HÆSTARETTARDÓMAR ÚTGEFANDI HÆSTIRÉTTUR XLIX. BINDI 1978 REYKJAVÍK FÉLAGSPRENTSMIÐJAN H/P MCMLXXX e: Reglulegir dómarar Hæstaréttar 1978. Ármann Snævarr. Forseti dómsins. Björn Sveinbjörnsson. Varaforseti dómsins. Benedikt Sigurjónsson. Logi Einarsson. Magnús Þ. Torfason. Þór Vilhjálmsson. 10. 11. Registur. I, MÁLASKRÁ. . Alþýðusamband Íslands vegna Alþýðusambands Norðurlands vegna þeirra aðildarfélaga þess, sem standa að Lífeyrissjóði verkalýðsfélaga á Norður- landi vestra gegn Vinnumálasambandi samvinnufé- laga vegna Sængurgerðar Sambands íslenskra sam- vinnufélaga Sauðárkróki og Lífeyrissjóðs SÍS. Kærumál. Félagsdómsmál. Frávísunardómur stað- festur ..........200000.s0sns sn . Snorri Guðmundsson gegn Ásmundi S. Jóhannssyni. Kærumál. Málflutningslaun. Úrskurður stjórnar Lögmannafélags Íslands .............0000000000.... . Marta Jónsdóttir gegn Birki Skúlasyni. Útivistar- dómur. Ómaksbætur .........0.000. 0000... . Ákæruvaldið gegn Óskari Rúnari Samúelssyni. Kæru- mál. Úrskurður um gæsluvarðhald og geðheilbrigðis- rannsókn úr gildi felldur ........................ „ Petrína K. Jakobsson gegn fjármálaráðherra fh. ríkissjóðs og til réttargæslu orkumálastjóra fh. Orkustofnunar, Starfsmannafélagi ríkisstofnana og Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja. Kærumál. Frávísunardómur að hluta úr gildi felldur. Sér- atkvæði ...........00000000 0 „ Íbúðaval h/f. gegn Guðmundi Guðnasyni. Fasteigna- viðskipti. Verðtrygging ...........0.0000000...0.0.. . Ákæruvaldið gegn Guðmundi Kristjáni Kristjóns- syni, Fiskveiðabrot ........00.000000000 0... 00... . Á. Hansen ér Co gegn Póst- og símamálastjórninni og gagnsök. Sáttaumleitun. Ómerking. Frávísun ...... . Anton Sigurðsson gegn Jónatan S. Tryggvasyni og Sjóvátryggingafélagi Íslands h/f. Bifreiðar. Skaða- bótamál ..........0002000 00 0n ern Valdstjórnin gegn Styrmi Gunnarssyni. Kærumál. Kæruheimild. Máli vísað frá Hæstarétti ............ Ákæruvaldið gegn Birni Vilmundarsyni. Kærumál. Vanhæfi dómara. Dómarafulltrúi, Ómerking. Heim- VÍSUM ......0000000ssse ss . Katrín Þorvaldsdóttir gegn Hilmari Péturssyni. Dómur A % A A A A 14 A "4 "A Bls. 27 34 42 48 55 58 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Málaskrá Kærumál. Barn. Umgengnisréttur. Úrskurður um dómkvaðningu matsmanna úr gildi felldur ........ Ákæruvaldið gegn Jökli Veigari Kjartanssyni. Bif- reiðar. Brot gegn umferðarlögum og áfengislögum. Ítrekun ......000000.00..0. ss Ákæruvaldið gegn Helga Steingrímssyni. Bifreiðar. Brot gegn umferðarlögum og áfengislögum. Ítrekun Guðmundur P. Kristjánsson gegn Energoprojekt og Bjarna Pálssyni. Kærumál. Frávísunardómur stað- festur ......2200000.000see sess Gunnar S. Gunnarsson og Gunnar Sigurjónsson gegn Hilmari Ingimundarsyni og Ragnari Sigurðssyni. Fjárnám. Uppboð. Máli vísað frá Hæstarétti ...... Hermína Marinósdóttir, Auður Marinósdóttir og Hulda Marinósdóttir gegn Guðbjörgu Guðnadóttur, Sigursteini Marinóssyni, Eiði Marinóssyni og Kristj- áni Torfasyni, skiptaráðanda í Vestmannaeyjum. Kærumál. Vanhæfi dómara. Dómarafulltrúi. Ómerk- ÍNBÐ ......0000een sense Hafnarsjóður Seyðisfjarðar gegn Ísbirninum h/f. og Hafsíld h/f. Stjórnsýsla. Hafnargjöld .............. Bragi Jósepsson gegn fjármálaráðherra f.h. ríkis- sjóðs og gagnsök. Sáttaumleitun. Ómerking. Máli vísað frá héraðsdómi. Sératkvæði ................ Ákæruvaldið gegn Birni Vilmundarsyni. Kærumál. Kröfu um, að dómari víki sæti hrundið ............ Hafsteinn Hjartarson gegn Kristjáni Þorvarðarsyni. Útivistarðómur ..........00.00000 ns. even Einar Sverrir Einarsson gegn dómsmálaráðherra og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs og ríkissaksóknara. Útivistardómur .......00000000 00 Þorvaldur Stefánsson gegn Guðmundi Arasyni. Vinnusamningur. Uppsögn. Kaupgjaldskrafa. Skaða- bætur .......0000. ess ess Bjarni Helgason, Björn Stefánsson, Hreggviður Jónsson, Jónatan Þórmundsson, Ólafur Ingólfsson, Stefán Skarphéðinsson, Unnar Stefánsson, Þorsteinn Sæmundsson, Þorvaldur Búason, Þór Vilhjálmsson, Ragnar Ingimarsson og Valdimar J. Magnússon gegn Svavari Gestssyni og gagnsök. Ærumeiðingar. Ó- merking ummæla. Sekt. Sýknað af kröfu um miska- bætur, Sératkvæði ...........00000000 000. Ákæruvaldið gegn Ásgeiri Sigurðssyni. Kærumál. Gæsluvarðhald ........0..0000e0 enn Guðjón Sigurðsson gegn Guðmundi Agnari Guðjóns- syni. Ábúð. Útburðargerð .........0.000000.0.0.... Dómur 1% 1% A 2% 2% 24 34 34 % % % % % % Bls. 63 39 72 18 97 105 117 119 120 120 126 157 159 29. 30. 31. 32. 33. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. Málaskrá . Ákæruvaldið gegn Hauki Heiðar. Kærumál. Gæslu- varðhald .............2.0.eeeesessesss . Þór Guðmundsson gegn Jóhanni Þorgeirssyni. Samn- ingar. 31. gr. samningalaga nr. 7/1936. Sératkvæði .. Jón V. Jónsson gegn Sindra-stáli h/f og gagnsök. Útivist aðaláfrýjanda. Skuldamál .................. Ákæruvaldið gegn Ólafi Þór Jónssyni. (Mál nr. 27/ 1978), Kærumál. Gæsluvarðhald ..............0... Ákæruvaldið gegn Ólafi Þór Jónssyni. (Mál nr. 28/ 1978), Kærumál. Gæsluvarðhald .................. Halldór Magnússon og Amennar Tryggingar h/f gegn Sigurði Adolfssyni og gagnsök. Bifreiðar. Ábyrgð á dýrum, Skaðabótamál. Sératkvæði ...... Hjálmar Gunnarsson gegn Jennýju Ásmundsðóttur og gagnsök. Slit á sameign. Uppboð .......00000.. . Ákæruvaldið gegn Birni Vilmundarsyni. Kærumál. Kröfu um, að dómari víki sæti, hrundið ............ Ákæruvaldið gegn Matthíasi Johannessen, Styrmi Gunnarssyni og Sigmund Jóhannssyni. Opinberir starfsmenn. Ærumeiðingar. Miskabætur. Sératkvæði Ákæruvaldið gegn Úlfari Ólafssyni. Manndráp. Þjófnaður ............000.2000.. es sess Björn Karlsson gegn Einari Jósepssyni, Brunabóta- félagi Íslands og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs. Bifreiðaárekstur. Skaðabótamál. Sýkna ............ Elinborg Þorgeirsdóttir gegn Almennum Trygging- um h/f og Guðrún Aðalsteinsdóttir, og Almennar Tryggingar h/f gegn Guðrúnu Aðalsteinsdóttur. Vá- trygging. Siglingalög. Sératkvæði í héraði .......... Erlingur Aðalsteinsson gegn Daníel Brandssyni og Samvinnutryggingum g/t. Skaðabótamál. Umferða- lög. Áfrýjunarfrestur .............0.0..000 00. Seyðisfjarðarkaupstaður vegna hafnarsjóðs Seyðis- fjarðar gegn Landssambandi íslenskra útvegsmanna. Útivistarðómur .........0000.. 0000. Hermína Marinósdóttir, Auður Marinósdóttir og Hulda Marinósdóttir gegn Guðbjörgu Guðnadóttur, Sigursteini Marinóssyni, Eiði Marinóssyni og Kristj- áni Torfasyni, skiptaráðanda í Vestmannaeyjum. Kærumál. Vanhæfi dómara. Kröfu um, að dómari víki sæti synjað ..........000..00 s.s. Þórisós h/f gegn Mosfellshreppi. Aðstöðugjald. Lög- taksgerð úr gildi felld. Sératkvæði ................ Jónatan Þórmundsson, Þór Vilhjálmsson og Ragnar Ingimarsson gegn Svavari Gestssyni og gagnsök. Ærumeiðingar. Ómerking ummæla. Kröfu um refs- Dómur % % % % % 1% t94 2% 2 23 2% 24), % % % VI Bls. 164 166 177 180 181 186 196 205 210 225 246 255 263 283 284 293 VIII 45. 46. 47. 48. 49. 50. öl. 52. 53. öd. 5ð 56 57. 59. Málaskrá ingu og miskabætur hafnað ...........00000000... . Ákæruvaldið gegn Hauki Heiðar. Kærumál. Gæslu- varðhald .........2000.oceveeessssss Adolf Albertsson gegn Steinunni V. Jónsdóttur. Bif- reiðaárekstur. Skaðabótamál. Sératkvæði .......... Pétur Þ. Melsted gegn Valgerði Engilbertsdóttur og gagnsök. Ómerking. Máli vísað frá héraðsdómi .... Ákæruvaldið gegn Albert Ragnarssyni og Krist- mundi Sigurðssyni. Manndráp. Þjófnaður. Skjalafals Hörður Ólafsson hæstaréttarlögmaður f.h. Les Films Corona gegn Hafnarbíói h/f og Landsbanka Íslands Kærumál. Frávísunardómur staðfestur ............ Edda H. Þorsteinsdóttir gegn Erni Ómari Guðjóns- syni. Bifreiðaárekstur. Skaðabótamál .............. Sverrir Sædal Kristjánsson gegn Sæbjörgu Guð- bjartsdóttur vegna sjálfrar sín og ófjárráða sona hennar, þeirra Helga Sævars Hreinssonar og Péturs Fannars Hreinssonar. Skaðabætur. Slysatrygging sjómanna .......2.20.0seescsess ser Breiðholt h/f gegn Hrefnu B. Loftsdóttur vegna sín og ófjárráða dætra sinna, Elínar Þórunnar Eiríks- dóttur og Elfu Bjarkar Eiríksdóttur og gagnsök. Vinnuslys. Skaðabótamál, Dánarbætur. Sératkvæði Bjarni Helgason, Björn Stefánsson, Hreggviður Jóns- son, Jónatan Þórmundsson, Ólafur Ingólfsson, Stefán Skarphéðinsson, Unnar Stefánsson, Þorsteinn Sæmundsson, Þorvaldur Búason, Þór Vilhjálmsson, Ragnar Ingimarsson og Valdimar J. Magnússon gegn Einari Braga Sigurðssyni. Ærumeiðingar. Sektar- refsing. Ómerking ummæla. Sýknað af kröfu um miskabætur. Sératkvæði ............02000000.0 00... Ákæruvaldið gegn Ragnari Vestfjörð Sigurðssyni. Kærumál. Gæsluvarðhald ............000.0.0..... Stefán Sigurðsson gegn Sigurði Sigurbjarnarsyni. Útivistardómur ..........00000.0 00. sn Jörgen Hansen gegn tollstjóranum í Reykjavík. Úti- vistardómur. Ómaksbætur ..........0000..0 00... Miðbæjarframkvæmdir s/f gegn Magnúsi Stefánssyni h/f. Útivistarðómur ...........0000...0 0... Ákæruvaldið gegn Gísla Ísfeld Guðmundssyni. Bif- reiðar. Of hraður bifreiðarakstur, Brotið gegn um- ferðarlögum ........000000.0. see. .„ Örn Helgason gegn Valgerði Þóru Benediktsson. Kærumál. Forræði barna. Frávísunardómur staðfest- ur. Sératkvæði .........20000000 000... nn. Hilmar Pétursson gegn Katrínu Þorvaldsdóttur. 1%4 134 1% *% 2% 3% % % % % Bls. 299 306 309 318 344 372 379 387 4l4 429 432 432 433 433 439 60. 6l. 62. 63. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 72. 74. 15. 76. Málaskrá Kærumál. Umgengnisréttur. Frávísunardómur úr gildi felldur. Sératkvæði ..........0.00000.0. 00... Hreiðar Svavarsson gegn Nýju fasteignasölunni s/f. Skuldamál ........00.0ee.eceeeesns Ákæruvaldið gegn Kristjáni Inga Bragasyni. Kæru- mál. Gæsluvarðhald. Geðheilbrigði ................ Ákæruvaldið gegn Þráni Gíslasyni. Brot gegn áfeng- islÖguUM ........000000e sess Grétar Guðni Guðmundsson gegn Sigurjóni Ragnars- syni, Þorvaldi Guðmundssyni, Erling Aspelund og Jóni Hjaltasyni. Ærumeiðingar. Aðild. Sýkna ...... . Hólmfríður Hrönn Ingvarsdóttir gegn Ingþóri Arn- ari Sveinssyni, Axel Arnari Nielssyni og Sjóvátrygg- ingarfélagi Íslands h/f. Bifreiðar. Skaðabótamál. Sératkvæði ..........200000.000 00 ne Ákæruvaldið gegn Lárusi Svavarssyni. Kærumál. Gæsluvarðhald ............2.20200 0000. Ragnhildur Sigurðardóttir gegn Svanhildi Sigurjóns- dóttur. Fasteign. Kaup og sala. Gallar. Skaðabóta- Mál... 2000 Ólafur H. Pálsson, eigandi Hamrakots gegn Þormóði Sigurgeirssyni, eiganda Orrastaða. Landamerkjamál Gunnar Finnbogason gegn Skúla Benediktssyni. Ærumeiðingar. Ómerking ummæla. Sektarrefsing. Miskabætur ...........200000 0. eens Ákæruvaldið gegn Andrési Þórðarsyni. Tolllagabrot. Sýknað af ákæru um skjalafals .................. Hreinn Melsted Jóhannsson og Elma Þórðardóttir gegn Gjaldheimtunni í Reykjavík. Útivistardómur .. . Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs og samgönguráð- herra f. h. Vegagerðar ríkisins gegn Ara Sigurðssyni. Útivistardómur ...........00000. 000 Ákæruvaldið gegn Hákoni Aðalsteinssyni. Kærumál. Gæsluvarðhaldsúrskurður ómerktur .............. . Fiskveiðasjóður Íslands, sjávarútvegsráðherra og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs gegn Húna h/f og gagnsök, Veðskuldabréf. Gengisákvæði. Sératkvæði Trésmiðja Austurbæjar h/f gegn Jóni Hilmari Björnssyni. Vinnuslys. Skaðabótamál .............. Þóra Kristin Helga Magnúsdóttir gegn Kr. Kristjáns- son h/f og Sjóvátryggingarfélagi Íslands h/f. Bif- reiðar. Umferðarslys. Skaðabótamál. Kvittun fyrir bótafjárhæð. Sératkvæði .....................0.... Dánarbú Einars Guðnasonar gegn fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs Skattamál. Valdsvið ríkisskattsjóra .. . Tryggvi Hannesson persónulega og f. h. Bygginga- Dómur 1% 194 1% 4 27 2% % % % % % % % % 447 460 467 469 476 484 501 504 ö14 535 559 559 560 563 593 609 622 78. 79. 80. sl. 82. 89. 90. 91. 92. 93. Málaskrá vöruverslunar Tryggva Hannessonar gegn Jóni N. Sigurðssyni hæstaréttarlögmanni f. h. Joh. Pengg. Skuldamál .........20000000 00 sv seen Ákæruvaldið gegn Stefáni Guðna Ásbjörnssyni. Sýknað af ákæru um sifskapar- og skírlifisbrot .... Jakob Þór Magnússon gegn Áslaugu Valdimarsdðótt- ur. Hjón. Skiptamál. Kaupmáli .................... Skútustaðahreppur gegn Aðaldælahreppi, Keldunes- hreppi og Reykdælahreppi. Ómerking. Frávísun, Sér- atkvæði ..........20200000 000 Skútustaðahreppur gegn Reykdælahreppi. Frávísun. Girðingalög. Afréttir .............0.02000000..0.. Ákæruvaldið gegn Ole Anton Bieltvedt, Fjólu Val- gerði Jónsdóttur og Gunnari Jónssyni Sólnes. Ómerk- ing. Heimvísun .........0..0.00000.n.e ns . Bæjarstjórinn í Keflavík f.h. Keflavíkurbæjar og eig- endur jarðanna Njarðvíkur 1, II og III, Höskuldar- kots 1, II og 111, Vatnsness, Þórukots og Bolafótar gegn Saltsölunni s/f og Saltsalan s/f gegn fjármála- ráðherra og utanríkisráðherra f. h. ríkissjóðs og til vara bæjarstjóranum í Keflavík f. h. Keflavíkur- bæjar og eigendum Njarðvíkur 1, II og III, Höskuld- arkots I, II og III, Vatnsness og Bolafótar. Ómerk- ing. Máli vísað frá héraðsdómi. Sératkvæði ........ . Ákæruvaldið gegn Árna Jóhannssyni. Ómerking. Ákæru vísað frá héraðsdómi ...............0...00... . Sigurður Gíslason gegn bæjarstjórn Garðakaupstað- ar. Kosningar. Kjörskrá ............0000000000.0.0.. . Kristín S. Kvaran gegn bæjarstjórn Garðakaupstað- ar. Kosningaréttar. Lögheimili. Sératkvæði ........ . Einar B. Kvaran gegn bæjarstjórn Garðakaupstaðar. Kosningaréttur, Lögheimili. Sératkvæði ............ . Þormóður rammi h/f gegn Ólafi Björnssyni og gagn- sök. Vinnusamningur. Kaupgjaldsmál. Sjómannalög. Sjóveðréttur ............00.000s sess Þormóður rammi h/f gegn Júlíusi Ragnari Árnasyni. Vinnusamningur. Kaupgjaldsmál. Sjómannalög. Sjó- veðréttur ...........020.00.0 0... ss Ragnhildur Smith gegn forsetum Alþingis f.h. Al- þingis og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs. Launa- krafa. Jafnlaunaráð. Sératkvæði í héraði .......... Ragnar Vigfússon gegn Álftafelli h/f. Vinnuslys. Skaðabótamál. Sýkna ..........0000000.0. 0... Guðrún J. Valgeirsdóttir gegn Víði Finnbogasyni h/f. Útivistarðómur .......00000..0 seen Matthías Ingibergsson gegn Heiðari Árnasyni. Úti- Dómur % 1% 1% 2% 2% 2% ?% ?% % 3% % % % Bls. 628 632 653 659 672 678 693 708 714 716 719 716 731 738 154 763 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. Málaskrá vistarðómur. Ómaksbætur .........0.00000000000.. Matthías Ingibergsson gegn Rúnari G. Þórissyni. Útivistardómur. Ómaksbætur ..........000000.... Guðmundur H. Ólafsson gegn Oddi Ólafssyni. Úti- vistardómur ........020000eee sess Tryggingar og fasteignir s/f gegn Gjaldheimtunni í Reykjavík. Útivistardómur ......0..00000000....000.. Fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs og samgönguráð- herra f. h. Vegargerðar ríkisins gegn Ara Sigurðs- syni. Útivistardðómur .........0.0.00000 000... Alexander Sigurðsson og Sigurður Guðbrandsson gegn Landsbanka Íslands. Útivistarðómur .......... Ákæruvaldið gegn Eðvarð Lövdahl. Rangar sakar- giftir. Skaðabætur ........0.00000000 00... 0... Ríkisútvarpið gegn Dóru Hafsteinsdóttur. Orlof. Sér- atkvæði ........0.000000se0sessrsn Fjármálaráðherra og samgönguráðherra f. h. ríkis- sjóðs gegn Ferðaskrifstofunni Sunnu h/f og gagnsök. Afturköllun flugrekstrarleyfis. Stjórnsýsla. Skaða- bótamál .........00eseesesees sess Ákæruvaldið gegn Þorsteini Jökli Vilhjálmssyni. Bif- reiðar. Brot gegn umferðalögum og áfengislögum. Ítrekun, .......0..000 0000 nn Guðbjörg Guðnadóttir, Eiður Sævar Marinósson og Sigursteinn Marinósson gegn Auði Marinósdóttur, Eyrúnu Huldu Marinósdóttur, Hermínu Marinós- dóttur, Stefaníu Marinósdóttur og Kristjáni Torfa- syni, skiptaráðanda í Vestmannaeyjum. Kærumál. Búskipti .......0.00000000nn ens Sverrir Þorsteinsson gegn Helgu Jónsdóttur og gagn- sök. Vinnuslys. Skaðabótamál ..........0.2.00000.. Ingólfur Bjarnason, Guðrún Ingólfsdóttir, Hrafn- hildur Hrafnsdóttir, Ingibjörg Ingólfsdóttir og Sig- ríður Ingólfsdóttir gegn Ásdísi Jóhannesdóttur. Fast- eign. Umferðarréttur. Vettvangsmál .............. Ákæruvaldið gegn Borgþóri Björnssyni. Ómerking. Ákærum vísað frá héraðsdómi .................... Húsfélagið Miðvangur 41 gegn Kaupfélagi Hafnfirð- inga. Kærumál. Frávísunardómur úr gildi felldur .. Sjóvátryggingafélag Íslands h/f gegn dánarbúi Her- manns Kristjánssonar. Bifreiðaárekstur. Húftrygg- Ng ....0000022n0s ens Magnea Árnadóttir gegn Bjarna Andréssyni og gagnsök. Óvígð sambúð. Eignauppger. Löghald. Sér- atkvæði .........2..00.e.ssee rss Miðbæjarframkvæmdir s/f gegn Bjargmundi Björg- % % % % 1% 1% 1% 1% 1% :% 2% ?% ?% XI Bls. 763 764 764 765 765 766 166 TI 7182 815 819 825 855 869 st 893 XII Málaskrá Dómur Bls. vinssyni. Fasteignaviðskipti. Verðtrygging. Áfrýjun ?% 903 111. Miðbæjarframkvæmdir s/f gegn Ómari Arasyni. Fasteignaviðskipti. Verðtrygging. Áfrýjun ........ 23 912 112. Einar M. Jóhannesson gegn Hauki Benediktssyni. Skuldamál. Fjárnám. Áfrýjun .................... 274 920 113. Gísli G. Ísleifsson gegn Sigurjóni Pálssyni og Páli Sigurjónssyni. Kærumál. Kærufrestur. Máli vísað frá Hæstarétti .................00.000 0000 % 923 114. Ragnar Björnsson gegn Tónlistarfélagi Keflavíkur, Tónlistarskólanum í Keflavík og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs. Kærumál. Varnarþing. Frávísunar- dómur staðfestur ............00..0.. 00... 21 926 115. Helga Jónsdóttir gegn Vilberg Sveinbjörnssyni. Kaupgjaldsmál ............20020000. 00... 25, 931 116. Meistarafélag húsasmiða gegn Félagi húsgagna- og innréttingaframleiðenda. Kærumál. Frávísunardóm- ur úr gildi felldur .............0..0000. 0. 0... 264 936 117. Samúel Jónsson gegn Hirti Kristjónssyni. Ómerking. Heimvísun ...........02000000... snert 264 — QAT 118. Þórir h/f gegn Stálvík h/f. Útivistardómur ........ 2, 962 119. Fagurhóll h/f gegn Steingrími Kolbeinssyni. Úti- vistardðómur ........2.200000. s.s 2, 962 120. Sigmar Pétursson gegn Hljómsveitinni Islandia, Úti- vistardómur. ...........000000 000... 2%, 963 121. Íslenskt verktak h/f gegn oddvita Auðkúluhrepps f.h. hreppsins. Útivistardómur .................... %, 963 122. Íshús Hafnarfjarðar h/f gegn Magnúsi Magnússyni og gagnsök. Leigusamningar um skip. Skuldamál .. %, 964 123. Ákæruvaldið gegn Karli Sævari Baldvinssyni. Lík- amsmeiðingar. Bifreiðar. Brot gegn umferðarlögum og áfengislögum ...........0000.00. 0... sn. %, 979 124. Ákæruvaldið gegn Þórarni Hjalta Hrólfssyni. Bif- reiðar. Sýknað af ákæru um brot gegn umferðarlög- um og áfengislögum ..........0000000.0 0000. 84, 1002 125. Haraldur Jónasson gegn Gjaldheimtunni í Reykja- vík. Skattar. Lögtaksgerð úr gildi felld ............ 64, 1007 126. Rafröst h/f gegn Gjaldheimtunni í Reykjavík og gagnsök. Skattar. Lögtak ............00000000..00.. 84, 1014 127. Ákæruvaldið gegn Hafsteini Hássler. Kærumál. Gæsluvarðhald ..................2.000..0 0... 1%, 1021 128. Rauðará h/f gegn Breiðholti h/f. Kærumál. Frávís- unarðómur staðfestur ..............00.00..00000.. 164, 1026 129. Jósafat Arngrímsson gegn Hilmari Ingimundarsyni. Víxilmál ............2.00.2000 een 174, 1028 130. Jósafat Arngrímsson gegn Jóni Gunnari Zoðga (Nr. 147/1977). Víxilmál ..............02002. 000... 17, 1031 131. 132. 133. 135. 137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. Málaskrá Jósafat Arngrímsson gegn Halldóri Sigurðssyni. Víxilmál ........02000000eeesnss ss Jósafat Arngrímsson gegn Jóni Gunnari Zoéga (Nr. 149/1977). Víxilmál .......0.20000000 0... 0... Jósafat Arngrímsson gegn Jóni Gunnari Zoéga (Nr. 150/1977). Víxilmál .........0000000. 0000... . Jósafat Arngrímsson og Plastgerð Suðurnesja h/f gegn Jóni Gunnari Zoðga (Nr. 151/1977). Víxilmál.. Halldór Jónsson og dánarbú Harðar Jónssonar gegn Keili h/f. Skuldamál ...........0.00000.00.000..... . Ákæruvaldið gegn Guðmundi Þengilssyni. Brot gegn 249. gr. alm. hegningarlaga nr. 19/1940 ............ Guðbjörn Einarsson gegn fjármálaráðherra og land- búnaðarráðherra f. h. ríkissjóðs og Þingvallanefnd f. h, Alþingis. Jörð. Kaupréttur. Erfðaleiga ........ Sölustofnun lagmetisiðnaðarins gegn Hafskipi h/f og Landsbanka Íslands. Farmflutningar. Farmskir- teini .......0.2000000eeses ss Sölustofnun lagmetisiðnaðarins gegn Hafskipi h/i. Farmflutningar. Farmskírteini .............0...0... Ákæruvaldið gegn Arnold Beinteini Bjarnasyni. Ó- merking. Ákæru vísað frá héraðsdómi ............ Ríkissaksóknari gegn yfirsakadómaranum í Reykja- vík. Kærumál. Kröfu ríkissaksóknara um dómsrann- sókn synjað ..........00000eeeesnessn Ásgeir Einarsson gegn Gunnbirni Jónssyni. Skuldða- mál. Fyrning ...........20000000 eeen Haraldur Jóhannsson gegn Fasteignatorginu. Úti- vistardómur .........0000000 sens Ákæruvaldið gegn Elinor Herði Mar. Bifreiðar. Sýkn- að af ákæru um manndráp af gáleysi og broti gegn umferðarlögum .....0.0.0..eseeseser se. . Ákæruvaldið gegn Ívari Erni Ingólfssyni. Sýknað af ákæru um brot gegn byggingarsamþykkt Reykja- víkur nr. 39/1965, Ákæra ........000000... 