IV. EFNISSKRÁ. A. Atriðisorð efnisskrár. Aðför. Aðgerðarleysisverkanir. Sjá tóm- lætisverkanir. Aðild. Aðildareiður. Sjá eiðar og heit. Aðiljaskýrslur. Almannahætta. Alþingiskosningar. Atvinnuréttindi. Ábúð. Ábyrgð. Áfengislagabrot. áfrýjun. Sbr. kærumál. Áfrýjunarleyfi. Ágreiningsatkvæði. kvæði. Ákæra. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Ásetningur. Sjá saknæmi. Áverkar. Sjá líkamsáverkar. Ávísanir. Sjá sérat- Barnaverndarnefna. Barnsfaðernismál. Bifreiðar. Birting. Björgun. Dráttaraðstoð. Blóðrannsókn, Blöð og tímarit. Borgararéttindi, Botnvörpuveiðar. Sjá fiskveiða- brot. Bókhald. Brenna. Dagsektir. Dánarbætur. Dómar og úrskurðir. Dómarar. Dómstólar. Dráttaraðstoð. Sjá björgun. Eftirgrennslan afbrota. Sjá opin- ber mál. Eiðar og heit. Eignakönnun. Eignarnám. Eignarréttur. Eignarupptaka. eignar. Einkalíf. Sjá friðhelgi einkalífs. Embættisbrot. Embættismenn. starfsmenn. Endurgreiðsla. Sjá upptaka Sjá opinberir Fasteignasala. Fasteignir. Félög. Fénti. Fiskveiðabrot. Fiskveiðimörk. brot. Fjárhættuspil. Fjárnám. Fjársvik. Fógetagerðir. Frávísun. Frestir. Sjá fiskveiða- KXKVIII Friðhelgi einkalífs. Fyrning. Gáleysi. Sjá saknæmi. Geðrannsókn. Sjá mat og skoðun. Gengi. Gerðardómar. Gjafsókn. Gjafvörn. Gjaldeyrismál. Greiðsla. Gripdeild. Gæeluvarðhald. Hafning máls. Hegningarauki. Heimildarskjöl. Heimilisfang. Heimvísun. Sjá ómerking. Hilming. Hlutdeild. Sjá hilming. Hótanir. Húsaleiga. Húsleit. Iðnaðarnám. Innflutningur. Ítrekun. Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaup og sala. Kjörskrár. Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, endur. greiðsla, greiðsla, húsaleiga, kaup og sala, samningar, skaðabætur, skuldamál. Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kyrrsetning. Kæruleyfi. Kærumál. Landamerkjadómur. Landamerkjamál. Landhelgi. Sjá fiskveiðabrot. Landskipti. Efnisskrá. Leiðbeiningarskylda dómara. Leiga. Sjá húsaleiga. Líkamsáverkur. Líkur. Sbr. sönnun. Lóðarréttindi. Læknar. Læknaráð. Lög. Lögskýring. Lögbann. Löghald. Sjá kyrrsetning. Lögmenn. Sjá málflutnings- menn. Lögreglumenn. starfsmenn. Lögræði. Lögtak. Lögveð. Sjá sjóveð. Sjá opinberir Manndráp. Mat og skoðun. Málasamlag. Málflutningsmenn. Málflutningur. Málshöfðun. Sbr. ákæra. Málskostnaður. Málsmeðferð. Meiðyrði. Merkjadómur Reykjavíkur, Nauðgun. Námssamningar. ar, iðnaðarnám. Nytjastuldur. Sjá samning- Opinber mál. Opinberir starfsmenn. Ólögleg meðferð á fundnu fé. Ómaksbætur. Ómerking. Rangar skýrslur. Rán. Refsingar. Réttarfarssektir og vítur. Réttarkrufning. Efnisskrá. Sakhæfi. Saknæmi. Samaðild. Samningar. Samningsbætur. Sjá févíti. Samvinnufélög. Sératkvæði. Siðferðisbrot. Siglingadómur. Siglingar. Sjó- og verelunardómur. Sjóslys. Sjá björgun, siglingar. Sjóveð. Skaðabætur. Skattalög. Sjá enn fremur skatt- ar og gjöld. Skattar og gjöld. Skilorðsbundnir dómar. Skip. Sjá björgun, siglingar, sjó- slys, sjóveð. Skírlífisbrot. nauðgun. Skotvopn. Skuldamál. Stefna. Sjá ákæra, málshöfðun. Stéttarfélög. Stjórnsýsla. Stjórnsýslumenn. Sjá opinberir starfsmenn. Svik. Sjá fjársvik. Svipting réttinda. Sjá atvinnu- réttindi, borgararéttindi. Söluskattur. Sjá skattar og gjöld. Sönnun. Sjá skírlífisbrot. Sjá enn fremur Tekjuskattur. gjöld. Tilraun. Sjá skattar og XKKIK Tímarit. Sjá blöð og tímarit. Tollar. Sjá skattar og gjöld. Tómlætisverkanir. Tryggingar. Sjá vátrygging. Umferðarlög. Sjá bifreiðar. Umferðarréttur. Uppboð. Upptaka eignar. Útbygging. Útfararkostnaður. Útivist aðilja. Útsvör. Sjá skattar og gjöld. Valdstjórn. Varnarþing. Vátrygging. Veð. Sjá lögveð, sjóveð. Veitingahús. Verðlagslöggjöf. Verksamningar. Sjá samningar. Vettvangsmál. Vegtir. Viðskiptatilkynningar. Sjá tóm- lætisverkanir. Vinnusamningar. Sjá samningar. Vitna. Vízælar. Þinglýsingar. Þjófnaður. Ærumeiðingar. Ökuleyfi. Örorka. XL Efnisskrá. B. Efnisskrá. Aðjör. Sjá fjárnám, fógetagerðir, lögbann, löghald, lögtak. Aðgerðarleysisverkanir. Sjá tómlætisverkanir. Aðild. Síldarútvegsnefnd, sem komið hafði fram fyrir hönd farmeig- enda, var stefnt vegna þeirra til greiðslu bjarglauna. Sýknu- kröfu nefndarinnar vegna aðildarskorts var hrundið .... Faðir höfðar mál fyrir hönd ófjárráða sonar síns .......... Lögráðamaður höfðar mál fyrir hönd ófjárráða barns ...... Krafa í ákæruskjali um ómerkingu ummæla, sem saknæm voru samkvæmt 108. gr. laga nr. 19/1940, og krafa um greiðslu kostnaðar af birtingu dómsorða í því máli eigi teknar til greina, þar sem þær voru eigi hafðar uppi fyrir atbeina þess, sem hlut átti að máli .............200000.00. 0... B varð að greiða kostnað af viðgerð, sem framkvæmd var sam- kvæmt beiðni hans á eignum annarra aðilja, enda bentu gögn málsins eigi til þess, að þeim, sem verkið fram- kvæmdi, hefði mátt vera ljóst, að það var eigi unnið í þágu B ...........2.222220000enre rs Krafa handhafa ákæruvalds um refsingu samkvæmt 231. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 eigi tekin til greina, þar sem hún var ekki höfð uppi fyrir atbeina þess, sem Bls. 142 332 332 457 651 hlut átti að máli ................2.0.. rs eens 674 Ríkissjóði dæmd fébótaábyrgð á slysförum í starfi hjá erlend. um verktaka á vegum varnarliðs Bandaríkjanna á Kefla- víkurflugvelli, sbr. lög nr. 110/1951 .............0.....0... Aðildareiður. Sjá eiðar og heit. Aðiljaskýrslur. a) Einkamál. B flutti inn barnabækur frá Þýzkalandi með íslenzku lesmáli. Hann kvað bækurnar gefnar út af þýzku útgáfufyrirtæki, sem staðfesti þá frásögn hans, en hann annaðist einungis sölu bókanna sem umboðsmaður þess fyrirtækis. Þar sem þessari skýrslu B var ekki hnekkt, brast lagaheimild til að heimta aðflutningsgjald af bókunum ............00...... D hélt því fram, að hann hefði keypt af G tvær bifreiðar á samtals kr. 25.000.00, en G hefði veitt honum gjaldfrest á kaupverðinu, unz honum tækist að selja bifreiðarnar. G skýrði hins vegar svo frá, að hann hefði samþykkt greint verð fyrir bifreiðarnar, ef það greiddist á tilteknum gjald- daga, er hann þurfti á fénu að halda. Er D greiddi eigi á hinum tilskilda tíma, hafi allt samkomulag aðiljanna um 68 Efnisskrá. kaup verið úr sögunni. Eigi þótti í ljós leitt, að samn- ingar, er hér að lutu, hefðu verið með öðrum hætti en G lýsti þeim .......000020000 neee Háseti á togara (S) slasaðist við vinnu sína og missti hægri hönd. Höfðaði hann skaðabótamál gegn eiganda skipsins, sem taldi S eiga að bera tjón sitt sjálfur, þar sem hann hefði ekki beitt réttum handtökum við framkvæmd verks- ins. Hins vegar var ósannað, að S hefði staðið öðru vísi að verki eða beitt öðrum handtökum en hann sjálfur lýsti, en slíkur háttur hafði verið á hafður við þá vinnu án at- hugasemda af hendi skipstjórnarmanna .........0000%.. Héraðsdómslögmaður (G) kvaðst hafa komið til vegar sölu húseignar samkvæmt beiðni eiganda hennar, og gerði hann því kröfu til sölulauna. En þar sem G hvorki tókst að sanna, að honum hefði verið falin sala húseignarinnar né heldur, að hann hefði átt hlut að kaupum, er á komust, var krafa hans eigi tekin til greina ...................... A gegndi starfi í þjónustu ríkisins samkvæmt skipunarbréfi, þar sem ákveðinn var sex mánaða uppsagnarfrestur af hendi beggja aðilja. A hélt því fram, að svo hefði samizt munnlega, að uppsagnarákvæðinu mætti beita því aðeins, að tiltekin breyting yrði á aðstöðu ríkisins til starfrækslu þeirrar, sem um var að tefla. Eigi tókst A að færa sönnur á þessa staðhæfingu sína, enda minntist ráðherra sá, er hlut átti að máli, eigi slíks fyrirvara um uppsagnarákvæð- ið. Gat A því ekki krafizt bóta, er því var beitt gagn- vart honum ......02.eeeeeensre H stóð ekki í skilum með ýmsar greiðslur samkvæmt kaup- samningi um húseign. Hann hélt því fram, að um það væri ekki að sakast, þar sem greiðslufrestir hefðu verið veittir af þeim, sem hlut áttu að máli. Þetta tókst H ekki að sanna, og var kaupsamningnum riftað vegna vanskila hans ........2..0200 ess M, sem krafinn var greiðslu fyrir hitalögn í hús sitt, játaði, að verkið hefði verið unnið, en kvaðst hafa greitt fyrir það hærri fjárhæð en sanngjarnt gæti talizt. M var þó dæmt að greiða samkvæmt kröfu þeirra, er verkið höfðu unnið, enda urðu honum mistök um málflutning .............. Skýrsla barnsmóður um skipti sín og manns, sem hún lýsti föður barns síns, var óljós, og ekkert styrkti frásögn henn- ar um mök þeirra á getnaðartíma barnsins. Var mannin- um dæmdur synjunareiður „.......200000 0000 enn F leigði K húsnæði í Reykjavík, og var í leigsamningi aðilja 12. nóvember 1952 tekið fram, að leigan væri miðuð við vísitölu byggingarkostnaðar í Reykjavík haustið 1951, og skyldi hún breytast um hver áramót til samræmis við síð- XLI Bls. 122 129 200 209 252 421 XLII Efnisskrá. ustu vísitölu. F skýrði svo frá, að við samningsgerðina hefði honum verið ókunnugt um aðra vísitölu byggingar- kostnaðar en þá, sem reikna skyldi ár hvert og miðast við byggingarkostnað næstliðins árs, sbr. lög nr. 87/1943. Krafð- ist hann hækkunar á leigunni, miðað við þá vísitölu. Var á þá kröfu fallizt, enda eigi efni til að taka til greina þá vörn fyrirsvarsmanna K, að leggja bæri til grundvallar vísitölu, er reiknuð væri samkvæmt verðlagi tiltekins dags, en eigi í framkvæmd greindra laga .................... V krafðist fébóta fyrir meiðsl úr hendi G, sem játaði að hafa rekið hnefa fyrir bringu V og ýtt honum frá sér. V hafði samkvæmt læknisvottorði áverka á brjósti, og voru honum dæmdar bætur ................00....0 ene J krafðist greiðslu fyrir viðgerð á tveimur fiskibátum úr hendi B, sem kannaðist við að hafa beðið um framkvæmd verks- ins, en einungis sem starfsmaður hlutafélags, er væri eig. andi bátanna og bæri að greiða viðgerðarkostnaðinn. J skýrði hins vegar svo frá, að B, sem annaðist útgerð bát- anna, hefði ávallt beðið um vinnu við þá í eigin nafni. Krafa J var tekin til greina, enda bentu málsatvik eigi til þess, að honum hefði mátt vera ljóst, að verkið væri eigi unnið í þágu B ...............0..0000. 00 ns b) Opinber mál. S kaupmaður játaði, að hann hefði kveikt eld í verzlun sinni í því skyni að brenna vörubirgðir sínar og verzlunarbúnað og fá síðan greitt vátryggingarfé þeirra, er hann kvaðst hafa talið nema kr. 200.000.00. Raunverulega voru þessi verðmæti tryggð fyrir kr. 400.000.00, og var við það miðað, að S hefði ætlað sér þá fjárhæð alla .................. Togaraskipstjóri játaði rétta skýrslu varðskipsmanna um, að hann hefði verið að ólöglegum botnvörpuveiðum innan fisk- veiðimarka. Hann kvað þetta hins vegar hafa verið að óvilja sínum, þar sem breytt hefði verið andstætt fyrir- mælum sínum stefnu skipsins, meðan hann var að snæð- ingi undir þiljum ..............2.....0 nn Togaraskipstjóri, sem sakaður var um ólöglegar botnvörpu- veiðar, hreyfði engum athugasemdum við varðskipsmenn um staðarákvarðanir þeirra, en bar brigður á þær, er hann kom fyrir dóm. Með skýrslum varðskipsmanna og mæling- um var sök skipstjóra talin sönnuð ............000.00...... Í vörusendingu einni reyndist vera meira vörumagn en innflytj- andi vörunnar (F) hafði greint í innflutningsskýrslu. F staðhæfði, að hann hefði greint vörumagnið eftir beztu vitund og að hann hefði gefið fyrirmæli um, að vörur þær, sem umfram voru, yrðu sendar sér í lagi. Þessi skýrsla F Bls. 605 640 651 89 Efnisskrá. XLIII var lögð til grundvallar, enda var hún studd öðrum gögnum K játaði að hafa slegið H, svo að hann rotaðist og úr honum brotnuðu tennur. Hann lýsti því hins vegar, að H hefði ögrað sér til átaka. Sakir ölvunar mundi H lítið þessi skipti. Refsing K var ákveðin með hliðsjón af 4. tl. 74. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1940 .......00000000.00...... S játaði að hafa stolið myndavél og selt hana, en neitaði að tilgreina kaupandann. Á meðan á meðferð málsins stóð, hafði S upp á myndavélinni og kom henni til skila ...... B var sakaður um að hafa ekið bifreið, er hann var með áhrif- um áfengis. Hann gat ekkert borið um sakaratriði sakir ölvunar sinnar á þeim tíma, sem um var að tefla ........ Lögreglan kom að bifreið utan akbrautar. Var vél bifreiðar- innar í gangi og M drukkinn undir stýri. M kvað eigin- konu sína, sem farin væri heim, hafa ekið bifreiðinni, þang- að sem hún stóð, og staðfesti konan það. Hann játaði ölv- un sína og taldi líklegt, að vél bifreiðarinnar hefði verið í gangi, er lögregluna bar að, en kvaðst ekki minnast þess, að hann hefði reynt að aka bifreiðinni upp á veginn. Það þótti þó sannað af verksummerkjum, enda skýrði eigin- kona M svo frá, að hún hefði slökkt á vél bifreiðarinnar og tekið lykil sinn með sér, en annan lykil að kveikjulásnum hefði M haft ........20...e.cse nn Lögreglumaður stöðvaði þá H, M og Ú, er þeir voru á leið til Reykjavíkur í bifreið með 108 vínflöskur, sem þeir höfðu áður fengið sendar á nöfn annarra manna suður með sjó úr Áfengisverzlun ríkisins, en ástæðan til þess tiltækis var sú, að vínbúðir í Reykjavík voru lokaðar um þessar mundir. Eigi var tekið mark á þeirri skýrslu þeirra félaga, að þeir hefðu ætlað til eigin neyzlu vínbirgðir þessar, sem þeir kváðust eiga að % hluta hver þeirra, og var þeim gerð refsing samkvæmt 19. gr. sbr. 42. gr. laga nr. 58/1954 .... 1, fæddur 13. ágúst 1936, skýrði svo frá, að hann hefði að kvöldi hinn 22. nóvember 1952 verið nokkuð með áhrifum áfengis á dansleik í Reykjavík. Í fyrstu kvaðst hann hafa keypt áfengi fyrir fé, er hann hefði fengið hjá kunningja sínum, en síðar breytti hann framburði sínum á þann veg, að hann hefði stolið vínföngum úr bifreið, þar sem hún stóð ólæst í grennd við bifreiðastöð. Annan áfengisþjófnað játaði I og að hafa framið með sama hætti. Eigi höfðu þjófnaðir þessir verið tilkynntir lögreglunni, og um þá fékkst ekki frekari vitneskja. Játning I var þó lögð til grundvallar í málinu ............n nn L játaði á sig hnupl í sambandi við uppskipunarvinnu án þess að tilgreina nánar, hvenær og hverju var stolið. Á grund- velli slíkrar játningar varð L ekki gerð refsing, sbr. 2. tl. Bls. 150 153 230 248 284 283 354 XLIV Efnisskrá. 2. mgr. 115. gr. laga nr. 27/1951 ...........0.000.. S var þrátt fyrir neitun sína talinn sannur að sök um kyn- mök við drengi ...................000...0. 0. K og Þ slóust, og hafði K fengið blóðnasir. S kvaðst þá hafa farið til þeirra, tekið K og ætlað að hafa hann á brott með sér. Þ þreif þá í K og vildi halda átökunum áfram. Segist S þá hafa þrifið Þ og lagt hann. Daginn eftir kom í ljós við athugun læknis skábrot á sperrilegg vinstri fót- ar Þ, og taldist sannað, að þau meiðsl hefði hann hlotið Í greindri viðureign við S. Við ákvörðun refsingar S var litið til þess, að hann hugðist koma K til hjálpar ........ Hinn 22. febrúar 1955 ók bifreið á tvo drengi á gatnamótum í Reykjavík, og lemstruðust þeir til bana. Ók bifreiðin áfram án þess að nema staðar. Er lögreglan kom á vett- vang skömmu eftir slysið og hóf rannsókn, beindist athygli hennar að vörubifreið, er stóð við hús þar í grennd. Öku- maður þeirrar bifreiðar (K) skýrði þá svo frá, að hann hefði um svipað leyti, sem slysið varð, ekið um gatnamótin án þess að hafa séð börn eða orðið þess var, að neitt yrði fyrir bifreið hans. Síðar breytti K framburði sínum. Kvaðst hann nú, er hann fór um gatnamótin, hafa fundið, að aftur- hjól bifreiðarinnar fór yfir ójöfnu. Hann hefði hins vegar talið, að hjól bifreiðarinnar hefði farið upp á brún gang- stéttarinnar, og því hefði hann ekið áfram án frekari at- hugunar. Lét K í þessu sambandi í ljós það álit sitt, að líklegt væri, að hann hefði valdið slysinu. Í málinu kom fram álitsgerð læknis um geðheilsu K um þessar mundir. Þar segir, að K hafi verið haldinn djúpu þunglyndi, og væri ekki útilokað að álykta, að framburður hans hefði verið „ósakbær“. Læknaráð fellst á niðurstöðu læknisins. K var dæmd sýkna í málinu ................000.0....... Almannahætta. S rak verzlun í kjallara einlyfts steinhúss í íbúðarhverfi í Reykjavík. Loft og innveggir hússins voru úr timbri, og íbúð var á hæðinni yfir kjallaranum. Að næturlagi, er veður- hæð var 4—6 vindstig með rigningu, lagði S eld að vöru- birgðum sínum í kjallaranum í því skyni að fá greitt vá- tryggingarfé varanna og verzlunarbúnaðar síns. Eigi var talin hætta á útbreiðslu eldsins, eins og á stóð, og var hann slökktur, áður en hann læsti um sig að ráði. En aldraður maður, sem S var kunnugt um að bjó í greindri íbúð yfir verzluninni, var þá látinn af kolsýringseitrun frá eldinum. T11 Efnisskrá. KXLV S var m. a. dæmd refsing samkvæmt 2. mgr. 164. gr. laga nr. 19/1940 ..........2.0seesesstsðr Albþingiskosningar. A krafðist þess með tilvísun til 24. gr. laga nr. 80/1942 um kosn- ingar til Alþingis með kæru 8. júní 1956, að hann yrði tek- inn á kjörskrá í Vestmannaeyjum, en hann var þá hvergi á kjörskrá. A hafði átt lögheimili í Vestmannaeyjum árið 1947, er hann fluttist á berklahæli, og síðan dvalizt sem sjúklingur á slíku hæli. Þessi vist hans á heilsuhæli hafði eigi slitið heimilisfesti hans í Vestmannaeyjum, sbr. 14. gr. laga nr. 80/1947. Átti A því enn heimili í Vestmannaeyjum, og var krafa hans tekin til greina, sbr. 33. gr. stjórnar- skrárinnar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 ........ Eiginkona A, sem að framan greinir, gerði samtímis Á einnig kröfu til að vera tekin á kjörskrá í Vestmannaeyjum. Leitt var í ljós, að hún hafði ásamt börnum þeirra hjóna flutzt til Reykjavíkur í febrúarmánuði 1950 og búið þar síðan. Þar af leiddi, að hún átti ekki lögheimili í Vestmannaeyjum, og voru kröfur hennar því eigi til greina teknar, sbr. 33. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 um kosningar til Alþingis ..........2000000 00... nn. Atvinnuréttindi. Bifreiðarstjóri ók bifreið ógætilega og varð mannsbani af gá- leysi. Sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 ........020 000. Bifreiðarstjóri ók bifreið ölvaður og framdi ýmis önnur lögbrot. Sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 og 24. gr. laga nr. 58/1954 .......00000000nnee ner A ók bifreið gálauslega og ölvaður. Hann var samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 og 24. gr. laga nr. 58/1954 sviptur ökuleyfi 15 mánuði .........202000 0. 0n nn K ók bifreið ölvaður og gálauslega. Hann var samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 og 24. gr. laga nr. 58/1954 sviptur öku- leyfi ævilangt ..........00000.0..neenn re Skipstjóri átti fyrir vanrækslu í starfi sök á sjóslysi. Hann var samkvæmt 264. gr. laga nr. 56/1914, sbr. 6. gr. laga nr. 40/1930, sviptur skipstjóraréttindum 3 ár .......0.00..... M gerði ölvaður tilraun til að aka bifreið. Hann var samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 sviptur ökuleyfi 6 mánuði ........ Bifreiðarstjóri taldist sekur um brot samkvæmt 3. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941 og var samkvæmt 39. gr. sömu laga svipt. ur ökuleyfi 6 mánuði ..........2000000 00 nn renn E, sem sviptur hafði verið ökuleyfi ævilangt, ók bifreið heimild- arlaust ölvaður og gálauslega. Hann var samkvæmt 39. gr. Bls. 400: 403 33 50 146 189 284 648. XLVI Efnisskrá. Bls. laga nr. 23/1941 og 24. gr. laga nr. 58/1954 ævilangt sviptur rétti til að öðlast ökuleyfi ...................0000000000... 662 Ábúð. Hinn 27. maí 1936 seldi Þ ríkissjóði eignar. og ábúðarjörð sína Holt í D-hreppi, en því voru kaup þessi gerð, að fyrirhugað- ar framkvæmdir vegamálastjórnarinnar voru taldar mundu valda spjöllum á jörðinni. Með byggingarbréfi 10. septem- ber s. á. byggði ríkissjóður Þ hins vegar jörðina ævilangt og að honum látnum ekkju hans, ef því væri að skipta. Þau hjónin bjuggu síðan í Holti til ársins 1942, er þau flutt- ust að Nikhóli, m. a. vegna fyrrgreindra framkvæmda vega- málastjórnarinnar. Þetta sama ár lézt Þ, en ekkja hans(J) hélt áfram búskap og nytjaði Holt ásamt hinni nýju ábýlis- jörð sinni. Á árinu 1947 voru hús öll í Holti seld J til niður- rifs, og andvirðið greitt í ríkissjóð. Leið svo fram til ársins 1952, en hinn 12. desember það ár byggði ríkissjóður J út af jörðinni frá næstu fardögum að telja, vegna þess að hún fullnægði ekki ákvæðum ábúðarlaga um búsetu á jörðinni og notkun hennar. J mótmælti útbyggingunni og hóf næsta vor venjuleg vorverk á jörðinni og síðan túnaslátt í júlí- mánuði. En daginn eftir að sláttur hófst á vegum J, hóf maður, sem fengið hafði byggingu fyrir jörðinni frá fardög- um, einnig að slá túnið. Að tilhlutan ríkissjóðs var hinn 22. júlí lagt lögbann við nytjun jarðarinnar á vegum J. Í mál- inu kom það m. a. fram, að umboðsstjórn þjóðjarða hafði leyft Þ og síðan ekkju hans að halda byggingu á Holti þrátt fyrir brottflutninginn. Kröfum ríkissjóðs var hrundið og lögbannsgerðin úr gildi felld ............................ 327 Ábyrgð. Konan A var í myrkri á göngu í Reykjavík. Er hún var stödd á gangstétt í grennd við ljósastaur, féll hún skyndilega í holu Í gangstéttinni, sem myndazt hafði við það, að starfsmenn Rafmagnsveitu Reykjavíkur höfðu í sambandi við við- gerð ljósastaursins tekið upp nokkrar hellur úr gang- stéttinni án þess að setja þær á sinn stað aftur eða hættu- merki við staurinn, en ljós logaði ekki á ljóskeri hans. Hlaut A í fallinu nokkur meiðsl, og skemmdir urðu á fötum henn- ar. Gangstétt sú, sem hér var um að tefla, var vel gerð og slétt, að undanskilinni holu þeirri, sem slysinu olli. Átti A að mega treysta því, að umferð um gangstéttina væri hættu- laus vegfarendum, þar eð engin viðvörunarmerki höfðu verið sett upp. Var Rafmagnsveitu Reykjavíkur samkvæmt þessu dæmt að bæta tjón ÁA að fullu ..............000.00000000.. 13 A hafði ókeypis far með löggæzlubifreið, er var við eftirlit á Efnisskrá. KLVII Bls. vegum úti. Fyrir mistök löggæzlumanns, sem ók bifreiðinni, valt hún út af veginum. Hlaut A meiðsl og krafðist bóta úr ríkissjóði. En þar sem flutningur Á var eigi framkvæmd lög- gæzlustarfa né í svo nánu sambandi við hann, að ríkissjóð- ur yrði talinn ábyrgur til fébóta fyrir meiðsli A, var krafa A eigi tekin til greina ..........0000.00 0. en... 0... 94, 100 Hinn 2. júní 1951 var b/v Jón forseti að draga inn vörpu sína út af Garðskaga. A háseta var ætlað það verk að festa framhlerann, er hann kom í gálga, með keðju, sem til þess var notuð. Er A vann að því að renna gálgakeðjunni í gegn- um hlerahöldin, dróst hlerinn nokkuð upp, og við það festist þumalfingur hægri handar Á milli hlerahaldanna. Hróp- aði A þá og bað um, að hlerinn yrði látinn síga. Gaf þá skipstjóri, sem var á stjórnpalli, um það fyrirmæli 2. stýri- manni, er stjórnaði togvindunni, en hún var í hemlum og skipt áfram með nokkrum gufuþrýstingi til viðhalds. Til þess að hægt væri að slaka hleranum varð að skipta vind- unni aftur á bak, en meðan öryggisfesting var losuð af skiptistönginni, kvað 2. stýrimaður átak hemlanna hafa minnkað, vindan þá unnið lítið eitt áfram og hlerinn dregizt upp. Við þetta gengu gálgahöldin upp á gálgahjólið og hönd A klemmdist milli hjólsins og haldanna. Lemstraðist höndin svo mjög að taka varð hana af ofan úlnliðar. Þar sem slys þetta mátti rekja til mistaka skipverja þeirra, er vindunni stjórnuðu, var eiganda skipsins dæmt að bæta A tjón hans að fullu ......00000000n ee nerneenrrn ra rrn 122 Í septembermánuði 1949 var á vegum ríkissjóðs unnið að smíði brúar yfir Múlaá í Skriðdal. Fallhamri hafði verið komið fyrir úti í ánni, 900 kg að þyngd, og var hann notaður til að reka niður í árbotninn staura, er verða skyldu undirstaða brúarstöpla. Umhverfis fallhamarsásinn var vinnupallur, gerður af viðarborðum á bitum, er hvíldu á stoðum í ár- botninum. Fallhamrinum var lyft með vélknúinni vindu á árbakkanum, og gaf verkstjóri vindumanni merki um, er hefja skyldi lyftingu hamarsins og hætta henni. Eitt sinn, er unnið var með hamrinum, var starfsmaður við brúargerð- ina (A) staðdur á nefndum vinnupalli. Verkstjóri, sem gætti fallhamarsins, kallaði þá til A og bað hann rétta sér járn- karl, er lá þar á pallinum. A tók járnkarlinn og bjóst til að færa verkstjóra hann, en missti þá jafnvægi, og til þess að verjast falli greip hann hægri hendi um enda staursins, sem þá var verið að reka niður. Lenti höndin milli hamars- ins, sem þá féll niður, og staursins. Tók af alla fingur hand- arinnar, aðra en litla fingur, og allt upp á miðhandarbein. Orsök slyssins var talin annað tveggja hálka á vinnupallin- um eða skriður lausra borða í honum. Var ríkissjóði því KLVIII Efnisskrá. Bls. dæmd óskoruð ábyrgð á tjóni A og greiðsla skaðabóta, sam- tals að fjárhæð kr. 196.274.19 .................000...0.. 168 Árekstur varð milli tveggja bifreiða. Höfðu báðir bifreiðastjór- arnir sýnt ógætni, og var !% sakar lagður á annan þeirra, en % sakar á hinn ..................00....00000. 294 Hinn 3. október 1953, klukkan 2030, hélt konan A ásamt móður sinni í strætisvagni frá Hafnarfirði áleiðis að Silfurtúni. Af ókunnugleika fóru þær of snemma úr vagninum og hugðust ganga það, sem eftir var í áfangastað, Héldu þær nú aust- ur veginn vinstra megin, og gekk A innar á veginum. Er þær höfðu stutt gengið, ók bifreið, sem kom á eftir þeim, aftan á þær með þeim afleiðingum, að A beið bana. Bifreið sú, er slysinu olli, var á vegum varnarliðs Bandaríkjanna, og var ökumaður hennar talinn eiga alla sök á slysinu. Ríkissjóði, sem játaði fébótaábyrgð sinni, sbr. 2. tl. 12. er. fylgiskjals laga nr. 110/1951, var dæmt að greiða börnum hennar og eiginmanni bætur ...............0000.0000... 332 M tók við störfum póstafgreiðslumanns í Vestmannaeyjum hinn 1. ágúst 1946. Á árinu 1951 undirrituðu tíu menn ábyrgð- arskjal, þar sem þeir skuldbundu sig til að greiða póstsjóði tiltekna fjárhæð, ef vanskil yrðu á skilum póstfjár af hendi M. M varð á árinu 1952 uppvís að sjóðþurrð, og krafðist póst- stjórnin þá greiðslu úr hendi ábyrgðarmannanna. Þeir töldu hins vegar, að póststjórninni hefðu verið kunn fjárþrot M, er hún veitti ábyrgðarskjali þeirra viðtöku, og ættu þeir því að vera óbundnir af ábyrgðaryfirlýsingu sinni. Ósannað var, að póststjórninni hefðu verið kunn fjárþrot M, og var sýknu- kröfu ábyrgðarmannanna þegar af þeirri ástæðu hrundið. Talið var eðlilegast að skýra ósamhljóða ákvæði ábyrgðar. skjalsins á þann veg, að ábyrgðin væri pro rata .......... 392 Hinn 27. júní 1953 fékk J vörubifreið lánaða hjá K til ökuferðar og bifreiðarstjóra til að stjórna henni. Var síðan lagt upp. og tóku þeir J og K ásamt fleira fólki sér far með bifreið. inni. Var J meðal annarra á palli bifreiðarinnar, þar sem nokkrum umbúnaði hafði verið komið fyrir til hagræðis og öryggis þeim farþegum. Í þessari ökuför féll J af bifreið. inni og hlaut lemstur, er leiddu hann til bana. Ekkja hans höfðaði fyrir sína hönd og barna sinna skaðabótamál gegn eiganda bifreiðarinnar og ökumanni. Bifreiðin var umrætt skipti eigi til afnota fyrir almenning gegn borgun, og fór því um skaðabótaskyldu eigandans eftir almennum reglum, sbr. 2. mgr. 34. gr. laga nr. 23/1941. Á sama hátt fór um skaðabótaskyldu ökumanns, sbr. 3. mgr. 35. gr. sömu laga. Leitt var í ljós, að J hafði sleppt taki á reipi, sem farþegum þeim, er á palli voru, var ætlað að halda sér í, án þess að akstur bifreiðarinnar ylli þar nokkru um, svo sannað væri. Efnisskrá. KLIX Bls. Þetta leiddi hins vegar til falls J af bifreiðinni og bana hans. Samkvæmt þessu voru eigi efni til að taka til greina skaða- bótakröfur þær, sem um var að tefla ..........0000000... 578 Mannsbani hlauzt af akstri bifreiðar, og var eiganda hennar dæmt að greiða dánarbætur ......0.0...00000. een... 00... 627 B varð að borga viðgerðir, sem hann lét framkvæma á eignum annarra aðilja, enda bentu atvik máls eigi til þess, að þeim, sem verkið annaðist, hefði mátt vera ljóst, að það væri eigi unnið í þágu B ........0000.000nnnenee sens 651 Hinn 25. ágúst 1951 lá b/v G við bryggju, þar sem skipað var upp úr honum. Að uppskipun lokinni, þurfti að snúa skipinu. Var tekið að vinna að því laust eftir kl. 2230, er dimmt var af nóttu, en ljós voru á skipi og bryggju. Skipstjóri var á stjórnpalli, 1. stýrimaður ásamt tveimur hásetum á hvalbak og 1. vélstjóri einn við vélgæzlu í vélarrúmi. Skömmu áður en hér var komið, hafði 1. vélstjóri komið á stjórnpall. Taldi skipstjóri hann þá vera með áhrifum áfengis, en þó eigi vanhæfan til skyldustarfa. Skipinu var nú snúið í rétt horf við bryggju og tvær landfestar úr stálvír festar í hana. Er aflvél skipsins hafði síðan unnið hæfilegan tíma hægt aftur á bak, kveðst skipstjóri hafa gefið fyrirmæli í vélarrúm um stöðvun vélarinnar. Er skipið var ferðlítið orðið, jókst ferð þess aftur á bak mjög skyndilega. Urðu skipverjar á hvalbak þessa varir, og kallaði 1. stýrimaður til skipstjóra viðvörun um þetta. Reyndi nú á landfestarnar, og slitnuðu þær báðar. Slóst endi annarrar þeirra í vinstri fót annars hásetanna (A), sem áður getur, og hlaut hann mikil lemstur. Orsök slyssins var talin sú, að hraði skipsins aftur á bak var aukinn skyndilega, eins og áður greinir. Sú hraðaaukn- ing var óverjandi, eins og á stóð. Hvort sem 1. vélstjóri framkvæmdi hana af sjálfsdáðum eða samkvæmt skipun skipstjóra, var hér um mistök skipstjórnarmanns að tefla. A varð hins vegar engin sök gefin á slysinu. H/f K var því dæmt að bæta tjón A að fullu .......0000000000 0... 0000... 702 Sumarið 1952 var fluttur fjöldi sauðfjár af Norðurlandi til Suð- urlands. Var féð flutt á bifreiðum. Hinn 24. september um haustið var bifreiðin R 1825 á suðurleið með fjárhóp, og gætti K fjárins á palli bifreiðarinnar. Ökumaður bifreiðar- innar skýrði svo frá, að hann hefði stöðvað bifreiðina í grennd við Fornahvamm í Norðurárdal og rætt við K. Var þá ráðgert, að næsti áfangastaður yrði að Hreðavatnsskála. Ók hann síðan þangað án þess að verða nokkurs óvana- legs var á leiðinni, en þar kom í ljós, að K var ekki með bif- reiðinni. K fannst örendur á veginum skammt frá Hvammi í Norðurárdal, þar sem símalína var strengd yfir veginn. Einangrunarkúla símalínu þessarar átti að hvíla á járnkrók L Efnisskrá. Bls. Í símastaur, og var hún þá 45 m yfir miðju vegar. Fram kom í málinu, að bifreiðar með háfermi höfðu þá um sum- arið lyft símalínunni af króknum, en við að losna af krókn- um féll símalínan niður í rúmlega 3 m hæð. Af verksum- merkjum mátti ráða, að símalínan hefði, er greind bifreið fór um veginn, eigi verið á burðarkróknum, að hún hefði lent á K, sært hann í andliti, hálsbrotið hann, svipt honum aftur af bifreiðinni og valdið þannig bana hans. Skylt er Vegna almannaöryggis að leggja símalínur svo hátt yfir veg. um, að vegfarendum stafi eigi hætta af þeim. Og þar sem K varð engin sök á því gefin, þótt hann varaðist ekki síma- línuna, var skaðabótaábyrgð á þessu dauðaslysi öll lögð á Landssíma Íslands, sem var dæmt að greiða ekkju K útfarar- kostnað og dánarbætur ..................0.0..0 0000 T31 A starfaði við trésmíði hjá amerískum verktaka á vegum varn- arliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli. Hinn 15. júlí 1953 vann hann ásamt samstarfsmanni sínum B að smíði flekamóta. Hjálpuðust þeir nú að því A og B að negla kross- viðarplötur á tréramma, en hvorugur þeirra var lærður tré- smiður. Studdi A við, en B negldi. Við áslátt B hrökk nagli undan hamri hans í opið hægra auga A. Nethimna augans losnaði og rifnaði. Tókst ekki að ráða bót á þessu með læknisaðgerð, og varð augað sjónlaust að mestu. Þar sem greindur verktaki taldist til liðs Bandaríkjanna, sbr. lög nr. 110/1951, og B hafði ekki sýnt fulla aðgæzlu við áslátt naglans, en A varð ekki gefin nein ógætni að sök, þá var ríkissjóði dæmt að bæta að fullu tjón A, sem metið var sam- tals kr. 102.258.00 ..........0000000 0. TU Áfengislagabrot. A, sem var með áhrifum áfengis, tók hinn 27. febrúar 1955 bifreið annars manns leyfislaust og ók henni um götur Reykjavíkur með allt að 100 km hraða, miðað við klukku- stund, unz bifreiðin rakst á stein og laskaðist. Eigandi bif- reiðarinnar krafðist eigi saksóknar vegna heimildarlausrar notkunar hennar. A var dæmd refsing fyrir akstur bifreiðar með áfengisáhrifum, m. a. samkvæmt 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. áfengislaga nr. 58/1954 ...............00...00 00. 50 Hinn 27. marz 1955 voru A og B, sem áttu fólksbifreið, að drykkju í Reykjavík, Síðdegis fengu þeir C, sem var ódrukk- inn, til að aka þeim í bifreiðinni. Var síðan haldið áleiðis til Keflavíkur. Er bifreiðin var á beygju á veginum sunnan Hafnarfjarðar, lenti hún í lausri möl, kastaðist til og stöðv- aðist þversum á veginum. Við þetta rak B höfuðið í hliðar- rúðu bifreiðarinnar og hlaut áverka. C flutti sig nú aftur í bifreiðina og tók að hlúa að B, en A, sem var drukkinn, Efnisskrá. LI Bls. tók stjórn bifreiðarinnar og ók af stað áleiðis til Hafnar- fjarðar þrátt fyrir mótmæli C. Ók A mjög hratt. Valt bif- reiðin brátt út af veginum og stöðvaðist á þaki. A meiddist nokkuð, en eigi þeir B og C. Mark var ekki tekið á þeirri vörn A, að um neyðarúrræði af hans hálfu hefði verið að tefla vegna nauðsynjar þess að koma B til læknis, enda var C fullfær til að aka bifreiðinni. Var A dæmd refsing, m. a. samkvæmt 1. mgr. 24. gr. sbr. 1. mgr. 45. gr. áfengis- laga nr. 58/1954 .....000.0.eeoeeeeveveerreerrtren rr 136 Hinn 12. júlí 1954, um klukkan 2012, varð árekstur á Suður- nesjavegi í Njarðvíkum milli bifreiðanna Á 319 og VL 2396, er ökumaður hinnar fyrr nefndu sveigði inn á hliðarveg til hægri, en ökumaður hinnar síðar nefndu reyndi samtímis að aka fram úr á hægri brautarjaðri sínum. Urðu nokkrar skemmdir á báðum bifreiðunum. Lögreglumenn, sem komu á vettvang, töldu áfengisáhrifa gæta í fari Á, sem ók bif- reiðinni VL 2396. Var honum tekið blóð til rannsóknar, og reyndist áfengismagn þess 2.41%. A játaði að hafa neytt áfengis árdegis umræðdan dag og þá fundið töluvert á sér. Hann hefði hins vegar lagt sig klukkan 1030 og sofið fram til klukkan 1700 síðdegis og hafi þá verið af honum runnið. Þrír lögreglumenn, sem afskipti höfðu af máli A, lýstu út- liti hans og töldu einkenni, er bentu til áfengisáhrifa. Sam- kvæmt skýrslum lögreglumanna og því, sem í ljós var leitt um áfengisneyzlu A og áfengismagn Í blóði hans, þótti þrátt fyrir neitun A sannað, að hann hefði verið með áfengis- áhrifum við akstur nefndrar bifreiðar, og var honum dæmd refsing m. a. fyrir brot gegn 1. mgr. 24. gr. sbr. 1. mgr. 45. gr. áfengislaga nr. 58/1954 .....ccc0cc00 00 r. 0... 0... 146 Hinn 7. júní 1954, kl. 0340, var lögreglunni í Hafnarfirði tilkynnt, að bifreið hefði verið ekið á raflínustaur við Hverfisgötu þar í kaupstaðnum. Er lögreglumenn komu á vettvang, stóðu hjá bifreiðinni tveir menn, þeir A, sem var umráða- maður bifreiðarinnar og „allt að því dauðaðrukkinn“, og B, sem eigi var með áhrifum áfengis. Rannsókn máls þessa leiddi til málshöfðunar gegn A fyrir brot gegn áfengislög- um og bifreiðalögum. Samkvæmt skýrslum, sem fram komu í málinu, höfðu greindir menn verið kvöldið áður saman á heimili einu í Hafnarfirði, og var A ölvaður. Kvaðst hús- ráðandi hafa beðið B að aka A heim og hefði B lofað því. A hafi verið leiddur út í bifreiðina, enda hefði A verið ofur- ölvi og eigi getað gengið óstuddur. A kvaðst muna það eitt, að hann hefði verið í bifreiðinni þetta kvöld, en eigi minnast þess, að hann hefði stjórnað henni. B kvaðst hins vegar eftir nokkurn akstur hafa fengið A stjórn bifreiðarinnar samkvæmt skipun hans og A hefði síðan ekið á staurinn. LII Efnisskrá. Þar sem B, sem tekizt hafði á hendur að sjá A farborða, var einn til frásagnar um það, að hann hefði fengið A ofur. ölvi stjórn bifreiðarinnar, þótti vætti B, sem átti hendur sínar að verja, eigi næg sönnun þess, að A hefði ekið bifreið. inni og valdið árekstrinum. Var A því dæmd sýkna í málinu 248 Hinn 23. apríl 1955 stöðvaði lögreglumaður bifreið á þjóðvegin- um sunnan Hafnarfjarðar. Þrír leigubílstjórar úr Reykjavík voru farþegar í bifreiðinni, og höfðu þeir meðferðis 108 brennivínsflöskur. Sölubúðir Áfengisverzlunar ríkisins voru lokaðar um þessar mundir. Höfðu bílstjórarnir því látið verzlunina senda vínföng þessi suður með sjó, og voru þeir nú á heimleið með þau. Bílstjórarnir, sem töldu sig eiga brennivínið að þriðjungi hver, kváðust ætla það til eigin neyzlu, en eigi var tekið mark á þeim framburði þeirra. Var hverjum þeirra samkvæmt 3. og 4. mgr. 19. gr. sbr. 2. mgr. 42. gr. áfengislaga nr. 58/1954 dæmd 16050 króna sekt til Menningarsjóðs og allt áfengið gert upptækt ríkis- sjóði til handa ..................0..0.0.000. 0 288 Refsað fyrir neyzlu áfengis í veitingahúsi samkvæmt 20. gr. sbr. 43. gr. áfengislaga nr. 58/1954 .............. 50, 354, 657 Refsað fyrir ölvun ...................0000..0.. 409, 657 E og G fóru ölvaðir úr Reykjavík að kvöldi hinn 19. nóvember 1955 að Hlégarði í Mosfellssveit. Var þar háður dansleikur, og stóðu allmargar bifreiðar úti fyrir samkomuhúsi. Er þeir félagar komust eigi inn í samkomuhúsið, tóku þeir að huga að bifreiðunum og fundu meðal þeirra eina, sem var ólæst. Fóru þeir síðan í bifreið þessa, og settist E undir stýri, en G við hlið hans. E, sem hinn 4. október 1955 hafði verið dæmt fangelsi 5 mánuði, ævilöng ökuleyfissvipting og greiðsla skaðabóta fyrir ófrjáls not bifreiða, ölvun við akst- ur og slysaakstur, hóf síðan að aka bifreiðinni með sam- þykki G, og neyttu þeir báðir áfengis, meðan ekið var. Eftir að hafa ekið til Reykjavíkur, þaðan til Hafnarfjarðar og til Reykjavíkur aftur, héldu þeir félagar vestur Skothús- veg í Reykjavík með miklum hraða, og á gatnamótum þess Vegar og Suðurgötu lentu þeir í árekstri við bifreið, sem kom sunnan þá götu. Er ökumaður þeirrar bifreiðar hafði orð á því að kalla lögreglumenn á vettvang, hlupust þeir E og G á brott. Spjöll urðu í árekstrinum á báðum bifreiðun- um. Eigandi bifreiðar þeirrar, er þeir E og G óku, krafðist saksóknar vegna hinnar ófrjálsu notkunar hennar. Þeim E og G var báðum dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 og E enn fremur samkvæmt 1. mgr. 20. gr., 1. mgr. 23. gr., 2., 4. og 5. mgr. 26. gr., 1. mgr. 27. gr. og 29. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951, 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 2. Efnisskrá. LI Bls. gr., 2. og 3. mgr. 4. gr. og 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 37. gr. og 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusam- þykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930. Hlaut E fangelsi 9 mán- uði og G fangelsi 3 mánuði. Enn fremur var E sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 1. mgr. 39. gr. laga nr. 23/ 1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954 .........0.0.... 662 Áfrýjun. Sbr. kærumál. Ný málsgögn lögð fram í Hæstarétti 33, 65, 89, 146, 252, 354, 591, "1, 789 Áfrýjunarleyfi .. 106, 133, 142, 168, 209, 221, 235, 252, 263, 268, 294, 305, 327, 421, 578, 588, 609, 620, 645, 702, 723, 731, 763, TTT Héraðsdómur ómerktur í Hæstarétti og málinu vísað heim í hérað .......00.0.00.. enn 133, 263, 387 Áfrýjandi (M) krafðist ómerkingar héraðsdóms um greiðslu verkkaups vegna hitalagnar í hús, þar eð sérfróðir sam- dómsmenn hefðu eigi um málið fjallað í héraði. Þess- ari kröfu var ekki sinnt, þar sem einungis greinargerð hafði komið fram af hendi M í héraði og hann hafði eigi sótt þing, er málið var dómtekið .........0000.000.0.... 252 Stefndi (M) kom fyrir dóm í héraði og lagði fram greinargerð af sinni hendi, en síðar sótti hann ekki þing, og var mál- ið þá tekið til dóms. M áfrýjaði málinu og lagði fram í Hæstarétti ýmis ný gögn, en gagnaðiljar mótmæltu því, að önnur gögn kæmu til greina en þau, sem legið höfðu fyrir héraðsdómara. Málsástæður og ný gögn, sem M flutti fram í Hæstarétti, var honum í lófa lagið að bera fram í héraði. Var þeim því eigi sinnt, eins og á stóð, sbr. 110. gr. og 111. gr. laga nr. 85/1936 .......00000.... 252 Áfrýjandi krafðist málskostnaðar í héraði, en þar sem þar hafði eigi komið fram krafa um málskostnað, varð hann ekki dæmdur .......0.0.000.0 ens 255 Málflutningur málsaðilja í héraði var skilinn á þann veg, að hann vildi sætta sig við að bera tiltekinn hluta sakar í skaðabótamáli út af árekstri bifreiða. Varð því í málinu eigi dæmd þessum aðilja hagstæðari sakarskipting ...... 294 Kröfur áfrýjanda voru svo óákveðnar, að þær þóttu ekki dóm- hæfar. Var þeim því vísað frá héraðsdómi .............-. 305 Samkvæmt ákvæðum 11. gr. laga nr. 61/1947 skal skylduvá- trygging skips taka til 9/10 virðingarverðs skipsins. Héraðs- dómari taldi samt sem áður gilt það ákvæði í vátryggingar- skilmálum vátryggingarfélags, að 15% virðingarverðs skips skyldi vera í sjálfstryggingu eigenda þess. Skipseigendur, sem áfrýjað höfðu héraðsdómi, kröfðust staðfestingar hans. Gagnvart þeim varð því að leggja úrlausn héraðsdóms um þetta efni til grundvallar ........00.000. 00.00.0000... 305 LIV Efnisskrá. Bls. Hæstaréttarlögmenn, er flutt höfðu mál í héraði, staðfestu, að rétt væri í héraðsdómi hermt um tiltekið málsatvik. Var frásögn héraðsdómara því lögð til grundvallar, þrátt fyrir andmæli málsaðilja ..............0..00.00000.00.0... 318 Opinberu máli áfrýjað, einungis að því er varðaði ákvæði hér- aðsdóms um sviptingu réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ...........00..0..... 348 Héraðsdómari dæmdi M synjunareið í barnsfaðernismáli. M á- frýjaði málinu, er eiðsfrestur hans samkvæmt héraðsdómi var liðinn, og krafðist barnsmóðir því frávísunar málsins frá Hæstarétti. En þar sem 197. gr. laga nr. 85/1936 gilti um áfrýjun málsins og ákvæða þess lagaboðs hafði verið sætt, var frávísunarkröfunni hrundið „................... 421 Aðiljum stefnt til réttargæzlu með framhaldsáfrýjunarstefnu .. 591 Héraðsdómur ómerktur og máli vísað frá héraðsdómi vegna Vanreifunar ..............0...0...00000 000 637 Aðili hafði fyrir Hæstarétti uppi varnarástæður, er hann hafði ekki hreyft í héraði. Komu þær ekki til álita gegn and- mælum gagnaðilja ..................00..000.0 000. 645 Áfrýjunarleyfi. Áfrýjunarfrestur liðinn .. 106, 133, 142, 168, 209, 221, 235, 252, 263, 268, 294, 305, 327, 421, 578, 588, 609, 620, 645, 702, 723, 131, 763, TTT Ágreiningsatkvæði. Sjá sératkvæði. Ákæra. Héraðsdómari lét undan falla að leggja dóm á tiltekið ákæru- atriði. Að þessu var fundið, en héraðsdómur eigi ómerktur 50 Í opinberu máli á hendur skipstjóra fyrir brot gegn 261. gr. siglingalaga nr. 56/1914 og 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 var þess krafizt í ákæruskjali, að hann yrði auk refsingar sviptur skipstjórnarréttindum samkv. 264. gr. siglingalaganna, sbr. 6. gr. laga nr. 40/1930. Skipstjóri varð í því máli eigi sviptur stýrimannsréttindum, þar sem þess var ekki krafizt sérstaklega í ákæru .............. 189 Opinber starfsmaður (S) sætti ákæru fyrir ýmislegt misferli í sýslan, þ. á m. fyrir sjóðþurrð, samkvæmt 247. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1940. Áður en dómur gekk í héraði, greiddi S ríkissjóði sjóðskuld sína, og felldi dóms- málaráðherra þá ákæru samkvæmt téðri hegningarlaga- grein Niður ..........0...0.00. 0000. 432 H sætti ákæru samkvæmt 108. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 fyrir meiðandi ummæli um opinberan starfsmann, G. Í ákæruskjali var m. a. krafizt ómerkingar ummæla og Efnisskrá. LV Bis. að H yrði dæmt að greiða kostnað af birtingu dómsorða. Þessar kröfur voru eigi gerðar að tilhlutan G, og voru þær því eigi teknar til greina, sbr. 241. gr. hegningarlaganna 451 L sætti m. a. ákæru samkvæmt 244. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 fyrir hnupl, en þar sem atvik að þessu mis- ferli, svo sem staður og stund verknaðar, voru eigi nægi- lega í ljós leidd, varð dómur eigi lagður á ákæruatriðið, sbr. 2. tl. 2. mgr. 115. gr. laga nr. 27/1951 .......000.00... 6öT Hinn 8. ágúst 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hend- ur F og krafðist refsingar samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir líkamsárás og líkamsáverka. Ákvörðun hér- aðsdómara um þingfestingu málsins 19. október s. á. var því næst rituð á ákæruskjalið og það síðan birt fyrir föður F, þar sem F hafði talið sig til heimilis. Er málið var þingfest, krafðist verjandi F þess, að málinu yrði vís- að frá dómi vegna ófullnægjandi birtingar ákæruskjals, sem eigi hefði verið birt fyrir ákærða sjálfum, er farinn væri af landi brott. Héraðsdómari úrskurðaði birtingu á- kæruskjalsins lögmæta og hratt frávísunarkröfunni. Hæsti- réttur staðfesti þá niðurstöðu héraðsdómara, að eigi bæri að frávísa málinu, en með því að ákærði væri erlendis, en hins vegar ókunnugt um dvalarstað hans, skyldi birt- ing ákæruskjals fram fara með þeim hætti, sem kveðið er á um í 117. gr. laga nr. 27/1951 .......000000 0000... 669 Krafa ákæruvalds um refsingu samkvæmt 231. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 eigi tekin til greina, þar sem sú krafa var eigi höfð uppi fyrir atbeina þess, sem hlut átti að máli ............0.00.0. s.n 674 Hinn 4. júlí 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hend- ur þrettán mönnum, sem sakaðir voru um ólögleg gjald- eyrisviðskipti. Tveir hinna ákærðu kröfðust frávísunar málsins, að því er þá varðaði, vegna ólöglegs aðiljasam.- lags. Samkvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951 ber undir hand- hafa ákæruvalds að kveða á um aðiljasamlag í opinberum málum. Þar sem dómsmálaráðherra hafði með greindu ákæruskjali eigi farið út fyrir mörk nefnds lagaákvæðis, var frávísunarkröfunni hrundið ...........00000000.000.. 3 Atferli, sem í ákæruskjali var talið varða við 203. gr. laga nr. 19/1940, að nokkru fært til 209. gr. sömu laga ........ 682 Efnisdómur lagður á ákæruatriði, enda þótt tímamörk verkn- aðar væru ekki nákvæm, enda vafalaust, við hvert af- brot var átt, sbr. 3. mgr. 118. gr. laga nr. 27/1951 ...... 682 Ásetningur. Sjá saknæmi. