Il NAFNASKRÁ. A. Einkamál. Bis Aðalheiður Jónsdóttir ..........00000202.0.een eeen 708 Agnar Bogason ...........e.ceseeeeeessr 471 Akraneskaupstaður ........0.0000000 000. ss nn 284 Almennar tryggingar h/f .........0.0.000000.0... 194, 444, 508, 732 Alþýðusamband Íslands .............0....eeeseeeer rr 185 Andersen, Bengta ........2.00.2000000n. sess 85 Andrés Þorsteinsson .........000.eeeeeenen se 718 Anna Kristjánsdóttir ...........0000000.0.veenen sn 393 Arnþrúður Guðjónsdóttir ............00.0000 00... eens 435 Axel Halldórsson ..........00200000.0eeeee sr 368 Áburðarverksmiðjan h/f ............00.00. 00. ven 420 Ármann Magnússon .........0000nss ss 550 Árnason, Pálsson € Co. ....c0.0.000000e 56, 380, 405, 455 Árni Guðmundsson .........00.00.n ses 140 Baldur Guðjónsson ..........0200000....ev enst 383 Baldur Jónsson ..........0000000e0nene ne 520 Barði Barðason ...........000.0..0 sense 94 Bergmann, Stefán ..........2.00000.000 eens 309 Bátatrygging Breiðafjarðar ............0.0.0200.00. 000... 687 Bifreiðastöðin Stefnir s/f .............0.0000200 0000. 89 Bifreiðastöð Vestmannaeyja ............2.020000. 0... 0... 275 Birgir Jónsson .........2000000e0ensessr 667 Bjarni Ragnar Magnússon ...........0020000 000 ens 158 Bjarni Þorsteinsson ...........02000.0.s ss 627 Bjólfur h/f ............0200000 00 sn ns 26 Björgvin Kr. Friðsteinsson ..........000000000n. 0... 470 Borg, Geir ..........22.2000 00 ene 94 Brandur Brynjólfsson ..........0000000....0... 55, 380, 455, 471, 731 Breiðfjörð, William ...........2...0000 000. .vee ern 200 Bæjarútgerð Hafnarfjarðar .............0.2.0000000. 00... 564 Davíð Ó. Grímsson ..........eeeesersess sr 56 Dvergur h/f .............22..0 sens esse ess 330 Efnagerð Reykjavíkur h/f ...........00200000 00 n0 enn. 591 Efnalaug Hafnarfjarðar h/f ............20.00.00 0000 0n ne... sl Egill Benediktsson ............0000....e senn 520 Egill Vilhjálmsson h/f ...........202.00 nes en ens 682 XIV Nafnaskrá. Bls Eimskipafélag Íslands h/f ............22.0000 000... 0... 444, 667 Einar Ágústsson .........20..eseesessnssn sr 555 Einar Björnsson ..........0.eee.eseeseersr ses 155 Einar Björnsson ér Co. ....oceeeseeeesseesssssr 155 Einar Gunnar Einarsson ........2.000000.eeensn nn 28 Einar Sigurðsson ..........0..0.0ee.es.e sess 721 Einar Þorsteinsson .........0.00.0.eeeesess sr 200 Elías Benediktsson .........0.0.0..esn sess 284 Elli. og hjúkrunarheimilið Grund .......00000000000 000... 33, 102 Espholin, Ingólfur G. S. .....000200 0000... 30, 495, 498, 701 Eyjólfur Guðmundsson, dánarbú .......00000000 0000 00... 435 Eysteinn Jóhannsson ........000000000 ns nn 455, 456 Finnbogi Guðmundsson ........0.2000000.e0sssns 189 Fiskiðja Sauðárkróks h/f ............ sess 280 Fiskimjöl h/f ...........2.00000...sesnse 280 Fiskveiðahlutafélagið Njáll .........0202000000esee era 584 Friðrik Friðriksson ...........2000000.0.c eeen 362 Gísli Björnsson, dánarbú .........0.000ceeessnne nn 514 Grettir Lárusson .......0.00.0e00.esssse ses 431 Guðjón Steingrímsson .......00000000sness ar 275 Guðlaugur Ásgeirsson ............e.eeeeeeres sr 247 Guðmundur Benediktsson ........2000.sensesss 247, 335 Guðmundur M. Björnsson .......0.000000.0see eeen 155 Guðmundur Eyjólfsson ........000000eeenseesess nr 435 Guðmundur Guðmundsson .......02000000.000.. ess 470 Guðmundur Magnússon .......000000000envss sn nn a 559 Guðmundur H. Oddsson ......0.0..e..eeeneessssss nr 687 Guðmundur Tryggvason ......000000000 00 nn 602 Guðmundur H. Þórðarson .......0..02.0000.0e 0000. 55 Guðvarður Vilmundarson, þrotabú .........000000.00 00... 275 Gunnar Bjarnason .......00.000esesesssssnss 1 Gunnar Guðjónsson .......2.20000000 nn nn 314, 534 Gunnar Jónsson .........200000.0sss sn 666 Gunnar Scheving Sigurðsson ............00000.00. nn. 431 Gunnlaugur Guðjónsson ........00.200000000. sen 94 Gústaf A. Sveinsson ..........00000 eens 271, 555, 627 Hafnarfjarðarbær .............2.000..sssosssser 564. Hafþór Guðmundsson .........200.0.0.sees ss 4t1 Halldór Matthíasson ..........220000e.eeeen en 501 Halldóra Stefánsdóttir .............00200..0. never 35 Hannes Hreinsson .........2.0000..eeeesses 314 Hans Steinason ..........2.200.0.0sessenes 666 Hans Petersen h/f ...........0.020200 00 neee 674 Haukur Egilsson ...........200000 0000 ee enn 356 Haukur Pétursson ..........002020000 neee 89 Helgi Benediktsson ........0000..0.0. 0... 144, 595, 687, 7132 Nafnaskrá. XV Bls. Helgi Guðmundsson .......0...00.00000. 0. sn sr 259 Hentye, Johan Andreas .........002000.. s.s nn 330 Hjalti Einarsson ...........0000000000 ss ns 359 Hjálmar Þorsteinsson ér Co. ......00000000.n ss 472 Hólmfríður Kristjánsdóttir ...............02000000 00... 0... 456 Hvammshreppur ..........22000000 000. ss 482 Högni Jónsson ..........00.ssns ess 456 Icelandic Marketing Company ......0000000 00 eeen 701 Ingi Sigurjón Guðmundsson ..........2000..0eee ee. 525 Ingimundur Gestsson ...........00200..0 sn ss es 550 Ingvar G. Oddsson .........0...eeeesssss 309 Ís h/f, Kópavogi ...........0....0nees ss 666 Ísfell h/f ..........0..000.00 s.n 259 Jarðakaupasjóður ríkisins ............0020000.. 0... en. 602 Jens Runólfsson .........020000000 sess 667 Jensen, Harry ÁA. ......0000000000n sn 295 Jensen, Lilly Th. ........200.200.200 0000 ner 295 Jensen, María Hugrún Ólafsdóttir ...........0.0.0000 0000... 426 Jóel Jónasson .........02000000.. ss sn 166 Jóhann Steinason .......00000000.0. nn 666 Jóhann Sveinbjörnsson ..........00022000000 0000 501 Jón Björnsson ...........000000000 ss 346 Jón Rafn Einarsson ..........0000000.0snss ss 121 Jón Eiríksson ........002000000.00sv ess 275 Jón Gíslason ..........2.000000.0sss nn 564 Jón Guðmundsson .......000002000. sess nn 81 Jón Hjaltason ...........00000000. s.s nr sn 275 Jón Jóhannesson .......00220000 00 ssð sn 667 Jón Jónsson .........2.0000000 ss ss 470 Jón Á. Ketilsson .............0..... ss 414 Jón Sigurðsson .. ........00.000... ss 500 Jón Björgvin Sveinsson ...........202000 000. en ess 372 Júpiter h/f ...........00.0022 00... ört V/s Jökulfell, vátryggjandi ................0..00.0 00... nn 455 V/b Jörundur Bjarnason .............00000.0. 0. sann 495 Kaupfélag Eyfirðinga ..............0.2.2.0.. eeen 185 Kjartan Bjarnason ........000200000.s ss ss sn 166 Knattspyrnufélag Reykjavíkur ............2..020000. 00.00.0000. 414 Knudsen, Ósvald ..............0.%0... ens nn 426 Kópanes h/f .........0.00220002.0000nn ss 498 Kreisjugendamt í Eckernförde ...............0..00.0...... 277, 627 Kristinn Helgason ...........00000000.0 00. ses 11, 314 Kristinn Kristinsson ...........0.00.0....s ss 470 Kristín Brynjólfsdóttir ...............22020.00. sn. sn 390 Kristín Sveinbjörnsdóttir ...............22..0.0. s.n vs 56 Kristjana Ísleifsdóttir ..............220..0..... ens 470 XVI Nafnaskrá. Bls. Kristján Bjarnason ...........0.0.0.ssssss ns 435 Kristján Gíslason ........0.00000000.00.sesss ss 35 Kristján Guðlaugsson .........0.000..... sess 466 Kristján Sigurmundsson .............20....0. 0. ess nn. 472 Kristján Þorsteinsson ...............00000 000. senn 550 Landssamband vörubifreiðarstjóra ...........02.00000 000... 185 Landssími Íslands ................eeenseeesss 38 Lárus Sigurbjörnsson ..........0..e...eessssss 607 Leifur Erlendsson ..........0.000.0... sens 514 Litla Skógerðin h/f ...................0.ens ss 295 Loftur Jens Magnússon ............zeesessesssssr 470 Lúðvík Kristjánsson .............0.2.00..0s seen 687 V/s Lynæs O.Y.T.V., eigendur ...........0.00.0000.0 nn 330 Lýsi á Mjöl h/f ..........22200.00. 000 nn seen 564 Magnús Albertsson ...........eeeeeessssss ss 351 Magnús Árnason .........ceeeeesesesnsar sr 194 Magnús Gunnarsson .........0.0..ssssss 520 Magnús Ólafsson ............essenssð ess 38 Málfreð Friðriksson ..............0000... e.s. ss 365 Mjölnir h/f .........2022000000 sens 383 Móses Guðmundsson ..........0.020...n.e ss 21 Njáll Sveinbjörnsson ...........000000. 0... ss 501 Oddur Helgason ..........2200.00.. senn 233, 247, 335, 431 Olíusamlag útvegsmanna, Neskaupstað ........000000.00.0... 26 Ólafur Ingimar Ögmundsson ...........e..see ess 372 P. Beiersdorf ér Co. A/G .......0000.s eens 591 Páll Eyjólfsson .........000000.senssss ss 226 Pétur Pálsson ........00000eeessesssrsn 697 Pétur Fr. Sigurðsson ........220.0000s ns senn 121 Pétur Sveinsson .......0000000.00. sens 145 Rafgeymar h/f .........00000000.sse ss 275 Ragnar Björnsson .........20000.seessnss 283 Ragnar Halldórsson ........e0eessesssrssss 33 Ragnheiður Magnúsdóttir ...........0200000.0.se sn s.n. 708 Reykjavíkurbær .........0.20002 0000... 56, 236, 247, 390, 420, 682 Ríkissjóður .......0.0.00000000.. 102, 158, 170, 173, 314, 602, 697, 731 Ríkisspítalarnir ..............2... oeesees sn 482 Samband íslenzkra samvinnufélaga .........000000. 0... 000... 236 Sameinaðir verktakar ............2000..sesess ss 525 Samvinnufélagið Hreyfill ................2002.0. 00... 550 Sandholt, Þór E. ...........0.0..0 sess 674 Siglufjarðarbær ................20000 0... sess 718 Sigríður Árnadóttir ................000.. 0 nn 607 Sigríður Pálsdóttir ..............0..0...eessss ss 1 Sigríður Sigurjónsdóttir ...............22.0.... 0... 627 Sigurður Eyjólfsson ...........0.000 00... enn 435 Nafnaskrá. XVII Bls. Sigurður Kristjónsson .......000000. 00... eo 687 Sigurður Oddsson, dánarbú ........000000.0. se 666 Sigurður Ófeigsson ......0..00.0.00.00n enn 667 Sigurður Pétursson ........00000.0nnsssnnssr ss 226 Sigurður Sveinbjörnsson .........00000nssssensssn sn 354 Síldarverksmiðjur ríkisins ..........000000ssstenss nr 718 Skipaútgerð ríkisins ........000000.e0sneseesess renn 290 Skuld, vátryggingarfélag .........02000000seessnnen sn 456 Snorri Magnússon .......0000000 000... so 7 Sólrún Jónsdóttir ..........0.0.e0eeeeennnsrr nn 346 Sólveig Sigríður Magnúsdóttir ..........20000.00 0. nn... 0... 158 Sportvöruhús Reykjavíkur .......0.0000000 000. enn senn 155 Stefanía Lóa Valentínusdóttir .........0000000 s.n... 00... 158 Stefán Valgeirsson ..........00000 0. snesssnn rn 4tl Steinn Jónsson ........00000s00 ss 405 Stephensen, Stephan ........020000 ens sense 393 Stephensen, Þorvaldur .........0.2200000neenennrrnn rr 233 Stýrimannafélag Íslands ..........000.000 00. ene ner 501 Suðurfjarðarhreppur ........00000 00 s.s ssnnr er 290 Sumarliði Betúelsson .........00.0000 00. 35 Sveinbjörn Þorsteinsson .......2000000 0 snar 277, 621 Sverrir Aðalbjörnsson .......002000 000 ns 27 Sæmundur Ólafsson f. h. eigenda m/b Sigurðar Stefánssonar .. 30 Sæmundur Þórðarson ......00000sssenns nn 405 Teitur Bjarnason .......2200000eee sess 144 Thorberg, Magnús, þrotabú ........00000 0000 ennve nn 368 Thorlacius, Magnús ........0.000.0 000. senn 85 Tollstjórinn í Reykjavík .........0.00000..ennsns nn 155 Tómas Ólafsson ........0.0.000 0. 577 Tryggingarstofnun ríkisins .......2..000000e neee eenn nn. 155 Tryggvi Ófeigsson ......00.000..00..... lr 508 Trolle ér Rothe h/f .......0200.000 rns 458 Útgerðarfélag Grindavíkur h/f ........ 351, 354, 356, 359, 362, 365 Úterðarfélag S.Í.S., Reyðarfirði .............0.0..000..... 455, 458 Útibú Útvegsbanka Íslands h/f í Vestmannaeyjum ............ 275 Vagn E. Jónsson ......0000000n00s sn 559 Valdimar Björnsson ......20.0200200en sess 405 Veiðarfæragerð Vestmannaeyja ........000000.0. 0. sn 275 Verkalýðs. og sjómannafélag Álftfirðinga .................... 140 Vigdís Kristjánsdóttir ............020020000 0000 öl4 Vigfús Einarsson ........202000.00.sssns 276 Vinnslustöðin, Vestmannaeyjum .......0.200000 00. n 595 Vinnumálasamband samvinnufélaganna .........000000 00... 185 Víglundur Jónsson .......2000000n esne nes 687 Vörubílstjórafélagið Valur ...........000000 0... n er 185 Waage, Jón EB. ......20000000000 sens 466 XVIII Nafnaskrá. Bls. Waage, Þórunn ..............0.....svensss ss 466 Walsh, Robert P. .........22000000 00 eens 170, 173 Wolsey Ltd. ............02000200 0000 555 Rr 145 Yr 145 Þjóðleikhúsið ..............00.0..0...s.enn 607 Þorsteinn Einarsson .................0..0.s ess 200 Þorvaldur Steinason .............0..200.0 ene 189 Þór Jóhannsson ..............0000..s ess 145 Þórður Teitsson .................2.... seen 346 Þórir Jónsson ..............00000. 0 ns sess 708 B. Opinber mál Ásgeir Bjarnason ............00.0...0 000 544 Björgvin Hafsteinn Hjartarson ...........0000000...0.. 350 Boeyden, Henricus ...............00..0.00seese rr 318 Bondvelle, Karel ................20...0eeeeee 248 Devriendt, Henri ................00000.ves senn 241 Egill Þorgilsson ...................v.eeesee se 511 Einar Egilsson ...............0000. 00. .nn nn 406, 628 Einar Júlíusson ..............0.0. 0. ..enssss sr 151 Finnbogi Guðmundsson ............00000.0. 00 sn T1 Friðgeir Ragnar Guðmundsson ...........00000e0eee see 117 Gísli Gíslason .............0...000 0... ss 342 Gísli Kristján Guðmundsson ...........00..00. 00. 23 Gísli Þorvaldsson ...........00000.. s.n 100, 101 Grétar Emil Ingvason .............00.00 0000. 406, 628 Guðmundur Guðjónsson ...............00..ss ess 111 Gunnar Valdimar Hjartarson ....................n nv en 229 Halldór Kristján Kristjánsson ..................00.0.00.000.. 47 Hallemeesch, Frans ............00000.... sn 176 Hansen, Egon Hornshöj .............00..0.. 0. nn. 16, 436 Helgi Trausti Hjartarson ..............00..... 0 enn 459 Ingólfur Stefánsson ..............0..sesssss es 597 Ingveldur Ólafsdóttir .............2..2.0.. 0. en nes 459 Jakob Vigtýr Leó Ólafsson ...........0.00000..... 78 Jóhann Símonarson ...........0000s.ssn sess 338 Jón Hermann Jónsson ........000000000000 0... se 586 Jón Ísak Magnússon ..........0.00..00 0. nes 206, 222 Kristján Ágústsson ............000000.0. se 406, 628 Kristján Gestsson ................000 000. 476 Leifur Böðvarsson ...........2...0... sens 406, 628 Magnús Bjarnason ..............0000..ð sess 406, 628 Margrét Dagbjört Bjarnadóttir ............20.0000...0.0.. 406, 628 Nafnaskrá. XIX Bls Margrét Ingimarsdóttir ...........000000.eneenene rn enn. 348 Olsen, Edward Kristinn .........0.00.0000.eenennnnen00..... 406, 628 Olsen, Gerhard ........00000ssnsnnerer ns 406, 628 Ólafur JÓNSSON ......cceesssnesrrrn rr 11 Pétur Hafliði Ólafsson .......ceceeceesnsesn ns 406, 628 Pidgen, Frederic Harold .........000e000eeeeeensnonnnnnn 74 Runólfur Sölvason ........00eesssssssss sg 100, 101 Saundersen, Henry .........eeeessssnonnsesesssssss rr 487 Sigurgeir Jóhannsson .......00000eesseeessrssrvernrrsn rr 338 Stefán Ólafur Gíslason .........e.eceeeeesss nn 406, 628 Stefán Ándreas Pálsson .....0.ceoessssessssn sr 406, 628 Thoroddsen, Jónas .....c.ceeessseecesvrenrnr sr 406, 628 Tómas Kristjánsson .......000000. seen eennre enn. 406, 628 Vanneuville, Albert ........0000esessseesvessnnsnan nn 407 Vilhjálmur Elías Þórhallsson ........00ceeeeeeeneoonennne0... 107 Þorsteinn Þorsteinsson ......ooeessssesssssnn ss 722 Östergaard Jörgensen, Bent ........000000anneener enn... 16, 436 um 1832, 1885, 1903, 1905, 1905, 1914, 1920, 1921, II. SKRÁ lög, reglugerðir, samþykktir o. fl., sem til er vitnað í XXVIII. bindi hæstaréttardóma. 15. ágúst. Tilskipun viðvíkjandi réttargangsmátanum við undir. réttina á Íslandi í öðrun málum en beim, sem viðvíkja ill- virkja — og opinberum pólití-sökum. 5. gr. — 556. nr. 29. 16. desember, Lög um lögtak og fjárnám án undanfarins dóms eða sáttar. 15. gr. — 559, 561. nr. 48, 18. nóvember. Lög um vörumerki. 591, 593. 13. gr. — 557, 594. 14. gr. — 557, 594. nr. 14, 20. október. Lög um fyrning skulda og annarra kröfu- réttinda. — 591. 1. gr. — 482, 483. 3. gr. — 95, 99, 485, 543. á. gr. — 99. 11. gr. — 482, 483. nr. 66, 10. nóvember. Lög um heimild til að stofna hlutafélags- banka á Íslandi. 11. gr. — 422. 12. gr. — 422. nr. 56, 30. nóvember. Siglingalög. 13. gr. — 334, 454, 538. 147. gr. — 90. 236. gr. — 331, 578, 586. nr. 5, 18. maí. Lög um bann gegn botnvörpuveiðum. 1. gr. — 75, 77, 78, 79, 178, 179, 242, 243, 246, 249, 250, 255, 319, 320, 325, 328, 409, 413, 490, 491, 494. 2. gr. — 250, 251, 258. 3. gr. — 15, 7", 78, 79, 178, 179, 242, 243, 246, 249, 251, 258, 319, 320, 329, 409, 413, 490, 491, 494. nr. 77, 27. júní. Lög um hlutafélög. — 564. 16. gr. — 574. 1922, 1984, 1928, 1928, 1929, 1980, 1988, 1933, 1933, 1935, 1935, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKI 19. gr. — 54. 30. gr. — 511. 31. gr. — 576, 5". 31. gr. — 573. nr. 39, 19. júní. Lög wm lausafjárkaup. 43. gr. — 264, 267. 52. gr. — 264. 54. gr. — 264, 267. nr. 4, 11. apríl. Lög um að miða við gullkrónur sektir fyrir landhelgisbrot. 1. gr. — 75, 78, 178, 242, 249, 319, 409, 490. nr. 24, 7. maí. Lög um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 11. gr. — 105. mr. 83, 7. maí. Lög um skattgreiðslu h/f Eimskipafélags Íslands. — 422. mr. 10, 16. febrúar. Reglugerð um eftirlit með verksmiðjum og vélum. 317. gr. — 105. nr. 2, 7. janúar. Lögreglusamþykkt fyrir Reykjavík. — 400. 3. gr. — 438, 442. 28. gr. — 113, 116, 439, 442. 32. gr. — 42. 43. gr. — 439, 442. 45. gr. — 442. 46. gr. — 439, 442. 96. gr. — 113, 438, 439, 442. nr. 61, 23. júní. Lög um laæ- og silungsveiði. — 340, 344. mr. 84, 19. júní. Lög um varnir gegn óréttmætum verelunar-- háttum. — 591, 593. 1. gr. — 594. 9. gr. — 557. nr. 93, 19. júní. Víæillög. 43. gr. — 432. 44. gr. — 432. 48. gr. — 432. TA. gr. — 521, 522. nr, 33, 9. janúar. Áfengislög. 14. gr. — 206, 208, 217. 15. gr. — 206, 208, 209, 218, 219, 220, 221. 27. gr. — 206, 207, 208, 217, 221. 33. gr. — 206, 208, 209, 218, 219, 220, 221. nr. 118, 18. maí. Lög um Hæstarétt. 38. gr. — 335, 380, 727. XXII 1935, 1936, 1936, 1936, 1936, 1938, 1938, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 44. gr. — 266. 4T. gr. — 266. nr. 135, 31. des. Framfærslulög. — 484. 13. gr. — 484. nr. 8, 1. febrúar. Lög um erfðaábúð og óðalsrétt. — 604. 27. gr. — 603, 604, 605, 606. nr. 85, 23. júní. Lög um meðferð einkamála í héraði. — 521, 556, 720. XVII. kafli. — 509. 5. gr. — 155. 36. gr. — 349. 67. gr. — 350. Tl. gr. — 415. 88. gr. — 291, 556, 721. 105. gr. — 34, 43, 433, 721. 106. gr. — 155. 108. gr. — 595. 109. gr. — 27. 114. gr. — 141. 117. gr. — 469. 118. gr. — 336, 551. 120. gr. — 264, 435, 627. 133. gr. — 172, 175. 186. gr. — 280. 191. gr. — 266. 193. gr. — 519, 596, 597, 688. 198. gr. — 276 199. gr. — 280. 208. gr. — 29. 211. gr. — 146. nr. 92, 23. júní. Lög um jarðakaup ríkisins. — 605. nr.96, 23. júní. Lög um, að Mjólkursamsalan í Reykjavík og Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda skuli vera undanþegin útsvari og tekju- og eignarskatti. — 422. nr. 62, 11. júní. Lög um bókhald. 1. gr. — 657, 659. 2. gr. — 657, 659. 19. gr. — 631, 638, 639, 641, 657, 659, 660. 20. gr. — 638, 639, 657, 660. nr. 80, 11. júní. Lög um stéttarfélög og vinnudeilur. — 186, 187, 188, 189. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXIII 44, gr. — 186, 187, 189. 67. gr. — 188. 1938, nr. 183, 25. nóvember. Reglugerð um tollheimtu og tolleftirlit. 29. gr. — 598. 30. gr. — 597, 598, 60. 41. gr. — 598, 601. 84. gr. — 598. 93. gr. — 598, 601. 1940, nr. 19, 12. febrúar. Almenn hegningarlög. VI. kafli — 138, 437, 438. 12. gr. — 55. 20. gr. — 1L1, 112. 22. gr. — 632, 661. 49. gr. — 630. 68. gr. — 12, 15, 72, 74, 112, 230, 233, 439, 442, 443, 631, 641, 657. 69. gr. — 154, 207, 208, 209, 223, 225, 630, 641, 657, 658, 660. T1. gr. — 225. 72. gr. — 72, 630, 631. TA. gr. — 340, 341, 344, 345. 76. gr. — 443. TT. gr. — 138, 319, 442, 443, 657, 658, 660. 146. gr. — 638, 656, 657. 200. gr. — 111, 112, 115. 215. gr. — 12, 15, 48, 55, 230, 232, 478, 481. 217. gr. — 16, 436, 438, 441. 218. gr. — 118, 123, 124, 138. 219. gr. — 230, 233, 400, 478, 481. 244. gr. — "72, Tá. 248. gr. — 630, 638, 656, 657. 259. gr. — 442. 262. gr. — 638, 639, 657, 659, 660. 264. gr. — 162, 164. 1940, nr. 85, 12. febrúar. Lög um heilbrigðisnefndir og heilbrigðis- samþykktir. — 126. 4. gr. — '26. 1940, nr. 52, 12. febrúar Framfærslulög. — 484, 485. 81. gr. — 484. 1940, nr. 140, 20. júní. Auglýsing um ýmsar tegundir raffanga. — 678. 1941, nr. 23, 16. júní. Bifreiðalög, 162. 7. gr. — 439, 442. 9. gr. — 478, 479, 481. 14. gr. — 230, 232. KKIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. #1. 1941, 1941, 1942, 1943, 1945, 1945, 1946, 1946, 194, 20. gr. — 439, 442. 23. gr. — 24, 25, 108, 439, 442, 544, 545, 546, 549, 588. 26. gr. — 12, 15, 42, 230, 232, 312, 400, 439, 442, 479. 21. gr. — 12, 15, 230, 232, 400, 439, 442, 478, 479, 481, 544, 545, 549. 34. gr. — 10, 42, 92, 93, 160, 373, 379. 35. gr. — 42, 92, 160, 373, 377. 38. gr. — 12, 15, 24, 25, 108, 110, 230, 232, 439, 442, 479, 544, 545, 546, 549, 588. 39. gr. — 12, 15, 24, 108, 230, 233, 439, 443, 478, 479, 482, 545, 546, 549, 588. nr. 24, 16. júní. Umferðarlög. 2. gr. — 230, 232, 400, 439, 442, 476, 479, 481. 4. gr. — 12, 15, 25, 108, 230, 232, 400, 439, 442, 478, 479, 481, 544, 545, 549, 588. 5. gr. — 112, 116, 442. 1. gr. — 312. 14. gr. — 12, 15, 25, 108, 110, 112, 230, 232, 439, 442, 545, 549, 588. nr. 112, 9. október, Lög um lag- og silungsveiði. 30. gr. — 339, 341, 343, 344, 345. 89. gr. — 339, 343. 93. gr. — 339, 343. nr. 61, 4. júlí. Lög um málflytjendur. 8. gr. — 87. nr. 116, 30. desember. Lög um ættaróðal og erfðaábúð. 4T. gr. — 606. nr. 66, 12. apríl. Lög um útsvör. 4. gr. — 240. 6. gr. — 237. 8. gr. — 237, 240, nr. 67, 12. apríl. Lög um fasteignaskatt til bæjar. og hrepps- félaga og Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. — 421, 422, 423, 424, 425, 1. gr. — 433, 425. T. gr. — 423, 425. nr. 4, 26. febrúar. Lög um sölu þjóðjarða og kirkjujarða. — 603, 605. ' 1. gr. — 606. nr. 50, 7". maí. Lög um almannatryggingar. 46. gr. — 156, 157. 58. gr. — 164. 112. gr. — 156, 157. 113. gr. — 156, 157. nr. #0, 5. júní. Lög um fjárhagsráð, innflutningsveralun og verðlagseftirlit. 194, 1947, 1947, 1947, 1948, 1948, 1948, 1948, 1949, 1949, 1949, 1950, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKV 13. gr. — 638, 655, 658. 22. gr. — 630, 638, 641, 656, 657, 658. nr. 80, 5. júní. Framfærslulög. 76. gr. — 485. nr. 82, 31. júlí. Reglugerð um fjárhagsráð, innflutningsveralun, gjaldeyrismeðferð og verðlagseftirlit. 25. gr. — 638, 655, 658. 39. gr. — 638, 641, 657, 658. nr.87, 5. júní. Lög um afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. 3. gr. — 14. nr. 128, 29. desember. Lög um dýrtíðarráðstafanir. VII. kafli. — 316. 41. gr. — 316, 317. nr. 14, 8. mara. Lög um ákvörðun fésekta. 1. gr. — 206. nr. 42, 5. apríl. Lög um útflutning og innflutning á íslenzkum og erlendum gjaldeyri. — 656, 658, 659, 661, 662, 663, 664. 2. gr. — 638, 639, 656, 657, 658, 659. T. gr. — 638, 639, 658. nr. 4, 5. apríl. Lög um vísindalega verndun fiskimiða land- grunnsins. — "76, 79, 179, 243, 251, 255, 320, 324, 409, 491. mr. 100, 29. desember. Lög um dýrtíðarráðstafanir vegna al- vinnuveganna. — 316, 317. 22. gr. — 316, 317. 23. gr. 316. nr. 40, 23. maí. Lög um áburðarverksmiðju. — 422, 424. 8. gr. — 424, 425. 9. gr. — 420, 421, 423, 424, 425. nr. 41, 25. maí. Lög um gildistöku alþjóðasamnings um sam- ræmingu nokkurra reglna varðandi loftflutninga milli landa. 18. gr. — 90. 20. gr. — 90. nr. 52, 25. maí. Lög um fiskiðjuver ríkisins í Reykjavík. — 422. nr. 11, 20. janúar. Heilbrigðissamþykkt fyrir Reykjavík. 56. gr. — 723. 79. gr. — "25. 135. gr. — 725. 151. gr. — '725. 253. gr. — 723. 255. gr. — 123. XXVI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1951, 1951, 1951, 1951, 1952, nr. 5, 29. janúar. Lög um breyting á lögum nr. 5 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum. — 15, 17, 79, 243, 246, 249, 251, 320, 325, 328, 329, 409. 1. gr. — Tó, 78, 178, 179, 242, 249, 253, 319, 409, 413, 490, 493, 494. nr. 6, 29. janúar. Lög um breyting á bifreiðalögum nr. 23 16. júná 1941. 2. gr. — 108, 110, 439, 442, 545, 549, 588. nr. 27, 5. mara. Lög um meðferð opinberra mála. 15. gr. — 349. 67t. gr. — 350. TT. gr. — 102. 89. gr. — 549. 114. gr. — 206. 115. gr. — 556. 118. gr. — 152, 206, 436. 130. gr. — 634. 131. gr. — 634. 132. gr. — 634. 133. gr. — 634. 134. gr. — 634. 135. gr. — 634. 136. gr. — 634. 141. gr. — 116. 145. gr. — 16. 159. gr. — 726. 160. gr. — "726. 171. gr. — 348. 174. gr. — 100. nr. 110, 19. desember. Lög um lagagildi varnarsamnings milli Íslands og Bandaríkjanna og um réttarstöðu liðs Bandaríkj- anna og eignir þess. — "OL. 12. gr. — 160. nr. 21, 19. mara. Reglugerð um verndun fiskimiða umhverfis Ísland. 1. gr. — 76, 79, 179, 243, 250, 251, 255, 320, 324, 409, 491. nr. 89, 4. febrúar. Lög um heimild fyrir sveitarstjórnir til að innheimta með álagi fasteignaskatta til sveitarsjóða. — 423, 424, 425. nr. 81, 8. desember. Lög um breytingu á lögum nr. 44 5. apríl 1948 um vísindalega verndun fiskimiða lanagrunnsins. — "6, 79, 243, 251, 255, 320, 409, 410, 413. 1. gr. — 179, 410, 413, 491, 494. nr. 82, 8. desember. Lög um breyting á lögum nr. 5 18. mí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum. 1953, 1954, 1951, 1955, 1955, 1956, Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKVII — 75, 79, 179, 325, 328. 1. gr. — 75, 77, 78, 79, 178, 179, 242, 243, 246, 249, 250, 255, 319, 320, 409, 413, 490, 491, 494. nr. 88, 24. desember. Lög um skipan innflutnings. og gjaldeyris- mála, fjárfestingarmála o. fl. — 655. 3. gr. — 151, 152, 631, 638, 639, 656, 658, 659, 660, 66, 662, 663. 4. gr. — 151, 152. s. gr. — 459, 460, 462, 465. 11. gr. — 152, 153, 154, 460, 465, 630, 631, 638, 639, 641, 656, 657, 658, 660, 661, 662, 663. 15. gr. — 656. nr. 212, 28. desember. Reglugerð um skipan innflutnings- og gjaldeyrismála, fjárfestingarmála o. fl. 13. 15. 23. 27. 28. gr. — 151, 152, 631, 638, 639, 656, 658, 659, 660, 661, 662, 663. gr. — 151, 152. gr. — 459, 460, 465. gr. — 152, 153, 460, 465, 631, 638, 639, 641, 657, 658, 660, 661, 662, 663. gr. — 656. nr. 20, 8. mara. Lög um vátryggingarsamninga. 25. gr. — 194, 195, 196, 199, 453. nr. 58, 24. apríl. Áfengislög. — 100. 4. 6. 17. 18. 19. 24. 33. 35. 39. 42. 45. gr. — 512, 513. gr. — 438, 442. gr. — 206, 217. gr. — 206, 208, 209, 218, 219, 220, 221. gr. — 209, 223, 225. gr. — 23, 24, 25, 108, 439, 442, 544, 545, 546, 549, 588. gr. — 206, 207, 438, 512, 513. gr. — 438, 442. gr. — 206, 209, 220. gr. — 209, 223, 225. gr. — 24, 25, 108, 110, 439, 442, 545, 549, 588. nr. 22, 3. mdí. Lög um breytingar á almennum hegningarlög. um nr. 19 frá 12. febrúar 1940. — 437. nr. 53, 26. janúar. Auglýsing um umferð og umferðarmerki í Reykjavík, II. 16. tl. — 439, 442. nr. 20, 1. mara. Lög wm breyting á almennum hegningarlögum mr. 19, 12. febrúar 1940. 1. gr. — 439, 442. KXVIII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1956, nr. 63, 21. ágúst. Bráðabirgðalög um afnot íbúðarhúsa í kaup- stöðum. 2. gr. — 459, 460, 465. 4. gr. — 459, 460, 465. 1956, nr. 68, 17. ágúst. Lög um tollheimtu og tolleftirlit. 22. gr. — 601. 38. gr. — 598, 599, 600, 601. 42. gr. — 597, 598, 601. IV. EFNISSKRÁ. A. Atriðisorð efnisskrár. Ábyrgð. Sjá einnig skaðabætur. Aðför. Sjá fjárnám, fógetagerð- ir, innsetningargerðir, útburð- argerðir. Aðgerðarleysisverkanir. kvörtun, tómlætisverkanir. Aðild. Sjá réttarfar. Aðildarskýrslur, Sjá loforð, rétt- arfar, samningar, sönnun. Áfengislagabrot. Áfrýjun. Sbr. kæra, réttarfar. Áfrýjunarleyfi. Ágreiningsatkvæði. kvæði. Ákæra. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun, líkamsárás, skaðabætur. Alþjóðalög. Analogia. Sjá lög, lögskýringar. Árás. Ásetningur. Sjá refsingar. Sjá Sjá sérat- Barnaverndarnefnd. Sjá börn. Barnsfaðernismál. Sjá frávísun. Börn. Bifreiðar. Blóðtaka. Bókagjöf. Sjá gjafir. Bókhald. Borgararéttindi. Botnvörpuveiði. Sjá fiskveiðibrot. Dagsektir. Dánarbætur. Dánargjafir. Sjá gjafir. Dómar og úrskurðir. Sjá réttar- far. Dómarar. Eftirgrennslan brota. Sjá einnig sönnun. Eiður. Eignarréttur. Eignarupptaka. eignar. Embættismenn. Sjá yfirvöld. Endurheimta. Sjá einnig kaup og sala. Erfðir. Sjá gjafir. Sjá upptaka Farmflutningur. Fasteignaskattur. Sjá skattar og gjöld. Fasteignir. Sjá eignarréttur, kaup og sala, landamerkjamál, vettvangsmál. Félög. Sjá hlutafélög. Hiskveiðibrol. Fjárfesting. Fjárnám. Foreldravald. Framfærsla. Framkröfur. Frávísun. Frestir. Fyrning. Gáleysi. Sjá refsingar, skaða- bætur. Gjafir. KKK Gjafsókn, gjafvörn. Gjaldeyrir, gjaldeyrisbrot. Greiðsla. Sjá einnig kaup og sala. Gæaluflugvél. Sjá fiskveiðibrot. Gæzluvarðhald. Handtaka. Heilbrigðismál. Heimasveit. Sjá framfærsla. Heimilisfang. Sjá framfærsla. Heimvísun. Sjá ómerking, réttar. far. Hlutafélög. Hlutdeild. Húsabyggingar. Innsetningargerðir, Ítrekun. Jarðhitaréttindi. Játning. Sjá sönnun. Kaup og sala. Sbr. eignarréttur. Kjarasamningar. Sjá Félagsdóm- ur. Kosningarréttur. réttindi. Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, endur- heimta, greiðsla, kaup og sala, samningar, skaðabætur, skulda. bréf, víxilmál. Kvörtun, sbr. tómlætisverkanir. Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kyrrsetning. Kærumál. Sjá borgara- Landamerkjamál. Landhelgismál. Sjá fiskveiðibrot. Lazx- og silungsveiði. Leiðbeiningarskylda dómara. Sjá kærumál, réttarfar. Lífsgjafir. Sjá gjafir. Líkamsárásir, úkamsmeiðsl. Líkur. Sjá sönnun. Loforð. Efnisskrá. Læknar. Sjá einnig refsingar, líkamsárás, skaðabætur. Lög, lögskýring. Löghald. Sjá kyrrsetning. Lögmenn. Sjá málflutningsmenn. Lögregla. Sbr. handtaka, sönnun. Lögveð. Málflutningsmenn. Sbr. réttar. far. Málflutningur. Sjá réttarfar. Málskostnaður. Manndráp. Mat og skoðun. Neyðarvörn. Nytjastuldur. Ómaksbætur. Ómerking. Opinber mál. Sjá ómerking, rétt- arfar. Peningar. Refsingar. Réttarfar. Ríkissjóður. Sbr. ábyrgð. Saknæmi. Sameign. Sjá eignarréttur. Samningar. Samvinnufélög. Sáttir. Sératkvæði. Siðferðisbrot. Sjá skírlifisbrot. Sjó. og veralunardómur. Sjóréttur. Sjóveð. Skaðabætur. Skattar. Skilorðsbundnir dómar. Skírlífisbrot. Skuldabréf Stéttarfélög. Sjá Félagsdómur. Efnisskrá. EKKI Stjórnsýsla. Vátrygging. Sveitarfélög. Sjá stjórnsýsla. Veð. Sjá lögveð, sjóveð. Svipting réttinda. Sjá refsingar. Veðskuldabréf. Sönnun. Veltuútsvör. Sjá skattar og gjöld. Verðlag. Talvél. Veralun, veralunarhættir Tilraun. Verelunarleyfi. Tómlæti. Vextir. Tryggingarreikningur. Sjá Vinnusamningar. skaðabætur. Vitni. Tryggingar. Sjá dánarbætur, Vígælar. skaðabætur. Vörumerki. Umböð. Yfirvöld. Umferðarlög. Sjá bifreiðar. Upptaka. Úrskurðir. Þjáningar. Sjá skaðabætur. Útburðargerðir. Þjóðleikhús. Sjá gjafir. Útivist aðilja. Útsvör, Sjá skattar og gjöld. Örorka. Sjá skaðabætur. B. Efnisskrá. Ábyrgð. Sjá einnig skaðabætur. Strokvinda, knúin rafmagni, var í þvottahúsi Elli- og hjúkrunar. heimilisins Grundar (G). Hreyfiás vindunnar, sem snerist hratt, þá er hún var Í gangi, var um 10 em inn undir borði vindunnar, 12 cm fyrir neðan borðið og 70 em fyrir ofan gólf. Straumrofi vindunnar var uppi á vegg. Eftir síðari skoðun hafði Verksmiðju. og vélaeftirlit ríkisins vottað, að umbúnaður væri í lagi. Hreyfiásinn var samt óvarinn, þrátt fyrir það þótt boðið væri í 2. mgr. 11. gr. laga nr. 24/1928 og 1. mgr. 37. gr. reglugerðar nr. 10/1929, að hreyfihlutar véla, sem mönnum getur stafað hætta af að nálgast, skuli vera varðir hlífum eða girðingum. Stúlkan Á var hinn 13. febr. 1948 að slétta vasaklúta o. fl. í vindunni. Þá er hún beygði sig til að taka upp klúta, er fallið höfðu á gólfið, vafðist hár hennar, sem var óvarið, utan um hreyfiásinn, og skipti það engum togum, að hluti af húðinni á höfði hennar flettist af með hárinu frá hægri augabrún og aftur fyrir miðjan hvirfil, en þar slitnaði höfuðleðrið alveg frá höfðinu, og losnaði Á þá um leið. Hinn 25. sept. 1952 höfð- aði Á skaðabótamál á hendur G vegna slyssins. Með óáfrýj- uðum dómi 1. okt. 1954 voru henni dæmdar kr. 56.161.13 með XKKII Efnisskrá. Bls. 6% ársvöxtum frá 5. sept. 1952 og kr. 5000.00 í málskostnað. Dómarinn taldi vöntun á öryggishlíf um hreyfiásinn vera meginorsök slyssins að því viðbættu, að ráðamenn G hefðu eigi gengið nægilega eftir því, að Á hefði höfuðklút eða annan umbúnað um hár sitt til öryggis. Á var og talin hafa sýnt nokkra ógætni. Samkvæmt þessu voru % sakar lagðar á G. G greiddi dæmdar fjárhæðir og framkrafði síðan ríkis- sjóð um þær á þeim grundvelli, að Verksmiðju. og véla- eftirlit ríkisins hefði vanrækt að skipa fyrir öryggisbúnað um hreyfiásinn og slysið hefði því hlotizt af þeirri van- rækslu opinberra starfsmanna. Ríkissjóður var sýknaður, þar sem G bar sjálfstæða ábyrgð á öryggisbúnaði véla sinna gagnvart starfsmönnum sínum og ákvæði laga um eftirlit með verksmiðjum og vélum draga á engan hátt úr skyldum atvinnurekenda um öryggisbúnað véla, heldur miða að því að efla almennt öryggi á vinnustöðum. Vöntun á kostgæfni af hendi Verksmiðju. og vélaeftirlitsins leiddi því eigi til framkröfu G á hendur því ..........0..0000..... 102 M varð fyrir áætlunarbifreið, sem var eign Hamilton-verktaka- félagsins á Keflavíkurflugvelli, og bifreiðarstjórinn var í Þjónustu þess félags. M lézt af áverkum af árekstrinum. Máli til greiðsiu dánarbóta var beint gegn fjármálaráð- herra f. h. ríkissjóðs samkvæmt heimild í 2. mgr. 12. gr. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eigna þess hér á landi, sbr. lög nr. 110/1951 ............ 158 Aðför. Sjá fjárnám, innsetningargerðir, útburðargerðir. Aðgerðarleysisverkanir. Sjá tómlætisverkanir. Aðild. Sjá réttarfar. Aðiljaskýrslur. Sjá loforð, réttarfar, samningar, sönnun. Áfengislagabrot. Tveir lögreglumenn veittu því athygli, að vörubifreið var ekið alleinkennilega, bæði hlykkjótt og skrykkjótt. Þeir stöðv- uðu bifreiðina og töldu A, er henni ók, vera greinilega með áhrifum áfengis. Hann játaði, að hann hefði nokkru áður neytt sem svarar einum tvöföldum „sjúss“. Í blóðúrtaki A fundust „reducerandi“ efni, sem samsvara 1,40% af vin. anda. Var því sannað, að A hefði ekið bifreið með áhrif- um áfengis. Var ÁA brotlegur við 1. mgr. 24. gr., 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 ................ 23 Við húsleit hjá J 21. des. 1952 fundust 16% flaska af áfengi, Við Efnisskrá. KKXKIII þar af 4 flöskur af smygluðum spiritus, sem hann gerði eigi sennilega grein fyrir, hvernig hann eignaðist. Hann reyndist og, í máli dæmdu 1956, sannur að því að hafa selt mönnum smyglað áfengi, allt að 10 flöskur, og hafði 4 flösk- ur smyglaðar í vörzlum sínum. Varðaði það hann refsingu samkvæmt 14. gr. sbr. 27. gr. laga nr. 33/1935, sbr. nú Í7. gr. og 1. tl. 33. gr. laga nr. 58/1954. Með húsleit hjá J 10. des. 1954 og skýrslum kom í ljós, að í vörzlu hans höfðu verið 143 flöskur af áfengi. Sannað taldist, að þrír nafngreinir menn áttu 60 af flöskum þessum. Áfengismagn J sjálfs þótti styrkja önnur gögn um áfengissölu hans. Geymsla J á áfenginu að miklu leyti í starfhýsi sínu og vætti vitna um farir manna þangað á síðkveldum og nætur- þeli styrktu líkurnar gegn J. Um 20 vitni báru um áfengis- kaup hjá J árin 1952 og 1953. 1) Vitni báru, að þau hefðu hvert í sínu lagi keypt áfengi af J. 2) Fleiri en eitt vitni voru viðstödd kaupin og 3) eitt vitni keypti, en eitt eða fleiri vitni biðu utan dyra og sáu kaupanda koma með vín. Í þessum tilvikum þótti sök sönnuð á hendur J, er eigi reynd- ust veilur í vætti. Sjá bls. 217—221. Eitt vitni kvað tvo nafngreinda menn hafa verið við áfengiskaup sín af J. Þeir vildu ekki við það kannast. Í þessu tilviki var J sýkn- aður. Annað vitni kvaðst tvisvar hafa keypt samtals 3 flösk- ur áfengis af J, en þetta vitni brauzt inn í geymsluhús J og hafði á brott með sér allmiklar vínbirgðir. Óvarlegt þótti því að leggja skýrslu þess til grundvallar í málinu gegn neitun J. Var J því sýknaður af þessari sölu. Brot J voru talin varða við 15. gr. sbr. 1. og 2. mgr. 33. gr. laga nr. 33/1935, sbr. nú 18. og 1. og 2. mgr. 3. gr. laga nr. 58/1954. Smyglað áfengi, fjórar flöskur, er fundust við húsleit hjá J, var gert upptækt, sbr. 2. mgr. 27. gr. laga nr. 33/1935 og nú 2. mgr. 33. gr. laga nr. 58/1954. Hins vegar brast heimild í 69. gr. laga nr. 19/1940 og áfengislögum til upptöku vín- fanga á vegum J frá Áfengisverzlun ríkisins, en vín þetta fannst í húsakynnum J við húsleitir 21. des. 1952 og 10. des. 1954 ........2.00200000 nr húsleit hjá J 28. sept. 1956 fundust 30 flöskur af víni, merktar Áfengisverzlun ríkisins. J hafði eigi brotið gegn neinu ákvæði í lögum með því að hafa vínföng þessi í vörzl- um sínum. Engin heimild var í lögum til að gera áfengi þetta upptækt til ríkissjóðs ............220.000. 000... J keypti sex flöskur af erlendum bjór í dönsku skipi, og neytti þeirra í landi ásamt F og H. J var refsað fyrir þetta sam- kvæmt 1. mgr. 6. gr. sbr. 1. mgr. 35. gr. og 2. tl. 33. gr. áfengislaga nr. 58/1954 ..........00.200000 0... H var með áhrifum áfengis. Hann tók bifreið, sem stóð á götu Bls. 206 222 4 6 KKKIV Efnisskrá. Bls, í Rvík, kom vél hennar í gang og ók henni víða um bæinn. Þetta varðaði hann refsingu samkvæmt 1. mgr. 23. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 um breytingu á þeim lögum og gegn 2. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og svo gegn 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954 .......00002.00 000. err 436 Hinn 2. sept. 1956 kom m/s Tröllafoss til Rvíkur frá New York. Í skipinu fannst nokkur tollsvikinn varningur, vín, tóbak o. fl. Nokkrir skipverjar gengust við varningi þessum. Dag- inn eftir vísuðu tveir drengir tollverði á pappakassa á brúar- væng skipsins og annan pappakassa á reykháfnum, og voru sex eins lítra flöskur af spiritus í hvorum kassa. Með því að hér var um áfengi að ræða, sem eigi hafði verið sagt til við komu skipsins, en einhver skipverja hlaut að eiga, bar skipstjórinn á skipinu ábyrgð á því samkvæmt 3. mgr. sbr. 6. mgr. 4. gr. áfengislaga nr. 58/1954. Refsingin þótti samkvæmt 2. tl. 33. gr. sömu laga hæfilega ákveðin kr. 5200.00 sekt í Menningarsjóð. Hins vegar varð skip- stjóranum eigi dæmd refsivist til vara, þar sem eigi var í ljós leitt, að hann hefði átt nokkurn þátt í brotinu né að það hefði verið framið með vitund hans ............ öll K bar fyrir dómi, að hann hefði kvöld eitt keypt eina flösku af hvannarótabrennivíni, farið með hana ásamt J á tiltekna skrifstofu og setið yfir henni í 1% klukkustund. K taldi í upphaflegum dómprófum, að J hefði neytt vínsins með honum og komizt lítils háttar undir áhrif áfengis, en síðar fyrir dómi kvaðst K eigi hafa tekið eftir því, hvort J hefði neytt vínsins. Ræstingakonan Á sagðist hafa séð þá báða, J og K, drekka á skrifstofunni og hafi J verið með áhrifum áfengis, enda skrafhreyfari en hann átti vanda til. Síðan ók J þeim K og Á heim til K að H-gerði 80 og dvaldist þar nokkra stund, en eigi kom fram vætti um drykkju hans þar. M og F, sem heima áttu í húsinu nr. 80 við H-gerði, sáu jeppa staðnæmast fyrir utan hús sitt og mann, sem síðar reyndist vera J, ganga fram með honum, og var hann reikull í spori. Töldu þau M og F hann ölvaðan. Með J var þá K og kona. J ók nokkru síðar á brott. M kærði þetta til lög- reglu. Fóru þá lögreglumenn heim til J. Kváðu þeir afl. vél í bíl hans hafa verið heita og augljós ölvunareinkenni á honum. Blóð hans reyndist innihalda 1,69%, af vínanda. J neitaði, að hann hefði drukkið vín á skrifstofunni né heima hjá K, en hann kunni að hafa látizt dreypa eitthvað á. Hins vegar sagðist hann hafa drukkið um það bil '%% úr flösku, er hann kom heim til sín. Framkomin vætti, dvöl J á skrifstofunni yfir víni og önnur gögn þóttu veita sönnur fyrir því, að J hefði verið með áfengisáhrifum í umrætt Efnisskrá. KKKV Bls. sinn. Varðaði brot hans við 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/ 1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Var refsingin ákveðin 1500 króna sekt til ríkissjóðs, en til vara 10 daga varðhald ............00.000000. 0. s. 0... 586 Áfrýjun. Sbr. kæra, réttarfar. Sagt í hæstaréttardómi, að áfrýjun máls væri tilefnislaus .... 189 Hinn 15. febr. 1957 var í fógetadómi Rvíkur kveðinn upp úr- skurður þess efnis, að ÁA skyldi borinn út úr húsnæði í húsi B. Hinn 28. s. m. krafðist B í fógetadómi, að úrskurðinum væri fullnægt. A mótmælti því og sýndi í fógetadóminum áfrýjunarstefnu gegn úrskurðinum, sem birt hafði verið daginn áður. Fógeti kvað þá upp þann úrskurð, að áfrýj- un frestaði eigi framkvæmd úrskurðarins. A kærði þenna síðastnefnda úrskurð til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að lagaheimild bresti til kærunnar, sbr. a.lið 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936. Var málinu því vísað frá Hæsta- rétti ..........02000000.n sens 276 G höfðaði víxilmál á hendur O. Hann lét eigi sækja þing af sinni hendi og var dæmdur til greiðslu. Síðan lét G fram- kvæma fjárnám hjá honum. O skaut dómi og fjárnáms- gerð til Hæstaréttar. G áfrýjaði síðan til staðfestingar. O féll nú frá sinni áfrýjun. G þótti hafa haft ástæðu, eins og á stóð, til að bera hinar áfrýjuðu dómsathafnir undir Hæstarétt, og var O dæmt að greiða honum málskostnað fyrir Hæstarétti ..............000.0000 0. 335 B hafði fengið framseldan víxildóm á hendur Á. Af hendi Á var því haldið fram, að dómskuldin væri greidd, og mótmælti hann fjárnámi. Eftir að skilað hafði verið greinargerð til fógetadóms af hendi beggja aðilja, vildi umboðsmaður Á fá frekari frest til að leiða vitni. Fógeti synjaði frests með úrskurði samkvæmt kröfu B. Var þá eigi frekar komið fyrir fógetarétt af hendi Á. Fógeti taldi eigi sannað með framlögðum kvittunum annars manns en hins upphaflega dómhafa, að skuldin væri greidd, og úrskurðaði fjárnám. Á áfrýjaði úrskurði fógeta og fjárnámsgerð samkvæmt honum. B áfrýjaði til staðfestingar og hélt málinu til dóms í Hæstarétti eftir útivist Á þar. Fjárnámsgerðin var stað- fest og Á dæmt að greiða málskostnað .................. 380 A var dæmd refsing fyrir ölvun við akstur og hann sviptur öku- leyfi um sex mánuði. Kveðið var svo á í héraðsdómi, að áfrýjun skyldi eigi fresta ökuleyfissviptingu KKKVI Efnisskrá. Áfrýjunarleyfi. Áfrýjunarfrestur liðinn .... 35, 56, 95, 158, 194, 259, 290, 295, 309, 330, 372, 383, 390, 393, 501, 514, 534, 687, Ágreiningsatkvæði. Sjá Sératkvæði. Ákæra. A var dæmd refsing samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940, en hann var eigi sviptur kosningarrétti og kjörgengi til opin- berra starfa og almennra kosninga, þar sem þess var eigi krafizt í ákæruskjali .................0.....0.000 000. Héraðsdómari gaf út framhaldsákæru á hendur J fyrir að hafa selt nafngreindum manni vín. J neitaði sakburði þessum, og brast því héraðsdómara heimild til að ákæra hann, sbr. 114. gr. og 118. gr. laga nr. 27/1951 .........0............ Í ákæruskjali var talið, að bifreið, sem þeir H og J tóku til ófrjálsra afnota, hefði staðið fyrir utan húsið Ásvalla- götu SA í Rvík, en samkvæmt skjölum málsins stóð hún fyrir utan húsið nr. SA við Sólvallagötu. Rétt var samt að dæma þeim H og J áfall vegna nefnds atferlis þeirra, sbr. 118. gr. laga nr. 27/1951 ..............0.000 rr Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun, skaðabætur. Alþjóðalög. Talið var, að skipstjóri erlends togara, sem var að veiðum í landhelgi 12. apríl 1954 með flugvél yfir sér frá kl. 17.52 og fram undir kl. 18.20, hafi hlotið að vera ljóst, að flugvélin var gæzluflugvél og var að hefja aðgerðir gegn honum, enda hraðaði hann sér síðan brott. Íslenzk lögsaga tók því til hans, þótt honum kunni eigi að hafa verið gefin form- leg merki að nema staðar fyrr en hann var um það bil kom- inn út úr landhelginni, en síðan var honum veitt eftirför Erlendur skipstjóri var vísvitandi að veiðum í landhelgi frá kl. 12.40 til nokkru eftir kl. 18.20 hinn 3. júlí 1955, og var gæzluflugvél Landhelgisgæzlunnar yfir honum allan tímann við mælingar og veitti honum síðan eftirför, unz varð- skip kom. Sagt í dómi, að hann hefði eigi getað gengið þess dulinn, að gæzluflugvélar voru þarna að hefja aðgerðir Bls. 701 117 206 436 176 gegn honum, og var íslenzk lögsaga því talin taka til hans 407 Analogia. Sjá lög og lögskýringar. Árás. Sjá líkamsmeiðingar. Ásetningur. Sjá refsingar. Efnisskrá. KKKVII Bls. Barn. Hinn 14. maí 1944 ól K son (S) utan hjónabands, og gekkst M við faðerni hans. S dvaldist hjá K, sem hafði foreldravald hans, til haustsins 1945, er K fór til Danmerkur til náms. S var síðan á heimili systur M þangað til í júlí 1948 og frá þeim íma á heimili M, sem er ókvæntur og býr með ráðskonu, þar til í apríl 1949, en þá tók K hann til sín. K fór til Kaupmanna- hafnar ásamt S í ágúst 1949 og átti þar heima síðan. Hún giftist 1952 dönskum manni og eignaðist með honum eina dóttur, en hún og S héldu hinum íslenzka ríkisborgararétti sínum. Sumarið 1954 komu þau K og S í kynnisför til Ís- lands, og dvaldist S þá eina viku hjá M. Sumarið 1956 veitti K leyfi til, að S dveldist hér á landi hjá M í skólaleyfi fram til 5. ágúst. Þá er brottfarartími var kominn, neitaði S að hverfa aftur til K, þrátt fyrir áskoranir hennar. Barna- verndarnefnd Reykjavíkur kynnti sér málavexti og taldi, að S myndi ekki fást til að fara frá M, nema hann yrði til þess neyddur. Vorið 1957 lauk S fullnaðarprófi við barna- skóla Reykjavíkur með góðri einkunn. Efnahagur M var mjög góður. Þar sem S, er orðinn var 13 ára, neitaði afdráttar- laust að flytjast á heimili móður sinnar og manns hennar og ætla mátti, að nauðungarfluiningur kynni að hafa óheppi- leg áhrif á sálarlíf hans, en honum búinn góður samastað- ur hjá M að dómi Barnaverndarnefndar, var krafa K um, að umráð S yrði fengin henni með fógetavaldi eigi tekin til greina ..........0020.000nen ern 426 Barnaverndarnefnd. Sjá Barn. Barnsfaðernismál. Sjá frávísun. Bifreiðar. a) Einkamál. Snorragötu í Reykjavík er skipt í tvær akbrautir, og er ein- stefnuakstur um hvora. Hvor akbraut er um 6 metrar á breidd, en á milli þeirra er bifreiðastæði, og er það jafn- breitt. A ók norður Snorragötu með um 30—35 km hraða, að því er hann telur. Sá hann þá K, sem gekk frá austri út á vestari akbrautina 20—30 metra framundan. A steig á hemla og sveigði bifreiðina til vinstri, en hemlar hafa eigi verkað fullkomlega. Hann segist síðan hafa stigið af fót- hemli, þar sem sér hafi virzt K nema staðar. Rann bifreiðin því næst upp á gangstétt vestan götunnar og lenti þar á K, sem fótbrotnaði. K segir, að hún hafi verið komin upp á gangstéttina, er bifreiðin hafi nálgazt hana á fullri ferð. Hafi hún ætlað að hlaupa undan henni upp að húsinu, en XKKXVIII Efnisskrá. Bls. eigi tekizt. Samkvæmt uppdrætti lögreglumanna, er á vett- vang komu, var bifreiðin öll komin upp á gangstéttina, er slysið varð. Sérfróðir menn lýstu því, að eigi hafi verið unnt að stöðva bifreiðina þegar í stað, er ekið var á láréttri mal- bikaðri götu með um 15—20 km hraða, enda þótt beitt væri fullu átaki á fóthemla. A viðurkenndi, að hann bæri óskoraða skaðabótaábyrgð á tjóni K ...........0.000000000. 0... 1 A ók vörubifreið niður Laugaveg í Rvík. Á palli bifreiðarinnar var skýli, jafnhátt stýrishúsi bifreiðarinnar. Stýrisbúnaður var vinstra megin. A gat einungis að nokkru fylgzt með farartækjum, sem á eftir komu, gegnum spegil, sem var á nokkuð löngum armi á hurð bifreiðarinnar vinstra megin. Eigi var bifreiðin búin stefnuljósum eða öðrum slíkum bún- aði, er gerði A kleift að segja til, er hann hugðist breyta um stefnu og aka inn á hliðargötu. Hemlar voru eigi fullvirkir, þannig að bifreiðin stöðvaðist á 95 metra færi, er henni var ekið á 40 km á láréttri götu. Handhemill var óvirkur. A kvaðst hafa ekið á um 25 km hraða, og staðfesti sjónar- vottur það. A kveðst hafa litið í spegilinn, enga umferð séð á eftir sár og sveigt því næst niður á Vatnsstíg. Nefnt vitni bar, að A hafi tekið sveigjuna frekar snöggt og án þess að draga úr hraða bifreiðarinnar. Um leið og A sveigði, kom B á bifhjóli hægra megin fram með bifreiðinni á 30—35 km hraða að sögn vitnis og lenti á framvara eða framhorni bifreiðarinnar. Segir vitnið, að B og hjól hans hafi fallið til hægri og bifreiðin ýtt hjólinu með B á um þrjá metra á undan sér, unz hún nam staðar. B hlaut fótbrot á vinstra fæti. Talið var, að B hefði ekið of hratt, haldið sig röngu megin á veginum og ekið of nálægt bifreið A. Átti B því meginsök á slysinu. Hins vegar þótti A hafa ekið í of stutt- um boga niður í hliðargötuna og með of miklum hraða. Dæmt var því, að B ætti sök á slysinu að % hlutum, en A að % .. 38 H var eigandi og umráðamaður vörubifreiðar og ók frá bifreiða- stöðinni S. Eitt sinn, er H var með vörufarm úti á þjóð- vegi, kom upp eldur í farminum af ókunnum orsökum, og reyndist brunatjónið nema kr. 48.000.00, og hrökk skyldu- trygging bifreiðarinnar eigi til að bæta það. S greiddi ein- um tjónþolanda úr sjálfs sín hendi kr. 8.000.00, og tjáðist hafa gert það, þar sem hann hefði skuldbundið sig til að annast, að bifreiðar, er ækju af stöð hans, væru nægilega vátryggðar gegn tjóni, er verða kynni á farmi þeirra í flutningum. S framkrafði H um nefnda fjárhæð. Dómur kvað svo á, að varningurinn hefði spillzt, meðan hann var í flutningavörzlum H og H hefði eigi sannað, að bruninn hefði orðið honum að ósekju. Bæri H því skaðabótaábyrgð á tjóni því, sem á varningnum varð, sbr. meginreglu 147. Efnisskrá. KXKIX Bls. gr. laga nr. 56/1914 og 18. sbr. 20. gr. 1. mgr. laga nr. 41/1949. Þar sem H bar ábyrgð á tjóninu og S innti skaða- bæturnar af hendi vegna fyrirsvars síns fyrir H, átti S ramkröfu á hendur H til greiðslu skaðabótanna ........ 89 Hinn 5. sept, 1954, kl. 3.15 að nóttu, ók S áætlunarbíl niður í lægðina við hraunbrún hjá Engidal á leið til Hafnarfjarð- ar. Vegurinn er þar sjö metra breiður og malbikaður. Með- fram „syðri“ vegarbrún er um eins metra breið malar- ræma, óslétt, en meðfram „nyrðri“ brún hans er önnur malarræma, um 3,30 metra breið til jafnaðar. Talsvert myrkur var, enda veður tunglskinslaust. Skemmtun var fyrir skömmu lokið í Engiðal. S taldi sig hafa ekið með um 25 enskra mílna hraða, en hraðamælir bifreiðarinnar var óvirk- ur. S mætti nú bíl og tendraði lægri ljós í stað hinna hærri. Hann sá bifreið standa með fullum ljósum ofan til við miðja brekkuna fram undan. Sneri hún í áttina til Rvíkur. S kveðst hafa búizt við mannaferð umhverfis þessa bif- reið og dregið því úr hraða sínum. Í sömu svifum segist hann hafa orðið var M, er komið hafi á mikilli ferð og hratandi stjórnlitið á móti sér. Segist S hafa snarhemlað og reynt að sveigja til vinstri, en M hafi lent á bifreiðinni, er hún var að stöðvast, kastazt aftur við höggið og fallið á götuna 2% metra framan við bifreiðina á vegarjaðarinn. M andaðist þegar. Við krufningu á líki hans fundust í blóði hans reducerandi efni, er svöruðu til 2.08%, áfengismagns, enda í ljós leitt á annan hátt, að M var drukkinn. Þá er bifreið S var reynd og ekið með 25—30 míina hraða, stöðv- aðist hún á 9 metrum við beitingu fóthemla, en eigi mark- aði þá fyrir hemlaförum eftir framhjólin. Ljósin að framan vísuðu skakkt, þ. e. fyrir hægri akstur. Flauta var óvirk. Talið var, að S hefði ekið óvarlega, einkum með tilliti til ástands bifreiðar hans, mannaferðar um veginn og myrk- urs. M hagaði sér og gálauslega. Sök á slysinu þótti því vera að helmingi hjá hvorum, S og M. M var fæddur 28. júní 1923. Hann hafði stundað sjómennsku. Frá því á árinu 1950 hafði hann verið heitbundinn stúlkunni L, sem fædd var 17. júní 1932. Þau áttu tvö börn, B, fæddan 28. sept. 1951, og A, fædda 4. marz 1954. Þar sem þau höfðu búið saman síðan 1950, heimili þeirra verið á framfæri M, þau nýlega hringtrúlofazt og gert ítrekaðar tilraunir til að afla sér íbúðar með hjúskap fyrir augum, þótti L eiga rétt til bóta fyrir missi framfæranda samkvæmt 2. mgr. 264. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 58. gr. laga um almennar trygg- ingar, en þar sem sambandi þeirra varð eigi jafnað til hjúskapar, þóttu bætur til hennar fyrir missi á fyrirvinnu og röskun á högum hæfilega ákveðnar kr. 60.000.00. Börnin XL Efnisskrá. Bls. höfðu notið óafturkræfs styrks samkvæmt lögum um al- mannatryggingar frá næstu mánaðamótum eftir slysið, og haldast þær greiðslur til 16 ára aldurs þeirra. Barninu B voru dæmdar kr. 24.000.03 og barninu A kr. 26.000.00 .... 158 Fyrir kl. 8 að morgni hins 14. jan. 1955 var B á vörubifreið sinni um fjóra metra austan við ljósastaur, sem er skammt austan við gatnamót Hringbrautar og Bjarkargötu í Rvík, og hafði honum eigi tekizt að ræsa vél bifreiðarinnar. Ak- brautin er þar um sjö metrar. Bifreið B snéri til austurs, og tók hægri pallbrún hennar um 2,3 metra út á götuna, og var því 4,5 metra bil meðfram bifreiðinni. Óvenju dimmt var yfir þennan morgun að sögn vitnis. Götulýsing var slæm þarna að dómi lögreglu. Viðurkennt var og stað- fest með vætti, að B hafði eigi tendruð ljós á bifreiðinni. E kom akandi einn í jeppa austur Hringbraut á allgreiðri ferð að sögn B og eins vitnis og ók á hægra afturhorn á bifreið B. Við áreksturinn, sem var harður, brotnaði yfir- bygging jeppans miðg, mikill hluti hennar losnaði og féll á götuna, en jeppinn rann áfram stjórnlaus og stöðvaðist síðan nálægt 80 metrum frá, en E lá í honum meðvitundar- laus og stórslasaður. Eitt vitni, sem ók á undan E, kvaðst. eigi hafa séð bifreið B, fyrr en aðeins voru tvær bíllengdir milli hans og hennar, og hafi sér naumlega tekizt að sveigja fram hjá henni. Annað vitni, er kom í bifreið sömu leið, sá bifreið B, er það átti ófarnar 3—4 bíllengdir að henni. Augljóst þótti, að E hefði ekið ógætilega og of hratt og ætti því mikla sök á árekstrinum. Samkvæmt ályktun bæj- arstjórnar Rvíkur var bannað að setja bifreiðar vinstra megin á götuna, þar sem einstefnuakstur er, nema til af- greiðslu þegar í stað, og öll bið þeim megin á götunni er bönnuð. B braut þessa reglu. Þá var og óvarlegt af honum að láta bifreið sína standa í myrkri á einni fjölförnustu götu, án þess að nokkur ljós væru tendruð á henni. Var B því dæmt að greiða E % tjóns hans. E var meðvitundar- laus tvo daga eftir slysið og ruglaður í nokkrar vikur. Hann fékk tvo stóra skurði á andlit og mikil ör eftir þá, sem lýti voru að. Brot voru á efri og neðri kjálka og svo á höfuðkúpu. Vinstri upphandleggur var þverbrotinn um miðju, og voru brotendar mjög úr lagi færðir. Tvær fram. tennur voru svo illa brotnar, að taka varð þær, og nam kostnaður af að setja gullbrýr í skörðin kr. 2700.00. E dvaldist á spítala til 17. febr. 1955. Af hans hendi var kraf- izt kr. 15.000.00 fyrir þjáningar, óþægindi og lýti o. fl. Fjár- hæð þessi var lögð til grundvallar útreikningi á skaðabót- um. Deila var eigi um fjárhæð annarra kröfuliða ........ 200 Metið í héraðsdómi, að hæfilegt væri að áætla tjón af afnota- Efnisskrá. XLI Bls. missi bifreiðar, sem notuð var til leiguaksturs, kr. 150.00 á dag í apríl 1954 .........0000000s 000 nn 309 S ók eftir Innri-Njarðvíkurvegi á leið til Keflavíkur. Hann ók hiklaust inn á Reykjanesbraut og sá þá bifreið I í um 60 metra fjarlægð, að því er hann taldi, en bifreið þessi nálg- aðist vegamótin á leið til Reykjavíkur. Árekstur varð þarna á vegamótunum milli bifreiðanna. S bar, að vinstra fram- hjól bifreiðar sinnar hafi verið komið inn á syðra vegjaðar Reykjanesbrautar, er bifreiðarnar skullu saman. Löggæzlu- maður markaði á uppdrátt stöðu bifreiðanna, eins og hún var eftir áreksturinn. Samkvæmt honum hefur vinstri framendi bifreiðar S verið kominn alveg að syðri brún Reykjanes- rautar, er áreksturinn varð, en frá hægra afturhorni bif- reiðar hans að nyrðri brún vegarins mældust rúmir fjórir metrar. Virtist hægri framendi bifreiðar I hafa rekizt á hægri hlið bifreiðar S nokkru fyrir aftan miðju. Reykjanes- braut var eigi aðalbraut, þá er áreksturinn varð, sbr. 2. mgr. 7. gr. laga nr. 24/1941. Átti I því að víkja fyrir farar- tæki, sem kom norðan Innri-Njarðvíkurveg og út á Reykja- nesbraut, sbr. 1. mgr. 7. gr. nefndra laga. Dæmt var, að 1, sem hafði biðskyldu á umræddum vegamótum, hefði ekið á bifreið S, er komin var á vinstri helming Reykjanesbraut- ar á vesturleið, enda þótt nægilegt vegrými væri hægra megin við hana fyrir bifreið I á austurleið. Var I því tal- inn eiga alla sök á árekstrinum, og var S sýknaður af skaða- bótakröfu hans ..........2.0000000 ess 309 Aðfaranótt 4. júní 1951 ók L bifreið sinni frá Ytri-Njarðvík, þar sem hann hafði verið á dansleik, til Sandgerðis. Í bifreiðinni með honum var Ó, tvær stúlkur og ölvaður maður. L stað- næmdist við samkomuhúsið í Sandgerði, fór úr bifreiðinni og gekk frá með hinum ölvaða manni. Ó flutti sig þá úr aftur- sæti í framsæti bifreiðarinnar og ók henni af stað án leyfis L, er kvaðst hafa kallað til hans að láta hana vera. Eru vitni og Ó ásátt um, að hann hafi ekið frekar hægt. J kom á móti bifreiðinni og var að dómi Ó og þriggja vitna undir áhrifum áfengis. J rétti upp vinstri hönd. Ó hægði á bifreið- inni, en stöðvaði hana eigi. Kvaðst Ó hafa sveigt bifreið. ina fram hjá J, og eigi sagðist hann hafa orðið þess var, að J kæmi við bifreiðina. Hins vegar sagði farþegi í bif- reiðinni, að J hefði komið að bifreiðinni, er á henni var hægt, og tekið í handfang á vinstri afturhurð, en í því hafi Ó aukið hraðann. Sjálfur kvaðst J hafa tekið í hurðar- snerilinn, en þá hafi bifreiðinni verið ekið áfram með all- miklum hraða. Sagðist J hafa haldið í snerilinn og dregizt um 20 m með henni, en að lokum orðið að sleppa henni, og hafi þá hægri fótur hans lent undir henni og brotnað. KLII Efnisskrá. BIs. Eitt vitni utan bifreiðar sá J dragast með bifreiðinni. J var talinn hafa hagað sér ógætilega. Ó þótti hafa sýnt óvarkárni, er hann jók hraða bifreiðarinnar, eftir að J var kominn að henni og hafði tekið í hana. Var sök skipt þannig, að J og Ó voru látnir bera hvor að hálfu ábyrgð á slysinu. Einn hæstaréttardómari vildi láta J bera % og Ó 14, L hafði í héraði verið sýknaður af allri ábyrgð, þar sem Ó ók án leyfis hans. Var dómnum eigi áfrýjað, að því er L varðaði. J hlaut slæmt fótbrot á hægri fótlegg, rétt neðan við miðju. Var gert með skurðaðgerð við fótbrot hans. Hann fór af spítala 11. júní og lá heima í sex vikur. Eftir það gat hann gengið um og hóf vinnu um mánaða- mótin okt.— nóv. s.á. Fyrstu sex mánuðina eftir slysið, var ör- orka J, sem var 28 ára, er slysið varð, metin frá 100% — og niður í 15%, og úr því 10% um eins árs skeið. Atvinnu- tjón J, er var sjómaður, var metið kr. 17.000.00 og þjáning var metin til bóta á kr. 4.000.00 ........000000000..... 372 Ó ók bifreið kl. 1,30 aðfaranótt 15. ágúst 1954 austur Miklubraut í Rvík að sjálfs sín sögn og eins vitnis á eigi yfir 20 km hraða, en að áætlan annars vitnis á 25—30 km. Í nánd við götuna Reykjahlíð, sem er Þvergata til suðurs, birtist H, sem var dökkklæddur, skyndilega í ljósgeisla bifreiðarinnar og varð fyrir henni. Svo var ákveðið í dómi, að Ó hafi ekið of hratt eftir ástæðum og eigi sýnt þá aðgæzlu, sem skylt var. Meginsök slyssins var því á hann lögð. H gekk eigi eftir hinum afmarkaða gangstig, sem er á Miklubraut sunnanverðri, heldur eftir akbrautinni norðanverðri og nokk- uð inni á henni, en gata þessi er mikil umferðargata og var illa lýst að norðanverðu. Hann gekk undan umferðinni og kvaðst eigi hafa veitt því eftirtekt, að bifreið kom á eftir honum, enda var hann að sjálfs sín sögn með áhrifum áfengis, en þó eigi svo miklum, að hann „slagaði“. Vitni voru eigi á eitt sátt um, hvort H hefði verið með áhrifum víns. H var talinn einnig hafa átt nokkra sök á slysinu. Var % hluti lagður á hann, en % hlutar á Ó. Tveir dóm- endur Hæstaréttar vildu leggja alla sökina á Ó. H dó úr blóðtappa, sem Læknaráð rakti til slyssins, hinn 23. jan. 1955, þá 46 ára að aldri. Kona H var 44 ára. Fullar dánar- bætur til hennar voru reiknaðar 195.000.00, þ. e. rúmlega fjögurra ára laun H. Voru henni dæmdar %6 hlutar þeirra .. 