greip Á tvo rörbúta, sem lágu á pallinum, og sló ofan á höfuð B með rörbútunum, svo að hann riðaði við. Komst hann þó upp á pallinn, en síðan rann á hann mók. Hafði B hlotið höfuðkúpubrot og skurði á höfuð við árásina. ÁA var dæmd refsing samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940. ...........2200 00. 368 Varnarliðsmaðurinn T var á gangi á götu í kaupstað síðla vetrar- kvölds. Mætti hann þá konunni X, sem hann þekkti ekkert. Greip T í hægri handlegg X, en hún sleit sig lausa. T tók þá utan um háls X og féll hún í götuna, en T lagðist hálfboginn yfir hana, hélt annarri hendi um bak henni, en binni um háls hennar eða munn. Í þessum svifum bar þar að mann Efnisskrá. XCVII Bls. og hvarf T þá á brott. Samkvæmt lZknisvottorði hlaut X létt taugaáfall við árás þessa, auk eymsla og verkja í baki. Var T m. a. dæmd refsing fyrir brot á 217. gr. hegningar- laga nr. 19/1940. .............0 0000. 511 Líkur. Sjá sönnun. Læknar. Læknir lýsir áverkum, er maður hlaut í bifreiðarslysi. ........ sr 1, 217, 537, 671 Læknir metur örorku manns, er hlaut meiðsl í bifreiðarslysi.217, 671 Læknir lýsir áverkum, er maður hlaut við líkamsárás. ........ sr 238, 246, 368, 511 Geðsjúkdómalæknir lýsir andlegu ástandi sakbornings og lætur uppi álit um geðheilbrigði hans og sakhæfi. ......... 368, 511 Læknir metur örorku manns, er slasaðist við starf sitt. ........ 427 Læknir lýsir meiðslum manns, er hlaut meiðsl við vinnu sína. .. 427 Læknir lýsir rannsókn sinni á líki manns, sem beðið hafði bana í sjóslysi. ...........22.0.00 587 Lög. Lögskýring. Samkvæmt reglugerð nr. 87/1928 um iðnaðarnám, sem sett var eitir lögum nr. 11/1927, var venjulegs iðnaðarnáms krafizt af útvarpsvirkjum. Eftir að lög nr. 100/1938 höfðu verið í gildi um tíma, var sett reglugerð nr. 38/1941. Eru útvarps- virkjar ekki taldir þar meðal þeirra, sem ganga burfa undir iðnaðarnám. Þessari reglugerð var aftur breytt með reglu- gerð nr. 100/1942. Er útvarpsvirkjun í þessari reglugerð af nýju talin iðngrein og útvarpsvirkjum gert að sæta iðn- fræðslu og ganga undir iðnpróf. Í 2. gr. laga nr. 30/1941 um fjarskipti er íslenzka ríkinu veittur einkaréttur m. a. til að smíða, gera við, breyta eða setja upp hvers konar fjar- skiptavirki. Samkvæmt 10. gr. laganna skal póst- og síma- málastjórnin hafa á hendi framkvæmd á einkarétti ríkis- ins, þó að fráskilinni m. a. framkvæmd þeirra mála, sem Ríkisútvarpinu eru falin með sérstökum lögum. Með vísan til 12. gr. laganna setti póst- og símamálaráðherra síðar reglugerð nr. 70/1942. Með 3. gr. var þeim, er starfa vilja að framkvæmdum, er ber undir einkarétt ríkisins, bent á að snúa sér um það til póst- og símamálastjórnarinnar. Með reglum nr. 140/1942 var síðan þeim, er fást vilja við við- gerðir á útvarpstækjum, gert með nokkrum undantekning- um að afla sér leyfis póst- og símamálastjórnarinnar. Störí, framkvæmd í umboði Ríkisútvarpsins, voru þó undanþegin slíku leyfi. Í máli, sem höfðað var gegn útvarpsstjóra og forstöðumanni Viðgerðarstofu Ríkisútvarpsins fyrir ætlað XCVIII Efnisskrá. BIs. brot á lögum um iðju og iðnað og um iðnaðarnám, var tekið fram, að af nefndum ákvæðum fjarskiptalaga nr. 30/1941 verði eigi ályktað, að útvarpsvirkjun skuli ekki teljast iðn- grein, eða iðngrein, undanþegin ákvæðum laga nr. 18/1927 og laga nr. 100/1938 um iðnaðarnám, sbr. nú lög nr. 46/ 1949. Einkaréttur ríkisins samkvæmt lögum nr. 30/1941 haldist og, hvort sem útvarpsvirkjun teljist iðngrein sam- kvæmt iðnnámslögum eða ekki. Af því leiði og, að ákvæði 2. gr. reglna nr. 140/1942, sem undanþiggja útvarpsvirkja iðnnámsreglum laga nr. 100/1938 og nú laga nr. 46/1949, verði ekki reist á lögum nr. 30 1941. ..........0.0000002... 7 Ákvæði 1. gr. laga nr. 29/1940 ekki talin eiga við um húsvarðar- störf hjá öðrum en ríkisstofnunum. ........00.000000.. 28 Kærumáli frestað sjálfkrafa í Hæstarétti vegna áfrýjunar aðal- málsins samkvæmt lögjöfnun frá 2. mgr. 117. gr. laga nr. 85/1936. .......2.00000 ns 35, 318 Hásetinn Á slasaðist við vinnu um borð í botnvörpungi, sem var eign B. Að ráði læknis fór A ekki næstu veiðiför og var því skráður úr skiprúmi. A fékk greitt kaup til afskráningar- dags og krafði síðan B um 7 daga kaup til viðbótar með skírskotun til 32. gr. sjómannalaga nr. 41/1930. Greiddi B kaup þetta og krafði því næst Tryggingarstofnun ríkisins (T) um fjárhæðina. Samkvæmt 17. gr. laga nr. 122/1950 getur félagsmálaráðherra ákveðið, að útgerðarmönnum sé skylt gegn aukaiðgjaldi að tryggja áhættu vegna bótaskyldra slysa samkvæmt 32. gr. sjómannalaganna, þannig, að T greiði hinum slasaða, auk dagpeninga samkvæmt 53. gr. sömu laga, fullt kaup eða aflahlut í eina viku frá afskrán- ingardegi. Með auglýsingu 3. janúar 1951 ákvað félagsmála- ráðherra að nota heimild þessa og voru útgerðarmenn, þar á meðal B, krafðir um aukaiðgjöld af þessum sökum. Hafði B innt gjald þetta af hendi. Af 17. gr. laga nr. 122/ 1950 þótti ljóst, að T hefði tekið á sig bótaskyldu útgerðar- manna samkvæmt 32. gr. sjómannalaga, miðað við einnar viku tjón, og var T því dæmt að greiða B nefnda fjárhæð. 113 Hinn svonefndi Bernarsáttmáli var lögfestur hér á landi 7. september 1947 með auglýsingu nr. 110/1947 . Í auglýs- ingu þessari var sá fyrirvari gerður, að varðandi þýðingar gildi 10 ára frestur sá, sem tiltekinn er í 4. gr. laga nr. 13/1905, í stað 50 ára frests samkvæmt 8. gr. sáttmálans. Samkvæmt 11. gr. sáttmálans er höfundum leikrita tryggð vernd gegn opinberri sýningu á þýðingu á þessum verkum án þeirra leyfis, meðan þeir eiga rétt á frumverkinu. Enginn fyrirvari var gerður af Íslands hálfu við þessa grein sátt- málans, sem því var talin gilda hér á landi óskoruð um flutningsrétt á þýðingum leikrita, enda tæki ákvæði 4. gr. Efnisskrá. XCIX Bls. laga nr. 13/1905 eingöngu til útgáfu þýðinga. ............ 130 Fegrunarfélag Reykjavíkur (F) hélt tvær skemmtanir árin 1948 og 1949 í fjáröflunarskyni og seldi aðgang að. Var F krafið um skemmtanaskatt af aðgangseyrinum og greiddi ' F hann, að áskildum rétti til endurheimtu. Tilgangur F er að fegra Reykjavík, stuðla að betri snyrtingu og hreinsun borgarinnar, aukinni umgengnismenningu og hollustuhátt- um. Hagnaði af framangreindum skemmtunum hafði óvé- fengt verið varið í samræmi við nefndan tilgang F, sem taldist miða að almannaheill. Þóttu skemmtanir þessar því vera undanþegnar skemmtanaskatti samkvæmt b-lið 3. gr. laga nr. 56/1927. .........22.00 00... seen 134 A hafði afhent póstafgreiðslu (P) böggul til flutnings og fékk kvittun fyrir. Í kvittuninni var rætt um póstkröfusendingu að fjárhæð kr. 624.00, þar af burðargjald kr. 24.00. Póst- böggull þessi glataðist. Nefnd póstkröfufjárhæð þótti ekki verða talin tilgreint verð í merkingu 8. mgr. 20. gr. póst- laga. Var A því aðeins talinn eiga samkvæmt nefndri mgr. rétt til að fá sendinguna bætta með 1 krónu fyrir hvert %% kg af þyngd hennar, auk endurgreiðslu á burðargjaldi. .. 139 Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að þann hluta stóreignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í hlutafélög- um og samvinnufélögum, þar með talin hlutafjár- og stofn- fjáreign, geti ríkissjóður innheimt einungis hjá félögunum sjálfum, enda leiði könnun 9. mgr. 12. gr., þrátt fyrir orða- lag 3. mgr. gr., til þeirrar niðurstöðu, að löggjafinn hafi viljað láta þessi félög taka nokkurn þátt í greiðslu stóreigna- skatts, þótt með óvenjulegum hætti sé. .. 142, 154, 159, 165, 312 Reglur laga nr. 22/1950 voru að vísu taldar geta leitt til nokkurs ósamræmis, að því er varðar stóreignaskattgreiðslur ein- stakra hluta- og samvinnufélaga, en sú mismunun taldizt þó eigi vera með þeim hætti, að brjóti í bága við 67. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, enda taki löggjafinn ekki fyrir fram ákveðin félög út úr í því skyni að gera hlut þeirra verri en annarra. .........0.020000n sn 142 Ekki þótti öruggt að skýra ákvæði 17. gr. laga nr. 6/1935 á þá leið, að orðin „verðmæt eignarréttindi“ tækju til viðskipta- vildar (goodwill). Var viðskiptavild því eigi taldin til eigna við ákvörðun stóreignaskatts samkvæmt lögum nr. 22/1950. .....0..000n ns 142 Í 12. gr. reglugerðar nr. 133/1950 um stóreignaskatt er svo ákveðið, að söluskattur ársins 1949 skuli því aðeins dreg- inn frá eignum í sambandi við ákvörðun um stóreigna- skatt, að söluskatturinn hafi verið greiddur áður en stór- eignaskatturinn er ákveðinn. Talið var, að söluskattur hafi hvílt sem skuld á atvinnufyrirtækinu A 31. desember 1949, Cc Efnisskrá. enda þótt gjalddagi væri þá ekki kominn. Ákvæði 12. gr. reglugerðar nr. 133/1950 voru því ekki talin gild að þessu leyti og nefndur söluskattur talinn meðal skulda Á við ákvörðun stóreignaskatts hans. ..........0000000 0... Atvinnufyrirtækið A skuldaði 31. desember 1949 slysatrygginga- gjöld samkvæmt 112. gr. og 113. gr. laga nr. 50/1946. Trygg- ingagjöld þessi voru talin raunveruleg skuld í sambandi við ákvörðun stóreignaskatts Á samkvæmt lögum nr. 22/1950 og skipti ekki máli, þótt þau væru innheimt síðar. ........ Samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf greiða dánarbú skatt af óskiptum eignum búsins. Dánarbú varð ekki talið eitt þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950, og fór um stóreignaskattskyldu dánarbús eftir 1. mgr. 12. gr. sömu laga. ........2.20.20 nr 154, Sá, sem situr í óskiptu búi, á að greiða skatt af öllum eignum og tekjum búsins samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf. Óskipt bú varð ekki talið til þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 og fór því um stóreignaskattskyldu af óskiptu búi eftir 1. mgr. 12. gr. sömu laga. ............. A hafði frá því á árinu 1926 átt bifreið, sem bar tiltekið skrán- ingarmerki. Bifreiðin hafði verið lítið sem ekkert notuð hin síðari ár og sjaldan færð til bifreiðaskoðunar, en hins vegar höfðu verið greidd af henni lögboðin gjöld á hverjum tíma. Í september 1948 afmáði bifreiðaeftirlitsmaðurinn á staðn- um (S) bifreiðina af bifreiðaskrá og úthlutaði öðrum manni (K) skráningarmerki því, er A hafði haft. Afskráningu þessa framkvæmdi S án skoðunar á bifreið A og án undan- genginnar aðvörunar. Samkvæmt 6. mgr. 17. gr. bifreiða- laga nr. 23/1941 átti S, áður en hann framkvæmdi nefnda afskráningu og afhendingu, að veita A hæfilegan frest til að fá ökuhæfa bifreið, er hann ætti, skráða með nefndu merki. Skorti því lagaskilyrði til að svipta ÁA skráningar- merkingu. .............0.0... ess Í 15. gr. laga nr. 24/1941 er svo ákveðið, að í kaupstöðum og kauptúnum megi í lögreglusamþykktum setja sérreglur um umferð. Í 3. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykja- vík nr. 2/1930 er m. a. ákveðið, að allir vegfarendur skuli samstundis víkja úr vegi fyrir slökkviliðsbifreiðum, enda gefi þær auðþekkt hljóðmerki. Þetta ákvæði lögreglusam- Þykktarinnar var talið eiga stoð í nefndri 15. gr. laga nr. 24/1941 og var ákvæðið einnig talið taka til aðalbrauta samkvæmt ákvæðum 7. gr. laga nr. 24/1941. ............ Er litið var til ákvæða 2. gr. laga nr. 65/1947 um störf flugmála- stjóra, þóttu þau svo vandasöm og ábyrgðarmikil, að jafna mætti þeim til ýmissa eldri embætta ríkisins. Þótti flug- málastjóri því eiga að sæta sömu kjörum og aðrir embættis- Bls. 142 165 159 170 204 Efnisskrá. cl Bls. menn, er honum var vikið frá starfa og embætti hans lagt MIÐUPr. 2... 231 Í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 eru ákvæði um skipan og lausn þeirra embættismanna, er Forseti Íslands skipar. Þessum ákvæðum þótti rétt að beita með lögjöfnun um önnur embætti, er ráðherra veitir. .........00.200000.... 231 Af ákvæðum 4. gr. stjórnarskrárinnar frá 1874 þótti ljóst, að stjórnvaldið hafði þá rétt til að víkja embættismanni frá starfa án tillits til saka, en lögákveðinn eftirlaunaréttur skyldi bæta þeim stöðumissinn, er frá var vikið, án þess að sakir væru sannaðar. Í stjórnarskránum frá 1920 og 1944 er enn heimild fyrir stjórnvald til að víkja embættismanni frá starfa án tillits til saka, en hins vegar eru ekki lengur ákvæði um, að embættismenn njóti sérstaks eftirlauna- réttar. Leifar fyrrnefndrar meginreglu eru þó enn í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og þótti það benda til þess, að stjórnarskrárgjafinn 1920 og síðar hafi ekki vitandi vits ætlað að svipta embættismenn þeim rétti, sem upphaflegi stjórnarskrárgjafinn veitti þeim að þessu leyti. Þegar litið var til þessa, þóttu dómstólar hafa heimild til að ákveða þeim embættismönnum, sem þannig er vikið úr starfi, nokkrar bætur fyrir röskun á stöðu og högum. ........... 231 B, sem var liðsmaður í varnarliði Bandaríkja Norður-Ameríku hér á landi, var dæmdur sekur fyrir líkamsárás á X sam- kvæmt 217. gr. laga nr. 19/1940, sbr. lög nr. 116/1951. X hafði uppi skaðabótakröfu á hendur B í opinbera málinu, en sú krafa varð ekki dæmd í því máli samkvæmt f-lið 2. tl. 12. gr. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Banda- ríkjanna, sbr. 1. gr. laga nr. 110/1951, heldur varð hún að sæta meðferð samkvæmt upphafsákvæði 2. tl. 12. gr. sama SAMNÍDBS. 2.....000 s.s 246 Í námssamningi var greint, að lágmarkskaup nemandans skyldi ekki vera lægra en tiltekinn hundraðshluti af kaupi sveina í iðninni, en samningsaðiljar voru sammála um, að um annað og hærra kaup hefði verið samið. Þessi háttur var talinn andstæður ákvæðum 4. gr. laga nr. 100/1938. ..... 262 Einkamáli frestað í Hæstarétti samkvæmt lögjöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936. .......022200 0000 275 Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 skyldi leggja svo- nefndan stóreignaskatt á eignir allra einstaklinga, sem skatt- skyldir voru samkvæmt í. og 2. kafla laga nr. 6/1935 og skyldi skattálagningin miðuð við eignir þeirra hinn 31. des- ember 1949. Af 2. mgr. 14. gr. laga nr. 6/1935 leiðir, að þeir menn, sem ekki eru heimilisfastir hér á landi, skulu ekki greiða eignarskatt af öðrum eignum þeirra hér á landi en þeim, er gefa af sér tekjur þær, er greinir í 2. gr. laganna. CII Efnisskrá., Bls, Nú var ÁA ekki talinn hafa verið heimilisfastur hér á landi hinn 31. desember 1949 og var hann því eigi talinn stór- eignaskattskyldur af öðrum eignum sínum en þeim, er greinir í fyrrnefndum ákvæðum laga nr. 6/1935. Heildar- verðmæti þeirra eigna A nam ekki skattskyldri fjárhæð samkvæmt lögum nr. 22/1950 og var A því óskylt að greiða stóreignaskatt. .............0.000.0.0 0. 276 Með úrskurði skiptaréttar var sóknaraðiljanum Þ ákveðin tiltekin fjárhæð úr dánarbúi og varnaraðiljanum S gert að greiða Þ málskostnað. S kærði málskostnaðarákvæði úrskurðarins til Hæstaréttar, en áskildi sér jafnframt rétt til að áfrýja úr- skurðinum að öðru leyti síðar. Samkvæmt 2. málslið 186. gr. laga nr. 85/1936 er heimilt að kæra ákvörðun um málskostn- að samkvæmt 1. mgr. 185. gr. sömu laga, enda þótt aðili vilji una við ákvörðun dómara um aðalmálið. Ekki þótti eðlilegt að skýra 1. málslið nefndrar 186. gr., sem á við um úrskurði skiptaréttar, þannig, að kæruheimild sé víðtækari sam- kvæmt honum en 2. málslið. Vegna framangreinds áskiln- aðar þótti S því ekki samkvæmt lagaákvæði þessu hafa heimild til kæru þessarar og þar sem lagarök þóttu heldur ekki leiða til þess, að kæra sé heimil, þegar svo stendur á, var kærumálinu vísað frá Hæstarétti. .................... 301 Helmingur erfðafjár A, d. kr. 174.220.07, skyldi samkvæmt erfða- skrá standa inni hjá dönsku yfirfjárráðastofnuninni og skal A njóta vaxta af fénu ævilangt, en að honum látnum rennur féð í dánarbú hans. A getur ekki, meðan hann lifir, ráðstafað nefndum höfuðstól á neinn hátt og lánardrottnar geta ekki leitað fullnægju í honum á þeim tíma. Í sambandi við ákvörðun stóreignaskatts A samkvæmt lögum nr. 22/1950 þótti með hliðsjón af g-lið 19. gr. og alið 18. gr. laga nr. 6/1935 rétt að telja sem skattskylda eign A innstæðu vaxta af erfðafé þessu um ótakmarkaðan tíma. Nam hún sam- kvæmt reikningi tryggingarfræðings d. kr. 117.863.55. .... 306 Samkvæmt 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 er gjaldanda stór- eignaskatts heimilt að greiða allt að 90% af þeim hluta skattsins, sem er fram yfir 2000 kr., með skuldabréfum, enda fái ríkissjóður veð í hinum skattlögðu eignum, og er eign veðhæf fyrir fjárhæð, sem samsvarar matsverði hennar til stóreignaskatts. Hlutafélög geta m. a. neytt þessarar heimildar fyrir þeim hluta skattsins, er telst skuld téðra félaga. Sýnt þótti af ákvæðum laga nr. 22/1950, að markmið Þeirra laga væri að jafna raunverulegum verðmætum hluta- félaga án frádráttar hlutafjár, en að frádregnum skuldum, niður á félagsmenn í hlutfalli við hlutdeild þeirra, áður en reiknaður væri sá hluti skattsins, sem telst skuld félaganna. Samkvæmt þessu þótti hlutafjáreign ekki verða dregin frá Efnisskrá. CIll Bls. eignum félaga, áður en þeim væri jafnað niður á félagsmenn til ákvörðunar skattgreiðslu, sbr. b-lið 4. gr. laga nr. 59/ 1950. Félagsréttindi í félögum þessum veita rétt til hlut- deildar í arði og eignum félaganna innan vissra marka, er fullnægt er skuldheimtumönnum, þar á meðal ríkissjóði. Veð í hlutabréfum félaga var því ekki talið veita aukna tryggingu fyrir skattkröfum á hendur félögunum, þar sem skattkrafan gengur fyrir hlutdeildarréttindum þeim, er hlutabréfin veita. Félagsréttindi hluthafa þóttu því hvorki samkvæmt ákvæðum laganna né eðli máls slík eign, er hlutafélög gætu veðsett fyrir stóreignaskatti þeim, er félög- unum ber að greiða. Krafa h/f A í þá átt var því ekki tekin tilgreina. ..........2.000. 00... s er 312 Vátryggjendur járnfarms (V), er varpað hafði verið fyrir borð úr strönduðu skipi, voru taldir eigendur þessa strandgóss, er þeir höfðu greitt farmeiganda vátryggingarféð, sbr. 28. gr. laga nr. 17/1914. Ekki var svo með farið af hálfu ríkis- sjóðs eða fjörueigenda, sem segir í 28. gr. laga nr. 42/1926, og var eignarréttur V því ekki niður fallinn af þeim sökum. 343 Bæjarsjóður Reykjavíkur (R) krafði Frímúrararegluna á Íslandi (F) um fasteignagjald samkvæmt lögum nr. 67/1945. F taldi sig undanþeginn þessu gjaldi samkvæmt 4. gr. nefndra laga, þar sem gjaldið væri heimt af „samkomuhúsi, sem ekki væri leigt út til skemmtana“. Talið var, að umrædd húseign F væri notuð af takmörkuðum hópi manna og hún gæti ekki talizt rekin til almenningsheilla eða almennings- þarfa, þannig að nefnt ákvæði 4. gr. laga nr. 67/1945 ætti ekki við hér. Var því heimilað lögtak fyrir nefndu fast- eignagjaldi F. ..............0.02000 renn 399 B veitti G aðstoð við að reyna að koma talsverðu magni af vind- lingum, sem G hafði keypt af hermönnum á Keflavíkurflug- velli, út af vellinum. Var B dæmd refsing fyrir brot á 2. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937, sbr. 1. gr. laga nr. 13/1941 og 22. gr. laga nr. 19/1940 samkvæmt lögjöfnun. ............... 532 Hjónin Ó og H, sem áttu enga arfgenga niðja, gerðu sameigin- lega og gagnkvæma erfðaskrá árið 1921, þannig að það hjónanna, er lengur lifði, skyldi erfa allar eignir þess, sem fyrr félli frá. Ó andaðist árið 1946, og runnu þá allar eignir hans til H í samræmi við ákvæði erfðaskrárinnar. H lézt síðan hinn 19. júlí 1951 og hafði hún eigi áður ráðstafað eignum sínum með erfðaskrá. Til arfs úr búi H kölluðu K, G og B, börn Þ, sem var hálfbróðir H, svo og P, sem var alsystir Ó. Fyrrnefnd sameiginleg og gagnkvæm erfðaskrá Ó og H þótti eigi hagga ákvæðum 8. gr. erfðalaga nr. 42/ 1949, þar sem sú erfðaskrá fól aðeins í sér ráðstöfun eigna CIV Efnisskrá. Bls. hjónanna innbyrðis. Samkvæmt því var dánarbúi H skipt að jöfnu milli lögerfingja hvors hjóna um sig. ............ 567 Í 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950, sbr. a-lið 4. gr. laga nr. 59/ 1950 segir: „Til greiðslu á skattinum (þ. e. stóreignaskatti) er heimilt að afhenda fasteignir með því matsverði, sem ákveðið er í lögum þessum“. Samkvæmt þessu fortakslausa lagaákvæði þótti H eiga rétt til að greiða stóreignaskatt sinn með eignum, sem af hálfu ríkissjóðs voru viðurkenndar vera fasteignir í skilningi framangreinds lagaákvæðis. ... 579 Í Útgerðarfélagi Akureyringa h/f (Ú) voru margir einstaklingar, þ. á. m. S, hluthafar. Bæjarstjórn Akureyrar (A) sam- þykkti kaup bæjarsjóðs á 50% hlutafjárins og voru 30% þess skráð á nafn bæjarsjóðs (B), en afgangurinn á nafn hafnarsjóðs (H). Á hluthafafundum í Ú nutu B og H síðan hvor um sig atkvæðisréttar sem sjálfstæður aðili. Þessu vildi S ekki una og höfðaði mál gegn A f. h. B og H. Gerði S þær dómkröfur, að atkvæðisréttur í Ú vegna samanlagðrar hlutafjáreignar B og H mætti ekki fara fram úr % hluta heildaratkvæða í félaginu. Af könnun lagaákvæða og reglna um bæjarstjórnar- og hafnarmálefni Akureyrar þótti ljóst, að hafnarmálefni Akureyrar eru eitt af bæjarmálefnum kaupstaðarins og lúta valdi bæjarstjórnar. Og eins og þess- um yfirráðum bæjarstjórnar yfir hafnarsjóði er háttað, þótti H ekki verða talinn sérstakur aðili í hlutafélagi við hlið bæjarstjórnar í merkingu 31. gr. laga um hlutafélög nr. 71/1921. Voru dómkröfur S því teknar til greina. ........ 610 A sótti útgerðarmenn og eigendur skips til greiðslu dánarbóta vegna banaslyss, er varð við sprengingu í skipinu. Sam- kvæmt lögjöfnun frá 4. tl. 236. gr., sbr. 13. gr. laga nr. 56/ 1914 þótti heimilt að dæma sjóveðrétt í skipinu til trygg- ingar dánarbótunum. .............0... 00... 617 A hafði kvittað fyrirvaralaust fyrir kaup, sem hann hafði fengið úr hendi B. Nú kom í ljós, að A átti rétt til hærri launa vegna ákvæða í kjarasamningi stéttarfélaga, er hlut áttu að máli, og krafði A B um mismuninn. Ákvæði 7. gr. laga nr. 80/1938 voru skýrð þannig, að starfsmenn, sem hafi kvittað fyrirvaralaust fyrir lægri laun en þeim ber samkvæmt kjara- samningi stéttarfélags síns, eigi samt rétt til að fá mismun- inn greiddan úr hendi atvinnurekenda eftir á. Krafa A á hendur B var því tekin til greina, ...................... 643 Skipstjóranum Í var dæmd sektarrefsing fyrir ólöglegar drag- nótaveiðar í landhelgi. Samkvæmt lögjöfnun frá 3. gr. laga nr. 45/1937 var afli og veiðarfæri gerð upptæk til Fisk- veiðasjóðs Íslands, sbr. 6. gr. sömu laga. ..........000..... 655 Bifreið, sem var í eign varnarliðs Bandaríkjanna og var ekið samkvæmt ákvörðun liðsmanna, olli skemmdum á íslenzkri Efnisskrá. bifreið. Eigandi íslenzku bifreiðarinnar höfðaði skaðabóta- mál gegn ríkissjóði. Talið var, að varnarliðsbifreiðinni hefði verið ekið á ábyrgð eiganda hennar að íslenzkum lögum. Var því talið, að tjón það, er af akstrinum hlauzt, félli undir ákvæði 12. gr. 2. tl. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þeirra, er lögfestur var með lögum nr. 110/1951. Sú skýring á 12. gr. nefnds viðbótarsamnings þótti eðlilegust, að ákvæði hennar skipi til hlítar ábyrgð ríkissjóðs um framangreinda skaðabótakröfu og var því eigi nauðsyn á að taka afstöðu til þess, hvort einhver ákvæði laga nr. 99/1943 væru enn í gildi. ............00.0.0.0... Lögbann. B hafði fengið lagt lögbann við því, að nágranni hans, A, notaði veg, sem B hafði lagt af þjóðvegi og heim til bæjar síns. B taldi A hafa brotið lögbann þetta og var Á ákærður fyrir brot á 259. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og 29. gr. laga nr. 18/1949. Ekki kom í ljós önnur notkun Á á nefndum vegi en gangur um hann og eitt sinn umferð um hann með hest- vagn af brýnni nauðsyn. Þessi notkun, sem ósannað var, að hefði valdið B nokkru tjóni, þótti eigi varða við 259. gr. laga nr. 19/1940 og var Á því sýknaður af ákæru um það brot, er sætir opinberri málshöfðun. Þótti þá bresta heimild samkvæmt 23. gr. laga nr. 27/1951, til að dæma í því máli um ákæru fyrir brot á 29. gr. laga nr. 18/1949. Var því ákæruatriði því vísað frá héraðsdómi. ........000..0.0... Mál til staðfestingar lögbannsgerð var ekki höfðað innan tilskil- ins tíma, sbr. 20. gr. og 27. gr. laga nr. 18/1949. Var kröfu um staðfestingu gerðarinnar því vísað frá héraðsdómi. ... Aðiljarnir Kb fengu lagt lögbann við því að Klb, B og E hæfust að um björgun á strandgóssi. Kb reyndust ekki eiga eignar- rétt að strandgóssinu og var lögbannsgerðin því úr gildi felld. 0... Klb, B og E fengu lagt lögbann við því, að Kb framkvæmdi björgun á strandgóssi. Kib, B og E reyndust ekki eiga rétt yfir strandgóssinu, er veitti þeim slíka heimild, og var lög- bannsgerðin því felld úr gildi. ............000.0.0. 00... Eigandi jarðarinnar ÁA fékk lagt lögbann við því, að eigendur jarðanna R, S og L veiddu í tilteknu látri. Látur þetta taldist vera í óskiptri sameign allra neindra jarða í réttu hlutfalli við jarðastærð. Lögbannsgerðin var því felld úr gildi. ...... Löggæzla. Sjá lögreglumenn. Löghald, Sjá kyrrsetning. cv Bls. 679 343 358 363 CcvI Efnisskrá. Bls. Lögreglumenn. Lögreglumenn gera uppdrátt af slysstað og taka ljósmyndir. ... 1 Lögreglumaður dæmdur fyrir brot á 251. gr., sbr. 20. gr. laga mr. 19/1940. ..............02.00 0 292 Lögreglumaður gerir uppdrátt af slysstað. .........0..0...... 537 Lögreglusamþykktir. Bifreiðarstjórinn A var í sambandi við bifreiðarslys m. a. á- kærður fyrir brot á lögreglusamþykkt Gullbringusýslu nr. 160/1943. Bifreiðarslysið varð hins vegar á stað, sem er innan marka Árnessýslu, og var A því sýknaður af ákær- unni fyrir brot á nefndri lögreglusamþykkt. ............. 1 Ákvæði 3. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930, um að allir vegfarendur skuli samstundis víkja úr vegi fyrir bifreiðum slökkviliðs m. a., talið eiga stoð í 2. mgr. 15. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og taka jafnt til aðalbrauta sem annarra gatna. .............0.000.00 0. 204 Varnarliðsmaður réðist að konu, sem var á gangi á götu í Kefla- vík, og gerðist m. a. brotlegur við 4. gr. lögreglusamþykktar fyrir Gullbringusýslu nr. 160/1943. .........0.0.000000.. 511 Lögræði. Fjárhaldsmaður krefst, að tekið verði með innsetningargerð fé, er skjólstæðingur hans átti í vörzlum málflutningsmanns. .. 197 Maður sækir skaðabótamál fyrir hönd ólögráða barns síns. .... sr 217, 402, 597, 617 Maður sækir f. h. ófjárráða barna sinna mál til ómerkingar kyrrsetningargerð, fjárnámsgerð og nauðungaruppboðs. .. 639 . Lögsagnarumdæmi. Bifreiðarstjórinn A var í sambandi við Þifreiðarslys m. a. ákærður fyrir brot á lögreglusamþykkt fyrir Gullbringu- sýslu nr. 160/1943. Bifreiðarslys það, sem um var að tefla, varð á stað, sem er innan marka Árnessýslu, og var A því sýknaður af ákærunni fyrir brot á framangreindri lögreglu- samþykkt. ...........0...0.202 00. 1 Lögtak. Samkvæmt leyfi til skilnaðar að borði og sæng milli hjónanna A og B skyldi maðurinn (A) greiða B kr. 2.000.00 mánaðar- lega fyrirfram, meðan sá skilnaður stóð. Nú greiddi A engan framfærslueyri samkvæmt ákvæðum leyfisbréfsins og krafð- ist B því lögtaks hjá A fyrir hinum vangoldnu fjárhæðum. Ósannað var, að samkomulag hefði orðið með aðiljum um, að eignir þær, er Á taldi sig eiga í félagsbúi þeirra B, skyldu ganga til greiðslu á skuld hans samkvæmt skilnaðarleyfinu. Efnisskrá. Kröfur A á hendur B vegna ólokinna fjárskipta þeirra voru umþrættar og komu því ekki til álita gagnvart skýlausri krö1u B um framfærslueyri. Var lögtakið því heimilað og eftir högum A þótti hæfilegt, að teknar væru kr. 1000.00 af mánaðarlaunum A hjá vinnuveitanda hans, unz kröfunni yrði fullnægt eða annað ákveðið með dómi vegna breyttra ástæðna. ..........2.sssss ss Lögtak heimilað til heimtu fasteignagjalds til bæjarsjóðs. ..... Synjað um lögtak til heimtu útsvars. ......20.000000 0... Lögveð. Sbr. sjóveð. Dæmdur lögveðréttur í bifreið samkvæmt 34. gr. laga nr. 23/ 1941 til tryggingar skaðabótum vegna bifreiðaslyss. ...... Málasamlag. a) Einkamál. I. Kröfusamlag. 1. Kröfusamlag af hálfu sækjanda: Jarðborunardeild Rafmagnseftirlits ríkisins krefst endurgjalds fyrir not borvéla, vinnulauna, leigu á dælum og flutnings- kostnaði. .........0000 00 ns Eigandi skips krefst bóta vegna viðgerðarkostnaðar, slippleigu, kaupgreiðslu skipshafnar og eftirlitskostnaðar með skipi, er skemmst hafði í árekstri. ........00.0000 00... Krafa um vangoldið kaup og orlofsfé. .........0000000 00... Eigandi bifreiðar krefst bóta vegna viðgerðarkostnaðar og af- notamissis bifreiðar sinnar, er skemmst hafði í árekstri. 