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. LVI Efnisskrá. Áverkar. Sjá líkamsáverkar. Ávísanir. Hlutafélagið S á Akureyri sendi hlutafélaginu Ö í Reykjavík á vegum Skipaútgerðar ríkisins tvær vörusendingar vetur- inn 1950 til 1951. Fyrir andvirðinu gaf S út ávísanir á Ö og seldi þær útibúi Landsbanka Íslands á Akureyri. Jafn- framt afhenti S útibúinu fylgibréf um vörurnar, sem um- boðsmaður skipaútgerðarinnar hafði gefið út. Ö neitaði að greiða ávísanir þessar, en skipaútgerðin afhenti því hins vegar vörurnar eigi að síður. Nefnd fylgibréf voru heim- ildarskjöl, og veitti handhöfn þeirra bankanum rétt til að setja það að skilyrði fyrir afhendingu varanna til Ö, að andvirði þeirra væri greitt. Að svo vöxnu máli var skipa- útgerðinni dæmt að greiða bankanum fjárhæðir ávísananna Barnaverndarnefnd. Barnaverndarnefnd kærir fyrir héraðsdómara skírlifisbrot, framin af fulltíða manni gagnvart ungum drengjum .... Barnsfaðernismál. K ól hinn 7. janúar 1954 óskilgetið fullburða meybarn og lýsti M föður þess, en hann vildi eigi við faðernið kannast. Að- iljar voru sammála um, að þau hefðu átt mök saman, en greindi á um, hvenær það hefði verið. Blóðrannsókn á þeim og barninu útilokaði M ekki frá faðerninu. Þar sem skýrsla K um, hvenær mök aðilja hefðu átt sér stað, var óljós, og ekkert kom fram til styrktar því, að þau hefðu gerzt á getnaðartíma barnsins, þá var M í héraði dæmdur synj- unareiður. M áfrýjaði héraðsdómi, eftir að eiðsfrestur hans samkvæmt dóminum var liðinn, og K gagnáfrýjaði. Að liðn- um eiðsfresti taldi K áfrýjun M óheimila og krafðist því frávísunar málsins frá Hæstarétti. En þar sem ákvæði 197. gr. laga nr. 85/1936 tóku til áfrýjunar málsins og þeirra ákvæða hafði verið gætt, var frávísunarkröfunni hrundið. Var héraðsdómur staðfestur að öðru leyti en því, að M var mæltur eiðsfrestur tvo mánuði frá birtingu hæstaréttardómsins ...............22.00... enn Bifreiðar. a) Einkamál. Í marzmánuði 1953 sneri A sér til B, sem gert hafði sér að atvinnu sölu á notuðum bifreiðum, og bað hann að koma í verð fyrir sig tveimur notuðum bifreiðum. Bifreiðarnar voru síðan til sölu á vegum B, og seldust þær nokkru síðar á kr. 12.000.00 og kr. 26.000.00. Aðilja greindi nú á um, Bls. 570 682 421 Efnisskrá. LVII Bls. hvað þeim hefði samizt um bifreiðarnar, en voru sam- mála um, að samkomulag hefði verið, að A smíðaði handa B húsgagnasamstæðu fyrir kr. 8.000.00, en B legði til á- klæði, er A fékk í hendur skömmu síðar. B hélt því fram, að A hefði selt honum bifreiðarnar á samtals kr. 25.000.00 gegn gjaldfresti á andvirðinu, unz bifreiðarnar seldust. Af söluverði bifreiðanna hefði A fengið kr. 30.000.00, og auk þess kvaðst B hafa greitt kr. 3.000.00, er A skuldaði C. Samkvæmt þessu taldi B sig hafa innt af hendi að fullu andvirði húsgagnanna og höfðaði mál til afhendingar þeirra eða til vara endurheimtu andvirðis þeirra. A kvaðst hins vegar hafa veitt B kost á bifreiðunum og umræðdum hús- gögnum fyrir samtals kr. 33.000.00, ef andvirðið greiddist fyrir 7. apríl 1953. B hefði eigi greitt fyrir þann tíma, og tilboð sitt þar með verið úr sögunni. Aðiljar höfðu ekki gert með sér skriflegan samning. Tveir menn, sem voru við- staddir, er aðiljar ræðdust við, töldu samkomulag hafa orðið um, að B greiddi kr. 33.000.00 fyrir bifreiðarnar og húsgögnin, en kváðust eigi hafa heyrt A áskilja sér ákveð- inn gjalddaga. Að svo vöxnu máli og þar sem aðiljum hefði verið innan handar að gera skriflegan samning, var eigi talið sannað, að samkomulag aðilja hefði verið með öðrum hætti en A lýsti því. Var hann því sýkn dæmdur að öðru en því, að hann skyldi skila aftur áklæði því, er að fram- an gTEÍNÍr .........2000000 renn 79 A hafði ókeypis far í bifreið löggæzlumanna á vegum úti. Fyrir mistök löggæzlumanns, sem ók bifreiðinni, valt hún út af veginum. Hlaut A meiðsl og krafðist bóta úr ríkis- sjóði. Flutningur á A var eigi framkvæmd á starfa lög- gæzlumanna né í svo nánu sambandi við hann, að ríkis- sjóður væri ábyrgur til fébóta fyrir meiðsli A. Krafa A var því eigi til greina tekin .........0000000000000.. 94, 100 Hinn 1. nóvember 1951, um klukkan 2100, varð árekstur á þjóð- veginum í Öxnadalshólum milli vörubifreiðarinnar A 331 og farþegabifreiðarinnar R 4715, er tók 26 farþega. Var R 4715 á leið til Akureyrar, en ÁA 331 kom á móti henni. Lögreglumenn mældu breidd vegarins, þar sem árekstur- inn varð, og reyndist hún 4.15 m, en á hól um 60—70 m sunn- ar eru útskot á veginum. Ökumaður bifreiðarinnar A 331 kveðst hafa stöðvað bifreið sína, er hann sá, að hann mundi ekki ná nefndum útskotum, áður en hina bifreiðina bæri að. Stóð hún því kyrr og var með fullum ljósum, er árekst- urinn varð. Á henni urðu litlar skemmdir við áreksturinn. Ökumaður R 4715 skýrði svo frá, að hann hefði eigi orðið var A 331, fyrr en hann var kominn fram hjá útskotunum. Hafi hann þá skipt í lægra ganghraðastig og hemlað, eins LVITI Efnisskrá. Bls. og hann þorði vegna hálku á veginum, en ljós A 331 hafi verið svo sterk, að hann sá illa fram á veginn. Er bifreið- arnar rákust á, valt R 4715 út af veginum, farþegar í Þif- reiðinni meiddust og spjöll urðu á bifreiðinni. Bifreiðin R 4t15 var keðjulaus, og athugun leiddi í ljós, að ljós A 331 voru rangstæð. Eigandi R 4715 krafðist bóta af eiganda A 331, sem dæmt var að bæta tjónið að % hluta, enda var hann samkvæmt málflutningi sínum í héraði talinn vilja sætta sig við þau úrslit .......................... 294 Hinn 3. október 1953, klukkan 2030, hélt konan A ásamt móður sinni í strætisvagni frá Hafnarfirði áleiðis að Silfurtúni. Af ókunnugleika fóru þær of snemma úr vagninum og hugðust ganga það, sem eftir var í áfangastað. Héldu þær nú austur veginn vinstra megin, og gekk A innar á veginum. Er þær höfðu stutt gengið, ók bifreið, sem kom á eftir þeim, aftan á þær með þeim afleiðingum, að A beið bana. Bifreið sú, er slysinu olli, var á vegum varnarliðs Bandaríkjanna, og var ökumaður hennar talinn eiga alla sök á slysinu. Ríkissjóði, sem játaði fébótaábyrgð sinni, sbr. 2. tl. 12. gr. fylgiskjals laga nr. 110/1951, var dæmt að greiða börnum hennar og eiginmanni bætur .......... 332 Hinn 27. júní 1953 fékk J vörubifreið lánaða hjá K til ökuferð- ar og bifreiðarstjóra til að stjórna henni. Var síðan lagt upp, og tóku þeir J og K ásamt fleira fólki sér far með bif- reiðinni. Var J meðal annarra á palli bifreiðarinnar, þar sem nokkrum umbúnaði hafði verið komið fyrir til hag- ræðis og öryggis þeim farþegum. Í þessari ökuför féll J af bifreiðinni og hlaut lemstur, er leiddu hann til bana. Ekkja hans höfðaði fyrir sína hönd og barna sinna skaða- bótamál gegn eiganda bifreiðarinnar og ökumanni. Bifreið- in var umrætt skipti eigi til afnota fyrir almenning gegn borgun, og fór því um skaðabótaskyldu eigandans eftir almennum reglum, sbr. 2. mgr. 34. gr. laga nr. 23/1941. Á sama hátt fór um skaðabótaskyldu ökumanns, sbr. 3. mgr. 35. gr. sömu laga. Leitt var í ljós, að J hafði sleppt taki á reipi, sem farþegum þeim, er á palli voru, var ætlað að halda sér í, án þess að akstur bifreiðarinnar ylli þar nokkru um, svo sannað væri. Þetta leiddi hins vegar til falls J af bifreiðinni og bana hans. Samkvæmt þessu voru eigi efni til að taka til greina skaðabótakröfur þær, sem um var að tefla ..........0.0220000 ns 578 Hinn 6. júlí 1953, klukkan tæplega 0530, varð árekstur milli bifreiðanna X 351 og R 5582 með þeim afleiðingum, að bandarískur maður (M), farþegi í bifreiðinni R 5582, hlaut slík lemstur, að hann andaðist skömmu síðar. Árekstur bessi varð á Reykjanesbraut. Var X 351 á leið til Reykja- Efnisskrá. LIX Bls. víkur, en R 5582 á leið til Keflavíkur. Orsök slyssins reynd. ist sú, að ökumaður á X 351 sveigði án nokkurs tilefnis til hægri í veg fyrir hina bifreiðina, og varð þá áreksturinn. Að svo vöxnu máli, taldist ökumaður X 351 eiga alla sök á árekstrinum. M var kvæntur maður, og krafðist ekkja hans (S) bóta úr hendi eiganda X 351 vegna missis eigin- manns síns. Er M andaðist, var hann í þjónustu erlendra verktaka á vegum varnarliðs Bandaríkjanna á Keflavíkur- flugvelli. Hafði hann ráðizt til þess starfa hinn 27. maí 1953, eða 5 vikum áður en hann lézt. Eigi var leitt í ljós, að M hefði haft nema um 1150 dollara tekjur á árunum 1945 til 1953. Hins vegar hafði S allt þetta tímabil rekið verzlun og saumastofu. Námu hreinar tekjur af þeim at- vinnurekstri árið 1953 samkvæmt skattaframtali fyrir það ár kr. 41.360.68. Eigi kom fram, að M hefði starfað fyrir fyrirtæki þetta, en sýnt þótti, að hjónin hefðu að mestu haft framfæri sitt af rekstri þess. S voru dæmdar bætur, að fjárhæð kr. 70.000.00, fyrir röskun á stöðu og högum vegna missis eiginmanns síns og svo fyrir fjártjón, er sam- kvæmt gögnum málsins gat ekki talizt mikið, þegar litið var til atvinnuhátta mannsins, meðan hjúskapur þeirra stóð 627 Sumarið 1952 var fluttur fjöldi sauðfjár af Norðurlandi til Suðurlands. Var féð flutt á bifreiðum. Hinn 24. september um haustið var bifreiðin R 1825 á suðurleið með fjárhóp, og gætti K fjárins á palli bifreiðarinnar. Ökumaður bif- reiðarinnar skýrði svo frá, að hann hefði stöðvað bifreið- ina í grennd við Fornahvamm í Norðurárðal og rætt við K. Var þá ráðgert, að næsti áfangastaður yrði að Hreðavatns- skála. Ók hann síðan þangað án þess að verða nokkurs óvanalegs var á leiðinni, en þar kom í ljós, að K var ekki með bifreiðinni. K fannst örendur á veginum skammt frá Hvammi í Norðurárdal, þar sem símalína var strengd yfir veginn. Einangrunarkúla símalínu þessarar átti að hvíla á járnkrók í símastaur, og var hún þá 45 m yfir miðju vegar. Fram kom í málinu, að bifreiðar með háfermi höfðu þá um sumarið lyft símalínunni af króknum, en við að losna af króknum féll símalínan niður í rúmlega 3 m hæð. Af verksummerkjum mátti ráða, að símalínan hefði, er greind bifreið fór um veginn, eigi verið á burðarkrókn- um, að hún hefði lent á K, sært hann í andliti, hálsbrotið hann, svipt honum aftur af bifreiðinni og valdið þannig bana hans. Skylt er vegna almannaðryggis að leggja síma- línur svo hátt yfir vegum, að vegfarendum stafi eigi hætta af þeim. Og þar sem K varð engin sök á því gefin, þótt hann varaðist ekki símalínuna, var skaðabótaábyrgð á þessu dauðaslysi öll lögð á Landssíma Íslands, sem var dæmt LX Efnisskrá Bls. að greiða ekkju K útfararkostnað hans og dánarbætur .. 731 b) Opinber mál. A ók bifreiðinni B 115 um Urðargötu á Patreksfirði að vega- mótum hennar, Aðalstrætis og Bjarkargötu. Við gatnamót- in kom bifreiðin B 65 úr Aðalstræti á vinstri hönd A. Rák- ust bifreiðarnar saman, og urðu á þeim nokkur spjöll. A var talinn eiga sök á árekstrinum, og var honum dæmd refsing fyrir brot á 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. bifreiða- laga nr. 23/1941, 2. gr. og 1. mgr. 7. gr. sbr. 14. gr. um- ferðarlaga nr. 24/1941 og 21. gr. sbr. 93. gr. lögreglusam- þykktar fyrir Barðastrandarsýslu nr. 180/1941 ........... 33 Hinn 2. júlí 1954, um klukkan 10 árdegis, ók A bifreiðinni B 115 frá húsinu nr. 15 við Aðalstræti á Patreksfirði áleiðis inn á Geirseyri. Er hann nálgaðist gatnamót Aðalstrætis og Urðargötu, hlupu þrír drengir inn á veginn, einn frá vinstri og tveir frá hægri, miðað við stefnu bifreiðarinnar. Kveðst A þá hafa gefið hljóðmerki. Drengirnir hafi virzt ætla út af veginum til vinstri. Hafi hann því sveigt til hægri, en drengirnir þá snúið við og hlaupið til hægri. Urðu þeir nú allir fyrir bifreiðinni og ýttust á undan henni, unz hún rakst á húsið nr. 10 við Aðalstræti og stöðvaðist þar. Hraðamælir bifreiðarinnar var óvirkur, og engin örugg vitneskja fékkst um hraða bifreiðarinnar. A beitti ekki hemlum fyrr en í óefni var komið. Fekk hann eigi stöðvað bifreiðina, enda var handhemill hennar óvirkur, og fót- hemlar, sem blotnað höfðu í akstri nóttina áður, eigi full- virkir. Þá kom það einnig fram við skoðun á bifreiðinni, að slit var „í armi í sambandi við stýrisstangir svo og í spindilboltanum“, er skoðunarmaður telur kunna að valda óstöðugleika bifreiðarinnar á miklum hraða. Einn drengj- anna, fæddur 13. maí 1948, lemstraðist svo, að hann and- aðist á vettvangi, annar, fæddur 17. ágúst 1945, dó af meiðsl- um sínum nokkrum stundum eftir slysið, en hinn þriðji, fæddur 1. ágúst 1949, hlaut minni háttar áverka, er lýsing 218. gr. laga nr. 19/1940 tók eigi til. A var dæmt varð. hald 4 mánuði samkvæmt 215. gr. laga nr. 19/1940, 5. og 26. gr. sbr. 18. og 38. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, 2. og 4. gr. sbr. 14. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og 2. sbr. 9. gr. reglugerðar nr. 72/1937 um gerð og notkun Þifreiða. Þá var Á samkvæmt 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 sviptur ökuleyfi ævilangt ....................0000.00 0... 33 A, sem var með áhrifum áfengis, tók bifreið annars manns leyfislaust og ók henni um götur Reykjavíkur með allt að 100 km hraða, miðað við klukkustund, unz bifreiðin rakst á stein og laskaðist. Eigandi bifreiðarinnar krafðist ekki Efnisskrá LXI Bls. saksóknar vegna heimildarlausrar notkunar bifreiðarinnar. A var dæmd refsing fyrir akstur bifreiðarinnar með áhrif- um áfengis samkvæmt 1, mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954 og í. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 2. gr. og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930 .......enee rr 50 Hinn 27. marz 1955 voru A og B, sem áttu fólksbifreið, að drykkju í Reykjavík. Síðdegis fengu þeir C, sem var ódrukk- inn, til að aka þeim í bifreiðinni. Var síðan haldið áleiðis til Keflavíkur. Er bifreiðin var í beygju á veginum sunnan Hafnarfjarðar, lenti hún í lausri möl, kastaðist til og stöðv- aðist þversum á veginum. Við þetta rak B, sem sat Í aftur- sæti, höfuðið í hliðarrúðu bifreiðarinnar og hlaut við það blæðandi áverka. C flutti sig nú aftur í bifreiðina og tók að hlúa að B, en A, sem var drukkinn, tók stjórn bifreið- arinnar og ók af stað áleiðis til Hafnarfjarðar, þrátt fyrir mótmæli C. Ók A mjög hratt. Valt bifreiðin brátt út af veginum og stöðvaðist á þaki. A meiddist við þetta nokk- uð, en eigi þeir B og C. Eigi var tekið mark á þeirri vörn A, að um neyðarúrræði af hans hálfu hefði verið að tefla vegna nauðsynjar á að koma B til læknis, enda var C fullfær til að aka bifreiðinni. Var A dæmd 1500 króna sekt og svipting ökuleyfis 15 mánuði fyrir brot gegn 1. mgr. 24, gr, sbr. 1. mgr. 45. gr. áfengislaga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr., 1, 2. og 4. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. og 1. mgr. 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 og 2. gr. sbr. 14. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 ........0000000000... 136 Hinn 12. júlí 1954, um klukkan 2012, varð árekstur á Suðurnesja- vegi í Njarðvíkum milli bifreiðanna Á 319 og VL 2396, er ökumaður hinnar fyrr nefndu sveigði inn á hliðarveg til hægri, en ökumaður hinnar síðar nefndu reyndi samtímis að aka fram úr á hægri brautarjaðri sínum. Á báðum bifreiðunum urðu nokkrar skemmdir. Lögreglumenn, sem komu á vettvang, töldu gæta áfengisáhrifa í fari A, sem ók bifreiðinni VL 2396. Var honum tekið blóð til rann- sóknar, og reyndist áfengismagn þess 2,41%0. Á játaði að hafa neytt áfengis árdegis umræddan dag og þá fundið töluvert á sér. Hann hefði hins vegar lagt sig klukkan 1030 og sofið fram til klukkan 1700 síðdegis, og hafi þá verið af honum runnið. Þrír lögreglumenn, sem afskipti höfðu af máli A, lýstu útliti hans og töldu einkenni, er bentu til áfengisáhrifa. Samkvæmt skýrslu lögreglumann- anna og því, sem leitt var í ljós um áfengisneyzlu ÁA og áfengismagn í blóði hans, þótti þrátt fyrir neitun Á sann- að, að hann hefði verið með áfengisáhrifum við akstur LXII Efnisskrá Bis, bifreiðarinnar VL 2396, og var honum fyrir brot gegn 1. mgr. 24. gr. sbr. 1. mgr. 45. gr. áfengislaga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. og 39. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. og 2. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. sr. laga nr. 24/1941 dæmt 12 daga varðhald og ökuleyfis- svipting ævilangt, enda var um ítrekun brots að tefla .. 146 Hinn 7. júní 1954, kl. 0340, var lögreglunni í Hafnarfirði til- kynnt, að bifreið hefði verið ekið á raflínustaur við Hverfis- götu þar í kaupstaðnum. Er lögreglumenn komu á vettvang, stóðu hjá bifreiðinni tveir menn, þeir A, sem var umráða- maður bifreiðarinnar og „allt að því dauðadrukkinn“, og B, sem eigi var með áhrifum áfengis. Rannsókn máls þessa leiddi til málshöfðunar gegn A fyrir brot gegn áfengislög- um og bifreiðalögum. Samkvæmt skýrslum, sem fram komu í málinu, höfðu greindir menn verið kvöldið áður saman á heimili einu í Hafnarfirði, og var A ölvaður. Kvaðst hús- ráðandi hafa beðið B að aka A heim, og hefði B lofað því. A hefði verið leiddur út í bifreiðina, enda hefði A verið ofurölvi og eigi getað gengið óstuddur. A kvaðst muna það eitt, að hann hefði verið í bifreiðinni þetta kvöld, en eigi minnast þess, að hann hefði stjórnað henni. B kvaðst hins vegar eftir nokkurn akstur hafa fengið A stjórn bifreið. arinnar samkvæmt skipun hans og A hefði síðan ekið á staurinn. Þar sem B, sem tekizt hafði á hendur að sjá A farborða, var einn til frásagnar um það, að hann hefði fengið A ofurölvi stjórn bifreiðarinnar, þótti vætti B, sem átti hendur sínar að verja, eigi næg sönnun þess, að A hefði ekið bifreiðinni og valdið árekstrinum. Var A því dæmd sýkna í málinu ...........0.2......0. 248 Hinn 13. marz 1955, klukkan 0315, sáu lögreglumenn, sem fóru um Suðurlandsbraut í Reykjavík, bifreiðina R 608 utan veg- arins. Var vél bifreiðarinnar í gangi, og undir stýri hennar sat A, sem var ölvaður. Sýnt var, að reynt hafði verið að aka bifreiðinni úr stað, þar sem hjól hennar höfðu grafizt Í jarðveginn. Eiginkona A skýrði svo frá fyrir dómi, að hún hefði ekið bifreiðinni, þangað sem hún stóð, en vegna ósættis við A farið úr henni, stöðvað vélina, tekið kveikju- lykilinn með sér og gengið heim. Kvaðst hún hafa ekið bifreiðinni út af veginum til þess að A, sem hafði annan lykil að henni, reyndi síður að aka henni. A taldi fram. burð konu sinnar hljóta að vera réttan, en hann neitaði því að hafa sjálfur ekið bifreiðinni eða gert tilraun til þess. Samkvæmt skýrslu lögreglumanna og reyndum málsins þótti sannað, að A hefði gert tilraun til að aka bifreiðinni, og var honum samkvæmt 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. og 39. gr. laga nr. 23/1941 dæmd 1500 króna sekt til ríkissjóðs Efnisskrá. LXTII og Ökuleyfissvipting 6 mánuði .......000000 00.00.0000... 284 Hinn 13. nóvember 1955, klukkan 0430, framkvæmdi lögreglu- maður tollskoðun í bifreið varnarliðsmanns (E) á leið út af Keflavíkurflugvelli og varð þá var áfengisþefs úr vitum EF, sem stjórnaði bifreiðinni. E játaði að hafa neytt nokk- urs áfengis á tímabilinu frá kl. 2200—2400 kvöldið áður, og vínandamagn í blóði hans reyndist 1.58%.. Tveir lög- reglumenn kváðu vínþef hafa verið af vitum E, eins og áður greinir. Annar lögreglumannanna kvað E enn fremur hafa verið voteygðan og linmæltan. Hinn lögreglumaður- inn sagði, að hann hefði verið rauðeygður og voteygður, en kurteis. Af hendi ákæruvalds var mál höfðað gegn E fyrir brot á 3. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. og 39. gr. laga nr. 23/1941, og var hann talinn sannur að sök samkvæmt þeim lagaboðum. Hinn 12. desember 1955 hafði E verið dæmdur til refsingar og ökuleyfissviptingar fyrir brot gegn áfengis- lögum, bifreiðalögum og umferðarlögum. Var honum því nú með hliðsjón af 78. gr. laga nr. 19/1940 dæmd 500 króna sekt í ríkissjóð og ökuleyfissvipting 6 mánuði .......... 648 E og G fóru ölvaðir úr Reykjavík að kvöldi hinn 19. nóvember 1955 að Hlégarði í Mosfellssveit. Var þar háður dansleikur, og stóðu allmargar bifreiðar úti fyrir samkomuhúsi. Er þeir félagar komust eigi inn í samkomuhúsið, tóku þeir að huga að bifreiðunum og fundu meðal þeirra eina, sem var ólæst. Fóru þeir síðan í bifreið þessa, og settist E undir stýri, en G við hlið hans. E, sem hinn 4. október 1955 hafði verið dæmt fangelsi 5 mánuði, ævilöng ökuleyfissvipt- ing og greiðsla skaðabóta fyrir ófrjáls not bifreiða, ölvun við akstur og slysaakstur, hóf síðan að aka bifreiðinni með samþykki G, og neyttu þeir báðir áfengis, meðan ekið var. Eftir að hafa ekið til Reykjavíkur, þaðan til Hafnar- fjarðar og til Reykjavíkur aftur, héldu þeir félagar vestur Skothúsveg í Reykjavík með miklum hraða, og á gatna- mótum þess vegar og Suðurgötu lentu þeir í árekstri við bifreið, sem kom sunnan þá götu. Er ökumaður þeirrar bifreiðar hafði orð á því að kalla lögreglumenn á vettvang, hlupust þeir E og G á brott. Spjöll urðu í árekstrinum á báð- um bifreiðunum. Eigandi bifreiðar þeirrar, sem þeir E og G óku, krafðist saksóknar vegna hinnar ófrjálsu notkunar hennar. Þeim E og G var báðum dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 og E enn fremur samkvæmt 1. mgr. 20. gr. 1. mgr. 23. gr., 2., 4. og 5. mgr. 26. gr. Í. mgr. 27. gr. og 29. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951, 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 2. gr., 2. og 3. mgr. 4. gr. og 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 37. gr. og 46. gr. sbr. 96. gr. lög- LXIV Efnisskrá. Bls. reglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930. Hlaut E fang- elsi 9 mánuði og G fangelsi 3 mánuði. Enn fremur var E sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 1. mgr. 39. gr. laga nr. 23/1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954 .............. 662 Hinn 22. febrúar 1955, um klukkan 1157, var lögreglunni í Reykjavík tilkynnt, að umferðarslys hefði orðið við gatna- mót Ásvallagötu og Blómvallagötu í Reykjavík, Höfðu tveir drengir, þriggja ára og fimm ára, orðið fyrir vörubifreið, þar sem þeir voru á sleða við syðri gangstétt Ásvallagötu, og beðið bana. Tæplega tíu ára gömul telpa (S) sá, þegar slysið varð, en eigi var leitt í ljós, að um aðra sjónarvotta hefði verið að tefla. S skýrði svo frá, að hún hefði verið stödd við gatnamótin, er vörubifreið með bláu húsi kom norðan Blómvallagötu, beygði inn í Ásvallagötu til hægri og rann í beygjunni yfir drengina. S virtist bifreiðarstjórinn eigi verða slyssins var. Ekki sá hún hann greinilega, en virt- ist hann frekar unglegur. Sérfróður maður kannaði greind og vitnishæfi S. Kvað hann eftirtekt og minni hennar í góðu meðallagi og litskynjun vel það. Við eftirgrennslan þess, hvaða bifreið hefði valdið slysinu, beindist athygli rann- sóknarmanna að vörubifreið, er stóð nokkru vestar á Ás- vallagötu og sneri í vestur. Bifreið þessi var græn að lit. Var hún skoðuð, en þó eigi rækilega fyrr en daginn eftir. Fannst þá hár undir vinstra bretti hennar, og gat það sam- kvæmt rannsókn, sem framkvæmd var, verið af öðrum drengnum, en um það varð hins vegar ekkert fullyrt. Öku- maður bifreiðar þessarar, K, fæddur 18. september 1897, skýrði rannsóknarlögreglunni svo frá, að hann hefði ekið um greind gatnamót á leið heim til sín, er klukkuna vant- aði, að hann taldi, um 15 mínútur í tólf umræddan dag. Hefði hann komið um Blómvallagötu á gatnamótin og beygt á venjulegan hátt til hægri vestur Ásvallagötu. Hann kvaðst ekki hafa séð börn á gatnamótunum og ekki hafa orðið þess var, að hjól bifreiðar sinnar færi þar yfir ójöfnu. Þess- um framburði sínum breytti K síðar fyrir rannsóknarlög- reglunni og dómi. Kvaðst hann meðal annars hafa fundið, að hjól bifreiðarinnar fóru á gatnamótunum yfir ójöfnu, er hann þá taldi vera suðurgangstétt Ásvallagötu. Var framburður K á þá leið, að honum sjálfum virtist líklegt, að slysið hefði orðið af völdum bifreiðar hans. Síðar var lögð fram skýrsla sérfróðs læknis um geðheilsu K eftir þessa atburði. Var það álit læknisins, að K hefði á tímabil. inu 23. febrúar 1955 til 5. apríl 1955 verið haldinn slíku sjúklegu þunglyndi, að framburður hans á því tímabili gæti hafa verið „ósakbær“. Fellst Læknaráð á, að niðurstöður læknisins gætu haft við rök að styðjast. Þegar virt var Efnisskrá. LXV Bls. skýrsla S um lit bifreiðarinnar, lýsing hennar á ökumanni, annað, sem fram kom í málinu, m. a. um ferðir annarra bifreiða um gatnamótin, og svo sá möguleiki, að fleiri bif- reiðar en kunnugt var um hefðu á þeim tíma, er máli skipti, verið þar á ferð, þá brast sönnun fyrir því, að K hefði valdið slysinu. Var hann því sýkn dæmdur af ákæru um brot gegn 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og ákvæðum bifreiðalaga, umferðarlaga og lögreglusamþykktar Reykja- VÍKUr ........00000 000 742 Birting. Hinn 8. ágúst 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hend- ur F og krafðist refsingar á hendur honum samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir líkamsárás og líkamsáverka. Ákvörðun héraðsdómara um þingfestingu málsins 19. októ- ber s. á. var því næst rituð á ákæruskjalið og það síðan birt fyrir föður F, þar sem F hafði talið sig til heimilis. Er mál- ið var þingfest, krafðist verjandi F þess, að málinu yrði vísað frá dómi vegna ófullnægjandi birtingar ákæruskjals, sem eigi hefði verið birt fyrir ákærða sjálfum, er farinn væri af landi brott. Héraðsdómari úrskurðaði birtingu ákæruskjalsins lögmæta og hratt frávisunarkröfunni. Hæsti- réttur staðfesti þá niðurstöðu héraðsdómara, að eigi bæri að frávísa málinu, en með því að ákærði væri erlendis, en ókunnugt hins vegar um dvalarstað hans, skyldi birting ákæruskjalsins fram fara með þeim hætti, sem kveðið er á um í 117. gr. laga nr. 27/1951 ........20000000 00... 0... 669 Björgun. Dráttaraðstoð. Hinn 14. nóvember 1953 lá v/s Súlan á Grundarfirði, en aðal- aflvél hennar hafði bilað daginn áður. Vátryggingarfélag skipsins samdi nú svo um, að v/s Snæfell drægi Súluna frá Grundarfirði til Reykjavíkur fyrir kr. 12.000.00. Hinn 15. nóvember, kl. 0245, hófst svo drátturinn. Gekk ferðin í fyrstu vel, en kl. 0900 í versnandi veðri undan Malarrifi slitnaði dráttarfesti. Eftir að gengið hafði verið frá nýjum dráttar- taugum, var haldið til Bervíkur og lagzt þar kl. 1515. Eigi gátu skipin haldizt lengi við þar sakir veðurofsa, og var nú haldið til Ólafsvíkur, þar sem varpað var akkerum, en jafnframt voru dráttartaugar látnar haldast milli skipanna. Ofsarok var á. Leitað var aðstoðar varðskipa, en án árang- urs. Aðfaranótt 16. nóvember slitnaði festin milli skipanna, og tók Súlan þegar að reka með miklum hraða. Legufæri Snæfells höfðu snúizt saman, og gat það því eigi farið þeg- ar Súlunni til hjálpar. Skip, sem einnig var á þessum slóð- um, gat eigi vegna ofviðris sinnt hjálparbeiðni Súlunnar. LXVI Efnisskrá, Bla Snæfellsmenn hófust hins vegar þegar handa um að greiða legufæri sín. Var það mjög erfitt verk og tókst ekki, fyrr en stjórnborðsakkeri var dregið á þilfar. Hafði skipstjóri Snæfells sigið í sjó í böndum til að koma festum á akkerið, svo að því yrði lyft. Var nú haldið til Súlunnar í mjög vondu veðri og hún tekin í drátt til Ólafsvíkur. Komu skipin þang- að milli kl. 1 og 2 síðdegis, eftir að dráttarfesti hafði enn slitnað og skipin rekizt saman. Skiptum skipanna var þar með lokið, enda var björgunarskipið Sæbjörg fengið til að draga Súluna til Reykjavíkur. Hjálp sú, sem áhöfn Snæfells veitti Súlunni hinn 16. nóvember og nú var lýst, var metin björgun. Súlan með búnaði var virt á kr. 785.000.00. Farang- ur skipsmanna var vátryggður fyrir kr. 80.000.00. Bjarglaun voru dæmd kr. 100.000.00. Við ákvörðun þeirra var litið til skyldna þeirra, sem eigandi Snæfells hafði tekizt á hendur gagnvart Súlunni með dráttarsamningi. En þóknun fyrir drátt til Ólafsvíkur var ákveðin kr. 6.000.00 .............. 106 Hinn 27. nóvember 1951 lagði v/s Erna, sem fermd var 673 salt- síldartunnum, af stað frá Djúpavík áleiðis til Siglufjarðar, en Síldarútvegsnefnd var samkvæmt skjölum skipsins við- takandi síldarfarmsins. Veður var vont, sjór kom á skipið og síldartunna á þilfari brotnaði. Skipinu var því snúið upp Í vindinn, meðan tunnur á þilfarinu voru lagfærðar. Skömmu síðar voru vélar skipsins stöðvaðar til athugunar að ráði vélstjóra, og kom í ljós, að vélar höfðu laskazt. Var nú leitað aðstoðar, en skipið var 1215 sm undan Skagatá, vindur NNV 8, snjókoma og skyggni 100—200 metrar. Varðskipið Þór lá í vari undir Hrísey, er skipherr- anum barst um hendur Slysavarnarfélags Íslands beiðni um skjóta hjálp frá skipstjóra v/s Ernu, sem ræki hratt að landi. V/s Þór var þegar haldið til hjálpar. Vindur var NNA 9 og snjókoma, og er komið var að v/s Ernu, var hún á reki 11 sm í réttvísandi 44* frá Skagatá. Eftir að dráttar- taugum hafði verið komið milli skipanna, var haldið til Siglufjarðar. Gekk drátturinn slysalaust að öðru leyti en því, að óverulegar skemmdir urðu á skipunum, er þau rák- ust saman í Siglufjarðarhöfn. Þar sem v/s Erna var með óvirka vél á reki í stórhríð, náttmyrkri og stormi skammt undan landi, landtaka var slæm og viðgerð vélar vonlaus, áður en skipið tæki land, var hjálp varðskipsins metin björg- un. Verðmæti þess, sem bjargað var, var talið nema um 600.000 krónum og bjarglaun ákveðin kr. 65.000.00, er eig- endum skips og Sildarútvegsnefnd vegna farmeigenda var dæmt að greiða in soliðum ...............0......0 0. 142 Hinn 30. nóvember 1950 var v/s Erna RE 15 sunnan lands á leið til Reykjavíkur, er vél hennar bilaði. Var þá ákveðið Efnisskrá. LXVII Bls. að leita hjálpar. Kl. 0920 sama dag barst björgunarskipinu Sæbjörgu, sem lá í Reykjavíkurhöfn, beiðni Slysavarnarfé- lags Íslands um að fara til hjálpar Ernu, er ræki með bilaða vél suður af Reykjanesi. Sæbjörg lagði úr höfn kl. 1000 og kom að Ernu kl. 1520 um 75 sm suðvestur af Reykjanesi. Er dráttartaug hafði verið komið milli skip- anna, hélt Sæbjörg af stað áleiðis til Reykjavíkur með Ernu í eftirdragi. Veður var þá NA 3, sjór NV 5 og loft skýjað. Um kl. 1900, er skipin voru út af Kirkjuvogi, slitn- aði dráttartaugin. Veður fór mjög versnandi um þetta leyti, og jókst vindhraðinn á nokkrum mínútum upp í NA 12 með slyddu, særoki og brotsjóum. Þrátt fyrir erfiðar aðstæður tókst brátt að koma af nýju dráttartaug milli skipanna, en einnig sú dráttartaug slitnaði innan skamms. Enn var drátt- artaug komið yfir í Ernu, en skipverjar þar misstu hana í sjóinn. Er þessu fór fram, varð árekstur milli skipanna og við það lítils háttar skemmdir á björgunarskipinu. Er Sæ- björg því næst sigldi að Ernu, tókst að koma dráttartaug yfir í hana og festa hana þar. Um kl. 2200 var síðan haldið upp undir Reykjanes, og sigldi björgunarskipið eftir ratsjá. Veðri tók nú heldur að slota, og um kl. 2400 var vindur NA 10, sjór NA 6 og særok. Var nú haldið suður og austur. Kl. 0940 hinn 1. desember lögðust skipin í var vestur af Grinda- vík. Daginn eftir var haldið til Reykjavíkur, og skilaði björgunarskipið Ernu að bryggju þar kl. 1400. Í óveðrinu kvöldið 30. nóvember varð vart mikils leka á Sæbjörgu, í vélarrúmi og víðar, enda erfiðaði skipið mjög. Þá virtist og yfirbygging skipsins láta undan sjóum, sem á hana komu. Nokkurra bilana varð síðar vart á Sæbjörgu. Eigi þótti sannað, að þær hefðu aðallega hlotizt af drætti Ernu, en ætla mátti, að Sæbjörg hefði reynzt nokkuð við dráttinn. Talið var, að v/s Erna hefði verið statt í neyð, enda með öllu óvíst, að tekizt hefði að gera við vélina á hafi úti, og allra veðra var von. Hjálp Sæbjargar var því metin björgun. Verðmæti v/s Ernu var metið kr. 394.700.00. Bjarglaun ásamt kostnaði dæmd kr. 75.000.00 ......2000000 0000. 221 Hinn 26. nóvember 1953 árdegis var olíuflutningaskipinu Linde, 15680 smálestir dw. og 153 m á lengd, lagt utan hafnar- garða Reykjavíkur norðaustur af Örfirisey. Varpað var stjórnborðsakkeri skipsins með 8 liðum af keðju, legufæri |, frá stefni skipsins var 4“ vír og 10' kaðli fest í legudufl til bakborða, legufæri II, og að aftan var skipið tengt tveimur duflum með vír og 10' kaðli, legufæri III og IV. Lá skipið nú þannig, að stefni þess vissi sem næst til norðvesturs, og var afstaða þess til legufæranna sú, að I var beint norður af stefni skipsins, Il sem næst vestur af stefninu, III beint LXVIITI Efnisskrá. Bls, austur af skut skipsins og IV beint suður af skutnum. Er á daginn leið, tók að hvessa. KI. 1900 var vindátt 20 stig austan norðurs, meðalvindhraði 22 hnútar, en mesti vind- hraði 34 hnútar. Tók skipið um þetta leyti að reka í átt til lands. Dró skipið stjórnborðsakkerið og sleit bakborðsfest- ingu. Bakborðsakkeri var þá látið falla og hafnsögumaður (A) fenginn um borð kl. 1935. Bakborðsduflið að aftan var þá komið undir síðu skipsins vegna reks þess, og voru fest- ar því leystar úr duflinu. Í samráði við A var nú beðið um hjálp skipa, og til þess réðst togarinn Hvalfell, 655 rúm- lestir brúttó með 1000 hestafla gufuvél, er staddur var á ytri höfninni. Brá Hvalfell þegar við, fór á staðinn, lagðist til kuls við Linde og lét bæði akkeri falla ásamt 5 liðum af keðju. Togvírar Hvalfells voru því næst báðir festir á stafn Linde og vél Hvalfells látin ganga áfram á hægri ferð. Þessum ráðstöfunum var lokið kl. 2230. Lágu skipin þannig af nóttina, og var vél Hvalfells látin vinna á sama hátt, enda kvað A sig og skipstjóra Linde hafa verið sammála um, að rétt væri vegna stórviðris að láta skipið liggja, eins og það var komið, meðan ekkert bilaði. Vindátt hélzt alla nótt- ina 10 stig austan norðurs, meðalvindur oftast 8 vind- stig, en mestur vindhraði 10 vindstig. Kl. 0830 næsta morg- un hafði veður lægt mjög. Léttu skipin þá akkerum, og dró Hvalfell Linde frá landi. Lauk þar með skiptum skip- anna. Talið var ótvírætt með hliðsjón af stærð skipsins, nálægð þess við landgrynningar, veðurhæð og veðurátt, að skipið hefði verið í yfirvofandi hættu, er það tók að reka að landi. Með öllu var óvíst, að afturfesting skipsins héldi, eftir að það var farið að draga stjórnborðsakkerið og framfesting til bakborða hafði brostið. Þrír hafnsögumenn, sem voru um borð í skipunum um kvöldið og nóttina, lýstu allir fyrir dómi því áliti sínu, að Linde hafi verið í hættu statt, og hið sama var álit hinna sérfróðu sjódómsmanna. Eftir að hættuástand þetta var á komið, var Hvalfell kvatt til hjálpar, sem það veitti, eftir því sem skipstjórnarmenn á Linde töldu að mestu gagni koma. Með því að toga í Linde með vélarafli og með akkerum sínum styrkti það framfest- ingu Linde, og fór Linde því meðal annars betur í sjó en ella. Með framangreindum aðgerðum stuðlaði Hvalfell að því, að framfestingar Linde færu eigi úr skorðum eða biluðu, en slíkt hefði valdið aukinni hættu og hefði getað leitt til áhættusamra stjórntaka skipstjórnarmanna Linde, eins og á stóð. Var Hvalfell talið hafa unnið björgunarstarf í merkingu 229. gr. siglingalaga nr. 56/1914. Verðmæti Linde og farms var talið nema kr. 34.168.446.14. Bjarglaun ákveð- in kr. 900.000.00 ........002.0000e sn 789 Efnisskrá. LXIX Blóðrannsókn. Atvinnudeild Háskóla Íslands framkvæmir rannsókn á hjarta- blóði manns, sem farizt hafði í eldsvoða af mannavöldum Rannsókn framkvæmd á áfengismagni í blóði manns, sem ók bifreið ölvaður ..........0.20000. 0000 00 se Greining framkvæmd á blóðflokkum málsaðilja og barns í sam. bandi við barnsfaðernismál ...........20000000 00.00.0000... Rannsókn framkvæmd á áfengismagni í blóði manns, sem sakaður var um að hafa verið með áfengisáhrifum við akstur bifreiðar ...........2.00000..ene nn Blöð og tímarit. Ritstjórum tímarits dæmd sekt fyrir ærumeiðingar samkvæmt 234. gr. og 235. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og ummæli ómerkt samkvæmt 1. mgr. 241. gr. sömu laga .... M höfðaði mál gegn ábyrgðarmanni dagblaðs og krafðist refs- ingar á hendur ábyrgðarmanninum, vegna þess að í blaðinu hefði birzt grein, sem merkt hefði verið M án heimildar. Héraðsdómur í málinu var ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi vegna vanreifunar af hendi stefnanda í héraði Borgararéttindi. A var dæmd refsing fyrir brennu, manndráp af gáleysi og fjársvik samkvæmt 2. mgr. 164. gr., 215. gr. og 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940. Hann var sviptur kosningar- rétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .... A, sem sekur var um brot gegn 244. gr., 247. gr. og 248. gr. laga nr. 19/1940, var sviptur kosningarrétti og kjörgengi sam- kvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ......00000000. 0... A var dæmd refsing fyrir þjófnað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og sviptur kosningarrétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .......00.00000 000 A var sekur um þjófnað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og sviptur kosningarrétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .......00020000 00 ner Tveimur mönnum var dæmt skilorðsbundið fangelsi samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 fyrir þjófnað. Að svo vöxnu máli var svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68 gr. sömu laga eigi dæmd, sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 22/1955 ............ Fjórir menn, sem sekir voru um stórfelld brot samkvæmt al- mennum hegningarlögum nr. 19/1940, sviptir réttindum sam- kvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .......00000000 00... A var dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 106. gr. og 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir árás á lögreglumenn, er af hlutust stór- felldir áverkar. Hann var sviptur kosningarrétti og kjör- gengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ..........0...... Bls. 146 421 648 637 50 348 354 LXX Efnisskrá. Manni refsað fyrir þjófnað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940. Hann var sviptur réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ..........0200000 nes A, sem sekur var um nauðgun samkvæmt 194. gr. laga nr. 19/1940, sviptur kosningarrétti og kjörgengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ............000.0.. ss... A, sem dæmd var refsing fyrir skírlífisbrot samkvæmt 203. gr. og 209. gr. laga nr. 19/1940, sviptur kosningarrétti og kjör- gengi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .............. Manni dæmd refsing fyrir þjófnað og fjársvik samkvæmt 244. gr. og 248. gr. laga nr. 19/1940 og svo svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .........00.0000.00.0... Botnvörpuveiðar. Sjá fiskveiðibrot. Bókhald. H, sem rak verzlun og útgerð, varð uppvís að ýmsum mis- fellum í bókhaldi, er vörðuðu við 1. mgr. 5. gr. 1. mgr. 6. gr., 7. gr., 8. gr. og 10. gr. sbr. 18. gr. og 1. mgr. 19. gr. laga nr. 62/1938 og 262. gr. laga nr. 19/1940. Hins vegar þótti eigi sannað, að færslu verzlunarbókanna hefði verið hagað, svo sem raun var á, í því skyni að blekkja í lög- skiptum. Var H því dæmd sýkna af ákæru um brot gegn 158. gr. laga nr. 19/1940 .............0.00 000. Brenna. S keypti hinn 19. maí 1954 nýlenduvöruverzlun, er var til húsa í kjallara hússins nr. 19 við Framnesveg í Reykjavík, sem er einlyft steinhús með timburlofti og innveggjum. Sölu- búðin var í herbergi götumegin, en vörugeymsla Í tveimur bakherbergjum. Kaupverð verzlunarinnar var talið kr. 90.644.57, þar af kaupverð vörubirgða kr. 52.165.27. S hélt starfrækslu verzlunarinnar áfram á greindum stað. Hinn 10. júní 1954 ritaði hann Sjóvátryggingarfélagi Íslands h/f beiðni um brunatryggingu á vörum og tækjum verzlunar- innar, að fjárhæð kr. 200.000.00. Síðar ákvað S að kynna sér, hvernig vátryggingu verzlunarinnar hefði verið háttað áður en hann keypti hana, og hinn 8. júlí 1954 fékk hann í skrifstofu Vátryggingarfélagsins h/f vitneskju um, að hjá því félagi hefði fyrrverandi eigandi verzlunarinnar vá- tryggt vörubirgðir hennar á kr. 100.000.00 til nóvember- mánaðar 1954 og verzlunarbúnað á kr. 50.000.00 til 13. febrúar 1955. S kvað sig hafa talið vátryggingarfjárhæð varanna of lága og því beðið um hækkun fjárhæðarinnar í kr. 150.000.00. S gekk rekstur verzlunarinnar frá upphafi mjög illa. Lenti hann þegar í vanskilum við skuldheimtu- Bls. 614 682 71 8 1 Efnisskrá. LXXI Bls. menn, og hinn 7. júlí 1954 lokaði hann verzluninni vegna fjárhagsörðugleika. Hinn 12. s. m. krafðist umboðsmaður skuldheimtumanna hans þess, að hann kæmi daginn eftir á fund sinn til viðræðna um skuldamálin. Er S nú hug- leiddi fjárhagsvandræði þau, sem hann hafði ratað í, kveð- ur hann að mótazt hafi sá ásetningur sinn að brenna vör- ur sínar ásamt verzlunarbúnaði og fá greitt vátryggingar- féð. S fór því næst þegar næstu nótt í verzlunina og kveikti eld í birgðageymslunni, en hélt að því búnu heim til sín og lagðist til svefns. Á tíunda tímanum morguninn eftir var slökkviliðinu gert viðvart um, að eldur væri í húsinu, og fór það þá þegar á vettvang. Reykur var þá mikill í húsinu, en lítill eldur, sem þegar var slökktur, en í íbúð sinni yfir verzluninni var örendur af kolsýrings- eitrun aldraður maður, sem S var kunnugt um að bjó þar. Húsið nr. 19 við Framnesveg er í íbúðarhverfi. Veður brennunóttina var S og SV 4—6 og rigning. Hætta var ekki talin á útbreiðslu eldsins, eins og á stóð. Skoðunar- og matsmenn töldu útsöluverð vörubirgða S kr. 46.004.98 og verðmæti verzlunarbúnaðar kr. 968.00, en sýnt þótti, að ásetningur S hefði verið að heimta að fullu greindar vátryggingarfjárhæðir, samtals kr. 400.000.00, þrátt fyrir framburð hans um, að hann hefði eigi talið vátryggingu sína hjá Sjóvátryggingarfélagi Íslands h/f gilda vegna vanskila á greiðslu iðgjalda. S var dæmt fangelsi 5 ár fyrir brot gegn 2. mgr. 164. gr., 215. gr. og 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940 og svo sviptur borgararétt- indum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga Dagsektir. Skattstjóri Reykjavíkur krafðist þess með bréfi til Trésmiða- félags Reykjavíkur, dags. 14. marz 1956, að félagið léti honum í té skýrslur um uppmælingar vegna smíðavinnu við húsabyggingar, er framkvæmdar hefðu verið á vegum félagsins árið 1955, eða veitti starfsmönnum hans aðgang að gögnum um þetta efni, en mælingar þessar eru lagðar til grundvallar launagreiðslum samkvæmt ákvæðisvinnu- taxta. Formaður félagsins neitaði að verða við þessum kröfum skattstjórans, enda færu launagreiðslur engar fram á vegum félagsins, sem væri stéttarfélag, er ákvæði 34. gr. laga nr. 46/1954 um upplýsingarskyldu stofnana tækju ekki til. Samkvæmt tillögum skattstjóra lagði Fjármálaráðu- neytið því næst fyrir félagsstjórnina að láta umræddar skýrslur í té, að viðlögðum dagsektum samkvæmt 51. gr. laga nr. 46/1954, og krafðist síðan fjárnáms fyrir dagsekt, er fyrirmælum þess var ekki hlýtt. Synjað var um fram- LXKTI Efnisskrá. Bls. kvæmd fjárnáms, enda gat félagið, að því er umrætt máls- efni varðar, eigi talizt til félaga þeirra eða stofnana, sem ræðir um í 34. gr. nefndra laga. Þótti sú skýring á því lagaákvæði og styðjast við 81. gr. reglugerðar nr. 147/1955 427 Dánarbætur. Hinn 3. október 1953, kl. 2030, hélt konan A ásamt móður sinni frá Hafnarfirði í strætisvagni áleiðis til Silfurtúns. Er þær af ókunnugleika höfðu farið of snemma úr vagninum, hugðust þær ganga það sem eftir var í áfangastað. Þær héldu nú austur veginn vinstra megin, og gekk A innar á veginum. Er þær höfðu stutt gengið, ók bifreið, sem kom á eftir þeim, aftan á þær með þeim afleiðingum, að A beið bana. Bifreið sú, er slysinu olli, var á vegum varnar- liðs Bandaríkjanna, og var ökumaður hennar talinn eiga alla sök á slysinu. Ríkissjóði, sem játaði fébótaábyrgð sinni, sbr. lög nr. 110/1951, var dæmt að greiða tveimur börnum A og eiginmanni hennar bætur .................. 332 Hinn 27. júní 1953 fékk J vörubifreið lánaða hjá K til ökuferð- ar og svo bifreiðarstjóra til að aka henni. Var síðan lagt upp, og tóku þeir J og K ásamt fleira fólki sér far með bifreiðinni. J og fleiri farþegar voru á palli bifreiðar- innar, þar sem komið hafði verið fyrir nokkrum umbún- aði til hagræðis og Öryggis. Í ökuför þessari féll J af bifreiðinni og hlaut lemstur, er leiddu til bana hans. Ekkja hans krafðist fyrir sína hönd og barna sinna skaðabóta úr hendi eiganda bifreiðarinnar og ökumanns. Bifreiðin var umrætt skipti eigi til afnota fyrir almenning gegn borgun, og fór því um skaðabótaskyldu eigandans eftir al- mennum reglum, sbr. 2. mgr. 34. gr. laga nr. 23/1941. Á sama hátt fór um skaðabótaskyldu ökumanns, sbr. 3. mgr. 35. gr. sömu laga. Leitt var í ljós, að J hafði sleppt taki á reipi, sem farþegum þeim, er á palli voru, var ætlað að halda sér í, án þess að akstur bifreiðarinnar ylli þar nokkru um, svo sannað væri. Þetta leiddi hins vegar til falls J af bifreiðinni og þar með bana hans. Fébóta- kröfur þær, sem um var að tefla, urðu því eigi til greina teknar ..........00.0ess sr 57 Hinn 6. júlí 1953 varð árekstur milli bifreiðanna X 351 og R 5582 með þeim afleiðingum, að bandarískur maður (M), farþegi í R 5582, lemstraðist svo, að hann andaðist skömmu síðar. Átti ökumaður X 351 alla sök á slysi þessu, og krafðist eiginkona M (S) fébóta vegna missis eiginmanns síns úr hendi eiganda bifreiðarinnar. Er M andaðst, var hann í þjónustu erlendra verktaka á vegum varnarliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli, Hafði hann ráðizt GO Efnisskrá. LXXTII til þess starfa, fimm vikum áður en hann lézt. Eigi var leitt í ljós, að M hefði haft nema um 1150 dollara tekjur á árunum 1945 til 1953. Hins vegar hafði S allt þetta tíma- bil rekið verzlun og saumastofu. Námu hreinar tekjur af þeim atvinnurekstri árið 1953 samkvæmt skattaframtali fyrir það ár kr. 41.360.68. Eigi kom fram, að M hefði starf- að á vegum þessa fyrirtækis, en sýnt þótti, að hjónin hefðu að mestu haft framfæri sitt af rekstri þess. S voru dæmdar bætur, kr. 70.000.00 alls, fyrir röskun á stöðu og högum og svo fjártjón, er eigi gat talizt mikið, eins og á stóð .. K gætti fjár á palli bifreiðar, er hún ók undir símalínu, sem strengd var þvert yfir veginn í svo lítilli hæð, að hún lenti á andliti K og lemstraði hann til bana. Slys þetta var metið Landssíma Íslands til sakar, og var honum dæmt að greiða ekkju K dánarbætur ...........00000.0 000... Dómar og úrskurðir. Fundið að því, að héraðsdómari hafði eigi lagt dóm á tiltekið ákæruatriði og skaðabótakröfu, er höfð var uppi í því máli Skilorðsbundnir refsiðómar .........0.00000000 00... 153, 348, Atvikalýsingu og rökstuðningi dóms í einkamáli var svo áfátt, að hann var ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar ...........2000000. seen Gagnáfrýjendur máls kröfðust staðfestingar héraðsdóms, sem því varð að leggja til grundvallar gagnvart þeim um til- tekið atriði, enda þótt Hæstiréttur kæmist um það að nið- urstöðu hagkvæmari þeim en héraðsdómari hafði gert .. Áfrýjandi taldi ranga frásögn héraðsdómara í dómi um tiltekið málsatvik. Hún var þó lögð til grundvallar, enda staðhæfðu hæstaréttarlögmenn, sem flutt höfðu málið í héraði, að rétt væri með farið ...........0.0020.0 0... Eigendur tveggja jarða deildu um eignarrétt til eyrar í veiðiá. Lagði landamerkjadómur dóm á mál þeirra. Eigandi þriðju jarðarinnar (S) átti og land gegnt eyrinni. Dómur um sakarefni skipti hann máli, sbr. 7. gr. vatnalaga nr. 15/1923 og 7. gr. laga nr. 112/1941 um lax- og silungsveiði. Þar sem S hafði eigi verið veitt færi á að gerast aðili málsins, sbr. 8. gr. laga nr. 41/1919, var dómur landamerkjadóms- ins ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .........20..0.0000er sen Aðilja greindi á um það, hvort málflutningur skyldi vera munn- legur eða skriflegur. Bar héraðsdómara að veita úrlausn um ágreiningsefni þetta með úrskurði, þar sem greindir væru málsaðiljar, mál það, sem um var að tefla, helztu málsástæður og svo niðurstöður, sbr. 2. mgr. 190. gr. laga nr. 85/1936. Þessa í stað færði héraðsdómarinn einungis til Bls. 627 T31 50 409 263 305 318 387 LXXIV Efnisskrá. Bls þingbókar þá ákvörðun sína, að málflutningur skyldi skrif- legur vera. Var sú dómsathöfn ómerkt og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .................. 807 Dómarar. Fundið að því, að héraðsdómari hafði látið heitfestingu vitna undan falla, sbr. 100. gr. laga nr. 27/1951 ........ 9, 146, 573 Héraðsdómari víkur sæti í lögtaksmáli, þar sem hann hafði í yfirskattanefnd tekið afstöðu til málsástæðu, er höfð var uppi í lögtaksmálinu ................00000000 00. 41, 43 Fundið að því, að í þjófnaðarmáli hafði héraðsdómari ekki lagt dóm á tiltekið ákæruatriði ......................... 50 Í sama máli hafði héraðsdómari látið undir höfuð leggjast að rannsaka og leggja dóm á skaðabótakröfur ............ 50 Héraðsdómur í máli til heimtu girðingarkostnaðar var ómerkt. ur og málinu vísað heim í hérað, þar sem mál var van- reifað og dæmt án dómsetu sérfróðra samdómsmanna .. 133 Áfrýjandi krafðist ómerkingar héraðsdóms um greiðslu kostn- aðar við hitalögn í hús, vegna þess að sérfróðir samdóms- menn hefðu eigi fjallað um málið ásamt héraðsdómara. Kröfu þessari var hrundið, enda höfðu engin gögn önnur en greinargerð komið fram af hendi stefnda í héraði (áfrýjanda) og hann ekki sótt þing, er málið var dómtekið 252 Héraðsdómari lét undir höfuð leggjast að leiðbeina málsaðilja, sem var ólöglærður, um kröfugerð, öflun gagna og rök- stuðning, eftir því sem þörf var á ..........00.000000.. 265 Í sama máli var héraðsdómi áfátt um lýsingu málsatvika og rökstuðning, sbr. 193. gr. laga nr. 85/1936. Var dómurinn því ómerktur og málinu vísað heim í hérað .............. 