II. NAFNASKRÁ. A. Einkamál. Bls. Albert Guðmundsson ...........0...000... sn enn 114 Alfons Jónsson, dánarbú ..........0.0000....nv nn 73 Anna Guðmundsdóttir ..............0.0.00..8 0000. 374 Arnar Jónsson ..............00%.. 00 ess 31, 35 Arnar, Ottó B. ..............0000..0 eens 637 Aron Guðbrandsson „.........00..00 0... e.s 47, 260, 601 Axel Björnsson ..............000.000 eens 534 Ágúst E. B. Björnsson .............0.0.00 00... 478 Ágúst Matthíasson ..............000.000 ss 162 Árnason, Pálsson € Co h/f ..........0. 00 432, 433, 47T Árni Jónsson ...........0000000 000. 367 Ásgeir J. Guðmundsson ............02. 000. 478 Ásmundur Ásgeirsson ..........0...00..0 00. 559 Ásmundur Friðriksson ............00..00.0. nr 303 Ástríður Guðjónsdóttir ................0..00000 00. 722 Bachmann, Árni H. ............0.0..20.000 0 123 Bárður Magnússon ...........0.00.0...n enn 357 Berndsen, Ewald ..............0.0..000000 0 632 Berndsen, Sigurður .............. 249, 307, 479, 558, 559, 724, 725 Bjarni Þorsteinsson ............2.00000.0 000. 534 Bjólfur h/f ............00....0.0 er 56 Björn Gíslason ....................00.0 0 ens 139 Björn Guðmundsson ..............%.200 000. 26 Björn Jóhannsson ..........2.....%.0.0 ess 297 Björn Magnússon .............2.0000 ess 371 Björn Ólafsson ...............0..0000.. 637 Björnsbakarí h/f ...............0....0..0 2000 474 Bókaforlagið Hlaðbúð ...............0.0000 0000... 370 Borgarfell h/f ................2.000.0.0 00 47 Brandur Brynjólfsson .............2...0000 000 sn 460 Byggingarsamvinnufélagið Garður „...........0000.0 0 190 Byggingarsamvinnufélag Verzlunarmannafélags Reykjavíkur .. 387 Bæjarfógetinn í Hafnarfirði .............2..0.0.00.0.0.. 450 Bæjarsjóður Akureyrar ...........00..22.00220.n nr 562 Bæjarsjóður Hafnarfjarðar ...............0...0000. 00... 560 XVI Nafnaskrá. Bls. Bæjarútgerð Neskaupstaðar ........00000.000...0........ 131, 133 Bæjarsjóður Reykjavíkur ......0..000.00.0...... 199, 327, 383, 399 Bæjarsjóður Vestmannaeyja ........000000000 0000... 90, 303, 580 Böðvar Sigurðsson ..........0e0.eesssesss ss 450 Carl Sæmundsen .........0.0000ssss ss sl Dánarbú Ísaks Vilhjálmssonar ........e.eccssener 664 Dánarbú Þóru Helgadóttur .........0.2000000. 0000... 433 Daníel Þorsteinsson á Co. h/f .....200.20000ssss ess 1 Eftirlaunasjóður Akureyrar .........0.000.0.0.seeeen en 506 Egill Sigurgeirsson ..........0000000 sess 139 Eigendur v/b Njáls .........000.0.0. 0. sess 364 Eigendur v/s Fells, RE3S .........2000000 00 s.s 43 Einar Gíslason ..........0000.0000se ess 111 Einar Haraldsson ...........0.00 sense sssss 203 Elín Jónsson .........200000ese sess 31, 35 Espholin, Ingólfur G.S......0.000.00ssss ss 522 Eyvald, Sigurður ...........2000000..seeessssr 336 Finnur Þorsteinsson .........0000000sssssss ss 38 Fiskimjöl h/f ............0000000.0essesss sr 590 Friðbert Friðbertsson ..........2000.0e.0e sess. 459 Gaston Ásmundsson ........0000.0. sess 190 Gauti Hannesson .........20.00s.ess ss ss 47T Gísli Halldórsson .........000..s.esssss ss 17 Gísli Þorsteinsson .........200000.0..0sse ss 162 Glersteypan h/f ............2.0000s.e0.eeesssns 663 Glitsteinn h/f ............2.20000 sess 574 Goðanes h/f ............2.00.eessse ss 310 Gróa Sigurbjörnsdóttir ............0002000..ee sess 383 Guðfinna Finnsdóttir, dánarbú ..........20000.000 0... 0... 260 Guðlaugur Ásgeirsson ........000000e 121, 249, 725, 726 Guðlaugur Halldórsson .......0200000nee sn 162 Guðmundur Halldórsson .........0...essesesssss 1il Guðmundur H. Oddsson ........000.0eeeeeessnsen 297 Guðmundur H. Þórðarson ........00.0.eseeesee 559, 663 Guðmundur Tómasson .......2.00eeesensesssss 190 Guðmundur Tryggvason ..........00000.00.0ssnsen 584 Guðmundur Þórðarson ..........000.00eeenasnsss nr 549 Guðný Runólfsdóttir ............02.00.00.eeeenernenun 114 Guðrún Erlendsdóttir ..........2.2000.eeeesennsn nr 260 Gunnar A. Pálsson .„.....200000000. ss 615, 635 Gunnar Egilsson .........2020000000.enennen 46 Gunnar Guðjónsson f. h. eigenda v/s Harle ............0.000.... 208 Gunnar Guðmundsson .......2.00eeeseseessss 166 Gunnar Jóhannsson .........20200s0.ss ves 452 Gunnar Leifur Guðmundsson .......0.000.0s00000 nn 560 Gunnar Örn Gunnarsson ........00.esee ess 216 Nafnaskrá. XVII Bls Gústaf A. Sveinsson ...........000000 0 s ss ss 56 Gústaf Finnbogason ...........000000sssssesssss 294 Hafdal, GunnarS..........00000sesssssssss es 506 Halldór Ásgrímsson .........0.0000...sss s.s TO8 Halldór Björnsson ...........0000ssessseð ss 6M Halldór Halldórsson ...........0000essseesesssss 459 Halldór H. Jónsson ..........00000000ssess sess 111 Hallgrímur Márusson ........0000000.sssss ss 254 Hamar h/f ...........20000000esssesss ss 93 Haraldur Salómonsson ..........00000s00 ss 432 Haraldur Þorsteinsson .........0200000..0 ss 47, 123 Háskólaráð vegna Sáttmálasjóðs sem eiganda Tjarnarbíós „... 199 Helgi Benediktsson ...........00.0.0...0... 157, 297 493, 615, 635 Helgi Benediktsson f. h. eigenda og áhafnar v/b Muggs ........ 171. Helgi Bergvinsson ...........000esseessssssss ss 493 Helsi Erlendsson „............2.00.00ses sver 26 Helgi Lárusson .........20.00sesssssssss ss 340 Hialtalín, Jón .........0.00000..ssðssssðsss sr 565 Hiálmar Jónsson .........000000s.s.sssssssss 157 Hólmfríður Jónsdóttir ...............00000.ee. sess 203 Hólmjárn, Hólmjárn J. .........220000000 sense 127 Hótel Borg ..............22000.sssssss ss 216 Hörður G. Guðmundsson ............0.0s. sess 46 Ida Magnúsdóttir ................0..eesssesssssr 562 Ingimundur Hjálmarsson............00ssssssssssss 705 Ingólfur Gíslason ............0.0000..ssssssss ss 722 Ingvar Brynjólfsson ..............eeeessessesssss rs 166 Ís h/f ............2. 000 522 Jóhanna Filipusdóttir, dánarbú ...........200.00... enn... 139 Jóhann Guðmundsson ...........00..00ssssssts nr 357 Jóhann Valdemarsson .........0.0.0.0sssss sr 432 Jóhannes Biarnason ............00.eesessenss ss 212 Jóhannes Hjartarson ...........000000 0000 ns se 663 Jón Biðrn Benjamínsson ..........0000.00s sess 433 Jón Erlendsson „..........000.0000 0. sssssss 47, 260, 601 Jón Guðmundsson .........0000000...ssss ss 663 Jón Hjaltason ...........0.00000.0sssvss rss 135 Jón Jakobsson .......0.0.00000000ss ss 663 Jón M. Jónsson ..........000000. sess 187 Jón Valdemarsson ..........2..000...sessss ss 723 Jón Þorsteinsson ............000000 s.s sess 415 Júlíus Ingibergsson ...........000000 0000 ssssssrs 294 Júpíter h/f ............00200000.essssssss ss 590 Kaupfélag Borgfirðinga ..........00....00...seeensr 415 Kaupfélag Eyfirðinga ............20.000..v sess 489 Kaupfélag verkamanna, Vestmannaeyjum „.........00000000.. 90 XVIII Nafnaskrá. Bls Kjartan Sveinsson .........0000s.0.s sess 127 Kol £ Salt h/f ............00.000.sessssssars nn 549 Kristinn Friðriksson ..........2.0200...esessrs sn 114 Kristinn Guðbrandsson .........0.000.00. ss ens 47, 123 Kristín Kristjánsdóttir ...............2..00.0... en .san nn... 558 Kristján E. Kristinsson ...........0.0.00esessenen nn 574 Kristján Gíslason ...........0.0000.s0 ss ess ss 383 Kristján Torfason ..........00.0.0s sess 297 Landbúnaðarráðherra f. h. Jarðakaupasjóðs .........0000020.. 584 Lárus Hermannsson .........000.0esenssssse sr 387 Lárus Óskarsson ............00.0.. 0. 46,432, 433 Líndal, Theódór B. f. h. eigenda og vátryggjenda v/s Boðasteinur 171 Loftleiðir h/f .............2...00.0eeesssn rr 565 Lúðvík Guðmundsson .........00200 00. n en 479, 558, 559 Magnús Davíðsson ............20.00. ess sense 477 Magnús Einarsson ..........0.0.0..ssvssensssð ss 329 Masnús Helgason .............20.000. sens 307 Magnús Jósepsson ........2000...0ssess ss 38 Magnús Magnússon ..........20.00000 uses 723 Margrét Helgadótteir ..............000.000...nsn nn 722 Oddsteinn Friðrciksson .........02000.00. enn 162 Ófeigur Helgason ............00000. snar 452 Ólafur Bergsteinn Þorvaldsson ...........0.0. 0... esv. 405 Ólafur Valdemarsson ..........0....ssee rr 399 Óli Haraldsson ..........0.0..0..s nn 405 Olíufélagið h/f ...............00..n ner 232 Óskar Nielsson .........0.22.0ns ss 374 Páll Merkúr Aðalsteinsson ..........00..000 0. 000 608 Páll Þorgeirsson ..........0000.00 s.s 133 Páll Þorgeirsson f. h. Osuuspuu il. ......0.00000 00. 0... 0... 131 Pétur Jónsson ..........00.0. 0. se 310 Pétur Magnússon .........0000 0. ess 104 Pátur Pétursson .........0000 0... 121, 725, 726 Pétur Þo“steinsson ..........2000000 000 ve ns 307, 632 Póstafgreiðsla Vestmannaeyja ...........02020.. 0. 0... 135 Póst- og símamálastjórnin ...........2000000. 00... 0... 370 Rafstöð Vestmannaeyja ...........0.0000. 00 s sn 317 Rafveita Vestmannaeyja .........0.0.000 00... 257 Ragnar Sigurðsson ........2.00.00 0... 0. rr 405 Ragnheiður Magnúsdóttir .............02000 00... ar en enn 69 Randrup, Emil ..........20200 0000 249 Randrup, Magnús .........20000 00 nen nr 249 Randvup, Ögn .........%%0 00. s ser 249 Ransá“vallahreppur .........20..0. 00. ess 26 Ríkissjóður ............ 73, 81. 85, 93, 104, 111, 127, 450, 474, 678, 705 Samband íslenzkra samvinnufélaga ........0000.00 0... 0000. 340 Nafnaskrá. XIX BIs Sameinaðir verktakar .............0..0.... eens 111 Shell á Íslandi h/f .............00.00.0.. ene o... 336 Siemsen, Theodór .............00.... ss 85 Sigurður Egilsson ...........0.00.0.0 sess 46 Sigríður Einarsdóttir ...............2.20...esess es 17 Sigríður Stefanía Erlendsdóttir .............020000.00. 0... 0... 405 Sigurður Gissurarson ..........2..0.0... s.s ss 558 Sigurður Kristófer Árnason ..........00000.. s.n sn nes 592 Sigurður Þórðarson ................sseesssrs ns 114 Sigfús Baldvinsson ............000..0ss sens 428 Sigurfinnur Einarsson í. h. ólögráða sonar síns, Sigurfinns .... 317 Sigurgeir Sigurjónsson ..........000000. rns 56 Sjóklæðagerð Íslands h/f .............0000....e0ee nn 498 Sjómannafélag Reykjavíkur f. h. Jóns Kristóferssonar ........ 351 Skapti Davíðsson .............20.0..... vesen 282 Skarphéðinn Jósepsson .........0.0000.s00 sess 69 Skipaútgerð ríkisins ....... 11, 43, 171, 208, 232, 351, 364, 425, 428 Skjöldur h/f ...............0..00. eens 539 Skúli Benjamínsson ...........000..00.. sess 203 Slysavarnafélag Íslands ...............2.00000. 00 nv... 1 Snævarr, Árni ...............00000000n sn 111 Stefán Aðalsteinsson ...........0.00.0. sess 592 Stefánsson, Oddný ............0...srsssess sr 694 Stefán Valgeirsson .............0.00.0...s ss 460 Steindór Einarsson .............0...seessss ss 608 Steindór Jónsson ...........00.00.s.snss ss 46 Steingrímur Árnason ..........20000000s een 522 Steingrímur Nikulásson ..........0.0000.0 000. ss 577 Stillir h/f ...............2220.00. 0. esne 212 Stjórn Lögmannafélags Íslands ..............0000.00... 0000... 61 Styff, Gísli .................0..000. eens 139 Sumarliði Hallgrímsson .............0.0000. sess 539 Sýslumaður Árnessýslu, umráðamaður jarðeigna Strandarkirkju 727 Sýslumaður Norður-Múlasýslu f. h. ríkissjóðs ...........0.... 708 Sveinbjörn Davíðsson .............000..s. sn 47, 123 Sveinbjörn Guðlaugsson f. h. Ólafs Odds Sveinbjörnssonar .... 678 Sveinbjörn Sigurðsson ...........0.2.0..... sess 694 Sveinn Jónsson ............00000.0 ss 498 Sölunefnd innflutningsréttinda bátaútvegsins ................. 47 Thorlacius, Finnur .............0.20. 00 ...s sess 166 Thorlacius, Magnús .............20000... sess 56, 61 Tómas Vigfússon ..............0.0.00.0 sess 111 Tryggingastofnun ríkisins ...............0000.00 000... sn. 565 Tryggvi Jónsson ............00200...0sennss ess 329 Tunnuverksmiðjur ríkisins .................0.00000.. 0... 0... 0... 377 Unnur Erlendsdóttir ................0.0.0.00se seen 260 XK Nafnaskrá. Bls. Útgerðarfélag Akureyringa h/f .........2.00000000..0...... 11 Útgerðarfélag Hríseyjar ............0.00000.00. 00 en 489 Valdemar Guðjónsson ..........0.e..svessssss 405 Valtýr Þorsteinsson ....,.......200.0... sens 425 Vélar og skip h/f ..........0000.00sensnsss sn 257 Vignir Edvaldsson ................0.e...esse ss 254 Vilhelm Daviðsson f. h. Vilhelms Sverrissonar ........000000... 664 Vilhelmína Jónsdóttir ...............0.200e.... sess 577 Vinnslu- og sölumiðstöð fiskframleiðenda í Vestmannaeyjum .. 580 Þórdis Dagbjört Davíðsdóttir .............02000000....... 0... 282 Þorgrímur Jónsson ..........000....ssssssssss 475 Þórir Kristjánsson ...........0000.0..0ssesssss ss 187 Þorsteinn Sigurðsson ..........0000000sessssss ss 162 Þorvarður K. Þorsteinsson ..........0.00.00.00 se. 327 doðga, Geir ............2.200000 0. ess 367 B. Opinber mál. Andersen, Arnar Semingur .......0..0000.ss.esess 218 Baldur Ársælsson .........0..00000 sens 268 Benedikt Kristjánsson ..........00.0000.0essereses ss 182 Björn Ársælsson ..........0.00...0. enn 268 Björn Benediktsson ..........000.0.0s0ðssssss ss 313 Coulier, Roger ...........000000000nes ess 354 Einar Gunnarsson ..........0.200.00.0sesseðn ss 213 Emil Jónatan Jónsson ........0.00000000es esne 447 Geirþrúður Bjarnadóttir ............022.0.0...e en vn nn 394 Georg Svavar Sigfinnsson .......0..0.s0.sessesss 516 Gill, George Whitehouse ...........000000 00 ses. 99 Gísli Gíslason ...........00000000. ss. sess 618 Grétar Þórarinn Vilhjálmsson ..........000000000. 00... 468 Gróa S. Sigurbjörnsdóttir ............00.0.0essesensse se 444 Guðmundur Friðþjófur Guðmundsson .........00000000. 000... 596 Guðmundur Helgi Sigfússon ............00000000. 0... 00... 507 Guðmundur Holberg Þórðarson .........0.0.0.essee. 0... 547 Guðni Erlendsson ..........0.0.000.. ess ss 149 Gunnar Héðinn Jakobsson .......0..00.0e0ses seen 529 Hannes Ágústsson ...........000.0.... ss 268 Haukur Ólafsson ..........0000.s0ssss rns 507 Haukur Sigurjónsson .......2.00000.0sssss ss 695 Heinderson, Gaston ........2000s0sseesessn ss 65 Helgi Benediktsson ........0.0000.000 ss 684 Ingvar Diðrik Júníusson .........000000e... ens ess 695 Jóhann Pétur Runólfsson .......0000000esess0 ens 603 Jón Finnbogason .......0.0000000 sess ssvðs sr 65l Nafnaskrá. KKI ið. Jón Ísak Magnússon ........00000000nn eens sr nn 627 Jón Magnússon Guðmundsson ......00000ce0cneseener ee... 145 Jón Vídalín Markússon .......eceseesesessssss 531 Kristján Einarsson ......0..000000sssssssnnesssrsrr 653 Kristján Hans Jónsson .......0000sssnssesteesssnssra 439 Kristján Kristjánsson ......0.000000esesseessreesns rt 647 Laplasse, Urbain .........000000ssssesssssessnrn 124 Lúðvík Ástvaldur Jóhannesson .......00000000 enn 483 Magnús Gíslason ......c.c0000e00sss ss 31 Meech, Albert Victor .......200e0eesssssssessðs sr 154 Michael Sigfinnsson .........0000000esssesssssenr rr 2683 Ólafur Ólafsson .......ecceessssssss rs 268 Páll Pálsson ........0.0s.sssessss rss 525 Pétur Guðmundsson .......200000s0sss ss 642 Ragnar Jónsson ........0eeeseeeessesesarsansrsrs nr 16 Sigurbjörg Magnúsdóttir ..........0eeeeescesssnesne an... 516 Sigurður Benediktsson .....1.00.00ee0eeeeessnvanrrrr 494 Sigurður Guðnason ......00000.00sssnss ss 480 Sigurður Þorkell Þorláksson ..........0ceeeeeeueeeneneaneennn 621 Skúli Sigurðsson .......0.00000ssssn0rsseees sr 50 Sæmundur Elías Ólafsson .......0000000e 0 enn 501 Waagfjörð, Vigfús ...........0000000eneenseesdanrsnren 542 Willitz, Robert Raymond .......20000s0eesssensnnrnn 218 Wright, Nicholas ...........eeeceseeeseeeenssrrasrrn nn 711 TI. SKRÁ um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl., sem til er vitnað í XXV. 1693, 1793, 1884, 1885, 1887, 1893, 1903, 1905, 191), bindi hæstaréttardóma. 19. desember. Tilskipun um uppboðsþing í Danmörku. — 494 1. gr, — 494, 496, 497. 5. gr. — 494. 21. júní. Tilskipun um takmörkin milli lögsagna hinna ein- stöku uppboðshaldara og skiptaráðenda. — 494. 3. gr. — 494, 495. nr. 1, 12. janúar. Lög um bygging, ábúð og úttekt jarða. — 361, 362, 363. 2. gr. — 361. 13. gr. — 362. nr. 29, 16. desember. Lög um lögtak og fjárnám án undan. farins dóms eða sáttar. 1. gr. — 200. 7. gr. — 33. nr. 19, 4. nóvember. Lög um aðför. 50. gr. — 633. nr. 28, 26. október. Lög um gæsluvarðhald að ósekju o. fl. — 104. 1. gr. — 109. 4. gr. — 105, 109. nr. 42, 18. nóvember. Lög um veralanaskrár, firmu og prókúru- umboð. 16. gr. — 547, 548. nr. 14, 20. október. Lög um fyrning skulda og annarra kröfu- réttinda. 3. gr. — 396, 434. 8. gr. — 285. 16. gr. — 395. nr. 56, 80. nóvember. Siglingalög. 226. gr. — 541. 229. gr. — 208. 233. gr. — 353. 1917, 1920, 1921, 1921, 1923, 1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1928, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKIlI nr. 60, 14. nóvember. Lög um lögræði. — 531. nr. 5, 18. maí. Lög um bann gegn botnvörpuveiðum. — 103, 155, 650. 1. gr. — 66, 67, 68, 100, 156, 526, 528, 643, 646, 648, 650, 712, 713. 2. gr. — 526, 642, 648. 3. gr. — 66, 67, 68, 125, 126, 156, 355, 356, 526, 528, 644, 646, 648, 650, 712, 713. nr. 89, 27. júní. Lög um stofnun og slit hjúskapar. 3. gr. — 578. nr. 57, 27. júní. Lög um afstöðu foreldra til skilgetinna barna. 14. gr. — 19. 15. gr. — 19. nr. 20, 20. júní. Lög um skyldur og réttindi hjóna. 23. gr. — 116. 30. gr. — 117. nr. 49, 29. maí. Skipulagsskrá fyrir Póstmannasjóð. — 137. nr. 4, 11. apríl. Lög um að miða við gullkrónur sektir fyrir landhelgisbrot. — 66. nr. 52, 27. júní. Lög um verelunaratvinnu. 2. gr. — 548. 14. gr. — 548. nr. 55, 15. júní. Lög um forkaupsrétt á jörðum. 2. gr. — 31. nr. 18, 81. maí. Lög um iðnað og iðju. I. kafli — 506. II. kafli — 317. 14. gr. — 314, 502. 27. gr. — 314, 502. nr. 24, 7. maí. Lög um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 11. gr. — 381. 12. gr. — 381. nr. 50, 7. maí. Lög um Strandarkirkju og sandgræðslu í Strand- arlandi. — 128, 132. 1989, 1930, 4. gr. — 732. nr. 10,16. febrúar. Reglugerð um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 16. gr. — 381. 37. gr. — 381. 39. gr. — 381. nr. 2, 7. janúar. Lögreglusamþykkt fyrir Reykjavík. 46. gr. — 470, 597. 96. gr. — 470. KXIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1980, nr. 28, 19. maí. Lög um greiðslu verkkaups. 1. gr. — 187. 1981, nr. 15, 6. júlí. Lög um viðauka við lög nr. 28/1980 um greiðslu verkkaups. — 187. 1981, nr. 20, 10. apríl Bráðabirgðareglur um fjárstjórn Strandar- kirkju. 3. gr. — 733. 1983, nr. 73, 19. júní. Lög um bann við okri, dráttarvegti o. fl. T. gr. — 70. 1988, nr. 87, 19. júní. Ábúðarlög. — 361, 363. 1. gr. — 735. 3. gr. — 128, 729, 731, 734, 735, 736, 738. 4. gr. — 728, 729, 731, 734, 735, 736. 30. gr. — 38. 31. gr. — 731, 734, 738. 32. gr. — 738. od. gr. — 360, 361, 363. 1935, nr. 6, 9. janúar. Lög um tekjuskatt og eignarskatt. — 78, 79. 1. kafli. — 84. 2. kafli — 84. 2. gr. — 84. 3. gr. — 1182, 113. 7. gr. — "710. 10. gr. — "707, 710. 15. gr. — 84. 17. gr. — 84. 19. gr. — 78. 79, 80, 87, 88, 89. 41. gr. — 113. 1935, nr. 32, 9. janúar. Lög um varðskip landsins og skipverja á þeim. 2. gr. — 15. 8. gr. — 351, 352, 353. 1935, nr. 33, 9. janúar. Áfengislög. — 221. 2. gr. — 510. 3. gr. — 510. 14. gr. — 628, 631. 15. gr. — 605, 607, 628, 631. 18. gr. — 441. 21. gr. — 441, 485, 488, 518, 521, 543, 546. 27. gr. — 223, 230, 510, 514, 628, 631. 28. gr. — 510. 33. gr. — 607, 628, 631. 35. gr. — 605. 1935, 1935, 1936, 1986, 1936, 1936, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXV 38. gr. — 441. 39. gr. — 488, 518. nr. 39, 9. janúar. Lög um breyting á lögum nr. 46/1981. 1. gr. — 434. nr. 112, 18. maí. Lög um Hæstarétt. 30. gr. — 672. 31. gr. — 328. 41. gr. — 445, 532. nr. 7, 1. febrúar. Lög um samningsgerð, umboð og ógilda lög- gerninga. 31. gr. — 436. 32. gr. — "0. nr. 8, 1. febrúar. Lög um erfðaábúð og óðalsrétt. 21. gr. — 585, 586. nr. 85, 23. júní. Lög um meðferð einkamála í héraði. IX. kafli — 286. XV. kafli — 635. 3. 29. 34. 36. 37. 70. 71. 106. 108. 114. 120. 127. 160. 182. 188. 190. 193. 195. 196. 198. 200. 213. 215. 223. gr. — 157. gr. — 494, 496. gr. —- 615, 617. gr. — 06, 710. gr. — 706, 710. gr. — 312. gr. — 359. gr. — 157. gr. — 72. gr. — 139. gr. — 507. gr. — 523. gr. — 607. gr. — 32, 35. gr. — 617. gr. — 133. gr. — 133. gr. — 603. gr. — 603. gr. — 635. gr. — 459. gr. — 676, Tal. gr. — 677. gr. — 286, 727. nr. 92, 23. júní. Lög um jarðakaup ríkisins — 585. 1. gr. — 585, 588. 2. gr. — 585, 588. 3. gr. — 588. XKVI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 4.—-6. gr. — 585. 1936, nr. 95, 23. júní. Lög um heimilisfang. 6. gr. — 306. 1986, nr. 105, 23. júní. Lög um breyting á lögum nr. 18/19827. — 317, 506. 2. gr. — 314, 502. 15. gr. — 314, 502. 1936, nr. 133, 28. desember. Reglugerð um tekjuskatt og eignarskatt. — 78, 88. 16. gr. — "78, 79, 710. 25. gr. — 78, 79. 1937, nr. 38, 13. júní. Lög um loðdýrarækt og loðdýralánadeild. 11. gr. — 128. 12. gr. — 128. 1937, nr. 63, 31. desember. Lög um tollheimtu og tolleftirlit. 5. gr. — 510. 22. gr. — 510. 23. gr. — 510. 24, gr. — 510. 36. gr. — 223, 230. 40. gr. — 510. 1937, nr. 72, 24. júní. Reglugerð um gerð og notkun bifreiða. 3. gr. — 542, 543. 6. gr. — 543, 546. 1938, nr. 123, 25. nóvember. Reglugerð um tollheimtu og tolleftirlit. 29. gr. — 510. 93. gr. — 510. 1939, nr. 62, 31. desember. Lög um tollskrá o. fl. 45. kafli — 451. 20. gr. — 451, 452. 1940, nr. 19, 12. febrúar. Almenn hegningarlög. VI. kafli — 150, 231, 232, 269, 280, 281, 623. XIV. kafli — 108. 20. gr. — 653, 654. 22. gr. — 268, 508. 29. gr. — 294, 295, 296, 297. 49. gr. — 268, 280. 63. gr. — 469, 473. 68. gr. — 150, 151, 153, 221, 223, 230, 269, 271, 281, 392, 394, 519, 530, 622, 624, 626, 654, 696, 704. 69. gr. — 508, 510, 514, 628, 631. 12. gr. — 392. "74. gr. — 150, 221, 508. 76. gr. — 150, 153, 221, 394, 626, 704. TT. gr. — 150, 153, 621, 626, 704. 78. gr. — 150. 1940, 1940, 1940, 1940, 1941, 116. 131. 183. 184. 206. 211. 215. 218. 219. 220. 221. 236. 241. 244. 24t. 248. 249. 254. 264. gr gr gr. gr gr gr gr gr gr gr gr gr gr gr. gr gr gr gr gr Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXVII . — 494, 495, 496, 497. . — 108. . — 268, 271, 280, 281. .„ — 268, 271, 280, 281. . — 695, 696, 703. „ — 220, 223. „— 221, 223, 230, 470, 472, 667. .„— 221. „— 51, 55, 146, 411. „— 221, 223, 230. „— 221, 223, 231. „— 297. . — 636. — 392, 394, 529, 530, 622, 623, 624. . — 150, 151, 153, 696, 704. . — 653, Göd. . — 653, 654. . — 622, 624. . — 109. nr. 22, 12. febrúar. Lög um breyting á ábúðarlögum nr. 87?/1983. 1. gr. — 738. 1940, nr. 31, 12. febrúar. Póstlög. 1. gr. — 371, 373. 13. gr. — 373. 17. gr. — 135, 137. nr. 50, 12. febrúar. Lög um lögreglumenn. 5. gr. — 15. nr. 94, 14. maí. Lög um breyting á lögum nr. 38/1937. — 129. nr. 98, 14. maí. Lög um eignar- og notkunarrétt jarðhita. 4. gr. — 453. nr. 23, 16. júní. Bifreiðalög. 5. gr. — 667. 6. gr. — 667. 1. gr. — 543, 546. 9. gr. — 597, 600. 14. gr. — 543, 546. 20. gr. — 441, 517, 518. 22. gr. — 517, 519. 23. gr. — 441, 480, 481, 483, 484, 488, 518, 519, 543, 26. gr. — 146, 411, 420, 470, 597, 610, 667. 27. gr. — 51, 55, 146, 224, 411, 420, 470, 597, 600, 610. 28. gr. — 51, 55, 146, 470, 472, 485, 34. gr. — 325, 420, 594. 35. gr. — 411, 420, 612, 667. 38. gr. — 51, 55, 146, 441, 470, 480, 484, 488, 517, 518, 519, 546. XKVIII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1941, 1941, 1941, 1941, 1941, 1941, 1942, 1948, 1943, 1943, 1943, 1943, hlýzt 39. gr. — 51, 55, 146, 149, 441, 470, 473, 481, 483, 488, 518, 519, 521, 546. nr. 24, 16. júní. Umferðarlög. 2. gr. — 146, 420, 470, 594, 597, 600. 3. gr. — 543, 600. á. gr. — 146, 411, 441, 470, 472, 485, 488, 518, 543, 597, 610, 667. 6. gr. — 224, 420, 610. 13. gr. — 594. 14. gr. — 146, 441, 470, 488, 518, 546. nr. 29, 27. júní. Lög um heimild fyrir ríkisstjórnina til að taka á leigu húsnæði í sveitum og kauptúnum o. fl. — 14, 15. nr. 38, 29. mara. Reglugerð um iðnaðarnám. — 0. 1. gr. — 502. 13. gr. — 502. nr. 52, 27. júní. Lög um ráðstafanir til loftvarna og annarra varna gegn hættum af hernaðaraðgerðum. — 14, 15. nr. 61, 27. júní. Lög um breyting á lögum nr. 39/1935. 1. gr. — 434. nr. 75, 27. júní. Lög um varnir gegn útbreiðslu nokkurra næmra sauðfjársjúkdóma og stuðning til bænda, er bíða tjón af þeim. — 204. nr. 61, 4. júlí. Lög um málflytjendur. 8. gr. — 65. nr. 16, 26. febrúar. Lög um orlof. 15. gr. — 500. nr. 89, ?. apríl. Lög um húsaleigu. 7. gr. — 255. 11. gr. -— 254, 255, 395. 12. gr. — 183, 186, 396. 13. gr. — 184, 396. 17. gr. — 184, 186, 396, 398. nr. 55, 14. apríl. Lög um viðauka við lög nr. 39/1985. 1. gr. — 434. nr. 65, 16. desember. Lög um dómsmálastörf, lögreglustjórn, gjaldheimtu o. fl. í Reykjavík. 2. gr. — 448. 3. gr. — 494, 496. 4. gr. — 19, 448. nr. 99, 16. desember. Lög um ábyrgð ríkissjóðs á tjóni, sem af veru herliðs Bandaríkja Norður-Ameríku hér á landi. — 14. 1943, 1944, 1944, 1945, 1945, 1945, 1946, 1946, 1946, 1946, 1947, 19}, 198, 194, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. KKIX nr. 116, 30. desember. Lög um ættaróðal og erfðaábúð. 47.gr. — 587, 588, 589. nr. 33, 17. júní. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. 15. gr. — 442, 443. 40. gr. — 75, 76. 60. gr. — 564. 67. gr. — 5, 76, 95, 135, 137, 583. Ti. gr. — 76. mr. 61, 31. október. Lög um byggingarmálefni Reykjavíkur. 6. gr. — 384, 385. T. gr. — 384. nr. 66, 12. apríl. Lög um úlsvör. 4. gr. — 583. 6. gr. — 92, 93,581,582. 8. gr. — 306, 307, 561. nr. 70, 12. apríl. Lög um fasteignamal. 12. gr. — 85. mr. 195, 22. október. Byggingarsamþbykkt fyrir Reykjavík. 4. gr. — 386, 446. 37. gr. — 386, 446. 38. gr. — 446. nr. 4, 26. febrúar. Lög um sölu þjóðjarða og kirkjujarða. — 585, 587, 588. 1. gr. — 589. nr. 50, 29, apríl. Lög um almannatryggingar. 27. gr. --564. 28. gr. — 564. nr. 78, 12. maí. Reglugerð um varnir gegn útbreiðslu garna- veiki í nautgripum og af völdum þeirra. — 204. nr. 178, 31. desember. Reglur um útbúnað skipa. 14. gr. — 301. nr. 44, 9. maí. Lög um varnir gegn útbreiðslu næmra sauð- fjársjúkdóma og útrýmingu þeirra. — 204. nr. 70, 5. júní. Lög um fjárhagsráð, innflutningsverglun og verðlagseftirlit. li. gr. — 510. 22. gr. — 510, 514. 13. gr. — 510. nr. 80, 5. júní. Framfærslulög. 2. gr. — 19. 3. gr. — 19, 563. 2148. gr. — 564. nr.82, 31. júlí. Reglugerð um fjárhagsráð, innflutningsveralun, gjaldeyrismeðferð og verðlagseftirlit. KKK 194!, 1947, 1947, 1948, 1948, 1948, 1948, 1948, 1949, 1949, 1950, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 21. gr. — 510. 22. gr. — 510. 24. gr. — 510. 25. gr. — 510. 28. gr. — 510. 29. gr. — 510. 39. gr. — 510. nr. 87, 5. júní. Lög um afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. T. gr. — 434, 435, 437, 438. 8. gr. — 434. nr.95, 6. júní. Lög um lögræði. — 448, 449, 532. 5. gr. — 533. 6. gr. — 448. 8. gr. — 448, 449, 532. 10. gr. — 449, 450, 532. 15. gr. — 533. nr. 118, 30. september. Lög um loðdýrarækt. — 129. nr. 14, 8. mara. Lög um ákvörðun fésekta. — 607. nr. 40, 5. apríl. Lög wm kauprétt á jörðum. 2. gr. — 31. nr. 44, 5. apríl. Lög um vísindalega verndun fiskímiða land- grunnsins. — 67, 100, 125, 126, 155, 355, 526, 643, 648, 712. nr. 65, 15. júlí. Auglýsing um fullgildingu alþjóðapóstsamninga. — 372. nr. 100, 29. desember. Lög um dýrtíðarráðstafanir vegna at- vinnuveganna. — 474, 489, 491. III. kafli — 475, 476. 21. gr. — 475, 476. 22. gr. — 475, 476. 26. gr. — 475. nr. 57, 25. maí. Lög um nauðungaruppboð. 2. gr. — 494, 496. 50. gr. — 495. nr. 112, 12. ágúst. Reglugerð um breyting á reglugerð nr. 72/1937. — 542. nr. 22, 19. mara. Lög um gengisskráningu, launabreytingar, stóreignaskatt, framleiðslugjald o. fl. — "4, 75, 76, 79, 82, 86, 93. 12. gr. — 78, 79, 80, 83, 84, 85, 87, 88, 89, 94, 95, 96, 97, 98. 1950, 1950, 1950, 1950, 1950, 1950, 1950, 1951, 1951, 1951, 1951, 1951, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. KKKI nr. #7, 25. maí. Lög um breyting á lögum nr. 44/1940. — 204. nr. 56, 25. maí. Lög um breyting á lögum nr. 39/1948 um húsa- leigu. 5. gr. — 184, 186, 396, 398. 6. gr. — 184, 186, 396, 398. nr. 59, 25. maí. Lög um breyting á lögum nr. 22/1950. — "5. 82, 98. nr. 117. 28. desember. Lög um breyting á lögum nr. 22/1950. — 75, 82. 3. gr. — 95, 97, 98. 4. gr. — 75. nr. 120, 28. desember. Lög um aðstoð til útvegsmanna. 27. gr. — 539. 541. nr. 122, 28. desember. Lög um breyting á lögum nr. 50/1946. — 564. T. gr — 563. nr.133, 30. júní. Reglugerð um stóreignaskatt. 4. gr. — 87, 88. nr. 5. 29. janúar. Lög um breyting á lögum nr. 5/1980. — 67, 100. 1. gr. — 68 68 125. 126, 156, 355, 356, 526, 528, 644, 646, 648, 650, 712. 713. nr. 6, 29. janúar. Lön um breyting á bifreiðalögum nr. 23/1941. 2. gr. — 481, 483. 428. 517, 518, 519. nr. 8 5. febrúar. Ábúðarlög. — 360. 361. 1. gr. — 735. 3. gr. — 724, 4. gr. — 734, 9. gr. — 360, 361, 362, 363. 30. gr. — 728. 31. gr. — 734. 55. or. 360, 361. 362. nr. 11, 9. febrúar. Lög um breyting á lögum nr. 112/1947 um loðdúrarækt. — 128 3. gr. —— 199. nr. 27, 5. mara. Lön um meðferð opinberra mála. —- 440. 449, 450, 532. 19. kafli — f86. 2. gr. — 384. 445. 447, AAS. 449, 450, 532. 4. gr. — 447, 448, 450, 532. 13. gr. — 693. 15. gr. — 615, 617. 20. gr. —- 443. KKXII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1öl.- 1951, 1951, 1952, 1952, 1958, 1952, 1958, 13. gr. — 146. Tö. gr. — 146. TT. gr. — 146, 620. 86. gr. — 685. 100. gr. — 17, 686. 112. gr. — 619. 118. gr. — 221. 124, gr. — 439, 440, 442, 449. 141. gr. — 546. 145. gr. — 395. 151. gr. -- 109, 617. 153. gr. — 617T. 154. gr. — 109, 615, 617. 155. gr. —- 109. 157. gr. — 617. 171. gr. — 684. 202. gr. — 384, 385. nr. 107, 28. desember. Lög um framlenging á gildi III. kafla laga nr. 100/1948. — 474, 475. 2. gr. — 476. 3. gr. — 476. nr. 110, 19. desember. Lög um lagagildi varnarsamnings milli Íslands og Bandaríkjanna og um réttarstöðu liðs Bandaríki anna og eignir þess. 12. gr. — 223. nr. 21, 19. mara. Reglugerð um verndun fiskimiða umhverfis Ísland. — 155. 1. gr. — 67, 100, 125, 126, 355, 356, 526, 643, 712. 5. gr. — 125, 126, 355, 356. nr. 24, 1. febrúar. Girðingalög. 9. gr. — 261. nr. 28, 4. febrúar. Lög um gjald af kvikmyndasýningum. — 201. 2. gr. — 199, 200, 202. 5. gr. — 200. nr. 29, h. febrúar. Lög um heimild fyrir sveitarstjórnir að inn- heimta með álagi fasteignaskatta til sveitarsjóða. — 328. nr. 81, 8. desember. Lög um breyting á lögum nr. 44/1948. — 67, 100, 125, 126, 155, 526. 1. gr. — 156, 355, 356, 528, 644, 646, 648, 650, 712, 713. nr. 82, 8. desember. Lög um breyting á lögum nr. 5/1980. — 68, 155, 526, 648, 712. 1. gr. — 66, 67, 100, 156, 526, 528, 643, 646, 648, 650, 712, 713. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fi. XKKIII 1958, nr. 130, 12. júní. Reglugerð um iðnfræðslu. — ö0l. 1953, nr. 58, 11. september. Auglýsing um skipun og skipting starfa ráðherra o. fl. — 440, 442. 1953, nr. 88, 24. desember. Lög um skipan innflutnings- og gjaldeyris- mála, fjárfestingarmála o. fl. — 618, 619, 620. 1954, nr. 1, 19. janúar. Bráðabirgðalög um lögreglustjóra á Kefla- víkurflugvelli. — 440. 195},nr. 83, 8. apríl. Lög um lögreglustjóra á Keflavíkurflugvelli. — 440. IV. EFNISSKRÁ. A. Atriðisorð efnisskrár. Ábúðarréttur. Sjá og leigurétt- indi. Aðgerðaleysi. Sjá tómlæti. Aðild. Sjá og samaðild. A4ðiljaskýrslur. Áfengislagabrot. Áfrýjun. Áfrýjunarleyfi. Ágrein'ngsatkvæði. kvæði. Ákæra. Ákæruvald. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Analogia. Sjá lög, lögskýring. Ásetningur. Siá saknæmi. Atvinnuréttindi. Áverkar. Sjá líkamsáverkar. Sjá sérat- Barnsfaðernismál. Bifreiðar. Bifreiðalög. Bjarglaun. Björgun. Borgararéttindi. Botnvörpuveiðabrot. veiðabrot. Byggingarsamvinnufélag. Sjá fisk- Dánarbætur. Dómarar. Dómar og úrskurðir. Dómssátt. Dómstólar. Dráttaraðstoð. E'ður. Siá heitfesting. Einnarréttur. Embættismenn. Endurgreiðsla. Endurkaupsréttur. Fangelsi. Sjá refsingar. Farmflutningur. Festar. Fiskveiðabrot. Fjárhættuspil. Fjárnám. Fjársvik. Forkaupsréttur. Framfærsla. Framfærslueyrir. Sjá meðlög. Frávísun. Frestir. Fyrning kröfuréttinda. Fyrning refsingar. Gagnsakir. Sjá málasamlag. Gáleysi. Sjá saknæmi. Gertæki. Girðingaréttur. Gjafsókn. Gjafvörn. Gijaldeyris- og innflutningsmál. Gæagluvarðhald. Hafning. Handtaka. Heitfesting. Heimvísun. Siá ómerking. Hilmina. Siá þjófnað. Hjónaskilnaður. Sjá skipti. Hlutafélög. Húsaleiga. Húsaleiguokur. Efnisskrá. Iðja og iðnaður. Innheimtula"n. Innsetningargerðir. Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaupmáli. Sjá séreign maka. Kaup og sala. Kaupréttur að jörð. Sjá for kaupsrétt. Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kærumál. Landamerkjamál. Landhelgisbrot. brot. Lán. Leiðbeiningarskylda dómara. Leiguréttindi. Lífsháski. Iákamsáverkar. Lákur. Sjá sönnun. Loftferðir. Læknar. Læknaráð. Lög. Lögskýring. Lögreglusamþykkt. Lögræði. Lögtak. Lögveð. Sjá sjóveð. Sjá fiskveiða- Málasamlag. Málflutningsmenn. Málflutningur. Málskostnaður. Sbr. gjafsókn, gjafvörn, ómaksbætur. Málskot. Málsmeðferð. Manndráp. Mannorð. Sjá borgararéttindi. Mat og skoðun. Sjá og lækna, læknaráð. Meðlög. Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. Miðlarastarfsemi. Misneyting. KKKV Námssamningur. Niðurrif húss. Ólögleg valdtaka. Ómaksbætur. Ómerking. Opinber mál. Orlofsfé. Póstmál. Ráðherrar. Refsingar. Reklamation. Sjá tómlæti. Res judicata. Sjá dóma. Réttarfarssektir og vítur. Sakhæfi. Sáttatilraun. Sératkvæði. Séreign maka. Sjálfræði. Sjá lögræði. Sjó- og verzlunardómur. Sjóveð. Skaðabætur. Skattar. Skilorðsbundnir refsidómar. Skipti. Skírlífisbrot. Skuldajöfnuður. Skuldamál. Skuldaskil. Stjórnarskrá. Stjórnvöld. Svik. Svipting réttinda. Sjá atvinnu- réttindi, borgararéttindi. Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. að- iljaskýrslur, mat og skoðun, vitni. Tilraun. Tolllagabrot. Tómlæti. Traustnám. KKKVI Umboð. Umferðarlög. Umferðarréttur. Uppboð. Uppgjöf. Uppsögn. Upptaka eignar. Útburðargerðir. Útivist aðilja. Útlendingar. Útsvör. Sjá skatta og gjöld. Valdstjórn. Varðhald. Sjá refsingar. Efnisskrá. Veð. Verksamningur. Vegtir. Vinnusamningar. Vitni. Sbr. sönnun. Þjóðjarðir. Þjófnaður. Ærumeiðingar. Ökuleyfi. Sjá atvinnuréttindi. Ölvun. Sjá áfengislagabrot. Örorka. B. Efnisskrá. Ábúðarréttur. í Sjá og leiguréttindi. Bls, Landsdrottinn (B) krafðist þess, að leiguliðinn J flytti af allri jörðinni S, sem J hafði fengið að nokkru til ábúðar á árinu 1927, en að öllu vorið 1934. Byggði B þessa aðalkröfu sína í fyrsta lagi á því, að J hefði skuldbundið sig til að víkja af jörðinni, en það þótti ósannað gegn mótmælum J. Þá taldi B, að J bæri að víkja af allri jörðinni, þar sem honum hefði verið löglega sagt upp ábúðinni og hann (B) þarfnaðist allrar jarðarinnar. Þar sem ábúð sú, er J fékk árið 1927, laut ákvæðum ábúðarlaga nr. 1/1884 og því æfilöng, var aðalkrafa B ekki tekin til greina, enda var og ósannað, að J hefði vanefnt svo leiguliðaskyldur sínar, að hann hefði fyrirgert ábúðarréttinum. Hins vegar var J dæmt samkvæmt varakröfu B að víkja af þeim hluta jarðarinnar S, sem hann fékk til ábúðar á árinu 1934, sbr. 9. gr. laga nr. 8/1951. 357 Aðgzerðaleysi. Sjá tómlæti. Aðild. Sjá og samaðild. Aðilja stefnt til réttargæzlu. 43, 104, 121, 171, 208, 317, 351, 364, 415, 425, 428, 592, 608, 664 Skipverji á varðskipi (J) höfðaði mál gegn Skipaútgerð ríkisins (S) út af ágreiningi um skiptingu bjarglauna milli skips- hafnarinnar. Samkvæmt 233. gr. siglingarlaganna þótti S vera réttur varnaraðili málsins. .........0..000.0.0.0.0...... 351 Efnisskrá. KRKRKVII Ó krafðizt þess í héraði, að A yrði dæmt að viðlögðum dagsekt- um að gera kaupsamning við hann um tiltekna fasteign, án þess að beina málinu gegn aðilja, sem fengið hafði afsal fyrir eigninni úr hendi A. Vegna þssa galla á málatilbúnaði var héraðsdómur og málsmeðferð í héraði ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ..............22.00000 00... Í málinu milli P og K varð ekki dæmt um hugsanlegan rétt H og R annars vegar og K hins vegar. ........0.00000....0.. Að!ljaskýrslur. a) Einkamál. Samhljóða skýrsla tveggja varnaraðilja um samning þeirra á milli lögð til grundvallar. ............00.000. eens b) Opinber mál. Skipstjóri á fiskiskipi viðurkenndi að hafa verið að ólöglegum veiðum innan fiskveiðatakmarkanna og var sú skýrsla studd öðrum sakargögnum. ...........000.0.0.. 65, 124, 154, 525, Með játningu G, sem studd var öðrum sakargögnum, var sannað, að hann hafði gerzt sekur um fjársvik. .................. Líkamsáverkar á Ó voru meiri en raktir yrðu til högga þeirra, er ákærðu játuðu að hafa greitt Ó. Eftir atvikum öllum var þó talið sannað, að allir áverkarnir stöfuðu af meðferð á- kærðu og þeir því taldir refsiábyrgir vegna þess líkamstjóns, er Ó hlaut, svo og vegna afleiðinga þess. .................. Með játningu ákærðu, sem studdar voru öðrum sakargögnum, var sannað, að þeir höfðu gest sér fjárhættuspil að atvinnu. M, sem var ákærður fyrir þjófnað, tók við framhaldsrannsókn aftur fyrri játningu og gaf nýja skýrslu um málsatvik. Eigi var tekið mark á þeirri skýrslu, enda þóttu vætti vitna og reyndir málsins benda til þess, að hún væri uppspuni. ...... Með játningu S, sem studd var öðrum sakargögnum, var sannað, að hann hafði ekið bifreið í beinu framhaldi af neyzlu áfengis. ............2.0....ss ess Hjónin A og B, sem ákærð voru fyrir bifreiðalagabrot, voru í viðtölum við lögreglumenn reikul og missaga um, hvort þeirra hefði ekið bifreið þeirri, sem um var að tefla. Fyrir dómi héldu þau hins vegar staðfastlega við þá skýrslu, að konan A hefði ekið bifreiðinni. Var það því talið sannað, enda stutt vætti eins vitnis. ...............0.0000. 