175, Ábúandi jarðar krefst þess að verða dæmdur ábúðarréttur til lífstíðar á jörð svo og kaupréttur á henni. .........0..... Maður, er slasaðist í bifreiðarslysi, krefst bóta fyrir örorku, þjáningar, lýti og lækniskostnað. ................... 217, Hlutafélagið A krefst þess, að hlutafélaginu B verði dæmt óheim- ilt að nota tiltekið firmanafn og tiltekið vörumerki svo og til að afmá vörumerkið af skrá. .........022200. 0... Maður krefur vegna galla á húsi um bætur vegna viðgerðar- kostnaðar, spjalla á húsgögnum og verðlækkunar á íbúð. .. Maður krefst viðurkenningar á eignarrétti að vegi, að tilteknum aðiljum sé dæmd óheimil umferð um veginn og að honum sé heimilt að girða veginn af. .........200200 0000 Aðiljar krefjast viðurkenningar á eignarrétti og björgunar að strandgóssi. ..........00.2.e. ens Krafizt skipsleigu og skaðabóta vegna missis síldarnóta. ...... Krafizt viðurkenningar á eignarrétti að bifreið, afhendingar á henni og skaðabóta vegna verðrýrnunar á bifreiðinni. .... Stúlka, er slasaðist við vinnu, krefst bóta fyrir örorku, þjáningar og lýti svo og sjúkrakostnað. .......2.00000 000 CVII Bls. 253 399 423 217 92 98 137 208 182 671 257 281 336 343 402 411 427 CVIlI Efnisskrá. Á krefst þess, að B verði dæmt að veita afrennsli frá bæ á tiltek- inn hátt svo og að setja hlið á girðingu. .................. Krafa um vangoldið orlofsfé og endurgreiðslu kaups. ......... Maður krefst vegna galla á viðgerð bóta vegna viðgerðarkostn- aðar og afnotamissis bifreiðar. .............0...0........ Eigandi skips krefst bóta vegna viðgerðarkostnaðar og veiði- tjóns skips, er skemmst hafði í árekstri. ................ Krafizt ómerkingar kyrrsetningargerðar, fjárnámsgerðar og nauðungaruppboðs. .............20000 00 Krafizt vangoldinna vinnulauna og skaðabóta vegna fyrirvara- lausrar uppsagnar. ............000 00. 2. Gagnkröfur: Tvær bifreiðar rákust á og skemmdust. Eigandinn A höfðaði skaðabótamáli gegn eigandanum B. B höfðaði gagnsök til heimtu bóta úr hendi A. ...........200. 0000. Fjörueigendurnir K höfðuðu mál til viðurkenningar á eignar- rétti og björgunar að strandgóssi. Ríkissjóður, aðiljarnir Kl svo og vátryggjendur strandgóssins höfðuðu allir gagn- sakir til viðurkenningar á nefndum rétti sér til handa. ... Tvö skip rákust á og skemmdust. Eigandinn A höfðaði skaða- bótamál gegn eigandanum B. B höfðaði gagnsök til heimtu bóta úr hendi A. .........00.2 0200 A krafði B um vangoldin vinnulaun vegna nótaviðgerða. B krafðist þess, að til skuldajafnaðar kæmi andvirði síldar- nóta, er hann hefði látið A fá. .........00...0000 00. Dómi áfrýjað af hendi beggja aðilja. ................0000..... sr 63, 74, 116, 142, 154, 182, 200 208, 217, 225, 231, 243, 253, 262, 266, 276, 289, 318, 3924, 336, 343, 439, 461, 503, 507, 555, 597, 617, 623, 630, 658, II. Aðiljasamlag. 1. Sóknaraðilja: Eigendur og áhöfn v/b M og eigendur og áhöfn v/s Ó krefja B bjarglauna. ..............200020000 Tveir kaupendur flugvélar krefja seljandann um skaðabætur vegna galla á hreyflinum. ...........0.200 0000... Fjórir samerfingjar sækja þrjá aðilja til viðurkenningar á eignarrétti bifreiðar, til afhendingar hennar svo og til greiðslu skaðabóta. ..........00.202 0200 Tveir eigendur jarðanna A og B sækja þrjá eigendur jarðarinnar D til ákvörðunar landamerkja milli jarðanna. ........... Tveir eigendur húss krefjast útburðar á leigutaka þeirra. ...... Þrír samerfingjar konunnar ÁA sækja einn erfingja eiginmanns A í erfðamáli. ...............0 0 Tveir leigutakar sækja leigusala um endurgreiðslu leigufjár- hæðar. (.............. 0. Bls. 461 496 öðð 630 639 643 208 343 630 667 671 74 329 411 516 526 567 Efnisskrá. 2. Varnaraðilja: Bjarglaunakröfu beint gegn eigendum skips og eigendum farms þess. ..........200 00. ses 63, Skaðabótakröfu A vegna töku vélarhluta beint gegn fyrirtækinu, þar sem hlutirnir voru til viðgerðar, svo og viðsemjanda Á. A krafðist þess, að B yrði dæmt að skila tilteknu skráningar- merki bifreiðar svo og lögreglustjóranum F yrði dæmt skylt að skrá bifreið A af nýju á Þbifreiðaskrá. Sótti A þá B og F saman Í Máli. .......0....00s. senn A sótti tvo aðilja, hrossasölusamband og eiganda hests, til skaða- bóta vegna tjóns á bifreið A. .........0000. 000... Kröfu um viðurkenningu ábúðarréttar og kaupréttar á jörð beint gegn þremur eigendum jarðarinnar. .......200000 0000... Eigandi íbúðar beinir málssókn til heimtu skaðabóta vegna galla á íbúðinni gegn tveimur seljendum íbúðarinnar. ......... Tveir fjörueigendur sækja átta aðilja til viðurkenningar á eignar- rétti og björgunar að strandgóssi. ........00000 000... Eigandi jarðarinnar ÁA sækir eigendur jarðanna B, D og E til viðurkenningar á einkarétti til veiði í tilteknu látri. ...... A sækir tvo leigutaka skips um skipsleigu og skaðabætur vegna missis síldarnóta. .........000.0.0. ess Fjórir samerfingjar sækja þrjá aðilja til viðurkenningar á eignar- rétti bifreiðar, til afhendingar hennar svo og til greiðslu skaðabóta. ........20000 0... A sækir tvo aðilja til greiðslu útgerðarhalla skips. ............ Eigendur jarðanna Á og B sækja þrjá eigenda jarðarinnar D til ákvörðunar landamerkja milli jarðanna. ......00.0002... A sækir tvo fyrrverandi sameigendur sína að fyrirtæki til greiðslu eignarhluta síns. ...........20000 00... Mæðgin krefjast dánarbóta ........202000.0 eeen A sækir eigendur tveggja bifreiða til greiðslu skaðabóta vegna bifreiðarslyss. ...........2220000000 b) Opinber mál. 1. Aðili ákærður um fleiri brot en eitt. .........0000000..0... so 1,7,13, 21, 82, 109, 212, 238, 246, 368, 511, 537, 2. Fleiri aðiljar en einn ákærðir í sama máli: Útvarpsstjóri og forstöðumaður Viðgerðarstofu Ríkisútvarps- ins ákærðir fyrir brot á lögum um iðju og iðnað nr. 18/ 1927, sbr. lög nr. 105/1936 og lögum um iðnaðarnám nr. 100/1938, með því að láta menn, er ekki höfðu hlotið þá iðnmenntun og þau starfsréttindi, er greinir í lögum nr. 100/1938, starfa í Viðgerðarstofunni. ............0...... A var stjórnarformaður hlutafélagsins H, sem rak trésmiðju, og B var hluthafi í félaginu. A og B voru sóttir til refsingar fyrir ætlað brot á lögum um iðju og iðnað, með því að láta CIX Bls. 266 120 170 175 182 281 343 363 402 dll 439 516 572 617 671 562 CX Efnisskrá. óiðnlærða menn vinna að húsgagnagerð í nefndri tré- SMIÐJU. (..........0000 000 Tveir menn sóttir til refsingar fyrir ætluð brot á gjaldeyris- og innflutningslöggjöf, tolllögum og áfengislögum. ......... Tveir menn sóttir til refsingar fyrir tilraun til fjárkúgunar. .. Ökumaður bifreiðar, umráðamaður hennar og fimm menn aðrir sóttir til refsingar fyrir manndráp af gáleysi, bifreiða- og umferðalagabrot, rangan framburð fyrir dómi og hvatning til þess brots. ...........202000. 0 Málflutningsmenn. Í bæjarþingsmáli til heimtu ofgreiddrar húsaleigu krafðist stefn- andi þess, að lögmaður sá (B), sem haft hafði milligöngu um að koma umræddum húsaleigusamningi á milli máls- aðilja, svaraði sem vitni spurningum um efni leigumálans. B neitaði að svara spurningum þessum, þar sem svör við þeim væri brot á þagnarskyldu lögmanna. Í dómi Hæsta- réttar er tekið fram, að sé staðhæfing stefnanda um efni- leigumála málsaðilja rétt, hafi hann verið stórfellt og refsi- vert brot á ákvæðum húsaleigulaga nr. 39/1943. Umræddar spurningar til B lúti því að því að sanna, að gerningur, sem B var milligöngumaður að, hafi verið brot á nefndum lögum, er hefði getað varðað B ábyrgð. B verði því ekki dæmt skylt að svara spurningum þessum, sbr. 2 tl. 125. gr. laga nr. 85/1936. ..........00.0.0 0 Hæstaréttarlögmaður sektaður fyrir ósæmileg ummæli í greinar- gerð í opinberu máli í héraði og ummæli þar ómerkt. Sami lögmaður var einnig átalinn fyrir óhæfileg harðyrði í greinargerð Í sama máli fyrir Hæstarétti. ................ Málsmeðferð í héraði og héraðsdómur voru ómerkt vegna van- reifunar um meginatriði og málinu vísað frá héraðsdómi. Eftir atvikum og þar sem málflutningi fyrir Hæstarétti af hálfu málflytjanda áfrýjanda var mjög áfátt, var hvor aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu. ............... Málsaðili (B) bar undir stjórn Lögmannafélags Íslands (L) til úrlausnar, hver væri hæfileg þóknun til málflutningsmanns- mannsins M fyrir flutning tiltekins máls. L kvað upp „úr- skurð“ um þetta efni og var sá „úrskurður“ kærður til Hæstaréttar. M hafði uppi þær málsástæður fyrir L, að B hefði með því að kvitta fyrir inneign sinni hjá honum svo og með aðgerðaleysi um langan tíma, firrt sig rétti til að krefjast lækkunar á þóknun þeirri, sem M hafði reiknað sér fyrir flutning nefnds máls. L brast vald til að kveða upp úr- skurð um málsástæður þessar, en í dómi varð ekki kveðið á um umrædda þóknun til M, án þess að taka til athugunar og meta málsástæður þessar. Úrlausn L var því einungis BIs. 21 82 292 597 32 36 262 Efnisskrá. CXI Bls. skoðuð sem álitsgerð, en ekki úrskurður samkvæmt 8. gr. laga nr. 61/1942, er kærður yrði til Hæstaréttar. Kærumál- inu var því vísað frá Hæstarétti. ..........0.0...0...... 466 H/f B krafðist þess, að löghald yrði gert hjá málflutningsmann- inum M í eignum erlends félags (W), sem B taldi, að M hefði í sínum vörzlum. Í fógetaréttarmálinu krafðist B þess, að M yrði sem vitni skyldaður til að svara ýmsum spurning- um um hina ætluðu inneign W, ráðstöfun hennar og við- skipti M við W. M neitaði að svara spurningum þessum. M hafði í upphafi fógetaréttarmálsins lýst því, að hann hefði að vísu haft í vörzlum sínum fé W, en hann hafi verið búinn að afhenda féð, er kyrrsetningar var krafizt. Af hálfu B var þessari yfirlýsingu M, sem er opinber sýslunarmaður, ekki hnekkt og þóttu því engir réttarhagsmunir fyrir þeirri kröfu B, að M gæfi vitnaskýrslu í málinu. .................... 485 Hæstaréttarlögmaðurinn G hafði sem lögmaður P unnið með honum að samningsumleitunum við R um sölu á fasteign P og urðu þær málalyktir, að R keypti fasteign þessa. G var ekki talinn eiga rétt til sölulauna af þessu efni, en hins vegar þótti P eiga að greiða G þóknun fyrir nefnt starf hans og var sú þóknun hæfilega metin kr. 8.000.00. ....... 507 Málshöfðun. Ákæruvaldið hafði höfðað opinbert mál á hendur A, sem var ákærður fyrir brot á 257. gr. og 259. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 svo og 29. gr. laga nr. 18/1949. Nú var A sýknaður af ákærunni um nefnd hegningarlagabrot, sem sæta opin- berri málshöfðun, og þótti þá bresta heimild samkvæmt 23. gr. laga nr. 27/1951 til að dæma í því máli um ákæru fyrir brot á 29. gr. laga nr. 18/1949. Var því ákæruatriði því vísað frá dómi. .............02.. 0000 212 Málskostnaður. Sbr, gjafsókn, gjafvörn, ómaksbætur. a) Einkamál. 1. Málskostnaður látinn falla niður: Eigendur skips og áhöfn kröfðust bjarglauna af farmi. Krafan var fyrnd. Hvor aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu... 63 Kröfur áfrýjanda teknar til greina að nokkru eða öllu leyti, en hvor aðilja þó látinn bera kostnað sinn af málinu. ...... sr 142, 154, 159, 165, 253, 439, 639 Aðalsök og gagnsök var vísað frá Hæstarétti og hvor aðilja lát- inn bera kostnað sinn af áfrýjun málsins. .......00..... 289 Aðaláfrýjendur tapa máli út af eignarrétti og björgunar að strandgóssi. Hver aðilja var þó látinn bera kostnað sinn al málinu. ............00.00. rr 343 CKII Efnisskrá. Áfrýjendur tapa máli til staðfestingar á lögbanni við björgunar- aðgerðum á strandgóssi. Hver aðilja var þó látinn bera kostnað sinn af málinu. ...........0000. 0000. Áfrýjandi tapaði máli að mestu leyti. Hvor aðilja þó látinn bera kostnað sinn af málinu. ..........00.0000. 0000. 388, Máli var vísað frá Hæstarétti. Stefndi krafðist ekki málskostnað- ar og var því hvor aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu. Kröfur áfrýjanda teknar til greina, en hvor aðilja þó látinn bera kostnað sinn af málinu. ..........0.000.0 00 0000. 473, Í kærumáli voru kröfur sóknaraðilja ekki teknar til greina, en málskostnaður látinn niður falla, þar sem hans var ekki krafizt. ............0.0.00 00 2. Aðilja, sem áfrýjaði dómsathöfn til breytinga og fékk kröfur sínar teknar til greina að meiru eða minna leyti, dæmdur málskostnaður. 63, 175, 200, 225, 266, 461, 507, 526, 610, 643, Stefndi í héraði (B) hafði eigi sótt dómþing þar og var málið því dæmt eftir framlögðum skjölum. B áfrýjaði málinu og vann það að verulegu leyti fyrir Hæstarétti. Eigi að síður var B vegna nefndrar útivistar dæmdur til að greiða gagn- aðilja málskostnað fyrir báðum dómum. ............ 137, Stefnandi í héraði (A) lagði eigi fram heimildarskjal til heimtu dómkröfu sinnar á hendur B fyrr en í Hæstarétti. Átti A því sök á áfrýjun málsins og var dæmdur til að greiða B máls- kostnað í Hæstarétti, þótt hann ynni málið að öðru leyti... 3. Aðili, sem tapar máli að öllu eða mestu leyti, dæmdur til að greiða málskostnað ..........02..0.0 0200 28, 71, 92, 113, 116, 120, 130, 134, 170, 175, 182, 194, 197, 200, 204, 208, 217, 223, 225, 231, 243, 257, 260, 272, 276, 306, 312, 318, 324, 329, 363, 399, 402, 407, 411, 419, 423, 427, 434, 456, 461, 469, 471, 485, 489, 496, 501, 507, 516, 521, 526, 555, 567, 569, 572, 575, 579, 597, 610 617, 623, 630, 643, 651, 658, 664, 671, 677, 679, 682, 685, 4. Gjafsóknar- og gjafvarnarmál: A var veitt gjafsókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti í máli til heimtu skaðabóta. Í Hæstarétti voru dómkröfur A teknar að nokkru til greina og var gagnaðiljum A dæmt að greiða honum matskostnað, en að öðru leyti var hver aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu, þar sem A lagði ekki fram mikilvæg sakargögn fyrr en í Hæstarétti, þótt unnt hefði verið og nauðsynlegt. Málflutningslaun talsmanna A í héraði og fyrir Hæstarétti voru dæmd úr ríkissjóði. ............ Áfrýjandi, sem hafði fengið gjafsókn fyrir Hæstarétti, krafðist þess, að mál hans yrði hafið. Var svo gert og stefnda dæmdar ómaksbætur úr ríkissjóði. ..................... 5. Ómerkingardómar: Héraðsdómur og málsmeðferð ómerkt vegna margs konar ann- Bls. 358 494 422 475 32 671 139 190 698 281 472 Efnisskrá. CxXIll marka. Gagnáfrýjendum dæmt að greiða aðaláfrýjendum málskostnað fyrir Hæstarétti. .........00200.. 0... Héraðsdómur ómerktur vegna galla á málatilbúnaði og málinu vísað frá héraðsdómi. Þar sem áfrýjandi hafði eigi sótt þing í héraði, var honum samt dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti. .........2..2200 000. Héraðsdómur ómerktur svo og málsmeðferð vegna vanreifunar um meginatriði og málinu vísað frá héraðsdómi. Eftir aivik- um og þar sem málflutningi fyrir Hæstarétti af hálfu mál- flytjanda áfrýjanda var mjög áfátt, var hvor aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu. ..........00000 0000... Héraðsdómur og málsmeðferð í héraði voru ómerkt, þar sem ekki hafði verið gætt að stefna öllum samaðiljum máls. Áfrýjanda var dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæsta- ÞÉtti. 2... Héraðsdómur í landamerkjamáli var ómerktur samkvæmt 15. gr. laga nr. 41/1919, sbr. lög nr. 40/1927, en hvor málsaðilja var látinn bera kostnað sinn af málinu. ..........00000.0.0.0.0.. Héraðsdómur var ómerktur, vegna þess að úrlausn dómara var svo óákveðin. Áfrýjanda var dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti. ...........02020 2. Héraðsdómur og málsmeðferð voru ómerkt vegna vanreifunar af hálfu sóknaraðilja í héraði (steinda í Hæstarétti) svo og rangrar málsmeðferðar af hendi héraðsdómara og málinu vísað frá héraðsdómi. Stefnda var dæmt að greiða máls- kostnað í héraði og fyrir Hæstarétti. ........0..200....... Stefndi í héraði (B) hafði eigi sótt dómþing þar og var málið því dæmt eftir framlögðum skjölum. B áfrýjaði málinu og var dómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi vegna galla á málsmeðferð. Þrátt fyrir þau málalok, var B vegna nefndrar útivistar dæmdur til að greiða gagnaðilja máls- kostnað fyrir Hæstarétti. ........2.000000 000 188, 6. Kærumáli vísað frá Hæstarétti. Sóknaraðilja dæmt að greiða málskostnað. ........2200..ss ss 301, 7. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms kært til Hæstaréttar sam- kvæmt 186. gr. laga nr. 85/1936. ......0022.00 00. 8. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms hafði ekki verið skotið til Hæstaréttar samkvæmt reglum laga nr. 85/1936 um kæru. Málinu var síðar áfrýjað með venjulegum hætti til Hæsta- réttar, en einungis til breytingar á málskostnaðarákvæðinu. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms var staðfest. .......... Með úrskurði skiptaréttar var sóknaraðiljanum Þ ákveðin til- tekin fjárhæð úr dánarbúi og varnaraðiljanum S gert að greiða Þ málskostnað. S kærði málskostnaðarákvæði úr- skurðarins til Hæstaréttar, en áskildi sér jafnframt rétt til að áfrýja úrskurðinum að öðru leyti síðar. Vegna þessa Bls. 74 188 262 336 392 503 626 637 466 260 120 CXIV Efnisskrá. Bls. áskilnaðar var kæran talin heimildarlaus og kærumálinu því vísað frá Hæstarétti. b) Opinber mál. 1. Aðili dæmdur sekur. Einn aðili sakfelldur og dæmdur til greiðslu alls sakarkostn- AÐA. LL... 1, 13, 24, 104, 107, 238, 246, 332, 368, 376, 511, 529, 562, 583, 587, 655, 692, 695 Tveir aðiljar sakfelldir og dæmdir til greiðslu sakarkostnaðar in solidUm. ............ 292, 532 Sjö aðiljar sakfelldir og dæmdir til greiðslu sakarkostnaðar in SOliðUM. ........ 537 2. Aðili sýknaður og sakarkostnaður lagður á ríkissjóð.7, 21, 109, 212 3. Héraðsdómur ómerktur og allur kostnaður sakarinnar lagður á TÍkisSjÓóð. .........).0.00.0 82, 594, 602 4. Úrskurður héraðsdóms, þar sem hrundið var kröfu um að dómendur vikju sæti, um ómerking rannsóknar o. fl., kærður til Hæstaréttar. Málskostnaður í héraði var ekki dæmdur á þessu stigi málsins, en hins vegar voru málflutn- ingslaun verjanda ákærða í kærumálinu fyrir Hæstarétti lögð á ríkissjóð. ............0..0.. 36 til Hæstaréttar og felldur þar úr gildi. Málskostnaður var ekki dæmdur í þeim þætti málsins. .............0....... 478 Málsmeðferð. Framhaldsrannsókn var háð í opinberu máli eftir uppkvaðn- ingu héraðsdóms. .............0..00 1 Í máli gegn A og B fyrir ætlað brot á lögum um iðju og iðnað og um iðnaðarnám voru tveir verkfræðingar dómkvaddir til þess að láta í ljósi álit sitt, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að hún verði talin iðnaður. Töldu verk- fræðingarnir, að svo væri, en álitsgerð þeirra sætti ýtar- legri gagnrýni af hendi yfirverkfræðings Ríkisútvarpsins. Sú gagnrýni var ekki borin undir hina dómkvöddu verk- fræðinga. Nú hafði héraðsdómari ekki, þótt ástæða væri til, kvatt sérfróða menn til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. Þóttu því eigi fram komnar nægilega glöggvar skýrslur til úrlausnar því atriði. ....................... 7 A, sem var forstjóri trésmiðju, er framleiddi húsgögn, var sóttur til sakar fyrir ætlað brot á ákvæðum laga um iðju og iðnað. Í málinu kom til álita, hvort tiltekin störf ættu að teljast til iðju eða iðnaðar. Héraðsdómari hafði kvatt tvo sérfróða menn með sér til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. 13 A og B voru sóttir til sakar fyrir ætlað brot á ákvæðum laga um iðju og iðnað. Í málinu kom til álita, hvort tiltekin störf Efnisskrá. CXV Bls. í trésmiðju þeirri, sem um var að tefla, skyldu teljast til iðju eða iðnaðar. Héraðsdómari hafði kvatt tvo sérfróða menn með sér til dómsetu í málinu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. ......00.000.0 00 21 Lögfræðingnum G var falið að rannsaka innflutning H með til- teknum skipum og síðar var G einnig falið að rannsaka mál á hendur H fyrir marga aðra verknaði svo og dæma í málum þessum. G hóf dómpróf 22. júlí 1948 og hélt þeim áfram til 28. s. m. Síðan lágu dómpróf niðri þar til 20. maí 1950. Í ákæruskjalinu gegn H er honum gefin að sök ýmis brot í atvinnurekstri, sem talin eru varða við lög um innflutning, gjaldeyri og verðlag, lög um bókhald svo og ákvæði hegn- ingarlaga um ranga skýrslugjöf til opinberra aðilja. Til dómsetu með sér í málinu gegn H kvaddi G þá ÁA og B, og var málið þingfest 19. júní 1952. Við meðferð málsins krafð- ist H þess, að G viki dómarasæti í málinu, þar sem hann væri vanhæfur til meðferðar þess og dómsuppsögu í því. Kröfu sína byggði H í fyrsta lagi á því, að framangreint hlé á dómprófum hafi verið óhæfilegt og eigi G sök á því. Af þessum drætti leiði fyrning sakar samkvæmt 81. gr., sbr. 2. tl. 82. gr. laga nr. 19/1940, en G sé vanhæfur til að leggja dóm á sýknukröfu, sem reist sé á þessum rökum. Úrskurður G um þetta efni og fleiri varðandi málsmeðferðina var kærður til Hæstaréttar. Segir svo í dómi Hæstaréttar, að í nefndu ákæruskjali sé H gefin að sök framhaldandi röð samkynja ætlaðra refsiverðra athafna frá 1. jan. 1947 til 1. júlí 1950. Það séu því ekki líkur fyrir því, að framan- greint hlé á dómprófum leiði til fyrningar saka, ef sann- aðar reynast. Annað hlé, sem síðar varð einnig á dómpról- um Í málinu, sé og eigi sennilegt til að leiða til fyrningar saka. Umræddur dráttur sé að vísu óréttlættur og aðfinnslu- verður, en hann eigi þó eftir atvikum ekki að valda því, að G víki úr dómarasæti. Í öðru lagi byggði H nefnda kröfu sína á því, að G sé sannur að slíkri óvild í sinn garð, að ekki sé rétt að láta hann fara með mál ákæruvaldsins á hendur sér og dæma í því. Reisti H þessa staðhæfingu sína á eftirtöld- um atriðum: a) G hafi valið sem dómvott og rannsóknar- menn um verðlag óvildarmenn H. Þetta var talið ósannað. b) G hafi flutt bókhaldsgögn H í annað byggðarlag og haldið þeim þar alllangan tíma. Talið var, að G hefði orðið hér nokkur yfirsjón um meðferð málsins, en þó eigi svo, að efni væri til að vísa honum úr dómarasæti fyrir þá sök. c) G hafi synjað sér að hafa lögfróðan verjanda á tilteknu dómþingi í málinu. Þeita var þó eigi talin slík yfirsjón, að kröfu H yrði sinnt. d) G hafi storkað sér í dómprófunum, rangfært orð sín í bókunum og jafnvel neitað að láta bóka CXVI Efnisskrá. Bls. eftir sér. Þetta var talið ósannað. e) G hafi tekið þátt í samn- ingu ákæruskjalsins á hendur sér. Það var talið ósannað. Í) G hafi haft mjög ósæmileg ummæli um sig í tilteknu bréfi til Dómsmálaráðuneytisins. Ummæli þessi voru að vísu talin óheppileg og óviðeigandi af hendi dómara, en þó ekki svo vaxin, að næg ástæða væri til að víkja G úr dómarasæti. Önnur ummæli, sem höfð voru eftir G um H, voru sum ekki talin sönnuð og önnur ekki þess eðlis, að varða ætti því að G viki sæti. „..........0......... 36 Í sama máli krafðist H þess, að samdómandinn A yrði einnig látinn víkja dómarasæti. Byggði H þessa kröfu á því, að A hefði í þinghaldi í málinu skýrt svo frá, að hann hefði eftir beiðni verðgæzlumanna afhent þeim reikning til sín um stóla, keypta af H. Jafnframt lýsti A því yfir, að hann gerði enga kröfu um endurgreiðslu, þótt svo kynni að reyn- ast, að stólar þessir hefðu verið seldir of háu verði. Þótti þetta eftir atvikum ekki eiga að valda því, að A viki sæti í Málinu... 36 og innan, yrði ómerkt. Voru engin rök talin til að taka þá kröfu til greina. .............0.0...00 0 36 manna, er rannsakaði verðlag hjá H, hafði, er hann dvaldist við þetta starf sitt í bæ þeim, sem H á heima, lent í sennu við son H og viðhaft þá mjög ósæmileg ummæli um H. Eftir það gengu verðgæzlumennirnir frá skýrslu sinni um verðlag hjá H. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að leggja skýrslu verðgæzlumannanna til grundvallar dómi í málinu og kvað Hæstiréttur því svo á, að framkvæma skyldi yfirskoðun á gerðum verðgæzlumanna, áður en dómur gengi Í máli H... 36 Í sama máli hafði löggiltur endurskoðandi verið skipaður til að framkvæma endurskoðun á bókhaldi H. Af hálfu H var þess krafizt, að sérfróður maður endurskoðaði bókhaldsrann- sókn þessa. Á hendur endurskoðandanum var ekki sannað neitt það misferli, er varða ætti ómerkingu á verki hans, og var því þessari kröfu H ekki sinnt. ..................... 36 Mál var í héraði höfðað af J sameiginlega f. h. eigenda og skips- hafna v/b M og v/s Ó til greiðslu bjarglauna úr hendi B. Eftir að lagðar höfðu verið fram greinargerðir af hálfu sóknar- og varnaraðilja, lýsti J því yfir, að umbjóðendur hans hefðu falið honum að hafa uppi þá kröfu, að sjódómur- inn kvæði á um, hversu mikil bjarglaun ættu að koma í hlut hvors stefnanda, án þess að málið væri þó sundur- greint. Málflutningsmaður B samþykkti kröfu þessa og hér- aðsdómur ákvað síðan í dómi sínum skiptingu bjarglauna milli stefnenda, án þess að málflutningur færi fram af Efnisskrá. CXVII Bls. Þeirra hálfu um það efni. Fyrst hafði verið ákveðið, að málið skyldi flutt munnlega, en síðar var þeirri ákvörðun breytt og málið flutt skriflega, án þess að séð yrði, að efni hefðu verið til slíks málflutnings. Þá voru og þeir ann- markar á héraðsdómi, að dómendur höfðu látið undir höfuð leggjast að rökstyðja það með skírskotun til ákveðinna máls- atvika, hvort hjálp sú, er v/s E veitti skipi B, væri talin björgun eða aðstoð í skilningi siglingalaga og þau fáu um- mæli í dóminum, sem að þessu lutu, voru í ósamræmi sín Í milli. Af þessum sökum öllum var héraðsdómur og meðferð málsins, frá því að skriflegur málflutningur var ákveðinn, ómerkt. ...........2.000 sess 74 Rannsókn máls, sem höfðað var vegna ætlaðra brota á gjald- eyris- og innflutningslöggjöf og tolllögum o. fl., var mjög áfátt í mörgum greinum. Í héraðsdómi var ekki nema að mjög litlu leyti taldir upp og greindir verknaðir þeir, sem sakfellt var fyrir, og ekki var, nema að fáum tilvikum frá- skildum, kveðið á um, við hvaða refsiákvæði hver einstakur verknaður varðaði. Héraðsdómur var því ómerktur og mál- inu vísað heim í hérað til löglegrar rannsóknar og dóms- álagningar. Jafnframt var tekið fram, að rétt væri, að hér- aðsdómur væri skipaður sérfróðum mönnum, sbr. 5. gr. laga nr. 27/1951. ..........0020 0000. 82 Í opinberu máli út af bifreiðarslysi hafði héraðsdómari ekki nema að litlu leyti skráð í þingbók skýrslur vitna og ákærða fyrir dómi, heldur einungis, að framburðir þeirra hefðu verið Í samræmi við skýrslur, er lögreglumenn höfðu áður tekið af þessum aðiljum. Sást því ekki, að hve miklu leyti dómarinn hafði spurt sjálfstætt um sakaratriði. Var þetta talið aðfinnsluvert, sbr. 18., 73. og 77. gr. laga nr. 27/1951. 109 Stefndi í héraði hafði í greinargerð byggt sýknukröfu á tiltek- inni málsástæðu. Við munnlegan flutning málsins var Þessari málsástæðu ekki hreyft og var því talið, að fallið væri frá henni. ............220.0.. s.s 130 A höfðaði mál gegn B og lagði fram við þingfestingu í héraði stefnu, svonefnda greinargerð og reikning. Taldi A þar B tiltekna fjárhæð til skuldar sem kaup um tilgreint tímabil og Í stefnu var sú ein grein gerð fyrir kröfunni, að skuldin væri ógreidd vinnulaun fyrir gæzlustörf á tilteknum stað árið 1946. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði. Þessi mála- tilbúnaður af hálfu Á var talinn svo verulegt brot á ákvæð- um 105. gr. laga nr. 85/1936, að héraðsdómur var ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. ..........0..0 0 188 Sakarefni skipt í skaðabótamáli og einungis kveðið á um skaða- bótaskyldu, sbr. 5. mgr. 71. gr. laga nr. 85/1936. .. 200, 411, 597 Stefnandi í héraði (A) reisti kröfur sínar á hendur B á náms- CXVIII Efnisskrá. samningi aðilja. Dómkröfur A voru í meginatriðum svo vanreifaðar, að málsmeðferð öll í héraði og héraðsdómur voru ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ........... Einkamáli frestað í Hæstarétti og aðiljum veittur kostur á öflun framhaldsgagna samkvæmt lögjöfnun frá 120. gr. laga nr. 85/1936. .......00.000 0. s.s A hafði uppi dómkröfur í landamerkjamáli, sem ætlað var að binda eigendur og ábúanda tiltekinnar jarðar, ef teknar yrðu til greina. Jörð þessi var í óskiptri sameign fjögurra aðilja, en einungis einum þeirra hafði verið stefnt í málinu. Héraðsdómur og málsmeðferð voru því ómerkt, sbr. 46. gr. laga nr. 85/1936, og málinu vísað frá héraðsdómi. ........ Í héraði krafðist A þess, að tiltekin fasteign hans yrði metin honum til eignar á kr. 759.000.00 í sambandi við ákvörðun stóreignaskatts. Fyrir Hæstarétti gerði A þá kröfu, að miðað yrði við kr. 621.000.00 að þessu leyti, en Á var talinn bund- inn af hinni upphaflegu kröfugerð sinni. ................ Héraðsdómari ákvað í úrskurði í opinberu máli, að frekari verð- lagsrannsókn, sem Hæstiréttur hafði fyrirskipað, skyldi ekki fram fara. Ákærði kærði úrskurð þennan til Hæsta- réttar samkvæmt 9. tl. 172. gr. laga nr. 27/1951. Úrskurður- inn var felldur úr gildi og héraðsdómara fyrirskipað að láta framkvæma rannsókn þessa undanbragðalaust. ..... A höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar samkvæmt skuldabréfi. B krafðist frávísunar málsins, þar sem aðilinn D ætti um- rætt bréf með A. Sannaðist og, að skuldabréfið var í sam- eign ÁA og D, en þar sem D lýsti sig samþykkan málssókn- inni, er hann kom fyrir dóm, þótti ekki ástæða til að vísa málinu frá héraðsdómi. ..........2.0002. 000. ns T var í ákæruskjali ákærður fyrir brot á 194. gr. laga nr. 19/ 1940. Ekki þótti sannað, að T hefði gerzt sekur við ákvæði þetta, en hins vegar þótti hann hafa brotið gegn 209. gr. sömu laga. Var T dæmd refsing fyrir það brot, þótt þessa lagaákvæðis væri eigi getið í ákæruskjali, enda var sækj- anda og verjanda fyrir Hæstarétti gefið færi á að tjá sig um þetta atriði, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951. ............... Í skuldamáli hafði varnaraðili (B) uppi þá málsástæðu fyrir Hæstarétti, að sóknaraðilja (A) hefði brostið heimild til sölu nokkurs hluta þeirra vara, sem A hafði selt B. Þar sem málsástæðu þessari hafði ekki verið hreyft í héraði, var henni ekki sinnt gegn andmælum A. .......0000000000. R krafðist ákveðinnar fjárhæðar úr hendi G fyrir vinnu í hans þágu. G taldi fjárhæð þessa alltof háa, en þrátt fyrir það þótt umboðsmanni G væri ljóst, að mats kynni að vera Þörf, hófst hann samt ekki handa um dómkvaðningu mats- Bls. 336 456 478 494 öll 569 Efnisskrá. CXIX Bls. manna. G var því dæmt að greiða R fjárhæð þá, er hann krafðist. (................ 0 575 Hinn 16. maí 1952 tjáði Trésmíðafélag Reykjavíkur (T) saka- dómara, að Í hefði þá „að undanförnu stundað þá atvinnu, að setja rúður í hús og gera við glugga í húsum.“ Fyrir saka- dómi 21. s. m. játaði Í, að skýrsla T væri rétt og samþykkti að greiða 300 króna sekt í ríkissjóð af því efni. Hinn 23. júní s. á. kærði T enn Í út af sömu starfrækslu og hófst dómsrannsókn í því máli 8. júlí s. á., ákæruskjal var síðan gefið út á hendur Í og sakfellingardómur kveðinn upp í héraði. Í dómi þessum tók héraðsdómari ranglega til með- ferðar og úrlausnar sakaratriði, sem dómsáttin frá 21. maí 1952 tók til. Í málinu var um það deilt, hvort tiltekin störf I skyldu teljast til handiðnaðar, sem sérnám þurfi til, sbr. 13. gr. laga nr. 18/1927 og 1. gr. laga nr. 105/1936. Héraðs- dómari kvaddi þó ekki sérkunnáttumenn til dómstarfa með sér í málinu, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 27/1951. Vegna þess- ara annmarka var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað. .............2020. 000 594 1 máli til endurheimtu leigufjárhæðar byggðu sækjendur í Hæstarétti kröfu sína m. a. á ákvæðum 3. gr. ábúðarlaga nr. 87/1933. Þessari málsástæðu hafði eigi verið hreyft í héraði og kom hún því eigi til álita gegn andmælum varnar- aðilja. ...........0 2 623 Á höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar fyrir fæði manna á vegum B. Miðaði A fæðisgjaldið við það, að hann hefði bæði lagt til efni í fæðið og matreiðslu þess. B fullyrti hins vegar í greinargerð og aðiljaskýrslu, að hann hefði lagt til allt efnið, en A hefði einungis annast matreiðslu fæðisins. Í greinargerð sinni sagði A, að B hefði átt að kaupa efnið í fæðið, en A hefði síðan átt að endurgreiða það. Var mál- flutningur og gagnasöfnun A um þetta málsatriði því mjög ófullkominn. Þá hafði héraðsdómari lagt það til grund- vallar dómi sínum, að A hefði lagt til efnið í fæðið, en ekki vikið að gagnstæðum fullyrðingum B. Við munnlegan flutn- ing málsins í héraði stýrði dómarafulltrúinn U fyrst þing- haldi, en eftir nokkra hríð varð Ú lasinn og vék af þingi. Dómarafulltrúinn J, sem viðstaddur hafði verið þinghaldið frá byrjun, tók þá sæti U, hélt því áfram, án þess að láta málflutning fara fram af nýju og kvað síðan upp dóm í mál- inu. Einnig var aðeins einn þingvottur hafður á dómþingi, er málið var flutt munnlega. Vegna allra þessara annmarka var héraðsdómur og málsmeðferð ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ............0..2 00. 626 CXX Efnisskrá. Bls. Manndráp. A ók langferðabifreið vestur Laugaveg í Reykjavík laust fyrir kl. 3 þann 24. jan. 1952. Veður var bjart og götur þurrar. A ók á vinstri götuhelmingi og var hraðinn hóflegur að sögn A og vætti vitna. A sá engin börn á götunni. Á móts við húsið nr. 81 við Laugaveg fann A, að hægra afturhjól bif- reiðarinnar fór yfir einhverja ójöfnu. Stöðvaði A þá bifreið- ina, og þegar að var gætt, kom í ljós, að 4 ára telpa hafði orðið undir hjólinu. Beið hún þegar bana. Samkvæmt vætti sjónarvotta mun telpan hafa hlaupið út á götuna milli tveggja bifreiða, er stóðu við nyrðri gangstéttina. Mál var höfðað gegn A, m. a. fyrir ætlað brot á 215. gr. hegningar- laga. Ekki þótti í ljós leitt, að A ætti refsiverða sök á slysi Þessu og var hann því sýknaður af kröfum ákæruvaldsins. 109 H stjórnaði vöruflutningabifreið, sem ók með 19 farþega, 3 í stýrishúsi og 16 á vörupalli. Náttmyrkur var, krepjuúrfelli og gluggaþurrka bifreiðarinnar óvirk. H ók með allt að 45 km hraða, miðað við klukkustund, og voru þó framan- greindir farþegar á óvörðum vörupallinum. Er H hafði ekið nokkra vegalengd eftir breiðum þjóðvegi, rann bifreiðin út af vegbrúninni og lenti þar í skurði, án þess að velta. Flestir farþeganna, er stóðu á vörupallinum, hentust út af honum, þ. á m. P, sem hlaut þau meiðsl af, að hann andaðist skömmu síðar. Með framangreindum gálausum akstri þótti Hm. a. hafa brotið gegn 215. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd varðhaldsrefsing, 4 mánaða. Einnig var hann sviptur ökuleyfi ævilangt. ...........00000000 0... 537 R hafði skipstjórn togara, sem var á siglingu frá Reykjavík áleiðis til Hafnarfjarðar. Um sama leyti voru fjórir menn á opnum báti við handfæraveiðar við vesturenda Engeyjar. Togarinn sigldi á opna bátinn og köstuðu bátsverjar sér í sjóinn. Einn þeirra, K, lét lífið. Er togarinn sigldi á bátinn, var útsýn skipstjórnarmanna togarans fram undan mjög byrgð af stefni togarans, þannig að hafflöturinn sást ekki á nokkru svæði. R var þarna á venjulegri, fjölfarinni sigl- ingaleið, og hafði þrátt fyrir nefndar aðstæður engan varð- bergsmann frammi á skipinu. Hafði R með þessu gerzt brot- legur við 29. gr. tilskipunar nr. 8/1933 um alþjóðlegar sigl- ingareglur. Með þessari gálausu siglingu var R talinn valdur að nefndum árekstri og afleiðingum hans. Hafði R með þessu brotið gegn 261. gr. siglingalaga nr. 56/1914 og 215. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. Hlaut R fangelsisrefsingu, 5 mánaða, og var sviptur skipstjóraréttindum í 3 ár. ..... 587 Mannorð. Sjá borgararéttindi. Efnisskrá. CXXI Mat og skoðun. Læknir skoðar mann, er hlaut meiðsl í bifreiðarslysi. ...... 1, Lögreglumenn athuga verksummerki á slysstað. ........... 1, Í máli gegn A og B fyrir ætlað brot á lögum um iðju og iðnað og um iðnaðarnám voru tveir verkfræðingar dómkvaddir til þess að láta í ljós álit sitt, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að hún verði talin iðnaður. Töldu verkfræðingarnir, að svo væri, en álitsgerð þeirra sætti ýtarlegri gagnrýni af hendi yfirverkfræðings Ríkisútvarps- ins, Sú gagnrýni var ekki borin undir hina dómkvöddu verkfræðinga og þótti m. a. af þeim sökum ekki fram komnar nægilega glöggar skýrslur til úrlausnar þessu atriði. A var ákærður fyrir brot á lögum um iðju og iðnað. Í héraði voru tveir húsgagnateiknarar dómkvaddir til að skoða tré- smiðju þá, er A veitti forstöðu, og gefa lýsingu á starfs- háttum þar. .........20.00 000 H var ákærður fyrir ýmis ætluð brot í atvinnurekstri. Héraðs- dómur hafði nefnt tvo verðgæzlumenn til að rannsaka verð- lag á vörum hjá H. Nú hafði annar verðgæzlumanna, meðan hann dvaldi í heimilisbæ H, lent í sennu við son H og þá viðhaft mjög ósæmileg ummæli um H. Eftir það gengu verð- gæzlumennirnir frá skýrslu sinni um verðlag hjá H. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að leggja skýrslu verðgæzlu- mannanna til grundvallar dómi í málinu og kvað Hæsti- réttur því svo á, að framkvæma skyldi yfirskoðun á gerðum verðgæzlumanna, áður en dómur gengi Í máli H.......... Í sama máli hafði löggiltur endurskoðandi verið skipaður til að framkvæma endurskoðun á bókhaldi H. Af hálfu H var þess krafizt, að sérfróður maður endurskoðaði bókhaldsrann- sókn þessa. Á hendur hinum löggilta endurskoðanda var ekki sannað neitt það misferli, er varða ætti ómerkingu á verki hans, og var nefndri kröfu H því ekki sinnt. ....... Dómkvaddir menn meta skip, sem bjargað hafði verið. 63, 74, Dómkvaddir menn meta kostnað af byggingaframkvæmdum. .. Dómkvaddir undir- og yfirmatsmenn láta uppi álit um fram- kvæmd jarðborunar eftir vatni og kostnað af henni. ..... Bifreiðaeftirlitsmaður skoðar og reynir í akstri bifreið, er valdið hafði slysi. ............002000 ss Löggæzlumenn skoða stað, þar sem bifreiðar höfðu rekizt á, og gera uppdrátt af staðháttum. ..........2000.0.0 0000. 116, Tveir bókmenntafróðir menn voru dómkvaddir til að gera samanburð á tilteknu leikriti J og leikriti, er Z samdi, byggt á nefndu leikriti J, lýsa þeim breytingum, er Z gerði á frumverkinu, og láta uppi álit sitt á því, hverja þýðingu breytingar Z hafi fyrir verkið í heild. .............0...... Bls. 217 537 13 36 36 266 71 92 109 208 130 CXXII Efnisskrá. Bls. Tryggingarfræðingur metur tjón manns, er hlaut meiðsl í bif- reiðarslysi. ..........0..... res 217, 671 Læknir metur örorku manns, er hlaut meiðsl í bifreiðar- SlySi. ......0020.00n.s ss 217, 671 Læknir skoðar mann, sem orðið hafði fyrir líkamsárás. 246, 368, 511 Dómkvaddir matsmenn meta til fjár galla á húsi vegna ófull- nægjandi frágangs svo og spjöll af völdum vatnsaga. ..... 282 Dómkvaddir matsmenn láta uppi álit á orsökum leka og vatns- aga Í íbúð. Taldist vera um slíkar ágizkanir að ræða, óstudd- ar öðrum gögnum, að ekki var á þeim byggt. ........... 282 Atvinnudeild Háskólans rannsakar áfengisstyrkleik í ólöglega brugguðu og seldu áfengi. ............000000 00... 292, 562 Skólastjóri Stýrimannaskólans framkvæmir athugun á staðar- ákvörðunum varðskipsforingja í sambandi við ákæru um brot gegn fiskveiðalöggjöfinni. .... 332, 376, 529, 655, 692, 695 Læknir lætur uppi álit um geðheilbrigði og sakhæfi sakborn- ÍNgS. ............ 368, öll. Dómkvaddir menn meta verðrýrnun á bifreið um tiltekið tímabil. ...............200 re 411 Dómkvaddir matsmenn láta uppi álit um orsakir galla á múr- húðun og meta kostnað af viðgerð. .........0000 0000... 419 Atvinnudeild Háskólans rannsakar sementsstyrkleika múr- húðunar, .............2.0.2 0000 419 Læknir metur örorku manns, er slasaðist við starf sitt. ........ 427 Læknir lýsir meiðslum manns, er slasaðist við vinnu sína. .... 427 Við mat á tiltekinni fasteign höfðu dómkvaddir matsmenn ekki tekið tillit til þess, að sérstök kvöð, sem hlaut að horfa til lækkunar á sanngjörnu söluverði, hvíldi á eigninni. Matið var því byggt á svo röngum grundvelli, að ekki varð við Það miðað. ...........22020. 0. 456 D krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði að viðlögðum dag- sektum dæmt að veita afrennsli frá fjósi sínu í hveralæk í túni, eins og verið hafði áður. Hér var um ágreining að tefla, sem ekki bar undir dómstóla, heldur átti að skera úr með mati samkvæmt 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatna- laga nr. 15/19283. .......2002000 0 461 Málsaðili (B) bar undir stjórn Lögmannafélags Íslands (L) til úrlausnar, hver væri hæfileg þóknun til málflutningsmanns- ins M fyrir flutning tiltekins máls. L kvað upp „úrskurð“ um Þetta efni og var sá „úrskurður“ kærður til Hæstaréttar. M hafði uppi þær málsástæður fyrir L, að B hefði með því að kvitta fyrir inneign sinni hjá honum svo og með aðgerða- leysi um langan tíma firrt sig rétti til að krefjast lækkunar á þóknun þeirri, sem M hafði reiknað sér fyrir flutning nefnds máls. L brast vald til að kveða upp úrskurð um máls- ástæður þessar, en í dómi varð ekki kveðið á um umrædda Efnisskrá. CXXTII þóknun til M, án þess að taka til athugunar og meta máls- ástæður þessar. Úrlausn L var því einungis skoðuð sem álitsgerð, en ekki úrskurður samkvæmt 8. gr. laga nr. 61/ 1942. Kærumálinu var því vísað frá Hæstarétti. .......... Læknir lýsir áverkum manns, er hlaut bana í bifreiðarslysi. ... Dómkvaddir matsmenn láta uppi álit sitt um orsakir skemmda á bifreiðarhreyfli og meta kostnað af viðgerð. ........... Dómkvaddir menn rannsaka útsýnismöguleika úr stjórnklefa togara, sem valdið hafði sjóslysi. .............000000.... Læknir lýsir rannsókn sinni á líki manns, sem beðið hafði bana í sjóslysi. ..........0.2200.000 nr Tveir menn voru dómkvaddir til að skoða skemmdir, sem urðu af sprengingu í skipi, öryggisumbúnað skipsins svo og láta uppi álit sitt um orsakir sprengingarinnar. .......... Tryggingarfræðingur metur samkvæmt líkindareikningi tjón ekkju S og barna þeirra vegna andláts hans. ............. Mat framkvæmt til ákvörðunar á hæfilegu afgjaldi eftir jörð og jarðarhús. ............2....22 00... Tveir menn voru dómkvaddir til að meta leigugjald „fyrir afnot eigna og réttinda“ A á tilteknum stað tiltekinn tíma. Í matsgerðinni kváðust matsmennirnir við leigumatið hafa lagt til grundvallar „hvað hægt væri að hafa upp úr hinu leigða, með því að nota það til fullnustu“. Höfðu matsmenn því ekki lagt til grundvallar matinu leigugjald af eignum á frjálsum markaði. Vegna þessa augliósa galla á matsgerð- inni, var eigi unnt að byggja dóm á henni. ............... Dómkvaddir matsmenn meta til fjár kvöð á fasteign. ......... Dómkvaddir matsmenn láta uppi álit sitt um það, hvort unnt hefði verið að gera við tiltekna vélarbilun í skipi úti á TÚMSJÓ. .........2.2 00 Í aprílmánuði 1944 krafðist atvinnumálaráðuneytið þess, að teknir yrðu eignarnámi til handa ríkissjóði (R) 218 ha af landi K. Undirmat fór fram 20. febrúar 1946 og var því mati skotið af beggja hálfu til yfirvirðingar. Hinn 9. sept- ember 1946 breytti ráðuneytið fyrri ákvörðun sinni þannig, að eignarnámið skyldi aðeins ná til 25.9 ha af landi K. Með yfirvirðingu 12. janúar 1948 voru virtar til fjár landspildur K bæði samkvæmt fyrri og síðari kröfu ráðuneytisins. Jafnframt var þar kveðið svo á, að K skyldi eiga rétt til 6% ársvaxta af matsfjárhæðinni frá 15. febrúar 1948. Eftir upp- kvaðningu yfirmatsgerðar ákvað ráðuneytið að halda sér við fyrri eignarnámskröfuna, en K fór þess á leit, að miðað yrði aðeins við 142.7 ha land. Féllst ráðuneytið á þetta og hinn 4. nóvember 1950 var verð þessa lands ákveðið af tveimur matsmönnum, er aðiljar höfðu nefnt til þess, en þeir lögðu til grundvallar yfirmatsgerðina um verð landsins í Bls. 466 597 ðöð 587 587 617 617 623 637 677 685 CXXIV Efnisskrá. Bls. heild. Er R greiddi K matsfjárhæðina, vildi hann eigi greiða vexti frá 15. febrúar 1948. Drátturinn á greiðslu matsfjár- hæðar stafaði af óvissu um stærð hins eignarnumda lands, sem K hafði engin not af, og samningsumleitunum aðilja í því sambandi. Ekki hafði K heldur með viðtökudrætti né samningi fyrirgert rétti til vaxta. Var R því dæmt að greiða K vexti samkvæmt kröfu hans. ........0200000 00... 698 Misneyting. Leigutakar héldu því fram í dómsmáli til endurheimtu leigu- fjárhæðar, að misneytingu hefði verið beitt við samnings- gerðina og byggðu því endurgreiðslukröfuna m. a. á ákvæð- um 7. gr. laga nr. 73/1933. Ósannað var, að misneytingu hefði verið beitt og var þessi málsástæða því ekki tekin til greina. ..........00...00 ss 623 Mynt. Í björgunarsamningi, sem skipstjórarnir á skipunum C og L gerðu um björgun C, var svo ákveðið, að bjarglaunin skyldu greidd í sænskum krónum. Með skírskotun til 1. mgr. 232. gr. siglingalaganna þótti rétt að ógilda nefndan björgunar- samning, að því er varðaði fjárhæð bjarglaunanna, þar sem hún taldist vera ósanngjörn. Hins vegar þótti bresta rök til þess að hnekkja því ákvæði björgunarsamningsins, að bjarglaunin skyldu ákveðin í sænskum krónum. .......... 63 Námssamningar. Sjá iðnaðarnám. Novaleyfi. Sjá áfryjun. Nytjastuldur, Sjá og óheimil eignanot. A reyndi að stela bifreið, sem geymd var úti, en tókst ekki að koma henni í gang. Tók hann þá aðra bifreið þar hjá, ók henni langan veg og skemmdi hana við þann akstur. Á var dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr.19/1940..,. 368 Ofbeldi gegn embættismanni. Sjá og líkamsáverkar. Fógetinn S var að framkvæma fjárnámsgerð hjá H í skrifstofu- húsnæði hans. H vildi eigi vera viðstaddur gerðina og skip- aði S þá son H, T, sem þarna var staddur, réttargæzlumann H, en T andmælti. Í sambandi við þessi skipti S og T þreif T til S og hratt honum úr dyragætt fram á gólf. Með þessu atferli hafði T gerzt sekur við 1. mgr. 106. gr. hegningar- laga nr. 19/1940 og var honum dæmd varðhaldsrefsing, 15 daga, skilorðsbundið. ........2000000 0... ne 583 Efnisskrá. CKXXV Bls. Óheimil eignanot. Sjá og nytjastuldur. B hafði fengið lagt lögbann við því, að nágranni hans, A, notaði veg, sem B hafði lagt af þjóðvegi og heim til bæjar síns. B taldi A hafa brotið lögbann þetta og var ÁA m. a. ákærður fyrir brot á 259. gr. laga nr. 19/1940 af þeim sökum. Við rannsókn kom ekki í ljós önnur notkun A á nefndum vegi en gangur um hann og eitt sinn umferð um hann með hest- vagn af brýnni nauðsyn. Þessi notkun, sem ósannað var, að hefði valdið B nokkru tjóni, þótti eigi varða við 259. gr. laga nr. 19/1940 og var A því sýknaður af þeirri ákæru. ... 212 Ómaksbætur. Mál hafið samkvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdar ómaks- bætur. .......0... 000 472, 702 Ómerking. a) Einkamdl. Mál var í héraði höfðað af lögfræðingnum J sameiginlega f. h. eigenda og skipshafna v/b M og v/s Ó til greiðslu bjarg- launa úr hendi B. Eftir að lagðar höfðu verið fram greinar- gerðir af hálfu sóknar- og varnaraðilja, lýsti J því yfir, að umbjóðendur hans hefðu falið honum að hafa uppi þá kröfu, að sjódómurinn kvæði á um, hversu mikil bjarglaun ættu að koma í hlut hvors stefnanda, án þess að málið væri þó sundurgreint. Málflutningsmaður B samþykkti kröfu þessa og héraðsdómur ákvað síðan í dómi sínum skiptingu bjarglauna milli stefnenda, án þess að málflutningur færi fram af þeirra hálfu um það efni. Fyrst hafði verið ákveðið, að málið skyldi flutt munnlega, en síðar var þeirri ákvörðun breytt og málið flutt skriflega, án þess að séð yrði að efni hefði verið til slíks málflutnings. Þá voru og þeir ann- markar á héraðsdómi, að dómendur höfðu látið undir höfuð leggjast að rökstyðja það með skírskotun til ákveðinna málsatvika, hvort hjálp sú, er v/s Ó veitti skipi B, væri talin björgun eða aðstoð í skilningi siglingarlaga og þau fáu um- mæli í dóminum, sem að þessu lutu, voru í ósamræmi sín í milli. Af þessum sökum öllum var héraðsdómur og með- ferð málsins, frá því að skriflegur málflutningur var ákveð- inn, ómerkt. ...........00.0.0 0 sen 74 A höfðaði mál gegn B og lagði fram við þingfestingu í héraði stefnu, svonefnda greinargerð og reikning. Taldi ÁA þar B tiltekna fjárhæð til skuldar sem kaup um tilgreint tímabil og Í stefnu var sú ein grein gerð fyrir kröfunni, að skuldin væri ógreidd vinnulaun fyrir gæzlustörf á tilteknum stað árið 1946. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði. Þessi CXXVI Efnisskrá. Bls. málatilbúnaður af hálfu A var talinn svo verulegt brot á ákvæðum 105. gr. laga nr. 85/1936, að héraðsdómur var ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. ............... 188 Stefnandi í héraði (A) reisti kröfur sínar á hendur B á náms- samningi aðilja. Dómkröfur A voru í meginatriðum svo vanreifaðar, að málsmeðferð öll og héraðsdómur voru ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ................ 262 A hafði uppi dómkröfur í landamerkjamáli, sem ætlað var að binda eigendur og ábúanda tiltekinnar jarðar, ef teknar yrðu til greina. Jörð þessi var í óskiptri sameign fjögurra aðilja, en einungis einum þeirra hafði verið stefnt í málinu. Héraðsdómur og málsmeðferð voru því ómerkt, sbr. 46. gr. laga nr. 85/1936, og málinu vísað frá héraðsdómi. ........ 336 Landamerkjadómur hafði tekið til greina í dómi sínum kröfur eiganda jarðarinnar S. Hæstiréttur taldi hins vegar, að taka bæri kröfur gagnaðiljans, eigenda Q, til greina. Samkvæmt ákvæðum 15. gr. laga nr. 41/1919, sbr. lög nr. 40/1927, var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað til meðferðar og dómsálagningar. ...............0..0.0.... 392 D krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði að viðlögðum dag- sektum dæmt að veita afrennsli frá fjósi sínu í hveralæk í túni, eins og verið hafði áður. Hér var um ágreining að tefla, sem skera ber úr með mati samkvæmt 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatnalaga nr. 15/1923. Málsmeðferð í héraði og héraðsdómur var því ómerktur, að því er varðaði ágrein- ingsefni þetta, og málinu vísað frá héraðsdómi. .......... 461 A höfðaði mál gegn ritstjóranum B og krafðist þess, að tiltekin ummæli um hann í 5 tölublöðum blaðs B yrðu ómerkt og B dæmd refsing fyrir. Í héraðsdómi taldi dómari ummæli þessi í heild hafa verið sett fram á ótilhlýðilegan hátt og varða við 237. gr. laga nr. 19/1940, ómerkti ummælin að því leyti og refsaði B fyrir. Hins vegar hafði dómari ekki tekið einstök ummæli til athugunar og úrlausnar hver fyrir sig, metið og rökstutt, hvort og að hverju leyti þau kynnu að vera refsiverð eða eiga að sæta ómerkingu. Þessi úrlausn héraðsdómara þótti svo óákveðin, að dómurinn var ómerktur. „.............00000 000 503 A höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar fyrir fæði manna á vegum B. Miðaði A fæðisgjaldið við það, að hann hefði bæði lagt til efni í fæðið og matreiðslu þess. B fullyrti hins vegar í greinargerð og aðiljaskýrslu, að hann hefði lagt til allt efnið, en A hefði einungis annazt matreiðsluna. Í greinar- gerð sinni sagði A, að B hefði átt að kaupa efnið í fæðið, en A hefði síðan átt að endurgreiða það. Var málflutningur A og gagnasöfnun um þessi málsatriði því mjög ófullkomin. Þá hafði héraðsdómari lagt það til grundvallar dómi sínum, Efnisskrá. CXXVI Bls. að A hefði lagt til efnið í fæðið, en hins vegar ekki vikið að gagnstæðum fullyrðingum B. Dómarafulltrúinn U, sem stýrði munnlegum málflutningi í héraði, stýrði fyrst þing- haldi, en vék burtu eftir skamma stund vegna lasleika. Dómarafulltrúinn J, sem hafði verið viðstaddur réttarhaldið frá byrjun, tók þá sæti U, hélt þinghaldinu áfram, án þess að láta málflutning fara fram af nýju og kvað síðan upp dóm í málinu. Þá var og aðeins einn þingvottur við nefnt Þinghald. Vegna allra þessara annmarka var héraðsdómur og málsmeðferð ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. .. 626 A höfðaði mál gegn B til greiðslu leiguskuldar „fyrir afnot eigna og réttinda“ A á tilteknum stað tiltekið tímabil og var fjár- hæð sú, er A krafðist, byggð á niðurstöðum matsgerðar dómkvaddra manna. Af hálfu B var ekki sótt þing í héraði og málið því þegar dómtekið. Í nefndri matsgerð kváðust matsmenn hafa lagt það til grundvallar „hvað hægt væri að hafa upp úr hinu leigða, með því að nota það til fullnustu“. Matsmenn höfðu því ekki miðað við leigugjald af eignum á frjálsum markaði. Þrátt fyrir þenna megingalla á mats- gerðinni, reisti héraðsdómari dóm sinn í málinu á henni. Að svo vöxnu máli var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. ...........22..00.s se 637 A hafði látið fram fara kyrrsetningargerð, fjárnámsgerð og upp- boð á tiltekinni eign til tryggingar og fullnægju á skuld B. Nú sannaðist, að B átti ekki eign þessa, heldur þrjú ófjár- ráða börn hans. Voru því allar framangreindar dóms- athafnir ómerktar. ...........2...00.00 00. 639 b) Opinber mál. Rannsókn opinbers máls var mjög áfátt um mörg atriði. Í hér- aðsdómi var ekki nema að mjög litlu leyti taldir upp og greindir verknaðir þeir, sem sakfelli var fyrir, og ekki var, nema að fáum tilvikum fráskildum, kveðið á um það, við hvaða refsiákvæði hver einstakur verknaður varðaði. Hér- aðsdómur var því ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar rannsóknar og dómsálagningar. ............ 82 Hinn 16. maí 1952 tjáði Trésmíðafélag Reykjavíkur (T) saka- dómara, að I hefði þá „að undanförnu stundað þá atvinnu að setja rúður í hús og gera við glugga í húsum“. Fyrir saka- dómi 21. s. m. játaði I, að skýrsla T væri rétt og samþykkti að greiða 300 króna sekt í ríkissjóð af því efni. Hinn 23. júní s. á. kærði T enn Í út af sömu starfrækslu og hófst dóms- rannsókn í því máli 8. júlí s. á., ákæruskjal var síðan gefið út á hendur Í og sakfellingardómur kveðinn upp í héraði. Í dómi þessum tók héraðsdómari ranglega til meðferðar og úrlausnar sakaratriði, sem dómsáttin frá 21. maí 1952 tók CXXVIII Efnisskrá. Bls. til. Í málinu var um það deilt, hvort tiltekin störf I skyldu teljast til handiðnaðar, er sérnám þurfi til, sbr. 13. gr. laga nr. 18/1927 og 1. gr. laga nr. 105/1936. Héraðsdómari kvaddi þó ekki sérkunnáttumenn til dómstarfa með sér í málinu, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 27/1951. Vegna þessara annmarka var héraðsdómurinn ómerktur og málinu vísað heim í hérað. ........... 0000 594 Í ákæruskjali var K sóttur til sakar „fyrir að hafa vorið og sumarið 1948 gert árangurslausar tilraunir til að taka á óleyfilegan hátt 6 ensk pence af hverjum saltfiskpakka, sem samningar stóðu um að selja héðan af landinu til Grikk- lands“. Í bréfi, sem lagt var fram í Hæstarétti, lýsti Dóms- málaráðuneytið því, að ætlast sé til, að ákæra þessi sé skilin þannig, að hún taki bæði til þess, að K „hefði sjálfur átt að fá hin umræddu sex pence svo og til þess, að aðrir hefðu átt að fá þau“. Héraðsdómari tók í dómi sínum það ákæruatriði til úrlausnar, að K hefði gert tilraun til að fá nefnda greiðslu sjálfum sér til handa. Hins vegar lagði hér- aðsdómari ekki dóm á það sakaratriði, hvort K hefði átt hlut að því, að umrætt gjald var áskilið tilteknum þriðja manni eða að öðru leyti tekið afstöðu til ákærunnar. Var héraðsdómur því ómerktur og málinu vísað heim í hérað, sbr. 166. gr. laga nr. 27/1951. ..........000000 0000 602 Opinber mál. Sbr. aðiljaskýrsla, ákæra, dómarar, mat og skoðun, sönnun, vitni. Framhaldsrannsókn var háð í opinberu máli eftir uppkvaðningu héraðsdóms. ..........020 00. 1, 292 Í máli gegn A og B fyrir ætlað brot á lögum um iðju og iðnað og um iðnaðarnám voru tveir verkfræðingar dómkvaddir til þess að láta í ljósi álit sitt, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að hún verði talin iðnaður. Töldu verkfræðingarnir, að svo væri, en álitsgerð þeirra sætti ýtarlegri gagnrýni af hendi yfirverkfræðings Ríkisútvarps- ins. Sú gagnrýni var ekki borin undir hina dómkvöddu verkfræðinga. Nú hafði héraðsdómari ekki, þótt ástæða væri til, kvatt sérfróða menn til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. Þóttu því eigi fram komnar nægilega glöggvar skýrslur til úrlausnar þessu atriði málsins. .............. 7 A, sem var forstjóri trésmiðju, er framleiddi húsgögn, var sóttur til sakar fyrir ætlað brot á ákvæðum laga um iðju og iðnað. Í málinu kom til álita, hvort tiltekin störf ættu að teljast til iðju eða iðnaðar. Héraðsdómari hafði kvatt tvo sérfróða menn með sér til dómsetu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. 13 A og B voru ákærðir fyrir ætlað brot á lögum um iðju og iðnað. Í málinu kom til álita, hvort tiltekin störf í trésmiðju þeirri, Efnisskrá. CXKIK Bls. sem um var að tefla, skyldu teljast til iðju eða iðnaðar. Héraðsdómari kvaddi tvo sérfróða menn með sér til dóm- setu í málinu samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951. .......... 