0. 0... Ákæruvaldið gegn Sigurbirni Eldoni Logasyni. Bif- reiðar. Brot gegn umferðarlögum og áfengislögum Rafveita Siglufjarðar gegn Holtshreppi. Lögtak. Máli vísað frá Hæstarétti. Áfrýjunarfrestur ........ 148. Ákæruvaldið gegn Guðmundi Guðmundssyni. Bifreið- 149. ar. Brot gegn umferðarlögum og áfengislögum. Erlend lög ....c.00c00.ceece0.. 0... 0... Guðbjörg Ósk Harðardóttir vegna sjálfrar sín og ólögráða barna sinna, Harðar Gunnarssonar, Val- geirs Gunnarssonar og Elínar Bjarkar Gunnars- dóttur gegn dómsmálaráðherra og fjármálaráðherra XIII Dómur Bls. 1%6 1% 1% 1% 1%6 Ao 2%4 ?2%0 20 290 28 3%, Á Á 1 A A '%1 1033 1036 1039 1042 1046 1055 1060 1071 1086 1100 1106 1112 1113 1120 1167 1173 1178 KIV 150. 151. 152. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162. 163. 164. 165. Málaskrá Dómur Bls. fh. ríkissjóðs. Lögskráning sjómanna. Bótaskylda ríkissjóðs. Sératkvæði ...........0.0000000000.0.00... Hólmfríður Steinþórsdóttir og Ove Salomonsen gegn Svövu Þórðardóttur persónulega og fyrir hönd ófjár- ráða sonar hennar Sigurðar Vilhjálmssonar, Steinari Vilhjálmssyni og Hilmi Vilhjálmssyni. Gagnaöflun .. Sigurður Guðmundsson gegn fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs. Opinberir starfsmenn. Kaupgjaldsmál .. Sementsverksmiðja ríkisins gegn Siglingamálastjóra. Kærumál. Siglingadómur. Frávísunarðómur stað- festur ........00.000seeersesssð ss . Kári Einarsson gegn Almennum Tryggingum h/f. Sáttaumleitun. Ómerking. Máli vísað frá héraðs- QÓMI .........00.000..00 ns Hjördis Guðmundsdóttir, Óskar Guðmundsson, Tóm- as Guðmundsson, Jón Sigurður Ólafsson, Guðbjörn Ólafsson, Guðmundur Ólafsson og Þóra Ólafsdóttir gegn Eggerti Óskarssyni setuskiptaráðanda í Rang- árvallasýslu, Grími Magnússyni, Sigríði Magnúsdótt- ur og Magnúsi Markússyni. Kærumál. Skipti. Sér- atkvæði ...........20..00 rss Hlöðver Örn Vilhjálmsson gegn J. P. Innréttingum h/f og Sigurði M. Helgasyni skiptaráðanda í Reykja- vík. Úrskurður um gjaldþrotaskipti staðfestur .... Jón Valgeirsson og Elísabet Matthíasdóttir gegn Hólmari Víði Gunnarssyni, Guðjóni Ingvarssyni og Konráð Ó. Sævaldssyni og gagnsök. Útivistarðómur Ferðamiðstöðin h/f gegn yfirborgarfógetanum í Reykjavík. Útivistarðómur ........0.00000 000... Alla Hjördís Hauksdóttir gegn Fatagerðinni B.Ó.T. h/f. Vinnusamningur. Uppsögn. Kaupgjaldskrafa. Skaðabætur ..........0.0.0000000 000 en. Bjarni Bjarnason gegn Vilhelmínu Guðmundsdóttur. Synjað um frest. Mál fellt niður. (Úrskurður) ...... Bílaleigan Miðborg h/f gegn Guðmundi Jónassyni og Rúnari Hólmsteini Haukssyni. Synjað um frest. Mál fellt niður, (Úrskurður) ............00...0.... Bílaleigan Miðborg h/f gegn Skarphéðni Þórissyni. Synjað um frest. Mál fellt niður, (Úrskurður) .... Viðar Þorsteinsson gegn Gunnsteini Kjartanssyni og gagnsök. Lausafjárkaup. Riftun. Skaðabætur ...... Ívar Þórhallsson og Þórarinn St. Sigurðsson gegn Fiskiðjunni h/f, Víxilmál ..............00..0.00.. Kristinn Arason gegn Hljóðfæraverslun Poul Bern- burg. Víxilmál. Afsögn .......0020000000.0..0.0 0. Rannveig Ingimundardóttir gegn oddvita Sveins- 2%1 1186 204, 1196 23, 1198 22, 1207 2%., 1215 274, 1225 894, 1244 14, 1246 1, 1247 $%4, 1255 %, 1256 94, 1257 1%, LAT 129, 1280 Málaskrá XV Dómur Bls. staðahrepps f. h. hreppsins. Uppboð. Fyrning lög- taksréttar ...........200000000 ss nn sr 144, 1283 166. Guðmundur Þorvarðarson gegn Gjaldheimtunni í Reykjavík og gagnsök. Sérsköttun hjóna. Gagnsök vísað frá Hæstarétti ................0000.00......... 154, 1302 167. Fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs gegn Steindóri Guðmundssyni. Máli vísað frá Hæstarétti. Áfrýjun- arfrestur. Áfrýjunarleyfi .............0.000000... 154, 1307 168. Bæjarstjórinn í Keflavík f. h. Keflavíkurkaupstaðar gegn Leifi S. Einarssyni. Kærumál. Dómkvaðning matsmanna úr gildi felld ..............0...00.... 194, 1313 169. Borgarstjórinn í Reykjavík f. h. borgarsjóðs vegna Hitaveitu Reykjavíkur gegn hreppsnefnd Mosfells- hrepps f. h. sveitarsjóðs. Fasteignaskattur. Hlunn- ÍNði „........0020000000 venas 19, 1316 170. Mats Wibe Lund gegn fjármálaráðherra f. h. ríkis- sjóðs og menntamálaráðherra f. h. Þjóðminjasafns Íslands. Höfundalög, Ljósmyndir. Kaup ............ 204, 1322 171. Ákæruvaldið gegn Kristjáni Viðari Viðarssyni, Sæv- ari Marinó Ciesielski og Tryggva Rúnari Leifssyni. Kærumál. Gæsluvarðhald .................0.02.... 274, 1328 Il. NAFNASKRÁ. A. Einkamál. Bls. Adolf Albertsson .......0000000.0.. 0... 0... se. 309 Aðaldælahreppur ......0000000.0.. sess. 659 Alexander Sigurðsson .......... sossa 756 Alla Hjördís Hauksdóttir ............000000000 0000... 0... 1247 Almennar Tryggingar h/f .........20.00000.00.0..0..0% 186, 255, 1215 Alþingi ........2000000.. 000... se. 738, 1060 Alþýðusamband Íslands .........000000....e ne ennnn eg 1 Alþýðusamband Norðurlands .......... sess 1 Anton Sigurðsson .......eeceeseesessessnas ss 48 Ari Sigurðsson .....0.00000..... sess 559, 765 Aspelund, Erling .........000e0eeeeeeesssesssss 476 Auðkúluhreppur ......00000.000.. sess 963 Auður Marinósdóttir .......... sess 88, 284, 819 Axel Arnar Nielsson .......0.0e0esesesssesssss 484 Á. Hansen og Co. .......0000ss sess 42 Álftafell h/f .........02200000 sess enss senn 754 Árvakur h/f .........0000 eee eneste 535 Ásdís Jóhannesdóttir ..........0000000 sense err 855 Ásgeir Einarsson ........0.0000.eseess ss 1106 Áslaug Valdimarsdóttir ............0.00000... eee. 653 Ásmundur S. Jóhannsson ......eeceseeesssse ns 5 Bandalag starfsmanna ríkis og bæja ........00000000.000.00.0.. 15 Birkir Skúlason ......0.0000000 00. 0... so 12 Bílaleigan Miðborg h/f .........000eeeeesecvsn 0... 0... 1255, 1256 Bjargmundur Björgvinsson .......0.00000000.0. 0. 000... 903 Bjarni Andrésson ........... sess 893 Bjarni Bjarnason .......0.0eeeesessessssss ss 1254 Bjarni Helgason ...........eeeesssessssss ss 126, 414 Bjarni Pálsson .........000.0.0esesnsesssss 78 Björn Karlsson .......0.0.000esesssesssssss ss. 246 Björn Stefánsson .......0.0000000.00. rr... 126, 414 Bolafótur, eigendur .........0000eessessssvessren 693 Borgarsjóður Reykjavíkur ........0.00.0000000. 00.00.0000... 1316 Borgarstjórinn í Reykjavík ........0000000000. 000... 0... 1315 Bragi Jósepsson ......000000000. 0... sess... 105 Breiðholt h/f .........0.eeeeeessessssss ss 387, 1026 Brunabótafélag Íslands ..........000000eenen eeen 246 Byggingavöruverslun Tryggva Hannessonar ..........00000... 628 Bæjarstjórinn í Keflavík ........ sons 693, 1313 Nafnaskrá XVII Bls Bæjarstjórn Garðakaupstaðar ........0.0..00.0.000.. T14, 716, 719 Corona, Les Films ......00000000s sn snssrs 344 Daníel Brandsson .....e.eeeseessssssssss 263 Dánarbú Einars Guðnasonar .........00.00e0 0000... 622 Dánarbú Harðar Jónssonar .........000000 00 en ens. 1046 Dánarbú Hermanns Kristjánssonar ........0.00000.000.0..0.00. 884 Dómsmálaráðherra .......0.0000000.ses ns... 120, 1186 Dóra Hafsteinsdóttir ...........0.000..0.00snss ens TI2 Edda H. Þorsteinsdóttir ...........00000.0.0.e.san ans. 372 Eggert Óskarsson, setuskiptaráðandi í Rangárvallasýslu ...... 1225 Eiður Marinósson ......0...00sseeesn sr 88, 234 Eiður Sævar Marinósson .....0.0cccesessnssss 819 Eigandi Hamrakots ........00000000s ses ssss rr 514 Eigandi Orrastaða ........c.000e..eessessssssss sr 514 Eigendur Bolafótar ..........0000s000s sessa 693 Eigendur Höskuldarkots I, Ilog TIL .........0.2200000000 00... 693 Eigendur Njarðvíkur I, Ilog IIl..............00000000....000.. 693 Eigendur Vatnsness .......000.cceee snar 693 Eigendur Þórukots .........00000000 nenna 693 Einar Sverrir Einarsson ........0..0..essse ess 120 Einar Guðnason, dánarbú .........0000000 0 ene. nn... 622 Einar M. Jóhannesson .......e.eeeessssssss rs 920 Einar Jósepsson .......0000000s ens 246 Einar B. Kvaran ..........00.eeeessssssesss T19 Einar Bragi Sigurðsson .......0..00000 00... 414 Elfa Björk Eiríksdóttir .............0.0000.0 s.s... 387 Elín Þórunn Eiríksdóttir .........20.00000.0 ee senn ann 387 Elín Björk Gunnarsdóttir .........20020000 000 n0e sn... 1186 Elínborg Þorgeirsdóttir ..........0...0.. oe 255 Elísabet Matthíasdóttir ...........0...000.0..essenen nn... 1246 Elma Þórðardóttir .........02.00000.0.nsn sans 559 Energoprojekt ........00000000seserss rss 7 Erling Aspelund .........00000.eeeessssssss ss 476 Erlingur Aðalsteinsson .........0000..00v0 enn 263 Eyrún Hulda Marinósdóttir ...........20000000 00 ess. en... 819 Fagurhóll h/f ........200000000nn vere sns se 962 Fasteignatorgið .........0000000000..00ss sn 11i2 Fatagerðin BÓ.T. h/f ........2.0.0..00 00. ne enn 1247 Ferðamiðstöðin h/f ....... sens 1247 Ferðaskrifstofan Sunna h/f .........000000 0000 nn nn... 182 Félag húsgagna- og innréttingaframleiðenda ................. 936 Fiskiðjan h/f ........22..002000seeneessssss sn 1277 Fiskveiðasjóður Íslands ...!..........200000 0000... en nn... 563 Fjármálaráðherra .. 15, 105, 120, 246, 559, 563, 622, 693, 738, 765, 782, 926, 1060, 1186, 1198, 1307, 1322 Forsetar Alþingis .........00..00000n enn ss 738 b XVIII Nafnaskrá Bls. Garðakaupstaður ................. so 114, 716, "719 Gísli G. Ísleifsson ..........0.00000.. enn 923 Gjaldheimtan í Reykjavík .............0.. „ 559,765, 1007, 1014, 1302 Grétar Guðni Guðmundsson .........eeeeveesssse rs 476 Grímur Magnússon ...........00....0..svsn sn 1225 Guðbjörg Guðnadóttir .............0000000...0 0... 88, 284, 819 Guðbjörg Ósk Harðardóttir ..............00.000.00.0.. 00... 1186 Guðbjörn Einarsson ............0.00eeeesees sr 1060 Guðbjörn Ólafsson .........00......e. see 1225 Guðjón Ingvarsson ............0.0..s. ess se ss 1246 Guðjón Sigurðsson .............eeeseeeses ss 159 Guðmundur Arason ............ee..eev vere so 120 Guðmundur Agnar Guðjónsson .........00.e0.c0enven er 159 Guðmundur Guðnason .............eseesseesss en 27 Guðmundur Jónasson .............esesssess ss 1255 Guðmundur P. Kristjánsson ...........0000000..00 sv. 73 Guðmundur Ólafsson ..... so sess 1225 Guðmundur H. Ólafsson ...........0000.0.... ves 764 Guðmundur Þorvarðarson ...........000.eeseeesses rr 1302 Guðrún Aðalsteinsdóttir ............0......ee..eve eeen 255 Guðrún Ingólfsdóttir ..... eos 855 Guðrún J. Valgeirsdóttir ..............000.00.0.en een 763 Gunnar Finnbogason ...... o. sess 535 Gunnar S. Gunnarsson .....0......sessvsssrssss 85 Gunnar Sigurjónsson .......... ses 85 Gunnbjörn Jónsson ....... sess 1106 Gunnsteinn Kjartansson .....0...000e..eeeeevevv ss 1257 Hafnarbíó h/f .............00000.se.eeseesnss ss 344 Hafnarsjóður Seyðisfjarðar ............0.0000... 000... 97, 283 Hafsíld h/f ............ sess... sens 97 Hafskip h/f ..............20000.. sess 1071, 1086 Hafsteinn Hjartarson .........000..000...evessven 119 Halldór Jónsson ....... ooðosessssssssssss ss 1046 Halldór Magnússon .........0.000..ee sess 186 Halldór Sigurðsson ..........00..0.00.... senn 1033 Hamrakot, eigandi ...............2.00.0.0ensesses ss 514 Hansen, Jörgen .............0.0eeeeeesessssssss ns 432 Haraldur Jóhannsson .........0...eeeeeeseeeðs 1112 Haraldur Jónasson ........00.00.... sess 1007 Haukur Benediktsson ........eces.esesessssssss 920 Heiðar Árnason ...........eeeeeeeee sens 763 Helga Jónsdóttir .............000..e...eeee sess 828, 931 Helgi Sævar Hreinsson ...............e.vevees ses 379 Hermann Kristjánsson, dánarbú ..........0000.000.0... 0... 884 Hermína Marinósdóttir ...... sess 88, 284, 813 Hilmar Ingimundarson .............. sons 85, 1028 Nafnaskrá XIX Bis. Hilmar Pétursson .......02000.0.eeeseresssnn nn 63, 447 Hilmar Vilhjálmsson ......00eeeceecesesssssss sr 1196 Hitaveita Reykjavíkur ........... sess 1315 Hjálmar Gunnarsson ...... sense 196 Hjördís Guðmundsdóttir ...........0000000... een enn 1225 Hjörtur Kristjánsson ........0000000eeesessnn nn 947 Hljóðfæraverslun Poul Bernburg h/f ........0.000000 0000... 1280 Hljómsveitin Islandia .......0.ceeee0.eseseeensnsn 963 Hlöðver Örn Vilhjálmsson .........00....0. eens 1244 Holtshreppur .........000200.0essssessss 1173 Hólmar Víðir Gunnarsson ......0000000e0enn nennt 1246 Hólmfríður Hrönn Ingvarsdóttir ............00000000 00... 0... 484 Hólmfríður Steinþórsdóttir ...........0000000000 nn... 1196 Hrafnhildur Hrafnsdóttir ..........0.0.000..e.s sess 855 Hrefna B. Loftsdóttir ............020.2200eeeeeseeen sn 387 Hreiðar Svavarsson .......... sess 460 Hreggviður Jónsson .........eeeeeeeessssersn 126, 414 Hreinn Melsted Jóhannsson ......0...000...ee sess 559 Hreppsnefnd Mosfellshrepps ....0.ccceceeeesssssr sn 1316 Hulda Marinósdóttir ...........200....ceeeeceenn en 88, 234 Húnih/f ............0.00eeesesseessssss 563 Húsfélagið Miðvangur 41 ...........00000see seven 877 Hörður Gunnarsson .......0..0eseesseessessss 1186 Hörður Jónsson, dánarbú .........0.000.0eeseennsn 1046 Hörður Ólafsson .........0200..ssss ses 344 Höskuldarkot 1, II, III, eigendur ...........00000000 00.00.0000... 693 Ingibjörg Ingólfsdóttir ..............00.00.0...eeene nn 855 Ingólfur Bjarnason .......0..eeeesesessssrsr ss 855 Ingþór Arnar Sveinsson ........00.0000000 eens 484 Islandia, hljómsveit .........220000eeeeseesssss 963 Íbúðaval h/f .........00.00000...... os 27 Ísbjörninn h/f .........2.0..0.eeeeeenesntr ser gt Íshús Hafnarfjarðar h/f .........00.00000..eeeeeennn nn 964 Íslenskt verktak h/f ..........0eeeseeeesses sn 963 Ívar Þórhallsson ......... sense 1277 Jakob Þór Magnússon ......2.0e00ccccensnnssnss 653 Jenný Ásmundsdóttir ........ sens 196 J. P. Innréttingar .......2.00.eeesesessesssnssnrs 1244 Joh. Pengg .........00000.sssssssss rss 628 Jóhann Þorgeirsson ..........00ceeseseeessssnnr 166 Jón Hilmar Björnsson ..cc.0ccceoseessssesnssns 593 Jón Hjaltason .........eeeeeesssssessss ss 476 Jón V. Jónsson ......000esseesssssssssrs sn 177 Jón Sigurður Ólafsson ............eeeseseseerer rr 1225 Jón N. Sigurðsson .......000.0sssessssssnssssn 628 Jón Valgeirsson ........00.eeeeeeeesssessns 1246 XK Nafnaskrá Jón Gunnar Z08ga .......20000000... 0... 1031, 1036, 1039, Jónatan S. Tryggvason .........02.00000 00 even sver Jónatan Þórmundsson .......20000000..0s ess. 126, 299, Jósafat Arngrímsson ............ 1028, 1031, 1033, 1036, 1039, Júlíus Ragnar Árnason .....1....00..00...snve ens Jörgen Hansen ..........0.200000000sssserssss Katrín Þorvaldsdóttir ...............220000000. 0... 0... 63, Kaupfélag Hafnfirðinga .............0.0..0.. seen Kári Einarsson ..........20.2000000.sesesssss Keflavíkurkaupstaður ...........02.0000000 00... 0... 0... 693, Keilir h/f .........22...000.00eeesnss ens Kelduneshreppur ........2000000...s0ss ss Konráð Ó. Sævaldsson .....0.c..z...nne en Kr. Kristjánsson h/f ...........000.00000. sess ss ss Kristinn Arason ........0.2.0000000.seeesessesss Kristján Torfason, skiptaráðandi í Vestmannaeyjum .. 88, 284, Kristján Þorvarðarson ............0.00.s0sses ss Kristmundur Sigurðsson .........20000000. s.s Kvaran, Einar B. ...........00000000 00 sseenssss Kvaran, Kristín S. ..........0..222002.000s.e essi Landbúnaðarráðherra ...........0..000.sessss ser Landsbanki Íslands ...........20.00000.. 0. sn nv... 344, 766, Landssamband íslenskra útvegsmanna .........0.00000000.... Leifur S. Einarsson ..........20000000..ssn sen Les Films Corona .......0.00.e.eessssss sess Lifeyrissjóðir verkalýðsfélaga á Norðurlandi vestra .......... Lífeyrissjóður SÍS ...............0.0000000 00 Lund, Mats Wibe ........0...20000 00. 0nn en Magnea Árnaðóttir ..............0e.ee. es Magnús Björgvinsson ..........20000e..eessss Magnús Magnússon .....2..0022000000essvs nn Magnús Markússon .....0.....00.0.e.sessssns Marta Jónsdóttir ..........2.2000.0eennöns sess Mats Wibe Lund ..........0000eeeenseessesss Matthías Ingibergsson .......00.000000..s ve 763, Meistarafélag húsasmiða ...........0020.00.0000 enn Melsted, Pétur Þ............2..0000000.sessesðs rr Menntamálaráðherra ........0.....00.essensss ss Miðborg h/f, Bílaleiga ..............000. 0... 0... 1255, Miðbæjarframkvæmdir s/f ...........020000..0.0.... 903, 912, Mosfellshreppur .......0..000000.ssss ss 293, Njarðvík I, II og III, eigendur ..............0...00.0 000... Nýja fasteignasalan s/f .........0.000000se er sv vð Oddur Ólafsson .......e.e.sessssss rss Bla. 1042 48 414 1042 731 432 447 gt 1215 1313 1046 659 1246 609 1280 716 819 119 325 719 716 1060 1071 283 1313 344 1 1 1322 893 433 964 1225 Nafnaskrá XKT 3ls Oddviti Sveinsstaðahrepps ........000000eseenseeen nn 1283 Orkumálastjóri .......0.0.0.000.0.0eeesssssarrssss nr 15 Orkustofnun ........2000000.00.0... sens 15 Orrastaðir, eigandi ...........2..00.00esssssnnnnr rr 514 Ove Salomonsen .........0.eeesesesssesrssr rr 1196 Ólafur Björnsson .......0...seeeesseseensnsss nr 122 Ólafur Ingólfsson .........ee.eseesseenseen nr 126, 414 Ólafur H. Pálsson ........00.eseens rss 514 Ómar Arason .........0esesesss ess 912 Óskar Guðmundsson ......00ceeesesssss ss 1225 Páll Sigurjónsson .......00000000nssssn snar 923 Pengg, Joh. ........00000ns eens 623 Petrína K. Jakobsson .......000.e0ssessssns rn 15 Pétur Fannar Hreinsson ....0....00eesenesssnsess 379 Pétur Þ. Melsted ........0...00.esesesseesesn ern 318 Plastgerð Suðurnesja h/f ..........00.0000eneesesenrneen 1042 Poul Bernburg h/f, Hljóðfæraverslun ............00000000. 0. 1280 Póst- og símamálastofnunin ..........000.00ecnnennennen nn. 42 Rafröst h/f ........2.00.0esssssssesss sr 1014 Rafveita Siglufjarðar ..........020000e.esnnsesr ss 1173 Ragnar Björnsson .........0000.000 ss senn sess 926 Ragnar Ingimarsson .........00000000 en... 126, 299, 414 Ragnar Sigurðsson ........0.0000000ee nr 85 Ragnar Vigfússon ........00000eeneenss sr 754 Ragnhildur Sigurðardóttir ............2.000000.0 000... 0... 504 Ragnhildur Smith .........00002000e0enee sense 733 Rannveig Ingimundardóttir ..........020000000 0. se enn nn 1283 Rauðará h/f ............0000.0.se sess 1026 Reykdælahreppur ......0..00002000.neseser ss 659, 672 Ríkissaksóknari ..........00.c.e.sseesssssn sr 120 Ríkissjóður #15, 105, 120, 246, 559, 563, 622, 693, 738, 765, 782, 926 1060, 1186, 1198, 1307, 1322 Ríkisútvarpið .........000.000.0000 en sense 122 Rúnar Hólmsteinn Hauksson .........00.00000 0000. 0... 1255 Rúnar S. Þórisson .......2.0..0e.essesessr rn 764 Salomonsen, Ove .......0.e.eeeess rs 1196 Saltsalan s/f .............eeeeesssersr 693 Samband íslenskra samvinnufélaga, sængurgerð, Sauðárkróki 1 Samgönguráðherra .........00000es.0.ens ns 559, 765, 782 Samúel Jónsson .......eccesenssessss ss 947 Samvinnutryggingar g/t ........000.000 00 nssssean 263 Sementsverksmiðja ríkisins .........000000 000... n. nn... 1207 Seyðisfjaðarkaupstaður ........20.2200000 00 ene sn 283 Siglingamálastjóri .............. sen 1207 Sigmar Pétursson ........0.000ceesoneses sas 963 Sigríður Ingólfsdóttir ...........2.002000 00. se ssrrar ir 855 KKII Nafnaskrá Biís Sigríður Magnúsdóttir ..............0......esesns sn 1225 Sigurður Adolfsson ....... sess 186 Sigurður Gíslason ...........e..eeessssssssssss 714 Sigurður Guðbrandsson ....... see 766 Sigurður Guðmundsson .......02000..0.00... senn 1198 Sigurður M. Helgason, skiptaráðandi í Reykjavík ............ 1244 Sigurður Sigurbjarnarson ............20.0.... 00. sn 432 Sigurður Vilhjálmsson .........0...00..0sesssss 1196 Sigurjón Pálsson .........0000000.n.vsssss sr 923 Sigurjón Ragnarsson ........02220...esesðss ss 476 Sigursteinn Marinósson ........00..00..0.0 00. 88, 284, 819 Sindra-Stál h/f ..............22000..nsssessseðs rr 177 Sjávarútvegsráðherra ................00sesess 563 Sjóvátryggingafélag Íslands h/f ................ 48, 484, 609, 884 Skarphéðinn Þórisson ........0........sessssvess ss 1256 Skiptaráðandi í Rangárvallasýslu, Eggert Óskarsson setu- skiptaráðandi ...................000.0000 sense 1225 Skiptaráðandi í Reykjavík, Sigurður M. Helgason ............ 1244 Skiptaráðandi í Vestmannaeyjum, Kristján Torfason .. 88, 284, 819 Skúli Benediktsson .............2200.00. 0... se ssn sr 535 Skútustaðahreppur .......0.0..00ssessssssss ss 659, 672 Smith, Ragnhildur ..............0.00.ee.essss ess 738 Snorri Guðmundsson ...........000.0. 0. ss 5 Stálvík h/f ............202000.ss nes 962 Starfsmannafélag ríkisstofnana ................000.. 0. ....... 15 Stefanía Marinósdóttir .................0..... eens ss 819 Stefán Sigurðsson .........2000.00... e.s 432 Stefán Skarphéðinsson .........0.2.00.000. 0... oe. 126, 414 Steinar Vilhjálmsson ..........0000....sesssss ss 1196 Steindór Guðmundsson ..........00000... 0 sess 1307 Steingrímur Kolbeinsson .............2000 0... sn sn 962 Steinunn V. Jónsdóttir ................2.00..... eeen 309 Svanhildur Sigurjónsdóttir ..................20...000 0. 