0... 0... Með játningu S, sem studd var öðrum sakargögnum, var sannað, að hann hafði gerzt sekur um þjófnað. ...........000.00... Áfengislagabrot. W gerðist sekur um brot gegn 27. gr. áfengislaga nr. 33/1935, með því að fara út af Keflavíkurflugvelli í óleyfi með eina 374 127 26 11 149 218 268 391 480 516 621 KXKVIII Efnisskrá. flösku af áfengi. .........00000000. 0000 nn nn 218 Skipstjórinn H hafði flutt inn með skipi sínu 5 flöskur af áfengi og með því brotið gegn 2. gr. og 3. gr. sbr. 27. gr. og 28. gr. laga nr. 33/1935. Var H dæmd sektarrefsing. .............. 506 Bifreiðarstjórinn J var ákærður fyrir að hafa selt eina flösku af áfengi á tilteknum stað og stundu. Tvö vitni staðfestu fyrir dómi, að þau hefðu þar og þá keypt eina flösku áfengis af stjórnanda bifreiðar, sem bar tiltekið einkennismerki. Hins vegar lýstu vitnin því, að þau gætu ekki þekkt öku- manninn aftur. J var ökumaður hinnar tilgreindu bifreiðar á þessum tíma. Gegn neitun hans þótti viðurhlutamikið að telja framangreint vætti fela í sér nægar sönnur fyrir sekt hans og var hann því sýknaður af nefndri ákæru. .......... 603 Áfrýjun. Ný málsgögn lögð fram í Hæstarétti. ...........0.0000000.00.. 1, 17, 35, 38, 65, 99, 124, 145, 154, 166, 187, 218, 232, 282, 317, 354, 377, 391, 399, 405, 415, 468, 516, 525, 549, 560, 618, 642, 647, 670, 705, 708, 711, T14, 718 Talið var, að málflutningsmaður áfrýjanda hefði stofnað hags- munum umbjóðanda síns í hættu með áfrýjun máls að ófyrir- synju. Áfrýjanda var þó dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti, þar sem stefndi hafði ekki neytt heimildar 182. gr. laga nr. 85/1936 til að krefja málflutningsmanninn per- sónulega um málskostnað. .........02000.00... 0... 31, 35 Áfrýjun máls talin hafa verið að ófyrirsynju og áfrýjanda dæmt að greiða málskostnað með hliðsjón af því. ................ 307 Í lögtaksmáli lagði áfrýjandi ekki fram í Hæstarétti dómsgerðir málsins, heldur einungis endurrit úr fógetabók, þar sem get- ið var skjala þeirra, er lágu fyrir fógetaðómi, en hvorki skjölin né staðfest endurrit þeirra voru lögð fram. Vegna þessara galla á áfrýjun málsins var því vísað frá Hæstarétti. 327 Áfrýjunarleyfi. Áfrýjunarfrestur liðinn. 17, 127, 190, 199, 203, 212, 254, 294, 303, 327, 357, 364, 377, 399, 405, 415, 425, 428, 433, 460, 498, 534, 560, 565, 574, 577, 590, 592, 608, 637, 664, 678, TOR Ágreiningsatkvæði. Sjá sératkvæði. Ákæra. A og W voru ákærðir fyrir brot á 211. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940. Þeir voru sýknaðir af þeirri ákæru, en hins vegar þótti sýnt, að þeir hefðu með vísvitandi líkams- árás á Ó brotið gegn 218. gr. sömu laga. Sú grein var að Efnisskrá. KKKIR Bis. vísu ekki nefnd í ákæruskjali, en með því að þar var greind- ur verknaður sá, sem greinin fjallar um, og skilyrði voru til þess samkvæmt 118. gr. laga nr. 27/1951 að beita nefndri 218. gr., þótti mega heimfæra brot þeirra A og W undir greinina. ........0000eeseasesessssnnt ansað 218 Akæruvald. Sakadómur Keflavíkurflugvallar kvað upp úrskurð í opinberu máli, og samþykkti utanríkisráðherra (A) kæru úrskurð- arins til Hæstaréttar samkvæmt 124. gr. laga nr. 27/1951. Samkvæmt úrskurði forseta nr. 58/1953 báru dómsmál al- mennt undir ráðherrann B. Ákvæði laga nr. 27/1951 þóttu eigi verða skilin á annan veg en þann, að einn og sami dómsmálaráðherra fari með ákæruvaldið í landinu á hverj- um tíma, svo sem tíðkast hefur og telst eðli máls samkvæmt. Á þessari skipun þótti eigi verða gerð breyting nema með lögum, er greindu skýrt, hvernig ákæruvaldinu skyldi skipt milli ráðherra. Bráðabirgðalög nr. 1/1954 um lögreglustjóra á Keflavíkurflugvelli og lög nr. 33/1954 um sama efni geymdu ekki heimild handa utanríkisráðherra A til að fara með ákæruvald, þótt frá því væri skýrt í athugasemdum við lagafrumvarpið, að utanrikisráðherra hefði tekið við af- greiðslu dómsmála á Keflavíkurflugvelli frá næstu áramót- um á undan. Með forsetaúrskurði varð ekki gerð breyting á lögum nr. 27/1951. Brast utanríkisráðherra því heimild til að samþykkja kæruna til Hæstaréttar og var kærumálinu því vísað frá dóminum. ........00000 00 en ennnnn sr. 439 Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Analogia. Sjá lög, lögskýring. Ásetningur. Sjá saknæmi. Atvinnuréttindi. A ók bifreið gáleysislega og var talinn samvaldur að slysi, þar sem vegfarandi hlaut mikil meiðsl. Var hann sviptur öku- leyfi 6 mánuði samkvæmt 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 50 A ók bifreið of hratt og óvarlega, olli árekstri við aðra bifreið og slasaðist einn farþegi hennar. Var Á sviptur ökuleyfi 3 mánuði samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941. ......00000000.. 145 A varð mannsbani með gálausum akstri bifreiðar. Honum var eigi dæmd refsing, þar sem hann taldist ekki vera sakhæfur. Hins vegar var hann sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941. ......00000000eenenrreenrrnnn rr. Hinn 8. desember 1953 ók A bifreið í beinu framhaldi af neyzlu Efnisskrá. áfengis. Rúmu ári áður hafði hann verið sviptur ökuleyfi 3 mánuði fyrir brot á áfengislögum, bifreiða- og umferðarlög- um. Var A nú sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 39. gr. Bls. laga nr. 23/1941. ..............0.200.00 0 480 A ók bifreið, haldinn þreytu og sljóleika vegna undanfarinnar neyzlu áfengis. Var hann sviptur ökuleyfi 6 mánuði sam- kvæmt 21. gr. áfengislaga og 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941. A, sem var ölvaður, fékk konu sinni, er eigi hafði réttindi bif- reiðarstjóra, stjórn bifreiðar og braut þar með ákvæði 22. gr. laga nr. 23/1941. Var A sviptur ökuleyfi 6 mánuði sam- kvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941. ...............00000 Áverkar. Sjá líkamsáverkar. Barnsfaðernismál. Sérfræðingar, sem höfðu rannsakað blóð A, B og D, barns B, töldu yfirgnæfandi líkur gegn því, að A gæti verið faðir D, en vildu þó ekki staðhæfa, að skotið væri loku fyrir slíkt. Hæstiréttur kvað því svo á með úrskurði, að blóð skyldi af nýju tekið úr A, B og D og blóðúrtökin send til hæfs erlends sérfræðings til rannsóknar og úrskurðar. Var lagt fyrir hér- aðsdómara og láta framkvæma rannsókn þessa og málinu frestað á meðan. ..............0.0...200. sn. Stúlkan A kenndi manninum B barn, sem hún ól 9. apríl 1948, og höfðaði mál gegn honum til viðurkenningar á faðerninu. þar sem hann neitaði faðerni barnsins. Urðu lyktir þess máls þær, að B var sýknaður af kröfum A og byggðist sú niður- staða á blóðflokkarannsókn, sem sýndi, að útilokað var, aðB væri faðir barnsins. A undi ekki þessum málalokum og á ár- inu 1951 fékk hún því framgengt, að ný blóðrannsókn var gerð. Samkvæmt þeirri rannsókn var talið mögulegt, að B væri faðir nefnds barns. Dómsmálaráðuneytið heimilaði því endurupptöku fyrra málsins og fór í því máli fram frekari gagnaöflun, og blóð aðilja var rannsakað bæði hérlendis og erlendis. Niðurstöður rannsóknanna voru og bornar undir Læknaráð. Er málið kom fyrir Hæstarétt, kvað dómurinn á um, að blóð aðilja skyldi enn rannsakað af þekktum erlend- um sérfræðingi. Heimskunnur sérfræðingur á sviði blóð- rannsókna, W, framkvæmdi síðan rannsókn þessa og varð niðurstaða hans sú, að samkvæmt rannsókninni væri úti- lokað, að B væri faðir barns A. Þessa skýrslu og niðurstöðu W þótti bera að leggja til grundvallar í málinu og var B því sýknaður af kröfum A. .............00...000 00 Stúlkan A ól í nóvember 1949 barn, sem hún kenndi B. B neitaði að hafa haft samfarir við A og höfðaði A því barnsfaðernis- 483 516 405 670 Efnisskrá. KLI Bls. mál gegn honum. Kunningjastúlka A, F, kvaðst hafa orðið samferða henni og B og N heim í herbergi B um miðjan febrúar 1949, en þar og þá kvað A, að þau B hefðu haft sam- farir. Vætti vitnisins N studdi og að verulegu leyti frásögn F. Voru málsúrslit látin velta á fyllingareiði A. ............ 718 Bifreiðar. Bifreiðalög. a) Einkamál. Um hádegisbil 18. nóvember 1948 var bifreið, eign Rafveitu Vestmannaeyja (R), ekið eftir götu í Vestmannaeyjakaup- stað. Bifreiðin hafði „kabal“-vagn í eftirdragi. Þriggja ára drengur (S), sem hlaupið hafði með bifreiðinni, er var ekið mjög hægt, festist við „kabal“vagninn og drógst með hjóli hans. Hlaut S af stórfelld meiðsl á handlegg svo og nokkur á andliti. Bifreiðarstjóranum var eigi unnt að fylgjast nægi- lega með „kabal“vagninum og var því talið, að R hefði átt að láta mann fylgja vagninum, meðan ekið var um bæinn, til þess að afstýra slysahættu, þar sem búast hafi mátt við, að börn og óvitar þyrptust að. Og þar sem ekki þótti sýnt, að skort hefði á eðlilegt efti“lit með drengnum af hálfu vandamanna, var R talinn skaðabótaskyldur að fullu. Voru S dæmdar bætur, kr. 5000.00 vegna vinnutjóns vandamanna, rúmar 2000 krónur vegna lækniskostnaðar, kr. 400.00 vegna fataskemmda, kr. 15.000.00 fyrir þjáningar og lýti og kr. 55.000.03 sem örorkubætur. ........02..000 00... 317 Fólksflutningabifreið, eign E, og vöruflutningabifreið, eign S, rákust á á gatnamótum í kaupstað. Bifreið S var ekið nálægt miðiu götunnar og var hún því rangstæð, enda átti bifreiða- stjórinn og að víkja fyrir umferð úr þeirri átt, sem bifreið E kom. Stjórnandi hinnar bifreiðarinnar tók hins vegar beygjuna of krappt og veitti ekki umferðinni nægilega athygli. Var S látinn bera 2/3 hluta tjóns þess, sem E varð fyrir vegna árekstrarins, en 1/3 hluta bar hann sjálfur. Var S dæmt að greiða E viðgerðarkostnað og bætur vegna afnotamissis í samræmi við það. ......000000.0 000... 336 Laust fyrir miðnætti 30. apríl 1950 varð V fyrir bifreið, sem R ók og Ó átti. en V var þá á gangi á Hafnarfja“ðarvegi. Fót- brotnaði V, hlaut heilahristing og meiðsl á höfði við árekst- urinn. R þótti með gálausum akstri eiga meginsök á slys- inu og var honum og Ó in solidum dæmt að greiða V 4/5 hluta þess tjóns, er hann varð fyrir. Þar sem óvarlegt var af V að ganga svo innarlega á akbraut og hann gerði, var hann látinn bera annan hluta tjóns síns sjálfur. Voru V dæmdar samtals kr. 71.328.00, að frádregnum þegar greidd- um kr. 39.000.00, í bætur fyrir atvinnu. og örorkutjón, þján- ingar, sjúkrakostnað og fataskemmdir. ..........00.0..... 405 XLII Efnisskrá. Bis. J var á gangi á götu í Borgarnesi, er bifreið, eign K, var ekið á hann með þeim afleiðingum, að hann fótbrotnaði. Talið var, að ökumaður bifreiðarinnar hefði ekið of hratt og ógætilega, en ósannað var, að J væri meðvaldur að slysinu. Var K því dæmt að bæta J tjón hans af völdum slyssins, sjúkrakostn- að, bætur fyrir atvinnutjón, kr. 40.000.00, örorkubætur, kr. 20.000.00, en varanleg örorka J var metin 20%, svo og þján- ingabætur, kr. 10.000.00. ....2......eeesessese 415 A ók bifreið sinni að næturlagi eftir götum Akureyrar. Myrkt var, moldryk og ljós bifreiðarinnar ekki í fullkomnu lagi. Ók A þá á B, sem lá ölvaður á götunni, og hlaut B nokkur meiðsl af. A þótti skaðabótaskyldur gagnvart B samkvæmt ákvæðum 34. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, en þar sem B hafði sýnt mikla ógætni með framferði sínu, var sök skipt þannig, að B var látinn bera helming tjóns síns sjálfur. Var A því dæmt að greiða B helming lækniskostnaðar, bóta fyrir fataskemmdir (kr. 700.00), atvinnutjón (kr. 3000.00) og þjáningar (kr. 3000.00), en hins vegar þótti krafa B um bætur fyrir örorku ekki hafa við rök að styðjast. .......... 592 A ók bifreið sinni eftir Suðurlandsvegi áleiðis til Reykjavíkur. Skammt fyrir innnan Elliðaár mætti hann áætlunarbifreið, eign B. Bifreiðarnar rákust á og urðu verulegar skemmdir á báðum. A höfðaði mál gegn B til greiðslu skaðabóta vegna árekstursins. Talið var, að ökumenn beggja bifreiðanna ættu sök á árekstrinum. A ók á hægri vegarhelmingi skömmu áður en áreksturinn varð og dró óhæfilega lengi að beygja til vinstri. Ökumaður áætlunarbifreiðarinnar ók hins vegar óhæfilega hratt og ógætilega, þótt hann sæi til ferða bifreiðar A. Var sök skipt þannig, að A var látinn bera 2/5 hluta tjóns síns sjálfur, en B var dæmt að greiða 3/5 hluta tjóns A. Viðgerðarkostnaður bifreiðar A nam rúmlega 16 búsundum kr. og atvinnutjón hans var metið á kr. 3500.00. Var B dæmt að greiða 3/5 hluta þeirra fjárhæða. Hins vegar var hann sýknaður af kröfu A um bætur vegna bifreiða- skúrsleigu og kostnaðar vegna ófáanlegra varahluta. ...... 608 Konan J var á gangi á götu í Reykjavík árla morguns 23. desem- ber 1950. Varð hún þá fyrir bifreið, eign V, og beið bana af. Ljóst þótti, að ökumaður bifreiðarinnar hefði ekið of hratt, eftir að hann hafði blindazt af ljósum annarrar bifreiðar, en J gekk nálægt vegarbrún vinstra megin. Þótti ökumaður- inn eiga einn sök á nefndu slysi og V því vera fébótaskyldur vegna þess tjóns, er af hlaust. J var 35 ára að aldri, er hún lézt, fráskilin og átti eitt barn, S, 9 ára að aldri, sem hún framfærði að mestu. Framfærslutjón S var eftir atvikum metið á kr. 40.000.00 og bætur fyrir röskun á stöðu og högum Efnisskrá. KLIII Bls. ákveðnar kr. 8000.00. Auk þessara fjárhæða var V dæmt að greiða S kr. 2500.00 í jarðarfararkostnað. .........000000... 664 b) Opinber mál. A ók bifreið sinni austur Suðurlandsbraut og ætlaði fram úr 10 ára dreng, sem ók í sömu átt. Drengurinn lenti á bifreiðinni og hlaut af mikil meiðsl, m. a. höfðukúpubrot. Sannað þótti, að A hefði ekið óþarflega nærri drengnum og að hann hefði ekki gefið hlióðmerki, áður en hann ók fram hjá. Var Á því ekki talin hafa sýnt nægilega varfærni Í akstrinum, og var þó sérstök ástæða til þess, þar sem norðanstormur var á og A hafði orðið þess var, að drengurinn hjólaði til og frá á veoinum. Var A þess vegna talinn samvaldur að slysinu, honum dæmd refsing, 2000.00 króna sekt samkvæmt ákvæð- um 219. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og 27. og 28. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941. Þá var hann og sviptur öku- leyfi sex mánuði. .........220000 snert 50 A ók vörubifreið sinni of hvatt og óvarlesa á Reynivallahálsi í Kjós, er hann nálgaðist jeppabifreið, sem kom á móti. Rákust bifreiðarnar á. jeppabifreiðin skemmdist verulega og einn farþegi hennar rifbeinsbrotnaði, hlaut sár á handlegg og nefi svo og augnmeiðsl. Með þessari háttsemi þótti A hafa brotið gegn ákvæðum 26., 27. og 28. gr. bifreiðalasa nr. 23/1941, 2. og 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og 219. gr. heoningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd 1000 króna sekt og hann sviptur ökuleyfi 3 mánuði. .......00000000... 145 G var ákærður fyrir að hafa ekið óvarlega og eftir atvikum of hratt austur Suðurlandsbraut og ekið á dreng með þeim afleiðingum, að drengurinn beið bana. Var talið, að G hefði með gáleysi orðið valdur að dauða drengsins, sem átti þó að verulegu leyti sök á slysinu með vangæzlu. Hafði G bannig brotið gegn ákvæðum 215. gr. almennra hegningar- lara nr. 19/1940. 28. gr—-28. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, 2. og 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og 16. gr. lögreglusam- þykktar fyrir Reykiavík nr. 2/1930. Samkvæmt! áliti geð- veikralæknis var G haldinn svo þungum, vefrænum geðsjúk- dómi, að honum var eigi dæmd refsing fyrir framangreint at- ferli, sbr. 63. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. Hins vegar var hann sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt ákvæðum 39. gr. bifreiðalaga nv. 23/1941. .......00..2000 00 renna 468 Sannað var í opinberu máli, að bifreiðarstjórinn S hafði ekið bifreið sinni í beinu framhaldi af neyzlu áfengis. Hafði hann með því brotið gegn ákvæðum 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941 og var honum dæmd refsing, 1200 króna sekt. Með því að S hafði rúmu ári fyrir nefndan atburð gerzt sekur um svipað XLIV Efnisskrá. Bls. brot og þá verið sviptur ökuleyfi þrjá mánuði, var hann nú sviptur ökuleyfi ævilangt. ...............00000000000... 480 Áfengismagn það, 1,02%0, sem reyndist vera í blóði L, er ákærður var fyrir ölvun við akstur, þótti að vísu benda til þess, að hann hefði neytt áfengis nótt þá, er hann var handtekinn og Í sömu átt bentu skýrslur lögreglumanna þeirra, er hand- tóku L. En þar sem það þótti draga úr sönnunargildi skýrsln- anna, að langur tími leið, frá því að nefndir atburðir gerðust og þar til lögreglumennirnir voru spurðir fyrir dómi, voru ekki taldar öruggar sannanir fram komnar fyrir því, að L hefði ekið bifreið í umrætt skipti með áhrifum áfengis. Var hann því sýknaður af ákæru í þá átt. Hins vegar þóttu gögn málsins sýna, að L hefði vegna undanfarinnar neyzlu áfengis verið haldinn slíkri þreytu eða sljóleika, að akstur hans varðaði við 3. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941. Hlaut L 100) króna sekt og var sviptur ökuleyfi sex mánuði. ...... 483 Lögreglumönnum þótti ekki allt með felldu um akstur tiltekinnar bifreiðar og veittu henni því eftirför. Er bifreiðin hafði stöðvast og lögreglumennirnir komu þar að, voru hjónin G og S, sem voru ein í bifreiðinni, komin út úr henni. Í viðtölum við lögreglumennina voru G og S reikul og mis- saga um það, hvort þeirra hefði ekið bifreiðinni umrætt skipti. Fyrir dómi héldu þau því hins vegar staðfastlega fram, að konan S, sem eigi hafði ökuréttindi, hefði stjórnað bifreiðinni. Þótti bera við það að miða, enda stutt vætti eins vitnis. Lögreglumennirnir töldu sig hafa séð nokkur merki ölvunar á S, er þeir komu að þeim hjónum við bif- reiðina, en ekki var hlutast til um, að blóðrannsókn færi fram af því tilefni. S neitaði því ákveðið að hafa verið með áhrifum áfengis og vitni, sem höfðu verið með S skömmu áður, töldu sig ekki hafa orðið slíks vör. Þótti því varhuga- vert að telja sannað, að S hefði verið með áhrifum áfengis við stjórn bifreiðarinnar. Með því að aka bifreiðinni án réttinda hafði S hins vegar brotið gegn ákvæðum 20. gr. laga nr. 23/1941 og var henni dæmd sektarrefsing, 500 krónur. Eiginmaður S, G, sem var ölvaður í umrætt skipti, hafði brotið gegn ákvæðum 22. gr. sömu laga, með því að fá S stjórn bifreiðarinnar. Var honum dæmd sektarrefsing, 700 krónur, og hann sviptur ökuleyfi sex mánuði. .............. 516 V var ákærður fyrir að hafa ekið bifreið með áhrifum áfengis svo og með afturljós í ólagi og án skrásetningarmerkis að aftan. Vitnaframburðum um bað, hvort áfengisáhrif hefðu sézt á V í umrætt skipti, bar ekki saman og engin vitnanna voru látin staðfesta vætti sitt fyrir dómi. Engin blóðrann- sókn var heldur framkvæmd. Að svo vöxnu máli þótti eigi sannað, að V hefði ekið bifreiðinni með áfengisáhrifum og Efnisskrá. XLV var hann því sýknaður af því ákæruatriði. Hin ákæruatriðin voru hins vegar sönnuð og hafði V með því atferli brotið gegn ákvæðum T. gr. og 14. gr. laga nr. 23/1941, 4. gr. laga nr. 24/1941 og 3. gr. reglugerðar nr. 72/1937, sbr. reglugerð nr. 112/1949. Var V dæmd sektarrefsing, kr. 250.00. ...... 542 Árekstur varð milli tveggja bifreiða á götu í Reykjavík og skemmdist önnur bifreiðin nokkuð. Opinbert mál var höfðað gegn öðrum bifreiðastjóranum, A, og hann ákærður fyrir að hafa ekið of hratt og ógætilega, með því hafa orðið meðvaldur að nefndum árekstri og ennfremur fyrir að hafa óvirkan hraðamæli. Ekki þóttu gegn neitun A fram komnar nægar sannanir fyrir því, að hann hefði ekið of hratt og var hann því sýknaður af því ákæruatriði. Hins vegar þótti sýnt, að hann hefði sýnt óaðgætni í akstrinum og hraða- mælirinn var ekki í sambandi. Hafði A með þessu brotið gegn ákvæðum 9. gr. og 27. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 svo og gegn 2. gr. og 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941. Var honum dæmd sektarrefsing, 200 krónur. ...........eesnss nn 596 Bjarglaun. Björgun. v/s F strandaði á svonefndri Flös nálægt Akranesi í febrúarlok 1949, kl. rúmlega 20. Kom í ljós, að stýri skipsins var óvirkt. Að beiðni skipstjóra F kom varðskipið Fb á vettvang um kl. 3 næstu nótt, og reyndi Fb því næst að draga F af skerinu, en án árangurs. Skipshöfn F yfirgaf skipið um 4-leytið, enda var vél þess þá og orðin óvirk, ANA vindur orðinn um 3 vindstig og dálítil suðvestanalda. Fb hóf dráttartilraunir af nýju og tókst að losa F af grunni kl. 5.10 sömu nótt. Dró Fb svo F til Reykjavíkur og var komið þangað kl. 8.30 næsta dag. Talið var, að Fb hefði innt hér af hendi björgun í skiln- ingi siglingalaga. Með tilliti til atvika að björguninni svo og verðmætis hagsmuna þeirra, er bjargað var (rúmar 96 þús- undir króna samkvæmt yfirmatsgerð), voru bjarglaunin ákveðin kr. 35.000.00. ...............ssee ns 43 Færeysk skúta, B, er var á leið frá Færeyjum til Íslands eftir miðjan marzmánuð 1951, varð vélarvana vegna skrúfubilun- ar og dró önnur færeysk skúta B áleiðis til Vestmannaeyja. Kl. 20 að kvöldi þess 20. marz, er skipin voru komin inn fyrir Bjarnarey, slitnaði dráttartaugin milli skipanna. Vindur var þá 7 stig að austan og fór vaxandi, og rak B flata undan vindi í áttina til lands, en þar var hættulegur landtökustað- ur. Skipverjar á B gerðu engar ráðstafanir til að bjarga sér af sjálfsdáðun, vörpuðu hvorki akkerum né drógu upp segl, en sendu út neyðarmerki. v/b M var á siglingu skammt frá og kom hann B til hjálpar. Tókst skipverjum M eftir áhættu- sama siglingu að koma dráttartaug milli skipanna og gátu KLVI Efnisskrá. Bls. síðan dregið B hægt frá landi. Varðskipið Ó var nú einnig komið á vettvang og fylgdist með drættinum, enda var drátt- artaugin talin óörugg. Hún brast og kl. 22.20 um kvöldið, er B og M voru stödd fyrir opnu Faxasundi. Ó gat þá komið öruggri dráttartaug í B, dró B síðan undir Eiðið, en þar lágu skipin til næsta morguns og kl. 745 þann dag kom Ó B að bryggju í Vestmannaeyjum. Talið var, að skipverjar M hefðu bjargað B og áhöfn hennar úr yfir- vofandi hættu og voru eiganda og áhöfn M dæmd kr. 36.000.03 í bjarglaun. Þar sem B var stödd á hættulegum stað, er hún slitnaði aftan úr M, myrkt af nóttu, veðurhæð mikil og áhöfn B ókunn staðháttum, þóttu eigandi og áhöfn Ó einnig eiga rétt til bjarglauna, sem voru ákveðin kr. 18.000.00. 2... 171 Hinn 16. febrúar 1952 hélt v/s H áleiðis frá Aberdeen til Reykja- víkur. Var mikill sjór og hvassviðri næstu daga, komst upp í 10 vindstig þann 20. febrúar, en aðfaranótt þess dags bilaði rafall stýrisvélarinnar, og varð eigi gert við hann, þrátt fyrir tilraunir í þá átt. Var handstýri skipsins þá tekið í notkun, en eigi reyndist unnt að halda stefnu skipsins með því stýri í hinum mikla sjógangi. Skipstjóri beiddist hjálpar kl. að ganga tólf hinn 20. febrúar, og hélt varðskipið Æ, sem þá var statt við Vestmannaeyjar, þegar af stað áleiðis til H. Um kl. 21.30 sama dag hafði Æ tekizt að ná sambandi við H og var haldið af stað með H í eftirdragi um kl. 22 sama dag. Veður og sjór hélzt að mestu óbreytt. Um kl. 19 að kvöldi þess 21. febrúar var Æ að draga H inn í höfn- ina í Vestmannaeyjum, en H tók þá niðri á sandrifi, þar sem óhægt var um stjórn skipsins vegna bilunarinnar á stýris- vélinni. Skemmdist Æ nokkuð um leið. Tveim klukkustund- um síðar losnaði H af rifinu og skilaði Æ H að bryggju skömmu síðar. Ekki þóttu líkur til þess, að H hefði getað náð höfn eða öruggu lægi hjálparlaust, eins og handstýri skipsins var háttað svo og sjó og veðri. Var hjálp Æ því talin björgun í skilningi siglingalaga. V/s H með tækjum og birgðum var metið af dómkvöddum mönnum á kr. 3.418.800.00. Bjarglaun voru ákveðin kr. 430.090.00, auk þess sem eigendum H var dæmt að greiða bætur fyrir skemmdir á Æ í Vestmannaeyjahöfn. ........0..000000 0000... 208 Samkvæmt 8. gr. laga nr. 32/1935 um varðskip landsins og skip- verja á þeim á hlutur skipshafnar varðskipsins í bjarglaun- um að skiptast „milli skipverja í réttu hlutfalli við mán- aðartekjur hvers þeirra“. Einn skipverja (J) taldi, að kaup fyrir eftirvinnu ætti að teljast með mánaðartekjum og krafði Skipaútgerð ríkisins (S) um laun vegna tiltekinnar björg- unar í samræmi við það. S taldist réttur aðili málsins, en Efnisskrá. XLVII Bls. nefnt lagaákvæði þótti bera að skýra þannig, að við skipt- ingu launa milli skipverja skuli einungis miða við fastar mánaðartekjur þeirra, en eigi óvissar og óreglulegar auka- tekjur. Var S því sýknaður af nefndri kröfu J. ............ 351 Aðfaranótt 19. maí 1951 var v/s A, eign V, að veiðum um 130—140 sjómílur NV frá Reykjavík. Bilaði þá vél skipsins snögglega og stöðvaðist. Varðskipið S var sent A til hjálpar kl. 8,05 sama dag eftir beiðni skipstjórans á A. Kl. 4,07 næsta dag kom S að V, er þá var stödd 170 sjómílur NV frá Reykjavík. S dró síðan A til Hafnarfjarðar og var komið þangað kl. 14,40 21. maí. Talið var, að skipshöfn S hefði innt af hendi björgun, þar sem útilokað hefði verið, að A hefði náð landi með eigin vélarafli og seglabúnaður ónógur. Björgunin tókst vel og var hættulítil, en dráttartaug S ó- nýttist við dráttinn. Verðmæti A ásamt veiðarfærum og afla var metið kr. 863.300.00. Bjarglaunin voru ákveðin kr. 90.030.00. nn 425 Aðfaranótt 24. maí 1951 var v/s D, eign B, að veiðum 100 sjómílur NV af Garðskaga. Bilaði þá vél skipsins og stöðvaðist. Varð- skipið S var sent D til hjálpar kl. 14,20 sama dag og kom S á vettvang kl. 4.25 þann 25. maí. S dró síðan D til Reykja- víkur og var komið þangað kl. 430 hinn 26. maí. Talið var, að D hefði verið stödd í þeirri hættu, með bilaða vél og ófull- nægjandi seglabúnað, að hjálp S hefði verið björgun. Björg- unin tókst vel og var hættulítil. Verðmæti hins bjargaða var metið á kr. 329.000.00. Bjarglaun voru ákveðin kr. 40.000.00 Borgararéttindi. G var dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 1. mgr. 247. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. Með hliðsjón af þeim sjónarmiðum, er liggja til grundvallar ákvæðum 8. tl. 74. gr. sömu laga, þótti mega undan falla að svipta G réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna. ............ 149 Erlendi ríkisborgarinn W, sem m. a. var sekur um stórfelld brot gegn 218. gr., 215. gr. og 220. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940, var einnig ákærður til réttindasviptinsar samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna. Þessi réttinda- svipting varð eigi dæmd, þar sem W hafði ekki hér á landi réttindi þau, er í greininni getur. ..........00..0000. 218 A, sem gerðist sekur um stórfellda líkamsárás og manndráp af gáleysi, var sviptur réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna nr. 19/1940. ..........0000.n00 nn 218 M, Ó, B, H og J var dæmd refsing fyrir brot á 183. gr. og 184. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Ekki þóttu efni til að svipta þá réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga. 268 d KLVIII Efnisskrá. M, sem gerðist sekur um þjófnað, var sviptur réttindum sam- kvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. .. 391, 529, A og B, sem gerðust sekir um stórfelld brot gegn 206. gr. hegn- ingarlaga nr. 19/1940, voru sviptir réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga. .........0.000nsseesn nr Botnvörpuveiðabrot. Sjá fiskveiðabrot. Bygzingarsamvinnufélag. Stjócn byggingarsamvinnufélags (B) taldi, að einn félagsmanna (L) hefði eigi orðið eigandi íbúðar, sem reist var á vegum B og L bjó í, auk þess sem L og fólk hans hefði hagað sér svo óhæfilega í húsinu, að eigi væri viðhlítandi. Krafðist B þess í dómsmáli, að dæmt yrði, að L hefði glatað rétti til nefndrar íbúðar og B væri heimilt að taka íbúðina til ráð- stöfunar eftir reglum félagsins. L hafði fengið fjárfesting arleyfi fyrir íbúð í þeim íbúðarflokki B, sem um var að tefla. Samkvæmt samþykktum B verða íbúðir félagsmanna eign þeirra. Kom og fram, að L hafði veðsett B nefnda íbúð sem sína eign, enda hún og afhent honum til notkunar meira en ári fyrir málshöfðun. Greiðsluðráttur L á eftirstöðvum stofn- framlags og árgjalda af láni þótti eigi þess eðlis, að valda ætti því, að hann hefði glatað eignarrétti sínum að íbúðinni. Og þar sem auk þess var ósannað, að L eða fólk hans hefði hagað sér ósæmilega, voru dómk:öfur B eigi teknar til gre:na. Dánarbætur. Konan J beið bana vegna bifreiðarslyss. Eiganda bifreiðarinnar var dæmt að greiða einkabarni J dánarbætur, kr. 48.020.00. Dómarar. Fundið var að því í opinberu máli, að héraðsdómari virtist að mestu hafa látið nægja próf lögreglumanna, en ekki prófað sakaratriði sjálfstætt, sbr. 73., 75. og TT. gr. laga nr. 27/1951. Héraðsdómari sætti aðfinnslum fyrir að hafa ekki prófað sakar- atriði opinbers máls sjálfstætt svo og fyrir óhæfilegan drátt á meðferð málsins. .......2..0.00.000. sess Fundið var að því, að héraðsdómari hafði ekki kvatt sérfróða meðdómsmenn til dómsetu með sér í máli til endurgreiðslu á viðgerðarkostnaði bifreiðar og til greiðslu bóta vegna galla á viðgerð og afnotamissis. ......0002000.. 00... 0... Fundið að því, að héraðsdómari eiðfesti hina ákærðu í opinberu máli. 0. Fundið að því, að héraðsdómari hafði látið undan falla heitfest- ingu vitna í opinberu máli. .......00000000nn eð. e nn... 2 G var dómari í opinberu máli gegn H. H taldi G bera ábyrgð Bls. 621. 695 387 664 Efnisskrá. KLIX Bls. á líkamsmeiðingum, sem H kvaðst hafa hlotið af völdum að- stoðarmanna G við rannsókn opinbera málsins. Höfðaði H einkamál gegn G til greiðslu skaðabóta af því tilefni. Ákvæði 34. gr. laga nr. 85/1936 gilda einnig í opinberum málum sam- kvæmt 15. gr. laga nr. 27/1951, en samkvæmt hinni fyrrtöldu grein verður dómari einungis sóttur í einkamáli í héraði til greiðslu skaðabóta vegna dómaraverka, eftir að refsiðómur hefur verið kveðinn upp yfir honum í opinberu máli fyrir af- brot í dómarastarfi í því máli. Þessu skilyrði var ekki full- nægt og gat H því ekki sótt G til greiðslu nefndra skaðabóta í einkamálinu. Var því máli þess vesna vísað frá dómi. .... 6l5 H var ákærður fyri“ brot á lögum um fjáshassráð, innflutnings- verzlun og verðlagseftirlit, lörum um tollhe'mtu og tolleftir- lit og tilteknum ákvæðum almennra hegningarlaga. For- maður sakadóms í opinbera málinu gegn H var G, dómari samkvæmt umboðsskrám. Í rekstri málsins krafðist H þess m. a., að G yrði dæmt að víkja ú“ dómarasæti í málinu. H hafði áðu“ borið fram samskonar kröfu. en henni var hrund- ið með dómi! Hæstaréttar 23. janúar 1953, með því að eigi þóttu þá vera fyrir hendi nægar ástæður til að láta G víkia úr dómarasæti. Nú kom fram, að G höfðu orðið á fram- haldandi mistök í málinu. Hafði hann brotið gegn ákvæðum 86. gr. laga nr. 27/1951, með því að gefa verjanda H ekki kost á að gæta réttar hans við töku bókhaldsgagna úr vörzlum hans, og var hér um ítrekaða syniun að ræða. Þá hafði G ekki haldið málinu fram með tilhlýðilexum hraða og í grein- argerð til Hæstaréttar hafði hann fyrirfram tekið afstöðu til sakarefnis, sem hann átti síðar að kveða efnisdóm um, sbr. 19. kafla lara nr. 27/19551. auk þess sem G dróttaði refsi- verðu atferli að verjanda H. Af þessum sökum var G dæmt að víkja úr dómarasæti í málinu. ...........000000 00.00.0000. 684 Gerða“þoli (1) í lögtaksméli stundaði árin 1950 og 1951 sem aðalatvinnu aðra atvinnu en landbúnað. Á skattframtölum fyrir þessi ár taldi hann fram til frádráttar tap á landbúnaði nefnd ár. en hann átti á þessum árum nokkura nautgripa- og sauðfjáreirn. Ríkisskattanefnd felldi frádráttarliði þessa niður og var Í löstaksmálinu um það deilt, hvort það hefði verið heimilt. Nú kom fram, að aðstaða fógeta þess, E, sem kvað upp úrskurð í löstaksmálinu, var samsvarandi aðstöðu I og bar honum því að víkja sæti í málinu samkvæmt 7. tl. 36. gr.. sbr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Úrskurður E var því Ómerktur. ........2.2000.000enenen ne 705, 708 Dómar og úrskurðir. Í úrskurði héraðsdóms voru málsaðiljar eigi greindir og máls- atvikum og málsástæðum eigi lýst nema að litlu leyti. Var L Efnisskrá. úrskurðurinn því ómerktur og málinu vísað heim í hérað. ............020 rr 131, Frávísunarkröfu í útburðarmáli var hrundið með úrskurði, sem ekki var kærður til Hæstaréttar. Í sambandi við áfrýjun aðalmálsins var þess krafizt, að nefndur úrskurður yrði felldur úr gildi, en samkvæmt 3. mgr. 108. gr. sbr. 223. gr. laga nr. 85/1936 varð þeim úrskurði ekki haggað, nema vísa ætti málinu sjálfkrafa frá fógetaðómi, en til þess var ekki ástæða. 2... Dómsítt. Opinber rannsókn hófst á ætluðu broti stórkaupmannsins G á ákvæðum laga nr. 88/1953 um skipan innflutnings- og gjald- eyrismála, fjárfestingarmála o. fl. Viðurkenndi G að hafa flutt til landsins tiltekið magn af leikföngum, án þess að hafa fengið innflutningsleyfi fyrir vörunni. Innkaupsverð vörunnar nam rúmum 10 þúsund þýzkum ríkismörkum og tollur sá, er G greiddi, rúmum 46 þúsundum króna. Fyrir dóminum kannaðist G við að hafa brotið ákvæði nefndra laga og bauðst til að greiða sekt til að sleppa við málssókn. Samþykkti dómarinn það og ákvað sektina kr. 10.000.00, sem G greiddi þegar. Nokkru seinna kom í ljós, að G hafði selt verzlunarfyrirtæki nefnda vöru fyrir rúmar 340 þúsundir króna. Dómsmálaráðherra kærði þá til Hæstaréttar framan- greinda dómsátt. Hæstiréttur taldi, að gögn málsins sýndu, að nefnd dómsátt væri fráleit og felldi hana því úr gildi samkvæmt 3. mgr. 112. gr. laga nr. 27/1951. .....00.00000.. Dómstólar. Héraðsdómari kvaddi tvo sérkunnáttumenn með sér til dómsetu í skulda- og skaðabótamáli út af viðgerð á skipi .......... Tveir siglingafróðir menn sátu í dómi ásamt hinum reglulega héraðsdómara í máli út af ætluðu broti á fiskveiðalöggjöf- ÁNNI. „2... 65, 99, 124, 154, 354, 525, 642, 647, Tveir byggingafróðir menn sátu í dómi ásamt hinum reglulega héraðsdómara í máli út af verksamningi. ............0... Tveir sérkunnáttumenn sátu ásamt hinum reglulega héraðsdóm- ara í dómi í skaðabótamáli út af farmflutningi. .......... Tveir sérkunnáttumenn sátu í dómi ásamt hinum reglulega hér- aðsdómara í máli út af ætluðu broti á lögum um iðju og iðnað ........2..20000. nn 313, Tveir sérkunnáttumenn sátu í dómi ásamt hinum reglulega hér- aðsdómara í skaðabótamáli út af árekstri bifreiða. Tveir sérfróðir menn sátu í dómi ásamt hinum reglulega héraðs- dómara í skaðabótamáli út af slysi í verksmiðju. ........ Sakadómarinn í Reykjavík hafði með úrskurði vísað frá sér máli Bls. 133 721 618 tl 190 232 501 . 336 att Efnisskrá. LI Bls. til sviptingar lögræðis. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 27/1951 eiga slík mál að sæta meðferð eftir ákvæðum þeirra laga og ber þau undir sakadómara samkvæmt 4. gr. sömu laga. Úr- skurður sakadómara var því úr gildi felldur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar. ...........00000000... 447 Fjármálaráðherra hafði með úrskurði ákveðið, að tiltekin vara skyldi vera tollskyld samkvæmt 1. tl. 45. kafla laga nr. 62/1939. Það bar undir dómstóla að ákveða, hvort úrskurður þessi færi í bága við lög. ........2.0.00..0 ens 450 Málsaðiljar deildu um rétt til töku á heitu laugarvatni sam- kvæmt samningi. Þessi ágreiningur bar undir dómstóla eðli sínu samkvæmt og varð eigi sótt heimild í 4. gr. laga nr. 98/1940 að taka hann undan lögsögu þeirra. .............. 452 Á krafði B í máli um meistaralaun múrara. B hafði uppi þær varnir, að A ætti ekki rétt til launa þessara vegna galla á steypuvinnu, sem A bæri ábyrgð á. Að svo vöxnu máli þótti héraðsdómari hafa átt að kveðja sérkunnáttumenn um húsa- gerð til að dæma málið með sér, en þar sem svo hafði eigi verið gert, var héraðsdómur ómerktur svo og málsmeðferð að nokkru, og var málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar af nýju. ..........0.00.0.... 459 Tveir sérfróðir menn sátu í dómi ásamt löglærðum dómara í máli út af ætluðum brotum á innflutnings- og gjaldeyris- löggjöf. ..........0.0.20000 00 507 Tveir sérkunnáttumenn sátu í dómi ásamt hinum reglulega hér- aðsdómara í skaðabótamáli út af byggingargöllum. ...... 534 Konan A höfðaði mál gegn framfærslusveit sinni, B, til greiðslu meðlags með þrem börnum A og fráskilins manns hennar, þar sem Tryggingastofnun ríkisins hætti að greiða meðlög þessi, eftir að A fór að búa með öðrum manni. B krafðist frávísunar málsins, þar sem A ætti að snúa sér til sveitar- stjórnaryfirvalda samkvæmt 27.—48. gr. framfærslulaga nr. 80/1947, en dómstólar væru ekki bærir að dæma um aðfarar- hæfi slíkrar kröfu. Frávísunarkröfunni var hrundið, með því að tvímælalaust var talið, að dómstólar ættu úrlausn þess, hvort A ætti beinan rétt á hendur B, að breyttum að- stæðum, svo sem greint Var. ............0000. 0... 562 Tveir sérkunnáttumenn um flugmál sátu í dómi ásamt hinum reglulega héraðsdómara í skaðabótamáli vegna flugslyss. .. 565 Sóknaraðili (A) hafði í héraðsstefnu uppi þá dómkröfu, að varnaraðilja (B) yrði dæmt óheimilt að hafa lykil að læs- ingu á tilteknu hliði. Þótti bera að skýra þessa kröfu A, sem var ólöglærður, þannig, að hann vildi fá dómsorð um það, að B hefði fyrirgert rétti sínum til nefnds lykils. Átti A rétt á að fá efnisúrlausn dómstóla um slíka kröfu. ............ 