263 Er krafizt var dóms um eignarrétt til eyrar í veiðiá, var jarð- eiganda, sem land átti gegnt eyrinni, eigi veitt færi á að koma fyrir landamerkjadóminn og gerast aðili í málinu, sbr. 8. gr. laga nr. 41/1919. Var héraðsdómur því ómerkt- ur og málinu vísað heim í hérað ..............0000.0.... 387 Fundið að því, að héraðsdómari í opinberu máli lýsti í dómi háttsemi, sem felld hafði verið undan ákæru ............ 432 Héraðsdómari í máli milli Þ og F hafði áður gegnt dómara- störfum í máli sömu aðilja. Af þeim sökum krafðist Þ þess, að dómarinn viki sæti. Héraðsdómari hratt þessari kröfu með úrskurði, sem kærður var til Hæstaréttar. Hæsti- réttur staðfesti úrskurðinn og vítti kæru hans .......... 564 Er sannreyna skyldi, hvort vitni þekktu ákærða, gætti héraðs- dómari þess ekki að láta þau leita hans í hópi manna, sbr. 2. mgr. 2. tl. 35. gr. laga nr. 27/1951 ...........00.000... 682 Rannsókn máls út af banaslysi ófullkomin .................. 142 Er ágreiningur var með málsaðiljum um það, hvort málflutn- Efnisskrá. LXXV ingur skyldi vera munnlegur eða skriflegur, bókaði héraðs- dómari þá ákvörðun sína, að málflutningur skyldi vera skriflegur, án þess að kveða á um ágreininginn með úr- skurði, er fullnægði ákvæðum 190. gr. laga nr. 85/1936. Var greind dómsathöfn því felld úr gildi og málinu vísað heim í hérað til uppsögu löglegs úrskurðar ............ Dómstólar. Fyrir fógetadómi var krafizt lögtaks fyrir eftirstöðvum út- svars, er lagt var á A í Siglufjarðarkaupstað árið 1954. Úrskurður sakadóms um heimilisfang A í öðru sveitar- félagi nefnt ár skar eigi úr um skyldu hans til greiðslu útsvarsskuldarinnar. Bar fógeta því að veita efnisúrlausn um lögtakskröfuna ..........0000000 nenna Í opinberu máli út af fiskveiðabroti kvaddi héraðsdómari með sér tvo samdómendur samkvæmt 3. mgr. 5. gr. laga nr. 21/1951 ...........0000 eens 65, 89, Dómstólar skera úr ágreiningi um skattskyldu, sbr. 42. gr. laga nr. 46/1954 .........0.000000 00 snert Eigendur jarða deildu um kostnað af girðingu á mörkum jarð- anna. Athugun vettvangs, lýsing og mat á staðháttum skipti máli um úrlausn þess máls. Átti héraðsdómari því að dæma málið ásamt samdómendum samkvæmt III. kafla laga nr. 41/1919. Þar sem þessa hafði eigi verið gætt, var héraðsdómur ómerktur .........200000 0000 enn. Héraðsdómari lét undan falla að kveðja sérfróða samdóms- menn til að fara ásamt sér með og dæma skaðabótamál út af slysförum á vinnustað, sbr. 3. tl. 1. mgr. 200. gr. laga nr. 85/1936. En eigi þótti næg ástæða til að ómerkja héraðsdóm af þeim sökum .........0.0000 000. M var í héraði dæmt að greiða kostnað af hitalögn í hús hans. M áfrýjaði dóminum og krafðist ómerkingar hans, þar sem héraðsdómari hefði ekki kvatt sérfróða menn til að dæma málið með sér, sbr. 3. tl. 1. mgr. 200. gr. laga nr. 85/1936. En þegar þess var gætt, að engin gögn önnur en greinargerð höfðu í héraði komið fram af hendi M, sem eigi hafði sótt þing, er málið var dómtekið, þótti ekki efni til að sinna ómerkingarkröfunni .........0.000000.00.000.. Jarðeigandi hafði eigi með skurðgreftri og öðrum framkvæmd- um á lendum, sem við yfirlandskipti komu í hans hlut, firrt sig rétti til að bera lögmæti yfirlandskiptagerðar- innar undir dómstóla ............000.2.0n0 nn Hæstiréttur vísaði frá héraðsdómi gagnsök í héraði samkvæmt kæru gagnstefnda (S), er þá hafði ekki uppi kröfu um málskostnað í gagnsökinni í héraði. S gat því eigi síðar borið slíka kröfu undir dómstóla ......0000000000....00.. Bls. 807 61 Ti 117 133 168 300 LXXVI Efnisskrá. Bis Héraðsdómari dæmir ásamt tveimur sérfróðum samdómsmönn- um mál út af brotum gegn löggjöf um innflutning, gjald- eyri, verðlag, bókhald o. fl. ...........00.000 0000 457 Héraðsdómari dæmir ásamt tveimur sérfróðum samdómsmönn- um skaðabótamál út af slysförum á vinnustað .......... TT Ágreiningsmál um kaupverð húss, er flutt var frá útlöndum, dæmt af héraðsdómara ásamt tveimur sérfróðum sam- dómsmönnum ..........20.02.0 sess 784 Dráttaraðstoð. Sjá björgun. Eftirgrennslan afbrota. Sjá opinber mál. Eiðar og heit. Fundið að því, að vitni í opinberu máli voru eigi heitfest .. 9, 146, 573 Í barnsfaðernismáli var skýrsla barnsmóður óljós og úrslit lát- in velta á synjunareiði mannsins .............0..0000..... 421 K hafði verið forstjóri félags og annazt samningsgerð af þess hendi. Málaferli urðu um þau skipti, og var K krafinn vættis um samningsgerðina. Enda þótt K hefði á greindan veg verið við málsefni riðinn, var honum gegn andmælum gagnaðilja leyfð heitfesting vættis síns .................. 653 Eignakönnun. P var á árinu 1949 gert að greiða eignakönnunarskatt, kr. 11.250.00, og á árinu 1950 skattauka, kr. 4750.00. Eftir að almennir lögtaksúrskurðir um eignakönnunarskatt þessara ára höfðu verið upp kveðnir hinn 9. nóvember 1949 og 26. október 1950, var hafizt handa um framkvæmd lögtaks hjá P fyrir greindum skattfjárhæðum, og var það lögtaksmál tekið fyrir í fógetadómi hinn 23. desember 1952. Hinn 31. maí 1954 kvað fógeti upp úrskurð um lögtak, sem fram. kvæmt var sama dag, en þá var lögtaksréttur fyrndur, þar sem málinu hafði eigi verið fylgt fram með hæfilegum hraða, sbr. 2. gr. laga nr. 29/1885 og lög nr. 83/1947. Úr- skurður fógeta og lögtaksgerð voru úr gildi felld ........ 255 Þ var gert að greiða eignakönnunarskatt, kr. 28.500.00, sbr. lög nr. 67/1947 og reglugerð nr. 190/1947. Samkvæmt greindri reglugerð bar að miða álagningu eignakönnunarskatts við 31. desember 1947. Þann dag voru eignir Þ minni en skuldir hans, en eign, sem þá var gengin til þurrðar, gat eigi orðið grundvöllur slíks skatts, sem hér var um að tefla. Þ var því sýknaður af kröfu ríkissjóðs um greiðslu nefndrar fjárhæðar .............00000..... sess 588 Efnisskrá. LXXVII Bls. Eignarnám. Hinn 17. maí 1956 fór raforkumálaráðherra þess á leit, að dóm- kvaddir yrðu tveir menn samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms nr. 61/1917 til þess að meta til fjár öll vatns- réttindi í svonefndum Mjólkám og Hófsá í Ísafjarðarsýslu og svo réttindi til sand. og malartöku vegna fyrirhugaðra vatnsvirkjunarframkvæmda af hálfu ríkisins. Þá skyldi og meta rétt til umferðar um jarðir og önnur afnot þeirra vegna greindra framkvæmda. Hugðist ríkisstjórnin taka réttindi þessi eignarnámi, sbr. 54. gr. laga nr. 15/1923. Eig- andi þessara réttinda mótmælti eignarnáminu og taldi það óheimilt samkvæmt 4. gr. laga nr. 54/1954 um orkuver Vest- fjarða. En þá lagagrein bar að skilja þannig, að hún heim- ilaði ráðherra kaup greindra vatnsréttinda með samningi við rétta aðilja, ef viðunandi kjör væru fáanleg, en sviptu ráðherra hins vegar ekki rétti samkvæmt 54. gr. laga nr. 15/1923 til eignarnáms, ef slík kjör fengjust ekki að dómi hans. Var því staðfestur úrskurður héraðsdómara um dóm- kvaðningu matsmanna ..........00eceeeseererer err 351. Eignarréttur. Kveðið á um ítölu jarðanna G og V í óskiptu beitilandi jarðanna 1 Eigendur tveggja jarða deila um eignarrétt til eyrar í veiðiá. En þar sem eigandi þriðju jarðar, sem átti hagsmuna að gæta, hafði eigi verið veittur kostur á að gerast aðili máls, var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað 387 Eignarupptaka. Sjá upptaka eignar. Einkalíf. Sjá friðhelgi einkalífs. Embættisbrot. Starfsmaður bæjarfógetaskrifstofu (S), sem hafði á hendi toll- afgreiðslu vara, varð uppvís að því að tollafgreiða vörur án tilskilinna innflutningsleyfa og vanrækja að tilgreina slík leyfi, sem fyrir hendi voru, á tollreikningum. Þá hafði hann og í símskeyti til Viðskiptanefndar 18. júní 1948 skýrt rangt frá um innflutningsleyfi fyrir innfluttum vörum. S var fyrir þetta misferli samkvæmt 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 21. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og 141. gr. og 146. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1940 dæmd 10.000 króna sekt í ríkissjóð ..........02000.snnnenenner err 432: Embættismenn. Sjá opinberir starfsmenn. LXXKVIII Efnisskrá. Bls, Endurgreiðsla. A fékk til landsins í nóvembermánuði 1953 barnabækur frá bóka- forlagi í Þýzkalandi. Samkvæmt 3. lið 45. kafla tollskrár- laga voru aðflutningsgjöld eigi reiknuð af nokkrum hluta bókanna. Að öðru leyti var aðflutningsgjald reiknað af bók- um þessum samkvæmt 1. lið nefnds kafla tollskrárlaga, samtals kr. 4.949.35, er A greiddi með fyrirvara, þar eð hann taldi bækurnar eiga að vera tollfrjálsar. Höfðaði A síðan mál til endurheimtu fjárhæðarinnar úr ríkissjóði. Fyrirsvars- maður ríkissjóðs, sem krafðist sýknu í málinu, hélt því fram, að bækur þessar, sem voru með íslenzkum texta og greindu hvorki prentstöð né útgefanda, hefðu verið gerð- ar fyrir reikning íslenzks útgefanda, enda gilti sú regla í framkvæmd að telja bækur með íslenzkum texta, sem fluttar væru frá útlöndum, gefnar út af íslenzkum aðilja. Hið þýzka forlag, sem hafði árum saman gefið út barna- bækur með lesmáli á ýmsum tungumálum, gaf skýlausa yf- irlýsingu um, að það hefði gefið bækurnar út. Að svo vöxnu máli, var við það miðað, að forlagið væri raunverulegur út- gefandi þeirra. Af því leiddi, að aðflutningsgjald átti ekkert að greiða, og var krafa Á samkvæmt því tekin til greina .. 68 Skattyfirvöld heimtu árin 1950 og 1951 af bókaforlaginu B 3% söluskatt af bókum þess í umsýslusölu, en ákvæði III. kafla laga nr. 100/1948 bar hins vegar að skýra þannig, að af þeirri sölu skyldi greiða 2% söluskatt. B hafði greitt sölu- skatt þenna án nokkurs fyrirvara, og var kröfu hans um endurgreiðslu skattgjaldsins að hluta hrundið ............ 161 Hinn 2. desember 1952 dæmdi Hæstiréttur, að samkvæmt lög- um nr. 100/1948 skyldi greiða 2% söluskatt af bókum í um- sýslusölu. Þrátt fyrir þessa dómsúrlausn kröfðust skatt- heimtuyfirvöld greiðslu á 3% söluskatti, sem lagður hafði verið á bókaforlagið B vegna slíkrar bóksölu árið 1952. Varð það úr, að B greiddi söluskattinn með fyrirvara og höfðaði síðan mál til endurgreiðslu þess hluta skattgjalds- ins, sem var umfram 2%. Af hálfu ríkissjóðs var því haldið fram, að B hefði við verðlagningu bóka nefnt ár miðað við 3% söluskatt og tekið af kaupendum þann skatt ríkis- sjóði til handa, enda sé í 26. gr. laga nr. 100/1948 svo mælt, að verð vöru megi hækka, sem söluskatti nemur. Af þessu leiddi, að B bæri að greiða samsvarandi fjárhæð í ríkis- sjóð. Nefnt ákvæði skipti eigi máli, þar sem álagning á bækur var óháð verðlagsákvæðum. Kaupendur gátu því ekki krafizt endurgreiðslu vegna verðlagningarinnar, og í málssókn hefði ríkissjóður eigi fengið dæmdan hærri sölu- skatt en lög mæltu. Endurgreiðsla ofgreidds söluskatts var því dæmd ...............0..0. 0 161 Efnisskrá. LXXIX Bls. Vátryggingarfélag krafðist endurheimtu fjárhæða, er það hafði innt af hendi vegna sjótjóns. En þar sem félagið hafði greitt fjárhæðir þessar án fyrirvara um endurheimtu og eigi hafizt handa um endurheimtu, þegar er efni var til, voru kröfur þessar eigi teknar til greina ................ 609 M pantaði timburhús frá útlöndum, og kom það til landsins hinn 9. september 1946. Er M var krafinn um kaupverðið, taldi hann það hærra en ráð hafði verið gert fyrir, en greiddi það þó án fyrirvara hinn 17. marz 1947. Með sátta- kæru 23. september 1949 hófst M handa um endurheimtu kaupverðsins að hluta. Sú krafa var, eins og á stóð, eigi tekin til greina ...........00000 00 .sssnssð nn 784 Fasteignasala. Í aprílmánuði 1953 keypti F húseign í Hafnarfirði. Annaðist málflutningsmaðurinn A kaupin og gerð samninga, er að þeim lutu. Málflutningsmaðurinn B krafði seljanda húss- ins um sölulaun, en þar sem hvorki var sannað, að B hefði verið falin sala hússins né heldur að sölutilraunir hans hefðu stuðlað að kaupum þeim, sem síðar tókust fyrir atbeina A, þá var krafa B eigi tekin til greina .......... 129 Fasteignir. Landskiptagerð undirlandskiptanefndar felld úr gildi og sagt fyrir um grundvöll að skiptingu sameiginlegs beitilandsjarða 1 Mál til heimtu kostnaðar af markagirðingu að hluta var rekið á bæjarþingi. Hæstiréttur ómerkti héraðsdóminn, þar sem málið var svo vaxið, að vettvangsdómur samkvæmt Ill. kafla laga nr. 41/1919 átti um það að fjalla ............ 133 A seldi með kaupsamningi 6. febrúar 1954 B húshluta í Reykja- vík með þeim kjörum, að B greiddi við undirskrift kaup- samnings kr. 55.000.00, en kaupverðið skyldi B að öðru leyti greiða með peningum á tilteknum gjalddögum, með því að taka að sér greiðslu skuldar samkvæmt skuldabréfi og loks með því að afhenda A til eignar tiltekin veðskulda- bréf. Afsal átti að gefa út 15. október 1954, að fullnægð- um skilyrðum samningsins, og loks var svo kveðið á, að hvor aðilja gæti vegna vanefnda hins rift samningnum eða krafizt bóta, kr. 100.00 á dag, unz úr yrði bætt, og yrði samningnum riftað, skyldi sá, er vanefnt hefði, greiða rift- anda bætur, kr. 15.000.00. Mikilvægur dráttur varð á því, að B stæði í skilum samkvæmt kaupsamningnum, og tókst B ekki að færa sönnur á staðhæfingar sínar um, að greiðslu- dráttur hans hefði verið samþykktur af aðiljum, sem hlut áttu að máli. Krafa A um riftun kaupsamningsins var því tekin til greina gegn endurgreiðslu hans á fjárhæðum, er LEXK Efnisskrá. Bis. B hafði af hendi innt samkvæmt samningnum. Þá var og B dæmt að greiða S samningsbætur, eins og ákveðið var Í samningi aðilja, en þær voru samkvæmt 35. gr. laga nr. 7/1936 færðar niður í kr. 5000.00, þar sem A hagnaðist á riftun samningsins vegna verðhækkunar á fasteignum .. 209 A veitti B með samningi 11. júlí 1924 leigurétt að baklóð húss- ins nr. 20 við Þórsgötu í Reykjavík og gangrétt um lóð þess húss út á nefnda götu. Á baklóðinni var síðan reist húsið nr. 20A, og við eigendaskipti að því húsi voru lóðar- réttindi samkvæmt greindum samningi framseld með hús- inu, en þess hins vegar ekki gætt að þinglýsa samningnum sjálfum fyrr en 2. október 1952. Hinn 26. október 1926 af- salaði A húsinu nr. 20 við Þórsgötu, og er samningsins frá 11. júní 1924 getið í því afsali. Í afsali til H 20. apríl 1940 er lóðarréttinda bakhússins hins vegar eigi getið, en fast- eignasali, sem annaðist þá sölu, taldi sig hafa skýrt H frá þeim. Með stefnu 18. marz 1953 höfðaði H fyrir merkjadómi Reykjavíkur mál gegn S, þáverandi eiganda hússins nr. 20A, og krafðist þess, að afmáður yrði úr veðmálabókum samningurinn frá 11. júlí 1924, en S gagnstefndi til viður- kenningar réttindum samkvæmt því skjali. Er H keypti húsið nr. 20, var honum ljóst, að húsið nr. 20A var íbúðar- hús, sem jafnan hafði verið búið í, og þar sem það stóð á upphaflegri lóð húss þess, er H hugðist kaupa, hafði hann ástæðu til að kynna sér, hvernig lóðarréttindum þess væri háttað. Var eigi talið, að H hefði verið eða mátt vera grand- laus um tilvist lóðarréttinda S, enda þótt þeim væri ekki þinglýst. Var S því dæmd sýkna, en gild metin ákvæði gerningsins frá 11. júlí 1924 um lóðarréttindi og umferðar rétt eiganda bakhússins ..................0.0..0.00000 000. 278 Með skurðgreftri og öðrum framkvæmdum á landi, sem komið hafði í hlut K við yfirlandskipti, var hann eigi talinn hafa fyrirgert rétti sínum til að vefengja landskiptin fyrir dóm.- stólum .............02 0000 300 Hinn 27. maí 1936 seldi Þ ríkissjóði eignar. og ábúðarjörð sína Holt í D-hreppi, en því voru kaup þessi gerð, að fyrirhug- aðar framkvæmdir vegamálastjórnarinnar voru taldar mundu valda spjöllum á jörðinni. Með byggingarbréfi 10. september s. á. byggði ríkissjóður Þ hins vegar jörðina ævilangt og að honum látnum ekkju hans, ef því væri að skipta. Þau hjónin bjuggu síðan í Holti til ársins 1942, er þau fluttu að Nikhóli, m. a. vegna fyrrgreindra fram- kvæmda vegamálastjórnarinnar. Þetta sama ár lézt Þ, en ekkja hans (J) hélt áfram búskap og nytjaði Holt ásamt hinni nýju ábýlisjörð sinni. Á árinu 1947 voru hús öll í Holti seld J til niðurrifs, og andvirðið greitt í ríkissjóð. Efnisskrá. LXXKKI Bls. Leið svo fram til ársins 1952, en hinn 12. desember það ár byggði ríkissjóður J út af jörðinni frá næstu fardögum að telja, vegna þess að hún fullnægði ekki ákvæðum ábúðar- laga um búsetu á jörðinni og notkun hennar. J mótmælti útbyggingunni og hóf næsta vor venjuleg vorverk á jörð- inni og síðan túnaslátt í júlímánuði. En daginn eftir að sláttur hófst á vegum J, hóf maður, sem fengið hafði bygg- ingu fyrir jörðinni frá fardögum, einnig að slá túnið. Að tilhlutan ríkissjóðs var hinn 22. júlí lagt lögbann við nytjun jarðarinnar á vegum J. Í málinu kom það m. a. fram, að umboðsstjórn þjóðjarða hafði leyft Þ og síðan ekkju hans að halda byggingu á Holti þrátt fyrir brottflutninginn. Kröf- um ríkissjóðs var hrundið og lögbannsgerðin úr gildi felld Landamerkjaðómur fór með og dæmdi mál tveggja jarðeig- enda, sem deildu um eignarrétt til eyrar í veiðiá. Þriðji jarðeigandinn átti og land gegnt eyrinni. Þar sem dómur um eignarrétt yfir eyrinni skipti síðast nefndan jarðeig- anda máli, en honum hafði eigi verið veitt færi á að ger- ast málsaðili, var dómur landamerkjadómsins ómerktur og málinu heimvísað ..........0000000 00 nn ene 387 um t9 = Félög. Eftir að varnarlið Bandaríkjanna kom hingað til lands sam- kvæmt herverndarsamningnum 5. maí 1951, stofnuðu ýmsir atvinnurekendur samtök með sér, er koma skyldu fram í sambandi við eða annast verklegar framkvæmdir á vegum varnarliðsins. Nefndust samtök þessi Sameinaðir verktakar. Ágreiningur reis um skattskyldu þessa fyrirtækis. Skatt- stjórinn í Reykjavík gerði því árið 1952 að greiða skatta í ríkissjóð, samtals að fjárhæð kr. 99.915.00. Var skattálagn- ing þessi kærð af hendi gjaldanda. Yfirskattanefnd staðfesti álagninguna, en Ríkisskattanefnd felldi skatt- ana niður með þeim rökum, að Sameinaðir verktakar væru ekki skattskyldir. Fjármálaráðherra höfðaði þá mál fyrir dómstólum til greiðslu skattfjárhæðar þeirrar, er áð- ur getur. Samkvæmt samþykktum Sameinaðra verktaka komu samtök þessi að öllu leyti fram sem sérstök og sjáli- stæð stofnun, og þátttakendur ábyrgðust sín á milli og gagnvart þriðja manni allar skuldbindingar samtakanna í þeim hlutföllum, sem framlagsfé þeirra sagði til um. Þá ráku Sameinaðir verktakar sem sjálfstæður aðili stórfellda atvinnu, og allir þátttakendur tóku með þeim hætti, sem áður greinir, á sig ábyrgð á verkum einstakra verktaka innan samtakanna. Samkvæmt þessu voru samtökin talin félag í merkingu 1. mgr. 3. gr. sbr. 15. gr. laga nr. 6/1935, enda tóku ákvæði 4. gr. og 16. gr. laganna ekki til þessara LEKXKII Efnisskrá. samtaka. Ákvæði 2. mgr. 3. gr. sömu laga áttu ekki hér við, og voru Sameinaðir verktakar því skattskyldir til ríkis- sjóðs sem félag. En þar sem Ríkisskattanefnd hafði enn eigi haft efni til að kveða á um fjárhæðir skattgjalda, sem um Var að tefla og byggðar voru á áætlun skattstjóra, var sýknað að svo stöddu af dómkröfum fjármálaráðherra Skattstjóri Reykjavíkur krafðist þess með bréfi til Trésmíða- félags Reykjavíkur, dags. 14. marz 1956, að félagið léti hon- um Í té skýrslur um uppmælingar vegna smíðavinnu við húsabyggingar, er framkvæmdar hefðu verið á vegum fé- lagsins árið 1955, eða veitti starfsmönnum hans aðgang að gögnum um þessi efni, en mælingar þessar eru lagðar til grundvallar launagreiðslum samkvæmt ákvæðisvinnu- taxta. Formaður félagsins neitaði að verða við þessum kröf. um skattstjórans, enda færu launagreiðslur engar fram á vegum félagsins, sem væri stéttarfélag, er ákvæði 34. gr. laga nr. 46/1954 um upplýsingaskyldu stofnana tækju ekki til. Samkvæmt tillögum skattstjóra lagði Fjármálaráðu- neytið því næst fyrir félagið að láta umræddar skýrslur í té, að viðlögðum dagsektum samkvæmt 51. gr. laga nr. 46/1954, og krafðist síðan fjárnáms fyrir dagsekt, er fyrir- mælum þess var ekki hlýtt. Synjað var um framkvæmd fjárnáms, enda gat félagið, að því er umrætt málefni varð- ar, eigi talizt til félaga þeirra eða stofnana, sem ræðir um í 34. gr. nefndra laga. Þótti sú skýring á því laga- ákvæði og styðjast við 81. gr. reglugerðar nr. 147/1955 .. Kaupfélag gaf eigi „glögga skýrslu um viðskipti sín við utan- félagsmenn“ í merkingu 6. gr. laga nr. 66/1945, og byggði niðurjöfnunarnefnd því ákvörðun um útsvar félagsins á áætlun .........0..0220000. 0 Féniti. Kaupsamningi um húseign riftað vegna vanskila kaupanda, en févíti úr hendi hans fært niður samkvæmt 35. gr. laga nr. 7/1936, þar sem seljanda var hagur að riftuninni vegna verðhækkunar á fasteignum ................00..... 0. Fiskveiðabrot. Hinn 12. júní 1955 kom varðskip að brezkum togara út af Vestrahorni, þar sem hann var að veiðum með bakborðs- vörpu 0.6—0.7 sm innan fiskveiðimarkanna. Togarinn var 354.26 brúttórúmlestir að stærð. Skipstjórinn játaði brot sitt og var dæmd sekt, kr. 74.000.00, og upptaka afla og veiðarfæra til Landhelgissjóðs Íslands .................. Hinn 18. júlí 1955 kom varðskip að brezkum togara að veiðum út af Þistilfirði. Samkvæmt staðarákvörðun varðskipsins Bls. 268 427 152 209 65 Efnisskrá. LXXXKIIL Bls. kl. 1952 var togarinn um 14 sm, samkvæmt staðarákvörð- un þess kl. 2008 um 0.8 sm og dufl, sem varðskipið setti út við hlið togarans kl. 2054, er hann var enn að toga, um 0.2 sm innan fiskveiðimarkanna. Togarinn var 380.02 brúttó- rúmlestir að stærð. Skipstjóra hans var dæmd '74.000 króna sekt og upptaka afla og veiðarfæra togarans til Landhelgis- sjóðs Íslands ..............00...0000 ene 89 Hinn 9. júlí 1956 var belgiskur togari að veiðum norður af Eldey, er varðskip kom að honum. Kl. 0612 framkvæmdu skipstjórnarmenn varðskipsins athugun á stað togarans með ratsjármælingum og miðun, og reyndist hann vera um Í1.3 sm innan fiskveiðimarkanna. Sigldi togarinn síðan vestlæga stefnu út frá landi og sinnti eigi stöðvunarmerkjum varð- skipsins. Kl. 0637 setti varðskipið út dufl í kjölfar togar- ans, sem var enn að veiðum, og reyndist staður þess sam- kvæmt hornamælingum varðskipsmanna um 0.5—-0.6 sm utan fiskveiðimarkanna. Fjarlægðin milli hinna mældu staða togarans kl. 0612 og kl. 0637 kom vel heim við lík- legan hraða togarans þetta tímabil. Togarinn var 596 brúttórúmlestir að stærð. Skipstjóra hans var dæmd sekt, kr. 74.000.00, til Landhelgissjóðs Íslands og svo upptaka afla og veiðarfæra togarans til sama sjóðs .............. TL Fiskveiðimörk. Sjá fiskveiðabrot. Fjárhættuspil. Þ lét að staðaldri fjárhættuspil fram fara í húsakynnum sín- um, tók sjálfur þátt í þeim og hafði af þeim fjárhagslegan ávinning. Þessi háttsemi varðaði við 183. gr. og 184. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Þ var samkvæmt nefndum lagaboðum og með hliðsjón af 2. mgr. 49. gr. sömu laga dæmd sekt auk fangelsishegningar .......... 573 Fjárnám. Trésmiðafélag Reykjavíkur varð ekki við kröfu skattstjóra um að gefa skýrslu eða veita aðgang að gögnum um uppmæl- ingar, sem lagðar voru til grundvallar kaupgreiðslum fé- lagsmanna í ákvæðisvinnu, sbr. 34. gr. laga nr. 46/1954. Fjármálaráðherra lagði þá samkvæmt 51. gr. sömu laga dagsektir á stjórn félagsins, unz kröfu skattstjóra yrði fullnægt, og krafðist síðan fjárnáms í eignum formanns félagsstjórnarinnar. En með hliðsjón af starfsemi félags- ins varð það ekki talið til þeirra félaga og stofnana, er um ræðir í nefndri 34. gr., að því er varðar málsefni það, sem um var að tefla, Var því synjað um framkvæmd fjár- NÁMS .......20000. ss 427 LXKKIV Efnisskrá. Fjársvik. Kaupmaður kveikti í vörubirgðum, sem taldar voru kr. 46.004.98 virði, miðað við útsöluverð, og verzlunarbúnaði, sem metinn var á kr. 968.00, í því skyni að svíkja út vátryggingarfé, samtals kr. 400.000.00. Honum var dæmd refsing, m. a. fyrir brot á 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940 ........ A, sem hafði hljóðfæri annars manns að láni, seldi hljóðfærið og sló eign sinni á andvirði þess. Honum var dæmd refsing samkvæmt 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 Manni dæmd refsing samkvæmt 248. gr. laga nr. 19/1940, þar sem hann hafði tekið bifreið á leigu án þess að hafa fé til greiðslu ökugjaldsins ...................0000000..0.0... S lagði smáfjárhæðir á bankareikninga í Reykjavík og fékk af. hent eyðublöð til ávísana á reikninga þessa. Gaf hann síðan út og seldi ávísanir, er námu hærri fjárhæðum en innstæð- ur hans. Varðaði þetta athæfi refsingu samkvæmt 248. gr. laga nr. 19/1940 og réttindamissi samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ..................0.00n en Fógetagerðir. Ákvörðun um tekjur H varð ekki breytt, enda þótt fiskbirgðir í lok skattársins seldust lægra verði en áætlað var í fram- tali. Lögtak var því heimilað fyrir skattfjárhæðum, sem um var deilt ..............220.0. 00... Lögtaksmáli til heimtu eignakönnunarskatts hafði eigi verið fylgt fram með hæfilegum hraða, sbr. 2. gr. laga nr. 29/1885 og lög nr. 83/1947. Þar sem lögtaksréttur var því fyrndur, var synjað um framkvæmd lögtaks fyrir skattfjárhæðum, sem um var aðtefla .................00.0 000. sn enn Löghald til tryggingar fjárkröfu staðfest .............. 318, Útbygging landseta ríkisjarðar fékk ekki staðizt, og var því úr gildi fellt lögbann landbúnaðarráðherra gegn nýtingu jarð- arinnar af hendi landsetans .................0000000 00. Sönnur voru eigi á það færðar, að Ó hefði átt heimilisfang í Siglufjarðarkaupstað á þeim tíma, er máli skipti um álagn- ingu útsvars árið 1954, og var því synjað um lögtak fyrir útsvarsfjárhæð, sem um var að tefla .................... Með hliðsjón af starfsemi Trésmiðafélags Reykjavíkur varð það ekki talið til félaga eða stofnana samkvæmt 34. gr. laga nr. 46/1954. Dagsektum samkvæmt 51. gr. sömu laga mátti því ekki beita til að knýja félagsstjórnina til að gefa skatt- stjóra skýrslur um hagi félagsmanna. Fjárnám til heimtu slíkra sekta náði því ekki fram að ganga ................ Lögtak var heimilað fyrir útsvari kaupfélags, sem byggt var á Bls. 50 50 718 255 651 327 406 427 Efnisskrá. LXXXV áætlun, enda hafði félagið ekki gefið fullnægjandi skýrslu um skipti sín við utanfélagsmenn, sbr. 6. gr. laga nr. 66/1945 V greiddi með heimild í lögum nr. 59/1950 stóreignaskattskuld, að fjárhæð kr. 126.992.00, með fasteign, er hafði kostað kr. 27.757.00 og verið í eign H skemur en 5 ár. Mismunur skatt- skuldarinnar og kostnaðarverðsins var því skattskyldur hagnaður V. Lögtak var leyft til heimtu skattfjárhæða, er við það voru miðaðar ..........000000. nn ns nn Frávísun. a) Frá Hæstarétti. A kærði frávísunardóm, en B gagnkærði og krafðist m. a. máls- kostnaðar í héraði. En þar sem kæra B barst Hæstarétti eftir lok kærufrests samkvæmt 199. gr. laga nr 85/1936 var greindri kröfu B vísað frá Hæstarétti .................. Í barnsfaðernismáli var M dæmdur synjunareiður með héraðs- dómi, er hann áfrýjaði, eftir að eiðsfrestur hans samkvæmt dóminum var liðinn, en barnsmóðirin (K) gagnáfrýjaði. K taldi áfrýjun M að liðnum eiðsfresti óheimila og krafðist þess aðallega, að málinu yrði vísað frá Hæstarétti. En þar sem ákvæði 197. gr. laga nr. 85/1936 giltu um áfrýjun máls- ins og þeirra ákvæða hafði verið gætt, var frávísunarkröf- unni hrundið ........2.0.000.e.eeeenennns ns b) Frá héraðsdómi. Kröfulið gagnsakar í héraði vísað frá héraðsdómi vegna van- reifunar ........0.00.0sessnee Krafizt var lögtaks fyrir eftirstöðvum útsvars, sem lagt hafði verið á S í Siglufjarðarkaupstað árið 1954. Fógeti vísaði málinu frá fógetadóminum með þeim rökum, að með úr- skurði sakadóms hefði verið kveðið á um heimilisfang S nefnt ár í öðru sveitarfélagi. En þar sem sá úrskurður skar ekki úr um útsvarsskylduna, bar fógeta að veita efnisúr- lausn um lögtakskröfuna .........000200.0. nes Kröfu um skaðabætur vegna líkamsárásar að nokkru vísað frá sakadómi vegna vanreifunar .............000000 000... Er skuldamál hafði velkzt fyrir héraðsdómi nærfellt tvö ár, var gagnsök höfðuð, en henni var samkvæmt kröfu aðalstefn- anda og með hliðsjón af ákvæðum laga um fresti og greiða málsmeðferð vísað frá héraðsdómi, sbr. 2. mgr. 70. gr., 110. gr. og 111. gr. laga nr. 85/1936 .......200000 0000. 0... Sjómaður höfðaði mál gegn útgerðarfélagi til heimtu kaups á röngu varnarþingi, og var málinu því vísað frá héraðsdómi A höfðaði mál „til greiðslu miskabóta að mati dómara“. Taldi hann heimilt að gera slíka dómkröfu, án þess að nokkur fjárhæð væri tiltekin, samkvæmt því ákvæði 88. gr. laga Bls. 152 763 6l 421 46 61 153 206 233 í LEXXVI Efnisskrá. Bls, nr. 85/1936, að greina skuli í stefnu „kröfur þær, sem gerð- ar eru, svo skýrt sem unnt er, svo sem upphæð í krónutali, skaðabætur ótiltekið eða eftir mati“. En skýra bar nefnda lagagrein þannig, að orðið „ótiltekið“ eigi einungis við, er stefna verður, áður en unnt er að tiltaka kröfuhæð, enda sé krafa um ákveðna fjárhæð höfð uppi eigi síðar en fyrir munnlegan málflutning eða fyrir lok skriflegs málflutnings. Var bótakröfunni því vísað frá héraðsdómi .............. 235 Eigandi jarðar mátti þrátt fyrir framkvæmdir sínar á landi, sem komið hafði í hlut hans við yfirlandskipti, bera lög- mæti yfirlandskiptanna undir dómstóla. Kröfu um frávísun málsins var því hrundið ...................000 0000... 300 Dómkröfur voru svo óákveðnar, að þær töldust óðómhæfar. Var þeim því vísað frá héraðsdómi ...................... 305 Áðalstefnandi í héraði (A) krafðist þess, að gagnsök á hendur honum yrði vísað frá héraðsdómi og gagnstefnanda dæmt að greiða honum málskostnað. Héraðsdómari hratt frávís- unarkröfunni, en kvað svo á, að ákvörðun um málskostnað biði efnisdóms um sökina. Aðalstefnandi kærði úrskurð hér- aðsdómara til Hæstaréttar, þar sem hann krafðist frávís- unar og kærumálskostnaðar, en hafði hins vegar ekki uppi kröfu um málskostnað í héraði. Hæstiréttur vísaði sökinni frá héraðsdómi og dæmdi A kærumálskostnað samkvæmt kröfu hans. Að svo vöxnu máli var vísað frá héraðsdómi kröfu, er A gerði síðar um málskostnað í greindri sök í héraði ................... 00.00.0000 343 H höfðaði í héraði mál gegn G til greiðslu skuldar vegna múr- húðunar hússins nr. 107 við B-veg, en síðar í málflutningi sínum taldi H skuldina eftirstöðvar vinnulauna fyrir múr- húðun hússins nr. 18 við H-gerði. Vegna þessara mistaka H Í málatilbúnaði og vanreifunar málsins að öðru leyti af hans hendi var málinu samkvæmt kröfu G vísað frá dómi 586 M höfðaði mál gegn ritstjóra og ábyrgðarmanni dagblaðs (V) og krafðist þess, að V yrði dæmd refsing og greiðsla máls- kostnaðar. Í héraðsstefnu var sú ein lýsing á sakarefni, að í tilteknu tölublaði dagblaðsins hefði birzt smágrein með fyrirsögninni: „Ósmekklegar orðmyndir“, sem merkt hefði verið M án heimildar. Í greinargerð, sem lögð var fram með stefnu, var einungis vísað til stefnunnar og umrædds ein- taks dagsblaðsins. Var þannig hvorki í stefnu né greinar- gerð að því vikið, að M væri höfundur ritsmíðar þeirrar, sem um var að tefla, og gaf málatilbúnaðurinn ekki tilefni til að ætla, að svo væri. Eigi var getið heimildar til höfð- unar einkarefsimáls né refsiákvæðis í lögum, er talið væri brotið. Málið hafði því verið tekið upp og flutt með þeim hætti í héraði, að mjög braut í bága við fyrirmæli 88. gr. og Efnisskrá. LXXKVII 105. gr. laga nr. 85/1936 um skýran málatilbúnað og mál. flutning. Héraðsdómur og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi .................- Hinn 8. ágúst 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hend- ur F og krafðist refsingar samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir líkamsárás og líkamsáverka. Ákvörðun hér- aðsðómara um þingfestingu málsins 19. október s. á. var því næst rituð á ákæruskjalið og það síðan birt fyrir föður F, þar sem F hafði talið sig til heimilis. Er málið var þing- fest, krafðist verjandi F þess, að málinu yrði vísað frá dómi vegna ófullnægjandi birtingar ákæruskjals, sem eigi hefði verið birt fyrir ákærða sjálfum, er farinn væri af landi brott. Héraðsdómari úrskurðaði birtingu ákæruskjalsins lög- mæta og hratt frávísunarkröfunni. Hæstiréttur staðfesti þá niðurstöðu héraðsdómara, að eigi bæri að frávísa málinu, en með því að ákærði væri erlendis, en ókunnugt hins vegar um dvalarstað hans, skyldi birting ákæruskjals fram fara með þeim hætti, sem kveðið er á um í ll“. gr. laga nr. QT/1951 .....0..00000 esne Dómsmálaráðherra gaf út ákæruskjal á hendur þrettán mönn- um, sem sakaðir voru um ólögleg gjaldeyrisviðskipti. Tveir hinna ákærðu kröfðust frávísunar málsins, að því er þá varðaði, þar sem um væri að tefla ólöglegt aðiljasamlag. Ákvörðun um aðiljasamlag í opinberum málum ber sam- kvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951 undir dómsmálaráðherra. Ráðherra hafði með greindu ákæruskjali eigi farið út fyrir mörk þess lagaákvæðis. Frávísunarkröfunni var því hrundið Frestir. Synjað um frekari frest í máli til heimtu vinnulauna ........ Friðhelgi einkalífs. Menn, sem rændu kaupmann í sölubúð hans, voru taldir hafa tekið ákvörðun um ránið, áður en þeir ruddust heimildar- laust inn í búðina. Þar sem þetta atferli var því einn liður í framkvæmd ránsins, varðaði það ekki sérstaklega við 231. gr. hinna almennu hegningarlaga nr. 19/1940 .......... Maður fór að næturlagi inn til konu, sem bjó ein í húsi, og nauðgaði henni. Konan krafðist ekki saksóknar samkvæmt 231. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, og var krafa ákæruvalds um refsingu samkvæmt því lagaboði því eigi tekin til greina, sbr. alið 2. töluliðar 242. gr. hegningar- laganna .........022...e nennt Fyrning. a) Fyrning réttarfarsheimildar. Lögtaks var krafizt hjá P fyrir eignakönnunarskatti, er hon- Bls. 669 678 739 354 674 LXKKVIII Efnisskrá. Bls. um hafði verið gert að greiða á árunum 1949 og 1950. Var lögtaksmálið tekið til meðferðar í fógetadómi hinn 23. des- ember 1952, en almennir lögtaksúrskurðir höfðu verið kveðnir upp hinn 9. nóvember 1949 og 26. október 1950. Eftir að málið hafði verið sótt og varið fyrir fógetadómin- um, kvað fógeti hinn 31. maí 1954 upp úrskurð um fram- kvæmd lögtaks. Hæstiréttur taldi hins Vegar, að lögtaks- málinu hefði eigi verið fylgt fram með hæfilegum hraða, sbr. lög nr. 83/1947, og lögtaksréttur því fyrndur, er úr- skurður fógeta var upp kveðinn. Var úrskurðurinn því úr gildi felldur .................0..000000. 0 255 b) Fyrning sakar. Dómpróf um brot H gegn löggjöf um innflutning, verðlag o. fl. hófust hinn 22. júlí 1948. Dróst réttarrannsóknin mjög á langinn, og á henni var algert hlé frá 28. júlí 1948 til 20. maí 1950. En þar sem H var sekur um framhaldandi röð eðlislíkra brota frá því á árinu 1947 til 1. júlí 1950, voru brot eigi talin hafa fyrnzt af þessum sökum .............. 457 H var sakaður um að hafa á árunum 1948—-1950 ráðstafað ólög- lega erlendum gjaldeyri, andvirði fisks, er hann flutti út, og brotið þar með gegn lögum nr. 70/1947 og reglugerð nr. 82/1947. Dómpróf í málinu hófust hinn 20. maí 1950. Voru þá fyrnd brot, er framin höfðu verið fyrir 20. maí 1948, og H því dæmd sýkna að því leyti .............0.00000000.. 457 Gáleysi. Sjá saknæmi. Geðrannsókn. Sjá mat og skoðun, sakhætfi. Gengi. Ísafjarðarkaupstaður tók á árinu 1948 lán í Bretlandi, að fjár- hæð £ 12.000-0-0, og greiddi með því hlutafjárframlag sitt í h/f Í. Var togari félagsins með samþykki þess settur að veði fyrir láninu. Þá varð að samkomulagi, að h/f Í annað- ist greiðslur afborgana og vaxta lánsins af söluverði afla í Bretlandi, en skuldajafnaði síðan þeim greiðslum við kröf. ur bæjarins á hendur félaginu. Er lánið var tekið, var gengi sterlingspunds kr. 26.22, en 19. marz 1950 hækkaði það í kr. 45.70. Voru þá ógreidd af láninu £ 2.000-0-0. Er þessar eftir- stöðvar voru greiddar færði h/f Í Ísafjarðarkaupstað fjár- hæðina til skuldar, miðað við hið nýja gengi. Var félaginu betta heimilt, enda hafði það eigi gagnvart kaupstaðnum tekizt á hendur að bera hallann af breyttu gengi .......... 620 Gerðardómar. Hinn í. nóvember 1946 réð A kaupmaður B sem nemanda í húsa- Efnisskrá. LEXKIX Bls. smíði. Var gerður námssamningur með aðiljum lögum sam- kvæmt. A hafði ekki kennsluréttindi í húsasmíði, en húsa- smíðameistarinn S, sem var í þjónustu A, hafði tekið að sér kennsluna, og undirritaði hann samninginn ásamt aðiljum. B hóf þegar námið, en 26. nóvember 1946 veiktist hann, og var hann að mestu óvinnufær þar til í ágústmánuði 1947. Hóf hann námið að nýju og vann undir handleiðslu S til 31. október 1947, er S fór úr þjónustu A. Eftir það var B í þjón- ustu A án tilsagnar í iðngrein sinni þar til á miðju ári 1949. Hvarf B þá frá störfum hjá A, rifti námssamningnum og krafðist skaðabóta vegna vanræktrar kennslu. Gerðardóm- ur, sem skipaður var samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938 gerði A að greiða bætur, kr. 25.000.00, og málskostnað, kr. 3.000.00. A neitaði greiðslu, og höfðaði B þá mál fyrir dóm- stólum til efnda gerðinni. A bar fyrir sig vanhæfi gerðar- dómanda og kvað röng sjónarmið lögð til grundvallar gerð- inni. Hvorug þessara málsástæðna var á rökum reist, og var A dæmt að greiða nefndar fjárhæðir auk málskostnað- ar fyrir dómstólum .........200000. 00 .e ns 56 Gjafsókn. Gjafvörn. J réðst til H sem nemandi í húsasmíði. H vanefndi námssamn- inginn, og var samningnum þá riftað. Gerðardómur sam- kvæmt lögum um iðnaðarnám gerði J bætur úr hendi H, sem neitaði að virða gerðina. Höfðaði J þá mál gegn H og krafðist greiðslna samkvæmt gerðardóminum. J fékk gjaf- sókn og vann mál sitt fyrir báðum dómum. Málflytjendum J voru dæmd málflutningslaun úr ríkissjóði. Í héraði féli málskostnaður niður, en H var dæmt að greiða málskosn- að fyrir Hæstarétti ................2.22000 0000. 56 A, sem orðið hafði fyrir slysi við vinnu á vegum ríkissjóðs, höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist slysabóta. Hann fékk gjafsókn og vann mál sitt bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Ríkissjóði var dæmt að greiða málflutningslaun talsmanns A og málskostnað fyrir báðum dómum ............00.00... 168 E taldi sig hafa beðið heilsutjón af kolsýringseitrun frá vélum strætisvagna, sem hann ók í þjónustu bæjarsjóðs Reykja- víkur, E fékk gjafsókn, en tapaði máli sínu bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Talsmanni E fyrir báðum dómum voru dæmd málflutningslaun úr ríkissjóði, en málskostnaður féll NMÍÐUr ........0220000.0s ses 17 A krafðist miskabóta úr ríkissjóði vegna rannsóknar lögreglu- manna og dómara á flutningi mikilla áfengisbirgða milli kaupstaða, sem hann hafði tekið þátt í Hann fékk gjaf- sókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Í héraði var ríkis- sjóði dæmd sýkna og málskostnaður úr hendi A, en mál- A kKC Efnisskrá. flutningslaun talsmanns hans voru dæmd úr ríkissjóði. Í Hæstarétti var héraðsdómur ómerktur, að undanskildu ákvæði hans um málskostnað, og málinu vísað frá héraðs- dómi, þar sem bótakrafa A var ódómhæf, og A sektaður fyr- ir bersýnilega tilefnislausa málshöfðun. Þá var A dæmt að greiða ríkissjóði málskostnað fyrir Hæstarétti, en talsmanni hans þar bar ríkissjóði að greiða málflutningslaun ...... S tapaði fyrir merkjadómi Reykjavíkur deilumáli um lóðarrétt- indi og umferðarrétt. Hún áfrýjaði málinu og fékk gjaf- sókn fyrir Hæstarétti. Þar voru kröfur hennar um nefnd réttindi teknar til greina, málskostnaður bæði í héraði og fyrir Hæstarétti felldur niður og málflutningslaun tals- manns hennar lögð á ríkissjóð ............20.000000.00... Héraðsdómur í barnsfaðernismáli var staðfestur í Hæstarétti, málskostnaður þar felldur niður og málflutningslaun tals- manna aðilja, sem bæði höfðu gjafsókn fyrir Hæstarétti, felld á ríkissjóð ..............2.202000 0. ves H, sem misst hafði eiginmann sinn í bifreiðarslysi, krafðist fé. bóta vegna sín og barna sinna úr hendi eiganda og öku- manns bifreiðar þeirrar, sem um var að tefla. Hún fékk gjafsókn fyrir báðum dómum, en tapaði málinu í Hæsta- rétti. Málskostnaður bæði í héraði og fyrir Hæstarétti var felldur niður og málflutningslaun talsmanna H lögð á ríkissjóð ............2000.0. 0 e.s Í máli um mörk tveggja samliggjandi jarða höfðu báðir aðiljar sagnkvæmt gjafsókn og gjafvörn í héraði og fyrir Hæsta- rétti. Kröfur um breytingu á merkjum jarðanna, sem aðilj- ar höfðu áður komið sér saman um og staðfest með merkja- garði, Voru eigi teknar til greina. Málskostnaður var felld- ur niður og greiðsla málflutningslauna til talsmanna aðilja lögð á ríkissjóð ..........2..20.2000 000 F höfðaði mál gegn ríkissjóði til fébóta vegna slyss, sem hann henti við vinnu hjá erlendum verktaka á vegum varnarliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli. Hann fékk gjafsókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Honum voru dæmdar bætur og laun talsmanna sinna úr ríkissjóði .............. Gjaldeyrismál. H, sem rak verzlun og útgerð, ráðstafaði ólöglega gjaldeyri, er honum hafði verið greiddur fyrir út fluttan fisk, og var honum fyrir þessa háttsemi dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 13. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. og 7. mgr. 25. gr. og 1. mgr. 28. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglu- gerðar nr. 82/1947 ........0.0200000 venner Bls. 235 278 421 578 591 TI Efnisskrá. xXC1T Bls. Greiðsla. Víxill, út gefinn af S og samþykktur af K, var seldur sparisjóði og andvirði hans varið til greiðslu skuldar h/f G við K. Sá víxill var greiddur með andvirði annars víxils, sem gef- inn var út af K, samþykktur af h/f G og seldur Ú h/f. Sá víxill greiddist ekki. Féll víxilréttur niður á hendur K, en h/f G varð gjaldþrota, og úr búi þess fékkst ekkert upp Í víxilskuldina. Að svo vöxnu máli var K samkvæmt 74. gr. laga nr. 93/1933 dæmt að greiða Ú h/f víxilfjárhæðina, sem K hefði ella unnið úr hendi þess .......0.0000.00000.. 27 B dæmd endurgreiðsla úr ríkissjóði á aðflutningsgjaldi af bók- um, sem hann hafði greitt með fyrirvara um endurheimtu 68 S greiddi án nokkurs fyrirvara 3% söluskatt af söluverði bóka fyrir árin 1950 og 1951, enda þótt ákvæði III. kafla laga nr. 100/1948 bæri að skýra þannig, að söluskattur þessi skyldi einungis nema 2%. Synjað var endurgreiðslu mismunarins 161 Sami aðili greiddi 3% söluskatt af söluverði bóka fyrir árið 1952 með fyrirvara um endurheimtu þeirrar fjárhæðar, sem hann greiddi umfram 2%, og var krafa hans um þá endur. greiðslu tekin til greina ...........0.0000 00 ennn en tt 161 Grindeild. G var staddur á dansleik í veitingahúsi. Tók hann þá gleraugu úr vasa manns og sló eign sinni á þau. Fyrir þenna verknað sætti G ákæru samkvæmt 245. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, en Hæstiréttur taldi brotið varða við 244. gr. hegningarlaganna ........2200.00sersennnennn nr 50 Gæealuvarðhald. Gæzluvarðhald sökunauts látið koma til frádráttar dæmdri refsi- VÍS 2000... 9, 354, 657, 682, 718 Staðfestur úrskurður héraðsdómara um gæzluvarðhald söku- nauts, er kært hafði úrskurðinn til Hæstaréttar 342, 425, 568 Hafning máls. Mál hafið samkvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdar ómaks- bætur ..........0...ve ess 78 Hegningarauki. E var í héraði hinn 12. desember 1955 dæmd sekt og svipt ing öÖkuleyfis fyrir að aka bifreið, er hann var með áhrif- um áfengis. Með ákæruskjali 10. marz 1956 var mál höfð- að gegn E fyrir að hafa hinn 13. nóvember 1955 brotið gegn 3. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941 með því að aka bif- reið, er hann var miður sín vegna undanfarinnar neyzlu áfengis. Var E í því máli dæmdur hegningarauki sam- kvæmt 78. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ...... 648 XCIl Efnisskrá. Bls. Heimildarskjöl. Hlutafélagið S á Akureyri sendi hlutafélaginu Ö í Reykjavík á vegum Skipaútgerðar ríkisins tvær vörusendingar vet- urinn 1950 til 1951. Fyrir andvirðinu gaf S út ávísanir á Ö og seldi þær útibúi Landsbanka Íslands á Akureyri. Jafn- framt afhenti S útibúinu fylgibréf um vörurnar, sem um- boðsmaður skipaútgerðarinnar hafði gefið út. Ö neitaði að greiða ávísanir þessar, en skipaútgerðin afhenti því hins Vegar vörurnar eigi að síður. Nefnd fylgibréf voru heim- ildarskjöl, og veitti handhöfn þeirra bankanum rétt til að setja það skilyrði fyrir afhendingu varanna til Ö, að and- virði þeirra væri greitt. Að svo vöxnu máli var skipa- útgerðinni dæmt að greiða bankanum fjárhæðir ávísananna 570 Heimilisfang. Krafizt var lögtaks hjá S fyrir eftirstöðvum útsvars, sem á hann hafði verið lagt í Siglufjarðarkaupstað árið 1954 fyrir útsvarsárið 1953. Í sakadómi Eyjafjarðarsýslu hafði hinn 8. desember 1954 verið úrskurðað, að heimilisfang S hefði verið í Öngulstaðahreppi, er útsvar var á lagt á því ári, sbr. lög nr. 95/1936. Vegna þessa úrskurðar sakadómsins taldi fógeti sig ekki bæran til að skera úr um útsvars- skyidu S og vísaði málinu frá fógetadómi, sbr. 196. gr. laga nr. 85/1936. Greindur úrskurður sakaðóms um heimilis- fang S fól ekki í sér úrlausn um skyldu hans til greiðslu útsvars, og bar fógeta að kveða á um Það, hvort lögtak skyldi framkvæmt. Úrskurður hans var því úr gildi felldur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .... 61 A krafðist þess með tilvísun til 24. gr. laga nr. 80/1942 urn kosn- ingar til Alþingis með kæru 8. júní 1956, að hann yrði tekinn á kjörskrá í Vestmannaeyjum, en hann var þá hvergi á kjörskrá. A hafði átt lögheimili í Vestmannaeyjum árið 1947, er hann fluttist á berklahæli, og síðan dvalizt sem sjúklingur í slíku hæli. Þessi vist hans á heilsuhæli hafði eigi slitið heimilisfesti hans í Vestmannaeyjum, sbr. 14. gr. laga nr. 80/1947. Átti A því enn heimili í Vestmannaeyjum, og var krafa hans tekin til greina, sbr. 33. gr. stjórnar- skrárinnar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 ........ 400 Eiginkona A, sem að framan greinir, gerði samtímis Á einnig kröfu til að vera tekin á kjörskrá í Vestmannaeyjum. Leitt var í ljós, að hún hafði ásamt börnum þeirra hjóna flutzt til Reykjavíkur í febrúarmánuði 1950 og búið þar síðan. Þar af leiddi, að hún átti ekki lögheimili í Vest- mannaeyjum, og voru kröfur hennar því eigi til greina teknar, sbr. 33. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 um kosningar til Alþingis .............. 403 Efnisskrá. XCIlI Við niðurjöfnun útsvara árið 1954 var Ó gert að greiða út- svar í Siglufjarðarkaupstað, þar sem hann hafði starfað og haft herbergi á leigu T mánuði ársins 1953. Það var hins vegar í ljós leitt, að A hafði dvalið hjá foreldrum sinum í Grýtubakkahreppi framan af ári 1953 og talið sig eiga þar lögheimili á manntali það ár. Þóttu eigi færðar á það sönnur, að Ó hefði haft heimilisfang í kaupstaðnum á þeim tíma, er máli skipti, sbr. 8. gr. laga nr. 66/1945, og var því synjað um framkvæmd lögtaks til heimtu útsvarsins Heimvísun. Sjá ómerking. Hilming. Eftir að fjórir menn höfðu sameiginlega staðið að glæpaverk- um, fóru tveir þeirra og stálu matvælum, sem þeir neyttu allir. Þeim tveimur, sem einungis neyttu matvælanna, var dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 254. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940 .........2.222200000 0. Manni dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 254. gr. laga nr. 19/ 1940 fyrir aðstoð við að koma undan verðmætum, sem rænt hafði verið, og fyrir að taka þátt í ávinningi af því ráni.. Hlutdeild. Sjá hilming. Hótanir. Fjórir menn höfðu framið glæpi í sameiningu. Einn þeirra, sem hafði byssu undir höndum, hótaði félaga sínum bana, ef hann játaði brot þeirra, og var honum dæmd refsing samkvæmt 233. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .. Húsaleiga. Hinn 12. nóvember 1952 gerðu F og Kaupfélag Reykjavíkur og nágrennis (Kron) leigusamning um verzlunar., skrifstofu- og íbúðarhúsnæði í húsi F í Reykjavík. Leiga eftir húsnæðið var ákveðin kr. 20.000.00 á mánuði. Var leigufjárhæðin „mið- uð við byggingarvísitölu í Reykjavík haustið 1951“. Skyldi endurskoða leigufjárhæðina um hver áramót og hún þá taka „breytingum í samræmi við síðustu byggingarvísi- tölu“. Vísitala byggingarkostnaðar í Reykjavík, sbr. lög nr. 87/1947, fyrir tímabilið frá 1. október 1950 til 20. sept- ember 1951 var 674 stig, og var sú vísitala birt í nóvem- berhefti Hagtíðinda 1951. Sama vísitala ársins 1952 reynd- ist hins vegar 790 stig. Samkvæmt þessu krafðist F 17.2% hækkunar leigumálans. Fyrirsvarsmenn Kron litu hins veg- ar svo á, að miða bæri endurskoðun leigufjárhæðarinnar við vísitölu, sem reiknuð væri sérstaklega fyrir 1. október Bls. 406 354 354 354 XCIV Efnisskrá. Bls. 1951 og 1. október 1952 og næmi þannig reiknuð 769 og 797 stigum. Talið var, að skýra bæri samning aðilja, að því er varðaði vísitölu, á þann veg, að miða bæri við þá vísi- tölu, sem reiknuð var samkvæmt lögum af þar til bærum aðilja, og voru kröfur F því teknar til greina .........., 605 Húsleit. Húsleit framkvæmd í sambandi við rannsókn á þjófnaði og ráni 354 Iðnaðarnám. Hinn 1. nóvember 1946 réð A kaupmaður B sem nemanda í húsasmíði. Var gerður námssamningur með aðiljum lög- um samkvæmt. A hafði ekki kennsluréttindi í húsasmiíði, en húsasmíðameistarinn S, sem var í þjónustu A, hafði tekið að sér kennsluna, og undirritaði hann samninginn ásamt aðiljum. B hóf þegar námið, en 26. nóvember 1946 veiktist hann, og var hann að mestu óvinnufær þar til í ágústmánuði 1947. Hóf hann þá námið af nýju og vann undir handleiðslu S til 31. október 1947, er S fór úr bjón- ustu A. Eftir það var B í þjónustu A án tilsagnar í iðn- grein sinni þar til á miðju ári 1949. Hvarf B þá frá störf- um hjá A, rifti námssamningnum og krafðist skaðabóta Vegna vanræktrar kennslu. Gerðardómur, sem skipaður var samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938 gerði A að greiða bætur, kr. 25.000.00, og málskostnað, kr. 3000.00. A neitaði greiðslu, og höfðaði B þá mál fyrir dómstólum til efnda gerðinni. A bar fyrir sig vanhæfi gerðardómanda og kvað röng sjónarmið lögð til grundvallar gerðinni. Hvorug þess- ara málsástæðna var á rökum reist, og var A dæmt að greiða nefndar fjárhæðir auk málskostnaðar fyrir dóm- stólum ...........00...000 0. 56 Innflutningur. A fékk til landsins í nóvembermánuði 1953 barnabækur frá for. lagi í Þýzkalandi. Samkvæmt 3. lið 45. kafla tollskrárlaga voru aðflutningsgjöld eigi reiknuð af nokkrum hluta bók- anna. Að öðru leyti var aðflutningsgjald reiknað af bók- um þessum samkvæmt 1. lið nefnds kafla tollskrárlaga, samtals kr. 4949.35, er A greiddi með fyrirvara, þar eð hann taldi bækurnar eiga að vera tollfrjálsar. Höfðaði A síðan mál til endurheimtu fjárhæðarinnar úr ríkissjóði. Fyrirsvarsmaður ríkissjóðs, sem krafðist sýknu í málinu, hélt því fram, að bækur þessar, sem voru með íslenzkum texta og greindu hvorki prentstöð né útgefanda, hefðu verið gerðar fyrir reikning íslenzks útgefanda, enda gilti sú regla í framkvæmd, að telja bækur með íslenzkum texta, Efnisskrá. XCV Bls. sem fluttar væru frá útlöndum, gefnar út af íslenzkum að- ilja. Hið þýzka forlag, sem hafði árum saman gefið út barnabækur með lesmáli á ýmsum tungumálum, gaf ský- lausa yfirlýsingu um, að það hefði gefið bækurnar út. Að svo vöxnu máli, var við það miðað, að forlagið væri raun- verulegur útgefandi þeirra. Af því leiddi, að aðflutnings- gjald átti ekkert að greiða, og var krafa Á samkvæmt því tekin til greina .........0.0000000 00 sn sn ss 68 Með bréfi 29. október 1954 pantaði A umboðssali frá fyrir- tæki einu í Þýzkalandi (F) samkvæmt innflutningsleyfi úrarmbönd fyrir £109-6-0. Með sama bréfi pantaði hann einnig úrarmbönd fyrir £29-12-3, en sú fjárhæð var talin innunnin söluþóknun hans hjá sama fyrirtæki. Bað A um, að sending samkvæmt stærri pöntuninni yrði merkt nr. 8088 og sending samkvæmt minni pöntuninni nr. 8089 og svo, að sérstakur reikningur yrði sendur um hvora pöntun. Varningur þessi kom í einu lagi til landsins hinn 12. des- ember 1954, og um miðjan sama mánuð fékk A tvo reikn- inga, en aðeins annan um hendur Landsbanka Íslands til greiðslu þar, þ. e. um stærri pöntunina. A greiddi þann reikning hinn 17. desember 1954, en hann tjáðist vera sam- kvænt pöntun A nr. 8088 og í samræmi við sendinguna, að fjárhæð £109-6-0. Lagði nú A innflutningsskýrslu og reikning þenna fyrir tollgæzlumenn, sem skoðuðu sending- una, og kom þá í ljós, að í henni voru 64 úrarmbönd um- fram það, sem talið var á vörureikningi. Er A kvartaði und- an mistökum, sem hann taldi hafa orðið í þessu sambandi af hendi F, svaraði fyrirtækið því, að það hefði misskilið fyrirmæli hans, varðandi umbúnað og sendingu vörunnar. Að svo vöxnu máli taldist eigi sannað, að A hefði verið ljóst ósamræmið milli innflutningsskýrslu hans og vöru- magns þess, sem raunverulega var um að tefla. Var hann því sýkn dæmdur af ákæru um brot gegn 1. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937 .......02002.000n nes 150 Starfsmaður bæjarfógetaskrifstofu (S), sem hafði á hendi toll- afgreiðslu vara, varð uppvís að því að tollafgreiða vörur án tilskilinna innflutningsleyfa og að vanrækja að tilgreina slík leyfi, sem fyrir hendi voru, á tollreikningum. Þá hafði hann og í símskeyti til Viðskiptanefndar 18. júní 1948 skýrt rangt frá um innflutningsleyfi fyrir innfluttum vörum. S var fyrir þetta misferli dæmd 10.000.00 króna sekt í ríkis- sjóð samkvæmt 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 21. gr. sbr 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og 141. gr. og 146. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .........00..eees seen 432 Kaupmaður, sem hafði skip í förum, flutti á árunum 1948 og XCVI Efnisskrá. Bls. 1949 til landsins ýmsan varning án lögboðinna innflutnings. leyfa. Þau brot hans vörðuðu við 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. mgr. 21. gr., 22. gr. og 24. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 ...... 457 Sami kaupmaður hóf sölu vöru, er flutt hafði verið frá útlönd- um, áður en lögmæt aðflutningsgjöld væru greidd og toll- gæzlumönnum fengin í hendur nauðsynleg gögn til af- greiðslu varanna. Voru þessi brot talin varða við 1. mgr. 25. gr., 1. mgr. 27. gr., 28. gr. og 29. gr. sbr. 43. gr. laga nr. 63/1937 og 44. gr., 2. mgr. 45. gr., 46. gr., 1. mgr. 51. gr. og 52. gr. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123/1938 .......... 457 Ítrekun. Hinn 5. júlí 1947 var K dæmt varðhald og svipting ökuleyfis fyrir að aka bifreið, er hann var með áhrifum áfengis, en hinn 29. nóvember 1949 var varðhaldsrefsingunni breytt Í sekt með náðun. Hafði greindur dómur því ítrekunar- áhrif á sams konar brot, sem K framdi hinn 12. júlí 1954, sbr. 39. gr. laga nr. 23/1941 og 71. gr. laga nr. 19/1940 .... 146 Játning. Sjá aðiljaskýrslur. Kaup og sala. Í marzmánuði 1953 sneri A sér til B, sem gert hafði sér að at- vinnu sölu á notuðum bifreiðum, og bað hann að koma í verð fyrir sig tveimur notuðum bifreiðum. Bifreiðarnar voru síðan til sölu á vegum B, og seldust bær nokkru siíð- ar á kr. 12.000.00 og kr. 26.000.00. Aðilja greindi nú á um, hvað þeim hafði samizt um bifreiðarnar, en voru sammála um, að samkomulag hefði verið, að A smíðaði handa B húsgagnasamstæðu fyrir kr. 8.000.00, en B legði til áklæði, er A fékk í hendur skömmu síðar. B hélt því fram, að A hefði selt honum bÞifreiðarnar á samtals kr. 25.000.00 gegn gjaldfresti á andvirðinu, unz bifreiðarnar seldust. Af sölu- verði bifreiðanna hefði A fengið kr. 30.000.00, og auk þess kvaðst B hafa greitt kr. 3.000.00, er A skuldaði C. Sam- kvæmt þessu taldi B sig hafa innt af hendi að fullu and- virði húsgagnanna og höfðaði mál til afhendingar þeirra eða til vara endurheimtu andvirðis þeirra. A kvaðst hins vegar hafa veitt B kost á bifreiðunum og umræddum hús- gögnum fyrir samtals kr. 33.000.00, ef andvirðið greiddist fyrir 7. apríl 1953. B hefði eigi greitt fyrir þann tíma, og tilboð sitt þar með verið úr sögunni. Aðiljar höfðu ekki gert með sér skriflegan samning. Tveir menn, sem voru viðstaddir, er aðiljar ræðdust við, töldu samkomulag hafa orðið um, að B greiðdi kr. 33.000.00 fyrir bifreiðarnar og Efnisskrá. XCVII Bls. húsgögnin, en kváðust eigi hafa heyrt A áskilja sér ákveð- inn gjalddaga. Að svo vöxnu máli og þar sem aðiljum hefði verið innan handar að gera skriflegan samning, var eigi talið sannað, að samkomulag aðilja hefði verið með öðrum hætti en A lýsti því. Var hann því sýkn dæmdur að öðru en því, að hann skyldi skila aftur áklæði því, er að fram- AN STEN „........02.20000 0000 79 Héraðsdómslögmanni (G) tókst ekki að sanna, að húseigandi hefði falið honum sölu húss síns. Eigi var heldur í ljós leitt, að G hefði með sölutilraunum sínum átt þátt í því, að kaup tókust um húsið. Var húseigandinn því sýknaður af kröfu G um sölulaun ............00..0 ene. senn 129 A seldi með kaupsamningi 6. febrúar 1954 B húshluta í Reykja- vík með þeim kjörum, að B greiddi við undirskrift kaup- samnings kr. 55.000.00, en kaupverðið skyldi B að öðru leyti greiða með peningum á tilteknum gjalddögum, með því að taka að sér greiðslu skuldar samkvæmt skulda- bréfi og loks með því að afhenda A til eignar tiltekin veðskuldabréf. Afsal átti að gefa út 15. október 1954, að full- nægðum skilyrðum samningsins, og loks var svo kveðið á, að hvor aðilja gæti vegna vanefnda hins rift samningn- um eða krafizt bóta, kr. 100.00 á dag, unz úr yrði bætt, og yrði samningnum riftað, skyldi sá, er vanefnt hefði, greiða riftanda bætur, kr. 15.000.00. Mikilvægur dráttur varð á því, að B stæði í skilum samkvæmt kaupsamningn- um, og tókst B ekki að færa sönnur á staðhæfingar sínar um, að greiðsludráttur hans hefði verið samþykktur af aðiljum, sem hlut áttu að máli. Krafa A um riftun kaup- samningsins Var því tekin til greina gegn endurgreiðslu hans á fjárhæðum, er B hafði af hendi innt samkvæmt samningnum. Þá var og B dæmt að greiða ÁA samnings- bætur, eins og ákveðið var í samningi aðilja, en þær voru samkvæmt 35. gr. laga nr. 7/1936 færðar niður í kr. 5000.00, þar sem A hagnaðist á riftun samningsins vegna verð- hækkunar á fasteignum ..........00000000 0000. 209 Hinn 24. febrúar 1947 gerðu K og Keflavíkurhreppur með sér samkomulag um, að hreppurinn skyldi fá innflutningsleyfi fyrir grind í langferðabifreið, er K hafði fengið í byrjun sama árs, en sú grind var þá komin til landsins. K skyldi síðan fá sams konar bifreiðargrind samkvæmt fyrsta inn- flutningsleyfi, sem hreppnum áskotnaðist. Hinn 5. maí 1948 fékk K fyrir atbeina hreppsins bifreiðargrind. Var hún með einföldu drifi, en hin grindin hafði haft tvöfalt drif. Kefla- víkurhreppi var dæmt að greiða verðmismun grindanna, en var hins vegar sýknaður af kröfu um skaðabætur vegna XCVIII Efnisskrá. Bls. dráttar á efndum af hendi hreppsins, þar sem K hafði án áskilnaðar um slíkar bætur veitt umræddri grind viðtöku .. 756 Hinn 11. janúar 1946 pantaði M sænskt timburhús hjá h/f O, sem annaðist innflutning slíkra húsa. Kvað M kaupverð hússins hafa verið ákveðið kr. 13.000.00 sænskar f.o.b. og hafi h/f O gert ráð fyrir, að verð hússins mundi nema alls um kr. 48.000.00. Er húsið kom til landsins í septembe" 1946, tjáði h/f O verð þess vera samtals kr. 67.510.26, er M greiddi án fyrirvara. Að svo vöxnu máli og þar sem M leitaði eigi réttar síns með málssókn fyrr en með sátta- kæru 23. september 1949, varð krafa hans um endurgreiðslu kaupverðsins að hluta eigi tekin til greina .............. 184 Kjörskrá. A krafðist þess með tilvísun til 24. gr. laga nr. 80/1942 um kosn- ingar til Alþingis með kæru 8. júní 1956, að hann yrði tek- inn á kjörskrá í Vestmannaeyjum, en hann var þá hvergi á kjörskrá. A hafði átt lögheimili í Vestmannaeyjum árið 1947, er hann fluttist á berklahæli, og síðan dvalizt sem sjúklingur á slíku hæli. Þessi vist hans á heilsuhæli hafði eigi slitið heimilisfesti hans í Vestmannaeyjum, sbr. 14. gr. laga nr. 80/1947. Átti A því enn heimili í Vestmannaeyjum, og var krafa hans tekin til greina, sbr. 33. gr. stjórnarskrár- innar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 .............. 400 Eiginkona A, sem að framan greinir, gerði samtímis A einnig kröfu til að vera tekin á kjörskrá í Vestmannaeyjum. Leitt var í ljós, að hún hafði ásamt börnum þeirra hjóna flutzt til Reykjavíkur í febrúarmánuði 1950 og búið þar síðan. Þar af leiddi, að hún átti ekki lögheimili í Vestmannaeyjum, og voru kröfur hennar því eigi til greina teknar, sbr. 33. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og 15. gr. laga nr. 80/1942 um kosningar til Alþingis ..............2.0000.0 00... 403 Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, endurgreiðsla, greiðsla, húsaleiga, kaup og sala, samningar, skaðabætur, skuldamál. Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kyrrsetning. Staðfest kyrrsetningargerð til tryggingar fjárkröfu ...... 318, 651 Kæruleyfi. Dómsmálaráðherra leyfir kæru úrskurðar í opinberu máli, þar sem synjað var kröfu um frávísun máls, sbr. 124. gr. laga Nr. 2T/1951 ........2000200 0000 669 Efnisskrá. KXCIX Kærumál. a) Einkamál. Héraðsdómara bar að víkja dómarasæti í lögtaksmáli til heimtu útsvars, þar sem hann hafði í yfirskattanefnd tekið afstöðu til málsástæðu, sem einnig kom til úrlausnar í lögtaks- málinu ..........00.2.000 000. s ns 41, Í skuldamáli A gegn B höfðaði B gagnsök til skuldajafnaðar. Gagnkrafan var vanreifuð, og þar sem B sinnti hvorki kröfu A né leiðbeiningum dómara um að koma fyrir dóm, var gagnsökinni að hluta vísað sjálfkrafa frá héraðsdómi A var árið 1954 gert að greiða útsvar í bæjarsjóð Siglufjarðar- kaupstaðar. Er A greiddi eigi útsvarið að fullu, var krafizt lögtaks fyrir eftirstöðvum þess í eignum A. Fógeti vísaði málinu frá fógetadómi með þeim rökum, að með úrskurði hliðstæðs dómstóls, sakadóms Eyjafjarðarsýslu, hefði hinn 8. desember 1954 verið kveðið svo á, að heimilisfang A hefði, er útsvarið var á lagt, verið að Öngulstöðum í Öngulstaða- hreppi, sbr. lög nr. 95/1936. Hæstiréttur felldi úrskurð fó- geta úr gildi, þar sem úrskurður sakadóms um heimilis- fang skæri eigi úr um skyldu A til greiðslu útsvarsskuldar- innar, og vísaði málinu heim í hérað til efnisúrlausnar.. A kærði til Hæstaréttar úrskurð fógeta um frávísun máls frá héraðsdómi. B gagnkærði ákvæði úrskurðarins um máls- kostnað. En þar sem gagnkæran barst Hæstarétti eigi fyrr en eftir lok kærufrests samkvæmt 199. gr. laga nr. 85/1936, var kröfu B um málskostnað í héraði vísað frá Hæstarétti Staðfest ákvæði héraðsdóms um málskostnað .......... 183, Er skuldamál hafði velkzt fyrir héraðsdómi nærfellt tvö ár, höfðaði stefndi gagnsök. Samkvæmt ákvæðum laga nr. 85/1936 um fresti og meginreglum laganna um greiða máls- meðferð þótti gagnstefnandi eigi mega koma gagnsökinni fram. Var henni því vísað frá héraðsdómi samkvæmt kröfu gagnstefnda í héraði ................20.00 0000. 0 ner H/f S, sem átti lögheimili og varnarþing á Ísafirði, gerði út vél. bát, sem skrásettur var á Ísafirði. Hinn 26. febrúar 1954 leitaði báturinn hafnar í Hafnarfirði, og réðst H þá mat- sveinn bátsins. Gengdi H því starfi til 1. apríl s. á., er bát- urinn var aftur staddur í Hafnarfirði. Hinn 15. apríl 1955 höfðaði H mál fyrir sjó. og verzlunardómi Hafnarfjarðar gegn h/f S til greiðslu á eftirstöðvum kaups fyrir greindan starfa. Samkvæmt kröfu h/f S var málinu vísað frá sjó- og verzlunardóminum, þar sem málið mátti eigi höfða á því varnarþingi gegn andmælum stefnda .......0.000000000... G krafðist þess á bæjarþingi Reykjavíkur, að skattstjóri Reykja- víkur kæmi fyrir dóm sem vitni og gæfi skýrslu um áætl- un sína um tekjur G tiltekið ár, en skýrslu þessa hugðist G Bls. 43 46 61 61 186 206. 233 C Efnisskrá. Bls. leggja fram í lögtaksmáli til heimtu útsvars, er á hann hafði verið lagt. Skattstjóra var óskylt að svara spurning. um um grundvöll útsvarsálagningar, þar sem niðurjöfn- unarnefnd ákveður sjálfstætt fjárhæð útsvars lögum sam- kvæmt og áætlar gjaldanda eignir og tekjur, ef framtal er ófullnægjandi, enda skylt samkvæmt 2. gr. laga nr. 48/ 1954 að gefa hverjum gjaldanda, sem krefst þess, nákvæm- ar, sundurliðaðar upplýsingar um það, hvernig útsvar hans er á lagt. Greindri kröfu G var því hrundið ............ 260 Landeigandi eigi talinn hafa með skurðgreftri og öðrum fram- kvæmdum á landi firrt sig rétti til að vefengja yfirland- skipti fyrir dómstólum. Kröfu um, að máli, sem hann hafði höfðað í því skyni, yrði vísað frá dómi, var því hrundið .. 300 Aðalstefnandi í héraði krafðist þess, að gagnsök á hendur hon- um yrði vísað frá dómi og gagnstefnanda dæmt að greiða honum málskostnað. Héraðsdómari hratt frávísunarkröf- unni, en kvað svo á, að ákvörðun um málskostnað biði efnisdóms um sökina. Aðalstefnandi kærði úrskurð þenna til Hæstaréttar. Þar var sökinni vísað frá héraðsdómi og kæranda dæmdur kærukostnaður samkvæmt kröfu hans. Síðar gerði aðalstefnandi kröfu um málskostnað í gagn- sökinni í héraði, en þar sem hann hafði eigi haft þá kröfu uppi Í greindu kærumáli fyrir Hæstarétti og sökinni hafði Þegar verið vísað frá héraðsdómi, var málskostnaðarkröf- unni sjálfkrafa vísað frá dómi ................0.000..... 343 Af hendi ríkissjóðs var þess krafizt, að dómkvaddir væru tveir menn samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms nr. 61/1917 til að meta til fjár vatnsréttindi, réttindi til jarð- efnatöku og rétt til umferðar vegna fyrirhugaðra vatns- virkjana ríkissjóðs í Ísafjarðarsýslu. Eigandi þessara rétt- inda andmælti dómkvaðningunni og kvað það leiða af 4. gr. laga nr. 54/1954, að eignarnám væri óheimilt. Nefnda lagagrein bar að skýra þannig, að hún heimilaði ríkis- stjórninni kaup, ef því væri að skipta, en svipti ráðherra ekki rétti til eignarnáms samkvæmt 54. gr. laga nr. 15/1923. Var því staðfestur úrskurður héraðsdómara um dómkvaðn- ingu matsmanna ............02.2..000 rr 351 Dómari var vitaskuld ekki vanhæfur til að fara með mál, þó að hann hefði áður gegnt dómarastörfum og kveðið upp úrskurð í öðru máli milli málsaðilja og það mál kynni að einhverju leyti að snerta málsefni það, sem nú var um að tefla. Var því staðfestur úrskurður héraðsdómara um, að hann viki ekki sæti, og vítt fráleit kæra úrskurðarins til Hæstaréttar ..............0...220 00... 564 H höfðaði mál í héraði til greiðslu skuldar vegna múrhúðunar hússins nr. 107 við B-veg, en síðar í málflutningi sínum Efnisskrá. Cc Bls. taldi H skuldina eftirstöðvar vinnulauna fyrir múrhúðun hússins nr. 18 við H-gerði. Vegna þessara mistaka H í málatilbúnaði og vanreifunar málsins að öðru leyti af hans hendi var málinu samkvæmt kröfu G vísað frá dómi .. 586 K var forstjóri félags og annaðist samningsgerð af þess hálfu. Deilur risu um þau viðskipti, er leiddu til málaferla. K hafði þá látið af störfum hjá félaginu og bar vætti í mál- inu. Þrátt fyrir greinda aðstöðu sína til aðilja og málsefnis var honum gegn andmælum gagnaðilja leyfð heitfesting vættis SÍNS .............0000.00 00. 653 Synjað var um frest í héraði í máli til heimtu vinnulauna, er á tíunda mánuð var liðið frá þingfestingu málsins ...... 139 Á dómbþingi í héraði var ágreiningur um það með aðiljum, hvort málflutningur skyldi vera munnlegur eða skriflegur. Færði dómari þá til bókar án rökstuðnings þá ákvörðun sína, að málið skyldi flytja skriflega, í stað þess að kveða upp rökstuddan úrskurð um ágreiningsefnið, þar sem greindir væru málsaðiljar, mál það, sem um var að tefla, helztu málsástæður og svo niðurstöður dómsins, sbr. 2. mgr. 190. gr. laga nr. 85/1936. Greind dómsathöfn var ómerkt og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar ...... 807 b) Opinber mál. Staðfestur úrskurður sakadóms um gæzluvarðhald S, sem var undir rannsókn og sakaður um skirlífisbrot ........ 342, 425 S var hinn 8. september 1956 í sakadómi dæmt fangelsi þrjú ár fyrir skirlífisbrot gagnvart ungmennum, og sama dag var svo kveðið á með úrskurði sakadóms, að S skyldi sæta gæzluvarðhaldi allt að fjórum mánuðum, þar til ákvörðun yrði tekin um fullnustu héraðsdóms eða málið til lykta leitt með dómi Hæstaréttar. Hinn 14. september s. á. krafðist S áfrýjunar refsidómsins og kærði jafnframt gæzluvarðhaldsúrskurðinn, sem Hæstiréttur staðfesti með skírskotun til 1. og 5. töluliðar 67. gr. laga nr. 27/1951 .... 568 Hinn 8. ágúst 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hendur F og krafðist refsingar samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir líkamsárás og líkamsáverka. Ákvörðun héraðsdómara um þingfestingu málsins 19. október s. á. var því næst rituð á ákæruskjalið og það síðan birt fyrir föður F, þar sem F hafði talið sig til heimilis. Er málið var þingfest, krafðist verjandi F þess, að málinu yrði vísað frá dómi vegna ófullnægjandi birtingar ákæruskjals, sem eigi hefði verið birt fyrir ákærða sjálfum, er farinn væri af landi brott. Héraðsdómari úrskurðaði birtingu ákæru- skjalsins lögmæta og hratt frávísunarkröfunni. Hæstiréttur staðfesti þá niðurstöðu héraðsdómara, að eigi bæri að frá- (8 CIl Efnisskrá. vísa málinu, en með því að ákærði væri erlendis, en ókunn- ugt hins vegar um dvalarstað hans, skyldi birting ákæru- skjals fram fara með þeim hætti, sem kveðið er á um í 117. gr. laga nr. 27/1951 ............00.0.0 0000. Hinn 4. júlí 1956 gaf dómsmálaráðherra út ákæruskjal á hend- ur þrettán mönnum, sem sóttir voru til sakar fyrir ólög- leg gjaldeyrisviðskipti. Tveir hinna ákærðu kröfðust frá- vísunar málsins, að því er þá varðaði, þar sem um væri að tefla ólöglegt aðiljasamlag. Samkvæmt 28. gr. laga nr. 21/1951 ber undir handhafa ákæruvalds að kveða á um aðiljasamlag í opinberum málum. Dómsmálaráðherra hafði með greindu ákæruskjali eigi farið út fyrir mörk nefnds lagaákvæðis. Var frávísunarkröfu ákærðu því hrundið .... Landamerkjamál. Á árinu 1938 ákváðu eigendur jarðanna Herríðarhóls í Ása- hreppi og Kambs í Holtahreppi að koma upp girðingu á mörkum jarða sinna. Á vettvangi voru aðiljar og úttektar- menn Holtahrepps eftir athugun kennileita og gamalla iandamerkjabréfa sammála um mörk jarðanna. Á þeim mörkum gerðu landeigendur því næst sameiginlega háan og öflugan merkjagarð með vírgirðingu ofan á. Síðar taldi eigandi Herríðarhóls sig hafa fengið vitneskju um, að merkjagarðurinn væri ekki á réttum mörkum, og með stefnu 25. júní 1954 höfðaði hann landamerkjamál af því efni. Ekkert kom fram í málinu, er hnekkt gæti merkja- setningu landeigenda frá árinu 1938, sem eigandi Herríðar- hóls hafði staðið að með framangreindum hætti og síðan eigi vefengt árum saman ............0..0..0 0... Landamerkjadómur. Mál um landskipti .........0.000000000. se 1, Mál um eignarrétt til eyrar í veiðiá ........................ Mál um landamerki ............0..00..0.0 00 rr Landhelgi. Sjá fiskveiðibrot. Landskipti. Samkvæmt Nýrri jarðabók fyrir Ísland frá 1861 var Víkur- torfan í Skagafirði talin 80 hundruð að dýrleika, þ. e. aðal- jörðin Vík 40 hundruð og hjáleigurnar Glæsibær og Ög- mundarstaðir hvor 20 hundruð, en lendur þessara jarða lágu báðum megin Sæmundarár. Hinn 20. ágúst 1910 var landi Ögmundarstaða skipt úr torfunni, og kom í hlut þeirrar jarðar land bæði vestan og austan Sæmundarár. Landamerkjaskrá fyrir Glæsibæ var síðan gerð hinn 18. Bls. 669 678 591 300 387 591 Efnisskrá. júní 1923, og var hún undirrituð af eiganda Víkur auk eig- anda Glæsibæjar. Í landmerkjaskrá þessari er því lýst, að Glæsibær sé að fornu mati %“ Víkurtorfunnar, tún og engi jarðanna séu úrskipt, en beitiland „sameiginlegt við Vík vestan Sæmundarár“. Með þessu ákvæði merkjaskrárinnar var eigandi Glæsibæjar talinn hafa fallið frá rétti til beiti- lands austan Sæmundarár. Hins vegar voru eigi leiddar að því sönnur, að hann hefði gefið upp rétt til þess, að við fullnaðarskipti milli Glæsibæjar og Víkur kæmi svo mikið beitiland vestan Sæmundarár í hlut Glæsibæjar, að beiti- land þeirrar jarðar yrði að dýrleika % hluti alls beiti- lands beggja jarðanna ........02000000n ss snss rn Landskiptagerð felld úr gildi, þar sem landskiptamenn þóttu ekki hafa gætt réttra sjónarmiða um skiptingu lands eftir landgæðum ..........0200000 00 nn ns Landeigandi eigi talinn hafa með skurðgreftri og öðrum fram- kvæmdum á landi, er komið hafði í hans hlut við yfir- landskipti, firrt sig rétti til að vefengja skiptin fyrir dóm- stólum ........2.00000. sn Leiðbeiningarskylda dómara. Héraðsdómari lét undir höfuð leggjast að leiðbeina stefnanda í héraði, sem var ólöglærður og flutti mál sitt sjálfur, um kröfugerð, öflun gagna og rökstuðning. Var héraðsdómur meðal annars af þessum sökum ómerktur .............. Leiga. Sjá húsaleiga. Líkamsáverkar. Líkamsáverkar, sem maður hlaut í bifreiðarslysi, eigi taldir slíkir sem lýst er í 218. gr. laga nr. 19/1940. Var bifreiðar- stjóri, sem hlut átti að máli, því sýknaður af ákæru um brot gegn 219. gr. sömu laga .......200000 000... 0... Kona féll í myrkri í holu í gangstétt í Reykjavík. Hlaut hún líkamsmeiðsl og fataspjöll. Starfsmenn Rafmagnsveitu Reykjavíkur höfðu verið þarna að verki og rofið hellulag gangstéttarinnar án þess að færa það aftur í fyrra horf. Þá var götulýsingu áfátt. Var Rafmagnsveitu Reykjavíkur dæmt að bæta tjón konunnar .........200.20000 00. 0... Manni, sem hafði ókeypis far í löggæzlubifreið og hlaut líkams- meiðsl vegna mistaka ökumanns, eigi dæmdar fébætur úr ríkissjóði .........0.0000000e unns 94, Er varpa var dregin inn á botnvörpungi, var A háseta ætlað bað verk að festa framhlerann, er hann kæmi í gálga. Er A var að renna gálgakeðjunni gegnum hlerahöldin, dróst h!lerinn nokkuð upp, og við það festist þumalfingur C1lI Bls. 300 263 33 13 100 CIV Efnisskrá. Bis. hægri handar A milli hlerahaldanna. Gaf skipstjóri þá sam- kvæmt beiðni A fyrirmæli um, að hlerinn yrði látinn síga, en fyrir mistök við stjórn vindunnar dróst hlerinn enn hærra. Klemmdist hönd A við þetta milli sgálgahjólsins og hlerahaldanna og lemstraðist svo, að taka varð hana af ofan úlnliðar. A hlaut varanlega örorku, sem metin var 60%. Eiganda skipsins var dæmt að bæta tjón A að fullu .... 122 K greiddi manni höfuðhögg, svo að hann rotaðist og úr hon- um brotnuðu tvær tennur. K var dæmd refsing fyrir þetta atferli samkvæmt 218. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og svo greiðsla skaðabóta ............0.000000..0.. 153 Í septembermánuði 1949 var á vegum ríkissjóðs unnið að smíði brúar yfir Múlaá í Skriðdal. Fallhamri hafði verið komið fyrir úti í ánni, 900 kg að þyngd, og var hann notaður til að reka niður í árbotninn staura, er verða skyldu undir- staða brúarstöpla. Umhverfis fallhamarsásinn var vinnu- pallur, gerður af viðarborðum á bitum, er hvíldu á stoð- um í árbotninum. Fallhamrinum var lyft með vélknúinni vindu á árbakkanum, og gaf verkstjóri vindumanni merki um, er hefja skyldi lyftingu hamarsins og hætta henni. Eitt sinn, er unnið var með hamrinum, var starfsmaður við brúargerðina (A) staddur á nefndum vinnupalli. Verk- stjóri, sem gætti fallhamarsins, kallaði þá til A og bað hann rétta sér járnkari, er lá þar á pallinum. A tók járn- karlinn og bjóst til að færa verkstjóra hann, en missti þá jafnvægi, og til þess að verjast falli, greip hann hægri hendi um enda staursins, sem þá var verið að reka niður. Lenti höndin milli hamarsins, sem þá fell niður, og staurs- ins. Tók af alla fingur handarinnar, aðra en litla fingur, og allt upp á miðhandarbein. Sáraumbúðir og lyf voru eng- in á vinnustað, og var A ekið sárþjáðum klukkutíma leið til læknis að Egilsstöðum, þar sem búið var til bráðabirgða um sár hans. Síðan dvaldist hann um skeið í sjúkrahúsi á Seyðisfirði. Loks var framkvæmd á honum mikil skurð- aðgerð í Kaupmannahöfn, og linnti þá þrautum í hendinni. Varanleg örorka A var metin 47%, en með öllu var hann óvinnufær fram í ágústmánuð 1950. Orsök slyssins var talin annað tveggja hálka á vinnupallinum eða skriður lausra borða í honum. Var ríkissjóði því dæmd óskoruð ábyrgð á tjóni A og greiðsla skaðabóta, samtals að fjár- hæð kr. 196.274.19 .........0......22 000. 168 Aðfaranótt 23. nóvember 1952 var I, fæddur 13. ágúst 1936, á reiki um götur Reykjavíkur. Var hann með nokkrum áfengisáhrifum. Er hann kom á gatnamót Frakkastígs og Laugavegar, veitti hann athygli konunni X, er hélt nið- ur Laugaveg. Veitti 1 henni eftirför og gaf sig á tal við Efnisskrá. cv Bls. hana, en X vekst undan félagsskap hans og hratt honum frá sér, er hann vildi leggja hendur á hana. Leið X til heimilis síns lá um húsasund frá Laugavegi. Er X kom í sundið, réðst I á hana, dró hana upp sundið og hratt henni niður í kjallaratröppur, þar sem hann gerði ítrekaða til- raun til að nauðga henni. Héit 1 fyrir vit X og um kverk- ar henni, en þó tókst henni að gefa hljóð frá sér, og varð það til þess, að lögreglunni var gert viðvart. Kom lög- reglan á vettvang og handtók I. Var X þá mjög illa leikin, hafði hlotið alvarlegt taugaáfall auk ytri áverka. Í var fyr- ir brot gegn 1. mgr. 194. gr. sbr. 20. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940 og fleiri afbrot dæmt fangelsi 3 ár, rétt- indasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. nefndra laga og svo greiðsla skaðabóta til K .........0.02.0000 000... 0... 334 I og L, sem voru á dansleik og báðir með áhrifum áfengis, urðu ósáttir. Greiddi I þá L höfuðhögg með þeim afleiðingum, að L kjálkabrotnaði. I var dæmd refsing samkvæmt 218. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og greiðsla skaða- bóta ......2..0000 eee 354 Fjórir ungir menn, Þ, fæddur 10. marz 1937, R, fæddur 6. febrú- ar 1936, I, fæddur 13. ágúst 1936 og J, fæddur 15. nóvember 1935, voru að drykkju í veitingahúsum í Reykjavík að kvöldi 12. október 1955. Eftir lokun veitingahúsa hittust þeir í mið- bænum. Voru þeir þá áfengislausir og félausir. Er þeir voru staddir í Kolasundi, sáu þeir T kaupmann á göngu. Hafði Þ þá orð á því, að hægt mundi að hafa fé af honum. Varð það nú úr, að R gekk til T og kvaðst vilja gjalda hon- um skuld vegna vöruúttektar, sem T hafði árangurslaust reynt að innheimta. T, sem var á leið til búðar sinnar í Tryggvagötu, bauð R af þessu tilefni að fylgjast með sér þangað. Er í búðina kom, fóru þeir í skrifstofu þar inn af, en eigi eru þeir samsaga um skipti sín þar. Lenti í nokkru þófi þeirra í milli, sem lauk með því, að T hugðist koma R út og færði hann til útidyra. Af þeim Þ, I og J er það að segja, að þeir höfðu allir haldið í humátt á eftir þeim T og R. Er þeir T og R hurfu inn í búðina, tóku þeir þre- menningarnir sér stöðu gegnt búðinni og biðu átekta. En er þeim þótti biðin löng, hélt Þ að búðardyrunum til að njósna. Er T opnaði dyrnar til að koma R út, ruddist Þ inn í búðina, réðst umsvifalaust á T með ofbeldi og hrakti hann inn í skrifstofuna. Veitti T hart viðnám, en R mun hafa veitt Þ í þessum átökum. Á leiðinni inn í skrifstofuna greip T síma, er þar var við dyrnar, en Þ þreif þegar heyrnar- tólið af honum og laust því í höfuð honum tvisvar eða þrisvar sinnum og heimtaði jafnframt af honum peninga. J, sem er bróðir Þ, bar þá að, og þreif heyrnartólið og vítti CVI Efnisskrá. Bls. aðfarir bróður síns. Er hér var komið, hafði R einnig barið T nokkuð, en eigi er sammæli um þátt J í barsmíðum á þessu stigi málsins. J bauðst nú hins vegar til að halda T, og kom til nokkurra átaka með þeim, áður en J hefði T undir. Þ lét nú greipar sópa í búðinni og tók að raða vindl- ingum í tösku, sem þar var. Gerðist nú T ókyrr, og urðu þeir J og R báðir að halda honum um sinn. R bauðst þó brátt til að halda T einn. Hélt J skömmu síðar á brott með nokkurn ránsfeng. Um það bil sem J hvarf úr búðinni, tókst T að losa sig úr greipum R og rísa upp. Er Þ sá þetta, þreif hann leirbrúsa undan genever og færði í höfuð T, er þá féll af nýju, enda var höggið svo mikið, að brúsinn brotnaði við. Stóð R öðrum fæti á hálsi T, er J fór úr búð- inni, en þeir R og Þ sögðu T, að eigi þýddi annað en að vera rólegur. Leituðu þeir R og Þ nú áfengis og peninga í verzlunarhúsnæðinu. Hótaði Þ T bana, ef hann segði ekki til peninga, en T kvað þá enga vera. R kom auga á lykla- festi í vasa T, sem hann sleit lausa og fékk Þ lykla, sem við hana voru festir og gengu að peningaskáp og skjala- skáp, sem þeir R og Þ leituðu síðan í. Fundu þeir í pen- ingaskápnum nokkur veski, en við leit á T sjálfum 200 krónur, er þeir tóku, og svo gullarmbandsúr hans. Þeir R og Þ héldu áfram leit að fjármunum nokkra stund, og enn tókst T tvisvar sinnum að rísa á fætur, en þeir fé- lagar börðu hann jafnharðan niður með bareflum, unz hann loks var með öllu meðvitundarlaus og hreyfingarlaus. Tóku þeir nú tvo hringa af T, en skildu eftir giftingarhring hans, og reiðufé telja þeir sig hafa fundið, kr. 1.600.00, auk fyrr greindra kr. 200.00. Við svo búið fóru þeir R og Þ af vettvangi með ránsfeng sinn, sem þeir félagar allir fjórir nýttu í fé- lagi eða skiptu með sér. T komst af eigin rammleik á lög- reglustöðina kl. 0055. Hafði hann hlotið mikil lemstur og lá í sjúkrahúsi til 22. desember 1955. Þeim Þ, R og J var dæmd refsing samkvæmt 252. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og Í samkvæmt 1. mgr. 254. gr. sömu laga. Þá voru þeir Þ og R einnig sekir við 218. gr. laganna vegna líkams- áverka T, er hlutust af ofbeldi þeirra. Allir voru þeir félag- ar sviptir réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningar- laganna og dæmt að greiða skaðabætur .................. 354 Hinn 30. nóvember 1954 kom fiskveiðiskip til Ísafjarðar. Tveir hásetanna, Á og G, neyttu víns þá um kvöldið bæði um borð í skipinu og í veitingahúsi, en nokkru eftir miðnætti lögðu þeir ásamt þremur skipsfélögum sínum leið sína að skóla- húsi, þar sem dansleikur var. Vildu þeir komast á dansleik- inn, en var tjáð, að hann væri einungis fyrir nemendur skólans. Hurfu þá til skips greindir skipsfélagar þeirra A Efnisskrá. CcvIl Bls. og G, sem urðu eftir við skólahúsið og ollu þar ónæði. Um kl. 0130 bað skólastjóri um lögregluaðstoð, og komu þá á vettvang lögregluþjónarnir H og J. Lögreglumennirnir skip- uðu þeim A og G að hverfa frá húsinu, en þeir hlýddu ekki, og kom þá til mikilla átaka milli þeirra og lögreglumann- anna. Af hálfu þeirra félaga hafði G sig aðallega í frammi og veitti lögreglumönnunum þung högg og stór. H lögreglu- maður hlaut eigi svo mikla áverka í viðureign þessari, að hann þyrfti að leita læknis. J hlaut hins vegar mikil lemst- ur, heilahristing, beinbrot og blæðingu á bæði augu. Var hann rúmliggjandi til áramóta, fór þá að hafa fótavist, en þjáðist af svefnleysi. Hinn 9. janúar 1955 réð hann sér bana, og taldi læknir mega rekja þau afdrif hans til áverka þeirra, er áður greinir. A var dæmt skilorðsbundið varðhald 15 daga fyrir brot gegn 21. sbr. 44. gr. áfengislaga nr. 58/1954, 1. mgr. 4. gr. sbr. 99. gr. lögreglusamþykktar fyrir Ísafjörð nr. 12/1949 og 1. mgr. 106. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940. G var talinn sekur um brot gegn greind- um lögreglusamþykktarákvæðum auk 1. mgr. 106. gr. og 218. gr. laga nr. 19/1940. Honum var dæmt fangelsi 18 mán- uði og svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 .......002.00000 ene 409 V húsasmiður í Reykjavík var staddur heima hjá sér, er hann heyrði mann kominn inn í anddyri íbúðar sinnar. Er V hugaði að þessu, var þar kominn innheimtumaður (G), er kvaðst hafa gengið í bæinn, með því að dyrabjalla var óvirk og útidyr ólæstar. V kvaðst hafa beðið G að bíða utan dyra, meðan hann sækti peninga til greiðslu reiknings, er G hafði meðferðis, en G hefði þá ráðizt á hann, slegið hann og hrint honum. G kvað V hafa ýtt sér út úr húsinu, og hefði hann þá rekið hnefa í bringu V og hrundið honum frá sér. Eftir þessa atburði vottaði læknir um bólgu og mar á brjósti V. Þótti sannað, að V hefði hlotið ákomu þessa í nefndri viður- eign, og voru honum dæmdar fébætur úr hendi G ........ 640 B hafði nauðgað K. Samkvæmt vottorði læknis var K eftir til- ræðið bólgin á vör og marin á rifi. B var eigi dæmd refsing samkvæmt 217. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 auk 194. gr. sömu laga ..........02000 0000 nn nn 674 Hinn 25. ágúst 1951 lá b/v G við bryggju, þar sem skipað var upp úr honum. Að uppskipun lokinni, þurfti að snúa skip- inu. Var tekið að vinna að því laust eftir kl. 2230, er dimmt var af nóttu, en ljós voru á skipi og bryggju. Skipstjóri var á stjórnpalli, 1. stýrimaður ásamt tveimur hásetum á hval. bak og 1. vélstjóri einn við vélgæzlu í vélarrúmi. Skömmu áður en hér var komið, hafði 1. vélstjóri komið á stjórn- pall. Taldi skipstjóri hann þá vera með áhrifum áfengis, en CVIII Efnisskrá. Bls. þó eigi vanhæfan til skyldustarfa. Skipinu var nú snúið í rétt horf við bryggju og tvær landfestar úr stálvír festar í hana. Er aflvél skipsins hafði síðan unnið hæfilegan tíma hægt aftur á bak, kveðst skipstjóri hafa gefið fyrirmæli í vélarrúm um stöðvun vélarinnar. Er skipið var ferðlítið orðið, jókst ferð þess aftur á bak mjög skyndilega. Urðu skipverjar á hvalbak þessa varir, og kallaði 1. stýrimaður til skipstjóra viðvörun um þetta. Reyndi nú á landfestarn- ar, og slitnuðu þær báðar. Slóst endi annarrar þeirra í vinstri fót annars hásetans (A), sem á verði var, og hlaut hann mikil lemstur. Vinstri lærleggur brotnaði opnu broti, allir vöðvar framan á lærleggnum krömdust sundur, bein brotnaði í vinstri hendi og vinstri handleggur marðist allur. Miklum erfiðleikum reyndist bundið að græða A, og var lærleggur hans tvisvar brotinn upp í því skyni að lag- færa skekkju á brotsárinu. Hann hlaut varanlega örorku, sem metin var 38%. Með stefnu 10. febrúar 1953 höfðaði A mál gegn eiganda skipsins, h/f K, og krafðist fébóta fyrir orkutjón sitt, atvinnutjón, þjáningar og röskun á stöðu og högum. Orsök slyssins var talin sú, að hraði skipsins aftur á bak var aukinn skyndilega, eins og áður greinir. Sú hraða- aukning var óverjandi, eins og á stóð. Hvort sem 1. vél- stjóri framkvæmdi hana af sjálfsdáðum eða samkvæmt skipun skipstjóra, var hér um að tefla mistök skipstjórnar- manns. Hins vegar varð A engin sök gefin á slysinu. H/f K var því dæmt að bæta tjón hans að fullu .................. 702 Þ meiðsl í fallinu, skábrot á sperrilegg ofan vinstra ökla. Við ákvörðun refsingar samkvæmt 218. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940 á hendur S var litið til þess, að hann með atlögunni hugðist koma til hjálpar félaga sín- um, er sætt hafði árás af hendi Þ, og að honum hafði eigi verið refsað áður. Var honum dæmt 20 daga varðhald, skil- orðsbundið tvö ár .............00..00..000 00 TIL F og G unnu saman að trésmíði. Hrökk þá nagli undan áslætti G Í auga F, sem missti sjón á auganu og hlaut af áverk- anum örorku, sem metin var 20%. Talið var, að G hefði ekki sýnt fulla aðgæzlu við áslátt naglans, en F varð hins vegar eigi gefin nein sök á slysinu. Ríkissjóði var því dæmt að greiða F bætur, þar sem vinnuveitandinn var erlendur verktaki á vegum varnarliðs Bandaríkjanna og taldist til þess, sbr. lög nr. 110/1951 ...............0000.000 TTT Líkur. Sbr. sönnun. Er þrír menn voru á leið til Reykjavíkur í bifreið með 108 flöskur af áfengi, stöðvaði lögreglumaður þá. Þar sem vín- Efnisskrá. CIx Bls. búðir Áfengisverzlunar ríkisins í Reykjavík voru lokaðar um þessar mundir, kváðust þeir hafa pantað vínföng þessi í áfengisverzluninni á nöfn manna suður með sjó. Töldu þeir sig eiga áfengi þetta að % hluta hver þeirra og ætla það til eigin neyzlu. Þar sem eigi þóttu leiddar að því sterkar líkur, að áfengið væri ekki ætlað til sölu, var greindum mönnum dæmd refsing samkvæmt 19. sbr. 42. gr. laga nr. 58/1954 og svo upptaka áfengisins .......... 288 Lóðarréttindi. A veitti B með samningi 11. júlí 1924 leigurétt að baklóð húss- ins nr. 20 við Þórsgötu í Reykjavík og gangrétt um lóð þess húss út á nefnda götu. Á baklóðinni var síðan reist húsið nr. 20A, og við eigendaskipti að því húsi voru lóðar- réttindi samkvæmt greindum samningi framseld með hús- inu, en þess hins vegar ekki gætt, að þinglýsa samningn- um sjálfum fyrr en 2. október 1952. Hinn 26. október 1926 afsalaði A húsinu nr. 20 við Þórsgötu, og er samningsins frá 11. júlí 1924 getið í því afsali. Í afsali til H 20. apríl 1940 er lóðarréttinda bakhússins hins vegar eigi getið, en fasteignasali, sem annaðist þá sölu, taldi sig hafa skýrt H frá þeim. Með stefnu 18. marz 1953 höfðaði H fyrir merkjadómi Reykjavíkur mál gegn S, þáverandi eiganda hússins nr. 20A, og krafðist þess, að afmáður yrði úr veð- málabókum samningurinn frá 11. júlí 1924, en S gagn- stefndi til viðurkenningar réttindum samkvæmt því skjali. Er H keypti húsið nr. 20, var honum ljóst, að húsið nr. 20A var íbúðarhús, sem jafnan hafði verið búið í, og þar sem það stóð á upphaflegri lóð húss þess, er H hugðist kaupa, hafði hann ástæðu til að kynna sér, hvernig lóðar- réttindum þess væri háttað. Var eigi talið, að H hefði verið eða mátt vera grandlaus um tilvist lóðarréttinda S, enda þótt þeim væri ekki þinglýst. Var S því dæmd sýkna, en gild metin ákvæði gerningsins frá 11. júlí 1924 um lóð- arréttindi og umferðarrétt eiganda bakhússins .......... 278. Læknar. Læknir framkvæmir réttarkrufningu á líki manns, sem farizt hafði í eldsvoða af mannavöldum .......00000000 0000... 9 Álitsgerð læknis um dánarorsök manns, sem lézt af völdum eldsvoða af mannavöldum ..........0.000 00.00.0000... 9 Læknir gefur skýrslu um áverka, er drengur hlaut af völdum bifreiðar .............000.0. 00 se net 33 Læknir lýsir áverkum, er kona hlaut af slysförum .......... 73 Læknir lýsir áverkum manns, er hlutust af bifreiðarslysi 94, 100, 136 Tryggingarlæknir metur örorku manns .. 94, 100, 122, 168, 702, TTT CK Efnisskrá. Bls. Læknir lýsir áverkum sjómanns, sem slasaðist um borð í togara 122 Læknir tekur manni blóð til rannsóknar ................ 146, 648 Læknir lýsir áverkum, sem maður hlaut af slysförum ...... 168 Læknar lýsa heilsufari manns, sem krafðist fébóta úr hendi vinnuveitanda vegna heilsutjóns, er hann taldi sig hafa hlotið af óhollum starfsháttum ..............000000 00. 177 Læknir lýsir meiðslum og afleiðingum meiðsla, er maður hlaut vegna árásar af hendi annars manns .. 354, 409, 640, 674, TIL Geðveikralæknir rannsakar sakhæfi sakbornings .. 354, 657, 682 Læknir lýsir heilsufari manns, er réð sér bana .............. 409 Læknir greinir Þblóðflokka málsaðilja og barns í sambandi við barnsfaðernismál ................00.0....00..0. 421 Læknir lýsir áliti sínu um getnaðartíma barns í sambandi við barnsfaðernismál ...............000.0.00.. 000... 421 Læknir framkvæmir skoðun á unglingum, sem fullorðinn mað- ur hafði átt kynmök við ...............000000 0000 682 Læknir framkvæmir skoðun á líki manns, sem farizt hafði í bifreiðarslysi ........................0000. 00 731 Réttarkrufning framkvæmd á líkum tveggja drengja, sem urðu fyrir bifreið og biðu bana ............00000000.000.. 142 Augnlæknar lýsa sjón Þbifreiðarstjóra, sem talinn var hafa vald- ið SlySi ...............2..02.00e er 142 Læknir lýsir geðheilsu manns, sem sakaður var um að hafa orðið mannsbani með gálausum akstri .................. 142 Læknir lýsir áverkum og heilsutjóni manns, sem slasaðist við VÍNNU .......00000200 rns T Læknaráð. Læknaráð lýsir áliti sínu á því, hvort heilsutjón manns sé sennileg afleiðing af starfi hans ........................ 177 Læknaráð lýsir áliti sínu á læknisvottorði, varðandi geðheilsu sakaðs manns ...............22.0.. 0. enn 742 Lög. Lögskýring. Hinn 6. janúar 1943 var víxill seldur í Sparisjóði Siglufjarðar, að fjárhæð kr. 30.000.00, út gefinn af kaupfélagsstjóra Kaupfélags Siglfirðinga og samþykktur af kaupfélaginu, og var andvirði víxilsins varið til endurgreiðslu á fé og vörum, sem kaupfélagið hafði innt af hendi síðustu mán- uði ársins 1942 til þess að koma upp mannvirkjum, er síðar urðu eign h/f G, en það var stofnað til fullnaðar 7. maí 1943 og skrásett 5. júní s. á. H/f G lenti í fjárþröng og gat eigi greitt fé það, sem kaupfélagið hafði lagt fram, og var greindur víxill framlengdur afborgunarlaust til 13. júlí 1944, en þá var hann greiddur með andvirði víxils, að fjárhæð kr. 30.000.00, sem gefinn var út af kaupfélaginu, Efnisskrá. CXI Bls. samþykktur af h/f G og seldur Útvegsbanka Íslands h/f. Eftir að sá víxill hafði lent í vanskilum og verið framlengd- ur til 12. júlí 1945, féll maður, sem var eigi samkvæmt dómi Hæstaréttar 13. desember 1946 bær til þess, frá afsögn víxilsins af hendi útgefanda. Víxilréttur bank- ans á hendur útgefanda leið því undir lok samkvæmt á- kvæðum 53. gr. laga nr. 93/1933. Útvegsbankinn fékk ekkert greitt upp í kröfu sína vegna þessara viðskipta af eign- um h/f G, en bú þess var tekið til gjaldþrotaskipta hinn 23. ágúst 1946. Höfðaði hann því mál gegn útgefanda víx- ilsins, Kaupfélagi Siglfirðinga, og krafðist víxilfjárhæðar- innar samkvæmt 74. gr. víxillaganna. Þar sem talið var samkvæmt framangreindu, að kaupfélagið mundi vinna víxilfjárhæðina úr hendi bankans, ef sú fjárheimta félli nið- ur, voru kröfur hans teknar til greina .........000000... 27 Skattyfirvöld heimtu árin 1950 og 1951 af bókaforlaginu B 3% söluskatt af bókum þess í umsýslusölu, en ákvæði III. kafla laga nr. 100/1948 bar hins vegar að skýra þannig, að af þeirri sölu skyldi greiða 2% söluskatt. B hafði greitt sölu- skatt þennan án nokkurs fyrirvara, og var kröfu hans um endurgreiðslu hrundið .........02.000.0nenee enn... 161 Hinn 2. desember 1952 dæmdi Hæstiréttur, að samkvæmt lögum nr, 100/1948 skyldi greiða 2% söluskatt af bókum í um- sýslusölu. Þrátt fyrir þessa dómsúrlausn kröfðust skatt- heimtuyfirvöld greiðslu á 3% söluskatti, sem lagður hafði verið á bókaforlagið B vegna slíkrar bóksölu árið 1952. Varð það úr, að B greiddi söluskattinn með fyrirvara og höfðaði síðan mál til endurgreiðslu þess hluta skattgjalds- ins, sem var umfram 2%. Af hálfu ríkissjóðs var því hald- ið fram, að B hefði við verðlagningu bóka nefnt ár miðað við 3% söluskatt og tekið af kaupendum þann skatt ríkis- sjóði til handa, enda sé í 26. gr. laga nr. 100/1948 svo mælt, að verð vöru megi hækka, sem söluskatti nemi. Af þessu leiddi, að B bæri að greiða samsvarandi fjárhæð í ríkissjóð. Nefnt ákvæði skipti eigi máli, þar sem álagn- ing á bækur var óháð verðlagsákvæðum. Kaupendur gátu því ekki krafizt endurgreiðslu vegna verðlagningarinnar, og í málssókn hefði ríkissjóður eigi fengið dæmdan hærri söluskatt en lög mæltu. Endurgreiðsla ofgreidds söluskatts var því dæmd .........0000 00 en sr 161 A höfðaði mál samkvæmt 3. tölulið 154. gr. laga nr. 27/1951 gegn ríkissjóði „til greiðslu miskabóta að mati dómara“. Taldi hann heimilt að gera slíka dómkröfu, án þess að nokkur fjárhæð væri tiltekin, samkvæmt því ákvæði 88. gr. laga nr. 85/1936, að greina skuli í stefnu „kröfur þær, sem gerð- ar eru, svo skýrt sem unnt er, svo sem upphæð í krónu- CXII Efnisskrá. Bis. tali, skaðabætur ótiltekið eða eftir mati“. Áður en lög nr. 85/1936 voru sett, hafði það um langan aldur verið megin- regla íslenzks dómskaparéttar, að dómhæf væri sú fjár- krafa ein, er fjárhæð hennar var tiltekin, sbr. 5. gr. til- skipunar 15. ágúst 1832. Meginregla þessi hefur og um langan aldur gilt í löndum, sem hafa líka lögskipan þeirri, er á Íslandi gildir. Í athugasemdum við 88. gr. frumvarps nefndra laga frá 1836 segir: „Ákvæði greinar þessarar eru Í samræmi við gildandi reglur og eðli málsins, sbr. tilsk. 