393 b) Opinber mál. A ók bifreið um kauptún. Vegur var malborinn, harður og næst- um sléttur, en nokkuð blautur af rigningu. Hraði var að sögn A 16— 18 km, en að vætti tveggja kvenna í bílnum eigi meiri en 20 km. Hljóp þá telpa, sex ára, út úr húsasundi Efnisskrá. KXLIil Bls. fyrir bifreiðina, lenti á framvara hennar og slasaðist svo, að hún andaðist nokkrum klukkustundum síðar. Af skýrslu A og uppdrætti, sem lögreglumaður gerði af slysstað, þótti mega álykta, að barnið hefði dregizt um 9 metra með bif- reiðinni. Eitt vitni kvaðst hafa séð hægra afturhjól fara yfir telpuna, en eigi þótti fullsannað, að svo hefði verið. Hreppstjóri kvaðst hafa séð hemlaför 5 metra. Við raun tveimur dögum síðar, reyndust hemlar í lagi, og er bif- reiðin var stöðvuð á ca 27 km hraða, sáust 5,10 meira hemlaför. Sagt, að A hefði átt að víkja til vinstri til að reyna að afstýra slysinu, og að hann hefði með of hröðum akstri og aðgæzluleysi orðið samvaldur að slysinu. Á var refsað samkvæmt 215. gr. laga nr. 19/1940, 1., 4. og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga 23/1941, 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Refsing var ákveðin 5000 króna sekt, en til vara varðhald 50 daga. Samkvæmt 1. mgr. 68. gr. laga 19/1940 og 1. mgr. 39. gr. laga nr. 23/1941 var A sviptur bifreiðastjóraréttind- um 3 ár frá birtingu dóms að telja .........200000 000... 1 Tveir lögreglumenn stöðvuðu bifreið, sem var ekið bæði hlykkj- ótt og skrykkjótt. Þeir báru fyrir dómi, að A, er bifreiðinni ók, hefði verið greinilega með áhrifum áfengis. Hann ját- aði, að hann hefði nokkru áður neytt sem svarar einum tvö- földum „sjúss“. Í blóðúrtaki A fundust „reducerandi“ efni, er samsvara 1,4%o af vínanda. Var því sannað, að A hafði ekið bifreið með áhrifum áfengis, og var hann brotlegur við 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr, 24/1941 ..........2000.0eseneseess 23 A var hinn 24. marz 1947 dæmt 10 daga varðhald og sviptur öku- skírteini 3 mánuði fyrir ölvun við bifreiðarakstur, en refs- ingunni var breytt í sekt með náðun 17. nóvember 1949. A gerðist sekur um sams konar brot hinn 4. júní 1954. A var dæmd refsing fyrir ítrekun í seinna skiptið, 12 daga varð- hald, og hann sviptur ökuleyfi ævilangt ..........2.0...2.... 23 V var á heimili Þ á Akureyri að kveldlagi og neytti þar áfengis. Hann fór þaðan milli kl. 1 og 2 eftir miðnætti. Þ bar, að sér hefði eigi virzt V vera mikið drukkinn, er hann kvaddi, en það hafi mátt sjá vín á honum. E, sonur Þ, er með V var, sagði, að þeir hafi neytt lítils háttar víns, áður en þeir komu til Þ, og drukkið þar létta vínblöndu. Hafi V verið eitthvað kenndur, en ekki hafi það verið mikið. Kveðst E hafa varað V við að hreyfa bifreið sína, sem var bak við hús, er þeir skildu. V ók samt bifreiðinni nokkura vegalengd og festi hana í fönn, en mikil fannkoma hafði verið um nóttina. Lög- reglumaðurinn S kom þarna að honum. Sagði S, að augljóst XLIV Efnisskrá. hafi verið, að V hafi verið mjög drukkinn í þetta sinn, enda hafi hann verið mjög óstyrkur á fótunum, hann hafi eigi tekið eftir, að bifreið hans var í gangi, og skýrslur hans hafi verið sífelldar endurtekningar og mjög ruglingslegar. S flutti V á lögregluvarðstofuna. G varðstjóri bar, að V hafi greinilega verið undir áhrifum áfengis og hafi það einkum lýst sér í ógreinilegu málfari, endurtekningum og reikulum framburði og biluðu athyglishæfi. V neitaði að láta taka sér blóð, en viðurkenndi, að hann hafi verið með áhrifum áfengis, er bifreiðin festist. Talið var sannað, að V hefði ekið bifreið sinni í beinu framhaldi af áfengisneyzlu og með áhrifum áfengis. Þótti refsing hans samkvæmt 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 14. gr. laga nr. 24/194i og með tilvísun til þess, að um ítrekun var að tefla, hæfilega ákveðin 15 daga varðhald og ökuleyfissvipting ævilangt .................. 107 Með eiðfestu vætti tveggja lögreglumanna og framburði eins lög- reglumanns ók A norður Lækjargötu í R á móti rauðu ljósi umferðarvitans, sem er á mótum Lækjargötu og Banka- strætis. Sök A þótti sönnuð þrátt fyrir mótmæli hans. Brot hans varðaði við 5. gr. laga nr. 24/1941 og 28. gr. lög. reglusamþykktar Reykjavíkur nr. 2/1930. Refsing 500 kr. sekt, til vara 3 daga varðhald .................000. 0000 1i1 G ók á Barðaströnd jeppa, er skráður var fyrir þrjá farþega, en hafði tvær konur hjá sér í framsæti og stúlku ásamt Þremur stálpuðum börnum í aftursæti. Samkvæmt athugun dómara var vegurinn á stað þessum 5 metra breiður, upp- hleyptur malarvegur, sléttur og láréttur með lausum stein- um á einstaka stað, og sjá mátti ójöfnur, þar sem steinn hafði dregizt undan hefiltönn. G ók á 23—25 enskra milna hraða að sjálfs sín sögn og á eigi mikið yfir 30—40 km hraða að vætti sjónarvotts, en eigi hart að vætti konu í jeppanum og eigi mjög hart að vætti stúlkunnar í jeppanum. Er komið var yfir beygju í veginum, sagði G jeppann hafa lent í holu og farið þá að hoppa og hendast til, hafi hann þá stigið á hemil og jeppinn steypzt, en við það brotnaði húsið og þeytt- ist af honum, og allir farþegarnir köstuðust út úr honum, en jeppinn snérist við á veginum og stöðvaðist þar á hjól- unum. Sat G bar við stýrið, er hann rankaði við sér. Önnur konan hlaut áverka, sem leiddu hana til bana, en hin skarst á fæti, hlaut heilahristing og fékk lost. Aðrir farþegar meiddust lítið eða ekkert, en G meiddist nokkuð á höfði. Eftirlitsmaður bifreiða taldi, að slit mikið hefði verið á stýr- isgangi jeppans og burðarlegur á vinstra afturhjóli hefðu verið of laust hertar saman og kunni það að hafa valdið kasti á hjólunum. Viðgerðarmaður taldi líklegt, að stýris- Efnisskrá. XLV Bls. búnaður jeppans hefði eigi verið góður. Dæmt var, að víst verði að telja, að of hart hefði verið ekið eftir aðstæðum, hæfni ökumanns og ástandi jeppans og að ökumanni muni hafa fatazt stjórn jeppans. Brot G var talið varða við 1. mgr. 26. gr. og Í. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og við 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. laga nr. 24/1941, 3. mgr. 14. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 1. mgr. 38. gr. sömu laga og svo 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940. Refsing þriggja mánaða varðhald og ökuleyfissvipting ævilangt .. 229 H og J voru undir áhrifum áfengis á gangi um götur Rvíkur að næturlagi. Urðu þeir ásáttir um að taka bifreið og aka í heimildarleysi. Fóru þeir inn í jeppabifreið eina, sem var ólæst. Sleit H þræði úr sambandi og tengdi við beint samband við rafgeymi bifreiðarinnar og kom vél hennar þannig í gang. Ók H síðan af stað og var J í bifreiðinni. Á S-braut gaf lögreglumaður H stöðvunarmerki, því bifreiðin var ljóslaus. H ók vestur Hverfisgötu gegn einstefnuakstri um þá götu. Rétt á eftir ók H inn þá götu á miklum hraða. Lögreglumenn urðu þess varir og veittu H eftirför, komust á hlið við bifreið H og gáfu stöðvunarmerki, en H sinnti hvorki því, flautu né rauðu blikkljósi lögreglubifreiðarinn- ar, heldur ók áfram með miklum hraða um Suðurlandsbraut og götur norðan hennar, unz hann varð að staðnæmast við vegartálma, er lögreglan hafði sett fyrir hann á mótum Laugarnesvegar og Sundlaugarvegar. Taka H og J á bif- reiðinni varðaði þá við 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 1. gr. laga nr. 20/1956. Akstur með áfengisáhrifum varðaði H við 1. gr. 23. gr. og 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951, og gegn 2. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og svo 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954. Akstur H án bifreiðarstjóraréttinda varðaði við 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. 1. nr. 23/1941 og 45. gr. sbr. 1. mgr. 96. gr. lögreglusamþykktar nr. 2/1930. Akstur ljós- lausrar bifreiðar varðaði H við 1. mgr. 7. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 43. gr. sbr. 96. gr. lögreglusam- þykktar nr. 2/1930. Of hraður og ógætilegur akstur H varð- aði við 2. mgr. 26. gr. 1. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og svo 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykktar nr. 2/1930. Óhlýðni H við stöðvunarmerkjum lögreglu varðaði við 2. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar. Akstur H andstætt einstefnuakst- ursreglum varðaði við 1. mgr. 5. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og gegn 1. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar, sbr. II. kafla 16. tl. auglýsingar um umferð og umferðarmerki í Rvík nr. 53/1955 ........000.s0n senn 436 XLVI Efnisskrá. Samkvæmt 1. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 og 1. mgr. 39. gr. laga nr. 23/1941 var H sviptur rétti til að öðlast bifreiðarstjóra- réttindi ævilangt, en J var samkvæmt 1. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 sviptur rétti til að öðlast bifreiðarstjóraréttindi í eitt Ár .......0....00202.20 ss 436 Hinn 25. sept. 1955, milli kl. 12 og 12.30, ók Á á umferðarsteina syðst á Kaplaskjólsvegi. Þá ertveir lögreglumenn komu heim til hans um 40 mínútum síðar, lá hann afklæddur uppi Í rúmi og neitaði að segja til nafns síns, en systir hans gerði það. Að vætti lögreglumannanna var Á með áhrifum áfengis og tal hans alli ruglingslegt og drafandi, en hann viður- kennt, að hann hefði ekið með áhrifum áfengis. Á neitaði að fylgjast með lögreglumönnunum til blóðtöku. Síðar fóru þrír lögreglumenn með handtökuvúrskurð heim til Á. Var þeim þá sagt, að Á hefði verið gefið svefnlyf og svæfi hann. Létu þeir þar við sitja og fóru. Fyrir dómi neitaði Á að hafa ekið með áhrifum áfengis. Hann sagðist nóttina íyrir öku- óhappið hafa sofið mjög lítið, þar sem áhyggjur út af veik- indum konu hans, er lá í sjúkrahúsi, hefði haldið fyrir hon- um vök , Kvaðst | hann því, er hann kom heim, eftir að hann ók á steininn, hafa afklæðzt, en drukkið áður sem svaraði tvöföldum sjússi af aqva vitae til þess að sofna betur. Ó, er sá Á aka á umferðarsteinana, taldi Á vera timbraðan, en eigi ölvaðan beinlínis. N, sem hitti Á 25. sept. rétt fyrir kl. 12, varð honum samferða inn í hús það, er hann hafði skrif- stofu sína í, og nokkru síðar aftur út, kvaðst hafa talað við hann og alls engin ölvunareinkenni hafa séð á honum. Hafi og hreyfingar Á verið styrkar, er hann opnaði útidyrn- ar með lykii. Eigi þótti fullsannað, að Á hefði verið með áhrifum áfengis við akstur bifreiðar í merkingu 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941, 2. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954. Hins vegar var af gögnum málsins ljóst, að Á hafði verið við aksturinn svo miður sín, að refsi- vert var samkvæmt 3. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941. Þá braut Á með gálausum akstri gegn 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. sömu laga. Refsing ákveðin kr. 2000,00 sekt, til vara 15 daga varðhald. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 var Á sviptur ökuleyfi ævilangt, en hann hafði með dómi 12. jan. 1934 verið dæmdur áður til greiðslu kr. 1000,00 sektar og sviptur ökuleyfi í sex mánuði fyrir brot á áfengis- lögum og bifreiðalögum ............200..0. 0000... 544 Hinn 28. sept. 1955, kl. 6 að kveldi, ók K bifreiðinni M3T á brott frá Þverárrétt í Borgarfirði. Nefnd bifreið var hálfkassa- bíll með rými fyrir 10 farþega, en í téð skipti voru farþeg- arnir 9. Á palli bifreiðarinnar voru 20 sauðkindur. K ók með alit að 30 km hraða að ætlan vitna, en enginn hraðamælir var Efnisskrá. KLVII Bls. í bifreiðinni. Er komið var nokkurn spöl frá réttinni, liggur vegurinn, sem er ruddur vegur, tæpt á hárri melbrún með nokkrum hliðarhalla, og var ytri brún vegarins, sem liggur í brekkubrúninni, mjög laus. Allan þenna dag hafði verið mikil rigning. Vegurinn var því mjög blautur, en sökum hliðarhail- ans á honum, voru eigi pollar á honum, vilpur né slörk. M37 mætti bifreiðinni M 145 á melbrúninni. Kvaðst K þá hafa dregið úr ferð sinni, en eigi vera viss um, að hann hafi skipt um ganghraðastig, og síðan vikið til vinstri út á melinn. Þá er K var kominn fram hjá M 145, ætlaði hann að sveigja inn á veginn aftur, en bifreiðin rann þá yfir veginn, og fóru hægri hjólin fyrst út af veginum. Rann bifreiðin þannig um 13 metra, án þess að K tækist að koma henni upp á veginn, og valt síðan niður brekkuna nokkrar veltur og stöðvaðist á hvolfi í mýri fyrir neðan brekkuna, um 35 metra frá þeim stað, er henni hvolfdi. K og tveir menn komust út úr bifreið- inni, en hinir 7 lágu undir henni. Rétt á eftir komu allmargir menn til, og tókst þá að velta bifreiðinni ofan af mönnunum. Tveir þeirra höfðu farizt, þriðji farþeginn var með stórt svöðusár á höfði og hefur síðan að dómi læknis „sýnt æ meiri andleg örkuml, sem ætla má, að standi í sambandi við slysið“. Sá fjórði var með sár á höfði og rifbrotinn. Hinn fimmti var rifbrotinn og marinn. Hinn sjötti í yfirliði. Aðrir farþegar voru marðir og með smáskrámum. Farþeg- ar, að hinum þremur fyrstu frátöldum, náðu sér eftir von- um að vætti læknis. Bifreiðaeftirlitsmaður athugaði bifreið- ina, einn sér hemla hennar, og stýrisgang hennar ásamt tveimur bifvélavirkjum. Virtist hún hafa verið nokkurn veg- inn í lagi. K var ljóst, að vegurinn á brekkubrúninni var mjög varasamur. Hann hafði meðferðis 9 farþega og lausan sauðfjénað á palli bifreiðarinnar. Orsakir slyssins mátti rekja til þess, að hann hafi ekið of tæpt og of hratt á brekku- brúninni og lent við það í hinni lausu möl, sem þar var. Með atferli sínu varð K sekur við 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940, 9. gr. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og svo við 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941. Var refsing hans ákveð. in kr. 5000.00 sekt, til vara 35 daga varðhald. Hann var sviptur ökuréttindum ævilangt. Einn dómari Hæstaréttar vildi dæma K 60 daga varðhald ...............0...0....... 476 M og F, sem heima áttu H-gerði 80, sáu jeppa staðnæmast fyrir utan hús sitt og mann, sem síðar reyndist vera J, ganga meðfram honum. Var J mjög reikull í spori. Töldu vitni Þessi hann ölvaðan. Með J var K, er bjó H-gerði 80, og kona. J ók nokkru síðar brott. M kærði þetta til lögreglu, og fóru lögreglumenn heim til J. Var aflvél bifreiðar hans heit. J var með augljós ölvunareinkenni. Blóð hans reyndist KLVIITI Efnisskrá. Bls. geyma 1,69%, af vínanda. K sagðist hafa keypt þetta kveld 1 flösku af hvannarótarbrennivíni og hafi þeir J farið með hana á tiltekna skrifstofu og setið yfir henni um 1'% klukku- tíma. K bar í upphafi, að J hafi neytt vínsins með honum og komizt lítils háttar undir áhrif áfengis, en síðar fyrir dómi vildi K halda því fram, að hann hefði eigi tekið eftir því, hvort J hafi neytt vínsins. Ræstingarkonan Á kvaðst hafa séð þá báða, J og K, drekka og staðhæfði, að J hefði verið með áhrifum áfengis, enda hafi hann verið skrafhreyf- ari en hann átti vanda til. J ók þeim Á og K heim til K að H-gerði 30 og dvaldist þar nokkra stund, en eigi var borið vætti um drykkju J þar. J neitaði að hafa drukkið á skrif- stofunni eða heima hjá K, en vera kunni, að hann hafi látizt dreypa eitthvað á flöskunni. Hann kvaðst hins vegar hafa drukkið um það bil % úr flösku, er hann kom heim til sín. Fram komin vætti, dvöl J á skrifstofunni yfir víni og önnur gögn þóttu veita sönnun fyrir því, að J hefði verið með áfengisáhrifum í umrætt sinn. Varðaði brot hans við 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. mgr. 4. gr., sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og var refsingin ákveðin 1500,00 kr. sekt til ríkissjóðs, til vara 10 daga varðhald og ökuleyfis- svipting 6 mánuði ........00.0020000 veðr 586 Blóðtaka. Sjá bifreiðar. V ók bíl sínum og festi hann í fönn. Tveir lögreglumenn, sem komu að, báru, að hann hefði verið með áhrifum áfengis. V og tvö önnur vitni báru, að hann hefði komið frá vín- drykkju og verið eitthvað með áhrifum. V neitaði að láta blóðpróf fram fara, og varð eigi af því. Talið var sannað, að V hefði ekið með áhrifum áfengis. .................... 107 Bókagjöf. Sjá gjafir. Bókhald. S rak heildsölu samkvæmt stórsöluleyfi frá 16. júlí 1943, en hélt ekkert bókhald. Þetta atferli varðaði hann við 262. gr. laga nr, 19/1940 og 1. sbr. 2. gr. laga nr. 62/1938. Refsað sam- kvæmt 20. sbr. 19. gr. sömu laga .............00000000... 628 K fékk smásöluleyfi 23. nóv. 1951 og heildsöluleyfi 10. sept. 1952. Hann hélt eigi lögskyldar bækur yfir viðskipti áranna 1953 og 1955 og bókhaldi yfir viðskipti ársins 1954 var áfátt. Hann hélt mestum hluta viðskipta sinna utan við bókhaldið. Brot hans varðaði við 262. gr. laga nr. 19/1940 og 1. sbr. 2. gr. Efnisskrá. XLIRX laga nr. 62/1938. Refsað var samkvæmt 20. gr. sbr. 19. gr. sömu laga .........000000.0 0 Borgararéttindi. F stal peningaveski úr vasa manns. F hafði margsinnis áður verið refsað fyrir þjófnað og önnur brot, einkum brot gegn áfengislögum og lögreglusamþykkt. Honum var nú auk fangelsisrefsingar dæmd svipting kosningarréttar og kjör- gengis til opinberra starfa og annarra almennra kosninga .. A var dæmd refsing samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940, en hann var eigi sviptur kosningarrétti og kjörgengi til opin- berra starfa og almennra kosninga, þar sem þess var eigi krafizt í ákæruskjali ...............20000000 0000... Botnvörpuveiði. Sjá fiskveiðibrot. Dagsektir. V, eiganda neðstu hæðar húss, og L, leigutaka þeirrar hæðar, dæmt samkvæmt kröfu eiganda efri hæðar skylt in solidum að fylla með steinsteypu upp í dyraop, sem þau höfðu brotið á forstofuvegg hússins að anddyri efri hæðar og rishæðar, og koma veggnum og anddyrinu í samt lag sem áður að viðlögðum 100 króna dagsektum, sem renna skyldu til gagnaðiljanna, en fullnægingarfrestur skyldunnar var ákveðinn 30 dagar frá birtingu dómsins ............ Manni dæmt að skila bókagjöf að viðlögðum 100 króna dagsekt. um, ef ýmsum skilyrðum væri fullnægt .................. Dánarbætur. Hinn 5. sept. 1954, kl. 3.15 að nóttu, ók S áætlunarbifreið niður í lægðina við hraunbrún hjá Engidal á leið til Hafnarfjarð- ar, Skemmtun var þar nýlokið og mannaferð um veginn. Kyrrstæð bifreið með björtum ljósum sneri gegnt S þar í brekkunni. Er S hafði ekið fram hjá bifreiðinni, kom M hratandi, drukkinn, á móti S, varð fyrir bifreið hans og beið þegar bana. Við krufningu á líki M reyndist blóð hans geyma 2,08%, áfengismagn. Þá er bifreið S var reynd og ekið með 25—30 enskra mílna hraða, stöðvaðist hún á 9 metrum við beitingu fóthemla, en eigi markaði þá fyrir hemlaförum eftir framhjólin. Ljósin að framan vísuðu skakkt, þ. e. fyrir hægri akstur. Flauta og hraðamælir voru óvirk, Talið var, að S hefði ekið óvarlega, einkum þar sem bifreiðin var eigi í fullu lagi, mannaferð var um veginn og myrkur á. M hagaði sér og gálauslega. Sök var talin hálf hvors aðilja. M var fæddur 28. júní 1923 og hafði stundað sjómennsku. Bls. 71 lt öl4 607 L Efnisskrá. Bls. Frá því 1950 var hann heitbundinn L, sem fædd var 17. júní 1932. Þau áttu tvö börn, B, fæddan 28. sept. 1951, og A, fædda 4. marz 1954. Með tilvísun til þess, að þau höfðu búið saman síðan 1951, heimili þeirra verið á framfæri M, þau nýlega hringtrúlofuð og höfðu gert ítrekaðar tilraunir til að ná í íbúð með hjúskap fyrir augum, var L talin eiga rétt til bóta fyrir missi framfæranda samkvæmt 2. mgr. 264. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 58. gr. laga um almanna- tryggingar, en þar sem sambandi þeirra varð eigi jafnað til hjúskapar, þóttu bætur til hennar fyrir röskun á stöðu og högum hæfilega ákveðnar kr. 60.000,00. Börnin höfðu notið óafturkræfs styrks samkvæmt lögum um almanna- tryggingar frá næstu mánaðamótum eftir slysið, og eiga þær greiðslur að haldast til 16 ára aldurs þeirra. Barninu B voru dæmdar kr. 24.000,00 og barninu A kr. 26.000,00 .. 158 Aðfaranótt 15. ágúst 1954, um kl. 1.30, ók Ó í bifreið föður síns S austur Miklubraut í Rvík. Hann ók að sjálfs sín sögn og eins vitnis hægt, eigi yfir 20 km, og að dómi annars vitnis á 25—30 km. Í nánd við Reykjahlíð, sem er hliðargata til suðurs, birtist H skyndilega í liósgeisla bifreiðarinnar, varð fyrir henni og hlaut opið beinbrot um neðri hluta hægri fótleggjar. H var dökkklæddur. Svo mælt í dómi, að Ó hafi ekið of hratt eftir ástæðum og eigi sýnt þá aðgæzlu, sem skylt var. Var hann því talinn eiga meginsök á slys- inu. H gekk eigi eftir hinum afmarkaða gangstíg, sem var á Miklubraut sunnanverðri, heldur eftir akbrautinni norðan- verðri og nokkuð inni á henni, en gata þessi er mikil um- ferðargata og er illa lýst að norðanverðu. Hann gekk undan umferðinni og kvaðst ekki hafa veitt því eftirtekt, að bif- reið kom á eftir honum, enda var hann að sjálfs sín sögn með áhrifum áfengis, en þó ekki svo ölvaður, að hann „slagaði“. Vitni voru eigi á eitt sátt um, hvort H hafi verið með áhrifum víns. Var H einnig talinn hafa átt nokkra sök á slysinu. Þótti hæfilegt að skipta sök þannig, að leggja 45 hluta hennar á Ó og '% á H. Tveir dómendur Hæstaréttar vildu leggja alla sökina á Ó. H fékk þegar 28. ágúst klinisk einkenni blóðtappa, og aðfaranótt 23. jan. 1955 dó hann af völdum hans. Taldi Læknaráð allar líkur benda til þess, að blóðtappinn, sem H lézt af, hafi átt rót sína að rekja til slyssins. H var 46 ára, er hann andaðist. Kona hans (K) var þá 44 ára. K höfðaði mál til dánarbóta á hendur eig- anda bifreiðarinnar S. Tryggingafræðingur reiknaði, að H og K hefðu notið að jöfnu tekna af vinnu H, meðan bæði lifðu. Tap K við fráfall H fann tryggingafræðingurinn með því að margfalda helming vinnutekna H með lífrentu fyrir tvö líf, þar sem reiknað er með starfhæfu lífi fyrir mann- Efnisskrá. inn. Verðmæti þetta taldi hann kr. 282.313,00. Með sama hætti taldi tryggingafræðingurinn, að H hefði notið hálfra vinnu- tekna K, en verðmæti þetta taldi hann 102.757,00. Þetta verðmæti losnaði við dauða H, og bar því að draga það frá fyrrnefndu tölunni. Hluti K af skíru atvinnutjóni reiknaðist þannig kr. 179.556,00. Hér við bættist helmingur af atvinnu- tjóni frá slysdegi og til andlátsdags H, sem K mat á kr. 3.212,73, og svo áætlað tjón á yfirvinnutekjum í banaleg- unni, er K taldi kr. 3.730,40. Hæstiréttur mat þá þrjá kröfu- liði, er taldir voru, á samtals kr. 150.000,00. H var starfs- maður á skattstofunni og hafði verið félagi í lifeyrissjóði starfsmanna ríkisins frá 1. okt. 1951. K fékk því eigi lífeyri úr sjóðnum, heldur aðeins endurgreidd iðgjöld án vaxta. K voru reiknaðar kr. 45.000,00 fyrir missi á ekkjulífeyri og fyrir röskun á stöðu og högum og svo kr. 1450,00 vegna álitsgerða í málinu. Voru K dæmdir % hlutar þessara fjár- hæða allra, kr. 157.160,00 ásamt vöxtum .........00000... Dánargjafir. Sjá gjafir. Dómarar. Fundið að því, að héraðsdómari hafði látið undir höfuð leggjast að heitfesta vitni og kveða á um málskostnað .......... A var sóttur til sakar m. a. fyrir brot gegn 217. gr. laga nr. 19/1940. Héraðsdómari hafði eigi lagt dóm á þetta ákæru- atriði. Þá hafði héraðsdómari látið undan falla nauðsynlega rannsókn á tjóni B, sem A hafði veitzt að, einkum er varð- aði tiltekna liði skaðabótakröfu hans sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. Að svo vöxnu máli varð að ómerkja héraðsdóminn og vísa málinu heim í hérað ..........000000. 0... 0... Sagt að héraðsdómari hefði átt að leiðbeina umboðsmanni sókn- araðilja, sem var ólöglærður, um kröfugerð af sinni hálfu í málinu, sbr. 114. gr. laga nr. 85/1936, og enn fremur hefði hann átt á fyrsta dómþingi, er ólöglærður maður kom fyrir dóm af hálfu varnaraðilja, að leiðbeina honum ur að afla gagna fyrir kröfu sinni og fjárhæð hennar .............. Lögreglu var tilkynnt, að bifreið K hefði ekið aftan á aðra bif- reið, sem var kyrrstæð á götu, og að rétt á eftir hefði mið- aldra kona, sem verið hefði með áhrifum áfengis eftir göngu- lagi og látbragði að dæma, sézt halda í átt til heimilis K. Lögreglumenn fóru heim til K og töldu hana vera með áhrif- um áfengis. K neitaði að hlýða skipun þeirra um að fara með þeim á lögreglustöðina til yfirheyrslu. Fulltrúi lögreglu- stjóra, sem lögreglumennirnir settu sig í samband við, hringdi til dómara, skýrði honum frá málavöxtum og spurði hann, hvað gera skyldi. Dómarinn, fulltrúi sakadómarans í Bls. 11 16 140 LII Efnisskrá. Reykjavík, taldi rétt, að K yrði flutt á lögreglustöðina og að eigi þyrfti í því skyni að kveða upp úrskurð. Hafði dóm- arinn síðan eigi meiri afskipti af málinu að því sinni. Í máli ákæruvaldsins á hendur K krafðist verjandi hennar, að nefndur dómari viki sæti, þar sem handtaka K hefði verið ólögleg og afskipti dómarans af hinni ólöglegu handtöku væru þess eðlis, að þau kynnu að hafa áhrif á hann sem dómara K í óvil. Dómarinn lýsti því í úrskurði, að hann hefði eigi með nefndum aðgerðum gert sig óhæfan til að fara með málið, sbr. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 27/1951, sbr. 36. gr. laga nr. 85/1936. Dómsmálaráðuneytið leyfði kæru á úrskurðinum, sbr. 171. gr. laga nr. 27/1951. Hæstiréttur staðfesti, að héraðsdómari skyldi eigi víkja sæti .......... Fundið að því, að héraðsdómari nefndi frávísunardóm úrskurð Dómar og úrskurðir. Sjá réttarfar. Dómstólar. Sjá réttarfar. Eftirgrennslan brota. Lögreglumenn gera uppdrátt af stað, þar sem umferðarslys varð Lögreglumaður gerir uppdrátt af stað, þar sem umferðarslys varð, og reynir bifreið, sem barn varð fyrir. Hreppstjóri lýsir hemlaförum á slysstað .............00000.000... Lögreglumenn gera uppdrátt af stað, þar sem umferðarslys varð, og láta taka þar ljósmyndir ...................... Lögreglumaður gerir uppdrátt af stað, þar sem árekstur varð milli bifreiða, og sýndi stöðu bifreiðanna eftir áreksturinn Eiður. Fundið að því, að héraðsdómari hafði látið undir höfuð leggjast að heitfesta vitni ................00....00.00.0 00. Eignarréttur. E var framkvæmdastjóri og aðalhluthafi h/f S, sem var eigandi v/s Sæfara. A, er var mágur E, lét í té dýptarmæli að áskildum eignarrétti, unz að fullu væri greiddur, og var hann látinn í skipið hinn 25. okt. 1945. Á uppboði á skipinu 25. febr. 1946 keypti E það fyrir hönd dóttur sinnar, en dýpt- armælirinn var eigi boðinn upp. B og C tóku skipið á leigu til síldveiða í júní 1947 með leigusamningi, er Útvegsbank- inn á Akureyri gerði við þá samkvæmt umboði E. Eigi var í þeim samningi minnzt á dýptarmælinn. Hinn 30. júlí 1947 fórst skipið og staðhæfði A, að dýptarmælirinn hefði alltaf fylgt því og farizt með því. Þeir B og C höfðu vátryggt dýptarmæli í skipinu og veitt viðtöku vátryggingarfé fyrir Bls. 348 595 11 38 300 11 Efnisskrá. LIII Bls. hann. Þeir gátu eigi leitt líkur að því, að þar hefði verið um annan dýptarmæli að tefla en þann, er A hafði lagt skipinu til. Bar því B og C að halda sérgreindu vátrygging- arfé því, er þeir fengu fyrir dýptarmælinn, og greiða A það, og að svo vöxnu máli, fyrntist krafa A á hendur þeim eigi samkvæmt 3. gr. laga nr. 14/1905 .......00.00000.. 000... 94 F keypti efri hæð og Þ neðri hæð húss með kaupsamningi 10. júní 1947 og afsölum 11. des. s. á. Í kaupsamningi F sagði, að kaup hans tæki yfir efri hæð og ris hússins ásamt hálfu þvottahúsi og hálfum miðstöðvarklefa, hálfum miðstöðvar- katli og svo 16/25 eignarlóðar, en í kaupsamningi Þ var svo ákveðið, að kaup hans tæki til neðri hæðar, að undanskildu hálfu þvottahúsi, hálfum miðstöðvarklefa og hálfum mið- stöðvarkatli, og svo %5 eignarlóðar. Á húsinu voru tvær úti- dyr á norðurvegg. Um hinar vestari var inngangur til efri hæðar, en um hinar eystri til neðri hæðar og svo til þvotta- herbergis og miðstöðvarklefa um geymsluherbergi, en í geymsluherberginu var raftafla hússins. F og fólk hans gekk um eystri útidyrnar til þvottahúss og miðstöðvarklefa, frá því F fluttist í húsið 1947, enda eigi um aðra leið að velja. En í ágúst eða sept. 1954 múraði Þ, eigandi neðri hæð- ar, upp í útidyr þessar og gerði jafnframt nýjar útidyr fyrir neðri hæð á austurhlið hússins. Hinn 21. júlí 1954 tilkynnti Þ, að hann hyggðist flytja útidyr neðri hæðar og vildi eigi leyfa F för um hinar nýju útidyr og gang, nema um endur- gjald semdist. Þessu mótmælti F. Þ stakk þá upp á því, að þeir settu upp og kostuðu að hálfu hvor sérstakar útidyr á þvottahúsið, en F synjaði. Hann hafði hins vegar eigi á móti sérstökum inngangi í þvottahúsið og miðstöðvarklefann, ef sá inngangur yrði eigi verri en hinn, er hann hafði áður notað, og yrði gerður honum að kostnaðarlausu. F og hans fólk gekk síðan um hinar nýju útidyr á austurhlið hússins, unz Þ fyrst munnlega og síðan með bréfi 28. júní 1956 bann- aði F umferð um þær. Hinn 25. júlí 1956 sneri F sér til bæj- arfógeta og krafðist þess, að honum yrði með beinni fógeta- gerð veittur aðgangur um téðar útidyr. Þ taldi, að við húskaupin hefði engin umferðarkvöð verið lögð á sig í þágu F. Seljandi hússins bar fyrir dómi, að bæði F og Þ hefðu rætt það og vitað, að F fékk rétt tilinngöngu um neðri hæð- ina að þvotta- og miðstöðvarklefa. Var í dómi talið augljóst mál, að F hefði slíkan rétt, þótt hans væri eigi sérstaklega getið í kaupsamningi, þar sem eigi var um annan aðgang að þvottahúsi, miðstöðvarklefa og raftöflu að tefla. Krafan um innsetningu var því tekin til greina .............0.... 189: P seldi S bifreið í maí 1948 fyrir kr. 41.000,00. Í afsali 14. s.m. lýsti P því, að kaupverðið væri greitt og að engar kvaðir LIV Efnisskrá. Bls hvíldu á bifreiðinni. Í bifreiðinni var gjaldmælir. Sumarið 1952 varð S að skila bifreiðarstjórafélaginu H gjaldmæl- inum, þar sem P hafði leigt hann af H 22. okt. 1947. S sagð- ist hafa verið í þeirri trú við kaup bifreiðarinnar, að gjald- mælirinn fylgdi henni, og krafði P um andvirði hans. P kvaðst einungis hafa lánað S mælinn um mánaðartíma og S hafi vitað að gjaldmæiar væru eigi eign bifreiðarstjóra. J, sem milligöngu hafði um kaup aðilja, bar fyrir dómi, að hann hefði tjáð S, að P ætti eigi mælinn. Vottorðsgjafinn B, sem var með S, er hann reyndi bifreiðina fyrir kaupin, varð þess eigi var, að P minntist á, að gjaldmælirinn væri undanskilinn kaupum. Vottorðsgjafinn V, er fylgdist með kaupunum, heyrði eigi annað en gjaldmælirinn væri innifal- inn í þeim. Lögfræðingur sá, sem ritaði samninginn um bif- reiðakaupin, kvaðst ekki minnast þess, að neitt bæri á góma um gjaldmælinn, en taldi ólíklegt, að hann hefði ekki látið þess getið í kaupsamningnum, ef gjaldmælirinn hefði ekki átt að fylgja með í kaupunum, en í kaupsamningnum var tekið fram, að bifreiðinni skyldu fylgja tveir varahjólbarðar á felgum, ýmis áhöld og benzínskammtur fyrir bifreiðar. Svo var mælt í dómi, að P hefði ekki fært nægilegar sönnur að því gegn mótmælum S, að S hefði verið það kunnugt, að gjaldmælirinn skyldi ekki fylgja í kaupunum. P taldi sér eigi skylt að greiða hærri fjárhæð en sem svaraði verði gjaldmæla á þeim tíma, er kaupin fóru fram. Krafa S var tekin til greina að fullu ................0.00 000... 226 G átti einn lóð þá, sem nú er nr. 80 við Laugaveg. Hann gerði hinn 7. ágúst 1928 samning við konuna S um, að þau reistu hús á lóðinni, sem skyldi vera tvær hæðir og ris. Lóðin skyldi verða óskipt sameign þeirra án sérstaks gagngjalds af hendi S, en kostnað af reisn hússins skyldu þau bera að hálfu hvort. G skyldi hafa afnot efri hæðar, en S neðri hæð- ar, Afnot af rishæð skyldu þau bæði hafa, meðan S ætti og notaði neðri hæð, en yrði annar en S eigandi eða notandi að neðri hæð, skyldu honum vera óheimil afnot af rishæð nema með samþykki G. Forkaupsréttur var hvoru þeirra áskilinn af hins húshluta. Ef S vildi innanbúa sölubúðir á neðstu hæð, skyldi hún ein bera kostnað af því. Upphaflega var gengið frá meginhluta neðri hæðar hússins sem verzl- unarhúsnæði og rekin þar verzlun. Er aðiljar höfðu átt hús- ið saman mörg ár, andaðist S, og hlaut konan V húshluta S í arf eftir hana samkvæmt arfleiðsluskrá. V leigði síðan L neðstu hæð hússins, og tók hann að reka þar veitingasölu. Hann gerði þær breytingar helztar á húsnæðinu, að hann tók burt vegg, er skipt hafði í tvennt húsrými því, er að Laugavegi snýr, og braut gat á vegg milli húsrýmis neðstu Efnisskrá. LV Bls. hæðar og forstofu inn af vesturdyrum hússins, en vestur- anddyrið veitti aðgang að stiga, efri hæð og rishæð. Virtist ætlun L að fá um hinar fyrirhuguðu dyr aðgang að vestur- anddyri, salerni þar og svo rishæð. Talið var, að V, erfingi S, væri bundin við samning þeirra G og S frá ". ágúst 1928 og að G og síðar erfingjar hans hefðu einkarétt til afnota af vesturanddyri hússins og svo gangi þar inn af, vatnssal- erni Í ganginum, stiga og háalofti. Samkvæmt kröfu var þeim V og L dæmt skylt in soliðum að fylla með steinsteypu upp í dyraop það, sem þau höfðu brotið á forstofuvegg húss- ins, og koma veggnum og ganginum í samt lag, sem áður var, að viðlögðum 100 kr. dagsektum, er renna skyldu til erfingja G, en fullnægingarfrestur skyldunnar var ákveðinn 30 dagar frá birtingu dómsins. Í téðum samningi frá "7. ágúst 1928 var gert ráð fyrir, að sölubúðir yrðu á neðri hæð hússins, enda er húsið við eina aðalviðskiptagötu, og eigi var þar bann við veitingasölu. Að svo vöxnu máli þótti eigi rétt að dæma þeim V og L óheimilt að reka veitingar á neðstu hæð án tillits til umgengni og híbýlahátta. Var krafa G og erfingja hans um þetta því eigi tekin til greina. Eigi var talið, að V og L hefðu gengið á rétt G og erfingja hans með niðurrifi skilveggjar á neðstu hæð. Kröfur um, að vegg- ur þessi yrði aftur upp settur, voru því eigi til greina teknar 514 Húsið nr. 1 við Kjartansgötu Í Rvík er kjallari, tvær hæðir og ris og var byggt 1945. A keypti 1. hæð þess 15. des. 1950 ásamt geymslu undir kjallarastiga og svo miðstöðvarherbergi og leigulóðarréttindum að á hluta. S keypti 15. des. 1952 og samkvæmt afsali 16. maí 1953 efri hæð og rishæð ásamt m. a. 50% sameiginlegra þæginda í kjallara af þvottahúsi og miðstöðvarherbergi. Þ keypti í febrúar 1953 og sam- kvæmt afsali 30. apríl 1954 íbúð í kjallara, tvö herbergi og eldhús með m. a. aðgang að þvottahúsi og miðstöðvarher- bergi. Þá er öll kaupin voru gerð, var forstofan í kjallaran- um óhólfuð sundur. Útidyr voru vestan á kjallaranum undir skyggni. Er komið var inn í kjallarann, voru stigagöng upp á hæðirnar fyrir ofan hægra megin og svo þvottahús. Vinstra megin við forstofuna var miðstöðvarherbergið, sem náði nokkuð inn í húsið. Þar sem herbergi þessu lauk inni í húsinu, breikkaði forstofan til norðurs sem svaraði breidd miðstöðvarherbergisins. Á austurhlið miðstöðvarherbergis- ins voru dyr inn í forstofu kjallarans. Tvennar dyr voru á forstofu þessari til austurs inn í íbúð kjallarans og tvær til norðurs inn í eldhús og salerni. Í marz 1953 gerði Þ í fjar- veru og forboði A, en með samþykki S breytingar á kjallar- anum. Hann setti skilvegg í framhaldi af suðurvegg mið- stöðvarherbergisins og að austurveggnum, og myndaðist þá LVI Efnisskrá. Bls. fyrir innan skilvegginn innri forstofa kjallaraíbúðarinnar á breidd við miðstöðvarherbergið. Þ tók af dyrnar að mið- stöðvarherberginu, sem lentu inni í innri forstofunni, en setti í þeirra stað dyr á miðstöðvarherbergið utan húss, rétt við dyr kjallarans. A krafðist dóms á hendur Þ um að breyta kjallaranum í fyrra horf, en matsmenn mátu kostnað af því kr. 1730,00. Kröfur A voru eigi teknar til greina, þar sem bót þótti mikil að breytingunni fyrir Þ, en óþægindi eigi mikil fyrir A. Tveir dómendur Hæstaréttar vildu dæma Þ til að setja aftur hinar fyrri dyr á miðstöðvarherbergið, þar sem Þ hefði eigi haft heimild til að breyta sameiginlegri eign á þann hátt, sem hann gerði í forboði A ............ 108 J seldi P hinn 21. júní 1954 að þremur fimmtu hlutum: húsgrunn með lóðarréttindum nr. 36 við Hringbraut í Hafnarfirði, kjallaraplötu með tilheyrandi leiðslum og rétti til að reisa aðra hæð húss og rishæð og verða sameigandi að hálfu að þvottahúsi á neðri hæð, en hús skyldu þeir J og P reisa þar saman. P fól E, föður J, að reisa sinn hluta hússins með verksamningi sama dag fyrir kr. 90.000,00. E gerði geymsiu undir útidyratröppum, en tröppur þessar voru einungis not- aðar af íbúum efri hæðar, þar sem inn í neðri hæð er gengið af jafnsléttu. Með afsali 27. júní 1956 seldi J kaup- andanum M neðri hæð hússins, og var fram tekið í afsalinu, að Í kaupunum fylgi með geymsla undir útitröppum og neðri hæðin sé tveir fimmtu hússins. P höfðaði mál og krafðist þess, að geymslan yrði dæmd sín eign, þar sem sínar útidyratröppur hefðu verið notaðar við smíð geymsl- unnar, en Í samningum aðilja um húskaupin og hússmiíð var eigi á slíka geymslu minnzt. Eigi var leidd sönnun að því, að P hefði einn borið kostnað af smíð geymslunnar. Var því við það miðað, að P hefði kostað smíð sjálfra trappn- anna, er mynda þak geymslunnar, en að P og J hafi borið kostnað af gerð á gólfi og veggjum geymslunnar. Samkvæmt þessu og þar sem eigi var um það samið, í hvers hlut geymslan skyldi falla, varð að telja hana sameign P ogM, sem var réttartaki J, þannig að hvor þeirra ætti helm- ing hennar ................20. 0000 127 Eignarupptaka, Sjá upptaka eignar. Embættismenn. Sjá yfirvöld. Endurheimta. Sjá einnig kaup og sala. G skipamiðlari sótti ríkissjóð til endurgreiðslu af hluta á sölu- skatti, sem á hann hafði verið lagður árin 1950, 1951 og 1952. Hann féllst á, að sér bæri að greiða skatt þenna af Efnisskrá. LVIT Bls. farmgjöldum fyrir timbur og sement, en eigi af „klarer- ingu o. fl.“ né erlendum umboðslaunum. Það var talið óyggj- andi, að það, sem G nefndi „klareringu o. fl.“, voru af- greiðslugjöld, sem fallið hefðu undir ákvæði 41. gr. laga nr. 128/1947 og verið söluskattskyld samkvæmt þeim, og var talið, að lög nr. 100/1948 hefðu eigi þegið slík gjöld undan söluskatti og að G hefði réttilega greitt söluskatt af við- skiptaveltu sinni að þessu leyti. Öðru máli gegndi um um- boðslaun G, sem voru þóknun til hans fyrir það, að flutn- ingssamningar komust á fyrir hans atbeina. Þetta starf G var þess eðlis, að eigi þótti fært að fullyrða, að það væri vinna eða þjónusta í merkingu 22. gr. laga nr. 100/1948. Að svo vöxnu máli og þar sem af hálfu ríkissjóðs var eigi höfð uppi sú varnarástæða, að G hefði greitt án fyrirvara söluskattinn af umboðslaununum, var ríkissjóði dæmt að endurgreiða honum hann ........200000n 0000 sen 314 A fékk afhentar á póstafgreiðslunni í Vestmannaeyjum ýmsar vörur, sem aðflutningsgjöld og söluskattur höfðu verið van- reiknuð af. Endurskoðunardeild Fjármálaráðuneytisins úr- skurðaði, að A skyldi greiða vanreiknaðan toll og söluskatt að frádregnum tolli, sem hann hafði verið ofkrafinn um. Póstafgreiðslumaðurinn í Vestmannaeyjum, M, stóð Fjár- málaráðuneyti skil á hinum vangreidda tolli og söluskatti, kr. 5.169,8S7, og gerði ráðstafanir til innheimtu fjárhæðarinn- ar hjá A með málssókn. Síðar tók þrotabú M við málssókn- inni. Á þeim tíma, er vörurnar voru tollafgreiðdar, var inn- flytjendum skömmtuð álagning á innfluttar vörur. Við verð- útreikning vöru var tollur og söluskattur jafnan lagður til grundvallar. Ákvæðin um verðlag áttu að girða fyrir það, að A hlyti aukinn hagnað við sölu varnings þess, sem áður greinir, þótt hann væri vankrafinn um toll og söluskatt af honum að nokkru, og eigi voru líkur að því leiddar, að hann hefði haft slíkan hagnað. Þá var skekkjan í skattútreikn- ingnum eigi svo stórfelld, að ætla megi, að hún hefði átt að vera A ljós. Þótti því eigi ástæður til að taka kröfur á hendur A um greiðslu hinna vanreiknuðu gjalda til greina 368 Erfðir. Sjá gjafir. Farmflutningur. H var eigandi og umráðamaður vörubifreiðar og stundaði akst- ur frá bifreiðastöð B. Eldur kom upp í farmi bifreiðarinnar, og skemmdist hann af eldi, án þess að vitað væri, að um sök H væri að tefla. Skyldutrygging bifreiðarinnar hrökk ekki til að bæta tjónið á farminum, og greiddi B einum farmeig- anda kr. 8.000,00 úr eigin vasa, þar sem hann kvaðst hafa LVIITI Efnisskrá. BIis. skuldbundið sig til að sjá um, að bifreiðar, sem akstur stunduðu frá stöð hans, væru nægilega hátt tryggðar fyrir tjóni, er verða kynni á farmi í flutningum. B framkrafði síðan H um nefnda fjárhæð. Sagt í dómi, að varningurinn hafi spillzt, meðan hann var í flutningsvörzlum H, og H hafi eigi sannað, að bruninn hafi orðið, án þess mistökum hans eða vanrækslu væri um að kenna. Bar H því skaðabóta- ábyrgð á tjóni því, sem á varningnum varð, sbr. meginreglu í 147. gr. laga nr. 56/1914 og 18. gr. sbr. 20. gr. 1. mgr. laga nr. 41/1949. Þar sem H var ábyrgur vegna brunatjóns- ins og B innti skaðabæturnar af hendi í sambandi við fyrir- svar sitt fyrir H, átti B framkröfu á hendur H til greiðslu skaðabótanna ...........02020000.00nssr nr 83 P gerði hinn 24. apríl 1954 farmsamning við Ú, útgerð skipsins L, um flutning á timbri frá Kotka í Finnlandi til tiltekinna hafna hér á landi. Í samningnum sagði, að ferming skyldi fara fram samkvæmt sérstökum fyrirmælum P. Skipstjór- inn á L viðurkenndi, að hann hefði fengið í hendur fyrir- mæli farmsamningshafa P um búlkun farmsins sama dag, sem ferming hófst. Í fyrirmælum þessum var D talinn eig- andi nokkurs hluta farmsins og svo lagt fyrir, að meiri- hluti af timbri D skyldi búlka í lest. Þrátt fyrir þetta var allt timbur D sett á þilfar, og spilltist sá hluti þess, sem í lest átti að fara, af ágjöf. P framseldi D bótarétt sinn á Ú af þessum sökum. Höfðaði D síðan skaðabótamál á hendur Ú. Svo er mælt í dómi, að skipstjórinn á L hefði átt sem for- sjármaður farmsins, eftir að hann var á skip kominn, að láta fara eftir fyrirmælum P, sem í engu brutu gegn rétti Ú né farmsamningi, enda var eigi í ljós leitt, að vörusend- andi eða viðtakandi farmskírteinis hafi haft heimild til að þiggja skipstjóra undan skyldum þessum. Ú bar ábyrgð á háttsemi skipstjóra og þeirra manna, sem störfuðu í þjón- ustu skipsins að búlkun farmsins. Var því rétt, að Ú bætti D tjón það, er hann beið vegna þess að fyrirmælunum var eigi hlýtt, en það nam samkvæmt mati dómkvaddra manna, er eigi var véfengt, kr. 35.465,00. Var D dæmt sjóveð í L fyrir þessari fjárhæð ásamt vöxtum og málskostnaði .......... 330 Fasteignir. Sjá eignarréttur, kaup og sala, landamerkjamál, samn- ingar og vettvangsmál. Félag. Sjá hlutafélög. Félagsdómur. Bæði fyrir gildistöku laga nr. 80/1938 og eftir var sá háttur á hafður, að stofnaðar væru sérstakar deildir bifreiðarstjóra, Efnisskrá. LIX Bls. er óku sjálfir bifreiðum sínum, innan verkalýðsfélaga og síðar sjálfstæð félög. Sömdu deildir þessar eða félög við atvinnurekendur um kaup og kjör félagsmanna sinna. Hafa deilur út af slíkum samningum nokkrum sinnum verið lagð- ar til Félagsdóms samkvæmt lögum nr. 80/1938, án þess andmælum sætti. Vörubílstjórafélagið Valur, Akureyri, er slíkt félag. Taka má í félagið hvern þann bifreiðarstjóra á félagssvæðinu, sem á aðeins eina bifreið, enda hafi hann aðalatvinnu af að aka henni sjálfur. Trúnaðarmannaráð fé. lagsins hefur vald til að taka ákvörðun um vinnustöðvun. Enginn getur sagt sig úr félaginu, eftir að tillaga um vinnu- stöðvun hefur komið fram á félagsfundi eða í trúnaðar- mannaráði, unz það mál er útkljáð eða vinnustöðvun aflýst. Félagið er í Landssambandi vörubifreiðaeigenda, sem er í Alþýðusambandi Íslands, og getur enginn félagsmaður Vals sagt sig úr félaginu til þess að taka upp vinnu, sem félags- menn í félögum innan nefnds Landssambands eða Alþýðu- sambands hafa lagt niður vegna deilu. Félagsmenn Vals stunda að vísu vinnu sína með tiltölulega dýru tæki, en starfsorka þeirra er bundin stjórn þess tækis og starfslaun þeirra að öllu falin í því endurgjaldi, sem þeir fá að jafn- aði fyrir eigin þjónustu með tækinu. Kaup- og kjarasamn- ingar, er Valur og atvinnurekandi höfðu gert með sér 13. sept. 1954 og 10. júní 1955, voru því taldir vera vinnusamn- ingar milli stéttarfélags og atvinnurekanda í merkingu laga nr. 80/1938, og mál Vals á hendur atvinnurekandanum til úrlausnar um ætlað brot hans á 6. gr. þessarra samn- inga og skaðabótaskyldu var því réttilega lagt fyrir Félags. dóm samkvæmt 2. mgr. 44. gr. nefndra laga. Samkvæmt þessu var kröfu um frávísun frá Félagsdómi hrundið .... 185 Fiskveiðibrot. Hinn 21. ágúst 1956 var varðskip á siglingu norður með Seley fyrir Austurlandi. Sást þá brezkur togari halda út og suður frá landi. Samkvæmt staðarákvörðun, sem gerð var kl. 20.50 og síðar var athuguð af skólastjóra Stýrimannaskól- ans, var togarinn 0,4 sm. fyrir innan fiskveiðimörkin. Skip- stjóri togarans viðurkenndi, að hann hefði verið að veiðum, unz varðskipið staðnæmdist hjá honum kl. 21.21. Togarinn var 581,21 rúmlestir brúttó. Skipstjóranum var dæmd refsing samkvæmt 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. ennfremur 1. gr. laga nr. 4/1924, kr. 74.000,00 sekt til Landhelgissjóðs, en til vara T mánaða varðhald. Afli og veiðarfæri var gert upptækt 74 Hinn 1. júní 1956 var varðskip (V) á siglingu út Patreksfjarðar- flóa grunnt með landi að vestanverðu. Er V var kl. 17.15 LX Efnisskrá. Bls. út af Ólafsvita, sást bátur í réttvísandi norður frá vitanum. Hélt hann í ca. suðaustur og fór hægt. Kl. 17.30 sneri bátur- inn til stjórnborðs og út um. Tók V nú að veita honum eftirför, en hann hraðaði siglingu sinni þá inn flóann. V setti upp stöðvunarmerki og skaut „lausu“ skoti. Staðnæmd- ist báturinn þá kl. 18.00 og V hjá honum. Er stýrimaður V kom um borð í bátinn, sá hann, að hlerar og bobbingar hans voru fægðir, veiðarfæri í bunka á þilfarinu, óleyst frá Þoka og lifandi steinbítur í honum auk tveggja eða þriggja kola. Skipstjóri bátsins játaði, að hann hefði verið að veiðum innan fiskveiðimarka á 19 faðma dýpi á miðum, sem kall- ast Legur. Kvaðst hann hafa togað þar í tuttugu mínútur. Tilgreindi skipstjóri bátsins mið veiðistaðarins, og merkti skipstjóri V þau eftir honum á uppdrátt. Reyndust þau 6,2 sm. innan fiskveiðimarkanna. Var sú staðarákvörðun yfir- skoðuð af skólastjóra Stýrimannaskólans. Skipstjóra tog- bátsins, sem var 66 óskírar rúmlestir, var dæmd refsing samkvæmt í. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. 1. gr. laga nr. 4/1924, kr. 74.000,00 sekt til Landhelgissjóðs, en til vara 40 daga varðhald. Afli og veiðarfæri gert upptækt .......... 78 Hinn 12. apríl 1954, kl. 17.51, var gæzluflugvél yfir Ingólfshöfða. Belgiskur togari sást þá allnærri landi. Kl. 17.52 var flug- vélin yfir togaranum, en hann var að toga með stjórn- borðsvörpu í sjó. Gæzlumennirnir K og H gerðu kl. 17.54, kl. 17.58 og kl. 18.20 samtímis úr flugvélinni hornamæl- ingar yfir togaranum, hvor með sínum sextant, til þriggja staða Í landi, og reyndust staðirnir vera: Kl. 17.54 1,2 sm. innan fiskveiðimarka, kl. 17.58 0,9 sm. innan sömu marka og kl. 18.20 fyrir utan mörkin. Togarinn var að veiðum í landhelgi fram undir kl. 18.20. Um kl. 18.40 tók hann að sigla með fullri ferð á haf út. Flugvélin flaug yfir togar- anum og kring um hann frá kl. 17.52, unz varðskip, er flugvélin kallaði til kl. 18.05 og hafði stöðugt sam- band við allan tímann, nálgaðist togarann. Varðskipið, sem statt var við Hrolllaugseyjar, er kallið kom, sigldi eftir tilvísan flugvélarinnar. Kl. 21.40 var varðskipið komið svo nærri togaranum, að það dró upp stöðvunarmerki og skaut púðurskotum. Kl. 22.38 var skotið 8 púðurskotum, en togar- inn skeytti því engu. Kl. 22.49 sigldi varðskipið að togaran- um. Var margkallað til togarans, fyrst að nema staðar, en síðan viðvörun um kúluskot. Ekkert hreif. Því næst var tekið að skjóta kúlum. Loks nam togarinn staðar kl. 23.16, er kúluskot hafði hitt hann. Var síðan haldið til hafnar með togarann. Skólastjóri Stýrimannaskólans hefur mark- að með staðarvísi á sjóuppdrátt staði togarans þannig: Efnisskrá. LXI Bls. Kl. 17.54 um 1,2 sm. innan fiskveiðimarka, kl. 17.53 um 0,9 sm. innan marka og kl. 18.20 um fiskveiðimörkin. Við út- reikning skólastjórans urðu staðirnir örlítið nær landi. Dóm- kvaddir menn mörkuðu á uppdrátt í stórum mælikvarða staðina svo: Kl. 17.54 1,41 sm. innan markanna, kl. í7.58 1,16 sm. innan markanna og kl. 18.20 0,19 sm. innan þeirra. Þeir prófuðu nákvæmni sextantmælinga úr flugvél með því að fljúga yfir kyrrstætt skip og vita á landi og bera niður- stöður af mælingu úr flugvélinni saman við mælingar, gerð- ar á skipinu og hnattstöðu vitans. Samkvæmt því má stað. setja skip með hornmælingum úr flugvél með 0,1--0,2 sm. nákvæmni. Þeir töldu, að Lómagnúpur, sem notaður var við staðarákvarðanir málsins, en er eigi þríhyrningamæli- staður, geti valdið skekkju í staðsetningunni, er nemur ailt að 0,1 sm. Þeir sögðu, að skekkja í staðarákvörðuninni ætti eigi að fara fram úr 0,3 sm. Innan þessara nákvæmnis- marka töldu þeir staðarákvarðanirnar eiga að standa Óó- haggaðar. Talið var, að skipstjóra togarans, sem var að veiðum í landhelgi með flugvélina yfir sér frá kl. 17.52 og fram undir ki. 18.20, hafi hlotið að vera ljóst, að flug- vélin var gæzluflugvél og var að hefja aðgerðir gegn hon- um, enda hraðaði hann sér á haf út sem mest hann mátti. Þótti íslenzk lögsaga taka til hans, þótt honum kunni eigi að hafa verið gefin formleg merki um að nema staðar, Íyrr en hann var um það bil kominn út úr landhelginni, enda var honum veitt stöðug eftirför, unz varðskipið stöðvaði hann. Honum var dæmd "74.000 kr. sekt og T mánaða varð- hald til vara samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 22/1952, sbr. 1. gr. laga nr. 4/1924. Afli og veiðarfæri var geri upptækt .. 176 Hinn 22. júlí 1953 var gæzluflugvél yfir Ingólfshöfða. Sást þá ogari grunsamlega nærri landi, og var flogið að honum. Var hann að toga með stjórnborðsvörpu í sjó og hélt í suð- austlæga stefnu. Gæzlumaðurinn K og skipherrann Þ gerðu nú tvær staðarákvarðanir yfir togaranum. Hin fyrri var framkvæmd kl. 20.35. Flaug flugvélin þá frá togaranum til lands í miðinu Hofsfjall ber um Salthöfða, og var um leið mældur tíminn, sem það flug tók. Reyndist staður tog- arans samkvæmt því um 2 sm. fyrir innan fiskveiðimörkin. Síðari staðarákvörðunin var gerð kl. 20.45. Var staður tog- arans þá fundinn með tveimur staðarlínum, miði og láréttri hornmælingu. Sem mið voru notaðir tveir þríhyrningamæli- staðir, Hofsfjall sem bakpunktur og Salthöfði sam for- punktur. Þríhyrningamerkin bar ekki nákvæmlega saman, en Þríhyrningamerkið á Hofsfjalli bar um sjálfan Salthöfð- ann. Skólastjóri Stýrimannaskólans hefur út af fyrir sig og e LXITI Efnisskrá. Bls. þrír dómkvaddir menn hafa út af fyrir sig markað á sjóupp- drátt staðarákvörðun togarans, er togaði í suðaustlæga stefnu, á tvennan hátt: Í fyrsta lagi þannig, að Þríhyrningamerkin ber saman í miðinu, og í öðru lagi þannig, að þríhyrninga- merkið á Hofsfjalli beri um austurrætur Salthöfða, en það verður að telja yztu takmörk miðsins. Samkvæmt aí- mörkun skólastjórans, er fyrrnefndi staðurinn 1,5 sm. og hinn síðari 1,1 sm. innan marka, og samkvæmt afmörkun hinna dómkvöddu manna er fyrrnefndi staðurinn 2,0 sm. og hinn síðari 14 sm. innan markanna. Samkvæmt mæl- ingu gæzlumanna hlaut togari ákærða að hafa verið milli Þessara staða kl. 20.45. Hinir dómkvöddu menn töldu mis- mun þann, sem er á afmörkun þeirra og skólastjórans, stafa sennilega af mismunandi gerð sjókorta. Bæði skóla- stjórinn og hinir dómkvöddu menn töldu, að staðarákvörð- un sú, sem gerð var með flugi til strandarinanr kl. 20.35, styðji niðurstöðu mælinganna kl. 20.45, þótt aðferðin kl. 20.35 sé eigi eins traust og aðferðir þær, sem notaðar voru við staðarákvörðunina kl. 20.45. Gæzlumaðurinn K og skip- herrann Þ báru báðir fyrir dómi, að þeir hefðu auðveldlega greint númer togarans, sem verið hafi O 298, og togvíra. Tog- ari þessi, Van Dyck, O 298, 567,87 rúmlestir að stærð, kom til Vestmannaeyja 29. sept. 1953. D, sem verið hafði skipstjóri hans 22. júlí 1953, var nú stýrimaður hans. Með skírskotun til þess, að ekki kom til upptöku afla og veiðarfæra, var honum dæmd 80.006,00 kr. sekt og 7 mánaða varðhald til vara samkvæmt 1. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. enn fremur 1. gr. laga nr. 4/1924 ..........0.00000 0. ss 241 I. Hinn 30. jan. 1953 var Landhelgisgæzlunni tilkynnt, að flug- stjóri hjá Flugfélagi Íslands hefði staðið togarann O 297 að veiðum innan fiskveiðimarka um það bil 1% sm. suð- vestur af Nýja Ósi í Skaftafellssýslu. Gæzluflugvél var send á vettvang. Sama dag, kl. 16.10, var staður flugvélarinnar yfir nefndum togara ákvarðaður með kompásmiðun af Súlnatindi og hornmælingu milli Lómagnúps og Knappa í Öræfajökli, sem hvorttveggja eru þríhyrningamælistaðir. Kompásmiðunina framkvæmdi forstjóri Landhelgisgæzl. unnar, en mælinguna þaulæfður mælingamaður. Samkvæmt bréfi forstjóra Landhelgisgæzlunnar til Dómsmálaráðu- neytis 2. febrúar 1953 var togarinn að veiðum 3,8 sm. innan fiskveiðimarkanna. Skólastjóri Stýrimannaskólans hefur markað mælingarnar á sjókort, og reyndist staður togar- ans samkvæmt því um 4,3—4,4 sm. innan markanna. Þrír dómkvaddir menn hafa einnig markað staðinn á sjókort, og er hann eftir þeirri mökun um 44 sm innan marka. Efnisskrá. LXIIT Bls. Bæði skólastjórinn og hinir dómkvöddu menn drógu í sjó- kort hringferil, sem samsvarar horni því, sem mælt var, og liggur hann allur innan fiskveiðimarkanna. Þar sem hringferillinn er næst fiskveiðimörkunum, er fjarlægð hans frá þeim 1,5 sm. samkvæmt mörkun skólastjórans og 1,8 sm. samkvæmt mörkun hinna dómkvöddu manna. Sannað þótti, að togarinn hefði verið að veiðum innan fiskveiði. markanna. II. Hinn 25. apríl 1953 var varðskipið Þór undan Skeiðarár- sandi. Kl. 11.47 sást togari bera innan við Ingólfshöfða. Kl. 12.10 var gerð staðarákvörðun og sett upp stöðvunar- merki. Hófst síðan eftirför, og var mörgum púðurskotum skotið og svo kúluskotum. Er komið var nálægt togaranum, var kaliað til hans gegnum gjallarhorn að nema staðar. Hann stöðvaðist loks kl. 13.27. Var þetta Rubens O 297. Staðarákvarðanir varðskipsins voru og gerðar kl. 12.18, 12.31 og við togarann kl. 13.30. Skólastjóri Stýrimannaskól- ans í Rvík sér í lagi og þrír dómkvaddir menn sér í lagi hafa markað á sjókort stað varðskipsins kl. 12.10 nefndan dag og komizt að raun um, að hann var alllangt innan fiskveiðimarkanna vestan Ingólfshöfða. Á þeim tíma var togarinn staddur landmegin við beina línu frá varðskipinu í Ingólfshöfða, og því einnig innan fiskveiðimarkanna. Hinir dómkvöddu menn segja í álitsgerð sinni, að þrátt fyrir það þótt mælingar varðskipsmanna kl. 12.18 nefndan dag sýni eigi nákvæmlega stöðu varðskipsins á þeim tíma, liggi hringferlar þeirra horna, sem þá voru mæld, allir innan fiskveiðimarkanna og sýni, að varðskipið hefur þá verið innan þeirra marka og togarinn einnig innan sömu marka, þar sem hann bar í Ingólfshöfða frá varðskipinu. Skipstjóri viðurkenndi einungis, að hann hefði verið að gera við botn- vörpu og gera að fiski, er að honum var komið. Honum var einungis refsað fyrir það. III. Togarinn Rubens, O 297, var 523 brúttórúmlestir. Atferli það, er í I segir, varðaði skipstjórann við 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. enn fremur 1. gr. laga nr. 4/1924. Atferli hans, það er í II greinir, varðaði við 2. gr. laga nr. 5/1920. Með skírskotun til að eigi kom til upptöku afla og veiðar- færa vegna brots þess, er lýst var í II, var refsingin ákveð- in kr. 100.000,00, til vara 9 mánaða varðhald ............ 248 I. Hinn 30. jan. 1953 var Landhelgisgæzlunni tilkynnt, að flug- stjóri hjá Flugfélagi Íslands hefði staðið togarann O 298 að veiðum innan fiskveiðimarka um það bil 1% sm. suður af Hvalsíki í Skaftafellssýslu. Gæzluflugvél var send á vett- vang. Sama dag, kl. 16.15, var staður flugvélarinnar yfir LXIV Efnisskrá. H. 111. nefndum togara ákvarðaður með tveimur kompásmiðunum, annarri af Lómagnúp og hinni af Súlnatindi, og svo með láréttri hornmælingu milli Lómagnúps og Knappa í Öræfa- jökli, sem hvorttveggja eru þríhyrningamælistaðir. Kompás- miðunina framkvæmdi forstjóri Landhelgisgæzlunnar, en mælinguna þaulæfður mælingamaður. Samkvæmt bréfi for- stjóra Landhelgisgæzlunnar til Dómsmálaráðuneytisins 2. febrúar 1953 var togarinn að veiðum 3,8 sm. innan fiskveiði- markanna. Skólastjóri Stýrimannaskólans hefur markað mælingar gæzlumanna á sjóuppdrátt. Samkvæmt því liggur staðarlína hornmælingarinnar öll innan fiskveiðimarkanna, 2,2 sm. innan þeirra, þar sem hún er næst þeim, en kompás- miðanirnar, sem eiga að skera úr um það, hvar fyrrnefnd staðarlína togara ákærða var, sýna í sambandi við horn- mælinguna, að togarinn hefur verið 4,2—4,4 sm. innan fisk- veiðimarkanna. Sannað þótti, að togarinn hefði verið að veiðum innan fiskveiðimarkanna. Hinn 3. sept. 1953 var m/b Íslendingur staddur í Miðnes- sjó. Sigldi hann þar að togara, sem var að veiðum, og setti dufl niður, þar sem togarinn hafði veitt, en áður hafði hann gert varðskipinu Sæbjörgu viðvart. Sagði skipstjóri að nafn togarans hefði verið 0 298 Van Dyke, einn háseti kvað það Van Dyck, þriðji skipverjinn mundi, að nafn togarans byrjaði á Van og síðara orð á D, en fjórði skipverjinn mundi orðið Van. Varðskipið Sæbjörg gerði staðarákvörðun og taldi stað dulfs- ins 2,3 sm. innan fiskveiðimarka. Skipstjórinn á togaranum Van Dyck, er kyrrsettur var í Vestmannaeyjum 29. sept. 1953, mundi, að bátur hafði komið að togaranum 3. sept. s. á., þar sem hann hefði verið að veiðum við Reykjanes. Stýri- maður og bátsmaður togarans könnuðust einnig við það, en allir neituðu þeir samt sekt. Skólastjóri Stýrimanna- skólans markaði á sjóuppdrátt stað duflsins eftir staðar- ákvörðun yfirmanna á Sæbjörgu, sem gerð hafði verið með tvöfaldri hornamælingu milli þriggja greinilegra mælistaða. Reyndist duflstaðurinn 2,0 sm innan fiskveiðimarkanna. Togarinn Van Dyck, O 298, var 567,87 brúttó rúmlestir. Atferli það, er greinir í I og II, varðaði skipstjórann við 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. enn fremur 1. gr. laga nr. 4/1924 og TT. gr. laga nr. 19/1940. Var refsingin kr. 120.000,00 sekt, til vara 10 mánaða varðhald ..........20.000000 0000... Hinn 3. júlí 1955 mældi gæzluflugvél G, sem mönnuð var tveim- ur mælingamönnum Landhelgisgæzlunnar auk flugstjóra, staði sína yfir togaranum Van Dyck O 298. Reyndust stað- irnir skv. mörkun skólastjóra Stýrimannaskólans þessir: Staður, merktur II, mældur rétt eftir kl. 12.40, fundinn með Bls. 318 Efnisskrá. LXV Bls. flugtíma frá Ingólfshöfða, flughraða og stefnu, um 1,7 sm. innan fiskveiðimarka. Staður, merktur III, mældur kl. 13,20, fundinn með miði og hornamælingu, um 2,8 sm. innan fiskveiðimarka. Staður, merktur IV, mældur kl. 13,30, fundinn á sama hátt og staður III, um 2,7 sm. innan fiskveiðimarka. Staður, merktur V, mældur kl. 15,12, fundinn með tvöfaldri hornamælingu, um 1,5 sm. innan fiskveiðimarka. Staður, merktur VI, mældur kl. 15,18, fundinn með tvö- faldri hornamælingu, um 1,2—1,3 sm. innan markanna. Staður merktur VII, mældur kl. 15,26—15,30 með flugi að og frá Ingólfshöfða, varð eigi fundinn. Staður, merktur VIII, mældur kl. 17,25, fundinn með tveim- ur hornamælingum, 2,9—3,00 sm. innan markanna. Staður, merktur IX, mældur kl. 18,04, fundinn með tvöfaldri hornamælingu, um 2,2—2,3 sm. innan markanna. Kl. 18.00 leysti gæzluflugvélin S gæzluflugvélina G af hólmi. S var mönnuð tveimur mælingamönnum auk flugstjóra. Staður S kl. 18,20, fundinn með tveimur miðunum, var 1,6 —1,7 sm innan fiskveiðimarka, en þá var togarinn nokkru nær landi. Frá því G kom að togaranum, var hann að veið- um í landhelgi og þangað til nokkru eftir kl. 18,20. Kl. 22,00 hætti hann veiðum og hélt á mikilli ferð á haf út. Flugvélin S fylgdi honum eftir, unz varðskip kom á vettvang. Varð- skipið Þór lagði af stað frá Vestmannaeyjum kl. 15,50 til að elta togarann og sigldi eftir tilvísun flugvélanna. Kl. 02,23 hinn 4. júlí var það komið á hlið við hann. Nam hann staðar, eftir að varðskipið hafði skotið tveimur púðurskot- um og einu kúluskoti. Skipstjóri togarans játaði, að hann hefði af ráðnum hug verið að veiðum innan fiskveiðimark- anna. Eigi gat hann gengið þess dulinn, að gæzluflugvélar voru þar að hefja aðgerðir gegn honum. Tók íslenzk lögsaga því til hans. Van Dyck var 560 brúttó rúmlestir. Skipstjór- inn var brotlegur við 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1952, sbr. ennfremur 1. gr. laga nr. 4/1924. Refsingin var ákveðin kr. 74.000,00 sekt til Landhelgissjóðs, til vara 7 mánaða varðhald. Veið- arfæri, þar með taldir dragstrengir voru gerð upptæk .... 