00... 504 Svava Þórðardóttir ...............0.0..0200.00 en ee 1196 Svavar Gestsson .........00000.00...0 ss ss 126, 299 Sveinsstaðahreppur .............00.0.0. 0. ss sess 1283 Sveitarsjóður Mosfellshrepps ............0000. 0... 0... 1316 Sverrir Sæðal Kristjánsson ...............0.%. 0000 nn 379 Sverrir Þorsteinsson ..........0.200.000 0. ss 828 Sæbjörg Guðbjartsdóttir ...................200... 0... 379 Sængurgerð Sambands íslenskra samvinnufélaga, Sauðárkróki 1 Sölustofnun lagmetisiðnaðarins ........................ 1071, 1086 Tollstjórinn í Reykjavík ..........00.0220000000 0... 432 Tómas Guðmundsson ..........20000....ss ss 1225 Tónlistarfélag Keflavíkur ...........0..0000.. s.s. ss 926 Tónlistarskólinn í Keflavík ..............0.000...0 0000. 926 Nafnaskrá KKIII Bis Trésmiðja Austurbæjar h/f ..........000.00000 0... nan 593 Tryggingar og fasteignir s/f .........0000.00. 000. een... 765 Tryggvi Hannesson ......000000000000n nn 628 Unnar Stefánsson .....0..00000s..s ess 126, 414 Utanríkisráðherra .......00.0eeeeesseessssssssr nr 693 Valdimar J. Magnússon ........0000.s0ssnnr ss 126, 414 Valgeir Gunnarsson .......000.0sessssssen ss 1186 Valgerður Þóra Benediktsson ........000.0000see sess 439 Valgerður Engilbertsdóttir „........2..0200000 00... 0... 318 Vatnsnes, eigendur ........0.0.0000000 sn snn sn. 693 Vegagerð ríkisins .........0.0..00eeseesseenvsn nn 559, 765 Verkalýðsfélög á Norðurlandi Vestra .......0000s rs 1 Viðar Þorsteinsson ..........00000eseese sess 1257 Vilberg Sveinbjörnsson ..........200000000 eens 931 Vilhelmína Guðmundsdóttir ............00000.0 see... en. 1254 Vinnumálasamband Samvinnufélaganna ........0..000000..... 1 Víðir Finnbogason h/f ..........0200000.0 0. .v eeen 763 Yfirborgarfógetinn í Reykjavík ...........0.0220000 0000... 00... 1247 Zotga, Jón Gunnar .....000.00.00..0 0... 1031, 1036, 1039, 1042 Þingvallanefnd ............200.0.0sssesses sess 1060 Þjóðminjasafn Íslands ............000..ee. seen seen 1322 Þormóður rammi h/f ........20.200000 ee ess 722 "31 Þormóður Sigurgeirsson .......000000. venas ser rr öol4 Þorsteinn Sæmundsson .......0.000000 00 sn ven. 126, 414 Þorvaldur Búason .......0.00eesseessss ss 126, 414 Þorvaldur Guðmundsson ........0.0.0000 00... sen 476 Þorvaldur Stefánsson ........0.00000000 000 sn ss 120 Þór Guðmundsson ........200000.ss ns 166 Þór Vilhjálmsson ........00000ee0s eeen 126, 299, 414 Þóra Kristín Helga Magnúsdóttir ..........00.020000.0.0000.0.. 609 Þóra Ólafsdóttir .............000000...v neee 1225 Þórarinn St. Sigurðsson ..........00000.0 00. nn 1277 Þórir h/f .........0000.n0sss sess 962 Þórisós h/f .........0000.000ss sess 293 Þórukot, eigendur ..........2..0000.00. enn 693 Örn Ómar Guðjónsson ............0000. ss sn 372 Örn Helgason ...........0000.. ns. senn 439 B. Opinber mál Á rss 632 Albert Ragnarsson ......0.2000.e.seees ess 325 Andrés Þórðarson ..........0..0...enenesesss sn 546 Arnold Beinsteinn Bjarnason ...........00000000. en. nn. 1096 Árni Jóhannsson ........0....eeseen sr 708 Ásgeir Sigurðsson ...........00...0. ns. sest 157 Bieltvedt, Ole Anton .........c..eeceeeesevsns nr 678 KXIV Nafnaskrá Bls, Björn Vilmundarson ................0..evee ns 58, 117, 205 Borgþór Björnsson ............eeeeseeesessn sr 869 Ciesielski, Sævar Marinó ............esesesessesen 1328 Eðvarð Lövdahl ................0...eee.sessr 766 Elínor Hörður Mar ........0.....00.00eeeseess sr 1113 Fjóla Valgerður Jónsdóttir ..............200000000 0000... 673 Gísli Ísfeld Guðmundsson .......0.000000.0..0. nr 433 Guðmundur Guðmundsson ..........200....0 sv 1178 Guðmundur Kristján Kristjónsson ..........000000.00.. 000... 34 Guðmundur Þengilsson ............00e.eesvnss ss 1055 Gunnar Jónsson Sólnes ................esees seen 678 Hafsteinn Hásler .....................00.... seven 1021 Haukur Heiðar ................000.ee.eesvee sn 164, 306 Hásler, Hafsteinn ...................20000000 000 e ven 1021 Hákon Aðalsteinsson ..............000....sess ses 560 Helgi Steingrímsson ..............0.000.. 0... 72 Ívar Örn Ingólfsson ...........0.0000..v0 sen 1120 Jökull Veigar Kjartansson ...........00000000 0... n en #9 Karl Sævar Baldvinsson .............000..0. 00 979 Kristján Ingi Bragason ............0.000.0. eee vn 467 Kristján Viðar Viðarsson ...............0000000. 0. ene... 1328 Kristmundur Sigurðsson ................000000 0000. 325 Lárus Svavarsson ..........220.00.0seeee 501 Lövdahl, Eðvarð ............20000..0.00.0.vee 766 Mar, Elínor Hörður ..............0..2000.0.n ens 1113 Matthías Johannessen ................000.... 000. 210 Ole Anton Bieltvedt ..................000.000 0. 678 Ólafur Þór Jónsson ........0...0000000 000 180, 181 Óskar Rúnar Samúelsson .............00.0.00.0 sn 12 Ragnar Vestfjörð Sigurðsson .............00.000 00... 429 Ríkissaksóknari .............0....00..eessesss sr 1100 Sigmund Jóhannsson ....................e seven 210 Sigurbjörn Eldon Logason ................e. eeen 1167 Sólnes, Gunnar Jónsson ........0......00..0ssss ss 678 Styrmir Gunnarsson .............c0.ee ss 55, 210 Sævar Marinó Ciesielski .................20000000 00 nv. 1328 Tryggvi Rúnar Leifsson ...................e.e.seenn rr 1328 Úlfar Ólafsson .........2.00..0ese ene 225 Yfirsakaðómarinn í Reykjavík ...............00000.0.0. 0000. 1100 Þorsteinn Jökull Vilhjálmsson ............000.0. 0000 0n 815 Þórarinn Hjalti Hrólfsson ...............000.00n 00 nn 1002 Þráinn Gíslason ..........0..000.00. sess 469 IH. SKRÁ um lög og reglugerðir, samþykktir o. fl., sem vitnað er til í XLIX. bindi hæstaréttardóma. 1850, 25. september. Tilskipun um nokkrar breytingar á erfðalögum á Íslandi. — 1227. 1874,5. Janúar. Stjórnarskrá um hin sérstöku málefni Íslands. — 1298. 1877,nr. 23, 14. desember, Lög um tekjuskatt. 1. gr. — 1299, 2. gr. — 1299. 3. gr. — 1299. 4. gr. — 1299. 5. gr. — 1299. 1878,nr. 3, 12. apríl. Lög um skipti á dánarbúum og félagsbúum o.fl. II. kafli — 1230. VII. kafla 826. 4. gr. — 820. 15. gr. — 820. 16. gr. — 820. 18. gr. — 820. "4. gr. — 1230. 1885, nr. 29, 16. desember. Lög um lögtak og fjárnám án undanfarins dóms eða sáttar. 2. gr. — 1284, 1285, 1289. 11. gr. — 1172. 1900, nr. 3, 12. janúar. Lög um fjármál hjóna. — 1230. 1908, nr. 4., íh. febrúar. Lög um greiðslu verkkaups. — 1248. 1905,nr. 14, 20. október. Lög um fyrningu skulda og annarra kröfu- réttinda. — 1286. 3. gr. — 677, 781, 1107, 1110, 1112, 1285. 4. gr. — 1110, 1112. 5. gr. — 1107, 1110, 1112. 11. gr. — 1286, 1290. 12. gr. — 1284, 1286, 1290. 1905, nr. 46, 10. nóvember. Lög um hefð. 2. gr. — 1243. 4. gr. — 1243. KKVI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1909,nr. 52, 30. júlí. Lög um girðingar. — 665. 1917,nr. 54, 26. október. Lög um breytingu á viðauka við lög nr. 23., 14. desember 1877. — 1299. 1917,nr. 61, 14. nóvember. Lög um framkvæmd eignarnáms. — 1062, 1068. 1919,nr. 41, 28. nóvember. Lög um landamerki o.fl. III. kafli — 857. 1921,nr. 46, 27. júní. Lög um afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. 36. gr. — 1227. 44, gr. — 1227. 1921,nr. 74, 27. júní. Lög um tekjuskatt og eignarskatt. — 1299. 1921,nr. 77, 27. júní. Lög um hlutafélög. — 690. 30. gr. — 688. 32. gr. — 689. 38. gr. — 690. 57. gr. — 89. 1922, nr. 39, 19. júní. Lög um lausafjárkaup. 28. gr. — 1258. 42. gr. — 705, 706, 707, 961. 57. gr. — 1259. 1923, nr. 20, 20. júní. Lög um réttindi og skyldur hjóna. III. kafli — 900. 1927,nr. 55, 81. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 80, 20. okt. 1918 um umboð þjóðjarða. — 1248. 1988,nr. 22, ?. maí. Hjúalög. 25. gr. — 121, 124, 125, 1248, 1251, 1253. 1928,nr. 30, 7. maí. Lög um þinglýsing skjala og aflýsing. 9. gr. — 1235, 1239. 1928, nr. 59, 3. nóvember. Lög um friðun Þingvalla. — 1061, 1068, 1069, 1070. 2. gr. — 1061, 1064, 1069, 1070. 3. gr. — 1060, 1061, 1062, 1064, 1068, 1071. 4. gr. — 1064. 5. gr. — 1061, 1064, 1070. 6. gr. — 1064. 1928,nr. 80. 17. desember. Lögreglusamþykkt fyrir Hafnarfjarðar- kaupstað. — 186. 58. gr. — 194, 1929,nr. 25, 14. júní. Lög um gjaldþrotaskipti. 1. gr. — 1245. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XXVII 3. gr. — 1245. 1929,nr. 32, 14. júní. Lög um loftferðir. — "84. 1930,nr. 2, 7. janúar. Lögreglusamþykkt fyrir Reykjavík. — 434, 1930.nr. 28, 19. maí. Lög um greiðslu verkkaups. 1. gr. — 121, 1248, 1252. 1980,nr. 46, 19. maí. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 581. 1983, nr.84, 19. júní. Lög um varnir gegn óréttmætum verslunarhátt- um. 9. gr. — 942. 1988, nr. 93, 19. júní. Víæillög. 2. gr. — 1279. 34. gr. — 1277, 1279. 44. gr. — 1277, 1281. 53. gr. — 1281. 91. gr. — 1281. 93. gr. —. 925. 1936,nr. 7, í. febrúar. Lög um samningsgerð, umboð og ógilda lög gerninga. — 166, 169. 31. gr. — 168, 169, 174. 32. gr. — 174, 176. 1936, nr. 85, 28. júní. Lög um meðferð einkamála í héraði. — 924. VII. kafli — 106. 5. gr. — 43, 106, 107, 1027, 1216. 36. gr. — 62, 63, 96, 209, 210, 292, 670, 676, 947. 37. gr. — 59, 89, 118, 206. 45. gr. — 483. 46. gr. — 481, 482. át. gr. — 78, 82, 84, 344, 371, 448, 661, 696, STT, 883. 49. gr. — 189. 53. gr. — 884, 66. gr. — 450, 458, 459. 6T. gr. — 448, 459. T1. gr. — 264. 72. gr. — "16, 719, 722, 1069. 73. gr. — 106. 78. gr. — 1069. 81. gr. — 930. 83. gr. — 927, 929. 84. gr. — 106, 107. 88. gr. — 661, 673, 706, 1026. 96. gr. — 536. KXVIITI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 103. gr. — 1085, 1095. 104, gr. — 929. 105. gr. — 380, 929, 937. 106. gr. — 380, 937. 116. gr. — 877, 883. 118. gr. — 179, 545, 631, 903, 908, 917, 923, 925, 1027, 1030, 1045, 1282. 119. gr. — 908, 916. 120. gr. — 1197. 123. gr. — 603, 664. 124. gr. — 57. 126. gr. — 57. 129. gr. — 1314. 139. gr. — 68, 1316. 140. gr. — 960. 154. gr. — 1032, 1035, 1038, 1041, 1045. 177. gr. — 125, 254. 178. gr. — 429, 622, 671, 677. 180. gr. — 905, 914. 181. gr. — 905, 914. 193. gr. — 661, 667, 673. 194. gr. — 264, 440. 196, gr. — 82. 201. gr. — 380. 205. gr. — 1074. 208. gr. — 1032, 1034, 1036, 1038, 1039, 1041, 1042, 1044, 1277, 1279. 1988, nr. 62, 11. júní. Lög um bókhald. — 683. 1938,nr. 80, 13. janúar. Lög um stéttarfélög og vinnudeilur. 7. gr. — 83. 44, gr. — 3, 4. 64. gr. — 1. 67. gr. — Í. 1938, nr. 99, 11. júní. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 581. 1940, nr. 19, 12. febrúar. Almenn hegningarlög. XVII. kafli — 159. XXII. kafli — 431. XXIII. kafli — 469, 503. XKXIV. kafli — 469. XXVI. kafli — 1026. 2. gr. — 70, 434, 1167. 5. gr. — 1179, 1180, 1185. 8. gr. — 1179. 20. gr. — 472, 652. 49. 53. ot. 60. 70. "1. 74. 75. 76. ". 73. 106. 108. 148, 149. 155. 190. 200. 202. 211. 215. 217. 218. 219. 220. 234. 235. 236. 231. 239. 241. 244, 245. 247. 248. 249. 250. 259. 260. 261. 262. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. KXTRX gr. — 692. gr. — 132, 212, 223. gr. — 156. gr. — 558, 113, 1059. gr. — 245, 342. gr. — 226, 245, 428. gr. — 35, 70, 71, 815,818. gr. — 156, 226, 326, 342, 343, 1166. gr. — 245, 469. gr. — 226, 245, 326, 343, 880. gr. — 226, 245, 342, 343, 435, 438, 652, 691, 815, 999, 1185. gr. — 73, 132, 226, 245, 342. . gr. — 690. gr. — 211. gr. — 211, 214, 220, 221, 223. gr. — "1. gr. — "767, TI. gr. — 329, 342, 546, 550, 558. gr. — 636, 652. gr. — 636. 652. gr. — 636, 652. gr. — 226, 227, 245, 326, 328, 342. gr. — 1114, 1119. gr. — 982, 995. gr. — 992. gr. — 485. gr. — 561, 562. gr. — 128, 129, 134, 156, 301, 415, 418, 420, 424, 425, 426, 428, 476, 478, 536, 537, 540, 541, 542, 543, 544, gr. — 128, 129, 130, 134, 156, 301, 415, 418, 420, 424, 425, 426, 428, 476, 478, 536, 537, 540, 543, 544. gr. — 134, 301, 420, 426, 476, 478, 541, gr. — 540. gr. — 544. gr. — 132, 134, 156, 300, 301, 305, 416, 418, 424, 425, 428, 476, 478, 536, 537, 540, 541, 542, 543, 544, gr. — 226, 227, 245, 329, 469. gr. — 841. gr. — 481, 710, 713. gr. — 1059. gr. — 1055, 1056, 1059. gr. — 1057, gr. — 245, 485, 498. gr. — 481. gr. — 1059. gr. — 681, 688. KKK Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 263. gr. — 1103. 264, gr. — 132, 133, 134, 301, 416, 418, 425, 428, 772. 1941,nr. 110, 9. október, Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 581. 1941,nr, 146, 20. ágúst. Lögreglusamþykkt fyrir Kjósarsýslu. — 187. 1942,nr. 21, 20. maí. Lög um stríðsgróðaskatt. — 1300. 1942,nr. 61, 4. júlí. Lög um málflytjendur. 8. gr. — 5. 1948,nr. 16, 26. febrúar. Lög um orlof. 1 gr. — Tá, ". 3. gr. — Tá, 781. 4. gr. — TA, 15. gr. — '780. 1948,nr. 84, 2. apríl. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 581. 1943, nr, 64, 16. desember. Lög um birtingu laga og stjórnvaldserinda. 7. gr. — 385. 1948, nr. 116, 30. desember. Lög um ættaróðul og erfðaábúð. 34. gr. — 1061, 1062, 1068. 47. gr. — 1068. 1948,nr. 160, 14. júlí. Lögreglusamþykkt Gullbringusýslu. 25. gr. — 195. 194k,nr. 383, 17. júní. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. 2. gr. — 4. 27. gr. — 385. 40. gr. — 103, 1297. 42. gr. — 1069. 49. gr. — 420. 60. gr. — 64, 449, 458. 65. gr. — 13, 14, 159, 166, 185, 226, 308, 431, 503. 67. gr. — 1026, 1290, 1297, 1299, 1300, 1301. 72. gr. — 147, 420. "t. gr. — 1297. 1944, nr. 61, 31. október. Lög um byggingarmálefni Reykjavíkur. — 1123. 1945, nr. 195, 22. október. Byggingarsamþykkt fyrir Reykjavík. 29. gr. — 1165. 1946, nr. 4, 26. febrúar. Lög um sölu þjóðjarða og kirkjujarða. 1. gr. — 1061. 194?,nr. 13, 22. janúar. Reglur um fyrirtæki, sem starfa að loftferð- um. — "784. 1947?,nr. 83, 5. júní. Lög um breytingu á lögum nr. 29/1885 um lögtak og fjárnám án undangengins dóms eða sáttar. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKXKI — 1285. 1. gr. — 1284, 1290. 1947,nr. 87, 5. júní. Lög um afstöðu foreldra til óskilgetinna barna. — 64, 457. 6. gr. — 453, 455, 1947, nr. 95, 5. júní. Lög um lögræði. 22. gr. — 453, 455, 1949, nt. 57, 25. maí. Lög um nauðungaruppboð. 14. gr. — 1290. 1950, nr. 22, 19. mars. Lög um gengisskráningu, launabreytingar, stór- stóreignaskatt, framleiðslugjöld o.fl. — 1299. 1950, nr. 46, 22. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 85/1936 um með- ferð einkamála í héraði. 2. gr. — 106, 107, 1216. 1951, nr. 8, 5. febrúar. Ábúðarlög. — 1062, 1068, 1070. 1951,nr, 49, 16. mars. Lög um sölu lögveða án undangengins lögtaks. — 1285, 1290. 1. gr. — 1284, 1285, 1286, 1289. 1951, nr. 110. 19. desember. Lög um lagagildi varnarsamnings milli Ís- lands og Bandaríkjanna um réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þess. — 695, 704. 2. gr. — 698, 704. 1952, nr. 23, 1. febrúar, Lög um öryggisráðstafanir á vinnustöðum. 16. gr. — 603. 26. gr. — 844, 845. 1952,nr. 24, 2. febrúar. Girðingalög. 5. gr. — 665. 6. gr. — 665. 7. gr. — 664. 1954,nr. 11, 9. febrúar. Auglýsing um fullgildingu Evrópuráðssamn- ings um verndun mannréttinda og mannfrelsis. 6. gr. — 4. 1954,nr. 20, 8. mars. Lög um vátryggingasamninga. — 889. 18. gr. — 1220. 20. gr. — 886, 889. 24. gr. — 258, 262. 25. gr. — 188, 189. 45. gr. — 1220, 1223. öl. gr. — 1220, 1222, 1223, 1225. 102. gr. — 257. 103. gr. — 257. 105. gr. — 257, 260, 261. XXKITI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1954,nr. 38, 14. apríl. Lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkis- ins. — 19, 112, 928, 1309. 3. gr. — 15, 16, 18, 25. 7. gr. — 112, 115. 11. gr. 113, 116. 1955,nr. 22, 3. mdí. Lög um breytingar á almennum hegningarlögum nr. 19, 12. febrúar 1940. 4. gr. — 558, 713, 1059. 1955,mr. 40, 16. maí. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 570, 580, 585, 590. 2. gr — 565. 3. gr. — 565, 579, 585. 18. gr. — "742. 26. gr. — 1203, 1206. 35. gr. — 740, 742, 750. 1956,nr. 57, 10. apríl. Lög um prentrétt. 15. gr. — 127, 211, 212, 219, 223, 415, 424. 22. gr. — 132, 134, 156, 214, 300, 301, 305, 416, 419, 428, 545. 1957,nr. 8, 16. febrúar. Lög um breytingu á lögum nr. 16/1943 um orlof. — TA, TTT. 4. gr. — 780. 1957, nr, 10, 1. apríl. Tilkynning verðlagsstjóra. — 870, 871, 872, 1096, 1098, 1099. 1957,nr. 44, 3. júní. Lög um skatt á stóreignir. — 1299, 1300. 1957,nr. 64, 29. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 40, 16. maí 1955 um Piskveiðasjóð Íslands. — 590. 1958,nr. 18, 10. mars. Auglýsing um fullgildingu á alþjóðasamþykkt um jöfn laun karla og kvenna. — 19. 1958, nr. 36, 29. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 46, 14. apríl 1954 um tekjuskatt og eignarskatt. 5. gr. — 1306. 1959,nr, 52, 14. ágúst. Lög um kosningar til Alþingis. 1. gr. — 115, 718, 721. 15. gr. — 715, 718, 721. 24. gr. — "18, 721. 1959,nr, 61, 24. mars. Reglugerð um umferðamerki og notkun þeirra. — 247, 251. 32. gr. — 310, 316. 39. gr. — 252. 1960,nr. 4, 20. febrúar. Lög um efnahagsmál. 6. gr. — 568, 570. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. íl. XKKII 1960, nr. 10, 22. mars. Lög wm söluskatt. 9. gr. — 479. 26. gr. — 681, 687. 1960,nr. 18, 12. apríl. Lög um breytingu á lögum nr. 46, 14. apríl 1954 um tekjuskatt og eignarskatt, lögum nr. 36/1958 og lögum nr. 40/1959 um breytingu á beim lögum. 3. gr. — 1306. 1960, nr, 35, 30. maí. Lög um lögheimili. 10. gr. — TI17, 718, 720, "721. 1960,nr. 41, 9. júní. Lög um breytingu á lögum nr. 40, 16. maí 1955 um Fiskveiðasjóð Íslands. — 590. 1960,nr. 54, 14. júní. Lög um verðlagsmál. 10. gr. — 1097, 1099. 20. gr. — 872, 876, 1098, 1100. 1960,nr. 58, 28. júní: Lög um bann við okri, dráttarvesxti o.fl. — 56, 58. 1960,nr. 124, 15. júlí. Auglýsing um aðalbrautir og hámarkshraða á þjóðvegum í nágrenni Reykjavíkur, Gullbringu-, Kjósar- og Ár- messýslu. — 434. 1960, nr. 188, 81. október. Reglugerð um verðlagsmál. 5. gr. — 870, 871, 872, 1096. 1961,nr. 17, 10. mars. Lög um breytingu á lögum nr. 40, 16. maí 1955 um Fiskveiðasjóð Íslands. — 570, 575, 579, 580, 581, 588, 590. 1. gr. — 565. 2. gr. — 566, 568, 570, 571, 579, 581, 582, 585, 586, 588, 590, 591. 1961, nr. 58, 29. mars. Sveitarstjórnarlög. 9. gr. — "17, 721. 18. gr. — 17, 720. 1961, nr. 60, 29. mars. Lög um launajöfnuð kvenna og karla. — 16, 19, 21, 25, 740. 1961,nr. 63, 29. mars. Lög um lögskráningu sjómanna. — 1193, 1195. 7. gr. — 380, 1186, 1188, 1194, 1195. 20. gr. — 1194, 1195. 15. gr. — 1195. 1961,nr. 82, 21. ágúst. Lög um meðferð opinberra mála. 78. gr. — 679. 1962, nr. 5, 7. mars. Lög um sveitarstjórnarkosningar. 1. gr. — 715, 717, 718, 721. 1962,nr. 8, 14. mars. Erfðalög. II. kafli — 96. 14. gr. — 826. KKXIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1962,nr. 28, 17. apríl. Lög um ráðstafanir vegna ákvörðunar Seðla- banka Íslands um nýtt gengi íslenskrar krónu. 11. gr. — 568, 570, 587. 1968, nr. 55, 28. apríl. Lög um kjarasamninga opinberra starfsmanna. — 16, 18, 19, 20, 23, 25. III. kafli — 16. IV. kafli — 16. VI. kafli — 18. 3. gr. — 16. 4. gr. — 16. 5. gr. — 16. 6. gr. — 16 7. gr. — 16. 24. gr. — 16, 17, 19, 23, 25. 1962, nr. 58, 18. apríl. Lög um breytingu á lögum nr. 29, 9. apríl 194? um vernd barna og ungmenna. — 259. 1968, nr. 69, 28. apríl. Lög um tekjustofna sveitarfélaga. — 296. 1968, nr.70, 28. apríl. Lög um tekjuskatt og eignarskatt. — 1306. 1968, nr. 71, 28. apríl. Lög um breytingu á lögum nr. 63/1961 um lög- skráningu sjómanna. — 380, 1186, 1193, 1194. 1. gr. — 1188. 1968,nr. 81, 21. júní. Reglugerð um aðstöðugjald. 1. gr. — 295, 296. 2. gr. — 296. 8. gr. — 295, 296, 298. 1968, nr. 108, 21. desember. Lög um ættaróðul, ættarjarðir, erfðaábúð og sölu þjóð- og kirkjujarða. VIII. kafli — 1070. XI. kafli — 1070. 1. gr. — 1070. 2. gr. — 1070. 34. gr. — 1061, 1062, 1066, 1068, 1070. át. gr. — 1062, 1065, 1068, 1070. 49. gr. 1062, 1068. 1962, nr. 151, 12. september. Hafnarreglugerð fyrir Seyðisfjarðarkaup- stað. 24. gr. — 298. 1963,nr. 21, 23. apríl. Lög um kirkjugarða. 26. gr. — 298. 1963,nr. 28, 29. apríl. Lög um fasteignamat og fasteignaskráningu. — 17. 2. gr. — 1177. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. KKXV 9. gr. — 1318. 11. gr. — 1175, 1176, 1177. 27. gr. — 1177. 1968,nr. 29, 29. apríl. Lög um lúfeyrissjóð starfsmanna ríkisins. 10. gr. — 627. 1968,nr. 66, 31. desember. Siglingalög. — 257, 259. 2. gr. — 259. 95. gr. — 1095. 216. gr. — 731, 737. 233. gr. — 1077, 1079, 1084, 1085, 1091, 1092, 1095. 1968, nr. 67, 81. desember. Sjómannalög. 18. gr. — 723, 724, 725, 7126, 729, 730, 732, 134, 135. 1968,nr. ?4, 5. júlí. Auglýsing um laun ríkisstarfsmanna, reglur um vinnutíma, yfirvinnugreiðslur o.fl. skv. dómi Kjaradóms 8. júlí 1968. — 18. 1964,nr. 84, 21. maí. Lög um loftferðir. — 784, 1224. VII. kafli — 783, '790. 82. gr. — "783, 789. 85. gr. — 801, 803. 86. gr. — 784. 156. gr. — 1224. 1964,nr. 51, 10. júní. Lög um tekjustofna sveitarfélaga. — 61. gr. — 681, 687. 1964,nr. 68, 23. desember. Lög um breytingu á lögum nr. 8/1957 um breytingu á lögum um orlof nr. 16/1948. — Mm. 1964, 10. júlí (C 15, 1965) Alþjóðapóstsamningur. — 45. 