21 Dómsmálaráðherra fól lögfræðingnum G að rannsaka innflutn- ing H með tilteknum skipum og síðar var G og falið að rannsaka mál á hendur H fyrir marga aðra verknaði svo og dæma í málum þessum. G hóf dómpróf 22. júlí 1948 og hélt þeim áfram til 28. s. m. Síðan voru dómpróf ekki haldin aftur fyrr en 20. maí 1950, en G telur, að hlé þetta hafi verið notað til að reyna að afla gagna í málum þessum erlendis. Í ákæruskjalinu gegn H er honum gefin að sök ýmis brot í atvinnurekstri, sem talin eru varða við lög um innflutning, gjaldeyri og verðlag, lög um bókhald svo og ákvæði hegningarlaga um ranga skýrslugjöf til opinberra aðilja. Til dómsetu með sér í málinu gegn H kvaddi G þá A og B og var málið þingfest 19. júní 1952. Við meðferð málsins krafðist H þess, að G viki dómarasæti í málinu, þar sem hann væri vanhæfur til meðferðar þess og dómsupp- sögu í því. Kröfu sína byggði H í fyrsta lagi á því, að fram- angreint hlé á dómprófum sé óhæfilegt og eigi G sök á því. Af þessum drætti leiði fyrning sakar samkvæmt 81. gr., sbr. 2. tl. 82. gr. laga nr. 19/1940, en G sé vanhæfur til að leggja dóm á sýknukröfu, sem reist sé á þessum rökum. Úrskurður G um þetta efni var kærður til Hæstaréttar. Segir svo í dómi Hæstaréttar, að í ákæruskjalinu á hendur H sé honum gefin að sök framhaldandi röð samkynja, ætl- aðra refsiverðra athafna frá 1. jan. 1947 til 1. júlí 1950. Það séu því ekki líkur fyrir því, að framangreint hlé á dómpróf- um leiði til fyrningar saka, ef sannaðar reynast. Annað hlé, sem síðar varð einnig á rannsókninni, sé og ekki sennilegt til að leiða til fyrningar saka. Umræddur dráttur sé að vísu óréttlættur og aðfinnsluverður, en hann eigi þó eftir at- vikum ekki að valda því, að G víki úr dómarasæti. Í öðru lagi byggði H nefnda kröfu sína á því, að G sé sannur að slíkri óvild í sinn garð, að ekki sé rétt að láta hann fara með mál ákæruvaldsins á hendur sér og kveða upp dóm í því. Reisti H þessa staðhæfingu sína á eftirtöldum atriðum: a) G hafi valið sem dómvott og rannsóknarmenn um verð- lag óvildarmenn H. Þetta var talið ósannað. b) G hafi flutt bókhaldsgögn H í annað byggðarlag og haldið þeim þar all- langan tíma. Talið var, að G hefði orðið hér nokkur yfirsjón um meðferð málsins, en þó eigi svo, að efni væri til að vísa honum úr dómarasæti fyrir þá sök. ce) G hafi synjað sér að hafa lögfróðan verjanda á tilteknu dómþingi í málinu. Þetta var þó eigi talin slík yfirsjón, að kröfu H yrði sinnt. d) G hafi storkað sér í dómprófunum, rangfært orð sín Í CXKK Efnisskrá. Bls. bókunum og jafnvel neitað að láta bóka eftir sér. Þetta var talið ósannað. e) G hafi tekið þátt í samningu ákæruskjals- ins á hendur sér. Það var talið ósannað. f) G hafi haft mjög ósæmileg ummæli um sig í tilteknu bréfi til Dómsmálaráðu- neytisins. Ummæli þessi voru að vísu talin óheppileg og óviðeigandi af hendi dómara, en þó ekki svo vaxin, að næg ástæða væri til að víkja G úr dómarasæti. Önnur ummæli, sem höfð voru eftir G um H, voru sum ekki talin sönnuð og önnur ekki þess eðlis, að varða ætti því, að G viki sæti. 36 Í sama máli krafðist H þess, að samdómandinn A yrði látinn víkja dómarasæti. Byggði H þessa kröfu á því, að A hefði í þinghaldi í málinu skýrt svo frá, að hann hefði eftir beiðni verðgæzlumanna afhent þeim reikning til sín um stóla, keypta af H. Jafnframt lýsti A því yfir, að hann gerði enga kröfu um endurgreiðslu, þótt svo kynni að reynast, að stólar þessir hefðu verið seldir of háu verði. Þótti þetta eftir atvikum ekki eiga að valda því, að Á viki sæti í málinu. 36 Í sama máli krafðist H þess, að öll rannsókn málsins, utan dóms og innan, yrði ómerkt. Voru engin rök talin til að taka þá kröfu til greina. ...............0..000 200. 36 Í sama máli kom það í ljós af dómprófum, að annar verðgæzlu- mannanna, er rannsakaði verðlag hjá H, hafði, er hann dvaldist við þetta starf sitt í bæ þeim, sem H á heima, lent Í sennu við son H og viðhaft þá mjög ósæmileg ummæli um H. Eftir það gengu verðgæzlumennirnir frá skýrslu sinni um verðlag hjá H. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að leggja skýrslu verðgæzlumannanna til grundvallar dómi í málinu og kvað Hæstiréttur því svo á, að framkvæma skyldi yfirskoðun á gerðum verðgæzlumannanna, áður en dómur gengi í máli H. ........................0 000 36 Í sama máli hafði löggiltur endurskoðandi verið skipaður til að framkvæma endurskoðun á bókhaldi H. Af hálfu H var þess krafizt, að sérfróður maður endurskoðaði bókhalds- rannsókn þessa. Á hendur endurskoðandanum var ekki sannað neitt það misferli, er varða ætti ómerkingu á verki hans, og var því þessari kröfu H ekki sinnt. .............. 36 Rannsókn máls, sem höfðað var vegna ætlaðra brota á gjald- eyris- og innflutningslöggjöf og tolllögum o. fl., var mjög áfátt í mörgum greinum. Í héraðsdómi voru ekki nema að mjög litlu leyti taldir upp og greindir verknaðir þeir, sem sakfellt var fyrir, og ekki var, nema að fáum tilvikum frá- skildum, kveðið á um, við hvaða refsiákvæði hver einstakur verknaður varðaði. Héraðsdómur var því ómerktur og mál- inu vísað heim í hérað til löglegrar rannsóknar og dóms- álagningar. Var jafnframt tekið fram, að rétt væri, að hér- Efnisskrá. CXXKI aðsdómur væri skipaður sérfróðum mönnum, sbr. 5. gr. laga nr. 27/1951. .........02.0 000 een Í opinberu máli út af bifreiðarslysi hafði héraðsdómari ekki nema að litlu leyti skráð í þingbók skýrslur vitna og ákærða fyrir dómi, heldur aðeins, að framburðir þeirra hefðu verið í samræmi við skýrslur, er lögreglumenn höfðu áður tekið af þessum aðiljum. Sást því ekki, að hve miklu leyti dóm- arinn hafði spurt sjálfstætt um sakaratriði. Var þetta talið aðfinnsluvert, sbr. 18., 73. og 77. gr. laga nr. 27/1951. ..... Ákæruvaldið hafði höfðað opinbert mál á hendur ÁA, sem var ákærður fyrir brot á 257. gr. og 259. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 svo og 29. gr. laga nr. 18/1949. Nú var A sýknaður af ákæru um nefnd hegningarlagabrot, sem sæta opinberri málshöfðun, og þótti þá bresta heimild samkvæmt 23. gr. laga nr. 27/1951 til að dæma í því máli um ákæru fyrir brot á 29. gr. laga nr. 18/1949. Var því ákæruatriði því vísað frá héraðsdómi. ............00.00..0. en Héraðsdómari ákvað í úrskurði í opinberu máli, að frekari verð- lagsrannsókn, sem Hæstiréttur hafði fyrirskipað, skyldi ekki fram fara. Úrskurður þessi var kærður til Hæstaréttar, úrskurðurinn felldur þar úr gildi og héraðsdómara fyrir- skipað að láta framkvæma rannsókn þessa undanbragða- laust. 2... T var í ákæruskjali ákærður fyrir brot á 194. gr. laga nr. 19/ 1940. Ekki þótti sannað, að T hefði gerzt sekur við ákvæði þetta, en hins vegar þótti hann hafa brotið gegn 209. gr. sömu laga. Var T dæmd refsing fyrir það brot, þótt þessa lagaákvæðis væri eigi getið í ákæruskjali, enda var sækjanda og verjanda fyrir Hæstarétti gefið færi á að tjá sig um þetta atriði, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951. .......000000 0000... X, sem hafði orðið fyrir árás T, svo að varðaði við 209. gr. og 217. gr. laga nr. 19/1940, krafðist í opinbera málinu gegn T skaðabóta vegna árásarinnar. Skaðabótakrafan þótti svo vanreifuð, að ekki þótti heimilt samkvæmt 145. gr. laga nr. 27/1951 að dæma hana í refsimálinu, og var kröfunni því vísað frá héraðsdómi. .........22.0....e0 nn Hinn 16. maí 1952 tjáði Trésmíðafélag Reykjavíkur (T) saka- dómara, að I hefði þá „að undanförnu stundað þá atvinnu að setja rúður í hús og gera við glugga í húsum“. Fyrir sakadómi 21. s. m. játaði I, að skýrsla T væri rétt og sam- þykkti að greiða 300 króna sekt í ríkissjóð af því efni. Hinn 23. júní s. á. kærði T enn I út af sömu starfrækslu og hófst dómsrannsókn í því máli 8. júlí s. á., ákæruskjal var síðan gefið út á hendur I og sakfellingardómur kveðinn upp í héraði. Í dómi þessum tók héraðsdómari ranglega til með- ferðar og úrlausnar sakaratriði, sem dómsáttin frá 21. maí Bls. 82 109 212 478 511 öll CXXXTI Efnisskrá. Bls. 1952 tók til. Í málinu var um það deilt, hvort tiltekin störf I skyldu teljast til handiðnaðar, sem sérnám þurfi til, sbr. 13. gr. laga nr. 18/1927 og 1. gr. laga nr. 105/1936. Hér- aðsdómari kvaddi þó ekki sérkunnáttumenn til dómstarfa með sér í málinu, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 27/1951. Vegna Þessara annmarka var héraðsdómurinn ómerktur og málinu vísað heim í hérað. .............0..0.. 0000 594 Í ákæruskjali var K sóttur til sakar „fyrir að hafa vorið og sumarið 1948 gert árangurslausar tilraunir til að taka á óleyfilegan hátt 6 ensk pence af hverjum saltfiskpakka, sem samningar stóðu um að selja héðan af landinu til Grikk- lands“. Dómsmálaráðuneytið lýsti því, að ætlast væri til, að ákæra þessi væri skilin þannig, að hún tæki bæði til þess, að K „hefði sjálfur átt að fá hin umræddu sex pence svo og til þess, að aðrir hefðu átt að fá þau“. Héraðsdómari tók í dómi sínum það ákæruatriði til úrlausnar, að K hefði gert tilraun til að fá nefnda greiðslu sjálfum sér til handa. Hins vegar lagði héraðsdómari ekki dóm á það sakaratriði, hvort K hefði átt hlut að því, að umrætt gjald var áskilið til- teknum þriðja manni eða að öðru leyti tekið afstöðu til ákærunnar. Héraðsdómur var því ómerktur, sbr. 166. gr. laga nr. 27/1951, og málinu vísað heim í hérað. .......... 602 Opinberir starfsmenn. Sjá dómarar, embættismenn, lögreglumenn, stjórnsýslumenn. Grlofsfé. Vinnuveitandi dæmdur til greiðslu vangoldins orlofsfjár. ..... 137, 496, 643 Óskipt bú. Samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf greiðir sá, sem situr í óskiptu búi, skatt af öllum tekjum og eignum búsins. Óskipt bú varð ekki talið eitt þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950, og fór því um stóreignaskattskyldu af óskiptu búi eftir 1. mgr. 19. gr. sömu laga. .............. 159 Póstflutningur. A afhenti póstafgreiðslu (P) böggul til flutnings og fékk kvittun fyrir. Var í kvittuninni rætt um póstkröfusendingu að fjár- hæð kr. 624.00, þar af burðargjald kr. 24.00. Póstböggull þessi var sendur með flugvél og glataðist, er flugvélin fórst á leið til áætlunarstaðar. A krafði nú P um greiðslu kr. 624.00 í skaðabætur. Um orsakir þess, að nefnd flugvél fórst, var alls óvíst og því ekki sannað, að slysið hefði stafað af Efnisskrá. CXXKTIIT Bls. óviðráðanlegum atburði (vis major), er leysti P undan skaðabótaskyldu samkvæmt c-lið 11. mgr. 20. gr. póstlaga nr. 31/1940, sbr. 4. mgr. 22. gr. reglugerðar nr. 13/1925. Framangreind póstkröfufjárhæð þótti ekki verða talin til- greint verð í merkingu 8. mgr. 20. gr. póstlaga. Var A því aðeins talinn eiga samkvæmt nefndri mgr. rétt til að fá sendinguna bætta með 1 krónu fyrir hvert % kg af þyngd hennar, auk endurgreiðslu á burðargjaldi. ............... 139 Raforka. Rafveita Vestmannaeyja (R) hafði fengið einkarétt til sölu raf- magns í Vestmannaeyjum með auglýsingu atvinnumála- ráðuneytisins 27. júní 1951, en jafnframt var tekið fram, að þeir, sem kynnu að eiga raforkuveitur á orkuveitu- svæðinu, skyldu skýra ráðuneytinu frá því innan tilskil- ins tíma, ef þeir óskuðu að halda starfrækslunni áfram. Fiskvinnslustöðin S, sem átti einkarafstöð í Vestmanna- eyjum, óskaði þess að fá að starfrækja hana áfram. Með bréfi atvinnumálaráðuneytisins 12. marz 1952 til bæjar- stjórans í Vestmannaeyjum var staðfest, að R hefði einka- rétt til að veita raforku um orkuveitusvæðið og selja hana „þó Þannig að þeir, sem áttu rafveitur til einkanota fyrir 15. október 1951, megi reka þær áfram á sama hátt og áður fyrst um sinn, þar til ráðuneytið ákveður annað.“ Í apríl- mánuði 1952 krafðist R þess, að með fógetavaldi yrði rofinn orkuflutningur frá rafveitu S til söltunarhússins F og aðgerðarhússins K í Vestmannaeyjum. Af orðalagi framangreinds bréfs frá 12. marz 1952 og niðurlagi 18. gr. raforkulaga nr. 12/1946 þótti leiða, að S væri óheimilt að færa út staðartakmörk orkuveitu sinnar, frá því sem var 15. október 1951. Tenging K við orkuveitu S fór fram eftir þann tíma og var krafa R því tekin til greina að því leyti. Hins vegar þótti bresta heimild til að rjúfa orku- flutning til F, sem hafði verið tengt við rafveitu S í júlí- mánuði 1951. ............00200 0000 658 Rangur framburður. I var krafinn vitnisburðar í sambandi við lögregluréttarrann- sókn út af Þifreiðarslysi, sem mannsbani hlauzt af. Fr hann kom fyrst fyrir dóm, bar hann, að einungis bif- reiðarstjórinn (H) og hann hefðu verið í bifreiðarskýli umræddrar vörubifreiðar, er slysið varð. Síðar játaði I fyrir dómi, að tveir menn að auki, J og M, hefðu verið í bifreiðarskýlinu, svo og að hann hefði hvatt þá J og M til að bera rangt fyrir dómi um þetta atriði, eins og þeir CXXKXIV Efnisskrá. gerðu. Í var umráðamaður umræddrar bifreiðar og hafði falið H stjórn hennar í þetta skipti. Hann samþykkti eða lét viðgangast, að fleiri farþegar væru í stýrishúsi hennar en heimilt var og að margir farþegar væru fluttir á palli hennar, án þess að þar væri löglegur umbúnaður. Þótti I því hafa haft ástæðu til að ætla, er hann kom fyrir lög- reglurétt, að hátterni þetta mundi baka honum refsiábyrgð, sbr. 2. mgr. 38. gr. Þifreiðalaga nr. 23/1941. Samkvæmt 143. gr. laga nr. 19/1940 var honum því eigi dæmd refsing fyrir rangan framburð fyrir dómi, en hins vegar sam- kvæmt 1. mgr. 142. gr. sbr. 22. gr. sömu laga, með því að hann hvatti J og M til að bera rangt fyrir dómi. Var I dæmd fangelsisrefsing, 3 mánaða skilorðsbundið, og ekki Þótti alveg næg ástæða til að svipta I réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940. ...........000000 00. Í sama máli voru J og M, sem báru rangt um tölu farþega í stýrishúsi bifreiðarinnar, sakfelldir fyrir brot á 142. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og dæmd refsing, 3 mánaða fangelsi, skilorðsbundið, og ekki þótti alveg næg ástæða til að svipta J og M réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940. .........202000000.0 nr Í sama máli var ekki talið sannað, að R, S og T, sem einnig báru rangt um tölu farþega í stýrishúsi bifreiðarinnar, hefðu gert það af ásettu ráði og voru þeir því sýknaðir af ákæru fyrir brot á 142. gr. hegningarlaganna nr. 19/1940, en á hinn bóginn var það metið þeim til stórfellds gá- leysis. Var þeim því dæmd refsing samkvæmt 144. gr. sömu laga, 2 mánaða varðhald, skilorðsbundið. ......... Refsingar. 1. Einstök refsiverð verk og refsiákvæði. Bifreiðarstjóri hafði með gálausum akstri valdið meiðslum nokkurra manna. Var honum dæmd refsing samkvæmt 219. gr. laga nr. 19/1940, 1., 4. og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr., sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr., 3. mgr. 4. gr. og 6. gr., sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. .............. Forstjóri trésmiðju hafði óiðnlærða menn við störf andstætt ákvæðum laga nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936. Var honum dæmd refsing samkvæmt 14. gr., sbr. 13. gr. laga nr. 18/ 1927, sbr. 1. gr. og 2. gr. laga nr. 105/1936. .............. Maður gat eigi fært rök að því, að áfengi, sem hann hafði með- ferðis, væri eigi ætlað til sölu. Var honum dæmd refsing samkvæmt 16. gr., sbr. 36. gr. laga nr. 33/1935, sbr. 1. gr. og 2. gr. laga nr. 47/1951. ............20.0. 0... nn vn Bls. 597 537 537 13 24 Efnisskrá. CXXXV Maður hafði gerzt sekur um fjársvik og var dæmd refsing sam- kvæmt 248. gr. laga nr. 19/1940. ........00.0..0 00... Maður hafði gefið út tékkávísun, án þess að bankainnstæða væri til fyrir henni. Var honum dæmd refsing samkvæmt 261. gr. laga nr. 19/1940. ............0020 0000 Maður veitti tveim mönnum líkamsáverka og var honum dæmd refsing samkvæmt 217. gr. laga nr. 19/1940............... Varnarliðsmaður veitti stúlku líkamsáverka, er hún neitaði hon- um um samfarir. Var honum dæmd refsing samkvæmt 217. gr. laga nr. 19/1940, sbr. lög nr. 110/1951. ............... Lögreglumaður og bifreiðarstjóri gerðu tilraun til að beita mann, sem hafði selt þeim ólöglega áfengi, fjárkúgun. Var þeim dæmd refsing samkvæmt 251. gr., sbr. 20. gr. laga nr. 19/1940. ...........2.2 Skipstjóri var með skip sitt að ólöglegum veiðum innan fisk- veiðitakmarkanna. Var honum dæmd refsing samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952 og 1. mgr. 1. gr. laga nr. 5/1951. ........0000.000 0000... 332, 376, 692, Maður réðst með járnbút að varðmanni í frystihúsi og veitti hon- um áverka. Einnig hafði hann gerzt sekur um þjófnað, nytjastuld, ölvun við akstur. Var honum dæmd refsing sam- kvæmt 218. gr. og 1. mgr. 259. gr., sbr. 20. gr. laga nr. 19/1940, 23. gr., 2. mgr. 26. gr., 1. mgr. 27. gr., sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951, 2. gr., 2. og 3. mgr. 4. gr., sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. ................. Varnarliðsmaður veittist að konu á götu þannig að særði blygð- unarsemi hennar, auk þess sem hann veitti henni áverka. Var honum dæmd refsing samkvæmt 209. gr. og 217. gr. laga nr. 19/1940 svo og 4. gr. lögreglusamþykktar fyrir Gull- bringusýslu nr. 160/1943. ..........0.0000 0000 Skipstjóri var með skip sitt að ólöglegum veiðum innan fisk- veiðitakmarkanna og var honum dæmd refsing samkvæmt 1. gr., sbr. 2. gr. og 5. gr. reglugerðar nr. 21/1952, sbr. lög nr. 44/1948 og 1. gr. laga nr. 33/1922, sbr. 1. gr. laga nr. 33/1922 og lög nr 81/1952, sbr. lög nr. 4/1924. .......... Tveir menn reyndu að smygla vindlingum, sem þeir höfðu keypt af varnarliðsmönnum, út af Keflavíkurflugvelli. Var þeim dæmd refsing samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937, sbr. 1. gr. laga nr. 13/1941, og að því er annan hinna ákærðu varðaði einnig sbr. 22. gr. laga nr. 19/1940 með lögjöfnun. ............2.0.2.0 0. A hafði með gálausum akstri orðið mannsbani af gáleysi. Var honum dæmd refsing samkvæmt 215. gr. laga nr. 19/1940, 3. mgr. 4. gr. og 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941, 3. mgr. 14. gr., 1., 4 og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr., sbr. Bls. 104 107 238 246 292 695 368 öll 529 532 CXXXVI Efnisskrá. Bls. 38. gr. laga nr. 23/1941, svo og 7. gr. reglugerðar nr.72/1937. 537 Umráðamaður bifreiðar hvatti farþega til að bera rangt fyrir dómi um málsatvik í sambandi við bifreiðarslys. Var honum dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 142. gr., sbr. 1. mgr. 22. gr. laga nr. 19/1940. .........0......000 0. 537 Tveir farþegar í bifreið báru af ásettu ráði rangt um málsatvik í sambandi við bifreiðarslys. Var þeim dæmd refsing sam- kvæmt 1. mgr. 142. gr. laga nr. 19/1940. ................. 537 Þrír farþegar báru af stórfelldu gáleysi rangt um málsatvik í sambandi við bifreiðarslys. Var þeim dæmd refsing sam- kvæmt 144. gr. laga nr. 19/1940. ........0..0..0 0000. 537 Maður bruggaði áfengisvökva og seldi. Var honum dæmd refsing samkvæmt 6. gr. og 15. gr., sbr. 30. gr. og 33. gr. laga nr. 33/1985. 20. 562 Maður réðst með líkamlegu ofbeldi að fógeta, sem var að emb- ættisstörfum. Var honum dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 106. gr. laga nr. 19/1940. ...........0.0. 00 583 Skipstjórnarmaður varð mannsbani af gáleysi með siglingu skips síns. Var honum dæmd refsing samkvæmt 261. gr. laga nr. 56/1914 og 215. gr. laga nr. 19/1940. ............ 587 Skipstjóri var að ólöglegum dragnótaveiðum með vélbáti sínum innan fiskveiðitakmarkanna. Var honum dæmd refsing sam- kvæmt 1. gr. og 5. gr. reglugerðar nr. 21/1952, sbr. lög nr. 44/1948 og 1. gr. laga nr. 81/1958. .......0.0.00 000. 655 2. Ákvörðun refsingar. Bifreiðarstjóri gerðist sekur við ákvæði hegningarlaga, bifreiða- laga og umferðarlaga. Refsing hans var ákveðin með hlið- sjón af 77. gr. laga nr. 19/1940. .........0.00 0000. 1 A var talinn hafa gerzt brotlegur við 14., sbr. 13. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. og 2. gr. laga nr. 105/1936, með því að hafa nokkra óiðnlærða menn við iðnaðarstörf í trésmiðju, er hann veitti forstöðu. Þessir menn höfðu starfað þar lengi óátalið og A var talinn hafa getað verið í óvissu um, að starf sumra þeirra væri ólögmætt, sbr. 3. tl. 74. gr. laga nr. 19/1940. Var refsing ákærða ákveðin með hliðsjón af þess- um atriðum. ..............00.0 0000 13 Lögreglumaðurinn G og strætisvagnstjórinn M urðu sekir um tilraun til fjárkúgunar. Við ákvörðun refsingar þeirra var höfð hliðsjón af því, að báðir höfðu misst stöðu sína, er málareksturinn á hendur þeim hófst. .........0.00.00.0.... 292 Togaraskipstjóri hafði gerzt sekur um ítrekað fiskveiðabrot. Refsing hans var ákveðin m. a. með tilliti til þess. ........ 376 Efnisskrá. CKXKVII Bls. 3. Einstakar refsitegundir og önnur viðurlög. a. Sekt dæmd og varðhald sem vararefsing: Fjárhæð sektar kr. 2000.00. Varðhald 15 daga ............ 1 — — — 1000.00. — 5 — 13 — — — 1275.00. — 10 — 24 — — — 500.00. — 4 36 — — —- 2000.00. — 18 107 — — — 10000.00. — 2 mánaða. 332, 692, 695 — — — 90000.00. — Q 376 — — — 7400.00. — 9 529 — — — 3000.00. — 20 daga. -........... 539 — — —- 800.00. — 1 — 539 — — —- 3000.00. — 30 562 — — — 4000.00. — 30 655 b. Varðhald dæmt. .......0.0000.00..ea 537, 562, 587 c. Fangelsi dæmt. .............0...... 104, 238, 246, 292, 368, 537 d. Upptaka eignar dæmd. nr lr 24, 292, 332, 376, 529, 532, 562, 655, 692, 695 e. Svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 . err 00.00..0. 202, 368 f. Svipting ökuleyfis rr 1, 368, 537 g. Ómerking ummæla .............0000 0. sn 36 h. Skilorðsbundinn refsidómur ................... 104, 537, 587 Reklamation, Sjá tómlætisverkanir. Res judicata. Sjá dómar. Réttarfar. Sjá aðild, aðiljaskýrslur, áfrýjun, ákæra, dómar, dómarar, dómstólar, eiður, fjárnám, gjafsókn, hafning, kærumál, landamerkja- mál, lögbann, lögtak, málasamlag, málflutningsmenn, málflutningur, málshöfðun, málsmeðferð, mat og skoðun, ómaksbætur, ómerking, opinber mál, réttarfarssektir og vítur, sératkvæði, Siglingadómur, sjó- og verzlunardómur, skipti, sönnun, uppboð, útburðargerðir, útivist aðilja, varnarþing, vettvangsmál, vitni. Réttarfarssektir og vitur. Hæstaréttarlögmaður sektaður fyrir ósæmileg ummæli í greinar- gerð fyrir héraðsdómi og ummæli ómerkt. .............. 36 Héraðsdómari og hæstaréttarlögmaður víttir fyrir óhæfileg harð- yrði Í greinargerðum fyrir Hæstarétti í kærumáli. ....... 36 Héraðsdómari sætti aðfinnslum, vegna þess að eigi sást af dóm- prófum, að hve miklu leyti dómari hefði spurt sjálfstætt um sakaratriði. ..........2..02.00.. 0. se 109 Víttur óhæfilegur dráttur á meðferð máls fyrir Hæstarétti. ..... 630 CXXXVIII Efnisskrá. Málflutningsmaður (M) bað bókað við munnlegan málflutning, að hann hefði ekki sjálfur sótt þing við tiltekna aðiljayfir- heyrslu í málinu, eins og bókað hafði verið í þingbók, heldur nafngreindur fulltrúi hans. Héraðsdómari taldi í um- mælum þessum felast aðdróttun í garð dómara um að bóka rangt í þingbók, setta fram á óviðurkvæmilegan hátt. Dæmdi héraðsdómari M réttarfarssekt fyrir ummælin. Hæstiréttur felldi þessa ákvörðun héraðsdómara úr gildi, þar sem eigi varð talið, að í staðhæfingu M hefði falizt að- dróttun, er varðaði við lög. ................0.....0..... Rithöfundarréttur. Sjá höfundarréttur. Sakhæti. A var ákærður fyrir líkamsárás, þjófnað, nytjastuld, áfengislaga- og bifreiðalagabrot. Sérfræðingur í geðsjúkdómum var lát- inn rannsaka geðheilbrigði og sakhæfi A. Komst sérfræð- ingurinn að þeirri niðurstöðu, að A væri „hvorki fáviti, geðveill né geðveikur. Hann hefur verið ölvaður, er hann framdi afbrot sín, og dómgreind hans og vitund sljófguð fyrir þá sök“. Var A því talinn sakhæfur og dæmd refsing. Sérfræðingar í geðsjúkdómum rannsaka og láta uppi álit sitt um andlegt heilbrigði T, sem ákærður var fyrir kynferðisbrot og líkamsárás. Var T talinn fyllilega sakhæfur. ........... Saknæmi. Bifreiðarstjóri talinn eiga sök á bifreiðarslysi með gálausum akstri. „............0... 00 Útvarpsstjóri (A) og forstöðumaður Viðgerðarstofu Ríkisút- varpsins (B) voru ákærðir fyrir brot á lögum nr. 100/1938 um iðnaðarnám, lögum nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936 og reglugerð nr. 100/1942, með því að láta menn starfa í Viðgerðarstofunni, er ekki hafi hlotið þá iðnmenntun og þau starfsréttindi, sem greinir í nefndum lögum. A og B töldu þessi lagaákvæði ekki gilda um útvarpsvirkja, nám þeirra og starfa, heldur tæki ákvæði laga nr. 30/1941 um fjarskipti til þeirra svo og reglugerð nr. 70/1942 og reglur nr. 140/1942. Póst- og símamálastjórnin hafði sett með 4. gr. reglugerðar nr. 70/1942 og reglum nr. 140/1942 ákvæði um prófskilyrði þeirra manna, sem vilja öðlast rétt til útvarps- virkjunar. A og B töldu sér ekki annað fært en að fara að Þessum reglum, og menntamálaráðherra, sem Ríkisútvarpið ber undir, veitti A ekki andstæð fyrirmæli, þegar A bar undir hann þá tilhögun, sem viðgengist hafði um málið í rekstri Ríkisútvarpsins og A og B voru saksóttir fyrir. Var Bls. 626 368 öll Efnisskrá. CXXKXIX Bls. því ekki talið, að A og B yrði lagt nokkuð til ámælis um framkvæmd þessara mála, þótt skilningur þeirra á lögum fengi ekki að öllu staðizt. Brast því algerlega huglæg skilyrði til að refsa þeim fyrir athafnir þær, sem þeir voru ákærðir fyrir, og voru þeir sýknaðir af öllum kröfum ákæruvaldsins. 7 Forstjóri trésmiðju lét óiðnlærða menn vinna störf hjá sér and- stætt fyrirmælum laga nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936 og var hann sekur fundinn um Þrot á þeim lögum. Það var Þó talið honum til málsbóta, að hann gat verið í óvissu um, hvort starf sumra þessara manna væri ólögmætt. ......... 13 A greiddi ekki ökugjald til bifreiðarstjóra, sem ók A. Var A tal- inn sekur um fjársvik, enda var honum ljóst, er hann bað um aksturinn, að hann átti eigi fé til greiðslu ökugjaldsins. 104 A, sem vissi að hann átti eigi bankainnstæðu, gaf út tékkávísun á hana og gerðist þar með sekur við 261. gr. hegningarlaga. 107 Bifreiðarstjóri ók bifreið um götu í Reykjavík og hljóp þá skyndilega lítið barn fyrir bifreiðina og beið bana af. Bif- reiðarstjórinn var eigi valdur að slysinu á saknæman hátt. 109 Varnarliðsmaður sló stúlku, sem neitaði honum um samfarir, í andlitið og var talið, að áverka þá, sem hún hafði á eftir á andliti, hefði hann veitt henni á saknæman hátt. ........ 246 Lögreglumaður og bifreiðarstjóri höfðu keypt ólöglegt áfengi af áfengissala. Töldu þeir eftir á, að áfengið væri svikið og hótuðu að kæra áfengissalann, ef hann greiddi þeim ekki allháa fjárhæð í bætur. Voru þeir taldir sekir um tilraun til fjárkúgunar. ...........2.22.00 00 292 A fór að næturlagi inn í frystihús, þar sem B var á verði. Er B varð ÁA var, greip Á járnbút og sló með honum í höfuð B. Kvað A ásetning sinn að hitta B í höfuðið með járnbútn- um hafa orðið til, er hann hélt, að B mundi grípa hann. Var Á talinn sekur við 218. gr. laga nr. 19/1940. ......... 368 Togaraskipstjórinn A hafði gerzt sekur um fiskveiðibrot sam- kvæmt lögum nr. 5/1920 og var um ítrekað brot að ræða. Ekki var talið sannað, að A hefði framið brot sitt af ásettu ráði og var honum því ekki dæmd fangelsisrefsing sam- kvæmt 5. gr. nefndra laga, heldur sektarrefsing. ......... 376 Varnarliðsmaður réðst að konu á götu, tók um háls henni og hendur og bjóst til að leggjast ofan á hana, er hún féll við. Var hann talinn hafa gerzt sekur um atferli, er særði blygð- unarsemi konunnar, þannig að varðaði við 209. gr. laga nr. 19/1940. .........22 511 Sannað þótti, að tveir menn hefðu af ásetningi borið rangt um málsatvik í sambandi við bifreiðarslys og voru þeir því taldir sekir um brot á 1. mgr. 142. gr. laga nr. 19/1940..... 537 Þrír farþegar í bifreið höfðu af stórfelldu gáleysi borið rangt CXL Efnisskrá. um málsatvik í sambandi við bifreiðarslys og voru þeir því taldir sekir við 144. gr. laga nr. 19/1940. „............... Skipstjórnarmaður hafði með gálausri siglingu orðið mannsbani. Samaðild. A hafði uppi dómkröfur í landamerkjadómsmáli, sem ætlað var að binda eigendur og ábúanda tiltekinnar jarðar, ef teknar yrðu til greina. Jörð þessi var í óskiptri sameign fjögurra aðilja, en einungis einum þeirra hafði verið stefnt í málinu. Héraðsdómur og málsmeðferð voru því ómerkt, sbr. 46. gr. laga nr. 85/1936, og málinu vísað frá héraðsdómi. ........ Bls. 537 587 336 Samningar. Sjá ábúðarréttur, húsaleiga, kaup og sala, leiga, skaða- bætur, skuldamál, vinnusamningar. Samvinnufélög. Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að þann hluta stóreignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í samvinnu- félögum, þar með talin stofnfjáreign, geti ríkissjóður inn- heimt einungis hjá félögunum sjálfum, enda verði að ætla, að löggjafinn hafi viljað láta samvinnufélög taka nokkurn þátt í greiðslu stóreignaskatts. ............. 142, 154, 159, Sátt. Ágreiningur varð um landamerki milli Oddajarða (0) og Sela- lækjar (S). Á dómþingi 1948 urðu eigandi S og fyrirsvars- maður O ásáttir um, að tiltekin varða á Smalaskálaholti skyldi teljast markadepill þar. Var sú sátt staðfest af kirkju- málaráðuneytinu, sem hefur forráð O. Var því miðað við vörðu þessa í landamerkjamáli milli aðilja. .............. Sératkvæði. Samdómandi í sjó- og verzlunardómi greiðir sératkvæði í skaða- bótamáli út af árekstri skipa. .........0000 0... Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli til ákvörð- unar á stóreignaskatti. ................ 142, 154, 159, 165, Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í skaðabótamáli út af bifreiðarárekstri. .............02..0 0... Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði um forsenduatriði dóms í kærumáli. ...........000. 0... Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði um málskostnað í máli út af bjórgunar- og eignarrétti að strandgóssi. ...... Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í máli um fasteignagjald til bæjarsjóðs. ..........00 0. 165 Efnisskrá. CXLI Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í máli um greiðslu út- gerðarhalla skips. ............2.0200 0... Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í opinberu máli út af kyn- ferðisbroti. ..........2.00..0 ss Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði í máli út af gildi húsa- leiguuppsagnar. ..............00.0 00 Hæstaréttardómari greiðir sératkvæði um málskostnað í skaða- bótamáli út af árekstri skipa. .......00000 0000 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli út af launakröfu samkvæmt kjarasamningi stéttarfélaga og skaða- bótum vegna uppsagnar. ........0.000. 0 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli um heim- ild einkarafstöðvar til orkuflutnings. .................... Sérleyfi, P og G var í sameiningu veitt óframseljanlegt sérleyfi til fólks- flutninga með bifreiðum á tiltekinni leið frá 1. marz 1947 til 1. marz 1952. P og G gengust fyrir stofnun hlutafélags (Á), sem þeir höfðu öll yfirráð í. P og G létu Á aðstoða sig við nefnda fólksflutninga samkvæmt sérleyfinu og rak Á ekki aðra starfsemi. P réði f. h. Á bifreiðarstjórann H til að stunda akstur á sérleyfisleiðinni og hóf H vinnu hjá Á 23. september 1949, en hætti störfum 27. maí 1950. P og G voru á Þessum tíma félagsmenn í Félagi sérleyfishafa (F) og H var á sama tíma félagi í Bifreiðarstjórafélaginu Hreyfli (B) Stéttarfélög þessi höfðu á nefndu tímabili með sér kjara- samning og voru kaupkjör þau, er H skyldi njóta samkvæmt samningi hans við Á, lakari en tilskilið var í nefndum kjara- samningi F og B. H krafðist greiðslu úr hendi Á, sem sam- svaraði mismun þessum. P og G ráku nefnda flutningastarf- semi samkvæmt óframseljanlegu sérleyfi, enda þótt þeir létu Á aðstoða sig við flutningana. P og G voru sem sérleyfis- hafar bundnir við framangreindan kjarasamning milli F og B og var þeim því talið skylt að láta bifreiðarstjóra, er störf- uðu að flutningum á þeirra vegum, njóta launa samkvæmt ákvæðum hans. Talið var, að Á hefði verið kunnugt um þessa skyldu sérleyfishafanna, þar sem þeir höfðu öll yfir- ráð í Á. Af þessu þótti leiða, að Á hefði, er það tók að sér samkvæmt ákvörðun sérleyfishafanna P og G að aðstoða þá við flutningana, tekið á sig skyldu að greiða H laun sam- kvæmt nefndum kjarasamningi með sama hætti og sérleyfis- hafarnir hefðu sjálfir orðið að gera. ..........0..00.0.... Siglingadómur. Mál gegn skipstjórnarmanni, sem ákærður var fyrir 261. gr. siglingalaga nr. 56/1914, 215. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 Bls. 439 öll 526 630 643 658 643 CKLII Efnisskrá. Bls. og 29. gr., sbr. 32. gr. tilskipunar nr. 8/1933 um alþjóðlegar siglingareglur. .................02000 0... 587 Siglingar. Sjá árekstur skipa, björgun, fiskveiðabrot, sjóveð. Sjó. og verzlunardómur. Mál til heimtu bjarglauna. ...........000.... 63, 74, 225, 266, 685 Mál til heimtu skaðabóta vegna áreksturs skipa. ....... 98, 200, 630 Mál út af rétti til firma og vörumerkis. .........00000000. 257 Mál til heimtu uppbótar á aflahlut skipverja. ...........00...... 272 Mál til heimtu skaðabóta vegna riftunar á samningi. .......... 324 Mál til heimtu skaðabóta og leigu samkvæmt skipsleigusamningi. 402 Mál til heimtu kaupverðs ýmissa Vara. .......000.0 0 569 Mál til ákvörðunar um atkvæðisrétt bæjarsjóðs og hafnarsjóðs í hlutafélagi. ...........0.0000 00. ss 610 Mál til heimtu dánarbóta vegna slyss, er varð við sprengingu í skipi. ........00 00... 617 Sjóveð. Sjóveðréttur dæmdur til tryggingar bjarglaunum. .. 63, 225, 266, 685 Sjóveðréttur dæmdur til tryggingar skaðabótum vegna áreksturs skipa. 2... 98 Samkvæmt lögjöfnun frá 4. tl. 236. gr., sbr. 13. gr. laga nr. 56/ 1914, var sjóveðréttur dæmdur til tryggingar dánarbótum vegna slyss, er varð við sprengingu í skipi. .............. 617 Skaðabætur. a) Vegna vanefnda á samningi. Í maímánuði 1948 var af hálfu skólastofnunarinnar H auglýst, að „hirðusamur hagleiksmaður“ gæti fengið þar starf sem húsvörður. Meðal umsækjenda var L, roskinn maður. Eftir að skólastjóri H hafði átt tal við L um fyrri störf hans og aflað sér vitneskju um þau hjá byggingarfélagi því, sem um var að ræða, réð skólastjórinn L til starfans. Ekki var gerður skriflegur ráðningarsamningur, en aðiljar voru sammála um, að ráðningarkjörin hafi verið þessi: L skyldi annast ræstingu á húsnæði H, sem er á tveim stöðum í bænum. Hann skyldi hafa almennt eftirlit með því, að vel væri gengið um húsakynnin, annast útvegun á ýmsu í þágu H, lagfæra það, er aflaga fór, og aðgerðar þurfti o. þ. h. Um- samið kaup var kr. 1700.00 á mánuði, ráðningartími 1 ár og hófst hann 18. maí 1948. L vann síðan hjá H til júníloka 1948, er hann hætti störfum. Hélt L því fram, að skóla- stjóri H hefði sagt sér fyrirvaralaust upp starfinu þann 29. júní og krafði L síðar H um bætur vegna þessarar riftunar Efnisskrá. CXLNI Bls. samningsins, samsvarandi eins mánaðar kaupi. Af hálfu H var því haldið fram, að L hefði sjálfur lagt niður störf sín hjá H, án uppsagnar af skólans hendi. Ekki voru færðar sönnur á, að L hefði samþykkt bótalausa brottför úr starfi, og þegar litið var til þeirra atvika málsins, að hér var um störf að ræða, sem L sóttist eftir, og ekki var vitað, að hann ætti kost á öðru starfi, betra eða jafngóðu, svo og þess, að kvartanir af hálfu H beindust að framkvæmd sérstakrar handiðnaðarvinnu, en ekki hinu eiginlega húsvarðarstarfi, þóttu ekki líkur fyrir því, að L hefði fallizt á að hverfa bóta- laust úr starfi. Þá var því haldið fram af hálfu H, að L ætti engan rétt til bóta vegna gallaðra vinnubragða við upp- setning móta, málun og trésmíði, en þeirri málsástæðu var ekki sinnt, með því að skólastjóri H vissi frá upphafi, að L var ekki iðnlærður og umrædd störf urðu að teljast utan venjulegs verksviðs húsvarðar. Sýknukrafa H, byggð á framlögðu sakavottorði L, svo og ófullkominni skriftar- kunnáttu hans, þóttu heldur ekki hafa við rök að styðjast. Voru L því dæmdar bætur eftir kröfu hans. ............. 28 A afhenti póstafgreiðslu (P) böggul til flutnings og fékk kvittun fyrir. Var í kvittuninni rætt um póstkröfusendingu að fjár- hæð kr. 624.00, þar af burðargjald kr. 24.00. Póstböggull þessi var sendur með flugvél og glataðist, er flugvélin fórst á leið til áætlunarstaðar. A krafði nú P um greiðslu kr. 624.00 í skaðabætur. Um orsakir þess, að nefnd flugvél fórst, var alls óvíst og því ekki sannað, að slysið hefði stafað af óviðráðanlegum atburði (vis major), er leysti P undan skaðabótaskyldu samkvæmt c-lið 11. mgr. 20. gr. póstlaga nr. 31/1940, sbr. 4. mgr. 22. gr. reglugerðar nr. 13/1925. Framangreind póstkröfufjárhæð þótti ekki verða talin til- greint verð í merkingu 8. mgr. 20. gr. póstlaga. Var A því aðeins talinn eiga samkvæmt nefndri mgr. rétt til að fá sendinguna bætta með 1 krónu fyrir hvert % kg af þyngd hennar, auk endurgreiðslu á burðargjaldi. ............... 139 A keypti íbúð í húsi af B og C og skyldi íbúðin fullgerð 15. júlí 1947. A fluttist í íbúðina um mánaðamótin júní júlí s. á. og hinn 18. október s. á. fékk hann afsal fyrir íbúðinni úr hendi B og C. Í afsalinu var tekið fram, að húsnæðið væri selt „í því ástandi, sem það er nú í og sem kaupandi hefur kynnt sér og sætt sig við“. Nefnd íbúð varð síðan séreign konu A, M. Hinn 15. júlí 1949 fékk M dómkvadda matsmenn til að meta galla á íbúðinni. Höfðaði M síðan mál gegn B og C til heimtu skaðabóta af þessum sökum. Við athugun í júlímánuði 1949 kom að vætti vitna í ljós, að ekki hafði verið gengið frá veggjum kjallaraíbúðarinnar á fullnægjandi hátt til að varna því, að vatn kæmist þar inn. Þótti B og CKLIV Efnisskrá. Bls. C vera skylt að bæta M kostnað þann, er af nauðsynlegum umbótum leiddi, og var um fjárhæðina farið eftir mati hinna dómkvöddu manna. Spjöll á gólfdúkum og málningu Þóttu og verða rakin til hinna leyndu galla á útveggjum íbúðarinnar og var B og C því einnig dæmt að bæta M það tjón. Sönnur voru ekki færðar fyrir öðrum skaðabótakröf- um M, sem voru því ekki teknar til greina. .............. 281 Af skeytaskiptum milli íslenzku verksmiðjunnar H og erlenda verzlunarfyrirtækisins P í aprílmánuði 1947 var ljóst, að samningar höfðu tekizt um kaup H á 60 smálestum af línolíu af P. Í maí- og júnímánuði s. á. sendi P 20 smálestir af olíunni. Hinn 22. júlí s. á. ritaði H P bréf og kvaðst vera neytt til að rifta kaupum á eftirstöðvum pöntunarinnar vegna gjaldeyrisskorts. P mótmælti riftunarkröfunni þegar í stað. Í samningum sínum við P hafði H ekki gert neinn fyrirvara um gjaldeyris- eða innflutningsleyfi vegna nefndra kaupa og var H því ekki talið rétt að rifta samningi aðilja af þeim sökum. Talið var sannað, að aðiljar hefðu samið um ákveðið verð á línolíunni. Þótti H því eiga að greiða P bætur vegna hinnar ólögmætu riftunar, sem mið- aðist við mismun á kaupverðinu og markaðsverði olíunnar, Þegar riftunin fór fram, enda hafði H eigi sýnt fram á, að tjón P hefði verið minna. ...........200. 0... 324 A seldi Ó og J flugvél 15. september 1948. Ó og J höfðu áður skoðað flugvélina og var tekið fram í kaupsamningnum, að þeir sætti sig við ástand hennar, og hafði þá orðið vart smá- vegis olíuleka í hreyfli vélarinnar. Við skoðun 22. sept- ember s. á. kom í ljós, að allstór sprunga var á sveifarás- húsi hreyfilsins. Ekki var í ljós leitt, að nefndur olíuleki stafaði af öðru en nefndri sprungu. Hér var um leyndan galla að ræða og var A því dæmt að bæta Ó og J tjón þeirra af þessum sökum. ............200.. 0. 329 V/s R, eign G, var leigt B og Ð til síldveiða sumarið 1947 ásamt síldveiðarfærum, þar á meðal tveim síldarnótum, djúpnót og grunnnót. Í leigusamningnum var m. a. tekið fram, að veiðarfærum skyldi skila í sama ástandi og við upphaf leigutímans, að undanskildu eðlilegu sliti. Hinn 30. júlí 1947 sökk v/s R og með dómi Siglingadóms var skipstjórinn síðar dæmdur til refsingar fyrir að hafa með gáleysi átt hlut í slysinu. Báðar nefndar síldarnætur, sem voru óvá- tryggðar, fórust með skipinu. Nefnt sjóslys taldist hafa verið með þeim hætti, að það leysti ekki B og D undan skyldum þeim, sem þeir höfðu tekið á sig með skipsleigu- samningnum um að greiða G andvirði nefndra síldarnóta, Þar sem ekki var unnt að skila nótunum sjálfum. Sam- kvæmt því, sem í ljós var leitt um ástand nótanna, þóttu Efnisskrá. CXLV Bls. bæturnar fyrir þær hæfilega ákveðnar kr. 50.000.00. ..... 402 A hafði í apríl 1945 selt B 4 vöruskemmur fyrir kr. 22.000.00, sem B innti af hendi, og var ætlunin, að B flytti skemmur þessar brott og reisti af nýju á öðrum stað. Alllöngu síðar, en áður en af flutningi hafði orðið, varð það að samkomu- lagi milli A og B, að kaup þessi gengju til baka og annar aðili, C, fengi skemmur þessar. Í staðinn skyldi B fá aðrar skemmur af sömu stærð og gæðum og ekki á óhentugri stað. Ósannað var, að B hefði samþykkt að taka við eða tekið við öðrum skemmum í staðinn, og var Á því dæmt að greiða B skaðabætur fyrir vanefndir á samningi aðiljanna, kr. 22.000.00. .......0000 0. 407 Múrarameistarinn S hafði unnið að því að setja steiningu og skel utan á hús V. Steiningin losnaði og datt af. Dómkvaddir matsmenn töldu, að steinlímið væri ekki nægilega hart og áætluðu kostnað af viðgerð kr. 7550.00. Þótti S eiga sök á þessum göllum og var honum því dæmt að greiða V nefnda fjárhæð, enda hafði og matsfjárhæðin ekki sætt neinum andmælum. .........000.00 00. sr 419 Í febrúarmánuði 1948 seldi A B verzlun sína og jafnframt varð að samkomulagi með aðiljum, að verzlunin hefði áfram af- not af síma A, þar til hún sjálf hefði fengið síma eða þar til millisamband fengist. Þetta hafði eigi orðið, er A lét hinn 1. apríl 1949 flytja síma sinn úr verzlun B, og krafðist B þá bóta úr hendi A fyrir afnotasviptinguna. Samkvæmt þágild- andi reglum fyrir Landsímann,nr 140/1946, sbr. nú reglur nr. 41/1950, mátti enginn talsímanotandi lána, leigja eða selja öðrum afnot talsíma, nema með leyfi Landssímans. Er A heimilaði B afnot af síma sínum í sambandi við sölu umræddrar verzlunar, var talið, að hann hefði tekizt á hendur skyldu til að afla sambykkis Landssímans til þess, að verzlunin fengi að hafa afnot símans. Þessari skyldu full- nægði A ekki og þótti hann því eiga að bæta B tjón hans af afnotamissi símans. Þótti það eftir atvikum hæfilega ákveðið kr. 2500.00. .......22200.0. 0 489 A kom bifreið sinni til viðgerðar á bifreiðaverkstæði E vegna vélbilunar. Tiltekinn dag var umráðamanni bifreiðarinnar (K) tilkynnt, að viðgerð væri lokið og sækja mætti bifreið- ina. K ók bifreiðinni skamman spöl frá verkstöð E og bilaði þá vél bifreiðarinnar af nýju. Kom í ljós, að um stórfellda vélarbilun var að tefla. Dómkvaddir matsmenn létu uppi álit sitt um orsakir vélarskemmdanna og í héraðsdómi sátu tveir sérfróðir menn um þessi efni. Þegar þess var gætt, hversu fljótt hreyfill bifreiðarinnar bilaði, eftir að hún var tekin af verkstöð E, þótti ekki önnur skýring fundin á orsökum bilananna, en að einhverir gallar eða mistök hefðu CXLVI Efnisskrá. Bls. verið á viðgerð þeirri, sem framkvæmd var á verkstöð E, af mönnum, er hann bar ábyrgð á. Var E því dæmt skylt að bæta A tjón hans að % hlutum, en A var látinn bera 4 hluta tjónsins sjálfur, þar sem nokkuð þótti hafa skort á nauðsynlega aðgæzlu um akstur af hálfu K, er hann ók Þif- reiðinni eftir hina miklu viðgerð á hreyflinum. .......... 555 A réðist sem bifreiðarstjóri til B. A naut ekki þeirra kaupkjara, sem hann átti rétt til samkvæmt kjarasamningi stéttarfélaga þeirra, er áttu hlut að máli, og voru A dæmd þau laun úr hendi B. A hafði árangurslaust krafið B um kaup þetta og B tjáði A, að honum væri heimilt að hætta störfum, ef hann kysi. Lét A þá af störfum hjá B. Neitun B um að greiða A þau laun, er honum bar, taldist vera slík vanefnd, að hún jafn- gilti fyrirvaralausri uppsögn. Skaðabótakrafa A vegna fyrir- varalausrar uppsagnar var því tekin til greina. .......... 643 Í júlímánuði 1948 afsalaði A B hálfri húseign, neðri hæð og kjallara. Í afsalinu var tekið fram, að móteigandi B, D, sem átti efri hæð hússins og ris, hefði aðgang að salernis- herbergi í forstofu á neðri hæð. B hélt því fram, að A hefði lofað, er kaupin fóru fram, að vatnssalerni skyldi sett á efri hæð hússins, B að kostnaðarlausu, og þar með skyldi aflétt framangreindri kvöð um aðgang að salerni. Í árslok 1949 var salerni sett á efri hæð hússins, en nefndri kvöð var þó ekki aflétt. B höfðaði þá mál gegn D og krafðist viður- kenningar á brottfalli kvaðarinnar. Þeirri kröfu B var hrundið. Þá lét B dómkvadda matsmenn meta kvöð þessa til fjár og höfðaði því næst mál gegn A til greiðslu skaða- bóta vegna ætlaðrar vanefndar á að létta af kvöðinni. Gegn andmælum ÁA var ósannað, að hann hefði gefið B loforð um þetta efni og var A því sýknaður af skaðabótakröfu B. .. 677 b) Utan samninga. Mörg skip voru að síldveiðum í Hvalfirði þann 16. nóv. 1947. Meðal þeirra voru skipin D og H. Rákust skipin á og lask- aðist D talsvert. Af hálfu eigenda D var krafizt skaðabóta úr hendi eigenda H. Talið var, að skipstjórnarmenn H ættu meginsök á árekstrinum, þar sem þeir hafi ekki fylgzt nægi- lega vel með ferðum D, sem var á stjórnborða. Á hinn bóg- inn var og talið, að skipstjórnarmenn D hefðu með nægi- legri aðgæzlu átt að sjá til ferða H fyrr en raun bar vitni, enda var og sérstök ástæða til að gæta varúðar vegna ann- arra skipa, er voru þar í nánd. Samkvæmt þessu og eftir atvikum þótti rétt að skipta sök þannig, að H bæri % hluta tjónsins, en D % hluta. .........2.22000 2000. 0 nr 98 Manni, sem gerzt hafði sekur um fjársvik, dæmt að greiða skaðabætur. .........2.....2 0000 104, 107 Efnisskrá. CXLVI Bls. Vörubifreið A var ekið eftir þjóðveginum frá Hafnarfirði til Reykjavíkur og jeep-bifreið B í gagnstæða átt. Er bifreið- arnar mættust, rákust þær á og skemmdist bifreið B tals- vert. Krafðist B skaðabóta úr hendi A. Umræddan dag var skyggni slæmt, nokkur snjókoma og vegurinn flugháll undir snjófölinu. Talið var, að skort hefði á varkárni í akstri af hálfu ökumanna beggja bifreiðanna, þar sem of hratt hefði verið ekið með tilliti til hálkunnar, enda sáu og báðir til ferða hvors annars með nægum fyrirvara. Þóttu A og B því hvor eiga að bera helming þess tjóns, er af árekstrinum hlauæt. ............0000 0000. 116 Vörubifreið, eign A, var ekið að næturlagi eftir þjóðveginum í nágrenni Akureyrar. Á móti kom hrossahópur, 18—20 hross, sem þrír menn ráku. Bifreiðin lenti á sumum hross- anna og varð að skjóta tvö þeirra vegna meiðsla. Eigandi annars hestsins (S) krafðist skaðabóta úr hendi A og A krafðist skaðabóta vegna skemmda á bifreiðinni úr hendi hrossasölusambands þess (H), sem annaðist rekstur hross- anna. Það var metið ökumanni á bifreið A til aðgæzlu- skorts að hafa veitt hrossastóðinu svo seint athygli, að hann gat ekki afstýrt árekstri, og var það eigi talið leysa hann undan sök, að dimmt var og mishæðótt á slysstað. S bar enga ábyrgð á hegðun rekstrarmanna og voru honum því dæmdar óskertar bætur úr hendi A. Rekstrarmennirnir, sem H bar ábyrgð á, þóttu eigi hafa sýnt fulla varkárni, þar sem þeir létu eigi ríðandi mann fara fyrir hrossunum og vara vegfarendur við hættunni. Var H því dæmt að bæta S 7 hluta tjóns þess, er varð á bifreið hans. ............. 175 Togarinn A og vélbáturinn G voru á siglingu við vesturströnd Íslands. Leiðir þeirra skárust og rákust þeir á með þeirri afleiðingu, að G sökk, en skipverjar björguðust. Talið var, að skipstjórnarmenn G ættu meginsök á árekstrinum, þar sem G hafði samkvæmt 19. gr. sjóferðareglnanna nr. 8/1933 átt að víkja úr leið, auk þess sem þeir hefðu að öðru leyti heldur ekki gætt nægilegrar varúðar samkvæmt 29. gr. sömu reglna. Á hinn bóginn þóttu skipstjórnarmenn Á ekki hafa gætt fyllstu varúðar, þar sem ekki voru af þeirra hálfu gerðar ráðstafanir til að reyna að forða árekstri, fyrr en aðeins tvær bátslengdir voru milli skipanna. Var eigendum A því dæmt að bæta eigendum G tjón þeirra að % hluta... 200 Fólksflutningabifreið, eign A, var ekið austur Hverfisgötu í Reykjavík, en sú gata hefur verið gerð aðalbraut sam- kvæmt 7. gr. laga nr. 24/1941. Um sama leyti var slökkvi- liðsbifreið, eign R, ekið suður Rauðarárstíg, er sker Hverfis- götuna, og rákust bifreiðarnar á á gatnamótunum. Nokkurt tjón varð á báðum Þbifreiðunum og tveir slökkviliðsmanna CKLVITI Efnisskrá. Bls. slösuðust. A höfðaði mál til greiðslu skaðabóta úr hendi R. Í 15. gr. laga nr. 24/1941 er svo ákveðið, að í kaupstöðum og kauptúnum megi í lögreglusamþykktum setja sérreglur um umferð. Í 3. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930 er m. a. ákveðið, að allir vegfarendur skuli samstundis víkja úr vegi fyrir slökkviliðsbifreiðum, enda gefi þær auðþekkt hljóðmerki. Þetta ákvæði lögreglu- samþykktarinnar var talið eiga stoð í nefndri 15. gr. laga nr. 24/1941 og var það talið taka jafnt til aðalbrauta sem annarra gatna. Nú var sannað, að nefnd slökkviliðsbifreið hafði gefið stöðugt, auðþekkt hljóðmerki í umrætt skipti. Þótti ökumaður bifreiðar A hafa haft nægilegt svigrúm til að stöðva bifreið sína eða draga hæfilega úr hraða hennar, áður en bifreiðarnar mættust. Þótti hann því einn eiga sök á árekstrinum og var R sýknaður af dómkröfum A. ....... 204 Á ók bifreið sinni suður Gunnarsbraut í Reykjavík. Er hann kom að gatnamótum Gunnarsbrautar og Kjartansgötu, kom B þá götu í bifreið sinni og beygði á hægra vegarhelmingi inn á Gunnarsbraut. Rákust bifreiðarnar á og skemmdust báðar. Með því að aka á hægra vegarhelmingi og veita ekki um- ferðinni næga aðgæzlu, þótti B eiga meginsök á umræddum árekstri. A var og talinn hafa sýnt nokkra óvarkárni, með því að beygja einnig til hægri, er hann sá til ferða B og hemla ekki strax. Eftir atvikum þótti B eiga að bera % hluta tjónsins, en A M hluta. ........0000000 00 208 A ók bifreið sinni norður Grundarstíg í Reykjavík með um 30 km hraða, miðað við klst. Er A hafði ekið fram hjá bifreið, er stóð kyr á götunni, kom 7 ára drengur, B, hlaupandi út á götuna úr gangi milli húsa. Varð hann fyrir bifreið A og hlaut af talsverð meiðsl. Talið var, að A hefði ekið of hratt, eins og aðstæður voru, og var honum því dæmt að bæta 34 hluta tjóns þess, er B varð fyrir, en annað tjón varð B að bera sjálfur vegna gáleysis síns. .............. 217 Atvinnu- og samgöngumálaráðherra skipaði árið 1945 E flug- málastjóra um ótiltekinn tíma samkvæmt lögum nr. 24/ 1945. Ráðherra sagði E upp stöðu þessari 15. september 1950 frá 1. apríl 1951 að telja. Er litið var til starfa E sam- kvæmt lögum nr. 65/1947, þóttu þau svo vandasöm og ábyrgðarmikil, að jafna mætti þeim til ýmissa eldri embætta ríkisins. Þótti E því eiga að sæta sömu kjörum og aðrir embættismenn, er honum var vikið frá starfa og embætti hans lagt niður. Í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 eru ákvæði um skipan og lausn þeirra embættismanna, er For- seti Íslands skipar, og þótti rétt að beita því ákvæði með lögjöfnun um embætti, er ráðherra veitir, eins og var um embætti E. Af ákvæðum stjórnarskrárinnar frá 1874 þótti Efnisskrá. CXLIK Bls. ljóst, að stjórnvaldið hafði þá rétt til að víkja embættis- manni frá starfa án tillits til saka, en lögákveðinn eftir- launaréttur skyldi bæta þeim stöðumissinn, er frá var vikið, án þess að sakir væru sannaðar. Í stjórnarskránum frá 1920 og 1944 er enn heimild fyrir stjórnvald til að víkja emb- ættismanni frá starfa án tillits til saka, en hins vegar eru ekki lengur ákvæði um, að embættismenn njóti sérstaks eftirlaunaréttar. Leifar fyrrnefndrar meginreglu stjórnar- skrárinnar frá 1877 eru þó enn í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, og þótti þetta benda til þess, að stjórnarskrár- gjafinn 1920 og síðar hafi ekki vitandi vits ætlað að svipta embættismenn þeim rétti, sem upphafiegi stjórnarskrár- gjafinn veitti þeim að þessu leyti. Þegar litið var til þessa, þóttu dómstólar hafa heimild til að ákveða þeim embættis- mönnum, sem þannig er vikið úr starfi, nokkrar bætur fyrir röskun á stöðu og högum. Samkvæmt þessu og með tilliti til stöðu þeirrar, er E gegndi, og honum var vikið úr án nokkurra sannaðra saka, voru honum dæmdar bætur úr ríkissjóði, kr. 85000.00. .......0200200n 231 Sannað þótti, að G væri valdur að líkamsáverkum, er Á og M hlutu. Var G dæmd refsing fyrir samkvæmt 217. gr. laga nr. 19/1940. Í opinbera málinu gegn G krafðist A skaða- bóta úr hendi G fyrir vinnutjón og miska og M krafðist miskabóta. Voru A og M dæmdar þessar bætur. .......... 238 B, sem var liðsmaður í varnarliði Bandaríkja Norður-Ameríku hér á landi, var dæmdur sekur fyrir líkamsárás á X sam- kvæmt 217. gr. laga nr. 19/1946, sbr. lög nr. 110/1951. X hafði uppi skaðabótakröfu á hendur B í opinbera málinu, en sú krafa varð ekki dæmd í því máli samkvæmt Í-lið 2. tl. 12. gr. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Bandaríkj- anna, sbr. 1. gr. laga nr. 110/1951. .......0000.000.0000. 246 Hinn 22. október 1942 var lögfræðingurinn J skipaður rann- sóknardómari í skattamálum (skattamáladómari) sam- kvæmi 11. gr. laga nr. 20/1942. Með bréfi 30. september 1950 var J veitt lausn frá störfum þessum frá 1. apríl 1951 að telja. Þetta starf J var talið sérstaks eðlis og einungis fólgið í rannsókn tiltekinna mála að fyrirlagi skattyfirvalda, án heimildar til dómsuppsögu. Varð þessu embætti því ekki jafnað til embættis héraðsdómara. Þetta embætti var lagt niður með lögum nr. 118/1950, en nú eru ekki lengur, eins og áður var, lögmælt eftirlaun til handa embættis- manni, sem þannig verður að láta af embætti, án þess að sakir séu sannaðar. Þótti því bera að dæma J, sem misst hafði nefnda stöðu sína án nokkurra saka, bætur úr ríkis- sjóði. Þegar þess var gætt, hversu stöðu J var háttað, að honum voru greidd 3 mánaða laun, eftir að embættið var CL Efnisskrá. Bls. lagt niður, að hann hafði fengið 4000 króna eftirlaun auk verðlagsuppbótar árið 1952 og var ætluð sama fjárhæð árið 1953, þóttu bæturnar hæfilega ákveðnar kr. 50000.00. 318 A hafði stolið riffli og glataðist hann. A var dæmt að greiða eiganda riffilsins skaðabætur. ..........00000.0.0.0. 368 A hafði skemmt tvær bifreiðar B í sambandi við nytjastuld á þeim. Var A dæmt að greiða B skaðabætur fyrir skemmd- ÍNA... 368 A hafði ráðist á B, veitt honum áverka og höfuðkúpubrot. B krafðist miskabóta, sem A var dæmt að greiða. .......... 368 A hafði í septembermánuði 1949 fengið innflutningsleyfi fyrir bifreið. Bifreiðasalinn E greiddi tilskilin leyfisgjöld og fékk leyfið afhent. Pantaði E síðan bifreið út á leyfið og kom hún hingað til lands í nóvember 1949. Ekki kom fram, hver hefði greitt kaupverð bifreiðarinnar erlendis og kostnað í erlendri mynt af flutningi hennar hingað til lands. Eftir að bifreiðin hafði verið tollafgreidd, var hún í vörzlum E. Hinn 10. apríl 1950 andaðist A. Hafði kona A, K, þá lagzt banaleguna og andaðist hún 22. maí 1950, án þess að hafa fengið leyfi til setu í óskiptu búi eftir A. Hinn 18. apríl 1950 hitti E K að máli og fékk hana til að undir- rita yfirlýsingu þess efnis, að henni væri kunnugt um, að A hefði látið dóttur E og tengdason (D og T) fá umrætt inn- flutningsleyfi og að hún samþykkti fyrir sitt leyti afsal á leyfinu til D og T. Sama dag fékk E bifreiðina skráða á nafn D og T og tóku þau Þifreiðina síðan til notkunar. Einkaerfingjar þeirra A og K (B) kröfðust bifreiðarinnar og skaðabóta fyrir verðrýrnun hennar frá 18. apríl 1950 til 23. október 1952, að mat um það efni fór fram. Ósannað var, að Á hefði selt B umrætt innflutningsleyfi, sem var bundið við nafn A, enda og sala á því bönnuð. K hafði ekki leyfi til setu í óskiptu búi, er hún undirritaði nefnda yfir- lýsingu 18. apríl 1950 og hafði hún því ekki gildi fyrir B. Eignaréttur B að bifreiðinni var því viðurkenndur og D og T dæmt að afhenda hana gegn greiðslu kostnaðar- verðs, enda ósannað, að A eða B hefðu greitt nokkuð. Jafn- framt voru E, D og T dæmd in solidum til að greiða B skaðabætur vegna framangreindrar verðrýrnunar á bifreið- inni og taldist það samkvæmt mati dómkvaddra manna nema kr. 15000.00. .............000. 