407 Hinn 19. apríl 1955, kl. 23.53, stöðvaði varðskipið Ægir togar- ann Cape Cleveland H 61 út af Ingólfshöfða, eftir að hafa skotið að honum lausum púðurskotum og síðan kúluskotum. Togarinn var með stjórnborðshlera hangandi í gálgum utan- borðs, og menn voru á þilfari að draga netið upp. Skip- stjóri togarans, S, játaði veiðar þetta kvöld, en neitaði sekt. Varðskipið hafði á eftirtöldum tímum mælt með ratsjám staði togarans. Þeir voru samkvæmt mörkun skólastjóra LXVI Efnisskrá. Bls Stýrimannaskólans í sjókort: Um 2,1 sm. innan fiskveiði- marka kl. 22.54, um 2,4 sm. innan nefndra marka kl. 23.00, um 2,0 sm. innan sömu marka kl. 23.08 og um 0,4 sm. innan markanna kl. 23.19. Að tilhlutan Hæstaréttar voru dóm- kvaddir tveir sérfróðir menn til að rannsaka nákvæmni ratsjártækja af tilteknum gerðum og þá einkum ratsjár varðskipsins Ægis, sem er Cossor-gerð. Ratsjá Ægis hafði fjórar vegalengdir, og mun 0—12 sm. vegalengdin hafa verið notuð af Ægi við töku togarans. Á ratsjánni verður að dómi sérfræðinganna að ætla fyrir fjarlægðarskekkju * 2% af notuðum vegalengdarmælikvarða. Ratsjáin var um tuttugu mánaða gömul og í ágætu lagi, enda alltaf undir eftirliti. Annar þessara dómkvöddu sérfræðinga mark- aði í sjókort staði togara S kl. 22.54, kl. 23.00, kl. 23.08 og kl. 23.19 hinn 19. apríl 1955, bæði þannig, að eigi var ætlað fyrir fjarlægðarskekkju á ratsjánni, og þannig, að gert var ráð fyrir = 2% fjarlægðarskekkju á henni. Staðir togar- ans reyndust innan fiskveiðimarkanna í öllum tilvikunum nema einu, er staður hans var á markalínunni. Eigi var gert fyrir hugsanlegum skekkjum á ratsjármiðunum til togarans, en hugsanlegar miðunarskekkjur gátu eigi skipt máli um mælingarnar kl. 23.00 og 23.08, þar sem staðar- línur þeirra mælinga lágu allar innan fiskveiðimarkanna. Sami sérfræðingur markaði einnig á sjóuppdrátt staðar- ákvarðanir varðskipsins þannig, að gert var ráð fyrir = 5% fjarlægðarskekkju á ratsjám varðskipsins á vegalengdinni 0—12 sm. Staðarlínur mælinganna kl. 23.08 reyndust með þessum hætti báðar innan fiskveiðimarkanna og staðarlínur mælinganna kl. 23.00 einnig að mestu fyrir innan sömu mörk, Enn voru fjórir sérfræðingar dómkvaddir til að rann- saka nákvæmni ratsjármælinga almennt og svo nákvæmni og Öryggi ratsjár Ægis. Sérfræðingarnir gerðu mælingar á sem næst þeim stöðum, sem Ægir var á 19. apríl 1955. Gerðar voru á hverjum stað fyrir sig staðarákvarðanir með Cossor-ratsjá Ægis og notaðir sömu mælistaðir og Ægir notaði í nefnt skipti, þ. e. Ingólfshöfði og Salthöfði. Sam- tímis var hver staður ákvarðaður með sextantmælingum, og því næst gerður samanburður á fjarlægðum til mæli- staðanna, annars vegar fundnum með ratsjármælingum og hins vegar með sextantmælingum. Mesti fjarlægðarmunur til mælistaðanna við notkun þessara tveggja aðferða reynd- ist vera 0,2 sm., þ. e. um 1,7% af þeim fjarlægðarkvarða, sem notaður var á ratsjánni, og reyndist fjarlægðin yfir- leitt meiri samkvæmt ratsjármælingunum. Í tveimur tilvik- um var einnig notuð Kelvin-Hughes ratsjá Ægis, en enginn mismunur varð fundinn á útkomu hennar og Cossor-rat- Efnisskrá. LXVII Bls. sjárinnar. Hinir fjórir sérfræðingar gerðu einnig á leið til Rvíkur og í Faxaflóa mælingar með ratsjám Ægis til þess að kanna mismun á miðunum, teknum annars vegar með ratsjám Ægis í sambandi við Gyro-áttavita skipsins, og hins vegar teknum beint á Gyro-áttavitann, svo og til að bera saman fjarlægðir, fundnar með ratsjám, og fjarlægðir, fundnar með sextantmælingum. Mesti mismunur á miðun- um, sem fram kom, var 1“ með Cossor-ratsjánni og 2%* með Kelvin-Hughes ratsjánni. Mesti fjarlægðarmismunur í samanburði við sextantmælingar reyndist, þá er Cossor- ratsjáin var notuð, 2,5% í Faxaflóa, enda var þá mælt til nesoðdda, sem eigi gáfu jafn greinilegt endurvarp og hærri eða þverhnýptari staðir eða hlutir. Að svo búnu mörkuðu hinir fjórir sérfræðingar í þrjá sjóuppdrætti staði togara S samkvæmt mælingum Ægis 19. apríl 1955, kl. 22.54, kl. 23.00, og kl. 23.08. Voru við þá mörkun teknar til greina mestu skekkjur, sem fundust á báðar ratsjár Ægis, þannig, að miðað var við þær niðurstöður, sem S voru mest í vil. Komu þá fram þrír ferhyrningar í hverjum uppdrætti, þar sem togari S gæti hafa verið staddur, og lágu þeir allir innan fiskveiðimarkanna, nema hvað örlítið horn eins þeirra þriggja, sem miðaður er við staðarákvörð- unina kl. 22.54, virðist ná aðeins út fyrir markalínuna. Í þessu tilviki var þó reiknað með meiri miðunarmismun en fannst á Cossor-tækinu. Sannað þótti, að S hefði verið innan fiskveiðimarkanna, og þá er litið var til ástands afla og veiðarfæra Í togaranum við komu varðskipsmanna og þeirr- ar skýrslu S, að eigi var hafizt handa um að draga inn vörpuna fyrr en kl. 23.00, en það tekur nokkurn tíma, þótti sannað, að S hefði verið að veiðum innan fiskveiði- marka. Þetta varðaði S við 1. sbr. 3. gr. laga nr. 5/1920, sbr. 1. gr. laga nr. 5/1951 og 1. gr. laga 82/1952, sbr. enn fremur 1. gr. laga nr. 4/1924. Refsingin var ákveðin kr. 74.000,00 sekt, til vara 7 mánaða varðhald. Afli og veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, voru gerð upptæk ............ 481 Fjárfesting. Konan I og tengdasonur hennar T tóku 1954 að reisa stórhýsi í Rvík, kjallara og 4 hæðir og rishæð. Samkvæmt teikningu var 1. hæð iðnaðarhæð, hitt íbúðarhæðir, en geymslur í kjallara og á þakhæð. Með fjárfestingarleyfum 22. sept. 1954 og 15. febr. 1955, var þeim veitt heimild til að festa tilteknar fjárhæðir í einni hæð iðnaðarhúss, en í bréfi Innflutningsskrifstofunnar 8. júní 1956 var synjað frekari fjárfestingarleyfis sökum þess, að „skrifstofunni þótti sýnt þegar á árinu 1955, að ekki væri ætlunin að hafa íbúðir í LXVIITI Efnisskrá. Bls. húsinu að Skólavörðustíg 16“. Á, bróðir I, byggði kjallara hússins, og átti hann samkvæmt samningi 27. júlí 1954. Á tók 1. hæð á leigu til 10 ára frá því byggingu hennar var lokið og notaði hana fyrir verzlun. Í bréfi byggingarnefndar Reykjavíkur til Innflutningsskrifstofunnar 29. des. 1955, er því lýst, að húsið hafi verið samþykkt sem íbúðarhús og þá ekki tekið til annarra nota. Með samningi 5. des. 1955 var Á leigð 2. hæð hússins, sem þá var ófullgerð, til 5 ára, og mátti af samningnum ráða, að hæðin var leigð til verzI- unar, enda var eigi frá henni gengið samkvæmt teikningum þeim, sem byggingaryfirvöld höfðu samþykkt og afhentar höfðu verið Innflutningsskrifstofunni. Á tók við 2. hæð í jan. 1956 og notaði hana ásamt 1. hæð til verzlunar. Í apríl 1956 leigði I Samábyrgð Íslands á fiskiskipum 3. hæð húss- ins til 5 ára. Ljóst var af húsaskipan og svo leigufjárhæð, að húsnæðið var leigt til skrifstofuhalds eða atvinnurekstr- ar. Samábyrgðin tók við hæðinni í maíbyrjun 1956. Þá er litið var til þess, að T hafði upphaflega sótt um leyfi fjárfest- ingarstjórnarvalda til reisnar atvinnuhúsnæðis, að húsið var þannig teiknað að því mátti auðveldlega breyta í verzl- unarhúsnæði, að leigusamningur var gerður, áður en bygg- ingarframkvæmdir voru hafnar, um 1. hæð til 10 ára, sem skaut loku fyrir þá hagnýtingu hæðarinnar, sem Innflutn- ingsskrifstofunni var tjáð, að fyrirhugað væri og hún mið- aði leyfi sitt við, og svo að leigusamningar voru gerðir um 2. og 3. hæð til verzlunar- og skrifstofunota, þá þóttu leiddar að því sönnur, að I og T hefðu eigi ætlað sér að nota hús- næðið til íbúða, eins og til var greint. I og T höfðu eigi leyfi Innflutningsskrifstofunnar samkvæmt 2. mgr. sbr. 1. mgr. 8. gr. laga nr. 88/1953 og 2. mgr. sbr. 1. mgr. 23. gr. reglugerðar nr. 212/1953 til reisnar 2. og 3. hæðar og til að leigja þær með þeim hætti, er þau gerðu. Var þeim því refsað samkvæmt þessum ákvæðum. Refsingin var ákveðin samkvæmt 11. gr. laganna og 27. gr. reglugerðarinnar kr. 30.000,00 á hendur hvoru þeirra, til vara 100 daga varðhald. Hins vegar voru þau sýknuð af ákæru um brot á 2. gr. sbr. 4. gr. laga nr. 63/1956 fyrir gerð leigusamningsins frá 5. des. 1955 við Á, þar sem lög nr. 63/1956 voru þá enn eigi í gildi gengin ..............2.20..0.0.0..e0 es n 459 Fjárnám. Fógeti gerir fjárnám fyrir dómskuld .......00.20.000000.0.0.0.... 335 B hafði framseldan víxildóm á hendur Á, sem mótmælti fjár- námi, þar sem dómskuldin væri greidd. Eftir að aðiljar höfðu skilað greinargerð til fógetaðóms, óskaði umboðsmaður Á frekari frests til vitnaleiðslu, en B andmælti fresti. Fógeti Efnisskrá. LXIX Bls. úrskurðaði, að frekari frestur skyldi eigi veittur. Var þá eigi oftar komið fyrir fógetaðóm af hendi Á. Fógeti taldi eigi sannað með framlögðum kvittunum annars manns en hins upphaflega dómhafa, að skuldin væri greidd, og úr- skurðaði, að fjárnám skyldi fram fara. Á áfrýjaði úrskurði fógeta og fjárnámsgerð samkvæmt honum. B áfrýjaði til staðfestingar á nefndum dómsathöfnum og hélt málinu til dóms í Hæstarétti, eftir að Á hætti að sækja þing þar. Fjár. námsgerðin var staðfest í Hæstarétti og Á dæmt að greiða málskostnað þar ....0..0.0000eeeessennnn ner 380 Hinn 2. sept. 1954 gaf G út handhafaskuldabréf, að fjárhæð kr. 100.000,00, tryggt með 1. veðrétti í fasteign. Samkvæmt bréf- inu skyldi skuldin greiðast á næstu átta árum eftir útgáfu- dag, 1. ágúst ár hvert, í fyrsta skipti 1. ágúst 1955, og T% ársvextir skyldu greiðast árlega eftir á — á sömu gjald- dögum. Í bréfinu sagði, að yrði eigi staðið í skilum með greiðslu afborgana og vaxta á nákvæmlega réttum gjald- dögum, skyldi skuldin falla öll í gjalddaga fyrirvaralaust, og hefði veðhafi þá rétt til að taka hina veðsettu eign fjár- námi samkvæmt 15. gr. laga nr. 29/1885 eða láta selja hana á uppboði án undangengins dóms, sáttar eða aðfarar. Á bréfið var ritað 20. ágúst 1955, að fyrsta afborgun, vextir og dráttarvextir hafi verið greidd þann dag. V lögmaður hafði 1956 bréfið í sínum vörzlum og kvaðst hafa krafið G um greiðslu með venjulegu póstbréfi 1. ágúst 1956, en gegn neitun G var ósannað, að hann hefði fengið það bréf. V krafði nú G í ábyrgðarbréfi 20. s. m. €r G fékk 6. sept. 1956. G átti að greiða 1. ágúst 1956 afborgun, kr. 12.500,00, og vexti, kr. 6.125,00. Hinn 10. sept. 1956 sendi G til V kr. 14.000,00, og vantaði því kr. 4.625,00 upp á þá greiðslu, sem inna átti af hendi 1. ágúst 1956. Í bréfi 19. sept. s. á. viður- kenndi V viðtöku hinnar greiddu fjárhæðar, en kvaðst jafn- framt ítreka áðurgefna munnlega tilkynningu um, að skuld- in samkvæmt bréfinu væri öll fallin í gjalddaga vegna van- skila. Hinn 20. okt. 1956 lét V stefnuvotta birta G kröfu um greiðslu allrar skuldarinnar með dráttarvöxtum. Fógeti rit- aði á fjárnámsbeiðni frá V, dags. 30. nóv. 1956, að fjárnáms- gerðin yrði tekin til meðferðar á heimili G hinn 18. des. 1956, og birtu stefnuvottar G fjárnámsbeiðnina 14. des. G greiddi eigi fyrr en Í dómi 10. jan. 1957 þær 4.625,00, sem vantaði á fulla greiðslu 1. ágúst 1956. Vanskil G ollu því, að fjárnám var úrskurðað fyrir allri skuldinni ásamt áföllnum vöxtum .....c0..00eer inner 559 LXK Efnisskrá. Fjársvik. Sjá gjaldeyrisbrot. A, er gerzt hafði sekur um misferli með gjaldeyri, var sýknaður af ákæru um brot gegn 248. gr. laga nr. 19/1940, með því að önnur refsiákvæði, er hann var dæmdur eftir, voru talin taka yfir sök hans ...............020000.0 ne 628 Fógetagerðir. Sjá fjárnám, innsetningargerðir, útburðargerðir. Foreldravald. Hinn 14. maí 1944 eignaðist K son (S) utan hjónabands, og gekkst M við faðerni hans. S dvaldist hjá K, sem hafði for. eldravald hans, til haustsins 1945, er K fór til Danmerkur til náms. S kom hún þá fyrir hjá systur M, og þar dvaldist hann þangað til í júlí 1948. Þaðan fór hann til M, sem býr með ráðskonu, og var hjá honum þangað til í apríl 1949, er K tók hann aftur til sín. K settist að í Kaupmannahöfn í ágúst 1949, og hafði S hjá sér, Hún giftist 1952 dönskum manni og eignaðist með honum eina dóttur, en hún og Ss héldu hinum íslenzka borgararétti sínum. Sumarið 1954 komu þau K og S kynnisför hingað til lands, og dvaldist S þá eina viku hjá M. Sumarið 1956 veitti K leyfi til, að S dveldist hér á landi hjá M í skólaleyfi sínu fram til 5. ágúst, en þá neitaði S að hverfa aftur til K þrátt fyrir á- skoranir hennar. Barnaverndarnefnd kynnti sér málavexti og taldi, að S myndi eigi fást til að fara frá M nema með valdbeitingu. Vorið 1957 lauk S fullnaðarprófi frá barna- skóla Reykavíkur með góðri einkunn. Efnahagur M var mjög góður. Þar sem S, er orðinn var 13 ára, neitaði af- dráttarlaust að flytjast á heimili móður sinnar og manns hennar og ætla mátti, að nauðungarflutningur kynni að hafa óheppileg áhrif á sálarlíf hans, en honum var að dómi Barnaverndarnefndar búinn góður samastaður hjá M, var krafa K um, að umráð S yrðu fengin henni með fógeta- valdi eigi tekin til greina ................000.000 0000. 426 Framfærsla. Hinn 5. marz 1933 kom Fellsstrandarhreppur (F) stúlkunni S, fæddri 21. okt. 1916, til dvalar á Kleppsspítala. Samkvæmt úrskurði sýslumanns Dalasýslu 28. marz 1934 var Hvamms- hreppur (H) talinn framfærslusveit S, frá því hún varð fullra 16 ára, þar sem móðir hennar hafi síðast átt lög- heimili í þeim hreppi, áður en S fæddist. Atvinnumálaráðu- neytið staðfesti úrskurð þenna 11. marz 1935. Í úrskurði 22. des. 1936 kvað sýslumaður svo á, að H væri enn eftir gildis- töku laga nr. 135/1935 framfærslusveit S, þar sem óeðlilegt Efnisskrá. LXXKI Bls. væri, að 13. gr. þeirra verkuðu aftur fyrir sig. Úrskurð þennan staðfesti ráðuneytið 27. maí 1937. Hinn 26. ágúst 1938 lagði ráðuneytið að beiðni H fyrir sýslumann að taka málið upp af nýju. Í úrskurði 15. apríl 1939 lagði sýslumað- ur framfærsluskylduna á F frá 26. ágúst 1938, er málið var tekið upp, með þeim rökum, að Hella í F hefði verið lög- heimili S og F hefði verið síðasta heimilissveit hennar, áður en sjúkrahúsvist hennar hófst. H áfrýjaði úrskurðinum eftir lok áfrýjunarfrests. Frá gildistökuðegi laga nr. 52/1940, 12. febr. 1940, taldi F niður fallna skyldu sína til að greiða dvalarkostnað S á Kleppsspítala. Árið 1944 höfðaði Skrif- stofa ríkispítalanna (R) mál gegn H til greiðslu vistgjalda S 1940, 1941, 1942 og 1943. Með dómi Hæstaréttar 21. marz 1945 var H sýknaður að svo stöddu á þeim forsendum, að þetta væri raunverulega ágreiningur milli hreppsfélaga um framfærsluskyldu, sem stjórnarvöld þau, sem greinir í 81. gr. laga nr. 52/1940, hefðu enn eigi úrskurðað. Með úrskurði sýslumanns 21. maí 1952, sem staðfestur var í Félagsmála- ráðuneytinu 20. febr. 1953, var H sem framfærslusveit S, er hún var vistuð á Kleppi, gert að greiða sjúkrahúsinu meðlag með henni frá gildistöku laga nr. 52/1940. R höfðuðu nú mál á hendur H til greiðslu vistgjalda S frá 12. febr. 1940 til ársloka 1953. Svo var mælt í dómi, að úrskurður Félags- málaráðuneytisins 20. febr. 1953 hafi samkvæmt "76. gr. laga nr. 80/1947 verið fullnaðarúrskurður um það, hver hafi verið framfærslusveit S, er dvöl hennar á Kleppi hófst. Samkvæmt lögjöfnun frá 1. og 11. gr. laga nr. 14/1905 var fyrning á gjaldkröfu R rofin með bréfi þeirra til sýslu- mannsins í Dalasýslu 22. jan. 1952, er H virtist þegar hafa fengið vitneskju um. Var þannig sá hluti kröfunnar, er gjaldkræfur var 31. des. 1947, fyrndur, þ. e. vistgjöld ár- anna 1940 1947. Hinn hluta kröfu R var H dæmdur til að greiða .........02020.0. 0 nn nnn nr 482 Framkröfur. Eldur kom upp í farmi bifreiðar á vegum úti, og urðu orsakir eldsins eigi í ljós leiddar. Eigandi og umráðamaður bifreið- arinnar (H), er ók henni, bar skaðabótaábyrgð gegnt farmeigendum á tjóninu, þar sem hann gat eigi sannað, að bruninn hefði orðið honum að ósekju, sbr. 147. gr. laga nr. 56/1914 og 18. sbr. 20. gr. 1. mgr. laga nr. 41/1949. H ók bifreiðinni frá bifreiðastöðinni S og greiddi fyrirsvars- maður hennar einum tjónþolanda bætur að nokkru, þar sem hann kvaðst hafa skuldbundið S til að annast um, að bifreið- ar, er ækju frá stöðinni, væru nægilega tryggðar gegn tjóni, LXXII Efnisskrá. er á farmi þeirra kynni að verða. Þar sem S hafði innt bæturnar af hendi vegna fyrirsvars síns fyrir H, er ábyrgð. ina bar, átti S framkröfu á H ...............0.0000. Frávísun. a) frá héraðsdómi. A höfðaði mál á hendur B til greiðslu skuldar og vísaði til reikn- ingsyfirlits, sem hann taldi gert á vegum B, en B neitaði því og sagði reikninginn rangan, ósundurliðaðan og órök- studdan.Skoraði Bá A að sundurliða og rökstyðja kröfu sína, en Á varð eigi við þeirri áskorun. Héraðsdómari vísaði mál- inu frá dómi. A kærði til Hæstaréttar, sem staðfesti dóminn A höfðaði mál á hendur B og lagði fram við þingfestingu máls- ins stefndu, þar sem sagði: Krafa þessi er vegna dvalar H. H. á Elli. og hjúkrunarheimilinu G. A vildi nú fá viku- frest til að rita greinargerð og afla skjala. B andmælti fresti. Mælt í héraðsdómi, að A hefði átt þegar við þing- festingu að gera ýtarlega grein fyrir kröfum sínum og leggja fram þau skjöl, sem hann reisti kröfur sínar á. Þar sem hann lét þetta undir höfuð leggjast, var málinu vísað frá dómi vegna vanreifunar. Hæstiréttur staðfesti dóminn .... K taldi sig hafa „erfðaleigusamning“ um land í K-hreppi. Maður hennar, M, framseldi A hluta þess. Nokkru síðar leyfðu stjórnvöld „að ráðstafa byggingarlóðum úr landinu sam- kvæmt skipulagi“ og sögðu „erfðaleigu upp“. A flutti timb- urskúr á landið. Skúrinn brann síðar, en A sótti ekki um formlega útmælingu landsins, og að tveimur árum liðnum úthlutaði byggingarnefnd öðrum lóðinni. A höfðaði nú skaða. bótamál á hendur K og M vegna missis landsins. Þar sem ekki lágu fyrir héraðsdómi gögn um það, hvaða rétt K hafði yfir landinu, skýrslur brast um, með hvaða heimild landið var aftur tekið af A og hvernig hann brást við þeirri töku, var málið svo vanreifað, að ómerkja varð héraðsdóminn og vísa málinu frá héraðsdómi .................00000.... K var ráðinn sjómaður á vélbát Á, sem stundaði fiski, frá ára- mótum 1952—-53 til 31. maí. Um mánaðamótin marz-apríl fór K úr skiprúmi, en fékk Þ til að koma til starfa í sinn stað, og virðist Á hafa látið það gott heita. Þ vann nú við bátinn frá 7. apríl til 7. maí. Þá vildi Á einungis greiða Þ kauptryggingu, en eigi aflahlut, sem var hærri. Á taldi, að K hefði ráðið Þ á ábyrgð K og án samráðs við sig, og Þ hefði eigi meiri rétt en K hefði haft. Þ taldi sig hafa unnið hjá Á í þeirri trú, að hann væri ráðinn hjá honum sam- kvæmt gildandi kjarasamningi frá 31. des. 1952, enda Á eng- an fyrirvara sett um önnur kjör. Þetta væru og heildar- samningar og því aðrir samningar um kaup ógildir. Þessi Efnisskrá. LXXTII Bls. ágreiningur leiddi til þess, að Þ hætti vinnu hjá Á og fól verkalýðs- og sjómannafélagi á staðnum að heimta andvirði aflahlutar úr hendi Á. Á krafðist frávísunar málsins, þar sem krafa Þ væri sér óviðkomandi og hefði Þ átt að beina henni gegn K, sem ábyrgð hefði borið á ráðningu hans. Þessi varnarástæða leiddi eigi til frávísunar málsins ...... 149 Þ krafðist í máli á hendur A reikningsskila „frá árinu 1947“ til stefnudags vegna ýmissa viðskipta þeirra. Þetta tímamark þótti eigi nægilega tilgreint. Þ krafðist reikningsskilanna að viðlögðum dagsektum, án þess að tiltaka fjárhæð þeirra eða hvert þær ættu að renna. Þá krafðist hann, að A yrði dæmdur til að greiða honum þá fjárhæð, er fullnægjandi reikningsskil sanna, að A skuldaði honum. Vaxta krafðist hann án þess að tiltaka í sáttakæru eða stefnu hæð vaxta eða upphafstíma vaxta. Kröfur og málsútlistun af hendi Þ þótti óljóst til þess að efnisdómur gengi um málið. Var því vísað frá dómi ........0..0000n enn 253 Hreppsnefnd S-hrepps höfðaði hinn 23. febr. 1951 mál fyrir sjó- og verzlunardómi Rvíkur á hendur Skipaútgerð ríkisins „til viðurkenningar á bótaskyldu tjóni, er m.s. Þyrill olli á haí- skipabryggju Bíldudals aðfaranótt 21. apríl f. á.“ og svo til viðurkenningar „sjóveðs í m/s Þyrli fyrir væntanlegum bót- um.“ Í kröfugerð þessari var hvorki tiltekin fjárhæð dóm- kröfu né tjón það nægilega afmarkað, sem krafizt var bóta fyrir. Voru dómkröfurnar því óðómhæfar, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1936. Meðferð málsins í héraði og svo héraðsdómur var því ómerkt og málinu vísað frá sjó- og verzlunardóm- ÍNUM .......0000es ss 290 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hendur G forstjóra til greiðslu kr. 83.812,64 samkvæmt svo- nefndum yfirlitsreikningi frá Frystihúsinu í Bíldudal, þar sem inneign vélbátsins var talin kr. 133.812,64, en Í greinar- gerð E sagði það eitt, að G hafði greitt kr. 50.000,00 af reikningnum. Í greinargerð G 5. nóv. 1953 var því neitað, að reikningurinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann ósundurliðaður, rangur og órökstuddur. G kvaðst hafa greitt rúmlega kr. 46.000,00 af stefnukröfunni og eiga gagnkröfur á hendur E. Á dómþingi 18. febrúar 1954 lagði G fram áskor- un til E að leggja fram sundurliðaðan reikning um við. skipti aðilja. Hinn 31. maí s. á. kom fyrirsvarsmaður E fyrir dóm, en hvorki komu þá fram sundurliðaðir reikningar né verulegar skýringar á viðskiptum aðilja. Þá er málið var dómtekið hinn 19. júní 1957, var af hendi E lagt fram við- skiptayfirlit ásamt nótum og endurriti bréfs, sem sýndi, að endurrit gagna þessara höfðu verið send lögmanni E hinn 1. s. m. Af hendi G var krafizt frávísunar og að gögnum LXXIV Efnisskrá. Bls þessum yrði eigi sinnt. Svo var mælt í dómi, að gögn þessi væru of seint fram komin, og þar sem málið var alveg van- reifað af hendi E, þrátt fyrir áskoranir G, var því vísað frá dómi. E kærðu frávísunardóminn, en hann var staðfest- ur í Hæstarétti ....................000.0. nn 495 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hendur G forstjóra til greiðslu kr. 90.095,65 ásamt vöxtum samkvæmt svonefndum yfirlitsreikningi frá Frystihúsinu í Bíldudal, þar sem inneign vélbátsins var talin kr. 95.095,65, en Í greinargerð E sagði, að G hefði greitt kr. 5.000,00 af fjárhæð reikningsins. Í greinargerð 5. nóv. 1953 var því neit- að af hendi G, að reikningurinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann ósundurliðaður, rangur og órökstuddur. Því var og haldið fram af G, að inneign hans hjá nafn. greindu fyrirtæki hefði samkvæmt samningum aðilja átt að ganga til að greiðslu á skuld hans við E. Á dómþingi 18. febr. 1954 var lögð fram áskorun G til E að leggja fram sundurliðaðan reikning yfir viðskiptin. Fyrirsvarsmaður E kom fyrir dóm 31. maí 1954, en eigi kom þá fram sundurlið. aður reikningur né verulegar skýringar á viðskiptum að- ilja. Kröfur E þóttu svo vanreifaðar, að varða ætti frávís- un málsins samkvæmt kröfu G. E kærðu frávísunarðóminn, en hann var staðfestur í Hæstarétti ...................... 498 Þrír bifreiðarstjórar höfðuðu mál gegn stjórn Samvinnufélags- ins Hreyfils og kröfðust þess, að stjórninni yrði dæmt skylt að afturkalla tafarlaust afgreiðsluleyfi, er hún hafði veitt fjórum bifreiðarstjórum, þar sem veiting leyfanna bryti í bága við löglegar fundarsambþykktir félagsins. Þar sem kröfur í málinu vörðuðu mjög hagsmuni bifreiðarstjóranna fjögurra, var málinu frávísað, þar sem þeim var eigi veitt færi á því að gæta hagsmuna sinna í málinu .............. 5950 H höfðaði mál gegn Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum og krafð- ist þess, að V yrði dæmd til að viðurkenna H sem fullgildan félagsmann í V með tilheyrandi réttindum og skyldum, en til vara, að stjórn V yrði dæmd til að láta fara fram fulln- aðaruppgjör á félaginu og eignum þess og yrði H greiddur út sameignarhluti hans að réttri tiltölu við stofnframlög og þá eignaaukningu, sem orðin var hjá félaginu, frá því það var stofnað og þar til uppgjör hafði farið fram. Vara- krafa H þótti svo óákveðin og óljós, að hún væri eigi dóm- hæf, og var málinu því samkvæmt 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936 vísað frá dómi. Hæstiréttur staðfesti ............ 595 Á taldi sig hafa orðið fyrir miklu tjóni og óþægindum af skipu- lagsbreytingum á Siglufirði, er snertu lóðir hans nr. 19 A og 19B við Vetrarbraut, og höfðaði því bæjarþingsmál gegn Síldarverksmiðjum ríkisins á Siglufirði og Siglufjarðarbæ Efnisskrá. LXXV Bls, og krafðist þess, að opnuð yrði umferð um Vetrarbrautina, að tekin yrði brott girðing milli lóða Síldarverksmiðjanna og hans lóða, að teknar yrðu brott mjölblásturspípur frá olíugeymslu að mjölskemmu og svo bæði aðallega og til vara, að stefndu yrðu dæmdir til að greiða honum skaða- bætur eftir mati. Tilefni málsins var, að Vetrarbrautinni hafði verið lokað vegna skipulagsbreytingar, en A taldi sam- þykki skipulagsstjóra til þess hafa verið fengið á röngum forsendum, og kvaðst A hafa beðið mikið tjón af því. Kröf- ur A um niðurrif girðinga og brottnám mjölblásturspípna og svo um skaðabætur vörðuðu vettvang í svo ríkum mali, að málsmeðferð sú, sem greinir í III. kafla laga nr. 41/1919 átti við um þær. A krafðist eigi tiltekinnar skaðabótafjár- hæðar í stefnu, heldur vísaði um hana til mats, er eigi var lagt fram, fyrr en hátt á annað ár var liðið frá höfðun máls- ins. Við athugun á aðiljaskýrslu A var ljóst, að hann hafði enga viðhlítandi grein gert fyrir tjóni því, sem hann taldi sig hafa beðið. Var málflutningurinn því andstæður ákvæð- um laga nr. 85/1956, einkum 88. og 105. gr. Var bæjar- þingsmáli A því vísað frá Qómi ........0000000.00 0... 718 b) frá Hæstarétti. Réttarrannsókn var háð út af grun um brot á áfengislögum. Héraðsdómslögmaður G, er var réttargæzlumaður manna, er rannsókn tók til, krafðist þéss, að yfirlögreglumaðurinn S yrði settur í gæzluvarðhald, á meðan rannsókn málsins færi fram. Rannsóknardómarinn tók kröfu þessa eigi til greina. G kærði ákvörðun dómarans til Hæstaréttar, en með því að lagaheimild brast til slíkrar kæru, var málinu vísað frá Hæstarétti ..........2.0.00000sene nn 100 Rannsókn var háð út af gruni um brot á áfengislögum. G hér- aðsdómslögmaður var réttargæzlumaður nokkurra manna, sem rannsóknin tók til. Hann kom með sjálfs sín talvél og spólur á dómþing, en dómari kunni eigi á slíka vél og úrskurðaði, að hún skyldi eigi notuð. G kærði úrskurðinn, en Hæstiréttur vísaði kærunni frá dómi, þar sem lagaheim. ild brast til slíkrar kæru ........0000000 0000. 101 x ól fullburða sveinbarn hinn 13. sept. 1952. Hún kvaðst hafa kynnzi M, er hún var komin 4 mánuði á leið, og hann kvaðst hafa kynnzt henni í fyrsta lagi í marz 1952. Tóku þau Y og M nú upp sambúð, sem stóð í um tvö ár. Meðan sú sambúð stóð, var barn Y kallað sonur M, og lét M það afskiptalaust. Við skírn drengsins nefndi amma hans hann son M, og hreyfði M engum athugasemdum, enda bjóst hann við, að sambúð þeirra Y yrði varanleg. Eftir að upp úr sam- búðinni slitnaði, héldu þau Y og M því bæði fram, að dreng- LXXVI Efnisskrá. Bls. urinn væri eigi sonur M. Að fengnu leyfi Dómsmálaráðu- neytis samkvæmt 6. mgr. 211. gr. laga nr. 85/1936 höfðaði Y barnsfaðernismál gegn Z. Hann viðurkenndi samfarir við Y á getnaðartímanum, en hélt því fram, að Y hefði haft mök við fleiri, þ. á. m. X. Var K nú dreginn inn í málið sam- kvæmt 3. mgr. 211. gr. laga nr. 85/1936. Af hálfu X var kraf- izt frávísunar málsins á þeim grundvelli, að drengurinn sé að lögum sonur M, sbr. 3. gr. laga nr. 87/1947, þar sem M hafi við skírnina engum mótmælum hreyft gegn því, að svo væri. Héraðsdómari taldi, að þögn M við frásögn ömm- unnar við skírnina yrði eigi metin sem óyggjandi faðernis- játning, og hratt frávísunarkröfunni í dómi og dæmdi um leið málið að efni. X kærði til Hæstaréttar og krafðist þess, að málinu yrði vísað frá héraðsdómi, að því er hann varð- aði. Y krafðist frávísunar málsins frá Hæstarétti. Þar sem efnisúrlausn hafði verið veitt í héraðsdóminum, jafnframt því sem frávísunarkrafan var dæmd, varð dóminum ekki haggað með kæru. Var kærumálinu því vísað frá Hæstarétti 145 Hinn 15. febr. 1957 var í fógetadómi Reykjavíkur kveðinn upp Úrskurður um, að ÁA skyldi borinn út úr húsnæði, sem hann hafði haft til afnota í húsi B. B krafðist í fógetadómi 28. s.m., að úrskurðurinn yrði framkvæmdur. A mótmælti og sýndi Í dóminum áfrýjunarstefnu gegn úrskurðinum og svo gegn öðrum úrskurði fógeta, uppkveðnum 19. sept. 1956, Í öðru máli milli sömu aðilja vegna sama húsnæðis. Fógeti úrskurðaði, að áfrýjun frestaði eigi framkvæmd úrskurð- arins frá 15. febr. 1957. Á kærði þessa niðurstöðu fógeta til Hæstaréttar. Svo var mælt í dómi Hæstaréttar, að laga- heimild bresti til kæru máls þessa til Hæstaréttar, sbr. alið 4, tl. 198. gr. laga nr. 85/1936. Var málinu því vísað frá Hæstarétti ...........2.000000 enn Héraðsdómur í skuldamáli var upp kveðinn 1. marz 1957, og voru fyrirsvarsmenn aðilja viðstaddir dómsuppsögu. A kærði málskostnaðarákvæði dómsins með kæru, dags. 6. s. m., og kom kæran í hendur héraðsdómara 13. s. m., en barst Hæsta- rétti 25. s. m. Frestur til kæru málskostnaðarákvæðis dóms- ins samkvæmt 186. gr. laga nr. 85/1936 var því liðinn, er kæran kom héraðsdómara í hendur, sbr. 199. gr. sömu laga. Var kærumálinu því vísað frá Hæstarétti .............. 280 Þ var í þann veginn að flytjast af landi brott, og krafðist S, sem gert hafði samning við Þ um starfa á heimili hans, löghalds í eignum hans til tryggingar kröfu á hendur hon- um vegna riftunar á þeim samningi. Þ fékk frest í mál- inu með úrskurði fógeta. Sama dag sem fresturinn rann út, kærði S úrskurðinn. Þar sem frestur Þ var að lokum kominn, er S bar fram kæru sína, bóttu kröfur S ekki varða 216 Efnisskrá. LXXVII Bls. hagsmuni hennar að lögum. Var málinu því vísað sjálf- krafa frá Hæstarétti ..................0..0....00000 00. 346 . Frestir. A sótti B til greiðslu víxils. B fékk frest eina viku til að rita greinargerð. Að þeim tíma liðnum krafðist hann með bók- un frekari frests til að leiða í ljós, að víxillinn hefði verið framseldur þriðja manni, eftir að hann var greiður. B lagði fram tvær ljósmyndir af kvittunum, en fjárhæðum þeirra bar eigi saman við fjárhæð víxilsins, og þær voru auk þess dagsettar áður en víxillinn var gefinn út. Með því að víx- illinn bar það á engan hátt með sér, að hann væri þegar greiddur, var svo mælt með skírskotun til 208. gr. laga nr. 85/1936, að vörn þessi kæmist ekki að í málinu, og þar sem B hafði haft færi á því að tjá sig um málið að öðru leyti, var synjað um frestinn .................0.0.0.0.0 ner 28 Þýzk yfirvöld sóttu fyrir héraðsdómi mál á hendur S til afhend- ingar ungra barna, sem S hafði eignazt utan hjónabands með þýzkri stúlku, er var önduð. S krafðist framhaldsfrests Í málinu, þar sem lagt hafði verið fram á Alþingi frumvarp um, að börnunum yrði veittur íslenzkur ríkisborgararétt. ur. Héraðsdómari veitti frestinn með úrskurði, sem kærður var. Sagt var í dómi Hæstaréttar, að eigi væru efni til að veita frestinn, þótt slíkt frumvarp hefði verið lagt fyrir Al- þingi. Var úrskurður héraðsdómara því felldur úr gildi .. 277 M höfðaði víxilmál á hendur K, sem samþykkt hafði víxilinn. Fyrst fékk K viku frest til að rita greinargerð, síðan fengu báðir aðiljar tveggja vikna frest. K fékk því næst með úr- skurðum dómara 5 vikna frest og síðan 2ja vikna frest, þar sem hún kvaðst þurfa að láta fara fram rannsókn hjá sakadómara um víxilviðskiptin. Er K taldi nefnda fresti eigi nægja, neitaði héraðsdómari um frekari frest. K kærði úrskurð dómarans, en hann var staðfestur í Hæstarétti á þeim rökum, að þetta væri víxilmál og endurrit af saka- dómsrannsókn þeirri, sem í málinu greindi, hefði eigi kom- ið fram, né heldur greinargerð um, á hvað stigi rann. sóknin væri ..................0.000000 sn 456 Með dómi aukaréttar Keflavíkurflugvallar 7. des. 1956 var hæsta- réttarlögmanni K fyrir hönd eigenda Stóru-Voga, þeirra S, P, M og J, og svo R dæmdar úr hendi Metcalfe-Hamilton- Smith-Beck Companies kr. 31.205,00 ásamt 6% ársvöxtum frá 2. febr. 1956 og 5000,00 kr. í málskostnað. Veitti K dóms- fjárhæðinni viðtöku. Hjónin W, eigendur Stóru-Voga, kröfð- ust þess fyrir fógetadómi, að dómsfjárhæðin yrði tekin úr vörzlum K og afhent þeim. Meðalgönguaðilinn R krafðist þess, að fjárhæðin eða til vara 56,25% hennar yrði með LXXVIII Efnisskrá. Bls. fógetavaldi afhent honum. Meðalgönguaðilarnir J, S, G og Ó kröfðust þess, að öll fjárhæðin, en til vara 2135/4880 hennar, yrðu með atbeina fógeta afhent þeim. Af hendi R var því haldið fram, að hann hefði haft sandnám Stóru- Voga á leigu frá hjónunum W og dómsfjárhæðin stafaði af þeirri sandsölu. Varakrafa R var reist á því, að smábýla- eigendur á Voga-torfu kynnu að eiga hlutdeild. Hinir aðrir meðalgönguaðiljar töldu sandnámið í sameign milli sín og hjónanna W, en sögðu, að þau hefðu selt svo mikinn sand úr náminu, að þeir ættu dómsfjárhæðina. Varakrafa þeirra var reist á því, að þeir ættu a. m. k. eins mikinn hluta hinnar umdeildu fjárhæðar sem svaraði eignarhluta þeirra í sandnáminu í heild. Af hendi hæstaréttarlögmanns K var því lýst, að hann hefði dómsfjárhæðina eigi sérgreinda. Hæstaréttarlögmaður P, er kom fram fyrir hjónin W, krafð- ist þess í bréfi til sakadómara, að rannsakað yrði, hvernig K færi með og varðveitti féð. Jafnframt krafðist hann fyrir fógetadómi, að málinu yrði frestað, meðan rannsóknin stæði yfir. Í úrskurði fógeta, sem staðfestur var í Hæstarétti, var svo mælt, að ekkert hefði komið fram, sem grun vekti um, að K hefði gerzt sekur um misferli um varðveizlu fjárins, og væri því engin ástæða til að fresta fógetamálinu, með- an rannsókn færi fram fyrir sakadðómi ..........0.000... 466 Fyrning. A lét h/f S í té dýptarmæli, sem látinn var hinn 25. okt. 1945 í v/s Sæfara, en áskildi sér eignarrétt að honum, unz hann væri að fullu greiddur. Á uppboði á nefndu skipi 25. febr. 1946 keypti E, er verið hafði framkvæmdastjóri og aðalhlut- hafi h/f S, skipið f. h. dóttur sinnar, en dýptarmælirinn var eigi boðinn upp, enda lá fyrir símskeyti Á um, að hann ætti hann. Ú gerði í umboði E leigusamning við B og C um skip- ið í júní 1947, en eigi var þar minnzt á dýptarmælinn. Hinn 30. júlí 1947 fórst skipið. A staðhæfði, að dýptarmælirinn hefði alltaf fylgt skipinu og farizt með því. Þeir B og C höfðu vátryggt dýptarmæli í skipinu og veitt viðtöku vá- tryggingarfé fyrir hann. Þeir gátu eigi leitt líkur að því, að þar hefði verið um annan dýptarmæli að tefla en þann, er A hafði lagt skipinu til. Bar því B og C að halda sér- greindu vátryggingarfénu fyrir dýptarmælinn og greiða A það, og þar sem skyldu þeirra var þannig háttað, fyrndist krafa hans á hendur þeim eigi samkvæmt 3. gr. laga nr. 14/1905 ..........0000. seen 94 Skrifstofa ríkisspítalanna krafði með bréfi til sýslumannsins í Dalasýslu Hvammshrepp 22. jan. 1952 um vistgjöld fyrir stúlkuna S á Kleppi frá 12. febr. 1940 til ársloka 1953. Svo Efnisskrá. LXKIX Bls. var kveðið á í dómi, að samkvæmt 1. og 11. gr. laga nr. 14/ 1905 hefði fyrning gjaldkröfunnar verið rofin með nefndu bréfi, sem H virtist þegar hafa fengið vitneskju um. Var þannig sá hluti gjaldkröfunnar, sem gjaldkræfur var 31. des. 1947, fyrndur, þ. e. vistgjöld áranna 1940-4T. Hinn hluta kröfu Ríkisspítalanna var H dæmdur til að greiða ...... 482 G varð fyrir slysi á togara hinn 21. marz 1946. Hann höfðaði mál 20. júní 1955 á hendur útgerðaraðilja, og voru honum dæmdar hálfar bætur úr hendi útgerðar. Vextir af tjónbótum voru dæmdar frá 21. júní 1951, enda voru fyrri vextir fyrnd- ir, sbr. 2. tl. 3. gr. laga nr. 14/1905. Þar sem slysið varð af vanbúnaði skips, áttu ákvæði 251. gr. laga nr. 56/1914 eigi við 534 Gáleysi. Sjá refsingar, saknæmi, skaðabætur. Gjafir. Á fundi byggingarnefndar Þjóðleikhússins 11. okt. 1946 ánafn- aði L Þjóðleikhúsinu (Þ) leikbókasafn sitt, og í bréfi 13. okt. 1949 kvaðst S gefa Þ leikbókasafn sitt, um 3000 bindi, „til fullrar eignar eftir sinn dag“ með ýmsum skilyrðum, svo sem að það væri varðveitt á góðum stað í húsi Þ, Þ hefði kostnað af því og „ég“, þ. e. L., „hafi gæzlu safnsins á hendi, eins lengi og ég kann að óska, og tek þá að mér þau störf fyrir Þjóðleikhúsið, sem samrýmanleg eru safnstjórninni, svo sem ritstjórn leikendaskrár, starfsmannaskrár og annáls leikhússins (dramaturgi) o. s. frv., eftir nánara samkomu- lagi.“ Laun og ritlaun áskildi L sér eftir samkomulagi við Þjóðleikhúsráð. L gerði ráð fyrir, að bækurnar yrðu af- hentar í þremur áföngum, sem raktir voru í bréfinu. Þessu bréfi var aldrei andmælt af hendi Þ, og bar því að leggja skilmála þess til grundvallar. Með svonefndu gjafabréfi 1. febrúar 1950 staðfesti L, að hann gæfi Þ „eftir minn dag“ sérsafn íslenzkra og erlendra leikbókmennta, þar með hand- ritasafn sitt, blaðaúrklippur, sem hann taldi 5500, og leik- endaskrár og svo aðrar bækur, „eins og segir í bréfi dags. 13. okt. til Þjóðleikhússtjóra“. Í bréfi þessu setti L skil- yrði um, að kunnáttumaður hefði gæzlustarf við safnið og að niðjar L sætu fyrir að honum látnum. Með samningi 1. febr. 1950 var L ráðinn bókavörður við leikhúsið og til að inna þar af hendi ýmis tiltekin störf. Laun hans skyldu vera fimm hundruð krónur á mánuði að viðbættri dýrtíðar- uppbót og ritlaun fyrir greinar í leikskrá, kr.30,00 á blaðsíðu. 1. Þ átti tilkall til þess samkvæmt bréfi L frá 13. okt. 1949, að sá hluti safns L, sem tók eingöngu til leikrita, leiksögu, gagnrýni og handbóka (þar með úrklippur, leikskrár, tíma- rit etc.), yrðu afhentar Þ, þá er húsakynni þess yrðu tilbúin. LXKXK Efnisskrá. II. 111. Hinn 20. apríl 1950 flutti L nokkurn hluta safns síns í hús Þ, en samdi eigi skrá um bækurnar. Bækur þær, sem í þess- um lið I greinir, voru taldar lífsgjöf L til Þ, sem bundin væri a.m.k. þeim skilyrðum um stöðu og starfa L hjá Þ, sem greindi í bréfinu frá 13. okt. 1949. Sá hluti bókasafnsins, sem greindi undir tölulið 2 í bréfinu 13. okt. 1949, þ. e. bækur um bókmenntasögu, menningar- sögu, listfræði, ýmsar heildarútgáfur og bækur um persónu- leg hugðarefni, skyldi eigi afhentur fyrr en lokið væri skrá- setningu aðalsafnsins. Þenna hluta safnsins þótti mega sér- greina eftir lýsingu bréfsins frá 13. okt. 1949. Augsýnilegt virt- ist, að L hugðist skrásetja og afhenda þenna safnhluta að sér lifandi og áður mjög langur tími liði, enda virtist hon- um vera þess kostur. Var hann því einnig talinn lífsgjöf, er bundinn væri skilyrðum um stöðu og starfa L við Þ eins og sagði við 1. Þriðji safnhlutinn tók yfir íslenzkar bækur, aðrar en leik- rit, tímarit og bækur um leiklist og svo allar bækur, sem L kynni að eignast eftir afhendingu hins skrásetta aðal- safns. Um þessar bækur sagði í bréfinu frá 13. okt. 1949, að þær skyldu eigi afhentar, „nema með fullu samkomu- lagi við lögerfingja mína“. Hér var því eigi víst, hvort um lifsgjöf yrði að tefla. Á árinu 1951 varð ágreiningur milli L og Þ út af launakjörum L. Var þess farið á leit við L, að hann félli frá dýrtíðar- uppbót á laun sín fyrir bókavarðarstarfið. Í bréfi 24. nóv. 1951 vildi L fallast á þetta, þannig að laun fyrir safngæzlu lækki í kr. 1500.00 á mánuði án uppbótar, enda yrði þá samið sérstaklega um greiðslu fyrir ritstjórn og útgáfu leikskrár og yfirlestur handrita. Að öðrum kosti taldi L sér vera sársaukalaust að rifta gjafabréfi sínu. Á fundi í Þjóðleikhús- ráði 21. janúar 1952, þar sem L var viðstaddur, var bókað, að bókagjöf L yrði full eign Þ eftir dag L, en varðveitt í húsi Þ, en hins vegar skyldi bókagjöfin vera óháð því, hvort L yrði bókavörður eða eigi. Hvort svo yrði, skyldi háð samningum milli L og Þ um eitt ár hverju sinni, og sama skyldi gilda um launakjör hans, en aðgang að bókun- um skyldi L hafa. Þjóðleikhúsráðsmenn, er fundinn sóttu, segja, að bókunin hafi verið lesin fyrir L og hann engum andmælum hreyft. L kvaðst hafa mótmælt henni efnislega, og eigi staðfesti hann hana með undirskrift sinni. Framburð- ur Þjóðleikhúsráðsmanna varð eigi lagður til grundvallar, þar sem þeir höfðu aðiljaafstöðu. Þjóðleikhúsráð samþykkti á fundi 22. sept. 1952, að segja L upp starfa sínum frá og með 1. jan. 1953. Lögmaður L svaraði uppsagnartilkynning- unni 10. okt. s. á. og lýsti því f. h. L, að hann riftaði gjafa- Bls. Efnisskrá. LXXKI Bís. bréfi sínu og konu sinnar frá 1. febr. 1950 um bókasafnið. Með bréfi 15. s. m. tilkynnti lögmaðurinn, að L hefði þá lokið við að flytja heim til sín bókasafnshlutann úr húsi Þ. Þ höfð- aði mál og krafðist þess, að bókasafnið yrði dæmd sín eign. Talið var, að uppsagnarákvæði samningsins frá 1. febr. 1950 yrði að skilja í samræmi við ákvæði bréfs L frá 13. okt. 1949, þar sem L setti það skilyrði gjafar, að hann hlyti visst starf og stöðu við hið gefna safn og Þjóðleikhúsið. Nú gerði uppsagnarbréf Þ til L ráð fyrir samningsumleit- unum milli aðilja, og það var eflaust byggt á þeim skiln- ingi, að L hefði samþykkt fundargerðina frá 21. jan. 1952. Var því eigi loku fyrir það skotið, að Þ hefði viljað, ef málavextir hefðu legið ljóst fyrir, fullnægja skilmál- um bréfsins frá 13. okt. 1949. Var því bóka- og hand- ritagjöfin bindandi, að því tilskildu, að Þ byði L innan 60 daga frá Þirtingu dómsins starf og stöðu við hið gefna safn og Þjóðleikhúsið, er fullnægðu ákvæðum bréfs- ins frá 13. okt. 1949 og gegn hæfilegum launum, er eigi væru lægri en sagði í samningnum frá 1. febr. 1950. Að svo búnu skyldi L skila þeim bókum, er hann hafði flutt í hús >Þ, en tekið þaðan aftur, gera skrá yfir þær bækur, er greindi í töluliðunum 1 og 2 í bréfinu frá 13. okt. 1949, og afhenda síðan bækur eftir 1. og 2. tölulið nefnds bréfs, allt þetta innan 6 mánaða frá birtingu dómsins, að viðlögðum 100 króna dagsektum til Þ. Tveir dómarar Hæstaréttar töldu, að uppsögn á starfa L, er Þjóðleikhúsráð samþykki 22. sept. 1952, hefði heimilað honum riftun á gjöfinni. Vildu þessir dómarar því sýkna L skilyrðislaust af kröfum Þ .... 607 Gjafsókn. Gjafvörn. Elli- og hjúkrunarheimili veitt gjafsóknarleyfi í Hæstarétti í skaðabótamáli gegn ríkissjóði. Kröfur áfrýjanda voru eigi teknar til greina, málskostnaður látinn falla niður, en tals- manni áfrýjanda ákveðin málflutningslaun úr ríkissjóði .. 102 Mál til dánarbóta sótt á hendur ríkissjóði samkvæmt heimild á 2. mgr. 12. gr. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Banda- ríkjanna og eigna þess hér á landi, sbr. lög nr. 110/1951. Skaðabótakrefjanda veitt gjafsókn fyrir Hæstarétti. Máls- kostnaður lagður á ríkissjóð, er tapaði málinu .......... 158 K, sem var íslenzk, var gift dönskum manni í Danmörku. Hún hafði, áður en hún giftist, eignazt son (S) með íslenzkum manni (M). S fór í sumarleyfi til M, en vildi síðan eigi fara til K. Hún krafðist þess, að hann væri tekinn með fógeta- aðstoð og sendur sér. Fógeti synjaði. Hún áfrýjaði og fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti. Hæstiréttur staðfesti úrskurðinn, EXKKII Efnisskrá. Bls. felldi málskostnað niður, en lagði laun talsmanns hennar á ríkissjóð ...........0000000000nre nn 426 A, er sótti Jarðakaupasjóð til skaðabóta, veitt gjafsókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Kröfur áfrýjanda voru eigi til greina teknar, málskostnaður látinn niður falla og laun talsmanna áfrýjanda í héraði og fyrir Hæstarétti dæmd á hendur ríkissjóði .........02002200.0..0eere nn 602 Gjaldeyrir. Gjaldeyrisbrot. Hinn 29. sept. 1956 ók E þremur erlendum mönnum frá Kefla- vík til Reykjavíkur og aftur sömu leið. Farþegarnir höfðu eigi íslenzka peninga og greiddu E því ökugjaldið með 20 Bandaríkjadollurum. Hinn 5. okt. s. á. sá lögreglumaður (L) E taka við peningaseðli, sem reyndist vera einn dollar í hermannagjaldeyri, af farþega á Keflavíkurflugvelli. E af- henti L hermannagjaldeyrinn og leyfði L að leita á sér. L fann í veski E áðurgreinda 20 dollara og tók þá í vörzlur sínar. E var eigi talinn hafa brotið gegn 13. gr. reglugerðar nr. 212/1953, 1. mgr. 3. gr. laga nr. 88/1953 né neinu öðru lagaboði, þótt hann tæki við dollurunum af hinum erlendu mönnum. Eigi varð talið, að óeðlilegur dráttur væri orðinn af hendi E, sem búsettur var í Keflavík, að skila þessum gjaldeyri til Landsbanka Íslands eða Útvegsbanka Íslands h/f, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 88/1953 og 1. mgr. 15. gr. reglugerðar nr. 212/1953. Hafði E því heldur ekki brotið þessi ákvæði ...............0.000000.0.0 rr 151 Konan I og tengdasonur hennar T tóku sumarið 1954 að reisa stórhýsi í Rvík, kjallara og fjórar hæðir og rishæð. Sam- kvæmt teikningu var 1. hæð iðnaðarhæð, 2., 3. og 4. hæð til íbúðar og geymslur í kjallara og þakhæð, auk einnar stofu í þakhæð. Með fjárfestingarleyfum 22. sept. 1954 og 15. febr. 1955 var þeim I og T veitt heimild til að festa til- teknar fjárhæðir í einni hæð iðnaðarhúss, en með bréfi Inn- flutningsskrifstofunnar 8. júní 1956 var synjað frekari fjár- festingarleyfis sökum þess, að „skrifstofunni þótti sýnt þeg- ar á árinu 1955, að ekki væri ætlunin að hafa íbúðir í húsinu að Skólavörðustig 16“. Á, bróðir I, byggði kjallara hússins, og átti hann samkvæmt samningi 27. júlí 1954 kjallarann. Á tók 1. hæð á leigu til 10 ára frá því byggingu var lokið til verzlunarrekstrar. Í bréfi byggingarnefndar Rvíkur til Innflutningsskrifstofunnar 29. des. 1955 segir, að húsið hafi verið samþykkt sem íbúðarhús og þá eigi tekið til annarra nota. Með samningi 5. des. 1955 var Á leigð 2. hæð hússins, sem þá var enn ófullgerð, til 5 ára, og mátti af samningnum ráða, að hæðin var leigð til verzlunar, enda var eigi frá henni gengið samkvæmt teikningum þeim, sem Efnisskrá. LXXXIII Bls. byggingaryfirvöldin höfðu samþykkt og afhentar voru Inn- flutningsskrifstofunni. Á tók við 2. hæð í jan. 1956 og notaði hana ásamt 1. hæð til verzlunar. Í apríl 1956 leigði I Sam- ábyrgð Íslands á fiskiskipum 3. hæð til 5 ára. Ljóst var af húsaskipan og leigufjárhæð, að húsnæðið var leigt til skrif- stofuhalds eða atvinnurekstrar. Samábyrgð tók við hæðinni í maíbyrjun 1956. Þá er litið var til þess, að T hafði upp- haflega sótt um leyfi til reisnar atvinnuhúsnæðis, að húsið var þannig teiknað, að auðveldlega mátti breyta því í verzl- unarhúsnæði, að leigusamningur var gerður, áður en bygg- ingarframkvæmdir voru hafnar, um 1. hæð til 10 ára, sem skaut loku fyrir þá notkun hæðarinnar, sem Innflutnings- skrifstofunni var tjáð, að fyrirhuguð væri og hún miðaði leyfi sitt við, og að leigusamningar voru gerðir um 2. og ð. hæð til verzlunar- og skrifstofunota, þá töldust sönnur komn- ar fyrir því, að I og T hefðu eigi ætlað sér að nota húsnæðið til íbúða. I og T höfðu eigi leyfi Innflutningsskrifstofunnar samkvæmt 2. mgr. sbr. 1. mgr. 8. gr. laga nr. 88/1953 og 2. mgr. sbr. 1. mgr. 23. gr. reglugerðar nr. 212/1953 til reisnar 2. og 3. hæðar og til að leigja þær með þeim hætti, er þau gerðu. Var þeim því refsað samkvæmt þessum ákvæðum. Refsingin var ákveðin samkvæmt 11. gr. laganna og 27. gr. reglugerðarinnar kr. 30.000,00 sekt á hendur hvoru þeirra, til vara 100 daga varðhald. Hins vegar voru þau sýknuð af ákæru um brot á 2. gr. sbr. 4. gr. laga nr. 63/1956 fyrir gerð leigusamningsins frá 5. des. 1955 við Á, þar sem lög nr. 63/1956 voru þá eigi í gðldi gengin ...........00000000.00.. 459 Á tímabilinu frá 27. nóv. 1953 til 12. júlí 1955 keypti S samkvæmt umsóknum sínum 88 tékkávísanir, samtals að fjárhæð 228.031,50 bandaríska dollara, hjá Útvegsbanka Íslands h/f. Kaupin fóru fram með stuttu millibili, minnst 1 tékkávísun og mest T tékkávísanir á mánuði. Í gjaldeyrisbeiðnunum lýsti S því jafnan, að hann ætlaði að nota gjaldeyrinn til kaupa á veiðarfærum. Gjaldeyrisumsóknirnar voru sam- þykktar til skiptis af tveimur starfsmönnum bankans og lagðar auk þess fyrir sameiginlega nefnd Landsbankans og Útvegsbankans til samþykkis. Ávísanirnar voru stílaðar á þrjú bandarísk fyrirtæki, 61 ávísun á eitt þeirra, 23 á annað og 4 á hið þriðja. S notaði eigi gjaldeyrinn, svo sem hann hafði látið í veðri vaka, heldur seldi hann allar ávísanirnar, á kr. 22,00 hvern dollara, að sögn sinni. Hann seldi því doll- ara fyrir kr. 5.016.693,00. Hann keypti hvern dollara á kr. 16.32 auk 58% bankakostnaðar. Kaupverðið nam því alls kr. 3.744.734,02. Varð hagnaður S því kr. 1.271.958,98. Hann gat þó eigi gert grein fyrir því, hvernig hann hefði varið meiri hluta af hagnaðinum. Atferli S varðaði hann refsingu sam- LXXXIV Efnisskrá. Bls. kvæmt 2. mgr. 13. gr. laga nr. 70/1947 og 2. mgr. sbr. 3. mgr. 25. gr. reglugerðar nr. 82/1947, að því er varðaði ávísanir, sem hann seldi fyrir gildistöku laga nr. 88/1953, þ. e. 1. jan. 1954, sbr. 15. gr. laga nr. 88/1953 og 28. gr. reglugerðar nr. 212/ 1953, og að því er tók til ávísana, er hann seldi eftir 1. jan. 1954, varðaði atferlið S við 1. mgr.3. gr. laga nr. 83/1953 og 1. mgr. sbr. 3. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 212/1953. Hinar röngu skýrslur í gjaldeyrisbeiðnunum vörðuðu S við 1. mgr. 146. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 1. mgr. 22. gr. laga nr. '70/1947 og i.mgr. li. gr. 1. nr. 88/1953, en hins vegar var S sýknaður af ákæru um brot gegn 248. gr. laga nr.19/1940, með því að önnur refsi- ákvæði, er hann var dæmdur eftir, töldust tæma sök hans. Einnig var hann sýknaður af ákæru um brot á 2. gr. laga nr. 42/1948, þar sem þau lög taka einungis til flutnings á seðlum og skiptimynt úr landi, en eigi til sölu ávísana á erlendan aðilja. S rak heildsölu samkvæmt stórsöluleyfi frá 16. júlí 1943, en hélt ekkert bókhald. Þetta atferli varðaði hann við 262. gr. laga nr. 19/1940 og 1. gr. sbr. 2. gr. laga nr. 62/1938. Samkvæmt 1. mgr. 146. gr. og 262. gr. laga nr. 19/1940, 20. gr. sbr. 19. gr. laga nr. 62/1938, 2. mgr. 22.gr.laga nr. 70/1947 og 2. mgr. 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, sbr. 1. mgr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og 2. mgr. 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953 og með tilvísun til 2. mgr. 49. gr., 72. gr. og 7. gr. laga nr. 19/1940 var refsing S ákveðin varðhald 6 mánuði og fésekt til ríkissjóðs, kr. 120.000,00, 8 mánaða varðhald Í stað sektar, ef eigi greiddist. Þar sem miklar sakir voru, var S samkvæmt 11. gr. laga nr. 88/1953, 19. gr. laga nr. 62/1938 og 1. ragr. 68. gr. laga nr. 19/1940 sviptur ævilangt leyfi til að reka stórsölu. Samkvæmt 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, sbr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953, og 3. tl. 1. mgr., sbr. 2. mgr. 69. gr. laga nr. 19/1940 var hinn ólöglegi hagnaður S kr. 1271.958.98, gerður upptækur til ríkissjóðs ásamt 6% ársvöxtum frá 1. ágúst 1955 til greiðsludags. S hélt því fram, að G hefði fengið 84 af ávísunum, að fjárhæð samtals $220.871,50. G taldi í fyrstu, að hann hefði séð um sölu á 40—50 þúsund dollurum af þeim gjaldeyri, er S hafði, en síðar fullyrti hann, að sala hans hefði eigi numið meira en 30—37 þúsund dollurum. Hann skýrði svo frá, að ágóði hans af sölunni hefði eigi numið minna en einni krónu af hverjum seldum dollara, þ. e. a. m. k. samtals kr. 30.000,00. Eigi varð leitt í ljós, hvor þeirra S eða G fór með rétt mál. Með því að kaupa og selja dollaraávísanir varð G brot- legur við 1. og 2. mgr. 13. gr. laga nr. 70/1947, 2. sbr. 3. mgr. 25. gr. reglugerðar nr. 82/1947, sbr. 1. mgr. 3. gr. laga nr. 88/1953 og 1. sbr. 3. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 212/1953, Efnisskrá. LXXXV Bls. Um áramótin 1953—1954 keypti G hér í bæ 30—40 dollara og sendi vestur til Bandaríkjanna. Með þessu atferli braut hann gegn 1. mgr. 3. gr. laga nr. 88/1953 og 1. sbr. 3. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 212/1953 og svo 2. gr. laga nr. 42/1948 per analogiam. Hins vegar varðaði það G eigi við lög nr. 42/1948, að hann sendi dollaraávísanirnar til útlanda. Sam- kvæmt 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 2. mgr. 39. gr. reglu- gerðar nr. 82/1947, sbr. 1. mgr. 11. gr. laga nr. 83/1953 og 2. mgr. 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953, 7. gr. laga nr. 42,/1948 og svo 72. og TT. gr. laga nr. 19/1940 og með tilliti til þess, að telja mátti ágóða G af dollarasölunni mun meiri en hann játaði, var refsing hans ákveðin kr. 130.000,00 sekt til ríkissjóðs, til vara 8 mánaða varðhald. Þá var samkvæmt 2. mgr. 22. gr. laga nr. 7T0/1947, 11. gr. laga nr. 88/1953 og 3. tl 1. mgr. sbr. 2. mgr. 69. gr. laga nr. 19/1940 dæmdur upptækur til handa ríkissjóði ágóði G, kr. 30.000,00 ásamt 6% vöxtum frá 1. ágúst 1955 til greiðsludags. K keypti dollaraávísanir af G, sem G hafði fengið hjá S. K sendi dollaraávísanirnar og lét leggja þær inn í The National City Bank of New York. Hann keypti hvern dollara á kr. 23,00, en seldi á kr. 25,00, eða stundum á kr. 24,00. Þó kom það fyrir, að hann lét kunningja sína hafa dollara á kr. 23,00. Eigi tókst að fá afrit af bankareikningi K í New York. K kvaðst hafa keypt af G 11 til 16 þúsund dollara eða jafn- vel eitthvað meira, og gögn, sem fundust við húsleit hjá K, veittu eigi fulla sönnun um fjárhæðir, en bentu til mikilla dollaraviðskipta. Var því eigi í ljós leitt, hversu hárri fjár- hæð ólöglegur ágóði hans nam, en víst var talið, að um mik- inn hagnað hefði verið að ræða. Með því að kaupa og selja dollara braut K gegn 1. mgr. 3. gr. laga nr. 88/1953 og Í. mgr. sbr. 3. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 212/1953, en flutn- ingur ávísana úr landi varðaði eigi við 2. gr. laga nr. 42/1948. K fékk heildsöluleyfi 10. sept. 1952 og smásöluleyfi 23. nóv. 1951. Hann hélt eigi lögskyldar bækur yfir við- skipti áranna 1953 og 1955 og bókhaldi yfir viðskipti ársins 1954 var áfátt. Hann hélt mestum hluta banka- viðskiptanna utan við bókhaldið. Með þessu atferli gerð- ist K brotlegur við 262. gr. laga nr. 19/1940 og 1. gr. sbr. 2. gr. laga nr. 62/1938. Samkvæmt íl. gr. laga nr. 88/1953, 2. mgr. 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953, 20. gr. sbr. 19. gr. laga nr. 62/1938, 262. gr. laga nr. 19/1940 og með skír- skotun til 72. gr. og TT. gr. laga nr. 19/1940 var refsing K ákveðin 180.000,00 kr. sekt til ríkissjóðs, til vara 10 mánaða varðhald. Þar sem K hafði gerzt sekur um stórfellt brot á gjaldeyrislöggjöf og bókhaldslöggjöf, þótti rétt samkvæmt 19. gr. laga nr. 62/1938, 1. mgr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og LXXXKVI Efnisskrá. 1. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 að svipta hann rétti til að reka stórsölu og smásölu 5 ár frá birtingu dómsins. Níu menn keyptu dollaraávísanir af G eða K, einn 170 dollara og aðrir hærra upp í 4000 dollara. Sjö þeirra, er keyptu dollar- ana handa sjálfum sér, var refsað samkvæmt 1. mgr. 3. gr. sbr. 1. mgr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og 1. mgr. 13. gr, sbr. 2. mgr. 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953. Fimm þeirra var dæmd 3000,00 kr. sekt til ríkissjóðs, til vara 15 daga varð- hald, einum 1000,00 kr. sekt, til vara T daga varðhald og einum kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, til vara 4 daga varðhald. Tveimur, er keyptu dollara handa öðrum aðilja, var refsað samkvæmt sömu ákvæðum laga, sbr. 1. mgr. 22. gr. laga nr. 19/1940 samkvæmt lögjöfnun og dæmt að greiða kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, til vara 4 daga varðhald. Maður, er fengið hafði ólöglega gjaldeyri til afnota, var sýknaður, þar sem ósannað var, að hann hefði vitað, að gjaldeyririnn var Óólöglegur ................2000.00..0nn ens Greiðsla. Sjá einnig kaup og sala. T hæstaréttarlögmaður tók að sér 1948 að sækja fyrir dómi dánarbætur fyrir eiginmann A. Hinn 22. des. 1950 dæmdi Hæstiréttur A dánarbætur, kr, 40.000,00 ásamt 6% ársvöxt- um frá 3. febr. 1948 til greiðsludags og málskostnað fyrir báðum dómum, kr. 6000,00. Dómfelldi stóð T skil á fjárhæð. um þessum. Hinn 12. febr. 1951 barst A reikningur T, þar sem skilmerkilega var greint, að T reiknaði sér málflutn- ingslaun, að fjárhæð kr. 10.000,00, auk útlagðs kostnaðar, kr. 2,770,00. Jafnframt veitti A viðtöku og kvittaði fyrir inn. stæðufé sínu hjá T samkvæmt reikningnum. Með bréfi 18. marz 1953 snéri A sér til Lögmannafélags Íslands og krafð- ist úrskurðar um, hver væri hæfileg þóknun handa T fyrir flutning málsins fyrir dómstólunum. Hinn 20. s. m. gerði Lögmannafélagið T viðvart um kröfu A. Var eigi sannað, að T hefði fyrr fengið vitneskju um, að A vildi eigi una reikningsskilum hans. Vöntun á kvörtun af hendi A, þá er reikningsskilin voru af hendi innt, og aðgerðaleysi hennar um svo langan tíma olli því, að hún gat eigi fengið dóm á hendur T fyrir þeim kr. 2000,00, er Lögmannafélagið taldi hann hafa ofreiknað sér fyrir málflutninginn ............ Gæaluflugvél. Sjá fiskveiðibrot. Gæeluvarðhald. Réttarrannsókn var háð vegna gruns um brot á áfengislögum. Héraðsdómslögmaður G, er var réttargæzlumaður manna, er rannsóknin tók til, krafðist þess, að yfirlögreglumaðurinn S Efnisskrá. LXXKVII Bls. yrði settur í gæzluvarðhald, meðan rannsókn málsins færi fram. Rannsóknardómarinn ákvað, að krafa þessi yrði eigi til greina tekin. G kærði þessa ákvörðun dómarans til Hæsta- réttar. Þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru, var mál- inu vísað frá Hæstarétti. Krafa G var talin fjarri sanni, og var honum dæmt að greiða kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, en sæta ella þriggja daga varðhaldi, sbr. 6. mgr. 174. gr. laga nr. 27/1951 .........000000 sn 190 B lá undir grun um að hafa falsað skjal og beitt því í dómsmáli og svo um misneytingu eða fjársvik eða tilraun til þeirra. Hann neitaði við frumpróf sekt sinni um skjalafals og sýndi tregðu á að koma til yfirheyrslu fyrir dómara. Nauðsyn þótti að útiloka möguleika hans á að spilla sakargögnum. Var hann því úrskurðaður í gæzluvarðhald, sbr. 1. og 2. mgr. 67. gr. laga nr. 27/1951 .......00000eeeennrrneenen. 0... 