1965, nr. 10, 25. mars. Girðingalög. — GT. 5. gr. — 660, 661, 664, 665, 667, 668, 670, 671, 672, 673, 6TT. 6. gr. — 660, 661, 664, 665, 670, 671, 673, 677. 7. gr. — 660, 661, 664, 665, 667, 668, 670, 671, 673, 674, 677. 8. gr. — 664, 665. 9. gr. — 665. 17. gr. — 665, 670, 671, 677. 18. gr. — 665, 670, 677. 19. gr. — 665, 670, 671, 677. 1965, nr. 39, 24. mars. Byggingarsamþykkt Reykjavíkur. — 1120. 9. gr. — 1120, 1127, 1165. 16. gr. — 1120. 17. gr. — 1120, 1125. KKKVI Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 18. gr. — 1120, 1129. 69. gr. — 1121, 1123, 1125, 1126, 1127, 1128, 1129, 1131, 1165. "7. gr. — 1121, 1123, 1125, 1126, 1128, 1131, 1164. 97. gr. — 1132, 1134. 99. gr. — 1123. 102. gr. — 1120, 1123, 1166. 1965,nr. 67, 21. maí. Lög um breytingu á lögum um tekjustofna sveit- arfélaga nr. 51/ 1964. 5. gr. — 681, 687. 1965, nr. 90, 7. október. Lög um tekjuskatt og eignarskatt. 48. gr. — 681, 687. 1966,nr. 5, 6. apríl. Lög um breytingu á lögum nr. 5/1968 um sveitar- stjórnarkosningar, 1. gr. — 715, 717, "721. 1966,nr. '?1, 6. maí. Lög um verðtryggingu fjárskuldbindinga. — 32, 569, 570, 910, 918, 919. 1. gr. — 27, 33, 904, 910, 911, 913, 918, 919. 3. gr. — 33. 1966,nr. 72, 13. maí. Lög um atvinnuréttindi vélstjóra á íslenskum skipum. — 1080. 1966, nr, ?5, 13. maí. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. — 581. 16. gr. — 569, 577. 1967, nr. 45, 29. apríl. Lög um breytingu á girðingalögum. nr. 10/1965. — 665, 668, 670, 671. 1. gr. — 660, 664, 672. 1967,nr. 81, 29, desember. Lög um breytingu á sveitarstjórnarlögum nr. 58/1961. — 17, 721. 1967,nr. 167, 12. október. Reglur um skipamælingar. — 1210. 57. gr. — 1210. 1968,nr. 5, 10. apríl. Lög um ráðstafanir til lækkunar ríkisútgjalda. 7. gr. — 108. 1968,nr. 25, 283. apríl. Lög um breytingu á vísillögum nr. 93 frá 19. júní 1938. — 1277, 1281. 1968,nr. 40, 23. apríl. Umferðarlög: 25. gr. — "71, 73, Tá, TT, 816, 982, 983, 997, 998, 1002, 1003, 1006, 1168, 1172, 1179, 1180, 1185. 26. gr. — 982, 997, 998, 1114, 1179, 1180, 1185. 27. gr. — "74, TT, 485, 498, 816. 37. gr. — 313, 498, 979, 982, 997, 1114, 1179, 1180, 1185. 38. gr. — 313, 433, 436, 438. 41. gr. — 982, 997, 1179, 1180, 1185. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKKVII 45. gr. — 53. 46. gr. — 53, 372, 376, 377, 378. 48. gr. — 254, 373, 377. 49. gr. — 313, 373, 485, 498, 1114. 50. gr. — 436, 438. 52. gr. — 53. 63. gr. — 187, 193, 194. 64. gr. — 187, 193. 66. gr. — 313. 67. gr. — 187, 188, 193, 195, 264, 279, 280, 282, 313, 498, 499, 500, 611, 621. 68. gr. — 373. 69. gr. — 187, 264, 279, 282, 310, 313, 486, 498, 499, 500. 70. gr. — 486, 493. 13. gr. — 377. 74. gr. — 187, 188, 279, 486, 493. 80. gr. — 70, 71, 73, 74, 77, 433, 434, 435, 436, 438, 439, 816, 979, 982, 983, 999, 1003, 1006, 1114, 1119, 1168, 1172, 1179, 1180, 1185. 81. gr. — 436, 815, 816, 818, 999, 1003, 1006, 1114, 1168, 1179, 1180, 1185. 1968, nr, 51, 2. maí. Lög um bókhald. — 683, 1015. 2. gr. — 688, 1019. 3. gr. — 681, 688, 689. 4. gr. — 681, 688, 689. 5. gr. — 689. 7. gr. — 689. 8. gr. — 689. 9. gr. — 689. 25. gr. — 681, 688, 689. 1968, nr. 59, 28. maí. Lög um tollheimtu og tolleftirliti. 63. gr. — 548, 550, 558. 1968,nr. 106. Reglugerð um breytingu á reglugerð nr. 61, 24. mars 1959 um umferðarmerki og notkum þeirra. — 313. 1968,nr. 240, Reglugerð um breytingu á reglugerð nr. 61, 24. mars 1959 um umferðarmerki og notkun þeirra. — 313. 1968,nr. 277, 20. október. Hafnarreglugerð fyrir Reyðarf jarðarkaup- tún. 1. gr. — 101. 1969, nr. 2, 26. febrúar. Lög um lausn kjaradeilu útvegsmanna og yfir- manna á bátaflotanum. — 379, 385, 1191. 1969, nr. 59, 28. maí. Lög um tollheimtu og tolleftirlit. KKKVIII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. IX. kafli — 159. 63. gr. — 548, 550, 558. 1969,nr. 73, 28. maí. Lög um Stjórnarráð Íslands. — 108, 114. 1969, nr. 82, 2. júlí. Áfengislög. 18. gr. — 472, 474, 19. gr. — 470, 472, 474, 24. gr. — TI, 73, 4, TT, 815, 816, 818, 982, 983, 997, 998, 999, 1003, 1006, 1168, 1172, 1179, 1180, 1185. 39. gr. — 472, 474. 42. gr. — 470, 472, 474, 45. gr. — "70, 71, 73, TA, TT, 816, 982, 983, 1003, 1006, 1167, 1168, 1172, 1179, 1180. 1969,nr. 96, 31. desember, Auglýsing um staðfestingu forseta Íslands á reglugerð um Stjórnarráð Íslands. 11. gr. — 1187. 1969,nr. 258, 24. nóvember. Samþykkt um breytingu á lögreglusam- þykkt fyrir Reykjavík, nr. 2, 7. janúar 1980. 1. gr. — 434. 1969,nr. 301, 10. desember. Reglugerð um fasteignamat og fasteigna- skráningu. — 1177, 1318. 2. gr. — 1175, 1176, 1177. 5. gr. — 1318. 1969, UPU, póstsamningur. 39. gr. — 45. 40. gr. — 45, 47. 45. gr. — 435, 47. 46. gr. — 45, 47. 1990, nr. 50, 12. maí. Lög wm skipamælingar. 2. gr. — 1210. 19790,nr. 58, 12. maí. Lög um eftirlit með skipum. — 1212, 1214. IV. kafli — 1212. 18. gr. — 1211. 21. gr. — 1211, 1212, 1214. 37. gr. — 1212. 39. gr. — 1211, 1212, 1213, 1214. 40. gr. — 1214. 43. gr. — 1208, 1211. 1971, 16. mars. Reglugerð um lfeyrissjóð byggingamanna. 9. gr. — 711. 1971, nr. 19, 5. apríl. Útvarpslög. 4. gr. — "I. 13. gr. — TTT. 1971,nr. 41, 16. apríl. Lög um viðauka við girðingalög. nr. 10/1965. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XKKIX — 664, 665, 666, 667, 670. 1971,nr. 46, 10. október. Lög um lögsagnarumdæmi Hafnarfjarðar- kaupstaðar. — 114, 715. 1971,nr. 67, 20 apríl. Lög um almannatryggingar. 35. gr. — 260. 1971,nr. 68, 15. júní. Lög um tekjuskatt og eignarskatt. — 1307. 3. gr. — 625, 626, 627, 1303, 1305. 7. gr. — 627. 21. gr. — 1300. 37. gr. — 1009, 1012, 1013, 1016, 1017, 1019, 1020. 38. gr. — 1009, 1016. 41. gr. — 624. 42. gr. — 623, 625. 48. gr. — 623, 681, 687. 1971,nr. 79, 18. ágúst. Lög um iðju og iðnað. 1. kafli — 943, 945. II. kafli — 943. 14. gr. — 942. 1971, nr. 79, ?. maí. Menntamálaráðuneytið, verkefni skipulag og starfsreglur. — 113. 1971,nr. 87, 24. desember. Lög um orlof. — TA, TI, 18, 780. 1 gr. — 7. 14. gr. — 780. 1971,nr. 188. Auglýsing um umferð í Reykjavík. — 49, 1978, nr. 7, 23. mars. Lög um breytingu á lögum nr. 68, 15. júní 1971 um tekjuskatt og eignarskatt. 1. gr. — 227, 625, 626,627, 1303, 1307. 3. gr. — 1306. 15. gr. — 623, 624. 16. gr. — 623, 625. 1972, nr. 8, 22. mars. Lög um tekjustofna sveitarfélaga. — 1288, 1296. V. kafli — 296. 3. gr. — 1175, 1177, 1287, 1292, 1293, 1294, 1297, 1298, 1299, 1300, 1317, 1318, 1319, 1320, 1321. 4. gr. — 1288, 1292, 1294, 1319, 1320. 5. gr. — 1299, 1320, 1321. 7. gr. — 1288, 1292. 24. gr. — 681, 687. 36. gr. — 295, 296. 40. gr. — 295, 296, 298. XL Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 45. gr. — 1283. Ákvæði til bráðabirgða 2. tl. — 1293. 1978, nr. 57, 29. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 52/1970 wm eftirlit með skipum. — 1214. 1979,nr. 58, 29. maí. Lög um breytingu á siglingalögum nr. 66/1963, sbr. lög nr. 14/1968. — 257. 1979,nr. 60. 26. maí. Lög um stofnum og slit hjúskapar. — 455. 21. gr. — 455. 22. gr. — 455. 46. gr. — 441. 47. gr. — 64, 67, 440, 446, 450, 451, 453, 455, 457, 458. 48. gr. — 64, 440, 441, 445, 446, 447, 450, 457, 458. 53. gr. — 444. 82. gr. — 446. 86. gr. — 446. 1979, nr. 73, 29. maí. Höfundalög. TI. kafli — 1327. 1. gr. — 1323, 1325. 1327. 25. gr. — 1323, 1325, 1326. 49. gr. — 1326, 1327. 1979,nr. 80, 31. maí. Lög um heimild ríkisstjórninni til handa til að staðfesta Bernarsáttmálann til verndar bókmenntum og lista- verkum. — 1325. 1972,nr. 108, 31. desember. Lög wm breytingu á siglingalögum nr. 66/1968, sbr. lög nr. 14/1968 og lög nr. 58/1972. — 257, 259, 261. 2. gr. — 259. Ákvæði til bráðabirgða — 257, 259, 260. 1972,nr. 109, 31. desember. Lög um breytingu á lögum nr. 87/1971 um orlof. — TI. 1972,nr. 204, 20. júlí. Reglugerð um öryggisráðstafanir við bygginga- vinnu. 13. gr. — 1158. 24. gr. — 1158. 1972,nr. 271, 5. október. Reglugerð um breytingu á hafnarreglugerð fyrir Seyðisfjarðarkaupstað nr. 151/ 1962. 4. gr. — 98. 5. gr. — 98. 1978, nr. 320, 19. desember. Reglugerð um fasteignaskatt. 5. gr. — 1288. 9. gr. — 1288. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XLI 10. gr. — 1175. 1918,nr. 4, ?. febrúar. Lög um neyðarráðstafanir vegna jarðelda á Heimaey. 8. gr. — 298. 1978, nr. 11., 6. apríl. Lög um framkvæmd eignarnáms. — 1062, 1068. 1978,nr. 37, 24. apríl. Lög wm Jafnlaunaráð. — 21, 25, 741, 746. 1. gr. — 17, 18, 19, 23, TÖl. 2. gr. — "750. 5. gr. — 750. 1978, nr. 45, 22. apríl. Hafnalög. — 101. 12. gr. — 98, 100, 102, 103. 1978,nr. 60, 30. apríl. Lög um breytingu á lögum mr. 68/1971 um tekjuskatt og eignarskatt og lögum nr. 7/1978 um breytingu á beim lögum. 7. gr. — 1009, 1016. 1978,nr. 69, 30. apríl. Lög um atvinnuréttindi skipstjórnarmanna á íslenskum skipum. 21. gr. — 1209. 23. gr. — 1209. 31. gr. — 1226. 1978,nr. 73, 21. júní. Lög um meðferð opinberra mála. 115. gr. — 691. 118. gr. — 691. 1978,nr. 75, 21. júní. Lög um Hæstarétt Íslands. 16. gr. — 1308. 20. gr. — 921, 1174, 1303, 1308. 21. gr. — 5, 15, 78, 88, 284, 344, 440, 448, 819, 877, 923, 926, 936, 1026, 1207, 1226, 1313. 22. gr. — 264, 441, 924. 27. gr. — 924. 31. gr. — 1226. 34. gr. — 86. 36. gr. — 105. 39. gr. — 177. 45. gr. — 388, 661, 921, 1281. 48. gr. — 105. 58. gr. — 536. 1197. 19783,nr. 259, 16. ágúst. Auglýsing um hámarkshraða á Suðurlands- vegi og Vesturlandsvegi o.fl. 1. gr. — 434. 1974, nr. 10, 22. mars. Lög um skattkerfisbreytingu. 15. gr. — 681, 687. 1974, nr. ?4, 21. ágúst. Lög um meðferð opinberra mála. XLII Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. XII. kafli — 57. 3. gr. — 691. 5. gr. — 343, 1136. 10. gr. — 62, 63, 209, 210. 15. gr. — 59, 62, 63, 118, 206, 209, 210. 16. gr. — 61, 209. 32. gr. — 1105. 40. gr. — 993. 41. gr. — 57. 66. gr. — 226. 67. gr. — 14, 157, 159, 166, 181, 182, 307, 308, 431, 469, 502, 503, 561, 1025, 1026, 1329, 1330. 69. gr. — 13. 13. gr. — 56. "á. gr. — 1101, 1105. 75. gr. — 560, 561, 870. Tt. gr. — 62, 209, 561, 993. 78. gr. — 62, 209, 679, 870. 80. gr. — 561. 81. gr. — 561. 89. gr. — 59. 95. gr. — 57. 108. gr. — 35. 114. gr. — 816. 115. gr. — 691, 709, 870, 875, 1002, 1096. 118. gr. — 691, 771, 995, 997, 1002, 1056, 1059. 123. gr. — 981. 130. gr. — 981. 135. gr. — 981. 140. gr. — 224. 141. gr. — 343, 439, 475, 112, 876, 1100, 1119, 1166. 145. gr. — "767. 166. gr. — 223. 170. gr. — 62, 209. 171. gr — 58, 117, 205, 1100. 172. gr. — 13, 56, 157, 164, 180, 182, 185, 306, 429, 467, 502, 560, 1021, 1328. 174. gr. — 59, 306, 1328. 178. gr. — 439, 1185. 179. gr. — 1178. 1975,nr. 22, 23. maí. Lög um fjárhagslegan stuðning við tónlistar- skóla. — 929, 930. 2. gr. — 929, 930. 1975,nr. 299, 15. júlí. Reglugerð um fiskveiðalandhelgi Íslands. 1. gr. — 37. Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. KLITI 1976,nr. 29, 26. maí. Lög um kjarasamninga Bandalags starfsmanna ríkis og bæja. — 25. TII. kafli — 25. 31. gr. — 23, 25. 1976,nr. 41, 19. febrúar. Reglugerð um verðlagsmál. 6. gr. — 870, 872, 1096, 1098. 7. gr. — 870, 872, 1096, 1098. 1976,nr. hk, 25. maí. Lög um Fiskveiðasjóð Íslands. 16. gr. — 561. 1976,nr. 54, 25. maí. Lög um breytingu á umferðarlögum nr. 40 frá 283. apríl 1968. — 73, 74, TT, 434, 816, 818, 979, 982, 999, 1003, 1006, 1119, 1167. 1. gr. — "70. 1976, nr. 78, 81. maí. Lög um jafnrétti kvenna og karla. — 19, 25, 26, 751. 2. gr. — 17. 1976, nr. 81, 81. maí. Lög um veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands. — 34. 2. gr. — 35, 36. 3. gr. — 35, 36. 17. gr, — 35, 36, 41. 20. gr. — 36. 1976, nr. 94, 20. maí. Lög um skráningu og mat fasteigna. 16. gr. — 1177. 1976, nr. 101, 28. desember. Lög um breytingu á almennum hegningar- lögum nr. 19/1940. — 212, 213, 223. 7. gr. — 132. 1976,nr. 107, 28. desember. Lög um breytingu á lögum um meðferð opinberra mála nr. 14/1974. — 56. 11. gr. — 56, 1025. 12. gr. — 1101, 1105. 19. gr. — 1096. 1976,nr. 255, 2. júlí. Reglugerð um takmörkun fiskveiða fyrir Suð- vesturlandi. — 34, 35, 36. 1976,nr. 324, 19. ágúst. Bréf dóms- og kirkjumálaráðuneytis til bæj- arfógetans í Hafnarfirði. — "16, 719. 1977, nr. 16, 5. maí. Lög um breytingu á umferðalögum nr. 40/1968. — 435. KXLIV Skrá um lög, reglugerðir, samþykktir o. fl. 1978, nr. 34, 12. maí. Lög um breytingu á lögum nr. 46/1971 um lög- sagnarumdæmi Hafnarfjarðar. — 115. 1. gr. — 715. 3. gr. — "14. Ákv. til brb. — 714, 715. 1978, nr. 52, 11. maí. Lög um breytingu á áfengislögum nr. 82/1969. 5. gr. — 1167, 1179. IV. EFNISSKRÁ TIL YFIRLITS. Bls. Aðfarargerðir. Sjá aðför, fjárnám, innsetningargerðir, kyr- setningargerðir, lögbann, lögtak, útburðarmál. Aöför. Aöðgerðarleysi. Aðild 78, 344, 372, 447, 460, 476, 486, 535, 563, 622, 659, 693, 738, 877, 884, 1042, 1046, 1071, 1186, 1313 Aðildareiður. Aðstoð. Aðstöðugjald. Sjá skattar. Aflýsing. Afréttir. Sjá girðingalög. Afsagnargerðir. Sjá víxlar. Afturvirkni laga ........00eeeeesesessssssss 433 Arkitektar. Atvinnulöggjöf. Atvinnuréttindi. Sjá refsingar ...... 69, 72, 433, 815, 979, 1161, 1178 Ábúð .......0000000esesssnsssss sess 159, 1060 Ábyrgð á dýrum .......0.00seessssssesr sr 186 Ábyrgð á verkum annarra. Ábyrgð framleiðanda. Ábyrgð húseiganda. Áfengi. Áfengislög .........000000... 69, 72, 469, 815, 979, 1002, 1167, 1178 Áfrýjun. 1. Áfrýjunarleyfi: a. Áfrýjunarfrestur liðinn 42, 48, 85, 159, 186, 196, 255, 318, 372, 379, 460, 484, 609, 622, 628, 653, 659, 672, 754, 920, 1073, 1244, 1247, 1277, 1280, 1283, 1302, 1322 b. Áfrýjunarupphæð nær eigi 25.000 krónum .....0..0.... 1307 c. Áfrýjunarfrestur liðinn, Áfrýjunarleyfis eigi aflað 920, 1173, 1307 2. Máli gagnáfrýjað 42, 105, 126, 177, 186, 196, 255, 299, 319, 535, 563, 593, 693, 722, 782, 828, 893, 964, 1007, 1014, 1246, 1257, 1302 3. Ýmis atriði .... 105, 263, 535, 903, 912, 920, 923, 1042, 1173, 1307 Áfrýjunarfrestur skv. 71. gr. laga 85/1936 ......0.00000..0.... 263 Áfrýjunarleyfi. Sjá áfrýjun. Ákæra .......... 210, 708, 766, 869, 979, 1002, 1055, 1096, 1120, 1178 Áfrýjunarstefna ..........0eeeesssessssss ss. 55 Áhættutaka .........000e.0eeseseee ss 494 Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun, XLVI Efnisskrá til yfirlits Bls. Árás á opinberan starfsmann. Árekstur bifreiða. Sjá bifreiðar. Árekstur skipa, Ávana og fíkniefni ............000000.00 0 ss 181 Barnaverndarmál. Barnsfaðerni. Barnsfaðernismál Barnsmeðlög Bifreiðar: A. Einkamál ............ 48, 186, 246, 263, 309, 372, 484, 609, 884 B. Opinbr mál ........ 69, 72, 433, 815, 979, 1002, 1113, 1167, 1178 Birting dóms. Birting stjórnvaldserinda Bjarglaun, Björgun. Blóðrannsókn. Blóðflokkar .... 69, 72, 433, 815, 879, 1002, 1167, 1178 Botnvörpuveiðar, Bókhald. Sjá ómerking ...........0..0000000 0. nv s.s 678 Brot í opinberu starfi. Búskipti, Sjá skiptamál. Hjónaskilnaður. Byggingameistarar. Byggingarsamvinnufélög. Byggingarsamþykktir ........0..0000000esss vesen. 1120 Bæjarstjórnarkosningar .........000.000. 0000... 0... 114, 716, 719 Börn .......0000000000ss sess 63, 439, 447 Dagsektir. Dánarhbú. Sjá skipti. Dánarbætur. Dómarar. Sjá og dómstólar, réttarfar, réttarfarsannmarkar, réttar- farsvítur, sératkvæði. 1. Dómarar í Hæstarétti: Þrír hæstaréttarðómarar dæma mál 1, 5, 12, 48, 55, 58, 69, 72, 78, 88, 117, 120, 157, 164, 177, 180, 181, 205, 246, 284, 306, 344, 429, 432, 432, 433, 433, 460, 467, 501, 535, 559, 559, 560, 628, 763, 763, 764, 764, 765, 765, 766, 766, 815, 819, 869, 877, 923, 926, 931, 936, 962, 962, 963, 963, 1002, 1021, 1026, 1028, 1031, 1033, 1036, 1039, 1042, 1096, 1100, 1112, 1120, 1167, 1178, 1198, 1207, 1244, 1246, 1247, 1247, 1254, 1255, 1256, 1277, 1280, 1313, 1328 Varadómari dæmir í máli fyrir Hæstarétti 27, 126, 299, 372, 379, 387, 414, 693, 738, 903, 912, 1173, 1283, 1316 2. Samdómendur í héraði 1, 5, 15, 34, 255, 263, 309, 325, 344, 379, 387, 504, 514, 563, 593, 628, 678, 722, 731, 738, 754, 782, 855, 869, 871, 947, 964, 1046, 1071, 1086, 1096, 1120, 1207, 1322 3. Dómstólar: Sjó- og verslunardómur 255, 344, 379, 628, 722, 731, 754, 964, 1046, 1071, 1086 Efnisskrá til yfirlits KXLVI Bls. Uppboðsréttur .............22000.0 0000. nr. 85, 196, 1283 Skiptaréttur ...............00... 88, 284, 653, 819, 1225, 1244 Fógetaréttur .............. 85, 159, 293, 1007, 1014, 1173, 1302 Landamerkjaðómur .............e..eeesesesssss sr 514 Merkjaðómur ...........000000.0.00..esss ss 855 Siglingaðómur ................eeeeevses sr 1207 Félagsdómur ............0.00.0..0ssssssnse rr 1 Sakadómur 12, 34, 55, 58, 69, 72, 117, 157, 164, 180, 181, 205, 210, 225, 306, 325, 429, 433, 467, 469, 501, 546, 560, 632, 678, 708, 766, 815, 869, 979, 1002, 1021, 1055, 1100, 1113, 1120, 1167, 1178, 1328 Verðlagsdómur .........0..000000....es. ss 1096 4. Setudómari dæmir mál í héraði .. 210, 659, 672, 678, 1060, 1283 5. Dómara ekki getið í héraðsdómi 69, 159, 225, 484, 514, 659, 722, 131, 738, 920, 1007, 1014, 1028, 1244, 1302 6. Sératkvæði: Í Hæstarétti 15, 105, 126, 166, 186, 210, 293, 309, 387, 414, 439, 447, 484, 563, 609, 659, 693, 716, 719, T72, 893, 1186, 1225, 1283 Í héraði .............0000000.sne sen 255, 738 7. Vanhæfi dómara ...... 58, 88, 117, 205, 284, 659, 672, 678, 947 Dómhæfi kröfu. Sjá dómkröfur, kröfugerð. Dómkröfur ........00000000000.0. 15, 85, 318, 659, 903, 912, 920, 1100 Dómkvaðning ............eeeseeeesssesssssnss 63, 1313 Dómsrannsókn ..........0..esessessssssss 1100 Dómstólar. Sjá dómarar. Dómsvald skiptaréttar. Dráttarvélar .............00000000.. es sssnssss 263 Eftirlaun. Eiður. Eignardómsmál. Eignarréttarfyrirvari. Eignarréttur. Eignarspjöll, Eignauppger. Sjá óvigð sambúð. Eignaupptaka ...........00.0..eesesessss ss 469 Einkarefsimál. Embættismenn. Endurgreiðsla. Endurheimta, Endurrit skjala. Endurupptaka máls. Erfðaábúð ..........20..20.00.0eesessnsss ss 1060 Erfðafesta. Erfðir. Erfðaskrá. Erlend lög ............200.000eeesssssss sr 1178 XLVIII Efnisskrá til yfirlits Bls. Fangelsi. Farbann. Farmflutningar ............. soo 1071, 1086 Farmgjald. Farmskírteini. Sjá farmflutningar ...........00...0.00... 1071, 1086 Farmskiírteinissfyrirvarar. Fasteignakaup. Fasteignasala. Fasteignaskattar. Sjá skattar. Fasteignir ............000.0000..0.. 27, 504, 855, 903, 912, 1055, 1316 Félagsdómur. ........000000000 sess ss ns oe... 1 Félagsheimili. Félagsréttindi. Félög. Fiskveiðibrot .........0.0.0.. 0... sen 34 Fjármál hjóna. Fjárnám ........000000.000. 000. ....... Bls ss. 85, 920 Fjárskipti hjóna. Sjá skipti. Fjársvik. Flugrekstur ......... sess 782 Flutningasamningar ........00000000esssss nan. 1071, 1086 Foreldraráð. Sjá börn. Forkaupsréttur að jörð. Fóstureyðingar. Sjá skaðabætur. Framfærslueyrir. Frávísun. A. Einkamál: 1. Frá héraðsdómi 1, 15, 42, 78, 105, 318, 344, 439, 447, 659, 672, 693, STT, 926, 936, 1026, 1096, 1207, 1215 2. Frá Hæstarétti 85, 535, 563, 920, 923, 1042, 1173, 1302, 1307 B. Opinber mál: 1. Frá héraðsdómi .......00000.0..0. son... 708, 869, 1097 2. Frá Hæstarétti ...... sess 55 Frestir ............. s.... sens 1254, 1255, 1256 Fyrning ......020000.0eseeeessssse nr 672, 1106, 1283 Gagnaðflun ........000.0eeesesssssnsnssss 1196 Galli ........00000esssss ess. 00... 04 Gata, götusvæði. Sjá eignarrétt að landsvæði. Geðrannsókn ........o.eeecessesesnsssss 12, 225, 325, 467 Gengi .......0. 00... 0... oss 563 Gerðardómssamningur. Girðingarlög .........00eeesseessssssssr sn... 659, 672 Gjafsókn ...... 15, 85, 97, 255, 593, 609, 622, 672, 754, 878, 931, 1186 Gjaldskrár. Gjaldþrotaskipti. Sjá skiptamál. Gæsluvarðhald 12, 157, 164, 180, 181, 306, 429, 467, 501, 560, 1021, 1328 Efnisskrá til yfirlits KXLIX Bls Hafnargjöld .............000000 0... se sssnss se | Hafning máls ........0000000enense ern 1254, 1255, 1256 Hald á munum. Handtaka. Hefð. Heimvísun. Sjá ómerking ..........00000000. 00... 58, 678, 947 Hjón. Sjá skipti, kaupmáli, sérsköttun ............0.2.... 653, 1302 Hjúskapur. Hlunnindi. Sjá skattar ..........020000000 ee vnen enn 1316 Hundahald. Húftrygging. Sjá bifreiðar, skaðabætur .........0000000.0.000. 884 Hæstaréttarlög. Höfundalög .........00000000ssssssss ss 1332 Innsetningargerð. Ítrekun .......00.00000 00 ss 69, 72, 815 Jafnlaunaráð .........2000.0.0.sensnns 15, 738 Kaup og sala: 1. Fasteignir. Sjá og fasteignir ................ 27, 504, 903, 912 2. Lausafé .........00000.0s sens 1257, 1322 Kaupgjald. Sjá og vinnusamninga. Kaupmáli .........22.00000.0 s.n snert 653 Kaupréttur að kirkjjörð ..........0000000. 0000. en va ann... 1060 Kaupsamningar. Sjá fasteignasala. Kirkjujörð. Sjá kaupréttur að kirkjujörð. Kjaranefnd ...........020.. sons 15 Kjarasamningar. Sjá vinnulaun. Kjörskrá. Sjá kosningaréttur. Kosningaréttur .........220000 00 ee essnnenn nr 714, 716, 719 Kröfugerð. Sjá dómkröfur, frávísun ..........0000000.00.0000.00. 563 Kvittun ..........000000 0... 609, 903, 912 Kærufrestir. Sjá kærumál ..........00020.. sense. 