15. ágúst 1832, 5. gr.“ Í samræmi við greinda megin- reglu var 88. gr. laganna skýrð þannig, að orðið „ótiltek- ið“ eigi einungis við, er stefna verður, áður en unnt er að tiltaka kröfuhæð, enda sé krafa um ákveðna fjárhæð höfð uppi eigi síðar en fyrir munnlegan málflutning eða fyrir lok skriflegs málflutnings. A mátti þegar í héraðsstefnu hafa uppi kröfu um tiltekna fjárhæð. Þar sem hann hafði ekki gert það, voru málsmeðferð og dómur í héraði, að undanskildu ákvæði hans um málskostnað, ómerkt og mál- inu vísað frá héraðsdómi ...................0.00000000.. 235 Af hendi bæjarsjóðs Reykjavíkur var krafizt lögtaks í eign- um A fyrir útsvari, sem á hann hafði verið lagt árið 1955. Í lögtaksmáli þessu krafðist A þess, að skattstjóri Reykja- víkur kæmi fyrir dóm sem vitni og gæfi skýrslu um áætlun sína um tekjur A útsvarsárið 1954. Niðurjöfnunarnefnad, sem ákveður fjárhæð útsvars og áætlar í því sambandi eignir gjaldþegns og tekjur, ef því er að skipta, er sam- kvæmt 2. gr. laga nr. 48/1954 skylt að gefa sérstaklega hverjum gjaldanda, er þess krefst, sundurliðaða skýrslu um það, hvernig útsvar hans er á lagt. Bar A því að snúa sér til nefndarinnar, ef hann vildi fá vitneskju um álagn- ingu útsvarsins. Skattstjóra er hins vegar óskylt að svara spurningum um grundvöll slíkrar álagningar. Kröfu A var því hrundið ................00000.0.0. 00. 260 Bátaábyrgðarfélagi Vestmannaeyja var samkvæmt lögum nr. 110/1949 skylt að taka í tryggingu tiltekinn vélbát, sem skrásettur var í Vestmannaeyjum, og eigendum vélbátsins var samkvæmt 2. gr. laga nr. 61/1947 skylt að vátryggja hann hjá félaginu. Þar sem um slíka skyldutryggingu var að tefla, var talið, að félaginu bæri að hafa vélbátinn í þeirri tryggingu, sem ákveðin er í lögum nr. 61/1947, og að frá því væri óheimilt að víkja með ákvæði í vátryggingar- skírteini ....................000. 000 305 Af hendi ríkissjóðs var þess krafizt, að dómkvaddir væru tveir menn samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms nr. 61/1917 til að meta til fjár vatnsréttindi, réttindi til jarð- efnatöku og rétt til umferðar vegna fyrirhugaðra vatns- Efnisskrá. CXIlI Bls. virkjana ríkissjóðs í Ísafjarðarsýslu. Eigandi þessara rétt- inda andmælti dómkvaðningunni og kvað það leiða af 4. gr. laga nr. 54/1954, að eignarnám væri óheimilt. Nefnda lagagrein bar að skýra þannig, að hún heimilaði ríkis- stjórninni kaup, ef því væri að skipta, en svipti ráðherra ekki rétti til eignarnáms samkvæmt 54. gr. laga nr. 15/ 1923. Var því staðfestur úrskurður héraðsdómara um dóm- kvaðningu matsmanna ......000000000 senn 351 Í máli til skráningar á kjörskrá er sagt, að dvöl manns í heilsu- hæli slíti eigi heimilisfesti hans, sbr. 14. gr. laga nr. 80/194T .........0020.000n sn 400 Skattstjóri Reykjavíkur krafðist þess með bréfi til Trésmiða- félags Reykjavíkur, dags. 14. marz 1956, að félagið léti honum í té skýrslur um uppmælingar vegna smíðavinnu við húsabyggingar, er framkvæmdar hefðu verið á vegum félagsins árið 1955, eða veitti starfsmönnum hans aðgang að gögnum um þetta efni, en mælingar þessar eru lagðar til grundvallar launagreiðslum samkvæmt ákvæðisvinnu- taxta. Formaður félagsins neitaði að verða við þessum kröfum skattstjórans, enda færu launagreiðslur engar fram á vegum félagsins, sem væri stéttarfélag, er ákvæði 34. gr. laga nr. 46/1954 um upplýsingaskyldu stofnana tækju ekki til. Samkvæmt tillögum skattstjóra lagði Fjármálaráðu- neytið því næst fyrir félagið að láta umræddar skýrslur í té, að viðlögðum dagsektum samkvæmt 51. gr. laga nr. 46/1954, og krafðist síðan fjárnáms fyrir dagssekt, er fyrirmælum þess var ekki hlýtt. Synjað var um framkvæmd fjárnáms, enda gat félagið, að því er umrætt málsefni varðar, eigi talizt til félaga þeirra eða stofnana, sem ræðir um Í 34. gr. nefndra laga. Þótti sú skýring á því laga- ákvæði og styðjast við 81. gr. reglugerðar nr. 147/1955 .. 427 Orðin „lið Bandaríkjanna“ í 1. gr. viðbætis við varnarsamning milli lýðveldisins Íslands og Bandaríkjanna, sbr. lög nr. 110/1951, talin taka til erlends verktaka, sem annaðist framkvæmdir á vegum varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli 777 Lögbann. Landbúnaðarráðherra byggði ábúanda út af jörð ríkissjóðs og fekk síðar lagt lögbann við nýtingu jarðarinnar á veg- um hans. En þar sem útbyggingin reyndist ekki á rökum reist, var lögbannið fellt úr gildi ..................0...... 327 Löghald. Sjá kyrrsetning. Lögmenn. Sjá málflutningsmenn. CXIV Efnisskrá. Bla Lögreglumenn. Sjá opinberir starfsmenn. Lögræði. Faðir sækir dánarbótamál af hendi ólögráða sonar síns ...... 332 Lögráðamaður sækir dánarbótamál fyrir hönd ófjárráða barns 332 Móðir sækir dánarbótamál vegna ólögráða barna sinna ...... 578 Lögtak. H taldi fram til skatts fyrir skattárið 1952 hinn 22. apríl 1953. Fiskafurðir frá skattárinu, sem H hafði þá eigi fengið reikn- ingsskil útflutningsaðilja um, taldi H sér til tekna á áætluðu söluverði. Er síðar kom í ljós, að áætlunarverðið reyndist of hátt, vildi H fá skatta sína reiknaða af nýju, miðað við raunverulegt söluverð fiskafurðanna. Á þetta varð ekki fall- izt, enda yrði verðmunurinn að teljast tap H árið 1953. Lög- tak var því leyft til heimtu skattfjárhæðum, sem um var að tefla ...............200.20 00. 117 Almennur úrskurður um lögtak eignakönnunarskatts ársins 1949 var upp kveðinn hinn 9. nóvember 1949 og um lögtak eigna- könnunarskatts ársins 1950 hinn 26. október þ. á. Lögtaks- mál til heimtu slíkra skattskulda P frá þessum árum var eigi tekið fyrir í fógetarétti fyrr en 23. desember 1952, og eftir sókn og vörn málsins kvað fógeti hinn 31. maí 1954 upp úrskurð um lögtak, sem framkvæmt var sama dag. En þar sem lögtaksmálinu hafði eigi verið fylgt fram með hæfileg- um hraða, sbr. 2. gr. laga nr. 29/1885 og lög nr. 83/1947, var lögtaksréttur fyrndur. Úrskurður fógeta og lögtaksgerð- in voru því úr gildi felld ....................000000000... 255 Við niðurjöfnun útsvara árið 1954 var Ó gert að greiða útsvar í Siglufjarðarkaupstað, þar sem hann hafði starfað og haft herbergi á leigu 7 mánuði ársins 1953. Það var hins vegar í ljós leitt, að Ó hafði dvalið hjá foreldrum sínum í Grýtu- bakkahreppi framan af ári 1953 og talið sig eiga þar lög- heimili á manntali það ár. Sönnur þóttu eigi á það færðar, að Ó hefði haft heimilisfang í kaupstaðnum á þeim tíma, er máli skipti, sbr. 8. gr. laga nr. 66/1945, og var því synjað um framkvæmd lögtaks til heimtu útsvarsins ............ 406 Niðurjöfnunarnefnd miðaði útsvar kaupfélags við áætlun, þar sem félagið hafði ekki gefið „glögga skýrslu um viðskipti sín við utanfélagsmenn“, sbr. 6. gr. laga nr. 66/1945. Eigi var sýnt fram á, að nefndin hefði við ákvörðun útsvars- fjárhæðarinnar farið út fyrir lögleg mörk. Bar því að fram- kvæma lögtak til heimtu útsvarsins ..........0.0.00000.00... 152 V neytti af sjálfsdáðum heimildar laga nr. 59/1950 til að greiða stóreignaskatt, kr. 126.992.00, með fasteignarhluta, er kostað hafði kr. 27.757.00 og verið í eigu V skemur en 5 ár, sbr. e-lið Efnisskrá. CXV Bls. 1. gr. laga nr. 6/1935. Mismunur greindra fjárhæða, kr. 99.235.00, taldist til skattskyldra tekna V, og var lögtak heimilað fyrir skatti þar af ..........020..00.00 0000... 763 Lögveð. Sbr. sjóveð. Lögveð dæmt í bifreið samkvæmt 34. gr. laga nr. 23/1941 til tryggingar skaðabótakröfu ..........0200.0000 000... 0... 627 Manndráp. S kaupmaður kveikti að næturlagi í vörubirgðum í kjallara húss- ins nr. 19 við Framnesveg í Reykjavík, sem er einlyft stein- hús með timburlofti. Var tilgangur S sá að fá greitt vá- tryggingarfé varanna. Er slökkvilið kom á vettvang næsta dag, fannst aldraður maður örendur í íbúð sinni yfir kjall- aranum, og var banamein hans kolsýringseitrun frá eldi S, sem dæmd var refsing m. a. samkv. 215. gr. laga nr.19/1940 9 Hinn 2. júlí 1954, um klukkan 10 árdegis, ók A bifreiðinni B 115 frá húsinu nr. 15 við Aðalstræti á Patreksfirði áleiðis inn á Geirseyri. Er hann nálgaðist gatnamót Aðalstrætis og Urðargötu, hlupu þrír drengir inn á veginn, einn frá vinstri og tveir frá hægri, miðað við stefnu bifreiðarinnar. Kveðst A þá hafa gefið hljóðmerki. Drengirnir hafi virzt ætla út af veginum til vinstri. Hafi hann því sveigt til hægri, en dreng- irnir þá snúið við og hlaupið til hægri. Urðu þeir nú allir fyrir bifreiðinni og ýttust á undan henni, unz hún raKst á húsið nr. 10 við Aðalstræti og stöðvaðist þar. Hraðamælir bifreiðarinnar var óvirkur, og engin örugg vitneskja fékkst um hraða bifreiðarinnar. ÁA beitti ekki hemlum fyrr en í óefni var komið. Fékk hann eigi stöðvað bifreiðina, enda var handhemill hennar óvirkur, og fóthemlar, sem blotn- að höfðu í akstri nóttina áður, eigi fullvirkir. Þá kom það einnig fram við skoðun á bifreiðinni, að slit var „í armi í sambandi við stýrisstangir svo og í spindilboltanum“, er skoðunarmaður taldi kunna að valda óstöðugleika bif- reiðar á miklum hraða. Einn drengjanna, fæddur 13. maí 1948, lemstraðist svo, að hann andaðist á vettvangi, annar, fæddur 17. ágúst 1945, dó af meiðslum sínum nokkrum stund- um eftir slysið, en hinn þriðji, fæddur 1. ágúst 1949, hlaut minni háttar áverka, er lýsing 218. gr. laga nr. 19/1940 tók eigi til. A var dæmt varðhald 4 mánuði samkvæmt 215. gr. laga nr. 19/1940, 5. og 26. gr. sbr. 18. og 38. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, 2. og 4. gr. sbr. 14. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 og 2. sbr. 9. gr. reglugerðar nr. 72/1937 um gerð og notkun bifreiða. Þá var A samkvæmt 39. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941 sviptur ökuleyfi ævilangt ..........02.000000 0000... 33 Hinn 26. janúar 1955, um kl. 1830, strandaði togarinn Egill rauði undir Grænuhlíð við Ísafjarðardjúp. Fimm menn af 34 CXVI Efnisskrá. Bis manna áhöfn fórust, og skipið ónýttist á skömmum tíma. Hafði skipið leitað á þessar slóðir vegna óveðurs á miðunum og stöðvazt nefndan dag kl. 1430 tæpa sjómílu innan við Rit, en réttar tvær sjómílur frá landi. Samkvæmt ákvörðun skip- stjóra var færeyskur skipverji, sem hafði erlend skipstjórn- arréttindi, vaktformaður á stjórnpalli, frá kl. 1530 nefndan dag og þar til skipið strandaði. Af skipstjórnarmönnum átti skipstjóri vakt frá kl. 1230 til kl. 1830, en þann tíma dvaldi hann lengst af í íbúð sinni. Síðdegis var veður þarna í grennd samkvæmt athugunum Veðurstofunnar NE 8, snjó- koma, skyggni 7T—8 km og mikill sjór. Á leið til kvöldverð. ar um kl. 1800 kom skipstjóri á stjórnpall, og kveðst hann þá hafa gefið fyrirmæli um siglingu skipsins. Eftir kvöld- verð kom skipstjóri enn á stjórnpall, og er hann sá ekki ljós skipa í grennd, gaf hann fyrirmæli um stöðvun vélar og setti ratsjá skipsins í gang, en rétt í þann mund tók skipið niðri. Tilraunir til að losa skipið báru ekki árangur, súð þess rifnaði og brátt brotnaði það þvert yfir í tvennt. Fjór- ir skipverjar fórust þegar, en aðrir komust á stjórnpall. Höfðust þeir við þar og gátu enga björg sér veitt af sjálfs- dáðum. Milli kl. 0900 og kl. 1000 næsta dag hófst björgun skipverja í björgunarstól yfir í v/b Andvara, sem kominn var á vettvang, og um kl. 1400 sama dag hófst björgun einnig til lands. Einn skipverja, færeyskur maður, féll út- byrðis á leið í björgunarstólinn og drukknaði. Aðrir björg- uðust. Skylt var, að einhver skipstjórnarmanna, skipstjóri eða stýrimaður, væri ávallt á stjórnpalli varðtíma þann, sem áður greinir. Skipverji sá, er settur var þá til varð. gæzlu, hafði að vísu erlent skipstjórapróf, en var ókunnugur á þessum slóðum og kunni hvorki að fara með ratsjá né dýptarmæli skipsins. Var því hvorugt þessara tækja notað, þótt þess væri brýn þörf, eins og á stóð. Þá bar skipstjóra að kynna sér rækilega fyrri siglingu skipsins og fararstað þess, er hann gaf fyrirmæli sín kl. 1800. Með vanrækslu skyldustarfa þótti skipstjóri eiga sök á strandi skipsins og Mmannskaða þeim, sem af því hlauzt. Var honum dæmt fangelsi 6 mánuði og svipting skipstjóraréttinda 3 ár sam- kvæmt 261. gr. og 264. gr. laga nr. 56/1914, 6. gr. laga nr. 40/1930 og 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .. 189 Hinn 22. febrúar 1955, um kl. 1157, var lögreglunni í Reykjavík tilkynnt, að umferðarslys hefði orðið við gatnamót Ásvalla- götu og Blómvallagötu í Reykjavík. Höfðu tveir drengir, þriggja ára og fimm ára, orðið fyrir vörubifreið, þar sem þeir voru á sleða við syðri gangstétt Ásvallagötu, og beðið bana. Tæplega 10 ára gömul telpa (S) sá, þegar slysið varð, en eigi var leitt í ljós, að um aðra sjónarvotta hefði verið Efnisskrá. CXVII Bls. að tefla. S skýrði svo frá, að hún hefði verið stödd við gatnamótin, er vörubifreið með bláu húsi kom norðan Blóm- vallagötu, beygði inn í Ásvallagötu til hægri og rann í beygj- unni yfir drengina. S virtist bifreiðarstjórinn ekki verða slyssins var. Ekki sá hún hann greinilega, en virtist hann frekar unglegur. Sérfróður maður kannaði greind og vitnis- hæfi S. Kvað hann eftirtekt og minni hennar í góðu meðal- lagi og litskynjun vel það. Við eftirgrennslan þess, hvaða bifreið hefði valdið slysinu, beindist athygli rannsóknar- manna að vörubifreið, er stóð nokkru vestar á Ásvallagötu og sneri Í vestur. Bifreið þessi var græn að lit. Var hún skoðuð, en þó eigi rækilega fyrr en daginn eftir. Fannst þá hár undir vinstra bretti hennar, og gat það samkvæmt rann- sókn, sem framkvæmd var, verið af öðrum drengnum, en um það varð hins vegar ekkert fullyrt. Ökumaður bifreiðar þessarar, K, fæddur 18. september 1897, skýrði rannsóknar- lögreglunni svo frá, að hann hefði ekið um greind gatna- mót á leið heim til sín, er klukkuna vantaði, að hann taldi, um 15 mínútur í tólf umræddan dag. Hefði hann komið um Blómvallagötu á gatnamótin og beygt á venjulegan hátt til hægri vestur Ásvallagötu. Hann kvaðst ekki hafa séð börn á gatnamótunum og ekki hafa orðið þess var, að hjól bif- reiðar sinnar færu þar yfir ójöfnu. Þessum framburði sín- um breytti K síðar fyrir rannsóknarlögreglu og dómi. Kvaðst hann m. a. hafa fundið, að hjól bifreiðarinnar fóru á gatnamótunum yfir ójöfnu, er hann þá taldi vera suður- gangstétt Ásvallagötu. Var framburður K á þá leið, að honum sjálfum fyndist líklegt, að slysið hefði orðið af völd- um bifreiðar hans. Síðar var lögð fram skýrsla sérfróðs læknis um geðheilsu K eftir þessa atburði. Var það álit lækn- isins, að K hefði á tímabilinu 23. febrúar 1955 til 5. apríl 1955 verið haldinn slíku sjúklegu þunglyndi, að framburð- ur hans á því tímabili gæti hafa verið „ósakbær“. Féllst Læknaráð á, að niðurstöður læknisins gætu haft við rök að styðjast. Þegar virt var skýrsla S um lit bifreiðarinnar, lýs- ing hennar á ökumanni, annað, sem fram kom í málinu, m. a. um ferðir annarra bifreiða um gatnamótin, og sá möguleiki, að fleiri bifreiðar en kunnugt var um hefðu á þeim tíma, er máli skipti, verið þar á ferð, þá þótti sönnun bresta fyrir því, að K hefði valdið slysinu. Var hann því sýkn dæmdur af ákæru um brot gegn 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og ákvæðum bifreiðalaga, um- ferðarlaga og lögreglusamþykktar Reykjavíkur .......... 742 Mat og skoðun. Landskiptagerð felld úr gildi, með því að landskiptamenn þóttu :h CXVIII Efnisskrá. ekki hafa gætt réttra sjónarmiða við skiptingu lands eftir landgæðum Dómkvaddir menn lýsa skoðun sinni á því, hvort íkveikja í húsi í Reykjavík „hefði getað haft almannahættu í för með sér eða hvort mönnum hafi verið búinn bersýnilegur lifs- háski af henni eða að hún hafi verið til þess fallin að valda augljósri hættu á yfirgripsmikilli eyðingu á eign- um annarra manna“ Metnar vörur og verzlunarbúnaður kaupmanns, sem kveikt hafði í til þess að svíkja út vátryggingarfé „................... Atvinnudeild Háskóla Íslands framkvæmir rannsókn á hjarta- blóði manns, sem farizt hafði í eldsvoða af mannavöldum Réttarkrufning framkvæmd í Rannsóknarstofu Háskóla Íslands á líki manns, sem farizt hafði í eldsvoða af mannavöldum Læknir lýsir meiðslum og afleiðingum meiðsla, sem maður hlaut í bifreiðarslysi .................0.....00..0..... 33, 94, 100, Bifreiðaeftirlitsmaður lýsir bifreið, sem valdið hafði slysi, og aðstæðum á slysstað ...............0.0.00...0 0. Forstöðumaður Stýrimannaskólans framkvæmir athugun á stað- arákvörðun landhelgisgæzlumanna í sambandi við ákæru um brot gegn fiskveiðalöggjöfinni ................ 65, 89, Læknir lýsir áverkum konu, sem orðið hafði fyrir slysi ...... Tryggingarlæknir metur örorku manns .. 94, 100, 122, 168, 702, Tryggingarfræðingur metur orkutjón manns 94, 100, 122, 168, 702, ' Dómkvaddir menn meta skip í sambandi við mál til heimtu bjarglauna ................000000 00 106, Læknir lýsir meiðslum manns, sem slasaðist við vinnu .......:. ss 122, 168, 702, Meðferð máls, sem reis af deilu um kostnað af markagirðingu, var áfátt m. a. að því leyti, að uppdrátt vantaði og lýs- ingu á staðháttum ..............0....0 00 n nr Læknir tekur manni blóð til rannsóknar ................ 146, Tollgæzlumenn rannsaka vörusendingu, sem eigi var Í samræmi við innflutningsskýrslu, og framkvæma mat á munum, sem eigi var getið í skýrslunni ................0.000. 0000. 0.0. Læknar lýsa heilsufari manns, sem taldi sig hafa sýkzt af óholl- um starfsháttum ..................... 0 enn Læknaráð lýsir því áliti sínu, að vanheilsa manns sé eigi senni- leg afleiðing af starfi hans ...............00..0.0. 0. 0000. Dómkvaddir menn lýsa áliti sínu á því, hvort skemmdir á björg- unarskipi stafi af áreynslu við björgun tiltekins skips .... Lögreglumenn framkvæma athugun vettvangs, þar sem bifreiða- slys hafði orðið ...................2.2.0 0. 0 Dómkvaddir menn meta strandað skip, kostnað af að gera við það og verðmæti þess, að viðgerð lokinni ............ 305, Bis. 9 9 9 136 33 177 221 294 609 Efnisskrá. CKIX Tryggingarfræðingur áætlar tjón vegna missis maka og for- eldris ........20..00000 0... 332, Dómkvaðning matsmanna vegna eignarnáms ................ Læknir lýsir meiðslum og afleiðingum meiðsla, sem maður hlaut vegna árásar af hendi annars manns .... 354, 409, 640, 674, Geðveikralæknir rannsakar sakhæfi sakbornings .... 354, 657, Læknir lýsir geðheilsu manns, sem réð sér bana .............. Blóðflokkagreining í barnsfaðernismáli ................000..... Álitsgerð læknis um getnaðartíma í sambandi við barnsfað- ernismál ...........0.000. 0. se ns Verðlagsrannsókn og bókhalds ............20.00000 0000... Bifreiðaeftirlitsmaður lýsir bifreið og búnaði hennar, er slys hafði orðið ..............2..2.e.ees sn Mælingaverkfræðingur gerir uppdrátt af þrætusvæði á mörkum jarða í sambandi við landamerkjamál ............000.0... Eigendur jarða ganga ásamt úttektarmönnum á vettvang og ákveða landamerki ............2..00.00 0. en nes Tryggingarfræðingur áætlar tjón af missi framfæranda ...... Læknir lýsir skoðun á unglingum, sem maður hafði átt kyn- mök Við .........0.00.00n ner Rannsóknarstofa Háskólans framkvæmir rannsókn á flík manns, sem framið hafði kynvillumök .........0.00.0.0000... Læknir framkvæmir skoðun á líki manns, sem beið bana af slysförum ..........2202.00.0 0 Læknar votta um heilsufar sakaðs manns .............000.... Álitsgerð Læknaráðs um læknisvottorð, varðandi geðheilsu sak- aðs MANNS ......0..202000.0 nr Telpa, tæpra tíu ára að aldri, sá, er vörubifreið ók á tvo drengi, er biðu bana. Aðrir sjónarvottar voru ekki að slysinu. Hún lýsti bifreiðinni, þar á meðal lit hennar, og svo bifreiðar- stjóranum að nokkru. Að tilhlutan héraðsdómara prófaði sálfræðingur greind hennar og vitnishæfi, m. a. minni henn- ar og litskynjun .............200.0 00 ss ser Álitsgerðir sérfróðra manna fengnar í máli til heimtu bjarglauna Málasamlag. S fékk í banka samtals $228.031.50 til kaupa á útgerðarvörum. Gjaldeyri þenna seldi S hins vegar innanlands. Leiddi rann- sókn málsins til ákæru á hendur tólf mönnum saman auk S fyrir ólögleg gjaldeyrisviðskipti, þar á meðal þeim E og J, en E hafði fyrir milligöngu J keypt ávísun, að fjárhæð $ 2.000.00. Þeir E og J töldu málasamsteypu þessa ólöglega og kröfðust frávísunar málsins, að því er þá varðaði. Handhafi ákæruvalds kveður á um aðiljasamlag í opinber- um málum samkvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951, og þar sem Bls. 518 351 TIL 682 409 421 öð1 591 627 682 682 731 142 142 142 789 CXXK Efnisskrá. Bls. ráðherra hafði eigi farið út fyrir mörk þess lagaákvæðis, var frávísunarkröfunni hrundið ...............0000.0.0.0... 678 Málflutningsmenn. Héraðsdómslögmaður krafðist sölulauna af húseign. En þar sem hvorki var í ljós leitt, að honum hefði verið falin sala eign- arinnar né að hann hefði átt þátt í því, að kaup komust á, þá var krafa hans ekki tekin tilgreina .................... 129 Átalinn dráttur máls fyrir Hæstarétti í höndum málflutnings- manna ........220.00 s.n 252 Ólöglærður maður flytur mál sitt sjálfur ................ 263, 640 Hæstaréttarlögmaður dæmdur í sekt fyrir meiðyrði .......... 457 áðili, sem flutti mál sitt sjálfur fyrir Hæstarétti, víttur fyrir óhæfileg ummæli ...................00.000 0. 678 Málflutningur. Hæstiréttur staðfestir frávísunardóm um kröfulið, sem var mjög vanreifaður þrátt fyrir tilmæli héraðsdómara um að reifa hann til hlítar ..............2.00000 000. nr 46 A krafðist í kærumáli málskostnaðar í héraði, en þar sem kæra hans var of seint fram komin, var kröfunni vísað frá Hæstarétti ....................00.00.0.0 nn 61 Héraðsdómur í máli, sem var vanreifað í héraði, ómerktur og málinu heimvísað ...............2..0.. senn 133 Aðili krafðist eigi málskostnaðar, og var hann því eigi dæmdur ............0220.0 0. 183, 186, 233, 343 Dómkrafa um miskabætur var ódómhæf, þar sem fjárhæð henn- ar var ótiltekin, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1936 .............. 235 A var í héraði krafinn greiðslu fyrir hitalögn í húsi hans. Hann sótti þing í héraði, lagði fram greinargerð, þar sem hann kannaðist við, að verkið hefði verið unnið í þágu hans, en síðar kom hann ekki fyrir dóm, er mál var þingfest. Fyrir Hæstarétti krafðist A þess, að héraðsdómur yrði ómerktur, þar sem héraðsdómari hefði átt að kveðja sérfróða menn til að dæma málið með sér. En með hliðsjón af málflutn- ingi A í héraði var sú krafa eigi tekin til greina ...... 252 Í sama máli lagði A fram í Hæstarétti ný gögn, sem honum hefði verið í lófa lagið að bera fram í héraði. Gegn mót- mælum gagnaðilja var þeim því ekki sinnt ............ 252 A flutti mál sitt sjálfur í héraði. Þar sem Á var ólöglærður, bar héraðsdómara að leiðbeina honum um kröfugerð, öfl- um gagna og rökstuðning. Þetta lét dómari undan falla, og var héraðsdómur því meðal annars af þessum sökum ómerktur og málinu heimvísað .............000.00 00... 263 Aðili flytur mál sitt sjálfur fyrir Hæstarétti .......... 263, 640 Málflutningur aðilja í skaðabótamáli út af árekstri bifreiða Efnisskrá. CKKI var skilinn þannig, að hann sætti sig við að bera % hluta sakar, svo sem ákveðið var síðan í héraðsdómi ........ Dómkröfur voru svo óákveðnar, að þær voru ódómhæfar, og var þeim vísað frá héraðsdómi ..............00.000...0.. Samkvæmt ákvæðum 11. gr. laga nr. 61/1947 átti skylduvá- trygging bátaábyrgðarfélaga að taka til 9/10 hluta virð- ingarverðs hvers skips. Héraðsdómari fellst hins vegar á, að gilda skyldi í skiptum aðilja ákvæði vátryggingarskír- teinis um, að ábyrgð félagsins tæki aðeins til 85% af virð- ingarverði skips. Eigendur skipsins áfrýjuðu héraðsdómi, en kröfðust staðfestingar hans. Varð því að leggja greinda niðurstöðu héraðsdóms til grundvallar gagnvart þeim A höfðaði mál í héraði gegn B til greiðslu skuldar. B höfðaði gagnsök, er Hæstiréttur vísaði frá héraðsdómi samkvæmt kröfu A, sem þá hafði eigi uppi fyrir Hæstarétti kröfu um málskostnað í héraði í þeirri sök. Að svo vöxnu máli var slíkri kröfu, sem A bar fram, vísað frá dómi .......... Mál flutt skriflega fyrir Hæstarétti samkvæmt 1. tölulið 38. gr. laga nr. 112/1935 ............000000 0000. 392, Héraðsdómur ómerktur og máli vísað frá héraðsdómi sakir vanreifunar ..............2.2.0... sn sn Varnarástæður, sem hafðar voru uppi í Hæstarétti, en eigi í héraði, komu ekki til álita gegn andmælum gagnaðilja .. Málshöfðun. Sbr. ákæra. A höfðaði mál gegn B til greiðslu skuldar. Er það mál hafði velkzt fyrir héraðsdómi nærfellt tvö ár, höfðaði B gagn- sök. Samkvæmt meginreglum laga nr. 85/1936 um greiða málsmeðferð og ákvæðum þeirra laga um fresti, sbr. 2. mgr. 70. gr., 110. gr. og 111. gr., þótti B eigi mega koma gagnsökinni fram. Var henni því vísað frá dómi ........ A réðst matsveinn á fiskiskip í kaupstaðnum H, er skipið kom þar í höfn, og fór þar síðar úr skiprúmi. Hann höfðaði mál fyrir sjó- og verzlunardómi H til greiðslu kaups. Eigandi skipsins, h/f S, átti heimili og varnarþing í kaupstaðnum Í, þar sem skipið einnig var skrásett. Samkvæmt þessu og kröfu h/f S var málinu vísað frá dómi, þar sem það var ekki höfðað á réttu varnarþingi .............000000...0.. A höfðaði mál til greiðslu miskabóta úr ríkissjóði, án þess að tiltaka fjárhæð kröfu sinnar. Þar sem dómkrafa þessi var ódómhæf, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1936, var málinu vísað frá héraðsdómi ..............22.00000 0... sn Löggæzlumenn og héraðsdómari framkvæmdu rannsókn á flutn- ingi mikilla birgða áfengis milli kaupstaða norðanlands. Eigi leiddi sú rannsókn þó til ákæru. A, sem tók þátt í flutningi áfengisbirgðanna, höfðaði síðan mál gegn ríkis- Bis. 294 - 305 343 206 233 CKKII Efnisskrá. sjóði og krafðist miskabóta. Áfengisflutningur sá, sem um var að tefla, var þess eðlis, að lögreglumönnum og dóm- ara var rétt og skylt að rannsaka hann ýtarlega. Rann- sóknin var ekki framkvæmd á særandi eða meiðandi hátt, og í framkvæmd hennar var ekki beitt neinum harðræð- um. Krafa A um bætur úr ríkissjóði var því gersamlega ófyrirsynju. Var honum því samkvæmt 2. tölulið 188. gr. laga nr. 85/1936 dæmd sekt fyrir bersýnilega tilefnislausa málshöfðun ..............2..2000. 0. eens A hafði eigi með skurðgreftri og öðrum framkvæmdum á landi, sem komið hafði í hlut hans við yfirlandskipti, firrt sig rétti til að bera lögmæti yfirlandskiptagerðarinnar undir dómstóla ...........0...0... sn Málskostnaður. Málskostnaðarákvæði héraðsdóms kært sérstaklega .... 183, Dómkrafa stefnanda í héraði var ódómhæf. Héraðsdómur var því ómerktur, að undanskildu ákvæði hans um málskostn- að, og málinu vísað frá héraðsdómi .................... Sakaður maður kærir úrskurð héraðsdómara í opinberu máli. Krafa kæranda eigi tekin til greina, en málflutningslaun talsmanns hans dæmd úr ríkissjóði .... 342, 425, 568, 669, Málsmeðferð. Átalið, að héraðsdómari hafði látið undan falla heitfestingu vitna í opinberu máli, eftir því sem við átti, sbr. 100. gr. laga nr. 27/1951 .............000 0000 9, Átalið, að héraðsdómari hafði eigi lagt dóm á tiltekið ákæru- atriði. Þá hafði héraðsdómari og látið undir höfuð leggjast að rannsaka og leggja dóm á skaðabótakröfur í því máli Deila um kostnað af markagirðingu jarða kom fyrir dómstóla. Málið var mjög vanreifað í héraði og svo vaxið, að héraðs- dómari hefði átt að dæma það með samdómendum sam- kvæmt III. kafla laga nr. 41/1919. Héraðsdómur var ó- merktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar með- ferðar .............0.02000. nes A slasaðist við vinnu og krafðist skaðabóta af vinnuveitanda. Við meðferð þess máls var það athugavert, að eigi var samkvæmt 26. gr. laga nr. 24/1928 hlutazt til um rann- sókn á slysförunum og að héraðsdómari kvaddi“ eigi sér- fróða menn til að fara með og dæma málið með sér Dráttur á meðferð máls fyrir Hæstarétti af hendi lögmanna talinn ámælisverður ...........00000002 0000 Lögtaksmáli var eigi fylgt fram með hæfilegum hraða sam- kvæmt 2. gr. laga nr. 29/1885, sbr. lög nr. 83/1947. Var lög- taksréttur því fyrndur, er lögtaksgerð fór fram ........ Bls. 235 300 186 678 146 50 133 - 168 252 Efnisskrá. CXXKTIT Meðferð máls í héraði var áfátt af hendi héraðsdómara. Hann lét undir höfuð leggjast að leiðbeina A, sem var ólöglærð- ur og flutti mál sitt sjálfur, um kröfugerð, öflun gagna og rökstuðning, eftir því sem þörf var. Þá var lýsingu málsatvika og rökstuðningi um niðurstöður í héraðsdómi mjög áfátt. Var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .................. Aðili flytur mál sitt sjálfur fyrir Hæstarétti ............ 263, Landamerkjadómur fór með og dæmdi deilu tveggja jarðeig- enda um eignarrétt til eyrar í veiðiá. Þriðji jarðeigandinn átti land gegnt eyrinni. Dómur um greint ágreiningsefni skipti hann máli. Héraðsdómur átti því að kveðja hann fyrir dóm og veita honum færi á að gerast aðili málsins, sbr. 8. gr. laga nr. 41/1919. Þar sem þessa hafði eigi verið gætt var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar .............0000.. 0. Mál flutt skriflega fyrir Hæstarétti samkvæmt 1. tölulið 38. gr. laga nr. 112/1935 .........202. 0000... ern 392, Í barnsfaðernismáli var manninum dæmdur synjunareiður. Hann áfrýjaði málinu, eftir að eiðsfrestur hans samkvæmt héraðsdómi var liðinn. En þar sem 197. gr. laga nr. 85/1936 gilti um áfrýjunina og þess lagaboðs hafði verið gætt, var kröfu um frávísun áfrýjunarmálsins hrundið ........ Mál var svo vanreifað af hendi stefnanda í héraði, að héraðs- dómari hefði átt að vísa málinu frá héraðsdómi, er talið var, að gagnaöflun væri lokið. Var héraðsdómur því ómerkt- ur og málinu vísað frá héraðsdómi ..................0.... Sakaður maður hafði komið sér úr landi á erlent skip, en ókunnugt var um dvalarstað hans. Ákæru á hendur hon- um bar því að birta með þeim hætti, sem mælt er fyrir um í 117. gr. laga nr. 27/1951 ..............00.00 000... Þrettán menn voru ákærðir sameiginlega fyrir lögbrot í sam- bandi við öflun og meðferð erlends gjaldeyris. Tveir hinna ákærðu töldu aðiljasamlag þetta ólöglegt og kröfðust frá- vísunar málsins, að því er þá varðaði. En þar sem ákvörð- un um aðiljasamlag í opinberum málum ber samkvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951 undir handhafa ákæruvalds, er eigi hafði með ákæru í málinu farið út fyrir mörk þess ákvæðis, var frávísunarkröfunni hrundið ................ Rannsókn út af banaslysi af völdum bifreiðar var að ýmsu leyti ófullkomin ..........00.020000 0000 Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. Merkjadómur Reykjavíkur. Mál um lóðarréttindi og umferðarrétt BIs. 263 640 387 406 421 637 669 678 CXKIV Efnisskrá. Bls. Nauðgun. Aðfaranótt 23. nóvember 1952 var I, fæðdur 13. ágúst 1936, á reiki um götur Reykjavíkur. Var hann með nokkrum áfengisáhrifum. Er hann kom á gatnamót Frakkastígs og Laugavegar veitti hann athygli konunni X, er hélt nið- ur Laugaveg. Veitti I henni eftirför og gaf sig á tal við hana, en X vékst undan félagsskap hans og hratt honum frá sér, er hann vildi leggja hendur á hana. Leið X til heimilis hennar lá um húsasund frá Laugavegi. Er X kom í sundið, réðst I á hana, dró hana upp sundið og hratt henni niður í kjallaratröppur, þar sem hann gerði ítrek- aða tilraun til að nauðga henni. Hélt I fyrir vit X og um kverkar henni, en þó tókst henni að gefa hljóð frá sér, og varð það til þess, að lögreglunni var gert viðvart. Kom lögreglan á vettvang og handtók I. Var X þá mjög illa leikin, hafði hlotið alvarlegt taugaáfall auk ytri áverka. I var samkvæmt 1. mgr. 194. gr. sbr. 20. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940 og fyrir fleiri afbrot dæmt fangelsi 3 ár, réttindasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. nefndra laga og svo greiðsla skaðabóta til X ................000000.0... 354 B fór að næturlagi heim til konu, sem bjó ein í húsi, og nauðg- aði henni. Honum var samkvæmt 194. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940 dæmt fangelsi 12 mánuði og svipt- ing réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ...... 674. Námssamningar. Sjá samningar, iðnaðarnám. Nytjastuldur. E og G fóru ölvaðir úr Reykjavík að kvöldi hinn 19. nóvember 1955 að Hlégarði í Mosfellssveit. Var þar háður dansleikur, og stóðu allmargar bifreiðar úti fyrir samkomuhúsi. Er þeir félagar komust eigi inn í samkomuhúsið, tóku þeir að huga að bifreiðunum og fundu meðal þeirra eina, sem var ólæst. Fóru þeir síðan í bifreið þessa, og settist E undir stýri, en G við hlið hans. E, sem hinn 4. október 1955 hafði verið dæmt fangelsi 5 mánuði, ævilöng ökuleyfissvipting og greiðsla skaðabóta fyrir ófrjáls not bifreiða, ölvun við akstur og slysaakstur, hóf síðan að aka bifreiðinni með samþykki G, og neyttu þeir báðir áfengis, meðan ekið var. Eftir að hafa ekið til Reykjavíkur, þaðan til Hafnarfjarð- ar og til Reykjavíkur aftur, héldu þeir félagar vestur Skot- húsveg í Reykjavík með miklum hraða, og á gatnamótum þess vegar og Suðurgötu lentu þeir í árekstri við bifreið, sem kom sunnan þá götu. Er ökumaður þeirrar bifreiðar hafði orð á því að kalla lögreglumenn á vettvang, hlupust þeir E og G á brott. Spjöll urðu í árekstrinum á báðum Efnisskrá. CXXV bifreiðunum. Eigandi bifreiðar þeirrar, er þeir E og G óku, krafðist saksóknar vegna hinnar ófrjálsu notkunar hennar. Þeim E og G var báðum dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 og E enn fremur sam- kvæmt 1. mgr. 20. gr. 1. mgr. 23. gr., 2., 4. og 5. mgr. 26. gr., 1. mgr. 27. gr. og 29. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951, 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 2. gr., 2. og 3. mgr. 4. gr. og 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 37. gr. og 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/ 1930. Hlaut E fangelsi 9 mánuði og G fangelsi 3 mánuði. Enn fremur var E sviptur ökuleyfi ævilangt samkvæmt 1. mgr. 39. gr. laga nr. 23/1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954 ..........200e0esesnes Opinber mál. Héraðsdómari lét heitfestingu vitna undir höfuð leggjast, and- stætt fyrirmælum 100. gr. laga um meðferð opinberra mála nr. 27/1951 ........2.00000 00 s.n 9, 146, Rannsóknarstofa Háskólans rannsakar blóð manns, sem látizt hafði af kolsýringseitrun frá eldi, er lagður hafði verið í hús í glæpsamlegum tilgangi ..........00000000 0. nn... Rannsóknarstofa Háskólans framkvæmir réttarkrufningu á líki sama manns og vottar um banamein hans .............. Dómkvaddir menn framkvæma athugun á aðstæðum á bruna- stað, þar sem framin hafði verið glæpsamleg íkveikja .. Virðingarmenn framkvæma mat á vörum og veræzlunarbúnaði, sem kveikt hafði verið í til þess að fá greitt vátryggingarfé Gæzluvarðhald sökunauts látið koma til frádráttar dæmdri refsivist, sbr. 76. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ee 9, 354, 657, 682, Sökunautur sviptur borgararéttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .. 9, 50, 157, 227, 230, 354, 409, 657, 674, 682, Læknir gefur skýrslu um meiðsli, er maður hlaut í bifreiðar- SIYSi ......2000000 00 33, Bifreiðarstjóri sviptur ökuleyfi samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/ 1941 ......00000 0000 33, 50, 136, 146, 284, 648, Bifreiðaskoðunarmaður framkvæmir athugun á bifreið, er slys hafði hlotizt af akstri hennar ..........00002 000... 0... Héraðsdómari hafði látið undan falla að leggja samkvæmt ákæruskjali dóm á þjófnaðarbrot sökunauts. Að þessu var fundið, en héraðsdómur eigi ómerktur .......0.000000.... Héraðsdómari lagði eigi dóm á og rannsakaði eigi skaðabóta- kröfur í opinberu Máli .........00000 0 onen nenna Bls. 662 573 718 718 136 662 33 CXXVI Efnisskrá. Dæmd upptaka afla og veiðarfæra skips vegna fiskveiðabrots skipstjóra ....................000.0.. 0. 65, 89, Skólastjóri Stýrimannaskólans framkvæmir athugun á staðar- ákvörðunum varðskipsmanna í máli út af broti á fisk- Veiðilöggjöfinni „..................0.. 0... 65, 89, Héraðsdómari kveður samdómsmenn til að fara með og dæma mál með sér, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 27/1951 um með- ferð opinberra mála ............0...0000000 65, 89, Framkvæmd rannsókn á áfengismagni í blóði manns, sem sak- aður var um að hafa verið með áhrifum áfengis við akst- ur bifreiðar ..................... 146, Tollgæzlumenn framkvæma mat á varningi, sem eigi var getið í innflutningsskýrslu ..............0.0....0.. Kröfu um skaðabætur vegna líkamsáverka vísað frá héraðs- dómi vegna vanreifunar Í ákæruskjali var þess krafizt, að skipstjóri væri sviptur skip- stjórnarréttindum. Þessi krafa tók ekki til stýrimanns- réttinda, og varð því eigi dæmd svipting þeirra .......... Siglingadómur fer með mál á hendur skipstjóra, sem sakaður var um að hafa með vanrækslu í starfi valdið sjóslysi og ákærður var um brot gegn 261. gr. laga nr. 56/1914 og 215. gr. laga nr. 19/1940 ...................... 0 Skipstjóri sviptur skipstjóraréttindum samkvæmt 264. gr. laga nr. 56/1914, sbr. og 6. gr. laga nr. 40/1930 .............. Dæmd upptaka áfengis, sem flutt var ólöglega í bifreið, sbr. 42. gr. laga nr. 58/1954 ..............0000.0.. 0 Sakaður maður kærir úrskurð héraðsdómara um gæzluvarð- hald 342, 425, Sakaður maður kærir úrskurð héraðsdómara til Hæstaréttar. Kröfur hans eigi teknar til greina, en laun talsmanns hans dæmd úr ríkissjóði .............. 342, 425, 568, 669, Héraðsdómi áfrýjað, einungis að því er varðaði ákvæði hans um sviptingu réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 Tveimur mönnum var í héraði dæmt að sæta skilorðsbundinni refsivist og sviptingu réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940. Ákvæði héraðsdóms um sviptingu rétt- inda var fellt niður, sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 22/1955 .. Læknir lýsir meiðslum og afleiðingum meiðsla, er maður hlaut vegna árásar af hendi annars manns ...... 354, 409, 674, Byssa og skotfæri, sem maður hafði ólöglega undir hendi, dæmd upptæk til ríkissjóðs, sbr. 3. gr. laga nr. 69/1936 og 7. gr. reglugerðar nr. 105/1936 ..............00.00..... Geðveikralæknir rannsakar sakhæfi sökunauts ...... 354, 657, Fundið að því, að héraðsdómari lýsti í dómi háttsemi, sem felld hafði verið undan ákæru Bls. Ti "1 "1 648 150 153 189 189 189 288 568 678 348 348 711 354 682 Efnisskrá. CXKVII Brot á gjaldeyrislöggjöfinni, sem framin höfðu verið tveimur ár. um áður en réttarrannsókn hófst um þá háttsemi, fyrnd, sbr. 1. tl. 81. gr. laga nr. 19/1940 ........20020000 000. n nn. Ákvæði laga um innflutning og verðlag, sem sökunautur hafði brotið, höfðu verið úr gildi numin, er héraðsdómur var upp kveðinn. Afnám þessara lagaákvæða byggðist á breytt- um aðstæðum, en eigi á breyttu mati löggjafans á refsinæmi athafna, sem hamla átti gegn, meðan þess var þörf af félagslegum ástæðum. Afnám ákvæðanna leiddi því ekki til refsileysis, sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 19/1940 ........ Rannsókn máls út af brotum gegn löggjöf um innflutning, verðlag o. fl. hófst hinn 22. júlí 1948. Dróst rannsóknin mjög á langinn, og á dómprófum varð algert hlé frá 28. júlí 1948 til 20. maí 1950. En þar sem um var að tefla röð eðlislíkra brota frá því á árinu 1947 til 1. júlí 1950, leiddi dráttur á meðferð málsins eigi til fyrningar sakar ...... Sagt, að eigi verði staðreynt tölulega, hve mikill hagnaður hafi orðið af ólöglegri verðlagningu tiltekinna vara. Því séu eigi efni til upptöku hagnaðar, en til þessa verði litið við ákvörðun refsingar .............eeeeeenr sen Verjandi sökunauts sektaður fyrir ærumeiðingar um dómara og aðstoðarmenn hans .......0020000.0neeesnrr nn L sætti ákæru fyrir hnupl, sem hann játaði að hafa framið. En atvik að þessu misferli voru eigi nægilega í ljós leidd, til þess að L yrði af því efni dæmt áfall, sbr. 2. tl. 2. mgr. 115. gr. laga nr. 27/1951 .......202000000 00. senn nn Sakaður maður hafði komið sér úr landi og á erlent skip. Um birtingu ákæruskjals á hendur honum fór því með þeim hætti, sem kveðið er á um í 117. gr. laga nr. 27/1951 .... Dómsmálaráðherra veitir kæruleyfi ..........0.000.000... 669, B sætti ákæru, m. a. samkvæmt 231. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940. En þar sem sá, sem hlut átti að máli, hafði eigi krafizt saksóknar að þessu leyti, varð B ekki refsað fyrir brot gegn nefndri hegningarlagagrein ...... Aðili, sem flutti kærumál munnlega, víttur fyrir óhæfileg um- mæli um handhafa ákæruvalds .........00000000 000... Dómsmálaráðherra hafði eigi farið út fyrir valdmörk sín sam- kvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951 með útgáfu sameiginlegs ákæruskjals gegn þrettán mönnum, sem sakaðir voru um ólöglega öflun og meðferð gjaldeyris. Var því hrundið kröfu tveggja hinna ákærðu um frávísun málsins, að því er þá varðaði ...........020000.cenenerrenrr rn Er sannreyna skyldi, hvort vitni þekktu ákærða, var þess ekki gætt, að sýna hann í hópi fleiri manna, sbr. 2. mgr. 2. tl. 35. gr. laga nr. 27/1951 .......0000000n eee nenna. Bls. 457 457 457 457 657 669 678 678 CXXVIII Efnisskrá. Rannsóknarstofa Háskólans framkvæmir réttarkrufningu á líki manns, sem farizt hafði í bifreiðarslysi ................ Rannsókn framkvæmd á bifreið, sem ætlað var, að ekið hefði verið um gatnamót, þar sem slys hafði orðið ............ Sálfræðingur framkvæmir athugun á vitnishæfi stúlku, sem tæpra tíu ára varð sjónarvottur að banaslysi ............ Læknir lýsir geðheilsu manns, sem sakaður var um að hafa orðið mannsbani af gáleysi .................00000000 Læknaráð fjallar um álitsgerð læknis um geðheilsu manns, sem sakaður var um að hafa orðið mannsbani af gáleysi .... Augnlæknar framkvæma athugun á sjón bifreiðarstjóra, sem sakaður var um að hafa orðið mannsbani af gáleysi ...... Rannsókn á Þifreiðarslysi, er tveir drengir biðu bana, var að ýmsu leyti ábótavant .................0.. 000 Opinberir starfsmenn. A hafði ókeypis far með löggæzlubifreið, er var við eftirlit á vegum úti. Fyrir mistök löggæzlumanns, sem ók bifreiðinni, valt hún út af veginum. Hlaut A meiðsl og krafðist bóta úr ríkissjóði. En þar sem flutningur A var eigi framkvæmd löggæzlustarfa né í svo nánu sambandi við hann, að ríkis- sjóður yrði talinn ábyrgur til fébóta fyrir meiðsli A, var krafa A eigi tekin til greina ...............0.0........ 94, A starfaði sem flugumferðarstjóri á Reykjavíkurflugvelli, að því er virðist samkvæmt munnlegri óákveðinni ráðningu. Eftir viðræður A og annarra flugumferðarstjóra við flug- stjórnvöld um kaup og kjör flugumferðarstjóranna, lýstu þeir í bréfi til flugmálastjóra 16. október 1947 kröfum sín- um, þ. á m. að fá skipunarbréf til starfans. Samningsum- leitunum um þessi kjaramál lauk með því, að ráðherra gaf þann 26. febrúar 1948 út skipunarbréf til handa A til starf. ans frá 1. marz s. á., en uppsagnarfrestur skyldi samkvæmt bréfinu „vera 6 mánuðir af beggja hálfu“. A tók við skipun- arbréfi sínu og hélt áfram starfi án nokkurra athugasemda um uppsagnarákvæðið. Með bréfi 24. nóvember 1951 vék ráðherra A úr starfi frá 1. desember s. á., en tilkynnti hon- um jafnframt, að honum yrðu greidd laun 6 mánuði. A taldi, að í viðræðum flugumferðarstjóra og flugstjórnvalda hefði verið ákveðið, að því aðeins mætti neyta uppsagnarákvæð. isins af hendi stjórnvalda, að fellt yrði niður eða skert til muna fjárframlag Alþjóðaflugmálastofnunarinnar, því að svo komnu væri ríkissjóði um megn fjárhagslega að standa undir þessari flugþjónustu. Ósannað var, að ráðherra sá, er gaf skipunarbréfið út, hefði fallizt á umrætt skilorð upp- sagnarákvæðisins. Kröfum A um bætur vegna uppsagnar- innar var hrundið, þar sem 6 mánaða uppsagnarfrestur gilti Bls. 142 742 142 142 142 142 142 100 Efnisskrá. CXXKIX gagnkvæmt samkvæmt skipunarbréfi hans ............... 200 M tók við störfum póstafgreiðslumanns í Vestmannaeyjum hinn 1. ágúst 1946. Á árinu 1951 undirrituðu tíu menn ábyrgðar- skjal, þar sem þeir skuldbundu sig til að greiða póstsjóði tiltekna fjárhæð, ef vanskil yrðu á skilum póstfjár af hendi M. M varð á árinu 1952 uppvís að sjóðþurrð, og krafð- ist póststjórnin þá greiðslu úr hendi ábyrgðarmannanna. Þeir töldu hins vegar, að póststjórninni hefðu verið kunn fjárþrot M, er hún veitti ábyrgðarskjali þeirra viðtöku, og ættu þeir því að vera óbundnir af ábyrgðaryfirlýsingu sinni. Ósannað var, að póststjórnin hefði haft vitneskju um fjár- þrot M, og var sýknukröfu ábyrgðarmannanna þegar af þeirri ástæðu hrundið. Talið var eðlilegast að skýra ósam- hljóða ákvæði ábyrgðarskjalsins á þann veg, að ábyrgðin væri pro rata .........000200 ner 392 Hinn 30. nóvember 1954 kom fiskveiðiskip til Ísafjarðar. Tveir hásetanna, A og G, neyttu víns þá um kvöldið bæði um borð í skipinu og í veitingahúsi, en nokkru eftir miðnætti lögðu þeir ásamt þremur skipsfélögum sínum leið sína að skóla- húsi, þar sem dansleikur var. Vildu þeir komast á dansleik- inn, en var tjáð, að hann væri einungis fyrir nemendur skól- ans. Hurfu þá til skips greindir skipsfélagar þeirra Á og G, sem urðu eftir við skólahúsið og ollu þar ónæði. Um kl. 0130 bað skólastjóri um lögregluaðstoð, og komu þá á vettvang lögregluþjónarnir H og J. Lögreglumennirnir skipuðu þeim A og G að hverfa frá húsinu, en þeir hlýddu ekki, og kom þá til mikilla átaka milli þeirra og lögreglumannanna. Af hálfu þeirra félaga hafði G sig aðallega í frammi og veitti lögreglumönnunum þung högg og stór. H lögreglumaður hlaut eigi svo mikla áverka í viðureign þessari, að hann þyrfti að leita læknis. J hlaut hins vegar mikil lemstur, heilahristing, beinbrot og blæðingu á bæði augu. Var hann rúmliggjandi til áramóta, fór þá að hafa fótavist, en þjáð- ist af svefnleysi. Hinn 9. janúar 1955 réð hann sér bana, og taldi læknir mega rekja þau afdrif hans til áverka þeirra, er áður greinir. A var dæmt skilorðsbundið varðhald 15 daga fyrir brot gegn 21. sbr. 44. gr. áfengislaga nr. 58/1954, 1. mgr. 4. gr. sbr. 99. gr. lögreglusamþykktar fyrir Ísafjörð nr. 12/1949 og 1. mgr. 106. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. G var talinn sekur um brot gegn greindum lögreglu- samþykktarákvæðum auk 1. mgr. 106. gr. og 218. gr. laga nr. 19/1940. Honum var dæmt fangelsi 18 mánuði og svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 409 Starfsmaður bæjarfógetaskrifstofu (S), sem hafði á hendi toll- afgreiðslu vara, varð uppvís að því að tollafgreiða vörur án tilskilinna innflutningsleyfa og að vanrækja að tilgreina CXXK Efnisskrá. slík leyfi, sem fyrir hendi voru, á tollreikningum. Þá hafði hann og í símskeyti til Viðskiptanefndar 18. júní 1948 skýrt rangt frá um innflutningsleyfi fyrir innfluttum vörum. S var fyrir þetta misferli dæmd 10.000.00 króna sekt í ríkis- sjóð samkvæmt 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 10/1947 og 141. gr. og 146. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .........000220 rr Ólögleg meðferð á fundnu fé. Við húsleit hjá Þ fundust frímerki í vindlakassa, samtals að fjárhæð kr. 292.20, og kvaðst hann hafa fundið þau í nefnd- um kassa á almannafæri. Þ hafði áður orðið sekur um auðg- unarbrot, er fallið hafði niður samkvæmt 2. mgr. 256. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, og var nú auk fri- merkjamálsins sóttur til sakar fyrir auðgunarbrot, sem féllu utan ákærumarka nefndrar málsgreinar, Kröfu um frávísun sakar vegna heimildarlausrar ákæru var því hrundið. Þ hafði enga tilraun gert til að koma frímerkjunum til skila. Var honum dæmd refsing samkvæmt 246. gr. laga nr. 19/1940 og réttindasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ..........000.000nr rr Ómaksbætur. Mál hafið samkvæmt kröfu áfrýjanda. Stefnda dæmdar ómaks- bætur ..................0.. 