350 Handtaka. Bandaríkjamaðurinn W hafði heimili í Rvík. Síðla dags 12. okt. 1955 komu tveir lögreglumenn heim til hans og sögðust eiga að flytja hann undir læknishendur. Farið var síðan á lög- reglustöðina, en er W mótmælti að vera þar um nóttina, var haldið að Kleppi, og var W settur þar í herbergi með mörgum sjúklingum. Læknir talaði við W um kveldið og tjáði honum, að maður á skrifstofu sakadómara hefði beðið um rannsóknina vegna „hótunarbréfs“, sem W ætti að hafa skrifað. Næsta dag sýndi læknirinn honum bréfið og lýsti aðgerðirnar gegn honum óþarfar. W fékk síðan að fara frjáls ferða sinna. W taldi ljóst af skýrslu sakadómara um handtökuna, að hún væri löglaus og ætti rót sína að rekja til tilmæla lögreglustjórans á Keflavíkurflugvelli. Í skaða- bótamáli W á hendur ríkissjóði fyrir löglausa handtöku og hald lagði fyrirsvarsmaður R fram endurrit úr lögreglu- þingbók G. og K-sýslu af rannsókn, er framkvæmd var í febrúar 1950 vegna ætlaðrar ógnunar W með skammbyssu við mann á Keflavíkurflugvelli, en við rannsókn þessa fannst skammbyssa í húsakynnum W. Hafði hann neitað, að hann ætti hana. Af hendi R var krafizt í skaðabótamálinu, að dómari sá, sem framkvæmdi rannsóknina út af hinni ætluðu hótun, og svo lögreglumaður, sem starfaði á Kefla- víkurflugvelli frá 1947 og til 30. maí 1951, yrðu krafðir vætt- is, hvað þeir vissu um hina ætluðu ógnun W. Hann andmælti töku vættis þessa, þar sem spurningin til vitnanna varðaði fimm ára gamlan atburð og væri þýðingarlaus fyrir skaða- bótamálið. Eigi varð fullyrt, að svör við spurningunni væru þýðingarlaus fyrir úrlausn málsins, og var því dæmt, að hún skyldi lögð fyrir vitnin ......000000000 00.00.0000. 170, 173 LEKKVIII Efnisskrá. Bls. Lögreglu var tilkynnt, að bifreið K hefði verið ekið aftan á kyrrstæða bifreið og mönnum hefði sýnzt K vera með áhrifum áfengis þarna á ferli á götu. Þá er lögreglumenn komu heim til K, töldu þeir hana með áhrifum víns. Full- trúi sakadómara, G, er lögreglan hafði samband við, taldi rétt að flytja K til yfirheyrslu á lögreglustöðina gegn vilja hennar, án þess úrskurður dómara gengi um það. Í máli ákæruvaldsins gegn K úrskurðaði G, að hann hefði eigi með nefndum aðgerðum gert sig óhæfan til að fara með málið og neitaði að víkja sæti í því, sbr. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 27/1951 og 36. gr. laga nr. 85/1936. Dómsmálaráðuneytið leyfði kæru á úrskurðinum, sbr. 171. gr. laga nr. 27/1951. Hæstiréttur staðfesti úrskurð fulltrúans .................. 348 Heilbrigðismál. Heilbrigðissamþykkt fyrir Reykjavík nr. 11/1950 geymir eigi ákvæði um innpökkun sælgætis, en gert er sums staðar í henni ráð fyrir því, að vörur séu afgreiddar á sölustað „urm- búðalausar“, sbr. 7. tl. 79. gr., 5. tl. 135. gr. og Í51l. gr., enda slík afhending vöru algeng í verzlunum í Reykjavík, en vanti umbúðir, skal afgreiða vöruna með skeið, skóflu, spaða eða töng eða öðru líku tæki, sbr. t. d. 151. gr. heilbrigðissam- þykktarinnar. Heilbrigðisnefnd Reykjavíkur samþykkti hinn 20. des. 1955, að allt sælgæti, sem ætlað væri til smásölu, skyldi geyma og afhendast í hreinum smásöluumbúðum, og skyldi flytja það ætíð á sölustað í þeim. Átti Þetta ákvæði heilbrigðisnefndar að koma til framkvæmdar 1. febrúar 1956, en frestur var síðan veittur sælgætisfram- leiðendum til 1. júlí 1956. Ákvæðið hafði í för með sér töluverðan kostnað. Þar sem samþykkt heilbrigðisnefndar frá 20. des 1955 fól í sér allmikla frávikningu frá þeirri venju, sem tíðkazt hafði, taldist hún vera „breyting“ í skiln- ingi 4. gr. laga nr. 35/1940 um heilbrigðisnefndir og heil- brigðissamþykktir. Bar því heilbrigðisnefnd að leggja þessa samþykkt sína fyrir bæjarstjórn, er síðan mátti leita stað- festingar ráðherra á henni, og að Íenginni staðfestingu hans bar að birta hana með lögskipuðum hætti samkvæmt ákvæðum laga nr. 35/1940. Þar sem þessi meðferð hafði eigi verið á höfð, varð sælgætisframleiðandanum Þ eigi refsað fyrir að hlýða eigi fyrirmælum heilbrigðisnefndar .. 722 Heimasveit. Sjá framfærsla. Heimilisfang. Sjá framfærsla. Heimnísun., Sjá ómerking, réttarfar. Efnisskrá. LXXKIX Bls. Hlutafélög. Hinn 4. des. 1945 var stofnað í Hafnarfirði Lýsi á. Mjöl h/f aðallega til vinnslu, kaupa og sölu sjávarafurða. Hluta- bréfin skyldu hljóða á nafn. Sérréttindi skyldu engin fylgja hlutum. Hluthöfum var áskilinn forkaupsréttur að hlutum, er hluthafar vildu selja. Í 5. gr. laga félagsins sagði: Hlut- hafar skulu jafnan hafa forkaupsrétt að aukningu á hlut- um í hlutfalli við skrásetta hlutaeign sína, en að öðru leyti fer aukningin fram eftir þeim reglum, er félagsstjórn í sam- ráði við löglega boðaðan fund í félaginu setur í hvert skipti. Á aðalfundi 25. jan. 1948 var samþykkt, að auka mætti hlutaféð úr kr. 306.000,00 upp í kr. 1.500.000,00. Bærinn lagði fram kr. 500.000,00, en treglega gekk að heimta hlutafé, er bæði eldri hluthafar og tilvonandi nýir skrifuðu sig fyrir. Á framhaldsaðalfundi 5. júní 1952 var samþykkt að tillögu fé- lagsstjórnar að veita þeim hluthöfum, sem hefðu eigi staðið skil á hlutaframlagi sínu, frest til lúkningar til 31. des. 1952, enda yrðu ógreiddir hlutir þá strikaðir út og hlutaféð fært niður að sama skapi. Stjórnarfundur var haldinn 31. des. 1952. Sóttu hann einn maður, útnefndur af Bæjarútgerð Hafnartfj., tveir menn, útnefndir af bæjarstjórn Hafnarfjarðar, og loks S og J, kosnir af hluthöfum. Skýrt var frá því á fundinum, að þrír aðiljar, er lofað hefðu alls kr. 68.000,00 hlutafram- lagi, vildu standa við hlutakaup. Stjórnin samþykkti að ganga að þessu, gegn því að tilbjóðendur samþykktu víxla fyrir framlögunum og hlutabréfin yrðu sem handveð hjá félaginu, unz greitt yrði. Fyrir stjórnarfund þenna voru lagðar umsóknir um hlutakaup, frá F, kr. 75.000,00, frá J, fulltrúa hluthafa á fundinum, kr. 267.000,00, og frá Þ, kr. 25.000,00, þannig að hlutabréf yrðu eigi gefin út síðar en 30. jan. 1953. Voru hlutabréfakaupin samþykkt, þannig að viðbótarhlutafé þetta yrði ýmist greitt með víxlum eða væntanlegum inneignum kaupenda hjá hlutafélaginu. Hinn 12. jan. 1953 skrifaði bæjarstjórinn í Hfj. stjórnarformanni Lýsis og Mjöls h/f mótmælabréf á sölu þessari. Félags- stjórnin svaraði í bréfi 25. jan. 1953. Kvaðst hún hafa fram- kvæmt óskir hlutafélagsins um hlutafjársöfnun. Með bréfi 26. jan. 1953 krafðist bæjarstjóri f. h. bæjarráðs, að öllum hluthöfum yrði gefinn kostur á að taka þátt í hlutafjár- aukningunni í hlutfalli við hlutafjáreign sína. Fleiri bréf fóru á milli félagsstjórnar og bæjarstjóra, og hélt hvor fast við sitt. Á aðalfundi 4. júní 1953 var gengið til atkvæða um hlutafjársöluna til F, J og PÞ, alis kr. 367.000,00. Fundar- stjóri úrskurðaði gegn andmælum, að þeir F, J og P hefðu atkvæðisrétt um söluna til sjálfra sín. Var sala hlutabréf- anna til þeirra samþykkt með meirihluta atkvæða. Með KC Efnisskrá. stefnu 12. nóv. 1953 höfðaði síðan bæjarstjóri Hafnarfj. f. h. bæjarsjóðs og bæjarútgerðar mál á hendur Lýsi og Mjöl h/f til ógildingar á loforði því, sem stjórn félagsins gaf J hinn 31. des. 1952 um kaup á hlutabréfum, að fjár- hæð kr. 267.000,00 í félaginu. Þrír dómkvaddir menn mátu verðmæti hlutabréfa Lýsis á Mjöls h/f hinn 31. des. 1952 þrefalt nafnverð þeirra, og miðuðu þeir þá við, að upphæð hlutafjár félagsins þann dag væri kr. 1.133.000,00. Svo var mælt í dómi, að frestir til málshöfðunar, er getur í 37. gr. og 2. mgr. 19. gr. sbr. 16. gr. laga nr. T7/1921 og Lýsi og Mjöl h/f og J báru fyrir sig, taki ekki til sakarefnis málsins. Samkvæmt 5. gr. félagssamþykkta Lýsis og Mjöls h/f skyldu hluthafar jafnan hafa forkaupsrétt að aukningu á hlutum í hlutfalli við skrásetta hlutaeign sína. Félagsstjórnin gekk fram hjá þessu ákvæði, er hún á fundi sínum hinn 31. des. 1952 veitti J loforð fyrir kaupum á nýjum hlutum, að fjár- hæð kr. 267.000,00. Var þó sérstök ástæða fyrir stjórnina að gæta fyrirmælis þessa við svo stórfellda aukningu hlutafjárins, enda var þá aðalfundarsamþykktin frá 25. jan. 1948, sem hún taldi veita heimild til aukningar hluta- fjár, orðin allt að 5 ára gömul og aðstæður breyttar, frá því að hún var gerð. Loforðið um sölu hlutabréfanna til J var því dæmt Ógilt ...............0..sesss ns Hlutdeild. Menn dæmdir fyrir hlutdeild í gjaldeyrisbroti ................ Húsabyggingar. Sagt Í dómi, að sumarið 1952 hafi þóknun til meistara, er tóku að sér umsjón bygginga, verið samkvæmt samningi milli Meistarafélags húsasmiða í Reykjavík og Trésmíðafélags Reykjavíkur 15% af greiddum vinnulaunum auk sérstakrar þóknunar fyrir að árita uppdrátt. Skyldi þá verkkaupi greiða orlof, slysatryggingu og söluskatt ................ Innsetningargerðir. A seldi F efri hæð og Þ neðri hæð húss á Akranesi með kaup- samningi 10. júni 1947 og afsölum 11. des. s. á. Í kaup- samningi F sagði m. a., að hann kaupi efri hæð og ris húss- ins ásamt hálfu þvottahúsi, hálfu miðstöðvarherbergi og hálfum miðstöðvarkatli, en í kaupsamningi Þ sagði, að hann kaupi neðri hæð hússins að undanskildu hálfu þvotta- húsi, hálfu miðstöðvarherbergi og hálfum miðstöðvarkatli. Tvær útidyr voru á húsinu, á norðurvegg þess. Um hinar vestari var inngangur til efri hæðar, en um hinar eystri til neðri hæðar og svo til þvottaherbergis og miðstöðvar- Bls. 414 Efnisskrá. xCI Bls. herbergis um geymsluherbergi, þar sem raftafla hússins var. Frá því að F fluttist í húsið, haustið 1947, gekk hann og fólk hans um eystri útidyrnar til þvottahúss og mið- stöðvarklefa, enda eigi um aðra leið þangað að tefla. En í ágúst eða sept. 1954 múraði Þ upp í dyr þessar og gerði nýjar útidyr fyrir neðri hæð á austurhlið hússins. Um líkt leyti tjáði Þ fyrir F, að hann vildi eigi leyfa honum umferð um hinar nýju útiðyr, nema gjald kæmi fyrir. Einnig lagði hann til, að þeir kostuðu, að hálfu hvor, gerð sérstakra útidyra á þvottahúsið. F hafði eigi á móti sérstökum inn- gangi í þvottahúsið og miðstöðvarherbergið, ef hann væri eigi verri en sá, er hann hafði notað, og væri gerður sér að kostnaðarlausu. F gekk síðan um hinar nýju útidyr Þ á austurhlið, unz Þ fyrst munnlega og nokkru síðar með bréfi 28. júní 1956 bannaði F alla umferð um þær. Hinn 25. júlí 1956 krafðist F þess, að honum yrði með beinni fógetagerð veittur inngangur um nefndar útidyr. Þ taldi, að við hús- kaupin hefði engin umferðarkvöð verið lögð á hann í þágu F. Seljandi hússins A bar fyrir dómi, að bæði F og Þ hefðu rætt það og vitað, að F fékk rétt til aðgangs um neðri hæðina að þvotta- og miðstöðvarherbergi. Það var í dómi talið augljóst, að F hefði slíkan rétt, þótt hans væri ekki sérstaklega getið í kaupsamningi, þar sem eigi var um ann- an aðgang að þvottahúsi, miðstöðvarklefa og raftöflu að tefla en um anddyri Þ á neðri hæð. Krafan um innsetningu var því tekin til greina ..........00000000nnsnssnn 189 Íslenzk lögsaga. Belgískur togari var hinn 12. apríl 1954 að veiðum í íslenzkri landhelgi með gæzluflugvél yfir sér frá því kl. 17.52 og fram undir kl. 18.20. Talið var, að skipstjóra togarans hafi hlotið að vera ljóst, að um gæzluflugvél var að tefla, er var að hefja aðgerðir gegn honum, enda hraðaði hann sér á haf út, sem mest hann mátti. Dæmt var, að íslenzk lög- saga tæki til hans, þótt honum kunni eigi að hafa verið gefin formlega merki um að nema staðar, fyrr en um það bil, er hann var kominn út úr landhelginni, enda var hon- um veitt stöðug eftirför, unz varðskipið stöðvaði hann .... 176 Erlendur skipstjóri var vísvitandi að veiðum í landhelgi frá kl. 12,40 til nokkru eftir kl. 18.20 hinn 3. júlí 1955, og var gæzlu- flugvél yfir honum allan tímann við mælingar. Gat hann því eigi gengið þess dulinn, að landhelgisgæzlan var að hefja aðgerðir gegn honum. Var íslenzk lögsaga því talin taka til hans, enda fylgdist gæzluflugvél með honum, þar til varðskip kom á vettvang .........000000000sse ss 407 XCII Efnisskrá. Ítrekun. A var hinn 24. marz 1947 dæmt 10 daga varðhald og sviptur ökuleyfi 3 mánuði fyrir ölvun við bifreiðarakstur. Refsing- unni var með náðun breytt í sekt hinn 17. nóvember 1949. A framdi samskonar brot hinn 4. júní 1954. Var honum nú dæmd refsing fyrir ítrekun og hann sviptur ökuleyfi ævilangt ............02200.00.nesss sess F stal peningaveski úr vasa manns. F hafði margsinnis verið refsað áður fyrir þjófnað og önnur brot, einkum brot gegn áfengislögum og lögreglusamþykkt. Refsingin ákveðin sam- kvæmt 72. gr. laga nr. 19/1940 ........0..000000. 0000... Maður ók bifreið í beinu framhaldi af áfengisneyzlu og með áhrifum áfengis. Honum var samkvæmt áfengislögum og bifreiðalösum dæmt 15 daga varðhald .................. Jarðhitaréttindi. Með afsali 26. apríl 1940 seldi K Jarðakaupasjóði ríkisins (J) eignarjörð sína og áskildi sér í afsalinu „endurkaupsrétt samkvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. J seldi hinn "7. sept. 1949 G, tengdasyni K, jörðina, en undanskildi samkvæmt lögum nr. 4/1946 sölunni námuréttindi í landi jarðarinnar og svo vatns. og jarðhitaréttindi umfram heimilisþarfir. Í dómi 10. nóv. 1954 kvað Hæstiréttur svo á, að búnaðarmálaráð- herra heiði borið skylda til að undanskilja réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, og sýknaði J af kröfu G um, að kaupin tækju einnig til nefndra réttinda. G höfðaði síð- an af nýju mál á hendur J til skaðabóta vegna missis jarð- hita þess, er undan var skilinn við afsalið 7. sept. 1949, en til vara til endurheimtu á andvirði jarðarinnar að réttri tiltölu við það, sem hin undanskildu verðmæti teldust mikill hluti heildarverðmætis jarðarinnar 7. sept. 1949. Áskilnaður K um endurkaupsrétt á jörðinni var eigi talinn hafa veitt rétt til endurkaupa á jörðinni lengur en ákvæði 27. gr. laga nr. 8/1936 voru í gildi, enda um fullnaðarkaup að tefla sam- kvæmt afsalinu frá 26. apríl 1940 og ráðherra þess eigi um- kominn að binda löggjafarvaldið um ráðstöfun slíkrar jarð- ar að lögum. Undantaka ráðherra á jarðhitaréttindum und- an sölu til G samkvæmt lögum nr. 4/1946 leiddi því eigi til skaðabótaskyldu ...............0....0.00 00... Játning. Sjá sönnun. Kaup og sala. Sjá eignarréttur. Hinn 7. nóv. 1950 samþykkti K kauptilboð D á húsi hennar. D fluttist nokkrum dögum síðar í húsið og greiddi hluta af kaupverði þess. Hinn 28. nóv. gerðu þau kaupsamning, Bls 23 71 107 602 Efnisskrá. XCIlI Bls. en felldu síðan kaupin niður. D bjó samt áfram í húsinu. K afsalaði þeim H og Þ húsinu með afsali í des. 1950 og þinglesnu 16. febr. 1951. Var húsið talið þar selt „í nú- verandi ástandi, sem kaupendur þekkja og hafa sætt sig við“. D keypti húsið í makaskiptum af H og Þ 12. jan. 1951. D kvaðst hafa orðið var raka í húsinu, þegar eftir að hann fluttist í það, og kvartað 29. jan. við K og síðar, en eigi við H og Þ. Tveir dómkvaddir menn mátu í ágúst 1951 að beiðni D galla, er kostaði kr. 12.235,00 að gera við. K var eigi til matsins kvödd. Hinn 30. nóv. 1951 stefndi D máli á hendur K fyrir leyndan löst á húsinu og vanefndir á kaup- samningunum. D lagði fram í dómi 7. febr. 1952 framsal H og Þ, dags. 30. okt. 1951, til D á bótarétti þeirra „út af leyndum göllum, sem fram hafa komið“ á húsinu og „vegna vanefnda á loforðum í sambandi við kaup þeirra“ á því, en er fyrir dóm kom, vissu þeir H og Þ eigi annað um gallana en Í matsgerðinni sagði, og eigi höfðu þeir kvartað við K undan göllunum. K vissi eigi um ætlaðan bótarétt þeirra H og P fyrr en framsalið var lagt fram í dómi. „Bótarétt- ur“ H og Þ var því niður fallinn fyrir tómlæti og vöntun á kvörtun, en meiri rétt hafði D eigi. Var K sýknuð af þess- um kröfulið. D krafði enn K um kr. 1450,00 fyrir galla á tækjum hússins og vöntun tækis. Óvíst var, að framsal H og Þ tæki til þessa kröfuliðar, en vissulega var hann fall- inn vegna tómlætis. D krafðist og kr. 750,00 fyrir tengingu á raflögn, er hann fluttist í húsið. Eigi varð séð, að D hefði hreyft þessari kröfu, er samningurinn frá 28. nóv. 1950 var gerður né er hann var felldur úr gildi. Varð kröfulið- urinn þegar af þeirri ástæðu eigi til greina tekinn ...... 56 Í maí 1948 seldi P bifreið og lýsti því í afsali 14. s. m., að eng- ar kvaðir hvíldu á bifreiðinni. Sumarið 1952 varð kaup- andinn S að skila Bifreiðastjórafélaginu Hreyfli gjaldmæl- inum, en P hafði leigt hann af Hreyfli 1947. S krafði síðan P um andvirði gjaldmælisins, þar sem hann hefði verið sér seldur með bifreiðinni. P taldi S hafa vitað hið sanna í mál- inu og einungis fengið gjaldmælinn lánaðan um mánaðar- tíma. Milligöngumaður um kaupin, J, bar það vætti, að hann hefði tjáð S, að P ætti eigi mælinn. Vottorðsgjafinn B, sem tók þátt í reynsluakstrinum, sagðist eigi hafa orðið þess var, að P minntist á, að gjaldmælirinn væri undan- skilinn kaupunum. Vottorðsgjafinn V kvaðst hafa fylgzt með kaupunum og eigi heyrt annað en gjaldmælirinn væri í þeim falinn. Lögfræðingur sá, sem gerði samninginn um kaupin á bifreiðinni, heyrði eigi á gjaldmælinn minnzt, svo að hann myndi, en taldi ólíklegt, að hann hefði eigi látið þess getið í kaupsamningi, ef gjaldmælirinn hefði eigi átt 8 KXCIV Efnisskrá. Bs. að fylgja með í kaupunum. Dæmt var, að P hefði eigi fært nægilegar sönnur að því gegn mótmælum S, að S hefði verið um það kunnugt, að gjaldmælirinn skyldi eigi fylgja með í kaupunum. Var P því dæmdur til að greiða S andvirði gjaldmælisins ...................0..0000 200. 226 H, búsettur á Ísafirði, fór í ársbyrjun 1948 þess á leit við Í h/f, er rak bátaútveg á Flateyri, að hann seldi H steinbíts. og hlýraroð, er til féllu á næstu vertíð, en Í hafði árið áður verkað slík roð fyrir bróður H. Í veitti vilyrði, og kveður framkvæmdastjóri Í (F), að ætlunin hafi verið, að verkað skyldi með sama hætti og árið áður. Í lét síðan verka af veiði í febrúar — júní 1948. H afhenti Í þá um sumarið fyrir- mæli um verkun og stærðarflokkun roðanna, prentuð í júní s. á. Eru þau, að því er varðar verkun og gæði, að mestu eins og fyrirmæli frá 1947, er Í hafði fengið, en stærðar- flokkun önnur. Gerður var munnlegur samningur, er F var staddur á Ísafirði 9. sept. 1948, um kaup H á tiltekinni tölu steinbítsroða í tveimur stærðarflokkum og tiltekinni tölu hlýraroða. Um gæði og verkun segir svo í fyrirmæl- unum frá 1948, er aðiljar lögðu til grundvallar: „Engar risp- ur eða skurðir mega vera á roðunum. Roðin verða að vera vandlega hreinsuð, enginn fiskur, blóð eða slor eða önnur óhreinindi mega vera á roðunum, þegar þau eru lögð í salt- ið. Roðin á að þurrsalta með hreinu salti, og gæta verður þess að breiða sem bezt úr þeim, þannig að þau liggi hvergi samanbrotin“. Umsamið verð kveður H kr. 107.637,50, en reikningur Í var kr. 113.650,00. Hinn 9. sept. 1948 greiddi H kr. 50.000,00 upp í andvirði roðanna. Jafnframt lofaði Í að geyma roðin á ábyrgð H. Aðiljar deildu í máli þessu um, hvort matsvottorð væri skilyrði kaupanna, en F kveðst hafa lofað matsvottorði í marz 1949 og sent það nokkrum dögum síðar, en það barst eigi að sögn H. Hann segist loks 5. des. 1949, eftir endurtekna kröfu, hafa fengið endurrit af því. Var það dagsett 30. nóv. 1948. Í því lýsir fiskimats- maðurinn S því, að hann hafi metið roðin samkvæmt fyrir- mælunum frá 1948. Hafi þetta reynzt vera 93750 síður stein- bítsroð nr. 1 og 20500 síður nr. 2, og svo 825 stykki heil hlýraroð. Loks segir í vottorðinu: „Öll roðin litu vel út og reyndust góð vara“. Hinn 1. apríl 1949 gaf H út eigin víxil, kr. 50.000,00, sem seldur var útibúi Landsbankans á Ísafirði, og rann andvirðið til Í. H greiddi árið 1950 tvær afborganir af víxli þessum, samtals kr. 15.000,00, og vexti af honum til 1. marz 1951, en þá tók Í að sér greiðslu eftirstöðvanna, kr. 35.000,00. H kveðst þegar snemma árs 1949 hafa grunað, að gæði roðanna væru eigi sem skyldi. Hinn 6. sept. og 14. nóv. 1950 voru að beiðni hans dómkvaddir menn til að Efnisskrá. XCV meta roðin. Kváðu þeir upp mat sitt 15. des. 1950. Þeir skoðuðu 24 roðapakka af 460 pökkum alls. Voru hinir at- huguðu pakkar merktir sem 1. stærðarflokkur, þ. e. roð, sem voru að lengd 70 sm eða meira. Úr pökkum þessum komu 1018 roð, er voru 1. flokks, 1015 roð, sem hæf voru í 2. flokk, en 3921 roð fóru í úrkast. Sögðu matsmenn roðin yfirleitt böggluð og samanbrotin, mörg þeirra rifin, stungin og hrufluð, með meira eða minna af fiski innan í og slor- uð. Hins vegar hafi þau verið nægilega söltuð og þolað geymsluna vel. Með bréfi 19. des. 1950 áskildi H sér riftun kaupa, endurgreiðslu kaupverðs og heimtu kostnaðar, en Í neitaði því með bréfi 25. febr. 1951. H krafði Í með bréfi 21. marz 1951, um endurgreiðslu á kr. 65.000,00 ásamt vöxt- um og kostnaði, og höfðaði síðan mál á hendur Í 16. apríl 1952. Í fékk hinn 5. apríl1952 dómkvadda tvo menn til aðmeta vöruna. Þeir kváðu upp mat hinn 5. sept. 1952. Þeir töldu, að söluhæf hafi reynzt 99750 steinbítsroð. Þar af séu 61250 í 1. stærðarflokki, en 38500 í 2. stærðarflokki. Gild voru einnig metin 331 hlýraroð og 176 stakar síður hlýraroða. Afgangur roðanna, um 14800, hafi farið í úrkast. Í hafði hreinsað mikið af roðum, meðan á mati stóð, og fengið síðan tekin gild. Það voru um 2500—3000 roð, að dómi annars mats- manns. Matsmenn töldu helztu galla gogggöt, skurði, rispur, undirmál og slor. Annar matsmanna sagði og, að roðin hafi verið mjög böggluð og samanbrotin. Fiskimatsmaðurinn, sem gaf matsvottorðið frá 30. nóv. 1948, var fastráðinn verk- stjóri hjá Í. Fyrir dómi gekkst hann við því, að hann hefði ekki metið steinbítsroð þau, sem um ræðir, enda þótt svo standi í vottorði hans,... „heldur hafi hann aðeins látið telja þau og pakka“. Hann hafi einungis gefið starfsfólki fyrirmæli um val þeirra og verkun. Svo mælt í dómi, að H væri heimil riftun kaupa vegna galla á roðunum sam- kvæmt 43. gr. laga nr. 39/1922 og þar sem við verkun og flokkun roðanna hafi eigi verið gætt fyrirmæla þeirra, sem lögð voru til grundvallar við söluna, en H gefið rangt mats- vottorð af starfsmanni Í, var H ekki talinn hafa með að- gerðaleysi glatað riftunarheimild. Að dómi tveggja hæsta- réttardómara heimiluðu gallarnir á roðunum, einir út af fyrir sig, H ekki riftun, þar sem hann hófst svo seint handa út af þeim, heldur einungis afslátt af kaupverði. Hins vegar var H rétt að rifta kaupin vegna blekkingar þeirrar, sem fólst í vottorðinu frá 30. nóv. 1948, sbr. 43. og 54. gr. laga nr. 39/1922. Í var dæmt að endurgreiða H kaupverðið ásamt vöxtum og kostnaði ..........2.200000 0... . Árið 1933 gerði Stýrimannafélag Íslands (F) samning við S, eiganda og ábúanda Snorrastaða í Laugadðal, um kaup á 4 Bls. 259 XCVI Efnisskrá. Bls. vallardagsláttum úr jörðinni er síðar skyldu af F í samráði við S valdar úr óræktuðu landi. Kaupverð var ákveðið, og skyldi helmingur þess greiðast við samningsgerðina. Nokkru síðar andaðist S, en kona hans (G) bjó áfram með sonum sínum, unz hún andaðist 1943. Sumarið 1936 eða 1937 fóru sex fulltrúar F að velja landið, og var E, sonur S og G, í för með þeim. Hinn 5. ágúst 1944 undirrituðu J og N, synir hinna önduðu Snorrastaðahjóna, afsal, þar segir: „eee. Á Vallardagsláttur að stærð, eða nánar tiltekið 12768 fermetra. Land þetta liggur 200 m suðvestur frá Einsteins- læk og er 63,04 metra á breidd. Landið er afmarkað með hælum.“ Hinn 3. júní 1953 hófust málaferli um legu lands- ins. F taldi það hefjast alveg við Einsteinslæk og ná 200 metra til suðvesturs. J og N töldu, að fyrstu 200 metrarnir frá Einsteinslæk væru sín eign, en þá tæki við land F og lægi þaðan til suðvesturs. 2. J og N studdu mál sitt þannig: A, formaður F, sem reisti sumarbústað á deilulendunni 1942, hefði samkvæmt vætti E, bróður J og N, lýst því við E, rétt eftir að A reisti sum- arbústaðinn, að hann væri eigi í landi F. Sama hefði A sagt við undirritun afsals. Á neitaði þessu. Samkvæmt vottorði T hafi A beðið T 1949 að hafa milligöngu við J um, að A fengi keypt landið undir bústað sínum. Þetta sagði A misminni T. A kvaðst hafa beðið T að „talfæra land, er svaraði til blettsins eða lóðarinnar, sem sumarbústaður Jóns Axels stendur á“. Kvaðst A hafa viljað fá meira land handa F. Leiga eftir land það, er bústaður.A stóð á, var að sögn J og N greidd af A með timbri. A neitaði þessu og bar að timbrið hafi átt að greiðast sérstaklega. Þá hafi P, er var formaður F frá 22. apríl 1944 til 3. júní 1946, vottað, að Í sinni formannstíð hafi sér eigi verið kunnugt um, að nokkurt hús væri í landi F, en hann hafi vitað, að A ætti þar sumarbústað rétt hjá. Af hendi F var véfengt, að P hefði vitað um takmörk lands F. Þá bentu J og N á, að breidd landsins, 63,04 m, hafi verið tiltekin og flatarmálið síðan átt að segja til um lengdina, sem átt hafi að vera 202,54 metrar, en 200 metrarnir sagt til, hversu langt frá læknum hið selda land byrjaði. F hélt því fram, að misritun hefði orðið í tölunni um breiddina. Þeir J og N leyfðu konu einni 1948 að reisa sumarbústað á lendu þeirri, er málið reis af. Kváðu þeir það ósamrýmanlegt kröfum F í málinu, að engum andmælum skyldi vera hreyft við byggingu sumar- húss þessa né amazt við því á landinu. Af hendi F var því svarað, að A hafi þá eigi verið í stjórn F og verið erlendis, er sumarhús þetta var reist, en aðrir í félagsstjórn ókunnir staðháttum. En deila aðilja hófst, er A varð þess var, að J Efnisskrá. XCVIt Bls. og N 1951 leigðu H skrifstofustjóra tvær dagsláttur lands á lendu þeirri, er F taldi sig eiga. 3. Samkvæmt vætti fjögurra fulltrúa F, sem fóru austur að Snorrastöðum til að staðsetja landið 1936 eða 1937, svo og E, er var með þeim af hendi Snorrastaðamanna, var hið selda land staðsett í skógarhlíðinni suðvestur frá Einsteins- læk í Snorrastaðalandi og skyldi ná að læknum. Orð afsals- ins: „Land þetta liggur 200 m í suðvestur frá Einsteins- læk...“ töldu dómstólar þýða það, að landið liggi að lækn- um. Alls engin kennileiti né aðstæður eru þarna finnanleg í landslaginu, sem geri það sennilegt, að fyrst hafi verið mæld út 63,04 metra breidd í því skyni, að flatarmál hins selda lands segði síðan til um lengdina. En 63,84 metra breidd og 200 metra lengd verða umsamin stærð, 12768 fermetrar. Þótti því litlum vafa undirorpið, að 63,04 metrar í samningn- um hafi verið ritvilla. Afsalið vísaði til þess, að landið væri afmarkað með hælum. Tveir fulltrúar F, sem þátt tóku í vali landsins, báru, að landið hefði verið afmarkað með nið- urreknum hælum. Samhljóða framburði þeirra var vætti E um hælanna. Eigi var vitað um neina afmörkun landsins, aðra en þá, sem F lét gera að E viðstöddum. Að þessu at- huguðu var talið, að fyrirsvarsmenn F hefðu verið í góðri trú um, að þeir keyptu land, er lægi alveg að Einsteinslæk, og urðu J og N því bundnir við orðalag samningsins, þótt þeir legðu annan skilning í það. En þar sem háttsemi A, sú sem lýst var undir 1 hér að framan, sérstaklega ummæli A við T, gátu styrkt J og N í trú á sinn málstað, þótti rétt að láta málskostnað í héraði falla niður ............0....... 501 Með vætti umboðsmanns M á Íslandi, sem tjáðist engin umboðs- laun taka af viðskiptunum, vætti T, er milligöngu hafði um sættir með aðiljum, og viðurkenningu E í símtali við fram- kvæmdastjóra M í London, sem hljóðritað var, var sannað, að E hafði játazt undir að kaupa af M 500 þúsund sellofan- poka síðla árs 1951. Aðiljar voru sammála um, að sama efni hafi verið í pokunum og örkum, sem M hafði sent E 1951, en E hafði eigi veitt viðtöku og M þá selt öðrum, en iðnaðar- deild Atvinnudeildar háskólans hafði að tilhlutan E rann- sakað sýnishorn af örkum þessum og komizt að þeirri niður- stöðu, að þær væru úr sellofan, þó með lítið eitt blökkum litblæ og kipraðist meir en Du Pont-Cellophan. Samdómari í héraði var einnig þeirrar skoðunar, að pokarnir væru úr sellofan. Þótti eigi sannað, að pokarnir væru úr verra efni en samið hefði verið um. E hreyfði því eigi fyrr en fyrir hér- aðsdómi, að pokarnir hefðu verið afhentir of seint. Var sú varnarástæða því eigi til greina tekin. Í Hæstarétti var lagt fram vottorð löggildingarstofu um stærð pokanna, og voru KXCVIII Efnisskrá. ; Bls. þeir samkvæmt því minni en um var samið. Varnarástæða þessi var of seint fram komin, og var E dæmdur til að greiða andvirði pokanna ..........0....000.00 0. nn enn 701 Kjarasamningar. Sjá Félagsdómur. Kosningarréttur og kjörgengi. Sjá borgararéttindi. Kröfuréttindi. Sjá ábyrgð, endurheimta, greiðsla, kaup og sala, samningar, skaðabætur, skuldabréf, tómiætisverkanir, víxilmál. E var framkvæmdastjóri og aðalhluthafi h/f Sæfara, sem var eigandi v/s Sæfara. A, sem var mágur E, lét í té dýptarmaæli, sem hinn 25. okt. 1945 var settur í v/s Sæfara, og áskildi A sér eignarrétt að dýptarmælinum, unz hann væri að fullu greiddur, Hinn 25. febr. 1946 fór fram uppboð á v/s Sæfara. A uppboðinu lá fyrir skeyti frá A um, að hann væri eigandi dýptarmælisins, og var hann eigi boðinn upp. E keypti skip- ið á uppboðinu fyrir hönd dóttur sinnar. Í júní 1947 seldi Útvegsbankinn á Akureyri þeim B og C v/s Sæfara á leigu samkvæmt umboði frá E fyrir hönd dóttur sinnar. Eigi var á dýptarmæli minnzt í leigusamningnum. Fór skipið síðan á síldveiðar, en fórst hinn 30. júlí 1947 fyrir handvömm skip- stjóra, að því er talið var. A staðhæfði, að dýptarmælirinn hefði alltaf fylgt skipinu og týnzt með því. Þeir B og C vá- tryggðu dýptarmæli í skipinu hinn 26. júlí 1947 og veittu viðtöku vátryggingarfénu fyrir hann. Þeir gátu eigi leitt lík- ur að því, að hér hefði verið um annan dýptarmæli að tefla en þann, er A hafði látið í skipið. Bar B og C því að halda sérgreindu vátryggingarfé því, er þeir fengu fyrir dýptar- mælinn og standa A skil á því, og þar sem skylda B og C var þannig háttað, sætti hún eigi fyrningu samkvæmt 3. gr. laga nr. 14/1905 ............0.....nssss ss 94 Kvörtun. Sjá einnig tómlætisverkanir. H gerði 1948 samning við Í um kaup á miklu magni af steinbits- og hlýraroðum og sagði Í fyrir um verkun þeirra. Fiskimats- maður, er var Í þjónustu Í, gaf vottorð um, að roðin væru góð vara. Vottorðið var dagsett 30. nóv. 1948, en endurrit af því barst H 5. des. 1949. Hinn 9. des. 1948 greiddi H kr. 50.000,00 upp í andvirði roðanna, og hinn 1. apríl 1949 gaf H út víxil, er seldur var í banka, upp í andvirðið. Af þessum víxli greiddi H kr. 15.000,00 og vexti til 1. marz 1951, en eftir það stóð Í straum af honum. Í geymdi roðin að beiðni H. Mats- menn, dómkvaddir í sept. og nóv. 1950, skoðuðu nokkurn hluta roðanna og lýstu miklum göllum á þeim. Með bréfi 19. des. 1950 áskildi H sér riftun kaupa, endurheimtu kaupverðs Efnisskrá. XCIX Bls. og heimtu kostnaðar, en Í vísaði þeirri kröfu á bug með bréfi 25. febr. 1951. H krafðist í bréfi 21. marz 1951 endur- greiðslu á kr. 65.000,00 ásamt vöxtum og kostnaði og höfðaði síðan mál á hendur Í til riftunar og endurheimtu 16. apríl 1952. Matsmenn, dómkvaddir 5. apríl 1952, lýstu roðunum í mati, upp kveðnu 5. sept. 1952. Reyndust þau gölluð. Fiski- matsmaðurinn, sem var verkstjóri Í, viðurkenndi fyrir dómi, að hann hefði eigi metið roðin, heldur einungis gefið starfs- fólkinu fyrirmæli um val þeirra og verkun. Eigi var talið, að H hefði með of síðbúinni kvörtun glatað riftunarheimild 259 Kynferðisbrot. Sjá skírlífisbrot. Kyrrsetning. Löghaldsgerð framkvæmd og staðfest með dómi .............. 295 Kærumál. a) Einkamál. Því var lýst í úrskurði sjó- og verzlunardóms í kaupstaðnum S, að það væri sýnilega erfiðleikum bundið fyrir málflytjanda B, sem sóttur var til greiðslu skaðabóta fyrir spjöll á bryggju, að ferðast frá Rvík til S að vetrarlagi og væru því fyrir hendi skilyrði 1. og 2. töluliðs 2. mgr. 109. gr. laga nr. 85/1936 til að leyfa skriflegan málflutning. Enn fremur var sagt, að enginn ónauðsynlegur dráttur hefði orðið á málinu, þá er ákvörðun skyldi taka um málflutninginn, og væri af þeim sökum ekki ástæða til að neita um skriflegan málflutning. Hæstiréttur staðfesti úrskurðinn ...........0.0000000.0.00.. 26 A sótti B til greiðslu víxils. B fékk einnar viku frest til ritunar greinargerðar, en krafðist þá með bókun frekari frests til að leiða í ljós með opinberri rannsókn, að víxillinn hefði verið framseldur þriðja manni, eftir að hann var greiddur, og lagði fram tvær ljósmyndir af kvittunum, en fjárhæðum þeirra bar eigi saman við fjárhæð víxilsins, og voru þær auk þess dagsettar, áður en víxillinn var gefinn út. Með því að vixill- inn bar það á engan hátt með sér, að hann væri þegar greiddur, lét héraðsdómari svo mælt, að vörn þessi kæmist ekki að, sbr. 208. gr. laga nr. 85/1936, og þar sem B hefði haft færi á því að tjá sig um málið að öðru leyti, bæri að synja um frestinn, B kærði úrskurð héraðsdómara, en hann var staðfestur í Hæstarétti ..............0.0.00000 000... 28 A höfðaði skuldamál á hendur B og vísaði til ósundurliðaðs yfir- litsreiknings, er hann taldi stafa frá B, enda taldi Á skuld- ina viðurkennda, m. a. með greiðslum upp í hana. B sagði, að reikningurinn væri eigi gerður á sínum vegum og væri hann rangur, ósundurliðaður og órökstuddur. Skoraði B á A C Efnisskrá. Bls. að sundurliða og rökstyðja kröfu sína, en A varð eigi við því. Héraðsdómari vísaði málinu frá dómi. A kærði til Hæstaréttar, sem staðfesti dóminn .............0..000..... 30 A höfðaði mál á hendur B og lagði fram við þingfestingu máls- ins stefnu, þar sem sagði: Krafa þessi er vegna dvalar H. H. á Elli- og hjúkrunarheimilinu G. A vildi nú fá viku frest til að rita greinargerð og afla skjala. B andmælti fresti. Mælt í héraðsdómi, að A hefði átt þegar við þingfestingu að gera ýtarlega grein fyrir kröfum sínum og leggja fram þau skjöl, sem hann reisti kröfur sínar á. Þar sem hann lét þetta undir höfuð leggjast, var málinu vísað frá dómi vegna van- reifunar, sbr. 105. gr. laga nr. 85/1936. Hæstiréttur stað- festi dóminn ................00..0000n nv vs 33 K var ráðinn á vélbát Á við fiski frá 1. jan. til 31. maí 1953. Um mánaðamótin marz-apríl fékk K annan mann, Þ, til að taka við starfa sínum á vélbátnum frá 7. apríl og samsinnti Á því í verki. Hinn 7. maí vildi Á einungis greiða Þ kauptrygg- ingu, en eigi aflahlut, sem var hærri, enda hefði Þ verið ráðinn án samráðs við sig og hefði Þ eigi meiri rétt á hend- ur sér en K hefði haft. Þ kvaðst hafa unnið hjá Á í þeirri trú, að hann væri ráðinn hjá honum samkvæmt gildandi kjarasamningi frá 31. des. 1952, enda Á engan fyrirvara gert um önnur kjör. Væru þetta og heildarsamningar og aðrir samningar um kjör ógildir. Þessi ágreiningur leiddi til þess, að Þ hætti vinnu hjá Á og fól verkalýðs- og sjó- mannafélagi á staðnum að heimta andvirði aflahlutar síns úr hendi Á. Á krafðist frávísunar, þar sem krafa Þ væri sér óviðkomandi og hefði Þ átt að beina henni gegn K, sem ábyrgð hafi borið á ráðningu hans. Þessi varnarástæða gat eigi leitt til frávísunar málsins ..................0........ 140 Y kvaðst hafa kynnzt M, er hún hafði gengið 4 mánuði með barn R, en M sagðist hafa kynnzt henni í fyrsta lagi í marz 1952. Þau Y og M tóku upp sambúð, er stóð um tvö ár, og lét M það afskiptalaust, að barn Y var kallað sonur hans. Eftir að sambúð þeirra slitnaði, héldu þau M og Y því fram, að drengurinn væri eigi sonur M. Að fengnu ráðuneytisleyfi samkvæmt 6. mgr. 211. gr. laga nr. 85,/1936 höfðaði Y barns- faðernismál gegn Z. Hann viðurkenndi samfarir við hana á getnaðartímanum, en fullyrti, að hún hefði átt mök við fleiri, t. d. X. Var X þá dreginn inn í málið samkvæmt 3. mgr. 211. gr. nefnara laga. Af hálfu X var krafizt frávísunar málsins á þeim grundvelli, að drengurinn væri að lögum sonur M, sbr. 3. gr. laga nr. 87/1947, þar sem M hefði við skírn drengsins engum andmælum hreyft gegn því, að hann var nefndur hans sonur. Héraðsdómari taldi, að þögn M við því, að amma drengsins nefndi hann við skirnina son M, yrði Efnisskrá. CI eigi metin sem óyggjandi faðernisjátning, og hratt dómarinn frávísunarkröfunni. Með sama dómi dæmdi héraðsdómari málið að efni. X kærði dóminn til Hæstaréttar og krafðist þess, að málinu yrði vísað frá héraðsdómi, að því er hann varðaði. Y krafðist frávísunar málsins frá Hæstarétti. Með því að efnisúrlausn málsins hafði verið veitt í héraðsdómin- um, jafnframt því sem frávísunarkrafan var dæmd, varð dóminum eigi haggað með kæru. Var kærumálinu því vísað frá Hæstarétti ..............22000000.0.ee nn 145 S krafðist í máli gegn A reikningsskila frá árinu 1947 til stefnu- dags vegna ýmissa viðskipta þeirra. Þetta tímamark var í dómi eigi talið nægilega ákveðið. Enn krafðist S reiknings- skila að viðlögðum dagsektum, án þess að tiltaka fjárhæð þeirra eða hvert þær ættu að renna. Þá krafðist S, að A yrði dæmt að greiða honum þá fjárhæð, sem fullnægjandi reikningsskil sönnuðu, að ÁA skuldaði honum. Vaxta krafðist S án þess að tiltaka í sáttakæru eða stefnu hæð vaxta eða upphafstíma þeirra. Kröfur og málsútlistun af hendi S var talin of óljós til þess, að efnisdómur gengi um málið. Var því vísað frá dómi ..............20002 0000 ne 233 Í fógetadómi Rvíkur var hinn 15. febr. 1957 kveðinn upp úrskurð- ur þess efnis, að A skyldi borinn út úr húsnæði í húsi B. Í fógetaðómi 28. s. m. krafðist B, að úrskurðinum væri full- nægt. A mótmælti því og sýndi í dómi áfrýjunarstefnu gegn úrskurðinum, sem birt hafði verið hinn 27. s. m. Fógeti kvað þá upp þann úrskurð, að áfrýjun frestaði eigi framkvæmd úrskurðarins. A kærði þenna síðastnefnda úrskurð til Hæsta- réttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að lagaheimild bresti til kæru á úrskurðinum til Hæstaréttar, sbr. a-lið 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936. Var málinu því vísað frá Hæstarétti .... 276 Þýzk stjórnarvöld sóttu fyrir héraðsdómi mál á hendur aðiljum hér á landi til afhendingar ungra barna, sem Íslendingurinn S hefði eignazt utan hjónabands með þýzkri stúlku, er var önduð. Krafizt var af hendi stefnda frests í málinu, þar sem lagt hafði verið fram á Alþingi frumvarp þess efnis, að börnunum skyldi veita íslenzkan ríkisborgararétt. Hér- aðsdómari veitti frestinn. Í dómi Hæstaréttar segir, að eigi séu efni til að veita frestinn, þótt slíkt frumvarp hefði verið lagt fyrir Alþingi. Var úrskurður héraðsdómara því felld- ur Úr gildi ...........2.22.22.0000eesn 271 Í skuldamáli var héraðsdómur kveðinn upp hinn 1. marz 1957, og voru fyrirsvarsmenn aðilja viðstaddir dómsuppsögu. ÁA kærði málskostnaðarákvæði dómsins með kæru 6. s. m., er kom í hendur héraðsdómara 13. s. m., en barst Hæstarétti 25. s. m. Frestur til kæru samkvæmt 186. gr. laga nr. 85/ 1936 CII Efnisskrá. Bls. var því liðinn, þá er kæran kom til héraðsdómara, sbr. 199. gr. sömu laga. Kærumálinu var vísað frá Hæstarétti ...... 280 Þá er Þ var í þann veginn að flytjast af landi brott, krafðist S, sem ráðizt hafði til starfa á heimili hans, löghalds í eignum hans til tryggingar kröfu á hendur honum vegna riftunar á ráðningarsamningnum. Þ fékk frest í málinu með úrskurði fógeta. S kærði úrskurðinn sama dag, sem frestur sá, sem fógeti veitti, rann út. Þar sem frestur Þ var að lokum kom- inn, er S bar fram kæru sína, þóttu kröfur S eigi varða hags- muni hennar að lögum, og var málinu því vísað sjálfkrafa frá Hæstarétti og S dæmt að greiða Þ kærumálskostnað .. 346 S höfðaði með stefnu 19. jan. 1957 mál á hendur G og H til greiðslu in solidum á samtals kr. 41.750,00 samkvæmt fjór- um víxlum, að fjárhæð kr. 10.175,00, kr. 10.350,00, kr. 10.525,00 og kr. 10.700,00, útgefnum af H 2. ágúst 1956 og samþykktum af G, með gjalddögum 30. nóv. 1956, 30. febr. 1957, 30. maí 1957 og 30. ágúst 1957. Frá nefndri kröfu dró S vexti af þremur víxlunum til gjalddaga þeirra, en krafð- ist aukreitis víxilkostnaðar af fyrsta víxlinum og svo vaxta frá gjalddögum víxlanna. Fyrsta víxilinn tjáði S afsagð- an vegna greiðslufalls á öðrum virkum degi eftir gjald- daga, en hina víxlana sagði hann afsagða 19. jan. 1957 vegna fyrirsjáanlegs greiðslufalls, enda þótt gjalddagi þeirra væri þá eigi kominn. Þá krafðist S staðfestingar á löghaldi, sem hann lét hinn 12. jan. 1957 leggja á bifreiðina R 5910, en vegna kaupa á henni hefðu víxlarnir verið gefnir út. Málið var þingfest 31. jan. 1957, og var þá lagður fram víxill sá, sem í gjalddaga féll 30. nóv. 1956. Hinir víxlarnir, sem afsagðir voru 19. jan. 1957, voru eigi lagðir fram fyrr en á dómþingi 13. febr. s. á. Í greinargerð, sem lögð var fram 1. febr. s. á., kröfðust þeir G og H frávísunar málsins. Hér- aðsdómari taldi, að S hefði átt að vera innan handar að leggja fram við þingfestingu víxlana, sem verið höfðu í vörzlu borgarfógetaembættisins. Þá hafði S eigi lagt fram dómsgerðir af löghaldsgerð þeirri, sem hann krafðist stað- festingar á í málinu. Málflutningur S var því svo lélegur, að vísa bæri frá dómi kröfum vegna víxla þeirra, sem eigi voru lagðir fram í dómi fyrr en 13. febr. 1957, og svo kröfu um staðfestingu á löghaldsgerðinni. Var S gert að greiða G og H hvorum kr. 400,00 í málskostnað. G og H kærðu málskostnaðarákvæðið. Hæstiréttur dæmdi S til að greiða hvorum þeirra kr. 1000,00, málskostnað í héraði, og kæru- málskostnað, kr. 400,00 ..........00000 000. 431 M höfðaði víxilmál á hendur K, sem samþykkt hafði víxilinn. Fyrst fékk K vikufrest til að rita greinargerð, en að því búnu fengu báðir aðiljar tveggja vikna frest. K fékk því Efnisskrá. CIlI Bis. næst 5 vikna frest og síðan 2ja vikna frest með úrskurði, með því að hún kvaðst þurfa að láta fara fram rannsókn fyr- ir sakadómara um víxilviðskiptin. K krafðist enn frekari frests, en héraðsdómari synjaði með úrskurði, sem K kærði til Hæstaréttar. Úrskurðurinn var staðfestur með þeim rök- um, að um víxilmál væri að tefla og endurrit af sakadóms- rannsókn þeirri, sem í málinu greindi, hefði eigi komið fram, né heldur greinargerð um, á hvaða stigi rannsóknin væri .. 456 Með héraðsdómi 7. des. 1956 var hæstaréttarlögmanni K f.h. eig- enda Stóru-Voga, S, P, M, og J, og svo R dæmdar úr hendi bandarísks félags í Keflavík kr. 31.205,00 ásamt 5% árs- vöxtum frá 2. febr. 1956 og kr. 5000,00 í málskostnað, og veitti K fjárhæðunum viðtöku. Hjónin W, eigendur Stóru- Voga, kröfðust þess, að fógeti afhenti þeim féð úr vörzlu K. Meðalgönguaðilinn R krafðist þess, að fjárhæðirnar eða til vara 56,25% þeirra yrðu með fógetavaldi afhentar hon- um. Meðalgönguaðiljarnir J, S, G og Ó kröfðust þess, að allar fjárhæðirnar eða til vara 2135/4880 þeirra yrðu afhent- ar þeim af fógeta. R hélt því fram, að hann hefði haft sand- nám Stóru-Voga á leigu hjá hjónunum W, en umdeildar fjár- hæðir stöfuðu af þeirri sandsölu. Varakrafa hans var reist á því, að smábýlaeigendur á Vogatorfu kynnu að eiga hlut- deild. Hinir meðalgönguaðiljarnir töldu sandnámið sameign sína og hjónanna W, en héldu því jafnframt fram, að þau hefðu selt svo mikinn sand úr námunni, að þeir ættu allar fjárhæðirnar, en a.m.k. ættu þeir svo mikinn hluta hinna umdeildu fjárhæða, er svaraði til eignarhluta þeirra í sand- náminu í heild. K kvaðst eigi hafa fjárhæðirnar sérgreind- ar. Hæstaréttarlögmaður P krafðist þess í bréfi til saka- dómara, að hann rannsakaði, hvernig K færi með féð. Jafn- framt krafðist hann fyrir fógetadómi, að málinu yrði frest- að, meðan rannsóknin stæði yfir. Í úrskurði fógeta, sem staðfestur var í Hæstarétti, var svo mælt, að ekkert hefði komið fram, sem grun vekti um, að K hefði gerzt sekur um misferli um varðveizlu fjárins, og væri því engin ástæða til að fresta málinu, meðan rannsókn færi fram fyrir saka- ÁÓMI ........2.200000 nes 466 1) Veturinn 1950—51 smíðaði A hurðir o. fl. fyrir B og setti upp kr. 34.158,04, er B greiddi án athugasemda. 2) Í júni— júlí s. á vann A að innanbúnaði húss B og setti upp fyrir kr. 2.196,75, sem B greiddi eigi. 3) Sama sumar smíðaði B innanbúnað í eldhús B og setti upp fyrir það kr. 17.000,09 auk 3% söluskatts, kr. 510,00, en áður hafði hann gert tii- boð í verk þetta fyrir kr. 17.000,00. Samkvæmt beiðni B framkvæmdu tveir dómkvaddir menn hinn 4. apríl 1952 mat á þeim verkum A, sem greindi í 1 og 2, og var matsverðið æ CIV Efnisskrá. Bls. kr. 26.844,60. Yfirmat að beiðni A fór fram 18. maí 1956, og var matsverðið kr. 32.115,40 að meðtöldum söluskatti. Í máli A á hendur B til greiðslu á fjárhæðum samkvæmt 2) og 3) var B dæmt að greiða kr. 17.000,00 samkvæmt 3, en krafa 2 var lækkuð um 11,61% eftir yfirmati niður í kr. 1923,33. Auk þess var B dæmt að greiða kr. 2000,00 í máls- kostnað. B höfðaði gagnsök til endurgreiðslu á hluta af greiðslu samkvæmt kröfu 1. Héraðsdómari taldi samkvæmt yfirmati kr. 34.158,04 of háa um 11,61% og dæmdi A að endurgreiða af henni kr. 3965,75, þrátt fyrir það að B hafði greitt hana fyrirvaralaust á sínum tíma. Í gagnsökinni var A dæmt að greiða kr. 2600,00 í málskostnað. A kærði máls- kostnaðarákvæði dómsins til Hæstaréttar, er staðfesti máls- kostnaðarákvæði aðalsakar, en felldi málskostnað niður í gagnsök og dæmdi B til greiðslu kr. 800,00 í kærumáls- kostnað ........000000000 000 472 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hend- ur G forstjóra til greiðslu kr. 83.812,64 samkvæmt svonefnd- um yfirlitsreikningi frá Frystihúsi Bíldudals, þar sem inni- eign vélbátsins var talin kr. 133.812,64, en í greinargerð E sagði það eitt, að G hefði greitt kr. 50.000,00 af reikningn- um. Í greinargerð G 5. nóv. 1953 var því neitað, að reikn- ingurinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann ósund- urliðaður, órökstuddur og rangur. G kvaðst hafa greitt rúmlega kr. 46.000,00 af stefnukröfunni og eiga gagnkröfur á hendur E. Á dómþingi 18. febr. 1954 lagði G fram áskorun til E um að leggja fram sundurliðaðan reikning um við- skipti aðiljanna. Hinn 31. maí s. á. kom fyrirsvarsmaður E fyrir dóm, en hvorki komu þá fram sundurliðaðir reikn- ingar né verulegar skýringar á málinu. Þá er málið var dómtekið, 19. júní 1957, var af hendi E lagt fram viðskipta- yfirlit ásamt nótum og endurrit af bréfi, sem sýndi, að gögn þessi höfðu verið send lögmanni E hinn 1. s. m. G krafðist þess, að gögnum þessum yrði eigi sinnt og að málinu yrði frávísað. Dómur kvað svo á, að gögn þessi væru of seint fram komin, og þar sem málið var alveg vanreifað af hendi E, þrátt fyrir áskoranir G, var því vísað frá dómi. E kærði frávísunardóminn, en hann var staðfestur í Hæstarétti .. 495 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hendur G forstjóra til greiðslu kr. 90.095,65 ásamt vöxtum samkvæmt yfirlitsreikningi frá Frystihúsinu á Bíldudal, en þar var inneign vélbátsins talin vera kr. 95.095,65. Í grein- argerð E sagði, að G hefði greitt kr. 5.000,00 af fjárhæðinni. G neitaði í greinargerð sinni 5. nóv. 1953, að reikningurinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann ósundurliðaður, órökstuddur og rangur. Þá hefði innieign G hjá nafngreindu Efnisskrá. cv Bls. fyrirtæki átt að ganga til greiðslu á skuld hans við E. Á dómþingi 18. febr. 1954 lagði G fram áskorun til E um að koma fram með sundurliðaðan reikning yfir viðskiptin. Fyrirsvarsmaður E kom fyrir dóm 31. maí 1954, en eigi kom þá fram sundurliðaður reikningur né verulegar skýringar á viðskiptum aðilja. Kröfur E voru taldar svo vanreifaðar, að varða ætti frávísun málsins að kröfu G. Frávísunar- dómurinn var kærður af hendi E, en Hæstiréttur staðfesti hann ........0200000.0e0osene 498 B ritaði samþykki sitt á víxilblað, fjárhæð þess var kr. 350.000,00, með útgáfudegi 7. jan. 1954 og gjalddaga 1. júlí s. á., en eigi var ritað nafn útgefanda á hann. Um leið setti B með tryggingarbréfi, útgefnu 30. des. 1953, A að handveði ríkis- skuldabréf að fjárhæð kr. 350.000,00. Í tryggingarbréfinu var ákveðið, að skuldin skyldi greiðast með afborgunum 1. jan. og 1. júlí ár hvert á 5 árum og að mál út af því mætti reka fyrir bæjarþingi Reykjavíkur án undangenginnar sátta- umleitunar fyrir sáttanefnd. A höfðaði hinn 8. febr. 1956 víxilmál á hendur B fyrir bæjarþingi Reykjavíkur til greiðslu eftirstöðva skuldarinnar, kr. 245.000,00 ásamt vöxt- um og kostnaði. Þar sem nafnritun útgefanda vantaði á víxilblaðið, er málið var dómtekið, varð B eigi dæmdur í víxilmáli, og ákvæði tryggingarbréfsins þóttu eigi veita heimild til að álykta, að skuldin yrði heimt eftir tryggingar- bréfinu, án þess að málið væri lagt fyrir sáttanefnd. Var frávísunardómur héraðsdómara staðfestur í Hæstarétti .... 508 Þrír bifreiðarstjórar höfðuðu mál gegn stjórn Samvinnufélags- ins Hreyfils og kröfðust þess, að stjórninni yrði dæmt skylt að afturkalla tafarlaust afgreiðsluleyfi, er hún hafði veitt fjórum bifreiðarstjórum, þar sem veiting leyfanna bryti í bága við löglegar fundarsamþykktir. Þar sem kröfur í mál- inu vörðuðu mjög hagsmuni bifreiðarstjóranna fjögurra, en þeim var eigi veitt færi á að gæta hagsmuna sinna í mál- inu, var málinu frávísað .............200000. 0000... 550 H krafðist í máli á hendur Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum, að V yrði dæmt að viðurkenna hann sem fullgildan félaga með réttindum og skyldum félaga, en til vara, að stjórn V yrði dæmt að inna af hendi fullnaðarreikninga félagsins og greiða H síðan sameignarhluta hans í félaginu að réttri til- tölu við stofnframlag og eignaaukningu, sem orðin væri í félaginu, frá því það var stofnað og þar til fullnaðarreikn- ingar væru gerðir. Varakrafa H var talin vera svo óákveðin og óljós, að hún væri eigi dómhæf, og var málinu því sam- kvæmt 4. gr. 193. gr. laga nr. 85/1936 vísað frá dómi ...... 595 CVI Efnisskrá. Bls. b) Oginber mál. Héraðsdómslögmaður G var réttargæzlumaður manna, er rann. sókn vegna gruns um brot á áfengislögum var beint gegn. G krafðist þess, að yfirlögreglumaðurinn G yrði settur í gæzluvarðhald, á meðan á rannsókninni stæði. Rannsóknar- dómarinn tók kröfuna eigi til greina. G kærði ákvörðun dómarans til Hæstaréttar, en kærunni var vísað frá Hæsta- rétti, þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru. Krafa G var talin fjarri sanni, og var honum því samkvæmt 6. gr. 174, gr. laga nr. 27/1951 dæmt að greiða kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, en sæta ella þriggja daga varðhaldi .......... 100 G héraðsdómslögmaður var réttargæzlumaður nokkurra manna, er rannsókn beindist gegn vegna gruns um brot á áfengis- lögum. Hann kom með sjálfs sín talvél og spólur á dómþing og krafðist að mega hljóðrita yfirheyrslurnar. Dómarinn kunni eigi á slíka vél og kvað upp úrskurð um, að vélin skyldi eigi notuð við réttarhöldin. G kærði úrskurðinn, en Hæstiréttur vísaði kærumálinu frá dómi, þar sem laga- heimild brast til slíkrar kæru ...........00000000 00... 101 Lögreglumenn tóku Bandaríkjamanninn W og færðu hann til rannsóknar að Kleppi, þar sem hann dvaldist eina nótt, en var síðan sleppt að boði læknis. W taldi ljóst af skýrslu sakadómara um handtökuna, að hún væri löglaus og hefði verið framkvæmd að beiðni lögreglustjórans á Keflavíkur- flugvelli. W höfðaði skaðabótamál gegn ríkissjóði (R). Í því máli lagði málflytjandi R fram endurrit úr lögregluþingbók af rannsókn, sem fram fór 1950 vegna ætlaðrar ógnunar W með skammbyssu við mann á Keflavíkurflugvelli, en við rannsókn þessa fannst skammbyssa í húsakynnum W. Neit- aði hann, að hann ætti hana. Af hendi R var krafizt í skaða- bótamálinu, að dómari sá, sem framkvæmdi rannsóknina, og svo lögreglumaður, sem starfaði á Keflavíkurflugvelii frá því 1947 og til 30. maí 1951, yrðu krafðir vættis, hvað þeir vissu um hina ætluðu ógnun. W andmælti töku vættis þessa, bar sem spurningin til vitnanna varðaði fimm ára gamlan atburð og væri þýðingarlaus fyrir skaðabótamálið. Eigi þótti verða fullyrt, að svör við spurningunni væru þýðingar- laus fyrir úrlausn málsins, og var því dæmt, að hún skyldi lögð fyrir vitnin ..........20.0000000.0 nn sn 170, 173 Lögreglu var tilkynnt, að bifreið K hefði verið ekið aftan á kyrrstæða bifreið á götu og að mönnum hefði sýnzt K vera rétt á eftir á gangi með áhrifum áfengis á leið heim til sín. Lögreglumenn fóru heim til K og töldu hana vera með áhrifum áfengis, en hún neitaði að fara á lögreglustöð- ina. Fulltrúi sakadómara, B, er lögreglan hafði samband við, taldi rétt, að lögreglan flytti K á lögreglustöðina, og Efnisskrá. CVII Bls. kvað eigi þörf á uppsögu úrskurðar um það. Í máli ákæru- valdsins á hendur K krafðist verjandi hennar, að B viki sæti, þar sem hann hefði átt þátt í ólöglegri handtöku henn- ar. Fulltrúinn úrskurðaði, að hann væri eigi óhæfur til að fara með málið sbr. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 27/1951 og 36. gr. laga nr. 85/1936. Dómsmálaráðuneytið leyfði kæru á úr- skurðinum, sbr. 171. gr. laga nr. 27/1951. Hæstiréttur stað- festi úrskurðinn .................20.0.0 0000 348 Dómsmálaráðuneytið veitir leyfi til kæru .................... 348 B lá undir grun um að hafa falsað skjal og beitt því í dómsmáli og um misbeitingu eða fjársvik eða tilraun til þeirra. Hann neitaði við frumpróf sekt sinni um skjalafals og sýndi tregðu á að koma til ylirneyrslu fyrir dómara. Nauðsyn þótti að útiloka möguleika hans á að spilla sakargögnum. Var hann því úrskurðaður í gæzluvarðhald, sbr. 1. og 2. mgr. 67. gr. laga nr, 27/1951 ............0020 0000 350 Landamerkjamál. 1. Árið 1933 gerði Stýrimannafélag Íslands (F) samning við S, eiganda og ábúanda Snorrastaða í Laugardal, um kaup á 4 vallardagsláttum lands, sem skyldu valdar af aðiljum úr óræktuðu landi jarðarinnar. Skyldi helmingur kaupverðsins, sem var ákveðið, greiðast við undirskrift samningsins. Eftir andlát S nokkru síðar bjó ekkja hans með sonum þeirra. unz hún dó 1943, Sumarið 1936 eða 1937 völdu sex fulltrúar F landið ásamt E, syni Snorrastaðahjóna. Hinn 5. ágúst 1944 undirrituðu J og N, synir Snorrastaðahjóna, afsal, þar sem sagði: ,„.... 4 vallardagsláttur að stærð, eða nánar til- tekið 12768 fermetra. Land þetta liggur 200 m suðvestur frá Einsteinslæk, og er 63,04 metra á breidd. Landið er afmark- að með hælum“. Hinn 3. júní 1953 varð ágreiningur um legu hins selda lands. F taldi það hefjast alveg við Ein- steinslæk og ná 200 metra til suðvesturs. J og N héldu því hins vegar fram, að fyrstu 200 meirarnir frá Einsteinslæk væru þeirra eign, en þá tæki við land F. 2. J og N studdu mál sitt þeirri röksemd, að A, formaður F, sem reisti sér sumarbústað á deilulandinu 1942, hefði sam- kvæmt vætti IE, bróður þeirra, lýst því, rétt eftir að hann reisti sumarbústaðinn, að hann væri eigi í landi F. Sömu yfirlýsingu hafi A gefið við undirritun afsalsins, en þessu neitaði A. Þá hafi A samkvæmt vottorði T beðið T 1949 að hafa milligöngu við J um, að A fengi keypt landið undir bústað sínum. A fullyrti, að T misminnti, A hefði beðið T að „talfæra land, er svaraði til blettsins eða lóðarinnar, sem sumarbústaður Jóns Axels stendur á“, með því að A hefði viljað afla meira lands handa F. Leiga eftir sumarbú- CVIITI Efnisskrá. Bls. staðarland ÁA var að sögn J og N greidd með timbri af A. A staðhæfði, að timbrið hefði átt að greiða sérstaklega. Þá bentu J og N á, að P, er var formaður F frá 22. apríl 1944 til 3. júní 1946, hafi vottað, að honum hafi í sinni formannstíð eigi verið kunnugt, að nokkurt hús væri í landi F, en hafi vitað, að A ætti þar sumarhús rétt hjá. F vé- fengdi, að P hefði vitað um mörk hins selda lands. Enn bentu J og N á, að breidd hins selda lands hafi verið í samningum tiltekin 63,04 m, og hafi flatarmálið síðan átt að segja til um lengdina, sem átt hafi að vera 202,54 m, en 200 metra ákvæðið átt að gefa til kynna, hversu langt frá læknum hið selda land byrjaði. F hélt því fram, að misritun hefði orðið um breiddina, hún hafi átt að vera 63,84 m. Þeir J og N leyfðu konu einni að reisa sumarhús 1948 á deilulendunni. Töldu þeir, að F hafi viðurkennt rétt þeirra til þess, þar sem eigi hafi verið amazt við því. F svaraði því til, að A hefði verið þá erlendis, en aðrir fyrirsvars- menn F ókunnir staðháttum. Árið 1951 leigðu þeir J og N skrifstofustjóra H tvær dagsláttur af hinni umdeildu lendu. Reis F þá upp til varnar. 3. Samkvæmt vætti fjögurra fulltrúa F, er landið völdu, og svo E, er með þeim var 1936 eða 1937 við staðsetninguna, var hið selda land valið í skógarhlíðinni suðvestur af Einsteinslæk og skyldi ná að læknum. Orð afsalsins: „Land þetta liggur 200 m í suðvestur frá Einsteinslæk“, þýddu dómstólarnir þannig, að landið liggi að læknum. Alls engin kennileiti eða aðstæður eru þarna finnanleg í landslaginu, sem geri það sennilegt, að fyrst hafi verið mæld út 63,04 metra breidd í því skyni, að flatarmál hins selda lands segði síðar til um lengd þess. Þótti því litlum vafa undirorpið, að talan 63,04 m í samningnum væri ritvilla. Standa hefði átt 63,84 m á breidd, sem ásamt 200 m lengd gerir hina um- sömdu stærð, 12768 fermetra. Afsalið vísaði til þess, að land- ið væri afmarkað með hælum. Tveir fulltrúar F við landsvalið báru, að landið hefði verið afmarkað með niðurreknum hæl- um, og staðfesti E þá skýrslu. Eigi var vitað um nokkra af- mörkun landsins aðra en þá, sem F lét gera að E viðstöddum. Að öllu athuguðu var talið, að fulltrúar F hefðu verið í góðri rú um, að þeir keyptu land, sem lægi alveg að Einsteins- læk, og urðu J og N því bundnir af orðalagi samningsins. En þar sem háttsemi A, sérstaklega ummæli hans við T, gátu styrkt J og N í trúnni á málstað sinn, þótti rétt að láta málskostnað í héraði falla niður .................... 501 Landhelgisgægla. Sjá fiskveiðibrot. Efnisskrá. CIX Bls. Landhelgismál. Sjá fiskveiðabrot. Lax. og silungsveiði. Samkvæmt 4. tl. 30. gr. laga nr. 112/1941 skal inngangur í veiði. krær vita undan straumi og má leiðari frá girðingu aldrei liggja upp á móti straumi né girðingu að öðru leyti vera þannig hagað, að hætta sé á, að hún taki fisk, sem leitar út úr á eða árósi. Taka ákvæði þessi til veiðitækja, sem eru Í sjálfu straumvatninu og á leirusvæði þess, enda segir í greinargerð höfunda laganna: „Í ósum og á leirum við sjávarósa gengur fiskurinn aftur og fram með sjávarföllum. Þótti nefndinni rétt að setja þau ákvæði um gerð girðing- anna, að fiskurinn verði þá aðeins veiddur, er hann leitar upp ána, svo sem gert er í 4. mgr. þessarar greinar.“ J hafði 1953 og allt frá 1942 stundað laxveiði á leirusvæði Urriðaár fyrir landi Litlu-Fellsaxlar og Fellsaxlarkots í Borgarfirði, Þannig að hann notaði girðingu með veiðikró, og vissu op veiðikróar og leiðara gegn straumstefnu Urriðaár. Sagt í dómi, að aðalstraumstefna ár verði að ráða því, hvernig op Veiðirróa snúa og leiðarar frá girðingum liggja, og það jafnt þó veiðitæki séu staðsett á leirusvæði árinnar, þar sem ekki gætir straums hennar. Veiðitæki J og notkun þeirra brutu því gegn ákvæðum 4. mgr. 30. gr. laga nr. 112/ 1941. Afskiptaleysi veiðieftirlitsmanns og veiðimálanefndar um Veiðigildrur J um lengri tíma þótti mega hafa valdið því, að hann hafi talið verknað sinn eigi réttarbrot. Var því kveðið svo á, að refsing hans skyldi falla niður sam- kvæmt 3. tl. 74. gr. laga nr. 19/1940. S, sonur J, viðurkenndi, að hann hefði stundað laxveiði fyrir föður sinn í nefndar laxveiðigildrur. S var sýknaður, enda var eigi af prófum málsins glöggt, hvern hlut hann hefði átt í veiðinni. Veiði- tæki J voru gerð upptæk samkvæmt 93. gr. laga nr. 112/1941 338 G hafði 1953 og allt frá árinu 1942 stundað laxveiði á leirusvæði Urriðaár við sunnanvert Lambhaganes fyrir landi Litla- Lambhaga með girðingu og veiðikró. Sum árin kveðst hann hafa haft eina girðingu þarna, en hin tvær. Op veiði- krónna og leiðarar vissu gegn straumstefnu Urriðaár, og var G því brotlegur við 4. mgr. 30. gr. laga nr. 112/1941, en refsing hans var felld niður samkvæmt 3. mgr. 74. gr. laga nr. 19/1940, þar sem hann hafði nokkurt tilefni til að telja verknað sinn eigi réttarbrot vegna afskiptaleysis veiðieftirlitsmanns og veiðimálanefndar af tækjum hans .. 