1, 923 Kærumál: A. Einkamál: 1. Frávísun frá héraðsdómi 15, 78, 344, 439, 447, STT, 926, 936, 1026 2. Frávísun frá Siglingadðómi ......0.0..0....0.0..0...... 1207 3. Frávísun frá Félagsdómi .........02.00.0scessne0nn0 0... 1 4. Frávísun frá Hæstarétti .........2.0000000. 00.00.0000... 923 5. Kærufrestur ......0...00.c..sss en. 1, 923, 1313 6. Málskostnaður ........000ceeesesssossssa ss 5 T. Vanhæfi dómara ...........0c.ess ens. 88, 234 8. Ýmis atriði .......00000.00 00... 0... 63, 819, 1225, 1313 B. Opinber mál: 1. Atvinnuréttindi. 2. Ákæra. 3. Dómsátt. L Efnisskrá til yfirlits Bls. 4. Frávísun frá Hæstarétti .....................00.000.... 55 5. Gæsluvarðhald 12, 157, 164, 180, 181, 306, 429, 467, 501, 560 1021, 1328 6. Vanhæfi dómara ...........0000.000.0.0. 000. 58, 117, 205 7. Ýmislegt ..............00.00.0.00 0. 1100 Landamerkjamál .................200.00.000 eeen 514 Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Landhelgissjóður ...............0.00.0000000 es 34 Landskipti. Sjá dómkvaðningu matsmanna. Lausafjárkaup ............00...00.. 00 000e ven. 1257 Leigusamningur um skip ........00..0000000.0 0. 964 Lax- og silungsveiði. Líkamsáverkar. Sjá skaðabótamál .................0.0000000... 979 Ljósmyndir ............0..0..0000 0000 seven 1322 Læknar. Sjá og mat og skoðun. Blóðrannsókn ...........00.0.... 69, 72, 815, 979, 1002, 1167, 1178 Geðheilbrigði ..................00.0.00e ene 12, 467 Líkamsáverkar ..................00.0.0.0.sss ss 979 Örorka ......0.00..00 ene r rr 484, 593, 828 Læknaráð. Löghald ...............200000.. ee sneð ess 893 Lögheimili ....................0...000 00 716, 719 Lögmannafélag Íslands ..............0..0..00.0.. 0 s.n 5 Lögmenn ..............2000000 0. ess 5 Lögskráning sjómanna ..........00.0000 000... sn 1186 Lögskýring ..............20000000 00 e0se nn 433, 1167, 1178 Lögtak ............0.00000 0... 293, 1007, 1014, 1173, 1283, 1302 Lögveð ...........200.002.00000 sess 1283 Manndráp ..........0.002000.0eesene sess 225, 325, 1113 Mat og skoðun: 1. Atvinnutjón og örorkutjón .............. 387, 484, 593, 609, 828 2. Áverkar og heilsutjón .............000000... 484, 593, 609, 828 3. Blóðrannsókn .....0....0.00.... 69, '72, 815, 979, 1002, 1167, 1178 4. Geðheilbrigði .................00.000......... 12, 225, 325, 467 5. Örorka ......00.0.eeeeeeeeer rr 387, 484, 593, 609, 828 6. Ýmsar skoðunar og matsgerðir 63, 387, 433, 504, 546, 593, 632, 138, 782, STT, 1120, 1313 Matsmenn. Sjá dómkvaðningu matsmanna. Málasamlag. Málflutningslaun ................20.0000 000 ss sn nes 5 Málflutningur ............0000. 00.00.0000... 5, 105, 738, 1097, 1225 Málsástæður. Sjá áfrýjun .............20000000000... 903, 912, 920 Málskostnaður, Meðdómendur ...........200000.seseevesssrs rr 563 Meðlag. Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar, Efnisskrá til yfirlits LI Bls. Miskabætur. Sjá skaðabætur. Mjólkurflutningar. Niðurfelling máls í Hæstarétti .................... 1254, 1255, 1256 Nytjastuldur. Opinber mál: Áfrýjunarmál 34, 69, 72, 210, 225, 325, 433, 469, 546, 632, 678, '708, 766, 815, 869, 979, 1002, 1055, 1096, 1113, 1120, 1167, 1178 Kærumál 12, 55, 58, 117, 157, 164, 180, 181, 205, 306, 429, 467, 501, 560, 1021, 1100, 1328 Opinber starfræksla. Opinberir starfsmenn ........ sess 210, 1198 Opinberir styrkir. Orlof ........2000000eeenne sess TT2 Ófjárhagslegt tjón. Ómerking: A. Einkamál ..........22... . 42, 88, 105, 318, 659, 693, 947, 1215 B. Opinber mál ....... se 58, 560, 678, 708, 869, 1096 Ómerking ummæla. Sjá ærumeiðingar. Óréttmætir verslunarhættir, Óvigð sambúð ........0000eeeeesansss ss 893 Prentréttur Raforkugjald Rangar sakargiftir ..........220.0.000.0e0.eeesnessr nr 766 Rangur framburður. Refsiheimildir. Refsingar og önnur viðurlög 34, 69, 72, 126, 210, 225, 325, 416, 433, 469, 535, 546, 772, 815, 979, 1055, 1167, 1178 Einstakar refsitegundir og önnur viðurlög: a. Ákvörðun refsingar frestað með skilorði ................ 1055 b. Fangelsisrefsing ...........00000.0... 0... 34, 225, 325, 979 c. Varðhaldsrefsing ........ sess 69, 72, 772, 815 d. Sekt dæmd án vararefsingar ..........0000000.000...0.. 126, 210 e. Sekt dæmd og varðhald sem vararefsing 34, 416, 433, 469, 535, 546, 1167, 1178 f. Skilorðsbundnir dómar. g. Svifting skipstjórnarréttinda ...........00000000.....0.0. 00... 34 h. Svipting ökuleyfis ............ 69, 72, 433, 815, 979, 1167, 1178 i. Eignaupptaka .....00.0.00.000.. se 34, 469 i. Ómerking ummæla .......000000.0... 0... 126, 210, 416, 535 Réttarfar .........20000sesssessssssrss ss 195 Réttarfarsannmarkar og vítur, Sjá og dómarar 12, 15, 117, 180, 225, 306, 379, 460, 546, 560, 738, 936, 947, 979, 1039, 1042, 1046, 1071, 1122 Réttarfarssekt. Réttargæsla. Réttarneitun. Réttarverkun dóma. Res judicata. LI Efnisskrá til yfirlits Bls. Reikningsskil. Riftun. Sjá fasteignakaup, lausafjárkaup, samninga. Ritfrelsi. Ríkisstarfsmenn. Sjá opinberir starfsmenn. Sakarefni skipt .......2.....000000 0. .ssess sr 263 Sakhæfi. Saksóknarlaun. Samaðild. Sjá aðild. Sambúð. Sjá óvigð sambúð ...........00...0000nnss 893 Sameignarslit .„............2.000..00.ssseesnsðs ss 196 Samningar. Sjá og lausafjárkaup, fasteignakaup, skulðamál leigu- samningar .......00.0.0..sse sess 166, 1046, 1257 Samvinnufélög. Sáttir ...........20.0000.eness ss 42, 105, 1026, 1215 Segulbönd. Sératkvæði: 1. Hæstiréttur 15, 105, 126, 166, 186, 210, 293, 309, 387, 414, 439, 447, 484, 563, 609, 659, 693, 716, 719, 772, 893, 1186, 1225, 1283 2. Héraðsdómur .........0000..eeeeeesessss 255, 738 3. Gerðardómur. Setudómari í héraði ..........0.0..... 210, 659, 672, 678, 1060, 1283 Siglingaðómur .........2.2.20.000.0es sess ern 1207 Siglingalög ..........0..0..00neennesssssn 255 Sjó- og verslunardómur 255, 344, 379, 628, 722, 731, 754, 964, 1046, 1071, 1086 Sjómannalög. Sjá vinnusamningar Sjónvarp. Sjá lögbann. Sjóveð ........20000.0ss ss 722, 131 Skaðabætur. Sjá og fasteignakaup, lausafjárkaup. A. Innan samninga ........02000.0.. 00... 120, 504, 1247, 1257 B. Utan samninga: 1. Bifreiðaslys ............ 48, 186, 246, 263, 309, 372, 484, 609 2. Ýmistilvik ................ 126, 379, 535, 766, 782, 979, 1186 3. Vinnuslys ......20000000000. 0... 387, 593, 754, 824 Skattar: 1. Aðstöðugjald ..................22..00000. eens 293 2. Eignarskattur. Sjá og tekjuskattur ...........0..0000.0.... 622 3. Fasteignaskattur .............200000 0... s.n 1283, 1316 4. Hlunnindaskattur. Sjá fasteignaskattur. 5. Launaskattur. 6. Söluskattur. T. Tekjuskattur ...........0000000... 0... 622, 1007, 1014, 1302 8. Útsvör. Sjá tekjuskattur. Skattsvik. Sjá ómerking ..........20000.0.eee.snn ss 678 Skilorðsdómar. Skipaleiga. Efnisskrá til yfirlits LITI Bls. Skiptamál ...........22000.00 00... 28, 284, 653, 819, 1225, 1244 Skiptaréttur. Skírlífisbrot ..........200.000.s.sses sess 632 Skjalafölsun ...........0.0...e.esseesessssss 325, 546 Skólar. Skuldajöfnuður. Sjá vinnulaun ...........00000.en ses nn ern 120 Skuldamál ..........000000..000.. 177, 460, 628, 920, 964, 1046, 1106 Slysatrygging sjómanna ..........0..00.000 ss sess 379 Spjöll á mannvirkjum. Stefnur, stefnubirting. Stjórnarskrá, stjórnskipun. Stjórnsýsla ........2....00.0000.sssvessss ss 97, 782 Svik ........200000n.seesnss ss 1055 Söluskattur. Sönnun .........00.00.000essessess sr 546, 1178 Tekjuskattur. Sjá skattar. Tékkamisferli. Sjá skjalafals. Tilboð. Tilraun. Togveiðar. Sjá fiskveiðabrot. Tollar. Tollgæsla. Tolllagabrot ..............0000.e.eessssss ss 546 Tómlæti. Traustnám. Umboð ........002.000000.e0ns ss 1042 Umboðssvik. Sjá svik. Umferðarlög. Sjá og bifreiðar 48, 69, 72, 186, 246, 263, 309, 372, 433 484, 609, 815, 884, 979, 1002, 1113, 1167, 1178 Umferðarréttur. Sjá fasteign ...............0000.0.00. 000... 835 Umgengnisréttur ..............2..0.000.esses ser 63, 447 Uppboð .......00000000 senn 85, 196, 1283 Uppsögn á starfssamningi. Sjá vinnulaun. Upptaka eigna ..........00000..se.sssð ess 34 Úrskurðir ............2.0.00....ene eens 1196 Útburðargerðir ................2000000 0000. 159 Útivist aðilja 12, 119, 120, 177, 283, 432, 432, 433, 559, 559, 763, 763, 764, 764, 765, 765, 766, 962, 962, 963, 963, 1112, 1146, 1247 Útsvör. Sjá skattar. Vanheimild. Vanhæfi dómara. Sjá dómarar. Vanreifun ...........02022000.eeesseesessss ss 1021 Varnarsamningur við Bandaríki Norður-Ameríku. Varnarþing ..............202000.es sess 926 Vátrygging. Sjá og slysatrygging .................... 255, 379, 884 Veðréttindi .............2...020000000eeneeren 903, 912 LIV Efnisskrá til yfirlita Veðskuldabréf ...........20000.e.ssssss sess 563 Vegir. Veiðiréttindi. Veikindadagar. Sjá vinnulaun. Venjuréttur. Verðlagsbrot .........eeseesesssssðsss ss 869 Verðstöðvun. Verðtrygging .........0000.0.0.. ee sens 27, 903, 912 Verjandi í opinberum málum. Verkkaup. Sjá vinnulaun. Verksamningar. Verktaki. Vettvangsmál ...........e.oeesesesssss ss 855 Vextir, Sjá og skuldamál ..........000000. 0... .0. 000. 177, 186, 255 Viðskiptabréf, Sjá veðskuldabréf. Vinnusamningar .....0..00000.0.0.. 120, 722, 731, 738, 931, 1198, 1247 Vinnuslys. Sjá skaðabætur. Vitni. Vítur. Sjá og réttarfarsvítur .............000..0 00.00.0000... 738 Víxlar. Víxilmál ........ 1028, 1031, 1033, 1036, 1039, 1042, 1277, 1280 Vörslusvipting. Vörugjald. Yfirvöld. Þingbækur. Þinghöld. Þinglýsing. Þingsókn í héraði. Sjá og áfrýjun 177, 628, 903, 912, 920, 1026, 1028, 1042, 1280 Þingvottar. Þjáningar, Sjá skaðabætur (miski). Þjófnaður ..........000.2000.0esssensssetss sr 225, 325 Þrotabú. Sjá skiptamál. Ærumeiðingar ..........00000000...00... 126, 210, 299, 414, 476, 535 Ökuleyfissvipting .........00.000... 69, 72, 433, 815, 979, 1167, 1178 Ölvun. Sjá áfengislög, umferðarlög. Örorka metin .......00.eeeeeesssesss 484, 593, 609, 828 Örorkubætur. Sjá skaðabætur. Öryggiseftirlit ríkisins. Sjá skaðabótamál. Öryggisgæsla. V. EFNISSKRÁ. Aðfarargerðir. Sjá aðför, fjárnám, innsetningargerð, kyrr- setning, lögbann, lögtak og útburðarmál. Aðför. Aðgerðarleysi. Aðild. G höfðaði mál gegn E, aðalverktaka, og B, undirverktaka, til greiðslu óskipt á skuld. Kröfur sínar byggði hann annars vegar á vinnusamningum við B, munnlegum og skriflegum, svo og munnlegum leigusamningi við hann. E var ekki aðili að samningum þessum, og sköpuðu þeir því ekki rétt- arsamband milli G og E. Í annan stað byggði G kröfu sína á ákvæði í kjarasamningi E við sex verkalýðsfélög. Héraðs- dómur taldi, að þar sem dómkröfurnar á hendur E og B væru eigi af sömu rót runnar stæði 47. gr. laga nr. 85/1936 því í vegi, að hægt væri að sækja þá í einu máli. Var málinu því vísað frá héraðsdómi. Frávísunardómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...............0.00... Frakkneskt félag, F, höfðaði mál gegn kvikmyndahúsi í Reykja- vík, H, og Landsbanka Íslands, L, til greiðslu á skuld vegna leigu á kvikmyndum. Kröfugerð F á hendur H var byggð á því, að stofnast hefði samningur milli þeirra, sem H bæri að efna. Krafa F á hendur L var hins vegar byggð á því, að starfsmenn bankans hefðu með atferli sínu bakað F tjón, sem bankanum bæri að bæta. Héraðsdómari leit svo á, að dómkröfur á hendur H og L væru ekki runnar af sömu rót, og því væri ekki unnt að sækja þær í einu máli, sbr. ákvæði 47. gr. laga nr. 85/1936. Þar sem hins vegar væri viðurkennt af hálfu H, að það ætti eftir að greiða nokkra fjárhæð, þótti mega leggja dóm á kröfur F á hendur H, en með vísan til nefnds lagaákvæðis þótti eiga að vísa kröfu F á hendur L sjálfkrafa frá dómi. Frávísunarðómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...................00.... Maður varð fjárráða eftir uppsögu héraðsdóms. Hann tók við forræði máls síns fyrir Hæstarétti ...................... M höfðaði mál gegn K og krafðist þess, að viðurkenndur yrði Bla. 372 LVI Efnisskrá umgengnisréttur hans við óskilgetið barn þeirra. Meiri hluti Hæstaréttar taldi, að stefna hefði átt dómsmálaráðherra f. h. dómsmálaráðuneytis til varnaraðilðar við hlið stefndu. Einn dómara Hæstaréttar taldi eigi hafa verið ástæðu til þess ........000000sseesesss rss Meðan á málsókn stóð, var fallið frá kröfum á hendur öðrum hinna stefndu .........000000.eeesnnven sn Framleiðslumaður einn taldi, að ærumeiðandi ummæli um sig fælust í yfirlýsingu, sem Sanmband veitinga- og gistihúsa- eigenda lét frá sér fara. Talið var, að ummæli þessi beindust að framleiðslumönnum í heild í stéttarfélagi þeirra, og væri það því félagið en ekki einstakir félagsmenn, sem ættu rétt til málsóknar. Voru stjórnarmenn Sambandsins, sem fram- reiðslumaðurinn hafði beint málsókn vegna ummælanna að, því sýknaðir ........20..0000000000sseeenssn G krafðist sem hluthafi í hlutafélagi skaðabóta úr hendi S.S var sýknaður vegna aðildarskortsG ........0.00.0.0000000.. H höfðaði mál gegn Fiskveiðasjóði Íslands. Hann beindi einnig málssókninni að sjávarútvegsráðherra og fjármálaráðherra f.h, ríkissjóðs. Tekið var fram í dómi Hæstaréttar, að stjórn Fiskveiðasjóðs Íslands væri bær um að ráðstafa sakarefni í málinu að því leyti, sem því yrði ráðstafað af aðilum dómsmáls. Hafi því ekki verið ástæða til að stefna ráðherr- unum f.h. ríkissjóðs. Sótt hafi verið þing af hálfu þeirra og engar athugasemdir gerðar um málatilbúnaðinn að þessu leyti. Voru þeir því sýknaðir af kröfum H á sama hátt og Fiskveiðasjóður ............2200200.. ee sn ves Hlutafélagið H seldi hlutafélaginu E vélbát. E tók að sér að greiða áhvílandi veðskuldir, þar á meðal lán við Fiskveiða- sjóð Íslands. H höfðaði mál á hendur Fiskveiðasjóði og krafðist þess, að sjóðurinn greiddi sér skaðabætur eða lækk- aði skuld skv. skuldabréfinu um tiltekna fjárhæð, vegna þess að sjóðurinn hefði hækkað skuldina skv. skuldabréf- inu vegna gengislækkunar um þessa tilteknu fjárhæð, en það taldi H ólöglegt. Af hálfu Fiskveiðasjóðs var krafist sýknu vegna aðildarskorts. Kröfu þessari var hrundið, þar sem H væri talinn skuldari skv. skuldabréfinu ............ Stefnandi lést, meðan á meðferð máls stóð. Tók dánarbú hans við aðild málsins ............0.00000e en .veenn Hvorki girðingalög nr. 10/1965 né 47. gr. eml. þóttu heimila, að tveir hreppar yrðu krafðir saman í dómsmáli um kostnað við gerð tiltekinnar girðingar .............0020.00000..0.00. S sótti ríkissjóð og seljendur lóðar í sama máli. Talið, að kröfur S á hendur ríkissjóði annarsvegar og landeigendum hins- vegar væru þannig vaxnar, að ekki væri hægt að sækja þær í sama máli og bæri því að vísa málinu frá héraðsdómi. Sjá Bls. 447 460 563 563 622 659 Efnisskrá frávísun .......0.00000. s.s ss Í máli á hendur Alþingi var forsetum Alþingis stefnt f. h. Al- þingis svo og fjármálaráðherra í. h. ríkissjóðs. Tekið var fram í dómi Hæstaréttar, að skv. 35. gr. laga nr. 38/1954 færu forsetar Alþingis með aðild varðandi réttindi og skyld- ur starfsmanna þingsins. Væri því ekki ástæða til að beina málssókn þessari að fjármálaráðherra ........00000000.... Húsfélag höfðaði mál gegn seljanda íbúða í fjölbýlishúsi til heimtu skaðabóta vegna galla. Seljandi átti nokkrar íbúðir sjálfur. Um helmingur íbúðakaupenda hafði tekið við afsali fyrir íbúðum sínum án fyrirvara. Héraðsdómur vísaði kröfu húsfélagsins frá dómi m.a. með vísan til 47. gr. eml. Hús- félagið kærði dóminn til Hæstaréttar, sem taldi, að málinu yrði ekki vísað frá héraðsdómi með skírskotun til 47. gr. og felldi frávísunardóminn úr gildi. Sjá frávísun .......... Máli áfrýjað án umboðs frá öðrum áfrýjanda ...............- Aðili máls lést, meðan á málsókn stóð, og dánarbú hans tók við aðild málsins ......occeccosssssss sr 884, S sótti skipafélagið H og Landsbanka Íslands í sama máli til greiðslu skaðabóti vegna þess að vörur, sem H hafði flutt, höfðu verið afhentar viðtakanda í Milano án greiðslu. Landsbankanum hafði verið falin innheimta andvirðis var- anna. Í dómi Hæstaréttar sagði, að eðlilegast hefði verið að sækja þessa aðila ekki í sama máli ............0000.... Í máli á hendur ríkissjóði, þar sem byggt var á því að lögskrán- ingarstjóra hefðu orðið á mistök í starfi, var dómsmálaráð- herra og fjármálaráðherra stefnt f. h. ríkissjóðs. Hæsti- réttur taldi, að í málinu hefði verið rétt að stefna sam- gönguráðherra til fyrirsvars í málinu. Einn hæstaréttar- dómara taldi þó, að eigi hefði verið þörf á að stefna sam- gönguráðherra eins og á stóð ........00.00000.00000.0.... Í beiðni um dómkvaðningu matsmanna sagði, að lagt skyldi fyrir matsmenn að tilkynna tilteknum aðila um vettvangs- skoðun. Matsmenn kvöddu aðila þennan til vettvangsskoð- unar. Var hann því talinn réttur aðili að kæru dómkvaðn- ingarinnar til Hæstaréttar ............00.02.0 00... 0000... Rr Eg Aðildareiður. Aðstoð. Aðstöðugjald. Sjá skattar. Aflagjald. Sjá hafnargjöld. Aflýsing. 738 1046 1071 1186 LVvII Efnisskrá Bls. Afréttir. Sjá girðingalög. Afturvirkni laga. Lögum nr. 54/1976 um breytingu á 80. gr. umfi. nr. 40/1968 var ekki beitt, sbr. 2. gr. hgl. nr. 19/1940 um atburð, er átti sér stað Í ágúst 1975 ........................0..0000.00 0. 433 Afsagnargerðir. H höfðaði víxilmál gegn S, G, M og K, til greiðslu skuldar in soliðum, að fjárhæð 373.249 krónur, skv. víxli, útgefnum af G og ábektum af þeim M og K, en samþykktum af S til greiðslu í Verslunarbanka Íslands h.f., Reykjavík, með gjalddaga 15. maí 1976. Víxillinn hafði ekki verið greiddur á gjalddaga og verið afsagður sökum greiðslufalls. Meðan málið var fyrir héraðsdómi, var fallið frá málssókn á hend- ur M. Ekki var sótt þing af hálfu S, G og K. Í héraði voru þau S, G og K in soliðdum dæmd til að greiða andvirði víxils- ins. K áfrýjaði dóminum. Ettiri uppsögn héraðsdóms kom K fyrir dóm og greindi frá því, að á víxli Þeim, sem málið var risið af, hafði verið tilgreint, þegar hann ritaði framsal sitt á hann, að víxilinn ætti að greiða í Landbanka Íslands. Hefði hann engum veitt umboð til að breyta þeirri áritun. S, samþykkjandi víxilsins, bar einnig, að tilgreint hafði verið í víxlinum, er hann samþykkti hann, að greiða ætti hann í Landsbanka Íslands. Staðhæfing sama efnis hafði komið fram fyrir héraðsdómi af hendi M, en H hafði fallið frá öllum kröfum á hendur M. Víxillinn bar það með sér, að á eyðublaðinu, sem hann var ritaður á, hafði verið prentað: „Víxillinn greiðist í Landsbanka Íslands Reykjavík“, Enn- fremur, að strikað hafði verið yfir orðin „Landsbanki Ís- lands“ en vélritað þess í stað: „Verslunarbanki Íslands h/f“. Eins og hér hagaði til, þóttu ákvæði 45. gr. laga nr. 75/1973 því ekki í vegi, að málsvörn áfrýjanda sem ekki sótti bing í héraði, kæmist að fyrir Hæstarétti. Var lögð til grund- vallar sú staðhæfing samþykkjanda víxilsins svo og K og M, að breyting hafði verið gerð á víxlinum, eftir að þeir rituðu nöfn sín á hann og var því ómótmælt. Þar sem af- sögn víxilsins fór fram í Verslunarbanka Íslands h/f, sem var ekki réttur afsagnarstaður víxilsins, eins og hann hafði verið gerður úr garði, samkvæmt 91. gr. laga nr. 93/1933, hafði greiðslufall af hendi greiðanda víxilsins ekki verið sannað með löglegri afsagnargerð, sbr. 1. mgr. 44. gr. sömu laga. Þótti ekki fullnægt lagaskilyrðum, til að H gæti leitað fullnustu hjá K, og var víxilréttur gagnvart honum fallinn niður skv. 53. gr. víxillaga, sbr. 3. mgr. 44. gr. lag- anna og lög 25/1968. Var K sýknaður af kröfu H.......... 1280 Efnisskrá LIX Bls. Arkitektar. Atvinnulöggjöf. Atvinnuréttindi. Sjá og refsingar. Maður, sem ók bifreið sinni og hratt, sviptur ökuleyfi í 3 mán- iði ......000000nessesees ss 433 Maður, sem ók bifreið sinni með áhrifum áfengis, sviptur Ökuleyfi ævilangt .......0.00.00000 00... 00... 69, 72, 815, 1178 Maður, sem ók bifreið með áhrifum áfengis, sviptur ökuleyfi í þrjú ár .....2000000000 0000 ens ensrs str 979 Maður, sem ók bifreið með áhrifum áfengis sviftur ökuleyfi í eitt Ár ........0000.0s ss ss 1161 Ábúð. Sjá og kaupréttur að kirkjujörð. Í nóvember 1973 krafðist G þess, að GA yrði borinn út af jörð, þar sem hann hefði niðurnýtt jörðina og með því fyrirgert ábúðarrétti sínum. G hafði í sama mánuði tilkynnt GA uppsögn ábúðar. Mál þetta var tekið fyrir í fógetarétti Dalasýslu 12. ágúst 1974. Í fógetarétti 5. september það ár var gerð bókun í þingbók, þar sem sagði, að gerðarbeiðandi féllist á, að gerðarþoli sæti á jörðinni til 20. maí 1975 með ákveðnum skilmálum. GA vék ekki af jörðinni hinn 20. maí og 22. maí krafðist G útburðar. Var útburðarkrafan meðal annars byggð á fyrrgreindu samkomulagi. Í Hæstarétti var talið, að samkomulag þetta yrði eigi skilið á annan veg en þann, að GA hefði skuldbundið sig til að flytja bú sitt af jörðinni eigi síðan en 20. maí 1975. Þar sem hann hafði eigi staðið við þessa skuldbindingu sína, var útburðarkrafan tekin til greina og lagt fyrir fógeta að framkvæma hina umbeðnu fógetaaðgerð .............0000000 00... nn... 159 Ábyrgð á dýrum. Hestur „sem týnst hafði úr rekstri, varð fyrir bifreið á Reykja- nesbraut í Garðahreppi og slasaðist svo mikið, að aflífa varð hann. Sjá skaðabætur ...........000000.. 