601 LII Efnisskrá. Dráttaraðstoð. v/b N var 11. nóvember 1948 á leið frá Vestmannaeyjum til Reykjavíkur. Er báturinn var kl. 9 f. h. staddur um 3 sjó- mílur út af Höfnum, stöðvaðist vélin vegna bilunar á gang- ráð. Skipstjóri bað um hjálp og kom v/s F á vettvang kl. 12. Var N þá staddur 4% sjómílu vestur af Stafnesi og rak fyrir vindi og sjó til hafs. Vindur var ASA 5 og sjór S 4. Komið var á sambandi milli skipanna og dró F síðan N til Reykjavíkur og var komið þangað kl. 183 sama dag. Talið var, að í því veðsi, sem var næstu dægur eftir að vél bátsins bilaði, hefði verið unnt að sigla bátnum til hafnar af eigin rammleik með þeim seglabúnaði, er var um borð. Hjálp F var því talin aðstoð, en eigi björgun. Þóknun fyrir dráttar- aðstoðina var ákveðin kr. 12.000.00. .....cc0000 0000... E'ður. Sjá heitfesting. E gnarréttur. Hálfur húshluti var með kaupmála gerður að séreign konunnar A. Síðar var húshlutanum breytt og byggt við hann. Kostn- aður við þær framkvæmdir var greiddur af félagseign hjón- anna Á og B, auk þess sem B lagði fram vinnu sína við verk- ið. Samkvæmt lýsingu dómkvaddra manna á nefndri við- byggingu þótti hún þannig skeytt við húshluta A, að A hefði öðlazt eignarrétt yfir henni og öðrum greindum breytingum á húshlutanum. ........20000 nes A hafði fengið senda póstávísun, en er hann framvísaði ávísun- inni í póstafgreiðslunni (P), hafði hann áður rifið af horn ávísuna“blaðsins með álímdu frímerki að fjárhæð? kr. 2.00. Póstafgreiðslumaðurinn neitaði að greiða ávísunina, nema því aðeins að horni ávísunarblaðsins með álímdu frímerki yrði skilað eða burðargjaldið, kr. 2.00, dregið frá fjárhæð á- vísunarinnar. Á taldi sig hins vegar eiganda frímerkisins og væri P óheimilt að setja nefnd skilyrði fyrir greiðslu póst- ávísunarinnar. Samkvæmt 9. mgr. 17. gr. laga nr. 31/1940 hafði P heimild til að kinda greiðslu nefndrar ávísunar því skilyrði, að ávísunin væri afhent með álímdu frímerki. Var lagaákvæði þetta ekki talið brjóta í bága við 67. gr. stjórnar- skrárinnar nr. 33/1944, enda þótti sá skilningur ákvæðisins eðlilegastur, að það veitti heimild til aukins gjalds fyrir nefnda póstþjónustu. Var A talinn geta innt viðbótargjald þetta af hendi með greiðslu á nafnverði frímerkjanna, kr. 2.00. Dómkröfu A um, að P yrði dæmt að greiða fjárhæð póstávísunarinnar frádðráttar- og skilyrðislaust, var því hrundið ........002020eoe ess A fékk á leigu spildu undir sumarbústað í landi jarðarinnar M. Bls. 364 114 Efnisskrá. LIT Bls. Í leigusamningnum var.A heimiluð umferð frá þjóðvegi að sumarbústaðnum, og næsta ár var vegur gerður Í þessu skyni. Mörgum árum seinna kom til málaferla út af vegi þessum, umferð um hann o. fl. milli A og eigenda og ábú- enda M. Var þar m. a. deilt um eignarrétt að nefndum vegi. Sannað var, að A hafði annast og kostað vegagerð þessa, sem sýnilega var framkvæmd vegna afnota A af sumarbú- staðnum. Með dómi var því viðurkennt, að ÁA væri einka- eigandi vegarmannvirkis þessa. .......000000000. 0... 00... 260 Verkfæranefnd (V) fór með stjórn Vélasjóðs, sem m. a. skyldi annast kaup á jarðvæktarvélum. Á var formaður V á árinu 1945, og lofaði hann þá að útvega fergju handa H. V lét SÍS. annast vélakaup fyrir sig erlendis, en Á var á þessum tíma einnig deildarstjóri hjá SÍS. Nefnd fergja var nú pöntuð og kom hún til landsins 6. desember 1945, og kvaðst Á hafa séð um tollafgreiðslu á henni 27. s. m. Á lét af störfum hjá V og SÍS. um áramótin 1945—-46 og lét hann þar engin gögn eftir um, hverjum nefnd fergja var ætluð. Hinn 11. febrúar 1946 gaf SÍS. út afgreiðsluseðil fyrir fergjunni og 16. s. m. framvísaði starfsmaður H seðli þessum á skipaafgreiðslu þeirri, þar sem fergjan var geymd, tók við henni og flutti hana í birgðaskála H. Geymdi H fergjuna þar fram á árið 1948, að hann flutti hana á nýreista verkstöð sína og notaði hana þar. Andvirði fergjunnar kvaðst H vilja skuldajafna við leigu, sem V ætti greidda eftir tiltekinn skála. Hinn il. nóvember 1946 hafði V ákveðið að selja S.ÍS. vélar, sem pantaðar höfðu verið handa V og 30. desember s. á. gaf SÍS. út „kreditnótu“ handa V fyrir fergjunni. Á árinu 1947 sóttu starfsmenn S.Í.S. tæki þau, er V hafði selt S.Í.S. og geymd voru hjá H, að undantekinni nefndri fergju. Á árinu 1950 tóku starfsmenn S.Í.S. að spyrjast fyrir um fergjuna og komust að því, hvar hún var niður komin. Krafði sis. nú H um afhendingu fergjunnar, en hann neitaði, þar sem hann taldi sig vera eiganda hennar. S.S. krafðist þá af- hendingar fergjunnar með innsetningargerð. A pantaði nefnda ferpju á verum S.Í.S. til efnda á loforði sínu til H. Var því talið, að H hefði öðlazt hlutbundinn rétt til kaupa á fergjunni bæði gagnvart S.S. og V. Nú hafði H fengið fergjuna í sínar hendur og haldið vörzlum hennar og gátu þá fyrirsvarsmenn V og S.S. ekki með samningum, þótt í grandleysi væru gerðir, útrýmt rétti H samkvæmt traust- námsreglum. Afhending fergjunnar þótti ekki eftir atvik- um verða talin merki þess, að H fengi greiðslufrest á and- virði hennar og átti H því ekki rétt til að greiða andvirðið með skuldaiöfnuði. En þar sem H hafði ekki verið krafinn um andvirðið og honum þannig gefinn kostur á að greiða LIV Efnisskrá. það, þótti fergjan ekki verða tekin með fógetavaldi úr hendi hans, þótt ógreidd væri. Var því synjað um innsetningar- gerðina. (..............0.00.0n nn Stjórn byggingarsamvinnufélags (B) taldi, að einn félagsmanna (L) hefði glatað rétti til tiltekinnar íbúðar, sem reist hafði verið á vegum B. L hafði fengið fjárfestingarleyfi fyrir íbúð í þeim íbúðarflokki B, sem um var að tefla. Samkvæmt sam- þykktum B verða íbúðir félagsmanna eign þeirra. Kom og fram, að L hafði veðsett B nefnda íbúð sem sína eign, enda var hún og afhent L til notkunar meira en ári fyrir máls- höfðun. Greiðsludráttur L á eftirstöðvum stofnframlags og árgjalda af láni þótti eigi þess eðlis að valda ætti því, að hann hefði glatað eignarrétti sínum að íbúðinni. Voru dóm- kröfur B því eigi teknar til greina. ..............0000...00... Eignarupptaka. Sjá upptaka eignar. Embættismenn. H var settur hinn 1. september 1937 til að gegna starfi loðdýra- ræktarráðunauts samkvæmt lögum nr. 38/1937 og var hann skipaður í starfann þann 20. ágúst 1942. Með bréfi hinn 11. september 1950 var H veitt lausn frá starfi þessu frá 1. april 1951 að telja, en starfið var lagt niður með lögum nr. 11/1951. Nú eru ekki lengur, eins og áður var, lögmælt eftirlaun til handa embættismanni, sem verður þannig að láta af embætti án saka. Þótti því bera að dæma H bætur úr ríkissjóði, og voru þær bætur með hliðsjón af atvikum og högum H ákveðnar kr. 60.000.00. ............e.e.snvve rr Endurgreiðsla. A fékk loforð bæjarráðs Reykjavíkur um tiltekna lóð, m. a. með því skilyrði, að byrjað yrði á greftri á lóðinni fyrir 1. ágúst 1947 og kjallari eða gólf fyrstu hæðar steypt innan mánaðar þar frá. Ekkert varð úr byggingarframkvæmdum af hálfu A, en hann lét þó gera uppdrætti að húsi á lóðinni og fékk byggingarleyfi bæjaryfirvalda í ágústmánuði 1947. Hinn 11. júní 1948 framseldi A þeim G og T rétt sinn til nefndrar lóðar og til að reisa á henni íbúðarhús samkvæmt hinum samþykkta uppdrætti, sem G og T fengu afhentan. Fyrir réttindi þessi greiddu G og T A kr. 4000.00. Bæjaryfirvöld tilkynntu A 17. júní 1948, að afturkallað væri loforð um nefnda lóðarleigu, þar sem A hefði ekki fullnægt settum skilyrðum um byggingarfrest. Bæjaryfirvöld virðast þó hafa veitt enn frekari frest, en hinn 11. maí 1949 tilkynntu þau, að afturkölluð væri úthlutun lóðarinnar, enda hafði ekkert verið unnið að byggingarframkvæmdum þar. Var lóðin því Bis. 387 Efnisskrá. LV Bls. næst leigð öðrum aðiljum. G og T kröfðu nú A um endur- greiðslu á nefndum kr. 4000.00. Ekkert benti til þess, að A hafði beitt G og T neinum blekkingum. Þeir þekktu heim- ildir A til lóðarinnar og A tókst ekki á hendur ábyrgð á, að bæjaryfirvöld afturkölluðu ekki lóðarúthlutunina. Ósannað var og, að A hefði lofað neinu um útvegun fjárfestingarleyf- is. A var því sýknaður af endurgreiðslukröfu G og T....... 166 Leigutakinn T kærði leigusalann B fyrir að hafa tekið af sér ólöglega háa húsaleigu og krafðist endurgreiðslu á ofgold- inni leigu. Var höfðað opinbert mál gegn B af þessu tilefni. Það kom að vísu fram, að B hafði ekki í viðtali við nafn- greindan hæstaréttarlögmann, skömmu eftir að T hvarf úr leiguhúsnæðinu, mótmælt því, að hann kynni að hafa tekið hærri húsaleigu af T en lög heimiluðu. En B fullyrti, að hann hefði ekki samþykkt réttmæti þeirrar fjárhæðar, er lögmaðurinn greindi, né fallizt á endurgreiðslu. Ekki þótti öruggt, að B hefði, er samtal þetta fór fram, verið búinn að gera sér ljósa grein fyrir málavöxtum og því varhugavert að telja, að hann hefði með framkomu sinni viðurkennt við- töku þeirra leigugreiðslna, sem T kvað sig hafa goldið, en ósannað var, að B hefði tekið við svo háum greiðslum. Þær leigufjárhæðir, sem B viðurkenndi að hafa tekið, voru ekki ólöglega háar, og var hann því sýknaður af kröfum ákæru- valdsins og endurgreiðslukröfu T. ........2002200..00.00.0.. 132 A kom bifreið sinni til viðgerðar hjá viðgerðarstöð B í síðari hluta janúar 1950. Viðgerðin dróst mjög á langinn og loks þann 3. marz 1951 var viðgerð B talið lokið og greiddi A þá krafinn viðgerðarkostnað, rúmlega 11 þúsundir króna, með fyrirvara um endurgreiðslu. Samkvæmt reikningi B var við- gerðarkostnaður talinn nema kr. 5436.36, en samkvæmt mati dómkvaddra manna taldist sá kostnaður hæfilega ákveðinn kr. 3751.24. Var B dæmt að endurgreiða A mismuninn, kr. 1705.12. .........2200 000 212 Systkinin Þ og S voru einkaerfingjar látins föður þeirra, D. Við uppskrift á dánarbúinu krafðist Þ þess m. a., að henni yrði greitt úr búinu rúmlega 21 þúsund króna vegna kostnaðar af endurbótum á húseign búsins á árunum 1945 og 1949. Þ og eiginmaður hennar höfðu kostað nefndar endurbætur að meginhluta, og taldist kostnaður þeirra nema framan- greindri fjárhæð að mati dómkvaddra manna, miðað við ár- ið 1949. Ósannað var, að endurbætur þessar hefðu verið framkvæmdar gegn vilja D. Þ kvað þau hjónin hafa ráðizt í að kosta endurbætur þessar í trausti þess, að þau væru að búa í haginn fyrir sig, þar sem Þ ætti að fá húsið í sinn arfa- hluta, en bróðir hennar, S, hafði hlotið nokkurn hluta hinn- ar megineignar búsins í móðurarf og hefði verið búizt við, LVI Efnisskrá. Bls. að hann hlyti síðar þá eign. Nú hafi farið svo, að Þ og mað- ur hennar hafi orðið að kaupa nefnda húseign á uppboði háu verði. Eftir öllum aðstæðum að nefndum breytingum og endurbótum þótti réttmætt, að Þ og eiginmaður hennar nytu hagnaðar af verðhækkun endurbótanna. Krafa Þ, sem tald- ist alls ekki of há, var því tekin til greina. ................ 232 Í refsimáli gegn G út af töku of hárrar húsaleigu var höfð uppi krafa um endurgreiðslu hinnar ofteknu leisu til leigutakans J. Endurgreiðslukrafan, kr. 11.880.50 tók yfir ofgreidda leigu á tímabilinu frá 1. júní 1945 til 14. maí 1951. G var tilkynnt endurgreiðslukrafan á dómþingi 18. janúar 1952. Samkvæmt 5. tl. 3. gr. laga nr. 14/1905 var þá niður fallinn vegna fyrn- ingar réttur til endurgreiðslu á leigu, sem ofgreidd hafði verið fyrir 18. janúar 1948. Eftir þann tíma nam ofgreidd leiga kr. 6533.70, og var G dæmt að endurgreiða J þá fjár- hæð. ..........0..0220000 ns 394 Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs (R) krafði bakarann K, sem hafði vörur frá rúgbrauðsge“ð (G) til umsýslusölu, um 2% söluskatt af þeim vörum frá G, er hann seldi. K greiddi skattinn með fyrirvara. Í máli K gegn R kom fram, að G var hinn raunverulegi seljandi varanna til neytenda, en K kom einungis fram sem umboðsmaður. Afhending varanna til K þótti á engan hátt verða jafnað til sölu og hafði því einungis farið fram ein sala á vörunum. G hafði verið gert að greiða 3% söluskatt af tekjum fyrirtækisins af vörusölu þessavi samkvæmt ákvæðum b.liðs 22. gr. laga nr. 109/1948. Er litið var til ákvæða 21. gr. og 22. gr. sömu laga og 2. gr. og 1. mgr. 3. gr. laga nr. 107/1951, þótti engin heimild til að krefja söluskatt tvisvar af sömu sölu. Var R því dæmt að endurgreiða K nefnda skattfjárhæð. ..................0.... 474 Við niðurjöfnun útsvara í Hafnarfirði árið 1950 var G gert að greiða þar útsvar. Af hálfu bæjarsjóðs (H) voru teknar samtals kr. 3075.00 af kaupi G nefnt ár til greiðslu útsvarsins. Sama ár var einnig lagt útsvar á G í Reykjavík og var hann mað fógetaúrskurði talinn útsvarsskyldur þar. G hafði flutzt til Reykjavíkur í október 1949 og átt þar heima síðan svo og stundað atvinnu þar. Samkvæmt ákvæðum d-liðs 8. gr. laga nr. 66/1945 þótti G því eiga rétt til endurgreiðslu framan- greindrar fjárhæðar úr hendi H. enda hafði hann ekki fyrir- gert þessum rétti sínum, þar sem H lét taka greiðslurnar af kaupi G. .....20.0.00.00.00 ner 560 Endurkaupsréttur. K seldi Jarðakaupasióði ríkisins (J) eignarjörð sína með af- sali 26. apríl 1940. sbr. lög nr. 92/1936. Í afsalinu áskildi K sér „endurkaupsrétt samkvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. Eftir Efnisskrá. LVIR Bls. að K var látinn, gerði tengdasonur hans, G, á árinu 1949 gangskör að því, að J seldi honum aftur nefnda jörð, en í afsalinu var tekið fram, að námur og námuréttindi í landi ja“ðarinnar svo og vains- og jarðhitaréttindi umfram heim- ilisþarfir væru undanskilin sölunni. G vildi eigi una ákvæði þessu og höfðaði mál gegn J til að fá ákvæðið metið ógilt. Í lögum nr. 92/1936 var landbúnaðarráðherra hvergi veitt heimild til að láta seljanda fá endurkaupsrétt á jörðum þeim, sem keyptar voru fyrir fé sjóðsins, og þótti bera að skilja ákvæði laganna svo, að um fullnaðarkaup væri að ræða. Er G keypti nefnda jörð aftur af J, giltu ákvæði laga nr. 4/1946 um sölu þjóðjarða, en jarðeignir J teljast til þeirra. Samkvæmt ákvæðum þessara laga skyldu námurétt- indi undanskilin, er þjóðjarðir væru seldar, svo og vatns- og jarðhitaréttindi umfsam heimilisþarfiv.. Landbúnaðarráð- he"ra var því skylt að undanskilja réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, svo sem gert var. Var J því sýknaður af kröfum G. .......00eere er 594 Fangelsi. Sjá refsingar. Farmflntningur. Í ágústmánuði 1949 fermdi olíuskin Skipaútgerðar ríkisins (Þ) benzín or hráolíu í Hvalfirði. Var olían og benrzínið tekið úr geymum Olíufélacsins h/f (0) og átti Þ að flytja farm- inn til þriggia hafna á Norðurlandi. Átti að ferma benzínið í fremri geyma skipsins og olíuna í aftari peymana. Ferming fór þannig fram, að leiðslur olíustöðvar O í Hvalfirði voru tengdar við skipið. fyrir benzin að framan. en fyrir hráolíu að aftan. Fermins fór fram samtímis á benzíni og olíu og tók hún um þrjá klukkutíma. Þegar umræðd vara var komin á ákvör"ðunarstað. kom fliótlera í ós. að benzínið var mengað hráolíu og hráolían benzíni. O taldi sannað. að benzin os olía hafi verið ómengað, er það var fermt í Þ í Hvalfirði, en vegna aðpæzluskorts skinverja á Þ hafi vökvarnir blandazt við fermingu í Hvalfirði eða á leiðinni norður. Krafði O því Skipaútgerð ríkisins (S) um bætur fyrir tión félagsins af þessum sökum. Talið var, að venjulegar reglur siglinoalas- anna um farmflutninga hafi gilt um flutning þennan. Kvört- un út mengun varanna kom nægilega fljótt fram. Samkvæmt sérfræðiathugun þviggia dómkvaddra manna virtist eini mösuleikinn til mengunar í landi hafi verið sá, að benvín Í geymunum í Hvalfirði hefði verið mengað olíu áður en Þ var fermdur, án þess að blöndun benzíns og olíu hefði haft tíma til að verða alser og jafnframt, að olía í olíusevmun- um hefði mengazt benzíni, áður en fermt var og sú blöndun LVIII Efnisskrá. Bla, hefði heldur ekki haft tíma til að verða alger, en sérfræð- ingarnir töldu, að ekkert samband hefði verið milli benzin- Seyma og olíugeyma í stöðinni. Ekkert benti til þess, að slík ófullkomin samtímamengun hefði orðið annars vegar Í benzingeymum og hins vegar í olíugeymum stöðvarinnar. Sýnishorn af olíu og benzini leiddu og ákveðnar líkur gegn svo stórfelldri mengun í stöðinni sem þeirri, er reyndist í farmi Þ. Það þóttu því veigamiklar líkur fyrir því, að nefnd mengun hefði orðið um borð í Þ. Gegn þessum líkum færði S ekki hlutlægar sönnur að því, að gengið hafi verið rétti. lega frá lokum þeim í Þ, sem varna eiga því, að samruni benzins og olíu verði við fermingu, enda voru til frásagnar um lokun þeir einir, sem áttu gerðir sínar að verja. Var S því talinn bótaskyldur vegna tjóns þess, er O hlaut af meng- uninni. Ó krafðist þess, að S yrði í fyrsta lagi dæmt að greiða andvirði hinnar menguðu vöru, miðað við útsöluverð á Akureyri, kr. 370.561.04. Var sú krafa tekin til greina, sbr. 154. gr. og 205. gr. siglingarlaganna. Í öðru lagi krafðist O bóta, kr. 48.890.19, fyrir misstan ágóða af benzínsölu, að frádregnu söluverði hinnar menguðu vöru. En þar sem það var á ábyrgð og áhættu O, að hann teppti geymi sinn á Akureyri undir hinni menguðu vöru, var þeirri bótakröfu eigi sinnt ...,.............0000000.00r rn 232 Festar. A og B hétu hvort öðru eiginorði 1. maí 1942 og hófu jafnframt sambúð, sem stóð til 30. september 1948. Meðan sambúð þeirra stóð, eignuðust þau tvö börn saman. Konan A krafðist síðar aðallega bóta fyrir festaslit samkvæmt ákvæðum 3. gr. laga nr. 39/1921. A fluttist burt af heimili aðiljanna rram- angreindan dag og lét hún þá ekki í ljós við neina þá, er hún leitaði til um aðstoð í sambandi við meðlagsgreiðslur og skiptingu eigna. að hún væri mótfallin samvistarslitunum. Konu þeirri, er B kvæntist síðar, kynntist hann og eigi fyrr en eftir samvistarslitin, A þótti því ekki hafa sýnt fram á. að B ætti aðallega sök á festaslitunum og var hann því sýkn- aður af nefndri aðalkröfu A. Hins vegar var honum dæmt að greiða A laun fyrir vinnu hennar á heimilinu nefnt tíma- bil. 00... ST Fiskve'ðabrot. Hinn 23. júní 1953 kom varðskip að belgískum togara, sem reyndist vera að veiðum 09 sjómílu innan fiskveiðitak- Mmarkanna og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu togaraskipstiórans (H). Togarinn var 219,95 rúmlestir að stærð. Var H dæmd 74000 króna sekt Efnisskrá. LIX Bls. til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952 og 1. gr. laga nr. 5/1951 svo og 1. gr. laga nr. 4/1924. Afli og veiðarfæri voru dæmd upptæk til sama sjóðs. .......00000.00 0... 65 Hinn 8. maí 1953 stöðvaði varðskip brezkan togara út af Reykja- nesi. Með mælingum varðskipsmanna og vitnisburðum þótti sannað, þrátt fyrir neitun togaraskipstjórans G, að togarinn hefði verið að veiðum 1,5 sjómílu innan fiskveiðitakmark- anna. Var G dæmd 74.000.00 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama SjÓðS. ...........esns err 99 Hinn 12. nóvember 1953 kom varðskip að belgíizkum togara, sem reyndist vera að veiðum um 1 sjómílu innan fiskveiði. takmarkanna, og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu togaraskipstjórans (L). Togarinn var 154,45 rúmlestir að stærð. Var L dæmd 10.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3 gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952 og 1. gr. laga nr. 5/1951 svo og 1. gr. laga nr. 4/1924. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ........200.0000.00 0... 124 Hinn 7. september 1953 kom varðskip að brezkum togara, sem reyndist vera að veiðum tæpa 1 sjómílu innan fiskveiði- markanna, og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu togaraskipstjórans (M). Togarinn var 406.33 rúmlestir að stærð. Var M dæmd '74.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952 og 1. gr. laga nr. 5/1951 svo og 1. gr. laga nr. 4/1924. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ........000.00.00.. 154 Hinn 12. marz 1954 kom varðskip að belgizkum togara, sem reyndist vera um 2,2 sjómílur innan fiskveiðitakmarkanna og var það sannað með mælingum varðskipsmanna og játn- ingu togaraskipstjórans (R). Togarinn var 141.39 rúmlestir að stærð. Var R dæmd 10.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. og lög nr. 4/1924 og lög nr. 5/1951. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. .......00.00000 00... 354 Hinn 15. apríl 1954 kom varðskip að íslenzkum togara, sem reyndist vera að veiðum rúmar 2 sjómílur innan fiskveiðitak- markanna, og var það sannað með mælingum varðskips- manna og játningu togaraskipstjórans (P). Togarinn var 732 rúmlestir að stærð. Var P dæmd '74.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. og 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. lög nr. 82/1952. Afli og veiðarfæri voru gerð upptæk til sama sjóðs. ........0..0000. 000 525 LX Efnisskrá. Bls. Hinn 16. apríl 1954 kom varðskip að íslenzkum togara, sem reyndist vera að veiðum um 1.3 sjómílu innan fiskveiðitak- markanna, og var það sannað með mælingum varðskips- manna, þrátt fyrir véfengingu togaraskipstjórans (P). Tog- arinn var 677 rúml. að stærð. Var P dæmd 74.009 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. .........2.2002 0... sn 642 Hinn 16. apríl 1954 kom varðskip að íslenzkum togara, sem reyndist vera um 1.4—1.5 sjómílu innan fiskveiðitakmark- anna, og var það sannað með mælingum varðskipsmanna, þrátt fyrir véfengingu togaraskipstjórans (K). Togarinn var 677 rúmlestir að stærð. Var P dæmd 74.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. .........020002 0... 64 Hinn 24. april 1954 kom varðskip að brezkum togara, sem reynd- ist vera að veiðum um 1.6 sjómílu innan fiskveiðitakmark- anna, og var það sannað með mælingum varðskipsmanna og játningu togaraskipstjórans (W). Togarinn var 406 rúm- lestir að stærð. Var W dæmd 74.000 króna sekt til Land- helgissjóðs Íslands samkvæmt 1. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952. Afli og veiðarfæri voru og dæmd upptæk til sama sjóðs. ............0%.02.0..0n rr "11 Fjárhættuspil. Með vætti vitna og játningu M, Ó, B og H var sannað, að þeir höfðu um langan tíma gert sér fjárhættuspil að atvinnu og stóðu fyrir því í húsnæði, sem þeir höfðu ráð yfir. Varðaði brot þeirra við 183. gr. og 184. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og hlutu þeir refsingu samkvæmt lagaákvæðum þessum og 2. mgr. 49. gr. hegningarlaganna: M fangelsi 35 daga og 15.000 króna sekt til ríkissjóðs, Ó fangelsi 3 mánuði og 30.000 króna sekt. B fangelsi 45 daga skilorðsbundið og 15.000 króna sekt og H 15.000 króna sekt. Með vætti vitna og játningu J var og sannað, að hann hafði með sama hætti brotið gegn 183. gr. hegningarlaganna svo og 184. gr. sbr. 1. mgr. 22. gr. sömu laga. Var honum samkvæmt nefndum lagaákvæðum og 2. mgr. 49. gr. hegningarlaganna dæmd sektarrefsing, 12.000 krónur. .......020.000.. nes 268 Fjárnám. Staðfest fjárnám í hluta húseignar til tryggingar dómskuld. .. 307 P krafðist þess, að teknir yrðu úr vörzlum E tilteknir munir, sem teknir höfðu verið fjárnámi að kröfu P, og að P yrðu fengin umráð munanna, svo að fram yrði komið nauðungar- Efnisskrá. LXI sölu á þeim. E mótmælti þessari kröfu á þeim grundvelli, að meira en 12 vikur væru liðnar frá því, að fjárnám hefði verið ge:t og væri það því niður fallið. Þar sem enginn annar aðili hafði krafizt fjárnáms hjá E eftir þennan tíma og bú hans ekki tekið til gjaldþrotaskipta, var þessum mótmælum ekki sinnt, en krafa P tekin til greina. .......0.0000.0000... 632 Fjársvík. Í september 1952 sambykkti G sem pvókúruhafi tvo víxla fyrir hönd nafngreinds hlutafélags. Andvirði víxlanna, um 20 þús. króna, ráðstafaði G síðar í eigin þa“fir. Þetta atferli G varð- aði við 1. mgr. 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, 4 mánaða fangelsi, skilorös- bundið, en eigi þóttu efni til að svipta G ré:tindum sam- kvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna. .....0000000000... Sannað var, að I hafði eitt sinn tekið við kr. 150.00 frá erlendum hermanni til kaupa á áfengi fyrir hann, en I drakk áfengið sjálfur, án þess að standa skil á andvirðinu. Með þessu at- ferli braut I gegn 1. málsgr. 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing fyrir. ..........2.. 695 þá in oO Forkaupsréttur. Í febrúarmánuði 1947 samdist svo með B og H, að B skyldi selja H tiltekna jörð í Rhreppi ásamt húsum og mannvirkjum fyrir kr. 36.000.00, að frádregnum endurbyggingarstyrk, kr. 1200.00, auk þess sem tiltekin landspilda var tekin undan sölunni. Í sama mánuði var hreppsnefnd R-hrepps tilkynnt kauptilboð H og henni boðinn forkaupsréttur, sem hún hafn- aði. Í marzlok 1947 hófst gos í Heklu og olli það spjöllum á framangreindri jörð. Þann 30. maí s.á. gerðu B og H með sér skriflegan samning um sölu jarðarinnar og er þar tekið fram, að vegna nefndra spjalla á jörðinni hafi þeir komið sér saman um að breyta kaupkjörum þannig, að H greiði þegar kr. 21.000.00 fyrir hús og mannvi“ki jarðarinnar, en kaupverð sjálfrar jarðarinnar greiði H að 10 árum liðnum samkvæmt mati. Jafnframt afsalaði B jörðinni með mann- virkjum til H. Hreppsnefnd R-hrepps var ekki boðinn for- kaupsréttur af nýju, en framangreindur kaupgerningur var þinglesinn í júlímánuði 1950. Í árslok 1952 höfðaði hrepps- nefnd R-hrepps mál gegn B og H og krafðist þess, að nefnd sala yrði dæmd ógild og hreppsnefndinni heimilað að ganga inn í kaupin f. h. hreppsins. Talið var, að H hefði verið búinn að öðlast rétt til nefnd“ar jarðar, er spjöll af völdum eldgoss urðu á henni í marzmánuði 1947. Þótti ljóst, að samn- ingur B og H 30. maí 1947 um breytt kaupkjör hefði verið gerður vegna spjalla þessara og eigi í því skyni að fara Í LXII Efnisskrá. Bls. kringum forkaupsrétt R-hrepps. Voru kröfur hreppsins því eigi teknar til greina. .........0...000.00 0... 26 Framfærsla. Systkinin Þ og S voru einkaerfingjar látins föður þeirra, D. Við uppskrift á dánarbúinu krafðist Þ þess m. a., að henni yrðu greiddar úr búinu kr. 18.000.00 vegna framfærslu D síðustu tólf æviár hans, en þennan tíma hafði Þ lagt honum til fæði, bjónustu að nokkru leyti, ljós, hita og ræstingu herbergis. Þegar litið var til gagna um verðlag að þessu leyti á nefndu tímabili svo og metin til frádráttar lögmæt leiga eftir íbúð Þ í nefndu húsi, framlag D til framfærslu hans o. fl., þótti krafa Þ ekki ósanngjörn og var hún tekin til greina, enda taldist hún að öllu leyti ófyrnd, er litið var til sambands D og Þ, sbr. lögjöfnun frá 8. gr. laga nr. 14/1905. ............ 282 Framfærslueyrir. Sjá meðlög. Frávísun. a) Frá Hæstarétti. Stjórn Lögmannafélags Íslands vítti í úrskurði tiltekna háttsemi málflutningsmannsins T. Við meðferð málsins hafði T lýst því, að hann mundi „ekki sækja fundi félagsstjórnarinnar oftar út af þessu máli og mundi ekki veita neinar upplýs- ingar í því“. T kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem vísaði málinu frá sér, þar sem T hefði með framangreindu hátterni firrt sig rétti til að bera úrskurð félagsstjórnarinnar undir Hæstarétt og fá þar komið að gögnum, sem honum hefði verið í lófa lagið og skylt að leggja fyrir félagsstjórnina. 6l Krafa, sem aðili hafði uppi í Hæstarétti, hafði ekki verið dæmd í héraði. Var henni því vísað frá Hæstarétti. .............. 260 Í lögtaksmáli lagði áfrýjandi ekki fram í Hæstarétti dómsgerðir málsins heldur einungis endurrit úr fógetabók, þar sem getið var skjala þeirra, er lágu fyrir fógetadómi, en skjölin eða staðfest endurrit þeirra voru ekki lögð fram. Vegna þessara galla á áfrýjun málsins var því vísað frá Hæstarétti. .... 327 Sakadómur Keflavíkurflugvallar kvað upp úrskurð í opinberu máli og samþykkti utanríkisráðherra kæru úrskurðarins til Hæstaréttar samkvæmt 124. gr. laga nr. 27/1951. Samkvæmt úrskurði forseta nr. 58/1953 báru dómsmál almennt undir ráðherrann B. Ákvæði laga nr. 27/1951 þóttu eigi verða skil- in á annan veg en þann, að einn og sami dómsmálaráðherra fari með ákæruvaldið í landinu á hverjum tíma, svo sem tíðkazt hefur og telst eðli máls samkvæmt. Á þessari skipan þótti eigi verða gerð breyting nema með lögum, er greindu skýrt, hvernig ákæruvaldinu skyldi skipt milli ráðherra. Efnisskrá. LXIII Bls. Bráðabirgðalög nr. 1/1954 um lögreglustjóra á Keflavíkur- flugvelli og lög nr. 33/1954 um sama efni geymdu ekki heim- ild handa utanríkisráðherra til að fara með ákæruvald, þótt frá því væri skýrt í athugasemdum við lagafrumvarpið, að utanríkisráðherra hefði tekið við afgreiðslu dómsmála á Keflavíkurflugvelli frá næstu áramótum á undan. Með for- setaúrskurði varð ekki gerð breyting á lögum nr. 27/1951. Brast utanríkisráðherra því heimild til að samþykkja kær- una til Hæstaréttar og var kærumálinu því vísað frá dóm- ÍNUM. ..2..20.00.00 000 439 Einkamál var þingfest í Hæstarétti í marzmánuði 1953. Í septem- ber 1954 bað áfrýjandi í sjötta sinn um frest í málinu, en gegn andmælum gagnaðilja var synjað um þann frest og málinu vísað frá Hæstarétti. ..............0..000000.00.00.... 493 Sakadómari hafði að kröfu dómsmálaráðuneytisins kveðið upp úrskurð um, að sölubúðum tiltekins verzlunarfyrirtækis skyldi lokað, þar sem fyrirtækið hefði eigi verið löglega skrásett og hinn raunverulegi framkvæmdarstjóri þess (G) hefði ekki heimild til stjórnar þess. G kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, sem vísaði kærumálinu frá dómi, þar sem lagaheimild brast til kærunnar. .......00000000...0.0 0... s4t b) Frá héraðsdómi. Togari h/f A fékk tundurdufl í vörpu sína. Maður á vegum Skipaútgerðar ríkisins (S) gerði duflið óvirkt. S höfðaði mál gegn ÁA til greiðslu kostnaðar af verki þessu. A byggði sýknukröfu sína þegar í héraði á því, að „ríkisvaldinu beri tvímælalaust skylda til að annast um það, að tundurdufl verði gerð óvirk, án þess að einstaklingar þurfi að greiða þóknun fyrir það starf til ríkisins eða þeirrar stofnunar þess, sem sér um framkvæmd verksins“. Þrátt fyrir þetta var ekki fengin yfirlýsing dómsmálaráðuneytisins um horf þess til málsefnisins. Talið var, að vegna þessarar vanreif- unar af hálfu S hefði héraðsdómari átt að vísa málinu frá héraðsdómi. Dómur og málsmeðferð í héraði var því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ...........00.....0.. 11 Ýmsir verktakar stofnuðu samtök á árinu 1951, er þeir nefndu Sameinaða verktaka (SV). Skattyfirvöld áætluðu SV skatta nefnt ár, en ríkisskattanefnd felldi skattana niður, þar sem hún taldi, að SV væri ekki félag í skilningi 3. gr. laga nr. 6/1935. Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs höfðaði þá mál gegn SV til viðurkenningar á skattskyldu SV og til greiðslu skattanna. SV krafðist frávisunar á máli þessu, þar sem eng- inn skattur væri löglega lagður á samtökin nefnt ár. Þeirri kröfu var hrundið með skírskotun til ákvæða skattalaga um, að endanleg úrlausn um skattskyldu ber undir dómstóla. 111 e LXIV Efnisskrá. A, sem var ólöglærður, flutti mál sitt sjálfur í héraði. Var kröfu- gerð hans mjög ófullkomin og óskýr. Héraðsdómari leið- beindi þó A eigi um kröfugerð né nægilega um öflun gagna og málflutning. Dómur og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. .............. A höfðaði mál gegn B til heimtu kaupgjalds fyrir bifreiðar- stjórn. Í málinu krafðist B þess að fá að skuldajafna ýmis- konar kröfum á hendur A við nefnda kaupkröfu. Ósannað var, að svo hefði samizt með aðiljum að kaup A skyldi greitt með skuldajöfnuði. Þessar skuldajafnaðarkröfur B, að und- antekinni 50 króna kröfu, sem A sætti sig við, komu því ekki til álita í nefndu máli A gegn B, sbr. lög nr. 15/1931 og 1. gr. laga nr. 28/1930, og var þeim vísað frá héraðsdómi. ...... Leigusalinn H höfðaði mál gegn leigutakanum V til greiðslu húsaleigu fyrir skúr nokkurn, sem V notaði til íbúðar með vitund H. Leigusamningur aðilja hafði ekki verið lagður fyrir húsaleigunefnd til staðfestingar, sbr. 11. þr. laga nr. 39/1943, og eigi hafði H í héraði aflað mats húsaleigunefndar á því, hver væri hæfileg leiga fyrir skúrinn eða leitt það í ljós á annan hátt. Vegna þessarar vanveifunar var talið, að héraösdómari hefði átt að vísa málinu frá dómi. Var héraðs- dómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. .......... Dæmt hafði verið áður um tvær kröfur í máli. Var þeim vísað frá GÓmi. .........0200000n ens Krafa A um, að B yrði dæmt óheimilt að valda skemmdum eða torvelda umferð á tilteknum vegi, talin ódómhæf og henni vísað frá dómi. ............0.00.... sr . Í rekstri máls fyrir s unar málsins af andi hefði „ur á 6- og verzlunardómi krafðist stefndi frávís- t þein m sökum, að sönnur skorti á, að stefn- rálshöfðunar frá réttum aðilja, að í of óljósir og að sjó- og verzlunar- dómurinn. væri eigi bær til að fella dóm um einn lið kröf- unnar. Stefndi færði þá sönnur á umboð sitt og bætti úr fugerð. Að svo vöxnu máli og þar sem sjó- og verzlunar- 5 að Cæma alla liði dómkröfunnar, dómurinn tald var frávi sunart sröfunn ni hru viðlögðum dagsektur æmt að gera kaupsamning við hann um tiltekna fasteign, án þess að beina málinu gegn aðilja, sem fengið hafði afsal fyrir ei ninni úr hendi Á. Vegna þessa galla á málatilbúnaði éraðsdómur ómerktur svo og málsmeðferð öll og mál- inu vísað frá héraðsdómi. .............2020000 0000 0. Fjármálaráðherra hafði með úrskurði ákveðið, að tiltekin vara væri tollskyld samkvæmt í. tl. 45. kafla laga nr. 62/1939. Það bar undir dómstóla að ákveða, hvort þessi úrskurður Bls. 187 254 260 260 Efnisskrá. LXV Bls. ráðherra færi í bága við lög og var því kröfu um frávísun frá dómi hrundið. ........... neee ÍÐ0 Héraðsdómur hafði vísað ágreiningsmáli um rétt til töku á heitu vatni frá dómi með þeim rökum, að ágreiningurinn bæri ekki undir dómstóla. Hæstiréttur taldi hins vegar, að ágreinings- efnið bæri undir dómstóla eðli sínu samkvæmt, en héraðs- dómur hefði átt að vísa málinu frá vegna vanreifunar. Var úrskurður héraðsdóms því staðfestur að niðurstöðu til. .... 458 Korian A höfðaði mál gegn framfærslusveit sinni, B, til greiðslu meðlags með þrem börnum A og fráskilins manns hennar, þar sem Tryggingarstofnun ríkisins hætti að greiða meðlög þessi, eftir að A fór að búa með öðrum manni. B krafðist frávísunar máls þessa, þar sem A ætti að snúa sér til sveit- arstjórnaryfirvalda samkvæmt 27.—48. gr. framfærslulaga nr. 80/1947, en dómstólar væru ekki bærir að dæma um að- fararhætfi slíkrar kröfu. Frávísuna“kröfu þessari var hrund- ið, með því að tvímælalaust var talið, að dómstólar ættu úr- lausn þess, hvort A ætti beinan rétt á hendur B, að breytt- um aðstæðum, svo sem greint var. .......... 00. 568 Sóknaraðili (A) hafði í héraðsstefnu uppi þá dómkröfu, að varn- araðilja (B) yrði dæmt óheimilt að hafa lykil að læsingu á tilteknu hliði. Þótti bera að skýra þessa kröfu ÁA, sem var ólögfróður, þannig, að hann vildi fá dómsorð um það, að B hefði fyrirgert rétti sínum til nefnds lykils. Átti A rétt á að fá efnisúrlausn dómstóla um slíka kröfu, og var því frá- vísunardómi héraðsdómara í málinu hrundið. .......... . G var dómari í opinberu máli gegn H. H taldi G bera ábyrgð á líkamsmeiðingum, sem H kvaðst hafa hlotið af völdum að- stoðarmanna G við rannsókn opinbera málsins. Höfðaði H einkamál gegn G til greiðslu skaðabóta af því tilefni. Ákvæði 34. gr. laga nr. 85/1936 gilda einnig í opinberum málum sam- kvæmt 15. gr. laga nr. 27/1951, en samkvæmt hinni fyrrtöldu grein verður dómari einungis sóttur í einkamáli í héraði til greiðslu skaðabóta vegna dómaraverka, eftir að refsidómur hefur verið kveðinn upp yfir honum í opinberu máli fyrir afbrot í dómarastarfi í því máli. Þessu skilyrði var ekki fullnægt, og gat H því ekki sótt G til greiðslu nefndra skaða- bóta í einkamálinu. Málinu var því vísað frá dómi. ........ 615 Wrávísunarkröfu í útburðarmáli var hrundið með úrskurði, sem ekki var kærður til Hæstaréttar. Í sambandi við áfrýjun aðalmálsins var þess krafizt, að nefndur úrskurður yrði felldur úr gildi, en samkvæmt 3. málsgr. 108. gr. sbr. 223. gr. laga nr. 85/1936 varð þeim úrskurði ekki haggað, nema vísa ætti málinu sjálfkrafa frá fógetadómi, en til þess var ekki ástæða. .......0000 0. se ee 21 601 LXVI Efnisskrá. Bls. Frestir. Stefndi í víxilmáli krafðist aukins frests í héraði til að hafa uppi gagnkröfur í málinu. Héraðsdómari synjaði um frest- inn, þar sem talið var, að unnt hefði verið að hafa kröfur þessar uppi þegar í öndverðu. Hæstiréttur staðfesti þennan úrskurð héraðsdómara. ...............0.0...0 0. 121 Af hálfu stefnanda (A) í héraði var krafizt tveggja mánaða framhaldsfrests til gagnaöflunar og þá fyrst og fremst til að A, sem var erlendis, gæti gefið aðiljaskýrslu fyrir dómi. Var sá frestur veittur, þrátt fyrir andmæli stefnda. ...... 216 Barnsfaðernismáli frestað í Hæstarétti til öflunar frekari gagna. 405 Einkamáli frestað í Hæstarétti til öflunar frekari gagna. ...... 506 Opinberu máli frestað í Hæstarétti til öflunar frekari gagna. .. 6G5l Fyrning kröfuréttinda. A krafðist í skiptamáli fjárhæðar úr dánarbúi föður sins (F) vegna framfærslu hans síðustu tólf æviár hans. Þegar litið var til sambands A og F, þótti lögjöfnun frá 8. gr. laga nr. 14/1905 leiða til þess, að krafa A var ekki talin að neinu leyti fallin niður vegna fyrningar. ............0...00.0.0.... 282 Í refsimáli gegn leigusala (G), út af töku of hárrar húsaleigu um tímabilið 1. júní 1945 til 14. maí 1951 krafðist leigutakinn endurgreiðslu á of tekinni leigu, kr. 11.880.00. G var fyrst til- kynnt endurgreiðslukrafan á dómþingi 18. janúar 1952. Sam- kvæmt 5. tl. 3. gr. laga nr. 14/1905 var þá niður fallinn vegna fyrningar réttur til endurgreiðslu á leigu, sem of- greidd hafði verið fyrir 18. janúar 1948, enda var nefndu broti G eigi þannig háttað, að ákvæði 16. gr. sömu laga stæðu í vegi fyrir fyrningu. ............220000.0 00. ee sn 34 Meðlagsgreiðslur, sem dóms var krafizt um, voru að nokkru fyrndar samkvæmt 2. tl. 3. gr. laga nr. 14/1905............. 415 Krafa um orlofsfé var fyrnd samkvæmt ákvæðum 15. gr. laga nr. 16/1943 og var því ekki tekin til greina. .................. 