342 Sagt í dómi, að úr því væri skorið með lögmætu mati samkvæmt lögum nr. 61/1932, hvernig leirum við ármót Laxár og Urriðaár í Borgarfirði skuli skipta .................. 338, 342 CX Efnisskrá. Bla. Leiðbeimingarskylda dómara. Sjá kæra, réttarfar. Líkamsárás og líkamsmeiðing. a) Opinber mál. F vann í ágúst 1955 að viðgerð á brimbrjótnum í Bolungarvík undir verkstjórn J. Hinn 6. s. m. var haldinn dansleikur þar í kauptúninu. Höfðu þeir F og J setið öðru hverju að drykkju þetta kveld, og eftir dansleikinn, milli kl. 2 og 3 um nóttina, fóru þeir F og J heim til F ásamt fleira fólki. Voru þeir töluvert drukknir þar, en J þó meira. Vildi J berja F tvisvar um kveldið, en K, kona F, kveðst hafa gengið á milli. Um kl. 4 um nóttina hélt J á brott af heimili F og talaði þá um „að rota og berja alla“, að sögn K. Er J var nýfarinn, klæddi F sig úr jakka og ytri skyrtu og hélt þannig á sig kominn út á eftir J. Litlu síðar fór K að leita hans og fann hann slangrandi á götunni. Benti F henni þá á J, þar sem hann lá meðvitundarlaus með miklum höfuð- áverkum þar nálægt. Hagræddi K síðan J. Þau héldu nú frá J, hittu vitnið G, og ber G, að þau hafi sagt honum, að meiðdur maður væri þarna úti frá. G segir og, að F hafi þá verið grátandi. K fylgdi því næst F að húsi þeirra, en fór síðan í hús eitt og vakti upp vitnið M, sem verið hafði með þeim um nóttina. Segist M hafa spurt K, hvort nokkuð væri að, en hún hafi neitað því, sagt, „að þeim hafi bara orðið sundurorða“ J og F. Þessum ummælum gekkst K ekki við. Stúlkan S bar, að henni hafi orðið litið út um glugga heima hjá sér þessa nótt, og séð tvo menn í stimp- ingum fyrir framan tiltekið hús, en andspænis því húsi fannst J í blóði sínu. Ekki kveðst hún hafa þekkt menn. ina, en annar þeirra hafi verið á skyrtunni. J segir, að maður hafi komið á eftir sér og slegið sig aftan frá á hægri vanga. Er hann sneri sér við, sýndist honum maður þessi halda á steini. Eftir þetta kvaðst hann ekkert muna eftir sér þar til næsta morgun. Ekki var vitað, að F bæri óvildarhug til J. J þekkti ekki árásarmanninn. Stúlkan S gat ekki greint nægilega, hvenær nætur hún sá mennina í stimpingum á vettvangi né hverjir þeir voru. Athugun á F eða fötum hans fór eigi fram, svo séð yrði, eftir árásina. Drykkjuskapur og slark var í kauptúninu um nóttina. Að svo vöxnu máli þótti varhugavert að telja sannað, að F væri valdur að áverkum á J. Einn hæstaréttardómara taldi sönnur nægar til sakfellingar ............0000.0000.0...0. 117 F sat að sumbli með stúlkunni L 11. jan. 1956 í herbergi hennar. Vatt H sér þá inn í herbergið til þeirra og var mjög með áhrifum áfengis að sögn L. Segist L hafa beðið hann að fara. Sama hafi húsfreyja gert, er kom þarna inn í herbergið. Efnisskrá. CXI Bls. H sinnti því ekki. Skipti það nú engum togum, að þeir F og H tókust á. Kveðst F hafa ætlað að láta H út. Dró F nú skeiðahníf, er hann hafði á sér, úr slíðrum og rak hann í bakið á H tvisvar sinnum. Við læknisskoðun fundust tvö sár á baki H, annað 3 cm breitt, rétt vinstra megin við hrygginn, um það 7 cm djúpt, og endaði það í millirifjabili. Um þetta sár fór loft út og inn við öndun, og sýndi það, að brjósthimnan var særð. Hitt sárið var dálítið neðar, hægra megin á bakinu, og var 5 cm breitt og 9 cm djúpt og endaði á rifi. Þar að auki fannst skurður á vinstri augabrún. H gréri sára sinna, og taldi læknir, að H myndi eigi hafa var- anlegt mein af áverkanum. F var dæmd refsing og sam- kvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940, 18 mánaða fangelsi, fyrir áverkana svo og skaðabætur til H, kr. 8960,00, þar af kr. 5000,00 fyrir þjáningar og lýti ............0000000 0000... 117 G ók eftir Barðaströnd á jeppa og hafði tvær konur hjá sér í framsæti, og í aftursæti var stúlka og þrjú stálpuð börn, en jeppinn var skráður fyrir þrjá farþega. Vegurinn var að vætti dómara 5 metra breiður, upphleyptur malarvegur, sléttur og láréttur, en lausir steinar voru á einstaka stað, og sjá mátti ójöfnur, þar sem steinn hafði dregizt til undan hefiltönn. G ók að sjálfs sín sögn á 23—25 enskra mílna hraða og að vætti sjónarvotts á eigi mikið yfir 30—40 km hraða, en konu, sem í jeppanum var, virtist eigi ekið hart. Stúlka sú, sem í aftursætinu var, taldi eigi ekið mjög hratt. G kvað jeppann hafa lent í holu eftir stein, er komið var yfir beygju á veginum, og hafi hann við það farið að hoppa og hendast til, en hann hafi þá stigið á hemil og jeppinn síðan steypzt. Húsið á jeppanum brotnaði og þeyttist af honum og farþegarnir hentust allir úr henum. Snérist jeppinn við á veginum og stöðvaðist þar á hjólunum, en G sat við stýri hans, er hann rankaði við sér. Önnur konan hlaut áverka, sem leiddu hana til bana. Hin konan skarst á fæti, hlaut heilahristing og fékk lost. Aðrir farþegar meiddust lítið eða ekkert. G meiddist nokkuð á höfði. Eftirlitsmaður bif- reiða taldi, að mikið slit hefði verið á stýrisgangi jepp- ans og burðarlegur á vinstri afturhjóli of laust hertar saman, og kunni það að hafa valdið kasti á hjólunum. Við- gerðarmaður taldi líklegt, að stýrisbúnaður jeppans hafi eigi verið góður. Dæmt var, að víst verði að telja, að of hart hefði verið ekið eftir aðstæðum, hæfni ökumanns og ástandi jeppans og að ökumanni muni hafa fatazt stjórn jeppans. Líkamsmeiðslin vörðuðu G við 219. gr. laga nr. 19/1940 .... 229 FH og J voru á gangi í miðbæ Rvíkur og höfðu neytt áfengis. Þeir hittu F, sem veitti þeim úr átekinni ákavítisflösku. Þeir fóru allir saman út í skip, og keypti J þar danskan bjór CXII Efnisskrá. Bls. og veitti hinum með sér, Er þeir voru staddir í Bæjarfógeta- garðinum, sló H allt í einu og fyrirvaralaust F hnefahögg í andlitið. Féll F við höggið. Síðan sló H hann enn tvö högg, er hann var fallinn. Skildu þeir H og J síðan við F, sem fór á lögreglustöðina og þaðan á slysavarðstofu. Samkvæmt læknisvottorði voru gervitennur F brotnar, hann var mikið þrútinn í andliti, smáskráma var á höku og smávægileg flumbra á vinstri augabrún. Nefrótin var bólgin og marin. Varir voru mjög þrútnar og bólgnar, svo að F var erfitt um mál. Innan á neðri vör var sundurtætt sár, sem sauma varð saman. H var refsað samkvæmt 1. mgr. 217. gr. laga nr. 19/1940 og 3. sbr. 96. gr., 1. mgr., lögreglusamþykktar nr. 2/1930. H var dæmt að greiða F skaðabætur að fjárhæð kr. 4.450,00 .....00000nessnes ess 436 K ók að kveldlagi hálfkassabíl með rými fyrir 10 farþega. Í bif- reiðinni voru 9 farþegar og 20 sauðkindur á palli. K kvaðst hafa ekið með um 30 km hraða, en hraðamælir var eigi í bifreiðinni. Vegurinn var ruddur og lá eftir hárri melbrún með nokkrum hliðarhalla, og var ytri brún vegarins, sem lá í brekkubrúninni, mjög laus. Vegurinn var mjög blautur, en eigi voru í honum vilpur, slörk eða pollar. Er K mætti annarri bifreið á melbrúninni, kvaðst hann hafa dregið úr hraða og vikið til vinstri út á melinn, en er hann vildi sveigja aftur inn á veginn, rann bifreiðin yfir veginn, rann um 13 metra með hægri hjólin fyrir utan veginn og valt síðan niður brekkuna nokkrar veltur og stöðvaðist á hvolfi í mýri, um 35 metra frá þeim stað, er henni hvolfdi. Sjö farþegar urðu fastir undir bifreiðinni, og er bifreiðinni litlu síðar var velt ofan af þeim, voru tveir látnir af höfuðáverkum. Þrír voru mikið meiddir, þó sérstaklega einn, er fengið hafði höfuð- sár og sýndi að dómi læknis æ meiri andleg örkuml, er stóðu í sambandi við slysið. Orsakir slyssins voru, að K hafði ek- ið of tæpt og of hratt á brekkubrúninni og lent í lausri möl. K var refsað samkvæmt 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940, 9. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og svo 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941. Var refsing hans ákveðin kr. 5000,00 sekt, til vara 35 daga varðhald. Hann var sviptur ökuleyfi æfilangt. Einn dómari Hæstaréttar vildi dæma 60 daga varðhald ...........0.0000 0. sn 476 b) Einkamál. Vísifingur vinstri handar B lenti milli gálgarúllu og haldanna í toghlera með þeim afleiðingum, að tvo fremstu kögglana tók af. B lá á sjúkrahúsi í rúman mánuð eftir slysið og fór til vinnu hálfum mánuði eftir komuna af sjúkrahúsinu. Hon- Efnisskrá. CKIL um voru dæmdar kr. 55.000,00 fyrir atvinnutjón og örorku og kr. 10.000,00 fyrir sársauka, þjáningar og lýti ........ 383 I var að bera feiti á tannhjól skurðgröfu 29. júní 1955 og lenti þá með hægri hendi í hjólunum. Samkvæmt læknisvottorði var þumalfingur ásamt miðhandarbeini numið brott. Tals- verður örvefur var á staðnum, og nær örvefurinn inn í lófa. Tveir fremstu kögglar af litla fingri og baugfingri eru numd- ir brott. Sömuleiðis eru á burtu hálfur annar köggull af löngutöng og hálfur köggull framan af vísifingri. Talsverð- ur örvefur er á gómunum, og höndin blá og köld átöku. I var talin 100% öryrki í tvo mánuði og 45% eftir það. Frá Trygg- ingarstofnun ríkisins fékk I kr. 60.855,48. Skaði I, sem var bifreiðarstjóri, var að frádregnum tryggingabótum metinn á kr. 280.000,00, og bætur fyrir sársauka, þjáningar og lýti voru metnar á kr. 30.000,00. I voru dæmdar % bóta, þ. e. kr. 232.987,50 .....00000000 ner 525 Verið var að draga inn vörpu á togara. G átti erindi fram á skipið og gekk í sjóstakk yzt fata og klofnáum vaðstígvél. um að aftari togvirnum, en verið var að toga inn vörp- una. ÁA kvaðst hafa ætlað sér að stíga yfir dráttarvir- inn í um hálfs meira fjarlægð frá snúningsás, sem drátt- arvírinn lék um, en þá hafi stígvél sitt festst á göddum, sem staðið hafi út úr trosnuðum vírnum, vinstri fótur hans lent milli snúningsássins og dráttarvírsins með þeim afleiðing- um, að fótinn tók af fyrir neðan kné. Sjónarvottur að slys- inu kvað G hafa stigið upp á masturspollann, en hrasað nið- ur af honum og vinstri fótur hans þá orðið milli dráttarvírs- ins og snúningsássins. Dómur kvað svo á, að G hefði hagað sér ógætilega. Hins vegar var talið nauðsynlegt til varnar slysahættu að hafa hlíf á snúningsásnum. Útgerðarfélagi togarans var gert að greiða G hálfar bætur, en fullar bætur að frádregnum örorkueyri voru reiknaðar kr. 320.000,00 og þjáningarbætur kr. 40.000,00 .......000000 ess 534 Bætur dæmdar vegna líkamsmeiðsla .................... 414, 577 Loforð. Hinn 4. des. 1945 var stofnað í Hafnarfirði Lýsi ét Mjöl h/f aðal- lega til vinnslu, kaupa og sölu sjávarafurða. Hlutabréf skyldu hljóða á nafn og engin sérréttindi fylgja hlutum. Samkvæmt 5. gr. félagslaganna skyldu hluthafar hafa jafn- an forkaupsrétt að hlutum við aukningu hlutafjár í hlutfalli við skrásetta hlutaeign sína, en að öðru leyti skyldi aukning Íara fram eftir reglum, er félagsstjórn í samráði við löglega boðaðan félagsfund setti í hvert skipti. Á aðalfundi 25. jan. 1948 var samþykkt heimild til að auka hlutafé úr kr. CKIV Efnisskrá. 306.000,00 og upp í kr. 1500.000,00. Hafnarfjarðarbær lagði fram kr. 500.000,00, en hlutafé það, er aðrir skrifuðu sig fyrir, heimtist illa. Á framhaldsaðalfundi 5. júní 1952 var samþykkt að veita þeim, er skrifað höfðu sig sem hluthafa, frest til lúkningar til 31. des., en þá skyldu ógreiðdir hlutir strikaðir út og hlutaféð fært niður að sama skapi. Stjórnar- fund 31. des. 1952 sóttu einn maður, útnefndur af bæjarút- gerðinni, tveir menn, útnefndir af bæjarstjórn Hafnarfjarð- ar, og svo J og S, útnefndir af hluthöfum. Fyrir stjórnarfund þenna voru m. a. lagðar inn umsóknir um hlutakaup. Frá F, kr. 75.000,00, frá J, fulltrúa hluthafa á fundinum, kr. 267.000,00, og frá P, kr. 25.000,00, þannig að hlutabréf yrðu eigi gefin út síðar en 30. jan. 1953. Voru hlutabréfin sam- þykkt, og skyldi viðbótarhlutafé þetta greitt bæði með víixl- um eða væntanlegum inneignum kaupenda hjá hlutafélag- inu. Bæjarstjórn Hafnarfjarðar andmælti þessari ákvörðun, en félagsstjórnin taldi sig hafa með henni framkvæmt óskir hluthafafundar um hlutafjársöfnun. Á aðalfundi 4. júní 1953 var ákvörðunin staðfest með meirihluta atkvæða, eftir að fundarstjóri hafði gegn andmælum úrskurðað þá F, J og P atkvæðisbæra. Dómur kvað svo á, að félagsstjórnin hefði, þá er hún gaf þeim F, J og P hlutakaupaloforðið, gengið fram hjá því ákvæði 5. gr. félagssamþykktanna, að hluthafar skyldu jafnan hafa forkaupsrétt að aukningu á hlutum í hlutfalli við skrásetta hlutaeign sína, en sérstök ástæða hefði verið fyrir stjórnina að gæta fyrirmælis þessa við svo stórfellda aukningu hlutafjárins, enda hefði aðalfundarsam- þykkt frá 25. jan. 1948, sem félagsstjórnin taldi veita heim- ild til aukningar hlutafjár, verið orðin allt að 5 ára gömul og aðstæður breyttar, frá því hún var gerð. Loforðið um sölu hlutabréfanna til J var því dæmt ógilt ............ Læknar. Sjá einnig refsingar, skaðabætur. Læknir lýsir heilsu manns, sem lenti í umferðarslysi .......... Læknir metur örorku manns, sem varð fyrir umferðarslysi .. Héraðslæknir lýsir líðan telpu, er varð fyrir bifreið og andaðist af völdum áverkanna ...........000..eeeeene nr Lík telpu, sem fórst í umferðarslysi, var eigi krufið .......... Framkvæmdur er uppskurður á höfði manns, sem hlaut haus- kúpubrot, er hann átti í stimpingum .......0000000.00.... Læknir lýsir áverkum á manni, sem varð fyrir líkamsárás .... Geðlæknir lýsir geðheilsu manns, sem sakaður var um líkams- meiðingar ..........0eeeeeseenr sr Læknir kryfur lík manns, sem farizt hafði í bílslysi .......... Læknar lýsa áverkum, sem maður hlaut í umferðarslysi ...... Bls. 564 Efnisskrá. CXV Lög. Lögskýring. Mælt, að það væri sýnilegum erfiðleikum bundið fyrir málflytj- anda að ferðast frá Rvík til kaupstaðarins S að vetrarlagi og væru því fyrir hendi skilyrði 1. og 2. töluliðs 2. mgr. 109. gr. laga nr. 85/1936 til þess að leyfa skriflegan málflutning A sótti B til greiðslu víxils. B flutti fram þá vörn, að víxillinn hefði verið framseldur þriðja manni, eftir að hann var greiddur. Sagt, að vörn þessi komi ekki til álita í víxilmáli, þar sem víxillinn bar það alls ekki með sér, að hann væri greiddur, sbr. 208. gr. laga nr. 85/1936 ........0.00000.0.... Meæit, að stefnandi ætti þegar við þingfestingu að gera ýtarlega grein fyrir kröfum sínum og leggja fram þau skjöl, sem hann reisir kröfur sínar á, sbr. 105. gr. laga nr. 85/1936 .. Eldur kom upp í farmi vörubifreiðar á vegum úti, og varð eigi sannreynt, hverjar voru orsakir eldsins. Þar sem farmurinn spilitist, meðan hann var í flutningsvörzlum eiganda og um- ráðamanns bifreiðarinnar og honum tókst eigi að leiða sönn- ur að því, að mistökum hans eða vanrækslu væri eigi um að kenna, var hann skaðabótaskyldur gegnt farmeigendum, sbr. 147. gr. laga nr. 56/1914 og 18. sbr. 20. gr., 1. mgr. laga nr. 41/1949 ...........020200000enn sr Elli- og hjúkrunarheimilið G notaði strokvindu, knúna rafmagni. Hreyfiás hennar var undir borði því, er hún stóð á, 70 cm frá gólfi, en 12 cm frá borðinu og 10 cm inn undir brún þess. Stúlkan Á var að slétta klúta, missti einn þeirra á gólf. ið, en er hún beygði sig eftir honum, vafðist hár henn- ar um hreyfiásinn, sem var óvarinn. Fléttist nú hluti af höfuðleðri hennar frá hægri augabrún og aftur fyr- ir miðjan hvirfil af og slitnaði af. Með óáfrýjuðum dómi 1. okt. 1954 voru Á dæmdar úr hendi G kr. 56.161,13 með 6% ársvöxtum frá 5. sept. 1952 og kr. 5000,00 í málskostnað, þar sem G lét hreyfiásinn vera óvarinn og varaði Á eigi nægi. lega við hættunni, þannig að % sakar lenti á G. Síðan fram- krafði G ríkissjóð um dæmdar fjárhæðir, með því að Verk- smiðju- og vélaeftirlit ríkisins hafði vanrækt að fyrirskipa öryggisbúnað um hreyfiásinn, sbr. 2. mgr. 11. gr. laga nr. 24/1928 og 1. mgr. 37. gr. rgl. nr. 10/1929. Ákvæði þessi voru alls eigi talin draga úr skyldum atvinnurekanda um öryggisbúnað véla, heldur miða að því að efla almennt ör- yggi á vinnustöðum. Þar sem ábyrgð G þannig var sjálfstæð, var ríkissjóður sýknaður ..............0...0..v. 0. ne. A gerði tilraun til samfara við X, sem var hátt á 15. ári, færði sig og hana úr buxum inni í bifreið sinni og lagðist ofan á hana. Var þá að þeim komið. Þegar litið var til þess, að stúlkan hafði látið sér lynda blíðu A, án þess að leitast við Bls. 26 28 30 89 102 CXVI Efnisskrá. Bls. að losna frá honum, þótti varhugavert að telja sannað, að hún hefði haft slíka andúð á blíðu hans, að um táldrátt hefði verið að ræða. Var A því sýknaður af ákæru á 2. mgr. 200. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940 ........ 111 E ók hinn 29. sept. 1956 þremur erlendum mönnum frá Keflavík til Rvíkur og aftur sömu leið. Farþegarnir höfðu ekki ís- lenzka peninga og greiddu því ökugjaldið með 20 Banda- ríkjadollurum. Hinn 5. okt. s. á. tók E að lögreglumanni (L) ásjáandi við einum dollar í hermannagjaldeyri af far- þega á Keflavíkurflugvelli. E afhenti L hermannagjaldeyr- inn og leyfði honum að leita á sér. Fann L þá téða 20 doll- ara og tók þá í vörzlu sína. Viðtaka E á dollurunum úr hendi hinna erlendu manna var eigi talin brot gegn 13. gr. reglu- gerðar nr. 212/1953, 1. mgr. 3. gr. laga nr. 88/1953 né neinu öðru lagaboði. Óeðlilegur dráttur var eigi orðinn af hendi E, sem búsettur var í Keflavík, að skila nefndum gjaldeyri til Landsbanka Íslands eða Útvegsbanka Íslands h/f, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 88/1953 og 1. mgr. 15. gr. reglugerðar nr. 212/1953. E hafði því heldur eigi brotið þessi ákvæði .. 151 Þau M og K höfðu verið heitbundin síðan á árinu 1950, búið saman síðan 1951, hringtrúlofazt og gert ítrekaðar tilraunir til að ná í íbúð með hjúskap fyrir augum. Þau áttu barn, fætt 28. sept. 1951, og annað barn, fætt 4. marz 1954. Var heimilið á framfæri M. Hann varð fyrir bifreið 5. sept. 1954 og beið bana. Var talin jöfn sök hans og bifreiðarstjórans. K þótti eiga rétt til bóta samkvæmt 2. mgr. 264. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 58. gr. laga um almannatryggingar, en með því að sarnbandi þeirra varð eigi jafnað til hjúskapar, voru bætur K fyrir missi á fyrirvinnu og röskun á stöðu og högum ákveðnar kr. 60.000,00 .......0.00000.. 0... 158 Pípulagningarmaðurinn M tókst á hendur að leggja vatnspípur frá kjallara til baðherbergis, sem var sett upp á fyrstu hæð húss. Starfsmaður M skildi eftir opnar pípur við loft á bóka- herbergi í kjallara og rann vatn út um þær og skemmdi bækurnar. Vátryggingarfélag A greiddi eiganda bókanna B vátryggingarfé og fékk framseldan þann hluta skaðabóta- kröfu, sem var í sjálfsábyrgð B. Í skaðabótamáli A á hendur M var felld niður bótaábyrgð M að því leyti sem tjónið var vátryggt samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954. Einn dómara Hæstaréttar vildi dæma M til að greiða fullar skaðabætur, þar sem út frá sjónarmiðum almennrar varnarviðleitni gegn skaðaverkum sé varhugavert að fella niður skaðabótaábyrgð aðilja vegna mikilla mistaka við kunnáttuverk, sem hann hefur tekið að sér með samningi og gegn greiðslu, þótt hann vinni verkið eigi sjálfur, heldur láti starfsmann sinn vinna Í 6. Efnisskrá. CXVII það og væru því eigi efni til að fella niður skaðabótaábyrgð M samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954 að því leyti sem tjónið var vátryggt ........20000 nes gr. laga nr. 66/1945 er svo mælt, að samvinnufélög greiði útsvar af arði síðasta útsvarsárs, sem leiðir af skiptum við utanfélagsmenn, eftir sömu reglum og kaupmenn á staðn- um, en samkvæmt alið 3. mgr. 8. gr. má leggja útsvar á útibú atvinnurekanda, sem hefur heimili í annarri sveit, í því sveitarfélagi, þar sem útibúið er staðsett, enda má þá eigi leggja útsvar að því leyti á atvinnurekandann í heimilis- sveit hans. Af þessu ákvæði leiðir, að álagning útsvars á at- vinnurekandann annars vegar og útibúið hins vegar verður að ákveða af útsvarsyfirvöldum á hvorum stað, miðað við rekstur og aðrar ástæður þessarra útsvarsaðilja hvors um sig á útsvarsárinu. Þessi ákvæði alliðs 3. mgr. 8. gr. taka einnig til samvinnufélaga, en þó með þeirri takmörkun, að útsvar má á hvorugum staðnum fara fram úr arði, sem leitt hefur af skiptum útsvarsaðiljans við utanfélagsmenn á út- svarsárinu, Samkvæmt þessu var heimilt að ákveða útsvar Sambands íslenzkra samvinnufélaga í Rvík, án tillits til þess taps, sem varð á rekstri útibús þess eða útibúa á Akureyri Í kröfugerð í skaðabótamáli var hvorki tiltekin fjárhæð dóm- Í9. kröfu né tjón það nægilega afmarkað, sem krafizt var bóta fyrir. Voru dómkröfurnar því óðómhæfar, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1938. Meðferð málsins í héraði og svo héraðsdómur var því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi .............. gr. laga nr. 40/1949 segir: Áburðarverksmiðjan skal undan- þegin öllum sköttum og opinberum gjöldum nema útsvari til sveitarsjóðs. Aldrei má leggja á hana hærra útsvar en nemi 1% af tekjuafgangi hennar. Orðalag þetta var talið svo ótvírætt og víðtækt, að Áburðarverksmiðjan sé með því þegin undan greiðslu fasteignaskatts til bæjarsjóðs Reykja- víkur samkvæmt lögum nr. 67/1945 .........000000 0000... G varð fyrir slysi á togara 21. marz 1946, er honum voru dæmd- ar hálfar bætur fyrir úr hendi útgerðar. Vextir af tjónbót- um voru dæmdir frá 21. júní 1951, enda voru fyrri vextir fyrndir, sbr. 2. tl. 3. gr. laga nr. 14 frá 1905, en vextir af þján- inga- og lýtabótum voru dæmdir frá málshöfðun, 20. júní 1955 K seldi Jarðakaupasjóði ríkisins (J) eignarjörð sína með afsali 26. april 1940 og áskildi sér í afsalinu „endurkaupsrétt sam- kvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. J seldi hinn "7. sept 1949 G, tengdasyni K, jörðina, en undanskildi samkvæmt lögum nr. 4/1946 sölunni námuréttindi í landi jarðarinnar og svo vatns- og jarðhitaréttindi umfram heimilisþarfir. Með dómi Hæsta- réttar, upp kveðnum 10. nóv. 1954, var svo kveðið á, að landbúnaðarráðherra hefði borið skylda til að undanskilja Bls. 194 236. 290 420: 534 CXVIII Efnisskrá. Bls. réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, og var J í því máli sýknaður af kröfu G um, að kaup hans tækju einnig til nefndra réttinda. G höfðaði síðan af nýju mál á hendur J til skaðabóta vegna missis jarðhita þess, sem frá var skilinn í afsalsgerð 7. sept. 1949. Til vara krafðist G, að J yrði dæmt að endurgreiða honum andvirði jarðarinnar að réttri tiltölu við það, sem hin undanskildu verðmæti teldust mikill hluti heildarverðmætis jarðarinnar 7. sept. 1949. Áskilnaður K um endurkaupsrétt á jörðinni var eigi talinn hafa veitt rétt til endurkaupa á jörðinni lengur en ákvæði 27. gr. laga nr. 8/1936 var í gildi, enda um fullnaðarkaup að tefla samkvæmt afsalinu frá 26. apríl 1940 og ráðherra þess eigi um kominn að binda löggjafarvaldið um ráðstöfun slíkrar jarðar að lög. um. Undantaka ráðherra á jarðhitaréttindum undan sölu til G samkvæmt lögum nr. 4/1946 leiddi því eigi til skaða- bótaskyldu 3 .............000..00.000 sn rs 602 Löghald. Sjá kyrrsetning. Lögmenn. Sjá málflutningsmenn. Lögregla. Sjá refsingar, skaðabætur. Lögreglumenn gera uppdrátt af stað, þar sem umferðarslys varð, og láta taka myndir á vettvangi .................... 28 F var staddur í áfengisverzlun og var ölvaður. Hann tók eftir því, að A var þar að verzla og hafði mikla peninga. F gekk nú til A, tók hann tali og tók utan um hann. A ýtti F frá sér, en áður hafði F tekizt að grípa peningaveskið úr bak- vasa A. Er A varð þessa nokkru síðar var, leitaði hann til lögreglunnar, sem handtók F, er hafði peningana á sér ,. 71 G héraðsdómslögmaður var réttargæzlumaður manna, er rann- sókn vegna gruns um brot á áfengislögum beindist að. G krafðist þess, að yfirlögreglumaðurinn S yrði settur í gæzlu- varðhald, meðan á rannsókninni stæði. Dómarinn tók kröf- una eigi til greina. G kærði ákvörðun dómarans, en kæru- málinu var vísað frá Hæstarétti, þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru. Krafa G þótti vera fjarri sanni, og var hon- um því samkvæmt 6. mgr. 174. gr. laga nr. 27/1951 dæmt að greiða kr. 500,00 sekt í ríkissjóð, en sæta ella þriggja daga varðhaldi ..................0.0.0.0.ne0 ss 109 Lögreglumenn rannsaka vettvang, þar sem bifreiðaslys varð .. 200 Lögveð. v Lögveð dæmt í bifreið til tryggingar bótum út af umferðarslysi 1 Efnisskrá. CKIX BIs. Málflutningsmenn. Sjá réttarfar. Málflutningsmaður krafði vátryggingarfélag um bætur til handa K, sem lenti í umferðarslysi. Vátryggingarfélagið greiddi kr. 36.000,00. Málflutningsmanninum var talið heimilt að reikna sér kr. 2.375,00 í þóknun. Í máli K á hendur A, sem tjóninu olli, voru því einungis kr. 33.625,00 dregnar frá dæmdum bótum ......0.20000000 en ses 1 Fundið að því, að dómari hafði látið undir höfuð leggjast að kveða á um málsvarslaun í opinberu máli .............. 1l T hæstaréttarlögmaður tókst á árinu 1948 á hendur að heimta inn með málssókn dánarbætur handa ÁA vegna dauðaslyss manns hennar. Með dómi Hæstaréttar, upp kveðnum 22. des. 1950, voru A dæmdar kr. 40.000,00 ásamt 6% ársvöxtum frá 3. febr. 1948 til greiðsludags og kr. 6000,00 í málskostn- að bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. T veitti dæmdum fjárhæðum viðtöku úr hendi dómfellda. Hinn 12. febr. 1951 fékk A í hendur reikning T, þar sem glöggt var greint, að T reiknaði sér kr. 10.000,00, málflutningslaun, auk útlagðs kostnaðar, kr. 2770,00. Jafnframt veitti A viðtöku og kvitt- aði fyrir innstæðufé sínu hjá T samkvæmt reikningnum. Með bréfi 18. marz 1953 krafðist A úrskurðar Lögmanna- félags Íslands um hæfilega þóknun til T fyrir flutning málsins fyrir báðum dómum. Hinn 20. s. m. tilkynnti Lög- mannafélagið T kröfu A. Var eigi sannað, að T hefði fyrr fengið vitneskju um, að A vildi eigi una reikningsskilum hans. Vöntun á kvörtun af hendi A, þá er reikningsskilin voru af hendi innt, og aðgerðaleysi um svo langan tíma olli því, að hún gat eigi haft uppi kröfur á hendur T um þær kr. 2000,00, sem Lögmannafélagið taldi, að T hefði ofreiknað sér fyrir málflutninginn ...........02000.000.0.0.. 85 Réttarrannsókn var háð vegna gruns um brot á áfengislögum. Héraðsdómsmaður G, er var réttargæzlumaður manna, er rannsóknin tók til, krafðist þess, að yfirlögreglumaðurinn S yrði settur í gæzluvarðhald, meðan rannsókn málsins færi fram. Rannsóknardómarinn tók kröfu þessa eigi til greina. G kærði ákvörðun dómarans til Hæstaréttar, en með því að lagaheimild brast til slíkrar kæru, var málinu vísað frá Hæstarétti. Krafa G þótti fjarri sanni, og var honum því samkvæmt 6. mgr. 174. gr. laga nr. 27/1951 dæmt að greiða kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, eða til vara sæta þriggja daga varðhaldi ..........00000.ene see 100 Samkvæmt 160. sbr. 159. gr. laga nr. 27/1951 var málflutnings- manni dæmd 1000 króna sekt í ríkissjóð, til vara 6 daga varðhald, fyrir ósæmileg ummæli í málsvarnarskjali um embættislækni .........202.0000 000 e sn 122 CXK Efnisskrá. Bls. Málflutningur. Sjá réttarfar. A taldi sig hafa orðið fyrir bryggjuskemmdum af völdum tog- ara B, og höfðaði mál á hendur honum fyrir sjó- og verzi- unardómi S-kaupstaðar. B óskaði eftir því, að málið yrði flutt skriflega, þar sem lögfræðingur hans gat eigi komið því við að ferðast til S-kaupstaðar að vetrarlagi. Sagt í úr- skurði, að það væri sýnilega erfiðleikum bundið fyrir mál- flytjanda að ferðast frá Rvík til S að vetrarlagi og að skilyrði bæði 1. og 2. töluliðs 2. mgr. 109. gr. laga nr. 85/ 1936 væru fyrir hendi til að leyfa skriflegan málflutning. Ennfremur var sagt, að enginn ónauðsynlegur dráttur hefði orðið á málinu, þá er ákvörðun skyldi tekin um málflutn- inginn, og væri af þeim sökum ekki ástæða til að neita um skriflegan málflutning ............0000.00 0... senn 26 A sótti B til greiðslu víxils. B fullyrti, að víxillinn hefði verið framseldur þriðja manni, eftir að hann var greiddur. Vörn þessi varð ekki tekin til greina í víxilmálinu, þar sem víxill- inn bar hana alls ekki með sér, sbr. 208. gr. laga nr. 85/1936 28 A höfðaði mál á hendur B til greiðslu skuldar og vísaði til reikn- ingsyfirlits, sem hann taldi gert á vegum B, en B neitaði því og sagði reikninginn rangan og órökstuddan. Skoraði B á A að sundurliða og rökstyðja kröfu sína, en A varð eigi við þeirri áskorun. Héraðsdómari vísaði málinu frá dómi. A kærði til Hæstaréttar, sem staðfesti dóminn .... 30 A höfðaði mál á hendur B og lagði fram við þingfestingu máls- ins stefnu, þar sem sagði: Krafa þessi er vegna dvalar H. H. á Elli- og hjúkrunarheimilinu G. Umboðsmaður A óskaði nú eftir viku fresti til að skrifa greinargerð og leggja fram skjöl. B neitaði um frest. Talið, að A hefði borið þegar við þingfestingu að gera ýtarlega grein fyrir kröfum sínum og leggja fram þau skjöl, er hann byggði kröfur sínar á. Var málinu því vísað frá héraðsdómi vegna vanreifunar, sbr. 105. gr. laga nr. 105/1936. Hæstiréttur staðfesti frá- vísunardóminn ............020.00. 0. es rss 30 K taldi sig hafa „erfðaleigusamning“ um land í K-hreppi. Maö- ur hennar, M, framseldi A hluta þess. Nokkru síðar leyfðu stjórnvöld „að ráðstafa byggingarlóðum úr landinu sam- kvæmt skipulagi“ og sögðu „erfðaleigu“ upp. A flutti timb- urskúr á landið. Skúrinn brann, en A sótti ekki um form- lega útmælingu landsins, og að tveimur árum liðnum út- hlutaði byggingarnefnd öðrum lóðinni. A höfðaði nú skaða- bótamál á hendur K og M vegna missis landsins. Þar sem eigi lágu fyrir héraðsdómi gögn um það, hvaða rétt K hafði yfir landinu, skýrslur vantaði um, með hvaða heimild land- ið var aftur tekið af A og hvernig hann brást við þeirri Efnisskrá. CXKI Bls. töku, ómerkti Hæstiréttur héraðsdóminn og vísaði mál- inu frá Áómi ............ssesessrs 35 Málskostnaður. a) Einkamál. Aðili, sem tapar máli að meira eða minna leyti, dæmdur til að greiða málskostnað .... 1, 26, 28, 30, 33, 38, 81, 89, 94, 145, 158, 166, 170, 173, 185, 189, 194, 200, 226, 233, 236, 259, 275, 277, 284, 295, 309, 314, 330, 368, 372, 383, 390, 393, 414, 420, 444, 482, 501, 514, 525, 534, 559, 564, 577, 591, 607, 674, 682, 701, T2T D gerði kaupsamning við K um kaup á húsi hennar og flutt- ist í húsið. Þau felldu þann samning niður. K afsalaði síðan þeim H og Þ húsinu, en H og Þ seldu aftur D húsið með makaskiptasamningi. D taldi húsið haldið leyndum galla, raka, og kvaðst bráðlega hafa kvartað við K undan honum. Tveir menn dómkvaddir mátu galla á húsinu, um 9 mánuð- um eftir að D fluttist í það, á kr. 12.235,00, en eigi var K kvödd til þess mats. Þeir H og Þ vissu eigi annað um gall- ana en sagði í matsgerðinni, og eigi höfðu þeir kvartað við K út af þeim. K vissi eigi um áætlaðan bótarétt H og Þ fyrr en lagt var fram í dómi framsal á honum tilD, er liðnir voru yfir tveir mánuðir frá málshöfðun. Bóta- réttur H og Þ var því niður fallinn fyrir vöntun á kvörtun og fyrir tómlæti. Þá krafðist D kr. 1450,00 úr hendi K fyrir galla á tækjum hússins og vöntun tækis. Þessi kröfuliður var niður fallinn fyrir tómlæti, og auk þess var óvíst, að framsal H og Þ til D tæki til hans. D krafðist enn kr. 750,00 fyrir tengingu á raflögn, er hann fluttist í húsið. Eigi varð séð, að D hefði hreyft þessari kröfu, er hann stóð í samn- ingum við K um húsið. Varð hún því eigi til greina tekin. D voru dæmdar úr hendi K kr. 198,00 með vöxtum fyrir hitunar- og rafkostnað. D var dæmt að greiða K kr. 4500,00 málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti ................ 56 Synjað var frests í héraði, og var sá úrskurður staðfestur í Hæstarétti. Kæranda var gert að greiða málskostnað 277, 456 B hafði fengið framseldan víxildóm á hendur Á, sem mótmælti fjárnámi, þar sem hann taldi dómskuldina greidda. Á hætti að mæta fyrir fógeta, eftir að honum hafði verið synjað framhaldsfrests. Fógeti taldi eigi sannað með kvittunum annars manns, en hins upphaflega dómhafa, að skuldin væri greidd, og úrskurðaði, að fjárnám skyldi fram fara. Á áfrýjaði úrskurði fógeta og fjárnámsgerð samkvæmt honum. B áfrýjaði til staðfestingar á nefndum dómsathöfn- um og hélt málinu til dóms í Hæstarétti, eftir að Á hætti CXXKII Efnisskrá. Bls. að sækja þing þar. Fjárnámsgerðin var staðfest í Hæsta- rétti og þar sem B hafði haft ástæðu til að bera hinar áfrýjuðu dómsathafnir undir Hæstarétt, var Á dæmt að greiða honum málskostnað þar ..........00..00000.. 380 G höfðaði víxilmál á hendur O, sem lét eigi sækja þing af sinni hálfu og var því dæmdur til að greiða kröfuna. G lét síðan gera fjárnám hjá honum. O skaut dómi og fjárnámsgerð til Hæstaréttar, en G áfrýjaði síðar til staðfestingar. O hvarf nú frá sinni áfrýjun. G þótti hafa haft, eins og á stóð, ástæðu til að bera hinar áfrýjuðu dómsathafnir undir Hæstarétt, og var honum því dæmdur málskostnaður úr hendi O ..............0200.0.sssn ss 335 Sex menn höfðuðu, hver í sínu lagi, mál á hendur Ú til greiðslu á vangreiðdum aflahlut á vélbát Ú frá 19. jan. til 23. marz 1954 og til staðfestingar sjóveðs í bátnum. Í stefnu hverri og greinargerð sagði, að stefndi (S) hefði unnið tiltekið starf á bátnum, kjör hefðu verið í samræmi við kjarasamning sjó- manna í kaupstaðnum G, veiði bátsins hefði numið 400 skippundum og stefnukrafan áætluð, þar sem ekkert „upp- gjör“ hefði fengizt frá Ú. Eigi lagði S fram í málinu skip- rúmssamninginn, skipshafnarskrá bátsins né kjarasamning- inn. Hann hafði eigi heldur krafizt reikningsskila fyrir málshöfðun og gerði eigi í málssóknarskjölum grein fyrir greiðslum Ú upp í hlut hans, en krafðist einungis í greinar- gerð, að Ú legði fram yfirlitsreikning. Ú fékk fyrst frest Í málinu í héraði, en síðar fórst sókn dómbþings fyrir af hans hendi. Þrátt fyrir það þótti málatilbúnaður og máls- reifun S í héraði svo ófullkomin, að héraðsdómari hefði eigi átt að leggja dóm á sakarefni. Var málsmeðferð og héraðs- dómur því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi, en þar sem útivist Ú leiddi til þess, að málið var dæmt í héraði algerlega óreifað af hans hendi, þótt honum væri í lófa lagið að skýra það, var honum, sem áfrýjaði héraðsdómi, dæmt að greiða málskostnað í Hæstarétti, en málskostnaður í héraði var felldur niður .......... 351, 354, 356, 359, 362, 365 Veturinn 1950— 1951 smíðaði A hurðir o. fl. fyrir B, og greiddi B reikning A fyrir það, kr. 34.158,04, án athuga- semda. 2) Í júní— júlí s. á vann A að innanbúnaði húss B og setti upp fyrir kr. 2.175,96, er B greiddi eigi. 3) Sama sumar smíðaði A innanbúnað í eldhús B og setti upp fyrir það kr. 17.000,00 auk 3% söluskatts, kr. 510,00, en áður hafði hann gert tilboð í verk þetta fyrir kr. 17.000,00. Sam- kvæmt beiðni B framkvæmdu tveir dómkvaddir menn 4. apríl 1952 mat á verkum A, er greinir í 1 og 2, og var mats- verðið kr. 26.844,60. Yfirmat að beiðni A fór fram 18. maí 1956, og var matsverðið kr. 32.115,40, að meðtöldum sölu- Efnisskrá. CXXITII Bls. skatti, 3%. Í máli A á hendur B til greiðslu fjárhæða undir 2 og 3, var B dæmt að greiða A kr. 17.000,00 sam- kvæmt kröfu 3, en krafa 2 var lækkuð um 11,61% sam- kvæmt yfirmati niður í kr. 1923,33. Auk þess var B dæmt að greiða A kr. 2000,00 í málskostnað. B höfðaði gagnsök til endurgreiðslu hluta af greiðslu samkvæmt kröfu 1. Hér- aðsdómari taldi samkvæmt yfirmati greiðslu kr. 34.158,04 of háa um 11,61% og dæmdi A að endurgreiða af henni kr. 3965.75, þrátt fyrir það að B hafði greitt hana fyrir- varalaust. Í gagnsökinni var A dæmt að greiða B kr. 2600,00 málskostnað. A kærði málskostnaðarákvæði dómsins. Máls- kostnaðarákvæði aðalsakar var staðfest, en hvor aðilja var látinn bera málskostnað sinn af gagnsök. Kærumálskostn- aður, kr. 800,00, var dæmdur á hendur B .............0.... 472 S höfðaði með stefnu 19. jan. 1957 mál á hendur G og H til greiðslu in soliðum á samtals kr. 41.750,00 samkvæmt fjór- um víxlum, að fjárhæð kr. 10.175,00, kr. 10.350,00, kr. 10.525,00 og kr. 10.700,00 útgefnum af H 2. ágúst 1956 og samþykkt- um af G, með gjalddögum 30. nóv. 1956, 30. febr. 1957, 30. maí 1957 og 30. ágúst 1957. Frá kröfuhæðinni dró S vexti af þremur víxlunum til gjalddaga, en krafðist óskilakostn- aðar af hinum fyrsta og vaxta frá gjalddögum. Fyrsta víx- ilinn kvað S afsagðan vegna greiðslufalls á öðrum virkum degi eftir gjalddaga, en hina þrjá víxlana kvað hann af- sagða 19. janúar 1957 vegna fyrirsjáanlegs greiðslufalls, enda þótt gjalddagi þeirra væri þá eigi kominn, sbr. 5. mgr. 44. gr. víxillaga. Þá krafðist S og staðfestingar á lög- haldi, sem hann lét hinn 12. janúar 1957 leggja á bifreiðina R 5910, en víxlana sagði hann gefna út vegna kaupa G á henni. Málið var þingfest 31. jan, 1957. Var þá lagður fram víxillinn, sem í gjalddaga féll 30. nóv. 1956. Hinir víxlarnir, sem afsagðir voru 19. jan. 1957, voru eigi lagðir fram fyrr en á dómpþingi 13. febr. s. á., en með greinargerð, sem lögð var fram "7. febr. s. á. höfðu G og M krafizt frávísunar málsins. Héraðsdómari taldi, að S hefði átt að vera innan handar að leggja fram víxlana, sem verið höfðu í vörzlu borgarfógetaembættisins, við þingfestingu. Þá hafði S eigi lagt fram dómsgerðir af löghaldsgerð þeirri, sem hann krafðist staðfestingar á í málinu. Var málflutningur S því talinn vera slíkur, að vísa bæri frá dómi kröfum vegna víxla þeirra, sem eigi voru lagðir fram í dómi fyrr en 13. febr. 1957, og svo kröfu S um staðfestingu á löghalds- gerðinni, og var S gert að greiða G og H hvorum kr. 400,00 málskostnað. G og H kærðu málskostnaðarákvæðið. Hæsti- réttur dæmdi hvorum þeirra úr hendi S málskostnað í hér- aði, kr. 1000,00 og kærumálskostnað kr. 400,00 .......... 431 CXXIV Efnisskrá. Við vinnu við töku timburs úr timburstafla 20. nóv. 1953 hrundu plankar ofan á fætur verkamannsins S, og brotnaði vinstri fótleggur hans ofan við miðju. Bæði S og aðrir starfsmenn fyrirtækisins E voru taldir hafa sýnt ógætni, og dæmdi hér- aðsdómari E til að bæta S tjónið að % með kr. 19.525,84 ásamt orlofsfé, kr. 876,00. Hæstiréttur taldi rétt að dæma E að greiða helming tjóns, kr. 16.132,68, og kr. 3000,00 í málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti. Einn dómenda vildi einungis dæma E til greiðslu málskostnaðar í héraði kr. 2500,00, en fella niður málskostnað í Hæstarétti, þar sem niðurstaðan þar var S eigi eins hagkvæm eins og í héraði 2. Málskostnaður látinn falla niður. Krafa á hendur málflutningsmanni vegna oftekinna málflutn- ingslauna látin niður falla fyrir tómlæti. Málskostnaður felldur niður í báðum dómum ..........00000 00 nn... F vann mál um, hvar seld landspilda hefði verið staðsett, er sala fór fram, en með því að framkoma fyrirsvarsmanns F hafði að nokkru styrkt gagnaðiljann í trú á málstað sinn, var málskostnaður í héraði látinn falla niður ...... Íslenzkur verkfræðingur vann hjá amerísku verktakafyrirtæki á Keflavíkurflugvelli um tveggja ára bil. Hann taldi sig hafa skaðazt vegna þess, að Varnarmálanefnd hafði eigi tilkynnt verktökunum gjaldskrá Verkfræðingafélags Íslands og höfð- aði skaðabótamál á ríkissjóð, sem var sýknaður, þar sem eigi var sannað, að hann hefði gert nokkurn áskilnað um fjárkröfur á hendur ríkissjóði, meðan á starfanum stóð. Málskostnaður var látinn falla niður .................... 3. Eigandi kjallaraíbúðar var talinn hafa haft heimild til að breyta inngangi í miðstöð gegn andmælum eiganda fyrstu hæðar, en var samt dæmt að greiða málskostnað í máli aðilja 4. Gjafsókn, gjafvörn: Elli. og hjúkrunarheimili veitt gjafsókn í Hæstarétti í skaða- bótamáli á hendur ríkissjóði. Krafa áfrýjanda var eigi tekin til greina, málskostnaður látinn falla niður, en talsmanni áfrýjanda dæmd málflutningslaun úr ríkissjóði .......... Mál til dánarbóta sótt á hendur ríkissjóði samkvæmt heimild í 2. mgr. 12. gr. viðbótarsamnings um réttarstöðu liðs Banda- ríkjamanna og eigna þeirra hér á landi, sbr. lög nr. 110/ 1951. Skaðabótakrefjanda var veitt gjafsókn fyrir Hæsta- rétti. Ríkissjóði, er tapaði málinu, dæmt að greiða máls- kostnað ...........00000000 00. s ns Konan K hafði eignazt son utan hjónabands með M, og var hann orðinn 13 ára.K giftist dönskum manni og bjó með honum í Kaupmannahöfn. K hafði foreldraráð drengs þeirra M. Drengurinn fór í sumarleyfi til M, en vildi síðan eigi snúa aftur til K. K krafðist aðstoðar fógeta til að ná Bls. 667 501 697 708 102 158 Efnisskrá. CXKV Bls. drengnum. Hún fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti. Synjað var kröfu hennar, en málskostnaður látinn falla niður. Mál- flutningslaun talsmanns hennar voru lögð á ríkissjóð ...... 426 A, er sótti Jarðakaupasjóð til bóta, var veitt gjafsókn bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Kröfur stefnanda voru eigi til greina teknar, málskostnaður var látinn falla niður og laun talsmanna áfrýjanda í héraði og fyrir Hæstarétti voru dæmd á hendur ríkissjóði ..............0.000... 0. 0... 602 5. Frávísunar- og ómerkingardómar: Frávísunardómur staðfestur í Hæstarétti. Kærandi dæmdur til að greiða kærumálskostnað .............. 30, 33, 35, 233, 595, Héraðsdómur og málsmeðferð dæmd ómerk vegna vanreifunar, og stefnanda í héraði, er áfrýjaði, gert að greiða máls- kostnað ..........2.200200. 00 sr 35, 155 Kærumáli vísað frá Hæstarétti, þar sem lagaheimild brast til kæru. Kæranda var dæmt að greiða málskostnað .... 145, 276 Héraðsdómur var kveðinn upp í skuldamáli hinn 1. marz 1957, og voru fyrirsvarsmenn málsaðilja viðstaddir dómsuppsögu. A kærði málskostnaðarákvæði dómsins með kæru, dag- settri 6. s. m., sem barst héraðsdómara 13. s. m., en Hæsta- rétti 25. s. m. Frestur til kæru samkvæmt 186. gr. laga nr. 85/1936 var því liðinn, er kæran kom í hendur héraðsdóm- ara, sbr. 199. gr. sömu laga. Kærumálinu var vísað frá Hæstarétti. Kæranda dæmt að greiða kærumálskostnað .. 280 Dómkröfur voru ódómhæfar. Var héraðsdómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi, en málskostnaður látinn falla niður ............0000000..... 290 Úrskurður um frest, sem var að renna út, kærður. Málinu var vísað frá Hæstarétti. Kæranda var dæmt að greiða máls- kostnað .........000002000 nn 346 Máli var vísað frá héraðsdómi vegna vöntunar á sáttaumleitan, og var sá úrskurður staðfestur í Hæstarétti. Málskostnaður í báðum dómum dæmdur á hendur stefnanda í héraði .. 508 Ómerking dóms og málsmeðferðar og frávísun máls frá héraðs- dómi vegna ónógrar gagnaöflunar og vanreifunar. Stefnanda dæmt að greiða málskostnað bæði í héraði og fyrir Hæstarétti .................2.20202 0. 520 Dómur og málsmeðferð ómerkt og máli vísað frá héraðsdómi vegna rangs málatilbúnaðar af hendi áfrýjanda. Honum gert að greiða málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti .. 555 Ómerking héraðsdóms og heimvísun máls vegna vöntunar á gagnasöfnun og vanreifunar. Málskostnaður fyrir Hæsta- rétti látinn falla niður ...............200000 0000 nn 687 Mál átti undir vettvangsdóm að nokkru og var vanreifað. Því var vísað frá héraðsdómi. Hæstiréttur staðfesti dóminn. Stefnanda dæmt að greiða málskostnað ..............0... 718 CXXVI Efnisskrá. 6. Ómaksbætur: Mál fellt niður. Við ákvörðun ómaksbóta úr hendi áfrýjanda var tekið tillit til, að málflutningur hafði verið ákveðinn tiltek- inn dag og stefndu var ekki tilkynnt fyrr en örskömmu áð- ur, að málið yrði hafið b) Opinber mál. 1. Aðili dæmdur sekur: Einn aðili sakfelldur og gert að greiða sakarkostnað 11, 23, 71, 74, 78, 117, 176, 206, 229, 241, 248, 318, 342, 407, 476, 487, 511, 544, 586, Aðili var sýknaður af ákæru fyrir brot á 2. mgr. 200. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940, en dæmd fésekt fyrir brot gegn 5. gr. laga nr. 24/1941 og 28. gr. lögreglusamþykktar Reykja- víkur nr. 2/1930. Honum dæmt að greiða einn þriðja hluta sakarkostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti, en tveir þriðju hlutar voru lagðir á ríkissjóð, sbr. 2. mgr. 141. gr. laga Nr. 27/1951 .......0022.0000 neee Tveir aðiljar sakfelldir og dæmt að greiða in soliðum sakar- kostnað ..........200000000. 0. sen 436, Tveir aðiljar, J og S, voru ákærðir fyrir brot á lögum um lax- og silungsveiði. J var sakfelldur, en refsing hans látin falla niður. S var sýknaður. Laun verjanda S í héraði og fyrir Hæstarétti voru lögð á ríkissjóð, en laun verjanda J í héraði og fyrir Hæstarétti voru dæmd á hendur honum. Allur annar kostnaður sakarinnar, þar með talin laun sækjanda fyrir Hæstarétti, voru dæmd að % á hendur J og að %M á hend- ur ríkissjóði ............2.0002000000 0. nn Sök þriggja manna, er saksóttir voru fyrir gjaldeyrisbrot o. fl., var þannig háttað, að meðferð málsins varð mjög umfangs- mikil og tímafrek. Brot annarra saksóttra í sama máli voru hins vegar miklum mun minni, en rannsókn málsins og mál- flutningur varð, að er til þeirra tók, stórum kostnaðarsam- ari vegna þess, að sök þeirra var sótt í sama máli og sök hinna þriggja. Þótti því rétt, að ríkissjóður greiddi máls- varnarlaun af hálfu fyrir þá, sem einungis höfðu framið smáfelld brot, en þeir sjálfir að hálfu. Einnig var lagður á ríkissjóð af hálfu kostnaðar af endurskoðun í máli hinna þriggja, er stóru brotin höfðu drýgt, þar sem endurskoðunin missti að nokkru marks. Hverjum þremenninganna var dæmt að greiða laun verjanda síns í Hæstarétti. Allan ann- an kostnað var þremenningunum dæmt að greiða in solidum að %, en hinum níu að % .........000.00 0 ns 2. Aðili sýknaður og sakarkostnaður lagður á ríkissjóð 47, 222, 3. Héraðsdómur ómerktur og sakarkostnaður lagður á ríkissjóð Bls. 275 597 ill 459 338 628 122 16 Efnisskrá. CXXVII Bls. Manndráp. A ók bifreið um Þingeyrarkauptún. Gatan var malborin, hörð og næstum slétt, en nokkuð blaut af rigningu. A sagðist hafa ekið með 16—18 km hraða, en tvær konur, er með hon- um voru, töldu hraðann í mesta lagi 20 km. Telpa, sex ára gömul, hljóp þá út úr húsasundi, lenti á framvara bifreiðar- innar og lézt nokkrum klukkustundum síðar af slysförum. A sá til ferða telpunnar og hemlaði þegar, en er hann stanz- aði, var telpan 1 metra fyrir aftan bifreiðina. Eitt vitni kvaðst hafa séð hægra afturhjól fara yfir telpuna. Hrepp- stjóri taldi hemlaför 5 metra. Lögreglumaður gerði uppdrátt af slysstaðnum. Af uppdrætti og skýrslu A þótti mega ráða, að barnið hefði dregizt allt að 9 metra með bifreiðinni. Hemlar reyndust tveimur dögum síðar í lagi, og er bifreiðin var stöðvuð á 27,353 km. hraða, sáust greinileg hemlaför, sem voru 5,10 metrar. Sagt, að A hefði átt að víkja til vinstri til þess að reyna að afstýra slysinu. Hann var talinn hafa sýnt ónóga aðgæzlu og ekið of hart. Var A dæmd refsing eftir 215. gr. laga nr. 19/1940, 1., 4. og 5. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941, 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Refsing 5000 króna sekt til ríkissjóðs, en til vara 50 daga varðhald 11 H var á ferð í bifreið í útjaðri Rvíkur að nóttu með K, sem ók. Á leið þeirra urðu bræðurnir I og P, sem komu frá vín- drykkju og voru ölvaðir. I gekk fyrir bifreiðina, stóð þar og horfði í ljós hennar. H fór út úr bifreiðinni til þess að fá Itil að færa sig úr vegi hennar, Urðu síðan sviptingar með þeim H og I, sem H og K segja, að I hafi átt upptökin að. P greip nú koníaksflösku og veittist með hana að vopni að H, sló hann að sögn H og K og gerði sig líklegan til að slá hann aftur. Þóttist H illa kominn, er I hélt honum föst- um og P stóð yfir honum með reidda flösku, sem H þegar hafði fengið högg af. Sló H því eða hrinti I, svo að I féll aftur yfir sig á götuna. Hugðist H nú snúast gegn P, en þá hafði K tekizt að ná flöskunni af P. Fannst flaskan á vett- vangi svo og tappi hennar með undna hettu. Á 5. degi frá viðureign hafði H ofurlítið þykkni, aumt viðkomu, aftan til á höfði og svo marblett á herðablaði. Studdi það þá frá. sögn, að hann hefði fengið högg af flöskunni. I reis upp eftir fallið á götuna með blóðnasir. Var eigi leitt í ljós, að I hafi fengið aðra ákomu eftir fallið. Mennirnir fjórir fóru síðan þarna heim að húsi, töluðu um að kveðja lögreglu til, en af því varð eigi. 1 fór frá hinum, var tekinn upp í bifreið. ina, en skildi brátt við hina. Að sögn konu I kom hann heim, áður en klukkustund var liðin, frá því hann fór að heiman. Var hann þá illa útleikinn og alblóðugur í andliti. Missti CKKVIII Efnisskrá. Bls. hann brátt meðvitund. Hann var fluttur á Landspítalann. Þar var gerður uppskurður á höfði hans og saumað fyrir blæðandi slagæð í heilahimnu hans. I andaðist um hálfum sólarhring eftir viðureignina. Samkvæmt krufningarskýrslu var banameinið blæðingar í heila. Í refsimáli á hendur H var talið sannað, að I hefði átt upptökin að viðureign þeirra H, að P hefði þá veitzt að H og slegið hann með flöskunni og reitt til höggs af nýju og H hefði eigi beitt hættulegri vörnum, eins og á stóð, en ástæða var til. Var H því sam- kvæmt 1. mgr. 12. gr. laga nr. 19/1940 sýknaður af ákæru fyrir brot á 215. gr. sömu laga .......0000000 00.00.0000... 47 G ók á Barðaströnd í jeppa eftir ca. 5 metra breiðum, upp- hleyptum malarvegi, sléttum og láréttum. Lausir smástein- ar voru á einstaka stað, og sjá mátti ójöfnur, þar sem steinn hafði dregizt til undan hefiltönn. Jeppinn var skráður fyrir rjá farþega, en J hafði tvær konur hjá sér í framsati, og Í aftursæti var stúlka og þrjú stálpuð börn. G taldi hrað- ann hafa verið 23—25 enskar mílur, sjónarvottur taldi hann ekki mikið yfir 30—40 km og konu, sem var í bifreiðinni, virtist ekki ekið of hart. Stúlkunni í aftursætinu fannst ekki ekið mjög hratt. Er G kom á dálitla beygju, fór bif- reiðin að hoppa og kastast til. Kvaðst G þá hafa stigið á hemil, en bifreiðin steyptist. Húsið á henni brotnaði og þeyttist af henni, og farþegarnir hentust allir úr henni. Hún snerist við á veginum og stöðvaðist þar á hjólunum, og sat G þar við stýri hennar, þá er hann rankaði við sér. Önnur konan hlaut svo mikla áverka, að hún andaðist skömmu síðar. Hin konan skarst á fæti, hlaut heilahristing og fékk lost. Aðrir farþegar meiddust lítið eða ekkert. G meiddist nokkuð á höfði. Eftirlitsmaður bifreiða taldi, að mikið slit hafi verið í stýrisgangi bifreiðarinnar og burðarlegur á vinstra afturhjóli of laust hertar saman, og kunni það að hafa valdið kasti á hjólunum. Viðgerðar- maður taldi líklegt, að stýrisbúnaður bifreiðarinnar hafi ekki verið góður. Svo var mælt í dómi, að víst verði að telja, að of hart hafi verið ekið eftir aðstæðum, hæfni öku- manns og ástandi bifreiðar, og að ökumanni muni hafa fÍat- azt stjórn bifreiðarinnar. Mannsbani varðaði G við 215. gr. laga nr. 18/1940, líkamsmeiðslin vörðuðu hann við 219. gr. sömu laga .........00.000eeeesenn sr 229 Hinn 28. sept. 1955, kl. 6 að kveldi, ók K bifreið sinni, M 37, hálfkassabíl með rými fyrir 10 farþega, frá Þverárrétt í Borgarfirði. Í bílnum voru 9 farþegar og 20 sauðkindur á palli. Enginn hraðamælir var á bílnum, en ekið var með allt að 30 km hraða. Vegurinn, sem var ruddur, lá eftir hárri melbrún með nokkrum hliðarhalla, og var ytri brún Efnisskrá. CKXKIX Bls. vegarins, sem liggur í brekkubrúninni, mjög laus. Vegna mikillar rigningar um daginn var vegurinn mjög blautur, en eigi voru á honum vilpur, pollar eða slörk. Er K mætti annarri bifreið á melbrúninni, kvaðst hann hafa dregið úr ferð sinni, en eigi vera viss um, að hann hefði skipt um ganghraðastig, og síðan vikið til vinstri út á melinn. En er hann ætlaði að sveigja inn á veginn aftur, rann bif- reið hans yfir veginn, og fóru hægri hjól hennar fyrst út af veginum. Rann bifreiðin þannig um 13 metra, án þess að K tækist að koma henni upp á veginn aftur, og valt hún síðan niður brekkuna nokkrar veltur og stöðvaðist á hvolfi í mýri fyrir neðan brekkuna, um 35 metra frá þeim stað, er henni hvolfdi. K og tveir aðrir komust úr bifreið. inni, en hinir 7 lágu undir henni. Er hjálp barst litlu síðar, tókst að velta bifreiðinni ofan af mönnunum. Tveir þeirra höfðu farizt og þrír aðrir voru mikið meiddir, sérstaklega einn, er sýndi eftir slysið andleg örkuml, en fleiri skrám- aðir. Orsakir slyssins mátti rekja til þess, að K hafði ekið of tæpt og of hratt á brekkubrúninni og lent við það í hinni lausu möl. Honum var dæmd refsing samkvæmt 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940, 9. gr. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og svo 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941. Var refsing hans ákveðin kr. 5000,00 sekt, en til vara 35 daga varðhald. Hann var sviptur ökuréttindum ævilangt. Einn dómari Hæstaréttar vildi dæma 60 daga varðhald ........ 476 Mat og skoðun. Sjá einnig skaðabætur. Sérfróðir menn athuga bifreið, sem lenti í umferðarslysi .... 1 Krufið lík manns, er hlaut áverka á heila í stimpingum og lézt af honum .........200000seessr rr 47 A reyndi að fá stúlkuna X, sem var hátt á 15. ári, til samfara við sig, en komið var að þeim áður en verknaðurinn yrði fullkominn. Læknir skoðaði X, sem taldi hana eigi bera merki samfara .............000...ss enn 111 Dómkvaddir menn kanna með tilraunum nákvæmni staðar- ákvarðana, sem gerðar eru úr flugvél .................. 176 Eftirlitsmaður bifreiða skoðar jeppa, sem oltið hafði í akstri 229 Dómkvaddir menn meta tjón, sem hlauzt af því, að timbur var andstætt fyrirmælum farmsamningshafa flutt á þilfari skips í stað þess að flytja skyldi það í lest .................... 330 Við reikning örorkubóta lagði tryggingarfræðingur til grundvall- ar 4% ársvexti, dánarlíkur samkvæmt íslenzkri reynslu á ár- unum 1921—-1930 og líkur fyrir missi starfsorku í lifandi lífi eftir sænskri reynslu ............0.20.0000 0000 nn 674 Sagt í dómi, að úr því væri skorið með lögmætu mati samkvæmt CKKK Efnisskrá. Bls. lögum nr. 61/1932, hvernig leirum við ármót Laxár og Urriðaár í Borgarfirði skuli skipta .................. 338, 342 Vetrarbrautinni á Siglufirði var lokað vegna skipulagsbreytinga. A, er átti lóðirnar 19 A og 19B við þá götu, taldi sig hafa orðið fyrir tjóni og höfðaði mál gegn Sildarverksmiðjum ríkisins á Siglufirði og Siglufjarðarbæ og krafðist m. a., að honum yrðu dæmdar skaðabætur eftir mati. Um fjárhæð skaðabóta vísaði hann til mats, sem eigi var lagt fram fyrr en hátt á annað ár var liðið frá höfðun málsins. Þetta var andstætt lögum nr. 85/1936, einkum 88. og 105. gr. ...... 718 Neyðarvörn. Á leið H og K, sem voru að næturlagi á ferð í bifreið í útjaðri Rvíkur, urðu bræðurnir I og P, er komu frá vindrykkju og voru ölvaðir. I staðnæmdist í vegi bifreiðarinnar og hefti þannig för hennar. H gekk til I og urðu stimpingar með þeim, sem H og K segja I upphafsmann að. P kom nú til, sló H að sögn H og K með koníaksflösku og bjóst til að slá H af nýju, þar sem hann stóð í fangbrögðum við 1. Greip H þá til þess að slá eða hrinda 1, svo að hann féll á götuna aftur yfir sig. Meðan þessu fór fram, hafði K tekizt að snúa flöskuna úr höndum P. Fannst hún og undin hetta hennar með tappa á staðnum. Á 5. degi frá viðureigninni hafði H ofurlítið þykkni, aumt viðkomu, aftan á höfði og marblett á herðablaði. I hafði blóðnasir eftir fallið, en hafði eigi aðra sjáanlega áverka. Mennirnir stöldruðu þarna við hús í bili. I fór þá frá hinum, var tekinn síðar upp í bifreiðina, en fór brátt úr henni. Að sögn konu I kom hann heim innan klukkustundar, frá því hann fór að heiman. Var hann þá illa útleikinn og alblóðugur í andliti. Missti hann brátt með- vitund og var fluttur á Landspítalann. Þar var gerður upp- skurður á höfði hans, sem brot var á, og saumað fyrir blæð- andi slagæð á heilahimnu hans. Hann andaðist um hálfum sólarhring eftir viðureignina. Banameinið var blæðingar á heila. Talið var sannað, að I hefði átt upptökin að viðureign þeirra H, að P hefði veitzt að H með flöskunni og H hefði eigi, eins og á stóð, beitt hættulegri vörnum en ástæða var til. Var H því samkvæmt 1. mgr. 12. gr. laga nr. 19/1940 sýknaður af ákæru fyrir brot á 215. gr. sömu laga ........ 47 Nytjastuldur. Tveimur mönnum refsað eftir 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 fyrir töku og akstur bifreiðar í heimildarleysi ............ 436 Efnisskrá. CXKXKI Bls. Ómaksbætur. Áfrýjandi kom eigi fyrir dóm, og voru stefnda dæmdar ómaks- bætur samkvæmt kröfu hans 55, 56, 1, 144, 145, 247, 314, 405, 455, 456, 470, 471, 731, 732 Mál var fellt niður og áfrýjanda var dæmt að greiða ómaks- bætur. Við ákvörðun þeirra var tekið tillit til, að málið hafði af hendi stefndu verið búið til málflutnings og þeim hafði eigi verið tilkynnt fyrr en örskömmu áður, að mál- ið yrði hafið ................0.00000 neee 275 Ómerking. a) Einkamál. K tjáðist hafa „erfðaleigusamning“ um land í K-hreppi. Eigin- maður hennar (M) framseldi A hluta þess. Stjórnarvöld leyfðu nokkru síðar „að ráðstafa byggingarlóðum úr land- inu samkvæmt skipulagi“ og sögðu „erfðaleigu upp“. A flutti timburskúr á landið. Skúrinn brann. Á sótti eigi formlega um útmælingu landsins, og að tveimur árum liðnum úthlutaði „byggingarnefnd lóðinni til annars aðilja. Með því að eigi lágu fyrir héraðsdómi gögn um það, hvaða rétt K hafði yfir landinu, skýrslur brast um, hver rök voru til töku lands- ins aftur af A og hver voru viðbrögð hans við þeirri töku, þótti skaðabótamál A á hendur K og M vegna missi lands- ins svo vanreifað, að héraðsdómurinn var ómerktur og mál- inu vísað frá héraðsdómi. .....................en 0. nn. 35 Bræðurnir E og G voru einkaeigendur verzlunarfyrirtækisins S. Þeir tóku launagreiðslur úr sjóði fyrirtækisins, en létu það telja sjálfstætt fram til skatts. Skattayfirvöld sóttu S til greiðslu iðgjalda samkvæmt ákvæðum 112. og 113. gr. laga nr. 50/1946 fyrir árin 1949, 1950 og 1951 vegna starfsmanna sinna, þ. e. E og G. Er málið var þingfest, lögðu aðiljar fram yfirlýsingu um, að sátt fyrir sáttamönnum kæmi eigi til greina. Bar héraðsdómara því samkvæmt 15. tölulið 5. gr. laga nr. 85/1936 að leita um sættir með aðiljum, þá er stefndi hafði lagt fram greinargerð sína á dómþingi, sbr. 2. mgr. 106. gr. nefndra laga. En ósannað var, að héraðsdómari hafi þá eða síðar leitað sátta í málinu. Varð því að ómerkja héraðsdóminn og málsmeðferð í héraði frá þeim tíma, er sátta bar að leita, og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ...............000000000.0. 