0... 0. ..0.. 186 Ábyrgð á seldum hlut. Ábyrgð á verkum annarra. Sjá skaðabætur. Ábyrgð húseigenda. Sjá fasteignir og skaðabætur. Áfengi. Áfengislög. LX Efnisskrá Maður var talinn hafa gerst sekur um ölvun við akstur, og var refsing hans ákveðin 15 daga varðhald. Hann var sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða. Sjá bifreiðar ..................0.....0.... 00. 69, Þrír lögregluþjónar veittu athygli leigubifreiðastjóra, sem fór inn í hús eitt, kom út aftur með eitthvað innan klæða og settist inn í bifreið sína. Lögregluþjónarnir renndu þá bif- reið sinni að leigubifreiðinni og sáu ökumanninn taka flösku, sem hann hafði haft inn á sér, og skjóta henni til konu, sem sat í framsæti hjá honum. Kona þessi var sam- býliskona hans. Í aftursætinu sat farþegi. Farþeginn kvaðst hafa verið búinn að biðja ökumanninn að láta sig hafa áfengi. Hafi hann farið inn í húsið og komið aftur með áfengisflösku þá, sem hann hafði afhent konunni í framsæt- inu. Í því hafi lögregluþjónarnir komið að. Kvaðst farþeg- inn telja, að flaskan hefði verið sér ætluð. Bifreiðastjórinn var ákærður fyrir brot á 18. sbr. 39. áfengislaga sbr. og 20. gr. alm. hgl., tilraun til áfengissölu, en til vara fyrir brot á 4. mgr., sbr. 3. mgr 19. gr. sbr. 2. mgr. 42. gr. áfengis- laga, þ.e. fyrir ólöglega vörslu fengis. Héraðsdómari taldi, að ákærði hefði gerst sekur um brot á 18. gr. áfengislaga. Í dómi Hæstaréttar sagði, að eigi þætti alveg fullnægjandi sannað, að ákærði hefði gert sekur um refsiverða tilraun til sölu áfengis. Hinsvegar þótti refsiskilyrðum 4. mgr. sbr. 3. mgr. 19. gr. áfengislaga, sbr. 2. mgr. 42. gr. sömu laga full- nægt. Var refsing ákærða ákveðin skv. þeim lagaboðum í samræmi við varakröfu ákæruvalds. Áfengisflaskan var gerð upptæk til ríkissjóðs ......................0...0000... Þ ók bifreið undir áhrifum áfengis. Brot var ítrekað. Varðhald í 20 daga og sviftur ökuleyfi ævilangt. Sjá bifreiðar ...... K hafði ekið bifreið þrisvar með áhrifum áfengis. Auk þess var hann fundinn sekur um brot á 217.. og 218. gr. alm. hegn- ingarlaga. Hann var dæmdur í 6 mánaða fangelsi og sviftur ökuleyti í þrjú ár. Sjá bifreiðar .................00..0.... Maður sýknaður af ákæru um ölvun við akstur. Sjá bifreiðar .. Maður sektaður og sviftur ökuleyfi í 1 ár fyrir ölvun við akst- ur. Sjá bifreiðar .................0........00 Maður sektaður fyrir ölvun við akstur og sviftur ökuleyfi ævi- langt. Sjá bifreiðar .......................000.000 0. Áfrújun. 1. Áfrýjunarleyfi: a. Áfrýjunarfrestur liðinn 42, 48, 85, 159, 186, 196, 255, 318, 372, 379, 460, 484, 609, 622, 628, 653, 659, 672, 754, 920, 1073, 1085, 1244, 1247, 1277, 1280, 1283, 1302, b. Áfrýjunarfjárhæð nær ekki 25.000 krónum ............ Bls. 12 469 815 979 1002 1167 1178 1322 1307 Efnisskrá LXiI Bls. c. Áfrýjunarfrestur liðinn. Áfrýjunarleyfis ekki aflað 920, 1173, 1307 d. Áfrýjunarstefna ekki nægilega skýr .................. 85 2. Gagnáfrýjun 42, 105, 126, 177, 186, 196, 255, 299, 318, 387, 535, 563, 593, 693, 722, 782, 828, 893, 964, 1007, 1014, 1246, 1257 Gagnkæra. 3. Máli, sem fallið hafði niður vegna útivistar, áfrýjað að NÝJU .......000000s sense 105 4. Kærufrestur liðinn ..............00000...nen vs 923 5. Kæruheimild skortir. 6. Ýmis atriði: Samkvæmt 5. mgr. Til. gr. laga 85/1936 er áfrýjunarfrestur ein- göngu vika frá dómsuppsögn, ef sakarefni er skipt. Talið, að skýra verði ákvæði þetta þannig, að einnar viku áfrýjun- arfrestinn beri því aðeins að telja frá dómsuppsögu, að dómari hafi gætt þess að tilkynna aðila eða umboðsmanni hans um þinghald til dómsuppsögu, svo sem 194. gr. laga nr. 85/1936 býður. Ella beri að telja einnar viku frestinn frá því, að aðili eða umboðsmaður hans fékk vitneskju um uppkvaðningu dóms. Þótti sú skýring eðlileg með hliðsjón af ákv. 22. gr. laga 75/1973 .........0000000000 00... 263 Áfrýjunarstefna á hendur Á hafði ekki verið birt honum. Var málinu því vísað frá Hæstarétti, að því er hann varðaði .. 535 B krafði M um endurgjald á fé, sem hann taldi sig hafa ofgreitt. M höfðaði gagnsök í málinu og krafði B um fjárhæð, sem hann taldi B skulda sér. Þingsókn féll niður af hálfu M, meðan á málssókn í héraði stóð og áður en M hafði skilað greinargerð af sinni hálfu. Í dómi Hæstaréttar sagði, að áfrýjandi hefði látið sækja þing í héraði og þingfesta þar gagnsök. Hefði þá stefnan í gagnsökinni verið eitt af skjöl- um málsins, sem taka bar tillit til, þegar málið var dæmt, eftir að útivist hafði orðið af hálfu stefnanda, en í gagn- stefnunni hefðu falist mótmæli gegn kröfum hans. Sam- kvæmt því þótti mega taka málsástæður M til greina. .... 903 Samskonar sakarefni .............000000 00... en nn 912 H höfðaði mál gegn E til heimtu skuldar. E var dæmdur til að greiða skuldina og síðan gerði H fjárnám hjá honum til tryggingar dómskuldinni. E áfrýjaði dóminum, að fengnu áfrýjunarleyfi, svo og fjárnáminu. Áfrýjunarleyfið tók að- eins til héraðsdómsins. Frestur til áfrýjunar fjárnámsins var liðinn, og var kröfu E um, að fjárnámsgerðin yrði felld úr gildi, vísað frá Hæstarétti. Sjá skuldamál .............. 920 Í héraði voru J og P dæmdir in solidum til að greiða víxil- skuld. J áfrýjaði málinu sjálfur og f.h. P. Upplýst var, að J hafði ekki umboð til að áfrýja málinu f.h. P og var málinu vísað frá Hæstarétti, að því er P varðaði .........02..... 1042 LXII Efnisskrá Bls. Hreppsnefnd H hrepps í Skagafjarðarsýslu krafðist þess f.h. hreppsins, að lögtak yrði látið fara fram í eignum Rafveitu Siglufjarðar til tryggingar fasteignaskatti til hreppsins á- lögðum 1975. Úrskurður fógetaréttar 12. október 1976 heim- Ílaði framgang gerðarinnar. Máli þessu var áfrýjað til Hæstaréttar með stefnu 4. maí 1977. Í dómi Hæstaréttar sagði, að skv. 1. mgr. 11. gr. laga nr, 29/1885 sé áfrýjunar- frestur lögtaksgerðar 8 vikur frá gerðardegi. Skv. 2. mgr. sömu greinar megi þó veita áfrýjunarleyfi þar til misseri er liðið frá sama degi. Þessi ákvæði séu í gildi skv. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 75/1973. Hinn áfrýjaði úrskurður var kveðinn upp 12. október 1976. Áfrýjunarfrestur var því liðinn, þegar áfrýjunarstefnan var gefin út, og lagaheimild brast til út- gáfu áfrýjunarleyfis, sem út var gefið 22. apríl 1977. Var málinu því vísað frá Hæstarétti .......................... 1173 Héraðsdómur var kveðinn upp 18. maí 1976. Hinn 27. október 1976 veitti dómsmálaráðuneytið, að fenginni umsögn Hæsta- réttar skv. 16. gr. laga nr. 75/1973, áfrýjanda leyfi til að áfrýja dómi til Hæstaréttar, þótt sakarefni málsins næði ekki lögboðinni áfrýjunarfjárhæð. Áfrýjandi áfrýjaði mál- inu 30. nóvember 1976. Í dómi Hæstaréttar sagði, að þegar áfrýjunarstefnan var gefin út, hafi verið liðinn þriggja mánaða áfrýjunarfrestur sá, sem um er rætt í 1. málslið 1. mgr. 20. gr. laga nr. 75/1973. Áfrýjandi hafði eigi aflað sér áfrýjunaleyfis skv. 2. mgr. 20. gr. laganna. Var málinu því vísað frá Hæstarétti sjálfkrafa ...................... 1307 Áfrýjunarfrestur. Sjá áfrýjun. Áfrýjunarleyfi. Sjá áfrýjun. Áfrýjunarstefna. Eigi þótti nægilega greint í áfrýjunarstefnu í hvaða skyni á- frýjað var eða hverjar dómkröfur áfrýjanda voru. Áfrýj- unarstefna var því eigi talin fullnægja ákvæðum 3. tl. 2. mgr. 34. gr. 1. nr. 75/1973. Var málinu því vísað frá Hæsta- rétti sjálfkrafa ..........2...2000..0.0.0 0. sv. 85 Ákæra. Ríkissaksóknari féll frá tilteknum kröfulið í ákæru fyrir Hæsta- Þétti .........000000000esnne ss 210 Héraðsdómslögmaður einn sendi kæru til sakaðóms í janúar 1976 á hendur Á, framkvæmdastjóra hlutafélags eins, fyrir að gera ekki skil á iðgjöldum af launum til tiltekins líf- eyrissjóðs. Mál var höfðað á hendur A með ákæru 15. okt. 1976 fyrir að hafa gerst brotlegur við 247. gr. hgl. með því Efnisskrá LXIII Bls. að vanrækja að gera lífeyrissjóðnum skil á tiltekinni fjár- hæð, sem hann hefði haldið eftir af launum starfsmanna félagsins. Rannsókn máls þessa þótti mjög ábótavant, og m.a. hafði ekki verið aflað gagna, er þóttu skipta megin- máli. Sagði í dómi Hæstaréttar, að ákæra í málinu, sem að efni til væri ábótavant, þætti reist á rannsókn, sem full- nægði ekki, eins og á stóð, skilyrðum laga til málshöfðunar sbr. 1. mgr. 115. gr. laga 74/1974. Var héraðsdómurinn, en þar hafði A verið dæmdur í 2 mánaða fangelsi skilorðs- bundið, því ómerktur og ákæru vísað frá héraðsdómi ...... 708 E kærði til lögreglunnar og sagði, að Ö væri að aka bifreið ölvaður og hefði ógnað sér með skambyssu, Sakargiftir þessar reyndust uppspuni einn. Ákærði var einungis sak- sóttur fyrr brot á 149. gr. hgl. Þóttu ekki vera skilyrði til þess skv. 118. gr. laga nr. 74/1974 að taka til úrlausnar, hvort háttsemi hans varðaði við 148. gr. sömu laga, enda væru refsimörk þeirrar greinar öll önnur en í 149. gr. segir. Var E því einungis dæmdur til refsingar skv. 149. gr....... "166 B var kærður með tveim ákæruskjölum ríkissaksóknara fyrir verðlagsbrot. Var honum gefið að sök að hafa vanrækt að að skila verðlagseftirliti með þeim hætti, sem krafist er, verðútreikningum fyrir innfluttar vörur fyrirtækis síns, sem tollafgreiddar höfðu verið á tilteknum tíma, og hafið sölu varanna, án þess að verðlagsyfirvöld hefðu staðfest söluverð þeirra. Í héraði var B dæmdur í 25.000 króna sekt. Í dómi Hæstaréttar sagði, að verðlagsstjóri hefði kært B fyrir verulega vanrækslu á því að skila verðlagseftirlitinu verðútreikningum yfir ýmsar innfluttar og tollafgreiddar vörur, sem fluttar hefðu verið til landsins á vegum fyrir- tækis B og hefja sölu á þeim, án þess að staðfest hefði verið verð þeirra. Ekki hefði verðlagsstjóri látið fylgja kærubréf- um sínum aðflutningsskýrslur yfir vörur þessar en aðeins tilgreint tollafgreiðslunúmer, og ekki getið þess, hverrar tegundar vörur þessar voru. Við rannsókn málsins fyrir verðlagsdómi höfðu hvorki skýrslur þessar, staðfest endur- rit þeirra né ljósrit verið lögð fram. Hefði þó verið hér um slík undirstöðugðgn að ræða, að nauðsyn var á að kynna ákærða efni skýrslnanna og gefa honum kost á að tjá sig um þær, sbr. 78. gr. laga 74/ 1974. Af gögnum, sem lögð voru fyrir Hæstarétt, varð ekki ráðið, hvort verðlagning varanna allra eða sumra þeirra hefðu verið háðstaðfestingu verðlagsstjóra eða trúnaðarmanna hans. Eigi var ákærða gefinn kostur á að tjá sig um þetta atriði. Eigi varð heldur ráðið af rannsókn málsins, hvenær hafin var sala á vörum þeim, sem málið fjallaði um. Ákærur í málinu þóttu eigi svo skilríkar sem skyldi. Í báðum ákærum voru tíma- LXIV Efnisskrá Bls. setningar ónákvæmar. Þá var ákærða í báðum tilvikum gefið að sök, að hafa hafið sölu varanna, án þess að verð- lagsyfirvöld hefðu staðfest söluverð þeirra, en eigi var þó í ljós leitt við rannsókn málsins, hvort allar vörurnar eða sumar væru háðar verðlagseftirliti. Ákærur í málinu þóttu reistar á rannsókn, sem ekki fullnægði skilyrðum laga til málshöfðunar og sjálfar fullnægðu ákærurnar ekki laga- skilyrðum. Var hinn áfrýjaði dómur því ómerktur og ákær- unum vísað frá héraðsdómi. Í ákæruskjali var þess eigi getið, hvenær ákærði hefði framið brot það, sem honum var gefið að sök, og ranglega var þar greint númer á húsi því, sem bifreið hans stóð við. Þótti þetta aðfinnsluvert en eigi varða ómerkingu máls og frá- vísun frá héraðsdómi, enda gat ákærða ekki dulist, hvert ákæruefnið var. Kom og fram fullkomin vörn af hans hendi ............00.00..0sssesss ss 1002 G var ákærður fyrir brot á 2. tl. 1. mgr. 250. gr. hgl. Atferli G var talið varða við 249. gr. hgl., og var talið, að beita mætti þessu ákvæði skv. 118. gr. obl., þótt það væri ekki nefnt í ákæru, enda hafði málið verið flutt með það í huga. Sjá umboðssvik ........0.00.0.00..evseess nes 1055 Með ákæru 13. desember 1976 var höfðað opinbert mál gegn A fyrir að hafa vanrækt margsinnis á árinu 1975 að skila verðlagseftirliti með þeim hætti, sem krafist er, verðút- reikningum yfir innfluttar vörur fyrirtækis síns, tollaf- greiddar á tímabilinu 15. janúar til 22. desember og hafið sölu á þeim eða ráðstafað þeim í umboðssölu, án þess að verðlagsyfirvöld hefðu staðfest söluverð þeirra. Var þetta talið brot á nánar tilgreindum laga- og reglugerðarákvæð- um um verðlagsmál. Í héraði var A talinn hafa gerst brot- legur við ákvæði þau, sem tilgreind voru í ákæru og dæmd- ur í 30.000 króna sekt. Í dómi Hæstaréttar sagði, að í ákæru væri þess ekki getið, hve margar vörusendingar hefði verið um að ræða, hverjar þær hefðu verið, hvenær þær hefðu komið til landsins og hvenær þær hefðu verið tollafgreidd- ar. Þess hefði heldur ekki verið getið, að hverju leyti þær hefðu verið háðar verðlagseftirliti, og það hefði heldur ekki verið í ljós leitt, áður en ákæra var gefin út. Þótti ákæran reist á rannsókn, sem ekki fullnægði skilyrðum laga til málshöfðunar, og sjálf þótti ákæran ekki fullnægja lagaskilyrðum. Var héraðsdómur því ómerktur, og ákæru vísað frá héraðsdómi. A flutti mál sitt sjálfur fyrir Hæsta- rétti. Hann krafðist málsvarnarlauna sér til handa. Þeirri kröfu var eigi sinnt sbr. 139. gr. laga nr. 74/1974 .......... 1096 Í ákæru var Í ákærður fyrir brot á 102. gr. byggingarsam- þykktar Reykjavíkur nr. 39/1965. Fyrir Hæstarétti var því Efnisskrá lýst yfir af ákæruvaldsins hálfu, að þetta ákvæði ætti ekki við um brot þau, sem ákæra lyti að. Kom þetta ákvæði því ekki til álita við úrlausn sakarefnis í því máli ............ Ákærði óskaði eftir áfrýjun máls, og því var einnig áfrýjað af ákæruvaldsins hálfu til þyngingar. Skv. áfrýjunarstefnu bárust embætti ríkissaksóknara dómsgerðir í málinu með bréfi 13. október 1976, en áfrýjunarstefna var gefin út 25. janúar 1977. Með vísan til 2. mgr. 179. gr. laga nr. 74/1974 féll ríkissaksóknari frá kröfu um þyngingu refsingar og annarra viðurlaga. Ennfremur féll hann frá kröfu um sak- fellingu skv. fyrra ákæruatriði ákæruskjals .............. Álitsgerðir. Sjá mat og skoðun. Árekstur skipa. Áskorunarmál. Ávana- og fíkniefni. Sjá gæsluvarðhald. Barnaverndarmál. Barnsfaðernismál. Barnsmeðlög. Bifreiðar. A. Einkamál Árekstur varð á Kringlumýrarvegi í Reykjavík milli bifreiðar, sem ekið hafði verið inn á brautina af Sléttuvegi og síðan norður brautina, og annarrar bifreiðar, sem kom sunnan Kringlumýrarbraut rétt á eftir. Sök var skipt. Sjá skaða- bætur .......000000es sess Hestur, sem týnst hafði úr rekstri, varð fyrir bifreið á Reykja- nesbraut og slasaðist svo mikið, að aflífa varð hann á staðnum. Sjá skaðabætur .........00000.0e0. se. sn... Hinn 21. apríl 1974 laust fyrir kl. 15.50 ók G bifreiðinni Ö austur Vesturgötu í Keflavík. Í sama mund ók GE bifreiðinni R norður Túngötu inn á Vesturgötu framhjá biðskyldumerki, sem þar er, Varð þarna all harður árekstur og talsverðar skemmdir á bifreiðunum, Eigandi R-bifreiðarinnar taldi, að Ö-bifreiðinni hefði verið ekið of hratt miðað við aðstæður auk þess, sem biðskyldumerki hefðu ekki verið á réttum Bls. 1120 48 186 LXVI Efnisskrá Bls. stað lögum samkvæmt, en það var fest á húshorn. Taldi hann, að ökumaður Ö-bifreiðarinnar ætti alla sök á árekstr- inum. Hann höfðaði mál gegn eiganda Ö-bifreiðarinnar, tryggingarfélagi hennar og ríkissjóði til greiðslu bóta. Var krafan á hendur ríkissjóði á því byggð, að biðskyldumerkið hefði ekki verið á réttum stað. Talið var, að staðsetning biðskyldumerkisins hafi verið slík, að hver gætinn ökumað- ur hefði greinilega mátt veita því athygli. Ríkissjóður var því sýknaður af kröfum eiganda R-bifreiðarinnar. Ekki var heldur talið sannað, að Ö-bhifreiðinni hefði verið ekið of hratt í umrætt sínn eða á annan hátt óvarlega, en henni var ekið eftir aðalbraut. Var eigandi hennar og trygginga- félagið sýknað .................0200000000 000 246 Miðvikudaginn 12. febrúar 1975 varð árekstur á gatnamótum Grensásvegar og Miklubrautar milli bifreiðanna X og Y. Umferðarljós eru á gatnamótum þessum. S ökumaður bif- Teiðarinnar X, kvaðst hafa ekið austur Miklubraut og stöðv- að augnablik við Grensásveg, meðan umferðarljósin skiptu frá rauðu yfir á grænt. Síðan hafi hún ekið af stað en rétt í þann mund „sem hún var komin af stað á grænu ljósi hafi bifreiðinni A verið ekið í veg fyrir sig suður Grensás- veg, með þeim afleiðingum að bifreiðarnar skullu saman. Hálka hafi verið og bifreið sín runnið til á hálkunni. A, öku- maður Y-bifreiðarinnar, kvaðst hafa ekið suður Grensásveg með u.þ.b. 40 km. hraða möað við klukkustund. Um leið og hann hefði ekið inn á gatnamótin, hefði skipt á umferða- ljósunum frá grænu yfir á gult, en hann kvaðst hafa verið kominn svo langt, að hann taldi sig ekki geta stöðvað og ók því áfram. Hann kvaðst hafa litið á umferðarljósin, rétt áður en bifreiðarnar rákust saman, og hafi þá verið komið rautt ljós. S taldi A bera alla ábyrgð á árekstri þessum og krafði hann bóta. Héraðsdómur taldi, að þeim framburði S, að hún hefði ekið yfir gatnamótin á grænu ljósi, hefði ekki verið hnekkt, og ekkert fram komið um að hún hefði ekið ógætilega í umrætt sinn. Taldi dómurinn A eigi alla sök á árekstrinum og bera óskipta fébótaábyrgð á tjóni því, er af honum varð. Niðurstaða héraðsdóms var staðfest í Hæstarétti með vísan til forsendna hins áfrýjaða dóms. Tveir hæstaréttardómarar töldu, að ekki væri unnt sam- kvæmt þeim gögnum, sem við nyti í málinu, að telja ann- an málsaðilja eiga meiri sök á árekstrinum en hinn. Bæri því að dæma Á til að greiða helming tjóns S, en hinn helm- inginn skyldi hún bera sjálf .............0.0.0..0.0000... 309 Hinn 22. september 1974 varð árekstur við mót gatnanna Rjúpu- Íells og Suðurfells í Reykjavík á milli bifreiðanna RÖ og RE. Bifreiðin RÖ skemmdist, og nam viðgerðarkostnaður á Efnisskrá LXVII Bls. henni 32.257 krónum, Ö, eigandi bifreiðarinnar RÖ, krafðist þess að E, eigandi bifreiðarinnar RE, greiddi sér kostnað þennan auk 10.000 króna vegna afnotamissis. Í dómi Hæsta- réttar segir, að aðdragandi að árekstrinum sé ekki ljós. Skýrslum málsaðilja fyrir lögreglumönnum bar ekki saman og þeir höfðu ekki komið fyrir dóm. Bifreiðarnar höfðu verið færðar úr stað, áður en lögreglan kom á vettvang, svo að ekki sást af uppdrætti af vettvangi, hvar þær staðnæmd- ust eftir árekstrinum. Á uppdrætti var merktur sá staður, þar sem glerbrot lágu á götunni eftir áreksturinn, en vinstra stefnuljós RÖ að framanverðu brotnaði við áreksturinn. Staður þessi var lítið eitt norðan við miðlínu Rjúpufells, og þótti verða við það að miða, að þar hefði áreksturinn orðið. Samkvæmt því þótti í ljós leitt, að E hefði verið of innarlega á götunni, er hún beygði inn á Rjúpufell, og ekki verið alveg á hægra vegarhelmingi, þegar áreksturinn varð. Hefði E með þessu gerst brotleg við 3. málsgr. 46. gr. laga nr. 40/1968 og því átt sök á árekstrinum. Sagt var að Ö hefði borið að sýna sérstaka varúð, þegar hann kom að Suðurfelli sbr. c, lið 3. mgr. 49. gr. laga nr. 40/1968, einkum gagnvart umferð á hægri hönd, sbr. 1. mgr. 48. gr. sömu laga. Hemlaför eftir bifreið hans bentu til þess, að hann hefði ekið of hratt miðað við aðstæður. Var því talið, að hann hefði ekið of hratt miðað við aðstæður. Var því talið, að hann hefði einnig átt nokkra sök á árekstrinum. Var sök skipt þannig, að E bæri 2/3 hluta sakar og var henni gert að bæta Ö tjónið að þeim hluta. Eigi var ágreiningur um fjárhæðir ...............20000. 