498 Fyrning refsingar. Með vætti vitna var sannað, að G viðhafði munnleg meiðyrði um J og bróður hans. J höfðaði eigi mál út af ummælunum, fyrr en liðinn var sex mánaða frestur sá, er getur í 29 gr. hegningarlaganna nr. 19/1940. Var G því sýknaður af refsikröfu J. ...........02.2.000 0. sn esne 294 Gagnsakir, Sjá málasamlag. Gáleysi. Sjá saknæmi. Efnisskrá. LKVII Gertæki. A, sem hafði á leigu spildu úr landi jarðar, hafði með samkomu- lagi við ábúandann J sett lás á hlið, sem A hafði sett á veg, er lá að leigulandinu. Jafnframt afhenti A J lykil að lás þessum. Síðar tók J lásinn burtu gegn vilja A. A höfðaði þá mál gegn J og krafðist þess m. a., að J yrði dæmd refsing samkvæmt 260. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, en ekki þóttu efni til að sinna þeirri kröfu. ........ Girðingaréttur. A fékk á leigu spildu undir sumarbústað í landi jarðarinnar M. Í leigusamningnum var A heimiluð umferð frá þjóðvegi að sumarbústaðnum, og næsta ár var vegur gerður í þessu skyni. Mörgum árum seinna kom til málaferla út af vegi þessum, umferð um hann o. fl. milli A og eigenda og ábú- anda M. Talið var sannað, að A væri einkaeigandi vegar- mannvirkisins, og var honum þá samkvæmt kröfu hans heimilað að setja girðingu með ákveðinni gerð fram með veginum, sbr. 9. gr. laga nr. 24/1952, gegn því að hann bætti eigendum og ábúanda M spjöll þau á landsnytjum, sem girð- ingin kynni að hafa í för með sér. Jafnframt var sett sem skilyrði fyrir girðingarheimild A, að hann léti gera tvær hliðasamstæður á girðinguna, sem ábúandi M ætti umferðar- rétt Um. .........200.0 0000 Gjafsókn. Gjafvörn. Á fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti í máli til heimtu skaðabóta. Hann tapaði því máli, var dæmt að greiða gagnaðilja máls- kostnað, en málflutningslaun talsmanns A fyrir Hæstarétti voru dæmd úr ríkissjóði. ..............00.0...0.. 0. Hreppsnefndin R fékk gjafsókn í héraði og fyrir Hæstarétti í máli út af kauprétti að jörð. R tapaði málinu, var dæmt að greiða gagnaðilja málskostnað, en málflutningslaun tals- manns R voru dæmd úr ríkissjóði. ..............0.0........ Leiguliðinn J fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti í máli út af ábúð jarðar. J tapaði málinu að nokkru og var dæmt að greiða gagnaðilja málskostnað, en málflutningslaun talsmanns J voru dæmd úr ríkissjóði. .........00.....0.0.. B fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti í máli til heimtu slysabóta. Vann hann málið og var gagnaðilja dæmt að greiða máls- kostnað, þar á meðal málflutningslaun talsmanns B... 377, G fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti í máli út af endurkaupsrétti að jörð. Hann tapaði málinu, en hvor aðilja var látinn bera kostnað sinn af því og málflutningslaun talsmanns G dæmd úr ríkissjóði. ................0..00.00 00... Barnsmóðirin Y fékk gjafsókn í héraði og fyrir Hæstarétti í at 26 er Á 678 584 LXVITII Efnisskrá. Bla. barnsfaðernismáli gegn X. X var sýknaður, en hvor aðilja látinn bera kostnað sinn af málinu og málflutningslaun talsmanns Y dæmd úr ríkissjóði. .........020000 00.00.0000... 670 Barnsmóðirin Y fékk gjafvörn fyrir Hæstarétti í barnsfaðernis- máli. Málsúrslit voru látin velta á fyllingareiði Y. Málflutn- ingslaun talsmanns hennar voru dæmd úr ríkissjóði. ...... 718 Gjaldeyr“s. og innflutningsmél. G, sem framkvæmdastjóri útgerðarfélagsins B og verzlunar- fyrirtækisins V, var ákærður fyrir að hafa brotið gegn á- kvæðum 11. gr. sbr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 21. gr., 22. gr. og 24. gr. reglugerðar nr. 82/1947, með því að láta B og V flytja inn talsvert magn af kolum, sementi og nokkr- um öðrum tilteknum vörum, án þess að hafa innflutnings- og gjaldeyrisleyfi fyrir vörunum. Var í ljós leitt, að ákæra þessi var á rökum reist, og hafði G því brotið gegn nefndum ákvæðum laga og reglugerðar. Hins vegar kom fram, að yfirvöld höfðu á þessum tíma látið það viðgangast, að menn flyttu kol og sement til landsins án leyfa. Þótti því afsak- anlegt, að G teldi þessar athafnir eigi réttarbrot og var refsing hans fyrir nefndan innflutning felld niður, sbr. 74. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. Hlaut G sektarrefsingu fyrir önnur framangreind brot sín. .......000000 000. sn 0 506 Framkvæmdastjóri útgerðarfélags, G, hafði ráðstafað án til- skilinna leyfa gjaldeyrisyfirvalda evlendum gjaldeyri. sem var andvirði ísfisks, er skip félagsins seldi erlendis. Gjald- eyrinn notaði G til kaupa á tilteknum vörum. Hafði G með þessu atferli brotið gegn ákvæðum 13. gr. sbr. 22. gr. laga ns“. 70/1947 og 27. gr. og 28. gr. reglugerðar nr. 82/1947. Hlaut G sektavrefsingu. .......0000000.0. ns 506 Framkvæmdastióri útgerðarfélags, G, hafði vanvækt að senda gjaldeyrisefti“liti bankanna skilasrein um ísfiskssölu skips félagsins e"lendis í tvö tiltekin skipti. Hafði hann með því atfarli brotið gegn 29. gr. sbr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947. Hlaut G sektarrefsingu. .......00000000 00. s ens 506 Gærzluvarðhald. Gæzluvarðhald sökunauts látið koma til frádráttar dæmdri refsivist. (...........02 00 149, 218, 391, 621 Ekki þóttu efni til að draga gæzluvarðhaldstíma frá dæmdri refsivist. ..........000.0 nes 695 Hafning. Mál hafið sankvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdar ómaks- bætur. .o.scsesesss sr 249 Efnisskrá. LXIX Handtaka. P hafði verið handtekinn, án þess að hann hefði með ólögmætu framferði gefið tilefni til þeirra aðgerða, og var handtakan saknæmt misferli af hendi ríkislöggæzlumanns þess, er hana framkvæmdi. Þegar handtakan fór fram, voru enn í gildi lög um skaðabætur fyrir gæzluvarðhald að ósekju o. fl., nr. 28/1893. Þau lög höfðu ekki að geyma ákvæði um bætur fyrir handtöku, og á þeim tíma, er þau voru sett, var ekki talið, að ríkið bæri fébótaábyrgð á tjóni af aðgerð- um opinberra starfsmanna að öðru leyti en því, sem mælt var í sérstökum lögum. Réttarþvóunin hefur hins vegar orðið sú, að á þessu sviði hefur veið lögð á ríkið víðtækari ábyrgð en áður var. Samkvæmt meginreglu laganna frá 1893 þótti P því hafa öðlazt rétt til bóta úr ríkissjóði vegna hinnar ólögmætu handtöku og voru honum dæmdar 30.000 króna bætur. (...........0.0.00 0. Eins og á stóð, þótti eðlilegt, að P biði úrslita í máli ákæru- valdsins gegn löggæzlumanni þeim, er stjórnaði handtök- unni, áður en hann höfðaði fébótamálið á hendur ríkissjóði. Réttur P til að krefjast bóta þótti því eigi niður fallinn, þótt liðinn væri málshöfðunarfrestur samkvæmt 4. gr. laga nr. 28/1803. ....20200000n een Heitfesting. Er vitnið R kom fyrir dóm til að staðfesta framburð sinn. lýsti hann því, að gefnu tilefni frá dómara, að hann væri utan trúfélags. en neitaði að gera nánari grein fyrir trúarsann- færingu sinni. Gagnaðili krafðist þess, að R yrði gert skylt að svara því, hvort hann tryði á guð. Talið var, að spurn- ing þessi væri þess eðlis. að R væri ekki skylt að svara henni. Vitni í einkamáli var talið hafa svo ríkra hassmuna að gæta um úrlausn sams konar málsefnis, að ekki þótti rétt, að það staðfesti vætti sitt með eiði eða drengskaparheiti, sbr. 127. gr. laga nr. 85/1936. .......02000..0 sn ss Heimvísun. Sjá ómerking. Hilming.! Sjá bjófnað. Hjónaskilnaður. Sjá skipti. Mlrvtafélög. Með samninsi 30. túlí 1948 lofaði T að selia M tilgreind hluta- bréf í h/f S. M lofaði að sreiða andvirði bréfanna þannis. að hann afhenti og framseldi T hlutabréf h/f D á tilteknu nafnverði, að því tilskildu, að stjórn og hluthafar h/f D Bls. 104 104 16 522 LXX Efnisskrá. Bls. samþykktu framsalið, að hann afhenti T ákveðinn fjölda síldartunna, að hann samþykkti víxil til handa T með til- tekinni fjárhæð og ákveðnum gjalddögum. T setti það jafn- framt sem skilyrði fyrir sölu á nefndum hlutabréfum, að hann við undirskrift samningsins losnaði við allar persónu- legar skuldbindingar vegna h/f S svo og að tilteknu veði í fasteign yrði aflýst. T höfðaði í ársbyrjun 1950 mál gegn M og krafðist efnda á framangreindum samningi. Að vísu var talið, að M hefði átt að hafa forgöngu um tilraunir til að fá skilyrðum þeim fullnægt, er greindi í samningi aðilj- anna. Nú fékkst eigi, án þess að séð yrði, að M ætti þar sök á, hið áskilda samþykki stjórnar og hluthafa h/f D og T losnaði eigi við hina persónulegu ábyrgð á skuldum h/f S. Nefndur samningur hafði því eigi orðið virkur, og var M því sýknaður af kröfum T. ..........2000000.0ve es 329 Húsaleiga. Í októberbyrjun 1948 fór leigutakinn S á fund leigusalans R og og lagði fyrir hann til undirskriftar yfirlýsingu, sem S hafði sjálfur samið og handritað. Var yfirlýsingin að meginmáli þannig: „Ég ...R... viðurkenni hérmeð, að ég leigi S... íbúðina áfram, á meðan hann þarf hennar.“ Því næst kom dagsetning, en fyrir neðan hana reit R orðin: „Húsaleiga greidd fyrir október“ og nafn sitt þar undir. R sagði S upp leigumálanum með löglegum fyrirvara frá og með 14. maí 1953, en S taldi sér óskylt að víkja úr húsnæðinu, þar sem hann hefði með framangreindri yfirlýsingu öðlazt ótíma- bundinn rétt til leigu á íbúðinni, meðan hann teldi sig hafa hennar þörf. R kvaðst hins vegar hafa undirritað yfirlýs- inguna í trausti þess, að hún hefði einungis að geyma sam- komulag aðilja um leigufjárhæð, enda hefði hann ekki lesið yfirlýsinguna. Í óáfrýjuðum fógetaúrskurði út af sama leigu- mála hafði fógeti lagt til grundvallar þá frásögn S, að R hefði lesið yfirlýsinguna, áður en hann undirritaði. En þótt miðað væri við það, var S talið hafa verið skylt að benda R á, áður en hann undirritaði, að yfirlýsingin geymdi, að dómi S, miklu víðtækari rétt honum til handa en tíðkast almennt í leigusamningum. Þótti þessi skylda þeim mun ríkari, þar sem S hafði sjálfur samið yfirlýsinguna og vildi með henni leggja óvenjulegar byrðar á R. Með því að mjög ósennilegt þótti, að R hefði undirritað yfirlýsinguna, ef honum hefði verið ljóst, að hverju hann gekk, og S hafði engar líkur leitt að því, að R hefði ekki vaðið í villu, var talið, að S hefði í þessum skiptum aðilja gerzt brotlegur við 7. gr. laga nr. 13/1933 og 32. gr. laga nr. '7/1936. R var hví ekki talinn bund- Efnisskrá. LXXKI inn af framangreindri yfirlýsingu og útburðarkrafa hans tekin til greina. ..........0002000 eens ss 69 Leigutakinn T kærði leigusalann B fyrir að hafa tekið ólöglega háa húsaleigu fyrir tiltekna íbúð í 9% mánuð og krafðist endurgreiðslu á ofgoldinni leigu. Var höfðað opinbert mál gegn B af þessu tilefni. Það kom að vísu fram, að B hafði ekki í viðtali við nafngreindan hæstaréttarlögmann, skömmu eftir að T hvarf úr leiguhúsnæðinu, mótmælt því, að hann kynni að hafa tekið hærri húsaleigu af T en lög heimiluðu. En B fullyrti, að hann hefði ekki sambykkt réttmæti þeirrar fjárhæðar, er lögmaðurinn greindi, né fallizt á endur- greiðslu. Ekki þótti öruggt, að B hefði, er samtal þetta fór fram, verið búinn að gera sér ljósa grein fyrir málavöxt- um og því varhugavert að telja, að hann hefði með fram- komu sinni viðurkennt viðtöku þeirra leigugreiðslna, sem T kvað sig hafa goldið, en ósannað var, að B hefði tekið við svo háum greiðslum. Þær leigufjárhæðir, sem B viðurkenndi að hafa tekið, voru ekki ólöglega háar, og var hann því sýknaður af kröfum ákæruvaldsins og endurgreiðslukröfu T. 182 Leigusalinn H höfðaði mál gegn leigutakanum V til greiðslu húsaleigu fyrir skúr nokkurn, sem V notaði til íbúðar með vitund H. Leigusamningur aðilja hafði ekki verið lagður fyrir húsaleigunefnd til staðfestingar, sbr. 11. gr. laga nr. 39/1943, og eigi hafði H í héraði aflað mats húsaleisunefnd- ar á því, hver væri hæfileg leiga fyrir skúrinn eða leitt það í lós á annan hátt. Var því talið, að héraðsdómari hefði átt að vísa málinu frá vegna vanreifunar., Héraðsdómur var ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. ............ 254 Hinn 18. september 1953 sagði leigusalinn G leigutakanum Á upp leigu á tilteknu atvinnuhúsnæði frá 31. desember s. á. að telja. A neitaði að flytja og krafðist G þá útburðar. Talið var, að þriggja mánaða uppsagnarfrestur á húsnæðinu væri nægilegur. Ekki var samið um fardaga og þótti þá rétt að telja þá 14. maí og 1. október, enda styðst það við gamlar venjur og viðskiptahætti. G sagði að vísu upp leigumálanum til rýmingar 31. desember 1953, en ekki varð af brottflutn- ingi þá. Framkoma G í ársbyrjun 1954 og siðar var þó talin hafa gefið A til kynna, að G héldi fast við uppsögn til rým- ingar, svo fljótt sem unnt væri. A hafði því fengið nægilega ákveðna uppsögn og nægilega langan uppsagnarfrest til brottvikningar 14. maí 1954. Var útburðarkrafa G því tek- in til greina. ..........02..0.0 ens 367 Húsaleiguokur. Sannað var með mati húsaleigunefndar, að leigusalinn G hafði á tímabilinu frá 1. júní 1945 til 14. maí 1951 tekið of háa LÆXKII Efnisskrá. Bls. húsaleigu af leigutakanum J, að fjárhæð kr. 11.880.50. Hafði G með þessu aðferli brotið gegn 17. gr. laga nr. 39/1943, sbr. 5. gr. laga nr. 56/1950 og var G dæmd sektarrefsing, kr. 400.00. 2... 394 Iðja og iðnaður. Forstjóri netaverksmiðju, B, var ákærður fyrir að hafa brotið 14. gr. sbr. 27. gr. laga nr. 18/1927 um iðju og iðnað, sbr. 2. gr. og 15. gr. laga nr. 105/1936, með því að hafa í verksmiðju sinni sjö stúlkur í vinnu við að bæta net úr netavélum, sauma saman bálka, sauma bekki á bálka og strekkja netin að lokinni hnýtingu og ennfremur með því að láta nafn- greindan mann vinna tiltekinn tíma við að fella þorskanet í verksmiðjunni. Þegar litið var til þess, að störf nefndra stúlkna voru að mas!u leyti við vélar, en handavinna í beinu framhaldi af vélavinnunni og ekki verulegur hluti vinnunnar og að um fjöldaframleiðslu var að ræða með mikilli verka- skiptingu, þóttu störfin hafa öll einkenni iðju samkvæmt 1. kafla laga nv. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936, og eigi þurfa sérnám til þeirra. Starf hins nafngreinda manns við að fella þorskanet þótti liggja utan starfssviðs farmanna, og þess eðlis, að eigi yrði krafizt sérnáms samkvæmt Il. kafla laga nr. 18/1927, sbr. lög nr. 105/1936. Var B því sýknaður af ákæru í málinu. ..............0.00000 0... 313 S, sem var forstöðumaður kexverksmiðju, var ákærður fyrir að hafa Erotið gegn ákvæðum 14. gr. sbr. 27. gr. laga nr. 18/1927, 2. gr. og 15. gr. laga nr. 105/1936, sbr. 1. gr. og 13. gr. reglugerðar nr. 38/1941, með því að hafa látið ófaglært fólk vinna í nefndri verksmiðju við framleiðslu á tvíbökum, kringlum og skonroki um tiltekið tímabil. Þegar litið var til þess, að vélakostur var mikill í nefndri verksmiðiu og allverulegur hluti af framleiðslu umræddra vösuterunda fór fram í vélum, að störf þau, er hið ófaglærða fólk innti af hendi. voru vandalítil aukastörf í sambandi við vélarnar svo og, að um fjöldaframleiðslu var að ræða. þótti nefnd starf- semi hins ófaglærða fólks hafa öll aðaleinkenni iðju sam- kvæmt 1. kafla laga nr. 18 1927, sbr. lög nr. 103/1936 og eigi þurfa sérnám til hennar. Var S því sýknaður af kröfum ákæruvaldsins í málinu. ...........00000 0000. sn 501 Ennheimtulaun. Þegar litið var til ákvæðis 6. gr. lasa nr. 29/1885 um atbeina fógeta til innheimtu meðlagsgreiðslna, þóttu innheimtulaun til málflutningsmanns ekki vera talinn slíkur óhjákvæmi- legur kostnaður í sambandi við heimtu meðlags, sbr. 7. gr. sömu laga, að lögtak yrði gert fyrir innheimtulaununum .. 31 Efnisskrá. LXXKIII Bls. Í sambandi við skilnað hjónanna A og B fóru fram einkaskipti á félagsbúi þeirra, og stóðu málflutningsmenn að fram- kvæmd þeirra. Í byrjun desember 1951 var svo komið, að málflutningsmennirnir höfðu komizt að niðurstöðu um, að konan B skyldi fá greiddar kr. 44.763.92 fyrir búshluta sinn. Málflutningsmaður B taldi, að því hefði verið lofað af hálfu A, að fjárhæð þessi yrði greidd 24. s. m. Er svo varð ekki, ritaði málflutningsmaðurinn A kröfubréf og setti honum frest til 5. janúar 1952. Þar sem greiðsla hafði ekki borizt frá A þann dag, lét málflutningsmaður B samdægurs gefa út og birta A sáttakæru og skyldi sáttafundur vera 7. s. m. Þann dag greiddi A áðurnefndar kr. 44.763.92 í skrif- stofu málflutningsmanns B, sem kvittaði fyrir greiðslunni með fyrirvara, þar sem hann taldi innheimtulaun vera van- goldin af fjárhæðinni. Höfðaði B því næst mál gegn A til heimtu innheimtulaunanna. Talið var ósannað, að búshluti B hefði verið gjaldkræfur, er hún lét lögmann sinn hefjast handa um innheimtu hans, og var A því sýknaður af kröfum B. .....0200n sr 35 Innsetningargerð. Verkfæranefnd (V) fór með stjórn Vélasjóðs, sem m. a. skyldi annast kaup á jarðræktarvélum. Á var formaður V á árinu 1945 og lofaði hann þá að útvega Íergju handa H. V lét S.ÍS. annast vélakaup fyrir sig erlendis, en Á var á þessum einnig deildarstjóri hjá S.Í.S. Nefnd fergja var nú pöntuð og kom hún til landsins 6. desember 1945, og kvaðst Á hafa séð um tollafgreiðslu á henni 27. s. m. Á lét af störfum hjá V og S.Í.S. um áramótin 1945--46 og lét hann þar engin gögn eftir um, hverjum fergjan var ætluð. Hinn 11. febrúar 1946 gaf S.Í.S. út afgreiðsluseðil fyrir fergjunni og 16. s m. fram- vísaði starfsmaður H seðli þessum á skipaafgreiðslu þeirri, þar sem fergjan var geymd, tók við henni og flutti hana í birgðaskála H. Geymdi H fergjuna þar fram á árið 1948, að hann flutti hana á nýreista verkstöð sína og notaði hana þar. Andvirði fergjunnar kvaðst H vilja skuldajafna við leigu, sem V ætti ógreidda eftir tiltekinn skála. Hinn 11. nóvember 1946 hafði V ákveðið að selja S.Í.S. vélar, sem pantaðar höfðu verið handa V, og 30. desember s. á. gaf SÍS. út „kreditnótu“ handa V fyrir fergjunni. Á árinu 1947 sóttu starfsmenn S.Í.S. tæki þau, er V hafði selt SÍS. og geymd voru hjá H, að undantekinni nefndri fergju. Á ár- inu 1950 tóku starfsmenn S.Í.S. að spyrjast fyrir um fevgjuna og komust þá að því, hva“ hún var niður komin. Krafði S.Í.S. nú H um fergjuna, en hann neitaði að láta hana af hendi, þar sem hann taldi sig vera eiganda hennar. S.Í.S. krafðist EXXIV Efnisskrá. Ble. þá afhendingar fergjunnar með innsetningargerð. Á pantaði nefnda fergju á vegum S.Í.S. til efnda á loforði sínu til H. Var því talið, að H hefði öðlazt hlutbundinn rétt til kaupa á Íergjunni bæði gagnvart S.Í.s. og V. Nú hafði H fengið ferguna í sínar hendur og haldið vörzlu hennar, og gátu þá fyrirsvarsmenn V og S.S. ekki með samningum, þótt í grandleysi væru gerðir, útrýmt rétti H samkvæmt traust- námsreglum. Afhending fergjunnar þótti ekki eftir atvikum Verða talin merki þess, að H fengi greiðslufrest á andvirði hennar og H átti því eigi rétt til að greiða andvirðið með skuldajöfnuði. En þar sem H hafði ekki verið krafinn um andvirðið og honum þannig gefinn kostur á að greiða það, þótti fergjan ekki verða tekin með fógetavaldi úr hendi hans, þótt ógreidd væri. Var því synjað um innsetningargerðina. 340 Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaupmáli. Sjá séreign maka. Kaup og sala. Með samningi 30. júlí 1948 lofaði T að selja M tilgreind hlutabréf i h/f S. M lofaði að greiða andvirði bréfanna þannig, að hann afhenti og framseldi T hlutabréf í h/f D á tilteknu nafn- verði, að því tilskildu, að stjórn og hluthafar h/f D sam- þykktu framsalið, að hann afhenti T ákveðinn fjölda síldar- tunna, að hann samþykkti víxil til handa T með tiltekinni fjárhæð og ákveðnum gjalddögum. T setti það jafnframt sem skilyrði fyrir sölu á nefndum hlutabréfum, að hann við undirskrift samningsins losnaði við allar persónulegar skuldbindingar vegna h/f S svo og að tilteknu veði í fasteign yrði aflýst. T höfðaði í ársbyrjun 1950 mál gegn M og krafðist efnda á framangreindum samningi. Að vísu var talið, að M hefði átt að hafa forgöngu um tilraunir til að fá skilyrðum þeim fullnægt, er greindi í samningi aðilja. Nú fékkst eigi, án þess að séð yrði, að M ætti Þar sök á, hið áskilda samþykki stjórnar og hluthafa h/f D og T losnaði eigi við hina persónulegu ábyrgð á skuldum h/f S. Nefndur samningur varð því eigi virkur, og var M því sýknaður af kröfum TL 329 A seldi B fasteign fyrir kr. 160.000.00. Greiddi B kr. 90.000.00 við undirskrift kaupsamnings og fékk skömmu síðar afnot eignarinnar. B neitaði síðar að efna frekar skyldur sínar samkvæmt kaupsamningum, fyrr en frá hefðu verið dregn- ar hæfilegar bætur fyrir galla, er fram komu á eigninni. Kom til máls milli aðilja út af ágreiningi þessum, og urðu þær lyktir þess, að A var talið skylt að bæta nokkuð af göll- Efnisskrá. LXKV Bls. um þessum með kr. 2000.00. Synjun A að greiða bætur þess- ar þótti hins vegar ekki réttlæta hinar miklu vanefndir B á kaupsamningnum og voru því allar eftirstöðvar hins um- samda kaupverðs taldar fallnar í gjalddaga og B dæmt að greiða ÁA þær, ...........22.02000..sven ns 534 Útgerðarfélagið N lagði upp hjá fiskvinnslustöðinni F tiltekið magn af fiski. N krafði síðar F um andvirði fisksins miðað við markaðsverð á þeim tíma, er það afhenti F fiskinn. F neitaði þeirri kröfu og kvaðst hafa keypt slíkan fisk lægra verði á nefndum tíma. F færði eigi sönnur á, að hann hefði auglýst eða á annan hátt gert N kunnugt, áður en skipti aðilja gerðust, að hann keypti fiskinn lægra verði en al- mennt gerðist hjá öðrum fiskvinnslustöðum á sama tíma. Var F því dæmt að greiða N fjárhæð þá, er hann krafðist .. 590 Kaupréttur að jörð. Sjá forkaupsrétt. Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kærumál. Héraðsdómari kvað upp þann úrskurð, að vitni væri ekki skylt að svara þeirri spurningu, hvort það tryði á guð. Gagnaðili kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, sem staðfesti úr- skurðinn ..............00.0. 0... 0... 16 B krafðist þess, að löghald yrði lagt á fjárhæð, er B taldi T hafa í vörzlum sínum, og á síðara stigi málsins beindi B sömu kröfu gegn S. Að lokum óskaði B þess, að fógetamál Þetta yrði hafið. T og S kröfðust þá málskostnaðar úr hendi B. Þar sem B hélt áfram málinu gegn T og S, eftir að sýnt var, að sannanir skorti fyrir því, að nefnd fjárhæð væri í vörzlum þeirra, gerði fógeti B að greiða T og S málskostnað. Úrskurður fógeta var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ..............22000 rs 56 Stjórn Lögmannafélags Íslands vítti í úrskurði tiltekna háttsemi málflutningsmannsins T. Við meðferð málsins hafði T lýst því, að hann mundi „ekki sækja fundi félagsstjórnarinnar oftar út af þessu máli“ og mundi „ekki veita neinar upp- lýsingar í því“. T kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem vísaði málinu frá sér, þar sem T hefði með nefndu hátterni firrt sig rétti til að bera úrskurð félagsstjórnar undir Hæsta- rétt. (2... 61 Ýmsir verktakar stofnuðu samtök á árinu 1951, er þeir nefndu Sameinaða verktaka (SV). Skattyfirvöld áætluðu SV skatta nefnt ár, en ríkisskattanefnd felldi skattana niður, þar sem hún taldi, að SV væri ekki félag í skilningi 3. gr. laga nr. 6/1935. Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs höfðaði þá mál LXXVI Efnisskrá. gegn SV til viðurkenningar á skattskyldu SV og til greiðslu skattanna. SV krafðist frávísunar á máli þessu, þar sem eng- inn skattur væri löglega lagður á samtökin nefnt ár. Héraðs- dómari hratt þeirri kröfu með úrskurði, sem kærður var til Hæstaréttar og staðfestur þar með skírskotun til ákvæða skattalaga um, að endanleg úrlausn um skattskyldu ber gagnkröfur í málinu. Héraðsdómari synjaði um frestinn, þar sem talið var, að unnt hefði verið að hafa kröfur þessar uppi þegar í öndverðu. Úrskurður héraðsdómara var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti úrskurðinn. ................ Úrskurður héraðsdóms um frest var kærður til Hæstaréttar. Í úrskurðinum greindi eigi málsaðilja og málsatvikum og málsástæðum var eigi lýst nema að litlu leyti. Úrskurður- inn var því ómerktur og málinu vísað heim í hérað. .... 131, Af hálfu stefnanda (A) í héraði var krafizt tveggja mánaða framhaldsfrests til gagnaöflunar og þá fyrst og fremst til að Á, sem var erlendis, gæti gefið aðiljaskýrslu fyrir dómi. Héraðsdómari veitti þann frest með úrskurði vegna and- mæla stefnda. Sá úrskurður var kærður til Hæstaréttar, en staðfestur þar. ...... Kært málskostnaðarákvæði héraðsdóms. . Frávísunarkröfu stefnda í héraði hrundið. Sá úrskurður var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ..... Í sakadómi var rekið mál til úrlausnar kröfu um niðurrif húss. Var málið láta sæta meðferð samkvæmt 6. gr. og 7. gr. laga nr. 61/1944 og úrskurðir héraðsdóms kærðir til Hæstaréttar samkvæmt 6. gr. laganna. Úrskurðirnir voru ómerktir, þar sem lög nr. 27/1951 giltu um málsmeðferð. .........0...... Sakadómur Keflavíkurflugvallar kvað upp úrskurð í opinberu máli og samþykkti utanríkisráðherra kæru úrskurðarins til Hæstaréttar samkvæmt 124. gr. laga nr. 27/1951. Samkvæmt úrskurði forseta nr. 58/1953 báru dómsmál almennt undir ráðherrann B. Ákvæði laga nr. 27/1951 þóttu eigi verða skilin á annan veg en þann, að einn og sami dómsmálaráð- herra fari með ákæruvaldið í landinu á hverjum tíma, svo sem tíðkazt hefur og telst eðli máls samkvæmt. Á þessari skipan þótti eigi verða gerð breyting nema með lögum, er greindu skýrt, hvernig ákæruvaldinu skyldi skipt milli ráðherra. Bráðabirgðalög nr. 1/1954 um lögreglustjóra á Keflavíkurflugvelli og lög nr. 33/1954 um sama efni geymdu ekki heimild handa utanríkisráðherra til að fara með ákæru- vald, þótt frá því væri skýrt í athugasemdum við lagafrum- varpið, að utanríkisráðherra hefði tekið við afgreiðslu dóms- mála á Keflavíkurflugvelli frá næstu áramótum á undan. Bls. 111 123 216 257 310 2899 öða Efnisskrá. LXXKVII Bls. Með forsetaúrskurði varð eigi gerð breyting á lögum nr. 27/1951. Brast utanríkisráðherra því heimild til að sam- þykkja kæruna til Hæstaréttar og var kærumálinu því vísað rá dóminum. .......002.00000ss sn 439 Í úrskurði sakadóms var kveðið svo á, að máli til sviptingar lög- ræðis skyldi vísað frá dóminum. Úrskurðurinn var kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi með skírskotun til 2. gr. og 4. gr. laga nr. 27/19501. .....0.0000000 0... 447 Héraðsdómari hratt með úrskurði kröfu um frávísun, sem byggð var á því, að ágreiningsefnið bæri ekki undir dómstóla. Úr- skurðurinn var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. .. 430 Héraðsdómur hafði vísað ágreiningsmáli um rétt til töku á heitu vatni frá dómi með þeim rökum, að ágreiningurinn bæri ekki undir dómstóla. Úrskurður héraðsdóms var kærður til Hæstaréttar, sem taldi að ágreiningsefnið bæri undir dóm- stóla eðli sínu samkvæmt, en hins vegar hefði héraðsdómur átt að vísa málinu frá vegna vanseifunar. Var úrskurður- inn því staðfestur að niðurstöðu til. .........0020000.00... 452 Héraðsdómari kvað upp úrskurð um, að vitni væri eigi leyft að staðfesta vætti sitt með eiði eða drengskaparheiti, þar sem það hefði svo ríkra hagsmuna að gæta um úrlausn sams- konar málefnis. Úrskurðurinn var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ......00.000000 000 522 Sakadómari hafði að kröfu dómsmálaráðuneytisins kveðið upp úrskurð um, að sölubúðum tiltekins verzlunarfyrirtækis skyldi lokað, þar sem fyrirtækið hefði eigi verið löglega skrásett og hinn raunverulegi framkvæmdastjóri þess (G) hefði eigi heimild til stjórnar þess. G kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, sem vísaði kærumálinu frá dómi, þar sem lagaheimild brast til kærunnar. .........000000. 00... 0... 547 Úrskurður héraðsdóms, sem hratt frávísunarkröfu, er byggð var á því, að málsefni bæri ekki undir dómstóla, var kærður til Hæstaréttar. Var úrskurðurinn staðfestur. .............. 562 A hafði uppi þá kröfu í dómsmáli, að B yrði dæmt óheimilt að hafa lykil að læsingu á tilteknu hliði. Héraðsdómari vísaði kröfu þessari frá dómi, og var frávísunardómurinn kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi, þar sem Á átti rétt á að fá efnisúrlausn dómstóla um kröfuna. .......0.000.. 601 H, sem var ákærður í opinberu máli, höfðaði einkamál gegn dómara opinbera málsins til greiðslu skaðabóta vegna verka, sem H taldi G bera ábyrgð á. Héraðsdómur vísaði þessari kröfu frá dómi með skírskotun til 34. gr. laga nr. 85/ 1936, sbr. 15. gr. laga nr. 27/1951. Úrskurður héraðsdóms var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ............ 615 Opinber rannsókn hófst á ætluðu broti stórkaupmannsins G á ákvæðum laga nr. 88/1953. Viðurkenndi G að hafa flutt til LEXVIII Efnisskrá. Bls. landsins án innflutningsleyfis tiltekið magn af leikföngum. Nam innkaupsverð vörunnar rúmum 10 þúsund þýzkum rík- ismörkum og tollur sá, er G greiddi, rúmum 46 þúsundum króna. Kannaðist G við að hafa með þessu brotið ákvæði nefndra laga og bauðst til að greiða sekt til að sleppa við málssókn. Samþykkti dómarinn það og ákvað sektina kr. 10.000.00, sem G greiddi þegar. Nokkru síðar kom í ljós, að G hafði selt verzlunarfyrirtæki nefnda vöru fyrir rúmar 340 þúsundir króna. Dómsmálaráðherra kærði þá samkvæmt 3. mgr. 112. gr. laga nr. 27/1951 framangreinda dómsátt til Hæstaréttar, sem felldi hana úr gildi, þar sem hún yrði samkvæmt gögnum málsins að teljast fráleit. ............ 618 Úrskurður fógeta um að fjárnumdir munir skyldu teknir úr vö:zlum gerðarþola, var kærður til Hæstaréttar, sem stað- festi úrskurðinn. ..............000.0... 0... en 632 Í rekstri opinbers máls gegn H krafðist hann þess, að formaður sakadóms, G, viki sæti í málinu, að H yrði gefinn kostur á að koma fyrir sig vörnum á varnarþingi sínu og að vitni í málinu yrðu samprófuð og heitfest. Úrskurð G um þessi atriði kærði H til Hæstaréttar, eftir að dómsmálaráðherra hafði veitt honum heimild til kærunnar samkvæmt 171. gr. laga nr. 27/1951. ............0..00.0.esn eens 64 Landamerkjamál. Jarðirnar F-H og Y-H liggja saman. Í landamerkjamáli, sem rekið var í héraði á árunum 1951—-1952, hafði eigandi F-H, M, uppi þá dómkröfu, að tiltekin landspilda, Hrb, yrði viður- kennd óskipt beitiland jarðanna F-H og Y-H og sameign eigenda þeirra. Eigandi Y-H, Þ, krafðist þess hins vegar, að dæmt yrði, að Hrb væri einkaeign sín. Af orðalagi engja- skiptagernings, sem eigendur téðra jarða gerðu árið 1866, þótti mega ráða, að Hrb hefði þá orðið eign Y-H. Þar af leiddi, að sönnunarbyrði fyrir þeirri staðhæfingu M, að Hrb væri sameiginlegt beitiland jarðanna, hvíldi á honum. Vitna- skýrslur um beit á þrætulandinu voru svo sundurleitar og andstæðar sín á milli, að ekki varð á þeim byggt. Að því er virtist frá árinu 1929 hafði Þ unnið að nýrækt á Hrb, án þess að M hefði, svo sannað væri, haft uppi mótmæli gegn þeim framkvæmdum fyrr en í landamerkjamálinu. Dóm- kröfu M var því hrundið, en krafa Þ hins vegar tekin til $rEiNA. ..........20000 res 38 Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Efnisskrá. LKKIX Bls. Lán. A lánaði B kú frá því í október 1949 til vors 1950. Áttu A og B heima vestan Blöndu í Húnavatnssýslu. B afhenti kúna, að A forspurðum, bóndanum D, sem bjó austan Blöndu, síðast í desember 1949 og flutti D kúna heim til sín, þótt hann vissi eða mætti vita um heimildarleysi B til ráðstöfunar á henni. Er kýrin var komin tilD, varð hún ekki að lögum flutt aftur vestur yfir Blöndu, sbr. lög nr. 15/1941, lög nr. 41/1947 og lög nr. 47/1950 svo og reglugerð nr. 78/19486. Ósannað var, að samningar hefðu tekizt með aðiljum um að B og D keyptu kúna. Í nóvember 1950 vildi D skila A kúnni, en hann neitaði að taka við henni. Var kýrin síðan hjá D til vors 1951. Var þá sent með hana til A, sem neitaði að taka við henni, og sömu afstöðu tók B. Sýslumaður aug- lýsti þá kúna til sölu á uppboði og seldist kýrin þar á kr. 2000.00. A krafði B og D 3500 króna bóta fyrir kúna. B og D drýgðu með framanlýstum aðgerðum sínum réttarbrot gegn A og var þeim því dæmt að bæta A tjón hans. Ósannað var, að krafa A væri ósanngjörn, enda sennilegt, að tjón A hefði numið meiru en fjárhæð þeirri, sem fékkst fyrir kúna á upp- boðinu. Var krafa A því tekin til greina. .................. 203 Leiðbeiningaskylda dómara. A, sem var ólöglærður, flutti mál sitt sjálfur í héraði. Var kröfu- gerð hans mjög ófullkomin og óskýr. Héraðsdómari leið- beindi þó A eigi um kröfugerð né nægilega um öflun gagna og málflutning. Dómur og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ............0..... 139 Leiguréttindi. Jörðin S ásamt eyðibýlinu H er eign Strandakirkju, en sýslu- maður Árnessýslu (P) hefur yfirumsjón með jarðeignum hennar samkvæmt reglum nr. 20/1931, sbr. lög nr. 50/1928. Árið 1943 losnuðu nefndar Jarðir úr ábúð og æskti þá K, sem var opinber starfsmaður í Reykjavík, þess, að honum yrði leigðar nefndar jarðeignir. Að fengnum meðmælum biskups, sem studd voru meðmælum skógræktar. og sand- græðslustjóra, varð kirkjumálaráðherra við beiðni K. Báru nefnd gögn og önnur með sér, að kirkjumálaráðherra og biskupi var kunnugt um, að K ætlaði sér ekki að flytja á jarðirnar og hefja þar ábúð, heldur var tilefni ákvörðunar- innar það, að nauðsyn þótti til bera að taka jarðirnar úr ábúð til friðunar fyrir beit, er sauðfjárbúskap fylgir. Hinn 19. marz 1945 gaf P út leigumála fyrir jörðunum til K. Segir þar, að leigumálinn teljist frá fardögum 1943 til lífstíð- ar K, að K sé ekki skylt að búa á jörðinni og K beri einn LEXK Efnisskrá. Bis. ábyrgð og áhættu af því, ef sveitarstjórn leiti réttar síns samkvæmt 3. gr. og 4. gr. ábúðarlaga. Hinn 30. október 1952 sagði P K upp leigu á nefndum jörðum. Þar sem K sinnti eigi þeirri uppsögn, krafðist P úíburðar á K. Kröfu sína byggði P í fyrsta lagi á því, að Selvogshreppur (H) ætti rétt til að ráðstafa jörðunum samkvæmt nefndum greinum ábúðarlaga, enda hefði komið fram krafa frá H um að fá jarðirnar til ráðstöfunar. Talið var, að með fyrrgreindri ákvörðun ráðherra hefðu jarðir þessar verið teknar úr ábúð til friðunar og leigðar K til lífstíðar. Réttur H samkvæmt tilgreindum ákvæðum ábúðarlaga væri því aðeins fyrir hendi, að nefndar jarðir hefðu ekki verið teknar úr ábúð og til friðunar samkvæmt stjócnarfarslegri heimild, enda væri og fullnægt öðrum skilyrðum, er ákvæðin greina. Um hugs- anlegan rétt H að þessu leyti varð annars ekki dæmt í þessu máli milli P og K. — Í öðru lagi byggði P útburðarkröfu sína á því, að K hefði að ýmsu leyti vanefnt skyldur sínar sem leigutaki, hann hefði nitt jarðirnar og rányrkt, leigt öðrum nytjar þeirra og hlunnindi og þá sérstaklega veiði- rétt án samþykkis hreppsnefndar og loks hafi hann refjazt við að halda uppi lögskilum af jörðunum. Samkvæmt 8. gr. leigumálans frá 1945 var K ge:t að leita tillagna sveitar- stjórnar H um lán til annarra á landsnytjum. Ákvæði þetta var talið reist á þeirri forsendu, að H ætti rétt til nefndra jarða samkvæmt ákvæðum ábúðarlaga, en úr því varð eigi skorið í máli þessu, og urðu brot K á nefndu ákvæði leigu- málans því eigi talin til útburðarsakar. Talið var, að nauð. synlegt hefði verið að setja í leigumálann ákvæði um hag- nýtingu veiði á jörðunum, til þess að koma í veg fyrir ofveiði þar. Þótti eðlilegt, að þar sem svo var ekki gert, hefði Þ, áður en hann leitaði til fógeta, veitt K viðvörun um veiðina og gefið honum færi á að ganga að hóflegum reglum um hana. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að telja, að hag- nýting K á veiðinni hefði verið slíkt brot á leigumálanum, að varða ætti útburði. Þá höfðu K heldur ekki verið settar skýrar og eðlilegar reglur um meðferð og framkvæmdir á jörðunum og þóttu ekki sannaðar á K aðrar þær vanefndir, er leiða ættu til leiguriftunar. Var því neitað um útburð. .. 727 Lífsháski. A og W höfðu veitt Ó svo stórfellda líkamsáverka, að hann gat enga björg sér veitt. Þeir yfirgáfu Ó þannig á sig kominn um vetrarnótt. Var þeim dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 220. gr. hegningarlaga nr. 19/1980. .....2200 0000... 0... 218 E var með W og A, er þeir skildu Ó eftir bjargarvana. Hann hirti ekki um að ganga úr skugga um, hvort Ó væri enn í Efnisskrá. LXKKI Big, bifreið þeirri, er hann var látinn í um hánótt, þegar hann gekk þar fram hjá næsta morgun. Hafði E með þessu brot- ið gegn 221. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, fangelsi 3 mánuði, skilorðsbundið. .......... 218 Líkamsáverkar. Á ók bifreið sinni austur Suðurlandsbraut og ætlaði fram úr 10 ára dreng, sem ók í sömu átt. Drengurinn lenti á bifreiðinni og hlaut af mikil meiðsl, m. a. höfuðkúpubrot. Sannað þótti, að A hefði ekið óbarflega nærri drengnum og að hann hefði ekki gefið hljóðmerki, áður en hann ók fram hjá. Var A því ekki talinn hafa sýnt nægilega varfærni í akstrinum og hann því samvaldur að slysinu. Var A dæmd refsing, m. a. fyrir brot á 219. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. 00.00.0020. 