20 Áfrýjandi kom ekki fyrir dóm, og voru stefnda dæmdar ómaks- bætur samkvæmt kröfu hans .................0.00.0... 278, Ómerking. Einkamál. Héraðsdómur í máli til heimtu kostnaðar af girðingu milli jarða ómerktur, þar sem mál var vanreifað og því svo háttað, að samdómsmenn hefði átt að kveðja til dómsetu samkvæmt 111. kafla laga nr. 41/1919, en það hafði héraðsdómari látið undan falla ..............00..000 0000. n sn Hæstiréttur taldi skaðabótamál vegna slyss á vinnustað svo vaxið, að sérfróðir samdómsmenn hefðu átt um það að fjalla með héraðsdómara, en þó eigi næga ástæðu til ómerk- ingar héraðsdóms af þeim sökum, að sá háttur var eigi á hafður ................20.0000 0 A höfðaði mál gegn ríkissjóði „til greiðslu miskabóta að mati dómara“. Þar sem fjárhæð kröfunnar var eigi tiltekin, var hún ódómhæf. Efnisdómur um hana í héraði var þvi ómerktur ............000...000 Héraðsdómari hafði látið undir höfuð leggjast að leiðbeina stefnanda í héraði, sem var ólöglærður. Héraðsdómi var og Bls 432 354 563 133 168 235 Efnisskrá. CXXXI Bls. áfátt um ýmis atriði. Var héraðsdómurinn af þessum sök- um ómerktur ...........00.0000 0. ns 263 P krafðist þess í landamerkjamáli, að eyri í á, sem réð mörkum jarða, yrði talin til jarðar sinnar. S, eigandi jarðar hinum megin árinnar, kvað ána árum saman hafa brotið af landi sínu og eyrina lengzt í áttina til þess lands vegna árfram- burðar. Taldi S sig eiga rétt til árinnar, að því leyti sem hún rynni yfir land, sem verið hefði hluti af jörð hans. Dómur um eignarrétt til eyrarinnar skipti S því máli. Landa- merkjadómur hafði látið undan falla að veita honum færi á að gerast málsaðili, sbr. 8. gr. laga nr. 41/1919. Að svo vöxnu máli var héraðsdómur ómerktur .................. 387 Mál var svo vanreifað af hendi stefnanda í héraði, að héraðs- dómari hefði átt að frávíisa því, er gagnasöfnun var talið lokið. Þar sem héraðsdómari gerði það ekki, var efnisdóm- ur hans um sökina ómerktur ...........20000. 0... nn. 637 Er málsaðilja greindi á um málflutning, ákvað héraðsdómur skriflegan málflutning án þess að kveða upp úrskurð, sbr. 2. mgr. 190. gr. laga nr. 85/1936. Var þessi ákvörðun dómsins ómerkt og málinu heimvísað til uppsögu löglegs úrskurðar 807 Rangar skýrslur. Eigi var í ljós leitt, að innflytjandi vöru hefði gegn betri vit- und skýrt tollgæzlumönnum rangt frá um magn vörunnar, og var hann því sýknaður af ákæru um brot gegn 1. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937 um tollheimtu og tolleftirlit ...... 150 Tollafgreiðslumaður gaf Viðskiptanefnd í símskeyti rangar skýrslur um innflutningsleyfi fyrir vörum og var dæmd refsing samkvæmt 146. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ...........000000 00. 432 H, sem rak verzlun og útgerð, gaf stjórnvöldum rangar skýrsl- ur um inn fluttar vörur og út fluttan fisk. Varðaði þetta við 146. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, 1. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947T ....0..000002 0 457 Rán. Fjórir ungir menn, Þ, fæddur 10. marz 1937, R, fæddur 6. febrúar 1936, I, fæddur 13. ágúst 1936, og J, fæddur 15. nóv- ember 1935, voru að drykkju í veitingahúsum í Reykjavík að kvöldi 12. október 1955. Eftir lokun veitingahúsa hittust þeir í miðbænum. Voru þeir þá áfengislausir og félausir. Er þeir voru staddir í Kolasundi, sáu þeir T kaupmann á göngu. Hafði Þ þá orð á því, að hægt mundi að hafa fé af honum. Varð það nú úr, að R gekk til T og kvaðst vilja gjalda honum skuld vegna vöruúttektar, sem T hafði árang- CXKKII Efnisskrá. Bls. urslaust reynt að innheimta. T, sem var á leið til búðar sinnar í Tryggvagötu, bauð R af þessu tilefni að fylgjast með sér þangað. Er í búðina kom, fóru þeir í skrifstofu þar inn af, en eigi eru þeir samsaga um skipti sín þar. Lenti í nokkru þófi þeirra í milli, sem lauk með því, að T hugðist koma R út og færði hann til útidyra. Af þeim Þ, I og J er það að segja, að þeir höfðu allir haldið í humátt á eftir þeim T og R. Er þeir T og R hurfu inn í búðina, tóku þeir bremenningarnir sér stöðu gegnt búðinni og biðu átekta. Er þeim þótti biðin löng, hélt Þ að búðardyrunum til njósna. Er T opnaði dyrnar til að koma R út, ruddist Þ inn í búðina, réðst umsvifalaust á T með ofbeldi og hrakti hann inn í skrifstofuna. Veitti T hart viðnám, en R mun hafa veitt Þ í þessum átökum. Á leiðinni inn í skrifstofuna greip T síma, er þar var við dyrnar, en Þ þreif þegar heyrnartólið af honum og laust því í höfuð honum tvisvar eða þrisvar sinn- um og heimtaði jafnframt af honum peninga. J, sem er bróðir Þ, bar þá að, og þreif hann heyrnartólið og vítti aðfarir bróður síns. Er hér var komið, hafði R einnig barið T nokkuð, en eigi er sammæli um þátt J í barsmíðum á þessu stigi málsins. J bauðst nú hins vegar til að halda T, og kom til nokkurra átaka með þeim, áður en J hefði T undir. Þ lét nú greipar sópa í búðinni og tók að raða vindl- ingum í tösku, sem þar var. Gerðist T ókyrr, og urðu þeir J og R báðir að halda honum um sinn. R bauðst þó brátt til að halda T einn. Tók J þá til við að raða vindlingum í töskuna og hélt síðan á brott með hana, en sagði félögum sínum að flýta sér. Hitti J nú I, þar sem hann beið átekta, og fóru þeir brátt heim til J og fólu ránsfenginn þar. Héldu þeir við svo búið í bæinn aftur og biðu félaga sinna við Lækjartorg. Um það bil sem J hvarf úr búðinni, tókst T að losa sig úr greipum R og rísa upp. Er Þ sá þetta, þreif hann leirbrúsa undan genever og færði í höfuð T, er þá féll af nýju, enda var höggið svo mikið, að brúsinn brotnaði við. Stóð R öðrum fæti á hálsi T, er J fór úr búðinni, en þeir R og Þ sögðu T, að eigi þýddi annað en að vera rólegur. Leituðu þeir R og Þ nú áfengis og peninga í verzlunarhús- næðinu. Hótaði Þ T bana, ef hann segði ekki til peninga, en T kvað þá enga vera. R kom auga á lyklafesti í vasa T, sem hann sleit lausa og fékk Þ lykla, sem við hana voru festir og gengu að peningaskáp og skjalaskáp, sem þeir R og Þ leituðu síðan í. Fundu þeir í peningaskápnum nokk- ur veski, en við leit á T sjálfum 200 krónur, er þeir tóku, og svo gullarmbandsúr hans. Þeir R og Þ héldu áfram leit að fjármunum nokkra stund, og enn tókst T tvisvar sinnum að rísa á fætur, en þeir félagar börðu hann jafnharðan nið- Efnisskrá. CXXKIII Bls, ur með bareflum, unz hann loks var með öllu meðvitundar- laus og hreyfingarlaus. Tóku þeir nú tvo hringa af T, en skildu eftir giftingarhring hans, og reiðufé telja þeir sig hafa fundið, kr. 1.600.00, auk fyrr greindra kr. 200.00. Við svo búið fóru þeir R og Þ af vettvangi með ránsfeng sinn, sem þeir félagar allir fjórir nýttu í félagi eða skiptu með sér. Þeim Þ, R og J var dæmd refsing samkvæmt 252. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og I samkvæmt 1. mgr. 254. gr. sömu laga. Þá voru þeir Þ og R einnig sekir við 218. gr. laganna vegna líkamsáverka T, er hlutust af ofbeldi þeirra. Allir voru þeir félagar sviptir réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. hegningarlaganna og dæmt að greiða skaða- bætur ...........002200000. ens 354 Refsingar. 1. Einstök refsiverð verk og refsiákvæði. S kveikti að næturlagi eld í sölubúð í kjallara húss í Reykjavík í því skyni að brenna vörubirgðir sínar og verzlunarbúnað og fá greitt vátryggingarfé þeirra. M, sem svaf í íbúð á næstu hæð ofan sölubúðarinnar, beið bana af kolsýrings- eitrun frá þeim eldi. S var dæmt fangelsi 5 ár samkvæmt 164. gr., 215. gr. og 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940 9 Er E ók bifreið, sem áfátt var um öryggisbúnað, gálauslega og of hratt innan kauptúns, urðu þrír drengir fyrir bifreiðinni. Tveir þeirra biðu bana, en einn hlaut nokkur meiðsl. E var dæmt varðhald 4 mánuði samkvæmt 215. gr. laga nr. 19/1940, 1. og 2. mgr. 5. gr., 1., 4. og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 2. og 3. tl. 2. gr. sbr. 1. mgr. 9. gr. reglugerðar nr. 1T2/1937 .........000000000. 33 G var fyrir þjófnað, fjársvik, ólöglega neyzlu áfengis í veit- ingahúsi og gálausan akstur bifreiðar, er hann var með áhrifum áfengis, dæmt fangelsi 8 mánuði samkvæmt 244. gr., 247. gr. og 248. gr. laga nr. 19/1940, 1. mgr. 23. gr., 1. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 2. gr. og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941, 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930 og svo 1. mgr. 20. gr. og 1. mgr. 24. gr. sbr. 43. gr. og 45. gr. laga nr. 58/1954 ............2.200.0 nes ss 50 Togaraskipstjóra samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920 dæmd "74.000 króna sekt fyrir ólöglegar botnvörpuveiðar í landhelgi ...................2200 00 nn 0 65, 89, TTL A ók bifreið ölvaður, of hratt og gálauslega. Hvolfdi bifreiðinni og farþegi slasaðist. A var dæmd 1500 króna sekt samkvæmt 1. mgr. 24. gr. sbr. 1. mgr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr., 1, 2. og 4, mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. i CXKKIV Efnisskrá. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 .. K, sem var með áhrifum áfengis, ók bifreið gálauslega. Honum var dæmt varðhald 12 daga samkvæmt 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 ..............0.0. 0... nn K, sem sekur var um líkamsárás, dæmt varðhald 20 daga skil- orðsbundið samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 4. tl. TA, gr. sömu laga ..........02000.0 sens A dæmt fangelsi 3 mánuði fyrir þjófnað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 ...........0.002.2. 000. Togari fórst, og fimm skipverja drukknuðu. Skipstjóri var fyrir vanrækslu í starfi talinn eiga sök á sjóslysi þessu. Honum var dæmt fangelsi 6 mánuði samkvæmt 261. gr. laga nr. 56/1914 og 215. gr. laga nr. 19/1940 ..........0000..0... P brauzt inn og stal tveimur áfengisflöskum. Honum var dæmt fangelsi 6 mánuði samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940..... S dæmt fangelsi 4 mánuði samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 fyrir þjófnað á myndavél ............20000 0000. nn M gerði ölvaður tilraun til að aka bifreið. Honum var dæmd 1500 króna sekt samkvæmt 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 .........220200 0000 Er vínbúðir Áfengisverzlunar ríkisins voru lokaðar, létu þeir H, M og Ú senda sér frá verzluninni suður með sjó á nöfn manna þar 108 vínflöskur, er þeir töldust eiga að % hluta hver þeirra. Er þeir voru síðar á leið til Reykjavíkur með áfengi þetta í bifreið, voru þeir stöðvaðir af lögreglumanni. Hverjum greindra manna var samkvæmt 19. gr. sbr. 42. gr. laga nr. 58/1954 dæmd 16.050 króna sekt, þar sem eigi þótti sennilegt, að þeir hefðu ekki ætlað vínföngin til sölu .... S og E dæmt fangelsi 45 daga hvorum skilorðsbundið samkvæmt 244, gr. laga nr. 19/1940 fyrir vínstuld .................... I dæmt fangelsi 3 ár fyrir þjófnað, tilraun til nauðgunar, líkams- árás, hilmingu og ólöglega neyzlu áfengis í veitingahúsum samkvæmt 244. gr., 194. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr., 218. gr. og 1. mgr. 254. gr. laga nr. 19/1940 og 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. laga nr. 58/1954 .........000000 0000... J dæmt fangelsi 18 mánuði fyrir líkamsárás, þjófnað, rán og ólöglega neyzlu áfengis í veitingahúsum samkvæmt 218. gr., 244. gr. og 252. gr. laga nr. 19/1940 og 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. laga nr. 58/1954 ........0.00200 0000... 0... R dæmt fangelsi 5 ár og 6 mánuði fyrir líkamsárás, þjófnað, rán, hilmingu og ólöglega neyzlu áfengis í veitingahúsum samkvæmt 218. gr., 244. gr., 252. gr. og 1. mgr. 254. gr. laga nr. 19/1940 og 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. laga nr. 58/1954 ........00.00 neee Bls. 136 146 153 157 189 221 230 284 288 348 354 354 Efnisskrá. CKXKV Bls. Þ dæmt fangelsi 6 ár og 6 mánuði fyrir líkamsárás, lífláts- hótanir, þjófnað, ólöglega meðferð á fundnu fé, rán, ólög- lega vörzlu skotvopns og skotfæra og svo ólöglega neyzlu áfengis á veitingahúsum samkvæmt 218. gr., 233. gr., 244. gr., 246. gr. og 252. gr. laga nr. 19/1940, 1. mgr. 3. gr. sbr. 7. gr. reglugerðar nr 105/1936 og 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. laga nr. 58/1954 ........000000000 0... 354 A og G fóru með óspektum á almannafæri í Ísafjarðarkaup- stað, og var Á ölvaður. Snerust þeir með ofstopa gegn lög- gæzlumönnum, sem af völdum G hlutu meiðsli og einn þeirra stórfellt lemstur og heilsutjón. A var dæmt skil- orðsbundið varðhald 15 daga samkvæmt 21. gr. sbr. 44. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 4. gr. sbr. 99. gr. lögreglu- samþykktar fyrir Ísafjarðarkaupstað nr. 12/1949 og 1. mgr. 106. gr. laga nr. 19/1940. G var dæmt fangelsi 18 mánuði samkvæmt 1. mgr. 4. gr. sbr. 99. gr. nefndrar lögreglu- samþykktar og 1. mgr. 106. gr. og 218. gr. laga nr. 19/1940 409 Starfsmaður bæjarfógetaskrifstofu (S), sem hafði á hendi toll- afgreiðslu vara, varð uppvís að því að tollafgreiða vörur án tilskilinna innflutningsleyfa og að vanrækja að til- greina slík leyfi, sem fyrir hendi voru, á tollreikning- um. Þá hafði hann og í símskeyti til Viðskiptanefndar 18. júní 1948 skýrt rangt frá um innflutningsleyfi fyrir inn- fluttum vörum. S var fyrir þetta misferli dæmd 10.000.00 króna sekt í ríkissjóð samkvæmt 1. mgr. lí. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mer. 21. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr reglugerðar nr. 82/1947 og 141. gr. og 146. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/1940 ..........00.00000.0.. 432 H, sem rak verzlun og útgerð, dæmd 280.000 króna sekt fyrir innflutning vöru án lögmæltra innflutningsleyfa samkvæmt 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. mgr. 21. gr, 22. gr. og 24. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglu- gerðar nr. 82/1947, fyrir að hefja sölu á vöru, áður en aðflutningsgjöld höfðu verið greidd og tollgæzlumenn höfðu fengið gögn til tollafgreiðlu, samkvæmt 1. mgr. 25. gr., 1. mgr. 27. gr. 28. gr. og 29. gr. sbr. 43. gr. laga nr. 63/1937 og 44. gr., 2. mgr. 45. gr., 46. gr., 1. mgr. 51. gr. og 52. gr. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123/1938, fyrir að selja vöru án þess að leita staðfestingar verðlagsvalda á útsöluverði samkvæmt 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 10/1947, 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og tilkynningu verðlagsstjóra nr. 8/1947, fyrir að hefja sölu varnings, áður en útsöluverð hafði verið sam- bhykkt af stjórnvöldum verðlagsmála samkvæmt 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og tilkynningu verð- CXKKVI Efnisskrá. lagsstjóra nr. 8/1947, fyrir að selja vöru, sem háð var verð- lagsákvæðum, of háu verði samkvæmt 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, fyrir rangar skýrslur til stjórnvalda um innflutning vöru og ráðstöfun gjaldeyris samkvæmt 146. gr. laga nr. 19/1940 og 1. mgr. 22. gr. laga nr. T0/1947 og 1. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, fyrir ólöglega ráð. stöfun gjaldeyris samkvæmt 1. mgr. 13. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947 og 1. og 7. mgr. 25. gr. og 1. mgr. 28. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, fyrir ýmsar misfellur í bókhaldi samkvæmt 1. mgr. 5. gr., 1. mgr. 6. gr., 7. gr., 8. gr. og 10. gr. sbr. 18. gr. og 1. málslið 19. gr. laga nr. 62/1938 og 262. gr. laga nr. 19/1940 og fyrir meiðyrði um embættismann samkvæmt 108. gr. laga nr. 19/1940 ...... E dæmd 500 króna sekt samkvæmt 3. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. og 78. gr. laga nr. 19/1940, fyrir að aka bifreið miður sín af undanfarandi neyzlu áfengis ........ L var dæmt fangelsi eitt ár samkvæmt 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. laga nr. 58/1954 fyrir að neyta áfengis í veit- ingahúsi, þar sem sala áfengis var bönnuð, samkvæmt 21. gr. sbr. 44. gr. laga nr. 58/1954 og 7. gr. sbr. 96. gr. lög- reglusamþykktar Reykjavíkur nr. 2/1930 fyrir ölvun og samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 fyrir þjófnað ........ E dæmt fangelsi 9 mánuði samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 fyrir ófrjáls not bifreiðar og samkvæmt 1. mgr. 20. gr., 1. mgr. 23. gr. 2., 4. og 5. mgr. 26. gr. 1. mgr. 27. gr. og 29. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 2. gr., 2. og 3. mgr. 4. gr. og 2. mgr. 9. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 37. gr. og 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar fyrir Reykjavík nr. 2/1930 fyrir að aka bifreiðinni ölvaður, neyta áfengis við aksturinn, aka bifreiðinni ökuleyfislaus, gálauslega og óhæfilega hratt og loks að hverfa af slysstað án þess að gera lögmætar ráð- stafanir .........2....20.020.0 nn Í sama máli var G samkvæmt 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 dæmt fangelsi 3 mánuði fyrir að taka bifreið ásamt E til ófrjálsra Nota .........0.20220000n en B dæmt fangelsi 12 mánuði samkvæmt 194. gr. laga nr. 19/1940 fyrir nauðgun ............00.200 00 se ss S dæmt fangelsi 3 ár samkvæmt 203. gr. og 209. gr. laga nr. 19/1940 fyrir skírlífisbrot .........0..0.00200 000... S dæmt skilorðsbundið varðhald 20 daga samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 fyrir líkamsárás .........00.00000000.00.... S dæmt fangelsi eitt ár samkvæmt 244. gr. og 248. gr. laga nr. 19/1940 fyrir þjófnað og fjársvik ............0000000.00.. Bls. 457 648 Efnisskrá. CKKKVII 2. Ákvörðun refsingar. Refsing ákveðin með hliðsjón af 4. tl. 74. gr. laga nr. 19/1940 Við ákvörðun sektar tekið tillit til ólöglegs hagnaðar, sem ekki varð ákveðinn tölulega .............020000 0000. Hegningarauki dæmdur samkvæmt 78. gr. laga nr. 19/1940 .... 3. Einstakar refsitegundir og önnur viðurlög. a. Sekt dæmd og varðhald eða fangelsi sem vararefsing: Fjárhæð sektar kr. '74.000.00 Varðhald 7 mánuði 65, 89, — - — 900.00 — 4 daga -....... — — — 1.500.00 — 12 — — — — 600.00 — 4 — — — 1.500.00 — 10 — ........ — — — 16.050.00 — 15 — — — — 10.000.00 — 15 — — - — 280.000.00 — 12 mánuði ...... — — — 300.00 — 2 ðaga ........ — = — 8.000.00 Fangelsi 60 — ........ Sekt dæmd auk fangelsishegningar .........00000000000.. Varðhald dæmt ..........0000000. 00... 33, 146, 153, 409, Fangelsi dæmt ..........00.000000 nn 0 222. 9, 50, 157, 189, 227, 230, 348, 354, 409, 657, 662, 674, 682, up Upptaka eignar dæmd .............. 65, 89, 288, 354, 457, 7 f. Svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 dæmd ............... 9, 50, 157, 227, 230, 354, 657, 674, 682, Svipting ökuleyfis og réttar til að öðlast ökuleyfi .......... sr 33, 50, 136, 146, 284, 648, h. Svipting skipstjóraréttinda ............00..200 00... Ómerking ummæla .........0.02.0. 000. 85, 457 í. Skilorðsdómar .........0..0.. nn 153, 348, 409, ua =. Réttarfarssektir og vítur. Hæstiréttur kveður mjög aðfinnsluvert, að héraðsdómari hafði í opinberu máli látið undan falla heitfestingu vitna, eftir því sem við átti, sbr. 100. gr. laga nr. 27/1951 ............ Hæstiréttur finnur að því, að héraðsdómari hafði eigi lagt dóm á tiltekið ákæruatriði í opinberu máli ............ Héraðsdómari rannsakaði eigi og lét ódæmda skaðabótakröfu í þjófnaðarmáli. Í sama máli lét héraðsdómari undir höf- uð leggjast að inna aðilja, sem beittur hafði verið fjár- svikum, eftir skaðabótakröfu á hendur ákærða. Var þetta talið vítavert í Hæstarétti .............0..000000 000... Hæstiréttur finnur að því, að héraðsdómari hafði eigi heitfesti vitni í opinberu máli, eftir því sem við átti, sbr. 100. gr. laga nr. 27/1951 .......22.22020000 rr Bls. 153 718 662 189 „ 723 711 50 50 CKKXVIII Efnisskrá. Bls. Stjórnendur brúargerðar hlutuðust ekki til um rannsókn á slys- förum í sambandi við brúarsmíðina, svo sem rétt hefði verið samkvæmt 26. gr. laga nr. 24/1928, sbr. 26. gr. laga nr. 23/1952. Var þetta talið í Hæstarétti ................ 168 Héraðsdómari fór með skaðabótamál út af slysförum án þess að kveðja sérfróða menn í dóm með sér, svo sem gera bar, en eigi taldi Hæstiréttur þó næga ástæðu til ómerk. ingar héraðsdóms af þeim sökum ..........00..0.0..... 168 Kæra málskostnaðarákvæðis talin ófyrirsynju .......... 183, 186 Opinber rannsókn var framkvæmd á flutningi mikilla áfengis- birgða, sem A átti hlut að. Af þessu efni höfðaði A mál á hendur ríkissjóði til greiðslu miskabóta. Var krafa þessi algerlega ófyrirsynju, og dæmdi Hæstiréttur A samkvæmt 2. tl. 1. mgr. 188. gr. laga nr. 27/1951 600 króna sekt fyrir bersýnilega tilefnislausa málshöfðun .................... 235 Hæstiréttur átelur drátt á máli í höndum lögmanna ...... 252 Héraðsdómari lýsti í dómi í opinberu máli háttsemi, sem felld hafði verið undan ákæru. Var fundið að þessu í Hæstarétti 432 Verjandi sektaður samkvæmt 160. gr. laga nr. 27/1951 fyrir meiðandi ummæli um dómara og aðstoðarmenn hans. Þá voru og ummælin ómerkt .............2.00.00 000... 457 Hæstiréttur vítir fráleita kæru úrskurðar héraðsdómara um, að hann víki ekki sæti „...............0.02000.0. 0000. 564 Hæstiréttur finnur að því, að héraðsdómari hafði látið heit- festingu vitna í opinberu máli undan falla ............ 573 Í munnlegum flutningi kærumáls viðhafði ákærði óhæfileg um- mæli um handhafa ákæruvalds, og voru þau vítt ...... 678 Við athugun á því, hvort vitni þekktu sakaðan mann, hafði hann eigi verið sýndur þeim í hópi fleiri manna, sbr. 2. mgr. 2. tl. 35. gr. laga nr. 27/1951. Var þetta talið í Hæstrétti 682 Ómerkt ummæli í greinargerð málflutningsmanns í héraði .. 723 Rannsókn út af banaslysi talin að ýmsu leyti ábótavant .... 742 Réttarkrufning. Réttarkrufning framkvæmd í Rannsóknarstofu Háskóla Ís- lands á líki manns, sem farizt hafði í eldsvoða af manna- völdum ........2.02002 0000 0ne rn 9 Réttarkrufning framkvæmd á líkum tveggja drengja, er beðið höfðu bana af slysförum ............0002000. 00. nn 142 Sakhæfi. 1, fæddur 13. ágúst 1936, sætti ákæru fyrir ýmsa glæpi, þ. á m. tilraun til nauðgunar hinn 23. nóvember 1952. Geðsjúk- dómalæknir rannsakaði geðheilsu hans og sakhæfi. Lækn- irinn taldi I andlega fullþroska og hvorki geðveikan né Efnisskrá. CXXKIX geðveilan, en glæpi hans „skammhlaupaverk undir áhrif- um áfengis“. I var dæmd refsing, fangelsi 3 ár ........ L var sekur um þjófnað og fleiri lögbrot. Geðveikralæknir, sem rannsakaði sakhæfi hans og geðheilsu, lýsti því áliti sínu, að hann væri fáviti og geðveill, en ekki geðveikur, og taldi refsingu mundu geta borið nokkurn árangur. L dæmt fangelsi Í ár .........0..ennessernreneenr er S var sekur um kynmök við ungmenni. Geðsjúkdómalæknir rannsakaði geðheilsu hans og sakhæfi. Var það álit lækn- isins, að S væri ekki geðveikur, en geðveill og með ótraust- ar hömlur. Ekkert hefði komið fram við rannsóknina, er leiddi til þess, að S teldist ósakhæfur. S var dæmt fangelsi 3 ár .......0.00000 nn Manndráp af gáleysi ...........000.0.00 nn nn 000. 9, 33, Bifreiðaslys talið stafa af gáleysi bifreiðarstjóra .. 33, 50, 94, 100, 136, 146, 294, 332, Togaraskipstjóri játaði botnvörpuveiðar í landhelgi, en kvað þær hafa orðið að óvilja sínum, þar sem fyrirmælum hans um siglingu skipsins hafði eigi verið hlýtt .............. Manni dæmdar fébætur fyrir tjón vegna gáleysisverks eða handvammar annars manns .. 73, 122, 168, 294, 332, 627, 702, 731, Í vörusendingu til F frá útlöndum reyndist meira vörumagn en F hafði greint í innflutningsskýrslu. Af gögnum máls- ins varð ekki ráðið, að F hefði gegn betri vitund sagt rangt til um innihald sendingarinnar. Var hann sýknaður af ákæru um brot gegn 1. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937 og reglugerðarákvæðum .........000000000nnee nn Fébætur dæmdar vegna meiðsla og afleiðinga meiðsla, sem maður hlaut af árás annars manns ............ 153, 354, Líkur voru ekki leiddar að því, að áfengi, sem þrír menn fluttu í bifreið, væri eigi ætlað til sölu. Var þeim því dæmd refsing samkvæmt 19. gr. sbr. 42. gr. laga nr. 58/1954 .. Samaðild. Eigendur tveggja jarða deildu fyrir landamerkjadómi um eign- arrétt til eyrar í veiðiá. Eigandi þriðju jarðarinnar átti og land að ánni gegnt eyrinni. Dómur um eignarrétt til eyrarinnar skipti hann máli, sbr. 7. gr. laga nr. 15/1923 og 7. gr. laga nr. 112/1941. Þar sem honum hafði eigi verið veittur kostur á að gerast aðili málsins, sbr. 8. gr. laga nr. 41/1919, var héraðsdómur ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar af NÝJU 2.....00000000ennnner rr Bls. 354 682 189 627 65 Ti 150 640 238 CXL Efnisskrá. Samningar. Samkvæmt Nýrri jarðabók fyrir Ísland frá 1861 var Víkurtort- an Í Skagafirði talin 80 hundruð að dýrleika, þ. e. aðal- jörðin Vík 40 hundruð og hjáleigurnar Glæsibær og Ög- mundarstaðir hvor 20 hundruð, en lendur þessara jarða lágu báðum megin Sæmundarár. Hinn 20. ágúst 1910 var landi Ögmundarstaða skipt úr torfunni, og kom í hlut þeirrar jarðar land bæði vestan og austan Sæmundarár. Landamerkjaskrá fyrir Glæsibæ var síðan gerð hinn 18. júní 1923, og var hún undirrituð af eiganda Víkur auk eiganda Glæsibæjar. Í landamerkjaskrá þessari er því lýst, að Glæsibær sé að fornu mati M Víkurtorfunnar, tún og engi jarðanna séu úrskipt, en beitiland „sameiginlegt við Vík vestan Sæmundarár“. Með þessu ákvæði merkjaskrárinn- ar var eigandi Glæsibæjar talinn hafa fallið frá rétti til beitilands austan Sæmundarár. Hins vegar voru eigi leidd- ar að því sönnur, að hann hefði gefið upp rétt til þess, að við fullnaðarskipti milli Glæsibæjar og Víkur kæmi svo mikið beitiland vestan Sæmundarár í hlut Glæsibæjar, að beitiland þeirrar jarðar yrði að dýrleika % hluti alls beiti- lands beggja jarðanna .................2....00000000 Hinn 1. nóvember 1946 réð A kaupmaður B sem nemanda í húsasmíði. Var gerður námssamingur með aðiljum lögum samkvæmt. A hafði ekki kennsluréttindi í húsasmíði, en húsasmíðameistarinn S, sem var í þjónustu A, hafði tekið að sér kennsluna, og undirritaði hann samninginn ásamt aðiljum. B hóf þegar námið, en 26. nóvember 1946 veikt- ist hann, og var hann að mestu óvinnufær þar til í ágúst- mánuði 1947. Hóf hann þá námið af nýju og vann undir handleiðslu S til 31. október 1947, er S fór úr Þjónustu A. Eftir það var B í þjónustu A án tilsagnar í iðngrein sinni bar til á miðju ári 1949. Hvarf B þá frá störfum hjá A, rifti námssamningnum og krafðist skaðabóta vegna van- ræktrar kennslu. Gerðardómur, sem skipaður var sam- kvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938, gerði A að greiða bætur, kr. 25.000.00, og málskostnað, kr. 3000.00. A neitaði greiðslu, og höfðaði B þá mál fyrir dómstólum til efnda gerðinni. A bar fyrir sig vanhæfi gerðardómanda og kvað röng sjónar- mið lögð til grundvallar gerðinni. Hvorug þessara máls- ástæðna var á rökum reist, og var A dæmt að greiða nefnd. ar fjárhæðir auk málskostnaðar fyrir dómstólum ........ Í marzmánuði 1953 sneri A sér til B, sem gert hafði sér að atvinnu sölu á notuðum bifreiðum, og bað hann að koma í verð fyrir sig tveimur notuðum bifreiðum. Bifreiðarnar voru síðan til sölu á vegum B, og seldust þær nokkru síðar á kr. 12.000.00 og kr. 26.000.00. Aðilja greindi nú á um, Efnisskrá. CXLI Bls. hvað þeim hefði samizt um bifreiðarnar, en voru sam- mála um, að samkomulag hefði verið, að A smíðaði handa B húsgagnasamstæðu fyrir kr. 8.000.00, en B legði til á- klæði, er A fékk í hendur skömmu síðar. B hélt því fram, að A hefði selt honum bifreiðarnar á samtals kr. 25.000.00 gegn gjaldfresti á andvirðinu, unz bifreiðarnar seldust. Af söluverði bifreiðanna hefði A fengið kr. 30.000.00, og auk þess kvaðst B hafa greitt kr. 3.000.00, er A skuldaði C. Samkvæmt þessu taldi B sig hafa innt af hendi að fullu andvirði húsgagnanna og höfðaði mál til afhendingar þeirra eða til vara endurheimtu andvirðis þeirra. A kvaðst hins vegar hafa veitt B kost á bifreiðunum og umræddum hús- gögnum fyrir samtals kr. 33.000.00, ef andvirðið greiddist fyrir 7. apríl 1953. B hefði eigi greitt fyrir þann tíma, og tilboð sitt þar með verið úr sögunni. Aðiljar höfðu ekki gert með sér skriflegan samning. Tveir menn, sem voru viðstaddir, er aðiljar ræddust við, töldu samkomulag hafa orðið um, að B greiddi kr. 33.000.00 fyrir bifreiðarnar og húsgögnin, en kváðust eigi hafa heyrt A áskilja sér ákveð- inn gjalddaga. Að svo vöxnu máli og þar sem aðiljum hefði verið innan handar að gera skriflegan samning, var eigi talið sannað, að samkomulag aðilja hefði verið með öðrum hætti en A lýsti því. Var hann því sýkn dæmdur að öðru en því, að hann skyldi skila aftur áklæði því, er að fram- an greinir Samið var um, að v/s Sn drægi til Reykjavíkur v/s S, sem lá með bilaða vél á Grundarfirði, fyrir dráttarlaun, kr. 12.000.00. Skipin lentu í ofviðri, og komst S í bráða hættu. Hjálp, sem Sn veitti S í þessum hrakningum, var björgun í merkingu 229. gr. siglingalaga nr. 56/1914 og lauk með drætti á S til Ólafsvíkur. Fjárhæð björgunarlauna til til handa Sn var ákveðin með hliðsjón af skyldum Sn sam- kvæmt dráttarsamningnum, en þóknun fyrir drátt til Ólafs- víkur var ákveðin kr. 6.000.00 ..........2000 000. 106. A starfaði sem flugumferðarstjóri á Reykjavíkurflugvelli, að því er virðist samkvæmt munnlegri, óákveðinni ráðningu. Eftir viðræður A og annarra flugumferðarstjóra við flug- stjórnvöld um kaup og kjör flugumferðarstjóranna, lýstu þeir í bréfi til flugmálastjóra 16. október 1947 kröfum sín- um, þ. á m. að fá skipunarbréf til starfans. Samningsum- leitunum um þessi kjaramál lauk með því, að ráðherra gaf þann 26. febrúar 1948 út skipunarbréf til handa A til starf. ans frá 1. marz s. á., en uppsagnarfrestur skyldi samkvæmt bréfinu „vera 6 mánuðir af beggja hálfu“. A tók við skip- unarbréfi sínu og hélt áfram starfi án nokkurra athuga- semda um uppsagnarákvæðið. Með bréfi 24. nóvember 1951 CXLII Efnisskrá. Bls. vék ráðherra A úr starfi frá 1. desember s. á., en tilkynnti honum jafnframt, að honum yrðu greidd laun 6 mánuði. A taldi, að í viðræðum flugumferðarstjóra og flugstjórn- valda hefði verið ákveðið, að því aðeins mætti neyta upp- sagnarákvæðisins af hendi stjórnvalda, að fellt yrði nið- ur eða skert til muna fjárframlag Alþjóðaflugmálastofn- unarinnar, því að svo komnu væri ríkissjóði um megn fjár- hagslega að standa undir þessari flugþjónustu. Ósannað var, að ráðherra sá, er gaf skipunarbréfið út, hefði fallizt á umrædd skilorð uppsagnarákvæðisins. Kröfum A um bæt- ur Vegna uppsagnarinnar var hrundið, þar sem 6 mánaða uppsagnarfrestur gilti gagnkvæmt samkvæmt skipunar- bréfi hans ..............2..22.0 0. s.s 200 A seldi með kaupsamningi 6. febrúar 1954 B húshluta í Reykja- vík með þeim kjörum, að B greiddi við undirskrift kaup- samnings kr. 55.000.00, en kaupverðið skyldi B að öðru leyti greiða með peningum á tilteknum gjalddögum, með því að taka að sér greiðslu skuldar samkvæmt skulda- bréfi og loks með því að afhenda A til eignar tiltekin veð- skuldabréf. Afsal átti að gefa út 15. október 1954, að full- nægðum skilyrðum samningsins, og loks var svo kveðið á, að hvor aðilja gæti vegna vanefnda hins rift samningnum eða krafizt bóta, kr. 100.00 á dag, unz úr yrði bætt, og yrði samningnum riftað, skyldi sá, er vanefnt hefði, greiða rift- anda bætur, kr. 15.000.00. Mikilvægur dráttur varð á því, að B stæði í skilum samkvæmt kaupsamningnum, og tókst B ekki að færa sönnur á staðhæfingar sínar um, að greiðslu- dráttur hans hefði verið samþykktur af aðiljum, sem hlut áttu að máli. Krafa A um riftun kaupsamningsins var því tekin til greina gegn endurgreiðslu hans á fjárhæðum, er B hafði af hendi innt samkvæmt samningnum. Þá var og B dæmt að greiða A samningsbætur, eins og ákveðið var í samningi aðilja, en þær voru samkvæmt 35. gr. laga nr. 7/1936 færðar niður í kr. 5000.00, þar sem A hagnaðist á riftun samningsins vegna verðhækkunar á fasteignum .... 209 A veitti B með samningi 11. júlí 1924 leigurétt að baklóð húss- ins nr. 20 við Þórsgötu í Reykjavík og gangrétt um lóð þess húss út á nefnda götu. Á baklóðinni var síðan reist húsið nr. 20A, og við eigendaskipti að því húsi voru lóðar- réttindi samkvæmt greindum samningi framseld með hús- inu, en þess hins vegar ekki gætt, að þinglýsa samningn- um sjálfum fyrr en 2. október 1952. Hinn 26. október 1926 afsalaði A húsinu nr. 20 við Þórsgötu, og er samningsins frá 11. júlí 1924 getið í því afsali. Í afsali til H 20. apríl 1940 er lóðarréttinda bakhússins hins vegar eigi getið, en fasteignasali, sem annaðist þá sölu, taldi sig hafa skýrt Efnisskrá. CXLIITI Bls. H frá þeim. Með stefnu 18. marz 1953 höfðaði H fyrir merkjadómi Reykjavíkur mál gegn S, þáverandi eiganda hússins nr. 20A, og krafðist þess, að afmáður yrði úr veð- málabókum samningurinn frá 11. júlí 1924, en S gagn- stefndi til viðurkenningar réttindum samkvæmt því skjali. Er H keypti húsið nr. 20, var honum ljóst, að húsið nr. 20A var íbúðarhús, sem jafnan hafði verið búið í, og þar sem það stóð á upphaflegri lóð húss þess, er H hugðist kaupa, hafði hann ástæðu til að kynna sér, hvernig lóðar- réttindum þess væri háttað. Var eigi talið, að H hefði verið eða mátt vera grandlaus um tilvist lóðarréttinda S, enda þótt þeim væri ekki þinglýst. Var S því dæmd sýkna, en gild metin ákvæði gerningsins frá 11. júlí 1924 um lóðar- réttindi og umferðarrétt eiganda bakhússins ............ 278 Þ seldi ríkissjóði eignar. og ábýlisjörð sína Holt í D-hreppi hinn 27. maí 1936, en með byggingarbréfi 10. september s. á. byggði ríkissjóður síðan Þ jörðina ævilangt og að honum látnum ekkju hans (J). Árið 1942 fluttust þau hjón frá Holti að Nikhóli í sömu sveit, enda voru þá orðin og yfir- vofandi spjöll á landi Holts vegna framkvæmda Vegagerð- ar ríkissjóðs og hús þar hrörleg orðin. Þetta sama ár andaðist Þ, en J hélt áfram búskap og nýtti Holt ásamt hinni nýju ábýlisjörð sinni. Leið svo fram til ársins 1952, en hinn 12. desember það ár byggði ráðherra J út af jörð- inni, vegna þess að hún fullnægði ekki ákvæðum ábúðar- laga um búsetu á jörðinni og nýtingu hennar. J mótmælti útbyggingunni, og að loknum vorverkum lét hún næsta ár hefja túnaslátt þar. Fékk ráðherra þá lagt lögbann við nýtingu jarðarinnar af hennar hendi. Í málinu kom það fram, að umboðsstjórn þjóðjarða hafði leyft Þ og síðan ekkju hans að halda byggingu á Holti þrátt fyrir brott- flutning þeirra af jörðinni. Þá var ósannað, að landsnytjar jarðarinnar hefðu rýrnað í búskapartíð J. Að svo vöxnu máli var útbygging ráðherra ógild metin og lögbann hans úr gildi fellt .............2000.000.0 nn 327 M tók við störfum póstafgreiðslumanns í Vestmannaeyjum hinn 1. ágúst 1946. Á árinu 1951 undirrituðu tíu menn ábyrgðar- skjal, þar sem þeir skuldbundu sig til að greiða póstsjóði tiltekna fjárhæð, ef vanskil yrðu á póstfé af hendi M.M varð á árinu 1952 uppvís að sjóðþurrð, og krafðist póststjórnin þá greiðslu úr hendi ábyrgðarmannanna. Þeir töldu hins vegar, að póststjórninni hefðu verið kunn fjár. þrot M, er hún veitti ábyrgðarskjali þeirra viðtöku, og ættu þeir því að vera óbundnir af ábyrgðaryfirlýsingu sinni. Ósannað var, að póststjórninni hefðu verið kunn fjárþrot M, og var sýknukröfu ábyrgðarmannanna þegar af þeirri CKXLIV Efnisskrá. Bls, ástæðu hrundið. Talið var eðlilegast að skýra ósamhljóða ákvæði ábyrgðarskjalsins á þann veg, að ábyrgðin væri PrO Tata .......0002.000002 00 392 K húsgagnabólstrari réðst með samningi 3. júní 1953 til starfa hjá trésmiðjunni V um tveggja ára skeið frá 1. ágúst s. á. að telja. Af beggja hálfu skyldi samningur aðilja síðan vera uppsegjanlegur með mánaðar fyrirvara, en fram- lengjast ella um eitt ár í senn, Með bréfi til V 29. júlí 1953 tilkynnti K, að hann gæti ekki staðið við samninginn, og kom hann samkvæmt því ekki til starfa hjá V. Af hendi K voru ekki leiddar í ljós neinar lögmætar ástæður til riftunar samningsins, er talin var hafa bakað V fjár- tjón. Samkvæmt þessu var K dæmt að greiða V bætur, kr. 6000.00 ...............0... sr 566 Fiskiðjuver ríkisins (F) samdi við h/f I á þann veg, að F greiddi allan kostnað af útgerð vélbáts á vertíð, þar á meðal mannakaup. Kaupgreiðslur voru jafnóðum færðar h/f I til skuldar, en er kaup var greitt að fullu, lét F sjó- menn framselja sér kaupkröfurnar. Sjóveðréttur gat eigi fylgt framsölum þessum til F, enda máttu sjómenn eigi í vertíðarlok framselja sjóveðrétt, er þeir áttu ekki þá .. 601 Hinn 12. nóvember 1952 gerðu F og Kaupfélag Reykjavíkur og nágrennis (Kron) leigusamning um verzlunar., skrif- stofu. og íbúðarhúsnæði í húsi F í Reykjavík. Leiga eftir húsnæðið var ákveðin kr. 20.000.00 á mánuði. Var leigu- fjárhæðin „miðuð við byggingarvísitölu í Reykjavík haustið 1951“. Skyldi endurskoða leigufjárhæðina um hver áramót og hún þá taka „breytingum í samræmi við síðustu bygg- ingarvísitölu“. Vísitala byggingarkostnaðar í Reykjavík, sbr. lög nr. 87/1943, fyrir tímabilið frá 1. október 1950 til 20. september 1951 var 674 stig, og var sú vísitala birt í nóvemberhefti Hagtíðinda 1951. Sama vísitala ársins 1952 reyndist hins vegar 790 stig. Samkvæmt þessu krafðist F 17.2% hækkunar leigumálans. Fyrirsvarsmenn Kron litu hins vegar svo á, að miða bæri endurskoðun leigufjárhæð- arinnar við vísitölu, sem reiknuð væri sérstaklega fyrir 1. október 1951 og 1. október 1952 og næmi þannig reiknuð 769 og 797 stigum. Talið var, að skýra bæri samning aðilja, að því er varðaði vísitölu, á þann veg, að miða bæri við þá vísitölu, sem reiknuð var samkvæmt lögum af þar til bærum aðilja, og voru kröfur F því teknar til greina .... 605 B, sem sá um útgerð tveggja vélbáta, fékk J til að framkvæma ýmsar viðgerðir á bátunum. Enn fremur gerði J við mið- stöðvarketil samkvæmt beiðni B. Er B var krafinn greiðslu fyrir verk þessi, kvaðst hann einungis vera starfsmaður h/f V, sem ætti vélbátana og bæri að greiða viðgerðarkostn- Efnisskrá. CXLV Bls. að á þeim, og bróður sinn, H, er miðstöðvarketilinn ætti, kvað hann eiga að borga kostnað af viðgerð á honum. At- vik þóttu eigi benda til þess, að J hafi mátt vera ljóst, að umrædd verk hefðu eigi verið unnin í þágu B, sem um þau hafði beðið, og var B því dæmt að greiða kostnað af þeim 651 S seldi V hluta húss hinn 10. marz 1950, og tókst S jafnframt á hendur að múrhúða útveggi hússins V að kostnaðarlausu. Er V seldi húshluta sinn sumarið 1952, hafði S enn eigi fram- kvæmt múrhúðunina, og framseldi V kaupanda því kröfu sína til þessa verks. V taldi húsið mundu hafa selzt hærra verði, ef múrhúðun hefði verið lokið, er sala fór fram, og krafði S bóta af því efni. En hvorki hafði S lofað framkvæmd verksins innan tiltekins tíma né heldur hafði honum, svo sannað væri, verið settur frestur til að lúka því. Var krafa um fébætur því eigi tekin til greina ...................... 123 K fékk í ársbyrjun 1947 innflutningsleyfi fyrir bifreiðargrind í langferðabifreið. Hinn 24. febrúar s. á. gerðu K og Keflavík- urhreppur með sér samning þess efnis, að hreppurinn fengi nefnt leyfi K, en hann skyldi í þess stað fá sams konar bifreiðargrind samkvæmt fyrsta leyfi hreppsins á því eða næsta ári. Fyrir atbeina hreppsins fékk K síðan bifreiðar- grind, sem var afhent honum fyrir 5. maí 1948. K tók þá við grindinni án áskilnaðar um bætur vegna dráttar á efndum af hendi hreppsins. Gat hann því eigi síðar krafizt slíkra bóta 756 Samningsbætur. Sjá févíti. Samvinnufélög. Kaupfélag gaf eigi um útsvarsár „glögga skýrslu um viðskipti sín við utanfélagsmenn“ í skilningi 6. gr. laga nr. 66/1945. Niðurjöfnunarnefnd byggði því útsvarsálagningu á félagið á áætlun. Eigi var sýnt fram á, að nefndin hefði við ákvörð- un útsvarsfjárhæðarinnar farið út fyrir lögleg mörk. Bar því að framkvæma lögtak til heimtu útsvarsins .......... 752 Sératkvæði. Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í máli um endur- heimtu söluskatts ..........2000000000 0. 161 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði um réttarfars- vitur .......220200000 rss 235 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði um vitnaskyldu 260 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði um réttarfars- sekt .........020000.0ss eee 457 Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í skaðabótamáli 627 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í kærumáli varð- andi birtingu ákæruskjals .............000000 0... 0... 669 CXLVI Efnisskrá. Tveir dómenda Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli til heimtu bjarglauna .........0.........0 0... en ene Siðferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Siglingadómur. Siglingadómur dæmir í opinberu refsimáli út af ákæru um brot á ákvæðum siglingalaga nr. 56/1914 og 215. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ..........00.02 000... Siglingar. Hinn 26. janúar 1955, um kl. 1830, strandaði togarinn Egill rauði undir Grænuhlíð við Ísafjarðardjúp. Fimm menn af 34 manna áhöfn fórust, og skipið ónýttist á skömmum tíma. Hafði skipið leitað á þessar slóðir vegna óveðurs á miðun- um og stöðvazt nefndan dag kl. 1430 tæpa sjómílu innan við Rit, en réttar tvær sjómílur frá landi. Samkvæmt ákvörðun skipstjóra var færeyskur skipverji, sem hafði erlend skip- stjórnarréttindi, vaktformaður á stjórnpalli, frá kl. 1530 nefndan dag og þar til skipið strandaði. Af skipstjórnar- mönnum átti skipstjóri vakt frá kl. 1230 til kl. 1830, en þann tíma dvaldi hann lengst af í íbúð sinni. Síðdegis var veður þarna í grennd samkvæmt athugunum Veðurstofunnar NE 8, snjókoma, skyggni T—8 km og mikill sjór. Á leið til kvöld- verðar um kl. 1800 kom skipstjóri á stjórnpall, og kveðst hann þá hafa gefið fyrirmæli um siglingu skipsins. Eftir kvöldverð kom skipstjóri enn á stjórnpall, og er hann sá ekki ljós skipa í grennd, gaf hann fyrirmæli um stöðvun vélar og setti ratsjá skipsins í gang, en rétt í þann mund tók skipið niðri. Tilraunir til að losa skipið báru ekki árang- ur, súð þess rifnaði og brátt brotnaði það þvert yfir í tvennt. Fjórir skipverjar fórust þegar, en aðrir komust á stjórn- pall. Höfðust þeir við þar og gátu enga björg sér veitt af sjálfsdáðum. Milli kl. 0900 og kl. 1000 næsta dag hófst björg- un skipverja í björgunarstól yfir í v/b Andvara, sem kominn var á vettvang, og um kl. 1400 sama dag hófst björgun einnig til lands. Einn skipverja, færeyskur maður, féll út- byrðis á leið í björgunarstólinn og drukknaði. Aðrir björg- uðust. Skylt var, að einhver skipstjórnarmanna, skipstjóri eða stýrimaður, væri ávallt á stjórnpalli varðtíma þann, sem áður greinir. Skipverji sá, er settur var þá til varð- gæzlu, hafði að vísu erlent skipstjórapróf, en var ókunnugur á þessum slóðum og kunni hvorki að fara með ratsjá né dýpt- armæli skipsins. Var því hvorugt þessara tækja notað, þótt þess væri brýn þörf, eins og á stóð. Þá bar skipstjóra að kynna sér rækilega fyrri siglingu skipsins og Íararstað þess, 189 189 Efnisskrá. CKXLVI( er hann gaf fyrirmæli sín kl. 1800. Með vanrækslu skyldu- starfa þótti skipstjóri eiga sök á strandi skipsins og mann- skaða þeim, sem af því hlauzt. Var honum dæmt fangelsi 6 mánuði og svipting skipstjóraréttinda 3 ár samkvæmt 261. gr. og 264. gr. laga nr. 56/1914, 6. gr. laga nr. 40/1930 og 215. gr. laga nr. 19/1940 ........2222000000n enn Sjó- og verealunardómur. Mál til greiðslu bjargiauna ........0000000.000.. 106, 142, 221, Mál til heimtu slysabóta ........0202.0000 000 vesen Mál til heimtu á kaupi skipverja ..........22000000 000... Mál til heimtu tryggingarbóta .........02000000 0000... 305, Mál til heimtu skaðabóta vegna heimildarlausrar afhendingar vörusendingar ...........20.20.00.00.ee enn Sjóslys. Sjá björgun, siglingar. Sjóveð. Sjóveðréttur dæmdur til tryggingar greiðslu björgunarlauna sr 106, 142, 221, Sjóveðréttur dæmdur til tryggingar greiðslu á slysabótum .. Fiskiðjuver ríkisins (F) samdi við h/f I um, að F greiddi allan kostnað af útgerð vélbáts hlutafélagsins á vertíð, þar á með- al mannakaup. Kaupgreiðslur voru síðan færðar h/f I til skuldar jafnóðum, en er kaup var að fullu greitt, lét F skip- verja framselja sér kaupkröfurnar. Sjóveðréttur gat ekki fylgt framsölum þessum til F, enda máttu sjómenn eigi í vertíðarlok framselja sjóveðrétt, er þeir áttu ekki þá ...... Skaðabætur. a) Vegna vanefnda á samningi. Hinn 1. nóvember 1946 réð A kaupmaður B sem nemanda í húsa- smíði. Var gerður námssamningur með aðiljum lögum sam- kvæmt. A hafði ekki kennsluréttindi í húsasmíði, en húsa- smíðameistarinn S, sem var í þjónustu A, hafði tekið að sér kennsluna, og undirritaði hann samninginn ásamt aðilj- um. B hóf þegar námið, en 26. nóvember 1946 veiktist hann, og var hann að mestu óvinnufær þar til í ágústmán- uði 1947. Hóf hann þá námið af nýju og vann undir hand- leiðslu S til 31. október 1947, er S fór úr þjónustu A. Eftir það var B í þjónustu A án tilsagnar í iðngrein sinni þar til á miðju ári 1949. Hvarf B þá frá störfum hjá A, rifti námssamningnum og krafðist skaðabóta vegna vanræktrar kennslu. Gerðardómur, sem skipaður var samkvæmt 19. gr. laga nr. 100/1938, gerði A að greiða bætur, kr. 25.000.00, og málskostnað, kr. 3.000.00. A neitaði greiðslu, og höfðaði B Bls. 189 189 122 233 609 570 189 122 601 CKLVIII Efnisskrá. þá mál fyrir dómstólum til efnda gerðinni. A bar fyrir sig vanhæfi gerðardómanda og kvað röng sjónarmið lögð til grundvallar gerðinni. Hvorug þessara málsástæðna var á rökum reist, og var A dæmt að greiða nefndar fjárhæðir auk málskostnaðar fyrir dómstólum ...........0.0.00..... 56 A starfaði sem flugumferðarstjóri á Reykjavíkurflugvelli, að því er virðist samkvæmt munnlegri óákveðinni ráðningu. Eftir viðræður A og annarra flugumferðarstjóra við flugstjórn- völd um kaup og kjör flugumferðarstjóranna, lýstu þeir í bréfi til flugmálastjóra 16. október 1947 kröfum sínum, Þ. á m. að fá skipunarbréf til starfans. Samningsumleitunum um þessi kjaramál lauk með því, að ráðherra gaf þann 26. febrúar 1948 út skipunarbréf til handa A til starfans frá 1. marz s. á., en uppsagnarfrestur skyldi samkvæmt bréfinu „Vera 6 mánuðir af beggja hálfu“. A tók við skipunarbréfi sínu og hélt áfram starfi án nokkurra athugasemda um upp- sagnarákvæðið. Með bréfi 24. nóvember 1951 vék ráðherra A úr starfi frá 1. desember s. á., en tilkynnti honum jafn- framt, að honum yrðu greidd laun 6 mánuði. A taldi, að í viðræðum flugumferðarstjóra og flugstjórnvalda hefði ver- ið ákveðið, að því aðeins mætti neyta uppsagnarákvæðisins af hendi stjórnvalda, að fellt yrði niður eða skert til muna fjárframlag Alþjóðaflugmálastofnunarinnar, því að svo komnu væri ríkissjóði um megn fjárhagslega að standa und- ir þessari flugþjónustu. Ósannað var, að ráðherra sá, er gaf skipunarbréfið út, hefði fallizt á umrætt skilorð uppsagnar. ákvæðisins. Kröfum A um bætur vegna uppsagnarinnar var hrundið, þar sem 6 mánaða uppsagnarfrestur gilti gagn- kvæmt samkvæmt skipunarbréfi hans .................... 200 A seldi með kaupsamningi 6. febrúar 1954 B húshluta í Reykja- vík með þeim kjörum, að B greiddi við undirskrift kaup- samnings kr. 55.000.00, en kaupverðið skyldi B að öðru leyti greiða með peningum á tilteknum gjalddögum, með því að taka að sér greiðslu skuldar samkvæmt skuldabréfi og loks með því að afhenda A til eignar tiltekin veðskuldabréf. Af- sal átti að gefa út 15. október 1954, að fullnægðum skilyrð- um samningsins, og loks var svo kveðið á, að hvor aðilja gæti vegna vanefnda hins rift samningnum eða krafizt bóta, kr. 100.00 á dag, unz úr yrði bætt, og yrði samningnum rift- að, skyldi sá, er vanefnt hefði, greiða riftanda bætur, kr. 15.000.00. Mikilvægur dráttur varð á því, að B stæði í skil- um samkvæmt kaupsamningnum, og tókst B ekki að færa sönnur á staðhæfingar sínar um, að greiðsludráttur hans hefði verið samþykktur af aðiljum, sem hlut áttu að máli. Krafa A um riftun kaupsamningsins var því tekin til greina gegn endurgreiðslu hans á fjárhæðum, er B hafði af hendi Efnisskrá. CKLIRX Bls. innt samkvæmt samningnum. Þá var og B dæmt að greiða A samningsbætur, eins og ákveðið var í samningi aðilja, en þær voru samkvæmt 35. gr. laga nr. 7/1936 færðar niður í kr. 5.000.00, þar sem A hagnaðist á riftun samningsins vegna verðhækkunar á fasteignum ..................0.... 