0000 372 Að kvöldi hins 9. september 1972 var dansleikur í félagsheimil- inu að Melum í Hörgárdal. Pilturinn I, sem þá var aðeins 16 ára og hafði því ekki ökuréttindi, bauð stúlkunni H, sem var 17 ára gömul og hafði ökuréttindi, í ökuferð á bifreið bróður síns, sem stóð fyrir utan samkomuhúsið. Hafði bróðir I leyft honum að flytja bifreiðina til á bifreiðastæð- inu við samkomuhúsið, en þá sátu þau I og H í bifreiðinni. Bróðir I neitaði því, að hann hefði leyft I að fara á bifreið- inni í ökuferðina. I ók bifreiðinni fram Hörgárdal nokkurn spöl og síðan sömu leið til baka. Á þeirri leið ók hann út af veginum og slasaðist H verulega. Hinn 8. nóvember 1972 sætti I sekt með dómsátt í sakadómi Akureyrar fyrir brot á 27. og 49. gr. umfi. svo og 259. gr. hgl. vegna slyss þessa. Hann var auk þess sviptur réttindum til að öðlast ökuleyfi um tiltekinn tíma. Upplýst var, að H hafði ekki greitt öku- gjald fyrir aksturinn. H hlaut auk tímabundinnar örorku 5% varanlega örorku vegna slyssins. Höfðaði hún mál á hendur eiganda bifreiðarinnar og I auk tryggingarfélags LXVITI Efnisskrá Bls. þess, S, sem bifreiðin var tryggð hjá. Námu endanlegar kröfur hennar alls 791.689 krónum. Þar af voru 445.998 krónur vegna atvinnutjóns og 250.000 krónur miskabætur. Í héraðsdómi sagði, að telja bæri hegðun I slíka, að hún leiddi til skaðabótaskyldu skv. alm. reglum skaðabótaréttar- ins. Á hinn bóginn bæri á það að líta, að H hefði vitað, að I hafði ekki ökuréttindi, en hún hafði sjálf ökuréttindi og nokkra reynslu í akstri bifreiðar. Þá hefði henni einnig mátt vera ljóst eftir öllum aðstæðum, að I hefði ekki beina heimild eiganda bifreiðarinnar til akstursins. Þrátt fyrir þetta hefði hún sjálfviljug farið í ökuferðina með I. Með þessu hátterni sínu yrði að telja, að hún hefði gerst með- ábyrg í gerðum I og sjálfviljug tekið á sig þá áhættu, sem því fylgdi, og þannig fyrirgert bótarétti sínum. Voru stefndu því sýknaðir af kröfum hennar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að það hefði að vísu verið óforsjálni af H að fara í ökuferð þessa með I, en þegar það væri virt, að I hafði nokkra leikni í akstri og málsatvik metin að öðrn leyti, þótti rétt, að H gæti sótt I um helming tjóns síns. Þá var tekið fram í dóminum, að eigandi bifreiðarinnar hefði falið I að færa bifreiðina til á bifreiðastæðinu, en horfið á braut, áður en því var lokið. Ákvæði 2. mgr. 69. gr. laga nr. 40/ 1968 ættu hér eigi við og bæri einnig að dæma eigandann fébótaskyldan gagnvart H skv. 3. mgr. 69. gr. laganna. Þá var tekið fram, að H gæti sótt tryggingafélagið til greiðslu Þeirra fébóta, sem hún ætti rétt á skv. 3. mgr. 70. gr. sbr. 2. mgr. 74. gr. laga nr. 40/1968. Tjón H. var metið 300.000 krónur vegna örorku og 100.000 krónur í miskabætur, en stefndu voru dæmdir til að greiða helming þeirrar fjárhæð- ar. Tveir dómarar Hæstaréttar greiddu sératkvæði og töldu, að staðfesta bæri hinn áfrýjaða dóm ..........00.00..... 484 Kona ein slasaðist í umferðarslysi. Umboðsmaður hennar tók fyrir hennar hönd við bótum vegna slyssins frá trygginga- félagi nokkru. Í kvittuninni kom fram, að ekki yrðu gerðar frekari kröfur á hendur tryggingafélaginu vegna slyssins. Í ljós var leitt, að konan hafði ekki náð fullum bata, þegar kvittunin var gefin út. Hún náði ekki fullum bata og versn- aði heldur. Krafði hún þá tryggingafélagið um frekri bætur. Félagið var sýknað af kröfum hennar, þar sem talið var, að afleiðingar slyssins hefðu ekki orðið alvarlegri í verulegum atriðum, en konan hefði mátt reikna með, þegar samið var um bæturnar. Var ekki talið, að slíkar forsendur væru brostnar fyrir samkomulaginu, að konan gæti krafið félag- ið um frekari bætur. Sjá kvittun ..........00.0.0..0..00.. 609 Í ágústmánuði 1973 ók 18 ára piltur, H, fólksbifreið áleiðis upp í Breiðholt. Veður var bjart og færi þurrt. Nyrðri akbraut Efnisskrá LXIX Bls. Breiðholtsbrautar hafði á þessum tíma verið malbikuð, en meðfram henni að sunnan lá malarvegur, sem aðallega mun hafa verið ætlaður fyrir flutningatæki. H lagði leið sína eftir þessum malarvegi upp í móti. Móts við Seljahverfi var vörubifreið ekið að nyrðri akbraut Breiðholtsbrautar inn á afleggjarann að Seljahverfi í veg fyrir bifreið H. H heml- aði bifreiðinni en hún rann áfram, skall á afturhjól vöru- bifreiðarinnar og skemmdist mikið. Bifreiðin var húftryggð hjá S og krafði eigandi bifreiðarinnar, HK, S um viðgerðar- kostnaðinn, að fráðreginni sjálfsáhættu 5.000 krónum. S neitaði að greiða bætur, þar sem það taldi, að ökumaður fólksbifreiðarinnar hefði sýnt af sér stórkostlega óvarkárni í umrætt sinn. Hemlaför fólksbifreiðarinnar reyndust 50 metrar. Það var talið benda til þess, að H hefði ekið með allt of miklum hraða. Þegar hins vegar voru virtar skýrslur vitna um ökuhraðann, einkum ökumanns, sem hafði ekið samhliða fólksbifreiðinni, og haft í huga, að vegurinn lá um opið svæði, þar sem útsýni virðist hafa verið gott, og þess lokt gætt, að vörubifreiðinni var beygt til hægri þvert yfir þá akbraut, sem fólksbifreðin fór, þótti varhuga- vert að telja sannað, að tjónið á fólksbifreiðinni hefði orðið fyrir stórkostlegt gáleysi ökumanns hennar. Var S því dæmt til að greiða kröfu HK ..............0..00.0.000... 884 B. Opinber mál. J var handtekinn kl. 02.20 um nótt grunaður um ölvun við akst- ur. Lögreglumenn töldu lítilsháttar áfengislykt hafa verið af andardrætti hans. Hann var látinn gangast undir öndun- arsýnispróf er sýndi 3. til 4. stig. Blóðsýni, sem tekið var úr J reyndist við rannsókn innihalda 0,75%, alkahólmagn. J kvað sig minna að hann hefði drukkið eitt glas af portvíni, áður en hann ók bifreiðinni um nóttina, en kvaðst ekki hafa neytt annars áfengis fyrr um daginn eða daginn áður. J var talinn hafa gert sekur um ölvun við akstur, og var refsing hans ákveðin 15 daga varðhald. Hann var sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða .. 69 Tilkynnt var til lögreglunnar í Reykjavík um fjarskiptastöð, að grunur léki á, að ökumaður bifreiðar einnar væri undir áhrifum áfengis. Lögreglumenn fundu bifreiðina við veit- ingahúsið Klúbbinn. Vél bifreiðarinnar var sjóðandi heit og kveikjuláslyklar stóðu í kveikjulásnum. Þrír menn voru í bifreiðinni, og sá fjórði stóð við hana. Hafði hann ekið bif- reiðinni til Nauthólsvíkur um kvöldið og þaðan að Klúbbn- um. Lögreglumennirnir töldu mann þennan, H, greinilega undir áhrifum áfengis og fluttu hann á lögreglustöðina. Honum var tekið blóð, og reyndist alkohólmagn í því 1,56%. LXX Efnisskrá Bls. H kvaðst hafa drukkið tvo sopa af Martini um kl. 19.30 um kvöldið, eða um 15 mínútum, áður en hann ók til Naut- hó.lsvíkur. Annað áfengi kvaðst hann ekki hafa drukkið Þennan dag, fyrr en hann kom að Klúbbnum, og ekki hefði hann fundið til áfengisáhrifa við aksturinn. Þrátt fyrir neitun H, var hann talinn hafa gerst sekur um ölvun við akstur, Refsing hans var ákveðin 15 daga varðhald, og hann sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða. Í héraðsdómi hafði H verið dæmdur til að greiða 60.000 króna sekt til ríkissjóðs .................... 72 Kvöld eitt í ágústmánuði 1975 voru fjórir lögregluþjónar staddir við gatnamót Dragháls og Suðurlandsvegar. Sáu þeir þá bif- reiðina R koma austur Suðurlandsveg. Telja þrír þeirra, að bifreiðinni hafi verið ekið með yfir 100 km hraða en einn þeirra telur, að hraðinn hafi ekki verið undir 80— 100 km. miðað við klukkustund, er bifreiðin fór fram hjá þeim. Þeir veittu bifreiðinni eftirför og kemur fram í framburði þeirra, að lögreglubifreiðinni hafi verið ekið með yfir 100 km. hraða, en samt hafi dregið í sundur. Hvarf bifreiðin sjónum þeirra. Litlu síðar hittu þeir ökumann bifreiðarinnar, sem þá var farþegi í annarri bifreið. Hann neitaði því, að hann hefði ekið með ólöglegum hraða. Hann neitaði því ennfrem- ur að hafa veitt athygli stöðvunarmerki lögregluþjónanna, en þeir kváðust hafa gefið honum stöðvunarmerki, er hann ók fram hjá þeim. Ökumaðurinn G, kvaðst telja, að hraði bifreiðar sinnar hafi numið 70--80 km. miðað við klukku- stund á leið austur Suðurlandsbraut. Talið var, að G hefði gerst brotlegur við 3. mgr. 38. gr. sbr. 80. gr. umferðarlaga nr. 40/1968, með því að sinna ekki stöðvunarmerki lögreglu- manns. Fyrir Hæstarétt var lögð álitsgerð Þorvalds Skúla- sonar eðlisfræðings um mat á óvissu í ágiskunum lögreglu- þjóna á hraða bifreiðarinnar R. Fram kom, að hámarks- hraði á Suðurlandsvegi frá Selási í Reykjavík var 80 km. á klukkustund, en almennur hámarkshraði í Reykjavík 45 km. Talið, að vætti lögreglumanna, sem eigi hefði verið hnekkt með öðrum gögnum málsins, hafi falið í sér nægar sannanir fyrir því, að G hefði ekið bifreiðinni R hraðar en lög leyfa. Varðaði þetta brot hans við 1. og 2. mgr. sbr. 4. mgr. 50. gr. umfl. sbr. 1. gr. laga nr. 16/1977 um breytingu á þeim lögum sbr. 80. gr. umfl. Refsing G var með hliðsjón af TT. gr. hgl. ákveðin 40.000 króna sekt og vararefsing varðhald 5 daga. Hann var sviftur ökuréttindum í 3 mán- UðI ......00.000.000ee sess 433 Þ ók bifreið án ökuskírteinis og undir áhrifum áfengis í maí 1976. 7. ágúst s.á. ók hann bifreið ökuréttindalaus. Þ hafði með dómi 13. maí 1970 verið dæmdur í 10 daga varðhald Efnisskrá LXXI Bls, og sviptur ökuleyfi í eitt ár frá dómsbirtingu fyrir brot gegn áfengis og umferðalögum. Héraðsdómur taldi, að þar sem meira en 5 ár væru liðin frá birtingu dóms þessa, Þegar þau brot voru framin, sem áður er lýst, ætti dómur- inn ekki að hafa ítrekunaráhrif við ákvörðun viðurlaga í málinu skv. 71. gr. alm. hgl. Var Þ dæmdur til að greiða 60.000 kr. í sekt til ríkissjóðs, en vararefsing ákveðin 20 daga varðhald. Þ var sviptur ökuréttindum í tvö ár. Fyrir Hæstarétti var upplýst að varðhaldsrefsingu þeirri, sem Þ sætti með dóminum 13. maí 1970, hefði verið breytt 6. októ- ber 1971 í 8.000 kr. sekt með náðun. Dómur þessi hafði því ítrekunaráhrif á brot það, sem S var gefið að sök í máli því, sem hér er um fjallað. Þ var dæmdur í 20 daga varðhald og sviptur ökuleyfi ævilangt frá 9. júlí 1976 að telja .......... 815 K var sóttur til saka fyrir eftirtalin brot: 1. Síðla kvölds 21. júlí 1976 ók K bifreið sinni ölvaður um götur í Keflavík. Sjónarvottur taldi, að hann hefði ekið á mannlausa bifreið. Engar skemmdir sáust á Þbifreiðunum, en sjá mátti, að komið hafði verið við gúmí á framhöggv- ara bifreiðar þeirrar, sem talið var, að K hefði ekið á. Magn alkóhóls í blóði K var 1,61%. Í ákæru var K gefið að. sök að hafa gerst brotlegur við 2. sbr. 4. mgr. 25. gr., 1. mgr." 26. gr., 1. mgr. 37. gr., 1. mgr. 41. gr., sbr. 80. gr. umfl. nr. 40/1968, sbr. lög nr. 54/1976, og 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. áfl. nr. 82/1969. Héraðsdómari taldi hann hafa gerst brot- legan við 2. mgr. sbr. 4. mgr. umfi. og 1. mgr. 24. gr. áfi., en sýknaði hann af ákæru um brot á 1. mgr. 26. gr., 1. mgr. 37. gr. og 1. mgr. 41. gr. umfi. Í Hæstarétti var héraðsdóm- ur staðfestur um þetta efni, að því undanskildu, að akstur K á hina mannlausu bifreið varðaði eingöngu við 1. mgr. 37. gr. sbr. 80. gr, umfl., sbr. 1. gr. laga nr. 54/1976, en 1. mgr. 37. gr. tæmdi sök, eins og hér stæði á. 2. Aðfararnótt 6. júní 1976 ók K undir áhrifum áfengis bif- reið sinni frá Reykjavík til Keflavíkur, þar sem lögreglan stöðvaði hann. Magn áfengis í blóði hans reyndist vera 1,91%0. Bifreiðin reyndist í ófullnægjandi eða óhæfu ástandi. Brot hans var talið varða við 2 .mgr., sbr. 4. málsgr. 25. gr., 2. mgr. 26. gr., sbr. 80. gr. umferðalaga og 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. áfengislaga 3. Aðfararnótt 14. maí 1976 ók K bifreið sinni undir áhrifum áfengis um götur í Keflavík. Hann viðurkenndi, að hann hefði ekið bifreiðinni að undangenginni áfengisneyslu. Áfengismagn í blóði hans mældist 2,01%. Ákærði var talinn hafa gerst sekur um brot gegn 2. mgr. sbr. 4. mgr. 25. gr. sbr. 80. gr. umfi. og 1. mgr. 24. gr. sbr. 45. gr. áfengislaga. 4. K hafði ennfremur gerst sekur um brot gegn 217. og 218. LXXKII Efnisskrá Bls. gr. hegningarlaga. Hann var dæmdur í fangelsi í 6 mánuði og sviftur ökuleyfi í 3 ár. Áður en dómur gekk í Hæsta- rétti, hafði K sætt ökuleyfissviptingu í 2 ár frá 23. ágúst 1976. Var hann því til viðbótar þessum 2 árum sviptur ökuleyfi í eitt ár frá birtingu hæstaréttardóms. Sjá enn- fremur líkamsárás ...........2.000000 000. sn 979 Klukkan rúmlega 5 sunnnuðagsmorguninn 30. nóvember 1975 komu lögregluþjónar að fólksbifreið, sem stóð við hús í Reykjavík. Vél bifreiðarinnar var í gangi og bifreiðin ólæst. Við athugun kom í ljós, að í aftursæti hennar lá Þ, eigandi bifreiðarinnar, og var ölvaður. Hann kvaðst hafa gangsett bifreiðina til að halda á sér hita, þar sem hann hefði hvergi fengið húsaskjól um nóttina. Kalt var í veðri, norðanrok og 6—-8 stiga frost, en Þ í þunnum klæðum. Hann kvaðst hafa skilið bifreiðina þarna eftir kvöldið áður, áður en hann hóf vindrykkju, og ekki ekið henni neitt síðan. Í héraðsdómi sagði, að gangsetning bifreiðar yrði að teljast þáttur í akstri hennar, og hefði Þ því gerst brotlegur við 2. mgr. sbr. 3. mgr. 25. gr. umfl. og 1. mgr. 24. gr. áfl. Var honum dæmd refsing og hann sviptur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða. Í dómi Hæstaréttar sagði, að Þ hefði staðfastlega haldið því fram, að fyrir sér hefði ekki vakað að aka bifreiðinni, heldur hefði hann leitað svefn- skjóls í henni. Fengi þessi frásögn stoð í gögnum máls. Eins og hér stæði á, yrði Þ ekki refsað fyrir að reyna að aka bifreiðinni, sbr. 25. og 80. gr. laga nr. 40/1968, með því að setja vél hennar í gang. Var hann sýknaður af kröfum ákæruvalds í málinu ...........00.2000000 00 nn 0. 1002 Drengur varð undi bifreið og beið bana. Sjá manndráp af gáleysi ..........0000.0000 enn 1113 Hinn 6. febrúar 1976 kl. 08.30 var lögreglunni í Stykkishólmi til- kynnt um, að bifreiðin R væri í akstri um bæinn og að lík- indum væri ökumaðurinn ölvaður. Lögreglumenn fóru að sinna þessu. Þeir sáu bifreiðina, þar sem henni var ekið að félagsheimilinu. Þegar þangað kom, var ökumaðurinn, S, farinn út úr bifreiðinni en stóð við húsið. Þeir höfðu tal af honum og segja hann hafa borið greinileg merki ölvunar. Hann kvaðst hafa verið við akstur bifreiðarinnar skömmu áður og hafa ekið frá tilteknum stað í þorpinu að félags- heimilinu. Alkóhólmagn í blóði hans reyndist vera 1.93%0. Hann kvaðst hafa drukkið áfengi, eftir að akstrinum lauk, en neitaði eindregið, að hann hefði verið undir áhrifum áfengis, þegar hann ók að félagsheimilinu. S var ákærður fyrir ölvun við akstur, og þótti brot hans sannað með niður- stöðum alkóhólrannsóknar, framburðum vitna, og öðrum gögnum máls. Var S dæmdur í 50.000 króna sekt og svipt- Efnisskrá LXXIII Bls. ur ökuleyfi í eitt ár. Sjá lögskýring .........00000000..... 1167 G var úkærður fyrir að hafa ekið bifreið tvívegis undir áhrifum áfengis Í Færeyjum. Í fyrra sinnið föstuðaginn 25. október 1974 frá dvalarstað sínum í S að húsi í R og skömmu síðar frá því húsi nokkurn spöl, en akstrinum lauk með því, að bifreiðin festist í skurði. Í síðara skiptið fyrir að hafa að- fararnótt laugardagsins 8. febrúar 1975 ekið gegnum þorpið G. Endaði sá akstur með ákeyrslu á aðra bifreið, sem var kyrrstæð og mannlaus. Þá var G ákærður fyrir að hverfa á brott í síðara skiptið, án þess að gera viðeigandi ráðstaf- anir vegna árekstursins. G neitaði að hafa ekið bifreið í umrædd skifti. Eigi þótti loku fyrir það skotið, að annar maður hefði ekið bifreiðinni í fyrra sinnið, og var G sýkn- aður af ákærunni, að því er varðaði fyrri ákæruliðinn. Aftur á móti þótti sannað með framburði vitna og öðrum gögnum, að hann hefði ekið bifreið sinni ölvaður Í síðara sinnið, eins og lýst var í ákæru, og að hann hefði horfið af vettvangi eftir árekstur, án þess að gera viðeigandi ráð- stafanir. Við ákvörðun refsingar og ökuleyfissviftingar var höfð hliðsjón af viðeigandi löggjöf í Færeyjum sbr. 2. mgr. 8. gr. hgl. Refsing E var :kveðin 85.000 kr. sekt í ríkissjóð. Hann var sviftur ökuleyfi ævilangt ................220.... 1178 Birting laga og stjórnvaldafyrirmæla. Birting stefnu. Bjarglaun. Björgun. Blóðsýni. Blóð tekið úr manni til ákvörðunar vínandamagns 69, 72, 815, 979, 1002, 1167, 1178 Botnvörpuveiðar. Sjá fiskveiðabrot. Brot í opinberu starfi. Búfjárrækt. Byggingameistarar. Byggingarsambykki Reykjavíkur. Með ákæru 8. mars 1973 var höfðað mál gegn Í húsasmíðameist- ara fyrir að hafa gerst sekur um brot á byggingarsam- XXIV Efnisskrá eg, i tak þykkt Reykjavíkur með því sem húsameistari húsanna nr. 2—20 við Dvergabakka í Reykjavík, sem eru Þriggja hæða samþyggð sambýlishús byggð 1967 og síðar, að haga svo gerð svalahandriða, að mikil slysahætta stafaði af, einkum Vegna láréttra banda (þversláa), sem verulegt opið bil er á milli og hafa lengra bil milli lóðréttra rimla en 15 cm. Hefði hann gengið frá handriðunum, sem eingöngu eru úr viði á árunum 1969—1970 og eigi sinnt ítrekuðum fyrirmæl- um byggingafulltrúa um úrbætur. Var Í talinn hafa gerst brotlegur við tiltekin ákvæði byggingarsamþykktar Reykja- víkur nr. 39/1965, sbr. lög nr. 61/1944. Mjög ítarleg rann- sókn fór fram í máli þessu. Öryggiseftirlit ríkisins og dóm- kvaddir matsmenn skiluðu álitsgerð. Leitt var í ljós, að til- greindur byggingafræðingur hafði gert aðalteikningar af húsunum, og sýndu teikningarnar svalahandrið húsanna. Lét byggingafræðingurinn í ljós það álit, að handriðin ættu að vera eins og aðalteikningarnar bæru með sér. Hann sendi byggingarnefnd Reykjavíkur teikningarnar, sem sam- þykkti þær athugasemdalaust 10. ágúst 1967. Sérteikning- ar af svalahandriðunum voru ekki gerðar, enda lýsti bygg- ingarfulltrúi Reykjavíkurborgar yfir því, að alls ekki væri venja að „heimta slíkar teikningar fyrir bygginganefnd og ekki samhliða húsunum“. Heimilt væri þó að krefjast slíkra uppdrátta samkvæmt 7. gr. byggingarsamþykktar Reykja- víkur. Húsin voru steypt í þrem áföngum, og ráða mátti af gögnum máls, að vorið 1969 hefði svalahandrið verið sett upp á húsunum nr. 10—-20 og 20. ágúst 1970 hafi svalahand- rið ekki verið komin á húsin nr. 2-8. Í dómi Hæstaréttar sagði, að við gerð handriðanna hefði Í farið eftir teikninp- um, sem samþykktar höfðu verið af byggingarnefnd Reykjavíkur 10. ágúst 1967. Hafði hann lokið gerð þeirra við húsin nr. 10—20 við Dvergabakka, áður en honum barst bréf byggingarfulltrúa 10. júlí 1970, þar sem sagði, að gerð handriðanna samrýmdist ekki ákvæðum tiltekinnar greinar byggingarsamþykktar Reykjavíkur, og lagt var fyrir hann að bæta þar um, svo að slysahætta stafaði ekki af. Ekki var þó sagt í hverju þessi slysahætta væri fólgin. Nokkrar bréfaskriftir fóru síðan á milli byggingarfulltrúans og Í, en byggingarfulltrúinn ritaði Í bréf 26. október 1970, þar sem Var ítrekuð krafa um sérteikningar af svalahandriðum og auk þess krafist, að á sérteikningum yrði gerð grein fyrir stífleika og festingum handriða. Að auki var þess getið, að í svölunum væru ekki lóðréttir rimlar og telji byggingarnefnd, að af þeim stafi hætta og verði að ráða bót á því. Af rannsókn máls varð ekki ráðið, hvenær smíði handriðanna var að fullu lokið og varð ekki fullyrt um það, Bls. Efnisskrá LEKV Bls hvort einhverju hafi verið ólokið af henni, þegar Í barst þetta bréf byggingarfulltrúa, Var ekki talið sannað, að Í hefði gerst sekur um brot á þeim ákvæðum byggingarsam- þykktar Reykjavíkur, sem hann var ákærður fyrir. Hann var því sýknaður í Hæstarétti af kröfum ákæruvalds í mál- inu. Í héraði hafði Í verið talinn hafa gerst brotlegur við sum þau ákvæði, sem í ákæru greindi, en refsing hans látin falla niður .......0....000.. s.n err 1120 Bæjarstjórnarkosningar. Sjá kosningarréttur. Börn. Sjá og umgengnisréttur. Maður, H, og kona, K, eignuðust saman dóttur, J, fæðda 1972. Þau tóku upp sambúð í maí það ár og bjuggu fyrst hér á landi, en fluttust til Bandaríkjanna árið 1974. K veiktist og fór heim til Íslands 1975 en skildi dóttur sína eftir. Hinn 11. desember það ár sótti hún dóttur sína til Bandaríkjanna og flutti til Reykjavíkur, þar sem K hefur dvalist síðan á heimili foreldra sinna. H kom til Reykjavíkur skömmu síð- ar og hófst handa um að reyna að fá forræði dóttur sinnar, en til vara umgengnisrétt við hana. Hann leitaði til dóms- málaráðuneytisins í þessu skyni og ráðuneytið leitaði um- sagnar barnaverndarnefndar Reykjavíkur og Barnavernd- arráðs Íslands, sem mæltu ekki með breytingu á forræði. Tilkynnti dómsmálaráðuneytið H 21. október 1976, að ráðu- neytið teldi rétt á grundvelli umsagnanna, að móðirin hefði áfram forræði barnsins. H höfðaði þá mál á hendur K og krafðist þess, að viðurkenndur yrði með dómi réttur sinn til umgengni við barnið, en K krafðist þess, að synjað yrði um slíka viðurkenningu. Meðan á rekstri málsins stóð, krafðist H þess, að héraðsdómarinn útnefndi tvo sérfróða og óvilhalla menn til að kanna hagi aðila málsins og barns þeirra og segja álit sitt á tilteknum atriðum. Féll úrskurður héraðsdómara á þá leið, að rétt væri að taka þessa kröfu H til greina með tilteknum skilyrðum. K kærði úrskurðinn til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að í kærumáli þessu yrði ekki leyst úr því, hvort faðir óskilgetins barns gæti átt lögverndaðan rétt til umgengni við það, þótt eigi nyti við beinnar lagaheimildar til þess. Jafnvel þótt á þá skoðun yrði fallist, að slíkum rétti gæti verið til að dreifa, yrði þó að telja, með sérstakri hliðsjón af ákvæðum 47. gr. og niðurlagi 48. gr. laga nr. 60/1972, sem væru einu ákvæði settra laga, er lúta að umgengnisrétti, að dómsmálaráðu- neyti ætti að skera til fullnustu úr ágreiningi um umgengn- isrétt í einstöku tilvikum, þó með þeim takmörkunum, sem leiða af 60. gr. stjórnarskrár. Samkvæmt þessu var það LXXVI Efnisskrá ekki talið bera undir dómstóla, hvað sem liði að öðru leyti reglum um umgengnisrétt, að skera úr því, hvort viður- kenna bæri eða synja ætti varnaraðila um umgengnisrétt við dóttur sína vegna sérstakra ástæðna er varða málsaðila eða barn þeirra. Af þessu leiddi, að hin umbeðna dómkvaðn- ing gæti eigi haft þýðingu fyrir úrslit málsins í því horfi, sem það hefði verið lagt fyrir dómstóla. Var hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og kröfu varnaraðila um dóm- kvaðningu matsmanna synjað ............2.000000000.... Ágreiningur um forræði barna. Sjá frávísun .................. Dagsektir. Dánarbú. Sjá skiptamál. Dánarbætur. Sjá skaðabætur. Dómarar. Sjá réttarfarsvítur og sératkvæði. 