50 ÁA ók vörubifreið sinni of hratt og óvarlega á Reynivallahálsi í Kjós, er hann nálgaðist jeppabifreið, sem kom á móti. Rák- ust bifreiðarnar á, jeppabifreiðin skemmdist verulega og einn farþegi hennar rifbeinsbrotnaði, hlaut sár á handlegg og nef svo og augnmeiðsl. Með þessari háttsemi þótti A hafa m. a. brotið gegn 219. gr. almennra heoningarlaga nr. 19/1940. Var honum dæmd 1003 króna sekt og hann sviptur Ökuleyfi 3 mánuði. ............20.00.0 ess 145 Um kl. 3 að nóttu 12. marz 1953 kom Ó, 61 árs að aldri, að til- teknu húsi í Keflavík og barði þar að dyrum. Var Ó þá mjög drukkinn. Í húsinu voru þá m. a. staddir W, 31 árs, A, 17 ára, og E, 20 ára. Voru W og A undir áhrifum áfengis. Þeir A, E og W vildu aftra Ó frá að komast inn í húsið. W kvaðst þá hafa reiðzt ummælum, sem A hafði eftir Ó og þýddi fyrir W, en hann var evlendur. Gekk W að Ó, sló hann krepptum hnefa á hökuna, svo að hann féll við, en er hann reis upp aftur, greiddi W honum enn höfuðhögg og féll Ó þá meðvitundarlaus til jarðar. A, sem horft hafði á aðfarir þessar, og W báru nú Ó að fiskþvottakeri, sem var þar skammt frá, settu hann í kevið og skildu hann þar eftir meðvitundarlausan. Um þetta leyti var vindur í Keflavík VSV 9, rigning og hiti 3* C. Þeir W og A fóru að svo búnu inn í fyrrnefnt hús, en skömmu síðar fóru A, E og W aftur út og fluttu nú Ó, sem var enn meðvitundarlaus, að bifreið þar rétt hjá. Eitthvað raknaði Ó við við flutninginn og sló A þá með krepptum hnefa á kjálka Ó. Hreyfði Ó sig ekki eftir það. A, E og W skildu svo Ó eftir í lokuðum bílnum, blóðugan, meðvitundarlausan og bjargarlausan. Var Ó þarna, unz vegfarendur urðu hans varir af tilviljun um há- degi næsta dag. Er Ó fannst, hafði hann glóðarauga, stóra kúlu á hnakka og skurð undir kjálka. Hægri ökli var bólg- LXXKII Efnisskrá. inn og hann var víða marinn. Ó var fluttur í sjúkrahús, en þar andaðist hann 12 dögum síðar. Sannað þótti m. a. af skýrslu læknis og álitsgerð Læknaráðs, að banamein Ó hefði verið skemmdir á heilavef ásamt blæðingum í höfði, sem orsakazt hafi af áverka á höfuð hans. Lýsing á ákomum á Ó, eftir að hann fannzt, þótti sýna, að hann hefði hlotið fleiri áverka en raktir yrðu til framangreindra höfuðhögga W og A og yrði að telja, að þeir stöfuðu af meðferð W og A, enda ekki öðrum til að dreifa. Að svo vöxnu máli voru W og A báðir taldir refsiábyrgir vegna þess líkamstjóns, er Ó hlaut, svo og vegna afleiðinga þess. Var þeim m. a. dæmd refsing samkvæmt 218. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. .......220000000 ner Líkur. Sjá sönnun. Loftferðir. J var farþegi í áætlunarflugvél frá Siglufirði til Reykjavíkur, en flugvélin var eign flugfélagsins L. Í lendingunni hvolfdi flugvélinni, sem var sjóflugvél, og hlaut J allmikinn höfuð- áverka og leiddi af 10% varanlega örorku. Skilyrði til lendingar voru góð og var ekki gert sennilegt af hálfu L, að af hendi flugmannsins eða annarra starfsmanna L, sem að fluginu stóðu, hefði verið gætt nægilegrar varkárni. Var L því dæmt skylt að bæta J tjón það, er hann varð fyrir vegna slyssins. Voru bæturnar ákveðnar kr. 20.000.00. L hafði tryggt farþega og áhöfn hjá tryggingarfélaginu T og krafðist J til vara bóta úr hendi þess. Eftir framangreindum úrslitum var T sýknað af kröfu J. ..........0000..0.....0.0.. Læknar. Læknaráð. Læknir gefur skýrslu um líkamsáverka. .........000000.00.... sr 145, 218, 317, 377, 399, 405, 415, 549, 565, 592, Læknir gefur skýrslu um krufningu líks og dánarorsök. ...... Læknaráð lætur uppi álit um læknaskýrslu. .........000.. 218, Læknir gefur álit um örorku slasaðs manns. ..........000000.. sr 317, 399, 405, 415, 549, 565, Læknir lætur uppi álit um geðheilsu sakbornings og sakhætfi. Læknir gefur skýrslu um áfengismagn í blóði sakbornings. .... Læknir gefur skýrslu um blóðrannsókn í barnsfaðernismáli. 670, Lög Lögskýring. Ekki er í lögum kveðið á um málskot til dómsmálaráðuneytis á úrskurði valdsmanns um framfærslueyri samkvæmt 14. og 15. gr. laga nr. 57/1921. Eðli máls samkvæmt þótti slíkt málskot þó vera heimilt, enda sé það framkvæmt án ástæðu- Bls. 218 ö65 678 218 468 678 =. 468 483 718 Efnisskrá. LXKXTII lauss dráttar, eftir að aðili fékk eða mátti fá vitneskju um úrskurðinn. ..........200000....n0n sr Þegar litið var til ákvæða 6. gr. laga nr. 29/1885 um atbeina fógeta til innheimtu meðlagsgreiðslna, þóttu innheimtulaun til málflutningsmanns ekki vera talinn slíkur óhjákvæmi- legur kostnaður í sambandi við heimtu meðlags, sbr. 7. gr. sömu laga, að lögtak yrði gert fyrir innheimtulaununum. .. Ákvæði laga nr. 22/1950 um stóreignaskatt voru að vísu talin leiða til þess, að eignir þeirra, er bera hann, rýrnuðu að marki, en þar sem skattur þessi taldist á lagður eftir efna- hagslegum mælikvarða í sambandi við róttækar breytingar á efnahagskerfi landsins, þóttu ákvæði laganna eigi brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrárinnar. ........0..000.00.00. Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að þann hluta stór- eignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í hlutafélögum og samvinnufélögum, þar með talin hlutafjár- og stofnfjár- eign, geti ríkissjóður innheimt einungis hjá félögunum sjálf- um, enda leiði könnun 9. mgr. 12. gr., þrátt fyrir orðalag 3 mgr. gr., til þeirrar niðurstöðu, að löggjafinn hafi viljað láta þessi félög taka nokkurn þátt í greiðslu stóreignaskatts, þótt með óvenjulegum hætti sé. .............0000.0....0..... Reglur laga nr. 22/1950 voru að vísu taldar geta leitt til nokkurs ósamræmis, að því er varðar stóreignaskattsgreiðslur ein- stakra hluta- og samvinnufélaga, en sú mismunun taldist þó eigi vera með þeim hætti, að brjóti í bága við 67. gr. stjórn- arskrárinnar nr. 33/1944, enda taki löggjafinn ekki fyrir fram ákveðin félög út úr í því skyni að gera hlut þeirra verri en annarra. ..........2.000.000... sn P hafði verið handtekinn, án þess að hann hefði með ólörmætu framferði gefið tilefni til þeirra aðgerða, og var handtakan saknæmt misferli af hendi ríkislöggæzlumanns þess, er hana framkvæmdi. Þegar handtakan fór fram, voru enn Í gildi lög um skaðabætur fyrir gæzluvarðhald að ósekju o. fl., nr. 28/1893. Þau lög höfðu ekki að geyma ákvæði um bætur fyrir handtöku, og á þeim tíma, er þau voru sett, var ekki talið, að ríkið bæri fébótaábyrgð á tjóni af aðgerðum opin- berra starfsmanna að öðru leyti en því, sem mælt var í sér- stökum lögum. Réttarþróunin hefur hins vegar orðið sú, að á þessu sviði hefur verið lögð á ríkið víðtækari ábyrgð en áður var. Samkvæmt meginreglu laganna frá 1893 þótti P því hafa öðlazt rétt til bóta úr ríkissjóði vegna hinnar ólög- mætu handtöku. .........020.0..eesse ss Samkvæmt 9. mgr. 17. gr. laga nr. 31/1940 hefur póstafgreiðslu- maður heimild til að binda greiðslu póstávísunar því skil- yrði, að ávísunin sé afhent með álímdu frímerki. Lagaboð þetta var eigi talið brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrár- BIs. 17 31 78 93 93 104 LXXKIV Efnisskrá. Bla. innar nr. 33/1944, enda þótti sá skilningur ákvæðisins eðli- legastur, að það veitti heimild til aukins gjalds fyrir nefnda póstþjónustu. ..........00.00 0000 .s ss 135 Samkvæmt lögum nr. 28/1952 er sveitarstjórnum heimilt að leggja sérstakt gjald á kvikmyndasýningar, aðrar en sýn- ingar íslenzkra kvikmynda og fræðslukvikmynda, og má gjaldið vera allt að 10% af aðgangseyri að kvikmyndasýn- ingum, þegar frá honum hefur verið dreginn álagður skemmtanaskattur. Bæjarstjórn Reykjavíkur (R) ákvað að innheimta gjald þetta með 9% og þar á meðal hjá kvik- myndahúsi því (T), sem Háskólaráð rekur á vegum Sátt- málasjóðs, en kvikmyndahús þetta er að lögum undanþegið skemmtanaskatti. Af hálfu R var gjald T miðað við brúttó- sölu aðgöngumiða, án þess að dregin væri frá sú upphæð, sem skemmtanaskattur hefði numið, ef T bæri að greiða hann. Þessu mó:mæltu forráðamenn T, og krafðist R þá lögtaks hjá T til tryggingar eftirstöðvum nefnds gjalds, þ. e. þeim mismun, sem fram kom, ef skemmtanaskattur var dreg- inn frá brúttósöluverði miða eða eigi. Það þótti andstætt lagarökum og lagasamræmi, að eftirgefinn skemmtana- skattur sé gerður að gjaldstofni samkvæmt nefndum lögum nr. 23/1952 og að kvikmyndahús, sem undanþegið er skemmt- anaskatti, sé gert að greiða hlutfallslega hærra gjald til R samkvæmt lögum þessum en kvikmyndahúsum, sem greiða skemmtanaskatt. Þótti og eigi fullvíst, þrátt fyrii orðalag laganna, að þeir, sem þau settu, hafi viljað stofna til slíkrar skattlagningar. Var því synjað um lögtak hjá T. .......... 199 Á krafðist í skiptamáli fjárhæðar úr dánarkúi föður síns (F) vegna framfærslu hans síðustu tólf æviár hans. Þegar litið var til sambands A og E, þótti lögjöfnun frá 8. gr. laga nr. 141/1905 leiða til þess, að krafa A var ekki talin að neinu leyti niður fallin vegna fyrningar. ..........00..00.0.0..00. 2833 Heimild til að höfða mál til refsingar út af meiðyrðum var niður fallin samkvæmt 29. gr. hegningarlaganna nr. 19/1940. Grein þessi tekur ekki til ómerkingar ummæla samkvæmt orðum sínum og þótti ekki næg ástæða til að beita ákvæð- inu með lögjöfnun um ómerkingarkröfu. Voru ummælin því ómerkt. ...........0200000 000 294 Samkvæmt 8. gr. laga nr. 32/1935 um varðskip landsins og skipverja á þeim skal hlutur skipshafnar varðskips í bjarg- launum skiptast „milli skipverja í réttu hlutfalli við mánað- artekjur hvers þeirra“. Ákvæði þetta þótti bera að skýra þannig, að við skiptingu launa milli skipverja skuli einungis miða við fastar mánaðartekjur þeirra, en eigi óvissar og óreglulegar aukatekjur, enda benti meðferð lagafrumvarps- Efnisskrá. LEXKV Bls. ins á Alþingi ekki til þess, að löggjafinn hefði viljað skipa þessu á annan veg. .......00000s 00 ne en nennt rennir 351 A fékk ábúð.á jarðarhluta á árinu 1927 og laut sú ábúð því ákvæðum laga nr. 1/1884. Talið var, að ákvæði 9. gr. laga nr. 8/1951 veittu landsdrottni eigi heimild til að taka jarðar- hlutann úr lífstíðarábúð A, þar sem ekkert sambærilegt ákvæði er í lögum nr. 1/1884. ......00000 0. 0. eter er... 357 Talið er. að meðlag, sem lög gera föður óskilgetins barns að greiða með því, sé ætlað barninu sjálfu til framfærslu og menningar. Lagarök og eðli máls leiði því til þess, að barn- ið sjálft á réttinn til meðlagsins. Var þessi niðurstaða talin í beztu samræmi við niðurlagsákvæði 7. gr. laga nr. #7/1947. Móður óskilgetins barns er í lögum fengin heimild til að inn- heimta meðlag með því og verja því í þágu þess, svo sem lör mæla. Hins vegar var talið, að móðurina bresti alla heimild að lögum og lagarökum til að afsala barninu rétti til meðlagsins. ........200020000n0 en nennt 433 Með forsetaúrskurði nr. 58/1953 var nafngreindum ráðherra fal- in meðferð dómsmála. Ákvæði laga nr. 27/1951 þóttu eigi verða skilin á annan veg en þann, að einn og sami dóms- málaráðherra færi með ákæruvaldið í landinu á hverjum tíma, eins og tíðkazt hefur og er eðli máls samkvæmt. Á þessum lögum verður ekki gerð breyting með forsetaúr- skurði, heldur einungis með lögum, og var í því efni ekki nægilegt, þótt skýrt væri frá því Í athugasemdum við tiltek- ið lagafrumvarp, að annar ráðherra hefði tekið við dóms- málum á tilgreindu landssvæði. ......02020.0 0... 00... 439 Fjármálaráðherra í. h. ríkissjóðs (R) krafði bakarann K, sem hafði vörur frá rúgbrauðsgerð (G) til umsýslusölu, um 2% söluskatt af þeim vörum frá G, er hann seldi. K greiddi skatt þennan með fyrirvara. Fram kom, að G var hinn raunveru- legi seljandi varanna til neytenda, en K kom aðeins fram sem umboðsmaður. Afhending varanna til K varð á engan hátt jafnað til sölu og hafði því aðeins farið fram ein sala á vör- unum. G hafði greitt 3% söluskatt af tekjum sínum af vöru- sölu þessari samkvæmt blið 22. gr. laga nr. 100/1948. Er litið var til 21. gr. og 22. gr. sömu laga, svo og 2. gr. og 1. mgr. 3. gr. laga nr. 107/1951, þótti engin heimild til að krefja söluskatt tvisvar 'af sömu sölu. R var því dæmt að endur- greiða K nefnda fjárhæð. .......0.200.00.e rn er. 0000... 4TA Tilskipun um uppboðsþing í Danmörku og Noregi frá 19. desem- ber 1693 var aldrei birt hér á landi. Akvæðum hennar var þó fylgt hér í framkvæmd frá því fyrir aldamótin 1800 og byggt á þeim sem gildandi rétti í tilskipun frá 21. júní 1793, sem löglega var birt hér árið eftir. Þar sem svo lengi hafði verið farið eftir ákvæðum tilskipunarinnar, voru þau talin LXKXVI Efnisskrá. hafa helgazt af venju og yngri lögum og þar með orðið gildar íslenzkar réttarreglur. .................0.00. 3. gr. tilskipunar frá 21. júní 1793 var talin meðal lagaákvæða, sem felld voru úr gildi með 50. gr. laga nr. 57/1949, en þar sem þau lög taka ekki til frjálsra uppboða, skipti þetta engu um réttarreglur þær, sem gilt hafa og gilda um slík uppboð. Samkvæmt lögum nr. 92/1936 var ríkisstjórninni heimilað að kaupa jarðir handa ríkissjóði og skyldi sérstakur sjóður, Jarðakaupasjóður ríkisins, standa straum af kaupum þess- um. Hvergi í lögunum var ráðherra heimilað að veita selj- endum slíkra jarða endurkaupsrétt á jörðum þeim, sem þannig voru keyptar. Þótti því bera að skýra ákvæði laganna þannig, að um fullnaðarkaup væri að ræða, enda taldist sá skilningur eðlilegastur. .............0...0000000 Samkvæmt 15 gr. laga nr. 27/1951 gilda ákvæði laga nr. 85/1936 einnig í opinberum málum. Ákvæði 3. tl. 154. gr. laga nr. 21/1951 um kröfur á hendur dómara opinbers máls þótti því bera að túlka með þeim takmörkunum, sem felast í 34. gr. laga nr. 85/1936. ................0.0.... Lögreglusamþykkt. G braut með ógætilegum akstri bifreiðar gegn 46. gr. lögreglu- samþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930. ........000..... F var ákærður fyrir að hafa með ógætilegum akstri bifreiðar m. a. brotið gegn 46. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930. Saka"giptir þóttu eigi sannaðar og var F því sýknað. ur af ákæruatriðinu. ..................000...0.0. 0. Lögræði. Mál til sviptingar lögræðis ber í Reykjavík undir sakadómara, sbr. 2. gr. og 4. gr. laga nr. 27/1951. ...........00.0 Samkvæmt gögnum í opinberu máli og viðurkenningu J sjálfs voru leiddar að því sönnur, að J var ofdrykkjumaður og hafði hann af þeim sökum oft raskað opinberum hagsmun- um. Eftir kröfu dómsmálaráðuneytisins var J því sviptur sjálfræði samkvæmt ákvæðum 5. gr. laga nr. 95/1947. .. Lögtak. Hjónin G og S slitu samvistir síðast á árinu 1949. Hinn 19. októ- ber 1950 gaf sakadómar“i út úrskurð, þar sem manninum (G) var gest að greiða konunni (S) framfærslueyri, henni og þremur börnum þeirra til handa, kr. 3000.00 á mánuði, mán- uðina desember 1949, janúar til marz 1950 og frá 1. október s.á. Hinn 28. marz 1951 krafðist S lögtaks hjá G til lúkningar greiðslum samkvæmt nefndum úrskurði, en ógreiddar reyndust vera kr. 90C0.00. Úrskurður sakadómara var birtur BIs. 494 584 615 468 596 447 Efnisskrá. LKXKVII Bls. G löglega 20. október 1950. G ritaði sakadómara 9. apríl 1951 og krafðist þess, að úrkurðurinn yrði úr gildi felldur, en þeirri kröfu var eigi sinnt. Þá ritaði G og dómsmálaráðu- neytinu Í sama skyni 7. ágúst 1951. Þótt eigi sé í lögum getið um slíkt málskot til æðra stjórnarvalds, var það þó talið heimilt, enda sé það framkvæmt án ástæðulauss dráttar. G leitaði ekki til sakadómara fyrr en nær sex mánuðir voru liðnir frá birtingu úrskurðarins og skaut ekki úrskurð- inum til dómsmálaráðuneytisins fyrr en liðnir voru yfir níu mánuðir frá birtingunni og meir en fjórir mánuðir rá því að lögtaks var beiðst. Slíkt málskot var talið of seint framkvæmt, og stóð úrskurður sakadómara því óhaggaður, enda og engir þeir gallar á honum, sem varða ættu ógild- ingu hans. Að lögum var óheimilt að draga frá framfærslu- eyri samkvæmt úrskurðinum aðrar greiðslur, sem G hafði innt af hendi til heimilis S, og skipti engu, þótt gætt hefði misskilnings að þessu leyti í bréfi dómsmálaráðuneytisins. Var lögtakskrafa S því tekin til greina. .................. 17 A greiddi fyrstu daga hvers mánaðar til málflutningsmanns fyrrverandi konu sinnar (B) 500 króna meðlag með barni þeirra. Í októbermánuði 1952 hafði A falið nafngreindum manni að koma meðlagsgreiðslunni fyrir þann mánuð til skila, en sá maður lét það undir höfuð leggjast. Er A varð þessa var síðar í mánuðinum, bauð hann fram greiðslu á meðlaginu í skrifstofu málflutningsmanns B, en viðtöku þess var synjað, nema málflutningsmaðurinn fengi greidd innheimtulaun. Það vildi A ekki gera og sendi hann því næst 29. október 500 króna meðlagsgreiðsluna fyrir þann mánuð með póstávísun til málflutningsmannsins, sem veitti fjár- hæðinni viðtöku. A sendi málflutningsmanninum með sama hætti 1090 krónur þann 3. des. 1952 og loks 500 krónur 31. S. m. til lúkningar meðlagsgreiðslu fyrir janúar 1953, en þessa síðasttöldu ávísun fékk A endursenda. Í janúarbyrjun 1953 krafðist málflutningsmaður B lögtaks hjá A til greiðslu meðlagsins fyrir þann mánuð svo og innheimtulauna og kostnaðar vegna lögtaksúrskurða á hendur A 24. október og 11. desember 1952. Þegar litið var til háttsemi umboðs- manns B gagnvart greiðslutilraunum A, þóttu ekki efni til að leyfa lögtak fyrir meðlaginu fyrir janúar. Þar sem greiðsla á meðlaginu fyrir janúar hafði verið boðin fram, þegar málflutningsmaður B lét birta lögtaksúrskurðinn 8. s. m. þótti ekki ástæða til að leyfa lögtak fyrir kostnaði af birtingunni og sama máli var talið gegna um kostnað af birtingu úrskurðarins frá 11. des. 1952, sem þótti tilefnis- laus eftir atvikum. Er litið var til ákvæða 6. gr. laga nr. 29/1885 um atbeina fógeta til innheimtu meðlagsgreiðslna, LKKKVIII Efnisskrá. sbr. 7. gr. sömu laga, þóttu innheimtulaun til málflutnings- manns ekki vera slíkur óhjákvæmilegur kostnaður, að krafa B um lögtak fyrir nefndum innheimtulaunum yrði tekin til greina. Vanskil A á meðlagsgreiðslu fyrir október 1952 þóttu hins vegar eiga að valda því, að leyfa bæri lögtak fyrir kostnaði af bistingu úrskurðarins frá 24. október s.á. ...... Við álagningu útsvars á kaupfélagið V vegna viðskipta þess við utanfélagsmenn, lagði niðurjöfnunarnefnd veltuútsvar á V, miðað við alla vörusölu félagsins. Skattframtali V hafði þó fylgt skýrsla, sem ekki hafði verið véfengd, um sundurliðun vörusölu milli félagsmanna og utanfélagsmanna ár það, sem um var að tefla. Þar sem niðurjöfnunarnefnd hafði eigi miðað útsvarið við skýrslu þessa og því ekki gætt réttra sjónarmiða við álagningu þess, var synjað um framkvæmd lögtaks fyrir úísvarinu. .........2.22000 000. Synjað um lögtak til heimtu gjalds af kvikmyndasýningum. .... Synjað um lögtak fyrir útsvari. ..........00200200 00... 00... Löxveð. Sjá sjóveð. Mílasamlas. a) Einkamál. 1. Kröfusamlag. 1. Af hálfu sækjanda. ........ 139, 190, 212, 249, 260, 282, 387, 2. Gagnkröfur. .........202200 00 1, 187, 190, IE. Aðiljasamlag. 1. Sóknaraðilja. ........02.00.0..... 56, 111, 166, 171, 190, 297, 2. Varnaraðilja. ............0.0.2... 56, 139, 162, 203, 260, 297, b) Opinber mál. 1. Aðili ákærður fyrir fleiri brot en eitt. .......00000.0. 0... sr 50, 145, 218, 468, 483, 507, 516. 512, 596, 627, 2. Fleiri aðiljar en einn ákærðir í sama máli. 218, 268, 507, 516, Mélflutnirgsmenn. Talið var, að málflutningsmaður áfrýjanda hefði stofnað hags- munum umbjóðanda síns í hættu með áfrýjun máls að ó- fyrirsynju. Áfrýjanda var þó dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti, þar sem stefndi hafði ekki neytt heimildar 182. gr. laga nr. 85/1936 til að krefja málflutningsmanninn persónulega um málskostnað. .......0.0000000....0.... 31, Kröfu málflutningsmanns, um að málflutningsmanni gagnaðilja yrði dæmd refsing fyrir vísvitandi ranga kröfugerð, hrundið. Stjórn Lögmannafélags Íslands vítti í úrskurði tiltekna hátt- semi málflutningsmannsins T. Við meðferð málsins hafði T lýst því, að hann mundi „ekki sækja fundi félagsstjórnar- 31 90 199 303 637 534 307 522 695 695 35 Efnisskrá. LXKKIK innar oftar út af þessu máli“ og mundi „ekki veita neinar upplýsingar í því.“ T kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem vísaði málinu frá sér, þar sem T hefði með framangreindu hátte"ni firrt sig rétti til að bera úrskurð félagsstjórnarinn- ar undir Hæstarétt og fá þar komið að gögnum, sem honum hefði verið í lófa lagið og skylt að leggja fyrir félags- stjórnina. ...........2.00....e ns 61 Aðili máls, sem flutti mál sitt sjálfur, og málflutningsmaður t9 gagnaðilja (J) lýstu því í bréfi til Hæstaréttar, að þeir hefðu orðið á það sáttir, að hlið á girðingu, sem um var deilt, skyldi vera með tilteknum hætti. Umbjóðendur J vé- fensdu síðar, að J hefði haft heimild til að gera þetta sam- komulag, og þar sem J gat eigi sannað heimild sína að þessu leyti, var nefnt samkomulag talið óbindandi fyrir umbjóðendur J. .........020200.00. 00 sen 260 Málflutningur. Sjá málsmeðferð. Málskostnaður. Sbr. gjafsókn, gjafvörn, ómaksbætur. I. a) Einkamál. .„ Málskostnaður látinn falla niður. ............ 114, 121, 162, 166, 120, 199, 232, 329, 340, 367, 370, 387, 460, 565, 584, 608, 637 . Aðili, sem tapar máli að öllu eða mestu leyti, dæmdur til að greiða málskostnað. ...........2020000. 00 senn 1, 17, 26, 31, 35, 38, 43, 47, 56, 69, "3, 81, 85, 90, 93, 104, 111, 135, 171, 187, 203, 208, 213, 249, 260, 282, 297, 303, 307, 310, 317, 336, 351, 357, 364, 377, 399, 405, 415, 425, 428, 433, 450, 474, 489, 498, 522, 534, 539, 543, 569, 562, 555, 574, 577, 580, 590, 592, 601, 615, 632, 635, 664, 678, 114, TAT . Ómerkingarðómar. a) Stefnanda í héraði dæmt að greiða málskostnað. ...... sr 11, 131, 133, 139, 157, 254, 374, 705, 708 b) Málskostnaður látinn niður falla. ........00.0000.00... 383 . Málskostnaðarákvæði héraðsdóms kært til Hæstaréttar sam- a kvæmt 186. gr. laga nr. 85/1936. .....c00c000n. 00... 56, 25 b) Opinber mál. . Aðili dæmdur sekur og gert að greiða sakarkostnað. ........ 50, 99, 124, 145, 149, 218, 268, 354, 391, 394, 444, 463, 480, 483, 494, 507, 516, 525, 529, 596, 621, 642, 647, 695, TIL , Aðili sýknaður og málskostnaður lagður á ríkissióð. ........ er 182, 313, 501, 542, 603, 653 . Máli vísað frá Hæstarétti og sakarkostnaður lagður á ríkis- SjJÓðÐ. ....0020000 nr 439 . Héraðsdómur felldur úr gildi, málinu vísað heim í hérað, en málskostnaður ekki dæmdur. ......000000.000.. 0... 447 xXC Efnisskrá. 5. Héraðsdómur um lögræðissviptingu staðfestur og sakar- kostnaður lagður á ríkissjóð. ...............0...00 0. 6. Héraðsdómur ómerktur og sakarkostnaður lagður á ríkissjóð. II. Talið var, að málflutningsmaður áfrýjanda hefði stofnað hagsmunum umbjóðanda síns í hættu með áfrýjun máls að ófyrirsynju. Áfrýjanda var þó dæmt að greiða málskostnað fyrir Hæstarétti, þar sem stefndi hafði ekki neytt heimildar 182. gr. laga nr. 85/1936 til að krefja málflutningsmanninn pe:sónulega um málskostnað. ..........0.00000 0. 31, B krafðist þess, að löghald yrði lagt á fjárhæð, er B taldi T hafa í vörzlum sínum, og á síðara stigi málsins beindi B sömu kröfu gegn S. Að lokum óskaði B þess, að fógetadómsmál þetta yrði hafið. T og S kröfðust þá málskostnaðar úr hendi B. Þar sem B hélt áfram málinu gegn T og S, eftir að sýnt var, að sannanir skorti fyrir því, að nefnd fjárhæð væri í vörzlum þeirra, gerði fógeti B að greiða T og S málskostnað. Úrskurður fógeta var kærður til Hæstaréttar og staðfestur þar. ............02.2200 sn Málskot. Sakadómari kvað upp meðlagsúrskurð samkvæmt 14. og 15. gr. laga nr. 57/1921. Í lögum greinir ekki um málskot til dóms- málaráðuneytis, að því er varðar slíka úrskurði. Slíkt mál- skot var þó talið heimilt, enda sé það framkvæmt án ástæðu- lauss dráttar. Aðili, sem greiða átti framfærslueyri sam- kvæmt nefndum úrskurði, skaut honum ekki til ráðuneytis fyrr en liðnir voru meira en níu mánuðir frá löglegri bistingu hans. Slíkt málskot var talið of seint framkvæmt, og stóð úr- skurðurinn því óhaggaður. ..............0000000 00... Méílsmeðferð. Togari h/f A fékk tundurdufl í vörpu sína. Maður á vegum Skipaútgerðar ríkisins (S) gerði duflið óvirkt. S höfðaði mál gegn A til greiðslu kostnaðar af verki þessu. A byggði sýknukröfu sína þegar í héraði á því, að „ríkisvaldinu bæri tvímælalaus skylda til að annast um það, að tundurdufl verði gerð óvirk, án þess að einstaklingar þurfi að greiða þóknun fyrir það starf til ríkisins eða þeirrar stofnunar þess, sem sér um framkvæmd verksins.“ Þrátt fyrir þetta var ekki fengin yfirlýsing dómsmálaráðuneytisins um horf þess til málsefnisins. Vegna þessarar vanreifunar af hálfu S var héraðsdómur og málsmeðferð þar ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ..............2.00..... nn Fundið að því í opinberu máli, að héraðsdó.mari virtist að mestu Bls. 531 627 35 56 17 11 Efnisskrá. hafa látið nægja próf lögreglumanna, en ekki prófað sakar- atriði sjálfstætt. sbr. 73., 75. og TT. gr. laga nr. 27/1951. .... A, sem var ólöglærður, flutti mál sitt sjálfur í héraði. Var kröfu- gerð hans mjög ófullkomin og óskýr. Héraðsdómari leið- beindi þó A eigi um kröfugerð né nægilega um öflun gagna og málflutning. Dómur og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. .................. Það sætti aðfinnslum, að héraðsdómari hafði ekki prófað sakar- atriði sjálfstætt í opinberu máli svo og dregið með- ferð þess óhæfilega á langinn. ...........0.0000.000..... Sönnur brast á, að héraðsdómendur hefðu leitað sátta í sjó- og verzlunardómsmáli, og var því dómur og málsmeðferð Ómerkt. ...........0..000. A og W voru ákærðir fyrir brot á 211. gr. almennra hegningar- laga nv. 19/1940. Þeir voru sýknaðir af þeirri ákæru, en hins verar þótti sýnt. að þeir hefðu með vísvitandi líkamsárás á Ó brotið gegn 218. gr. sömu laga. Sú grein var að vísu ekki nefnd í ákæruskjali, en með því að þar var greindur verkn- aður sá, sem greinin fjallar um, og skilyrði voru til þess samkvæmt 118. pr. laga nr. 27/1951 að beita nefndri 218. £r.. þótti mega heimfæra brot þeirra A og W undir greinina. Leigusalinn H höfðaði mál gegn leigutakanum V til greiðslu húsaleigu fyrir skúr nokkurn, sem V notaði til íbúðar með vitund H. Leisusamningur aðilia hafði ekki verið lagður fyrir húsaleigunefnd til staðfestingar, sbr. 11. gr. laga nr. 39/1943, og eiri hafði H í héraði aflað mats húsaleigunefndar á því. hver væri hætfileg leisa fyrir skúrinn eða leitt það í líós á annan hátt. Vegna þessarar vanreifunar var talið, að héraðsdómari hefði átt að vísa málinu frá dómi. Var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. .. A hafði unni kröfu í skiptamáli 27. nóvember 1951, en vaxta af kröfufjárhæð svo og málskostnaðar var ekki krafizt fyrr en við munnlesan málflutning 20. marz 1953. Af þessum sökum og samkvæmt 223. gr. sbr. IX. kafla laga nr. 85/1936 voru A ekki gegn mótmælum gagnaðilja dæmdir vextir af fjárhæðinni né málskostnaður fyrir skiptadómi. .......... Í re':stri máls fvrir sjó- og verzlunardómi krafðist stefndi frá- vísunar málsins af þeim sökum, að sönnur skorti á, að stefnandi hefði umboð til málshöfðunar frá réttum aðilja, að nokkrir kröfuliða væru of óliósir og að sjó- og verzlunar- dómurinn væri eigi bær til að fella dóm um einn lið kröfunn- ar, Stefndi færði þá sönnur á umboð sitt og bætti úr kröfu- gerð. Að svo vöxnu máli og þar sem sjó- og verzlunardóm- urinn taldist bær til að dæma alla liði dómkröfunnar, var frávísunarkröfunni hrundið. .............202000000. 000. Í lögtaksmáli lagði áfrýjandi ekki fram í Hæstarétti dóms- xCI Bls. 50 133 145 157 218 254 282 310 XCII Efnisskrá. gerðir málsins, heldur einungis endurrit úr fógetabók, þar sem getið var skjala þeirra, sem lágu fyrir fógetadómi, en hvorki skjölin né staðfest endurrit þeirra voru lögð fram. Vegna þessara galla á áfrýjun málsins var því vísað frá Hæstarétti. .................22000000.00 err Sakarefni skipt í máli út af ábúðarrétti á jörð, sbr. 71. gv. laga nr. 85/1936. ......2002.00000.00 ser Ó krafðist þess í héraði, að A yrði að viðlögðum dagsektum dæmt að gera kaupsamning við hann um tiltekna fasteign, án þess að beina málinu gegn aðilja, sem fengið hafði afsal fyrir eigninni úr hendi A. Vegna þessa galla á málatilbúnaði var málsmeðferð í héraði og dómur ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ...........22000000. 000. Bæja“yfirvöld kröfðust þess í ársbyrjun 1954, að hús, sem tekið hafði verið til íbúðar án leyfis bygginganefndar, yrði rifið, en eigandinn neitaði. Kom þá til máls fyrir sakadómi og var um málsmeðferð farið eftir ákvæðum 6. gr. og 7. gr. laga nr. 61/1944. Þar sem málið átti að sæta meðferð laga nr. 21/1951, sbr. 11. tl. 2. gr. og 202. gr. þeirra laga, voru úr- skurðir héraðsdóms ómerktir og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar. ........20.2... Reglur um afdráttarlausan málflutning gilda ekki um bótakröf- ur, sem hafðar ecu uppi í opinbesu máli, sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. .......202..0000 0000 Sérfræðingar, sem höfðu rannsakað blóð A, B og D, barns B, töldu yfirgnæfandi líkur gegn því, að A gæti verið faðir D, en vildu þó ekki staðhæfa, að slíkt gæti ekki verið. Hæsti- réttur kvað því svo á með úrskurði, að blóð skyldi af nýju tekið úr A, B og D og blóðúrtökin send til hæfs erlends sérfræðings til rannsóknar og úrskurðar. Var lagt fyrir héraðsdómara að láta framkvæma rannsóknina og var mál- inu frestað á meðan. ........222.220000 ss Málsaðiljar deildu um rétt til töku á heitu laugarvatni sam- kvæmt samningi. Eigi lá fyrir skýrsla um vatnsmagn nefndrar laugar, hverjum hefði verið veitt afnot þess, hve- nær og í hve ríkum mæli, hve mikið vatn þyrfti til heimilis- og búsþarfa aðilja o. fl. Málið þótti því svo vanreifað, að því var vísað frá héraðsdómi. ........00020000. 00... A krafði B í máli um meistavalaun múrara. B hafði uppi bær varnir, að A ætti ekki rétt til launa þessara vegna galla á steypuvinnu, sem A bæri ábyrgð á. Að svo vöxnu máli þótti héraðsdómari hafa átt að kveðja sérkunnáttumenn um húsa- gerð til að dæma málið með sér, en þar sem það hafði ekki verið gert, var héraðsdómur ómerktur og málsmeðferð að nokkru og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferð. ar og dómsálagningar af nýju. .......000020ee0r ann Bls. 32 söt 314 383 394 sn GG Gt 459 Efnisskrá. xCIIl Bls. Aöðiljum veittur kostur á að afla frekari gagna í einkamáli. .... 506 Héraðsdómur var ómerktur í Hæstarétti vegna galla á dóminum. Í ómerkingardóminum var jafnframt tekið fram, að áfátt væri um tiltekin atriði í rannsókn málsins. ........... 27 H var ákærður fyrir brot á lögum um fjárhagsráð, innflutn- ingsve-zlun og verðlagseftirlit, lögum um tollheimtu og toll- eftirlit og tilteknum ákvæðum almennra hegningarlaga. For- maður sakadóms í opinbera málinu gegn H var G, dómari samkvæmt umboðsskrám. Í rekstri málsins krafðist H þess m. a., að G yrði dæmt að víkja úr dómarasæti í málinu. H hafði áður borið fram sams konar kröfu, en henni var hrund- ið með dómi Hæstaréttar 23. janúar 1953, með því að þá þóttu eigi vera fyrir hendi nægar ástæður til að láta G víkja úr dómarasæti. Nú kom fram, að G höfðu orðið á framhald- andi mistök í málinu. Hann hafði brotið gegn ákvæðum 86. gr. laga nr. 27/1951, með því að gefa verjanda H ekki kost á að gæta réttar hans við töku bókhaldsgagna úr vörzlum hans, og var hér um ítrekaða synjun G að ræða. Þá hafði G ekki haldið málinu fram með tilhlýðilegum hraða, og í gveinargerð til Hæstaréttar hafði hann fyrirfram tekið af- stöðu til sakarefnis, sem hann átti síðar að kveða efnisdóm um, sbr. 19. kafla laga nr. 27/1951, auk þess sem G dróttaði refsiverðu atferli að verjanda H. Af þessum sökum var G dæmt að víkja úr dómarasæti í málinu. .........0000..... 654 Í sama máli krafðist H þess, að honum yrði á varnarþingi sínu, sem var Vestmannaeyjar, gefinn kostur á að koma fyrir sig vörnum, sérstaklega um verðlags. og bókhaldsákæruna. Þessari kröfu var ekki sinnt, þar sem dómsmálaráðherra hafði samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951 veitt til þess sam- þykki sitt, að H yrði kvaddur fyrir dóm í Reykjavík. ...... 684 Í sama máli krafðist H þess, að vitni í opinbera málinu yrðu samprófuð og heitfest. Á því stigi, sem málið var, kom ekki til greina, að Hæstiréttur segði fyrir um, hver vitni bæri að heitfesta, heldur bar dómara aðalmálsins í héraði að taka afstöðu til þessa og samprófa og heitfesta vitni. .... 684 Manndráp. Um kl. 3 að nóttu 12. marz 1953 kom Ó, 61 árs að aldri, að til- teknu húsi í Keflavík og barði þar að dyrum. Var Ó þá mjög drukkinn. Í húsinu voru þá m. a. staddir W, 31 árs, A, 17 ára, og E, 20 ára. Voru W og A undir áhrifum áfengis. Þeir A, E og W vildu aftra Ó frá að komast inn í húsið. W kvaðst þá hafa reiðst ummælum, sem A hafði eftir Ó og þýddi fyrir W, en hann var erlendur. Gekk W þá að Ó, sló hann kreppt- um hnefa á hökuna, svo að hann féll við, en er hann reis upp aftur, greiddi W honum enn höfuðhögg og féll Ó þá KCIV Efnisskrá. Bls. meðvitundarlaus til jarðar. A, sem horft hafði á aðfarir þessar, og W báru nú Ó að fiskþvottakeri, sem var þar skammt frá, settu hann í kerið og skildu hann þar eftir með- vitundarlausan. Um þetta leyti var vindur í Keflavík VSV 9, rigning og hiti 3* C. Þeir W og A fóru að svo búnu inn í fyrrnefnt hús, en skömmu síðar fóru A, E og W aftur út og fluttu nú Ó, sem var enn meðvitundarlaus, að bifreið þar rétt hjá. Við flutninginn raknaði Ó eitthvað við og sló A þá með krepptum hnefa á kjálka Ó. Hreyfði Ó sig ekki eftir það. A, E og W skildu svo Ó eftir í lokaðri bifreiðinni, blóð- ugan, meðvitundarlausan og bjargarlausan. Var Ó þarna, unz vegfarendur urðu hans varir af tilviljun um hádegi næsta dag. Er Ó fannst, hafði hann ýmsa áverka. Var hann fluttur í sjúkrahús, en þar andaðist hann 12 dögum síðar. Sannað þótti, m. a. af skýrslu læknis og álitsgerð Lækna- ráðs, að banamein Ó hefði verið skemmdir á heilavef ásamt blæðingum á höfði, sem orsakazt hefði af áverka á höfuð hans. Lýsing á ákomum á Ó. eftir að hann fannst, þótti sýna, að hann hefði hlotið fleiri áverka en raktir yrðu til framan- greindra höfuðhögga W og A og yrði að telja, að þeir stöf- uðu af meðferð W og A, enda ekki öðrum til að dreifa. Að svo vöxnu máli voru W og A báðir taldir refsiábyrgir vegna þess líkamstjóns, er Ó hlaut, svo og vegna afleiðinga þess. A og W voru sýknaðir af ákæru fyrir brot á 211. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1949. Hins vegar var þeim dæmd refsing samkvæmt 218. gr. sömu laga svo og 215. gr., þar sem verknaður þeirra hafði dauða Ó í för með sér og þær afleiðingar árásarinnar töldust þeim til sakar vegna gáleysis. ................0000000 rn 218 Mannorð. Sjá borgararéttindi. Matur og skoðun. Sjá og lækna, læknar“éð. Tveir dómkvaddir menn meta viðge"ðarkostnað skips. ........ 1 Dómkvaddir sérfróðir menn meta verðmæti skins. ............ se 43, 171, 208. 425, 428 Skólastjóri Stýrimannaskólans framkvæmir athugun á staðar- ákvörðun varðskipsmanna í sambandi við ákæru um brot á fiskveiðilöggjöfinni. .. 65, 99, 124, 154, 354. 525. 642. 647, TIl Tveir siglingafróðir menn láta uppi álit sitt um hugsanlegt rek togara á tilteknu tímabili. ...............0.0.000.000 0... 99 Tveir dómkvaddir menn lýsa viðbygginsu við húshluta. ........ 114 Tveir sérfróðir dómkvaddir menn meta rafmagns. og hita- kostnað. ......022.00000 00. 182 Tveir sérfróðir dómkvaddir menn meta viðgerðarkostnað bifreiðar. ..........20022000... sen 212, 608 Efnisskrá. KCV Bls. Sérfróðir dómkvaddir menn láta uppi álit um hugsanlega blöndu benzíns og olíu í facmi skips. ............00.00. 0... 232 Dómkvaddir sérfróðir menn láta uppi álit um, hvar þörf sé á hliðum á girðingu milli bújarðar og sumarbústaðar. ...... 260 Dómkvaddir sérfróðir menn meta til peningaverðs breytingar og endurbætur á húseign. ............2.000.0 s.s. en 282 Iðnráð Reykjavíkur lætur uppi álit um, hvort tiltekið starf teljist iðja eða iðnaður. .............2200.... nn 313, 501 Dómkvaddir sécfróðir skoðunarmenn lýsa tiltekinni starfsemi fyrirtækis. ...............02 0000 313, 501 Tryggingafræðingur metur tjón manns, er hlaut meiðsl vegna SlysSs. C..............0 0 317, 377, 405, 415, 549, 678 Húsaleigunefnd framkvæmir leigumat á húsnæði. ............ 394 Dómkvaddir sérfróðir menn láta uppi álit um gerð vatnsveitu. 452 Dómkvaddir sérfróðir menn láta uppi álit um, hvað teljist eðli- legar nauðsynjar skips. .........2.000.00 0... 507 Dómkvaddir sérfróðir menn láta uppi álit um orsakir galla á húsi. ...........0..0000 000. 642 Dómkvadir sérfróðir menn skoða dufl og legufæri skins. ...... 642 Tryggingafræðingur áætlar tjón manns, er missti framfæranda SÍNN. 2...000220020 00 664 Meðlög. Hjónin G og S slitu samvistir síðast á árinu 1949. Hinn 19. október 1950 gaf sakadómari út úrskurð, þar sem mannin- um (G) var get að gveiða konunni (S) framfærslueyri, henni og þrem börnum þeirra til handa, kr. 3000.00 á mánuði, mánuðina desember 1949, janúar til marz 1950 og frá Í. október s. á. Hinn 28. marz 1951 krafðist S lögtaks hiá G til lúkningar greiðslum samkvæmt nefndum úrskurði, en ógreiddar reyndust vera kr. 9090.00. Úrskurður sakadómara var birtur G löglega 20. október 1950. G ritaði sakadómara 9. apríl 1951 og krafðist þess, að úrkurðurinn yrði úr gildi felldur, en þeirri kröfu var eigi sinnt. Þá ritaði G og dóms- málaráðuneytinu í sama skyni 7. ágúst 1951. Þótt eigi sé í lögum getið um slíkt málskot til æðra stjórnvalds, var það þó talið heimilt, enda sé það framkvæmt án ástæðulauss dráttar. G leitaði ekki til sakadómara fyrr en nær sex mán- uðir voru liðnir frá birtingu úrskurðarins og skaut ekki úr- skurðinum til dómsmálaráðuneytisins fyrr en liðnir voru meira en níu mánuðir frá birtingunni og meir en fjórir mán- uðir frá því lögtaks var beiðzt. Slíkt málskot var talið of seint framkvæmt og stóð ú“skurður sakadómara því óhagg- aður, enda og engir þeir gallar á honum, sem varða ættu ó- gildingu hans. Að lögum var óheimilt að draga frá fram- færslueyri samkvæmt úrskurðinum aðrar greiðslur, sem G g KCVI Efnisskrá. Bla. hafði innt af hendi til heimilis S, og skipti engu, þótt gætt hefði misskilnings að þessu leyti í bréfi dómsmálaráðu- neytisins. Var lögtakskrafa S því tekin til greina. ........ 