0000 411 16 ára gömul stúlka, Þ, vann í hraðfrystihúsi K. Vann hún við að taka á móti fiskpökkum, sem bárust eftir vélknúnu færi- bandi. Eitt sinn, er Þ vann að þessum störfum, kveður hún fiskpakkana hafa borizt svo ört að, að hún hafi orðið að taka þá efst í rennu færibandsins. Er Þ var að taka einn pakkann, slóst band á hægri handar sjóvettlingi Þeim, er Efnisskrá. hún hafði á hendi sér, utan um ás, sem var yfir enda færi- bandsins og festist á honum. Vafðist hönd og handleggur utan um ásinn, sem snerist, og margbrotnaði þá handleggur Þ og hendin laskaðist. Voru þessi meiðsl Þ svo mikil, að hún hlaut 45% varanlega örorku að mati tryggingaryfir- læknis. Umbúnaður um nefndan ás braut í bága við ákvæði 11. gr. laga nr. 24/1928 og 37. gr. reglugerðar nr. 10/1929 og þótti meginorsök slyssins verða rakin til þessa van- búnaðar og K, sem eigandi hraðfrystihússins, bera fébóta- ábyrgð gagnvart Þ vegna slyssins. Að vísu taldist óvarlegt að nota sjóvettlinga við umrætt starf, en þar sem verkstjórar K höfðu ekki varað starfsstúlkurnar við þessari notkun, þótti Þ, sem var svo ung að árum, ekki eiga að sæta lækkun á skaðabótum af þeim sökum. Voru Þ dæmdar samtals rúmar 95 þúsundir króna í örorku-, þjáninga- og lýtabætur. X hafði orðið fyrir árás af hálfu varnarliðsmannsins T, svo að varðaði við 209. gr. og 217. gr. laga nr. 19/1940. Í refsimál- inu gegn T krafðist X skaðabóta úr ríkissjóði fyrir fata- skemmdir, vinnutap og miska af völdum árásarinnar. Þessi skaðabótakrafa þótti svo vanreifuð, að ekki væri heimilt samkvæmt 145. gr. laga nr. 27/1951 að dæma hana í refsi- málinu gegn T og var kröfunni því vísað frá héraðsdómi. .. A tók sér flugfar í flugvél þeirra B og D gegn ákveðnu gjaldi V/s fyrir hverja klukkustund. Var síðan flogið nokkra stund og að því búnu lenti flugmaðurinn á Keflavíkurflugvelli. Loftstraumur frá hreyflum stórrar flugvélar, sem var þarna á ferð nálægt, olli því, að flugvél þeirra B og D rann með framhjólin út af flugbrautinni. Flugmaðurinn fór þá út úr flugvélinni og gerði tilraun til að ýta henni upp á brautina. Hann lét þó hreyfil flugvélarinnar vera í gangi og gætti þess ekki að stöðva hann, er A, sem var ungur og óvanur flugi, fór út úr flugvélinni í því skyni að hjálpa flugmann- inum. Gekk A þá svo nálægt skrúfuspöðunum, að hann hlaut talsverð meiðsl af. Vegna nefndrar vangæzlu flug- mannsins þóttu B og D, sem viðurkenndu eigenda- og um- ráðendaábyrgð á flugvélinni, eiga að bæta A 34 hluta tjóns þess, er hann beið af flugslysinu, en A þótti ekki hafa viðhaft þá varúð, sem af honum mátti krefjast, er hann gekk meðfram vélinni. ..........0..2000 200... Þ var statt í Hvalfirði í því skyni að taka þaðan hvallýsi til flutnings. Skipið hafði áður flutt benzin og fór því fram hreinsun á geymum skipsins, áður en hvallýsið skyldi sett á þá. Fór sú hreinsun fram með gufueimingu og skolun með sjó. Vann stýrimaður skipsins, H, að þessu, ásamt þremur hásetum, þ. á. m. S. H fór nú þrisvar sinnum með stuttu millibili niður í geymi I til athugunar og hafði í tvö síðari CLI Bls. 427 öll 597 GLII Efnisskrá. Bls. skiptin með sér raflampa. Er H kom upp í síðasta skiptið, gaf hann nefndum hásetum fyrirskipun um að halda áfram skolun með sjó, þar sem enn væri eigi óhætt að fara niður í geyminn til vinnu. Andartaki síðar varð mikil sprenging í geymi II. Sprakk geymirinn og þilfar skipsins yfir honum flettist frá. Við sprenginguna fórust tveir af nefndum há- setum, þ. á. m. S, svo og þriðji maður úr landi, sem staddur var á þilfarinu. Ekkja S, F, höfðaði nú mál til heimtu dánar- bóta úr hendi eiganda v/s Þ, Ú, fyrir sína hönd og þriggja ófjárráða barna hennar og S, þeirra Í, Ó og P. Talið var, að slys þetta hefði orðið af völdum neista, sem komizt hafi í benzineiminn í geymi v/s Þ og hleypt af stað spreng- ingunni. Þótti því mega rekja upptök sprengingarinnar til einhverrar bilunar í tækjum eða mistaka, þótt ekki yrði talið sannað, að skipverjar á v/s Þ ættu sök. Samkvæmt þessu og þar sem verkefni það, sem skipverjar fengust við, var almennt hættulegt, þótti rétt að leggja fóbótaábyrgð á slysinu á Ú. Voru þeim F, Í, Ó og P því dæmdar dánar- bætur, kr. 150.000.00, að frádregnum rúmum 68 þús. kr., sem greiddar höfðu verið þeim samkvæmt lögum um al- mannatryggingar og sérstökum samningi um aðra trygg- ingu, er útgerðarmenn höfðu staðið straum af. ........... 617 Mörg skip voru að síldveiðum í Hvalfirði í nóvembermánuði 1947, þ. á. m. v/s M og v/s F. RBákust skipin á og urðu tals- verðar skemmdir á báðum, auk þess sem eigendur og skip- verjar þeirra urðu fyrir aflatjóni. Það var metið stjórnend- um M til vangæzlu, að þeir létu kasta fyrir síld of nærri F, enda máttu þeir og sjá, að skipverjar á F voru þá önnum kafnir við að koma nót með síld upp að hlið vélbátsins og skipstjórnarmönnum F óhægt um stjórntök af þeim sökum. Á hinn bóginn taldist það og vangæzla af hálfu stjórnenda F að hafa ekki þann vörð á skipinu, er gæti fylgzt með athöfnum og siglingu M, enda var ósannað, að ekki hefðu verið tök á að afstýra einhverju af tjóninu, ef svo hefði verið. Eins og atvikum var háttað, þóttu eigendur M eiga að bera ábyrgð á tjóni því, er af hlauzt, að 3% hlutum, en eigendur F að % hlutum. ...........000.00. 0... 630 Tvær bifreiðar, eign A og B, rákust á og farþegar í þeim, þ. á m. V, hlutu meiðsl af. Í opinberu máli var ökumönnum bifreið- anna dæmd refsing fyrir gálausan akstur. V höfðaði einka- mál gegn A og B til greiðslu skaðabóta fyrir lækniskostnað, fataskemmdir, vinnutjón, örorku, lýti og þjáningar. A og B viðurkenndu skaðabótaskyldu sína. Kröfur V vegna fata- skemmda og lækniskostnaðar voru teknar til greina óskertar. V hafði hlotið áverka á andliti svo og hnémeiðsl, sem erfiðlega gekk að ráða bót á, þrátt fyrir ítrekaðar lækn- Efnisskrá, CLITI Bls. ingatilraunir. Læknir taldi örorku V 8% til frambúðar. Voru V dæmdar kr. 23000.00 fyrir vinnutjón, örorku, lýti og þjáningar. ........00000200 nn enn 671 Bifreið, sem var eign varnarliðs Bandaríkjamanna hér á landi, var ekið á íslenzka bifreið, sem skemmdist talsvert. Eigandi íslenzku bifreiðarinnar höfðaði mál gegn ríkissjóði til greiðslu skaðabóta vegna tjóns þess, er hann hlaut. Öku- maður varnarliðsbifreiðarinnar var talinn eiga sök á nefnd- um árekstri, en þeirri bifreið var ekið samkvæmt ákvörðun varnarliðsmanna og á ábyrgð eiganda hennar að íslenzkum lögum. Var því talið, að tjón það, er af akstrinum hlauzt, félli undir ákvæði 12. gr. 2. tl. viðbótarsamnings um réttar- stöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þeirra, er lögfestur var með lögum nr. 110/1951, og ríkissjóði því dæmt að greiða umrædda skaðabótakröfu. ........000002 0... 679 Skattar. a) Til bæjar- og sveitarfélaga. H/f S í Vestmannaeyjum var geri að greiða rúmar 126 þús. króna í stríðsgróðaskatt árið 1945. S greiddi síðan smátt og smátt upp Í skatt þennan og í ársbyrjun 1950 voru eftirstöðvar hans kr. 50.000.00. Af hálfu ríkissjóðs var þá samþykkt að gefa upp eftirstöðvarnar gegn því skilyrði, að bæjarsjóður Vestmannaeyja (V), sem samkvæmt 2. gr. laga nr. 21/1942 átti rétt til 45% af stríðsgróðaskattinum, gæfi einnig eftir sinn hluta skattsins. Þetta gerði V ekki og var uppgjöf ríkis- sjóðs þegar af þeirri ástæðu ekki gild. V höfðaði nú mál gegn S til heimtu nefndra 45% af eftirstöðvum stríðsgróða- skattsins og var V af hálfu ríkissjóðs veitt heimild til inn- heimtu þessa hluta skattsins. Var S dæmt að greiða V fjár- hæð þessa. ......00000.000. 0 190 Bæjarsjóður Reykjavíkur (R) krafði Frímúrararegluna á Íslandi (F) um fasteignagjald samkvæmt lögum nr. 67/1945. F taldi sig undanþeginn þessu gjaldi samkvæmt 4. gr. nefndra laga, þar sem gjaldið væri heimt af samkomuhúsi, sem ekki væri leigt til skemmtana. Talið var, að umrædd húseign F væri notuð af takmörkuðum hópi manna og hún gæti ekki talizt rekin til almenningsheilla eða almenningsþarfa, þannig að nefnt ákvæði 4. gr. laga nr. 67/1945 ætti ekki við hér, Var því heimilað lögtak fyrir nefndu fasteignagjaldi F. 399 Í hreppnum G er síldarverksmiðjan K. Eigendur K og útgerðar- maðurinn J, sem var heimilisfastur í kaupstaðnum A, gerðu samning um, að J tæki K á leigu tiltekið tímabil árið 1950. Samkvæmt þessum samningi lét J bræða fisk í K frá 27. apríl til 8. júlí 1950 og síðan frá 8. september til 25. nóv- ember, G taldi J útsvarsskyldan vegna þessarar starfrækslu CLIV , Efnisskrá. og krafðist lögtaks hjá J til heimtu útsvarsins. Í ljós var leitt, að J hafði enga fastráðna starfsmenn í K á vinnslu- tímanum, yfirstjórn starfrækslunnar var í A, þar sem J átti heima, og sölu afurðanna var stjórnað þaðan. Reksturinn í K var tímabundinn og hafði nokkur einkenni bráðabirgða- ástands. Þótti J því ekki hafa rekið heimilisfasta atvinnu- stofnun í G- hreppi, sbr. a-lið 8. gr. laga nr. 66/1945, og ekki var heldur talið, að J hefði haft slík jarðarafnot á verksmiðjustaðnum í G-hreppi, að útsvarsálagning sam- kvæmt b-lið 8. gr. sömu laga kæmi til greina. Var því synjað um lögtakið. ................00..0.0 0. b) Til ríkissjóðs. Fegrunarfélag Reykjavíkur (F) hélt tvær skemmtanir árin 1948 og 1949 í fjáröflunarskyni og seldi að þeim aðgang. Var F krafinn um skemmtanaskatt af aðgangseyrinum og greiddi F hann, að áskildum rétti til endurheimtu. Tilgangur F er að fegra Reykjavík, stuðla að betri snyrtingu og hreinsun borgarinnar, aukinni umgengnismenningu og hollustuhátt- um. Hagnaði af framangreindum skemmtunum hafði óvé- fengt verið varið í samræmi við nefndan tilgang F, sem taldist miða að almannaheill. Þóttu skemmtanir þessar því vera undanþegnar skemmtanaskatti samkvæmt ákvæðum b-liðs 3. gr. laga nr. 56/1927 og Þjóðleikhússjóði, Kennslu- kvikmyndasjóði og Félagsheimilasjóði því dæmt að endur- greiða skattinn. ...............0...... 000 Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að sá hluti stór- eignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í hlutafélögum og samvinnufélögum, þar með talin hlutafjár- og stofnfjár- eign, verði einungis innheimtur hjá félögunum sjálfum .. se 142, 154, 159, 165, Ekki þótti öruggt að skýra ákvæði 17. gr. laga nr. 6/1935 á þá leið, að orðin „verðmæt eignarréttindi“ tækju til viðskipta- vildar (goodwill). Var viðskiptavild því eigi talin til eigna við ákvörðun stóreignaskatts samkvæmt lögum nr. 22/1950. Í 12. gr. reglugerðar nr. 133/1950 um stóreignaskatt er svo ákveðið, að söluskattur ársins 1949 skuli því aðeins dreginn frá eignum í sambandi við ákvörðun um stóreignaskatt, að söluskatturinn hafi verið greiddur áður en stóreignaskattur- inn er ákveðinn. Talið var, að söluskattur hafi hvílt sem skuld á atvinnufyrirtækjum Á 31. desember 1949, enda þótt gjalddagi væri þá ekki kominn. Við ákvörðun stóreigna- skatts A var söluskatturinn því talinn meðal skulda A. .... Atvinnufyrirtækið A skuldaði 31. desember 1949 slysatrygg- ingargjöld samkvæmt ákvæðum 112. gr. og 113. gr. laga nr. 50/1946. Tryggingargjöld þessi voru talin raunveruleg Bls. 423 134 312 142 142 Efnisskrá. CLV Bls. skuld í sambandi við ákvörðun stóreignaskatts A og skipti ekki máli, þótt þau væru innheimt síðar. ...........0....... 142 Samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf greiða dánarbú skatt af óskiptum eignum búsins. Dánarbú varð ekki talið eitt þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950, og fór því um stóreignaskattskyldu dánarbús eftir 1. mgr. 12. gr. sömu laga. ...........0.000. sn. 154, 165 Sá, sem situr Í óskiptu búi, á að greiða skatt af öllum eignum og tekjum Þbúsins samkvæmt hinni almennu skattalöggjöf. Óskipt bú varð ekki talið eitt þeirra félaga, er getur í 3. mgr. 12 gr. laga nr. 22/1950, og fór því um stóreignaskattskyldu af óskiptu búi eftir 1. mgr. 12. gr. sömu laga. ............ 159 Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 skyldi leggja svo- nefndan stóreignaskatt á eignir allra einstaklinga, sem skattskyldir voru samkvæmt 1. og 2. kafla laga nr. 6/1935, og skyldi skattálagningin miðuð við eignir þeirra hinn 31. desember 1949. Af 2. mgr. 14. gr. laga nr. 6/1935 leiðir, að þeir menn, sem ekki eru heimilisfastir hér á landi, skulu ekki greiða eignaskatt af öðrum eignum þeirra hér á landi en þeim, sem gefa af sér tekjur þær, er greinir Í 2. gr. laganna. Nú var Á ekki talinn hafa verið heimilisfastur hér á landi hinn 31. desember 1949 og var hann því eigi talinn stóreignaskattskyldur af öðrum eignum sínum en þeim, er greinir í fyrrnefndum ákvæðum laga nr. 6/1935. Heildarverðmæti þeirra eigna Á nam ekki skattskyldri fjár- hæð samkvæmt lögum nr. 22/1950 og var A því skylt að greiða stóreignaskatt. ............22000 00. 276 Í sambandi við ákvörðun stóreignaskatts A samkvæmt lögum nr. 22/1950 var úrlausnarefnið það, hvort erfðafé eftir móður- foreldra A, d. kr. 348.440.13, sem bundið er samkvæmt erfðaskrá í Yfirfjárráðastofnuninni dönsku, skyldi teljast honum til eignar við álagningu stóreignaskattsins. Sam- kvæmt erfðaskránni skyldi A fá d. kr. 20.000.00 af erfða- fénu, er hann varð fjárráða árið 1950, og síðan ár hvert d. kr. 10.000.00, unz helmingur fjárins er greiddur. Hinn helmingur erfðafjárins skal standa inni hjá Yfirfjárráða- stofnuninni og nýtur Á vaxta af því fé ævilangt, en að honum látnum rennur féð í dánarbú hans. Að því er varðar hinn fyrrtalda helming erfðafjárins, eru ákvæði erfðaskrár- innar því í vegi, að Á ráðstafi rétti sínum til fjárins fyrir- fram með framsali, veðsetningu eða á annan hátt. Þótti bera að hafa hliðsjón af þessu við skattmat á verðmæti því, er felst í rétti Á til fjár þessa, og þótti eiga að miða við 6% ársvexti, eins og peningamarkaði hér á landi er háttað. Samkvæmt reikningi tryggingarfræðings, framkvæmdum með þessum hætti, var rétturinn til nefnds fjár að verð- CLVI Efnisskrá. Bls. mæti d. kr. 154.112.51. Að því er varðar hinn síðartalda helming erfðafjár A, getur hann eigi, meðan hann lifir, ráð- stafað höfuðstólnum og lánardrottnar hans geta eigi leitað fullnægju í honum á þeim tíma. Með hliðsjón af g-lið 19. gr. og a-lið 18. gr. laga nr. 6/1935 þótti rétt að telja sem skatt- skylda eign A innstæðu vaxta af erfðafé þessu um ótak- markaðan tíma. Nam hún samkvæmt reikningi tryggingar- fræðings d. kr. 117.863.55. ........0.0000 000. n 306 Samkvæmt 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/1950 er gjaldanda stór- eignaskatts heimilt að greiða allt að 90% af þeim hluta skattsins, sem er fram yfir 2000 kr., með skuldabréfum, enda fái ríkissjóður veð í hinum skattlögðu eignum, og er eign veðhæf fyrir fjárhæð, sem samsvarar matsverði hennar til stóreignaskatts. Hlutafélög geta m. a. neytt þessarar heimildar fyrir þeim hluta skattsins, er telst skuld téðra félaga. Sýnt þótti af ákvæðum laga nr. 22/1950, að markmið þeirra væri að jafna raunverulegum verðmætum hlutafé- laga án frádráttar hlutafjár, en að frádregnum skuldum, niður á félagsmenn í hlutfalli við hlutdeild þeirra, áður en reiknaður væri sá hluti skattsins, sem telst skuld félaganna. Samkvæmt þessu þótti hlutafjáreign ekki verða dregin frá eignum félaga, áður en þeim væri jafnað niður á félags- menn til ákvörðunar skattgreiðslu, sbr. b-lið 4. gr. laga nr. 59/1950. Félagsréttindi í félögum þessum veita rétt til hlutdeildar í arði og eignum félaganna innan vissra marka, er fullnægt er skuldheimtumönnum, þar á meðal ríkissjóði. Veð í hlutabréfum félaga var því ekki talið veita aukna tryggingu fyrir skattkröfum á hendur félögunum, þar sem skattkrafan gengur fyrir hlutdeildarréttindum þeim, er hlutabréfin veita. Félagsréttindi hluthafa þóttu því hvorki samkvæmt ákvæðum laganna né eðli máls slík eign, er hlutafélög gætu veðsett fyrir stóreignaskatti þeim, er félög- unum ber að greiða. Krafa h/f A í þá átt var því ekki tekin tilgreina. .........0.....00 0... 312 Við ákvörðun stóreignaskatts samkvæmt lögum nr. 22/1950 var skattþegninum E reiknuð tiltekin húseign til eignar á sex- földu fasteignamatsverði. Nefnd húseign stendur á leigu- lóð, og hafði leigusamningur verið gerður til skamms tíma. Síðast var leigusamningurinn framlengdur í nóvembermán- uði 1947 til óákveðins tíma, en uppsegjanlegur af hálfu leigusala með sex mánaða fresti. Einnig var svo ákveðið, að í lok leigutímans skuli leigutaki taka burt öll mannvirki á lóðinni, leigusala að kostnaðarlausu. Samkvæmt 18. gr. laga nr. 70/1945 var nýtt fasteignamat framkvæmt á húseign E og var fasteignamatsverð húseignarinnar kr. 38.000.00, miðað við 31. desember 1949. Þetta leiðrétta Efnisskrá. CLVII Bls. fasteignamat var lagt til grundvallar við ákvörðun stór- eignaskatts E og leiddi af því, að skattskyld eign E nam ekki tilskilinni lágmarksfjárhæð samkvæmt lögum nr. 22/1950. 22... 434 A krafðist þess í málssókn í héraði, að við ákvörðun á stór- eignaskatti hans yrði tiltekin fasteign hans talin honum til eignar á kr. 759.000.00 og var sú fjárhæð í samræmi við mat, er dómkvaddir menn höfðu framkvæmt á eigninni. Í héraði var þessi krafa A tekin til greina. Við áfrýjun máls- ins til Hæstaréttar krafðist A bess, að nefnd eign hans yrði í þessu sambandi talin kr. 621.000.00 virði, og miðaði A þá við nýtt mat, sem fram hafði farið eftir uppkvaðningu héraðsdóms. Ljóst var, að þetta mat var byggt á röngum grundvelli, þar sem ekki var tekið tillit til þess til lækkunar, að sérstök kvöð hvíldi á umræddri eign. Ekki þótti þó ástæða til að láta fara fram nýtt mat, sem mundi verða lægra, enda var Á talinn bundinn af hinni upphaflegu kröfugerð í héraði. ...........00..20. 00 456 Á H var lagður stóreignaskattur, rúmlega 92 þúsund króna. H krafðist þess að fá að greiða skatt þennan með því að afsala ríkissjóði (R) tilteknum eignum, sem viðurkennt var af R að væru fasteignir í skilningi 8. mgr. 12. gr. laga nr. 22/ 1950, sbr. a-lið 4. gr. laga nr. 59/1950. Samkvæmt þessu fortakslausa lagaákvæði þótti H eiga rétt til að þessi krafa hans yrði tekin til greina. .........0..0.0. 000. 579 Skilorðsbundnir refsidómar. Manni dæmt skilorðsbundið fangelsi fyrir brot á 248. gr. hegn- ingarlaganna. ...............0.02 0000 104 Þrem mönnum dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 142, gr. hegningarlaganna. ...............0. 000. 537 Þrem mönnum dæmd skilorðsbundin varðhaldsrefsing fyrir brot á 144. gr. hegningarlaganna. ............00..000 537 Manni dæmd skilorðsbundin varðhaldsrefsing fyrir brot á 1. mgr. 106. gr. hegningarlaganna. .............00..0.0.0.. 583 Skip. Sjá árekstur skipa, björgun, fiskveiðabrot, sjóveð, útgerð skips. Skipsleiga. V/s R, eign G, var leigt B og D til síldveiða sumarið 1947 ásamt síldveiðarfærum og var leiguupphæð ákveðin samtals kr. 110.000.00. Hinn 30. júlí 1947 sökk v/s R og með dómi Siglingadóms var skipstjórinn síðar dæmdur til refsingar fyrir að hafa með gáleysi átt hlut að slysinu. Er slys þetta varð, voru ógreiddar kr. 50.000.00 af skipsleigunni. Nefnt GLVIII Efnisskrá. Bls. sjóslys taldist hafa verið með þeim hætti, að það leysti ekki B og D undan skyldum þeim, sem þeir höfðu tekið á sig með skipsleigusamningnum, þ. á m. um að greiða G nefndar eftirstöðvar leigugjaldsins. ...........0.000. 0... 0... 402 Skipti, Uppskrift fór fram á félagsbúi hjónanna Á og B vegna væntan- legs hjónaskilnaðar þeirra. Meðal muna þeirra, sem upp voru skrifaðir, voru nokkrir tilteknir húsmunir, sem upp- kominn sonur hjónanna, G, taldi sig eiga og krafðist að fá afhenta, en faðir hans, A, andmælti. Móðir G, B, staðhæfði, að nefndir munir væru eign G. Vitni, sem komu oft á heimili A, B og G báru, að munirnir hefðu verið kallaðir eign G. G taldi fram til skatts árin 1949 og 1950 umrædda muni, að því er séð varð, og var verðmæti þeirra þar ákveðið kr. 2.500.00. Hins vegar taldi A þá fram innan- stokksmuni að verðmæti kr. 1.000.00. G flutti nefnda muni af sameiginlegu heimili aðilja í nóvembermánuði 1951, án þess að A mótmælti þá eignarrétti G til munanna, svo sannað væri. Þóttu því ekki efni til að telja munina eign félagsbús A og B og var krafa G um afhendingu þeirra tekin til greina. .............002. 00... 501 Konan K andaðist 29. júlí 1946. Í sambandi við skiptameðferð á dánarbúi hennar krafðist L þess, að viðurkenndur yrði eignarréttur hans að tiltekinni húseign, sem K var þing- lesinn eigandi að. L hafði afsalað húseign þessari til K 12. maí 1926. Virtist afsalið hafa verið gert a. m. k. öðrum þræði til að tryggja kaupgreiðslu til K svo og stöðu hennar á heimilinu, enda tóku þau K og L upp hjónalif um þær mundir, án þess þó að ganga að eigast að lögum, og héldu þau þeirri sambúð áfram til andláts K. Vitni báru, að K hefði á ýmsum tímum talað um að afsala húseigninni aftur í hendur L, en af slíku afsali varð þó ekki, heldur var húseignin þinglesin eign K allan framangreindan tíma eða í 20 ár. Húseignin var því talin eign dánarbús K. Krafa L um leigulausa íbúð í nefndu húsi til dauðadags var heldur ekki neinum rökum studd og var því eigi sinnt. .......... 521 Hjónin Ó og H, sem áttu enga arfgenga niðja, gerðu sameigin- lega og gagnkvæma erfðaskrá árið 1921, þannig að það hjón- anna, er lengur lifði, skyldi erfa allar eignir þess, er fyrr félli frá. .Ó andaðist árið 1946, og runnu þá allar eignir hans til H í samræmi við ákvæði erfðaskrárinnar. H lézt síðan hinn 19. júlí 1951 og hafði hún eigi áður ráðstafað eignum sínum með erfðaskrá. Til arfs úr búi H kölluðu K, G og B, börn Þ, sem var hálfbróðir H, svo og Þ, sem var alsystir Ó. Fyrrnefnd sameiginleg og gagnkvæm erfða- Efnisskrá. CLIX Bls. skrá Ó og H þótti eigi hagga ákvæðum 8. gr. erfðalaga nr. 42/1949, þar sem sú erfðaskrá fól aðeins í sér ráðstöfun eigna hjónanna innbyrðis. Samkvæmt því var dánarbúi H skipt að jöfnu milli lögerfingja hvors hjóna um sig. ...... 567 Skiírlífisbrot. Sjá kynferðisbrot. Skuldamál. H seldi P og V ýmsar vörur fyrir samtals kr. 12.475.00, og var ágreiningslaust, að P og V hefðu greitt kr. 4.687.00 upp í kaupverðið Í dómsmáli til heimtu eftirstöðvanna byggðu P og V lækkunarkröfu sína á því, að H hefði endurkeypt nokkurn hluta nefndra vara fyrir tæpar 4000 krónur. Þetta var ósannað og var krafa H því ekki lækkuð af þeim sökum. Þá töldu P og V og, að H hefði brostið heimild til sölu nokkurs hluta varanna og kröfðust lækkunar þess vegna Þessari málsástæðu hafði ekki verið hreyft í flutningi málsins fyrr en í Hæstarétti og var henni því ekki sinnt gegn andmælum H. Dómkröfur H voru því teknar til greina Óskertar. ..................202000 00 569 G spurði húsgagnabólstrarann R þess, hvað kosta mundi að skipta um klæði á 4 innanstokksmunum G, og áætlaði R, að kostnaðurinn mundi vera kr. 1000.00—1200.00. R vann síðan verk þetta og að því loknu sendi hann G reikning að fjárhæð kr. 2380.00 fyrir vinnuna. Ósannað var, að R hefði skuldbundið sig til að framkvæma verkið fyrir áætlunar- verð, og þar sem G hófst ekki handa um dómkvaðningu matsmanna til að meta verkið, til rökstuðnings lækkunar- kröfu sinni, var G dæmt að greiða R fjárhæð þá, er hann krafðist. (................. 0. 575 N krafði útgerðarmanninn F um skuld vegna efnis og vinnu við viðgerð á síldarnótum F á árunum 1945— 1947, að fjárhæð rúmar kr. 13000.00. F viðurkenndi skuld þessa, en taldi sig hins vegar eiga inni hjá N hærri fjárhæð, þar sem hann hefði látið N fá nótaefni. Þessar staðhæfingar F voru ósann- aðar og F hafði ekki haft uppi kröfur í þessa átt fyrr en N höfðaði málið gegn F á árinu 1951. Kröfur N voru því teknar til greina óskertar, ...........0.0..00020. 0. 667 Stéttarfélög. P og G var í sameiningu veitt óframseljanlegt sérleyfi til fólks- flutninga með bifreiðum á tiltekinni leið frá 1. marz 1947 til 1. marz 1952. P og G gengust fyrir stofnun hlutafélags (Á), sem þeir höfðu öll yfirráð í. P og G létu Á aðstoða sig við nefnda fólksflutninga samkvæmt sérleyfinu og rak CLX Efnisskrá. Bls. Á ekki aðra starfsemi. P réði f. h. Á Þifreiðarstjórann H til að stunda akstur á sérleyfisleiðinni og hóf H vinnu hjá Á 23. september 1949, en hætti starfinu 27. maí 1950. P og G voru á þessum tíma félagsmenn í Félagi sérleyfishafa (F) og H var á sama tíma félagi í Bifreiðastjórafélaginu Hreyfli (B). Stéttarfélög þessi höfðu á nefndu tímabili með sér kjarasamning og voru kaupkjör þau, er H skyldi njóta sam- kvæmt samningi hans við A, lakari en tilskilið var í nefnd- um kjarasamningi F og B. Nú krafðist H greiðslu úr hendi Á, sem samsvaraði mismuni þessum. P og G ráku nefnda flutningastarfsemi samkvæmt óframseljanlegu sérleyfi, enda þótt þeir létu Á aðstoða sig við flutningana. P og G voru bundnir við framangreindan kjarasamning milli F og B og var þeim því talið skylt að láta bifreiðarstjóra, er störfuðu að flutningum á þeirra vegum, njóta launa sam- kvæmt ákvæðum hans. Talið var, að Á hefði verið kunnugt um þessa skyldu P og G, þar sem þeir höfðu öll yfirráð í Á. Af þessu þótti leiða, að Á hafi, er það tók að sér sam- kvæmt ákvörðun P og G að aðstoða þá við fólksflutning- ana, tekið á sig skyldu að greiða H laun samkvæmt nefnd- um kjarasamningi með sama hætti og P og G hefðu orðið að gera. Og þar sem 7. gr. laga nr. 80/1938 var skýrð þannig, að starfsmenn, sem hefðu kvittað fyrirvaralaust fyrir lægri laun en þeim bar samkvæmi kjarasamningi stéttarfélags síns, eins og H hafði gert, ættu samt réti til að fá mismuninn greiddan eftir á, var Á dæmt að greiða H nefnda kröfu hans. .........0.000 0... 643 Stjórnarskrá. Reglur laga nr. 22/1950 voru að vísu taldar geta leitt til nokkurs ósamræmis, að því er varðar stóreignaskattgreiðslur ein- stakra samvinnu- og hlutafélaga, en sú mismunun taldist þó eigi vera með þeim hætti, að brjóti í bága við 67. gr. stjórn- arskrárinnar nr. 33/1944, enda taki löggjafinn ekki fyrir fram ákveðin félög út úr í því skyni að gera hlut þeirra Verri EN ANNAFFA. 2........00 142 Atvinnu- og samgöngumálaráðherra skipaði árið 1945 E flug- málastjóra um ótiltekinn tíma samkvæmt lögum nr. 24/ 1945. Ráðherra sagði E upp stöðu þessari 15. september 1950 frá 1. apríl 1951 að telja. Er litið var til starfa E sam- kvæmt lögum nr. 65/1947, þóttu þau svo vandasöm og ábyrgðarmikil, að jafna mætti þeim til ýmissa eldri emb- ætta ríkisins. Þótti E því eiga að sæta sömu kjörum og aðrir embættismenn, er honum var vikið frá starfa og emb- ætti hans lagt niður. Í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 eru ákvæði um skipan og lausn þeirra embættismanna, er Efnisskrá. GCLXI Bls. Forseti Íslands skipar, og þótti rétt að beita því ákvæði með lögjöfnun um embætti, er ráðherra veitir, eins og var um embætti E. Af ákvæðum stjórnarskrárinnar frá 1874 þótti ljóst, að stjórnvaldið hafði þá rétt til að víkja embættis- manni frá starfa án tillits til saka, en lögákveðinn eftir- launaréttur skyldi bæta þeim stöðumissinn, er frá var vikið, án þess að sakir væru sannaðar. Í stjórnarskránum frá 1920 og 1944 er enn heimild fyrir stjórnvald til að víkja embættismanni frá starfa án tillits til saka, en hins vegar eru ekki lengur ákvæði um, að embættismenn njóti sér- staks eftirlaunaréttar. Leifar fyrrnefndrar meginreglu eru þó enn í 20. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og þótti þetta benda til þess, að stjórnarskrárgjafinn 1920 og síðar hafi ekki vitandi vits ætlað að svipta embættismenn þeim rétti, sem upphaflegi stjórnarskrárgjafinn veitti þeim að þessu leyti. Þegar litið var til þessa, þóttu dómstólar hafa heimild til að ákveða þeim embættismönnum, sem þannig er vikið úr starfi, nokkrar bætur fyrir röskun á stöðu og högum. Samkvæmt þessu og með tilliti til stöðu þeirrar, er E gegndi og honum var vikið úr án nokkurra sannaðra saka, voru honum dæmdar bætur úr ríkissjóði. ......... „231 Stjórnsýsla. Atvinnumálaráðherra hafði með reglugerð nr. 100/1942 látið svo mælt, að útvarpsvirkjun skyldi teljast ein grein iðn- aðar og sett reglur um próf útvarpsvirkja. Var það talið á valdi dómstóla að leysa úr því, ef nægjanleg sérfræðileg gögn væru fyrir hendi, hvort þess konar sérnám þurfi til útvarpsvirkjunar, að ráðherrann hafi haft nægilega heimild til að setja reglugerðarákvæði þetta samkvæmt 13. gr. laga nr. 18/1927, sbr. 1. gr. laga nr. 105/1936. .......000.0.0... 7 A hafði frá því á árinu 1926 átt bifreið, sem bar tiltekið skrán- ingarmerki. Bifreiðin hafði verið lítið sem ekkert notuð hin síðari ár og sjaldan færð til bifreiðaskoðunar, en hins vegar höfðu verið greidd af henni lögboðin gjöld á hverj- um tíma. Í september 1948 afmáði bifreiðaeftirlitsmaður- inn á staðnum (S) bifreiðina af bifreiðaskrá og úthlutaði öðrum manni (K) skráningarmerki því, er A hafði haft. Afskráningu þessa framkvæmdi S án skoðunar á bifreið A og án undangenginnar aðvörunar. Samkvæmt 6. mgr. 17. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 átti S, áður en hann fram- kvæmdi nefnda afskráningu og afhendingu, að veita A hæfilegan frest til að fá ökuhæfa bifreið, er hann ætti, skráða með nefndu merki. Þótti A því eiga rétt til að fá skráningarmerkið aftur, ef hann sannaði það innan hæfi- legs frests, sem lögreglustjórinn á staðnum (L) skyldi setja CLXII Efnisskrá. Bls. honum, að hann ætti skráningarhæfa bifreið, er hann vildi setja merkið á. Að kröfu A var K því dæmt að skila L nefndu skráningarmerki. Hins vegar var ósannað, að hin gamla bifreið A væri komin í það lag, að skylt væri að skrá hana af nýju. Var L því sýknaður af þeirri kröfu A. ...... 