155 Í máli til riftunar kaupsamnings um fiskroð og endurheimtu kaupverðs fór munnlegur málflutningur í sjó. og verzlunar- dómi Reykjavíkur fram hinn 8. og 13. des. 1954. Hinn 28. s.m. kvað dómarinn upp úrskurð um öflun nýrra gagna. Fór því næst fram vitnaleiðsla á Ísafirði 17. febrúar 1955. Endurrit af vitnaleiðslu þessari sendi málflytjandi aðal- CKXXXII Efnisskrá. Bls. stefnanda sjó- og verzlunardómi Rvíkur 22. s. m. Þing var síðan eigi haldið í nefndum dómi fyrr en 15. júní 1955, er dómsgerðir vitnamálsins voru lagðar fram. Eigi óskuðu mál- flytjendur þá að reifa málið frekar, þótt röskir 6 mánuðir væru liðnir frá því það var flutt, og dómendur töldu þess eigi þörf. Hinn 2. sept. 1955 var málið enn tekið upp, og veitti dómurinn málflytjendum kost á að flytja málið af nýju, en þeir óskuðu þess ekki. Ekki þótti næg ástæða til að ómerkja héraðsdóminn, þar sem málið lægi fyrir full- reifað. Tveir hæstaréttardómarar töldu, að munnlegur mál- flutningur gæti ekki komið að því gagni, sem til er ætlazt, er dómsuppsaga dregst svo óhæfilega lengi, og hér væri um að tefla stórfellt brot á 1. mgr. 191. gr. laga nr. 85/1936, sbr. einnig 44. gr. laga nr. 112/1935. Þá hefði eigi í héraðs- dómi verið tekin afstaða til þeirrar málsástæðu gagnstefn- anda, að aðalstefnandi hefði kvartað og riftað of seint, en sú málsástæða hafði komið fram í hinum skriflega mál- flutningi. Af þessum sökum vildu hinir tveir hæstaréttar- dómarar ómerkja héraðsdóminn og málsmeðferð í héraði, frá framlagningu skjala á dómþingi 15. júní 1955 og skylda héraðsdóm til að taka málið upp til meðferðar og dóms- álagningar af nýju ..........2.0000 000 ne nn sn 259 Sex menn höfðuðu, hver í sínu lagi, mál á hendur útgerðar- félagi (Ú) til greiðslu á vangreiðdum aflahlut fyrir sjó- mannsstarfa á vélbát Ú á tímabilinu frá 19. janúar til 23. marz 1954, og svo til staðfestu sjóveðs í vélbátnum. Í stefnu og greinargerð hvers máls var frá því skýrt, að málssækj- andi hefði greint tímabil haft á hendi tilgreindan sjómanns- starfa á vélbátnum, að um kjör málssækjanda hafi átt að fara samkvæmt samningi útgerðarmanna og sjómanna í kaupstaðnum G, veiði á vélbátnum hafi numið ca. 400 skip- pundum umræddan tíma og fjárhæð stefnukröfunnar væri áætluð, enda hefði málshöfðandi eigi fengið í hendur neitt „uppgjör“ frá Ú. Í greinargerðum var skorað á Ú að leggja fram yfirlitsreikning um hlut málssækjanda, en eigi krafð- ist málssækjandi reikningsskila fyrir málshöfðun, og eigi gerði hann í málssóknarskjölum sínum fyrir héraðsdómi grein fyrir því, hverjar greiðslur hann hefði hlotið á veg- um Ú. Þá lét málssækjandi og undir höfuð leggjast að leggja fram í málinu skiprúmssamning sinn, skipshafnar- skrá vélbátsins og kjarasamning þann, sem um var að tefla. Ú fékk þrjá fresti í málinu á fjórða mánuð, en sótti síðan eigi þing. Var málið þá dæmt í héraði, án þess að nokkur greinargerð eða gögn hefðu komið fram af hendi Ú. Mála- tilbúnaður og málsreifan málssækjanda í héraði þóttu svo ófullkomin, að héraðsdómari hefði eigi átt að leggja dóm Efnisskrá. CXXXIII Bls. á sakarefni. Var héraðsdómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. En þar sem úti- vist Ú leiddi til þess, að málið var dæmt í héraði alger- lega óreifað af hans hendi, þótt honum væri innan handar að skýra það, var honum, sem áfrýjaði héraðsdómi. dæmt að greiða málskostnað í Hæstarétti .. 351, 354, 356, 359, 362, 365 M höfðaði mál á hendur B og E með stefnu 21. maí 1952, til greiðslu kr. 25.000,00 ásamt vöxtum, og lagði fram við þingfestingu 27. s. m. sáttakæru, stefnu, reikning og greinar- gerð. Hann gaf í skjölum þessum þá eina skýringu, að B og E skulduðu honum peningalán, veitt 19. júní 1947. Í greinargerð neituðu B og E að hafa tekið lán hjá M og kváðust eigi skulda honum. Eftir sameiginlegan frest lagði M fram í dómi 16. sept. 1952 víxil, að fjárhæð kr. 25.000,00, útgefinn af E 19. des. 1947 og samþykktan af B, til greiðslu 19. marz 1948, en vitnið G var talinn hafa haft milligöngu um lánveitingu M til B og E. Er málið var upphaflega flutt fyrir héraðsdómi 12. marz 1954, virtist M hafa reist kröfu sína einungis á víxilárituninni, þannig, að M ætti kröfu á hendur B og E samkvæmt "74. gr. laga nr. 93/1933. Við síðari málflutning virðist rökstuðningur M hafa verið sá sami og við fyrri málflutning, enda laut úrlausn héraðs- dóms einvörðungu að þessum atriðum. Gögnin voru þó ónóg til að úr því yrði skorið, hvort 74. gr. ætti við. Þannig skorti ýtarlega vitneskju um skipti G við M annars vegar og B og E hins vegar, um stofnun h/f Laugavegsskálans, sem lántakan var talin standa í sambandi við, og reikn- inga hlutafélags þessa á þeim tíma, er hér skipti máli, og svo um samband B og E við hlutafélagið. Málið var því svo vanreifað, að ómerkja varð hinn áfrýjaða dóm og málsmeðferð og vísa málinu frá dómi ...........00....... 520 Hinn 7. des. 1946 lét W skrásetja hér á landi orðið Volsey (átti að vera Wolsey) fyrir prjónaðar fatnaðarvörur, og var skrásetningin auglýst 31. des. 1948. Veturinn 1952—53 og sumarið 1953 fluttu þeir E og K inn og seldu í verzlunum kvensokka með merkinu Woosley. Wolsey Ltd. höfðaði mál á hendur þeim E og K og krafðist þess, að þeim yrði dæmt óheimilt að selja prjónaðar fatnaðarvörur með vörumerk- inu Woosley, að þeim yrði dæmd hin þyngsta refsing, sem lög leyfa, að þeim yrði dæmt að greiða stefnanda bætur fyrir tjón hans af athæfi þeirra, þó eigi undir kr. 1000,00, og að upptækt yrði dæmt það af vöru þessari, sem enn fyndist í vörzlu þeirra. Í málinu brast allar skýrslur um fyrirtæki það í Tennessee í Bandaríkjunum, að nafni Woos- ley, sem talið var hafa framleitt kvensokka þá, er þeir E og K seldu, svo sem, hversu lengi það hefði verið rekið CKKXIV Efnisskrá. með nafninu Woosley, hvar og hvenær það hefði verið skrásett, sé því að skipta, hvar það seldi varning sinn og hvort nokkur átök hafi áður orðið milli þess og stefnanda út af vörumerkinu. Eigi sást, að fyrirsvarsmönnum Woos- ley hefði verið gert viðvart um málssóknina. Þá tilfærði stefnandi eigi lög, er veittu honum aðild eða heimild til upptöku, sbr. 115. gr. laga nr. 27/1951 per analogiam. Stefn- andi greindi eigi hámark þeirra skaðabóta, sem hann taldi sig eiga tilkall til úr hendi E og K, enda þótt hafa beri uppi Í máli kröfu um ákveðna fjárhæð, svo fljótt sem kost- ur er, og eigi síðar en fyrir munnlegan málflutning í hér- aði, sbr. áður 5. gr. tilskipunar 15. ágúst 1832 og nú 88. gr. laga nr. 85/1936. Var þannig svo mikil vöntun á skýrum málatilbúnaði, gagnasöfnun og reifun málsins, að ómerkja varð hinn áfrýjaða dóm í málinu og málsmeðferð þess og vísa málinu frá héraðsdómi ............0000.0.0..00 nn Hreppsnefnd S-hrepps höfðaði 23. febr. 1951 með stefnu til Sjó- V/s og verzlunardóms Rvíkur mál á hendur Skipaútgerð ríkis- ins „til viðurkenningar á bótaskyldu tjóni, er m.s. Þyrill olli á hafskipabryggju Bíldudals aðfaranótt 21. apríl f. á.“, og svo til viðurkenningar „sjóveðs í m/s Þyrli fyrir væntanleg- um bótum“. Í kröfugerð þessari var hvorki tiltekin fjárhæð dómkröfu né tjón það nægilega afmarkað, sem krafizt var bóta fyrir. Voru dómkröfurnar því ódómhæfar, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1936. Varð því að ómerkja héraðsdóminn og meðferð málsins í héraði og vísa málinu frá Sjó- og verzlunarðóminum ..............20.0..0e enn Oddur lá hinn 30. janúar 1954 við bryggju í Ólafsvík, og var v/b Orra lagt utan við hann, þannig að stefni beggja vissu Í sömu átt. Afspyrnurok gerði, og tóku landfestar v/s Odds að slitna. Var v/s Oddi þá siglt frá bryggjunni með v/b Orra utan á sér. Slitnaði v/b Orri síðan frá v/b Oddi, og rak v/b Orra undan veðri upp á sker, og eyði- lagðist hann. Eigendur v/b Orra sóttu eigendur v/s Odds til skaðabóta fyrir bátstapann. Í málinu var eigi kannað til neinnar hlítar, hverjar af festum v/s Odds slitnuðu og hvernig var ástatt um festingar hans, er ákveðið var að leggja honum frá bryggjunni, hvort v/s Oddi hefði verið unnt án mikils háska að halda sig við bryggjuna lengur heldur en hann gerði, eftir að fárviðrið skall á, hvaða ráð hefðu skipverjum á v/s Oddi verið tiltækileg til bjargar sínu skipi og bjargar v/b Orra, án þess að stofna sér og v/s Oddi í bráðan háska. Í héraðsdóm vantaði alveg grein- argerð hinna siglingafróðu dómenda um þau efni, er rakin voru, og svo rök um þau og ályktanir, er reistar væru á þeim rökum. Gagnasöfnun og reifun málsins í héraði var 290 Efnisskrá. CXKXV Bls. því eigi nægilega rækileg, og héraðsdómendur gættu eigi fyrirmæla 193. gr. laga nr. 85/1936. Var héraðsdómurinn því ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ..........000ceeneen 0. ..0.. 68T b) Opinber mál. A var sóttur til sakar m. a. fyrir brot gegn 217. gr. laga nr. 19/1940. Héraðsdómari lagði eigi dóm á þetta ákæruatriði. Þá lét héraðsdómari undan falla nauðsynlega rannsókn á tjóni B, sem krafðist bóta á hendur A fyrir árás, áverka og fataskemmdir, sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. Héraðsdóm- urinn var ómerktur og málinu vísað heim í hérað, einnig að því er varðaði samákærða, K ........0..0000000.000.. 16 Opinber mál. Sjá réttarfar. Fundið að því, að héraðsdómari hafði látið undir höfuð leggjast að heitfesta vitni og kveða á um málsvarnarlaun ........ 11 A var sóttur til saka m. a. fyrir brot gegn 217. gr. laga nr. 19/ 1940. Héraðsdómari lagði eigi dóm á þetta ákæruatriði. Þá lét héraðsdómari undan falla nauðsynlega rannsókn á tjóni B, sem krafðist bóta á hendur A fyrir árás, áverka og fataskemmdir, sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. Héraðs- dómurinn var ómerktur og málinu vísað heim í hérað .. 16 Héraðsdómari gaf út framhaldsákæru á hendur J, sem sakaður var um ólöglega vinsölu, fyrir að hafa selt nafngreindum manni vín. J neitaði sakburði þessum, og brast héraðsdóm- ara því heimild til ákæru, sbr. 114. gr. og 118. gr. laga nr. 21/1951 .......00000000 ess 206 Dómari skoðar staðhætti, þar sem bílslys varð, og lýsir þeim í dómi .........000essss rr 229 Ðómsmálaráðuneytið veitir leyfi til kæru ...........00.000... 348 Sagt í dómi Hæstaréttar, að meðferð máls þriggja manna, er gerzt höfðu sekir um stórfelld gjaldeyrisbrot, hefði átt að haga samkvæmt 131—136. gr. laga nr. 27/1951, sbr. a- og b-lið 2. tl. 130. gr. sömu laga .......00000000nsn0 nn. 628 Peningar. E var framkvæmdastjóri og aðalhluthafi h/f S, sem var eig- andi v/s Sæfara. A, er var mágur E, lét í té dýptarmæli, sem hinn 25. okt. 1945 var látinn í nefnt skip, og áskildi A sér eignarrétt að dýptarmælinum, unz hann væri að fullu greiddur. Á uppboði, sem fram fór á skipinu 25. febr. 1946, keypti E skipið f. h. dóttur sinnar, en dýptarmælirinn var eigi boðinn upp. Í júní 1947 var skipið selt þeim B og C á leigu, en dýptarmælisins eigi getið í leigusamningnum. Skipið fór á síldveiðar, en fórst 30. júlí 1947. A stað- CKKKVI Efnisskrá. Bls. hæfði, að dýptarmælirinn hefði alltaf fylgt skipinu og týnzt með því. Þeir B og C höfðu vátryggt dýptarmæli í skipinu og veitt viðtöku vátryggingarfé fyrir hann. Þeir gátu eigi leitt líkur að því, að hér hefði verið um annan dýptar- mæli að tefla en þann, sem A hafði látið í skipið. Bar því B og C að halda sérgreindu vátryggingarfé því, sem þeir fengu fyrir dýptarmælinn, og standa A skil á því, og þar sem skyldu B og C var þannig háttað, sætti hún eigi fyrn- ingu samkvæmt 3. gr. laga nr. 14/1905 .................. 94 Rangar skýrslur. Sjá yfirvöld. Refsingar. F stal peningaveski úr vasa manns. F hafði margsinnis áður verið refsað fyrir þjófnað og önnur brot. Refsing hans var ákveðin samkvæmt 72. gr. laga nr. 19/1940 .............. ti V var að kveldlagi og fram á nótt í húsi Þ og neytti þar áfengis. Kvað hann lítils háttar hafa svifið á sig. Þ sagði, að sér hafi eigi virzt V mikið drukkinn, er hann kvaddi, en það hafi mátt sjá það á honum. E bar, að hann og V hefðu lítið eitt neytt víns, áður en þeir komu til Þ, en drukkið þar létta vínblöndu. Hafi V orðið eitthvað kenndur, en eigi hafi það verið mikið. V tók því næst bifreið sína og ók henni nokkurn spöl, en festi hana síðan í fönn. Lögreglu- maður, sem þarna kom að, bar, að V hafi verið mikið drukkinn, hann hafi verið óstyrkur á fótum, hann hafi haldið, að hann hefði slökkt á bifreiðinni, þótt hún væri Í gangi, og skýrslur hans hafi verið sífelldar endurtekn- ingar og mjög ruglingslegar. Lögregluvarðstjóri, er á vett- vang kom, bar mjög á sömu lund og hinn lögreglumaður. inn. V neitaði að láta taka sér blóð, og varð eigi af því. Sannað var talið, að V hefði ekið í beinu framhaldi af áfengisneyzlu og með áhrifum áfengis. Þar sem um ítrek- un var að tefla, var V dæmt 15 daga varðhald samkvæmt 1. mgr. 24. gr. og 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. mgr. 4. og 14. gr. laga nr. 24/1941 „............0000.... 107 F sat að sumbli 11. jan. 1956 með stúlkunni L í herbergi hennar. H vatt sér inn með áhrifum áfengis, að sögn L, og fór eigi, þótt L og húsfreyja hafi beðið hann þess. Lenti þeim F og H síðan saman. Kvaðst F hafa ætlað að láta H út og dró skeiðahníf í áflogunum úr slíðrum sínum og rak hann í bakið á H tvisvar sinnum. Læknir fann tvö sár á baki H, annað 3 cm breitt, rétt vinstra megin við hrygginn, um það 7 cm djúpt, og endaði það í millirifjabili. Loft fór inn og út um sár þetta við öndun. Var af því ljóst, að brjóst- Efnisskrá. CXXXVII Is. himnan var særð. Hitt sárið var dálítið neðar, hægra megin á bakinu, og var 5 cm breitt og 9 em djúpt, og endaði á rifi. Auk þess var skurður á vinstri augabrún. Eigi var talið, að H myndi hljóta varanlegt mein af áverkunum. F var dæmt 18 mánaða fangelsi samkvæmt 218. gr. laga nr. 19/1940 117 G ók á jeppa á fimm metra breiðum, upphleyptum malarvegi með lausum steinum á einstaka stað og ójöfnum, þar sem steinn hafði dregizt til undan hefiltönn. G ók á 23—25 enskra mílna hraða að sjálfs sín sögn og á eigi mikið yfir 30—40 km hraða að vætti sjónarvotts, en eigi hart að vætti konu, sem var í jeppanum, og eigi mjög hart að vætti stúlku, sem einnig var í jeppanum. Bíllinn lenti í holu, að sögn G, hentist þá til og steyptist, er G steig á hemil. Húsið þeyttist af jeppanum og farþegarnir, þrjár konur og þrjú stálpuð börn, köstuðust úr honum. Ein konan fórst, en önnur hlaut skurð á fæti, heilahristing og lost. Dæmt var, að telja verði, að of hart hefði verið ekið eftir aðstæðum, hæfni öku- manns og ástandi jeppans, sem reyndist eigi öruggur Í stýrisgangi. Þetta varðaði G við 1. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og við 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Jeppinn var skráð- ur fyrir þrjá farþega. Hafði G því brotið gegn 3. mgr. 14. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 1. mgr. 38. gr. sömu laga. Honum var og refsað samkvæmt 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940. Refsingin var þriggja mánaða varðhald. Auk þess var hann sviptur ökuréttindum ævilangt .........0.000.00 000... 229 Samkvæmt 4. tl. 30. gr. laga nr. 112/1941 skal inngangur í veiðikrær vita undan straumi, og má leiðari frá girðingu aldrei liggja upp á móti straumi né girðingu að öðru leyti vera þannig hagað, að hætta sé á, að hún taki fisk, sem leitar út úr á eða árósi. Taka ákvæði þessi til veiðitækja, sem eru Í sjálfu straumvatninu og leirusvæði þess. J hafði 1953 og allt frá 1942 stundað laxveiði á leirusvæðum Urriða- ár fyrir landi LitluFellsaxlar og Fellsaxlarkots í Borgar- firði, þannig að hann notaði girðingu með veiðikró, og vissu op veiðikróar og leiðarar gegn straumstefnu Urriðaár. Sagt í dómi, að aðal-straumstefna ár verði að ráða því, hvernig op veiðikróa snúa og leiðarar frá girðingu liggja og það jafnt, þótt veiðitæki séu staðsett á leirusvæði árinnar, þar sem eigi gætir straums hennar. Veiðltæki J og notkun þeirra brutu því gegn ákvæðum 4. mgr. 30. gr. laga nr. 112/1941. Afskiptaleysi veiðieftirlitsmanns og veiðimála- nefndar um veiðigildrur J um lengri tíma þótti mega hafa valdið því, að hann hefði eigi talið verknað sinn réttarbrot. Var því kveðið svo á, að refsing hans skyldi falla niður samkvæmt 3. tl. 74. gr. laga nr. 19/1940. S, sonur J, viður- CKXXVIII Efnisskrá. Bls. kenndi, að hann hefði stundað laxveiði fyrir föður sinn í nefndar laxveiðigildrur, S var sýknaður, enda var eigi af prófum málsins glöggt, hvern hlut hann hefði átt í veiðinni 338 G hafði 1953 og allt frá 1942 stundað laxveiði á leirusvæði Urriðaár við sunnanvert Lambhaganes fyrir landi Litla- Lambhaga með girðingu og veiðikró. Op veiðikrónna og leiðarar vissu gegn straumstefnu Urriðaár, og var G því brotlegur gegn 4. mgr. 30. gr. laga nr. 112/1941, en refsing hans var felld niður samkvæmt 3. mgr. 74. gr. laga nr. 19/ 1940, þar sem hann hafði haft nokkurt tilefni til að telja verknað sinn eigi réttarbrot vegna afskiptaleysis veiðieftir- litsmanns og veiðimálanefndar af tækjum hans .......... 342 Togaraskipstjóra dæmd í einu máli refsing fyrir fiskveiðibrot, framin á mismunandi tímum, sbr. 77. gr. laga nr. 19/1940 318 H, J og F voru örir af víni á gangi í miðbæ Rvíkur. Sló þá H allt í einu og fyrirvaralaust F hnefahögg í andlitið, og féll F við höggið. H sló F enn tvö högg í andlitið, eftir að hann var fallinn. Skildu þeir H og J við F að svo búnu. Samkvæmt læknisvottorði voru gervitennur F brotnar, hann var mikið þrútinn í andliti, smáskráma var á höku og smá- vægileg flumbra á vinstri augabrún. Nefrótin var bólgin og marin. Varir voru mjög þrútnar og bólgnar, svo að F var erfitt um mál. Innan á neðri vör var sundurtætt sár, sem sauma varð saman. H var refsað eftir 1. mgr. 217. gr. laga nr. 19/1940 og 3. sbr. 96. gr. 1. mgr. lögreglusamþykktar Rvíkur .....00.0.0.0000000 00. 436 H og J, sem voru með áfengisáhrifum á götum Rvíkur stigu heimildarlaust upp í jeppa, sem stóð ólæstur fyrir utan hús eitt. H kom jeppanum í gang með því að slíta raf- þræði úr sambandi, ók jeppanum af stað ljóslausum og skeytti eigi margendurteknum stöðvunarmerkjum lögreglu. Lögreglu tókst eftir mikinn eltingarleik að stöðva jeppann með því að setja fyrir hann vegartálma. Takan á jeppan- um varðaði þá H og J við 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940. Akstur með áfengisáhrifum varðaði H við 1. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og gegn 2. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og svo við 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954. Akstur H án bifreiðastjóraréttinda varðaði við 1. mgr. 20. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 45. gr. sbr. 1. mgr. 96. gr. lögreglusamþykktar Rvíkur nr. 2/1930. Akstur ljóslausrar bifreiðar varðaði H við 1. mgr. 7. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 43. gr. sbr. 1. mgr. 96. gr. lögreglusamþykktar Rvíkur nr. 2/1930. Of hraður og ógætilegur akstur varðaði H við 2. mgr. 26. gr., 1. mgr. 27. gr. sbr. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. Efnisskrá. CXXKIX Bls. laga nr. 24/1941 og svo 46. gr. sbr. 96. gr. lögreglusamþykkt- ar nr, 2/1930. Óhlýðni við stöðvunarmerkjum lögreglu varð- aði H við 2. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar. Brot H á einstefnuaksturs- reglum varðaði við 1. mgr. 5. gr. sbr. 1. mgr. 14. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 28. gr. lögreglusamþykktar, sbr. 11. kafla auglýsingar nr. 53/1955. H var dæmt sex mánaða varðhald og sviptur ökuleyfi ævilangt .................. 436. J, er dæmdur var fyrir brot á bifreiðalögum, áfengislögum og 1. mgr. 259. gr. laga nr. 19/1940 var dæmt 45 daga varð- hald, skilorðsbundið, samkvæmt VI. kafla laga nr. 19/1949, sbr. lög nr. 22/1955 .....0020000s0eesssr sr 436. K ók hinn 28. sept. 1955, kl. 6 að kveldi, frá sauðfjárrétt í Borgar- firði á hálfkassabíl með farrými handa 10 farþegum. Í bif- reiðinni voru 9 farþegar og 20 sauðkindur á palli hennar. Enginn hraðamælir var í bifreiðinni, en K taldi sig hafa ekið með um 30 km hraða á klst. Vegurinn, sem var ruddur, lá eftir hárri brekkubrún með nokkurn hliðarhalla, og var ytri brún vegarins, sem liggur í brekkubrúninni, mjög laus. Vegurinn var mjög blautur vegna mikillar rigningar um daginn, en eigi voru á honum vilpur, pollar eða slörk. Er K mætti annarri bifreið á melbrúninni, kvaðst hann hafa dregið úr ferð sinni, en eigi vera viss um, að hann hafi skipt um ganghraðastig. En er hann ætlaði að sveigja inn á veginn aftur, rann bifreið hans yfir veginn, og fóru hægri hjól hennar fyrst út af honum. Rann bifreiðin þannig um 13 metra, án þess að K tækist að koma henni upp á veginn aftur, og valt hún síðan niður brekkuna nokkrar veltur og stöðvaðist á hvolfi í mýri, um 35 metra Írá þeim stað, er henni hvolfdi. K og tveir menn komust út úr henni, en hinir lágu undir henni, unz menn komu rétt á eftir til og veltu bifreiðinni ofan af þeim. Tveir þeirra voru látnir af höfuð- áverkum. Þriðji farþeginn var með stórt svöðusár á höfði og sýndi eftir það andleg örkuml að dómi læknis. Tveir voru rifbrotnir og meiddir, en aðrir skrámaðir, og einn í yfirliði. Orsakir slyssins mátti rekja til þess, að K hafði ekið of tæpt og of hratt á brekkubrúninni og lent við það í hinni lausu möl. Honum var dæmd refsing samkvæmt 215. og 219. gr. laga nr. 19/1940, 9. gr. og 1. mgr. 27. gr. laga nr. 23/1941 og 2. gr. og 3. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941. Var refsing hans ákveðin kr. 5000,00 sekt, til vara 35 daga varð- hald. Hann var sviptur ökuréttindum ævilangt. Einn dómari vildi dæma 60 daga varðhald .............000.00000.0... 476. Hinn 2. sept. 1956 kom m/s Tröllafoss til Rvíkur frá New York. Í skipinu fannst nokkur tollsvikinn varningur, vín, tóbak, barnafatnaður. Nokkrir skipverjar gengust við varningi CKXL Efnisskrá. Bls. þessum. Daginn eftir vísuðu tveir drengir tollverði á pappa- kassa á brúarvæng skipsins og annan pappakassa á reyk- háfnum. Voru sex eins lítra flöskur af spíritus í hvorum kassa. Þar sem hér var um áfengi að tefla, sem eigi hafði verið sagt til við komu skipsins, en einhver skipverja hlaut að eiga, bar skipstjórinn á skipinu ábyrgð á því samkvæmt 3. mgr. sbr. 6. mgr. 4. gr. áfengislaga nr. 58/1954. Refsingin þótti skv. 2. tl. 33. gr. sömu laga hæfilega ákveðin kr. 5200,00 sekt Í menningarsjóð. Hins vegar varð skipstjóranum eigi dæmd refsivist til vara, þar sem eigi var í ljós leitt, að hann hefði átt nokkurn þátt í brotinu né að það hefði verið framið með vitund hans ..................0.. nn sen öll Hinn 25. sept. 1955, kl. milli 12.00 og 12.30, ók Á á umferðarsteina syðst á Kaplaskjólsvegi. Hann lá afklæddur uppi í rúmi, er tveir lögreglumenn komu heim til hans um 40 mínútum seinna. Var þá allt tal hans ruglingslegt og drafandi að Þeirra dómi og hann viðurkenndi að þeirra sögn akstur með áfengisáhrifum, en eigi vildi hann fara til blóðtöku. Er þrír lögreglumenn komu síðar með handtökuúrskurð, var þeim sagt, að Á hefði verið gefið svefnlyf og svæfi hann. Í dómi neitaði Á því, að hann hefði ekið með áhrifum áfengis, en kvaðst nóttina fyrir ökuóhappið lítið hafa sofið vegna áhyggja út af veikindum konu sinnar. Kveðst hann því eftir Ökumistökin hafa drukkið tvöfaldan sjúss. Ó, sem sá Á aka á umferðarsteinana, taldi hann timbraðan og titrandi, en eigi beinlínis ölvaðan. N, er talaði við Á rétt áður, kvaðst alls engin ölvunareinkenni hafa séð á honum, og hreyfingar hans hafi verið styrkar. Eigi þótti fullsannað, að Á hefði verið með áhrifum áfengis við akstur bifreiðar í merkingu 1. mgr. 23. gr. laga nr. 3/1941, 2. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954. Sannað var hins vegar, að Á hefði verið miður sín við aksturinn, og varðaði það við 3. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941. Þá braut hann með gálauslegum akstri gegn 1. mgr. 27. sbr. 38. gr. sömu laga. Honum var dæmd 2000 króna sekt til ríkissjóðs, til vara 15 daga varðhald, og samkvæmt 39. gr. laga nr. 23/1941 var hann sviptur ökuleyfi ævilangt, enda hafði hann með dómi 12. jan, 1954 verið dæmdur til greiðslu kr. 1000,00 sektar og sviptur ökuleyfi í sex mánuði fyrir brot á áfengislögum og bifreiðarlögum ..................00.000 0000 544 K bar, að hann hefði kvöld eitt keypt eina flösku af hvannaróta- brennivíni og hafi þeir J farið með hana á skrifstofu nokkra og setið yfir henni hálfa aðra klukkustund. Í upphaflegum prófum málsins skýrði K svo frá, að J hefði neytt vínsins með honum og komizt lítils háttar undir áhrif áfengis, en síðan kvaðst K eigi hafa tekið eftir því, hvort J hefði neytt Efnisskrá. CXLIL Bls. vinsins. Ræstingakonan Á bar, að hún hefði séð þá báða, J og K drekka á skrifstofunni og hafi J verið með áhrifum áfengis, enda skrafhreyfari en hann á vanda til. Síðan ók J þeim K og Á heim til K að H-gerði 80 og dvaldist þar nokkra stund, en eigi kom fram vætti um drykkju hans þar. M og F, sem bjuggu í þessu húsi, sáu jeppa staðnæmast fyrir utan það og mann, sem síðar reyndist vera J, ganga fram með honum, reikulan mjög í spori. Töldu þau hann ölvaðan. Með honum voru þá kona og K. J ók nokkru síðar á brott. Samkvæmt kæru M fóru lögreglumenn heim til J. Sögðu þeir, að aflvél í bíl J hefði verið heit og augljós ölvunarein- kenni á honum. Blóð hans reyndist innihalda 1,69%, af vín- anda. J neitaði því, að hann hefði drukkið vín á skrifstof- unni né heima hjá K, en hann kunni að hafa látizt eitthvað dreypa á. Hins vegar hefði hann drukkið um það bil % úr flösku, er hann kom heim til sín. Framkomin vætti, dvöl J á skrifstofunni yfir víni og önnur gögn voru talin nægar sönnur fyrir því, að J hefði verið með áfengisáhrifum, og var honum refsað samkvæmt 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Refsing var ákveðin 1500 króna sekt til ríkissjóðs, til vara 10 daga varðhald og ökuleyfissvipting sex mánuði 586 Þá er togarinn S, eign Bæjarutgerðar Rvíkur, kom til Rvíkur frá útlöndum 21. nóv. 1956, fannst við leit í lest hans undir veið- arfærum matvæli, smjör, smjörlíki, dósamjólk og saft, að tollverði kr, 9.755,00. Matvælin höfðu verið keypt í Dan- mörku, og skipstjórinn, I, kvittað fyrir viðtöku þeirra, en þau höfðu eigi verið skráð á skipsforðalista, enda kvaðst matsveinninn, sem skipsforðalistann gerði, eigi hafa vitað um þau. Þar sem matvælin voru eigi meiri en alvanalegt er að nota í skipum og eigi sett á reglulegan felustað og I full- yrti, að eigi hefði verið ætlun sín að skjóta þeim undan toll- afgreiðslu, voru eigi efni til að dæma I fyrir brot á 1. mgr. 38. gr. laga nr. 68/1956. Hins vegar varðaði vanræksla hans á því að gefa tollgæzlumönnum skýrslu um matvælin við 30. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123/1938 og 42. gr. sbr. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 68/1956. Var I dæmd fyrir þetta kr. 2500,00 sekt til ríkissjóðs, til vara 12 daga varðhald .............. 597 Manni refsað fyrir stórfelld brot gegn gjaldeyrislöggjöf, og rangar skýrslur, sem hann gaf yfirvöldum til að ná undir sig gjaldeyri, og brot á bókhaldslöggjöf. Tveimur mönn- um refsað fyrir stórfelld gjaldeyriskaup af honum. Níu mönnum refsað fyrir gjaldeyriskaup í smáum stíl. Sjá nán- ar undir fyrirsögninni gjaldeyrisbrot .........2..0.0000.0... 628 Rangar skýrslur S í gjaldeyrisbeiðnum vörðuðu hann við 1. mgr. i CXLII Efnisskrá. a. AÐA Bls. 146. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 22. gr. laga nr. 7TO/1947 og 1. mgr. 11. gr. laga nr. 88/1953, en hins vegar var S sýknaður af ákæru um brot gegn 248. gr. laga nr. 19/1940, þar sem önnur refsiákvæði, er hann var dæmdur eftir, töldust tæma sök hans .........0.0...sees ss 628 2. Einstakar refsingar og önnur viðurlög. Sekt dæmd og varðhald sem vararefsing: Fjárhæð sektar kr. 5000,00 Varðhald 50 daga .......... 11 — — — "4000,00 — T mán... 74, 176, 407, 487 — — — 7400,00 — 40 daga .......... 783 — — — 500,00 — 3 — 111 — — —- 10000,00 — 50 — 206 — — — 80000,00 — T mán. .......... 241 — — — 100000,00 — 9 — 248 — — — 120000,00 — 10 — 318 — — — 30000,00 — 100 daga .......... 459 — — — 5000,00 — 35 — 476 — — — 5200,00 Vararefsing eigi dæmd .... 511 — — — 2000,00 Varðhald15 daga .......... 544 — — — 1500,00 — 10 — 586 — — — 2500,00 — 12 — 597 — — — 120000,00 — 8 mán. .......... 628 — — — 130000,00 — 8 — 628 — — — 180000,00 — IO mán. .......... 628 — — — 3000,00 — 15 daga .......... 628 — — — 500,00 — d — 628 — — — 1000,00 — T 628 Varðhald dæmt ............20000.0. 0... 107, 229, 436, 628 Fangelsi dæmt ............2000000 000. T1, 117, 206 Upptaka eignar .... 74, 78, 176, 206, 338, 342, 407, 487, 511, 628 Svipting verzlunarleyfis ...............0..00.. nn 628 Svipting ökuleyfis ............ 23, 107, 229, 436, 476, 544, 586 . Svipting kosningarréttar og kjörgengis ................... 71 Réttarfar. sá til ferða K fram undan bifreið sinni, en tókst svo illa aksturinn, að hann ók á K, eftir að hún var komin upp á gangstétt við götuna. A játaði, að hann bæri einn sök á SIYSiNnu .........200.002.00.. ens 1 Í máli út af umferðarslysi var vátryggingarfélagi, þar sem bifreið var vátryggð, stefnt til réttargæzlu .............. 1 A sótti B til greiðslu víxils. B staðhæfði, að víxillinn hefði verið framseldur þriðja manni, eftir að hann var greiddur. Vörn þessi komst ekki að í víxilmáli, þar sem víxillinn bar það Efnisskrá. CXLIII ls. alls ekki með sér, að hann væri greiddur, sbr. 208. gr. laga nr. 85/1936 .......000000000.0ssss ss 23 A höfðaði mál á hendur B til greiðslu skuldar og lagði fram ósundurliðaðan yfirlitsreikning yfir viðskipti aðilja, sem hann taldi stafa frá B, en skýrði viðskiptin ekki að öðru, enda taldi A skuldina viðurkennda m. a. með greiðslum upp í hana. B mótmælti því, að reikningurinn væri gerður á sínum vegum, og væri hann ósundurliðaður, rangur og órökstuddur. B skoraði á A að sundurliða og rökstyðja kröfu sína, en Á varð eigi við því. Héraðsdómari vísaði mál- inu frá dómi, og staðfesti Hæstiréttur þá niðurstöðu ...... 30 A höfðaði mál á hendur B og lagði fram við þingfestingu máls- ins stefnu, þar sem sagði: Krafa þessi er vegna dvalar H. H. á Elli- óg hjúkrunarheimilinu G. A vildi nú fá viku- frest til að rita greinargerð og afla skjala. B neitaði um frest. Mælt var í héraðsdómi, að A hefði borið þegar við Þþingfestingu, að gera ýtarlega grein fyrir kröfum sínum og leggja fram þau skjöl, sem hann reisti kröfur sínar á. Þar sem hann lét þetta undir höfuð leggjast, var málinu vísað frá dómi vegna vanreifunar. Hæstiréttur staðfesti dóminn ............2200220000nn ss ö3 K taldi sig hafa „erfðaleigusamning“ að landi í K-hreppi. Mað- ur hennar, M, framseldi A hluta af því. Nokkru síðar leyfðu stjórnvöld „að ráðstafa byggingarlóðum úr landinu sam- kvæmt skipulagi“ og sögðu „erfðaleigu“ upp. A flutti timb- urskúr á landið, og þar brann skúrinn, en A sótti ekki um formlega útmælingu landsins, og að tveimur árum liðnum úthlutaði byggingarnefnd öðrum lóðinni. A höfðaði nú skaðabótamál á hendur K og M vegna missi landsins. Hæstiréttur sagði, að eigi hefði legið fyrir héraðsdómi gögn um það, hvaða rétt K hafði yfir landinu né með hvaða heimild land þetta var aftur tekið af A og hvernig hann brást við þeirri töku. Var málið því svo vanreifað, að ómerkja varð héraðsdóminn og vísa málinu frá dómi .... K var ráðinn á vélbát Á við fiski frá 1. jan. til 31. maí 1953. K fékk Þ til að taka við störfum sínum á vélbátnum frá 7. apríl, og andmælti Á því eigi. Hinn 7. maí vildi Á einungis greiða Þ kauptryggingu, en eigi aflahlut, sem var hærri, þar sem Þ hefði verið ráðinn án samráðs við sig og hefði eigi meiri rétt á hendur sér en K. Þ taldi sig hafa ráðizt til Á samkvæmt gildandi kjarasamningum frá 31. des. 1952, en þetta væru heildarsamningar og aðrir samningar ógildir um kjör. Á hefði og engan fyrirvara gert um önnur kjör. Sök- um þessa ágreinings hætti Þ vinnu hjá Á og fól verkalýðs- og sjómannafélagi á staðnum að heimta andvirði aflahlutar úr hendi Á. Á krafðist frávísunar, þar sem krafa Þ væri sér cs Gt CXKLIV Efnisskrá. Bls. óviðkomandi og Þ hefði átt að beina henni gegn K, sem ábyrgð hefði borið á ráðningu hans. Þessi varnarástæða gat eigi leitt til frávísunar málsins ..........00.0000......00.. 140 Y höfðaði barnsfaðernismál gegn Z. Fyrir ábendingu hans var X dreginn inn í málið. X krafðist frávísunar málsins, þar sem M hefði gengizt við faðerninu. Héraðsdómari hratt frá- vísunarkröfu X og dæmdi málið jafnframt að efni. X kærði málið til Hæstaréttar og krafðist, að málinu, að því er hann varðaði, yrði vísað frá héraðsdómi. Y krafðist frávísunar málsins frá Hæstarétti. Þar sem efnisúrlausn hafði verið veitt í héraðsdóminum, jafnframt því sem frávísunarkraf- an var dæmd, varð dóminum eigi haggað með kæru ...... 145 Við þingfestingu máls lögðu aðiljar fram yfirlýsingu um, að sátt fyrir sáttamönnum kæmi eigi til greina. Átti héraðs- dómari því samkvæmt 15. tl. 5. gr. laga nr. 85/1936 að leita sátta með aðiljum, þá er stefndi hafði lagt fram á dómþingi greinargerð sína, sbr. 2. mgr. 106. gr. laga nr. 85/1936. Ósannað var, að héraðsdómari hefði leitað sátta í málinu. Varð því að ómerkja héraðsdóminn og málsmeðferð í hér- aði frá þeim tíma, er sátta bar að leita, og vísa máiinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ...... 155 J sótti K til skaðabóta fyrir það, að hundur K hefði orðið lambi hans að fjörtjóni. J lagði fram í málinu skýrslur, er hrepp- stjóri hafði tekið sameiginlega af fólki, er kvaðst hafa horft á árás hundsins. K mótmælti frásögn fólks þessa sem rangri og óstaðfestri. Vættis fólksins var samt eigi aflað, en slíkt var m. a. nauðsynlegt til að leiða í ljós, hvort skýrslugef- endur hefðu, hver um sig, þekkt hundinn og vitað, hver átti hann. Urðu því skýrslur þær, sem hreppstjórinn tók af fólkinu, eigi lagðar til grundvallar við úrlausn málsins .... 166 S krafðist í máli á hendur A reikningsskila út af viðskiptum þeirra frá 1947 og til stefnudags. Tímamark þetta var eigi talið nægilega glöggt. S krafðist reikningsskila að viðlögð- um dagsektum, án þess að tiltaka fjárhæð þeirra eða hvert þær ættu að renna. Enn krafðist hann, að A yrði dæmt að greiða honum þá fjárhæð, sem fullnægjandi reikningsskil sönnuðu, að A skuldaði honum. Vaxta krafðist S án þess að tiltaka í sáttakæru eða stefnu hæð vaxta eða upphafstíma þeirra. Kröfur og málsútlistun S voru of óljós til þess, að dómur yrði á málið lagður, og var því vísað frá dómi .... 233 Munnlegur flutningur máls fór fram í héraði 8. og 13. des. 1954. Hinn 28. s. m. kvað héraðsdómari upp úfskurð um öflun nýrra gagna í málinu. Fór síðan fram vitnaleiðsla í öðru lögsagnarumdæmi hinn 17. febr. 1955, og var dómara aðal- máls sent endurrit af vitnaleiðslunni ásamt 2 skjölum 22. s. m. Hinn 15. júní 1955 var málið endurupptekið og dóms- Zínisskrá. CXLV Bls, gerðir vitnamálsins lagðar fram, lögmenn aðilja endurtóku kröfur sínar, en óskuðu eigi að reifa málið frekar, og dóm- endur töldu þess eigi þörf. Hinn 2. sept. 1955 veitti dómari málflytjendum kost á að reifa málið af nýju, en þeir óskuðu þess eigi. Dómur var síðan kveðinn upp 7. sept. 1955. Meiri- hluti Hæstaréttar taldi eigi ástæðu til að ómerkja málið, þótt svo langur tími liði milli munnlegs málflutnings og dómsuppsögu, enda lægi málið fullreifað fyrir í Hæstarétti. Tveir dómendur Hæstaréttar tóku fram, að atriði hefðu verið leidd í ljós við vitnaleiðslu eftir munnlega málflutning- inn, sem miklu skipti fyrir úrlausn málsins, og virtist full ástæða til frekari reifunar af þeim sökum. Nærfellt 9 mán- uðir hefðu liðið frá munnlegum málflutningi til dómsupp- sögu og hefði málflutningurinn því eigi getað komið að því gagni, sem til er ætlazt. Hér hafi verið framið brýnt brot gegn 1. mgr. 191. gr. laga nr. 85/1936 og 44. gr. laga nr. 112/1935. Auk þess hafði héraðsdómari eigi tekið afstöðu til þeirrar málsástæðu stefnda í héraði, að stefnandi hefði kvartað og riftað of seint. Vildu þessir dómendur því ó- merkja héraðsdóm og málsmeðferð frá 15. júní 1955 og vísa málinu heim í hérað til dómsálagningar af nýju .... 259 Hreppsnefnd S-hrepps höfðaði hinn 23. febr. 1951 með stefnu til sjó- og verzlunardóms Rvíkur mál á hendur Skipaútgerð rík- isins „til viðurkenningar á bótaskyldu tjóni, er m/s Þyrill olli á hafskipabryggju Bíldudals aðfaranótt 21. apríl f. á.“ og svo til viðurkenningar „sjóveðs í m/s Þyrli fyrir væntan- legum bótum“. Í kröfugerð þessari var hvorki tiltekin fjár- hæð dómkröfu né tjón það nægilega afmarkað, sem krafizt var bóta fyrir. Voru dómkröfurnar því ódómhæfar, sbr. 88. gr. laga nr. 85/1936. Var því meðferð málsins í héraði og svo héraðsdómur ómerkt og málinu vísað frá sjó- og verzl- unarðóminum .......2000000..see se 290 Þá er Þ var í þann veginn að flytjast af landi brott, krafðist S, sem ráðizt hafði til starfa á heimili hans, löghalds í eign- um hans til tryggingar á kröfu á hendur honum vegna rift- unar á ráðningarsamningnum. Fógeti veitti Þ með úrskurði frest. Sama dag, sem fresturinn rann út, kærði S hann til Hæstaréttar. Þar sem fresturinn var að lokum kominn, er S kærði hann, þóttu kröfur hennar fyrir Hæstarétti um nið- urfellingu úrskurðarins eigi varða hagsmuni hennar að lög- um, og var málinu því vísað sjálfkrafa frá Hæstarétti og S dæmt að greiða Þ kærumálskostnað .......00000000..0.0.. 346 Sex menn höfðuðu, hver í sínu lagi, mál á hendur útgerðarfé. lagi (Ú) til greiðslu á vangreiddum aflahlut fyrir starf á vélbát Ú frá 19. janúar til 23. marz 1954 og svo til sjóveðs í bátnum. Í stefnu og greinargerð sagði, að stefnandi hefði CKLVI Efnisskrá. Bls. unnið tiltekið starf á bátnum nefndan tíma, umsamin kjör hefðu verið í samræmi við samning útgerðarmanna og sjó- manna í kaupstaðnum G, veiði bátsins hefði numið ca 400 skippundum og stefnukrafan væri áætluð, enda eigi neitt „uppgjör“ fengizt frá Ú. Skorað var í greinargerð á Ú að leggja fram yfirlitsreikning um hlut stefnanda, en eigi hafði stefnandi krafizt reikningsskila fyrir málshöfðun, og eigi gerði hann í málssóknarskjölum sínum fyrir héraðsdómi grein fyrir greiðslum Ú til hans. Eigi lagði stefnandi heldur fram í málinu skipsrúmssamning sinn, skipshafnarskrá bátsins né kjarasamninginn. Málið var dæmt í héraði, án þess að Ú reifaði það. Þrátt fyrir það þótti málatilbúnaður og málsreifun stefnanda í héraði svo ófullkomin, að héraðs- dómari hefði eigi átt að leggja dóm á sakarefni. Var máls- meðferð og héraðsdómur því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi, en þar sem útivist Ú leiddi til þess, að málið var dæmt í héraði algerlega óreifað af hans hendi, þótt hon- ur væri í lófa lagið að skýra það, var honum, sem áfrýj- aði héraðsdómi, dæmt að greiða málskostnað í Hæsta- FÉLL 00... 351, 354, 356, 359, 362, 365 Úrskurður kveðinn upp í einkamáli um öflun frekari skýrslna Og SASNA. .........20000 0 435 Trésmiðurinn J vann að smíði skála. Hann féll af þaki hans og braut hælbein vinstri fótar. Hann sótti eiganda skálans til skaðabóta vegna vöntunar á öryggisútbúnaði við byggingar. framkvæmdirnar. Málið vár sótt og varið sér í lagi um skaðabótaskylduna, sbr. 5. mgr. 71. gr. laga nr. 85/1936 .. 414 Víxilmáli um þrjá víxla, sem þingfest var 31. jan. 1957, var vís- að frá héraðsdómi, þar sem víxlarnir voru eigi lagðir fram fyrr en á dómþingi 13. febr. s. á., þrátt fyrir það, að innan handar var að leggja þá fram þegar við þingfestingu. Auk þess höfðu eigi verið lagðar fram dómgerðir af löghaldsgerð, sem staðfestingar var krafizt á í málinu. Var því staðfest- ingarmálinu einnig vísað frá dómi ...................... 431 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hendur G forstjóra til greiðslu kr. 83.812,64 samkvæmt svo- - nefndum yfirlitsreikningi frá Frystihúsinu á Bíldudal, þar sem inneign vélbátsins var talin kr. 133.812,64, en í greinar- gerð E sagði, að G hefði greitt kr. 50.000,00 af reikningn- um, Í greinargerð G 5. nóv. 1953 var því neitað, að reikning- urinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann rangur, ósundurliðaður og órökstuddur. G kvaðst hafa greitt rúm- lega kr. 46.000,00 af stefnukröfunni og eiga gagnkröfur á hendur E. Á dómbþingi 18. febr. 1954 lagði G fram áskorun til E að leggja fram sundurliðaðan reikning um viðskipti að- ilja. Hinn 31. maí s. á. kom fyrirsvarsmaður E fyrir dóm, en Efnisskrá. CXLVII Bls. hvorki komu þá fram sundurliðaðir reikningar né verulegar skýringar um viðskipti aðilja. Hinn 15. marz 1956 var talið, að gagnasöfnun væri lokið. Þá er málið var dómtekið 19. júní 1957, var af hendi E lagt fram viðskiptayfirlit ásamt nótum og endurrit af bréfi, er sýndi, að endurrit gagna þess- ara höfðu verið send lögmanni E hinn 1. s. m. G krafðist frávísunar og að gögnum þessum yrði eigi sinnt. Dómur kvað svo á, að gögn þessi væru of seint fram komin, og þar sem málið var alveg vanreifað af hendi E, þrátt fyrir áskor- anir G, var því vísað frá dómi. E kærðu frávísunardóminn, en hann var staðfestur í Hæstarétti ...................... 495 Eigendur vélbáts (E) höfðuðu með stefnu 8. okt. 1953 mál á hendur G forstjóra til greiðslu kr. 90.095,65 ásamt vöxtum samkvæmt yfirlitsreikningi frá Frystihúsinu á Bíldudal, þar sem inneign vélbátsins var talin kr. 90.095,65, en í greinar- gerð E sagði, að G hefði greitt kr. 5000,00 af fjárhæðinni. Í greinargerð 5. nóv. 1953 var því neitað af hendi G, að reikningurinn væri gerður á hans vegum, enda væri hann ósundurliðaður, órökstuddur og rangur. Inneign G hjá nafn- greindu fyrirtæki hefði átt að ganga til greiðslu á skuld hans við E. Á dómþingi 18. febr. 1954 var lögð fram áskorun G til E um að leggja fram sundurliðaðan reikning yfir viðskiptin. Fyrirsvarsmaður E kom fyrir dóm 31. maí 1954, en eigi kom þá fram sundurliðaður reikningur né verulegar skýringar á viðskiptum aðilja. Kröfur E voru taldar svo vanreifaðar, að varða ætti frávísun málsins samkvæmt kröfu G. E kærði frávísunardóminn, en hann var staðfestur í Hæstarétti .... 498 M höfðaði mál á hendur B og E með stefnu 21. maí 1952 til greiðslu kr. 25000,00 ásamt vöxtum og lagði fram við þing- festingu 27. s. m. sáttakæru, stefnu, reikning og greinar- gerð. Hann skýrði málið í skjölum þessum á þá eina lund, að B og E skulduðu honum peningalán, veitt 19. júní 1947. Í greinargerð neituðu B og E því, að þeir hefðu tekið lán hjá M, og kváðust eigi skulda honum. Eftir að aðiljar höfðu haft sameiginlegan frest, lagði M fram í dómi 16. sept. 1952 víxil, að fjárhæð kr. 25.000,00, út gefinn af E 19. des. 1947 og samþykktan af B til greiðslu 19. marz 1948, en vitnið G var talið hafa haft milligöngu um lánveitingu til B og E. Þá er málið var upphaflega flutt fyrir héraðsdómi 12. marz 1954, virtist M hafa reist kröfu sína einungis á víxilárituninni, þannig að M ætti kröfu á B og E samkvæmt "74. gr. laga nr. 93/1933. Við síðari málflutning virðist rökstuðningur M hafa verið sá sami og við fyrri málflutninginn, enda laut úrlausn héraðsdóms einvörðungu að þessum atriðum. Gögnin voru þó ónóg til þess, að úr því yrði skorið, hvort "74. gr. ætti við. Þannig skorti ýtarlega vitneskju um skipti G við M annars CXLVIII Efnisskrá. . Bls. vegar og við B og E hins vegar, um stofnun Laugavegsskál- ans, sem lántakan var talin standa í sambandi við, og reikn- inga hlutafélags þessa á þeim tíma, er hér skiptir máli, og svo um samband B og E við hlutafélagið. Málið var því svo vanreifað, að ómerkja varð hinn áfrýjaða dóm og máls- meðferð og vísa málinu frá héraðsdómi ................ 520 Hinn 7. des. 1946 var skrásett hér á landi orðið Volsey (átti að vera Wolsey) fyrir prjónaðar fatnaðarvörur og auglýst 31. des. 1948. Veturinn 1952—53 og sumarið 1953 fluttu þeir E og K inn og seldu í verzlunum kvensokka með merkinu Woosley. Höfðaði þá Wolsey Ltd. mál á hendur þeim og krafðist, að þeim yrði dæmt óheimilt að selja prjónaðar fatnaðarvörur með vörumerkinu Woosley, að þeim yrði dæmd hin þyngsta refsing, að þeim yrði dæmt að greiða félaginu bætur, eigi undir kr. 1000,00 og að upptækt yrði dæmt það af nefndri vöru, sem enn fyndist í vörziu þeirra. Allar skýrslur vantaði um fyrirtæki það í Tennessee í Banda- ríkjunum, að nafni Woosley, er talið var, að hefði framleitt kvensokka þá, sem þeir E og K seldu, svo sem, hversu lengi bað hefði verið rekið með nafninu Woosley, hvar og hvenær það hefði verið skrásett, sé því að skipta, hvar það seldi varning sinn og hvort nokkur átök hefðu orðið milli þess og Wolsey Ltd. út af vörumerkingu. Eigi sást, að fyrirsvars- mönnum Woosley hefði verið gert viðvart um málssóknina. Þá tilfærði stefnandi eigi lög, er veittu honum aðild eða heimild til upptöku, sbr. 115. gr. laga nr. 27/1951 per ana- logiam. Eigi greindi hann hámark þeirra skaðabóta, er hann taldi sig eiga tilkall til úr hendi E og K, enda þótt hafa beri uppi í máli kröfu um ákveðna fjárhæð svo fljótt sem kostur er, og eigi síðar en fyrir munnlegan málflutning í héraði, sbr. áður 5. gr. tilskipunar 15. ágúst 1932 og nú 88. gr. laga nr. 85/1936. Var þannig svo mikil vöntun á skýrum málatilbún- aði, gagnasöfnun og reifun máls, að ómerkja varð hinn áfrýjaða dóm í málinu og málsmeðferð þess og vísa mál- inu frá héraðsdómi ....................00... ene... 555 Í máli H á hendur Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum, krafðist hann, að V yrði dæmd til að viðurkenna H sem fullgildan félagsmann í V með þeim réttindum og skyldum, sem því fylgdu, en til vara, að stjórn V yrði dæmd til að láta fram fara fullnaðarreikninga í félaginu og á eignum þess, og yrði H síð. an greiddur sameignarhluti hans að réttri tiltölu við stofn- framlög og þá eignaaukningu, sem orðin væri í félaginu, frá því það var stofnað og þar til lokareikningar væru gerðir. Krafa H þótti vera svo óákveðin og óljós, að hún væri eigi dómhæf, og var málinu því samkvæmt 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936 vísað frá dómi .................. 595 Efnisskrá. CXLIX Bls. V/b Orra var lagt utan á v/s Odd við bryggju, þannig að stefni beggja vissu í sömu átt. Fárviðri skall á, og tóku land- fastar v/s Odds að slitna. Var þá v/s Oddi siglt frá bryggj- unni með v/b Orra utan á sér. Slitnaði v/b Orri síðan frá v/s Oddi, og rak v/b Orra upp á sker, þar sem hann eyði- lagðist. Í skaðabótamáli eigenda v/b Orra á hendur eig- endum v/s Odds var eigi kannað til neinnar hlítar, hver af festum v/s Odds slitnuðu, né hvernig var ástatt um festingar hans, þá er ákveðið var að leggja honum frá bryggjunni, hvort v/s Oddi hefði verið unnt án mikils háska að halda sig við bryggjuna lengur en hann gerði, hvaða ráð hefðu verið stjórnanda v/s Odds tiltækileg til bjargar skipunum, án þess að stofna v/s Oddi í bráðan háska. Í siglingaðdóminum gerðu hinir sérfróðu menn enga grein fyrir þessum atriðum. Gagnasöfnun og reifun máls í héraði var því eigi nægilega rækileg, og héraðsdómendur gættu eigi fyrirmæla 193. gr. laga nr. 85/1936. Var héraðs. dómurinn því ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar ........2000000.. 6gt Með vætti umboðsmanns M á Íslandi, sem tjáðist engin um- boðslaun taka af viðskiptunum, vætti T, er milligöngu hafði um sættir, og viðurkenningu E í hljóðrituðu símtali við ramkvæmdastjóra M í London, var sannað, að E hafði lofað að kaupa af M 500 þúsund sellofanpoka síðla árs 1951. Sama efni var í pokunum og örkum, sem M hafði sent E 1951, en E eigi veitt viðtöku og M þá selt öðrum, en ÁAt- vinnudeild hafði sannreynt að beiðni E, að arkir þessar voru úr sellofani, þó með lítið eitt blökkum litblæ, og kipr- aðist það meir en Du Pont Cellophan. Samdómandi í hér- aði taldi einnig, að pokarnir væru úr sellofani. Eigi var sannað, að pokarnir væru úr verra efni en um var samið. E bar fyrst fyrir sig í héraðsdómi, að pokarnir hefðu verið afhentir of seint. Var sú varnarástæða eigi til greina tekin. Í Hæstarétti var lagt fram vottorð löggildingarstofu um stærð pokanna, og voru þeir minni en um hafði verið samið. Varnarástæða þessi var of seint fram komin, og var E því dæmdur til að greiða andvirði pokanna .............. 701 Skipulagsbreytingar á Siglufirði snertu lóðir A, nr. 194 og 19B við Vetrarbraut. Taldi A sig hafa orðið fyrir miklu tjóni og óþægindum af þessum sökum og höfðaði því bæjarþings- mál gegn Síldarverksmiðjum ríkisins á Siglufirði og Siglu- fjarðarbæ og krafðist þess, að opnuð yrði umferð um Vetr- arbrautina, að tekin yrði brott girðing milli lóða Síldar- verksmiðjanna og lóða sinna, að teknar yrðu á brott mjöl- blásturspípur frá olíugeymslu að mjölskemmu og að stefndu yrðu dæmdir til að greiða honum skaðabætur eítir mati. CL Efnisskrá. Taldi A samþykki skipulagsstjóra til lokunar á Vestur- brautinni hafa verið fengið á röngum forsendum. Kröfur A um niðurrif girðinga og brottnám mjölblásturspípna og svo um skaðabætur, vörðuðu vettvang í svo ríkum mæli, að málsmeðferð sú, er greinir í III. kafla laga nr. 41/1919 átti við um þær. A krafðist eigi tiltekinnar skaðabótafjárhæðar í stefnu, heldur vísaði um hana til mats, sem eigi var lagt fram, fyrr en hátt á annað ár var liðið frá höfðun málsins. Við athugun á aðiljaskýrslu A var ljóst, að hann hafði enga viðhlítandi grein gert fyrir tjóni því, sem hann taldi sig hafa beðið. Var málflutningurinn því andstæður ákvæð. um laga nr. 85/1936, einkum 88. og 105. gr. Var bæjarþings- máli A því vísað frá dómi ..........0000000 000. b) Opinber mál. A, sem kærður var fyrir ölvun við akstur, játaði, að hann hefði drukkið sem svaraði tvöföldum „sjúss“ nokkru áður en lög- reglumenn stöðvuðu akstur hans ................00...... G héraðsdómslögmaður var réttargæzlumaður manna, sem rétt- arrannsókn beindist gegn vegna gruns um brot á áfengis- lögum. Dómarinn hratt kröfu G um, að yfirlögreglumað- urinn S yrði settur í gæzluvarðhald, meðan á rannsókninni stæði. G kærði ákvörðun dómarans til Hæstaréttar, sem vísaði kærumálinu frá dómi, þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru. Krafa G var talin fjarri sanni, og var honum dæmt að greiða kr. 500,00 sekt til ríkissjóðs, en sæta ella þriggja daga varðhaldi, sbr. 6. mgr. 174. gr. laga nr. 2T/1951 ....00.0..00220 err Rannsókn var háð vegna gruns um brot gegn áfengislögum. G héraðsdómslögmaður var réttargæzlumaður nokkurra manna, sem rannsóknin tók til. Hann kom með sjálfs sín talvél og spólur á dómþing, en dómari kunni eigi á slíka vél og úrskurðaði, að vélin skyldi eigi notuð við réttar- höldin, G kærði úrskurðinn, en Hæstiréttur vísaði kærumál- inu frá dómi, þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru .. Lögreglumenn tóku Bandaríkjamanninn W og færðu hann til rannsóknar að Kleppi, þar sem hann var eina nótt, en var síðan sleppt að boði yfirlæknis. W höfðaði skaðabótamál á hendur ríkissjóði R fyrir löglausa handtöku og hald, sem sakaðómari hefði framkvæmt eftir tilmælum lögreglu- stjórans í Keflavík. Í málinu lagði málflytjandi R fram endurrit úr lögregluþingbók af rannsókn, sem fram fór 1950 vegna ætlaðrar ógnunar af hendi W við mann á Keflavíkur. flugvelli, en við þá rannsókn fannst skammbyssa í húsa- kynnum W. Hann neitaði, að hann ætti þá byssu. Málflytj- andi R krafðist þess, að dómari sá, er framkvæmdi rann- 23 100 102 Efnisskrá. CLI Bls. sóknina, svo og lögreglumaður, sem starfaði á Keflavíkur- flugvelli frá því 1947 og til 30. maí 1951, yrðu krafðir til vættis um, hvað þeir vissu um hina ætluðu ógnun. W and- mælti töku þessa vættis, þar sem spurningin til vitnanna varðaði fimm ára gamlan atburð og væri þýðingarlaus fyrir skaðabótamálið. Eigi þótti verða staðhæft, að svör við spurningunni væru þýðingarlaus fyrir úrlausn málsins, og var því dæmt, að hún skyldi lögð fyrir vitnin .... 170, 173 Lögreglu var tilkynnt, að bifreið K hefði rekizt aftan á kyrr- stæða bifreið á götu og að mönnum hefði sýnzt K rétt á eftir vera á gangi með áhrifum áfengis á leið heim til sín. Lögreglumenn fóru heim til K og töldu hana vera með áhrifum áfengis, en hún neitaði að fara á lögreglustöðina. Fulltrúi sakadómara B, er lögreglan hafði samband við, taldi rétt, að lögreglumennirnir flyttu K á lögreglustöðina, og kvað eigi þörf á uppsögu úrskurðar um það. Í máli ákæruvaldsins á hendur K krafðist verjandi hennar, að B viki úr sæti vegna afskipta sinna af málinu, enda hefði handtakan verið ólögleg. Fulltrúinn úrskurðaði, að hann væri eigi óhæfur til að fara með málið, sbr. 2. mgr. ið. gr. laga nr. 27/1951 og 36. gr. laga nr. 85/1936. Dómsmála- ráðuneytið leyfði kæru á úrskurðinum, sbr. 171. gr. laga nr. 27/1951. Hæstiréttur staðfesti úrskurð fulltrúans .... 348 B lá undir grun um að hafa falsað skjal og beitt því í dóms- máli og um misbeitingu eða fjársvik eða tilraun til þeirra. Hann neitaði við frumpróf sekt sinni um skjalafals og sýndi tregðu á að koma fyrir dómara til yfirheyrslu. Nauðsyn þótti að útiloka möguleika hans á því að spilla sakargögn- um. Var hann því úrskurðaður í gæzluvarðhald, sbr. 1. og 2. mgr. 67. gr. laga nr. 27/1951 .......0000000 00. 0... 359 Í ákæruskjali var talið, að bifreið, er þeir H og J tóku til ó- frjálsra afnota, hefði staðið fyrir utan húsið Ásvallagötu BA í Rvík, en samkvæmt skjölum málsins stóð hún fyrir ut- an húsið nr. SA við Sólvallagötu. Rétt var samt að dæma þeim áfall vegna nefnds atferlis, sbr. 3. mgr. 118. gr. laga nr. 27/1951 .........020000. 0000 nn renn 436 Réttarfarssektir. Sjá málflutningsmenn. Sameign. Sjá eignarréttur. Samningar. Sjá einnig kaup og sala. G átti einn lóð þá, sem nú er nr. 80 við Laugaveg í Rvík. Hinn 7. ágúst 1928 gerði hann samning við konuna S um, að þau reistu saman hús á lóðinni, sem skyldi vera tvær hæðir og ris. Lóðin skyldi vera óskipt sameign þeirra án sérstaks CLII Efnisskrá. Bls. gagngjalds úr hendi S, en kostnað af byggingu hússins skyldu þau bera að hálfu hvort. Afnot efri hæðar skyldi G hafa, en S neðri hæðar. Þau skyldu bæði hafa afnot af rishæð, meðan S ætti og notaði neðri hæð, en yrðu eiganda- skipti að neðri hæð, skyldi hinum nýja eiganda óheimil afnot rishæðar, nema samþykki G kæmi til. Forkaups- réttur var hvoru þeirra áskilinn af hins húshluta. Ef S vildi innanbúa sölubúðir á neðstu hæð, skyldi hún ein bera kostn- að af því. Gengið var strax frá meginhluta neðstu hæðar sem verzlunarhúsnæði og rekin þar verzlun. S andaðist al!l- mörgum árum eftir þetta, og hlaut konan V húshluta S í arf eftir hana samkvæmt arfleiðsluskrá. V leigði síðan L neðstu hæð hússins, og tók hann að reka þar veitingasölu. Hann gerði þær breytingar helztar á húsnæðinu, að hann tók burtu vegg, er skipt hafði í tvennt húsrými því, er að Laugavegi snýr, og braut gat á vegg milli húsrýmis neðstu hæðar og forstofu inn af vesturdyrum hússins, en úr vestur- anddyrinu er gengið upp stiga upp á efri hæð og rishæð. Hugðist L að fá þannig aðgang að vesturanddyri, salerni þar og rishæð. Samningurinn frá 7. ágúst 1928 var skýrður þannig, að V, erfingi S, væri við hann bundinn og að G og síðar erfingjar hans hefðu einkarétt að vesturanddyri hússins, gangi þar inn af, vatnssalerni á ganginum, stiga og rishæð. Samkvæmt kröfu var þeim V og L dæmt skylt in solidum að fylla með steinsteypu upp í dyraop það, sem þau höfðu brotið á forstofuvegg hússins og koma veggnum og ganginum í samt lag, er áður var, að viðlögðum 100 kr. dagsektum, er renna skyldu til erfingja G, er andaður var, en fullnægingarfrestur skyldunnar var ákveðinn 30 dagar frá birtingu dómsins. Í samningum frá 1928 var gert ráð fyrir sölubúðum á neðri hæð hússins, enda er húsið við eina aðalviðskiptagötu, og eigi var í samningnum bann við veitingasölu. Að svo vöxnu máli þótti eigi rétt að dæma Þeim V og L óheimilt að reka veitingar á neðstu hæð, án tillits til umgengni og híbýlahátta. Var krafa G og síðar erfingja hans þessa efnis því eigi til greina tekin. Eigi var talið, að V og L hefðu gengið á rétt G og erfingja hans með niðurrifi skilveggjar á neðstu hæð. Kröfur um, að vegg- ur þessi yrði aftur upp settur, voru því eigi til greina teknar 514 Sanvinnufélög. Hinn 6. ágúst 1956 úrskurðaði ríkisskattanefnd, að Samband íslenzkra samvinnufélaga (S) skyldi greiða kr. 725000,00 útsvar til bæjarsjóðs Reykjavíkur fyrir árið 1954, en S taldi sér einungis skylt að greiða kr. 327.243,69, þar sem af arði þess af skiptum við utanfélagsmenn í Rvík árið 1953, kr. Efnisskrá. CLIII Bls. 726.941,43, hefði átt að draga, áður en útsvar var álagt, tap af sams konar viðskiptum útibúsins eða útibúa S á Akur- eyri sama ár. Um þetta sagði í dómi: Í 6. gr. laga nr. 66/1945 er svo mælt, að samvinnufélög greiði útsvar af arði síðasta útsvarsárs, sem leiðir af skiptum við utanfélagsmenn, eftir sömu reglum og kaupmenn á staðnum. Samkvæmt alið 3. mgr. 8. gr. útsvarslaganna má leggja útsvar á útibú at- vinnurekanda, sem hefur heimili í annarri sveit, í því sveit. arfélagi, þar sem útibúið er staðsett, enda má þá eigi leggja útsvar að því leyti á atvinnurekandann í heimilissveit hans. Af ákvæði þessu leiðir, að álagningu útsvars á atvinnurek- andann annars vegar og útibúið hins vegar verður að ákveða af útsvarsyfirvöldum á hvorum stað, miðað við rekstur og aðrar ástæður þessara útsvarsaðilja hvors um sig á úi- svarsárinu. Þessi ákvæði taka einnig til samvinnufélaga, en þó með þeirri takmörkun, að útsvar á hvorugum staðnum má fara fram úr arði, sem leitt hefur af skiptum útsvars- aðiljans við utanfélagsmenn á útsvarsárinu. Samkvæmt þessu var heimilt að ákveða útsvar S í Rvík án tillits til þess taps, sem varð á rekstri útibús hans eða útibúa á Akur- eyri 1953 ........0.2200000 eens 236 Sáttir. Bræðurnir E og G voru eigendur verzlunarfyrirtækisins S. Þeir tóku laun sín úr sjóði þess, en létu það telja sjálfstætt fram til skatts. Skattayfirvöld sóttu S til greiðslu iðgjalda sam- kvæmt 112. og 113. gr. laga nr. 50/1946 fyrir árin 1949, 1950 og 1951 vegna starfsmanna sinna, þ. e. E og G. Við þingfest- ingu lögðu aðiljar fram yfirlýsingu um, að sátt fyrir sátta- mönnum kæmi eigi til greina. Átti héraðsdómari því sam- kvæmt 15. tl. 5. gr. laga nr. 85/1936 að leita sátta með aðilj- um, þá er stefndi hafði lagt fram greinargerð sína á dóm- þingi, sbr. 2. mgr. 106. gr. laga nr. 85/1936. Ósannað var, að héraðsdómari hefði leitað sátta í málinu. Varð því að ómerkja héraðsdóminn og málsmeðferð í héraði frá þeim tíma, er sátta bar að leita, og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar .................. 155 B ritaði samþykki sitt á víxilblað, fjárhæð kr. 350.000,00, með útgáfudegi 7. jan. 1954 og gjalddaga 1. júlí s.á., en eigi var ritað nafn útgefanda á hann. Um leið setti B með trygging- arbréfi, útgefnu 30. des. 1953, A að handveði ríkisskulda- bréf, að fjárhæð kr. 350.000,00. A kvað svo hafa verið tiltekið í tryggingarbréfinu, að víxilskuldin skyldi greiðast á 5 ár- um með jöfnum afborgunum 1. jan. og 1. júlí ár hvert. Í tryggingarbréfinu sagði, að mál út af því mætti reka fyrir bæjarþingi Reykjavíkur án undangenginnar sáttaumleitun- CLIV Efnisskrá. Bis. ar fyrir sáttanefnd. A höfðaði 8. febr. 1956 víxilmál á hend- ur B fyrir bæjarþingi Rvíkur til greiðslu eftirstöðva skuld- arinnar, kr. 245.000,00 ásamt vöxtum og kostnaði. Þar sem nafnritun útgefanda vantaði á víxilinn, er málið var dóm- tekið, varð B eigi dæmdur í víxilmáli, og ákvæði tryggingar- bréfsins þóttu eigi veita heimild til að álykta, að skuldin yrði heimt eftir tryggingarbréfinu, án þess að málið væri lagt til sáttanefndar. Var málinu vísað frá dómi ................ 508 Sératkvæði. Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í opinberu máli út af líkamsárás ..............00...0. ss sn 1l7 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í skaðabótamáli 194 Tveir Hæstaréttardómendur greiða sératkvæði í máli um riftun samnings og endurheimtu kaupverðs bæði um formhlið máls og um forsendur, að því er efnishlið varðar .............. 259 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í skaðabótamáli út af umferðarslysi .................00.... enn 312 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í skaðabótamáli út af umferðarslysi ...................0.0..0.n 0... 393 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í skaðabótamáli út af líkamsmeiðslum ................00... 0... 414 Einn dómenda Hæstaréttar greiðir sératkvæði í opinberu máli út af manndrápi og líkamsmeiðslum af gáleysi ............ 476 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í skaðabótamáli út af líkamsmeiðslum .................200 00... 534 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í opinberu máli út af ölvun við akstur ...............000. 0... vn... 586 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli út af bókagjöf til Þjóðleikhússins ....................00.00000.. 