17 A greiddi fyrstu daga hvers mánaðar til málflutningsmanns fyrrverandi konu sinnar (B) 500 króna meðlag með barni þeirra. Í októbermánuði 1952 hafði A falið nafngreindum manni að koma meðlagsgreiðslunni fyrir þann mánuð til skila, en sá maður lét það undir höfuð leggjast. Er A varð þessa var síðar í mánuðinum, bauð hann fram greiðslu á meðlaginu í skrifstofu málflutningsmanns B. en viðtöku þess var synjað, nema málflutningsmaðurinn fengi greidd innheimtulaun. Það vildi A ekki gera, og sendi hann þvínæst 23. október 500 króna meðlagsgreiðsluna fyrir þann mánuð með póstávísun til málflutningsmannsins, sem veitti fjár- hæðinni viðtöku. A sendi málflutningsmanninum með sama hætti 1000 krónur þann 3. desember 1952 og loks 500 krónur 31. s. m. til lúkningar meðlagsgreiðslu fyrir janúar 1953, en þessa síðasttöldu ávísun fékk A endursenda. Í janúar- byrjun 1953 krafðist málflutningsmaður B lögtaks hjá A til greiðslu meðlagsins fyrir þann mánuð svo og innheimtu- launa og kostnaðar vegna lögtaksúrskurða á hendur A 24. október og 11. desember 1952. Þegar litið var til háttsemi umboðsmanns B gagnvart greiðslutilraunum A, þóttu ekki efni til að leyfa lögtak fyrir meðlaginu fyrir janúar. .... 31 J og Þ eignuðust óskilgetið barn, K, 4. októker 1934, og var K á vegum móður sinnar, Þ, án þess að J greiddi nokkurt með- lag með barninu. Árið 1947 fékk Þ barnalifeyri frá Trygg- ingastofnun ríkisins vegna K fyrir níu fyrstu mánuði árs- ins. Árið eftir krafði Tryggingastofnunin J um endur- greiðslu á fjárhæðinni. Var það tilefni þess, að J fór á fund Þ 29. desember 1948 og lagði fyrir hana skjal, sem lögmaður J hafði handritað. Skrifaði Þ undir skjalið að beiðni J, en í skjalinu lýsti Þ hví, að hún félli frá öllum meðlagsgreiðsl- um með K fyrir liðinn og ókominn tíma á hendur J, fram- færslusveit hans og Tryggingastofnun ríkisins. Þ lézt 27. apríl 1949. Yfirfjárráðandi f. h. dánarbús Þ krafði J á árinu 1950 um vangoldnar meðlagsgreiðslur með K, rúmar 13 þús- undir króna. Yfirlýsing Þ 29. desember 1948 var metin ógild, þar sem hana hafi skort heimild til að afsala barninu með- laginu, sem það sjálft átti réttinn til. Viðurkennt var, að ófyrndar meðlagsgreiðslur, sbr. 2. tl. 3. gr. laga nr. 14/1905, næmu rúmum 3600 krónum og var J dæmt að greiða dánar- búi Þ þá fjárhæð, en sakaraðild dánarbúsins var ekki vé- fengd í málinu. ..........2..00. 0... ss ss 433 Konan A höfðaði mál gegn framfærslusveit sinni (B) til greiðslu meðlags með þrem börnum A og fráskilins manns hennar, Efnisskrá. XCVI Bls. þar sem Tryggingastofnun ríkisins hætti að greiða meðlög þessi, eftir að A fór að búa með öðrum manni. B krafðist frávísunar á máli þessu, þar sem A ætti að snúa sér til sveit- arstjórnaryfirvalda samkvæmt 2748. gr. framfærslulaga nr. 80/1947, en dómstólar séu ekki bærir að dæma um að- fararhæfi slíkrar kröfu. Frávísunarkröfu þessari var hrund- ið, með því að tvímælalaust var talið, að dómstólar ættu úrlausn þess, hvort A ætti beinan rétt á hendur B, að breytt- um aðstæðum, svo sem greint Var. .......000.e0. 0... 564 Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. M:ðlarastarfsemi. Lögfræðingurinn B, sem hafði á hendi miðlarastarfsemi um sölu bifreiða, þótti hafa sýnt mikla vangæzlu, er hann aðstoðaði S við sölu bifreiðar hans. Hann gætti þess ekki, að kaupandi bifreiðarinnar var ófjárráða og hann grennslaðist ekki eftir greiðslugetu ábyrgðarmanns. Veðskuldabréf, sem B samdi og kaupandi gaf út, var villandi og hann vanrækti þinglýs- ingu bréfsins. Einnig sýndi B vangæzlu um geymslu bifreið- arinnar, eftir að hún komst í hendur hans vegna vanskila kaupandans og féll hún í verði af þeim sökum. Hins vegar Þótti S hafa verið of andvaralaus um að gæta hagsmuna sinna og var hann því ekki talinn eiga rétt til fullra bóta úr hendi B. Voru S dæmdar 12.000 króna bætur. .......... 460 Misneyting. Í októberbyrjun 1948 fór leigutakinn S á fund leigusalans R og lagði fyrir hann til undirskriftar yfirlýsingu, sem S hafði sjálfur samið og handritað. Var yfirlýsingin að meginmáli Þannig: „Ég ... R... viðurkenni hérmeð, að ég leigi S... íbúðina áfram, á meðan hann þarf hennar“. Því næst kom dagsetning, en fyrir neðan hana reit R orðin: „Húsaleiga greidd fyrir október“ og nafn sitt þar undir. R sagði S upp leigumálanum með löglegum fyrirvara frá og með 14. maí 1953, en S taldi sér óskylt að víkja úr húsnæðinu, þar sem hann hefði með framangreindri yfirlýsingu öðlast ótíma- bundinn rétt til leigu á íbúðinni, meðan hann teldi sig hafa hennar þörf. R kvaðst hins vegar hafa undirritað yfirlýs- inguna í trausti þess, að hún hefði einungis að geyma sam- komulag aðilja um leigufjárhæð, enda hefði hann ekki lesið yfirlýsinguna. Í óáfrýjuðum fógetaúrskurði út af sama leigumála hafði fógeti lagt til grundvallar þá frásögn S, að R hefði lesið yfirlýsinguna, áður en hann undirritaði, en þótt miðað væri við það, var S talið hafa verið skylt að benda R á, áður en hann undirritaði, að yfirlýsingin geymdi, XCVIII Efnisskrá. Bls. að dómi S, miklu víðtækari rétt honum til handa en tíðkast almennt í leigusamningum. Þótti þessi skylda því ríkari, þar sem S hafði sjálfur samið yfirlýsinguna og vildi með henni leggja óvenjulegar byrðar á R. Með því að mjög ósennilegt þótti, að R hefði undirritað yfirlýsinguna, ef honum hefði verið ljóst, að hverju hann gekk og S hafði engar líkur leitt að því, að R hefði ekki vaðið í villu, var talið, að S hefði í þessum skiptum aðilja gerzt brotlegur við 7. gr. laga nr. 13/1933 og 32. gr. laga nr. 7/1936. R var því talinn óbundinn af framangreindri yfirlýsingu. .........000000 0000... 0000... 69 Námssamningur. J réðst í marz 1950 til náms í sérstakri steiningarvinnu hjá G, en starfsgrein þessi ec ekki löggilt iðngrein. Var svo um samið, að J fengi af þessum sökum lægri laun í upphafi en kveðið var á í kjarasamningi verkamannafélags og atvinnu- rekanda á staðnum. J taldi ráðningu sína hafa átt að standa um tvö ár, en það var ósannað gegn mótmælum G. J var sagt upp starfi hjá G í febrúar 1951, og krafði hann síðar G um mismun milli kaups þess, er hann fékk, og verkamanna- kaups samkvæmt samningum stéttarfélaga. Lögskipti aðilja þóttu ekki vera háð ákvæðum nefndra kjarasamninga, þar sem G var ekki í stéttarfélagi atvinnurekanda á þessum tíma. Og er litið var til hinna sérstöku atvika, sem lágu að ráðningu J til G, og J hafði ekki sýnt fram á, að tími sá, er hann vann hjá G, hefði verið ónógur til að læra nefnda starfsgrein, þóttu honum ekki verða dæmdar frekari greiðsl- ur úr hendi G en hann hafði þegar fengið. .........0...... öl4 Niðurrif húss. Hernámslið Breta hafði á árum síðustu styrjaldar reist hús á erfðafestulandi í Reykjavík. Húsið var afhent e“fðafestuhafí- anum af sölunefnd setuliðseigna eftir styrjaldarlok, en hann seldi G húsið 8. október 1946. Afsalið var þinglesið 3. nóvem- ber 1952 með athugasemd lóðaskrárritara um, að húsið væri lóðarréttindalaust. Hinn 24. nóvember 1953 samþykkti bæj- arráð að láta rífa húsið og var sú samþykkt staðfest af bæjarstjórn. G neitaði að láta rífa húsið, en þar sem stjórn. völd Reykjavíkur höfðu ekki veitt byggingarleyfi fyrir hús- inu í upphafi og ekki síðar leyfi til þess að það mætti standa á sínum stað og húsið var algerlega lóðarréttindalaust, var G dæmt skylt að þola niðurrif hússins á sinn kostnað. ...... 444 Ólögleg valdtaka. Verzlunarmaðurinn S hélt opinber uppboð á ýmsum listmunum. Talið var, að ákvæði tilskipunar frá 19. desember 1693 um Efnisskrá. KCIX uppboðsþing í Darmörku og Noregi hefðu helgazt af venju og yngri lögum og orðið gildar íslenzkar réttarreglur, þótt óbirtar væru hér. Samkvæmt 1. gr. og 5. gr. þeirrar tilskip- unar svo og 3. gr. tilskipunar frá 21. júní 1793 var því öðrum en lögskipuðum uppboðshöldurum talið óheimilt að fara með opinbe:t uppboðshald. Með því að halda nefnd uppboð, hafði S því brotið gegn ákvæðum 116. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, 2000 króna sekt. .... Ómaksbætur. Mál hafið samkvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdur ómaks- bætur. .......... 249, 432, 477, 559, 663, 694, 723, 724, 725, Ómerking. a) Einkamál. Togari h/f A fékk tundurdufil í vörpu sína. Maður á vegum Skipa- útgerðar ríkisins (S) gerði duflið óvirkt. S höfðaði mál gegn A til greiðslu kostnaðar af verki þessu. A byggði sýknukröfu sína þegar í héraði á því, að „ríkisvaldinu beri tvímælalaus skylda til að annast um það, að tundurdufl verði gerð óvirk, án þess að einstaklingar þurfi að greiða þóknun fyrir það starf til ríkisins eða þeirrar stofnunar þess, sem sér um framkvæmd verksins“. Þrátt fyrir þetta var ekki fengin yfir- lýsing dómsmálaráðuneytisins um horf þess til málsefnisins. Talið var, að vegna þessarar vanreifunar af hálfu S hefði héraðsdómari átt að vísa málinu frá héraðsdómi. Dómur og málsmeðferð í héraði var því ómerkt. ............0.0.0.... Í úrskurði héraðsdóms voru málsaðiljar eigi greindir og máls- atvikum og málsástæðum eigi lýst nema að litlu leyti. Var úrskurðurinn því ómerktur og málinu vísað heim í hérað. 131, A, sem var ólöglærður, flutti mál sitt sjálfur í héraði. Kröfugerð hans var mjög ófullkomin og óskýr. Héraðsdómari leiðbeindi þó A eigi um kröfugerð né nægilega um öflun gagna og mál- flutning. Dómur og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. ..............000.0..... Sönnur brast á, að héraðsdómendur hefðu leitað sátta í sjó- og verzlunardómsmáli, og var því dómur og málsmeðferð ómerkt. ........202000. 000 Leigusalinn H höfðaði mál gegn leigutakanum V til greiðslu húsaleigu fyrir skúr nokkurn, sem V notaði til íbúðar með vitund H. Leigusamningur hafði ekki verið lagður fyrir húsaleigunefnd til staðfestingar, sbr. 11. gr. laga nr. 39/1943, og eigi hafði H í héraði aflað mats húsaleigunefndar á, hver væri hæfileg leiga fyrir skúrinn eða leitt það í ljós á annan hátt. Vegna þessarar vanreifunar var talið, að héraðsdómari Bls. 494 126 11 133 139 157 Cc Efnisskrá. Bls. hefði átt að vísa málinu frá dómi. Var héraðsdómur því ómerktur. ......200002000 nes 254 Ó krafðist þess í héraði, að A yrði dæmt að viðlögðum dagsekt- um að gera kaupsamning við hann um tiltekna fasteign, án þess að beina málinu gegn aðilja, sem fengið hafði afsal fyrir eigninni úr hendi A. Vegna þessa galla á málatilbúnaði var héraðsdómur ómerktur svo málsmeðfarð öll og málinu vísað frá héraðsdómi. .........2.2.202.20. 0. en nn 374 Á krafði B í máli um meistaralaun múrara. B hafði uppi þær varnir, að A ætti ekki rétt til launa þessara vegna galla á steypuvinnu, er A bæri ábyrgð á. Að svo vöxnu máli þótti héraðsdómari hafa átt að kveðja sérkunnáttumenn um húsagerð til að dæma málið með sér, en þar sem það hafði verið látið undir höfuð leggjast, var héraðsdómur og málsmeðferð að nokkru ómerkt og málinu vísað heim í hér- að til löglegrar meðferðar og dómsálagningar af nýju. .... 459 Gerðasþoli (I) í lögtaksmáli stundaði árin 1950 og 1951 sem aðalstörf aðra atvinnu en landbúnað. Á skattframtöl- um fyrir þessi ár taldi hann fram til frádráttar tap á land- búnaði nefnd ár, en hann átti þá nokkra nautgripa- og sauð- fjáreign. Ríkisskattanefnd felldi frádráttarliði þessa niður, og var í lögtaksmálinu um það deilt, hvort það hefði verið heimilt. Nú kom fram, að aðstaða fógeta þess, E, sem kvað upp úrskurð í lögtaksmálinu, var samsvarandi aðstöðu 1, og bar honum því að víkja sæti í málinu samkvæmt 7. tl. 36. gr. sbr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Úrskurður E var því Ómerktur. ......0200. enn 705, 708 b) Opinber mál. Sakaðómarinn í Reykjavík hafði með úrskurði vísað frá sér máli til sviptingar lögræðis. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 27/1951 eiga slík mál að sæta meðferð eftir ákvæðum þeirra laga og ber þau undir sakadómara samkvæmt 4. gr. sömu laga. Úrskurður sakadómara var því felldur úr gildi og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar. ............. 447 J var ákærður fyrir áfengissmygl og áfengissölu og voru ákæru- atriðin átta að tölu. Héraðsdómari tók þó eigi einstök ákæruatriði til úrlausnar hvert fyrir sig, að einu undan- skildu. Vegna þessara galla á dóminum var hann ómerktur og málinu vísað heim í hérað til dómsálagningar af nýju. 627 Opinber mél. Fundið að því í opinberu máli, að héraðsdómari virtist að mestu hafa látið nægja próf lögreglumanna, en ekki prófað sakar- atriði sjálfstætt, sbr. 73., 75. og TT. gr. laga nr. 27/1951. .... 50 Efnisskrá. cl Bls. Það sætti aðfinnslum, að héraðsdómari hafði ekki prófað sakar- atriði sjálfstætt í opinberu máli svo og hafði dregið meðferð þess óhæfilega á langinn. ..... se 145 Fundið að því, að héraðsdómari eiðfesti hina ákærðu í opinberu máli. ............ or . o.......... 218 A og W voru ákærðir fyrir brot í á 211. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940. Þeir voru sýknaðir af þeirri ákæru, en hins vegar þótti sýnt, að þeir hefðu með vísvitandi líkamsárás á Ó brotið gegn 218. gr. sömu laga. Sú grein var að vísu ekki nefnd í ákæruskjali, en með því að þar var greindur verkn- aður sá, sem greinin fjallar um, og skilyrði voru til þess samkvæmt 118. gr. laga nr. 27/1951 að beita nefndri 218. gr., þótti mega heimf ra brot þeirra A og W undir greinina. .. 218 Fundið að því, að hóraðsdómari hafði látið undan falla heitfest. ingu vitna í opinberu máli. ..........00.00000000... or 268 Bæjaryfirvöld kröfðust þess í ársbyrjun 1954, að hús, sem tekið hafði verið til íbúðar án leyfis byggingarnefndar, yrði rifið, en eigandinn neitaði. Kom þá til máls fyrir sakadómi og var um málsmeðfe:ð farið eflir ákvæðum 6. gr. og 7. gr. laga nr. 61/1941. Þar sem málið átti að sæta meðferð laga nr. 21/1951, sbr. 11. tl. 2. gr. og 202. gr. þeirra laga, voru úr- skurðir héraðsdóms ómerktir og málinu vísað he!m í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar. ...... . . Reglur um afdráttarlausan málflutning gilda ekki um bótakröf. ur, sem hafðar eru uppi í opinberu máli, sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. Héraðscómur var ómerktur í Hæstarétti vegna galla á dómin- um. Í ómerkingardóminum var jafnframt tekið fram, að áfátt væri um tiltekin atriði í rannsókn málsins, þar á með- al, að nokkur vitna hefðu eigi verið eiðfest. „............ . 627 H var ákærður fyrir brot á lögum um fjárhagsráð, innflutnings- verzlun og verðlagseftirlit, lögum um tollheimtu og tolleftir- lit og tilteknum ákvæðum almennra hesningarlaga. Formað- ur sakadóms í opinbera málinu gegn H var G, dómari sam- kvæmt umboðsskrám. Í rekstri málsins krafðist H þess m.a., að G yrði dæmt að víkja úr dómarasæti í málinu. H hafði áð- ur borið fram sams konar-kröfu, en henni var hrundið með dómi Hæstaréttar 23. janúar 1953, með því að þá þóttu eigi vera fyrir hendi nægar ástæður til að láta G víkja úr dóm- arasæti. Nú kom fram, að G höfðu orðið á framhaldandi mistök í málinu. Hann hafði brotið gegn ákvæðum 88. gr laga nr. 27/1951, með því að gefa verjanda H ekki kost á að gæta réttar hans við töku bókhaldsgagna úr vörzlum hans, og Var hér um ítrekaða synjun G að ræða. Þá hafði G ekki haldið málinu fram með tilhlýðilegum hraða, og í greinar- gerð til Hæstaréttar hafði hann fyrirfram tekið afstöðu til Tr A 383 CII Efnisskrá. Bls. sakarefnis, sem hann átti síðar að kveða efnisdóm um, sbr. 19. kafla laga nr. 27/1951, auk þess sem G dróttaði refsi- verðu atferli að verjanda H. Af þessum sökum var G dæmt að víkja úr dómarasæti í málinu. ..........00000..000.0.. 684 Í sama máli krafðist H þess, að honum yrði á varnarþingi sínu, sem var í Vestmannaeyjum, gefinn kostur á að koma fyrir sig vörnum um tiltekin ákæruatriði. Þessari kröfu var ekki sinnt, þar sem dómsmálaráðherra hafði samkvæmt 5. gr. laga nr. 27/1951 veitt til þess samþykki sitt, að H yrði kvadd- ur fyrir dóm í Reykjavík. .........2200000. 0... 684 Í sama máli krafðist H þess, að vitni í opinbera málinu yrðu samprófuð og heitfest. Á því stigi, sem málið var, kom ekki til greina, að Hæstiréttur segði fyrir um, hver vitni bæri að heitfesta, heldur bar dómara aðalmálsins að taka afstöðu til þessa og samprófa og heitfesta vitni. .................... 684 Orlofsfé. Krafa um orlofsfé var fyrnd samkvæmt ákvæðum 15. gr. laga nr. 16/1943 og var því ekki tekin til greina. .............. 498 Póstmál. A hafði fengið senda póstávísun, en er hann framvísaði ávísun- inni í póstafgreiðslunni (P), hafði hann áður rifið af horn ávísunarblaðsins með álímdu frímerki að fjárhæð kr. 2.00. Póstafgreiðslumaðurinn neitaði að greiða ávísunina nema því aðeins, að horni ávísunarblaðsins með álímdu frí- merki yrði skilað eða burðargjaldið, kr. 2.00, dregið frá fjár- hæð ávísunarinnar. A taldi sig hins vegar vera orðinn eig- anda frímerkisins og væri P óheimilt að setja nefnd skil- yrði fyrir greiðslu póstávísunarinnar. Höfðaði A mál gegn P og krafðist skilyrðislausrar greiðslu á ávísuninni. Sam- kvæmt 9. mgr. 17. gr. laga nr. 31/1940 hafði P heimild til að binda greiðslu nefndrar ávísunar því skilyrði, að ávísunin væri afhent með álímdu frímerki. Var lagaákvæði þetta ekki talið brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, enda þótti sá skilningur ákvæðisins eðlilegastur, að það veitti heimild til aukins gjalds fyrir nefnda póstþjón- ustu. Var A talinn geta innt viðbótargjald þetta af hendi með greiðslu á nafnverði frímerkjanna, kr. 2.00. Var dóm- kröfu A því hrundið. ..........2.002000 000 135 Bókaútgáfufyrirtækið H gaf út rit, sem nefndist Bókafregn H. H krafðist þess af póstmálastjórninni (P), að hún tæki rit þetta til póstflutnings sem tímarit samkvæmt hlið 1. gr. póstlaga nr. 31/1940, en burðargjald fyrir slík rit er lægra en fyrir önnur rit. Ósannað var, að nokkrir áskrifendur Efnisskrá. hefðu verið að nefndu riti og var því ekki fullnægt einu skil- yrði lagaákvæðisins. P var því sýknaður af kröfu H....... Ráðherrar. Sakadómur Keflavíkurflugvallar kvað upp úrskurð í opinberu máli og samþykkti utanríkisráðherra (A) kæru hans til Hæstaréttar samkvæmt 124. gr. laga nr. 27/1951. Samkvæmt forsetaúrskurði nr. 58/1953 báru dómsmál almennt undir ráðherrann B. Ákvæði laga nr. 27/1951 þóttu eigi verða skilin á annan veg en þann, að einn og sami dómsmálaráð- herra fari með ákæruvaldið í landinu á hverjum tíma. Á bessari skipan varð eigi gerð breyting nema með lögum. Bráðabirgðalög nr. 1/1954 um lögreglustjóra á Keflavíkur- flugvelli og lög nr. 33/1954 um sama efni geymdu ekki heimild handa A til að fara með ákæruvald, þótt frá því væri skýrt í athugasemdum við lagafrumvarpið, að A hefði tekið við dómsmálum á flugvellinum frá næstu áramótum á undan, og með forsetaúrskurði varð eigi gerð breyting á lögum nr. 27/1951. Brast A því heimild til að samþykkja nefnda kæru og var því kærumálinu vísað frá Hæstarétti. Ráðherra brestur heimild til að veita rétt til endurkaupa á opin- berri eign einhvern tíma í framtíð og binda þannig löggjaf- arvaldið um ráðstöfun á slíkri eign með lögum. .......... Refsingar. 1. Einstök refsiverð verk. A var sekur um gálausan akstur bifreiðar og með því valdur að slysi á vegfaranda. Var A dæmd sektarrefsing. .... 50, Togaraskipstjóra, er var sekur um fiskveiðabrot, dæmd sektar. refsing. ................ 65, 99, 124, 154, 354, 525, 642, 647, A var sekur um fjársvik. Var honum dæmd fangelsisrefsing, skil- orðsbundin. ............00000000r neee A og W voru sekir um stórfellda líkamsárás, sem mannsbani hlaust af. Var þeim dæmd fangelsisrefsing E braut gegn ákvæðum 221. gr. hegningarlaga og var dæmd fangelsisrefsing, skilorðsbundin. ..........000.0 000... 00... Fimm menn gerðu sér fjárhættuspil að atvinnu. Var þrem þeirra dæmd sektar- og fangelsisrefsing, einum skilorðsbundin, en tveir hlutu sektarrefsingu eingöngu. .........0000000000... A var sekur um þjófnað. Hlaut hann fangelsisrefsingu. 391, 529, A hafði tekið ólöglega háa húsaleigu og var dæmd sektarrefsing. A ók bifreið í beinu framhaldi af neyzlu áfengis og var dæmd sektarrefsing. ...........02000..0 nn 480, A hélt opinbert uppboð án heimildar. Hlaut hann sektarrefsinngu A gerðist brotlegur við ákvæði gjaldeyris. og innflutningslaga. Var honum dæmd sektarrefsing. ..........0000. 00... clll Bls. 370 439 öðd 268 621 394 ö07 CcIvV Efnisskrá. Bls. A flutti ólöglega inn áfengi og braut gegn ákvæðum laga um toll- heimtu og tolleftirlit. Hlaut hann sektarrefsingu. .......... 507 A fékk B, er eigi hafði ökuréttindi, stjórn bifreiðar. Var hon- um dæmd sektarrefsing. ...............0...00.000. 516 B ók bifreið, án þess að hafa ökuréttindi, og hlaut sektarrefsingu. 516 ÁA ók bifreið með afturljós í ólagi og án einkennismerkis að aftan. Hlaut hann sektarrefsingu. ..........0..00000. 542 A ók bifreið ógætilega og án virks hraðamælis. Hlaut hann Sektarrefsingu. ..............2.22...0.0 ner 596 A og B voru sekir um brot gegn 206. gr. hegningarlaga og B auk þess gegn 247. gr. sömu laga. Var þeim dæmd fangelsis- FEÉSÍNg. O................r 695 2. Ákvörðun refsingar. Refsing ákveðin með hliðsjón af 8. tl. 74. gr. hegningarlaga. .... 149 Refsing ákveðin með hliðsjón af 2. tl. 74. gr. hegningarlaga. .... 218 Refsing ákveðin með hliðsjón af 72. gr. hegningarlaga. ........ 391 Refsing felld niður samkvæmt 74. gr. hegningarlaga .......... 507 3. Einstakar refsitegundir og önnnur viðurlög. a. Sekt dæmd og varðhald sem vararefsing: Fjárhæð sektar kr. 2000.00. Varðhald 15 daga. ......... 50, 494 —- — —- "T4900.00. — Tmán............. 65, 99, 154, 525, 642, 647, TIL — — — 10900.09 —- 2 mán. ...... 124, 354 -- — = 1000.09 — 10 daga ............ 145 — — — 12000.09 — 80 — 268 — — —- 15209.09 — 90 — 268 — — —- 30000.09 — 14) — 268 — — — 400.09 — ð — 394 — — —- 1200.0 — 8 — 480 nr — — 10090.00 — To 483 -— — — 2500.09 — 14 — 507 — — — 15090.00 — 60 — 507 — — —- 509.00 — 3 — 516 — — — 709.00 — ð — 516 — — — 250.09 —- 3 — 542 — — —- 202.00 — 3 — 596 b. Fangelsi dæmt ............000..0... 149, 218, 268, 391, 621, 695 c. Upptaka eignar dæmd .... 65, 99, 124, 154, 354, 525, 642, 647, TIL d. Skipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaga .. sr 218, 391, 621 e. Skipting Ökuleyfis „.........0.000.0 00. 50, 468, 480, 483, 516 f. Ómerking ummæla ............... 20. 294 £g. Skilorðsbundinn refsiðómur. .......0.00.000000.. 149, 218, 268 Efnisskrá. Res judicata. Sjá dóma. Réttarfarssektir og vítur. Héraðsdómari sætti aðfinnslum, vegna þess að hann hafði eigi prófað sakaratriði í opinberu máli sjálfstætt, en látið nægja próf lögreglumanna. ......0.00000ne seen Kröfu málflutningsmanns, um að málflutningsmanni gagnaðilja yrði dæmd sekt fyrir vísvitandi ranga kröfugerð, hrundið. Hóraðsdómari sætti aðfinnslum fyrir að hafa ekki prófað sjálf- stætt sakaratriði í opinberu máli, svo og fyrir óhæfilegan drátt á meðferð málsins. ........0.0000 000 Fundið að því, að héraðsdómari hafði ekki kvatt sérfróða með- dómsmenn til dómsetu í máli til endurgreiðslu á viðgerðar- kostnaði bifreiðar og til greiðslu bóta vegna galla á viðgerð og afnotamissis. ........200.0rn nn Fundið að því, að héraðsdómari eiðfesti hina ákærðu í opinberu Máli. 20... Fundið að því, að hóraðsdómari hafði látið undan falla heit- festingu vitna í opinberu máli. ........2000000 00... 0... Sakhæfi. Í opinberu máli þótti sannað, að G hefði með gáleysi við akstur bifreiðar orðið valdur að dauða drengs og þar með brotið gen ákvæðum 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 svo og ýmsum ákvæðum bifreiða- og umferðarlaga. Sam- kvæmt áliti geðslúkcómalæknis var G haldinn svo þunsum, vefrænum geðsjúkdómi, að honum var eigi dæmd refsing fyrir nefnt atferli, sbr. 63. gr. hegningarlaga. Hins vegar var hann sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt ákvæðum 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941. .......0.0020000 00. enn... Síttat'Iraun. Sönnur brast á, að hóraðsdómendur hefðu leitað sátta í síó- og verzlunardómsmáli, og var því dómur og málsmeðferð Ómerkt. ........00000 rss Sératkvæði. Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli um stór- eignaskatt .........0202000nenee ess Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði um málskostnað í skiptamáli. .........000000 0000 nn err Einn dómenda landamer“kjadóms greiðir sératkvæði um eignar- rétt að vegi og notkun hans. .......00.000.0 00... Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í skiptamáli. .... CV Bls. 50 56 145 212 218 268 468 157 93 114 260 282 cviI Efnisskrá. Bls. Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í meiðyrðamáli. 294 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í innsetningar- MÁ. 000... 00r0nsnr rr 340 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í máli um niður- rif húss. ........2.02002000000 s.n 383 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli um barns- meðlag. ..............0220.0. ss 433 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli um niður- rif húss. .........200000 0000 dáð Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í lögræðissvipt- ingarmáli. ................000.000 000 447 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í sjálfræðissvipt- ingarmáli. .............2....0000. eens öoð1 Séreign maka. Hjónin A og B höfðu gert með sér kaupmála, þar sem svo var kveðið á, að tiltekin hálf húseign skyldi vera séreign kon- unnar (A). Einnig skyldu allir innanstokksmunir, er hjónin áttu, svo og þeir, er þau kynnu síðar að eignast, vera séreign A. Sama máli skyldi gegna um allt það, sem A eignaðist síðar í hjúskapnum, en að öðru leyti skyldi fara um fjár- mál hjónanna eftir almennum reglum laga. Mörgum árum síðar, er hjónin ákváðu að skilja, reis ágreiningur með þeim um skipti á búi þeirra. Varðaði ágreiningurinn viðbótarbygg- ingu við framangreinda húseign svo og fimmtán tiltekna lausafjármuni. Viðurkennt var, að kostnaður af viðbygg- ingunni og breytingum á húshluta A hefði verið greiddur af félagseign hjónanna og að B hefði einnig lagt fram vinnu sína við verkið. Samkvæmt lýsingu dómkvaddra manna var viðbyggingunni skeytt þannig við eldri húshlutann, sem var séreign A, að talið var, að A hefði öðlazt eignarrétt yfir henni og öðrum breytingum á húshlutanum. Viðbyggingin og nefndar breytingar töldust því eigi félagseign hjónanna, en hins vegar var talið, að félagsbú þeirra ætti kröfu á hend- ur Á, sem svaraði því, er fasteignarhluti hennar var meira virði vegna viðbótarbyggingarinnar og breytinganna. Fjórir tilteknir húsmunir höfðu verið á skrá þeirri, er fylgdi kaup- mála hjónanna. Þessir munir höfðu síðar verið seldir og aðrir samskonar keyptir í staðinn. Til þeirra kaupa hafði verið bætt við nokkurri fjárhæð af félagseign hjónanna, en Þrátt fyrir það töldust hinir nýju munir vera séreign A sam- kvæmt 3. tl. 23. gr. laga nr. 20/1923. Aðrir þeir lausafjár- munir, sem ágreiningur var um, töldust hins vegar eign fél- agsbúsins, enda voru þeir keyptir eftir að kaupmálinn var gerður, þeir greiddir af félagsbúi hjónanna og munum þess- um ekki bætt á skrá þá, er fylgdi kaupmálanum, eða þeir Efnisskrá. cv Bls. gecðir að séreign A með annars konar viðauka við kaup- málann. ......0e0ssesss sn 114 Sjálfræði. Sjá lögræði. Sjó. og verzlunardómur. Mál til heimtu bjarglauna. .............. 43, 171, 208, 364, 425, 423 Mál til heimtu á kaupi skipverja. .....000.0000.. 157, 310, 539, 714 Mál til heimtu kauptryggingar. .........00000000. 0... 162 Mál til heimtu skaðabóta vegna farmflutnings. .......002000... 232 Mál til heimtu skaðabóta vegna vanefnda á kaupsamningi. .... 257 Mál til heimtu andvirðis fylgifjár skips. ......2..00.0000.0..0.. 297 Mál út af skiptingu bjarglauna milli skipverja á varðskipi. .... 351 Mál út af sölu fiskafurða. .........000.0.0 eos senn 522 Sjóveð. Sjóveðréttur dæmdur til tryggingar bjarglaunum. .... 171, 425, 428 Skaðabætur. a) Vegna vanefnda á samningi. S fól DD að framkvæma miklar breytingar á skipi S. Einn af for- ráðamönnum D hafði áður en verkið hófst gert lauslega áætlun um, að það mundi kosta kr. 200.000.00, að undan- skildu verða véla og kostnaði af niðursetningu þeirra. Fram- kvæmdir drógust mjög á langinn og viðgerðarreikningur D nam að lokum rúmum 600 þús. kr. Taldi S kostnaðinn óhæfi- lega háan og neitaði greiðslu eftirstóðva, að fjárhæð rúm- lega 33 þús. kr. S var þó dæmt skylt að greiða þá fjárhæð þegar af þeirri ástæðu, að Íyrirsvarsmenn höfðu innt af hendi margar greiðslur upp í meginhluta kostnaðarins, án þess að sannað væri, að nokkur fyrirvari hefði verið gerður. Í skuldamáli þessu höfðaði S gagnsök gegn D til greiðslu skaðabóta fyrir tapaða skipsleigu, galla á viðgerð o. fl. Ekki voru leiddir í ljós neinir þeir gallar á verki D, er hann bæri ábyrgð á, og fyrirsvarsmenn S fylgdust með framkvæmdum, án þess að sannað væri, að þeir hefðu haft uppi kvartanir. Var D því sýknaður af skaðabótakröfu S. ......0.200.000.. 1 O var ráðinn vélstjóri á vélbát, er Þ átti, um vetrarvertíð 1952. O vann að því ásamt öðrum að búa bátinn á veiðar og vann hann m. a. að því verki dagana 21. janúar til 9. febrúar 1952. Að kvöldi þess 9. febrúar tók O að neyta áfengis og gat af þeim sökum ekki komið til vinnu 11. s. m. né að morgni 12. febrúar. Eftir hádegi þann dag taldi O sig vera orðinn svo hressan, að hann hafi ætlað að hefja vinnu af nýju, en þá hafi verið komin fram auglýsing frá Þ eftir vélstjóra í stað CVIII Efnisskrá. O og hafi hann því horfið frá að fara til vinnu í bátnum. O bauð ekki fram vinnu sína, eftir að greind atvik urðu og hófst ekki handa um kröfu bóta úr hendi Þ fyrir riftun á skiprúmssamningi fyrr en með stefnu 11. júní 1952. Með þessari háttsemi þótti O hafa firrt sig rétti til að koma fram bótakröfu sinni og var Þ því dæmd sýkna. ................ Byggingameistari A og B höfðuðu mál gegn byggingarsamvinnu- félaginu G til greiðslu ýmissa aukagreiðslna í sambandi við framkvæmd á verksamningi aðilja. Í því máli höfðaði G Bagnsök til greiðslu skaðabóta úr hendi A og B vegna til- tekinna ætlaðra vanefnda A og B. Þessar kröfur hafði G fyrst uppi í nefndu máli og var þeim því ekki sinni. ...... Í sama máli krafðist G 2000 króna skaðabóta úr hendi A og B vegna galla á hurðum. Skömmu eftir að nokkrir gallar komu í ljós á hurðum þessum áttu A og stjórnendur G viðræður um þá, en frekari gallar komu fram og ágerðust síðar smátt og smátt. Að svo vöxnu máli þótti réttur G til skaðabóta af þessum sökum ekki vera niður fallinn vegna tómlætis um kröfugerð. Var A, sem einn bar ábyrgð á nefndum göllum, dæmt að greiða G kröfufjárhæðina. ...................... A lánaði B kú frá því í október 1949 til vorsins 1950. Áttu A og B heima vestan Blöndu í Húnavatnssýslu. B afhenti kúna, að A forspurðum, bóndanum D, sem bjó austan Blöndu, síðast í desember 1949, og flutti D kúna heim til sín, þótt hann vissi eða mætti vita um heimildarleysi B til ráðstöfunar á henni. Er kýrin var komin til D, varð hún ekki að lögum flutt aftur vestur yfir Blöndu, sbr. lög nr. 75/1941, lög nr. 44/1947 og lög nr. 47/1950 svo og reglugerð nr. 78/1946. Ósannað var, að samningar hefðu tekizt með aðiljum um, að B og D keyptu kúna. Í nóvember 1950 vildi D skila A kúnni, en hann neitaði að taka við henni. Var kýrin síðan hjá D til vors 1951. Var þá sent með hana til A, sem neitaði að taka við henni, og sömu afstöðu tók B. Sýslumaður auglýsti þá kúna til sölu á uppboði, sem fór fram 6. júní 1951, og seldist kýrin á kr. 2000.00. A krafði B og D 3500 króna bóta fyrir kúna. B og D drýgðu með framanlýstum aðgerðum sínum réttarbrot gegn A og var þeim því dæmt að bæta A tjón hans. Ósannað var, að krafa A væri ósanngjörn, enda sennilegt, að tjón A hefði numið meiru en fjárhæð þeirri, er fékkst fyrir kúna á upp- boðinu. Var krafa A því tekin til greina. .................. A kom bifreið sinni til viðgerðar í viðgerðarstöð B síðari hluta janúar 1950. Viðgerðin dróst mjög á langinn og loks þann 3. marz 1951 var viðgerð talið lokið og greiddi A þá B viðgerð- arkostnaðinn með fyrirvara um endurgreiðslu. Er farið var að aka bifreiðinni, kom í ljós óeðlilegur hávaði í skiptihólfi hennar. Dómkvaddir menn létu uppi álit um annmarka þenn- Bls. 162 190 190 203 Efnisskrá. CIX Bls. an og töldu þeir orsökina vera þá, að gallaðir vélarhlutir hefðu verið notaðir við viðgerðina. Töldu þeir kostnað af viðgerð á galla þessum mundu nema rúmlega 2700 krónum. Í máli A gegn B var B dæmt að greiða A fjárhæð þessa Í bætur. A krafði og B um tæplega 10 þúsundir króna í bætur fyrir afnotamissi bifreiðarinnar, en A taldi B eiga sök á því, hversu viðgerðin tók langan tíma. Sýnt þótti, að meginorsök þessa var skortur á nauðsynlegum varahlutum, sem B átti eigi sök á, enda hreyfði umboðsmaður A, sem fylgdist með viðgerðinni, ekki athugasemdum af því tilefni. Hins vegar þótti A hafa misst af notum bifreiðarinnar nokkurn tíma vegna þess, hve viðgerð B var gölluð. Þóttu bætur til A af þeim sökum hæfilega metnar kr. 200.00. ...cc.c0.000000... 212 Í ágústmánuði 1949 fermdi olíuskip Skipaútgerðar ríkisins (Þ) benzín og hráolíu í Hvalfirði. Var olían og benzínið tekið úr geymum Olíufélagsins h/f (O) og átti Þ að flytja farminn til þriggja hafna á Norðurlandi. Átti að ferma benzinið á fremri geyma skipsins, en olíuna í aftari geymana. Ferming fór þannig fram, að leiðslur olíustöðvarinnar í Hvalfirði voru tengdar við skipið, fyrir benzin að framan, en fyrir olíu að aftan. Ferming fór fram samtímis á olíu og benzíni og tók hún um þrjár klukkustundir. Þegar umrædd vara var komin á ákvörðunarstaði, kom fljótlega í ljós, að benzín- ið var mengað hráolíu og hráolían benzíni. O taldi sannað, að benzín og olíu hefði verið ómengað, er það var fermt í Þ í Hvalfirði, en vegna aðgæzluskorts skipverja á Þ hafi vökvarnir blandazt við fermingu í Hvalfirði eða á leiðinni norður, Krafði O því Skipaútgerð ríkisins (S) um bætur fyrir tjón félagsins af þessum sökum. Talið var, að venju- legar reglur siglingarlaga um farmflutninga hafi gilt um flutning þennan. Kvörtun út af mengun varanna kom nægi- lega fljótt fram. Samkvæmt sérfræðiathugunum þriggja dómkvaddra manna virtist eini möguleikinn til mengunar í landi hafa verið sá, að benzin í geymunum í Hvalfirði hefði verið mengað olíu, áður en Þ var fermdur, án þess að blönd- un benzins og olíu hefði haft tíma til að verða alger og jafnframt að olía í olíugeymunum hefði mengazt benzíni áð- ur en fermt var og sú blöndun hefði heldur ekki haft tíma til þess að verða alger, en sérfræðingarnir töldu, að ekkert samband hefði verið milli benzíngeymanna og olíugeym- anna á stöðinni. Ekkert benti til þess, að slík ófullkomin samtíma-mengun hefði orðið annars vegar í benzíingeymun- um og hins vegar í olíugeymum stöðvarinnar. Sýnishorn af olíu og benzíni leiddu og ákveðnar líkur gegn svo stór- felldri mengun í stöðinni sem þeirri, er reyndist í farmi Þ. Það þóttu því veigamiklar líkur fyrir því, að nefnd mengun CX Efnisskrá. Bls. hefði orðið um borð í Þ. Gegn þessum líkum færði S ekki hlutlægar sönnur að því, að gengið hefði verið réttilega frá lokum þeim í Þ, sem varna eiga því, að samruni olíu og benzins verði við fermingu, enda voru til frásagnar um lokun þeir einir, sem áttu ge“ðir sínar að verja. Var S því talinn bótaskyldur vegna þess tjóns, er O hlaut af meng- uninni. O krafðist þess, að S yrði í fyrsta lagi dæmt að greiða andvi"ði hinnar menguðu vöru. miðað við útsöluverð á Akureyri, kr. 370.561.04. Var sú krafa tekin til greina, sbr. 154. yr. og 205. sv. siglinsarlaganna. Í öðru lagi krafðist O bóta, kr. 48.890.19, fyrir misstan ágóða af benzínsölu, að frádregnu söluve"ði hinnar menguðu vöru. En þar sem það var á ábyrgð og áhættu O, að hann teppti geymi sinn á Alurevri undir hinni menguðu vöru, var þeirri bótakröfu eigi SINNE. ............2.20000 0. 232 Með kaupsamningi 10. októbe“ 1948 keynti S tiltekinn húshluta af H og var kaupverðið kr. 150.000.00. Upn í hluta kaup- verðsins lét 5 m. a. lóðarréttindalaust smáhýsi, Sb, metið á kr. 10.000.00 í kaunsamningnum. Ekki varð úr, að afsal yrði gefið fyrir húshlutanum. enda hvildu ógoldnar fjár- náms- og lögtakskröfur, sem H átti að greiða, á húshlutan- um. Fór svo, að húshlutinn var seldur á opinberu uppboði 12. sentember 1949 og var S löoð út eignin sem ófullnægðum veðhafa þann 23. s. m. Hinn 29. nóvember s. á. samdist svo með H og G, að G keypti Sb á kr. 10.000.00. H lét þess þó getið, að hann hefði heyrt, að S væri búinn að selja öðrum manni Sb, en sýndi G framangreindan kaupsamning til sönnunar eignarrétti sínum að Sb. Eftir að G hafði keypt Sb. hitti hann Þ, sem sýndi honum skilríki fyrir því, að S hefði selt honum Sb í desember 1948. G höfðaði nú mál gegn S og krafðist þess, að hann endurgreiddi sér kaupverð Sb, kr. 10.000.00, og greiddi ennfremur kr. 2500.00 fyrir missi söluhagnaðar af húsinu. S var sýknaður af kröfum G. G vissi við kaup sín á Sb, að smáhýsi þetta átti að ganga til H sem hluti af andvirði framangreinds húshluta. H var kunn- ugt um uppboðið á nefndum húshluta, er hann seldi G smá- hýsið Sb, og var honum því ljóst, að kaupsamningur hans við S hafði reynzt endanlega óframkvæmanlegur. Og H gat ekki með samningi við G veitt honum meiri rétt gegn S en hann sjálfur átti. ...........2.00000.. senn 249 Lögfræðingurinn B, sem hafði á hendi miðlarastarfsemi um sölu bifreiða, þótti hafa sýnt mikla óaðgæzlu, er hann aðstoðaði S við sölu bifreiðar hans. Hann athugaði ekki, að kaupandi bifreiðarinnar var ófjárráða og eigi grennsl- aðist hann eftir greiðslugetu ábyrgðarmanns. Veðskuldabréf, sem B samdi og kaupandinn gaf út, var villandi og hann Efnisskrá. CKI Bls. vanrækti þinglýsingu bréfsins. Loks var talið, að B hefði sýnt vítavert skeytingarleysi um geymslu og umhirðu bif- reiðarinnar, eftir að hún komst í hendur hans vegna van- skila kaupandans, enda víst, að bifreiðin féll í verði af þeim sökum. Á hinn bóginn þótti S hafa verið svo andvara- laus um að gæta hagsmuna sinna, að hann ætti ekki rétt til fullra bóta úr hendi B. Voru S dæmdar 12009 króna bætur. 