170 Strandgóss. Í febrúarmánuði 1941 strandaði erlenda vöruflutningaskipið P á Kötlutöngum á Mýrdalssandi. Farmur skipsins var 100 bifreiðar og um 6000 smálestir hrájárns. Eftir beiðni eig- enda og vátryggjenda skips og farms tók Skipaútgerð ríkis- ins að sér að reyna björgun. Til þess að létta skipið var um 5000 smálestum af hrájárninu varpað fyrir borð við skipið og það sett í tvær hrúgur. Tókst að bjarga skipinu, bifreiðunum og um 1000 smálestum af hrájárni. Gekk dóm- ur í því björgunarmáli í Hæstarétti í marzmánuði 1943. Á fyrstu árum eftir strandið gerðu ýmsir aðiljar tilraunir til að bjarga hrájárni því, sem varpað hafði verið útbyrðis, en það tókst einungis í litlum mæli. Þessar björgunartil- raunir sættu ekki andmælum af hálfu neinna aðilja. Síðan var ekkert aðhafst í þessum efnum fyrr en E og B gerðu í júnímánuði 1951 samning við fjörueigendur (K), þar sem járnið var talið vera, um björgun þess og ráðstöfun. Leituðu þeir E og B járnsins þá um sumarið, en fundu ekki. Í mai- mánuði 1952 gerði Skipaútgerð ríkisins samning við 5 aðilja (Klb) um Þjörgun á umræddu járni. Um mánaða- mótin júni— júlí 1952 fundu Klb hrájárnshrúgurnar í sand- inum. Menn á vegum K hófu björgunaraðgerðir á járninu í júlílok 1952, en Klb svo og E og B, sem gengið höfðu inn í fyrrnefndan björgunarsamning við Skipaútgerðina, fengu lagt lögbann við þeim aðgerðum. Það lögbann var fellt úr gildi með héraðsdómi 23. ágúst 1952. Meðan málarekstur þessi stóð, höfðu Klb, E og B fengizt við björgun járnsins og tekizt að bjarga nokkru af því, en 30. ágúst 1952 fékk K lagt lögbann við þessum aðgerðum Klb, E og B. Í staðfest- ingarmálinu gerðust ríkissjóður (R) og vátryggjendur járns- ins (V) og aðiljar. Er málið kom fyrir Hæstarétt, hafði V framselt R rétt sinn til járnsins. Umrætt járn taldist vera leifar af strandgóssi, sem eftir urðu á strandstað, er tekizt hafði að bjarga P og nokkrum hluta farms þess. V urðu eigendur járnsins, er þeir höfðu innt vátryggingarfé þess af höndum til eiganda farmsins, sbr. 28. gr. laga nr. 17/1914, en sannað var, að sú greiðsla hafði farið fram. Ekki var svo með farið af hálfu R eða K, sem segir í 28. gr. laga nr. 42/ 1926, og féll eignarréttur V því ekki niður af þeim sökum. Ekki var heldur í ljós leitt, að eignarréttur að járninu hafi Efnisskrá. GLXIIT Bls. af öðrum ástæðum verið niður fallinn. Var R, sem hafði fengið framseldan rétt V, því dæmdur eignarréttur að nefndu járni og lögbannsgerðin frá 30. ágúst 1952 úr gildi felld. 0... 343 Svipting réttinda. Sjá atvinnuréttindi, borgararéttindi. Söluþóknun. Sjá fasteignasala. Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. aðiljaskýrslur, mat og skoðun, vitni. a) Einkamál. Starfsmaðurinn ÁA krafði vinnuveitandann B um skaðabætur vegna fyrirvaralausrar brottvikningar úr starfi. B kvaðst að vísu hafa haft ærnar ástæður til að segja Á upp starfinu, en hann hafi dregið það við sig, þar sem hann hafi búizt við, að Á mundi leggja niður störfin án uppsagnar. Nokkr- um dögum áður en A hvarf frá starfi, hafi hann sagt við B, „að bezt væri, að hann gengi úr þjónustu“ B um næstu mánaðamót. Eiginkona B kvaðst hafa heyrt A viðhafa um- mæli þessi, en vætti hennar þótti ekki veita sönnur fyrir því, að A hefði samþykkt bótalausa brottför úr starfi. Vott- orð E um, að B hefði eigi neitað því í viðtali, að hann hefði sagt A upp starfinu, þótti ekki skera úr í þessu efni. En þegar litið var til þess, að A sóttist eftir umræddu starfi, ekki var vitað, að hann ætti kost á öðru starfi, betra eða jafngóðu, svo og þess, að kvartanir B beindust ekki að því starfi, er ÁA var ráðinn til, þótti eigi sannað, að A hefði fallizt á að hverfa bótalaust úr starfi. ..........0.0.000000 00. 28 Bjargandi skips krafði eigendur þess m. a. bóta fyrir aflatjón. Ekki voru lögð fram gögn um afla annarra síldveiðiskipa á tímabili því, sem um var að tefla, en þar sem ætla mátti, að bjargandi hefði beðið nokkurt aflatjón af þessum sökum, voru honum áætlaðar bætur fyrir aflatjónið. ............ 63 Stefnandi (A) taldi á reikningi sínum til stefnda (B), að B hefði greitt tvær tilteknar fjárhæðir hinn 23. maí 1947 og hinn 18. júlí s. á. Meðal kvittana, sem B lagði fram, voru tvær fyrir jafnháum fjárhæðum þessum, en dagsettar 21. maí og 19. júlí 1947. A bar fyrir dómi, að kvittanir þessar ættu við sömu greiðslur og getið er á reikningunum, en þar sem hann hafi fært greiðslurnar inn á reikninginn eftir minni, séu ekki sömu dagsetningar á báðum. A kvaðst og aldrei hafa tekið á móti greiðslum frá B dag eftir dag eða annan hvorn dag. B hélt hins vegar hinu gagnstæða fram fyrir dómi, en ekki lagði hann þó fram kvittanir fyrir CLXIV Efnisskrá. Bls. greiðslum 23. maí og 18. júlí 1947. Eftir öllum atvikum bóttu slíkar líkur færðar fyrir staðhæfingu A um þessi atriði, að á henni var byggt. ..........000000000 71 A krafðist lækkunar á vinnulaunum til B m. a. af Þeim sökum, að léleg tæki hefðu verið notuð við vinnuna og óvanir menn látnir annast hana. Sönnur skorti fyrir þessum stað- hæfingum A og var því ekki á þeim byggt. .............. 92 Stefndi (A) í skaðabótamáli mótmælti skaðabótakröfu stefn- anda (B) á þeim grundvelli, að B hefði ekki samið um greiðslu á umræddu tjóni, þótt honum hefði staðið það til boða. Þessi staðhæfing A var ósönnuð og var B því dæmdur málskostnaður. .........00..000. 116 A hafði sent böggul í flugpósti, en flugvélin fórst. Á krafði póst- stofuna (P) um skaðabætur. P krafðist sýknu á Þeim grund- velli, að böggulsendingin hefði glatazt vegna óviðráðan- legs atburðar (vis major). Um orsakir Þess, að flugvélin fórst, var alls óvíst og var því eigi sannað, að slysið hefði stafað af atburðum, er leysti P undan skaðabótaskyldu. ... 139 A, B og C áttu jörðina D og H átti jörðina S. Lágu jarðir þessar saman. Fyrirsvarsmaður A, B og C lýsti því í bréfi til Þeirra í júnímánuði 1945, að H hefði leitað eftir ábúð á D, meðan hann byggði yfir sig á S og kvaðst fyrirsvarsmaður- inn hafa tjáð H, að hann brysti heimild til að byggja jörðina lengur en 6 ár. Viðurkenndi H, að rétt væri frá skýrt að þessu leyti og A, B og C lýstu því, að þeir hefðu aðeins heimilað, að H fengi afnot D um allt að 6 ára tímabil. Í máli, þar sem H krafðist lífstíðarábúðar og kaupréttar á jörðinni D, var þessi skýrsla A, B og C lögð til grund- vallar, þar sem hún þótti sennileg og vel samrýmanleg öðr- um gögnum málsins. ................. 00... 182 Á krafðist lögtaks fyrir framfærslueyri hjá fyrrverandi eigin- manni sínum, B. B mótmælti kröfunni m. a. á Þeim grund- velli, að samkomulag hefði tekizt með aðiljum um, að eignir, er B taldi sig eiga í félagsbúinu, skyldu ganga til greiðslu á nefndri skuld. B færði eigi sönnur á, að slíkt samkomu- lag hefði orðið með aðiljum, og var því ekki á því byggt. .. 253 Botnvörpungur bjargaði öðru skipi. Töf sú, sem bjargendur urðu fyrir vegna björgunarinnar, olli því, að fiskurinn, sem botnvörpungurinn flutti, kom einum sólarhring seinna á markað en ella hefði orðið. Þótti því ætlandi, að auknar skemmdir hefðu orðið á farminum og var bjargendum áætlaðar bætur fyrir tjón af þeim sökum. ............... 266 Með vætti tveggja vitna þótti leitt í ljós, að á ófullnægjandi hátt hefði verið gengið frá kjallaraveggjum húss og var þetta talin sennileg orsök þess, að raki kom fram í kjallara- íbúðinni. Efnisskrá. CLXV Vatnsagi kom upp með gólílista í kjallaraíbúð. Matsmenn sögðu í matsgerð, að samkvæmt frásögn annars málsaðilja um vatnsrennslið liti út fyrir, að orsök þessa væri léleg teng- ing á skolpæðum. Þetta var þó aðeins ágizkun matsmanna, sem eigi var unnt að leggja til grundvallar. .............. Ákvæði landamerkjaskrár jarðarinnar O um merki milli jarð- anna O og S á tilteknu svæði þótíu glögg og voru auk þess í samræmi við gamla áreiðargerð og lögfestur. Var því byggt á nefndum ákvæðum landamerkjaskrárinnar. ..... Eigi var sannað með gögnum í dómsmáli, að eigendur tiltek- innar jarðar hefðu haft svo langvinnt eignarhald á þrætu- svæði, að til eignarhefðar hefði leitt þeim til handa. ...... A keypti 4 birgðaskemmur af S. Aðiljar urðu síðar sammála um, að kaup þessi gengju til baka og skyldi ÁA fá sams konar skemmur í staðinn. Talið var, að S ætti sönnunarbyrði þess, að A hefði fengið skemmur í stað hinna fyrri, en S tókst ekki að leiða að því sönnur gegn andmælum A. ..... A taldi, að B, sem var látinn, er Á gaf aðiljaskýrslu sína, hefði selt sér innflutningsleyfi fyrir bifreið og bróðir Á gaf sams- konar skýrslu fyrir dómi. Gagn andmælum gagnaðilja var þessi staðhæfing A þó talin ósönnuð. .........0....0.... Stúlkan Þ slasaðist við vinnu í hraðfrystihúsi K. Þ var ein til frásagnar um, hvernig slysið hefði borið að höndum. Skýrsla hennar þótti sennileg og var lögð til grundvallar í skaðabótamáli Þ gegn K. ...........0.22002 000 n A taldi sig hafa mótmælt reikningsskilum við B. Á tókst eigi að sanna þetta gegn andmælum B. ..........0200000 0000. Uppskrift fór fram á félagsbúi hjónanna A og B vegna væntan- legs hjónaskilnaðar þeirra. Meðal muna þeirra, sem upp voru skrifaðir, voru nokkrir tilteknir húsmunir, sem sonur hjónanna, S, taldi sig eiga, en faðir hans, A, andmælti. Móðir S staðhæfði, að munirnir væru eign S, vitni, sem oft höfðu komið á heimilið, báru, að munirnir hefðu verið kallaðir þar eign S, S taldi munina fram til skatts og Á hreyfði engum andmælum, er S flutti þá af sameiginlegu heimili þeirra. Voru munirnir því taldir vera eign S. ..... Leigusalinn H sagði leigutakanum B upp íbúðarhúsnæði með 3 mánaða fyrirvara með bréfi, dagsettu 11. febrúar 1953, til brottflutnings 14. maí s. á. Bréf þetta var afhent póststofu sem ábyrgðarbréf dagsetningardaginn. Póststofan kvaðst hafa sent B tilkynningar um ábyrgðarbréf þetta, þá fyrstu ekki síðar en fyrri hluta dags 12. febrúar svo og 6., 13. og 20. marz 1953. B kvaðst einungis hafa fengið síðustu til- kynninguna og sótti hann ábyrgðarbréfið á póststofuna 25. marz 1953. Ósannað var gegn neitun B, að honum hefði borizt tilkynning um nefnt ábyrgðarbréf fyrr en hann Bls. 281 392 392 407 ái11 427 496 501 CLXVI Efnisskrá. iðksa 5 BIs. viðurkenndi. ..........0.0000..0.00 526 A, sem keypt hafði muni af B, taldi B síðar hafa endurkeypt þá. Þetta var ósannað gegn andmælum B. ...........0....... 569 A, sem komið hafði húsmunum til viðgerðar hjá B, taldi B hafa tekið að sér verkið fyrir ákveðið verð. Þetta var ósannað gegn andmælum B. ..........0........0 0000 575 Hásetinn H fórst af völdum sprengingar í olíuflutningaskipi. Dómkvaddir skoðunarmenn töldu sig ekki geta sagt, hver verið hefði orsök sprengingarinnar og ekki var Það leitt í ljós á annan hátt. Í dómi Hæstaréttar segir, að ætla verði, að slysið hafi orðið af völdum neista, sem hafi komizt í benzíneiminn í geymi skipsins og hleypt af stað spreng- ingunni. Þótti því mega rekja upptök sprengingarinnar til einhverrar bilunar í tækjum eða mistaka, þótt eigi væri sannað, að skipverjar ættu sök. ...........000.0000.0 0 617 A hfaði látið framkvæma fógetagerðir og fram fara uppboð á tilteknu sumarhúsi ásamt lóð til tryggingar og fullnægju á dómsskuld B. Fyrir Hæstarétti voru lögð fram afsalsbréf og veðbandsleysing, er sönnuðu, að nefndri lóð hafði verið afsalað til þriggja barna B löngu áður en nefndar dóms- athafnir fóru fram. Með vottorði móður B var því og óhnekkt, að hún hafði gefið nefndum börnum B umrætt sumarhús. Þótti því sannað, að börn B hefðu átt framan- greindar eignir. ...............0....0.0.0 000 639 A krafðist tækja úr höndum B með beinni fógetagerð. Ósannað var, að eignarréttur hefði stofnazt A til handa að tækjum þessum. 0... 651 Á taldi sig hafa sent B nótaefni og mundi B hafa notfært sér það. B og starfsmenn hans báru, að efni þetta hefði verið notað í þágu A og var við það miðað. .............00...... 667 Á taldi, að B hefði lofað því að tiltekinni kvöð á fasteign yrði aflétt. A tókst eigi að sanna þetta gegn andmælum B. ..... 677 b) Opinber mál. Vætti þriggja vitna, sem bifreiðarstjórinn A ók fram úr rétt áður en árekstur varð milli bifreiðar hans og bifreiðar B, skýrsla B svo og hinar miklu skemmdir á bifreiðunum, þóttu að vísu benda til þess, að A hefði ekið hraðar en lög leyfa, en gegn eindreginni neitun hans þótti það þó eigi nægjan- lega sannað. ...............0000 2000 1 Af stöðu bifreiða eftir árekstur, glerbrotum og öðrum verksum- merkjum þótti mega ráða, að bifreiðarstjórinn A hefði a. m. k að nokkru ekið á hægri vegarhelmingi, er árekstur- ÍNN Varð. ............0000 0. 1 Síðla á laugardagskvöldi, 28. dag aprílmánaðar, veittu lögreglu- menn því athygli, að bifreið var ekið fram og aftur um Efnisskrá. CLXVN Bls. Tryggvagötu í Reykjavík. Auk bifreiðarstjórans sat Á í fram- sæti bifreiðarinnar. Þótti lögreglumönnum för bifreiðar- innar tortryggileg, enda var þeim og kunnugt um, að bif- reiðarstjórinn hafði áður gerzt sekur um ólöglega áfengis- sölu. Stöðvuðu lögreglumenn nú bifreiðina, kváðust ætla að leita áfengis í henni, settust upp í hana og skipuðu bif- reiðarstjóranum að halda að lögreglustöðinni. Er bifreið- inni var ekið af stað, tóku lögreglumennirnir eftir því, að bifreiðarstjórinn laumaði hálfflösku af áfengi til A. A opn- aði nú geymsluhólf í bifreiðinni og tók þaðan aðra hálf- flösku af áfengi. Við leit fundust og í bifreiðinni 2 hálf- flöskur og 1 heilflaska af áfengi. Voru þær allar fullar, nema ein hálfflaskan, sem lítilsháttar borð var á. Bifreiðar- stjórinn og Á voru frá upphafi sammála um, að ÁA ætti allt framangreint áfengi. A var undir áhrifum áfengis. Á er öryrki og naut á þeim tíma, er hér um ræðir, 410 kr. líf- eyris á mánuði. Lífeyri sinn fyrir aprílmánuð hafði hann tekið út þann 16. apríl. A kvaðst fyrr um daginn þann 28. apríl hafa keypt 3 heilflöskur af brennivíni fyrir nefndan lífeyri og hafi hann hellt innihaldi tveggja flasknanna á 4 hálfflöskur. Kvaðst hann hafa drukkið úr einni hálfflösk- unni með öðrum manni fyrr um daginn, en ætlað afgang- inn eingöngu til eigin neyzlu og til að gefa kunningjum. Mál var höfðað gegn A fyrir ætlað brot á 16. gr. áfengislaga nr. 33/1935, sbr. 1. gr. laga nr. 47/1951. Í dómi Hæsta- réttar segir, að skýrsla A um, að hann hafi ætlað umrætt áfengi til eigin neyzlu, sé ótrúleg, eins og högum hans sé háttað. Hann hafi því eigi fært rök að því, að áfengið hafi eigi verið ætlað til sölu. Var A því talinn hafa brotið framan- greind lagaákvæði og honum dæmd refsing. ............. 24 A var ákærður fyrir brot á 257 gr. laga nr. 19/1940, með því að hafa í heimildarleysi mokað ofan í skurði við veg. Ósannað var, að A hefði staðið að verki þessu, og var hann því sýkn dæmdur. .........22200ssssss ss 212 Á var ákærður fyrir líkamsárás á tvo menn, B og C. B taldi, að A væri tvímælalaust árásarmaðurinn og tvö vitni sáu Á á ferli rétt við árásarstaðinn á þeim tíma, er skipti máli. Þóttu því nægilega sterkar líkur fyrir því, að A væri valdur að nefndri árás. .............eser ss 238 Varnarliðsmaðurinn A var ákærður fyrir líkamsárás á stúlkuna B. Viðurkenndi A að hafa slegið B flötum lófa á vinstri kjálka, en neitaði að vera valdur að öðrum áverkum, er á henni sáust. Fimm vitni heyrðu til viðureignar A og B og þóttu þeir vitnisburðir styrkja frásögn B um, að A væri valdur að öllum umræddum áverkum. Þótti með þessu sannað, að A hefði veitt B nefnda áverka. ..........0..... 246 CLXVIIT Efnisskrá. Bls. A og B voru ákærðir fyrir tilraun til fjárkúgunar gagnvart C. Með dómsskýrslu C og vætti vitna, sem stóðu á hleri, er A, BB og C áttu viðræður, þótti sannað, að ákæruatriðið hefði við rök að styðjast. ..........0....00 0 292 Fiskveiðabrot sannað með játningu ákærða, mælingum og vitna- framburðum varðskipsmanna. ........ 332, 529, 655, 692, 695 Þjófnaður sannaður á A með framburði vitna, enda vildi A og ekki staðhæfa, að þeir væru rangir. .............0...... 368 A var ákærður fyrir líkamsárás. Ákæruatriðið var sannað með játningu A og dómsskýrslu þess, er fyrir árásinni varð. ... 368 A var ákærður fyrir að hafa flutt áfengi inn á veitingahús og neyta þess þar. Sakargiptir bessar voru ósannaðar og var A því sýknaður að þessu leyti. .........0.00000. 0 368 Fiskveiðabrot sannað með mælingum og framburðum varð- skipsmanna, en ákærði játaði ekki sekt sína. ............. 376 Með dómsskýrslu konunnar B svo og vætti vitna, er komu á vettvang, þótti sannað, að A hefði brotið gegn B, svo að varðaði við 209. gr. laga nr. 19/1940. Hins vegar þótti Ósannað, að A hefði gerzt sekur um atferli, er varðaði við 194. gr. sömu laga. ..........0000.. 0. 511 Tolllagabrot sannað með játningu ákærða, er einnig var Í sam- ræmi við önnur sakargögn. ............0.....00 0. 532 Með vitnaframburðum og öðrum sakargögnum þótti sannað, að bifreiðarstjóri hefði ekið of hratt, miðað við aðstæður allar. 537 Með vitnaframburðum taldist sannað, að A hefði bruggað á- fengisvökva og selt hann. .............00.0.0... 0 562 Með vitnaframburðum var sannað, að A hafði beitt fógeta líkam- legu Ofbeldi. ...........0..0... 0 583 Tilraun, G og M voru dæmdir sekir um tilraun til fjárkúgunar samkvæmt 251. gr., sbr. 20. gr. hegningarlaga nr. 19/1940, með því að hóta H uppljóstran á ólöglegri áfengissölu hans, ef hann greiddi þeim ekki allháa fjárhæð. ..........0.0.00000.... 292 Tolllagabrot. G fór á Keflavíkurflugvöll og samdi þar við tvo hermenn um kaup á 72 lengjum af vindlingum fyrir 50 krónur lengjuna. G fékk lánaða bifreið hjá íslenzku flugvallarstjórninni á vellinum svo og fékk félaga sinn, B, til að aka hermönnun- um tveimur ásamt öllum vindlingunum, sem settir höfðu verið í tösku og poka, að tilteknu hliði á flugvellinum, þar sem hermennirnir ætluðu að smygla vindlingunum út af vellinum, enda beið G fyrir utan það hlið. Þessi áform fóru út um þúfur, þar sem herlögreglumenn komu þarna að og Efnisskrá. CLXIX Bls. handtóku hermennina tvo og þá G og B. Með þessu atferli hafði G brotið gegn 2. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937, sbr. 1. gr. laga nr. 13/1941, og hlaut hann refsingu, 3000.00 króna sekt. B hafði og gerzt sekur við sömu lagaákvæði, sbr. 22. gr. laga nr. 19/1940 samkvæmt lögjöfnun, og hlaut hann 800 króna sekt fyrir. Framangreindar 72 lengjur af vind- lingum voru og gerðar upptækar til ríkissjóðs. ........... 532 Tómlætisverkanir. A réðst til starfa hjá B í júnímánuði 1950 og vann þar til miðs októbermánaðar s. á., að A sagði upp starfinu. Umsamið kaup var kr. 8.00 fyrir hverja klukkustund, en eigi var á það minnst, hvort vísiföluálag skyldi greitt á kaupið. B greiddi síðan A kaupið án álags og var ósannað, að ÁA hefði að þessu fundið fyrr en hann sagði upp starfi sínu. Hvorki A né B voru í stéttarfélagi og voru lögskipti þeirra því ekki háð ákvæðum kjarasamnings ncins stéttarfélags. Og þar sem Á hafði eigi hreyft kröfunni um vísitöluálag á kaupið fyrr en greint var, var B sýknaður af þeirri kröfu. ..... 137 Í maímánuði 1927 fékk h/f Efnagerð Reykjavíkur (E) skrásett vörumerkið „Lillu“ fyrir tilteknar efnagerðarvörur. Í sept- embermánuði 1981 var „Verzlunin Lilla“ skrásett á firma- skrá í Reykjavík, en afskráð í febrúarmánuði 1942. Í janúar- mánuði 1939 var „Lilla, nærfataverksmiðja“ skrásett á firmaskrá Reykjavíkur og voru eigendur sömu og „Verzl- unarinnar Lillu“. Þetta firma var afskráð í októbermánuði 1945 vegna yfirtöku samnefnds hlutafélags (L) á eignum þess og rekstri. Í októbermánuði 1650 fékk hlutafélag þetta skráð sem vörumerki fyrir alls konar nærfatnað einkennis- miða, þar sem orðið „Lilla“ var meðal annarra einkenna. Á árinu 1950 höfðaði E mál gegn L og krafðist þess m. a., að L yrði dæmt óheimilt að nota orðið „Lilla“ í firmanafni sínu. Þessari kröfu var ekki sinnt, m. a. af þeim sökum, að E hafði ekki hafizt handa um að fá notkun orðsins „Lilla“, sem nefndir aðiljar höfðu notað í firmanafni frá því á árinu 1931, hnekkt fyrr en með málshöfðun árið 1950. ... 257 Ð krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði dæmt skylt að setja hlið á girðingu á tilteknu svæði sunnan einkavegar J og byggði D þá kröfu á því, að hann ætti umferðarrétt um land það sunnan vegarins, sem kom í hlut J við landskipti milli aðilja. Við landskiptagerðina var D ekki mæltur neinn umferðarréttur um land þetta og ekki varð séð, að hann hefði gert neina kröfu í þá átt eða áskilnað fyrr en í dóms- málinu. Þegar af þessum ástæðum var J sýknaður af nefndri kröfu D. 2... 461 A sagði upp störfum í bifreiðaviðgerðastöðinni Þ frá 1. apríl CLXX Efnisskrá. Bls. 1951 að telja. Er greiða átti Á kaup fyrir marzmánuð 1951, var á reikningnum dregið frá kaup fyrir allar fjarveru- stundir Á í starfinu frá 1. janúar 1951 til 31. marz 1951, samtals rúmar 2000 krónur. A kvittaði fyrirvaralaust fyrir reikningsfjárhæðinni og hafðist síðan ekkert að í þessum efnum fyrr en 25. ágúst 1951, að hann krafðist endur- greiðslu á kaupfrádrættinum úr hendi Þ. Með þessu tóm- læti sínu og hinni fyrirvaralausu kvittun þótti A hafa firrt sig rétti til endurgreiðslu. .................00000..... 496 Aðiljar leigusamnings, sem gerður hafði verið til 9 ára, sömdu svo, að leigusamningurinn skyldi falla úr gildi eftir 16 mánuði og hurfu málsaðiljar jafnframt frá skaðabótakröf- um, er þeir töldu sig eiga hvorir á hendur öðrum. Leigu- takarnir (A og B) gerðu þá engan fyrirvara gagnvart leigu- sala (0) um endurgreiðslu á umsaminni leigufjárhæð. Endurgreiðslukrafa A og B var því m. a. af þessari ástæðu ekki tekin til greina. ...............000.0..0.00 0 623 N krafði útgerðarmanninn F um skuld vegna efnis og vinnu við viðgerð á sildarnótum F á árunum 1945— 1947, að fjárhæð rúmar kr. 13.000.00. F viðurkenndi skuld þessa, en taldi sig hins vegar eiga inni hjá N hærri fjárhæð, þar sem hann hefði látið N fá nótaefni. F hafði ekki haft uppi kröfur á hendur N af þessu efni fyrr en N höfðaði málið gegn F á árinu 1951, þrátt fyrir það að tilefni gafst, þar sem N sendi F árlega viðskiptareikning. ...................... 667 Tryggingar. Hásetinn Á slasaðist við vinnu um borð í botnvörpungi, sem var eign B. Að ráði læknis fór A ekki næstu veiðiför og var því skráður úr skiprúmi. A fékk kaupið greitt til afskrán- ingardags og krafði B síðan um 7 daga kaup til viðbótar með skírskotun til 32. gr. sjómannalaga nr. 41/1930. Greiddi B kaup þetta og krafði því næst Tryggingarstofnun ríkisins (T) um fjárhæðina. Samkvæmt 17. gr. laga nr. 122/1950 getur félagsmálaráðherra ákveðið, að útgerðarmönnum sé skylt gegn aukaiðgjaldi að tryggja áhættu vegna bótaskyldra slysa samkvæmt 32. gr. sjómannalaganna, þannig að T greiði hinum slasaða, auk dagpeninga samkvæmt 53. gr. sömu laga, fullt kaup eða aflahlut í eina viku frá afskráningar- degi að telja. Með auglýsingu 3. janúar 1951 ákvað félags- málaráðherra að nota heimild þessa og voru útgerðar- menn, þar á meðal B, krafðir um aukaiðgjöld af þessum sökum. Hafði B innt það iðgjald af hendi. Af nefndu ákvæði 17. gr. laga nr. 122/1950 þótti ljóst, að T hefði tekið á sig bótaskyldu útgerðarmanna samkvæmt 32. gr. sjómanna- laga, miðað við einnar viku tjón, og var T því dæmt að Efnisskrá. CLXXI Bls. greiða B nefnda fjárhæð. .......%.00000.0 0000. 113 Milli Skipaútgerðar ríkisins (Ú) og Eimskipafélags Íslands h/f annars vegar og Sjómannafélags Reykjavíkur (R) hins vegar var gerður sá samningur, að til viðbótar stríðstrygg- ingu lögum samkvæmt skyldi útgerðarmaður kaupa aðra tryggingu jafnháa fyrir alla skipverja. S, sem var skip- verji í þjónustu Ú og félagi í R, beið bana af sprengingu, sem varð Í olíuskipi Ú. Ekkja S og börn þeirra höfðu fengið greiddar kr. 42.000.00 samkvæmt framangreindu samnings- ákvæði Ú og R. Eins og uppruna þessarar tryggingar var háttað, þótti ábyrgð Ú vegna umrædds slyss ekki verða takmörkuð við þessa tryggingu og voru ekkju S og börn- um því dæmdar dánarbætur, en frá þeirri fjárhæð var dregin nefnd tryggingarfjárhæð svo og þær fjárhæðir, sem þeim hafði verið greiddar samkvæmt lögum um al- mannatryggingar. ..........0.00.0000 0 617 Umferðarlög. Sbr. bifreiðar. A var á ferð í fólksflutningabifreið sinni í Svínahrauni á leið til Reykjavíkur. Veður var bjart og vegurinn breiður. Á móti A kom sendiferðabifreið, er B stjórnaði. Bifreiðarnar rákust á, er þær mættust og urðu af miklar skemmdir á þeim og meiðsl á mönnum. A var af þessu tilefni m. a. ákærður fyrir brot á 6. gr. laga nr. 24/1941. Þótti af stöðu bifreiðanna eftir áreksturinn, glerbrotum úr bifreiðunum og öðrum verks- ummerkjum mega ráða, að A hefði, er áreksturinn varð, að minnsta kosti að nokkru ekið á hægra vegarhelmingi og hann því talinn hafa brotið framangreint ákvæði umferð- arlaga. Einnig var Á talinn sekur við 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sömu laga með því að gæta eigi nægilegrar varúðar í akstri sínum að öðru leyti. Hlaut A sektarrefsingu. ............ 1 A ók bifreið ógætilega og með áhrifum áfengis. Var honum m. a. dæmd refsing samkvæmt 2. gr. og 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941. ........22 0 368 H stjórnaði vöruflutningabifreið, sem ók með 19 farþega, 3 Í stýrishúsi og 16 á vörupalli. Náttmyrkur var, krepjuúrfelli og gluggaþurrka bifreiðarinnar óvirk. H ók með allt að 45 km hraða, miðað við klukkustund, og voru þó framan- greindir farþegar á óvörðum vörupallinum. Er H hafði ekið nokkra vegalengd eftir breiðum þjóðvegi, rann bif- reiðin út af vegbrúninni og lenti þar í skurði, án þess að velta. Flestir farþeganna, er stóðu á vörupallinum, hentust út af honum, þ. á. m. P, sem hlaut svo mikil meiðsl, að hann andaðist skömmu síðar. Með framangreindum akstri þótti H m. a. hafa brotið gegn 4. gr. og 9. gr. umferðarlaga nr. 94/1941. ...........00.0 ess 537 CLXKXII Efnisskrá. Bls. Umferðarréttur. D krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði dæmt skylt að setja hlið á girðingu á tilteknu svæði sunnan einkavegar J og bvggði D þá kröfu á því, að hann ætti umferðarrétt um land það sunnan vegarins, sem kom í hlut J við landskipti milli aðilja. Við landskiptagerðina var D ekki mæltur neinn um- ferðarréttur um land þetta, og ekki varð séð, að hann hefði gert neina kröfu til þess eða áskilnað fyrr en í dómsmál- inu. Þegar af þessum ástæðum var J sýknaður af þessari kröfu D. .............0.. 0000 461 Uppboð. Með úrskurði uppboðsréttar 27. maí 1950 var hrundið kröfu A um, að slitið yrði með opinberu uppboði sameign hans og B á tiltekinni húseign. Þessum úrskurði var áfrýjað til Hæstaréttar, en málinu var vísað frá þeim dómi 28. marz 1952. Nokkru síðar fór A þess aftur á leit við uppboðsrétt- inn, að nefndri sameign hans og B yrði slitið með uppboði. Ekki var talið, að Á reisti þessa kröfu sína á því, að ástæður hefðu breytzt, að því er þetta atriði varðaði, frá því að úr- skurður uppboðsréttar 27. maí 1950 var upp kveðinn, heldur væri um sömu málsástæður að ræða og í fyrra málinu. Nú stóð nefndur úrskurður uppboðsréttarins óhagg- aður og var hinu nýja máli því vísað frá uppboðsréttinum. 194 A hafði fengið dóm á hendur B og L til greiðslu fjárhæðar og lét hann gera fjárnám í fasteignum L til tryggingar dóm- skuldinni 17. janúar 1951. Hinn 19. s. m. var aðfararveð þetta þinglesið. Síðar beiddist A uppboðs á nefndum fast- eignum L til fullnægju kröfunum og skyldi uppboðið fara fram 15. maí 1951. A afturkallaði uppboðsbeiðnina þann dag og 17. s. m. ritaði umboðsmaður Á á fjárnámsgerðina yfirlýsingu um, að veðskuldin samkvæmt gerðinni væri að fullu greidd og framseldist til handhafa. Hinn 21. maí 1951 ritaði handhafinn, S, þessa yfirlýsingu á fjárnámsgerðina: „Handhafi skuldbindur sig til að krefja ekki um ofan- greinda veðskuld fyrr en 10. september 1951.“ Hinn 20. september 1951 beiddist S síðan uppboðs á fasteignum L, en hann mótmælti, þar sem hann taldi, að nefnd fjárnáms- gerð hefði fallið úr gildi, er greiðsla fór fram 17. maí 1951. Leitt var í ljós, að S hafði að beiðni B lagt fram meiri hluta þess fjár, sem þurfti til að leysa fasteignir L undan nauð- ungarsölu 15. maí 1951 og var ekki sannað annað en að um beint framsal til S hefði verið að ræða 17. s. m. Ekki var talið, að S hefði glatað neinum rétti gagnvart L, þótt S frestaði frekari aðgerðum 21. maí 1951 að beiðni B. Þótti Efnisskrá. CLXKITI Bls. því bera að taka til greina kröfu S um nauðungaruppboð á nefndum fasteignum L, en þar sem framangreint framsal hafði farið fram án atbeina L, þótti hann ekki eiga að bera neinn aukinn kostnað af þeim sökum. .........000.0.... 388 Eftir að A hafði látið framkvæma fjárnám í tilteknu sumarhúsi ásamt lóð til tryggingar dómskuld B, lét hann auglýsa eignina til sölu á uppboði. Á uppboðsþinginu bauð A einn í eignina og var hún slegin honum, en áður en uppboðsafsal var gefið út, komu fram andmæli gegn því fyrir hönd Þriggja barna B, þar eð þau væru eigendur húseignarinnar samkvæmt þinglesinni eignarheimild. Synjaði uppboðs- haldari A því næst um útgáfu afsals að svo stöddu. Fyrir Hæstarétti voru lögð fram gögn um það, að nefnd börn B voru eigendur sumarhússins ásamt lóð og var uppboðs- gerðin því felld úr gildi. ................0.00 000. 