209 K húsgagnabólstrari réðst með samningi 3. júní 1953 til starfa hjá trésmiðjunni V um tveggja ára skeið frá 1. ágúst s. á. að telja. Af beggja hálfu skyldi samningur aðilja síðan vera uppsegjanlegur með mánaðarfyrirvara, en framlengjast ella um eitt ár í senn. Með bréfi til V 29. júlí 1953 tilkynnti K, að hann gæti ekki staðið við samninginn, og kom hann samkvæmt því ekki til starfa hjá V. Af hendi K voru ekki leiddar í ljós neinar lögmætar ástæður til riftunar samn- ingsins, er talin var hafa bakað V fjártjón. Samkvæmt þessu var K dæmt að greiða V bætur, kr. 6.000.00 .............. 566 Hlutafélagið S á Akureyri sendi hlutafélaginu Ö í Reykjavík á vegum Skipaútgerðar ríkisins tvær vörusendingar veturinn 1950 til 1951. Fyrir andvirðinu gaf S út ávísanir á Ö og seldi þær útibúi Landsbanka Íslands á Akureyri. Jafnframt af- henti S útibúinu fylgibréf um vörurnar, sem umboðsmaður skipaútgerðarinnar hafði gefið út. Ö neitaði að greiða ávís- anir þessar, en skipaútgerðin afhenti því hins vegar vörurn- ar eigi að síður. Nefnd fylgibréf voru heimildarskjöl, og veitti handhöfn þeirra bankanum rétt til að setja það að skilyrði fyrir afhendingu varanna til Ö, að andvirði þeirra væri greitt. Að svo vöxnu máli var skipaútgerðinni dæmt að greiða bankanum fjárhæðir ávísananna .............. ö70 S seldi V hluta húss hinn 10. marz 1950, og tókst S jafnframt á hendur að múrhúða útveggi hússins V að kostnaðarlausu. Er V seldi húshluta sinn sumarið 1952, hafði S enn eigi fram- kvæmt múrhúðunina, og framseldi V kaupanda því kröfu sína til þess verks. V taldi húsið mundu hafa selzt hærra verði, ef múrhúðun hefði verið lokið, er sala fór fram, og krafði S bóta af því efni. En hvorki hafði S lofað fram- kvæmd verksins innan tiltekins tíma né heldur hafði hon- um, svo sannað væri, verið settur frestur til að lúka því. Var krafa um fébætur því eigi tekin til greina ............ 723 K fékk í ársbyrjun 1947 innflutningsleyfi fyrir bifreiðargrind í langferðabifreið. Hinn 24. febrúar s. á. gerðu K og Kefla- víkurhreppur með sér samning þess efnis, að hreppurinn fengi nefnt leyfi K, en hann skyldi í þess stað fá sams konar bifreiðargrind samkvæmt fyrsta leyfi hreppsins á því eða næsta ári. Fyrir atbeina hreppsins fékk K síðan bifreiðar- grind, sem var afhent honum fyrir 5. maí 1948. K tók þá við grindinni án áskilnaðar um bætur vegna dráttar á efndum J CL Efnisskrá. af hendi hreppsins. Gat hann því eigi síðar krafizt slíkra bóta .......000000000000 ee b) Utan samninga. Aðfaranótt 28. febrúar 1955 tók A, sem var með áfengisáhrifum, án heimildar eiganda bifreið, ók henni gálauslega og olli á henni skemmdum. Eigandi krafðist ekki saksóknar vegna hinna ófrjálsu nota bifreiðarinnar, en eftir kröfu hans voru honum dæmdar bætur fyrir spjöllin úr hendi A í máli ákæruvaldsins gegn A fyrir brot á áfengislögum og um- ferðarlöggjöf ..............2200000.00.sse sess A, sem dæmd var refsing samkvæmt 248. gr. almennra hegning- arlaga nr. 19/1940 fyrir að taka á leigu bifreið án þess að hafa fé til greiðslu leigugjaldsins, jafnframt dæmt að greiða það umráðamanni bifreiðarinnar ..................0..2.... Konan A var í myrkri og þungbúnu veðri á göngu í Reykjavík. Er hún var stödd á gangstétt móts við Þjóðleikhúsið í grennd við ljósastaur, féll hún skyndilega í holu í gangstéttinni, sem myndazthafði við það, að starfsmenn Rafmagnsveitu Reykja- víkur höfðu í sambandi við viðgerð ljósastaursins tekið upp nokkrar hellur úr gangstéttinni án þess að setja þær á sinn stað aftur eða hættumerki við staurinn, en ljós logaði ekki á ljóskeri hans. Hlaut A í fallinu nokkur meiðsl, og skemmd- ir urðu á fötum hennar. Gangstétt sú, sem hér var um að tefla, var vel gerð og slétt, að undanskilinni holu þeirri, sem slysinu olli. Átti A að mega treysta því, að umferð um gang- stéttina væri hættulaus vegfarendum, þar eð engin viðvör- unarmerki höfðu verið sett upp. Var Rafmagnsveitu Reykja- víkur samkvæmt þessu dæmt að bæta tjón A að fullu .... A hafði ókeypis far með löggæzlubifreið, er var við eftirlit á vegum úti. Fyrir mistök löggæzlumanns, sem ók bifreið- inni, valt hún út af veginum. Hlaut A meiðsl og krafðist bóta úr ríkissjóði. En þar sem flutningur A var eigi fram- kvæmd löggæzlustarfa né í svo nánu sambandi við hann, að ríkisjóður yrði talinn ábyrgur til fébóta fyrir meiðsli A, var krafa A eigi tekin til greina ................ 94, Hinn 2. júní 1951 var b/v Jón forseti að draga inn vörpu sína út af Garðskaga. A háseta var ætlað það verk að festa framhlerann, er hann kom í gálga, með keðju, sem til þess var notuð. Er A vann að því að renna gálgakeðjunni í gegnum hlerahöldin, dróst hlerinn nokkuð upp, og við það festist þumalfingur hægri handar A milli hlerahald- anna. Hrópaði A þá og bað um, að hlerinn yrði látinn síga. Gaf þá skipstjóri, sem var á stjórnpalli, um það fyrir. mæli 2. stýrimanni, er stjórnaði togvindunni, en hún var í hemlum og skipt áfram með nokkrum gufuþrýstingi til 50 50 100 Efnisskrá. CLI BIis. viðhalds. Til þess að hægt væri að slaka hleranum, varð að skipta vindunni aftur á bak, en meðan öÖryggisfesting var losuð af skiptistönginni, kvað 2. stýrimaður átak heml- anna hafa minnkað, vindan þá unnið lítið eitt áfram og hlerinn dregizt upp. Við þetta gengu gálgahöldin upp á gálgahjólið og hönd A klemmdist milli hjólsins og hald- anna. Lemstraðist höndin svo mjög, að taka varð hana af ofan úlnliðar. Var sú aðgerð framkvæmd hinn 3. júlí 1951. Varanleg örorka A var hinn 2. júní 1952 metin 60%. Talið var samkvæmt gögnum málsins, að A hefði í um- rætt skipti beitt sömu handtökum sem venja var til á skip- inu, án þess að það sætti aðfinnslum skipstjórnarmanna, en slysið mætti hins vegar rekja til mistaka skipverja þeirra, er vindunni stjórnuðu. Samkvæmt þessu og því, að starfi A fylgdi hætta, var eiganda skipsins dæmt að bæta A tjón hans að fullu ...........200000 00 ne 0nnn 122 A rotaðist undan höfuðhöggi B, og úr honum brotnuðu tvær tennur. Í opinberu máli var B dæmt að greiða A skaðabætur 153 A stal 200 krónum í peningum. Í opinberu máli var honum dæmt að endurgreiða fjárhæðina ..................0.0... 157 Í septembermánuði 1949 var á vegum ríkissjóðs unnið að smíði brúar yfir Múlaá í Skriðdal. Fallhamri hafði verið komið fyrir úti í ánni, 900 kg að þyngd, og var hann notaður til að reka niður í árbotninn staura, er verða skyldu undirstaða brúarstöpla. Umhverfis fallhamarsásinn var vinnupallur, gerður af viðarborðum á bitum, er hvíldu á stoðum í árbotninum. Fallhamrinum var lyft með vél- knúinni vindu á árbakkanum, og gaf verkstjóri vindumanni merki um, er hefja skyldi lyftingu hamarsins og hætta henni. Eitt sinn, er unnið var með hamrinum, var starfs- maður við brúargerðina (A) staddur á nefndum vinnupalli. Verkstjóri, sem gætti fallhamarsins, kallaði þá til A og bað hann rétta sér járnkarl, er lá þar á pallinum. A tók járnkarlinn og bjóst til að færa verkstjóra hann, en missti þá jafnvægi, og til þess að verjast falli, greip hann hægri hendi um enda staursins, sem þá var verið að reka niður. Lenti höndin milli hamarsins, sem þá féll niður, og staurs- is. Tók af alla fingur handarinnar, aðra en litla fingur, og allt upp á miðhandarbein. Sáraumbúðir og lyf voru engin á vinnustað, og var A ekið sárþjáðum klukkutíma leið til læknis að Egilsstöðum, þar sem búið var til bráðabirgða um sár hans. Síðan dvaldist hann um skeið í sjúkrahúsi á Seyðisfirði. Loks var framkvæmd á honum mikil skurð- aðgerð í Kaupmannahöfn, og linnti þá þrautum í hend- inni. Varanleg örorka A var metin 47%, en með öllu var hann óvinnufær fram í ágústmánuð 1950. Orsök slyssins CLII Efnisskrá. Bls. var talin annað tveggja hálka á vinnupallinum eða skrið- ur lausra borða í honum. Var ríkissjóði því dæmd óskoruð ábyrgð á tjóni A og greiðsla skaðabóta, samtals að fjár- hæð kr. 196.274.19 .............00000.. 0. 168 Í októbermánuði 1944 hóf A bifreiðarstjóri akstur bifreiða hjá Strætisvögnum Reykjavíkur. Ók hann bifreiðum bæði með olíu- og benzinhreyflum, þ. á m. tveimur tilgreindum bifreið- um, sem haldnar voru að sögn A m. a. þeim annmörkum, að gasloft frá hreyflunum barst í stýrishús þeirra. Í árs- byrjun 1945 tók A að kenna sjúkleiks, er lýsti sér sem höfuð- verkur, magnleysi og svimi. Leiddu þessi veikindi til þess, að A lét af störfum hinn 13. september 1945, þar sem hann taldi sig ekki lengur færan til bifreiðaaksturs, enda hafði hann eitt sinn sofnað við stýrið. Stundaði A síðan ýmsa vinnu næstu ár, en virðist eigi hafa getað unnið að stað- aldri. Vorið 1947 krafðist hann bóta úr bæjarsjóði Reykja- víkur, þar sem hann hefði hlotið heilsutjón af ólofti í bif- reiðum bæjarins, en þessari kröfu hans var synjað. Hinn 11. febrúar 1948 vottaði sérfróður læknir um tauga- og geðsjúk- dóma, sem rannsakað hafði A, að hann hefði þegar fengið grun um, að um væri að ræða varanlega kolsýringseitrun, og síðan sannfærzt betur um, að svo væri. Annar sérfróður læknir rannsakaði A því næst í marzmánuði 1949. Taldi hann sjúkrasögu A benda til kolsýringseitrunar, en rann- sóknir sönnuðu þó eigi til hlítar, að sjúkdómseinkenni hans væru afleiðing slíkrar eitrunar. A höfðaði síðan mál gegn bæjarsjóði Reykjavíkur með stefnu 12. september 1949 til greiðslu bóta vegna heilsutjóns síns, og með úrskurði hér- aðsdóms 31. janúar 1951 var málið lagt fyrir Læknaráð til umsagnar. Í ályktun ráðsins segir, að ekki yrði séð, að A hefði nokkru sinni orðið fyrir kolsýringseitrun og að heilsu- leysi hans verði ekki talið sennileg afleiðing af ökumanns- starfi hans hjá Strætisvögnum Reykjavíkur. Að svo vöxnu máli þótti ósannað, að kolsýringseitrun í starfi A hefði leitt til sjúkleika hans, og var dómkrafa hans því ekki tekin til greina ...........02.02.00.0 000. 177 Manni, sem sekur var um innbrotsþjófnað, dæmt að greiða bæt- ur fyrir hússpjöll og stolna Muni ........00000 0000... 227 Hinn 1. nóvbr. 1951, um klukkan 2100, varð árekstur á þjóðvegin- um í Öxnadalshólum milli vörubifreiðarinnar A 331 og far- þegabifreiðarinnar R 4715, er tók 26 farþega. Var R 4715 á leið til Akureyrar, en A 331 kom á móti henni. Lögreglumenn mældu breidd vegarins, þar sem áreksturinn varð, og reynd- ist hún 4.15 m, en á hól um 60— 70 m sunnar eru útskot á veg- inum. Ökumaður bifreiðarinnar A 331 kveðst hafa stöðvað bifreið sína, er hann sá, að hann mundi ekki ná nefndum út- Efnisskrá. CLIII skotum, áður en hina bifreiðina bæri að. Stóð hún því kyrr og var með fullum ljósum, er áreksturinn varð. Á henni urðu litlar skemmdir við áreksturinn. Ökumaður R 4715 skýrði svo frá, að hann hefði eigi orðið var A 331, fyrr en hann var kominn fram hjá útskotunum. Hafi hann þá skipt í lægra ganghraðastig og hemlað, eins og hann þorði vegna hálku á veginum, en ljós A 331 hafi verið svo sterk, að hann sá illa fram á veginn. Er bifreiðarnar rákust á, valt R 4715 út af veginum, farþegar í bifreiðinni meiddust og spjöll urðu á bifreiðinni. Bifreiðin R 4715 var keðjulaus, og athug- un leiddi í ljós, að ljós A 331 voru rangstæð. Eigandi R 4715 krafðist bóta af eiganda A 331, sem dæmt var að bæta tjón- ið að % hluta, enda var hann samkvæmt málflutningi sín- um í héraði talinn vilja sætta sig við þau úrslit ............ Hinn 3. október 1953, klukkan 2030, hélt konan A ásamt móður sinni í strætisvagni frá Hafnarfirði áleiðis að Silfurtúni. Af ókunnugleika fóru þær of snemma úr vagninum og hugð- ust ganga það sem eftir var í áfangastað. Héldu þær nú austur veginn vinstra meginn, og gekk A innar á veginum. Er þær höfðu stutt gengið, ók bifreið, sem kom á eftir þeim, aftan á þær með þeim afleiðingum, að A beið bana. Bifreið sú, er slysinu olli, var á vegum varnarliðs Bandaríkjanna, og var ökumaður hennar talinn eiga alla sök á slysinu. Ríkissjóði, sem játaði fébótaábyrgð sinni, sbr. 2. tl. 12. gr. fylgiskjals laga nr. 110/1951, var dæmt að greiða börnum hennar og eiginmanni bætur .............0000000 0000... A dæmt að greiða bætur fyrir tvær vínflöskur, sem hann hafði slegið eign sinni á ............0..0200 0000 000r I var í opinberu máli dæmt að greiða bætur konu, sem hann hafði gert tilraun til að nauðga og veitt mikla áverka .... Þremur mönnum, sem sekir voru um rán, dæmt að greiða skaða- bætur .............020000 000 Tveimur mönnum, sem rændu mann og veittu honum stórkost- lega áverka, dæmt að greiða honum fébætur fyrir atvinnu- tjón, þjáningar og beinan kostnað ............0000000000... Hinn 27. júní 1953 fékk J vörubifreið lánaða hjá K til ökuferðar og bifreiðarstjóra til að stjórna henni. Var síðan lagt upp, og tóku þeir J og K ásamt fleira fólki sér far með bifreið- inni. Var J meðal annarra á palli bifreiðarinnar, þar sem nokkrum umbúnaði hafði verið komið fyrir til hagræðis og öryggis þeim farþegum. Í þessari ökuför féll J af bifreið- inni og hlaut lemstur, er leiddu hann til bana. Ekkja hans höfðaði fyrir sína hönd og barna sinna skaðabótamál gegn e:ganda bifreiðarinnar og ökumanni. Bifreiðin var umrætt skipti eigi til afnota fyrir almenning gegn borgun, og fór því um skaðabótaskyldu eigandans eftir almennum reglum, Bls. 294 332 348 354 354 CLIV Efnisskrá. sbr. 2. mgr. 34. gr. laga nr. 23/1941. Á sama hátt fór um skaðabótaskyldu ökumanns, sbr. 3. mgr. 35. gr. sömu laga. Leitt var í ljós, að J hafði sleppt taki á reipi, sem farþegum þeim, er á palli voru, var ætlað að halda sér í, án þess að akstur bifreiðarinnar ylli þar nokkru um, svo sannað væri. Þetta leiddi hins vegar til falls J af bifreiðinni og bana hans. Samkvæmt þessu voru eigi efni til að taka til greina skaða- bótakröfur þær, sem um var að tefla ...........0.0.00..... 578 Hinn 6. júlí 1953, klukkan tæplega 0530, varð árekstur milli bif- reiðanna X351 og R 5582 með þeim afleiðingum, að banda- rískur maður (M), farþegi í bifreiðinni R 5582, hlaut slík lemstur, að hann andaðist skömmu síðar. Árekstur þessi varð á Reykjanesbraut. Var X 351 á leið til Reykjavíkur, en R 5582 á leið til Keflavíkur. Orsök slyssins reyndist sú, að Ökumaður X 351 sveigði án nokkurs tilefnis til hægri í veg fyrir hina bifreiðina, og varð þá áreksturinn. Að svo vöxnu máli taldist ökumaður X 351 eiga alla sök á árekstr- inum. M var kvæntur maður, og krafðist ekkja hans (S) bóta úr hendi eiganda X 351 vegna missis eiginmanns síns. Er M andaðist, var hann í þjónustu erlendra verktaka á vegum varnarliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli. Hafði hann ráðizt til þess starfa hinn 27. maí 1953, eða 5 vikum áður en hann lézt. Eigi var leitt í ljós, að M hefði haft nema um 1150 dollara tekjur á árunum 1945 til 1953. Hins vegar hafði S allt þetta tímabil rekið verzlun og sauma- stofu. Námu hreinar tekjur af þeim atvinnurekstri árið 1953 samkvæmt skattaframtali fyrir það ár kr. 41.360.68. Eigi kom fram, að M hefði starfað fyrir fyrirtæki þetta, en sýnt þótti, að hjónin hefðu að mestu haft framfæri sitt af rekstri þess. S voru dæmdar bætur, að fjárhæð kr. 70.000.00, fyrir röskun á stöðu og högum vegna missis eiginmanns síns og svo fyrir fjártjón, er samkvæmt gögnum málsins gat ekki talizt mikið, þegar litið var til atvinnuhátta manns- ins, meðan hjúskapur þeirra stóð ......00.00000.0...0.... 627 V húsasmiður í Reykjavík var staddur heima hjá sér, er hann heyrði mann kominn inn í anddyri íbúðar sinnar. Er V hug- aði að þessu, var þar kominn innheimtumaður (G), er kvaðst hafa gengið í bæinn, með því að dyrabjalla var óvirk og útidyr ólæstar. V kvaðst hafa beðið G að bíða utan dyra, meðan hann sækti peninga til greiðslu reiknings, er G hafði meðferðis, en G hefði þá ráðizt á hann, slegið hann og hrint honum. G kvað V hafa ýtt sér út úr húsinu, og hefði hann þá rekið hnefa í bringu V og hrundið honum frá sér. Eftir þessa atburði vottaði læknir um bólgu og mar á brjósti V. Þótti sannað, að V hefði hlotið ákomu þessa í nefndri viður- eign, og voru honum dæmdar fébætur úr hendi G ........ 640 Efnisskrá. CLV Hinn 25. ágúst 1951 lá b/v G við bryggju, þar sem skipað var upp úr honum. Að uppskipun lokinni, þurfti að snúa skip- inu. Var tekið að vinna að því laust eftir kl. 2230, er dimmt var af nóttu, en ljós voru á skipi og bryggju. Skipstjóri var á stjórnpalli, 1. stýrimaður ásamt tveimur hásetum á hval- bak og 1. vélstjóri einn við vélgæzlu í vélarrúmi. Skömmu áður en hér var komið, hafði 1. vélstjóri komið á stjórnpall. Taldi skipstjóri hann þá vera með áhrifum áfengis, en þó eigi vanhæfan til skyldustarfa. Skipinu var snúið í rétt horf við bryggju og tvær landfestar úr stálvir festar í hana. Er aflvél skipsins hafði síðan unnið hæfilegan tíma hægt aftur á bak, kveðst skipstjóri hafa gefið fyrirmæli í vélar- rúm um stöðvun vélarinnar. Er skipið var ferðlítið orðið, jókst ferð þess aftur á bak mjög skyndilega. Urðu skipverj- ar á hvalbak þessa varir, og kallaði 1. stýrimaður til skip- stjóra viðvörun um þetta. Reyndi nú á landfestarnar, og slitnuðu þær báðar. Slóst endi annarrar þeirra í vinstri fót annars hásetans (A), sem á hvalbak var, og hlaut hann mikil lemstur. Vinstri lærleggur brotnaði opnu broti, allir vöðvar framan á lærleggnum krömdust sundur, bein brotn- aði í vinstri hendi og vinstri handleggur marðist allur. Miklum erfiðleikum reyndist bundið að græða Á, og var lærleggur Hans tvisvar brotinn upp í því skyni að lagfæra skekkju á brotsárinu. Hann hlaut varanlega örorku, sem metin var 38%. Með stefnu 10. febrúar 1953 höfðaði A mál gegn eiganda skipsins, h/f K, og krafðist fébóta fyrir orku- tjón sitt, atvinnutjón, þjáningar og röskun á stöðu og hög- um. Orsök slyssins var talin sú, að hraði skipsins aftur á bak var aukinn skyndilega, eins og áður greinir. Sú hraða- aukning var óverjandi, eins og á stóð. Hvort sem 1. vélstjóri framkvæmdi hana af sjálfsdáðum eða samkvæmt skipun skipstjóra, var hér um mistök skipstjórnarmanns að tefla. Hins vegar átti A enga sök á slysförum þessum. Var h/f K því dæmt að bæta að fullu tjón A, sem metið var alls kr. 282.400.00 .......00000000 eens 702 S gaf út og seldi tékkávísanir, er hann átti ekki innstæðu fyrir. Í opinberu máli var honum dæmt að greiða viðtakendum ávísana þessara skaðabætur ............0.0.000000...0.00.0... 718 Sumarið 1952 var fluttur fjöldi sauðfjár af Norðurlandi til Suð- urlands. Var féð flutt á bifreiðum. Hinn 24. september um haustið var bifreiðin R 1825 á suðurleið með fjárhóp, og gætti K fjárins á palli bifreiðarinnar. Ökumaður bifreiðar- innar skýrði svo frá, að hann hefði stöðvað bifreiðina í grennd við Fornahvamm í Norðurárdal og rætt við K. Var þá ráðgert, að næsti áfangastaður yrði að Hreðavatnsskála. Ók hann síðan þangað án þess að verða nokkurs óvanalegs CLVI Efnisskrá. Bls. var á leiðinni, en þar kom í ljós, að K var ekki með bifreið. inni. K fannst örendur á veginum skammt frá Hvammi í Norðurárdal, þar sem símalína var strengd yfir veginn. Ein. angrunarkúla símalínu þessarar átti að hvíla á járnkrók í símastaur, og var hún þá 4.5 m yfir miðju vegar. Fram kom í málinu, áð bifreiðar með háfermi höfðu þá um sumarið lyft símalínunni af króknum, en við að losna af króknum féll símalínan niður í rúmlega 3 m hæð. Af verksummerkj- um mátti ráða, að símalínan hefði, er greind bifreið fór um veginn, eigi verið á burðarkróknum, að hún hefði lent á K, sært hann í andliti, hálsbrotið hann, svipt honum aftur af bifreiðinni og valdið þannig bana hans. Skylt er vegna al- Mmannaðryggis að leggja símalínur svo hátt yfir vegum, að vegfarendum stafi eigi hætta af þeim. Og þar sem K varð engin sök á því gefin, þótt hann varaðist ekki síma- línuna, var skaðabótaábyrgð á þessu dauðaslysi öll lögð á Landssíma Íslands, sem var dæmt að greiða ekkju K út- fararkostnað hans og dánarbætur ............0.....000.0.. T31 A starfaði við trésmiði hjá amerískum verktaka á vegum varn- arliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli. Hinn 15. júlí 1953 vann hann ásamt samstarfsmanni sínum B að smíði flekamóta. Hjálpuðust þeir nú að því A og B að negla kross- viðarplötur á tréramma, en hvorugur þeirra var lærður trésmiður. Studdi A við, en B negldi. Við áslátt B hrökk nagli undan hamri hans í opið hægra auga A. Nethimna augans losnaði og rifnaði. Tókst ekki að ráða bót á þessu með læknisaðgerð, og varð augað sjónlaust að mestu. Ör- orka ÁA af völdum slyss þessa var metin 20%. A höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist bóta fyrir tjón sitt. Þar sem greindur verktaki taldist til liðs Bandaríkjanna, sbr. lög nr. 110/1951, og B hafði ekki sýnt fulla aðgæzlu við áslátt naglans, en Á varð ekki gefin nein ógætni að sök, þá var ríkissjóði dæmt að bæta að fullu tjón A, sem metið var samtals kr. 102.258.00 .........0.000.00 s.s T Skattalög. Sjá enn fremur skattar og gjöld. Af hendi bæjarsjóðs Reykjavíkur var krafizt lögtaks í eignum A fyrir útsvari, sem á hann hafði verið lagt árið 1955. Í lög- taksmáli þessu krafðist A þess, að skattstjóri Reykjavíkur kæmi fyrir dóm sem vitni og gæfi skýrslu um áætlun sína um tekjur ÁA útsvarsárið 1954. Niðurjöfnunarnefnd, sem ákveður fjárhæð útsvars og áætlar í því sambandi eignir gjaldþegns og tekjur, ef því er að skipta, er samkvæmt 2. gr. laga nr. 48/1954 skylt að gefa sérstaklega hverjum gjaldanda, er þess krefst, sundurliðaða skýrslu um það, hvernig útsvar hans er á lagt. Bar A því að snúa sér til Efnisskrá. CLVII nefndarinnar, ef hann vildi fá vitneskju um álagningu út- svarsins. Skattstjóra er hins vegar óskylt að svara spurn- ingum um grundvöll slíkrar álagningar. Kröfu A var því hrundið ..............0eeeeen sen Skattstjóri Reykjavíkur krafðist þess með bréfi til Trésmiða- Við félags Reykjavíkur, dags. 14. marz 1956, að félagið léti honum í té skýrslur um uppmælingar vegna smíðavinnu við húsabyggingar, er framkvæmdar hefðu verið á vegum félagsins árið 1955, eða veitti starfsmönnum hans aðgang að gögnum um þetta efni, en mælingar þessar eru lagðar til grundvallar launagreiðslum samkvæmt ákvæðisvinnu- taxta. Formaður félagsins neitaði að verða við þessum kröfum skattstjórans, enda færu launagreiðslur engar fram á vegum félagsins, sem væri stéttarfélag, er ákvæði 34. gr. laga nr. 46/1954 um upplýsingaskyldu stofnana tækju ekki til. Samkvæmt tillögum skattstjóra lagði Fjármála- ráðuneytið því næst fyrir félagið að láta umræddar skýrsl- ur í té, að viðlögðum dagsektum samkvæmt 51. gr. laga nr. 46/1954, og krafðist síðan fjárnáms fyrir dagssekt, er fyrirmælum þess var ekki hlýtt. Synjað var um framkvæmd fjárnáms, enda gat félagið, að því er umrætt málsefni varð- ar, eigi talizt til félaga þeirra eða stofnana, sem ræðir um Í 34. gr. nefndra laga. Þótti sú skýring á því laga- ákvæði og styðjast við 81. gr. reglugerðar nr. 147/1955 .. Skattar og gjöld. a) Útsvör. niðurjöfnun útsvara árið 1954 var Ó gert að greiða útsvar í Siglufjarðarkaupstað, þar sem hann hafði starfað og haft herbergi á leigu T mánuði ársins 1953. Það var hins vegar í ljós leitt, að Ó hafði dvalið hjá foreldrum sínum í Grýtubakkahreppi framan af ári 1953 og talið sig eiga þar lögheimili á manntali það ár. Þóttu eigi færðar á það sönnur, að Ó hefði haft heimilisfang í kaupstaðnum á þeim tíma, er máli skipti, sbr. 8. gr. laga nr. 66/1945, og var því synjað um framkvæmd lögtaks til heimtu útsvarsins Kaupfélag gaf eigi um útsvarsár „glögga skýrslu um viðskipti sín við utanfélagsmenn“ í skilningi 6. gr. laga nr. 66/1945. Niðurjöfnunarnefnd byggði því útsvarsálagningu á félagið á áætlun. Eigi var sýnt fram á, að nefndin hefði við á- kvörðun útsvarsfjárhæðarinnar farið út fyrir lögleg mörk. Bar því að framkvæma lögtak til heimtu útsvarsins ... b) Eignakönnunarskattur. P var á árinu 1949 gert að greiða eignakönnunarskatt, kr. 11.250.00, og á árinu 1950 kr. 4.750.00. Hinn 9. nóvember Bls. 260 427 406 „ 152 CLVIII Efnisskrá. Bls. 1949 kvað fógeti upp almennan lögtaksúrskurð um eigna- könnunarskatt ársins 1949 og hinn 26. október 1950 um skatt ársins 1950. Var við það miðað, að skattar P hefðu verið gjaldkræfir, er greindir úrskurðir voru upp kveðnir. Lögtaksmál til heimtu skattskulda P sérstaklega var eigi tekið til meðferðar í fógetadómi fyrr en 23. desember 1952, og eftir sókn og vörn fyrir fógetadómi kvað fógeti hinn 31. maí 1954 upp úrskurð um lögtak, sem framkvæmt var sama dag. En þar sem lögtaksmálinu hafði ekki verið fram fylgt með hæfilegum hraða, sbr. 2. gr. laga nr. 29/ 1885 og lög nr. 83/1947, var lögtaksréttur fyrndur. Úrskurð- ur fógeta og lögtaksgerðin voru því úr gildi felld ........ 255 Eignarskatt samkvæmt 17. gr. laga nr. 67/1947 um eignakönn- un bar að miða við hreina eign skattþegns hinn 31. des- ember 1947, sbr. 1. gr. reglugerðar nr. 190/1947. Eftir fram- tali Þ samkvæmt 9. gr. nefndra laga voru skuldir hans hinn 31. desember 1947 meiri en eignir hans. Honum varð því ekki að lögum gert að greiða eignakönnunarskatt, enda skipti eigi máli, þó að í ljós væri leitt, að vantalin hefði á sínum tíma verið eign, sem á framtalsdegi var gengin til þurrðar ...............0.0.000 0... 0 588 c) Stóreignaskattur. V var samkvæmt lögum nr. 22/1950 gert að greiða stóreigna- skatt, kr. 126.992.00. V kærði skattálagninguna til Ríkis- skattanefndar, sem hinn 10. ágúst 1951 tilkynnti, að kæran hefði ekki verið tekin til greina. Úrskurði Ríkisskattanefnd- ar um þetta efni mátti samkvæmt 4. gr. laga nr. 117/1950 skjóta til dómstóla, ef slíkt mál var höfðað í síðasta lagi fyrir 15. nóvember 1952, sbr. 1. gr. reglugerðar nr. 212/ 1952. V hófst ekki handa um málshöfðun, en neytti hins vegar heimildar a.liðar 4. gr. laga nr. 59/1950 til að greiða skattgjaldið með fasteignarhluta. Að svo vöxnu máli gat V ekki síðar haft uppi þá málsástæðu fyrir dómstólum, að skatturinn hefði verið ólöglega á lagður, og breytti engu þar um fyrirvari á kvittun fyrir greiðslu skatts- ins 7. marz 1952 ..............00000.0 00. nn 763 d) Söluskattur. Skattyfirvöld heimtu árin 1950 og 1951 af bókaforlaginu B 3% söluskatt af bókum þess í umsýslusölu, en ákvæði III. kafla laga nr.100/1948 bar hins vegar að skýra þannig, að af þeirri sölu skyldi greiða 2% söluskatt. B hafði greitt söluskatt þenna án nokkurs fyrirvara, og var kröfu hans um endur- greiðslu hans að hluta hrundið .......................... 161 Hinn 2. desember 1952 dæmdi Hæstiréttur, að samkvæmt lög. Efnisskrá. CLIX Bls. um nr. 100/1948 skyldi greiða 2% söluskatt af bókum í umsýslusölu. Þrátt fyrir þessa dómsúrlausn kröfðust skatt- heimtuyfirvöld greiðslu á 3% söluskatti, sem lagður hafði verið á bókaforlagið B vegna slíkrar bóksölu árið 1952. Varð það úr, að B greiddi söluskattinn með fyrirvara og höfðaði síðan mál til endurgreiðslu þess hluta skattgjalds- ins, sem var umfram 2%. Af hálfu ríkissjóðs var því haldið fram, að B hefði við verðlagningu bóka nefnt ár miðað við 3% söluskatt og tekið af kaupendum þann skatt ríkissjóði til handa, enda sé í 26. gr. laga nr. 100/1948 svo mælt, að verð vöru megi hækka, sem söluskatti nemur. Af þessu leiddi, að B bæri að greiða samsvarandi fjárhæð í ríkissjóð. Nefnt ákvæði skipti eigi máli, þar sem álagn- ing á bækur var óháð verðlagsákvæðum. Kaupendur gátu því ekki krafizt endurgreiðslu vegna verðlagningarinnar, og í málssókn hefði ríkissjóður eigi fengið dæmdan hærri söluskatt en lög mæltu. Endurgreiðsla of greidds sölu- skatts var því dæmd ..........00200 00 sn0enn nn 161 e) Tekjuskattur. Hinn 22. apríl 1953 taldi útgerðarfyrirtæki (H) fram til skatts fyrir árið 1952. Fiskafurðir frá skattárinu, sem H hafði þá eigi fengið reikningsskil útflutningsaðilja um, taldi H sér til tekna á áætluðu söluverði. Síðar kom í ljós, að áætlunarverðið reyndist of hátt, og vildi H þá fá skatta sína reiknaða af nýju, miðað við raunverulegt söluverð fiskafurðanna. Á þetta varð ekki fallizt, enda yrði verð- munurinn að teljast tap H árið 1953. Lögtak var því leyft til heimtu sköttum, sem um var að tefla ................ 117 Eftir að varnarlið Bandaríkjanna kom hingað til lands sam- kvæmt herverndarsamningnum 5. maí 1951, stofnuðu ýmsir atvinnurekendur samtök með sér, er koma skyldu fram í sambandi við eða annast verklegar framkvæmdir á veg- um varnarliðsins. Nefndust samtök þessi Sameinaðir verk- takar. Ágreiningur reis um skattskyldu þessa fyrirtækis. Skattstjórinn í Reykjavík gerði því árið 1952 að greiða skatta í ríkissjóð, samtals að fjárhæð kr. 99.915.00. Var skattálagning þessi kærð af hendi gjaldanda. Yfirskatta- nefnd staðfesti álagninguna, en Ríkisskattanefnd felldi skattana niður með þeim rökum, að Sameinaðir verktakar væru ekki skattskyldir. Fjármálaráðherra höfðaði þá mál fyrir dómstólum til greiðslu skattfjárhæðar þeirrar, er áð- ur getur. Samkvæmt samþykktum Sameinaðra verktaka komu samtök þessi að öllu leyti fram sem sérstök og sjálf- stæð stofnun, og þátttakendur ábyrgðust sín í milli og gagnvart þriðja manni allar skuldbindingar samtakanna í CLX Efnisskrá. Bls. þeim hlutföllum, sem framlagsfé þeirra sagði til um. Þá ráku Sameinaðir verktakar sem sjálfstæður aðili stórfellda atvinnu, og allir þátttakendur tóku með þeim hætti, sem áður greinir, á sig ábyrgð á verkum einstakra verktaka innan samtakanna. Samkvæmt þessu voru samtökin talin félag í merkingu 1. mgr. 3. gr. sbr. 15. gr. laga nr. 6/1935, enda tóku ákvæði 4. gr. og 16. gr. laganna ekki til þess- ara samtaka. Ákvæði 2. mgr. 3. gr. sömu laga áttu ekki hér við, og voru Sameinaðir verktakar því skattskyldir til ríkissjóðs sem félag. En þar sem Ríkisskattanefnd hafði enn eigi haft efni til að kveða á um fjárhæðir skatt. gjalda, sem um var að tefla og byggðar voru á áætlun skattstjóra, var sýknað að svo stöddu af dómkröfum fjár- málaráðherra ..............00.00000..0 sr 268 V var samkvæmt lögum nr. 22/1950 gert að greiða stóreigna- skatt, kr. 126.992.00. V greiddi skattgjald þetta með fast. eignarhluta, er það hafði þá átt skemur en 5 ár og kostað hafði kr. 27.757.44. Mismunurinn, kr. 99.235.00, taldist til skattskyldra tekna V ............200000.00 0000... 763 Í) Tollar. A fékk til landsins í nóvembermánuði 1953 barnabækur frá forlagi í Þýzkalandi. Samkvæmt 3. lið 45. kafla tollskrár- laga voru aðflutningsgjöld eigi reiknuð af nokkrum hluta bókanna. Að öðru leyti var aðflutningsgjald reiknað af bókum þessum samkvæmt 1. lið nefnds kafla tollskrár- laga, samtals kr. 4949.35, er A greiddi með fyrirvara, þar eð hann taldi bækurnar eiga að vera tollfrjálsar. Höfðaði A síðan mál til endurheimtu fjárhæðarinnar úr ríkissjóði. Fyrirsvarsmaður ríkissjóðs, sem krafðist sýknu í málinu, hélt því fram, að bækur þessar, sem voru með íslenzkum texta og greindu hvorki prentstöð né útgefanda, hefðu Verið gerðar fyrir reikning íslenzks útgefanda, enda gilti sú regla í framkvæmd, að telja bækur með íslenzkum texta, sem fluttar væru frá útlöndum, gefnar út af íslenzkum aðilja. Hið þýzka forlag, sem hafði árum saman gefið út barnabækur með lesmáli á ýmsum tungumálum, gaf ský- lausa yfirlýsingu um, að það hefði gefið bækurnar út. Að svo vöxnu máli, var við það miðað, að forlagið væri raun- verulegur útgefandi þeirra. Af því leiddi, að aðflutnings- gjald átti ekkert að greiða, og var krafa A samkvæmt því tekin til greina .................00000000000 000 68 Hinn 29. október 1954 pantaði A umboðssali hjá fyrirtæki (F) í Þýzkalandi úrarmbönd samkvæmt innflutningsleyfi fyrir £109-6-0. Samtímis pantaði hann einnig úrarmbönd fyrir £29-12-3, sölulaun, er hann taldist eiga inni hjá F. Bað A Efnisskrá. CLXI Bls. um, að vörusending samkvæmt stærri pöntuninni yrði merkt nr. 8088 og sending samkvæmt minni pöntuninni nr. 8089 og svo, að sérstakur reikningur yrði sendur um hvora pöntun. Varningur þessi kom í einu lagi til landsins hinn 12. desember 1954, og um líkt leyti fékk A tvo reikninga. Annar þeirra, er tjáðist vera samkvæmt pöntun Á nr. 8088 og Í samræmi við umrædda sendingu, að fjárhæð £ 109-6-0, skyldi greiðast í Landsbanka Íslands. Er A hafði greitt reikning þenna hinn 17. desember 1954, lagði hann reikn- inginn ásamt innflutningsskýrslu fyrir tollgæzlumenn, er skoðuðu sendinguna, og kom þá í ljós, að í henni voru 64 úrarmbönd umfram það, sem talið var á vörureikningi. A kvartaði undan mistökum, er hann taldi hafa orðið í þessum skiptum af hendi F, sem barði við misskilningi sínum, varðandi fyrirmæli hans um umbúnað og sendingu vörunnar. Að svo vöxnu máli taldist ekki sannað, að A hefði verið ljóst ósamræmið milli innflutningsskýrslu hans og vörumagns þess, sem um var að tefla. Var hann því sýkn dæmdur af ákæru um brot gegn 1. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937 ........02200 000. 150 Starfsmaður bæjarfógetaskrifstofu (S), sem hafði á hendi toll- afgreiðslu vara, varð uppvís að því að tollafgreiða vörur án tilskilinna innflutningsleyfa og að vanrækja að tilgreina slík leyfi, sem fyrir hendi voru, á tollreikningum. Þá hafði hann og í símskeyti til Viðskiptanefndar 18. júní 1948 skýrt rangt frá um innflutningsleyfi fyrir innfluttum vörum. S var fyrir þetta misferli dæmd 10.000.00 króna sekt Í ríkissjóð samkvæmt 1. mgr. 11. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 21. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglu- gerðar nr. 82/1947 og 141. gr. og 146. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940 ..........20200220. nunnur 432 Kaupmaður hóf sölu á vöru, er flutt hafði verið frá útlönd- um, áður en lögmæt aðflutningsgjöld hefðu verið greidd og tollgæzlumönnum fengin í hendur nauðsynleg gögn til afgreiðslu varanna. Voru þessi brot talin varða við 1. mgr. 25. gr., 1. mgr. 27. gr. 28. gr. og 29. gr. sbr. 43. gr. laga nr. 63/1937 og 44. gr., 2. mgr. 45. gr., 46. gr. 1. mgr. öl. gr. og 52. gr. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123/1938 ...... 457 Skilorðsbundnir dómar. Manni, sem sekur var um líkamsárás, dæmd skilorðsbundin refsing samkvæmt 218. gr. sbr. 4. tl. 74. gr. laga nr. 19/1940 153 Tveir menn, sem sekir voru um þjófnað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940, dæmdir skilorðsbundinni refsingu ...... 348 Manni dæmd skilorðsbundin refsing fyrir brot gegn 1. mgr. 106. gr. laga nr. 19/1940, áfengislögum og lögreglusamþykkt .. 409 CLXII Efnisskrá. Skip. Sjá björgun, siglingar, slóslys, sjóveð. Skírlífisbrot. Sjá enn fremur nauðgun. S dæmt fangelsi 3 ár samkvæmt 203. gr. og 209. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 fyrir kynmök við unglinga. S var sviptur réttindum samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga Skotvopn. Manni dæmd refsing fyrir að hafa undir höndum skotvopn og skotfæri án löglegrar heimildar samkvæmt 1. mgr. 3. gr. sbr. 7. gr. reglugerðar nr. 105/1936, sbr. 3. gr. laga nr.69/1936 Skuldamál. Krafa um greiðslu víxilfjárhæðar tekin til greina samkvæmt TA. gr. víxillaga nr. 93/1933 ......0.00.0.0n eeen Mál til heimtu skaðabótafjárhæðar og málskostnaðar sam- kvæmt gerðardómi .............0.000000 000 nn ner Tekin til greina krafa um endurgreiðslu aðflutningsgjalds á bókum ........00022000.0 0000 A fékk B tvær bifreiðar til sölu og lofaði að selja B húsgagna- samstæðu fyrir kr. 8000.00. B, sem taldi svo hafa samizt um, að hann keypti bifreiðarnar sjálfur á samtals kr. 25.000.00, greiddi A kr. 33.000.00 og krafðist síðan húsgagn- anna eða andvirðis þeirra. Kröfur B voru ekki teknar til greina, þar sem ósannað var, að B hefði orðið eigandi bif- reiðanna á fyrrgreindu verði og A þá eigi fengið úr hendi hans frekari greiðslur en honum bar, miðað við söluverð bifreiðanna ............00.0002000..0ne sens Héraðsdómslögmaður krafðist sölulauna af seljanda fasteign- ar. En þar sem hvorki var sannað, að lögmanninum hefði verið falin sala eignarinnar, né heldur að hann hefði átt þátt í því, að kaup tókust fyrir atbeina annars málflutn- ingsmanns, þá var krafa hans eigi tekin til greina ...... Ríkissjóði dæmd endurgreiðsla ofgreidds söluskatts af bókum Húseiganda dæmt að greiða pípulagningarmönnum skuld vegna vinnu við hitalögn í hús hans .............0.00.0.0.0.0. Mönnum, sem rekið höfðu veitingastarfsemi í leiguhúsnæði, dæmt að greiða að sínum hluta ýmsan kostnað í sambandi við húsnæðið á því tímabili, sem þeir höfðu það til afnota Tíu mönnum, er tekizt höfðu á hendur ábyrgð gagnvart póst- sjóði á fjárreiðum póstafgreiðslumanns, dæmt að greiða póstsjóði pro rata fjárhæð þá, sem ábyrgð þeirra tók til .. Húseiganda dæmd úr hendi leigutaka hækkuð húsaleiga sam- kvæmt breytingu, er orðið hafði á vísitölu byggingarkostn- aðar, eins og samizt hafði með aðiljum .................- Krafa vátryggingarfélags um endurgreiðslu fjárhæða, er það Bls. 682 354 to = 68 79 129 161 318 392 605 Efnisskrá. CLXTII taldi sig hafa ofgreitt í sambandi við sjótjón, eigi tekin til greina, enda hafði félagið greitt þær fjárhæðir án nokk- urs fyrirvara og eigi hafizt handa um endurheimtu, þegar er efni var til .........2.0000000000.n sr Vátryggingarfélagi dæmt að greiða bætur vegna sjótjóns .... Eiganda skips dæmt að greiða vátryggingarfélagi iðgjaldsskuld vegna vátryggingar skipsins ...........0..000...0........ Útgerðarfélag hafði tekizt á hendur að greiða af söluverði afla erlendis afborganir og vexti af sterlingspundaláni annars aðilja, og bar að miða endurgreiðslur í íslenzkum krónum við það gengi, sem gilti á hverjum tíma ................ Víxilréttur samkvæmt víxlum var fyrndur, en mál höfðað sam- kvæmt 74. gr. víxillaga nr. 93/1933 gegn samþykkjanda þeirra. Var honum dæmt að greiða víxilfjárhæðirnar. Hafði hann ekki hreyft andmælum í héraði, og komu varnar- ástæður, sem hann hafði uppi í Hæstarétti, því ekki til álita B annaðist útgerð tveggja vélbáta, sem voru eign hlutafélags- ins V. Eigandi vélaverkstæðis (J) annaðist samkvæmt beiðni B ýmsar viðgerðir á bátunum og krafði B síðan persónulega um greiðslu kostnaðar af því verki. B neitaði greiðslu, enda væri hann ekki aðili máls, þar sem hann væri eigi eigandi bátanna, er verkið hefði verið unnið fyrir. B hafði beðið um viðgerð bátanna án þess að vekja athygli á því, að annar aðili ætti að bera kostnaðinn. Var B því, eins og á stóð, dæmt að greiða fjárhæð þá, sem um var að tefla, og staðfest var löghald á eign hans til trygging- ar greiðslu ..................0eeerse ns Dæmt um minni háttar fjárkröfur í skiptum sameigenda íbúð- arhúss ........0000.0000 000 Hrundið kröfu um endurgreiðslu hluta húsverðs, sem greitt hafði verið án nokkurs fyrirvara Stefna. Sjá ákæra, málshöfðun. Stéttarfélög. Skattstjóri Reykjavíkur krafðist þess, að Trésmiðafélag Reykja- víkur léti honum í té skýrslur um uppmælingar vegna smíðavinnu við húsabyggingar í Reykjavík, er framkvæmd- ar hefðu verið á vegum félagsins árið 1955, eða veitti starfs- mönnum skattstofunnar aðgang að gögnum um þetta efni, en mælingar þessar eru lagðar til grundvallar launagreiðsl- um samkvæmt ákvæðisvinnutaxta. Formaður félagsins neit- aði að verða við þessum tilmælum skattstjórans, enda færu engar launagreiðslur fram á vegum félagsins, sem væri einungis stéttarfélag. Talið var, að Trésmiðafélag Reykja- víkur gæti ekki, að því er umrætt málsefni varðaði, talizt Bls. 609 609 609 620 645 651 123 184 CLXIV Efnisskrá Bls. til þeirra félaga eða stofnana, sem um ræðir í 34. gr. laga nr. 46/1954. Var því synjað um framkvæmd fjárnáms fyrir dagssekt, sem fjármálaráðherra hafði mælt félagsformann- inum samkvæmt 51. gr. greindra laga ...........0..00... 427 Stjórnsýsla. Ákvæði III. kafla laga nr. 100/1948 um söluskatt bar að skýra bannig, að af söluverði bóka í umsýslusölu skyldi greiða 2% í söluskatt. Eftir setningu laganna skýrðu skattyfir- völd lagaákvæði þessi hins vegar þannig, að greiða ætti 3% söluskatt af söluverði bóka. Samkvæmt kröfu stjórn- valda greiddi A 3% söluskatt af bóksölu sinni árin 1950 og 1951 án nokkurs fyrirvara. Að svo vöxnu máli þótti A ekki eiga rétt til endurgreiðslu á neinum hluta skattgjalds nefndra ára ...........0200..0...n ser 161 Skattyfirvöld gerðu A að greiða 3% söluskatt af söluverði bóka á árinu 1952, samtals kr. 2213.00, er A hafði eigi greitt í árslok 1952. Hinn 2. desember 1952 gekk dómur í Hæsta- rétti, þar sem söluskattsákvæði laga nr. 100/1948 voru skýrð á þann veg, að einungis bæri að greiða 2% sölu- skatt af sams konar bóksölu, sem A hafði rekið. Samt sem áður kröfðu stjórnvöld A um fulla greiðslu greindrar sölu- skattsfjárhæðar, sem hann þá greiddi með fyrirvara um endurgreiðslu á því fé, sem of krafið kynni að reynast. Í endurheimtumáli var ríkissjóði dæmt að endurgreiða fjár- hæð, sem A hafði greitt umfram lagaskyldu samkvæmt því, sem rakið var ..........202.20.00. sr 161 A var ráðinn flugumferðarstjóri með skipunarbréfi ráðherra, þar sem m. a. var svo kveðið á, að uppsagnarfrestur skyldi vera sex mánuðir af beggja hálfu. Hinn 24. nóvember 1951 sagði ráðherra ÁA upp starfi frá 1. desember s. á. að telja. Jafnframt var A tilkynnt, að honum yrðu greidd fyrir- fram sex mánaða laun. A hélt því fram, að svo hefði sam- izt munnlega, að óheimilt væri af hálfu ríkisvaldsins að beita uppsagnarákvæðinu, nema því aðeins að niður yrði fellt eða minnkað til muna fjárframlag Alþjóðaflugmála- stofnunarinnar til flugþjónustu hér á landi, en til þess hefði ekki komið. Þar sem uppsögnin væri því ólögmæt, krafðist hann skaðabóta úr ríkissjóði. A tókst ekki að færa sönnur á staðhæfingu sína um greint samkomulag, og var krafa hans því ekki tekin til greina .................... 200 Lögtaks var krafizt í eignum G fyrir útsvari hans til bæjar- sjóðs Reykjavíkur árið 1955. G krafðist þess í sambandi við lögtaksmál þetta, að skattstjóri Reykjavíkur kæmi fyrir dóm og gæfi munnlega eða skriflega skýrslu um áætlun sína um tekjur G árið 1954. Skattstjóri andmælti skyldu Efnisskrá. CLXvV; Bls. sinni til slíkrar skýrslugjafar. Samkvæmt lögum um útsvör nr. 66/1945 jafnar niðurjöfnunarnefnd niður útsvörum og ákveður fjárhæð útsvara. Niðurjöfnunanefnd áætlar og eignir og tekjur gjaldanda, ef framtal er að dómi hennar ófullnægjandi, sbr. 5. gr. nefndra laga. Þá er niðurjöfnun- arnefnd skylt að veita gjaldanda, sem krefst þess, vitneskju um það, hvernig útsvar hans er á lagt, sbr. 2. gr. laga nr. 48/1954. Að svo vöxnu máli var skattstjóra dæmt óskylt að gefa skýrslu þá, sem krafizt var ...........00000... . - 260 Árið 1936 keypti ríkissjóður jörðina H af ábúanda hennar (Þ), en jafnframt var Þ byggð jörðin til lífstíðar og, að hon- um látnum, ekkju hans (J). Ástæðan til kaupa ríkissjóðs var sú, að óttazt var, að af framkvæmdum Vegagerðar ríkissjóðs mundi leiða slík landspjöll á jörðinni, að hún yrði lítt eða ekki byggileg. Árið 1942 voru bæjarhús jarðar- innar að falli komin, og fluttust þau hjónin þá að N, en það sama ár andaðist Þ. J hélt áfram búskap, nytjaði jörðina H og hélt uppi af henni lögskilum, Hinn 12. desem- ber 1952 fól Dómsmálaráðuneytið hreppstjóra að birta J útbyggingu af H frá næstu fardögum, og voru útbyggingar- ástæður taldar þær, að J hefði ekki fullnægt ákvæðum ábúðarlaga um setu á jörðinni og nytjun hennar. J mót- mælti útbyggingunni sem ólögmætri. Að loknum vorverkum árið 1953, hóf J túnaslátt á jörðinni, en um sama leyti hóf A, sem ríkissjóður hafði byggt jörðina, einnig að slá túnið. Af hendi ríkissjóðs var þá lagt lögbann við nýtingu jarðarinnar af hendi J. Fram kom, að umboðsstjórn þjóð- jarða hafði leyft Þ og síðan J að halda byggingu á H þrátt fyrir brottflutninginn, og eigi var sannað, að lands- nytjar þar hefðu rýrnað fyrir þá tilhögun. Urðu lyktir mála Þær, að útbyggingin var ógild metin og lögbannsgerðin úr gildi felld .................2.0000.0 en se nest 327 Ríkisstjórnin ákvað að taka samkvæmt heimild í 54. gr. laga nr. 15/1923 eignarnámi vatnsréttindi í Mjólkám og Hófsá í Ísafjarðarsýslu vegna fyrirhugaðra vatnsvirkjunarfram- kvæmda ríkissjóðs. Eigandi þessara réttinda andmælti eign- arnáminu og taldi það óheimilt samkvæmt 4. gr. laga nr. 54/1954 um orkuver Vestfjarða. En það lagaákvæði bar hins vegar að skýra þannig, að það heimilaði ríkisstjórn- inni að kaupa umrædd vatnsréttindi með samningi við rétta aðilja, en svipti ráðherra ekki rétti samkvæmt 54. gr. laga nr. 15/1923 til eignarnáms, ef kaupum varð ekki á komið með viðunandi kjörum ..........000.0000. 00 enn 351 Menn, sem höfðu tekizt á hendur ábyrgð gagnvart póstsjóði á fjárreiðum M póstafgreiðslumanns, voru krafðir um ábyrgð- arféð, er M varð uppvís að sjóðþurrð. Þeir neituðu greiðslu k CLXVI Efnisskrá. Bls. með þeim rökum, að fyrirsvarsmönnum póstsjóðs hefði verið kunnugt um sjóðþurrð M, þegar er ábyrgðaryfirlýs- ingin var afhent þeim. Á þessa staðhæfingu voru ekki færð- ar sönnur, og sýknukrafan því þegar af þeirri ástæðu eigi tekin til greina ..............00020000 00. nn sn 392 Þrettán menn voru ákærðir í sama máli fyrir ólögleg gjaldeyris- viðskipti. Tveir hinna ákærðu töldu málasamsteypu þessa ólögmæta og kröfðust því frávísunar málsins, að því er þá varðaði. Samkvæmt 28. gr. laga nr. 27/1951 ber undir hand- hafa ákæruvalds að kveða á um aðiljasamlag í opinberum málum. Með ákæru í greindu máli hafði hann ekki farið út fyrir mörk nefnds lagaákvæðis. Var kröfu hinna ákærðu því ekki sinnt ..........0.20..0000.0 000 678 Stjórnsýslumenn. Sjá opinberir starfsmenn. Svik. Sjá fjársvik. Svipting réttinda. Sjá atvinnuréttindi, borgararéttindi. Söluskaitur. Sjá skattar og gjöld. Sönnun. a) Einkamál. Samkvæmt nýrri jarðabók fyrir Ísland frá 1861 var Víkurtorfan í Skagafirði talin 80 hundruð að dýrleika, þ. e. aðaljörðin Vík 40 hundruð og hjáleigurnar Glæsibær og Ögmundar- staðir hvor 20 hundruð, en lendur þessara jarða lágu báðum megin Sæmundarár. Hinn 20. ágúst 1910 var landi Ögmund- arstaða skipt úr torfunni, og kom í hlut þeirrar jarðar land bæði vestan og austan Sæmundarár. Landamerkjaskrá fyr- ir Glæsibæ var síðan gerð hinn 18. júní 1923, og var hún undirrituð af eiganda Víkur auk eiganda Glæsibæjar. Í landamerkjaskrá þessari er því lýst, að Glæsibær sé að fornu mati % Víkurtorfunnar, tún og engi jarðanna séu úrskipt, en beitiland „sameiginlegt við Vík vestan Sæmundarár“. Með þessu ákvæði merkjaskrárinnar var eigandi Glæsibæj- ar talinn hafa fallið frá rétti til beitilands austan Sæmund- arár. Hins vegar voru ekki leiddar að því sönnur, að hann hefði gefið upp rétt til þess, að við fullnaðarskipti milli Glæsibæjar og Víkur kæmi svo mikið beitiland vestan Sæ- mundarár í hlut Glæsibæjar, að beitiland þeirrar jarðar yrði að dýrleika % hluti alls beitilands beggja jarðanna ...... 1 A fékk til landsins í nóvembermánuði 1953 barnabækur frá forlagi í Þýzkalandi. Samkvæmt 3. lið 45. kafla tollskrár- laga voru aðflutningsgjöld eigi reiknuð af nokkrum hluta Efnisskrá. CLXVII Bls. bókanna. Að öðru leyti var aðflutningsgjald reiknað af bókum þessum samkvæmt 1. lið nefnds kafla tollskrár- laga, samtals kr. 4.949.35, er A greiddi með fyrirvara, þar eð hann taldi bækurnar eiga að vera tollfrjálsar. Höfðaði A síðan mál til endurheimtu fjárhæðarinnar úr ríkissjóði. Fyrirsvarsmaður ríkissjóðs, sem krafðist sýknu í málinu, hélt því fram, að bækur þessar, sem voru með íslenzkum texta og greindu hvorki prentstað né útgefanda, hefðu verið gerðar fyrir reikning íslenzks útgefanda, enda gilti sú regla í framkvæmd að telja bækur með íslenzkum texta, sem fluttar væru frá útlöndum, gefnar út af íslenzkum aðilja. Hið þýzka forlag, sem hafði árum saman gefið út barnabækur með les- máli á ýmsum tungumálum, gaf skýlausa yfirlýsingu um, að það hefði gefið bækurnar út. Að svo vöxnu máli, var við það miðað, að forlagið væri raunverulegur útgefandi þeirra. Af því leiddi, að aðflutningsgjald átti ekkert að greiða, og var krafa ÁA samkvæmt því tekin til greina .............. 