607 Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði í máli um heim- ild eiganda kjallaraíbúðar til að gera breytingar á inn- gangi Í miðstöð ............0.00.0.... sess 708 Siðferðisbrot. Sjá Skírlífisbrot Sjó- og veralunardómur. Mál út af bryggjuskemmdum ..............0.00 0000 n rn 26 Mál til heimtu aflahlutar háseta .... 140, 351, 354, 356, 359, 362, 365 Mál til skaðabóta vegna spjalla á farmi .................... 330 Mál til heimtu skaðabóta vegna slyss við togveiðar ...... 383, 534 Mál til heimtu skaðabóta vegna þess, að kaðall fór í skrúfu skips með þeim afleiðingum, að það strandaði .................. 444 Mál til skaðabóta vegna slyss á togara ..........0.0000000.0.. öTT Mál um vörumerki ...............0..000. 0. sent ö9ð1 Efnisskrá. CLV Bls. Sjóréttur, sjóveð. Timbur, sem D átti, var andstætt fyrirmælum farmsamnings- hafa flutt á þilfari skips, í stað þess að flytja skyldi það í lest, og spilltist það af ágjöf. Skipstjóri skipsins átti ser forsjármaður farmsins, eftir að hann var á skip kominn, að fara eftir fyrirmælum farmsamningshafans, sem í engu brutu gegn rétti útgerðar skipsins né farmsamningi, enda var eigi leitt í ljós, að vörusendandi né viðtakandi farmskír- teinis hafi haft heimild til að þiggja skipstjóra undan skyld- um þessum. Aðili sá, sem gerði skipið út, bar ábyrgð á háti- erni skipstjóra og þeirra manna, sem störfuðu að búlkun farmsins. Var útgerð skipsins því dæmt að greiða D tjónið á timbrinu, kr. 35.465,00, ásamt vöxtum og málskostnaði, og var D dæmt sjóveð í skipinu fyrir þessum fjárhæðum .. 330 Skaðabætur. a) Vegna vanefnda á samningi o. fl. Hinn 28. sept. 1950 gerði D tilboð um kaup á húsi K. K sam- þykkti tilboðið 7. nóv. sama ár og greiddi D hluta kaup- verðsins, en fluttist í húsið 11. s. m. Aðiljar gerðu kaup- samning um húsið 28. s. m., en felldu samninginn niður síðar. D bjó samt áfram í húsinu. K afsalaði H og Þ húsinu með afsali 15. des. 1950, þinglýstu 16. febr. 1951. Þar segir, að húsið sé selt í núverandi ástandi, sem kaupendur þekkja og hafa sætt sig við. H og Þ seldu D aftur húsið með maka- skiptasamningi 12. jan. 1951, þinglýstum 1. marz s. á. Þar segir, að húsið sé selt í núverandi ástandi, sem kaupandi þekkir og hefur sætt sig við. D kveðst hafa orðið var við raka í húsinu, er hann fluttist í það, og fljótlega eftir það. D segist hafa kvartað undan rakanum við K 29. jan. 1951 og síðar, án árangurs, en eigi kvartaði hann við H og Þ. Tveir menn, dómkvaddir að beiðni D, mátu galla á húsinu í ágúst 1951, en eigi var K tilkvödd. Hinn 30. nóv. 1951 stefndi D K til greiðslu skaðabóta fyrir „leyndan löst“ á húsinu og vanefndir á kaupsamningnum 28. nóv. 1950, er aðiljar höfðu fellt úr gildi. Hinn ". febr. 1952 lagði D fram í dómi framsal H og Þ, dags. 30. okt. 1951, til D á bótarétti sínum út af leyndum göllum, sem fram hafa komið á hús- inu og vegna vanefnda á loforðum í sambandi við kaup þeirra á því. D krafðist kr. 12.235,00 fyrir leynda galla með skírskotun til framsalsins. Þeir H og Þ vissu eigi annað um gallana en í matsgerðinni sagði, og eigi höfðu þeir kvartað við K undan göllunum. K vissi eigi um bótakröfu, framselda af H og Þ, fyrr en ". febr. 1952, er framsalið var lagt fram. Bótaréttur H og Þ, ef einhver var, var því fallinn niður vegna vöntunar á kvörtun og fyrir tómlæti. CLVI Efnisskrá. Bls. Þá krafðist D kr. 1.450,00 fyrir galla á tækjum hússins og vöntun tækis. Þessi kröfuliður var niður fallinn fyrir tóm- læti, og óvíst var, að framsalið tæki til hans. D krafðist enn kr. 750,00 fyrir tengingu á raflögn, er hann fluttist í húsið. Eigi varð séð, að D hefði hreyft þessari kröfu, er samningur- inn frá 28. nóv. 1950 var gerður, né er hann var felldur úr gildi. Var hann þegar af þeirri ástæðu eigi tekinn til greina. K bjó í húsinu til vors 1951. Krafði D hana um kr. 198,00, hit- unar- og rafkostnað. K viðurkenndi, að hún skuldaði eitthvað af þessum sökum. Þessi kröfuliður D var tekinn til greina 56 H var eigandi og umráðamaður vörubifreiðar og stundaði akst- ur frá bifreiðastöðinni S. Eitt sinn, er H ók vörufarmi úti á þjóðvegi, kom upp eldur í farminum af ókunnum orsök- um, og spilltist hann svo, að brunatjónið varð yfir kr. 43.000,09. Skyldutrygging bifreiðarinnar, kr. 30.000,00, hrökk því eigi til að bæta tjónið á farminum. S greiddi einum tjón- þolanda úr sjálfs sín vasa kr. 8000,00. Kvaðst S hafa innt greiðslu þess af hendi, vegna þess að hann hafi verið bund- inn loforði um, að bifreiðar, sem önnuðust flutninga frá stöð hans, væru nægilega hátt vátryggðar fyrir tjóni, sem verða kynni á farmi þeirra í flutningum. S framkrafði H síðan um nefnda fjárhæð. Svo var kveðið á af dómi, að varningurinn hafi spillzt, meðan hann var í flutningsvörzl- um H, og H hafi eigi sannað, að bruninn hafi orðið, án þess að mistökum eða vanrækslu hans væri um að kenna. Var H því talinn bera skaðabótaábyrgð á tjóni því, sem á varn- ingnum varð, sbr. meginreglu 147. gr. laga nr. 56/1914 og 18. sbr. 20. gr. 1. mgr. laga nr. 41/1949. Þar sem H bar ábyrgð á brunatjóninu og S innti skaðabæturnar af hendi í sambandi við fyrirsvar sitt fyrir H, átti S framkröfu á hendur H til greiðslu skaðabótanna ..........000000000... 89 H lét smíða baðherbergi í íbúð sinni á fyrstu hæð húss síns. Pípulagningarmaðurinn M tók að sér að leggja pípur úr þvottahúsi í kjallara fyrir heitt og kalt vatn upp í baðher- bergið, og voru þær lagðar gegnum kjallarastofu, þar sem B geymdi bókaupplög sín. Starfsmaður M, sem verkið vann, lokaði fyrir aðstreymi að kaldavatnsæðinni í kjallara með þar til gerðum loka og fyrir aðrennsli að heitavatnsæðinni með krana við heitavatnsgeymi og opnaði jafnframt krana við sama geymi til þess að heita vatnið rynni af. Starfsmaðurinn skildi að kveldi dags við loka og krana með téðum ummerkj- um og svo við pípur þær, sem hann var að leggja, opnar við loft bókageymslunnar. Næsta morgun, er hann korn á staðinn, voru lokar og kranar lokaðir, en nokkurt vatn hafði runnið ofan á efstu bókahillurnar úr hinum opnu vatnspípum, að því er séð varð, og valdið skemmdum á bókum. Að dómi Efnisskrá. CLVII Bls. vitnis virtist hafa verið skrúfað frá vatnsæð og vatnið runnið út um hinar opnu pípur, en eigi varð leitt í ljós, hver þar hefði verið að verki. Af bókaskemmdunum, sem B og vá- tryggjandi A töldu nema kr. 11.128,50, greiddi A kr. 9.128,50, en B framseldi A kröfu, kr. 2000,00, vegna þess hluta tjóns- ins, sem var Í sjálfsábyrgð B, og sótti A síðan H og pípu- lagningarmanninn M til greiðslu skaðabóta. Starfsmaður M hafði að vísu varað H við hættunni, en H var samt sýkn- aður í héraði, þar sem persónuleg sök hans var eigi sönnuð og hann átti að mega treysta því, að starfsmaðurinn gengi þannig frá, að tjón stafaði eigi af. Héraðsdómi var eigi áfrýj- að, að því er til H tók. Að dómi hinna sérfróðu samdómenda í héraði er óverjandi að skilja við opnar vatnspípur í vatns- kerfi húss, heldur ber að tryggja það með járntöppum eða jafngildum umbúnaði, að vatn geti eigi runnið út um opin og valdið tjóni. Tjónið var talið hafa orðið af gáleysi starís- mannsins, sem M bar ábyrgð á, en rétt þótti að fella niður bótaábyrgð M samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954, að því leyti sem tjónið var vátryggt, og var M því einungis dæmd- ur til að greiða framsalskröfuna, kr. 2000,00. Einn dómara Hæstaréttar vildi dæma M til að greiða fullar skaðabætur, þar sem út frá sjónarmiðum almennrar varnarviðleitni gegn skaðaverkum sé varhugavert að fella niður skaðabóta- ábyrgð aðilja vegna mikilla mistaka við kunnáttuverk, sem hann hefur tekið að sér með samningi og gegn greiðslu, þótt hann vinni verkið eigi sjálfur, heldur láti starfsmann sinn vinna það, og væru því eigi efni til að fella niður skaðabótaskyldu M samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954, að því leyti sem tjónið var vátryggt ..........0..00000..... 194 1. Fyrirtæki í Rvík, sem nefnist Elmo (E) birti hinn 7. marz 1952 auglýsingu í dagblaði í Kaupmannahöfn þess efnis, að skó- verksmiðja á Íslandi vildi ráða verkstjóra og skósauma- konu. Daninn J og kona hans, K, gáfu kost á sér. Kvaðst J vera vanur og lærður skógerðarmaður, er veitt hefði skó- verksmiðjum forstöðu, en K væri vön skósaumi. Eftir bréfaskipti voru þau J og K ráðin af E, en skriflegur ráðn- ingarsamningur var þó eigi gerður. Í bréfi 24. apríl 1952 kvaðst E vera reiðubúinn að greiða J kr. 3000,00 og K kr. 2000,00 laun á mánuði um það bil þrjá fyrstu mánuðina, en síðan myndu laun J hækka smám saman upp í kr. 4000,00 og laun K upp í kr. 2500,00 á mánuði. Laun vildi E greiða einn mánuð fyrirfram, en síðan eftir á. Hugsanlegt var og talið að semja um föst laun og ágóðahlut af seldum vörum. E lýsti því, að hann greiddi ferðakostnað hjónanna, og starfs- tími þeirra skyldi eigi vera styttri en eitt ár. Áskildi E sér, að þau hjón legðu af stað frá Kaupmannahöfn hinn 3. maí k CLVII Efnisskrá. Bls. 1952. Hinn 8. maí kom J til Rvíkur og hóf þegar starfa hjá skógerðinni L, sem gekk inn í samninginn við þau hjón, en K kom til starfa hinn 6. júní s. á. Þau hjón unnu hjá L til 12. sept. 1952, er þau fóru úr vist þeirri. Með stefnu 10. sept. 1952 höfðaði J mál á hendur L til launa, ferðakostnað- ar og leigu fyrir tæki, alls kr. 18.012,00. Með framhalds- stefnu ". okt. s. á. krafðist J skaðabóta, kr. 45.500,00. L hafði greitt þeim, meðan þau voru að starfi, kr. 12.200,00, en þau töldu sig eiga inni kaup til 1. sept., kr. 15.800,00. Dæmt var, að laun J skyldi reikna frá 1. maí, en laun K frá 1. júní, og að laun J bæri að reikna kr. 3000,00 á mánuði, en laun K kr. 2000,00, þar sem eigi hafði verið nægilega skýrt frá, hvenær launahækkun skyldi hefjast né hvernig henni skyldi haga, og J hafði eigi gert reka að því að semja skýrt um launahækkun né krefjast hennar eftir þriggja mánaða starf. L var því gert að greiða hjónunum kr. 5800,00 til viðbótar áð- ur fengnum kr. 12.200,00, laun til 1. sept. 1952. Opinber gjöld, kr. 1819,00, er L hafði greitt fyrir hjónin, komu til frádrátt- ar. L var talinn eiga að bera kostnað af flutningi húsgagna hjónanna til Rvíkur, þar sem þau höfðu verið hvött til að taka þau með sér. Kom sá kostnaður, er inntur hafði verið af L, eigi til frádráttar. Hins vegar bar að veita frádrátt á kr. 432,00, mismun á fargjaldi á fyrsta og öðru farrými fyrir K, þar sem hún kom eigi á tilskildum tíma og ferðað- ist á fyrsta farrými, enda eigi sannað, að L hefði lofað að greiða meira en fargjald á öðru farrými. L var því eigi dæmt að greiða meira en fargjald á ööru farrými. L var því dæmt að greiða samkvæmt þessum lið kr. 5800,00 = (kr. 1819,00 kr. 432,00), þ.e. kr. 3549,00. 2. J lét senda hingað ýmis smátæki til notkunar við skógerðina, en tækin átti hann sjálfur. Voru þau notuð í verksmiðju L samkvæmt samkomulagi við framkvæmdastjórann, en eigi hafði verið samið um leigu fyrir þau. J voru dæmdar kr. 600,09 í leigu eftir tækin tii 1. sept. 1952. 3. L var sýknað af kröfu um greiðslu á ferða- og flutningskostn- aði þeirra hjóna frá Sorö til Kaupmannahafnar, þar sem J hafði eigi krafizt slíks kostnaðar fyrr en í málinu og krafa þessi var engum gögnum studd. 4. J staðhæfði, að öll starfsskilyrði hefðu verið óverjandi í verk- smiðjunni og framleiðslan því gengið illa. Þeim hjónum hafi eigi verið greitt kaup samkvæmt samningum, og hafi þau því farið úr vistinni, en ættu allt að einu rétt til níu mán- aða kaups frá 1. sept. 1952, alls kr. 58.500,00. L taldi, að J hefði eigi verið starfanum vaxinn og hlaupizt á brott að ástæðulausu, og vísaði L í þessu efni til skoðunargerðar tveggja dómkvaddra manna á skósýnishornum. sem J hafði Efnisskrá. CLIX Bls. gert, en þessa skó töldu skoðunarmenn eigi söluhæfa vegna lélegra vinnubragða. J hafi auk þess neitað að vinna verk, sem framkvæmdastjóri L fól honum skriflega að inna af hendi Hins vegar taldi L eigi fram galla á vinnu K. Dæmt var, að J hefði verið óheimilt að neita að vinna störf þau, sem honum voru fengin í verksmiðjunni, en er litið var til þess, að þau hjón fengu kaup greitt mjög óreglulega og að verksmiðjan hætti störfum í öndverðum september vegna fjárhagsörðugleika, hefði þeim hjónum verið rétt að láta af starfanum vegna vanefnda L. Var hjónunum, sem ráðin höfðu verið til eins árs, dæmdar nokkrar bætur, sem metnar voru kr. 20.000,00 annars vegar með hliðsjón af gögnum um verkhæfni þeirra og hins vegar því, að þau höfðu tekið sig upp frá framandi landi og fengu eigi starfa, svo vitað væri, til þess tíma, er þau fóru af landi brott, K í okt. 1952, en J vorið 1953. 5. L höfðaði gagnsök á hendur J og sakaukamál á hendur K til skaðabóta vegna vanhæfni J í starfanum og ólöglegra vist- slita þeirra. Með tilvísun til þeirra raka, sem að framan eru greind, voru kröfur þessar eigi til greina teknar ...... 295 Hinn 24. apríl 1954 gerði P farmsamning við Ú, sem gerði út skipið L, um flutning frá K í Finnlandi á timbri til tiltek- inna hafna á Íslandi. Í samningnum sagði, að ferming skyldi fara fram samkvæmt sérstökum fyrirmælum P. Skipstjórinn á L viðurkenndi, að hann hefði fengið í hendur fyrirmæli farmsamningshafans P um búlkun farmsins sama dag, sem ferming hófst. Í fyrirmælum þessum var D talinn eigandi nokkurs hluta farmsins og svo lagt fyrir, að meiri hluti af timbri D skyldi búlka í lest. Allt timbur D var samt sett á þilfar, og spilltist sá hluti þess, sem í lest átti að fara, af ágjöf. P framseldi D bótarétt sinn á Ú af þessum sökum. Höfðaði D síðan skaðabótamál á hendur Ú. Í dómi er sagt, að skipstjórinn á L hefði átt sem forsjármaður farmsins, eftir að hann var á skip kominn, að láta fara eftir fyrir. mælum P, sem í engu brutu gegn farmsamningi né rétti Ú, enda var eigi í ljós leitt, að vörusendandi eða viðtakandi farmskírteinis hafi haft heimild til að þiggja skipstjóra undan skyldum þessum. Ú bar ábyrgð á háttsemi skipstjóra og þeirra manna, sem störfuðu í þjónustu skipsins að búlk- un farmsins. Var því rétt, að Ú bætti D tjón það, er hann beið, vegna þess að fyrirmælum var eigi hlýtt, en það nam samkvæmt mati dómkvaddra manna, sem eigi var véfengt, kr. 35.465,00. Var D dæmt sjóveð í L fyrir þessari fjárhæð ásamt vöxtum og málskostnaði .........0..00000. 000... 330 Í togara M var verið að draga upp aftari toghlerann stjórn- borðsmegin, og hafði B það verk á hendi að koma gálgakeðj- CLX Efnisskrá. Bls, unni gegnum hlerahöldin og krækja henni í gálgakrókinn. Annar stýrimaður (S) stjórnaði togvindunni. Þá er hlerinn var kominn úr sjó og hlerahöldin námu við borðstokkinn að sögn B, en 3" vantaði til að þau næmu við gálgarúlluna að vætti T, stöðvaði S togvinduna. Kvaðst B þá hafa kastað gálgakeðjunni gegnum hlerahöldin, en keðian farið aðeins of stutt. Teygði B sig þá fram og seildist eftir keðjunni í því skyni að draga hana gegnum hlerahöldin, en í sömu svifum jók S, sem leizt hlerinn eigi kominn nógu hátt til þess að unnt væri að krækja gálgakeðjunni á krókinn, gufu- þrýstinginn og leit af hleranum um leið. Lenti þá vísifingur vinstri handar B milli gálgarúllu og haldanna á toghlera með þeim afleiðingum, að tvo fremstu kögglana tók af. Talið var mjög gálaust af S að lyfta toghleranum, eftir að hann var stöðvaður, án þess að honum væri gefið merki um það af B eða Öðrum, og líta af hleranum um leið. Var óskoruð ábyrgð á tjóninu því lögð á M, enda var eigi sýnt fram á, að B hefði hagað sér ógætilega eða á annan hátt en venja er. B lá á sjúkrahúsi rúman mánuð eftir slysið, sem varð 23. maí 1953, en 10. júlí s. á. réðst hann til vinnu á Kefla- víkurflugvelli. Hinn 25. sept s. á. mat tryggingalæknir var- anlega örorku B, er var 24 ára, vegna slyssins 10%. Trygg- ingafræðingur reiknaði heildartjón B, miðað við tekjur hans undanfarin ár og 6% ársvexti. Nam það kr. 74.230,00. Hinn 12. ágúst 1954 var B ráðinn til starfa í ríkislögreglunni á Keflavíkurflugvelli og hinn 23. marz 1957 var hann skipaður ríkislögreglumaður af Varnarmáladeild utanríkisráðuneytis. B voru dæmdar fyrir vinnutjón og örorku kr. 55.000,00 og fyrir sársauka og lýti kr. 10.000,00 .......000000. 00. 383 Knattspyrnufélag Rvíkur (K) lét reisa íþróttaskála í Rvík 1952, að lögun líkan herskálum, en stærri. Þak skálans er boga- dregið, eigi bratt efst, en hallar mjög, er neðar dregur, og neðst er það snarbratt. Fyrir neðan það taka við lóðréttir steinveggir um þriggja metra háir, en alls er skálinn 10 metr- ar á hæð. Á steinveggjunum utan þaks eru allbreiðar stein- rennur. Skálinn er um 30 metra langur og 15 metrar á breidd. Um 4 metra frá hvorum gafli er samfelld röð af þak- gluggum, er mynda ris um 5 metra breitt. Er gluggarisið um Í metri á hæð, þar sem það er hæst. G, sem var húsa- meistari og formaður íþróttaheimilisnefndar K, hafði gert teikningu af skálanum og ráðið I til verkstjórnar við reisn hans. Hinn 24. júlí var J, sem lærður var trésmiður og vann að skálagerðinni, ásamt I og Þ á leið austur þak skálans að sunnanverðu neðan við gluggana að stiga, er lá niður þakið. Tíndu þeir um leið upp nagla á þakinu. Skyndilega missti J fótfestu á þakinu og hrapaði alla leið til jarðar. Efnisskrá. CLXI Bls. Hælbein vinstri fótar J brotnaði og aflagaðist. Gat hann eigi tekið til vinnu aftur fyrr en í lok nóv. s. á. og hlaut varan- lega örorku 18%. Með framburði G, I og Þ þótti leitt í ljós, að öruggari leið niður af skálanum hafi verið að norðan- verðu og einnig inn um opna glugga á þakinu. Er slysið varð, var suðurhlið skálans þéttklædd óplægðum borðum og eigi búin öryggisbúnaði, og var hún sleip vegna undanfar- andi rigningar. J þótti hafa hagað sér mjög ógætilega, en slysið var einnig rakið til skorts á fullnægjandi öryggis. búnaði við byggingarframkvæmdir. Þar sem G hafði stöð- ugt haft eftirlit með byggingarframkvæmdum, var K talinn eiga að bera ábyrgð að því leyti á slysinu. Var J og K dæmt að bera að hálfu hvor tjón af slysinu. Einn dómari Hæsta- réttar taldi J hafa hagað sér svo gáleysislega, að hann ætti einungis kröfu á hendur K til 40% af tjóninu ............ 414 I, fæddum 15. janúar 1933, var hinn 28. júní 1955 fengin stjórn skurðgröfu, sem Sameinaðir verktakar (V) áttu. Hafði I þá verið búinn að vinna við slík tæki í 18 mánuði, þar af síðustu 2—3 mánuðina sem stjórnandi, en endranær sem smyrjari, en venja var, að tveir menn, stjórnandi og smyrjari, ynnu hverju sinni við þess háttar skurðgröfur. Daginn eftir, 29. júní, vann I með skurðgröfunni í Stapa- felli á Reykjanesi. Um kl. 15.00 tók Í að smyrja vélina. Hann smurði fyrst tannhjól, sem snéri stórri skóflu, sem komið var fyrir framan á tækinu. Eftir það hafi hann farið upp á skurðgröfuna aftan við vélina og litið á tann- hjól svonefnd:ar aðalvindu. Tannhjól þessi eru tvö, og er annað mun stærra en hitt. Var stærra hjólið staðsett beint ofan við hið minna. Hlíf umlukti hjólin, og var lítið gat, rúmir 2" í þvermál, ofan á henni. Í verksmiðju virðist þannig hafa verið gengið frá, að Íeiti yrði einungis hellt niður um gat þetta á tannhjólin, en sá hængur var á, að hlífin var töluvert hærri en meðalmaður, og kvaðst I eigi hafa séð það, er hér var komið. Annað gat var neðar á hlífinni gegnt kverk þeirri, sem myndast, þar sem tann- hjólin koma saman, og snerust tannhjólin þarna hvort að öðru. Hafði gat þetta verið skorið á hlífina, eftir að skurð. grafan kom frá verksmiðju, af amerískum aðiljum að sögn V. Var gat þetta svo stórt, að koma mátti hendi í gegnum það. Kvaðst I hafa haldið, að smyrja ætti tannhjólin í gegnum það, enda séð á annarri skurðgröfu slíkt gat, er til þess var notað. Í sagði, að sér hefði ekki verið unnt að hella feitinni gegnum gatið, þar sem hún var seig. Hafi hann því látið feitina á málmspaða, stungið honum gegnum gatið og látið hann aðeins dragast við annað hjólið, en hjólin snérust á meðan fyrir vélarafli. Varaðist I þá eigi CLXII Efnisskrá. Bls. að hjólin kipptu spaðanum snöggt að sér og hægri hend- inni með, en I kippti í höndina á móti, og losnaði hún, en var þá stórsködduð. Samkvæmt læknisvottorði 3. nóv. 1955 var þumalfingur ásamt miðhandarbeini hægri handar numið brott. Talsverður örvefur náði inn í lófa. Tveir fremstu kögglar af litla fingri og baugfingri voru brott numdir og svo annar köggull af löngutöng og hálfur köggull fram- an af vísifingri. Talsverður örvefur var á gómunum, og höndin var öll blá og köld. I var talinn 100% öryrki í tvo mánuði og 45% eftir það. Stórhættulegt var að smyrja tannhjólin gegnum gat það, sem I notaði og eigi var á skurðgröfunni frá verksmiðjunni. Gatið virtist ætlað til smurningar í fljótu bragði. Var það því stórfellt gáleysi af V að fá I tækið til notkunar án þess að vara við að nota gat þetta og án þess að fá honum áhöld, sem hita mætti feitina með og hella henni niður um hið efra og hættulausa gat á tannhjólahlífinni. Einnig var I talinn eiga nokkra sök, þar sem hann hafði vanizt slíkum vélum og honum mátti vera ljóst, að hann fór óvarlega að ráði sínu. V var dæmt að bera % tjónsins og I %. I hafði unnið sem bifreiðarstjóri á leigubíl til mannflutninga. Miðað við kaup I undanfarin ár, grunnkaupshækkanir, gildandi vísitölu og 4% ársvexti, taldist atvinntap I kr. 11.816,00 tvo fyrstu mánuðina og kr. 620.270,00 eftir þann tíma. Miðað við sömu tekjur, en 6% vexti, var tapið kr. 11.758,00 fyrstu tvo mánuðina, en að þeim tíma liðnum kr. 513.032,00. Mið- að við tímakaup Dagsbrúnar, 48 stunda vinnuviku, 48 vinnu- vikur á ári, 6% vexti og 6% orlofsfé, en enga eftirvinnu, var tapið alls kr. 305.622,00, þar af kr. 6.536,00 fyrstu tvo mánuðina. Það kom fram, að I hafði fengið greidda dag- peninga og örorkubætur frá Tryggingastofnun ríkisins, alls kr. 60.855,48. Tjón I var auk tryggingabóta metið kr. 280.000,00. Bætur fyrir sársauka, lýti og röskun á stöðu og högum voru metnar kr. 30.000,00. Fjárhæð annarra kröfu- liða sættu eigi andmælum. I voru dæmdar alls kr. 232.987,50 525 Hinn 21. marz 1946, um kl. 07.00, var G að vinna að fiskaðgerð í fiskkassa á þilfari b/v Forseta. Hann var í sjóstakk yzt fata og klofháum vaðstígvélum. G átti nú erindi fram á skipið og gekk að aftari togvírnum, en verið var að draga inn vörpuna. G kvaðst hafa ætlað að stíga yfir dráttarvírinn í um hálfs metra fjarlægð frá snúningsás, sem dráttarvírinn lék um, en þá hafi stígvél sitt festst á göddum, sem staðið hafi út úr trosnuðum virnum, og vinstri fótur hans lent síðan milli dráttarvírsins og snúningsássins með þeim afleiðingum, að fótinn tók af fyrir neðan hné. Sjónarvottur að slysinu kvað G hafa stigið upp á „masturs- Efnisskrá. CLXTIT Bls. pollann“, en hrasað niður af honum og vinstri fótur hans þá lent á milli dráttarvírsins og snúningsássins. Svo var mælt í dómi, að G, sem starfað hafði um þriggja ára skeið á togurum, hefði hagað sér ógætilega. Hins vegar var talið nauðsynlegt til varnar slysahættu, að hafa hlíf á snúnings- ásnum. Var því litið svo á, að skortur á öryggisútbúnaði hafi átt þátt í því, að slysið varð. Var Fiskveiðahlutafélagið N, eigandi b/v Forseta, dæmt til að greiða hálfar tjón- bætur. Tveir dómendur Hæstaréttar vildu einungis dæma 40% tjónbóta á hendur N. G var 22 ára, er slysið varð. Tryggingarlæknir mat örorku hans 65%. Tryggingafræð- ingur reiknaði 28. marz 1955 út vinnutekjutjón G og miðaði við skýrslur um tekjur hans og ýmissa vinnustétta, 4% vexti, dánarlíkur eftir reynslu fyrir íslenzka karla á ár- unum 1921— 1930 og líkur fyrir missi starfsorku í lifanda lífi eftir sænskri reynslu. Útkoman var kr. 425.319,00 auk 4% vaxta frá 21. marz 1946 til jafnlengdar 1955, kr. 180.- 043,00. Verðmæti örorkulífeyris G fram til 67 ára taldi tryggingafræðingurinn kr. 49.852,00 auk 4% ársvaxta frá 21. marz 1946 til jafnlengdar 1955, kr. 21.103,00. Hinn 12. nóv. 1956 reiknaði tryggingafræðingurinn, vegna breytts verðlags, af nýju heildarverðmæti vinnutekjutjónsins og dró þar frá verðmæti örorkulífeyris. Niðurstaðan var, mið- að við 4% vexti (kr. 807.658,00 -- kr. 78.746,00 örorkulífeyrir) kr. 728.912,00, en miðað við 6% vexti (kr. 696.659,00 = '70.- 722,00) kr. 625.937,00. Tryggingastofnun ríkisins hafði þegar greitt G dagpeninga kr. 4.146,65 og örorkulífeyri kr. 23.149,75. Tjónbætur G voru metnar kr. 320.000,00 og bætur fyrir þjáningar, óþægindi og varanleg lýti kr. 40.000,00. G voru dæmdar hálfar þessar fjárhæðir. Vextir af tjónbótum voru dæmdir frá 21. júní 1951, enda voru fyrri vextir fyrndir, en vextir af þjáninga. og lýtabótum voru dæmdir frá máls- höfðun, 21. júní 1955 ..........20000.000 ne nn 534 Leki kom hinn 7. maí 1955 upp í stjórnborðseldkatli togarans N. Eftir að slökktir höfðu verið allir eldar, sjó dælt inn í stjórnborðsketilinn og aðalvél stöðvuð, skipaði 1. vélstjóri T vélstjóra að loka ketilröri því, sem lekt reyndist. T fór inn í sótkassa inn af eldholinu. Þröngt var þar og niða- myrkur, og hafði T raflampa meðferðis og svo 9 þumlunga breiðan planka, sem hann lagði yfir botn sótkassans, þar sem í botni hans var um það bil ökladjúpt, brennheitt vatn. Þá er T fór öðru sinni inn í sótkassann með sleggju til að 2 slá fastan tappa, er hann hafði sett í enda ketilrörsins, slokknaði á raflampanum. Kom þá slinkur á T, er hann sló með sleggjunni, og rann hann af sleipum plankanum niður í brennandi vatnið og skaðbrenndist, enda var hann CLXIV Efnisskrá. Bls. í ullarsokkum og lágum skóm, en eigi gúmstígvélum eða öðrum hlífðarstigvélum. T kvað 1. vélstjóra eigi hafa áminnt sig um fótabúnað, og eigi þorðu vitni yfirleitt að standa við, að T hefði verið áminntur.Vangæzla á viðvörun til T af hendi stjórnenda var metin útgerð skipsins til % sakar, en van- gæzla T honum til % sakar. T lá fram í miðjan ágúst og taldi sig óvinnufæran til 30. nóv. s. á. Í vottorði 29. nóv. 1955 kvað læknir um að tefla brunasár á 1.—3. stigi, aðal- lega þriðja stigs brunasár, er þá væru loksins gróin. Húðin á báðum ristum og um öklana var rauð, skorpin, þunn og þurr, og búast mætti við, að úr því yrði eigi bætt. T hafði verið haltur fram að þeim tíma. Í vottorði læknis 5. des. 1956 segir, að þrálát útbrot haldist. Tryggingalæknir sagði 11. des. 1956, að allmikill örvefur væri á hægra fæti og ör á þeim vinstri. Var varanleg örorka metin 5%. T var fædd. ur 3. júlí 1924. Tryggingafræðingur reiknaði út verðmæti 5% orkutjóns T, miðað við slysdag og atvinnutekjur, sem hann taldi líklegar. Reyndist það kr. 49.457,00. Grundvöllur var að öðru leyti 6% aktivtöflur, samræmdar eftirlifenda- töflum íslenzkra karla á árunum 1941—50. T krafðist kr. 47.594,40 vegna orkutjóns, en teknar voru til greina kr. 43.- 090,00. Tekin var til greina kaupkrafa T frá 8. maí til 30. nóv. 1955, að viðbættu orlofsfé og fæðispeningum, kr. 69.- 039,75, en að frádregnum bótum frá Tryggingastofnun rík- isins, kr. 7.614.67, þ. e. kr. 61425,00. Bætur fyrir þjáningar, sársauka og lýti voru ákveðnar kr. 18.000,00 og aðrir bóta- liðir kr. 3.613,49. Voru T dæmdir % af þessum fjárhæðum, þ. e. kr. 94.528,86, að frádregnum kr. 5.522,40, er útgerð N hafði þegar greitt T .............0000.0000 0000 577 Með afsali 26. apríl 1940 seldi K Jarðakaupasjóði ríkisins (J) eignarjörð sína og áskildi sér í afsali „endurkaupsrétt sam- kvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. Hinn 7. sept. 1949 seldi J G, tengdasyni K, jörðina, en undanskildi sölunni samkvæmt ákvæðum laga nr. 4/1946 námuréttindi í landi jarðarinnar og svo vatns. og jarðhitaréttindi umfram heimilisþarfir. Með dómi Hæstaréttar, upp kveðnum 10. nóv. 1954, var svo kveðið á, að landbúnaðarráðherra hefði verið skylt að undanskilja réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, og var J því sýknaður af kröfu G um, að kaupin tækju einnig til greindra réttinda. G höfðaði nú mál á hendur J til skaðabóta vegna missis jarðhita þess, sem frá var skilinn í afsalsgerð 7. sept. 1949. Til vara krafðist G, að J yrði dæmt skylt að endurgreiða andvirði jarðarinnar að réttri tiltölu við það, sem hin undanskildu verðmæti teldust mikill hluti heildarverðmætis jarðarinnar á afsalsdeginum ". sept. 1949. Eigi var talið, að áskilnaður K um endurkaupsrétt á Efnisskrá. CLXV Bls. jörðinni hafi veitt rétt til endurkaupa á jörðinni lengur en ákvæði 27. gr. laga nr. 8/1936 var í gildi, enda var um fulln- aðarkaup að tefla samkvæmt afsalinu frá 26. apríl 1940 og ráðherra þess eigi um kominn að binda löggjafarvaldið um ráðstöfun slíkrar jarðar að lögum. Undantaka ráðherra á jarðhitaréttindum undan sölu til G samkvæmt lögum nr. 4/1946 leiddi því eigi til skaðabótaskyldu J .............. 602 Hinn 20. nóv. 1953 voru starfsmenn H/f Eimskipafélags Íslands (E) að taka planka úr mahonyviði úr timburstafla í vöru- geymslu E við Skúlagötu í Rvík. Timburstaflinn stóð upp við einn vegg, og var timbrið í honum að mestu skipaeik, en mahony-plankar innan um. Rufu starfsmennirnir geil í miðjan staflann, sem orðinn var um 1'%2 metri á breidd, er starfsmaðurinn S var kallaður til. Stóð nú starfsmaður við hvorn hornenda geilar, en S og fjórði maðurí geilinni og lyftu undir planka, er teknir voru upp úr henni og voru annað hvort fluttir burt eða lagðir upp á staflann sitt hvoru megin, og var sá staflinn, er nær veggnum var, orðinn hærri. Virðist geilin hafa verið orðin a.m.k. eins metra djúp, en engir þver- listar voru settir milli plankanna í stöflunum til að gera þá stöðugri. Skyndilega féllu nokkrir plankar ofan af stafl- anum, sem nær veggnum var, og lentu á fótum S, og skorö- uðust þeir undir plönkunum. Við þetta brotnaði vinstri fót- leggur S rétt neðan við miðju. Bæði S og aðrir starfsmenn E þóttu hafa sýnt ógætni, og var E gert að bæta S tjón að hálfu. S lá rúmfastur í 5 mánuði, en var síðan aðra o mánuði óvinnufær í göngugipsi. Hann hóf vinnu um miðjan sept. 1954. Samkvæmt vottorði læknis 11. okt. s. á. hafði S náð sér alveg. Atvinnutjón S var kr. 29.200,00, en upp í það fékk S kr. 7.418,32 frá Tryggingastofnun ríkisins. Fata- skemmdir voru kr. 150,00 og þjáningabætur voru metnar kr. 12.000,00. Áður hafði E greitt S kr. 833,16, einnar viku laun. E var dæmt að greiða S kr. 16.132,68 ásamt 6% árs- vöxtum frá slysðegi .......2...0.00nees sess 667 b) utan samninga. Málflytjandi krafði vátryggingarfélag um bætur til handa K, sem varð fyrir slysi í umferð. Vátryggingarfélagið greiddi kr. 36.000,00. Málflytjandanum var talið heimilt að reikna sér kr. 2.375,00 í þóknun fyrir innheimtuna. Í máli K á hendur A, sem tjóninu olli, voru því einungis kr. 33.625,00 dregnar frá dæmdum bótum .........00000000 0000 1 A ók norður vestari akbraut Snorrabrautar í Rvík með 30—35 km hraða, að því er hann sagði. Kvaðst hann þá hafa séð K, sem gekk vestur yfir akbrautina 20—30 metra fram undan. A sveigði til vinstri og hemlaði, en hemlarnir verk- CLXVI Efnisskrá. uðu eigi fyllilega. A virtist nú K nema staðar og steig af fóthemli, en bifreiðin rann upp á gangstéttina vestan göt- unnar, og lenti þar á K, sem brotnaði á vinstra fæti. K telur, að hún hafi verið komin upp á stéttina, þegar bifreið- ina bar að með fullri ferð. Hafi hún ætlað að hlaupa undan henni upp að húsi, en eigi tekizt. Samkvæmt ur reglumanna var bifreiðin öll komin upp á gan slysið varð. Sérfróðir menn lýstu því, að eigi h að stöðva bifreiðina þegar, er ekið var aðri götu með 15—20 km hraða, átaki á fóthemla. Á viðurkenndi, að bótaábyrgð á slysinu. Varsn Miðað við þessa örorku, reiknaði tr; tjón K, sem var 41 árs, kr. 62. 791 50.000,00, örorkubætur, og kr. 18. i ingar, lýti og röskun á stöðu og högum ................ A var sóttur til sakar m. a. fyrir bh egn 217. gr, laga nr. 19/1940. Héraðsdómari lét undan falla nauðsynlega rann- sókn á tjóni B, sem kraföist bóta á hendur Á fyrir árás, áverka og fataskemmdir, sbr. 145. gr. laga nr. 27/1951. Héraðsdómurinn var ómerktur og málinu vísað heim í hérað A ók vörubifreið niður Laugaveg í Rvík 13/8 1952. Vegna skýlis á palli bifreiðarinnar gat A einungis séð að nokkru til umferð- ar á eftir sér gegnum spegil, er festur var á arm í vinstri bíl. hurð, en stýrisbúnaður var vinstra megin. ÁA beygði nú niður á Vatnsstíg og tók beygiuna frekar snöggt, að dómi vitnis, og án þess að draga úr hraða, sem það taldi 25 km. Í sömu svifum kom B á bifhjóli fram með bifreiðinni hægra megin með 30—35 km hraða, að sögn vitnisins. íenti hjólið á framvara eða framhorni bifreiðarinnar. Féll B með hjól- inu til hægri og ýttist, að vætti vitnisins, þrjá metra á und- an bifreiðinni, en hemlar hennar verkuðu eigi fullkomlega. Svo mælt, að A hefði ekið í of stuttum boga niður í hliðar- götuna og með of miklum hraða. B ók of hratt, röngu megin á veginum og of nálægt bifreið A. Dæmt, að B ætti sök á slysinu að %, en ÁA að %. A brotnaði bæði á sköflung og sperrilegg vinstri fótar. Hann var fullkominn öryrki í 5% mánuði, en síðan frá 90—20% öryrki í 4 mánuði. Varan- leg örorka hans var metin 8%. A var húsgagnasmiður. Tryggingafræðingur reiknaði tjón A þannig, að hann lagði til grundvallar vikukauptaxta húsgagnasmiða að viðbættri vísitölu og orlofsfé eftir venjulegum reglum. Hann reikn- aði 48 vinnuvikur á ári og gerði ráð fyrir orlofi og veikind- um, en dró eigi helgidaga frá, þar sem miðað var við vikukaup. Hann tók eigi tillit til atvinnuleysis að ráði, en bar á móti lét hann koma að notaður var kauptaxti, sem Efnisskrá. CLXVII Bls. gaf lægst tímakaup, og ekkert tillit var tekið til eftirvinnu, nætur- eða helgidagavinnu. Grundvöllur reikningsins að öðru leyti voru 4% ársvextir, dánarlíkur samkvæmt íslenzkri reynslu á árunum 1921— 1930 og líkur fyrir missi starfs- orku Í lifanda lífi eftir sænskri reynslu. Verðmæti vinnu- tekjutjónsins var þannig á slysdegi kr. 81.264,00. Í dómi var tekið tillit til þess, að vextir eru almenni hærri en 4%, að dæmdar skaðabætur eru eigi taldar til tekna við álagn- ingu tekjuskatts og útsvars, og loks, að verðlag fer hækk- andi. Tjón A vegna örorku var ákveðið kr. 60.000,00, og höfðu þá verið dregnar frá bætur, kr. 6.444,98, er hann fékk frá Tryggingastofnun ríkisins. Bætur fyrir þjáningar voru ákveðnar kr. 13.000,00. A fékk 6 hluta alls tjóns bætt .... 38 F veitti H í áflogum með hnífstungu allmikil sár á baki. Reynd- ist brjósthimnan særð, en læknir taldi, að H myndi fá fullan bata. Í refsimáli á hendur F var honum auk refsingar dæmt að greiða H kr. 8.960,00, skaðabætur, þar af kr. 5.000,00 fyrir þjáningar og lýti .........0000000.000nnen een 117 Í þvottahúsi Elli- og hjúkrunarheimilisins G var strokvinda fyrir þvott. Var hún knúin rafmagni. Um 10 cm inn undir brún borðs þess, sem vindan stóð á, var hreyfiás, sem snérist hratt, er vindan var í gangi. Ásinn var 12 cm fyrir neðan borðið og 70 cm fyrir ofan gólf. Straumrofi vindunnar var uppi á vegg. Hinn 1. okt. 1947 hafði Verksmiðju- og véla- eftirlit ríkisins gefið vottorð um, að umbúnaður strokvind- unnar væri góður. Hreyfjásinn var samt óvarinn, þótt boð- ið væri í 2. mgr. 11. gr. laga nr. 24/1928 og 1. mgr. 37. gr. reglugerðar nr. 10/1929, að hreyfihlutar véla, sem mönnum getur stafað hætta af að nálgast, skuli vera varðir hlífum eða girðingum. Hinn 13. febr. 1948 var stúlkan Á að slétta vasaklúta o. fl. í vindunni. Er Á beygði sig til að taka upp vasaklúta, er fallið höfðu á gólfið, vafðist hár hennar, sem var óvarið, utan um hreyfiásinn. Flettist nú hluti af húð- inni á höfði hennar með hárinu af, frá hægri augabrún og aftur fyrir miðjan hvirfil, en þar slitnaði höfuðleðrið alveg frá höfðinu, og losnaði Á þá um leið. Á höfðaði 1952 skaða- bótamál á hendur G vegna slyssins. Með óáfrýjuðum dómi, uppkveðnum 1. okt. 1954, voru henni dæmdar kr. 56.161,13 með 6% ársvöxtum frá 5. sept. 1952 og kr. 5000,00 í máls- kostnað. Í dómnum var vöntun á öryggishlíf um hreyfiás- inn talin meginorsök slyssins að því viðbættu, að af hendi G hefði eigi verið gengið nægilega eftir því, að Á hefði höfuðklút eða umbúnað um hár sitt til öryggis. Á þótti og hafa sýnt nokkra ógætni. Voru % sakar lagðar á G. G greiddi dæmdar fjárhæðir, en framkrafði síðan ríkissjóð um þær, þar sem Verksmiðju- og vélaeftirlit ríkisins hefði CLXVIII Efnisskrá. Bis. vanrækt að skipa fyrir um öryggisbúnað um hreyfiásinn og slysið hlotizt af þeirri vanrækslu opinberra starfsmanna. Ríkissjóður var sýknaður, þar sem G bar sjálfstæða ábyrgð á öryggisbúnaði véla sinna gagnvart starfsmönnum sínum og ákvæði laga um eftirlit með verksmiðjum og vélum draga á engan hátt úr skyldum atvinnurekenda um öryggis- búnað véla, heldur miða að því að efla almennt öryggi á vinnustöðum. Vöntun á kostgæfni af hendi Verksmiðju- og vélaeftirlits ríkisins leiddi því eigi til framkröfuréttar G á hendur því ........220000022..0nnss 102 Hinn 5. sept. 1954, kl. 3.15 að nóttu, ók S áætlunarbil á leið frá Rvík niður í lægðina við hraunbrún hjá Engidal norðan Hafnarfjarðar. Vegurinn þarna er um sjö metra breið, mal- bikuð braut. Meðfram „syðri“ vegarbrún er um eins metra breið malarræma, óslétt, en meðfram „nyrðri“ brún hans er önnur malarræma, um 3.30 metra breið til jafnaðar. Talsvert myrkur var, enda veður tunglskinslaust. Aksturs- hraði S var um 25 mílur að ágizkun hans, en hraðamælir bifreiðarinnar var óvirkur. Skemmtun hafði verið í Engidal, en var fyrir skörnmu lokið. Mætti S nú öðrum bíl og skipti niður í lægri ljós. Hann sá bifreið standa með fullum ljós- um ofan til við miðja brekkuna framundan, og sneri hún Í átt til Rvíkur. Bjóst S við mannaferð umhverfis þessa kyrrstæðu bifreið og segist því hafa dregið úr hraða sínum. Í þessum svifum varð hann var manns (M), sem komið hafi á mikilli ferð og hratandi áfram stjórnlítið á móti bifreið S. Kvaðst S hafa snarhemlað og reynt að beygja til vinstri, en M hafi lent á bifreiðinni, er hún var að stöðv- ast, kastazt aftur við höggið og fallið á götuna 2% metra framan við bifreiðina á vegarjaðarinn. M andaðist þegar eftir áreksturinn. Við krufningu fundust í blóði hans redu- cerandi efni, er svöruðu tii 2,08%, áfengismagns, enda í ljós leitt, að M var drukkinn. Þá er bifreið S var reynd og ekið með 25—30 mílna hraða, stöðvaðist hún á 9 metrum við beitingu fóthemla, en eigi markaði þá fyrir hemlaför- um eftir framhjólin. Ljósin að framan vísuðu skakkt, þ. e. fyrir hægri akstur. Flauta var óvirk, S var talinn hafa ekið óvarlega, einkum er litið var til ástands bifreiðar hans, mannaferða og myrkurs. M fór og gálauslega. Var því ábyrgð af slysinu skipt til helminga. M var fæddur 28. júní 1923 og stundaði sjómennsku. Hann var frá því 1950 heitbundinn L, sem fædd var 17. júní 1932. Þau áttu tvö börn. B, fæddan 28. sept. 1951, og A, fæðda 4. marz 1954. Með því að þau M og L höfðu búið saman frá því 1951, heimili þeirra verið á hans framfæri, þau nýlega hringtrú- lofazt og gert ítrekaðar tilraunir til að ná sér í íbúð með Efnisskrá. CLKIX Bls. hjúskap fyrir augum, þótti L eiga rétt til bóta fyrir missi framfæranda samkvæmt 2. mgr. 264. gr. laga nr. 19/1940, sbr. 58. gr. laga um almennar tryggingar, en þar sem sam- bandi þeirra varð ekki jafnað til hjúskapar, þóttu bætur til hennar fyrir missi fyrirvinnu og röskun á högum með tilvísun til sakarskiptingar, hæfilega ákveðnar kr. 60.000,00. Börnin höfðu notið óafturkræfs styrks samkvæmt lögum um almannatryggingar frá næstu mánaðamótum eftir slys- ið, og haldast þær greiðslur til 16 ára aldurs þeirra. Barn- inu B voru dæmdar kr. 24.000,00 og barninu A kr. 26.000,00 158 Hrepppstjóri Gerðahrepps (H) var kvaddur á heimili J til að skoða lamb J, sem orðið hafði fyrir árás hunds og var svo sært á hálsi, að það varð að aflífa það. Samkvæmt skýrslu J, sonar hans, Á, og aðkomumannsins B, er H tók af þeim í einu lagi og skráði í gerðabók sína, höfðu þeir staðið hund K að því að ráðast á lamb J og særa það. Sögðust þeir hafa farið með lambið til K og sýnt honum. H skráði og Í einu lagi í gerðabókina þá skýrslu konu J og tveggja dætra þeirra J, að þær hefðu horft á hundinn fást við lambið. Samkvæmt gerðabók H skýrði K honum frá því, „að hann hefði drepið hundinn, er beit lambið“. Fyrir dómi leiðrétti H bókun sína á þá leið, að K hefði sagt, „að hann hefði drepið hundinn, sem J hafði talið, að hefði bitið lambið“. K mótmælti því í skaðabótamáli J á hendur honum, að hann hafi átt hund þann, sem beit lamb J, og neitaði að hafa viðurkennt það fyrir hreppstjóra. Þá mót- mælti hann og sem rangri og óstaðfestri skýrslu þeirri, sem H hafði bókað eftir sjónarvottum. Vætti þeirra var samt ekki aflað, en slíkt var nauðsynlegt, m. a. til að leiða í ljós, hvort skýrslugefendur hefðu, hver um sig, þekkt hundinn og vitað, hver átti hann. Voru því eigi fram komnar nægar sönnur fyrir því, að J hefði átt hund þann, er varð lamb- inu að fjörtjóni .........0..0.000..eene sn 166 Hinn 14. jan. 1955, fyrir kl. 8 að morgni, var B á vörubifreið sinni um fjóra metra austan við ljósastaur, sem er skammt austan við gatnamót Hringbrautar og Bjarkargötu. Hafði B eigi tekizt að ræsa vél bifreiðarinnar. Samkvæmt upp- rætti lögreglu er akbrautin þarna sjö metrar, en hægri pallbrún bifreiðar B, sem sneri til austurs, náði um 25 metra út í götuna, og hefur því breidd akbrautar meðfram bifreið B verið um 4,5 metrar. Að sögn vitnis var óvenju dimmt yfir þenna morgun. Götulýsing var slæm á nefnd. um vettvangi, að dómi lögreglu. Viðurkennt er, og stað- fest vætti, að engin ljós voru tendruð á bifreið B. Kom nú E einn akandi í jeppa austur Hringbraut á allgreiðri ferð, að sögn B og eins vitnis, og ók á hægra afturhorn bifreiðar CLXX Efnisskrá. Bls. B. Áreksturinn var harður. Brotnaði yfirbygging jeppans mjög, mikill hluti hennar losnaði og féll á götuna, en jepp- inn rann áfram stjórnlaus og staðnæmdist í um 80 metra fjarlægð. E lá meðvitundarlaus og stórslasaður í honum. Eitt vitni, er ók um götuna á undan E, segist eigi hafa séð bifreið B, fyrr en einungis tvær bíllengdir voru að henni. Hafi sér brugðið mjög, en þó tekizt að sveigja bif- reið sína til hliðar og afstýra árekstri. Annar bifreiðar- stjóri sá bifreið B, er hann átti ófarnar 3-4 bíllengdðir að henni. Sýnt þótti af gögnum, að E hefði ekið ógætilega og of hratt, og ætti því mikla sök á árekstrinum. Samkvæmt ályktun bæjarstjórnar Rvíkur frá 1940 er bannað að setja bifreiðar vinstra megin á einstefnuakstursgötum nema til afgreiðslu þegar í stað. Öll bið þeim megin á götum er bönnuð. B braut gegn þessu. Var og óvarlegt af honum að láta bifreið sína standa í myrkri á einni fjölförnustu götu, án þess að nokkur ljós væru tendruð á henni. Var B því dæmt að bæta E % hluta tjóns hans. E var alveg meðvitundarlaus tvo daga eftir slysið og ruglaður í nokkr- ar vikur. Hann hlaut tvo mikla skurði á andlitið og mikil ör eftir þá, sem lýti eru að. Brot voru á efri og neðri kjálka og svo á höfuðkúpu. Vinstri upphandleggur var þver- brotinn um miðju, og voru brotendarnir mjög úr lagi færðir. Tvær framtennur voru svo illa brotnar, að nema varð þær á brott, og var kostnaður af að setja gullbrýr í skörðin kr. 2700,00. E dvaldist á spítala til 17. febr. 1955. Af hendi E var krafizt kr. 15.000,00 fyrir þjáningar, óþægindi, lýti o. fl. Fjárhæð þessa kröfuliðar var lögð til grundvallar útreikn- ingi á skaðabótum. Deila var eigi um fjárhæð annarra kröfuliða ...........0000000000 eeen 200 S ók eftir Innri-Njarðvíkurvegi á leið til Keflavíkur. Hann ók hiklaust inn á Reykjanesbraut og sá þá bifreið I í um 60 metra fjarlægð, en hún nálgaðist vegamót þessi á leið til Reykjavíkur. Varð árekstur milli bifreiðanna. Segir S, að vinstra framhjól bifreiðar sinnar hafi verið komið inn á syðri vegjaðar Reykjanesbrautar, er bifreiðirnar skullu saman. Löggæzlumaður markaði á uppdrátt stöðu bifreið- anna, eins og hún var eftir áreksturinn. Samkvæmt honum hefur vinstri framendi bifreiðar S verið kominn alveg að syðri brún Reykjanesbrautar, er áreksturinn varð, en frá hægra afturhorni bifreiðar hans að nyrðri brún vegar- ins mældust rúmir fjórir metrar. Virtist hægri framendi bifreiðar I hafa rekizt á hægri hlið bifreiðar S nokkru fyrir framan miðju. Reykjanesbraut var ekki aðalbraut, þá er áreksturinn varð, sbr. 2. mgr. 7. gr. laga nr. 24/1941. I átti því að víkja fyrir farartæki, sem kom norðan Innri- Efnisskrá. CLXXI Bls. Njarðvíkurveg, sbr. 1. mgr. 7. gr. laganna. Um þetta segir í dómi Hæstaréttar: I, sem hafði biðskyldu við umrædd vega. mót, ók á bifreið S, er hún var komin á vinstri helming Reykjanesbrautar á vesturleið, enda þótt nægilegt vegrými væri hægra megin við hana fyrir bifreið I á austurleið. Var I því talinn eiga alla sök á árekstrinum, og var S sýkn- aður af skaðabótakröfu hans ...........0.00020000...0.00.. 309 Aðfaranótt 4. júní 1951 var L staddur í bifreið sinni við sam- komuhúsið í Sandgerði. Í bifreiðinni með honum var Ó, tvær stúlkur og ölvaður maður. L fór nú úr bifreiðinni ásamt hinum ölvaða manni og gekk frá. Flutti Ó sig þá úr aftursæti í framsæti bifreiðarinnar, og ók henni af stað án leyfis L, sem kvaðst hafa kallað til hans að hreyfa hana ekki. Ó og vitnum bar saman um, að hann hafi ekið fremur hægt. Kom nú J gangandi á móti bifreiðinni og var að dómi Ó og þriggja vitna með áhrifum áfengis. J rétti upp vinstri hönd og vildi stöðva bifreiðina. Ó hægði þá á bif. reiðinni, og kvaðst hafa sveigt fram hjá J og eigi hafa orðið þess var, að bifreiðin kæmi við J. Farþegi í bifreið- inni bar hins vegar, að J hefði komið að bifreiðinni, er á henni var hægt, tekið í handfang á vinstri afturhurð, en í því hafi Ó aukið hraðann. J kvaðst hafa tekið í hurðar- snerilinn og haldið í hann, er bifreiðin var sett á allmikinn hraða, hafi hann þá dregizt um 20 m með henni, en að lokum orðið aö sleppa henni, og hafi þá hægri fótur hans lent undir henni og brotnað. Eitt vitni utan bifreiðar sá J dragast með henni. Talið var, að J hefði hagað sér ógæti- lega. Ó var einnig talinn hafa sýnt óvarkárni með því að auka hraðann, er J var kominn að bifreiðinni og hafði tekið í hana. Var þeim J og Ó dæmt að bera hvorum að hálfu ábyrgð á slysinu. Einn hæstaréttardómari vildi dæma J % ábyrgðar og Ó %.L var sýknaður í héraði af allri ábyrgð, þar sem Ó ók án leyfis hans. Var dóminum eigi áfrýjað, að því er L snerti hlaut slæmt fótbrot á hægri fótlegg rétt neðan við miðju. Var gert með skurðaðgerð að meiðslum hans í sjúkrahúsi, og fór hann heim til sín þaðan hinn 11. júní s. á. Hann lá heima í sex vikur. Eftir það gat hann gengið um og hóf vinnu um mánaðamót okt. —nóv. s. á. J var 28 ára, er slysið varð. Fyrstu sex mán- uðina eftir slysið var örorka hans metin frá 100% og niður í 15%, en eftir það 10% um eins árs skeið. Hann hafði fengið kr. 2649,85 frá Tryggingarstofnun ríkisins. Atvinnutjón J, sem var sjómaður, var metið kr. 17.000,00 og þjáning metin til bóta á kr. 4000,00. Var honum dæmdur helmingur þess- ara fjárhæða. Einn hæstaréttardómari vildi leggja % sak- Ar Á J .......0200000 ss 372. T ö CLEXXKII Efnisskrá. Bls. Aðfaranótt hins 15. ágúst 1954, ki. 1.30, ók O austur Miklubraut í Rvík, að sjálfs hans sögn og eins vitnis á hraða, sem var eigi yfir 20 km, en að áætlun annars vitnis 25—30 km. Í nánd við götuna Reykjahlíð, sem er hliðarbraut til suð- urs, birtist H, sem var dökkklæddur, skyndilega í ljósgeisla bifreiðarinnar og varð fyrir henni. H gekk eigi eftir hin- um afmarkaða gangstíg, sem er á Miklubraut sunnanverðri, heldur eftir akbrautinni norðanverðri og nokkuð inn á henni, en gata þessi er mikil umferðargata og var illa lýst að norðanverðu. Hann gekk undan umferðinni og kvaðst eigi hafa veitt því eftirtekt, að bifreið kom á eftir honum, enda var hann að sjálfs sín sögn með áhrifum áfengis, en þó eigi svo miklum, að hann „slagaði“. Vitni, er á vettvang komu, voru eigi á eitt sátt um, hvort H hefði verið með áhrifum víns. Svo var kveðið á í dómi, að O hefði eigi sýnt þá aðgæzlu sem skyldi, en H var einnig talinn hafa átt nokkra sök. Var íá hluti ábyrgðar lagður á H, en % á Q. Tveir dómendur Hæstaréttar vildu leggja alla sökina á O. H dó hinn 23. jan. 1955 úr blóðtappa, sem læknar röktu til slyssins. Var hann þá 46 ára að aldri. Kona hans var 44 ára. Fullar dánarbætur henni til handa voru reiknaðar kr. 195.000,00, þ. e. rúmlega fjögra ára laun H. Voru henni dæmdir $%4S hlutar þeirra ..........2000.0000 000... 393 „Aðfaranótt 25. sept. 1953 varð v/s Goðafoss, sem lá við haf- skipabryggjuna á Akranesi og sneri stefni að landi, að sigla frá bryggjunni vegna veðurofsa, enda voru landfestar hans teknar að slitna. Skipið var fest að framan með kaðli, sen bundinn var í festarpolla í bryggjunni. Þá er skipið fór frá, var kallað til þeirra, er á bryggjunni voru og unnu að leysingu landfesta, að sleppa eigi kaðlinum. Einnig var kallað til skipverja á hafnsögubátnum, er þarna var, að skila til mannanna á bryggjunni, að draga kaðalinn í land. Köll þessi heyrðust ekki, að því er virðist. Var kaðlinum, andstætt venju, sleppt í sjóinn af skipinu. Fór kaðallinn því í höfnina. B/v Bjarni Ólafsson lá fyrir innan v/s Goða- foss við bryggjuna. Er á nóttina leið, sleit togarinn allar landfestar nema eina að framan. Var því tekið að sigla honum frá bryggjunni, en allt í einu stöðvaðist skrúfa hans og hreyfðist ekki, hvað sem að var gert. Var nú tekið að búa akkerið til notkunar, en það tók um 18 mínútur. Togarann rak á meðan, og strandaði hann í sömu mund og akkerið var látið falla. Eigi tókst togaranum að losna af strandstað af sjálfs sín krafti. B/v Fylkir dró togarann af grunni síðla dags þann 25. sept. 1953 og dró hann síðan til Reykjavíkur. Það kom í ljós, að skrúfa togarans hafði stöðvazt vegna kaðals, er í hana hefði flækzt. Almennar Efnisskrá. ' CLEXTIT Bls. tryggingar h/f höfðuðu mál á hendur Eimskipafélagi Íslands h/f (E) til endurgreiðslu á björgunarlaunum og viðgerðar- kostnaði á togaranum. Víst þótti, að það hefði verið kað- allinn frá v/s Goðafossi, sem lenti í skrúfunni, og að hann hefði verið meginorsök þess, að togarinn gat eigi neytt vélarafls og strandaði. Í dómi í málinu var enn svo mælt, að af hendi E hefði eigi verið færðar á það sönnur, að óviðráðanleg atvik hafi valdið því, að nefndur kaðall var eigi að venju dreginn um borð í v/s Goðafoss. Að svo vöxnu máli, þótti verða að leggja meginsök á strandinu, þ. e. % sakar, á stjórnendur v/s Goðafoss, en %% sakar á stjórn- endur togarans, sem vanrækt höfðu að hafa akkerið tilbúið, til þess að unnt væri að láta það falla, ef nauðsyn bæri til. Fyrir björgun höfðu verið greiddar kr. 457.027,43. Þótti þessari fjárhæð í hóf stillt. En viðgerðarkostnaður og ann- ar kostnaður nam kr. 1.119.305,00. Var E dæmt að greiða fjárhæðir þessar að % hlutum ásamt vöxtum frá stefnudegi 444 Byggingafræðingurinn Þ hugðist halda fyrirlestur um skipu- lag Rvíkur og fékk Á verkfræðing til að taka hinn 27. febrú- ar 1953 myndir af skipulagsuppdráttum og líkönum á teikni- stofu skipulagsdeildar Rvíkur til undirbúnings á skugga- myndum. Til að lýsa fyrirmyndirnar, notaði Á tvo lampa með hlífum úr málmi. Var hlif og perustæði hvors lampa fest við klemmur, sem ætlað var að grípa um borðrönd, stólbak eða aðra hluti. Rafsnúrur lampanna voru tengdar Í eina og sömu rafsnúruna, er sjálf var síðan tengd í raf. stungu á vegg herbergisins. Að myndatökunni lokinni, vildi Þ aðstoða Á við að taka saman tækin og tók annan lamp- ann, sem stóð á borði, slökkti á honum með því að þrýsta á hnapp á honum sjálfum, greip síðan hinn lampann, er stóð á glerkassa og hugðist slökkva á honum, en varð þá fyrir svo sterkum rafstraumi, að hann féll hljóðandi á gólfið og gat eigi losað sig við lampana. Á heyrði þegar óp Þ, greip Í rafsnúru lampanna og rauf strauminn. Voru læknar síðan tilkvaddir Þ til hjálpar. Á hafði keypt lampana, auk tveggja samskonar lampa, í verzlun H hinn 17. janúar 1953. Einn þessara lampa hafði áður sprengt öryggi hjá Á, þar sem ann- ar hinna einangruðu enda rafsnúru lampans hafði staðið út undan tengiskrúfu perustæðisins og snert málmhólk, er um- lukti perustæðið, og rafstraum þannig leitt út í málmhólk- inn. Gerði Á að þessu. Lagfæra varð báða lampana eftir slysið. Rafmagnsettirlit ríkisins sagði um lampana, er slys- inu ollu, að málmurinn í aðtauginni á hvorum lampa hafi snert málmumgerð lampans og hafi því maður, er hélt á lömpunum sínum í hvorri hendi, fengið rafstraum gegnum sig, er lamparnir voru tengdir við raflögn húss. Raffanga- 1 CLEXXIV Efnisskrá. Bls. prófunarnefnd athugaði fleiri sams konar lampa frá H í febrúar 1954 og taldi, að tillóða þyrfti vírenda undir tengi- skrúfur. Var og talið óheppilegt, að lamparnir voru úr málmi. Voru síðan slíkir lampar í verzlun H lagfærðir. H hafði vanrækt að senda Rafmagnseftirliti ríkisins lampana til prófunar og viðurkenningar samkvæmt auglýsingu nr. 140/ 1940, áður en hann hóf sölu á þeim. Slíkir lampar, er H hafði til sölu tæpu ári eftir slysið, voru gallagripir með sama hætti og lampar þeir, er slysinu ollu. Eigi var ástæða til að ætla, að lamparnir hefðu spillzt í meðförum Á, á þeim stutta tíma frá því hann keypti þá og þar til slysið varð. Var því skaðabótaábyrgð á slysinu lögð á H. Samkvæmt læknisvottorði, brenndist vinstri vísifingur Þ inn í bein á allstóru svæði, og greri sárið mjög seint. Átti Þ lengi eftir slysið við ýmis konar vanlíðan að stríða. Hinn 22. apríl 1955 sagði í læknismati um örorku, að innan til og lófa megin á efstu kjúku er mikið dregið úr holdi og ör- vefur. Dálítil eymsli voru á þessum stað. Fingurinn réttist eigi til fulls í næstfremsta lið (í ca. 1500), en krepptist í lófa með litlum krafti þó. Dofatilfinning var ofan til í fingrinum. Eigi taldist von um meiri bata, nema slappleiki hyrfi smám saman. Örorkumatið var 6%, og staðfesti læknirinn það 5. nóv. 1957. Atvinnutekjur Þ voru laun fyrir föst störf hjá Rvíkurbæ og við Iðnskólann og svo greiðslur fyrir ýmis störf, aðallega uppdrætti. Tryggingafræðingur reiknaði, að orkumissirinn hefði skert heildartekjur Þ um 6% og að rýrnunin kæmi einungis fram á greiðslum fyrir aukastörfin og næmi innstæða atvinnutjónsins kr. 75.078,00, þá er miðað væri við 4% ársvexti, dánarlíkur fyrir íslenzka karla á árunum 1921—-30 og líkur fyrir missi starfsorku í lifanda lífi eftir sænskri reynslu, en Þ var fæddur 30. marz 1913. Þ voru dæmdar úr hendi H kr. 40.000,00 fyrir orku- missi og kr. 15.000,00 fyrir þjáningar, lýti og óþægindi. .. 674 P hóf verkfræðistörf hjá M á Keflavíkurflugvelli 1. marz 1953 og vann þar svo að segja óslitið til 20. marz 1954. Allan þann tíma tók P fyrirvaralaust við starfslaunum, sem hann taldi þó vera of lág samkvæmt ákvæðum gjaldskrár Verk- fræðingafélags Íslands frá 26. febrúar 1953, en hann vissi, að afstaða Varnarmálanefndar til gjaldskrár þessarar olli því, að ákvæði hennar um launahækkun voru eigi tilkynnt M. Samt hélt P áfram störfum sínum, eins og ekkert hefði í skorizt og án þess að sannað væri, að hann hefði gert nokkurn áskilnað um fjárkröfu á hendur ríkissjóði af þessu tilefni. Var ríkissjóður því sýknaður af kröfum P í máli, höfðuðu 17. maí 1955, til skaðabóta vegna vanrækslu Varnar- Efnisskrá. CLXXV málanefndar á að tilkynna M um kauptaxta íslenzkra verk. fræðinga ...........00000000..ensn se Skattar. Útsvar til bæjar. og sveitarfélaga. Með úrskurði ríkisskattanefndar 6. ágúst 1956 var Sambandi ís- Við lenzkra samvinnufélaga (S) gert að greiða kr. 725.000,00 út- svar til bæjarsjóðs Reykjavíkur fyrir árið 1954. S taldi sér einungis skylt að greiða kr. 327.243,69. Að vísu hafði arður þess af skiptum við utanfélagsmenn í Reykjavík árið 1953 numið kr. 726.941,43, en frá þeirri fjárhæð bæri að draga, áður en útsvar væri álagt, tap af sams konar viðskiptum útibús eða útibúa S á Akureyri sama ár. Um þessa röksemd S var svo mælt í dómi: Í 6. gr. laga nr. 66/1945 segir, að samvinnufélög greiði útsvar af arði síðasta útsvarsárs, sem leiðir af skiptum við utanfélagsmenn, eftir sömu regl- um og kaupmenn á staðnum, en nú má samkvæmt alið 3. mgr. 8. gr. nefndra laga leggja útsvar á útibú atvinnurek- anda, sem hefur heimili í annarri sveit, í því sveitarfélagi, þar sem útibúið er staðsett, enda má þá ekki leggja útsvar að því leyti á atvinnurekandann í heimilissveit hans. Af ákvæði þessu leiðir, að álagning útsvars á atvinnurekand- ann annars vegar og útibúið hins vegar verður að ákveða af útsvarsyfirvöldum á hvorum stað, miðað við rekstur og aðrar ástæður þessara útsvarsaðilja hvors um sig á út- svarsárinu. Þessi ákvæði í alið 3. mgr. 8. gr. laganna taka einnig til samvinnufélaga, en þó með þeirri takmörkun, að útsvar má á hvorugum staðnum fara fram úr arði, sem leitt hefur af skiptum útsvarsaðiljans við utanfélagsmenn á útsvarsárinu, Samkvæmt þessu var heimilt að ákveða út- svar S í Rvík án tillits til þess taps, sem varð á rekstri útibús þess eða útibúa á Akureyri 1953 ...........0....... niðurjöfnun útsvara 1956 áætlaði niðurjöfnunarnefnd Rvík- ur, að heildarandvirði bíla þeirra, sem V flutti inn 1955, hefði, að viðbættum tollum og álagningu, en án söluskatts og aukaleyfisgjalda, numið kr. 15.000.000,00, og gerði honum að greiða veltuútsvar af fjárhæð þessari, kr. 97.500,00. Ríkisskattanefnd lækkaði veltuútsvar V niður í kr. 62.500,00, sem er 0,417% af kr. 15.000.000,00. Samkvæmt ákvörðun verðlagsyfirvalda nam álagning V á bílana 4,5% af kostn- aðarverði þeirra hingað kominna að viðbættum tollum, en án söluskatts og aukaleyfisgjalds, og svo kr. 245,00 af hverri einstakri bifreið. Kvað hann heildarálagningu sína á bíla 1955 nema kr. 751.200,00. Taldi hann sig einungis hafa verið milligöngumann um bílakaupin milli hinna erlendu Bls. 236 CLXXVI Efnisskrá. Bls. bílaframleiðenda og hinna einstöku kaupenda hér á landi og bæri því einungis að reikna útsvarið af nefndri álagingu, en það næmi samkvæmt því kr. 15.000,00. V hafði greitt álagt útsvar, og sótti hann bæjarsjóð til endurgreiðslu kr. 47.500,00, er fyrirvari var gerður um. Innflutningur bílanna fór þannig fram, að einstakir kaupendur öfluðu innflutnings- og gjaldeyrisleyfa, V tók við leyfum þessum og tryggði sér jafnframt, að kaupendur greiddu nokkurn hluta fulln- aðarverðs fyrirfram. Pantaði V síðan bílana í sjálfs sín nafni frá þeim bílaframleiðendum erlendis, sem hann hafði verzlunarsambönd við. Jafnframt lét hann merkja bílasend- ingu upphafsstöfum leyfishafans. V veitti bílunum við komu þeirra hingað viðtöku og innti af hendi allar nauðsynlegar greiðslur. Gaf hann kaupanda hverjum síðan heildarreikn- ing fyrir öllu bílverðinu og veitti viðtöku þeim hluta þess, sem þá var ógreiddur. Sýnt þótti af þessu, að V hafi borið seljandaábyrgð fyrir kaupendum og því eigi verið milli- göngumaður, er stæði utan við kaupsambandið. Hagnaður V var einnig beinlínis lagður á kostnaðarverð bílanna hing- að kominna og þannig greiddur af kaupendum. Var því um verzlunarálagningu að tefla. Var skattayfirvöldum því heim- ilt að leggja hæfilegt veltuútsvar á V vegna bílasölunnar. Eigi voru leidd rök að því, að skattayfirvöldin hefðu áætl- að gjaldstofninn, kr. 15.000.000,00 of hátt. Eigi varð talið, að útsvarsfjárhæðin væri fjarstæðukennd, miðað við gjald- stofninn annars vegar og álagningarhagnað V hins vegar. Þar sem skattayfirvöld þannig voru innan valdmarka sinna, var endurheimtukrafa V eigi tekin til greina ............ 682 b) Fasteignaskattur. Í 9. gr. laga nr. 40/1949 segir: Áburðarverksmiðjan skal undanþegin öllum sköttum og opinberum gjöldum nema útsvari til sveitarsjóðs. Aldrei má leggja á hana hærra útsvar en nemi 1% af tekjuafgangi hennar. Orðalag þetta var talið vera svo ótvírætt og víðtækt, að Áburðarverk- smíðjan sé með því þegin undan greiðslu fasteignagjalds til bæjarsjóðs Reykjavíkur samkvæmt lögum nr. 67/1945 .. 