639 Uppsögn. Með bréfi, dagsettu 11. febrúar 1953, sagði leigusalinn H leigu- takanum B upp íbúðarhúsnæði hans með 3 mánaða fyrir- vara til brottflutnings 14. maí 1953. Bréf þetta var afhent póststofu sem ábyrgðarbréf dagsetningardaginn. Póststofan kvaðst hafa sent B sex tilkynningar um ábyrgðarbréf þetta, þá fyrstu ekki síðar en fyrri hluta dags 12. febrúar og þá síðustu 20. marz 1953. B kvaðst einungis hafa fengið síð- ustu tilkynninguna og sótti hann ábyrgðarbréfið á póst- stofuna 25. marz 1953. Ósannað var gegn neitun B, að hon- um hefði borizt tilkynning um bréfið fyrr en hann viður- kenndi og var húsaleiguuppsögnin því metin ógild vegna of skamms uppsagnarfrests. ..........0...00. 526 A réðist sem bifreiðarstjóri til B. A naut ekki þeirra kaupkjara, sem hann átti rétt til samkvæmt kjarasamningi stéttar- félaga þeirra, er áttu hlut að máli, og voru Á dæmd þau laun úr hendi B. A hafði árangurslaust krafið B um kaup Þetta og B tjáði A, að honum væri heimilt að hætta störf- um, ef hann kysi. Lét A þá af störfum hjá B. Neitun B á að greiða A þau laun, er honum bar, taldist vera slík van- efnd, að hún jafngilti fyrirvaralausri uppsögn. Skaðabóta- krafa A vegna fyrirvaralausrar uppsagnar var því tekin til greina. .............200.0ns ns 643 Upptaka eignar. A, sem var með áfengi í leigubifreið, tókst eigi að færa rök að því, að hann hefði ekki ætlað það til sölu, sbr. 1. gr. laga nr. 47/1951. Áfengi þetta var því samkvæmt 2. gr. nefndra laga gert upptækt til ríkissjóðs. ........00000 00 24 Áfengi, sem selt hafði verið ólöglega, gert upptækt til ríkissjóðs. 292 1 GLXXIV Efnisskrá. Upptaka dæmd á afla og veiðarfærum fiskiskips, sem verið hafði að ólöglegum veiðum í landhelgi. ......... 332, 376, 529, Vindlingar, sem keyptir höfðu verið af hermönnum á Kefla- víkurflugvelli andstætt ákvæðum 1. gr. laga nr. 13/1941, voru gerðir upptækir til ríkissjóðs. .........0.0.0 Bruggunartæki gerð upptæk til Menningarsjóðs. ............. Útburðargerðir. Sjá húsaleiga. Útgerð skips. O og S áttu 90% hlutabréfa í h/f E, er átti togarann D. Í febrúar- mánuði 1948 tjáðu O og S sænska ríkisborgaranum A, að þeir hefðu áhuga á því, að stofnaður yrði félagsskapur Í Gautaborg, er Q og S ætluðu sér hlutdeild í, og kaupa skyldi b/v D fyrir sænskar krónur 800.000.00 og gera hann út, en andvirði b/v Ð skyldi greitt smám saman með 15% af óskírum afla hans. A leitaði vitneskju um b/v D o. fl. Var sænska hlutafélaginu P, sem A var forstjóri fyrir, veitt inn- flutningsleyfi fyrir togaranum 10. marz 1948. Jafnframt sömdu O og S annars vegar og Á hins vegar um félagsskap, er kaupa skyldi og gera út b/v D. Í samræmi við það gekkst A fyrir stofnun hlutafélags í Gautaborg í þessu skyni og 8. apríl 1948 undirritaði S f. h. h/f E og A f. h. hlutafélags kaupsamning um b/v D. Kaupverð og greiðsluháttur var eins og greint var í hinum upphaflegu tilmælum O og S til A. Eignarréttur að b/v D skyldi flytjast til kaupanda, er kaupverðið væri að fullu greitt eða skuldabréf með veði í togaranum gefið út fyrir því. Hinn 4. maí 1948 var stofn- fundur haldinn í hinu nýja hlutafélagi, sem hlaut nafnið A/B G, og voru stofnendur þrír sænskir ríkisborgarar, Þ. á m. ÁA og kona hans. Hinn 18. s. m. var A/B G skrásett á hlutafélagaskrá í Gautaborg. Að því loknu gaf A/B G út tvö veðskuldabréf, hvort að fjárhæð sænskar krónur 400.000.00, fyrir kaupverði togarans. Landsbanki Íslands féllst jafnframt á að leysa veðbönd af togaranum fyrir skuldum h/f E til bankans. Fékk bankinn í staðinn hand- veð í veðskuldabréfum A/B G. Togarinn varð þá eign A/B G og hlaut nafnið Gr. Er A/B G var stofnað, varð það að sam- komulagi milli O og S annars vegar og Á hins vegar, að A skyldi eiga 30% hlutabréfa í félaginu, en framselja Q og S 70% þeirra til eignar. Útgerð b/v Gr. gekk illa. O og S lögðu henni nokkurt fé, en aðallega var hún rekin fyrir fé, sem Á lét P leggja fram. Var P, eins og Q og S, skráður lánardrottinn að því fé í reikningum A/B G. Tapið jókst og var útgerðinni hætt í byrjun árs 1949. Er Q og S komu til fundar við A í júnímánuði s. á.. sýndi ÁA þeim reikning Bls. 655 592 562 Efnisskrá. CLXXV Bls. um 440 þúsund sænskra króna halla á útgerðinni. Undir- rituðu þeir þá allir fundargerð, þar sem ákveðið var, að O skyldi rannsaka möguleika á því að koma fyrir reiðufé eða verðbréfum í íslenzkum banka á reikning P eða A/B G í því skyni að lækka tap þess félags. Fé þetta skyldu leggja fram þeir O og S f. h. h/f E, en á meðan skyldi ÁA reyna að verjast lánardrottnum. O og S tókst eigi að útvega fé þetta. Í júlímánuði 1949 hittust aðiljar hér á landi og varð þá að samkomulagi, að O og S felldu niður kröfur sínar á hendur A/B G um sænskar krónur 110.000.00, svo og kröfur h/f E um sænskar krónur 35.000.00. Einnig tókst O og S á hendur að greiða skuld A/B G við íslenzkan aðilja, rúmar sænskar krónur 15.000.00. Í septembermánuði 1949 sömdu aðiljar enn um skuldaskiptin og urðu ásáttir um að fella úr gildi kaup A/B G á togaranum. Var h/f E í því skyni gert gjaldþrota og keypti O og S á opinberu uppboði veðskulda- bréf þau, sem A/B G hafði gefið út. O fékk handveði Lands- bankans í veðskuldabréfunum létt af, en setti bankanum í staðinn að handveði ýms verðbréf. Afhentu O og S síðan A/B G nefnd veðskuldabréf og fengu afsal fyrir togaranum 15. október 1949. Ekki minntist Á á það, er samningar þessir voru gerðir, að hann mundi krefja O og S frekari ábyrgðar á skuldbindingum A/B G. Í ársbyrjun 1951 höfðaði A síðan mál gegn O og S og krafði þá um 70% af því fé, sem hann eða P lögðu fram til útgerðar b/v Gr. Taldi A, að um félags- útgerð aðilja hefði verið að tefla, og A/B G hefði einungis verið sýndarfélag. Samkvæmt gögnum málsins var nefnt félag stofnað svo gilt var að sænskum hlutafélagalögum og b/v Gr. varð sænskt skip samkvæmi sænskum siglingalög- um. Hins vegar var samkomulag aðilja um, að O og S fengju 70% hlutabréfanna ógilt að sænskum lögum og varðaði refsingu og fjárupptöku. Þetta samkomulag aðilja var því reist á röngum forsendum. Nú urðu O og S því aðeins taldir persónulega ábyrgir fyrir skuldum A/B G, að þeir hefðu tekið á sig slíka ábyrgð, svo að gilt hefði verið að lögum, enda varð persónuleg ábyrgð þeirra ekki á því reist, að þeir hefðu mátt sjá við stofnun A/B G, að það brysti rekstrarfé. Ekki þótti heldur sá skilningur verða lagður í hina óskýru fundarbókun 14. júní 1949, að O og S vildu með henni taka á sig persónulega ábyrgð á skuldum A/B G, enda voru þeir og þá haldnir þeirri villu, að þeir væru hlutdeildarmenn í A/B G. Og ekki varð heldur séð, að miðað hefði verið við persónulega ábyrgð QO og S, er aðiljar sömdu um skuldaskiptin í júlí og september 1949, enda var og enginn áskilnaður gerður af hendi Á við samningsgerðina í septembermánuði, sem taldist vera nauðsynlegt, ef A vildi CLXXVI Efnisskrá. gera O og S persónulega ábyrga á skuldum A/B G. Að svo vöxnu máli voru O og S sýknaðir af nefndum kröfum A. .. Útivist aðilja. 1. Áfrýjandi sótti ekki dómþing í Hæstarétti. Útivistardómur. sr 73, 242, 243, 280, 281, 387, 388, 455, 492, 493, 578, 2. Stefndi í héraði (B) sótti ekki dómþing þar og var málið því dæmt samkvæmt framlögðum gögnum. B áfrýjaði málinu og vann það að verulegu leyti fyrir Hæstarétti. Vegna nefndrar útivistar var B eigi að síður dæmdur til að greiða gagnaðilja málskostnað fyrir báðum dómum. ....... 137, 3. Héraðsdómur ómerktur vegna galla á málsmeðferð og málinu vísað frá héraðsdómi. Þar sem áfrýjandi hafði eigi sótt þing í héraði, var honum samt dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti. ............00.0.. 0... 188, Útsvör. Sjá skattar og gjöld. Vangeymsla. Sjá tómlætisverkanir. Varðhald. Sjá refsingar. Varnarþing. Sjá málsmeðferð. Vatnalög. D krafðist þess, að nágranna hans, J, yrði að viðlögðum dagsekt- um dæmt að veita afrennsli frá fjósi sínu í hveralæk í túni, eins og verið hafði áður. Hér var um ágreining að tefla, sem ekki bar undir dómstóla, heldur átti að skera úr með mati samkvæmt 78. gr. og 80. gr., sbr. 147. gr. vatnalaga Mr, 15/1923. ...........0..0 0 Veð. Sjá lögveð, sjóveð. Veiðiréttur. Fram til ársins 1916 voru óskipt öll lönd svonefndrar O-torfu, en í henni voru sex jarðir. Við landskipti það ár varð Austurkotsey, að því leyti sem hún tilheyrði torfunni, óskipt sameign jarðanna A, R, S og L í réttu hlutfalli við jarðastærð. Vatns- og veiðiréttinda var að engu getið í landskiptagerðinni. Árið 1951 lét eigandi A leggja lögbann við því, að eigendur R, S og L veiddu í svonefndu Austur- kotslátri á Austurkotsey. Í málinu þóttu engin gögn komin fram fyrir því, að veiðiréttur þarna hafi að einhverju leyti eða öllu verið séreign tiltekinna jarða, en ekki óskipt sam- Bls. 439 691 139 637 461 *B.ISISSTUFST CLXXVII Bls. eign, eins og önnur gögn og gæði O-torfunnar. Vitnisburðir um, að veiðiréttur í nefndu látri hefði verið talinn einka- eign A, þóttu ekki skipta máli að þessu leyti og af hálfu eigenda R, S og L þótti slíkur réttur ekki hafa verið viður- kenndur, þótt veiði hefði ekki verið stunduð í látrinu frá þessum bæjum. Og þar sem umrædd notkun af hálfu eig- enda A fór ekki í bág við rétt nefndra jarðeigenda, þótti eigandi A ekki heldur hafa unnið þennan rétt fyrir hefð. Veiðiréttur í Austurkotslátri var því talinn bera undir jarð- irnar A, R, S og L í sama hlutfalli og Austurkotseyjan og var framangreind lögbannsgerð felld úr gildi. ........... 363 Veitingahús. Ósannað var, að A hefði flutt áfengi inn á veitingastað og neytt þess þar. Var hann því sýknaður af ákæru um brot á 17. gr. laga nr. 33/1935. ......0020.0.en sn 368 Vettvangsmál. Dómur og málsmeðferð ómerkt vegna þess, að vettvangsdómur átti ekki úrlausn málsefnis. ...........2002002 0000... 461 Vettvangsdómur dæmir um skyldu jarðeiganda til að setja hlið á girðingu. .............0..00.e0 00 461 Vextir. Krafizt 6% ársvaxta og þeir dæmdir. ..........0.200000.0... sr 28, 63, 71, 92, 99, 113, 116, 130 134, 139, 175, 208, 217, 225, 231, 281, 318, 324, 402, 407, 427, 489, 496, 507, 555, 569, 575, 630, 667, 671, 679, 685, 698 Vextir dæmdir frá sáttakærudegi samkvæmt kröfu þar um. ... sr 28, 130, 139 Vextir dæmdir frá kyrrsetningardegi samkvæmt kröfu þar um. 63 Vextir dæmdir frá stefnudegi. ........... 71, 92, 116, 175, 208, 217 Vextir dæmdir frá gjalddaga kröfu. .............000.0.....0.. 98 Vaxta ekki krafizt og þeir því eigi dæmdir. .................. 137 Dæmdir 1% dráttarvextir mánaðarlega af stríðsgróðaskattskröfu. 190 Krafizt 5% ársvaxta og þeir dæmdir. ................... 243, 419 Í aprílmánuði 1944 krafðist atvinnumálaráðuneytið þess, að teknir yrðu eignarnámi til handa ríkissjóði 218 ha af landi K. Undirmat fór fram 20. febrúar 1946 og var því mati skotið af beggja hálfu til yfirvirðingar. Hinn 9. september 1946 breytti ráðuneytið fyrri ákvörðun sinni þannig, að eignar- námið skyldi aðeins ná til 25.9 ha af landi K. Með yfirvirð- ingu 12. janúar 1948 voru virtar til fjár landspildur K bæði samkvæmt fyrri og síðari kröfu ráðuneytisins. Jafnframt var þar svo kveðið á, að K skyldi eiga rétt til 6% ársvaxta CLXKVITI Efnisskrá, Bls. af matsfjárhæðinni frá 15. febrúar 1948. Eftir uppkvaðn- ingu yfirmatsgerðar ákvað ráðuneytið að halda sér við fyrri eignarnámskröfuna, en K fór þess á leit, að miðað yrði aðeins við 142,7 ha land. Féllst ráðuneytið á þetta og hinn 4. nóvember 1950 var verð þessa lands ákveðið af tveimur matsmönnum, er aðiljar höfðu nefnt til þess, en þeir lögðu til grundvallar yfirvirðingargerðina um verð landsins í heild. Er ríkissjóður greiddi K matsfjárhæðina, vildi hann eigi greiða vexti frá 15. febrúar 1948, en dómkrafa K um það efni var tekin til greina. Drátturinn á greiðslu mats- fjárhæðar stafaði af óvissu um stærð hins eignarnumda lands, sem K hafði engin not af, og samningsumleitunum aðilja í því sambandi. Ekki hafði K heldur með viðtöku- drætti né samningi fyrirgert rétti til vaxtanna. .......... 698 Viðskiptatilkynningar. Sjá tómlætisverkanir. Viðskiptavild (gcodwill). Ekki þótti öruggt að skýra ákvæði 17. gr. laga nr. 6/1935 á þá leið, að orðin „verðmæt eignarréttindi“ tækju til viðskipta- vildar (goodwill). Var viðskiptavild því eigi talin til eignar við ákvörðun stóreignaskatts samkvæmt lögum nr. 22/1950. 142 Vinnusamningar. Í maímánuði 1948 var af hálfu skólastofnunar (H) auglýst, að „hirðusamur hagleiksmaður“ gæti fengið þar starf sem húsvörður. Meðal umsækjenda var L, roskinn maður. Eftir að skólastjóri H hafði átt tal við L um fyrri störf hans og aflað sér vitneskju um þau hjá byggingarfélagi því, sem um var að ræða, réð skólastjórinn L til starfans. Ekki var gerður skriflegur ráðningarsamningur, en aðiljar voru sammála um, að ráðningarkjörin hafi verið þessi: L skyldi annast ræstingu á húsnæði H, sem er á tveim stöðum í bænum. Hann skyldi hafa almennt eftirlit með því, að vel væri gengið um húsakynnin, annast útvegun á ýmsu í þágu skól- ans, lagfæra það, er aflaga fór, og aðgerðar Þyrfti o. þ. h. Umsamið kaup var 1700.00 á mánuði, ráðningartími eitt ár og hófst hann þann 18. maí 1948. L vann síðan hjá H til júníloka 1948, er hann hætti störfum. Hélt L því fram, að skólastjóri H hefði sagt sér fyrirvaralaust upp starfinu Þann 29. júní og krafði L síðar H um bætur vegna Þessarar rift- unar samningsins, samsvarandi eins mánaðar kaupi. Af hálfu H var því haldið fram, að L hafi sjálfur lagt niður störf sín hjá H, án uppsagnar af skólans hendi. Ekki voru færðar sönnur á, að L hefði samþykkt bótalausa brottför Efnisskrá. CLXXIK BIis. úr starfi, og þegar litið var til þeirra atvika málsins, að hér var um störf að ræða, sem L sóttist eftir og ekki var vitað, að hann ætti kost á öðru starfi, betra eða jafngóðu, svo og þess, að kvartanir af hálfu H beindust að framkvæmd sér- stakrar handiðnaðarvinnu, en ekki hinu eiginlega hús- varðarstarfi, þóttu ekki líkur fyrir því, að L hefði fallizt á að hverfa bótalaust úr starfi. Þá var því haldið fram af hálfu H, að L ætti engan rétt til bóta, vegna gallaðra vinnu- bragða við uppsetning móta, málun og trésmíði, en þeim málsástæðum var ekki sinnt, með því að skólastjóri H vissi frá upphafi, að L var ekki iðnlærður og umrædd störf urðu að teljast utan venjulegs verksviðs húsvarðar. Sýknukrafa H, byggð á framlögðu sakavottorði L, svo og ófullkominni skriftarkunnáttu hans, þótti heldur ekki hafa við rök að styðjast. Voru L því dæmdar bætur eftir kröfu hans. ..... 28 Byggingarmeistarinn A tók að sér gerð mannvirkja fyrir B. Kostnaður við framkvæmdir þessar nam samkvæmt mati dómkvaddra manna kr. 67.900.00. Auk þess taldi A sig eiga kröfu tilkr 3.000.00 úr hendi B fyrir útvegun efnis til fram- kvæmdanna. A taldi, að B hefði einungis greitt kr. 47.500.00 af þessum kostnaði og höfðaði því mál til greiðslu eftirstöðv- anna. B taldi sig vera búinn að greiða A kr. 37.840.00 meira en ÁA viðurkenndi og lagði fram kvittanir fyrir þeirri fjár- hæð. Á reikningi A var talið, að B hefði greitt inn á hann kr. 7.500.00 hinn 23. maí 1947 og kr. 3.000.00 þann 18. júlí s. á. Hins vegar voru meðal kvittana þeirra, er B lagði fram, tvær kvittanir af hendi A fyrir greiðslum, kr. 7.500.00 þann 21. maí 1947 og kr. 3.000.00 þann 19. júlí s. á. Taldi A, að hér væri um sömu greiðslur að ræða og getur í reikningi hans þann 23. maí og 18. júlí 1947. B lagði ekki fram kvitt- anir fyrir greiðslum þessa síðasttöldu daga. Þegar Htið var til þess, að hér var um jafnháar fjárhæðir að ræða, sem Í öðru tilvikinu hefðu átt að vera greiddar tvo daga í röð, en í hinu tilvikinu með dags millibili, þóttu þær líkur leiddar að staðhæfingu A, að B var ekki talinn hafa sýnt fram á, að hann hefði greitt A meira en kr. 61.840.00. Gegn and- mælum B þótti A ekki hafa sannað rétt sinn til framan- greindrar þóknunar, kr. 3.000.00, og var B því sýknaður af þeirri kröfu. .......02200. 000. 71 Árið 1945 reisti K frystihús á Kirkjusandi í Reykjavík. Skorti kælivatn til hússins og varð að ráði að reynt yrði að afla kælivatns úr borholu á Kirkjusandi. Var leitað til R, sem átti borvélar og hafði áður staðið fyrir jarðborunum. Verk- fræðingur hjá R taldi líklegt eftir þeirri reynslu, sem feng- izt hafði af slíkum borunum á Reykjanesi, að kostnaður mundi nema um 5000 króna. Eftir þetta varð að samningi CLXXX Efnisskrá. Bls. með K og R, að R tæki að sér að bora eftir vatni á Kirkju- sandi. Var af hálfu K undirrituð yfirlýsing um, að hann ábyrgðist alla greiðslu vegna jarðborunarinnar og skyldi greiðslu hagað eftir því, sem R ákvæði. Unnið var að jarð- boruninni frá 14. febrúar til 26. marz 1946 og störfuðu tveir menn að henni undir stjórn verkstjóra og verkfræð- ings R. Verkið varð árangurslaust. Meðan á því stóð, greiddi K R kr. 4.000.00 og að verki loknu gerði R K reikning um kostnað við verkið allt, samtals rúmar 17 þús. kr. R neitaði að greiða mismuninn, rúmar 13 þús. kr. Taldi K, að verk- fræðingur R hefði átt að sjá það fyrirfram, að ekki væru líkur til að vatn fengizt á Kirkjusandi og hefði þess vegna ekki átt að taka verkið að sér. Með skírskotun til álits dóm- kvaddra yfirskoðunarmanna og með því að fyrirsvars- manni K mátti vera ljóst, þegar samningur var gerður, að alls óvíst væri um árangur, var þessari mótbáru ekki sinnt. Þá byggði K einnig á því, að fyrrnefndur verkfræðingur R hafi áætlað kostnað af verkinu kr. 5.000.00, en ekki Þótti K geta byggt neinn rétt á þessu, þar sem fyrirsvarsmanni K mátti vera ljóst, að hér var aðeins um ágizkun að ræða. Ekki bóttu heldur gögn fyrir því að lækka kröfu R vegna ásig- komulags borunartækjanna, starfsmanna þeirra, er unnu að boruninni, eða vegna þess, að verkinu hefði verið haldið of lengi áfram, enda fylgdist fyrirsvarsmaður K stöðugt með verkinu. Samkvæmt þessu og þar sem K hafði með fyrr- greindri yfirlýsingu ábyrgzt R fulla greiðslu á öllum kostn- aði af jarðboruninni, var K dæmt til að greiða kröfu R að fullu. til miðs októbermánaðar s. á., að Á sagði upp starfinu. Um- samið kaup var kr. 8.00 fyrir hverja klukkustund, en eigi var á það minnst, hvort vísitöluálag skyldi greitt á kaupið. B greiddi A síðan kaupið án þessa álags og var eigi í ljós leitt, að A hefði að þessu fundið fyrr en hún sagði upp starfi sínu. Hvorki A né B voru í stéttarfélagi á þeim tíma, er hér um ræðir, og voru lögskipti þeirra því eigi háð ákvæðum kjarasamnings neins stéttarfélags. Og þar sem A hafði eigi hreyft kröfunni um vísitöluálag á kaupið fyrr en áður greinir, var B sýknaður af þeirri kröfu. ............ 137 A, er vann í bifreiðaviðgerðastöðinni Þ, sagði upp störfum með 3 mánaða fyrirvara frá 1. apríl 1951. Er greiða átti A kaup hans fyrir marzmánuð, var á reikningnum dregið frá kaup fyrir allar fjarverustundir A í starfinu frá 1. janúar 1950 til 31. marz 1951, samtals rúmar 2000 krónur. ÁA kvittaði fyrirvaralaust fyrir reikningsfjárhæðinni og hafðist síðan ekkert að í þessum efnum fyrr en 25. ágúst 1951, að hann Efnisskrá. CLXXKI Bls. krafðist endurgreiðslu á kaupfrádrættinum úr hendi Þ. Með þessu tómlæti sínu og hinni fyrirvaralausu kvittun þótti A hafa firrt sig rétti til endurgreiðslu. .................... 496 Hæstaréttarlögmaðurinn G hafði sem lögmaður P unnið með honum að samningsumleitunum við R um sölu á fasteign P og urðu þær málalyktir, að R keypti fasteign þessa. G var ekki talinn eiga rétt til sölulauna af þessu efni, en hins vegar þótti P eiga að greiða G þóknun fyrir nefnt starf hans og var sú þóknun talin hæfilega ákveðin kr. 8.000.00. ..... 507 P og G var í sameiningu veitt óframseljanlegt sérleyfi til fólks- flutninga með bifreiðum á tiltekinni leið frá 1. marz 1947 til 1. marz 1952. P og G gengust fyrir stofnun hlutafélags (Á) með 40 þúsund króna hlutafé. Af því áttu P og G og eiginkonur þeirra kr. 32.000.00. P var formaður félags- stjórnar og G meðstjórnandi. P og G létu Á aðstoða sig við nefnda fólksflutninga samkvæmt sérleyfinu og rak Á ekki aðra starfsemi. P réði f. h. Á bifreiðarstjórann H til að stunda akstur á sérleyfisleiðinni og hóf H vinnu hjá Á 23. sept- ember 1949, en hætti starfinu 27. maí 1950. P og G voru á þessum tíma félagsmenn í Félagi sérleyfishafa (F) og H var á sama tíma félagi í Bifreiðarstjórafélaginu Hreyfli (B). Stéttarfélög þessi höfðu á nefndu tímabili með sér kjara- samning og voru kaupkjör þau, er H skyldi njóta sam- kvæmt samningi hans við Á, lakari en tilskilið var í nefnd- um kjarasamningi F og B. Eftir að H var farinn úr þjón- ustu Á, krafðist H greiðslu úr hendi Á fyrir vangoldin laun, sem samsvaraði mismuninum. Nú ráku P og G nefnda flutn- ingastarfsemi samkvæmt óframseljanlegu sérleyfi, enda þótt þeir létu Á aðstoða sig við flutningana. P og G voru bundnir við framangreindan kjarasamning milli F og B og var þeim því talið skylt að láta bifreiðarstjóra, er störfuðu að flutningum á þeirra vegum, njóta launa samkvæmt ákvæðum hans. Um þessa skyldu P og G var Á talið vera fullkunnugt, þar sem P og G höfðu á hendi stjórn þess og það laut yfirráðum þeirra. Af þessu þótti leiða, að Á hafi, er það tók að sér samkvæmt ákvörðun P og G að aðstoða þá við fólksflutningana, tekið á sig skyldu að greiða H laun samkvæmt nefndum kjarasamningi með sama hætti og P og G hefðu orðið að gera. Og þar sem ákvæði 7. gr. laga nr. 80/1938 þótti bera að skýra svo, að starfsmenn, sem kvittað hefðu fyrirvaralaust fyrir lægri laun en þeim bar sam- kvæmt kjarasamningi, eins og H hafði gert, ættu samt rétt til að fá mismuninn greiddan eftir á, var Á dæmt að greiða H nefnda kröfu hans. ...........200000 0000. vs 643 Í sama máli krafðist H skaðabóta úr hendi Á vegna fyrirvara- lausrar uppsagnar, sem samsvaraði kaupi í einn mánuð. Í CLXXKXII Efnisskrá. Bls. ljós var leitt, að H hafði tekið að kvarta undan því við fyrirsvarsmann Á ekki síðar en í aprílmánuði 1950, að hann nyti ekki þess kaups, er honum bæri, en Á sinnti því ekki. Og síðar bar H fram ákveðna kröfu í þessa átt, en fyrirsvarsmaður Á neitaði og tjáði H, að honum væri heim- ilt að hætta störfum, ef hann kysi. Lét H þá af störfum hjá Á. Neitun Á um að greiða H þau laun, er honum bar, taldist vera slík vanefnd, að hún jafngilti fyrirvaralausri uppsögn. Skaðabótakrafa H var því tekin til greina. .............. 643 Vitni. Sbr, sönnun. Vætti A, er studdi frásögn eiginmanns ÁA um sakaratriði, eigi talið veita nægar sönnur gegn andmælum gagnaðilja. ..... 28 Í bæjarþingsmáli til heimtu ofgreiddrar húsaleigu krafðist stefn- andi þess, að lögmaður sá (B), sem haft hafði milligöngu um að koma umræddum leigusamningi á milli málsaðilja, svaraði sem vitni spurningum um efni leigumálans. B neit- aði að svara spurningum þessum, þar sem svör við þeim væri brot á þagnarskyldu lögmanna. Í dómi Hæstaréttar er tekið fram, að sé staðhæfing stefnanda um efni leigu- málans rétt, hafi hann verið stórfellt og refsivert brot á ákvæðum húsaleigulaga nr. 39/1943. Umræddar vitnaspurn- ingar til B lúti að því að reyna að sanna, að samningur, sem B var milligöngumaður að, hafi verið brot á nefndum lögum, er hefði getað varðað B ábyrgð. B verði því ekki dæmt skylt að svara vitnaspurningum þessum, sbr. 2. tl. 125. gr. laga nr. 85/1936. .......0000.0 0 32 Með vætti þriggja vitna þótti leitt í ljós, að á ófullnægjandi hátt hefði verið gengið frá kjallaraveggjum húss og var þetta talin sennileg orsök þess, að raki kom fram í kjallara- íbúðinni. ............220202..0.. es 281 Vætti A, er studdi frásögn bróður hans um sakaratriði, eigi talið veita nægar sönnur í dómsmáli. ................... 411 H/t B krafðist þess, að löghald yrði gert hjá málflutnings- manninum M í eignum erlends félags (W), sem B taldi, að M hefði í sínum vörzlum. Í fógetaréttarmálinu krafðist B þess, að M yrði sem vitni skyldaður til að svara ýmsum spurningum um hina ætluðu inneign W, ráðstöfun hennar og viðskipti M við W. M neitaði að svara spurningum þess- um. M hafði í upphafi fógetaréttarmálsins lýst því, að hann hefði að vísu haft í vörzlum sínum fé W, en hann hafi verið búinn að afhenda féð, er kyrrsetningar var krafizt. Af hálfu B. var þessari yfirlýsingu M, sem er opinber sýslunar- maður, ekki hnekkt og þóttu því engir réttarhagsmunir fyrir þeirri kröfu B, að M gæfi vitnaskýrslu í málinu. .... 485 Efnisskrá. CLXXXITI Bls. Vætti vitna, er báru, að tilteknir húsmunir hefðu verið kallaðir eign A, studdi skýrslur aðilja um málsatriðið. ........... 501 G krafðist þess, að sér yrði með fógetavaldi fengin forráð barns hennar, sem dvaldi hjá föður barnsins (K), fyrrverandi eiginmanni G. Í fógetamálinu lagði K fram vottorð frá systurdóttur sinni (S), sem vottaði um atvik í sambandi við flutning barnsins til K. Gekkst S við vottorði þessu fyrir dómi, en héraðsdómari neitaði S um að staðfesta vætti sitt. Hæstiréttur taldi hins vegar staðfestingu heimila, þar sem S yrði ekki talin svo við mál eða málsaðilja riðin, að staðfesting vitnaskýrslu hennar gæti talizt varhuga- verð, sbr. 2. mgr. 127. gr. laga nr. 85/1936, enda og ekki annarra vitna kostur um málsatriði það, sem um var að tefla. 220 664 A taldi sig hafa sent B nótaefni og mundi B hafa notfært sér það. Starfsmenn B báru í samræmi við skýrslu B, að efni þetta hefði verið notað í þágu A og var við það miðað. .... 667 Vörumerki. Í maímánuði 1927 fékk. h/f E skrásett í Reykjavík vörumerkið „Lillu“ fyrir tilteknar efnagerðarvörur. Var orðið skáletrað upp á við með sérkennilegri rithönd. Í septembermánuði 1931 var „Verzlunin Lilla“ skrásett á firmaskrá í Reykja- vík, en afskráð í febrúarmánuði 1942. Í janúarmánuði 1939 var „Lilla, nærfataverksmiðja“ skrásett á firmaskrá Reykja- víkur og voru eigendur sömu og „Verzlunarinnar Lillu“. Þetta firma var afskráð í októbermánuði 1945 vegna yfir- töku samnefnds hlutafélags (L) á eignum þess og rekstri. Í októbermánuði 1950 fékk hlutafélag þetta skráð vöru- merki fyrir alls konar nærfatnað. Vörumerkið var ein- kennismiði, á öðrum helmingi með mynd af barni, orðinu „Lilla“ fyrir ofan og „Reykjavík“ fyrir neðan og á hinum helmingnum orðin „Íslenzkur iðnaður“ og „Lilla h/f, nær- fataverksmiðja, Víðimel 64, Reykjavík“. Í árslok 1950 höfð- aði h/f E mál gegn h/f L og krafðist þess m. a., að L yrði dæmt óheimilt að nota nefnt vörumerki. Talið var, að framangreint vörumerki E nyti ekki verndar, nema í þeirri sérkennilegu mynd, sem það var skráð. Vörumerki E og L væru og ólík og hvort um sig skráð fyrir sínar sér- stöku vörur. Var L því talið heimilt að nota hið almenna orð „Lilla“ sem hluta af vörumerki sínu. ..........020.0..02.. 258 Yfirvöld. Sjá dómarar, embættismenn, lögreglumenn. CLXXXIV Efnisskrá. Bls. Þingvottar, Dómari hafði einungis einn þingvott við Þinghald andstætt ákvæðum 41. gr. laga nr. 85/1936. ...........00000000... 626 Þjófnaður. A og M höfðu lagzt til svefns í herbergi í gistihúsi. Síðari hluta nætur vöknuðu þeir við það, að óþekktur maður veitti þeim líkamsáverka. Sannað þótti, að G væri árásarmaðurinn og var honum dæmd refsing fyrir. A taldi sig sakna 120 króna í peningum, er hann hafði meðferðis, er hann lagðist til svefns, og M saknaði armbandsúrs úr vasa sínum. G var einnig ákærður fyrir brot á 244. gr. laga nr. 19/1940 af þessu tilefni, en sönnur þótti skorta á, að G væri valdur að hvarfi nefndra verðmæta og var hann því sýknaður af þessu ákæruatriði. ....................0 000 238 A brauzt að næturlagi inn um glugga í verzlun og stal þar riffli. Á var dæmd refsing samkvæmt 244. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. .......... 368 Ökuleyfi. Sjá atvinnuréttindi. Ölvun. Sjá áfengislagabrot. Örorka. Örorkubætur dæmdar: 7 ára drengur missti heyrn á öðru eyra og fótur styttist vegna lærbrots. Varanleg örorka metin 25%. Örorkutjón metið kr. 75.000.00. .......20000.0 00 217 16 ára stúlka, Þ, laskaðist mjög á handlegg. Varanleg örorka metin 45%. Kröfu Þ um örorkubætur, rúmum kr. 80.000.00, bótti í hóf stillt og var krafan því tekin til greina. ......... 427 21 árs stúlka hlaut meiðsl á fæti. Varanleg örorka metin 8%. Örorkubætur dæmdar ósundurgreint ásamt bótum fyrir at- vinnutjón, lýti og þjáningar. .....,........000.00000000... 671