460 Í desember 1949 seldi A B eignarhluta sinn í tiltekinni húseign fyrir 160.020.00. Við undirskrift kaupsamningsins greiddi B kr. 90.000.00 af kaupverðinu og fékk hann afnot hins selda eignarhluta 30. desember s. á. B neitaði nokkru síðar að greiða frekara af kaupverðinu og ganga frá afsali, fyrr en frá hefðu verið dregnar hæfilegar bætur fyrir galla, er hann taldi hafa komið fram á hinni seldu eign. Kom þá til málssóknar út af ágreiningsmálum aðilja. Að áliti dóm- kvaddra matsmanna voru þær tvennar orsakir að göllum á eigninni, að gluggar voru óþéttir og sprungur voru í hús- veggjum. Ekki var í ljós leitt, að nefndir gallar á glugg- um væru meiri en við mætti búast, þegar keypt var 20—30 ára gamalt hús, eins og hér var um að ræða, og þótti B því ekki eiga rétt til bóta af þeim sökum. Hins Vegar var veggjasprungunum þannig háttað, að B þótti eigi verða gefin sök á því, þótt hann varaði sig eigi á, að um þær læki. Var A því dæmt að bæta B kostnað af við- gerð þeirra og voru þær bætur ákveðnar kr. 2.000.00. ...... 534 b) Utan samninga. Presturinn P var handtekinn að næturlagi með töluverðum harðræðum af ríkislöstæzlumanninum G og færður til yfir- heyrzlu, sem G stóð fyrir, í skrifstofu rannsóknarlögregl- unnar. Var P gefið að sök að hafa verið á ferli fyrir utan glugga hjá nafngreindri stúlku fyrr um nóttina og með sama hætti nokkrum nóttum fyrr. Algerlega brast sönnur á, að P hefði verið þarna á ferli, og var síðar höfðað opin- bert mál gegn G vegna aðgerða hans gagnvart P. Var G dæmd refsing fyrir brot á 131. gr. hegningarlaga nr. 19/1940. P höfðaði þvínæst fébótamál gegn ríkissjóði vegna hinnar ólögmætu handtöku og voru honum dæmdar 30.000 króna bætur af þessu tilefni. .............0.......... 0. 104 Hinn 1. september 1937 var H settur til að gegna starfi loðdýra- ræktarráðunauts samkvæmt lögum nr. 38/1937 og var hann skipaður í starfann þann 20. ágúst 1942. Með bréfi 11. sept- ember 1950 var H veitt lausn frá starfi þessu frá 1. april 1951 að telja, en starfið var lagt niður með lögum nr. 11/ 1951. Nú eru ekki lengur, eins og áður var, lögmælt eftir- laun til handa embættismanni, sem verður bannig að láta af CxXIlI Efnisskrá. Ble. embætti án saka. Þótti H því eiga rétt til bóta úr ríkissjóði af þessum sökum og voru þær ákveðnar kr. 60.000.00 með hliðsjón af atvikum og högum H. ......000000000 00. ...0.0.. 127 Um hádegisbil 18. nóvember 1948 var bifreið, eign Rafveitu Vest- mannaeyja (R), ekið eftir götu í Vestmannaeyjakaupstað. Bifreiðin hafði „kabal“-varn í eftirdragi. Þriggja ára dreng- ur (S), sem hlaupið hafði með bifreiðinni, er var ekið mjög hægt, festist við „kabal“-vagninn og drógst með hjóli hans. Hlaut S af stó“felld meiðsl. Bifreiðarstjóranum var eii unnt að fylgjast nægilega með „kabal“vagninum og var því talið, að R hefði átt að láta mann fylgja vagninum, meðan ekið var um bæinn, til þess að afstýra slysahættu. þar sem búast hafi mátt við, að börn og óvitar þyrptust að. Og þar sem ekki þótti sýnt, að skort hefði á eðlilegt eftirlit með drengnum af hálfu vandamanna, var R dæmt að greiða S skaðabætur vegna slyssins. Námu þær alls rúmum 77 þúsundum króna. ......000220000.. enn 317 Fólksflutningabifreið, eign E, og vöruflutningabifreið, ein S, rákust á á gatnamótum í kaupstað. Bifreið S var ekið ná- Imgt miðiu götunnar og var hún því rangstæð, enda átti bif-eiðarstiórinn og að víkja fyrir umferð úr þeirri átt, sem bifreið E kom. Stjórnandi hinnar bifreiðarinnar tók hins vega“ beygjuna of þröngt og veitti ekki umferðinni næpilesa athygli. Var S látinn bera 2/3 hluta þess tións, er E varð fyrir vegna árekstursins, en 1/3 hluta bar hann sjálfur. Viðgerðarkostnaður nam rúmum 2400 krónum og 10 dasar þóttu hæfilegur viðgerðartími. Atvinnutjón taldist hæfilega metið 200 krónur á dag. Voru E dæmdar bætur Í samræmi við það. .........000000. en enn 336 Er starfsmaður B var að smyrja reim á sögunarvél í tunnu- verksmiðiu (T), lenti hann með hægri handlegg í söginni þannig, að hann tók nær af. Handleggurinn var græðdur við á löngum tíma með þjáningarfullum aðgerðum, en: höndin og framhandlegsur B urðu honum gersamlega ónýt og máttlaus og engin hreyfing í neinum fingri nema þumal- finori. Var varanleg örorka talin 75-80%. Talið var, að umbúnaður um hnífa og sög nefndrar vélar hefði verið óhæfilerur og reimar hennar óvarðar, þannig að braut í bása við ákvæði 11. gr. og 12. gr. laga nr. 24/1928. T var því talinn bera fébótaábyrgð á slysinu, en þar sem B þótti ekki hafa gætt nægilegrar varkárni við starfann, var hann látinn bera fimmtung tjónsins sjálfur. Voru B dæmdar samtals kr. 148.000.00 í örorku- og þjáningabætur. ........ 37 Ó starfaði að gatnaserð í þágu Reykjavíkurbæjar (R). Þar var“ einnig að starfi vélskófla, eisn R, sem mokaði mold á bifreiðar. Eitt sinn, er vél skóflunnar var stöðvuð, en Efnisskrá. CxKIli Bls, skóflan hékk uppi, gekk Ó undir lyftiásinn með vinnutæki sín. Vildi þá svo til, að stjórnandi vélskóflunnar kom óvart við hemil og datt þá skóflan á O, sem meiddist á fæti og hendi. R var talinn bótaskyldur vegna slyss þessa. þar sem stórfellt gáleysi af hendi stjórnanda vélskóflunnar olli því, að skóflan féll á Ó. Að svo vöxnu máli þóttu eigi efni til að lækka bæturnar til Ó. þótt varlegra hefði verið af honum að ganga eigi undir lyftiásinn. Var R dæmt að greiða Ó bætur fyrir atvinnutjón, þjáningar og lýti svo og læknis- kostnað. Frá fjárhæðinni voru dregnar slysabætur, sem Ó hafði fengið frá Tryggingarstofnun ríkisins, svo og skuld Ó við sjúkrahús R, en Ó samþykkti þá kröfu. .............. 399 Laust fyrir miðnætti 30. apríl 1950 var V á gangi á Hafnar- fjarðarvegi frá Fossvogi áleiðis til Reykjavíkur. Þá var bifreið, sem Ó átti og R ók, ekið aftan á V með þeim afleiðingum, að hann fótbrotnaði, hlaut heilahristing svo og nokkur meiðsl á höfði. R þótti með gálausum akstri eiga meginsök á slysi þessu og var honum og Ó in solidum dæmt að greiða V 4/5 hluta þess tjóns, er hann varð fyrir. Annan hluta tjónsins var hann látinn bera sjálfur, þar sem óvarlegt þótti af honum að ganga svo langt inni á akbraut- inni sem hann gerði. Varanleg örorka V var metin 10%. Örorkutión V og atvinnu þótti hæfilega ákveðið kr. 65.000.00, þjiáningabætur kr. 14.000.09, sjúkrakostnaður rúmar 8009 krónur og tjón vegna fataskemmda kr. 2000.00. .......... 405 J var á gangi á götu í Borgarnesi. er bifreið, eign K, var ekið á hann með þeim afleiðingum, að hann fótbrotnaði. Talið var, að ökumaður bifreiðarinnar ætti einn sök á slysi þessu með of hröðum og ógætilegum akstri. Var K því dæmt að bæta tión hans, sjúkrakostnað, bætur fyrir atvinnutjón, kr. 40.000.00, örorkubætur, kr. 20.009.00. en varanleg örorka J var metin 20%, svo og þjáningabætur, kr. 10.000.00. ........ 415 Starfsmaðurinn G var að vinna að því að flytja kolapoka af palli í starfstöð kolasölufélagsins K og hrökk þá vinstri fótur hans niður um bil, sem var milli pallsins og bifreiðar, er flytia átti kolin. Hlaut G af þessu mikil meiðsl. Talið var, að nefndur kolaflutningur væri þáttur í skipulögðum at- vinnurekstri K. Eigi þótti hafa verið gætt þess öryggis af hálfu fyrirsvarsmanna K, sem kostur var, þar sem við gekkst, að nefnt bil varð milli kolapalls og bifreiðarpalls, enda mátti sjá fyrir nokkra hættu af þessu. Hins vegar mátti bæði óhanpatilviljun og vangæzlu G einnig um slysið kenna, en G hafði áður unnið við sömu aðstæður og vissi um bilið. Þótti rétt, að K bæri 24 hluta af tjóni G. Voru G því dæmd- ar bætur úr hendi K fyrir örorkutión og þiáningar svo og vegna lækniskostnaðar, samtals kr. 70.000.00. ............ 549 CKIV Efnisskrá. . Bla. J var farþegi í áætlunarflugvél frá Siglufirði til Reykjavíkur, en flugvélin var eign flugfélagsins L. Í lendingunni hvolfdi flugvélinni, sem var sjóflugvél. Hlaut J af allmikinn höfuð- áverka og leiddi af 10% varanlega örorku. Skilyrði til lend- ingar voru góð, og var ekki gert sennilegt af hálfu L, að af hendi flugmannsins eða annarra starfsmanna L, sem að fluginu stóðu, hefði verið gætt nægilegrar varkárni. Var L því dæmt að greiða J bætur fyrir tjón það, er hann varð fyrir vegna slyssins. Voru bæturnar ákveðnar kr. 20.000.00. L hafði tryggt farþega og áhöfn hjá tryggingarfélaginu T og krafðist J til vara bóta úr hendi þess. Eftir framan- greindum úrslitum var T sýknað af kröfum J. ............ 565 A og B hétu hvort öðru eiginorði 1. maí 1942 og hófu jafnframt sambúð, sem stóð til 30. september 1948. Þau eignuðust tvö börn meðan sambúðin stóð. Konan A krafðist nú bóta úr hendi B fyrir festaslit, sbr. 3. gr. laga nr. 39/1921. A fluttist burt af heimili aðiljanna framangreindan dag og lét hún þá ekki í ljós við menn þá, er hún leitaði til um aðstoð Í sambandi við meðlagsgreiðslur og skiptingu eigna, að hún væri mótfallin samvistarslitunum. Konu þeirri, er B kvæntist síðar, kynntist hann og eigi fyrr en eftir samvistarslitin. A þótti því ekki hafa sýnt fram á, að B ætti aðallega sök á festaslitunum og var hann því sýknaður af bótakröfu A. .. 577 Á ók bifreið sinni að næturlagi eftir götum Akureyrar. Myrkt var, moldryk og ljós bifreiðarinnar voru ekki í fullkomnu lagi. Ók A þá á B, sem lá ölvaður á götunni, og hlaut B nokkur meiðsl af. A var talinn skaðabótaskyldur gagnvart B samkvæmt ákvæðum 34. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, en þar sem B hafði sýnt mikla ógætni með framferði sínu, var sök skipt þannig, að B var látinn bera helming tjóns síns sjálfur. Var A því dæmt að greiða B helming læknis- kostnaðar, bóta fyrir fataskemmdir (kr. 700.00), atvinnutjón (kr. 3000.03) og þjáningar (kr. 3000.00), en hins vegar þótti krafa B um bætur fyrir örorku ekki hafa við rök að styðjast. (..........00.0.0000 000. 592 Ökumenn tveggja bifreiða, sem rákust á, voru báðir taldir eiga sök á árekstrinum: A með því að aka á hægri vegarhelmingi, þar til í óefni var komið, og B með því að aka of hratt og ógætilega, þótt hann sæi til ferða A. Var sök skipt þannig, að A var látinn bera 2/3 hluta tjóns þess, er hann hlaut af árekstrinum, en B 3/5 hluta þess. Viðgerðarkostnaður á bif- reið Á nam rúmum 16 þúsundum króna og atvinnutjón hans var metið á kr. 3500.00. Var B dæmt að greiða 3/5 hluta þeirra fjárhæða. Hins vegar var hann sýknaður af kröfum A um bætur vegna leigu á bifreiðarskúr og kostnaðar Efnisskrá. CKV Bla. vegna ófáanlegra varahlua, þar sem þær kröfur þóttu eigi rökstuddar. ................00. 0000 nes 608 G var dómari í opinberu máli gegn H. H taldi G bera ábyrgð á líkamsmeiðingum, sem H kvaðst hafa hlotið af völdum að- stoðarmanna G við rannsókn opinbera málsins. Höfðaði H einkamál gegn G til greiðslu skaðabóta af því tilefni. Ákvæði 34. gr. laga nr. 85/1936 gilda einnig í opinberum málum sam- kvæmt 15. gr. laga nr. 27/1951, en samkvæmt hinni fyrr- töldu grein verður dómari einungis sóttur í einkamáli í hér- aði til greiðslu skaðabóta vegna dómaraverka, eftir að refsi- dómur hefur verið kveðinn upp vfir honum í opinberu máli fyrir afbrot í dómarastarfi í því máli. Þessu skilyrði var ekki fullnægt, og gat H því ekki sótt G til greiðslu nefndra skaða- bóta í einkamálinu. ................0000000 000. enn 615 Konan J var á gangi á götu í Reykjavík árla morguns 23. desem- ber 1950. Varð hún þá fyrir bifreið, eign V, og beið bana af. Ljóst þótti, að ökumaður bifreiðarinnar hefði ekið of hratt, eftir að hann hafði blindazt af ljósum annarrar bifreiðar, en J gekk nálægt vinstri vegarbrún. Þótti ökumaðurinn einn eiga sök á nefndu slysi og V því vera skaðabótaskyldur vegna þess tjóns, er af hlaust. J var 35 ára að aldri, er hún lézt, fráskilin og átti eitt barn, S, 9 ára að aldri, sem hún framfærði að mestu. Framfærslutjón S var eftir atvikum metið á kr. 40.000.00, og bætur fyrir röskun á stöðu og hög- um ákveðnar kr. 8000.00. Auk þessara fjárhæða var V dæmt að greiða S kr. 2500.00 í jarðarfararkostnað. .............. 664 Í sambandi við gerð flugvallar í Vestmannaeyjum, sem Flugráð hafði umsjón með, var unnið þar að sprengingum með „dynamiti“, sem kveikt var í með sprengihylkjum, er springa við lítið högg. Drengurinn Ó, 11 ára að aldri, fór inn á flug- vallarsvæðið ásamt öðrum drengjum og fann hann þar eitt sprengihylki, sem hann fór með heim með sér. Fór hann þá að skoða það nánar og handfjatla og barði að lokum á það með hníf. Sprakk þá hylkið og Ó stórskaddaðist á hendi. Hlaut hann af 25% varanlega örorku. Fjárráðamaður Ó höfðaði mál gegn ríkissjóði (R) til greiðslu bóta vegna slyss- ins. Samkvæmt gögnum málsins þótti sannað, að nefnt sprengihylki hefði stafað frá sprengingum starfsmanna Flugráðs. Ósannað var, að svæði það, er sprengt var á, hefði verið girt og a. m. k. var unnt að komast inn á svæðið án verulegrar fyrirhafnar. Að vísu höfðu starfsmenn Flugráðs áður leitað að ósprungnum hylkjum á svæðinu, en þær ör- yggisráðstafanir þóttu ekki hafa verið fullnægjandi. Var fé- bótaábyrgð vegna slyssins því lögð á R, en 1/3 tjóns síns var Ó þó látinn bera sjálfur vegna eigin gáleysis, þar sem talið var, að drengur á hans aldri ætti að hafa nokkra þekk- CxXvI Efnisskrá. Ble. ingu á þeirri hættu, sem fylgir því að fara með sprengi- efni. Örorkutjón Ó var metið kr. 90.000.00 og bætur fyrir þjáningar, lýti og röskun á stöðu og högum voru ákveðnar kr. 15.000.00. Var R dæmt að greiða 2/3 hluta fjárhæða þessara svo og kostnað af Örorkumati. .......000000.00.... 678 Skattar. a) Til bæjar. og sveitarfélaga. Við álagningu útsvars á kaupfélagið V, vegna viðskipta þess við utanfélagsmenn, lagði niðurjöfnunarnefnd veltuútsvar á V, miðað við alla vörusölu félagsins, um 1.400.C00 króna. Skattframtali V hafði þó fylgt skýrsla, sem ekki hafði ver- ið véfengd, um sundurliðun vörusölu milli félagsmanna og utanfélagsmanna ár það, sem um var að tefla. Þar sem niðurjöfnunarnefnd hafði eigi miðað útsvarið við skýrslu þessa og því ekki gætt réttra sjónarmiða við álagningu þess, var synjað um framkvæmd lögtaks fyrir útsvarinu. .. 90 Samkvæmt lögum nr. 28/1952 er sveitarstjórnum heimilt að leggja sérstakt gjald á kvikmyndasýningar, aðrar en sýningar Ís- lenzkra kvikmynda og fræðslumynda, og má gjaldið vera allt að 10% af aðgangseyri að kvikmyndasýningum, þegar frá honum hefur verið dregin álagður skemmtanaskattur. Bæjarstjórn Reykjavíkur (R) ákvað að innheimta gjald þetta með 9% og þar á meðal hjá kvikmyndahúsi því (T), sem Háskólaráð rekur á vegum Sáttmálasjóðs, en kvik- myndahús þetta er að lözum undanþegið skemmtanaskatti. Af hálfu R var gjald T miðað við brúttósölu aðgöngumiða, án þess að dregin væri frá sú upphæð, sem skemmtanaskatt- ur hefði numið, ef T bæri að greiða hann. Þessu mótmæltu forráðamenn ', og krafðist R þá lögtaks hjá T til trygging- ar eftirstöðvum nefnds gjalds, þ. e. þeim mismun, er fram kom, ef skemmtanaskattur var dreginn frá brúttósöluverði miða eða eigi. Það þótti andstætt lagarökum og lagasam- ræmi, að eftirgefinn skemmtanaskattur sé gerður að gjald- stofni samkvæmt nefndum lögum nr. 28/1952 og að kvik- myndahúsi, sem undanþegið er skemmtanaskatti, sé gert að greiða hlutfallslega hærra gjald til R samkvæmt lögum þessum en kvikmyndahúsum, sem greiða skemmtanaskatt. Þótti og eigi fullvíst, þrátt fyrir orðlag laganna, að þeir, sem þau settu, hafi viljað stofna til slíkrar skattlagningar. Var því synjað um lögtak hjá T. .........0000000000..0.0... 199 A hafði um mörg ár átt lögheimili í Vestmannaeyjum. Hann gerðist skipstjóri á togara Siglufjarðarkaupstaðar, sem gerður var út þaðan, í september 1950 og gegndi því starfi fram á árið 1953. Hann skráði heimilisfang sitt á Siglufirði frá því um haustið 1951 og tók þar á leigu íbúð frá 1. janúar Efnisskrá. CXVII Bis. 1952. A átti því heimili þar, er útsvarsálagning fór fram árið 1952. Af þessum sökum var synjað um lögtak hjá A fyrir útsvari, sem lagt hafði verið á hann í Vestmannaeyj- um árið 1952. ..........00..nse enn 303 Við niðurjöfnun útsvara í Hafnarfirði árið 1950 var G gert að greiða þar útsvar, kr. 3500.00. Af hálfu bæjarsjóðs Hafnar- fjarðar (H) voru teknar fjárhæðir af kaupi T nefnt ár, sam- tals kr. 3075.00, til greiðslu á útsvari þessu. Sama ár var einnig lagt útsvar á G í Reykjavík og með úrskurði fógeta- dóms þar var kveðið svo á, að G væri útsvarsskyldur Í Reykjavík. G krafðist þá endurgreiðslu á fyrrgreindum kr. 3075.0) ús hendi H. Er litið var til þess, að G fluttist til Reykjavíkur í október 1949 og átti þar síðan he'ma svo og stundaði atvinnu þar, þótti hann samkvæmt d-lið 8. gr. laga nr. 66/1945 eiga rétt til endurgreiðslu nefndrar fjárhæðar frá H. enda varð eigi talið, að hann hefði fyrirgert þessum rétti sínum, þar sem H tók greiðsluna af kaupi G. ........ 560 Árið 1952 var lagt útsvar á Vinnslu- og sölumiðstöð fiskfram- leiðenda í Vestmannaeyjum (F). Af hálfu F var talið, að samtökin væru þannig byggð, að eigi væri til þess ætlast, að þau hefðu neinar tekjur og væru því eigi útsvarsskyld. Markmið F var að vinna að aukinni vinnslu fisks og sölu fisks og fiskafurða. Stofntillag hvers félagsmanns var 50 krónur fyrir hverja óskíra smálest af bátaeisn. Eftir að félagsmönnum hafði verið talin til tekna fiskinnlög með gangverði og allur rekstrarkostnaður greiddur, skyldi hagn- aður skiptast í tvo staði, Í sameignarsjóð og séreignarsjóð, en sjóðunum skyldi varið til að kaupa hús og vélar handa félaginu. Útborgun til félagsmanna mátti framkvæma við andlát félagsmanns, brottflutning, brott“ekstur eða giald- þrot. Við félagsslit skyldi skír eign skiptast milli félags- manna í réttu hlutfalli við bókaðar eignir þeirra í F. Þetta skipulag F og starfsemi þess þótti vera með þeim hætti, að F taldist vera félag samkvæmt ákvæðum útsvarslaga og starfsemi þess atvinnustarfsemi, sbr. 6. gr. laga nr. 68/1945. Var því staðfest lögtak fyrir ógreiddu útsvari F nefnt ár. ......000.nse sr 5930 b) Til ríkissjóðs. Ákvæði laga nr. 22/1950 um stóreignaskatt voru að vísu talin leiða til þess, að eignir þeirra, er bera hann, rýrnuðu að marki, en þar sem skattur þessi taldist á lagður eftir efna- hagslegum mælikvarða, í sambandi við róttækar breyting- ar á efnahagskerfi landsins, þóttu ákvæði laganna eigi brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrárinnar. .........2.... 73 A var gert að greiða rúmar 23 þúsundir króna í stóreignaskatt CXVvITI Efnisskrá. Bls. og byggðist sú skattálagning m. a. á verðmæti tiltekinna úiistandandi skulda A. Málsgögn sönnuðu, að skuldir þess- ar voru tapað fé, og þar sem þær námu svo háum fjár- hæðum, að eignir A urðu undir lágmarki stóreignaskatts- skyldra eigna, var A sýknaður af skattkröfu ríkissjóðs. .... 78 C, sem búsettur er erlendis, hefur um langt skeið verið þingles- inn eigandi tveggja fasteigna í Reykjavík. Á eignum þessum hvíla tvær þinglesnar veðskuldir, samtals að fjárhæð d. kr. 150.000.00. Á skattframtali fyrir árið 1950 voru þessar skuldir ekki taldar fram af hálfu C og við álagningu stór- eignaskatts á C var ekki tekið tillit til þeirra, en honum gert að greiða rúmar 17 þúsundir króna í skatt. Talið var ósann- að, að hér væri eigi um raunverulegar skuldir að ræða, og voru þær því dregnar frá eignum C við ákvörðun stóreigna- skattsins, enda var hann eigi talinn hafa firrt sig rétti til að telja þær fram, þótt þeirra væri ógetið á skattframtal- inu fyrir 1950. C var því sýknaður af skattkröfu ríkissjóðs. 81 Samkvæmt 12. gr. laga nr. 22/1950 skal álagning stóreignaskatts miðuð við eignir skattþegna 31. des. 1949. T átti þá hluta af húseign, sem eigi hafði enn verið metin fasteignamati. Skattstjóri taldi eign þessa á kostnaðarverði, og olli sú verðlagning því, að T var gert að greiða nokkurn stóreigna- skatt. T vildi eigi una skattlagningunni og skaut málinu til ríkisskattnaefndar á árinu 1951, en hún staðfesti ákvörðun skattstjóra. Höfðaði T þá mál gegn ríkissjóði til að fá skatt- inn niður felldan. Nú hafði fasteignamat verið framkvæmt á húseign T, áður en ríkisskattanefnd felldi úrskurð sinn, auk þess sem stjórnvöldum var innan handar að fá það framkvæmt fyrr. Til grundvallar álagningu stóreignaskatts þótti því eiga að miða við sexfalt fasteignamat nefndrar húseignar, sbr. 12. gr. laga nr. 22/1950, en samkvæmt því lækkaði heildarmat á eignum T niður úr þeirri fjárhæð, sem skattskyld var samkvæmt nefndum lögum um stóreigna- skatt. Dómkröfur T voru því teknar til greina. .......... 85 Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950 skýrð þannig, að þann hluta stór- eignaskatts, sem á er lagður vegna eignar í hlutafélögum og samvinnufélögum, þar með talin hlutafjár- og stofnfjár- eign, geti ríkissjóður einungis innheimt hjá félögunum sjálf- um, enda leiði könnun 9. mgr. 12. gr. þrátt fyrir orðlag 3. mgr. gr., til þeirrar niðurstöðu, að löggjafinn hafi viljað láta þessi félög taka nokkurn þátt í greiðslu stóreigna- skatts, þótt með óvenjulegum hætti sé. .............000..... 93 Reglur laga nr. 22/1950 voru að vísu taldar geta leitt til nokkurs ósamræmis, að því er varðar stóreignaskattsgreiðslur ein- stakra hluta- og samvinnufélaga, en sú mismunun taldist þó eigi vera með þeim hætti, að brjóti í bága við 67. gr. Efnisskrá. CXIX stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, enda taki löggjafinn ekki fyrir fram ákveðin félög út úr í því skyni að gera hlut þeirra verri en annarra. ........00.000.00 0. sess Hlutafélagið H gerði þá dómkröfu í máli gegn ríkissjóði, að viðurkennt yrði, að óheimilt væri að reikna stóreignaskatt H á þann hátt, að hlutafjáreign hluthafa H í öðrum félög- um gæti haft hækkandi áhrif á skatt H. Ákvæði 12. gr. laga nr. 22/1950, sbr. 3. gr. laga nr. 117/1950, þóttu ótvíræð og ágreiningslaust var, að H var reiknaður stóreignaskattur samkvæmt þeim. Ákvæðin í lögum nr. 22/1950 voru að vísu ekki talin eðlileg og geta leitt til nokkurs ósamræmis, en þó eigi með þeim hætti, að bryti í bága við 67. gr. stjórn- arskrárinnar nr. 33/1944. Dómkröfur H voru því eigi teknar til greina. ..........000.0.ess sess Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs (R) krafði bakarann K, sem hafði vörur frá rúgbrauðsgerð (G) til umsýslusölu, um 2% söluskatt af þeim seldu vörum, er K fékk frá G, en K greiddi skatt þennan með fyrirvara. Í máli K gegn R kom fram, að G var hinn raunverulegi seljandi varanna til neytenda, en K kom einungis fram sem umboðsmaður. Afhending var- anna til K þótti á engan hátt verða jafnað til sölu og hafði því aðeins farið fram ein sala á vörunum. G hafði verið gert að greiða 3% söluskatt af tekjum fyrirtækisins af vörusölu þessari samkvæmt ákvæðum b-liðs 22. gr. laga nr. 100/1948. Er litið var til ákvæða 21. gr. og 22. gr. laga nr. 100/1948 og 2. gr. og 1. mgr. 3. gr. laga nr. 107/1951, þótti engin heimild til að krefja söluskatt tvisvar af sömu sölu. Var R því dæmt að endurgreiða K nefnda skattfjárhæð. ...... Skilorðsbundnir refsidómar. Manni dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 1. mgr. 247. gr. hegningarlaganna. ..............000 s.n sen Manni dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 1. mgr. 221. gr. hegningarlaga. ............002000.0. 0... 0... Manni dæmd skilorðsbundin fangelsisrefsing fyrir brot á 183. gr. og 184. gr. hegningarlaga. .......0...0........ 0... Skipti. Í sambandi við skilnað hjónanna A og B fóru fram einkaskipti á félagsbúi þeirra, og stóðu málflutningsmenn að fram- kvæmd þeirra. Í byrjun desember 1951 var svo komið, að málflutningsmennirnir höfðu komizt að niðurstöðu um, að konan B skyldi fá greiddar kr. 44.763.92 fyrir búshluta sinn. Málflutningsmaður B taldi, að því hefði verið lofað af hálfu A, að fjárhæð þessi yrði greidd 24. s. m. Er svo varð ekki, ritaði málflutningsmaðurinn A kröfubréf og Bls. 93 93 474 149 218 268 CXK Efnisskrá. Bls. setti honum frest til 5. janúar 1952. Þar sem greiðsla hafði ekki borizt frá A þann dag, lét málflutningsmaður B sam- dægurs gefa út og birta Á sáttakæru, og skyldi sáttafundur vera 7. s. m. Þann dag greiddi A áðurnefndar kr. 44.763.92 í skrifstofu málflutningsmanns B, sem kvittaði fyrir greiðsl- unni með fyrirvara, þar sem hann taldi innheimtulaun vera vangoldin af fjárhæðinni. Höfðaði B því næst mál gegn A til heimtu launanna. Talið var ósannað, að búshluti B hefði verið gjaldkræfur, er hún lét lögmann sinn hefjast handa um innheimtu hans, og var Á því sýknaður af kröfum B... 35 Hjónin A og B höfðu gert með sér kaupmála, þar sem svo var kveðið á, að tiltekin hálf húseign skyldi vera séreign kon- unnar (A). Einnig skyldu allir innanstokksmunir, er hjónin áttu, svo og þeir, er þau kynnu síðar að eignast, vera séreign A. Sama máli skyldi og gegna um alit það, sem A eignaðist síðar í hjúskapnum, en að öðru leyti skyldi fara um fjármál hjónanna eftir almennum reglum laga. Mörgum árum síðar, er hjónin ákváðu að skilja, reis ágreiningur með þeim um skipti á búi þeirra. Varðaði ágreiningurinn viðbótarbyggingu við framangreinda húseign svo og fimmtán tiltekna lausa- fjármuni. Viðurkennt var, að kostnaður af viðbyggingunni og breytingum á húshluta A hefði verið greiddur af félags eign hjónanna og að B hefði einnig lagt fram vinnu sína við verkið. Samkvæmt lýsingu dómkvaddra manna var við- byggingunni skeytt þannig við eldri húshlutann, sem var séreign A, að talið var, að A hefði öðlazt eignarrétt yfir henni og öðrum breytingum á húshlutanum. Viðbyggingin og nefndar breytingar töldust því eigi félagseign hjónanna, en hins vegar var talið, að félagsbú hjónanna ætti kröfu á hendur A, sem svaraði því, er fasteignahluti hennar var meira virði vegna viðbyggingarinnar og nefndra breytinga. Fjórir tilteknir húsmunir höfðu verið á skrá þeirri, er fylgdi kaupmála hjónanna. Þessir munir höfðu síðar verið seldir og aðrir sams konar keyptir í staðinn. Til þeirra kaupa hafði verið bætt við nokkurri fjárhæð af félagseign hjónanna, en þrátt fyrir það töldust hinir nýju munir vera séreign Á sam- kvæmt 3. tl. 23. gr. laga nr. 20/1923. Aðrir þeir lausafjármun- ir, sem ágreiningur var um, töldust hins vegar eign félags- búsins, enda voru þeir keyptir, eftir að kaupmálinn var gerður, þeir greiddir af félagseign hjónanna og munum þessum ekki bætt á skrá þá, er fylgdi kaupmálanum, eða þeir gerðir að séreign A með annars konar viðauka við kaup- málann .......20.200..eeeseessssen 114 Systkinin Þ og S voru einkaerfingjar látins föður þeirra, D. Við uppskrift á dánarbúinu krafðist Þ þess, að henni yrði greitt úr búinu rúmlega 21 þúsund króna vegna kostnaðar af end- Efnisskrá. CKXXKI Bls. urbótum á húseign búsins svo og kr. 18.000.00 vegna Íram- færslu D síðustu tólf æviár hans. Þ og eiginmaður höfðu kostað að meginhluta verulegar endurbætur á nefndri hús- eign á árunum 1945 og 1949. Að mati dómkvaddra manna nam þessi kostnaður þeirra rúmlega 21 þúsundi króna, mið- að við árið 1949. Ósannað var, að endurbætur þessar hefðu verið framkvæmdar gegn vilja D. Miðað við allar aðstæður að nefndum breytingum og endurbótum á húsinu, þótti rétt- mætt að Þ og eiginmaður hennar nytu hagnaðar af verð- hækkun endurbótanna og var nefnd krafa D, sem taldist alls ekki of há, því tekin til greina. Þ lagði D til fæði, þjón- ustu að nokkru leyti ljós, hita og ræstingu herbergis nefnd tólf ár. Þegar litið var til gagna um verðlag að þessu leyti á tímabilinu, svo og metin til frádráttar lögmæt leiga eftir íbúð Þ í nefndu húsi, framlag D til framfærslu sinnar o. Íl., þótti krafa Þ ekki ósanngjörn og var því einnig tekin til greina, enda taldist hún að öllu ófyrnd, er litið var til sam- bands D og Þ, sbr. lögjöfnun frá 8. gr. laga nr. 14/1905. .... 282 Skírlífisbrot. Með vætti margra vitna og að nokkru með játningu J og H var sannað, að á tímabilinu júlí eða ágúst til október 1952 stuðl- uðu þeir oft að því sem milligöngumenn, að hermenn og er- lendir sjómenn kæmust í samband við íslenzkar stúlkur til lauslætis og drykkjuskapar og létu þeim í té í þessu skyni herbergi, sem H hafði á leigu, og var J og H ljóst, að karlar þessir og konur höfðu þar öðru hverju samfarir. Var sannað, að J og H fengu ókeypis áfengi og vindlinga fyrir milligöngu sína. Höfðu þeir með þessu brotið gegn ákvæðum 1. málsgr. 208. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Var J dæmd refsing, fjögurra mánaða fangelsi, en hann hafði auk þess gerzt sekur um fjárdrátt. H var dæmd fangelsisrefsing þrjá mánuði. .........00ee seen 695 Skuldajöfnuður. A höfðaði mál gegn B til heimtu kaupgjalds fyrir bifreiðarstjórn. Í málinu krafðist B þess að fá að skuldajafna ýmis konar kröfum á hendur A við nefnda kaupkröfu. Ósannað var, að svo hefði samizt með aðiljum, að kaup A skyldi greitt með skuldajöfnuði. Þessar skuldajafnaðarkröfur B, að undantek- inni 50 króna kröfu, sem A sætti sig við, komu því ekki til álita í nefndu máli A gegn B, sbr. lög nr. 15/1931 og 1. gr. laga nr. 28/1930, og var þeim vísað frá héraðsdómi. ...... 187 Skuldamál. S fóllD að framkvæma miklar breytingar á skipi S. Einn af for- CZXII Efnisskrá. Bls. ráðamönnum D hafði áður en verkið hófst gert lauslega áætlun um, að það mundi kosta kr. 200.000.00, að undan- skildu verði véla og kostnaði af niðursetningu þeirra. Fram- kvæmdir drógust mjög á langinn og viðgerðarreikningur D nam að lokum rúmum 600 þús. kr. Taldi S kostnaðinn óhæfi- lega háan og neitaði greiðslu eftirstöðva að fjárhæð rúmlega 33 þús. kr. Meðan á framkvæmdum D stóð, greiddi S honum fyrirvaralaust ýmsar fjárhæðir upp í breytingarkostnaðinn, þ. e. á tímabilinu 30. apríl 1946 til 30. janúar 1948, alls rúmar 450 þús. kr. Hinn 6. marz 1948 námu eftirstöðvar kröfu D rúmum 119 þús. kr. og þann dag, áður en skipið var sett á flot, greiddi fyrirsvarsmaður S D kr. 110.000.00 af eftirstöðv- unum þá. Var ósannað, að þá hefði verið gerður fyrirvari af hálfu S um bætur eða afslátt vegna dráttar á framkvæmd verksins né af öðrum ástæðum. Var S því dæmt að greiða D eftirstöðvar viðgerðarkostnaðarins. .............0.000.... 1 Skuldaskil. Útgerðarfélagið H hlaut skuldaskil samkvæmt lögum nr. 100/1948 og voru þau miðuð við 31. desember 1950. Þann dag skuldaði H kaupfélaginu E kr. 13.244.71, ef ekki var tekið tillit til andvirðis afurða, sem H hafði lagt inn hjá E fyrr á árinu, en andvirðið hafði þá eigi verið endanlega ákveðið. Andvirði þetta reyndist síðar nema kr. 12.021.10, og tilkynnti E þá Skuldaskilasjóði útvegsmanna, að skuld H næmi raun- verulega kr. 1385.61, og var E greidd sú fjárhæð úr sjóðnum. H krafði E um fyrrgreint andvirði afurðanna, en þeirri kröfu var hrundið. Var talið, að E hefði verið heimilt að láta nefnda fjárhæð ganga til greiðslu á skuld H og þóttu hvorki athafnir fyrirsvarsmanna E í sambandi við skuldaskilin né skuldaskilagerningurinn leiða til þess, að E glataði Þeim rétti sínum. E hafði að vísu verið greiddar á annað hundrað krónur hærri fjárhæð úr Skuldaskilasjóði en honum bar, en H átti eigi rétt til þeirrar fjárhæðar, þar sem um var að tefla fé, sem að lögum átti að koma til skipta milli lánar- drottna hans. ................2.00000 0. 489 Skipverjinn S átti í árslok 1950 ógreitt kaup að fjárhæð kr. 5407.22 hjá útgerðarfélaginu K. K sótti um aðstoð Skulda- skilasjóðs útgerðarmanna til að gera kröfuhöfum sínum nokkur skil samkvæmt ákvæðum laga nr. 120/1950. Af mis- gáningi lýsti S ekki hærri kröfu á K en kr. 2422.64 og fékk hann þá fjárhæð greidda úr Skuldaskilasjóði. Krafði S þá K um eftirstöðvarnar, en K neitaði. Talið var, að nefnd skulda- skil hefðu engin áhrif á kröfu S, sbr. 27. gr. laga nr. 120/1950, og var K því dæmt að greiða S eftirstöðvarnar. ......... „ 589 Efnisskrá. CXXTII Bls. Stjórnarskrá. Ákvæði laga nr. 22/1950 um stóreignaskatt voru að vísu talin leiða til þess, að eignir þeirra, er bera hann, rýrnuðu að marki, en þar sem skattur þessi taldist á lagður eftir efna- hagslegum mælikvarða, í sambandi við róttækar breytingar á efnahagskerfi landsins, þóttu ákvæði laganna eigi brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrárinnar. .........0.0.00.0.0.0.... 73 Reglur laga nr. 22/1950 voru að vísu taldar geta leitt til nokkurs ósamræmis, að því er varðar stóreignaskattsgreiðslur ein- stakra hluta- og samvinnufélaga, en sú mismunun taldist þó eigi með þeim hætti, að brjóti í bága við 67. gr. stjórnar- skrárinnar nr. 33/1944, enda taki löggjafinn ekki fyrir fram ákveðin félög út úr í því skyni að gera hlut þeirra verri en ANNATTA (20.00.0000 93 Samkvæmt 9. mgr. 17. gr. laga nr. 31/1940 hefur póstafgreiðslu- maður heimild til að binda greiðslu póstávísunar því skil- yrði, að ávísunin sé afhent með álímdu frímerki. Ákvæði þetta var eigi talið brjóta í bága við 67. gr. stjórnarskrár- innar nr. 33/1944, enda þótti sá skilningur ákvæðisins eðli- legastur, að það veitti heimild til aukins gjalds fyrir greinda póstþjónustu. .............0200.. sn sens 135 Stjórnvöld. Sakadómari kvað upp meðlagsúrskurð samkvæmt 14. og 15. gr. laga nr. 57/1921. Í lögum greinir ekki um málskot til dóms- málaráðuneytis, að því er varðar slíka úrskurði. Slíkt mál- skot var þó talið heimilt, enda sé það framkvæmt án ástæðu- lauss dráttar. Aðili, sem átti að greiða framfærslueyri sam- kvæmt fyrrnefndum úrskurði sakadómara, skaut honum ekki til dómsmálaráðuneytisins fyrr en liðnir voru yfir níu mánuð- ir frá birtingu hans og meira en fjórir mánuðir frá því, að lögtaks beiðzt samkvæmt honum. Slíkt málskot var talið of seint framkvæmt, og stóð úrskurðurinn því óhaggaður, enda og ekki haldinn neinum þeim göllum, sem varða ættu ógildingu hans. ..............00000.. 00 nn sn 17 Ráðherra brestur heimild til að veita rétt til endurkaupa á opin- berri eign einhvern tíma í framtíð og binda þannig löggjafar- valdið um ráðstöfun á slíkri eign með lögum. ............ 584 Svik. K, sem var framkvæmdarstjóri Sölusambands íslenzkra fisk- framleiðenda (SÍF), var ákærður fyrir að hafa vorið og sum- arið 1948 gert árangurslausar tilraunir tilaðtaka handa sjálf- um sér eða öðrum á ólöglegan hátt 6 ensk pence af hverjum saltfiskspakka eða 10 shillings ensk af hverju saltfiskstonni, sem samningar stóðu um að selja héðan af landinu til Grikk- CXKIV Efnisskrá. Bls. lands, en brot þetta var talið varða við 248. gr. og 249. gr. sbr. 20. gr. hegningarlaganna nr. 19/1940. Í málinu lá fyrir símskeyti 23. apríl 1948 frá H til K, sem endaði þannig: „Referring to your letter of 17th inst.to me Zuerich Gismondi approves your six regards“. Einnig komu fram bréf frá nefndum Gismondi (G), þar sem G kveðst hafa það eftir H, að K væri vanur að fá í þóknun „6 d. pr. pakka“ og væri hún tekin af farmgjaldinu. Gegn neitun K þóttu hvorki hin til- færðu orð í framang-eindu símskeyti, en á þeim gáfu K og H skýringar, sem ósannað var, að væru rangar, né óstaðfest ummæli G veita sönnun fyrir því, að K hefði áskilið nefnt gjald sjálfum sér til handa. Þótti verða að leggja til grund- vallar, að nefnt gjald hefði átt að renna til skipamiðlarans J sem bætur fyrir tjón í sambandi við siglingu tiltekins farmskips. Ekki var í ljós leitt, að með samningaumleitun- um um nefnda greiðslu til J hefði verið gerð tilraun til að ganga á rétt SÍF. Var K því sýknaður af kröfum ákæru- valdsins. ..........0000000.essse sn 653 Svipting réttinda. Sjá atvinnuréttindi, borgararéttindi. Sönnun. Sönnunarbyrði. Sbr. aðiljaskýrslur, mat og skoðun. vítni. Af orðlagi engjaskiptagernings, sem eigendur jarðanna F-H og YH- gerðu á 19. öld, þótti mega ráða, að tiltekin land- spilda, sem eigendur sömu jarða deildu um á árunum 1951 — 1952, hefði þá orðið eign Y-H. Þar af leiddi, að sönnunar- byrði fyrir þeirri staðhæfingu eiganda F-H, að þrætulandið væri sameiginlegt beitiland jarðanna, hvíldi á honum. .... 38 Sannað var með játningu W, sem studdist við framburð með- ákærðu A og E, að W sló Ó og eftir það var hann fluttur meðvitundarlaus í fiskiker og lá þar í roti, unz A, E og W fluttu hann í bifreið þar hjá. Með játningu A, sem einnig studdist við framburð W og E, var sannað, að A sló Ó höfuð- högg við bifreiðina. Lýsing á ákomum á Ó, eftir að hann fannst, þótti sýna, að hann hefði hlotið fleiri áverka en raktir yrðu til nefndra höfuðhögga og var talið, að þeir stöfuðu af meðferð W og A, enda ekkert, er benti til, að öðrum væri til að dreifa. Þar sem Ó var svo hart leikinn af völdum W og A, voru þeir báðir taldir refsiábyrgir vegna þess líkamstjóns, er Ó hlaut, svo og vegna afleiðinga þess... 218 Olíuskipið Þ flutti benzín og olíu fyrir O. Er á ákvörðunarstað kom, reyndist benzínið blandað olíu og olían benzíni. O sótti eiganda Þ til greiðslu skaðabóta af þessum sökum. Af gögnum málsins, þ. á. m. sérfræðiathugun dómkvaddra manna, þóttu veigamiklar líkur fyrir því, að nefnd mengun hefði orðið um borð í Þ. Gegn þessum líkum hafði eigandi Efnisskrá. CXKV Bls. Þ ekki fært hlutlægar sönnur fyrir því, að réttilega hefði verið gengið frá lokum í Þ við ferminguna, enda voru til frásagnar um lokun þeir einir, sem áttu gerðir sínar að verja. Eiganda Þ var því dæmt að bæta O tjón hans. ...... 