420 c) Söluskattur. Skipamiðlari G sótti ríkissjóð til endurgreiðslu af hluta á sölu- skatti, er á hann hafði verið lagður árið 1950, 1951 og 1952. Hann viðurkenndi, að sér bæri að greiða skatt þenna af farmgjöldum fyrir timbur og sement, en eigi af „klarer- ingu o. fl.“ né erlendum umboðslaunum. Það var engum vafa talið bundið, að það, sem G nefndi „klareringu o. fl.“, voru afgreiðslugjöld, er fallið hefðu undir ákvæði 41. gr. Efnisskrá. CLXXKVII Bis. laga nr. 128/1947 og verið söluskattskyld samkvæmt þeim. Talið var, að lög nr. 100/1948 hefðu eigi þegið slík gjöld undan söluskatti og að G hefði réttilega greitt söluskatt af viðskiptaveltu sinni að þessu leyti. Öðru máli gegndi um umboðslaun G, sem voru þóknun til hans fyrir það, að flutningssamningar komust á fyrir hans atbeina. Þetta starf G var þess eðlis, að eigi þótti fært að fullyrða, að það væri vinna eða þjónusta í merkingu 22. gr. laga nr. 100/1948. Samkvæmt þessu og þar sem af hálfu ríkissjóðs var eigi höfð uppi sú varnarástæða, að G hefði greitt án fyrirvara söluskattinn af umboðslaununum, var ríkissjóði dæmt að endurgreiða honum hann .....00.00000.0.0.. 00... 314 Tollar. Tollgæzla. A voru afhentar á póstafgreiðslu vörur, sem vanreiknaður var tollur og söluskattur af. Póstafgreiðslumaðurinn varð að skila Fjármálaráðuneyti fullum gjöldum, og höfðaði síðan mál á hendur A til greiðslu hinna vankröfðu gjalda. Á þess- um tíma var innflytjendum skömmtuð álagning, og var tollur og söluskattur lagður til grundvallar við verðútreikn- ing vöru. Verðlagsákvæðin áttu að girða fyrir það, að A hlyti aukinn söluhagnað, þótt hann væri vankrafinn um toll og söluskatt að nokkru, og eigi voru líkur leiðdar að því, að hann hefði haft slíkan hagnað. Skekkjan á skatt. reikningnum var eigi svo stórfelld, að líklegt væri, að hún hefði verið A ljós. Voru því eigi efni til að taka til greina kröfur á hendur A um greiðslu hinna vanreiknuðu gjalda 368 Þá er togarinn S, eign Bæjarútgerðar Rvíkur, kom til Rvíkur frá útlöndum hinn 21. nóv. 1956, fannst við leit í lest skips- ins undir veiðarfærum matvæli, smjör, smjörlíki, dósa- mjólk og saft, að tollverði kr. 9.755,00. Matvælin höfðu verið keypt í Esbjerg í Danmörku, og 1, skipstjórinn á b/v S, kvittað fyrir viðtöku þeirra, en þau höfðu eigi verið skráð á skipsforðalista, enda kvaðst matsveinninn sem skipsforða- listann gerði, eigi hafa vitað um þau. Þar sem matvælin voru eigi meiri en alvanalegt er að nota í skipum og eigi sett á reglulegan felustað og I fullyrti, að eigi hefði verið ætlun sín að skjóta þeim undan tollafgreiðslu, þá þóttu eigi efni til að dæma I fyrir brot á 1. mgr. 38. gr. laga nr. 68/ 1956. Hins vegar varðaði vanræksla hans á því að gefa tollgæzlumönnum skýrslu um matvælin við 30. gr. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123/1938 og 42. gr. sbr. 2. málslið 2. mgr. 22. gr. laga nr. 68/1956, og var I dæmd kr. 2500,00 sekt til ríkissjóðs, en til vara 12 daga varðhald. Lögheimild brast til upptöku ........000.000 0000 een 597 CLEKVIII Efnisskrá. Skálorðsbundnir dómar. Manni dæmt skilorðsbundið varðhald ...............0.0.00000... 436 Skírlífisbrot. Hinn 22. sept. 1954 var A á réttardansleik í Þverárrétt í Borgar- firði lítið eitt með áhrifum áfengis. Þar var einnig stúlkan X, sem var hátt á 15. ári og A þekkti í sjón, en hafði eigi talað við áður. Þau A og X dönsuðu nokkra dansa, en fóru síðan með B, bróður X, og T út í bifreið A, og settust A og X í aftursæti hennar. B fór nú að huga að hestum systkin- anna, og T hvarf einnig á brott, en þau A og X urðu eftir í bifreiðinni. Tók A þá að þukla X og kyssa, og varðist hún eigi þeim atlotum. B kom rétt strax aftur með hestana og settist í framsæti bifreiðarinnar. Var nú orðið mjög rokkið, og sá B eigi athafnir þeirra A og X. Hestarnir hlupu frá, og tók B að elta þá. En X segir, að A hafi, er hann hafði látið Dlítt að henni um stund, fært þau bæði úr buxum og reynt að hafa mök við hana, en A telur X hafa farið sjálfa úr sinum buxum. Þá er B kom með hestana Öðru sinni að Þifreiðinni, voru hurðir hennar læstar. B barði á hurðir og krafðist þess, að þær yrðu opnaðar. A bað hann að ganga brott, og að sögn B sagðist X myndu koma rétt strax. B sneri sér þá til lögreslumannanna Þ og J, og lýstu þeir með vasaljósi inn í bifreiðina. Að sögn Þ voru þau A og X þá nakin að neðan og A ofan á X, en J kveður X hafa verið að taka upp um sig buxurnar, er hann leit inn. Klæða- burði A veitti J eigi athygli. Samkvæmt vottorði læknis bar X engin merki samfara. Sannað þótti, að A hefði af- klætt bæði sjálfan sig og X og með því sýnt í verki ásetn- ing sinn til að hafa samfarir við X. En er litið var til þess, hversu X tók blíðu A, þótti varhugavert að telja sannað, að hún hefði haft þá andúð á athöfnum A, að um táldrátt af hans hendi hafi verið að tefla. Brast því skilyrði til að refsa Á samkvæmt 2. mgr. 200. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr, 19/1940 ......20.2.0....000000nnr 111 Skuldabréf. Sjá veðskuldabréf. Stjórnsýsla. Stúlkan S, fædd hinn 21. okt. 1916, var hinn 5. marz 1933 komið til dvalar á Kleppsspítala af Fellsstrandarhreppi. Sam- kvæmt úrskurði sýslumannsins í Dalasýslu, 28. marz 1934 var Hvammshreppur (H) talinn framfærslusveit S, frá því hún var fullra 16 ára, með því að móðir hennar hafi síðast átt lögheimili í þeim hreppi, áður en S fæddist. Atvinnumálaráðuneytið staðfesti úrskurð þenna 11. marz Efnisskrá. CLXXIX Bls. 1935. Í úrskurði 22. des. 1936 kvað sýslumaður svo á, að H væri enn eftir gildistöku laga nr. 135/1935 framfærslusveit S, með því að óeðlilegt væri, að 13. gr. þeirra laga verkuðu aftur fyrir sig. Úrskurð þenna staðfesti ráðuneytið 27. maí 1937. Hinn 26. ágúst 1938 lagði ráðuneytið samkvæmt beiðni H fyrir sýslumann að taka málið upp að nýju. Í úrskurði 15. apríl 1939 lagði sýslumaður framfærsluskylduna á F frá 26. ágúst 1938, er málið var tekið upp, með þeim rök- um, að Hella í F hefði verið lögheimili S og F hefði verið síðasta heimilissveit S, áður en sjúkrahúsvist hennar hófst. H áfrýjaði úrskurðinum eftir lok áfrýjunarfrests. Er lög nr. 52/1940 tóku gildi, taldi F niður fallna skyldu sína til að greiða dvalarkostnað S á Kleppsspítala. Árið 1944 höfðaði skrifstofa ríkisspítalanna mál á hendur H til greiðslu vistgjalds S árin 1940, 1941, 1942 og 1943. Með dómi Hæstaréttar 21. marz 1945 var H sýknaður að svo stöddu á þeim forsendum, að hér væri um raunverulegan ágreining um framfærsluskyldu milli hreppsfélaga að tefla, og stjórn- arvöld þau, er greinir í 81. gr. laga nr. 52/1940 hefðu eigi enn kveðið upp úrskurð um hann. Með úrskurði sýslumanns 21. maí 1952, sem staðfestur var af Félagsmálaráðuneytinu 20. febr. 1953, var H sem framfærslusveit S, er hún var vistuð á Kleppi, gert að greiða sjúkrahúsinu vistgjald henn- ar frá gildistöku laga nr. 52/1940. Í dómi var svo kveðið á, að úrskurður Félagsmálaráðuneytisins frá 20. febrúar 1953 hafi samkvæmt 76. gr. laga nr. 80/1947 verið fullnaðarúrskurður um það, hver hafi verið framfærslu- sveit S, er dvöl hennar á Kleppi hófst. Samkvæmt lögjöfnun frá 1. og 11. gr. laga nr. 14/1905 var fyrning gjaldkröfu Skrifstofu ríkisspítalanna rofin með bréfi þeirra til sýslu- mannsins í Dalasýslu 22. jan. 1952, sem H virtist þegar hafa fengið vitneskju um. Var þannig sá hluti kröfunnar, er gjaldkræfur var 31. des. 1947, fyrndur, þ. e. vistgjöld áranna 1940—4T. Hinn hluta kröfunnar var H dæmdur til að greiða ........2.000.000ns nr 482 Með afsali 26. apríl 1940 seldi K Jarðakaupasjóði ríkisins (J) eignarjörð sína og áskildi sér í afsali „endurkauparétt sam- kvæmt 27. gr. laga nr. 8/1936“. Hinn "7. sept. 1949 seldi J G, tengdasyni K, jörðina, en undanskildi sölunni samkvæmt ákvæðum laga nr. 4/1946 námuréttindi í landi jarðarinnar og svo vatns- og jarðhitaréttindi umfram heimilisþarfir. Með dómi Hæstaréttar, upp kveðnum 10. nóv. 1954, var svo kveð- ið á, að landbúnaðarráðherra hefði verið skylt að undan- þiggja réttindi þessi við sölu nefndrar jarðar til G, og var G í því máli sýknaður af kröfu G um, að kaup hans tækju einnig til nefndra réttinda. G höfðaði nú af nýju mál á hend- CLEXK Efnisskrá. Bls. ur J til skaðabóta vegna missis jarðhita þess, sem frá var skilinn 7. sept. 1949. Til vara krafðist G, að J yrði dæmt að endurgreiða andvirði jarðarinnar að tiltölu við það, sem hin undanskildu verðmæti teldust mikill hluti heildarverðmætis jarðarinnar á afsalsdeginum, "7. sept. 1949. Talið var, að áskilnaður K um endurkaupsrétt á jörðinni hafi eigi veitt rétt til endurkaupa á jörðinni lengur en ákvæði 27. gr. laga nr. 8/1936 var í gildi, enda var um fullnaðarkaup að tefla samkvæmt afsalinu frá 26. apríl 1940 og ráðherra eigi þess umkominn að binda löggjafarvaldið um ráðstöfun slíkrar jarðar að lögum. Undantaka ráðherra á jarðhitaréttindum undan sölu til G samkvæmt lögum nr. 4/1946 leiddi því eigi til skaðabótaskyldu J .............00..00.020 0 602 Í heilbrigðissamþykkt Reykjavíkur nr. 11/1950 segir eigi um inn- pökkun sælgætis, en sum ákvæði hennar gera ráð fyrir því, að vörur séu afgreiddar á sölustað „umbúðalausar“, sbr. 7. tl. 79. gr., 5. tl. 135. gr. og 151. gr., enda slík afhending vöru algeng í verzlunum í Reykjavík, en vanti umbúðir skal af. greiða vöruna með skeið, skóflu, spaða eða töng eða öðru slíku tæki, sbr. t. d. 151. gr. Heilbrigðisnefnd Reykjavíkur samþykkti hinn 20. des. 1955, að allt sælgæti sem ætlað væri til smásölu, skyldi geymt og afhendast í hreinum smásölu- umbúðum, og skyldi flytja það ætíð á sölustað í þeim. Átti þetta ákvæði að koma til framkvæmda 1. júlí 1956. Ákvæðið leiddi af sér töluverðan kostnað. Þar sem samþykkt heil. brigðisnefndarinnar geymdi allmikla frávikningu frá þeirri venju, sem tíðkazt hafði, taldist hún vera „breyting“ í skiln- ingi 4. gr. laga nr. 35/1940 um heilbrigðisnefndir og heil- rigðissamþykktir. Bar því heilbrigðisnefnd að leggja þessa samþykkt sína fyrir bæjarstjórn, er síðan mátti leita staðfest. ingar ráðherra á henni, og að fenginni staðfestingu hans bar að birta hana með lögskipuðum hætti samkvæmt ákvæðum laga nr. 35/1940. Þar sem þessi meðferð hafði eigi verið á höfð, varð sælgætisframleiðandanum Þ eigi refsað fyrir að hlýða eigi fyrirmælum heilbrigðisnefndar ................ 722 Sveitarstjórn. Sjá stjórnsýslu. Svipting réttinda. Sjá refsingar. Sönnun. a) Einkamál. A ók vörubifreið niður Laugaveg í Rvík og sveigði niður á Vatns- stíg. Vitni sagði, að A hefði tekið beygjuna frekar snöggt og án þess að draga úr ferð, sem vitnið taldi 25 km. Um leið og A sveigði, kom B á bifhjóli fram með bifreiðinni hægra Efnisskrá. CLXXXI Bls. megin. Taldi vitnið hraða hjólsins 30—35 km. Lenti hjólið á hægra framhorni eða framvara bifreiðarinnar. Sagði vitnið, að hjól B og hann með því hafi fallið til hægri og bif- reiðin ýtt hjólinu og B um þrjá metra á undan sér, áður en hún nam staðar. Vegna skýlis á palli bifreiðarinnar gat A einungis séð að nokkru til umferðar á eftir gegnum spegil, er festur var á arm í vinstri bílhurð. Hemlar verkuðu eigi fullkomlega. A þótti hafa ekið í of stuttum boga niður í hlið- argötuna og með of miklum hraða. Hins vegar ók B of hratt, röngu megin á veginum og of nálægt bifreið A. Dæmt var, að B ætti sök á slysinu að % hlutum, en A að % .......... 33 H var framkvæmdastjóri h/f E og hafði haft fjárreiður þess fé- lags, að því er virðist, nokkur ár, en lét af störfum að sögn formanns félagsins (S) 4. des. 1954, en að sjálfs sín sögn um miðjan bann mánuð. H samþykkti víxil, að fjárhæð kr. 16.025,00 f. h. félagsins hinn 16. des. 1954. Þenna víxil neitaði h/f E að greiða, sökum þess að víxillinn hafi komið í stað eldri víxils, sem H hafi sjálfur verið skuldari á, og H hafi brostið prókúru. H kvaðst hafa haft prókúru og fjárhæð víxilsins gengið til h/f E. Viðurkennt var, að H hafði áður samþykkt víxla fyrir h/f E og við þeim gengizt af félaginu. Svo var mælt í dómi, að sönnur væru eigi á það færð- ar, að H hefði haft umboð til að skuldbinda h/f E með nefndri víxilsamþykkt, og var félagið sýknað af greiðslu víxilsins ........2.2.00.000nensee 81 T hæstaréttarlögmaður heimti með málssókn kr. 40.000,00 ásamt vöxtum fyrir A, og voru málflutningslaun dæmd kr. 6000,00. Er T gerði A reikningsskil, reiknaði hann sér kr. 10.000,00 málflutningslaun. Rúmum tveimur árum seinna krafðist A úrskurðar Lögmannafélags Íslands um hæfilega þóknun til T. Eigi var sannað, að T hefði fyrr en þá vitað, að Á vildi eigi una reikningsskilunum ........0000000 000. 0n nn 85- Brunatjón varð á farmi vörubifreiðar á vegum úti, en eigi varð kannað, af hvaða orsökum eldur kom upp í farminum. Þar sem varningurinn spilitist, meðan hann var í flutningsvörzI- um eiganda og umráðamanns bifreiðarinnar, og honum tókst eigi að leiða sönnur að því, að brunninn yrði, án þess að mis- tökum eða vanrækslu hans væri um að kenna, var hann skaðabótaskyldur vegna tjónsins gegnt farmeigendum, skv. 147. gr. laga nr. 56/1914 og 18. sbr. 20. gr. laga nr. 41/1949 89 A seldi h/f S dýptarmæli í skipið v/sSæfara og áskildi sér eignar- rétt að honum, unz hann væri að fullu greiddur. Á uppboði, er fram fór á skipinu 25. febr. 1946, var skipið slegið dóttur framkvæmdastjóra og aðalhluthafa h/f S, en dýptarmælir- inn var eigi boðinn upp. Útvegsbankinn á Akureyri seldi í júní 1947 samkvæmt umboði þeim B og C skipið á leigu, og CLEXXXII Efnisskrá. Bls. fórst það við síldveiði 30. júlí 1947. Í leigusamningnum var dýptarmælis að engu getið, en A fullyrti, að hann hefði alltaf fylgt skipinu. Þeir B og C höfðu vátryggt dýptarmæli í skip- inu hinn 26. júlí 1947, og gátu þeir eigi leitt líkur að því, að þar hefði verið um annan dýptarmæli að tefla en þann, er A hafði lagt skipinu til. Var því talið mega við það miða, að A hefði átt dýptarmæli sinn í skipinu, er það fórst ........ 94 Hreppstjóri Gerðahrepps var kvaddur á heimili J til að skoða lamb, er J átti. Hafði það orðið fyrir árás hunds og var svo sært á hálsi, að aflífa varð það. Samkvæmt skýrslu, sem J, sonur hans ÁA og aðkomumaðurinn B gáfu hreppstjóra sam- eiginlega og hann skráði í gerðabók sína, höfðu þeir staðið hund K að því að ráðast á lamb J og særa það. Hreppstjóri skráði og í einu lagi í gerðabókina þá sameiginlegu skýrslu konu J og tveggja dætra þeirra J, að þær hefðu horft á, er hundurinn var að fást við lambið. Samkv. gerðabók hrepp- stjóra skýrði K honum frá því, „að hann hefði drepið hund- inn, er beit lambið“. Fyrir dómi leiðrétti hreppstjóri bókun sína á þá leið, að K hefði sagt, að hann hefði drepið hund- inn, sem J hefði talið, að hefði bitið lambið. K mótmælti því í skaðabótamáli J á hendur honum, að hann hefði átt hund þann, sem beit lamb J, og neitaði, að hann hefði viður- kennt það fyrir hreppstjóra. Eins og skýrslu hreppstjóra var háttað, eftir að hann leiðrétti hana fyrir dómi, þótti hún eigi veita sönnur fyrir því, að K hefði viðurkennt fyrir hon- um, að hundur hans hefði bitið lamb J. Þá mótmælti K sem rangri og óstaðfestri skýrslu þeirri, sem hreppstjóri hafði bókað eftir sjónarvottum. Vættis þeirra var samt eigi aflað, en slíkt var nauðsynlegt m. a. til að leiða í ljós, hvort skýrslugefendur hefðu, hver um sig, þekkt hundinn og vitað, hver átti hann. Voru því eigi fram komnar nægar sönnur fyr- ir því, að J hefði átt hund þann, sem varð lambinu að bana 166 P seldi S bifreið í maí 1948 fyrir 41.000,00 krónur og lýsti því í aísali 14. s. m., að kaupverðið væri greitt og að engar kvað- ir hvíldu á bifreiðinni. Sumarið 1952 varð S að skila Bif- reiðastjórafélaginu Hreyfli gjaldmæli, sem í bifreiðinni var, þar sem P hafði leigt hann af Hreyfli 1947. S krafði því næst P um andvirði gjaldmælisins, með því að hann hefði eigi vitað annað við kaup bifreiðarinnar en gjaldmælirinn fylgdi með í kaupunum. P kvað S hafa vitað hið sanna í málinu og hann einungis fengið gjaldmælinn lánaðan um mánaðartíma. J, sem milligöngu hafði við bifreiðarkaupin, bar það vætti, að hann hefði tjáð S, að P ætti eigi mælinn. Voitorðsgjafinn Þ, er tók þátt í reynsluakstri fyrir kaupin, kvaðst eigi hafa orðið þess var, að P skildi gjalðmælinn undan kaupunum. Vottorðsgjafinn G, er fylgdist með kaup- Efnisskrá. CLXXXKIIT Ís. unum, kvaðst eigi hafa heyrt minnzt á annað en að gjald- mælirinn væri innifalinn í þeim. Lögfræðingur sá, sem rit- aði samninginn um bifreiðarkaupin, kveðst eigi minnast þess, að á gjaldmælinn væri minnzt, en taldi ólíklegt, að hann hefði eigi látið þess getið, ef gjaldmælirinn ætti eigi að vera í kaupunum. Dæmt var, að hefði P eigi fært nægilegar sönn- ur að því gegn mótmælum S, að S hefði verið um það kunn- ugt, að gjaldmælirinn skyldi eigi fylgja í kaupunum. P var því dæmt að greiða andvirði mælisins ...........0.0...... 226 Árið 1952 var K að hefja byggingu húss síns í Rvík, og var lokið steypu á gólfplötu, en grafa þurfti fyrir skólplögn. Nú stóð svo á, að Reykjavíkurbær (R) var að láta vinna að aðal. skólpleiðslu í hverfinu og hafði skurðgröfu þar. Kvaðst K því hafa beðið verkstjórann að grafa fyrir skólplögn sinni og hafi hann tekið vel í það, en hún hafi áskilið, að verkið yrði unnið með skurðgröfu. Samkvæmt vætti verkstjórans V bað K að vísu um skurðgröfu, en hann kvaðst hafa tjáð henni, að eigi myndi verða unnt að beita skurðgröfu, þar sem jarðvegurinn væri of fastur og of lítið svigrúm fyrir slíka vél, enda hafi þétt móhella legið í gegnum skurðinn og þurft hefði að nota loftfleyga til að losa þann jarðveg, sem frágagnssök sé að grafa með skurðgröfu. Verkstjórinn G bar það vætti, að hann hefði annazt verkstjórn við verk- ið, hafi efst verið frostlag, en síðan þykk móhella. Ef til vill hefði verið unnt að grafa með skurðgröfu niður að móhell- unni, en alls eigi sjálfa móhelluna. K kvaðst hafa verið rúm- föst um það leyti, sem verkið var unnið, en er hún hafi komið á staðinn, hafi verkinu verið langt komið og hafi hún þá talið gagnslaust að hreyfa mótmælum gegn því, að skurð- grafa var eigi notuð, enda hafi sér eigi dottið í hug, að verkið yrði svo dýrt sem reikningur R sýndi. Ósannað var, að svo hefði samizt, að verkið skyldi einungis unnið með skurðgröfu né að unnt hefði verið eftir ástæðum öllum að framkvæma verkið á annan hátt en gert var. K var því dæmt að greiða reikninginn, enda voru eigi leiddar sönnur að því, að reikningurinn væri úr hófi hár ........0000000......00.. 399 b) Opinber mál. V var í húsi Þ og kvaðst hafa neytt þar áfengis, og hafi lítils- háttar á sig svifið. Þ bar fyrir dómi, að sér hafði eigi virzt V vera mikið drukkinn, er hann kvaddi, en það hafi mátt sjá það á honum. E bar það vætti, að beir V hafi drukkið lítilsháttar, áður en þeir komu til Þ, og síðan neytt þar létir- ar vínblöndu. Hafi V orðið eitthvað kenndur, en eigi hafi það verið mikið. V tók því næst bifreið sína, ók henni nokk- urn spöl og festi hana í fönn. Lögreglumaður, sem þarna CLEXKIV Efnisskrá. RIs. kom að, taldi, að V hefði verið mikið drukkinn, hann hafi verið óstyrkur á fótum, hann hafi tjáð sig hafa slökkt á bílnum, þótt bíllinn væri í gangi, og skýrslur hans hafi ver- ið sífelldar endurtekningar og ruglingslegar. Lögregluvarð- stjóri, er á vettvang kom, bar mjög á sömu lund. V neitaði að láta taka blóðpróf. Sannað þótti, að V hefði ekið bifreið sinni í beinu framhaldi af áfengisneyzlu og með áhrifum áfengis. Var honum dæmt 15 daga varðhald samkvæmt 24. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr., 1. mgr. 38. gr. laga nr. 23/1941, sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 4. mgr. 14. gr. umferðarlaga nr. 24/1941 ................... 0000 107 Með eiðfestu vætti tveggja lögreglumanna og framburði eins lögreglumanns ók A norður Lækjargötu í Rvík á móti rauðu umferðarljósi vitans á mótum Lækjargötu og Bankastrætis. Talið var, að sök A væri sönnuð, þótt hann andmælti ...... 111 A var á réttarðansleik í Þverárrétt í Borgarfirði hinn 22. sept. 1954 og var lítið eitt með áhrifum áfengis. Þar var stúlkan X, fædd 23. des. 1939. A þekkti hana í sjón, en hafði eigi áður talað við hana. Eftir að þau höfðu dansað saman, fóru þau með B, bróður X, út í bifreið A. Settust þau A og X Í aftursæti og urðu ein eftir í bifreiðinni, er B fór að huga að hestum. Tók A nú að sýna X blíðuatlot, sem hún lét sér lynda. B kom að vörmu spori með hestana og settist í fram. sæti bifreiðarinnar, en sá eigi aðfarir þeirra A og X, þar sem rokkið var orðið. B varð því næst að elta hestana af nýju. X skýrði svo frá, að A hafi eftir nokkurrar stundar blíðuatlot fært þau bæði úr buxum og reynt að hafa holdleg mök við hana, en Á taldi X hafa farið sjálfviljuga úr buxum. B kom nú aftur að bifreiðinni, en þá var hún læst. Barði B á hurðir hennar og krafðist þess, að hún yrði opnuð. A bað B að hverfa frá, og segir B, að X hafi sagzt mundu koma bráð- lega mjög. B snéri sér þá til lögreglumannanna Þ og J, og lýstu þeir með vasaljósi inn í bifreiðina. Þ kveður þau þá hafa verið nakin að neðan og A ofan á X, en J segir X hafa verið að taka upp um sig buxurnar. Samkvæmt vottorði læknis bar X engin merki samfara. Sannað var talið, að A hefði afklætt sig og stúlkuna og með því sýnt í verki ásetn- ing sinn að hafa samfarir við hana. En er litið var til við- bragða stúlkunnar, þótti varhugavert að telja sannað, að X hefði haft þá andúð á blíðu A, að um táldrátt hefði verið að tefla. Var A því sýknaður af ákæru um brot á 2. mgr. 200. gr. sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940 ...........00000.00. 111 Hinn 6. ágúst var haldinn dansleikur í Bolungavík. Höfðu þeir F og verkstjóri hans J neytt víns um kveldið. Milli kl. 12.00 og 3.00 nóttina eftir voru þeir ásamt fleira fólki staddir á heimili F, töluvert drukknir og hafði J illyrði í frammi að Efnisskrá. CLEXXV Bls. sögn K, konu F. Um kl. 4 um nóttina hélt J á brott og rétt á eftir rauk F út á nærskyrtunni. K fann hann slangrandi á götunni. F benti K á J, þar sem hann lá meðvitundarlaus með miklum höfuðáverkum. K hlúði að J. Rétt á eftir hittu þau vitnið G, sem hafði eftir þeim, að meiddur maður væri þarna úti frá, en G kveður, að F hafi verið grátandi. K fylgdi nú F að húsi þeirra, en fór síðan og vakti upp M, sem verið hafði áður heima hjá F. Að sögn M neitaði K því, að nokkuð væri að, en K látið þau orð falla, „að þeim hafi bara orðið sundurorða“, F og J. Stúlkan S kvaðst hafa séð út um glugga sinn tvo menn í stimpingum rétt hjá þeim stað, er J fannst skaddaður. Hafi annar mannanna verið á skyrt- unni, en hún eigi kennt þá. J kvað mann hafa komið aftan að sér og slegið sig á hægri vanga. Sýndist honum maður- inn halda á steini. Eftir það mundi J ekkert eftir sér fyrr en næsta morgun. Eigi var vitað, að F væri óvinveittur J. J þekkti eigi árásarmanninn, S gat eigi fullyrt, hvenær næt- ur hún sá mennina, né séð, hverjir þeir voru. Athugun á F eða fötum hans fór eigi fram, svo séð yrði, eftir árásina. Drykkjuskapur og slark var í þorpinu. Varhugavert að telja sannað, að F hefði valdið áverkum J. Einn dómara taldi sönnun Næga ...........0.0.00.0s sess 117 Við húsleit hjá J 21. des. 1952 fundust 16% flaska af áfengi, þar af 4 flöskur af smygluðum spiritus. Í máli, sem dæmt var í héraði 26. marz 1956 var talið sannað, að J hefði selt mönnum smyglað áfengi, allt að 10 flöskum, og hafði 4 flöskur af því í vörzlum sínum. Var honum dæmd refsing samkvæmt 14. sbr. 27. gr. laga nr. 33/1935, sbr. nú 17. gr. og 1. tl. 33. gr. laga nr. 58/1954. Með húsleit hjá J 10. des. 1954 og með skýrslum manna var sannað, að í vörzlu hans höfðu næstu daga á undan verið 143 flöskur áfengis. Þrír menn báru vætti, að þeir hefðu átt 60 af flöskum þess- um. Áfengismagn J sjálfs þótti styrkja önnur gögn um áfengissölu hans. Geymsla J á áfengi í starfhýsi sínu og vætti manna um farir þangað á síðkveldum og næturþeli styrktu líkurnar gegn J. Um 20 vitni báru um áfengiskaup hjá J 1952 og 1953: 1) Vitni sögðu, að þau hefðu hvert í sínu lagi keypt áfengi af J. 2) Fleiri en eitt vitni báru, að þau hefðu verið viðstödd kaupin og 3) Eitt vitni kvaðst hverju sinni hafa keypt áfengi, en eitt eða fleiri vitni biðu á meðan utan dyra og sáu vitnið, er inn tilJ fór, koma þaðan með vín. Í þessum tilvikum var sök talin sönnuð á hendur J, ef eigi reyndust veilur í vætti, sbr. bls. 217-—-221 og 206. Í einu tilviki kvað vitni tvo nafngreinda menn hafa verið viðstadda kaup sín af F, en þeir þrættu fyrir. Var því sökin eigi sönnuð. Öðru tilviki var þannig háttað, að vitni kvaðst tvisvar hafa CLEXKKVI Efnisskrá. Bls. keypt samtals 3 flöskur áfengis af J, en þetta vitni brauzt inn Í geymsluhús J og hafði á brott með sér allmiklar vín- birgðir. Var vætti þess eigi nægilegt til sakfellingar J. Brot J voru talin varða við 15. gr. sbr. 1. og 2. mgr. 33. gr. laga nr. 33/1935, sbr. nú 18. gr. og 1. og 2. mgr. 39. gr. laga nr. 58/1954. Smyglað áfengi, fjórar flöskur, sem fundust við hús. leit hjá J, var gert upptækt, sbr. 2. mgr. 27. gr. laga nr. 33/ 1935 og nú 2. mgr. 33. gr. laga nr. 58/1954 ................ 206 G ók jeppa á 5 metra breiðum, upphleyptum malarvegi með laus. um steinum á einstaka stað og ójöfnum, þar sem steinn hafði dregizt til undan hefiltönn. G ók á 23—25 enskra mílna hraða að sjálfs sín sögn og á eigi mikið yfir 30—40 km hraða að vætti sjónarvotts, en eigi hart að vætti konu, sem var Í jeppanum, og eigi mjög hart að vætti stúlku, sem einn- ig var í jeppanum. Jeppinn lenti í holu að sögn G, hentist þá til og steyptist, er G steig á hemil. Allir farþegar, þrjár konur og þrjú stálpuð börn, köstuðust úr honum. Ein konan fórst, en önnur hlaut skurð á fæti, heilahristing og lost. Dæmt var, að víst verði að telja, að of hart hefði verið ekið eftir aðstæðum, hæfni ökumanns og ástandi jeppans ...... 229 Hinn 2. sept. 1956 kom m/s Tröllafoss til Rvíkur frá New York. Í skipinu fannst nokkur tollsvikinn varningur, vín, tóbak og barnafatnaður. Gengust nokkrir skipverja við varningi þessum. Daginn eftir vísuðu tveir drengir tollverði á pappa- kassa á brúarvæng skipsins og annan pappakassa á reyk- háfnum. Voru sex eins lítra flöskur af spiritus í hvorum kassa. Þar sem hér var um áfengi að tefla, sem eigi hafði verið sagt til við komu skipsins, en einhver skipverja hlaut að eiga, bar skipstjórinn ábyrgð á því skv. 3. mgr. sbr. 6. mgr. á. gr. áfengislaga nr. 58/1954. Refsingin þótti sam- kvæmt 2. tl. 33. gr. sömu laga hæfilega ákveðin 5.200,00 króna sekt til menningarsjóðs, en refsivist til vara varð eigi dæmd, þar sem eigi var Í ljós leitt, að skipstjórinn hefði átt nokkurn þátt í brotinu né að það hefði verið framið með vitund hans .........2.000000000.0 ss 511 Hinn 25. sept. 1955, milli kl. 12.00 og 12.30, ók Á á umferðarstein syðst á Kaplaskjólsvegi. Þá er tveir lögreglumenn komu heim til hans um 40 mínútum seinna, lá hann afklæddur uppi Í rúmi og neitaði að segja til nafns síns, en systir hans gerði það. Að vætti lögreglumanna viðurkenndi Á, að hann hefði ekið með áhrifum áfengis og allt tal hans var rugi- ingslegt og drafandi, en hann neitaði að fara með þeim til blóðtöku. Síðar fóru þrír lögreglumenn með handtökuúr- skurð heim til hans. Var þeim þá sagt, að Á hefði verið gef. ið svefnlyf og svæfi hann. Fóru þeir aftur við svo búið. Er fyrir dóm kom, neitaði Á, að hann hefði ekið með áhrifum Efnisskrá. CLXXXVII Bls. áfengis, en kvaðst hafa sofið lítið nóttina fyrir ökuóhappið sökum áhyggja af veikindum konu sinnar. Hafi hann því eftir akstursmistökin drukkið tvöfaldan sjúss. Ó, er sá Á aka á umferðarsteinana, taldi Á timbraðan, titrandi, en eigi beinlínis ölvaðan. N hitti Á rétt fyrir akstur þann, er um var að tefla, og talaði við hann. N bar, að hann hefði engin ölvunareinkenni séð á Á og að hreyfingar hans hafi verið styrkar. Akstur með áfengisáhrifum var eigi sannaður á hendur Á í merkingu 1. mgr. 23. gr. laga nr. 23/1941, 2. mgr. 4. gr. laga nr. 24/1941 og 1. mgr. 24. gr. laga nr. 58/1954. Hins vegar þótti sannað, að Á hefði verið svo miður sín við akstur, að það varðaði við 3. mgr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941. Gálaus akstur Á varðaði og við 1. mgr. 27. gr. sbr. 38. gr. sömu laga ........000000000 00 nn 544 J og K sátu yfir einni flösku af brennivíni á skrifstofu í 1% klukkustund. Í upphaflegum dómprófum sagði K, að J hefði komizt lítils háttar undir áhrif áfengis, en síðar þóttist K eigi hafa tekið eftir, hvort J hefði neytt af víninu. Ræsting- arkonan Á kvaðst hafa séð J neyta vínsins þarna og hafi hann orðið hreyfur aí því. Síðan ók J þeim Á og K heim til K. Í sama húsi og K bjuggu þau M og F. Þau sáu jeppa stað- næmast fyrir utan húsið og mann, er síðar reyndist vera j, ganga, reikulan mjög í spori, með fram honum. Töldu þau hann ölvaðan. Með honum hafi verið kona og K. J hafði síðan ekið á brott nokkru síðar. Samkvæmt kæru M fóru lög- reglumenn heim til J. Var þá aflvél í bíl hans heit og hann sjálfur með augljósum ölvunareinkennum. Blóð hans reyndist innihalda 1,69%, af vínanda. J neitaði því, að hann hefði drukkið með K, en ef til vill hafi hann látizt eitthvað dreypa á. Hins vegar hafi hann drukkið um það bil % úr flösku, er hann kom heim til sín. Fram komin vætti, dvöl J á skrifstof- unni yfir víni með K og önnur gögn veittu nægar sönnur fyrir því, að J hefði verið með áfengisáhrifum, og var hon- um refsað samkvæmt 24. gr. sbr. 45. gr. laga nr. 58/1954, 1. mgr. 23. gr. sbr. 38. gr. laga nr. 23/1941 sbr. 2. gr. laga nr. 6/1951 og 2. mgr. 4. gr. sbr. 14. gr. laga nr. 24/1941. Refsing var ákveðin 1500 króna sekt til ríkissjóðs, til vara 10 daga varðhald ............2.020...s ess 586 Manni tókst með röngum skýrslum að ná undir sig gjaldeyri hjá íslenzkum banka, að fjárhæð 228.031,50 bandarískir dollarar. Eigi tókst að leiða í ljós, hvernig hann ráðstafaði miklum hluta þessa gjaldeyris. Sjá nánar undir fyrirsögninni gjald- EYFÍN 2....0002000000 een 623 CLXXKVIII Efnisskrá. Bls. Talvél. G héraðsdómslögmaður var réttargæzlumaður nokkurra manna, er réttarrannsókn beindist gegn vegna gruns um brot á áfengislögum. G kom með sjálfs síns talvél á dómþing í því skyni að hljóðrita það, sem þar fór fram. Dómarinn, sem eigi kunni á slíka talvél, úrskurðaði, að talvélina skyldi eigi nota við réttarhöldin. G kærði úrskurðinn, en Hæsti- réttur frávísaði kærumálinu, þar sem lagaheimild brast til slíkrar kæru .........2.2.000... vn sn ess 101 Tilraun. Skilyrði til refsingar samkvæmt 2. mgr. 200. gr., sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 19/1940, eigi talin vera fyrir hendi ........ 1ll Tómlæti. K samþykkti 7. nóv. 1950 tilboð D á húsi hennar. D greiddi hluta af kaupverðinu og fluttist í húsið. Hinn 28. s. m. gerðu þau kaupsamning, en felldu kaupin síðar niður, en D bjó þar áfram. Með afsali 15. des. 1950, þinglesnu 16. febr. 1951, afsalaði K þeim H og Þ húsinu. Þar sagði, að húsið sé selt í „núverandi ástandi, sem kaupendur þekkja og hafa sætt sig við“. Með makaskiptasamningi 12. jan. 1951, þinglesnum 1. marz s. á., seldu H og Þ húsið D. D kvaðst Þegar hafa orðið var við raka í húsinu og kvartað við K 29. jan. 1951 og síðar. Matsgerð á göllum hússins fór fram í ágúst 1951 að beiðni D, án þess K væri til kvödd. D stefndi, til bótagreiðslu, kr. 12.235,00, 30. nóv. 1951 fyrir „leyndan löst“ á húsinu. D lagði fram í dómi ". febr. 1952 framsal H og Þ, dags. 30. okt. 1951, á bótarétti sínum „út af leynd- um göllum, sem fram hafa komið“ á húsinu og „vegna van. efnda á loforðum í sambandi við kaup“ þeirra. Þeir H og Þ höfðu eigi kvartað undan göllum við K, og fyrir dómi vissu þeir eigi annað um gallana en sagði í matsgerðinni. K vissi eigi um ætlaðan bótarétt H og Þ fyrr en framsal þeirra á honum var lagt fram í dómi, en þá var hann fallinn niður fyrir tómlæti og vöntun á kvörtun, og var K sýknuð af þessum kröfulið D. Þá krafði D kr. 1450,00 úr hendi K fyrir galla á tækjum hússins. Óvíst var hvort fram- sal H og Þ tók til þessa kröfuliðs, en ljóst var, að hann var fallinn niður fyrir tómlæti. Var K því sýknuð ...... 56 D krafðist einnig kr. 750,00 fyrir tengingu á raflögn, er hann fluttist í húsið. Eigi varð séð, að hann hefði hreyft þessari kröfu, er samningurinn frá 28. nóv. 1450 var gerður, né er hann var úr gildi felldur. Varð lLröfuliðurinn þegar af þeirri ástæðu eigi til greina tekinn .........000.0000.0.... 56 K var dæmd til að greiða D hita- og rarkostnað kr. 198,00 .... 56 Efnisskrá. CLEXKIKX Bls. Á árinu 1948 tók T að sér fyrir A að sækja fyrir dómi mál til heimtu dánarbóta vegna dauðaslyss manns hennar. Í Hæstarétti voru hinn 22. des. 1950 A dæmdar kr. 40.000,00 ásamt 6% árs vöxtum frá 3. febr. 1948 til greiðsluðags og kr. 6000,00 í málskostnað fyrir báðum dómum. 'T veitti dæmdum fjárhæðum viðtöku úr hendi dómfellda. Hinn 12. febr. 1951 fékk ÁA í hendur reikning T, þar sem glöggt var greint, að T reiknaði sér kr. 10.000,00 málflutningslaun auk útlagðs kostnaðar, kr. 2770,00. Jafnframt veitti A viðtöku úr hendi T og kvittaði fyrir innstæðufé sínu samkvæmt reikn- ingum. Með bréfi 18. marz 1953 beiddist A úrskurðar Lög- mannafélags Íslands um hæfilega þóknun til T fyrir flutn- ing málsins bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Hinn 20. s. m. ritaði Lögmannafélagiöð T og tilkynnti honum kröfu A. Var eigi sannað, að T hefði fengið fyrr vitneskju um, að A vildi eigi una reikningsskilum hans. Vöntun á kvörtun af hendi Á við reikningsskilin og aðgerðarleysi í tvö ár þar á eftir ollu því, að hún gat eigi haft uppi kröfu á hendur T um kr. 2000,00, er Lögmannafélagið taldi T hafa ofreiknað sér fyrir málflutninginn .................00.2 00 .ee esne 85 H gerði samning 1948 við h/f Í um kaup mikils magns af hlýra- og steinbítsroðum, og gaf Í fyrirmæli um, hvernig þau skyldu verkuð. Fiskimatsmaður, sem jafnframt var í þjón- ustu Í, gaf hinn 30. nóv. 1948 vottorð um, að hann hefði metið roðin samkvæmt fyrirmælum H og að öll roðin reynd- ust góð vara. Afrit af vottorði þessu fékk H 5. des. 1949. Hinn 9. sept. 1948 greiddi H kr. 50.000,00 upp í andvirði roðanna, og hinn 1. apríl 1949 gaf H út víxil, kr. 50.000,00, sem seldur var í banka upp í andvirðið. Af þessum víxli greiddi H kr. 15.000,00 og vexti til 1. marz 1951. Í geymdi roðin fyrir H. Matsmenn, dómkvaddir 6. sept. og 14. nóv. 1950, skoðuðu nokkurn hluta roðanna, og töldu þau gölluð. Með bréfi 19. des. 1950 áskildi H sér riftun kaupa, endur- heimtu kaupverðs og heimtu kostnaðar, en Í vísaði þeirri kröfu á bug með bréfi 25. febr. 1951. Enn krafðist H í bréfi 21. marz 1951 endurgreiðslu á kr. 65.000,00 ásamt vöxtum og kostnaði og höfðaði síðan mál á hendur Í 16. apríl 1952. Matsmenn, dómkvaddir 5. apríl 1952, lýstu roðun- um í mati, uppkveðnu 5. sept. 1952. Reyndust þau mjög gölluð. Fiskimatsmaðurinn viðurkenndi fyrir dómi, að hann hefði eigi metið roðin, heldur einungis gefið starfsfólkinu fyrirmæli um val þeirra og verkun. H var eigi talinn, eins og á stóð, hafa fyrirgert riftunarheimild sinni á kaupun- um með tómlæti og drætti. Tveir dómenda reistu þessa niðurstöðu á vottorði fiskimaismanns ................... 259 Verkfræðingurinn P vann svo að segja óslitið að verkfræði. CXC Efnisskrá. Bls störfum á Keflavíkurflugvelli hjá M frá 1. marz 1953 til 20. marz 1954 og tók fyrirvaralaust við starfslaunum, sem hann taldi vera of lág samkvæmt ákvæðum gjaldskrár Verkfræðingafélags Íslands frá 26. febrúar 1953 þrátt fyrir það þótt hann vissi, að afstaða Varnarmálanefndar til gjaldskrár þessarar olli því, að ákvæði hennar um launa- hækkun voru eigi tilkynnt M. Samt héit P áfram störfum sínum eins og ekkert hefði í skorizt, og eigi var sannað, að hann hefði gert nokkurn áskilnað um fjárkröfu á hend- ur ríkissjóði af þessum sökum. Ríkissjóður var því sýkn- aður af skaðabótakröfu P í máli, sem hann höfðaði 17. maí 1955 vegna vanrækslu Varnarmálanefndar að tilkynna M kauptaxta íslenzkra verkfræðinga ................0.0...... 697 Tryggingarreikningur. Sjá skaðabætur. Tryggingar. Sjá dánarbætur, vátrygging, Örorka. Umboð. H hafði verið framkvæmdastjóri h/f E og hafði, að því er virt- ist, haft fjárreiður þess um nokkur ár, en lét af störfum að vætti formanns félagsins (S) 4. des. 1954, en að sjálfs sín sögn, um miðjan þann mánuð, og S kvað hafa verið tilkynnt með bréfi til hlutafélagaskrár, biriri 22. jan. 1954, að H væri genginn úr félaginu. Hinn 16. des. 1954 samþykkti H í nafni h/f E víxil, að fjárhæð kr. 16.025,00. Fyrirsvars- menn h/f E neituðu að greiða þenna víxil, með því að H hafi brostið prókúru til að skuldbinda h/f E, og auk þess töldu þeir víxilinn hafa komið í stað annars víxils, sem H sjálfur hefði verið skuldari á. H tjáðist hafa haft prókúru, þótt hann fullyrti eigi, að hún hafi verið skráð, en fjár- hæð víxilsins kvað hann hafa gengið til greiðslu vinnu- launa o. fl. í þágu h/f E. Það var tvímælalaust, að H hafði áður samþykkt víxla fyrir félagið og að við þeim hafði verið gengizt af því og slíkir víxlar jafnvel framlengdir, eftir að H lét af störfum framkvæmdastjóra. Í víxilmáli á hendur h/f E var svo mælt í dómi, að eigi væru gegn andmælum fyrirsvarsmanna h/f E leiddar að því sönnur, að H hefði haft umboð til að skuldbinda h/f E með á- minnztri víxilsamþykkt, og var h/f E sýknað .......... sl Umferðarlög. Sjá bifreiðar. Upptaka. Upptaka dæmd á afla og veiðarfærum skips, sem verið hafði að ólöglegum veiðum í landhelgi ........ 74, 78, 176, 407, 487 Efnisskrá. CxXCI Heimild brast í 69. gr. laga nr. 19/1940 og áfengislögum til að gera upptækt áfengi, er fannst í vörzlum J og hann hafði keypt af Áfengisverzlun ríkisins, bótt hann reyndist sann- Bls. ur að áfengissölu ...........2.000 000... 222 Fjórar flöskur smyglaðs áfengis gerðar upptækar .......... 206 Ólögleg laxveiðitæki gerð upptæk ............00000000.. 338, 342 Ólöglega innflutt áfengi gert upptækt .........0.0000000.0.... Skipstjóra togara var dæmd sekt, kr. 2500,00 til ríkissjóðs, til vara 12 daga varðhald samkvæmt 42. gr. sbr. 2. málsl. 2. mgr. 22. gr. laga nr. 68/1956 og 30. gr. sbr. 93. gr. reglugerðar nr. 123 1938, fyrir að skrá eigi á skipsforðalista matvæli, er voru í togaranum, þá er hann kom frá útlöndum, en eigi voru lög öll til að gera matvælin upptæk ........0020000 000. 0. 0... ö97 S náði undir sig með röngum skýrslum hjá íslenzkum banka gjaldeyri, að fjárhæð 228.031,50 bandarískir dollarar. Hinn ólöglegi hagnaður hans af gjaldeyrinum kr. 1.271.958,98 ásamt 6% vöxtum frá 1. ágúst 1955 var gerður upptæk- ur til ríkissjóðs, samkvæmt 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 39. gr. reglugerðar nr. 82/1947, sbr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og 27. gr. reglugerðar nr. 212/1953 og 3. tl. 1. mgr. sbr. 2. mgr. 69. gr. laga nr. 19/1940 .............. 628 G átti gjaldeyriskaup við S. Samkvæmt 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/1947, 11. gr. laga nr. 88/1953 og 3. tl. 1. mgr. sbr. 2. mgr. 69. gr. laga nr. 19/1940 var dæmdur upptækur handa ríkissjóði ágóði G, kr. 30.000,00 ásamt 6% ársvöxtum frá 1. ágúst 1955 ........00200 00 nn eens 628 K keypti dollaraávísanir af G, er hann hafði fengið hjá S. Gögn, er fundust við húsleit hjá K, veittu eigi fulla sönnun um fjárhæðir, en bentu til mikilla dollaraviðskipta. Upptaka var því eigi dæmd, en refsing ákveðin með hliðsjón af lík- legum hagnaði af brotinu .........000000000 00... 628 Úrskurðir. Úrskurður um framhaldssókn í opinberu máli .............. 406 Úrskurður um öflun skýrslna í einkamáli .............. 435, Útburðargerðir. Hinn 15. febr. 1957 var í fógetadómi Rvíkur kveðinn upp úr- skurður þess efnis, að A skyldi borinn út úr húsnæði í húsi B. Hinn 28. s. m. krafðist B í fógetadómi, að úrskurðinum væri fullnægt. A sýndi þá fógeta áfrýjunarstefnu gegn úr- skurðinum, sem birt hafði verið B daginn áður. Kvað fógeti þá upp úrskurð þess efnis, að áfrýjun frestaði eigi fram- kvæmd úrskurðarins. Þenna úrskurð kærði A til Hæsta- réttar, en Hæstiréttur kvað svo á, að lagaheimild væri eigi m 627 CXCII fnisskrá. til slíkrar kæru, sbr. a-lið 4. tl. 198. gr. laga nr. 85/1936, og vísaði málinu frá dómi .............00.000 0... Útivist aðilja. Áfrýjandi sótti eigi dómþing. Útivistardómur .. 56, 144, 145, 247, 314, 405, 455, 456, 470, 471, 666, 731, Útivist stefnda. Mál flutt skriflega samkvæmt 1. tl. 38. gr. laga nr. 112/1935 ......0...00.000 00. 335, Útsvör. Sjá skattar. Vátrygging. E var framkvæmdastjóri og aðaihluthafi h/f S, sem var eig- andi v/s S. A, mágur E, lét 25. okt. 1945 í té dýptarmæli í v/s S með áskildum eignarrétti, unz að fullu væri greidd- ur. Síðar varð dóttir E eigandi að v/s S. Hann var hinn 25. febr. 1946 seldur á uppboði, en dýptarmælirinn var eigi boðinn upp. B og C tóku v/s S á leigu í júní 1947. Þeir vátryggðu dýptarmæli í skipinu 26. júlí 1947, og gátu þeir eigi leitt líkur að því, að þetta hefði eigi verið dýptarmælir E, sem hann taldi, að fylgt hefði skipinu, unz það fórst 30. s. m. fyrir handvömm skipstjóra. Bar B og C því að halda sérgreindu vátryggingarté því, sem þeir fengu fyrir dýptarmælinn og standa A skil á því, og þar sem skyldu B og C var þannig háttað, sætti hún eigi fyrningu samkvæmt 3. gr. laga nr. 14/1905 .............0.00 000. H lét útbúa baðherbergi í íbúð sinni á fyrstu hæð húss síns. M pípulagningarmaður tók að sér að leggja pípur fyrir heitt og kait vatn úr þvottahúsi í kjallara upp í baðher- bergið. Pípurnar voru lagðar gegnum herbergi í kjallara, þar sem B geymdi bókaupplög sín. Starfsmaður M fram- kvæmdi verkið. Hann lokaði fyrir aðstreymi að kaldavatns- æðinni í kjallara með þar til gerðum loka og fyrir að- Fennsli að heitavatnsæðinni með krana við heitavatnsgeymi og opnaði krana við sama geymi til að heita vatnið rynni af. Að kveldi annars verkdags skildi starfsmaðurinn við loka og krana með nefndum ummerkjum og við pípur þær, sem hann var að leggja, opnar við loft bókageymslunnar. Er hann kom aftur næsta morgun, voru loki og krani lok- aðir, en nokkurt vatn hafði runnið ofan á efstu bókahill- una, að því er virtist úr hinum opnu vatnspípum, og þaðan niður í neðri hillur og valdið skemmdum á bókum. Að dómi vitnis virtist sem skrúfað hefði verið stutta stund frá vatns- æðinni og spjöllin þá orðið. Eigi sannaðist, hver skrúfað hafði frá loka eða krana. Samkomulag varð um fjárhæð bókaskemmdanna, kr. 11.128,50, milli B og vátryggingarfé- Bls. 276 132 12 94 Efnisskrá. CXCIII Bls. lagsins A, er tryggði þær. Af þeim greiddi A til B kr. 9.128,50 sem vátryggingarfé, en B framseldi A kröfu, að fjárhæð kr. 2000,00, vegna þess hluta tjónsins, sem var í sjálfsábyrgð hans. Á sótti síðan húseigandann H og pípulagningarmann- inn M til greiðslu skaðabóta. Í héraðsdómi var H sýknaður, enda þótt starfsmaðurinn hefði varað hann og konu hans við, þar sem honum hafi verið rétt að treysta því, að starfs- maðurinn gengi þannig frá, að eigi hlytist tjón af. Héraðs- dómi var eigi áfrýjað, að því er H varðaði. Að dómi hinna sérfróðu samdómenda er óverjandi að skilja við opnar vatnspípur í vatnsveitukerfi húss, heldur ber að tryggja það með járntöppum eða jafngildum umbúnaði, að vatn geti ekki runnið út um opin og valdið tjóni. Taldist því tjón- ið hafa orðið fyrir gáleysi starfsmannsins, sem M bar ábyrgð á. En með því að starfsmaður M olli tjóninu, þótti rétt að fella niður bótaábyrgð M samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954, að því leyti sem tjónið var vátryggt. Var M því einungis dæmdur til að greiða A kr. 2000,00, þ. e. framsalskröfuna. Einn dómara Hæstaréttar vildi dæma M til greiðslu allrar fjárhæðarinnar, þar sem út frá sjónarmiðum almennrar varnarviðleitni gegn skaðaverkum sé varhugavert að fella niður skaðabótaábyrgð aðilja vegna mikilla mistaka við kunnáttuverk, er hann hefur tekið að sér með samningi og gegn greiðslu, þótt hann vinni ekki verkið sjálfur, heldur láti starfsmann sinn vinna það. Væru þannig eigi efni til að fella niður skaðabótaskyldu M samkvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954, að því leyti sem tjónið var vátryggt .............. 194 Aðfaranótt hins 25. sept. 1953 varð v/s Goðafoss, sem lá við hafskipabryggjuna á Akranesi og snéri stefni að landi, að sigla frá bryggjunni, þar sem landfestar hans voru byrjaðar að slitna vegna fárviðris. Að framan var v/s Goða- foss bundinn með kaðli í festarpolla á bryggjunni. Kallað var frá skipinu til beirra, sem aðstoðuðu í landi, að sleppa eigi kaðlinum. Kallað var og til skipverja á hafnsögubát að koma boðum í land um að sleppa eigi kaðlinum, en köllin heyrðust eigi, og fór kaðallinn í höfnina. B/v Bjarni Ólafs- son lá innar við bryggjuna, og sleit hann síðar um nóttina allar landfestar sínar nema eina að framan, en er honum var siglt frá bryggjunni, stöðvaðist skrúfa hans og stóð föst. Var nú akkeri hans sett út, en það tók nokkurn tíma. Meðan á því stóð, rak togarann í strand. Varð að fá b/v Fylki til að draga hann af strandstað og til Reykjavíkur. Það sýndi sig, að skrúfa b/v Bjarna Ólafssonar hafði stöðv- azt vegna kaðals, sem í hana hafði flækzt. Almennar trygg- ingar h/f, sem vátryggðu togarann, höfðuðu mál á hendur Eimskipafélagi Íslands h/f (E) til endurgreiðslu á björgunar- CXCIV Efnisskrá. Bls. launum og viðgerðarkostnaði, sem vátryggingarfélagið hafði greitt. Víst var talið, að það hefði verið kaðallinn frá v/s Goðafoss, sem lenti í skrúfu togarans, og að hann hefði ver- ið meginorsök þess, að togarinn gat eigi beitt vélarafli sínu og bjargað sér. Sagt var í dómi, að af hendi E hefði eigi verið leiddar sönnur að því, að óviðráðanleg atvik hefðu valdið því, að kaðallinn var eigi eins og venjulega dreginn um borð í v/s Goðafoss. Var því meginábyrgð á strandi tog- arans, þ. e. % lagðar á E, en % ábyrgðar á eigendur togar- ans, þar sem stjórnendur hans höfðu vanrækt að hafa akk- erið tilbúið, er togarann tók að reka. Fyrir björgun höfðu verið greiddar kr. 457.027,43, cg þótti þeirri fjárhæð í hóf stillt. Viðgerðarkostnaður og annar kostnaður nam kr. 1.119.305,00. Var E dæmt að greiða % hluta þessara fjár- hæða með vöxtum frá stefnudegi ..............0..0000.0.. 444 Veð. Siá lögveð. Sjóveð. Veðskuldabréf. Hinn 2. sept. 1954 gaf G út handhafaveðskuldabréf, að fjárhæð kr. 100.000,00, tryggt með 1. veðrétti í fasteign. Skuldin skyldi greiðast á næstu átta árum eftir útgáfudag, 1. ágúst ár hvert, í fyrsta skipti 1. ágúst 1955, og T% ársvextir skyldu greiðast árlega eftir á á sömu gjalddögum. Ef eigi yrði staðið í skilum með afborganir og vexti á nákvæm- lega réttum gjalddögum, átti öll skuldin að falla í gjald- daga fyrirvaralaust og veðhafa vera rétt að taka hina veð- settu eign fjárnámi samkvæmt 15. gr. laga nr. 29/1885 eða láta selja hana á uppboði án undangengins dóms, sáttar eða aðfarar. Á skuldabréfið var ritað hinn 20. ágúst 1955, að þann dag hefði fyrsta afborgun, vextir og dráttarvextir verið greitt. Lögmaðurinn V hafði skuldabréfið í sínum vörzlum 1956, og kvaðst hann hafa krafið G um greiðslu með venjulegu póstbréfi 1. ágúst 1956, en gegn neitun G var ósannað, að hann hefði fengið það bréf. V krafði nú G með ábyrgðarbréfi 20. s. m., og barst G það bréf 6. sept. 1956. G átti að greiða 1. ágúst 1956 afborgun, kr. 12.500,00 og vexti, kr. 6.125,00. Hinn 12. sept. greiddi G kr. 14.000,00 til V, og vantaði því kr. 4.625,00 upp á þá greiðslu, sem G átti að inna af hendi 1. ágúst 1956. V viðurkenndi með bréfi 19. sept. s. á. viðtöku hinna greiddu fjárhæðar, en kvaðst jafnframt ítreka áður gefna munnlega tilkynningu um, að skuldin samkvæmt veðskuldabréfinu væri öll fallin í gjalddaga vegna vanskila. Hinn 20. okt. 1956 lét V stefnu- votta birta G kröfu um greiðslu allrar skuldarinnar ásamt dráttarvöxtum. Fógeti ritaði á fjárnámsbeiðni V, dags. 30. Efnisskrá. CXCV Bls. nóv. 1956, að fjárnámskrafan yrði tekin fyrir á heimili G hinn 18. des. 1956, og birtu stefnuvottar G fjárnámskröf- una hinn 14. des. G greiddi eigi fyrr en í dómi 10. jan. 1957 þær kr. 4.625,00, sem eftir stóðu af greiðslu, er fram átti að fara 1. ágúst 1956. Vanskil G ollu því, að fjárnám var úrskurðað fyrir allri skuldinni ásamt áföllnum drátt- AFVÖXTUM ........00.000 0 sn 559 Veltuútsvar. Sjá skattar og gjöld. Verðlag. A voru afhentar á póstafgreiðslu vörur, sem vanreiknaður var tollur og söluskattur af. Póstafgreiðslumaðurinn varð að skila Fjármálaráðuneytinu fullum gjöldum og höfðaði síð- an mál á hendur Á til greiðslu hinna vangreiddu gjalda. Á þessum tíma var innflytjendum skömmtuð álagning, og var tollur og söluskattur lagður til grundvallar við verð- útreikning vöru. Verölagsákvæðin áttu að girða fyrir það, að A hlyti aukinn söluhagnað, þótt hann væri vankrafinn um toll og söluskatt að nokkru, og eigi voru líkur leiddar að því, að hann hefði haft slíkan hagnað. Skekkjan á skattreikningnum var eigi svo stórfelld, að líklegt væri, að hún hefði verið A ljós. Voru því eigi efni til að taka kröf- ur á hendur ÁA um greiðslu hinna vanreiknuðu gjalda til STEÍNA ............0..0 000 368 Verelun, verzlunarhættir. Þýzkt hlutafélag (B) tilkynnti hinn 28. júlí 1955 vörumerkja. skrárritaranum í Rvík til skrásetninsar vörumerki, sem skrásett var 24. sept. s. á. sem nr. 151/1955. Vörumerkinu var lýst í auglýsingu í Lögbirtingablaðinu 12. okt. s. á. svo „Mynd af bláu dósarloki með hvítum, mjóum hring, en innan í hringnum standa orðin: NIVEA CREME ZUR HAUTPFLEGE“. Í auglýsingunni sagði enn fremur, að samkvæmt tilkynningu 30. okt. 1950 sé merkið skrásett í Munchen 25. apríl 1952, 34. flokki, fyrir hörundskrem. Vöru- merkið er blátt, en orðin í því eru með hvítu prentletri. Orðið CREME er sem næst í miðju merkinu, en orðið NIVEA fyrir ofan það. Eru stafir hvors tveggja orðsins jafn stórir, en rúmlega helmingi stærri en í orðunum: ZUR HAUT- PFLEGE, sem standa fyrir neðan CREME í einni línu. Hvíti hringurinn á merkinu er 3 til 4 mm frá brún þess. Hinn 24, ágúst 1955 sendi íslenzkt hlutafélag (E) sama vöru- skrárritara tilkynningu um vörumerki, sem skrásett var 4. okt. s. á. sem nr, 155/1955. Því var lýst í auglýsingu í Lögbirtingablaðinu 15. s. m. svo: „Á hringlaga, bláum CKCVI Efnisskrá. Bis. fleti er hvítur hringur. Efst á honum er mynd af sól, sem kastar frá sér geislum. Innan í hringnum stendur með hvítum stöfum: RÓSÓL CREME með A-VITAMÍNI. Vernd- ar og mýkir húðina“. Var merki þetta skrásett fyrir hör- undskrem. Var það með hinum sama bláa lit og hið þýzka merki. Orðin í texta þess voru með prentletri með líkum hætti og í merkinu þýzka. Þannig var orðið CREME í miðju merkinu, en fyrir ofan það orðið RÓSÓL. Stafirnir í orð- um þessum voru jafn stórir, en aðeins minni en í samsvar- andi orðum þýzka merkisins. Önnur orð í merki E voru með allmiklu smærra letri en fyrrnefndu orðin og stóðu fyrir neðan orðið CREME í þremur línum. Hvíti hringurinn í merki E var eins og í þýzka merkinu, nema örlítið breið- ari. Sá munur var, að efst í hringnum í merki E, lítið eitt til hægri við mitt merkið, var eftirlíking af sól, sem kast- aði frá sér 9 mislitum geislum. Bæði merkin voru skrásett fyrir sömu vörutegund, og umbúðir um hana hinar sömu hjá báðum, þ. e. hringlaga blikkdósir, samlitar merkjunum, og voru myndir af merkjunum á dósalokunum. Athyglisvaki (Dominant) í báðum merkjum var svo líkur, að hætta var á, að almenningur villtist á merkjunum. Merkið þýzka var tilkynnt á undan merki E. Umbúðir E voru því brot á 1. gr. laga nr. 84/1933. E var dæmt að láta afmá merki sitt úr vörumerkjaskránni og honum bannað með dómi, að nota merkið og bjóða til sölu vörur með því, sbr. 13. og 14. gr. laga nr. 43/1903 ...........200..0 s.s 591 Verelunarleyfi. S náði undir sig með röngum skýrslum hjá íslenzkum banka gjaldeyri, að fjárhæð 228.031,50 bandarískir dollarar. Hann hélt ekkert bókhald, þótt hann ræki heildsölu samkvæmt stórsöluleyfi frá 16. júlí 1943. Hann var samkvæmt 11. gr. laga nr. 88/1953, 19. gr. laga nr. 62/1938 og 1. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 sviptur ævilangt leyfi til að reka stórsölu 628 K, sem gerzt hafði sekur um stórfellt brot á gjaldeyrislöggjöf og bókhaldslöggjöf, var samkvæmt 19. gr. laga nr. 62/1938, 1. mgr. 11. gr. laga nr. 88/1953 og 1. mgr. 68. gr. laga nr. 19/1940 sviptur rétti til að reka stórsölu og smásölu 5 ár frá uppkvaðningu dómsins ..........0..000000.0 00. 628 Vettvangsdómur. Vetrarbrautinni á Siglufirði var lokað vegna skipulagsbreyt- inga. A, sem var eigandi lóðanna 19A og 19B við þá götu, taldi sig hafa orðið fyrir tjóni og höfðaði mál gegn Sildar- verksmiðjum ríkisins á Siglufirði og Siglufjarðarbæ og krafðist þess, að opnuð yrði umferð um Vetrarbautina, að Efnisskrá. CXCVII Bls. tekin yrði brott girðing milli lóða Síldarverksmiðjanna og lóða sinna, að teknar yrðu brott mjölblásturspípur frá olíu- geymslu að mjölskemmu og að stefndu yrðu dæmdir til að greiða honum skaðabætur eftir mati. Málið varðaði vett- vang Í svo ríkum mæli, að málsmeðferð sú, sem greinir í Ill. kafla laga nr. 41/1919, átti við um þær ............ 718 Vestir. Krafizt var 6% vaxta og þeir dæmdir .... 1, 38, 56, 89, 94, 158, 194, 200, 226, 259, 295, 314, 330, 372, 383, 390, 393, 482, 525, 594, 577, 667, 674, TOL Vextir dæmdir frá stefnudegi ................... 56, 295, 314, 444 Í skaðabótamáli út af slysi voru vextir dæmdir frá þeim degi, er slysið varð .................. 1, 38, 383, 525, 577, 667, 674 Vextir dæmdir samkvæmt kröfu, þar sem upphafstíma þeirra var eigi sérstaklega mótmælt ............0.00 0000... 94 Í máli, höfðuðu 25. sept. 1954, til skaðabóta út af spjöllum á bílfarmi 7. júní 1951, voru dæmdir vextir frá 10. febr. 1954 samkvæmt kröfu .............000... 0. e.s 89 Vextir dæmdir af dánarbótum vegna slyss samkvæmt kröfu frá seinni tíma en slysið varð, en þó frá fyrri tíma en útgáfu stefnu .........000..00020 00 158, 393 Vextir af skaðabótum dæmdir frá þeim tíma, er skaðinn varð 194 Í skaðabótamáli út af slysi 14. jan. 1955 voru vextir dæmdir frá 1. febr. 1955 samkvæmt kröfu ...................... 200 Vextir dæmdir frá tíma, er var nokkrum dögum fyrir útgáfu stefnu ........00020000 nn 226 Riftun samnings og endurheimta kaupverðs. Vextir dæmdir frá þeim tímum, er greiðslur kaupverðsins höfðu verið inntar af hendi. Sýknað var af kröfu um vaxtavexti .......... 259 Útgerð skips dæmd til greiðslu skaðabóta vegna spjalla á farmi ásamt vöxtum af skaðabótum frá affermingardegi T% vextir af víxilkröfum dæmdir ...............00.00.. 00... 335 Í skaðabótamáli út af bílslysi 3. júní 1951 voru vextir dæmdir frá 17. apríl 1952 samkvæmt kröfu, en mál var höfðað 15. febr. 1954 ............0..02. 0000 nn 372 Heimt greiðsla fyrir verk. Vextir dæmdir samkvæmt kröfu frá fyrri tíma en útgáfa stefnu ................00. 0000... 390 Vextir dæmdir af dánarbótum frá dánardegi ................ 393 Vextir dæmdir frá næstu áramótum eftir að krafa stofnaðist .... 482 Maður varð fyrir slysi við togveiðar 21. marz 1946. Hann höfð- aði skaðabótamál út af slysinu 21. júní 1955. Voru því vextir frá slysdegi til 21. júní 1951 fyrndir, en vextir dæmdir frá 21. júní 1951, og að nokkru frá stefnudegi, 21. júní 1955 .. 534 Fjárnám framkvæmt fyrir veðskuld samkvæmt 15. gr. laga nr. 29/1885 ásamt T% vöxtum af skuldinni .................. 559 CXCVIII Efnisskrá. Bls. Hagnaður af ólöglegri meðferð gjaldeyris á tímabilinu frá 27. nóv. 1953 til 12. júlí 1955 gerður upptækur ásamt 6% árs- vöxtum frá 1. ágúst 1955 .........00000000 0000. 628 Framkvæmd lögtaks fyrir útsvari ásamt lögmæltum dráttar- vöxtum ákveðin í dómi ..........0.0000... 0. enn. 236 Vinnudeilur. Sjá Félagsdómur. Vinnusamningar. 1. Hinn 7. marz1952 birtist í dagblaði í Kaupmannahöfn auglýsing frá fyrirtæki í Rvík, er nefndist Elmaro (E), um að skó- verksmiðja á Íslandi óskaði eftir að ráða verkstjóra og skó- saumakonu til starfa í verksmiðjunni. J sótti um verk- stjórastarfið og kona hans (K) um skósaumakonustarfið. Kvaðst J vera menntaður og vanur skógerðarmaður og hafa veitt skóverksmiðjum forstöðu. Þá væri og K vön skósaumi. Fóru nú bréfaskipti á milli J og E. Urðu J og E ásáttir, að J og K skyldu ráðin, ráðningarsamningur var eigi gerður, n í bréfi frá E 24. apríl 1952 var tekið fram, að E væri reiðubúinn að greiða J kr. 3000,00 og K kr. 2000,00 í laun á mánuði um það bil þrjá fyrstu mánuðina, en síðan myndu laun J hækka smám saman upp í 4000,00 og laun K upp í 2500,00. Þá er og sagt í bréfinu, að hugsanlegt sé að semja um föst laun og ágóðahlut af seldum vörum. Ferðakostnað til Íslands kvaðst E greiða, og við það skyldi miða, að þau J og K stafi við veri juna eigi skemur en eitt ár. Laun J yrðu greidd fyrsta mánuð fyrirfram, en annars eftir á mánaðarlega. Þess var óskað, að þau hjón legðu af stað frá Kaupmannahöfn 3. maí s. á. J kom til Rvíkur 8. maí s. á. og hóf strax starf hjá Litiu skógerðinni h/f (L), sem gekk inn í rétt og skyldur E gegnt þeim hjónum. K kom til landsins 6. júní s. á. Unnu þau hjón síðan í verksmiðju L til 12. sept. 1952. Með stefnu 10. sept. 1952 höfðaði J mál á hendur L til greiðslu launa, ferðakosinaðar og leigu fyrir tæki, alls að fjárhæð kr. 18.012,00. Framhaldssök höfðaði hann með stefnu "T. okt. s. á. til greiðslu skaðabóta, kr. 45.500,00. Þau hjón höfðu fengið greiddar kr. 12.200,00 í kaup, er þau létu af störfum, en töldu L eiga að greiða þeim kr. 15.800,00 í viðbót til 1. sept. 1952. J þótti eiga rétt á launum frá 1. maí, en eigi 1. apríl 1952, eins og hann krafðist. K taldist eiga rétt á launum frá 1. júní. J var eigi talinn eiga rétt á meiri launum en kr. 3000,00 á mánuði, og K eigi hærri en kr. 2000,00, þar sem ekki hafði í bréfa- skiptum J og E verið ákveðið, hvenær launahækkun skyldi hefjast né hvernig henni skyldi haga, og J hafði eigi gert reka að því að gera samninga um launahækkun né krafizt SöLLii Efnisskrá. CXCIX Bls. launahækkunar eftir þriggja mánaða starf. Samkvæmt þessu bar L að greiða þeim hjónum kr. 5800,00 í laun til viðbótar áður greiddum kr. 12.200,00 til 1. sept. 1952. Til frádráttar komu kr. 1819,00, opinber gjöld, sem L hafði innt af hendi vegna hjónanna. L hafði greitt fargjald hjónanna til Íslands, og þau höfðu verið í bréfinu 24. apríl 1952 hvött til að taka húsgögn með sér. L var því talinn eiga að bera kostnað af flutningi húsgagna. Kom sá kostnaður því eigi til frádráttar. Til frádráttar kom hins vegar kr. 432,00, mis- munur á fargjaldi á fyrsta og Öðru farrými fyrir K, en hún kom eigi á tilskildum tíma og ferðaðist á fyrsta farrými, en eigi var sannað, að L hefði tekizt á hendur að greiða meira fargjald en á öðru farrými. L bar þannig að greiða samkvæmt þessum lið kr. 5800,00 = (kr. 1819,00 - kr. 432,00) = kr. 3549,00. 2. J hafði fengið hingað til lands smátæki til skógerðar, er hann átti í Danmörku, og notaði þau í verksmiðju L með samþykki framkvæmdastjóra L. Eigi hafði verið samið um leigu, J var talinn eiga réit á kr. 600,00 í leigu eftir tækin til 1. sept. 1952. 3. L var sýknað af kröfu J um greiðslu á ferða- og flutnings. kostnaði J í 1fnar, þar sem J hafði eigi orðað slikan kostnað í 1 u og krafa þessi var engum g 4. J héit þvi fi verið óviðunandi í verksmiðju g í gið ia. Í L hafi eigi greitt þeim hjónum kaup, svo se amningar stóðu til. Hafi isti ) í íu mánaða þau því