68 Í marzmánuði 1953 sneri A sér til B, sem gert hafði sér að at- vinnu sölu á notuðum bifreiðum, og bað hann að koma í verð fyrir sig tveimur notuðum bifreiðum. Bifreiðarnar voru síðan til sölu á vegum B, og seldust þær nokkru síðar á kr. 12.000.00 og kr. 26.000.00. Aðilja greindi nú á um, hvað þeim hefði samizt um bifreiðarnar, en voru sammála um, að samkomulag hefði verið, að A smíðaði handa B húsgagna- samstæðu fyrir kr. 8.000.00, en B legði til áklæði, er A fékk í hendur skömmu síðar. B hélt því fram, að A hefði selt honum bifreiðarnar á samtals kr. 25.000.00 gegn gjaldfresti á andvirðinu, unz bifreiðarnar seldust. Af söluverði bifreið- anna hefði Á fengið kr. 30.000.00, og auk þess kvaðst B hafa greitt kr. 3.000.00, er Á skuldaði C. Samkvæmt þessu taldi B sig hafa innt af hendi að fullu andvirði húsgagnanna og höfðaði mál til afhendingar þeirra eða til vara endurheimtu andvirðis þeirra. A kvaðst hins vegar hafa veitt B kost á bifreiðunum og umræddum húsgögnum fyrir samtals kr. 33.000.00, ef andvirðið greiddist fyrir 7. apríl 1953. B hefði eigi greitt fyrir þann tíma, og tilboð sitt þar með verið úr sögunni. Aðiljar höfðu ekki gert með sér skriflegan samn- ing. Tveir menn, sem voru viðstaddir, er aðiljar ræddust við, töldu samkomulag hafa orðið um, að B greiddi kr. 33.000.00 fyrir bifreiðarnar og húsgögnin, en kváðust eigi hafa heyrt A áskilja sér ákveðinn gjalddaga. Að svo vöxnu máli og þar sem aðiljum hefði verið innan handar að gera skriflegan samning, var eigi talið sannað, að samkomulag aðilja hefði verið með öðrum hætti en A lýsti því. Var hann því sýkn dæmdur að öðru leyti en því, að hann skyldi skila aftur áklæði því, er að framan greinir .................. 79 CLEXVIII Efnisskrá. Bls. Í aprílmánuði 1953 keypti F húseign í Hafnarfirði. Annaðist mál- flutningsmaðurinn A kaupin og gerð samninga, er að þeim lutu. Málflutningsmaðurinn B krafði seljanda hússins sölu- launa, en þar sem hvorki var sannað, að B hefði verið falin sala hússins né heldur að sölutilraunir hans hefðu stuðlað að kaupum þeim, er síðar komust á fyrir atbeina A, þá var krafa B eigi tekin til greina .............0000.00 0000... 129 Í októbermánuði 1944 hóf A bifreiðarstjóri akstur bifreiða hjá Strætisvögnum Reykjavíkur. Ók hann bifreiðum bæði með olíu- og benzínhreyflum, þ. á m. tveimur tilgreindum bif- reiðum, sem haldnar voru að sögn A m. a. þeim annmörk- um, að gasloft frá hreyflunum barst í stýrishús þeirra. Í ársbyrjun 1945 tók A að kenna sjúkleiks, er lýsti sér sem höfuðverkur, magnleysi og svimi. Leiddu þessi veikindi til þess, að A lét af störfum hinn 13. september 1945, þar sem hann taldi sig ekki lengur færan til bifreiðaaksturs, enda hafði hann eitt sinn sofnað við stýrið. Stundaði A síð- an ýmsa vinnu næstu ár, en virðist eigi hafa getað unnið að staðaldri. Vorið 1947 krafðist hann bóta úr bæjarsjóði Reykjavíkur, þar sem hann hefði hlotið heilsutjón af ólofti í bifreiðum bæjarins, en þessari kröfu hans var synjað. Hinn 11. febrúar 1948 vottaði sérfróður læknir um tauga- og geðsjúkdóma, sem rannsakað hafði A, að hann hefði þegar fengið grun um, að um væri að ræða varanlega kol- sýringseitrun, og síðan sannfærzt betur um, að svo væri. Annar sérfróður læknir rannsakaði A því næst í marzmán- uði 1949. Taldi hann sjúkrasögu A benda til kolsýringseitr- unar, en rannsóknir sönnuðu þó eigi til hlítar, að sjúkdóms- einkenni hans væru afleiðingar slíkrar eitrunar. A höfðaði síðan mál gegn bæjarsjóði Reykjavíkur með stefnu 12. sept- ember 1949 til greiðslu bóta vegna heilsutjóns síns, og með úrskurði héraðsdóms 31. janúar 1951 var málið lagt fyrir Læknaráð til umsagnar. Í ályktun ráðsins segir, að ekki yrði séð, að A hefði nokkru sinni orðið fyrir kolsýringseitrun og að heilsuleysi hans verði ekki talin sennileg afleiðing af ökumannsstarfi hans hjá Strætisvögnum Reykjavíkur. Að svo vöxnu máli þótti ósannað, að kolsýringseitrun í starfi A hefði leitt til sjúkleiks hans, og var dómkrafa hans því ekki tekin til greina ...........00000000 000. nn 177 A starfaði sem flugumferðarstjóri á Reykjavíkurflugvelli, að því er virðist samkvæmt munnlegri óákveðinni ráðningu. Eftir viðræður A og annarra flugumferðarstjóra við flugstjórn- völd um kaup og kjör flugumferðarstjóranna, lýstu þeir í bréfi til flugmálastjóra 16. október 1947 kröfum sínum, þ. á m. að fá skipunarbréf til starfans. Samningsumleit- unum um þessi kjaramál lauk með því, að ráðherra gaf Efnisskrá. CLXIX Bls. þann 26. febrúar 1948 út skipunarbréf til handa A til starfans frá 1. marz s. á., en uppsagnarfrestur skyldi samkvæmt bréfinu „vera 6 mánuðir af beggja hálfu“. A tók við skipun- arbréfi sínu og hélt áfram starfi án nokkurra athugasemda um uppsagnarákvæðið. Með bréfi 24. nóvember 1951 vék ráðherra A úr starfi frá 1. desember s. á., en tilkynnti hon- um jafnframt, að honum yrðu greidd laun 6 mánuði. A taldi, að í viðræðum flugumferðarstjóra og flugstjórnvalda hefði verið ákveðið, að því aðeins mætti neyta uppsagnarákvæð. isins af hendi stjórnvalda, að fellt yrði niður eða skert til muna fjárframlag Alþjóðaflugmálastofnunarinnar, því að svo komnu væri ríkissjóði um megn fjárhagslega að standa undir þessari flugþjónustu. Ósannað var, að ráðherra sá, er gaf skipunarbréfið út, hefði fallizt á umrætt skilorð upp- sagnarákvæðisins. Kröfum A um bætur vegna uppsagnar- innar var hrundið, þar sem 6 mánaða uppsagnarfrestur gilti gagnkvæmt samkvæmt skipunarbréfi hans ................ 200 A seldi með kaupsamningi 6. febrúar 1954 B húshluta í Reykja- vík með þeim kjörum, að B greiddi við undirskrift kaup- samnings kr. 55.000.00, en kaupverðið skyldi B að öðru leyti greiða með peningum á tilteknum gjalddögum, með því að taka að sér greiðslu skuldar samkvæmt skuldabréfi og loks með því að afhenda A til eignar tiltekin veðskuldabréf. Af- sal átti að gefa út 15. október 1954, að fullnægðum skilyrð- um samningsins, og loks var svo kveðið á, að hvor aðilja gæti vegna vanefnda hins rift samningnum eða krafizt bóta, kr. 100.00 á dag, unz úr yrði bætt, og yrði samningnum riftað, skyldi sá, er vanefnt hefði, greiða riftanda bætur, kr. 15.000.00. Mikilvægur dráttur varð á því, að B stæði í skilum samkvæmt kaupsamningnum, og tókst B ekki að færa sönn- ur á staðhæfingar sínar um, að greiðsludráttur hans hefði verið samþykktur af aðiljum, sem hlut áttu að máli. Krafa A um riftun kaupsamningsins var því tekin til greina .... 209 Við niðurjöfnun útsvara árið 1954 var Ó gert að greiða útsvar í Siglufjarðarkaupstað, þar sem hann hafði starfað og haft herbergi á leigu 7 mánuði ársins 1953. Það var hins vegar í ljós leitt, að A hafði dvalið hjá foreldrum sínum í Grýtu- bakkahreppi framan af ári 1953 og talið sig eiga þar lög- heimili á manntali það ár. Þóttu eigi færðar á það sönnur, að Ó hefði heimilisfang í kaupstaðnum á þeim tíma, er máli skipti, sbr. 8. gr. laga nr. 66/1945, og var því synjað um framkvæmd lögtaks til heimtu útsvarsins ............ 406 b) Opinber mál. Hinn 12. júlí 1954, um kl. 2012, varð árekstur milli tveggja bif- reiða, sem óku á þjóðvegi í sömu átt, er fyrri bifreiðin CLXXK Efnisskrá. Bls. sveigði inn á hliðarveg til hægri og síðari bifreiðin reyndi samtímis að aka fram úr á sama brautarjaðri. Lögreglu- menn, sem komu á vettvang, töldu gæta áfengisáhrifa í fari A, sem ók síðari bifreiðinni. Var honum tekið blóð til rannsóknar, og reyndist áfengismagn þess 2.41%0. A játaði að hafa neytt áfengis árdegis umræddan dag og þá fundið talsvert á sér. Hann hefði hins vegar lagt sig klukkan 1030 og sofið fram til klukkan 1700 síðdegis. Þá hefði verið af honum runnið. Þrír lögreglumenn, sem afskipti höfðu af máli A, lýstu útliti hans og töldu einkenni, sem bentu til áfengisáhrifa. Samkvæmt skýrslum lögreglumannanna og því, sem leitt var í ljós um áfengisneyzlu A og áfengismagn í blóði hans, þótti þrátt fyrir neitun A sannað, að hann hefði verið með áhrifum áfengis við umræddan akstur .......... 146 Með bréfi 29. október 1954 pantaði A umboðssali frá fyrirtæki einu í Þýzkalandi úrarmbönd fyrir £ 109-6-0. Með sama bréfi pantaði hann einnig úrarmbönd fyrir £29-12-3, en sú fjár- hæð var talin inn unnin söluþóknun hans hjá sama fyrir- tæki. Bað A um, að sending samkvæmt stærri pöntuninni yrði merkt nr. 8088 og sending samkvæmt minni pöntuninni nr. 8089 og svo, að sérstakur reikningur yrði sendur um hvora pöntun. Varningur þessi kom í einu lagi til landsins hinn 12. desember 1954, og um miðjan sama mánuð fékk A tvo reikninga, en aðeins annan um hendur Landsbanka Íslands til greiðslu þar, þ. e. um stærri pöntunina. A greiddi þann reikning hinn 17. desember 1954, en hann tjáðist vera samkvæmt pöntun A nr. 8088 og í samræmi við sendinguna, að fjárhæð £109-6-0. Lagði nú Á innflutningsskýrslu og reikning þenna fyrir tollgæzlumenn, sem skoðuðu sending- una, og kom þá í ljós, að í henni voru 64 úrarmbönd umfram það, sem talið var á vörureikningi. Er A kvartaði undan mistökum, sem hann taldi hafa orðið í þessu sambandi af hendi F, svaraði fyrirtækið því, að það hefði misskilið fyrir- mæli hans, varðandi umbúnað og sendingu vörunnar. Að svo vöxnu máli taldist eigi sannað, að A hefði verið ljóst ósam- ræmið milli innflutningsskýrslu hans og vörumagns þess, sem raunverulega var um að tefla. Var hann því sýkn dæmdur af ákæru um brot gegn 1. mgr. 36. gr. laga nr. 63/1937 .......0.000 000. 150 Hinn 7. júní 1954, kl. 0340, var lögreglunni í Hafnarfirði tilkynnt, að bifreið hefði verið ekið á raflínustaur við Hverfisgötu þar í kaupstaðnum. Er lögreglumenn komu á vettvang, stóðu hjá bifreiðinni tveir menn, þeir ÁA, sem var umráða- maður bifreiðarinnar og „allt að því dauðadrukkinn“, og B, sem eigi var með áhrifum áfengis. Rannsókn máls þessa leiddi til málshöfðunar gegn A fyrir brot gegn áfengislög- Efnisskrá. CLXXI Bls. um og bifreiðalögum. Samkvæmt skýrslum, sem fram komu í málinu, höfðu greindir menn verið kvöldið áður saman á heimili einu í Hafnarfirði, og var A ölvaður. Kvaðst hús- ráðandi hafa beðið B að aka A heim og hefði B lofað því. A hafi verið leiddur út í bifreiðina, enda hefði A verið ofur- ölvi og eigi getað gengið óstuddur. A kvaðst muna það eitt, að hann hefði verið í bifreiðinni þetta kvöld, en eigi minn- ast þess, að hann hefði stjórnað henni. B kvaðst hins vegar eftir nokkurn akstur hafa fengið A stjórn bifreiðarinnar samkvæmt skipun hans og Á hefði síðan ekið á staurinn. Þar sem B, sem tekizt hafði á hendur að sjá A farborða, var einn til frásagnar um það, að hann hefði fengið A ofur- ölvi stjórn bifreiðarinnar, þótti vætti B, sem átti hendur sínar að verja, eigi næg sönnun þess, að A hefði ekið bifreið- inni og valdið árekstrinum. Var A því dæmd sýkna í málinu 248 Hinn 13. marz 1955, klukkan 0315, sáu lögreglumenn, sem fóru um Suðurlandsbraut í Reykjavík, bifreiðina R 608 utan vegar- ins. Var vél bifreiðarinnar í gangi, og undir stýri hennar sat A, sem var ölvaður. Sýnt var, að reynt hafði verið að aka bifreiðinni úr stað, þar sem hjól hennar höfðu grafizt í jarð- veginn. Eiginkona A skýrði svo frá fyrir dómi, að hún hefði ekið bifreiðinni, þangað sem hún stóð, en vegna ósættis við A farið þar úr henni, stöðvað vélina, tekið kveikjulykilinn með sér og gengið heim. Kvaðst hún hafa ekið bifreiðinni út af veginum til þess að A, sem hafði annan lykil að henni, reyndi síður að aka henni. Á taldi framburð konu sinnar hljóta að vera réttan, en hann neitaði því að hafa sjálfur ekið bifreiðinni eða gert tilraun til þess. Samkvæmt skýrslu lögreglumanna og reyndum málsins þótti sannað, að ÁA hefði gert tilraun til að aka bifreiðinni .................. 284 Hinn 23. apríl 1955 stöðvaði lögreglumaður bifreið á þjóðvegin- um sunnan Hafnarfjarðar. Þrír leigubílstjórar úr Reykjavík voru farþegar í bifreiðinni, og höfðu þeir meðferðis 108 brennivínsflöskur. Sölubúðir Áfengisverzlunar ríkisins voru lokaðar um þessar mundir. Höfðu bílstjórarnir því látið verzlunina senda vínföng þessi suður með sjó, og voru þeir nú á heimleið með þau. Bílstjórarnir, sem töldu sig eiga brennivínið að þriðjungi hver, kváðust ætla það til eigin neyzlu, en eigi var tekið mark á þeim framburði þeirra .... 288 Hinn 13. nóvember 1955, klukkan 0430, framkvæmdi lögreglu- maður tollskoðun í bifreið varnarliðsmanns (E) á leið út af Keflavíkurflugvelli og varð þá var áfengisþefs úr vitum E, sem stjórnaði bifreiðinni. E játaði að hafa neytt nokkurs áfengis á tímabilinu frá kl. 2200—2400 kvöldið áður, og vín- andamagn í blóði hans reyndist 1.58%0. Tveir lögreglumenn kváðu vínþef hafa verið af vitum E, eins og áður greinir. CLXXKII Efnisskrá. Annar lögreglumannanna kvað E enn fremur hafa verið voteygðan og linmæltan. Hinn lögreglumaðurinn sagði, að hann hefði verið rauðeygður og voteygður, en kurteis. Af hendi ákæruvalds var mál höfðað gegn E fyrir brot á 3. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. og 39. gr. laga nr. 23/1941, og var hann talinn sannur að sök samkvæmt þeim lagaboðum ... Hinn 22. febrúar 1955, um klukkan 1157, var lögreglunni í Reykjavík tilkynnt, að umferðarslys hefði orðið við gatna- mót Ásvallagötu og Blómvallagötu í Reykjavík. Höfðu tveir drengir, þriggja ára og fimm ára, orðið fyrir vörubifreið, þar sem þeir voru á sleða við syðri gangstétt Ásvallagötu, og beðið bana. Tæplega tíu ára gömul telpa (S) sá, þeg- ar slysið varð, en eigi var leitt í ljós, að um aðra sjónar- votta hefði verið að tefla. S skýrði svo frá, að hún hefði verið stödd við gatnamótin, er vörubifreið með bláu húsi kom norðan Blómvallagötu, beygði inn í Ásvallagötu til hægri og rann í beygjunni yfir drengina. S virtist bifreiðar- stjórinn eigi verða slyssins var. Ekki sá hún hann greini- lega, en virtist hann frekar unglegur. Sérfróður maður kann- aði greind og vitnishæfi S. Kvað hann eftirtekt og minni hennar í góðu meðallagi og litskynjun vel það. Við eftirgrennslan þess, hvaða bifreið hefði valdið slysinu, beindist athygli rannsóknarmanna að vörubifreið, er stóð nokkru vestar á Ásvallagötu og sneri í vestur. Bifreið þessi var græn að lit. Var hún skoðuð, en þó eigi rækilega fyrr en daginn eftir. Fannst þá hár undir vinstra bretti hennar, og gat það samkvæmt rannsókn, sem framkvæmd var, verið af öðrum drengnum, en um það varð hins vegar ekkert full- yrt. Ökumaður bifreiðar þessarar, K, fæddur 18. september 1897, skýrði rannsóknarlögreglunni svo frá, að hann hefði ekið um greind gatnamót á leið heim til sín, er klukkuna vantaði, að hann taldi, um 15 mínútur í tólf umræddan dag. Hefði hann komið um Blómvallagötu á gatnamótin og beygt á venjulegan hátt til hægri vestur Ásvallagötu. Hann kvaðst ekki hafa séð börn á gatnamótunum og ekki hafa orðið þess var, að hjól bifreiðar sinnar færu þar yfir ójöfnu. Þessum framburði sínum breytti K síðar fyrir rannsóknarlögregl. unni og dómi. Kvaðst hann meðal annars hafa fundið, að hjól bifreiðarinnar fóru á gatnamótunum yfir ójöfnu, er hann þá taldi vera suðurgangstétt Ásvallagötu. Var fram- burður K á þá leið, að honum sjálfum virtist líklegt, að slysið hefði orðið af völdum bifreiðar hans. Síðar var lögð fram skýrsla sérfróðs læknis um geðheilsu K eftir þessa at- burði. Var það álit læknisins, að K hefði á tímabilinu 23. febrúar 1955 til 5. apríl 1955 verið haldinn slíku sjúklegu þunglyndi, að framburður hans á því tímabili gæti hafa Bls - 648 Efnisskrá. CLXXIII verið „ósakbær“. Féllst Læknaráð á, að niðurstöður læknis- ins gætu haft við rök að styðjast. Þegar virt var skýrsla S um lit bifreiðarinnar, lýsing hennar á ökumanni, annað, sem fram kom í málinu, m. a. um ferðir annarra bifreiða um gatnamótin, og svo sá möguleiki, að fleiri bifreiðar en kunn- ugt var um hefðu á þeim tíma, er máli skipti, verið þar á ferð, þá brast sönnun fyrir því, að K hefði valdið slysinu Tekjuskattur. Sjá skattar og gjöld. Tilraun. S kveikti í verzlun sinni í því skyni að fá greitt vátryggingarfé vörubirgða sinna og verzlunarbúnaðar. Honum var dæmd refsing m. a. samkvæmt 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 ........0000000 0000 nn nn. I réðst á konu og gerði tilraun til að nauðga henni. Honum var dæmd refsing samkvæmt 1. mgr. 194. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .......0020000.0.000.. L brauzt inn í sölubúð í því skyni að stela peningum, sem hann fann enga. Honum var refsað samkvæmt 244. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 .............. S var dæmd refsing samkvæmt 2. mgr. 203. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 fyrir tilraun til kynmaka við sextán ára dreng ........00000000.....00.... Tímarit. Sjá blöð og tímarit. Tollar. Sjá skattar og gjöld. Tómlætisverkanir. Ákvæði um söluskatt í III. kafla laga nr. 100/1948 bar að skýra þannig, að af söluverði bóka í umsýslusölu ætti að greiða 2% söluskatt. Eftir setningu laganna, þar á meðal árin 1950 og 1951, skýrðu skattyfirvöld greind ákvæði hins vegar á þann veg, að skattgjald þetta skyldi nema 3%. Af bóksölu A nefnd ár var hann því krafinn um 3% söluskatt, sem hann greiddi án nokkurs fyrirvara. Að svo vöxnu máli þótti hann ekki eiga rétt til endurgreiðslu neins hluta þess skattgjalds A Þifreiðarstjóri hafði á árunum 1944 og 1945 atvinnu við akst- ur strætisvagna Reykjavíkurbæjar. Vorið 1947 krafði hann bæjarsjóð um bætur vegna heilsutjóns, sem hann taldi sig hafa hlotið af ólofti frá hreyflum bifreiða þeirra, sem hann hafði ekið. Þeirri kröfu var synjað, og með stefnu 12. sept- ember 1949 höfðaði A skaðabótamál af þessu efni. Studdi A kröfu sína þeim rökum, að hann hefði orðið fyrir kolsýrings- eitrun í ökumannsstarfi sínu, en það hefði orsakazt af lé- Bls. 742 657 161 CLEXIV Efnisskrá. legu viðhaldi bifreiðanna. A lét ekki rannsaka heilsu sína, meðan hann var í greindu starfi, og eigi fyrr en löngu eftir að hann lét af því. En sú rannsókn, er þá fór fram, þótti, að fenginni álitsgerð Læknaráðs, eigi leiða í ljós, að heilsu- leysi A yrði rakið til starfa hans, þess er áður getur ...... Vátryggingarfélag greiddi viðgerðarkostnað á skipi, er það hafði í tryggingu. Síðar krafðist félagið endurgreiðslu fjárhæðar, sem það taldi sig hafa greitt umfram skyldu, kr. 41.541.30. En þar sem greiðsla þessi hafði verið innt af hendi án nokkurs fyrirvara um endurheimtu og eigi hafði verið haf- izt handa um slíka heimtu, þegar er efni voru til, var endur- greiðslukrafan eigi tekin til greina ...................... A fékk í ársbyrjun 1947 innflutningsleyfi fyrir bifreiðargrind. Hinn 24. febrúar s. á. samdist svo, að A léti B eftir bifreiðar- grind þessa gegn sams konar grind síðar, eins og nánar var til tekið í samkomulagi aðilja. Til efnda á þessu samkomu- lagi fékk A fyrir atbeina B á árinu 1948 bifreiðargrind, sem hann tók við án áskilnaðar um bætur vegna dráttar á efndum af hendi B. Gat A því eigi síðar krafizt slíkra bóta V var samkvæmt lögum nr. 22/1950 gert að greiða stóreigna- skatt, kr. 126.992.60, sem V kærði til Ríkisskattanefndar. Nefndin tók kæruna ekki til greina og tilkynnti V þá niður- stöðu hinn 10. ágúst 1951. V neytti ekki heimildar laga til að skjóta úrskurði Ríkisskattanefndar til dómstóla, sbr. 4. gr. laga nr. 117/1950, en samkvæmt 1. gr. reglugerðar nr. 212/1952 mátti slíkt mál höfða í síðasta lagi 15. nóvember 1952. Hinn 4. janúar 1952 tilkynnti V Fjármálaráðuneytinu, að hann hefði ákveðið samkvæmt heimild í a-lið 4. gr. laga nr. 59/1950 að afhenda ríkissjóði til greiðslu skatt- gjaldsins húshluta í Reykjavík, og hinn 10. s. m. gaf V ríkissjóði fyrirvaralaust afsal fyrir þeirri eign. Þegar virtar voru greindar athafnir V, gátu staðhæfingar hans síðar um, að stóreignaskattur hans hefði verið ólöglega á lagður, eigi komið til álita ....................00000 senn Hinn 11. janúar 1946 pantaði M sænskt timburhús hjá O h/f, sem flutti slík hús ósamsett til landsins. Kveður M ráð hafa verið fyrir því gert, að verð hússins yrði um kr. 48.000.00, og greiddi M upp í það kr. 5.000.00 fyrirfram. Er húsið síðan kom til landsins haustið 1946, var verð þess talið kr. 67.510.26, og átti M samkvæmt því ógreiddar kr. 62.510.26, sem O h/f krafði hann um. M kvartaði þá undan því, að verðið væri hærra en átt hefði að vera, og fékk af því efni skýringar frá hinum sænska seljanda, en O h/f hélt því fram, að húsinu hefði eigi verið lofað á ákveðnu verði. Hinn 17. marz 1947 greiddi M síðan greindar eftirstöðvar að fullu án nokkurs fyrirvara, en með stefnu 9. janúar 1951 höfðaði Bls. 177 609 156 763 Efnisskrá. CLXXV Bls. hann mál til endurheimtu á kr. 19.867.37. Þegar virt var að- staða M til greiðslu húsverðsins og dráttur á málshöfðun, þóttu eigi efni til að taka kröfu hans til greina ............ 784 Tryggingar. Sjá vátrygging. Umferðarlög. Sjá bifreiðar. Umferðarréttur. A veitti með samningi 11. júlí 1924 B leigurétt að baklóð hússins nr. 20 við Þórsgötu í Reykjavík og gangrétt um lóð þess húss út á nefnda götu. Húsið nr. 20A var síðan reist á bak- lóðinni, og við eigendaskipti að því húsi voru lóðarréttindi samkvæmt greindum samningi framseld með húsinu, en þess hins vegar ekki gætt að þinglýsa samningnum sjálfum fyrr en 2. október 1952. Hinn 26. október 1926 afsalaði A húsinu nr. 20 við Þórsgötu, og var samningsins frá 11. júlí 1924 getið í því afsali. Í afsali til H 20. apríl 1940 er lóðar- réttinda bakhússins hins vegar eigi getið, en fasteignasali, sem annaðist þá sölu, taldi sig hafa skýrt H frá þeim. Með stefnu 18. marz 1953 höfðaði H mál fyrir merkjadómi Reykjavíkur gegn þáverandi eiganda hússins nr. 20A (S) og krafðist þess, að afmáður yrði úr veðmálabókum samn- ingurinn frá 11. júlí 1924, en S gagnstefndi til viðurkenn- ingar réttindum samkvæmt því skjali. Er H keypti húsið nr. 20, var honum ljóst, að húsið nr. 20A var íbúðarhús, sem jafnan hafði verið búið í, og þar sem það stóð á upp- haflegri lóð húss þess, er H hugðist kaupa, hafði hann ástæðu til að kynna sér, hvernig lóðarréttindum þess væri hátt- að. Var eigi talið, að H hefði verið eða mátt vera grandlaus um tilvist lóðarréttinda S, enda þótt þeim hefði þá eigi verið þinglýst. Ákvæði gerningsins frá 11. júlí 1924 um lóð- arréttindi og umferðarrétt eiganda bakhússins voru því gild metin ..........0.00000. 0 278 Uppboð. F tók að sér að greiða allan kostnað af útgerð v/b I á vertíð, þ. á m. kaup skipverja. Eiganda bátsins var í bókum F færður útgerðarkostnaðurinn til skuldar, jafnóðum og hann var greiddur. Í lok vertíðar fékk F hins vegar framsal skipverja á kaupkröfum þeirra, að fjárhæð kr. 47.049.83, sem F lýsti síðar sem sjóveðskröfu til greiðslu af andvirði v/b I, sem seldur var á nauðungaruppboði. En eins og kaup- greiðslum hafði verið háttað, gat sjóveðréttur eigi stofn- azt F til handa, enda máttu skipverjar eigi framselja sjó- veðrétt, er þeir þá áttu ekki. Kröfu F um greiðslu greindrar CLXXVI Efnisskrá. fjárhæðar sem sjóveðskröfu af uppboðsandvirði vélbátsins var því hrundið ..................0...0.0 s.s Upptaka eignar. Upptaka dæmd til Landhelgissjóðs Íslands á afla og veiðarfær- um skips, sem verið hafði að ólöglegum veiðum í land. helgi ...........000...2202 00 65, 89, Áfengi, sem flutt var í bifreið ólöglega samkvæmt 4. mgr. 19. gr. áfengislaga nr. 58/1954 dæmt upptækt til ríkissjóðs sam- kvæmt 42. gr. sömu laga ............00000 0... Byssa og skotfæri, sem maður hafði ólöglega undir höndum, dæmd upptæk til ríkissjóðs samkvæmt 7. gr. reglugerðar nr. 105 1936 sbr. 3. gr. laga nr. 69/1936 ...........0.000000... Ólöglegur hagnaður af verðlagsbrotum dæmdur upptækur til ríkissjóðs .................02.00... ses Útbygging. Líkur voru taldar á því, að spjöll mundu verða á jörðinni H vegna framkvæmda Vegagerðar ríkisins. Árið 1936 varð það því úr, að ríkissjóður keypti jörðina af ábúanda hennar (Þ), en byggði honum jörðina jafnframt til lífstíðar, og að honum látnum ekkju hans (J), unz hún giftist að nýju. Bjuggu þau hjónin síðan á jörðinni, en er hús voru þar orðin svo úr sér gengin, að þau voru ekki íbúðarhæf, fluttust þau árið 1942 á jörðina N. Það sama ár andaðist Þ, en ekkja hans hélt áfram búskap og nytjaði H, eins og áður hafði tíðkazt. Í október 1947 voru hús jarðarinnar seld J til niðurrifs, og andvirði þeirra sent Dómsmálaráðuneytinu í júní 1949. Með símskeyti 12. desember 1952 fól Dómsmálaráðuneytið hrepp- stjóra að byggja J út frá næstu fardögum, en hún mótmælti útbyggingu með bréfi 17. s. m. Næsta vor lét J vinna vor- verk á jörðinni að vanda. Í júlímánuði hófst svo túnasláttur á vegum J, en daginn eftir tók A einnig að slá túnið, enda hafði hann fengið jörðina byggða frá síðustu fardögum. Af hendi ríkissjóðs var þá lagt lögbann við nýtingu J á jörð- inni og mál því næst höfðað til réttlætingar útbyggingunni og staðfestingar lögbanninu. Fram kom í málinu, að um- boðsstjórn þjóðjarða hafði samþykkt, að Þ og síðar J héldi byggingu á H þrátt fyrir brottflutninginn, og eigi var sann- að, að landsnytjar þar hefðu rýrnað við þá tilhögun, en eins og áður greinir, var ástæðan til flutningsins m. a. húsleysi jarðarinnar. Lyktir málsins urðu þær, að útbyggingin var ógild metin og lögbannsgerðin úr gildi felld .............. Útfararkostnaður. Aðilja, sem bar ábyrgð á dauða manns, dæmt að greiða útfar- arkostnað hans ..............200.20.. 0. ses 332, Bls. 601 288 731 Efnisskrá. CLEXVII Bls. Útivist aðilja. Áfrýjandi sótti ekki dómþing. Útivistardómur .......... 160, 259, 277, 278, 345, 346, 347, 432, 562, 563, 643,644, 645, 808, 809 Útivist stefnda. Mál flutt skriflega samkvæmt 1. tölulið 38. gr. laga nr. 112/1935 ..........2000.00e0n enn 392, 406 Útsvör. Sjá skattar og gjöld. Valdstjórn. Hinn 30. nóvember 1954 kom fiskveiðiskip til Ísafjarðar. Tveir hásetanna, A og G, neyttu víns um kvöldið bæði um borð í skipinu og í veitingahúsi, en nokkru eftir miðnætti lögðu þeir ásamt þremur skipsfélögum sínum leið sína að skóla- húsi, þar sem dansleikur var. Vildu þeir komast á dansleik- inn, en var tjáð, að hann væri einungis fyrir nemendur skólans. Hurfu þá til skips greindir skipsfélagar þeirra Á og G, sem urðu eftir við skólahúsið og ollu þar ónæði. Um kl. 0130 bað skólastjóri um lögregluaðstoð, og komu þá á vett- vang lögregluþjónarnir H og J. Lögreglumennirnir skipuðu þeim A og G að hverfa frá húsinu, en þeir hlýddu ekki, og kom þá til mikilla átaka milli þeirra og lögreglumannanna. Af hálfu þeirra félaga hafði G sig aðallega í frammi og veitti lögreglumönnunum þung högg og stór. H lögreglu- maður hlaut eigi svo mikla áverka í viðureign þessari, að hann þyrfti að leita læknis. J hlaut hins vegar mikil lemst- ur, heilahristing, beinbrot og blæðingu á bæði augu. Var hann rúmliggjandi til áramóta, fór þá að hafa fótavist, en þjáðist af svefnleysi. Hinn 9. janúar 1955 réð hann sér bana, og taldi læknir mega rekja þau afdrif hans til áverka þeirra, er áður greinir. A var dæmt skilorðsbundið varðhald 15 daga fyrir brot gegn 21. sbr. 44. gr. áfengislaga nr. 58/1954, 1. mgr. 4. gr. sbr. 99. gr. lögreglusamþykktar fyrir Ísafjörð nr. 12/1949 og 1. mgr. 106. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. G var talinn sekur um brot gegn greindum lögreglu- samþykktarákvæðum auk 1. mgr. 106. gr. og 218. gr. laga nr. 19/1940. Honum var dæmt fangelsi 18 mánuði og svipt- ing réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 .... 409 Varnarþing. Útgerðarfélagið h/f S gerði út vélbát, sem skrásettur var á Ísa- firði, og þar átti félagið heimili og varnarþing. Hinn 26. febrúar 1954 leitaði báturinn hafnar í Hafnarfirði, og réðst H þá matsveinn bátsins. Gegndi H því starfi til 1. apríl s. á., er báturinn var aftur staddur í Hafnarfirði. Hinn 15. apríl 1955 höfðaði H mál fyrir sjó- og verzlunardómi Hafnarfjarð- ar gegn h/f S til greiðslu á eftirstöðvum kaups fyrir greind- CLEXXVIII Efnisskrá. an starfa. Samkvæmt kröfu h/f S var málinu vísað frá sjó- og verzlunardóminum, þar sem málið mátti eigi höfða á því varnarþingi gegn andmælum stefnda ........0..0.00..... Vátrygging. Kaupmaður kveikti í vörubirgðum, sem taldar voru kr. 46.004.98 virði, miðað við útsöluverð, og verzlunarbúnaði, sem met- inn var á kr. 968.00, í því skyni að svíkja út vátryggingar- fé, samtals kr. 400.000.00. Honum var dæmd refsing, m. a. samkvæmt 248. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940..... Greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins dregnar frá, er ákveðn- ar eru bætur vegna lif- eða líkamstjóns, er þriðji maður ber fébótaábyrgð á ...............000. 00... 168, 731, Aðfaranótt 5. janúar 1954 slitnaði v/b L upp á Reykjavíkur. höfn og strandaði á svonefndum Skarfakletti. Að kvöldi sama dags var skipið dregið af skerinu og til Reykjavíkur, þar sem það var sett í slipp. Dómkvaddir menn töldu verð- mæti skipsins eftir strandið nema kr. 44.000.00 og áætluðu viðgerðarkostnað kr. 425.000.00. Bátaábyrgðarfélag Vest- mannaeyja hafði skipið í vátryggingu, en af hálfu félags- ins hafði verið svo ákveðið, að vátryggingin skyldi aðeins taka til algers skipstapa og að 15% af verðmæti skipsins skyldu vera í ábyrgð eiganda þess. Bátaábyrgðarfélagið taldi sér tjónið óviðkomandi samkvæmt skilmálum þeim, sem um vátrygginguna giltu. Höfðuðu eigendur skipsins þá mál gegn félaginu og kröfðust dóms um, að gild væri vátryggingarábyrgð félagsins á umræddu tjóni. Samkvæmt mati því, sem áður greinir, var v/b L eigi talinn óbætandi, eftir að honum hafði verið bjargað af strandstað. Sam- kvæmt 2. gr. laga nr. 61/1947 var eigendum skipsins skylt að vátryggja það hjá ábyrgðarfélaginu, og samkvæmt lög- um nr. 110/1949 var félaginu skylt að taka skipið í trygg- ingu, þar á meðal fyrir tjóni af strandi, þó að eigi væri um að tefla algeran skipstapa. Frá þessu var óheimilt að víkja með ákvæði í vátryggingarskilmálum. Samkvæmt 11. gr. laga nr. 61/1947 skal skylduvátrygging taka til 9/10 hluta af virðingarverði skips. Fyrir Hæstarétti kröfðust eigendur skipsins staðfestingar héraðsdóms, þar sem ákveð- ið var, að 15% virðingarverðs L skyldu samkvæmt skilmál- um vátryggjanda teljast í sjálfstryggingu þeirra, og varð því gagnvart þeim að leggja þá útlausn til grundvallar þrátt fyrir ákvæði 11. gr. laga nr. 61/1947. Eigi töldust eigendur skipsins hafa fyrirgert rétti sínum með vanskil- um, sem orðið höfðu af þeirra hendi á greiðslu iðgjalda, sbr. 2. gr. laga nr. 61/1947, og eigi heldur fyrir þær sakir, BIs. 233 Ti Efnisskrá. CLXXIK Bls. að varðmaður gætti eigi skipsins, er það slitnaði upp í Reykjavíkurhöfn ................2200. 0000. en 305 Hinn 28. febrúar 1949 strandaði vélskipið Fell á svonefndri Akranesflös. Skipinu var bjargað, og var komið með það til Reykjavíkur 1. marz. Var skipið vátryggt hjá A h/f. Auk ákvæða vátryggingarskírteinis skyldu um vátrygging- una gilda ákvæðin í „Dansk Söforsikrings Konvention af 2. Apríl 1934“ og svo skilmálar um „Trawler All Risks Clauses“. Skipið hafði skemmzt mjög mikið. Eftir bráða- birgðaviðgerð í Reykjavík var skipinu hinn 30. maí 1949 siglt til Skotlands með samkomulagi aðilja, til viðgerðar í skipasmíðastöð þar. Lauk þeirri viðgerð hinn 13. desem- ber s. á., og greiddi A h/f viðgerðarkostnaðinn, eftir því sem viðgerðinni miðaði áfram. Eigandi skipsins (S) hafði hlutazt til um eftirlit með skipinu, frá því að það strand- aði og þar til bráðabirgðaviðgerð var lokið. Var A h/f dæmt að greiða kostnað af því eftirliti og svo kostnað af talstöð, sem höfð var í skipinu á leið þess til Skotlands. Fiskfarmur var í skipinu, er það strandaði, og var sá farmur einnig vátryggður hjá A h/f. Var andvirði fisksins, sem var ógreitt, innheimt hjá S eftir strandið. Hrundið var framkröfu á hendur A h/f um greiðslu innheimtulauna af fiskverðinu, enda var vátryggingarfé farmsins eigi gjald- kræft, er S var krafinn um fiskverðið. Þá krafðist S bóta úr hendi A h/f vegna tafa á viðgerð skipsins, en engin heimild var til þeirrar kröfu hvorki í greindum vátrygg- ingarskilmálum né samþykkt um sjóvátryggingu. Var sú krafa því eigi tekin til greina .„...............00000.0.... 609 Í sama máli var A h/f dæmt að bæta tjón, sem orðið hafði á greindu skipi á árunum 1950 og 1951 ..........00000.0... 609 Vátryggingarfélag krafðist endurheimtu fjárhæða, er það hafði innt af hendi vegna sjótjóns. En þar sem félagið hafði greitt fjárhæðir þessar án fyrirvara um endurheimtu og eigi hafizt handa um endurheimtu, þegar er efni var til, voru kröfur þessar eigi teknar til greina .............. 609 Veð. Sjá lögveð, sjóveð. Veitingahús. Manni dæmd refsing eftir 20. sbr. 43. gr. áfengislaga nr. 58/1954 fyrir neyzlu áfengis í veitingahúsi, þar sem sala áfengis var bönnuð ..............000.0. 0 ser 50, 354, 657 Verðlagslöggjöf. Kaupmaður seldi á árunum 1948 og 1949 vörur án þess að leita staðfestingar verðlagsstjórnvalda á útsöluverði. Varðaði CLEKXK Efnisskrá. BIs. þetta brot við 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og tilkynningu verðlagsstjóra nr. 8/1947 .........0000... 457 Kaupmaður hóf sölu varnings, sem fluttur hafði verið frá út- löndum, áður en útsöluverð hafði verið samþykkt af stjórn- völdum verðlagsmála. Þessi háttsemi var refsiverð sam- kvæmt 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 og til- kynningu verðlagsstjóra nr. 8/1947 ..........00000.00. 00... 457 Kaupmaður seldi vöru, sem háð var verðlagsákvæðum, of háu verði og var dæmd refsing samkvæmt 15. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 7T0/1947 og 1. mgr. 4. gr. sbr. 3. mgr. 19. gr. laga nr. 35/1950 og 1. mgr. 17. gr. sbr. 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947 .........00.20200 00 457 Verksamningar. Sjá samningar. Vettvangsmál. Héraðsdómi í máli, þar sem deilt var um kostnað af marka- girðingu, var áfrýjað til Hæstaréttar. Var héraðsdómur ómerktur, þar sem mál var svo vaxið, að nefna hefði átt samdómendur samkvæmt III. kafla laga nr. 41/1919 .... 133 Vextir. Krafizt 6% vaxta og þeir dæmdir .... 56, 68, 73, 106, 122, 142, 161, 168, 221, 252, 294, 318, 332, 392, 566, 570, 609, 627, 640, 651, 702, 723, 731, 756, TTT, 789 Upphafstími vaxta miðaður við þann dag, er greiðslu hafði verið krafizt .......0202020000.0.n ene 56, 318, 570 Upphafstími vaxta samkvæmt kröfu aðilja .............. 392, 609 Vextir í endurheimtumáli dæmdir frá þeim degi, er greiðsla hafði verið innt af hendi ...........00000.. 00. n.0.... 68, 161 Í skaðabótamáli út af slysi voru vextir dæmdir frá þeim degi, er slys gerðist .. 73, 122, 168, 294, 332, 627, 640, 702, 731, 777, 789 Vextir af bjarglaunum dæmdir frá þeim degi, er björgun lauk ......200.20 seen 106, 142, 221 Vextir dæmdir frá stefnudegi .... 252, 566, 605, 609, 651, 732, 756 Aðilja dæmt að greiða upptækan ólöglegan ágóða með 6% ársvöxtum .......20000see ss 457 Krafizt T% vaxta og þeir dæmdir .........0.000000.00... 605, 645 Upphafstími vaxta gjalddagi víxilskuldar .................... 645 Viðskiptatilkynningar. Sjá tómlætisverkanir. Vinnusamningar. Sjá samningar. Efnisskrá. CLXXXKI Bls. Vitni. Átalið, að héraðsdómari hafði í opinberu máli látið undan falla heitfestingu vitna ............2.00000 00... 9, 146, 573 G krafðist þess á bæjarþingi Reykjavíkur, að skattstjórinn í Reykjavík kæmi fyrir dóm sem vitni og gæfi skýrslu um áætlun sína um tekjur og gjöld G tiltekið ár. Skýrslu skatt- stjórans hugðist G leggja fram í lögtaksmáli til heimtu útsvari hans fyrir umrætt útsvarsár til bæjarsjóðs Reykja- víkur. Talið var, að skattstjóra væri óskylt að svara spurn- ingum um grundvöll útsvarsálagningar, þar sem niðurjöfn- unarnefnd ákveður sjálfstætt fjárhæð útsvars lögum sam- kvæmt og áætlar gjaldanda eignir og tekjur, ef framtal er ófullnægjandi, enda skylt samkvæmt 2. gr. laga nr. 48/ 1954 að gefa hverjum gjaldanda, sem krefst þess, nákvæm- ar og sundurliðaðar upplýsingar um það, hvernig útsvar hans er á lagt. Greindri kröfu G var því hrundið ........ 260 K var forstjóri félags og annaðist samningsgerð af þessu hálfu. Deilur risu um þau viðskipti, sem leiddu til málaferla. K, sem þá hafði látið af störfum hjá félaginu, bar vætti í því máli. Enda þótt K hefði þannig á sínum tíma verið í fyrirsvari annars þeirra aðilja, sem nú deildu, um greind viðskipti, var honum gegn andmælum gagnaðilja leyft að heitfesta vætti sitt ..............000.2. 0000... 653 Er kannað var, hvort vitni þekktu sakaðan mann, var þess ekki gætt að sýna vitnum hann í hópi fleiri manna, sbr. 2. mgr. 2. tl. 35. gr. laga nr. 27/1951 .......00.000 0000 682 Tæplega tíu ára gömul stúlka varð sjónarvottur að því, er bif- reið var ekið á tvo drengi, sem voru að leik á akbraut- inni og lemstruðust til bana. Eigi var leitt í ljós, að aðrir hefðu séð, er slys þetta gerðist. Sálfræðingur framkvæmdi fyrir atbeina rannsóknardómarans athugun á greindar- þroska og vitnishæfi stúlkunnar. Sálfræðingurinn prófaði m. a. sérstaklega litaskynjun hennar, þar sem lit bifreiðar- innar bar mjög á góma í rannsókn málsins ............ 142 Vízlar. Hinn 6. janúar 1943 var víxill seldur í Sparisjóði Siglufjarðar, að fjárhæð kr. 30.000.00, út gefinn af kaupfélagsstjóra Kaupfélags Siglfirðinga og samþykktur af kaupfélaginu, og var andvirði víxilsins varið til endurgreiðslu á fé og vörum, sem kaupfélagið hafði innt af hendi síðustu mán- uði ársins 1942 til þess að koma upp mannvirkjum, er síðar urðu eign h/f G, en það var stofnað til fullnaðar 7. maí 1943 og skrásett 5. júní s. á. H/f G lenti í fjárþröng og gat eigi greitt fé það, sem kaupfélagið hafði lagt fram, og var greindur víxill framlengdur afborgunarlaust til 13. "1 CLEXXII Efnisskrá. Bls. júlí 1944, en þá var hann greiddur með andvirði víxils, að fjárhæð kr. 30.000.00, sem gefinn var út af kaupfélaginu, samþykktur af h/f G og seldur Útvegsbanka Íslands h/f. Eftir að sá víxill hafði lent í vanskilum og verið fram- lengdur til 12. júlí 1945, féll maður, sem var eigi samkvæmt dómi Hæstaréttar 13. desember 1946 bær til þess, nefndan dag frá afsögn víxilsins af hendi útgefanda. Víxilréttur bankans á hendur útgefanda leið því undir lok samkvæmt ákvæðum 53. gr. laga nr. 93/1933. Útvegsbankinn fékk ekk- ert greitt upp í kröfu sína vegna þessara viðskipta af eign- um h/f G, en bú þess var tekið til gjaldþrotaskipta hinn 23. ágúst 1946. Höfðaði hann því mál gegn útgefanda víxils- ins, Kaupfélagi Siglfirðinga, og krafðist víxilfjárhæðar- innar samkvæmt 74. gr. víxillaganna. Þar sem talið var samkvæmt framangreindu, að kaupfélagið mundi vinna víxilfjárhæðina úr hendi bankans, ef sú fjárheimta félli niður, voru kröfur hans teknar til greina ................ 27 Víxilréttur samkvæmt víxlum var fyrndur, en mál höfðað sam- kvæmt 74. gr. víxillaga nr. 93/1933 gegn samþykkjanda víxlanna (G) til greiðslu víxilfjárhæðanna. G, sem hafði sótt þing í héraði án þess að hreyfa andmælum, áfrýjaði málinu til Hæstaréttar, en varnarástæður hans þar komu eigi til álita gegn andmælum stefnda .................... 645 Þinglýsingar. A veitti B með samningi 11. júlí 1924 leigurétt að baklóð húss- ins nr. 20 við Þórsgötu í Reykjavík og gangrétt um lóð þess húss út á nefnda götu. Á baklóðinni var síðan reist húsið nr. 20 A, og við eigendaskipti að því húsi voru lóðarréttindi samkvæmt greindum samningi framseld með húsinu, en þess hins vegar ekki gætt, að þinglýsa samningnum sjálf- um fyrr en 2. október 1952. Hinn 26. október 1926 afsalaði A húsinu nr. 20 við Þórsgötu, og er samningsins frá 11. júlí 1924 getið í því afsali. Í afsali til H 20. apríl 1940 er lóðarréttinda bakhússins hins vegar eigi getið, en fast- eignasali, sem annaðist þá sölu, taldi sig hafa skýrt H frá þeim. Með stefnu 18. marz 1953 höfðaði H fyrir merkja- dómi Reykjavíkur mál gegn S, þáverandi eiganda hússins nr. 20A, og krafðist þess, að afmáður yrði úr veðmálabók- um samningurinn frá 11. júlí 1924, en S gagnstefndi til viðurkenningar réttindum samkvæmt því skjali. Er H keypti húsið nr. 20, var honum ljóst, að húsið nr. 20A var íbúðarhús, sem jafnan hafði verið búið í, og þar sem það stóð á upphaflegri lóð húss þess, er H hugðist kaupa, hafði hann ástæðu til að kynna sér, hvernig lóðarréttind- Efnisskrá. CLXXKIIT um þess væri háttað. Var eigi talið, að H hefði verið eða mátt vera grandlaus um tilvist lóðarréttinda S, enda þótt þeim væri ekki þinglýst. Var S því dæmd sýkna, en gild metin ákvæði gerningsins frá 11. júlí 1924 um lóðarréttindi og umferðarrétt eiganda bakhússins ..............0.00... Þjófnaður. Manni dæmd refsing samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 fyrir þjófnað íslenzkra og erlendra peninga um borð í skipi .. A var á dansleik og tók þá úr vasa annars manns gleraugu og sló eign sinni á þau. Var A dæmd refsing fyrir þenna verknað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 ............ Er A var einn í herbergi, þar sem hann var gestkomandi, tók hann 200 krónur úr kvenveski og hafði á brott með sér. Honum var refsað samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 A braut rúðu á bakhlið húss og skreið þar inn í skrifstofu. Stal hann þar tveimur vínflöskum. A, sem áður hafði verið refsað, var dæmt 6 mánaða fangelsi samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940, svipting kosningarréttar og kjörgengis samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga og svo greiðsla skaða- bóta vegna rúðubrotsins og hinna stolnu vínfanga ...... A kom í heimsókn til B í Reykjavík og bauð til sölu smyglaðan varning, er hann þóttist geta útvegað. Er B, sem eigi hafði hug á slíkum viðskiptum, brá sér frá, tók A myndavél og hafði á brott með sér. A kvaðst hafa selt myndavélina, en neitaði að tilgreina kaupandann. Síðar skilaði hann B vélinni og baðst afsökunar á tiltæki sínu. A, sem áður hafði verið refsað, var dæmt 4 mánaða fangelsi samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .............000.0... 0. Tveimur mönnum, sem sekir voru um brot gegn 244. gr. laga nr. 19/1940, var í héraði dæmt skilorðsbundið fangelsi og svipting réttinda samkvæmt 3. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940. Í Hæstarétti var ákvæði héraðsdóms um sviptingu réttinda úr gildi fellt, þar sem refsing var skilorðsbundin, sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 22/1955 ..........0000.0. 0... Manni dæmd refsing fyrir áfengisþjófnað úr bifreiðum sam- kvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og svo réttindasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga ..........000....... Maður brauzt inn í þvottahús, þar sem hann stal fatnaði, og var dæmd refsing samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og réttindasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .... Eftir að fjórir menn höfðu sameiginlega staðið að ýmsum glæpaverkum, fóru tveir þeirra og stálu matvælum, er þeir neyttu allir. Fyrir þjófnaðarbrotið var refsað sam- kvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 .........0..00000 000... 3 Bls. 278 30 30 -. 157 227 230 348 354 354 CLEXXIV Efnisskrá. L, sem var saksóttur fyrir þjófnað, hafði m. a. játað á sig hnupl í sambandi við uppskipunarvinnu, en eigi tilgreint nægilega, hvenær né hverju var stolið, og eigi voru at- vik þessi leidd í ljós með öðrum hætti. L varð því ekki dæmt áfall af þessu efni, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 115. gr. laga Nr. 27/1951 ........20202000000ne se L, sem var ölvaður, braut rúðu í útidyrahurð mjólkurbúðar í Reykjavík, opnaði síðan dyrnar, fór inn og leitaði peninga í þjófnaðarskyni, en hafði enga fundið, er lögreglan kom á vettvang og handtók hann. L var dæmd refsing sam- kvæmt 244. gr. sbr. 20. gr. laga nr. 19/1940 og réttinda- svipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .......... Aðfaranótt aðfangadags jóla 1955 var L á leið heim til sín í Reykjavík og kom þá að opnum útidyrum húss nokkurs. Hélt L þá inn í húsið og kom þar í mannlaust svefnher- bergi. Á borði í svefnherberginu voru kr. 58.400.00 í reiðufé, sem L sló eign sinni á, en nokkrar ávísanir, sem þar voru, lét hann liggja. Fé þetta hafði kaupmaður, sem í íbúð- inni bjó, tekið úr verzlun sinni heim með sér um nóttina, og var hann ásamt konu sinni í stofu að búa um jólagjafir, er þjófnaðurinn var framinn. L var handtekinn hinn 7. janúar 1956, og komu þá í leitirnar af þýfinu kr. 33.752.30 auk nokkurra muna, er L hafði keyy* fyrir hluta fjárins. L var dæmd refsing samkvæmt 244. gr. laga nr. 19/1940 og réttindasvipting samkvæmt 3. mgr. 68. gr. sömu laga .. Manni refsað fyrir þjófnað á einkennishúfu skipstjórnarmanns Ærumeiðingar. Ritstjórum tímarits dæmd sekt samkvæmt 234. gr. og 235. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 fyrir meiðyrði og um- mælin dæmd ómerk samkvæmt 1. mgr. 141. gr. sömu laga. Þá var ritstjórunum og dæmt skylt samkvæmt 11. gr. til- skipunar 9. maí 1855 að viðlögðum dagsektum að birta í tímariti sínu auglýsingu um málsúrslit .................. Manni dæmd refsing samkvæmt 108. gr. almennra hegningar- laga nr. 19/1940 fyrir meiðandi ummæli um héraðsdómara í opinberu blaði. Héraðsdómari, er hlut átti að máli, hafði eigi krafizt ómerkingar ummælanna né heldur fjárhæðar til birtingar dómsorða um þau. Kröfur ákæruvalds, er hér að lutu, voru því ekki teknar til greina .................. Fyrir meiðandi ummæli um héraðsdómara og aðstoðarmenn hans var verjanda í opinberu máli dæmd sekt samkvæmt 160. gr. laga nr. 27/1951 og ummælin ómerkt ............ Í munnlegum flutningi kærumáls viðhafði ákærði, sem flutti mál sitt sjálfur, óhæfileg ummæli um handhafa ákæruvalds, og voru ummælin harðlega vítt ...........0.0. 00.00.0000. Bls. 657 657 657 "18 85 457 457 Efnisskrá. CLEXXXV Ökuleyfi. Sjá atvinnuréttindi. Örorka. E hlaut meiðsl í bifreiðarslysi, viðbeinsbrot, sem greri á mis- víxl, og marmeiðsl um hægri olnbogalið. Varanleg örorka hans var metin 8%. Bætur úr hendi eiganda bifreiðarinn- ar voru ekki dæmdar, þar sem ábyrgð á slysinu, að því er E varðaði, varð eigi að lögum á hann felld .............. H hlaut meiðsl í bifreiðarslysi, er leiddi til varanlegs tauga- slens. Varanleg örorka var metin 10%. Ábyrgð á slysinu, að því er tjón H varðaði, varð eigi lögð á eiganda bif- reiðarinnar og voru bætur því eigi dæmdar úr hendi hans.. S slasaðist við vinnu um borð í togara og missti hægri hönd. Varanleg örorka var metin 60%. Bætur fyrir orkutjón dæmdar kr. 350.000.00 auk tryggingabóta frá Trygginga- stofnun ríkisins .............00.0eeeenen ss A slasaðist í þjónustu Vegagerðar ríkisins við brúarsmíð og missti fjóra fingur hægri handar að mestu, svo að höndin varð lítils nýt. Varanleg örorka var metin 47%. Ríkissjóði var dæmt að greiða kr. 200.000.00 fyrir orkutjónið ...... S slasaðist á fæti við starf um borð í togara. Örorka var metin 38%. Bætur vegna orkutjóns dæmdar kr. 210.000.00 auk bóta frá Tryggingastofnun ríkisins ................0.0.... F slasaðist í vinnu á vegum varnarliðs Bandaríkjanna og missti sjón á öðru auga að mestu. Örorka var metin 20%. Bætur dæmdar úr ríkissjóði, kr. 115.000.00, auk bóta, er Trygg- ingastofnun ríkisins greiddi .............2.0.0000 00.00.0000. Bls. 94 100 122 168 702