232 M, sem ákærður var fyrir þjófnað, véfengdi ekki í fyrstu, að hann hefði tekið muni þá, sem um var að tefla, en kvaðst muna lítið um atvik vegna ölvunar. Síðar skýrði M svo frá fyrir dómi, að óþekktur maður hefði fengið sér munina til sölu. Eigi var tekið mark á þessari síðari skýrslu M, enda bentu vætti vitna og reyndir máls til þess, að hún væri UPPSPUNI. ......0.000000 s.n 391 Það þótti draga mjög úr sönnunargildi skýrslna lögreglumanna í opinberu máli, að fjórir til sex mánuðir liðu, frá því að atburðir málsins gerðust og þangað til lögreglumennirnir voru spurðir fyrir dómi. ........0.0020000 000 483 Bifreiðarstjórinn J var ákærður fyrir að hafa selt eina flösku af áfengi á tilteknum stað og stundu. Tvö vitni staðfestu fyrir dómi, að þau hefðu þar og þá keypt eina flösku af áfengi af stjórnanda bifreiðar, sem bar tiltekið einkennis- merki. Hins vegar lýstu vitnin því, að þau gætu ekki þekkt ökumanninn aftur. J var ökumaður hinnar tilgreindu bif- reiðar á þessum tíma. Gegn neitun hans þótti viðurhluta- mikið að telja nefnt vætti veita nægar sönnur fyrir sekt J og var hann því sýknaður af framangreindri ákæru. ...... 603 Tilraun. A var ákærður um að hafa gert áransurslausar tilraunir til að taka handa sér eða öðrum tiltekna fjárhæð af andvirði saltfisks, sem selja átti til útlanda. Ekki þótti sannað, að A hefði með samningaumleitunum um nefnda greiðslu til G gert tilraun til að ganga á rétt sölusambands þess, er A var forstjóri fyrir. Var A því sýknaður af kröfum ákæru- valdsins. ........2.2.0000.eeeeeesuss ss 653 Tolllarabrot. W gerðist sekur um brot gegn 36. gr. laga nr. 63/1937 um toll- heimtu og tolleftirlit, með því að fara í ólevfi með 1—2 lengjur af vindlingum út af Keflavíkurflugvelli. .......... 218 Skipstjórinn H hafði vanrækt að færa á farmskrá ýmsar til- teknar vörur, er hann flutti inn með skipi sínu. Hafði hann með því brotið gegn ákvæðum 22.—24. gr. laga nr. 63/1937 og 29. gr. reglugerðar nr. 123/1938. Var honum dæmd sektarrefsing. .........0e00eesesesssensssss 506 CXXVI Efnisskrá. Bls. Tómlæti. S fól D að framkvæma miklar breytingar á skipi S. Einn af forráðamönnum D hafði áður en verkið hófst gert lauslega áætlun um, að það mundi kosta kr. 200.000.00, að undan- skildu verði véla og kostnaði af niðursetningu þeirra. Fram- kvæmdir drógust mjög á langinn og viðgerðarreikningur D nam að lokum rúmum 600 þús. kr. Taldi S kostnaðinn óhæfi- lega háan og neitaði greiðslu eftirstöðva, rúmlega 33 þús. kr. Meðan á framkvæmdum D stóð, greiddi S honum fyrir- varalaust ýmsar fjárhæðir upp í byggingakostnaðinn og sama dag og skipið var sett á flot greiddi fyrirsvarsmaður S D kr. 110.000.00 af eftirstöðvunum, þá rúmum 119 þús. kr., einnig án þess að sannað væri, að fyrirvari hefði verið gerður af hálfu S um bætur eða afslátt vegna dráttar á fram- kvæmd verksins né af öðrum ástæðum. Var S því dæmt að greiða D eftirstöðvar viðgerðarkostnaðarins. Í málinu höfð- aði S gagnsök á hendur D til greiðslu skaðabóta, en D var sýknaður af þeirri kröfu, m. a. af þeim ástæðum, að ósannað var, að fyrirsvarsmenn S, sem fylgdust með framkvæmd. unum, hefðu kvartað undan verkinu. ........0.00.0000...... 1 Aðili, sem átti að greiða framfærslueyri samkvæmt úrskurði valdsmanns, lét undir höfuð leggjast að skjóta úrskurðinum til dómsmálaráðuneytisins, fyrr en liðnir voru yfir níu mán- uðir frá löglegri birtingu hans. Slíkt málskot var talið of seint framkvæmt, og stóð úrskurðurinn því óhaggaður. .. IT Í landamerkjamáli var niðurstaða dóms m. a. á því byggð, að annar aðilja hafði um 20 ára skeið unnið að nýrækt á þrætu- landinu, án þess að sannað væri, að gagnaðili hefði haft uppi mótmæli gegn því fyrr en í málinu. Þótti þó sérstök ástæða til að hreyfa andmælum gegn framkvæmdum þess- um, þar sem þrætulandið var lítið og tiltölulega stór hluti þess brotinn til ræktunar. ..........00000.0.. sn. 38 Stjórn Lögmannafélags Íslands vítti í úrskurði tiltekna háttsemi málflutningsmannsins T. Við meðferð málsins hafði T lýst því, að hann mundi „ekki sækja fundi félagsstjórnarinnar oftar út af þessu máli“ og mundi „ekki veita neinar upp- lýsingar í því.“ T kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem vísaði málinu frá sér, þar sem T hefði með framangreindu hátterni firrt sig rétti til að bera úrskurð félagsstjórnarinnar undir Hæstarétt og fá þar komið að gögnum, sem honum hefði verið í lófa lagið og skylt að leggja fyrir félags- stjórnina. .............02.200 nað 61 C, sem búsettur var erlendis, hefur um langt skeið verið þing- lesinn eigandi tveggja fasteigna í Reykjavík. Á eignum þess- um hvíla tvær þinglesnar veðskuldir, samtals að fjárhæð d. kr. 150.000.00. Á skattframtali fyrir árið 1950 voru skuldir Efnisskrá. CXKVIL Bls. þessar ekki taldar fram af hálfu C. Ekki var C af þeim sökum talinn hafa firrt sig rétti til að fá tekið tillit til skulda þessara við álagningu stóreignaskatts samkvæmt lögum Nr. 22/1950. .......2220000200 rss 81 P hafði orðið að þola ólögmæta handtöku. Hann höfðaði fébóta- mál á hendur ríkissjóði vegna handtökunnar, og var þá liðinn málshöfðunarfrestur samkvæmt 4. gr. laga nr. 28/ 1893. Þar sem eðlilegt þótti eftir atvikum, að P biði úrslita í máli ákæruvaldsins gegn löggæzlumanni þeim, sem stjórn- aði handtökunni, þótti réttur hans til að krefjast bóta þó eigi niður fallinn. ..............2.0.0.000.0 ner 104 O var ráðinn vélstjóri á vélbát, er Þ átti, um vetrarvertíð 1952. O vann að því að búa bátinn á veiðar, m. a. dagana 21. janúar til 9. febrúar 1952. Að kvöldi þess 9. febrúar tók O að neyta áfengis og gat af þeim sökum ekki komið til vinnu fyrr en eftir hádegi 12. s. m. Þá var komin fram aug- lýsing frá Þ eftir vélstjóra í stað O og hvarf O þá frá því að Íara til vinnu í bátnum. Hann bauð ekki fram vinnu sína, eftir að greind atvik urðu og hófst ekki handa um kröfu bóta úr hendi Þ fyrir riftun á skiprúmssamningi, fyrr en með stefnu 11. júní 1952. Með þessari háttsemi þótti O hafa firrt sig rétti til að koma fram bótakröfu sinni og var Þ því dæmd sýkna. ...........0...0.00.0. sn. 162 Byggingameistararnir A og B tóku að sér að reisa tvö íbúðar- hús fyrir byggingarsamvinnufélagið G. Mörgum mánuðum eftir að A og B höfðu lokið störfum við nefnd hús, kröfðu þeir G um rúmlega 2400 krónur, sem þeir töldu vangoldin umsjónarlaun vegna stækkunar á rishæð húsanna, svo og rúmlega 800 krónur fyrir umsjón með innismíði, sem ekki hafi verið gert ráð fyrir við verksamningsgerð 1. júní 1946. Um áramótin 1947—1948 sendu A og B reikning til G fyrir meistaralaun, kr. 1923.00, og var það síðasta greiðsla sam- kvæmt nefndum verksamningi. Þegar litið var til þess, að A og B höfðu ekki uppi hinar auknu kröfur um umsjónarlaun fyrr en löngu eftir að þeir vissu um greinda stækkun á ris- hæð húsanna og þeir höfðu lokið störfum sínum við þau, þóttu þeir ekki geta krafið G um hærri umsjónarlaun en greind voru á fyrrnefndum reikningi þeirra. .............. 190 Í sama máli kröfðu A og BG einnig um fjárhæðir fyrir teikn- ingar af rishæð húsanna og fyrir uppdrátt að eldhúsbúnaði. Þessum kröfum þeirra var heldur ekki sinnt, þar sem ó- sannað var, að þeir hefðu haft þær uppi fyrr en í málssókn sinni gegn G. ............000000eessr rr 190 Í sama máli höfðaði G gagnsök til greiðslu skaðabóta vegna ætlaðra vanefnda A og B á að útvega starfsmennn við bygg- bát CKXVIII Efnisskrá. Bis. inguna, vegna tafa á að ljúka verkinu, vegna galla á gerð stiga svo og vegna þakleka. Þessar kröfur hafði G fyrst uppi í nefndu máli og var þeim því ekki sinnt. .......0000.0000... 190 Í sama máli krafðist G 2000 króna skaðabóta úr hendi A og B vegna galla á hurðum. A og stjórnendur G áttu viðræður í aprílmánuði 1947 um þá galla á hurðum, sem þá voru komnir í ljós, en frekari gallar komu fram og ágerðust síðar smátt og smátt. Að svo vöxnu máli þótti réttur G til skaðabóta af þessum sökum ekki vera niður fallinn vegna tómlætis um kröfugerð. Var A, sem einn bar ábyrgð á nefndum göllum, dæmt að greiða G kröfufjárhæðina. .........0000.0.0.0..... 190 Á miðju ári 1946 var starfsmanninum J tilkynnt, að samþykkt hefði verið að veita honum tiltekna kauphækkun hjá S, en með ákveðnum skilyrðum, að því er stjórnarmenn S töldu. J hélt samt fyrra kaupi til þess tíma, er hann hvarf frá starfinu í ársbyrjun 1948. Ári síðar krafði J S um nefnda kauphækkun. Þar sem J hafði um svo langan tíma tekið við hinu lægra kaupi, án þess að sannað væri, að hann hefði hreyft athugasemdum og hann hófst ekki handa um heimtu fjár þessa, fyrr en svo seint sem lýst var, þótti hann hafa firrt sig rétti til að krefjast fjár þessa. ........2000000.0... 498 Traustnám. H hafði öðlazt hlutbundinn rétt til kaupa á hlut bæði gagnvart S og V. Þar sem H fékk hlutinn í hendur og hélt vörzlum hans, gátu fyrirsvarsmenn S og V ekki með samningum, þótt í grandleysi væru gerðir, útrýmt rétti H samkvæmt traustnámsreglum. .....02000000 sasssa 340 Umboð. Aðili máls, sem flutti mál sitt sjálfur, og málflutningsmaður gagnaðilja (J) lýstu því í bréfi til Hæstaréttar, að þeir hefðu orðið á það sáttir, að hlið á girðingu, sem um var deilt, skyldi vera með tilteknum hætti. Umbjóðendur J véfengdu síðar, að J hefði haft heimild þeirra til þessa samkomulags, og þar sem J gat eigi sannað heimild sína að þessu leyti, var nefnt samkomulag talið óbindandi fyrir umbjóðendur J. 260 Umferðarlög. Bifreiðarstjóri braut gegn 2. gr. og 4. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 með akstri sínum og var dæmd refsing fyrir. ...... 3 145, 483, 516, 542, 596 Bifreiðarstjórinn G braut gegn ákvæðum 2. gr. og 4. gr. laga nr. 24/1941 með ógætilegum akstri, en var eigi dæmd refsing sökum ósakhæfis. ........00.00.ene naar 468 Efnisskrá. CKKIX Bis. Umferðarréttur. Árið 1940 tók A á leigu til 50 ára blett úr landí jarðarinnar M og var Á í samningnum heimiluð umferð frá hinu leigða landi niður á þjóðveg eftir tilteknum árbökkum. Á næsta ári lagði A þarna bílveg, og var hann með samkomulagi A og eiganda M að nokkru lagður gegnum tún og túnstæði jarðarinnar. Síðar byggði A sumarhús á leigulandinu og girti það. Enn síðar, er nýr ábúandi, J, var kominn að jörð- inni, setti Á vandað hlið á veginn, lokaði því með lás, og fékk J einn lykil að lásnum til afnota, ef hann þyrfti að fara um hliðið. Í ágústmánuði 1949 tók J lás þennan burtu, þar sem hann taldi sér trafala að því, að hliðinu væri læst. A höfðaði þá mál gegn J og krafðist viðurkenningar á því, að honum væri heimilt að læsa umræddu hliði, gegn því, að J fengi til afnota lykil að lásnum. Þótti það vera hagsmuna- mál A, að hann gæti læst hliðinu, enda sú eðlilegust skýring á framangreindu samkomulagi um vegarlagninguna, að A hefði einkaafnot vegarins að öðru leyti en því, að ábúandi M mætti hafa, A að skaðlausu, nauðsynleg afnot af veginum vegna landsnytjanna. Var krafa A því tekin til greina. .... 47 A fékk á leigu spildu undir sumarbústað í landi jarðarinnar M. I leigusamningnum var A heimiluð umferð frá þjóðvegi að sumarbústaðnum, og næsta ár var vegur gerður í þessu skyni. Mörgum árum seinna kom til málaferla út af vegi þessum, umferð um hann o. fl. milli A og eigenda og ábúanda M. Með dómi var viðurkenndur eignarréttur A yfir veginum svo og honum heimilað að girða veginn, en m. a. með því skilyrði, að hann léti gera tvær hliðasamstæður á girðing- una, sem ábúandi M ætti umferðarrétt um. ................ 260 Uppboð. Hinn 1. júlí 1948 veðsetti h/f Ö firmanu B tiltekið skip, T, með 1. veðrétti svo og annað skip, O, sem h/f Ö átti í smíðum, með 2. veðrétti til tryggingar skuld við B. Var O veðsettur ásamt öllu venjulegu fylgifé. Án sambands við kaup á T eða O, keypti h/f Ö járnalengjur og timbur erlendis og voru gerðar úr því efni lestarstoðir og borð, ætlað handa O, en munir þessir voru þó aldrei notaðir þar. Er h/f Ö var komið í fjárþröng síðari hluta árs 1949, seldi fram- kvæmdastjóri þess, N, muni þessa K fyrir kr. 40.000.00. Í maímánuði 1950 varð h/f Ö gjaldþrota og var O seldur á opinberu uppboði 7. júlí s. á. Áður höfðu H og G fengið framselt framangreint veðskuldabréf og fór svo, að þeir fengu uppboðsafsal fyrir skipinu. H og G töldu, að nefnd- ar lestarstoðir og borð hefðu verið fylgifé O og höfðuðu CXKX Efnisskrá. Bls. því mál gegn N og K til heimtu andvirðis muna þessara. Ekki þótti sannað, að veðréttur H og G hefði tekið til muna þessara og þeir fylgdu ekki O, er skipið var selt á nauðung- aruppboði. Voru N og K því sýknaðir af dómkröfum H og G. 297 Verzlunarmaðurinn S hélt opinber uppboð á ýmsum listmunum. Talið var, að ákvæði 1. gr. og 5. gr. tilskipunar frá 19 des- ember 1693 um uppboðsþing í Danmörku og Noregi hefðu helgazt af venju og yngri lögum og orðið gildar íslenzkar réttarreglur, þótt óbirt væru hér. Samkvæmt því og svo er litið var til ákvæða 3. gr. tilskipunar frá 21. júní 1793 var talið, að öðrum en lögskipuðum uppboðshöldurum væri ó- heimilt að fara með opinbert uppboðshald. Með því að halda nefnd opinber uppboð hafði S því brotið gegn ákvæð- um 116. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, 2000 króna sekt. ..........0..eee..s vs 494 Uppgjöf. J og Þ áttu óskilgetið barn, K, sem var á vegum móður sinnar, Þ, án þess að J greiddi nokkurt meðlag með K. Árið 1947 fékk Þ barnalífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins vegna K fyrir níu fyrstu mánuði ársins. Árið eftir krafði Trygg- ingarstofnunin J um endurgreiðslu á fjárhæðinni. Var það tilefni þess, að J fór á fund Þ 29. desember 1948 og lagði fyrir Þ skjal, sem lögmaður J hafði handritað. Skrifaði Þ undir skjalið, en þar lýsti hún því, að hún félli frá öllum meðlagsgreiðslum með K fyrir liðinn og ókominn tíma á hendur J, framfærslusveit hans og Tryggingastofnun ríkis- ins. Þ lézt 27. apríl 1949. Yfirfjárráðandi f. h. dánarbús Þ krafði J á árinu 1950 um vangoldnar meðlagsgreiðslur með K. Framangreind yfirlýsing Þ um uppgjöf á meðlagsgreiðsl- um var metin ógild, þar sem Þ skorti heimild til að afsala barninu meðlaginu, sem það sjálft átti réttinn til. .. 433 Uppsögn. Þriggja mánaða uppsagnarfrestur á leigumála um atvinnuhús- næði þótti hæfilegur. Aðiljar leigumálans höfðu ekki samið um fardaga og þótti þá í samræmi við gamlar viðskipta- venjur rétt að telja þá 14. maí og 1. október. Leigusali hafði að vísu sagt upp leigumálanum til rýmingar 31. desember, en eigi varð þá af brottflutningi. Framkoma leigusala þá og síðar gaf þó skýrt til kynna, að hann hélt fast við upp- sögnina. Þótti leigutaki því hafa fengið nægilega ákveðna uppsögn og nægilega langan uppsagnarfrest til brottvikn- ingar 14. maí næst á eftir. .............0000 000. s.n... 367 Efnisskrá. CXKKI Bls. Upptaka eignar. Upptaka dæmd á afla og veiðarfærum fiskiskips, sem verið hafði að ólöglegum veiðum í landhelgi. .................. se 65, 99, 124, 154, 354, 525, 642, 647, TIL G braut gegn ákvæðum gjaldeyris- og innflutningslaga með inn- flutningi varnings. Heimild brast til að gera tiltekna muni varnings þessa upptæka samkvæmt 69. gr. hegningarlaga. 507 Útburðargerðir. Hinn 18. september 1953 sagði leigusalinn G leigutakanum A upp leigu á atvinnuhúsnæði hans frá 31. desember s. á. að telja. A neitaði að flytja og krafðist G þá útburðar. Talið var, að þriggja mánaða uppsagnarfrestur á leigumálanum væri nægilegur. Ekki var samið um fardaga og þótti þá rétt að telja þá 14. maí og 1. október, enda styðst það við gamlar venjur og viðskiptahætti. G sagði að vísu upp leigu- málanum til rýmingar 31. desember 1953, en ekki varð af brottflutningi þá. Framkoma G í ársbyrjun 1954 og síðar var þó talinn hafa gefið A til kynna, að G hélt fast við upp- sögn til rýmingar, svo fljótt sem unnt væri. A hafði því fengið nægilega ákveðna uppsögn og nægilega langan upp- sagnarfrest til brottvikningar 14. maí 1954. Var útburðar- krafa G því tekin til greina. ................2...00000 0000. 367 Jörðin S ásamt eyðibýlinu H er eign Strandarkirkju, en sýslu- maður Árnessýslu (P) hefur að lögum yfirumsjón með jarð- eignum hennar. Þegar nefndar jarðir losnuðu úr ábúð árið 1943, æskti K, sem var opinber starfsmaður í Reykja- vík, þess, að honum yrðu leigðar nefndar jarðir. Að fengnum meðmælum biskups, sem studd voru meðmælum skógrækt- ar og sandgræðslustjóra, varð kirkjumálaráðherra við beiðni K. Báru gögn málsins með sér, að ráðherra og biskupi var kunnugt um, að K ætlaði sér ekki að flytja á jarðirnar og hefja þar ábúð, heldur var tilefni ákvörðunarinnar það, að nauðsynlegt þótti að taka jarðirnar úr ábúð til friðunar fyrir beit og sauðfjárbúskap. Hinn 19. marz 1945 gaf P út leigumála fyrir jörðunum til K. Segir þar, að leigumálinn teljist frá fardögum 1943 til lífstíðar K, að K sé ekki skylt að búa á jörðinni og K beri einn ábyrgð og áhættu af því, ef sveitarstjórn leiti réttar síns samkvæmt 3. gr. og 4. gr. ábúðarlaga. Hinn 30. október 1952 sagði P K upp leigu á nefndum jörðum. Þar sem K sinnti eigi þeirri uppsögn, krafðist P útburðar á K. Kröfu sína byggði P í fyrsta lagi á því, að hreppur sá (H), er jarðirnar eru Í, ætti rétt að ráðstafa jörðunum samkvæmt nefndum greinum ábúðar- laga, enda hefði komið fram krafa frá H í þá átt. Talið var, CXXKII Efnisskrá. Bis, að með fyrrgreindri ákvörðun ráðherra hefðu jarðir þessar verið teknar úr ábúð til friðunar og leigðar K til lífstíðar. Réttur H samkvæmt tilgreindum lagaákvæðum væri því að- eins fyrir hendi, að nefndar jarðir hefðu ekki verið teknar úr ábúð og til friðunar samkvæmt stjórnarfarslegri heimild, enda væri og fullnægt öðrum skilyrðum, er ákvæðin greina. Um hugsanlegan rétt H að þessu leyti varð annars ekki dæmt í þessu máli milli P og K. — Í öðru lagi byggði P út- burðarkröfu sína á því, að K hefði að ýmsu leyti vanefnt skyldur sínar sem leigutaki, hann hefði nítt jarðirnar og rányrkt, leigt öðrum nytjar þeirra og hlunnindi og þá sér- staklega veiðirétt án samþykkis hreppsnefndar og loks hafi hann refjazt við að halda uppi lögskilum af jörðunum. Samkvæmt 8. gr. leigumálans frá 1945 var K gert að leita tillagna sveitarstjórnar H um lán til annarra á landsnytjum. Ákvæði þetta var talið reist á þeirri forsendu, að H ætti rétt til nefndra jarða samkvæmt ákvæðum ábúðarlaga, en úr því varð eigi skorið í útburðarmálinu, og urðu brot K á nefndu ákvæði leigumálans því eigi talin honum til útburðarsakar. Talið var, að nauðsynlegt hefði verið að setja í leigumálann ákvæði, sem kæmu í veg fyrir ofveiði á jörðunum. Svo hafði ekki verið gert og að svo vöxnu máli þótti eðlilegt, að P hefði, áður en hann leitaði til fógeta, veitt K viðvörun um veiðina og gefið honum færi á að ganga að hóflegum reglum um hana. Þótti því varhugavest að telja, að hag- nýting K á veiðinni hefði verið slíkt brot á leigumálanum, að varða ætti útburði. Þá höfðu K heldur ekki verið settar skýrar og eðlilegar reglur um meðferð og framkvæmdir á jörðunum. Með tilliti til þessa og þar sem aðrar vanefndir þóttu ekki sannaðar á K, var útburðarkröfu P hrundið. .... 727 Útivist að!lja. Áfrýjandi sótti ekki dómþing í Hæstarétti. Útivistardómur. 46, 47, 432, 433, 477, 478, 479, 558, 559, 663, 723, 724, 725, 126 Útlendingar. Erlendi ríkisborgarinn W, sem m. a. var sekur um stórfelld brot gegn 218. gr., 215. gr. og 220. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, var einnig ákærður til að þola sviptingu réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna. Þessi réttinda- svipting varð eigi dæmd, þar sem W hafði ekki hér á landi réttindi þau, er í greininni getur. .........00000.. 0... ....... 218 Útsvör. Sjá skatta og gjöld. Efnisskrá. CKKXKIII BIs. Valdstjórn. Verzlunarmaðurinn S hélt opinber uppboð á ýmsum listmunum. Talið var, að ákvæði 1. gr. og 5. gr. frá 19. desember 1693 um uppboðsþing í Danmörku og Noregi hefðu helgazt af venju og yngri lögum og orðið gildar Íslenzkar réttarreglur, þótt óbirt væru hér. Samkvæmt því svo og, er litið var til ákvæða 3. gr. tilskipunar frá 21. júní 1793, var talið, að öðrum en lögskipuðum uppboðshöldurum væri óheimilt að fara með opinbert uppboðshald. Með því að halda nefnd uppboð, hafði S því brotið gegn ákvæðum 116. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 og var honum dæmd refsing, 2000 króna sekt. .... 494 Varðhald. Sjá refsingar. Veð. Með bréfi 1. júlí 1948 veðsetti h/f Ö firmanu B tiltekinn tundur- duflaslæðara með 1. veðrétti svo og annað tilgreint skip, O, sem h/f Ö átti í smíðum, með 2. veðrétti til tryggingar skuld við B. O var veðsettur B ásamt vélum, bátum, útbúnaði, öll- um tækjum og öðru því, sem skipinu fylgði og fylgja bar. Án sambands við kaup á tundurduflaslæðaranum eða QO, keypti h/f Ö járnalengjur og timbur erlendis og voru gerðar úr því efni lestarstoðir og lestarborð, ætlað handa QO, en munir þessir voru aldrei notaðir í O. Er h/f Ö var komið Í fjárþröng seinni hluta árs 1949, seldi framkvæmdarstjóri þess, N, lestarborðin og stoðirnar K fyrir kr. 40.000.09. Í maímánuði 1950 varð h/f Ö gjaldþrota og var O seldur á opinberu uppboði 7. júlí s. á. Áður höfðu H og G fengið fram- selt framangreint veðskuldabréf, og fór svo, að þeir fengju uppboðsafsal fyrir skipinu. H og G töldu, að nefndar lestar- stoðir og borð hefðu verið fylgifé O og höfðuðu því mál gegn N og K til heimtu andvirðis muna þessara. Ekki þótti sannað, að veðréttur H og G hefðu tekið til muna þessara og þeir fylgdu ekki O, er skipið var selt á framangreindu nauðungaruppboði. Voru N og K því sýknaðir af dómkröf- um H og G. .....0.000000 ens 297 Verksamningur. Byggingameistararnir ÁA og B tóku að sér að reisa tvö íbúðarhús fyrir byggingarsamvinnufélagið G. Mörgum mánuðum eftir að A og B höfðu lokið störfum við nefnd hús, kröfðu þeir G um rúmar 2400 krónur, sem þeir töldu vangoldin um- sjónarlaun vegna stækkunar á rishæð húsanna, svo og rúm- ar 830 krónur fyrir umsjón með innismíði, sem ekki hafi ver- ið gert ráð fyrir við verksamningsgerð 1. júní 1946. Um ára- mótin 1947—-1948 sendu A og B reikning til G fyrir meistara- CXXXKIV Efnisskrá. Bls. laun, kr. 1923.00, og var það síðasta greiðsla samkvæmt nefndum verksámningi. Þegar litið er til þess, að A og B höfðu uppi hinar auknu kröfur um umsjónarlaun löngu eftir að þeir vissu um greinda stækkun á rishæð húsanna og þeir höfðu lokið störfum sínum við þau, þóttu þeir ekki geta kraf- ið G um hærri umsjónarlaun en greind voru í fyrrnefndum reikningi þeirra. ...............0000..0 0000. 190 Í sama máli kröfðu A og B G einnig um fjárhæðir fyrir teikn- ingar af rishæð húsanna og fyrir uppdrátt að eldhúsbúnaði. Þessum kröfum þeirra var heldur ekki sinnt, þar sem ósann- að var, að þeir hefðu haft þær uppi fyrr en í málssókn sinni gegn G. .............2..000 000 190 Í sama máli höfðaði G gagnsök til greiðslu skaðabóta vegna ætlaðra vanefnda A og B á að útvega starfsmenn við bygg- unguna, vegna tafa á að ljúka byggingunni, vegna galla á gerð stiga svo og vegna þakleka. Þessar kröfur hafði G fyrst uppi í nefndu máli og var þeim því ekki sinnt. ............ 190 Í sama máli krafðist G 2000 króna skaðabóta úr hendi A og B vegna galla á hurðum. Stjórnendur G og A áttu viðræður Í aprílmánuði 1947 um þá galla á hurðum, sem þá voru komn- ir í ljós, en frekari gallar komu fram og ágerðust síðar smátt og smátt. Að svo vöxnu máli þótti réttur G til skaða- bóta af þessum sökum ekki vera niður fallinn vegna tómlætis um kröfugerð. Var A, sem einn bar ábyrgð á nefndum göll- um, dæmt að greiða G kröfufjárhæðina. .................. 190 Vextir. Krafizt 6% ársvexta og þeir dæmdir. .........0.............. se 1, 43, 104, 127, 171, 187, 190, 203, 203, 212, 232, 317, 336, 364, 394, 399, 405, 415, 425, 428, 433, 460, 534, 539, 549, 560, 565, 578, 590, 592, 608, 637, 664, 678, 714 Vextir dæmdir frá stefnudegi. ............ 1, 43, 171, 187, 190, 208, 212, 317, 364, 377, 415, 425, 428, 433, 539, 565, 592, 637, 678, 714 Vextir dæmdir frá sáttakærudegi. .............000000..000..0. 104 Vextir dæmdir frá uppsagnarðegi. ..... ert 127 Vextir af skaðabótakröfu dæmdir frá þeim tíma, er bóta var fyrst krafizt. ..............2000..000en ee 203, 232 Vextir af skaðabótakröfu vegna bifreiðaáreksturs dæmdir frá þeim tíma, er viðgerð á bifreið lauk. .................... 336 Krafizt 5% ársvaxta og þeir dæmdir. ...................0.... att Vextir af kröfu um endurgreiðslu ólöglegrar húsaleigu dæmdir frá þeim tíma, er málið var kært til sakadómara. ........ 394 Vextir af skaðabótakröfu vegna slyss dæmdir frá slysdegi. .... eessðens ss 399, 405. 549, 608 Vextir af skaðabótakröfu vegna vanrækslu við miðlarastarfsemi t t Efnisskrá. CXKKV BIs. dæmdir frá uppboðsdegi bifreiðar þeirrar, sem um var að tefla. ..........000 senn 460 Vextir dæmdir frá gjalddaga kröfu. ...........% 534, 560, 578, 590 Vextir dæmdir frá kröfuðegi. ........0.00000.0 sn. nn ne... 664 Fjárkrafa var höfð uppi fyrir skiptadómi 27. nóvember 1951, en vaxta var eigi krafizt af fjárhæðinni fyrr en við munn- legan málflutning, 20. marz 1953. Af þessum sökum og sam- kvæmt 223. gr. sbr. IX. kafla laga nr. 85/1936 voru ekki gegn mótmælum gagnaðilja dæmdir vextir af fjárhæðinni. 282 Vinnusamningar. O var ráðinn vélstjóri á vélbát, er Þ átti, um vetrarvertíð 1952. Samkvæmt venju vann O að því ásamt öðrum skipverjum að búa bátinn á veiðar og vann hann m. a. að því verki dagana 21. janúar til 9. febrúar 1952. O tók að neyta áfengis að kvöldi þess 9. febrúar og gat af þeim sökum ekki komið til vinnu 11. s. m. né að morgni þess 12. febrúar. Eftir hádegi þann dag taldi O sig vera orðinn svo hressan, að hann hafi ætlað að hefja vinnu af nýju, en þá hafi verið komin fram auglýsing frá Þ eftir vélstjóra í stað O og hafi hann því horfið frá því að fara til vinnu í bátnum. O bauð ekki fram vinnu sína, eftir að nefnd atvik urðu og hófst ekki handa um kröfu bóta úr hendi Þ fyrr en með stefnu 11. júní 1952. Með þessari háttsemi þótti O hafa firrt sig rétti til að koma fram bótakröfu sinni og var Þ því dæmd sýkna. .......... 162 A. höfðaði mál gegn B til heimtu kaupgjalds fyrir bifreiðar- stjórn. Í málinu krafðist B þess að fá að skuldajafna ýmis- konar kröfum á hendur A við nefnda kaupkröfu. Ósannað var, að svo hefði samizt með aðiljum, að kaup ÁA skyldi greitt með skuldajöfnuði. Þessar skuldajafnaðarkröfur B, að undantekinni 50 króna kröfu, sem A sætti sig við, komu því ekki til álita í nefndu máli A gegn B, sbr. lög nr. 15/1931 og 1. gr. laga nr. 28/1930, og var þeim vísað frá héraðsdómi. ..............eeeseers 1 A kom bifreið sinni til viðgerðar hjá viðgerðarstöð B í síðari hluta janúar 1950. Viðgerðin drógst mjög á langinn og loks þann 3. marz 1951 var viðgerð talið lokið og greiddi A þá B viðgerðarkostnaðinn, rúmlega 11 þúsundir króna, með fyrirvara um endurgreiðslu. Er farið var að aka bifreiðinni, kom í ljós óeðlilegur hávaði í skiptihólfi hennar. Dómkvadd- ir skoðunarmenn létu uppi álit um annmarka þennan og töldu þeir orsökina vera þá, að gallaðir vélarhlut- ar hefðu verið notaðir við viðgerðina. Töldu þeir við- gerð á skiptihólfinu mundu kosta rúmlega 2700 krón- ur. Í máli A gegn B var B dæmt að greiða A fjárhæð þessa í bætur svo og til að endurgreiða A rúmlega 1700 krón- CKKKVI Efnisskrá. Bis. ur, sem töldust vera ofgreidd viðgerðarlaun samkvæmt mati dómkvaddra manna. A krafði og B um tæplega 10 þúsund krónur í bætur fyrir afnotamissi bifreiðarinnar um tiltekið tímabil, en A taldi B eiga sök á því, hversu viðgerð- in tók langan tíma. Sýnt þótti, að meginsök þessa var skortur á nauðsynlegum varahlutum í bifreiðina. sem B átti eigi sök á, enda hreyfði umboðsmaður A, sem fylgdist með viðgerðinni, ekki athugasemdum af því tilefni. Hins vegar þótti A hafa misst af notum bifreiðarinnar nokkurn tíma vegna þess, hve viðgerð B var gölluð. Þóttu bætur til A af þeim sökum hæfilega metnar kr. 200.00. ........c0ec00.... 212 J hafði starfað um margra ára skeið hjá iðnfyrirtækinu S. Fyrri hluta árs 1946 var kaup J kr. 650.00 á mánuði í grunnlaun. Á stjórnarfundi S 28. júní 1946 var samþykkt að hækka grunnkaup J upp í kr. 800.00 á mánuði með tilteknum skil- yrðum, að því er stjórnarmenn S héldu fram. J var tilkynnt kauphækkun þessi, en hann taldi, að engin skilyrði hefðu fylgt. J hélt samt fyrra kaupi, þar til hann hvarf úr þjón- ustu S fyrri hluta árs 1948. Í ársbyrjun 1949 krafði JS um nefnda kauphækkun, en S neitaði að greiða. Gegn mótmæl- um J voru að vísu ekki færðar á það fullar sönnur, að hon- um hefði verið tilkynnt um framangreind skilyrði, en þar sem hann tók svo langan tíma við hinu lægra kaupi, án þess að sannað væri, að hann hefði hreyft athugasemdum, og hófst ekki handa um heimtu fjár þessa, fyrr en svo seint sem lýst var, þótti hann hafa firrt sig rétti til að krefjast fjár þessa. .........00...000000 000 sn 498 Skipverjinn S vanrækti að lýsa nokkrum hluta kaupkröfu sinn- ar á hendur útgerðarfélaginu K, er félagið leitaði aðstoðar Skuldaskilasjóðs útgerðarmanna samkvæmt ákvæðum laga nr. 120/1950. S átti rétt til að krefja K um þann hluta kaup- kröfunnar, sem hann fékk eigi greidda úr Skuldaskilasjóði, sbr. 27. gr. laga nr. 120/1950. ..........2.00...0 0. sn 539 J réðst hinn 26. marz 1950 til náms hjá G í sérstakri steiningar- vinnu, en starfsgrein þessi er ekki löggilt iðngrein. Aðiljar voru sammála um, að J hefði af þessum sökum ráðið sig fyrir lægri laun í upphafi en kaupgjaldstaxti verkamannafé- lags á staðnum kvað á. J taldi ráðningu sína hafa átt að standa um tvö ár, en það var ósannað gegn mótmælum G. J var sagt upp starfi hjá G í febrúar 1951, og krafði hann síðar G um mismun þann, sem var milli kaups þess, er hann fékk, og verkmannakaups samkvæmt samningum stéttarfé- laga. G var ekki á nefndum tíma í stéttarfélagi atvinnurek- enda, og þóttu lögskipti aðilja því ekki vera háð ákvæðum þeirra kjarasamninga. Þegar litið var til hinna sérstöku at- vika, er lágu að ráðningu J til G, og J hafði ekki sýnt fram á, Efnisskrá. CKKKVIL Bls. að tími sá, er hann vann hjá G, hefði ekki verið nægur til að læra nefnda starfsgrein, þóttu honum ekki verða dæmdar frekari greiðslur úr hendi G en hann hafði>þegar fengið. 574 A og B hétu hvort öðru eiginorði 1. maí 1942 og hófu jafnframt sambúð, sem stóð til 30. september 1948. Konan Á höfðaði síðar mál gegn B aðallega til heimtu bóta fyrir festaslit, en til vara til greiðslu á ráðskonukaupi nefnt tímabil. B var sýknaður af bótakröfu A. Hins vegar þótti rétt, að B greiddi A laun fyrir vinnu hennar á heimilinu þennan tíma, kr. 15.400.00, en að frádregnu andvirði húsgagna, sem Á tók með sér og metin voru á kr. 5500.00. „...ccc00cc0e ccc... 571 A réðst til starfs hjá útvarpsvirkjameistaranum B samkvæmt sérstökum samningi aðilja og vann A hjá B frá 1. janúar 1950 til 15. nóvember s. á. Samkvæmt nefndum samningi skyldi haup A ekki vera lægra en Landssími Íslands greiðir fyrir sams konar störf. Var B kunnugt um, að A hafði áður unnið hjá Landssímanum. Þótti því bera að skýra samnings- ákvæðið þannig, að byrjunarlaun A hjá B skyldu vera hin sömu og A hafði hjá Landssímanum, er hann lét þar af störfum. Var B því dæmt að greiða A laun í samræmi við þetta, laun fyrir eftirvinnu, ágóðabóknun samkvæmt samn- ingi aðilja og fargjald frá Englandi til Íslands, er B hafði skuldbundið sig til að greiða. Samkvæmt samningi aðilja bar B að kosta för A til Englands og námsdvöl hans þar síðari hluta árs 1949. Af þessum sökum fékk A fyrir atbeina B £270.0. Viðurkenndi A,.að honum bæri að endurgreiða af þessari fjárhæð andvirði £45-21 eða kr. 1182.10, miðað við gengi íslenzkrar krónu gagnvart sterlingspundi árið 1949. Var sú fjárhæð dregin frá kröfu A. enda taldist frekari frá- dráttur á þessum lið ekki hafa við rök að styðjast. ...... 637 A, H T og Ö voru ráðnir landmenn á vetrarvertíð 1950 við vél- bát, er K gerði út. Voru þeir ráðnir með ákvæðisvinnu- taxta, kr. 24.03 fyrir að beita hvert bjóð. Vertið hófst nokkru eftir áramót, en svo fór, að A, H, T og Ö beittu ekki nema fyrir tvo róðra, þar sem útgerð bátsins var hætt vegna fjár- hagsörðugleika bátseiganda. A, H, T og Ö kröfðust bóta úr hendi K fyrir óheimil vistarrof. Þar sem nefndar ástæður gátu ekki leyst K undan fébótaábyrgð vegna slita hans á ráðninsarsamningnum, var honum dæmt að greiða A, sem hafði fengið kröfur þeirra félaga framseldar, bætur, mið- aðar við tímann, þar til þeir fengu atvinnu aftur, samtals kr. 1904.00. 2...00.00enenr sr 714 itni. Sbr. sönnun. Er vitnið R kom fyrir dóm til að staðfesta framburð sinn, lýsti ' hann því, að gefnu tilefni frá dómara, að hann væri utan trú- CKKXVIII Efnisskrá. félags, en neitaði að gera nánari grein fyrir trúarsannfær- ingu sinni. Gaghaðili krafðist þess, að R yrði gert skylt að svara því, hvórt hann tryði á guð. Talið var, að spurning þessi væri þess eðlis, að R væri ekki skylt að svara henni. Í landamerkjamáli var m. a. deilt um beitarrétt á þrætulandi. Fjölmörg vitni báru vætti í málinu, en vitnaskýrslurnar Voru svo sundurleitar og andstæðar sín á milli, að ekki þótti verða af þeim dregin örugg ályktun um beitarréttinn. .... Vitni í einkamáli var talið hafa svo ríkra hagsmuna að gæta um úrlausn sams konar málsefnis, að ekki þótti rétt, að það stað- festi vætti sitt með eiði eða drengskaparheiti, sbr. 127. gr. laga nr. 85/1936. .................0.0 00. Þjóðjarð!r. K seldi Jarðakaupasjóði ríkisins (J) eignarjörð sína með afsali 26. apríl 1940, sbr. lög nr. 92/1936. Í afsalinu áskildi K sér „endurkaupsrétt samkvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. Ettir að K var látinn, gerði tengdasonur hans, G, á árinu 1949 gangskör að því, að J seldi honum aftur nefnda jörð, en í af- salinu var tekið fram, að námur og námuréttindi í landi jarðarinnar svo og vatns- og jarðhitaréttindi umfram heim- ilisþarfir væru undanskilin sölunni. G vildi eigi una ákvæði þessu og höfðaði mál gegn J til að fá ákvæðið metið ógilt. Í lögum nr. 92/1936 var landbúnaðarráðherra hvergi veitt heimild til að láta seljanda fá endurkaupsrétt á jörðum þeim, sem keyptar voru fyrir fé sjóðsins, og þótti bera að skilja ákvæði laganna svo, að um fullnaðarkaup væri að ræða. Er G keypti nefnda jörð aftur af J, giltu ákvæði laga nr. 4/1946 um sölu þjóðjarða, en jarðeignir J teljast til þeirra. Samkvæmt ákvæðum þessara laga skyldu námuréttindi und- anskilin, er þjóðjarðir væru seldar, svo og vatns. og jarð- hitaréttindi umfram heimilisþarfir. Landbúnaðarráðherra var því skylt að undanskilja réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, svo sem gert var. Var J því sýknaður af kröf- UM G. 2... Þjófnaður. M fór inn í hús að kvöldlagi og stal þar tveimur kuldaúlpum. Þótti þetta sannað með vætti vitna og reyndum málsins. Var M dæmd refsing samkvæmt 244. gr. sbr. 72. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, fangelsi 8 mánuði Hann var og sviptur réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga. .... G fór að kvöldlagi inn í íbúð og stal þar fatnaði og 300 krónum Í peningum. Var honum dæmd refsing samkvæmt 244. gr. hegningarlaga nr. 19/1940, 4 mánaða fangelsi og hann svipt- ur réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga. ......... Bls. 16 5242 584 at1 529 Efnisskrá. . CKKKIK n Bls. Með játningu S, sem studd var því, er á annan/hátt var leitt í ljós, var sannað, að hann hafði í tiltekin skipti brotizt inn í hús og bifreið og stolið þaðan fatnaði, áhöldúm og pening- um, svo og Í eitt skipti gert tilraun til að brjótast inn Í hús og stela þar. Með sama hætti var sannað, að 8 hafði tekið þátt í auðgunarbroti M, vitandi, hvernig munirnir voru fengnir. Hafði S með þessu brotið gegn ákvæðum 244. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 20. gr. sömu laga, að því er varðaði innbrotstilraunina, og 254. gr. sbr. 244. gr. sömu laga, að því er varðaði síðasttalda brotið. Var refsing S, sem oft áður hafði gerzt sekur um sams konar brot, ákveð- in fangelsi 15 mánuði. Hann var og sviptur réttindum sam- kvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna. ......0..00..00... 621 Ærumeiðingar. Með vætti vitna var sannað, að G viðhafði munnleg meiðyrði um J og bróður hans. J höfðaði eigi mál út af ummælunum, fyrr en liðinn var 6 mánaða frestur sá, er getur í 29. gr. hegn- ingarlaganna nr. 19/1940. Var G því sýknaður af refsikröfu J, en hins vegar þótti J ekki hafa glatað rétti sínum til að fá ummælin dæmd ómerk og voru þau því ómerkt. .......... 204 H, sem var ákærður í opinberu máli, höfðaði mál gegn rann- sóknardómaranum G til refsingar og ómerkingar út af þeim ummælum G, að H „hefur í mín eyru viðhaft miður vinsam- leg orð um mér æðri dómara“. Ummæli þessi þóttu óviður- kvæmileg og voru því ómerkt, en hins vegar þóttu þau ekki eiga að varða G refsingu, enda þurfti eigi að skilja ummælin svo, að G dróttaði því að H, að hann hefði viðhaft refsiverð orð um nefnda dómendur. .......20000000 00 nn senn. 635 Ökuleyfi. Sjá atvinnuréttindi. Ölvun. Sjá áfengislagabrot. Örorka. Örorkubætur dæmdar: 3 ára drengur laskaðist mjög á handlegg og meiddist í andliti. Varanleg örorka var metin 65%. Krafa sú. sem gerð var, kr. 55.000.00, var tekin til greina óskert. Áskilnaður var gerður um frekari bótakröfu af hálfu drengsins. ................ 317 44 ára maður meiddist mjög á handlegg. Varanleg örorka var metin 75--80%. Örorkutjón var talið nema kr. 160.090.00. .. 377 49 ára maður fótbrotnaði, hlaut heilahristing og höfuðmeiðsl vegna bifreiðarslyss. Varanleg örorka var metin 10%. Ör- orkutjón mannsins þótti nema kr. 65.000.00. .......00.0..- 405 CXL Efnisskrá. Bls. 64 ára maður fótbrotnaði vegna bifreiðarslyss. Varanleg örorka var metin 20%. Örorkubætur voru dæmdar kr. 20.000.00. .. 415 43 ára maður meiðdist vegna flugslyss og hlaut af 10% varan- lega örorku. Voru honum dæmdar 20.000.00 króna bætur. .. 565 11 ára drengur Hlaut mikil meiðsl af völdum sprengingar. Varan- leg örorka var metin 25%. Örorkubætur voru ákveðnar kr. 90.000.00.