1. Dómarar í Hæstarétti: Mál dæmt af þremur hæstaréttardómurum 1, 5, 12, 48, 55, 58, 69, 72, 78, 88, 117, 120, 157, 164, 177, 180, 181, 205, 246, 284, 306, 344, 429, 432, 432, 433, 433, 460, 467, 501, 535, 559, 559, 560, 628, 763, 763, 764, 764, 765, 765, 766, 766, 815, 819, 869, 877, 923, 926, 931, 936, 962, 962, 963, 963, 1002, 1021, 1026, 1028, 1031, 1033, 1036, 1039, 1042, 1096, 1100, 1112, 1120, 1167, 1178, 1198, 1207, 1244, 1246, 1247, 1247, 1254, 1255, 1256, 1277, 1280, 1313, Varaðómari dæmir mál í Hæstarétti 27, 126, 299, 372, 379, 387, 414, 693, 738, 903, 912, 1173, 1283, 2. Samdómendur í héraði: Aukadómþing Bæjarþing 15, 263, 309, 387, 504, 563, 593, 738, 782, STT, 947, Félagsdómur ..................20000 0000 Landamerkjaðómur .....................0 s.n ns Lögmannafélag Íslands ..................0000.. 0000. Merkjaðómur ..................000.000 00 Sakadómur ................2.00.0v0 sr 34, 325, 678, Siglingaðómur ...............220200.0 00 ess Sjó- og verslunardómur 255, 344, 379, 628, 722, 731, 754, 964, 1071, Verðlagsdómur ..................000.. 000 nn Þrír sakadómarar dæma mál í héraði skv. heimild í 3. mgr. 5. gr. laga nr. 74/1974 .................0200 000 Fundið að því að héraðsdómari „er sat sem dómsformaður í sjó- og verslunarðómi, þegar mál var dæmt, kvaddi til dómsetu sem meðdómanda héraðsdómara úr öðru lögsagnarum- Bls 439 1328 1316 1322 514 855 1120 1207 1046 1086 1096 325 Efnisskrá LXXVIT dæmi, sem sjálfur hefði orðið að dæma málið með sjó- og verslunardómsmönnum, ef málið hefði borið undir hanr. Var þetta andstætt ákvæðum 201. gr. laga nr. 85/1936 .... Fundið að því, að dómsformaður í sjó- og verzlunardómi skipaði einn dóm, þegar aðilar og vitni komu fyrir dóm .......... 3. Sératkvæði: Í Hæstarétti 15, 105, 126, 166, 186, 210, 293, 309, 387, 414, 439, 447, 484, 563, 609, 659, 693, 716, 719, 772, 893, 1186, 1225, Í héraði ..........0.0000. eens 255, 4. Dómara ekki getið í héraðsdómi 69, 159, 225, 484, 514, 659, 7122, 131, 738, 920, 1007, 1014, 1028, 1244, 5. Setudómarar í héraði 210, 659, 672, 678, 1060, 6. Vanhæfi dómara: Þ, aðalfulltrúa yfirsakadómara í Reykjavík, var falin rannsókn opinbers máls. Meðan á rannsókn málsins stóð, krafðist sjálfvalinn réttargæslumaður sakbornings, að Þ fulltrúi viki sæti sem dómari í málinu og jafnframt, að úrskurðað yrði, að yfirsakadómari væri vanhæfur til að vinna að málinu eða að láta vinna að því. Lögmaðurinn rökstuddi kröfu sína um, að fulltrúinn viki sæti með því, að hann hefði brotið reglur um meðferð opinberra mála í sambandi við rannsóknina. Að því er yfirsakadómara snerti, rökstuddi hann kröfu sína með því, að, yfirsakadómarinn hefði sent ríkissaksóknara og stjórn Lögmannafélags Íslands bréf, sem yrði að skoða sem kæru yfirsakadómara á hendur sér vegna meintra refsiverðra réttarbrota. Þ aðalfulltrúi kvað upp úrskurð á þá leið, að kröfur réttargæslumannsins fyrir hönd sakbornings yrðu ekki teknar til greina. Varnaraðili kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, að fengnu leyfi ríkis- saksóknara sbr. 171. gr. laga nr. 74/1974 og hafði upp sömu kröfur, og í héraði. Í dómi Hæstaréttar sagði, að krafa varnaraðila varðandi vanhæfi yfirsakadómara yrði ekki úr- skurðuð af fulltrúa hans sbr. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1974 og 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Úrskurður um það atriði skipti máli um hæfi Þ aðalfulltrúa til að halda áfram dóms- rannsókn í málinu, sbr. síðastnefnt ákvæði laga nr. 74/1974 og 3. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Af þessum ástæðum yrði ekki hjá því komist að ómerkja hinn kærða úrskurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppkvaðn- ingar úrskurðar að nýju. Tekið var fram, að eðlilegast hefði verið, ef varnaraðili hygðist krefjast þess, að yfirsaka- dómari viki dómarasæti, að hann hefði leitað sjálfstæðs- úrskurðar um það .......00000000 e.s enss ss Þrír aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi viki sæti í máli vegna vanhæfis. J, fulltrúi skipta- ráðanda, fór með málið í skiptaréttinum. Féll úrskurður Bls. 379 1071 1283 138 1302 1283 58 LEXXVIII Efnisskrá Bls hans á þann veg, að krafan var eigi tekin til greina. Sókn- araðilar kærðu úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að samkvæmt 2. mgr, 37. gr. laga nr. 85/1936 skuli dómari úrskurða sjálfur, hvort hann víki sæti í máli. Hefði fulltrúa hans því eigi verið rétt að leggja úrskurð á slíka kröfu, þótt hann færi með málið að öðru leyti. Þótti því verða að ómerkja ex officio hinn kærða úr- skurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppkvaðningar úrskurðar að nýju .........00000000... 88 P, sjálfvalinn réttargæslumaður sakbornings, B, krafðist þess, að yfirsakadómarinn í Reykjavík, skyldi talinn vanhæfur til að vinna eða láta vinna að rannsókn, sem beindist að B. Hann krafðist þess jafnframt, að Þ, aðalfulltrúi yfirsaka- dómara, viki sæti sem rannsóknardómari í málinu. Yfir- sakadómari ákvað með hliðsjón af 2. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1974, sbr. 2. mgr. 37. gr. laga 85/1936, að kröfur lög- mannsins yrðu teknar til úrskurðar í tvennu lagi. Tók hann fyrst til úrskurðar kröfur B um, að yfirsakadómari viki sæti. Kröfu þessa rökstuddi P með því, að yfirsakadómari hefði sent ríkissaksóknara og stjórn Lögmannafélags Ís- lands bréf, sem yrði að skoða sem kæru yfirsakadómara á hendur sér vegna meintra refsiverðra réttarbrota sinna. Yfirsakadómari taldi engin rök til að telja aðgerðir sínar varða vanhæfi, og var krafa P því eigi tekin til greina. P kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að ekki hefði verið sýnt fram á, að yfirsakadómari hefði aðhafst neitt það, er gerði hann vanhæfan í máli þessu. Var hinn kærði úrskurður því staðfestur. Tekið var fram, að kæran væri að ófyrirsynju ..........0.000000.0.. 117 Sjálfvalinn réttargæslumaður sakaðs manns krafðist þess, að fulltrúi yfirsakadómara, er fór með rannsókn málsins viki sæti, þar sem hann hefði brotið reglur um meðferð opin- berra mála. Fulltrúinn kvað upp úrskurð, þar sem kröfunni var synjað. Úrskurðurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ..................2200000 0. nennt 205 Þrír aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi, bæjarfógetinn í Vestmannaeyjum, viki sæti í máli vegna vanhæfis. Studdu þeir kröfu sína þeim rökum, að ekkja hins látna hefði fengið leyfi til setu í óskiptu búi, án þess að slík leyfisveiting hefði verið heimil, Kom fram, að fulltrúi fyrrverandi bæjarfógeta hafði gefið út leyfi þetta. Þá var því haldið fram, að bæjarfógetaembættið hefði tekið afstöðu til dánarbúsins með þinglýsingu á afsali og skulda- bréfi andstætt réttindum sóknaraðilja og einnig tekið afstöðu til dánarbúsins með skráningu tiltekins hlutafélags. Skiptaráðandi hratt kröfu þessari með úrskurði, sem var Efnisskrá LXKIX kærður til Hæstaréttar, er staðfesti úrskurðinn að niður- stöðu til. Sagði í dómi Hæstaréttar, að gögn máls bæru ekki með sér, að skiptaráðandinn væri vanhæfur til að fram- kvæma skipti á dánarbúinu .............2.00 000... 000... H höfðaði skaðabótabál gegn S vegna galla á húsi. Samkvæmt gögnum máls hafði annar samdómenda skoðað rör í kjall- ara húss þess, sem málið varðaði, rétt áður en H fluttist í húsið. Samdómandinn var formaður hlutafélags, sem hafði leyst af hendi viðgerð á pípulögn í húsi þessu. Var reikningur frá hlutafélaginu meðal gagna máls. Hlaut dómurinn að taka afstöðu til reikningsins við úrlausn máls- ins, eins og það bar að. Tengsl samdómarans við sakarefnið voru þess konar, að hann mátti eigi gegna dómarastarfi í málinu, sbr. 7. tl. 36. gr. eml. Af þeim sökum var og óhjá- kvæmilegt að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og málsmeðferð í héraði frá og með þinghaldi tiltekinn dag, er samdómand- inn tók sæti í dóminum og vísa málinu heim í hérað til lög- legrar málsmeðferðar og dómsálagningar ................ 7. Ýmis atriði: Að því fundið, að í gæsluvarðhaldsúrskurði var ekki greint við hvaða refsiákvæði væri líklegt, að brot varnaraðila varðaði, en slíkt var talið nauðsynlegt, þegar meta skal lagaforsend- ur fyrir gæsluvarðhaldi, sbr. 65. gr. stjórnarskrárinnar og 1. tl. 69. gr. laga nr. 74/1974 .............020000 00. Fundið að því í dómi Hæstaréttar að málsatvikalýsingu væri áfátt í gæsluvarðhaldsúrskurði ...........2.0.0000..00.0.0.. Það var talið andstætt 65. gr. stjórnarskrárinnar, að sakaður maður var ekki leiddur fyrir dómara, áður en hann var úrskurðaður í gæsluvarðhald. Þá var það talið athugavert við rannsókn máls, að ýmsir þeir, er gáfu skýrslur fyrir lög- reglu, staðfestu skýrslur sínar fyrir dómi, án þess að þeir væru prófaðir sjálfstætt um sakarefni .................... Varnaraðili sem kærði gæsluvarðhaldsúrskurð til Hæstaréttar krafðist þess að héraðsdómari og rannsóknarlögregla yrðu vítt fyrir ranga málsmeðferð og rannsóknaraðferðir. Í dómi Hæstaréttar sagði, að engir þeir annmarkar væru á hinum kærða úrskurði og málsmeðferð fyrir dómi að vítum varðaði, en eigi yrði fjallað um kröfu varnaraðila um vítur að öðru leyti í þessu kærumáli .............0...00.00.0.... Mál var þingfest 19. mars 1971. Dómari veitti umboðsmanni stefnda frest og síðan fjölmarga framhaldsfresti til að gera kröfur og rita greinargerð um málsatvik, uns loks kom fram greinargerð af hans hendi 27. mars 1972. Talið, að frestveitingar þessar væru úr hófi fram og andstæðar ákvæðum 106. gr. sbr. 2. mgr. 105. gr. laga nr. 85/1936 .... Mál var höfðað fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu birtri Bls. 947 180 225 306 379 LEXX Efnisskrá Bls. 25. nóvember 1966, en það var eigi tekið til munnlegs flutnings og dóms fyrr en 15. maí 1975. Í dómi Hæstaréttar segir, að á bæjarþingi Reykjavíkur 31. október 1967 sé bók- að, að lögmenn aðilja telji gagnasöfnun lokið í málinu og dagur til munnlegs málflutnings verði ákveðinn síðar. Mál- ið hafði næst verið tekið fyrir á bæjarþinginu 7. apríl 1975 af dómara þeim, sem kvað upp héraðsdóminn og hafði engin skýring komið fram á þessum drætti, sem þótti mjög vítaverður ..........20000000000 sess 460 Athugavert þótti, að vitni, þar á meðal skriftarsérfræðingur, höfðu ekki verið kvödd fyrir dóm við rannsókn opinbers Máls .......0000 sons 546 Að því var fundið að sakborningi, sem úrskurðaður var í gæslu- varðhald, voru ekki kynnt ákvæði 1. mgr. TT. gr. laga nr. 74/1974, er hann kom fyrir dóm, og honum var eigi heldur veittur kostur á að fá sér skipaðan verjanda eftir upp- kvaðningu úrskurðarins sbr. 80. gr. og 1. mgr. 81. gr. sömu laga ........00.00000eeesseenn ss 560 Varnaraðila var veittur frestur og framhaldsfrestur alls 11 sinnum til að rita greinargerð sína í bæjarþingsmáli einu, uns hún loks var lögð fram á bæjarþingi. Þær frestveiting- ar Voru taldar ríflegri en rétt var skv. ákvæðum 106. gr. Málið var upphaflega dómtekið á bæjarþingi 3. mars 1978, er varnaraðili sótti ekki þing. Málið var þó tekið fyrir að nýju á bæjarþingi 16. maí s. á. og gögn lögð fram af hendi sóknaraðila, en málið því næst flutt munnlega og dómtekið að nýju. Voru ástæður fyrir þessari endurupptöku málsins ekki greindar sérstaklega í þingbók. Var að þessu fundið í dómi Hæstaréttar ............2.0.0000.00e neee 936 Það þótti athugavert, að héraðsdómsstefna var eigi svo skilrík sem skyldi. Dómsformaður hafði ekki kvatt samdómendur til dómsetu, fyrr en gagnsöfnun var lokið og ekki var sýni- legt, að dómarar hefðu farið á vettvang til að kynna sér galla á húseign, sem málssóknin varðaði ..........0.000... 947 Opinbert mál var höfðað á hendur K með tveim ákæruskjölum. Sætti annað málið sókn og vörn fyrir dómi sbr. 130. gr. obl. nr, 74/1974. Var það munnlega flutt í sakadómi 23. júní 1977 og dómtekið sama dag. Mál skv. hinni ákærunni, sem var dagsett síðar, sætti eigi meðferð skv. 130. gr. Var skrifleg vörn í því máli lögð fram í sakadómi 30. júní 1977 sbr. 123. gr. og 1. mgr. 135. gr. obl. og það dómtekið jafn- framt því, að málin voru þá sameinuð. Talið var, að réttast hefði verið að sameina þessi mál fyrir málflutninginn og láta hann fara fram í einu lagi skv. áðurnefndri 130. gr... 979 Mál var höfðað með stefnu birtri 27. nóvember 1963. Lögmenn aðila lýstu gagnasöfnun lokið 18, mars 1966. Nokkru síðar Efnisskrá LXKXKI Bls. var nafngreindum borgarðómara falið málið. Hann tók það ekki fyrir á dómbþingi, fyrr en 9. febrúar 1972. Síðan var málið ekki tekið fyrir, uns annar tiltekinn borgarðdóm- ari svo og lögmenn aðila í héraði víttir fyrir þann óhæfilega drátt, sem varð á rekstri málsins ...........0000.0........ 1046 Dómkröfur. Sjá og kröfugerð. Fundið að því í Hæstarétti, að kröfugerð í máli væri eigi svo skilrík, sem skyldi og að gagnaöflun væri áfátt .......... 15 Eigi þótti nægilega greint í áfrýjunarstefnu í hvaða skyni áfrýjað var eða hverjar dómkröfur áfrýjanda voru. Áfrýj- unarstefna var því eigi talin fullnægja ákvæðum 3. tl. 2. mgr. 34. gr. 1. nr. 75/1973. Var málinu því vísað frá Hæsta- rétti sjálfkrafa ..........000.00.00.... sens 85 Kröfur stefnanda í máli einu voru nokkuð á reiki. Gerði hann ýmist kröfu til þess, að stefndi yrði dæmdur til að greiða sér tiltekna fjárhæð, eða að skuld hans við stefnda skv. veð- skuldabréfi yrði lækkuð um sömu fjárhæð. Eigi varð séð, að stefndi hefði haft uppi nein andmæli gegn þessari kröfu- gerð. Í dómi Hæstaréttar sagði, að þar sem stefndi hefði ekki í endanlegri kröfugerð sinni fyrir héraðsdómi greint skýrlega, hvort hann krefðist fremur greiðslu framan- greindra fjárhæða eða lækkun skuldarinnar, væru kröfur hans svo óglöggar, að héraðsdómi hefði verið rétt að vísa málinu frá dómi að sjálfdáðun. Héraðsdómur dæmdi málið eigi að síður að efni til, og stefnandi féll fyrir Hæstarétti frá skaðabótakröfum þeim, er hann hafði haft uppi og stefndi verið sýknaður af í héraðsdómi. Þótti því mega leggja efnisdóm á kröfur áfrýjanda fyrir Hæstarétti ...... 563 Áfrýjandi hafði uppi kröfu fyrir Hæstarétti, sem hann hafði ekki hreyft í héraði. Þessari kröfu gat hann ekki komið að sbr, 45. gr. laga nr. 75/1973 .......0.2020 0000 even nn... 659 Krafa, sem stefndi hafði ekki hreyft fyrr en eftir, að hann hafði lagt fram greinargerð í héraði, ekki tekin til greina. Sjá Vinnusamningar ..........000.0.. sv... 931 Dómkvaðning matsmanna. Maðurinn, H, og konan, K, höfðu búið saman ógift og eignast barn. Þau slitu samvistum og K tók barnið með sér. H höfð- aði mál á hendur K og krafðist forræðis barnsins en til vara umgengnisréttar við það. Meðan á meðferð málsins stóð í héraði, krafðist H, að dómkvaddir yrðu tveir mats- menn til að kanna hagi foreldranna og barnsins og segja álit sitt á tilteknum atriðum. Héraðsdómari kvað upp úr- skurð um, að matsmenn yrðu dómkvaddir. K kærði úr- skurðinn til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá um- ER . Efnisskrá gengnisréttur, börn ..........0200.000.0 ves 63 Hinn 13. apríl 1978 dómkvaddi bæjarfógetinn í Keflavík, að beiðni L, tvo menn til að meta verðrýrnun á húsi einu þar í bæ. Bæjarstjórinn í Keflavík kærði dómkvaðningu þessa til Hæstaréttar með kæru 27. nóvember 1978, og þótti verða við það að miða, að sóknaraðili hefði ekki fengið vitneskju um dómkvaðninguna, fyrr en með símskeyti matsmanna til hans 20. nóvember 1978, er honum var boðuð vettvangs- ganga. Þess var krafist „að dómkvaðningin yrði felld úr gildi. Kæran var talin heimil skv, lokaákvæði 21. gr. laga nr. 75/1973. Í beiðni um dómkvaðningu sagði, að lagt skyldi fyrir matsmenn að tilkynna bæjarstjóranum í Kefla- vík um vettvangsskoðun, og matsmenn kvöddu sóknaraðila til vettvangsskoðunar. Þótti dómkvaðningin því varða sóknaraðila með þeim hætti, að honum væri heimil kæra. Beiðni L um mat á verðrýrnun eigna sinna varð ekki skilin öðru vísi en svo, að með matinu hafi hann ætlað að finna grundvöll fyrir skaðabótakröfu vegna hinnar meintu verð- rýrnunar. Í matsbeiðni var þess ekki getið, hverjum hann ætlaði að beina skaðabótakröfu þessari að. Í dómi Hæsta- réttar sagði, að héraðsdómara hefði borið að inna mats- beiðanda eftir því, og að því búnu gera matsbeiðanda og matsþola viðvart, svo að þeir gætu lýst viðhorfum sínum til matsbeiðninnar, sbr. 3. mgr. 129. gr. laga nr. 85/1936, sem hér ætti við samkv. undirstöðurðökum hennar. Þessa hafði héraðsdómari eigi gætt, og var því hin kærða dóm- kvaðning ómerkt ...........000..0.0 0. sn 1313 Dómsrannsókn. Ríkissaksóknari fór þess á leit við yfirsakadómarann í Reykja- vík, að dómsrannsókn færi fram á nánar tilteknum atriðum í meintu fjársvika- og fjárdráttarmáli. Yfirsakadómari synjaði beiðni þessari með úrskurði á þeim forsendum, að hún fullnægði ekki skilyrðum 74, gr. laga nr. 74/1974, sbr. 12. gr. laga nr. 107/1976 um dómsrannsókn. Ríkissaksóknari kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti þá niður- stöðu héraðsdóms, að rannsókn af hálfu rannsóknarlög- reglu ríkisins í málinu væri ekki komin á það stig, að skylt væri að taka það til dómsrannsóknar skv. 74. gr. laga nr. 74/1974 sbr. 12. gr. laga nr. 107/1976 ........0..0.0000000. 1100 Dómstólar. Sjá dómarar. Dráttarvélar. Maður var að vinna við viðgerð á dráttarvél og slasaðist, Sjá skaðabætur .........0020000000 eens ens 263 Efnisskrá LKXXTII Bls. Dýravernd. Eftirlaun. Eiður. Eignardómsmál. Eignarnám. Eignarréttarfyrirvari. Eignarréttur. Eignauppger. Sjá óvígð sambúð. Eignaupptaka. Leigubifreiðarstjóri var talinn hafa gerst brotlegur við 4. sbr. 3. mgr. 19, gr. áfengislaga. Áfengisflaska, sem fannst í bifreið hans, gerð upptæk skv. 2. mgr. 42. gr. sömu laga .......... 469 Embættismenn. Endurheimta. Endurrit skjala. Endurupptaka máls. Erfðaábúð. Erfðafesta. Erfðaskrár. Erfðir. Erlend lög. G var dæmdur fyrir að hafa ekið bifreið undir áhrifum áfengis í Færeyjum, hafa valdið þar árekstri og horfið af slysstað, án þess að gera viðeigandi ráðstafanir. Við ákvörðun refs- ingar og ökuleyfissviftingar var höfð hliðsjón af viðeigandi löggjöf í Færeyjum, sbr. 2. mgr. 8. gr. hgl..........0...... 1178 Fangelsi. Farbann. LEXXIV Efnisskrá Bls. Farmflutningar. Skipafélagið H tók að sér að flytja tiltekið magn af lagmeti fyrir S til Milanó með umhleðslu í Antwerpen. Viðtakandi vörunnar í Milanó var PA. Hinn 28. mars 1974 gaf H út farmskirteini í tveimur frumritum á svonefndum Conline- eyðublöðum fyrir 1000 kössum af grásleppuhrognum, sem H tók við af S til flutnings með einu skipa sinna. Farmskír- teinið var stílað „to order of order“ en tekið fram, að um komu vörunnar ætti að tilkynna PA. Affermingarstaður var greindur „Antwerpen/Milanó“. Samkvæmt ástimplun á farmskirteinið var farmgjald greitt fyrirfram. Ennfrem- ur var eftirfarandi ritað á skírteinið sem „particulars furnished by the Merchant“: „To be forwarðed from Ant- werpen to Milanó at shippers risk and expenses“. S fram- seldi annað frumrit farmskírteinis eyðuframsali og sendi það án nánari fyrirmæla til flutningssfyrirtækisins X í Ant- werpen, sem framseldi það eyðuframsali. Er ágreinings- laust, að þetta fyrirtæki átti að annast flutning vörunnar til Milano, sem það og gerði, og að þetta farmskírteinisein- tak hafi átt að fylgja henni. Hitt frumritið af farmskiírtein- inu afhenti S Landsbanka Íslands ásamt vörureikningi og öðrum skjölum, til þess að bankinn annaðist fyrir atbeina viðskiptabanka síns innheimtu andvirðis vörunnar hjá PA. Þegar K hafði flutt vöruna til Milano, afhenti það PA vöruna 5. maí 1974, án þess að hann greiddi hana og fram- vísaði frumfarmskirteini nema þá því, sem fylgdi vörunni. S hélt því fram, að X hefði með áritun sinni á farmskírtein- ið framselt það PA. Hann hélt því ennfremur fram, að frumeintak farmskirteinis hefði verið sent með vörunni eftir fyrirmælum H eða X. Með bréfi til Landsbankans 27. maí 1974 óskaði S eftir, að innheimtubanki Landsbankans í Milano afhenti PA frumrit flutningsskírteinis án greiðslu reiknings. Fyrir mistök Landsbankans gaf bankinn við- skiptabanka sínum fyrirmæli um að afhenda frumfarm- skírteini án greiðslu reiknings. Gerði innheimtubankinn bað hinn 5. júlí. PA greiddi S ekki andvirði hinnar sendu vöru. Taldi S, að mistök H og Landsbankans hefðu orðið til þess, að PA fékk í hendur heimildarlaust bæði eintök frumfarmskírteinis án greiðslu og bæru þau því ábyrgð á tjóni því, sem S hefði orðið fyrir. Höfðaði S mál á hendur H og Landsbankanum og krafðist greiðslu á andvirði vör- unnar. H krafðist sýknu og hafði m.a. uppi þá málsástæðu, að S hefði sent annað eintak frumfarmskírteinis framselt með vörunni og engin fyrirmæli gefið H um, að ekki mætti afhenda móttakanda vörunnar þetta eintak, eða að það skyldi einungis gert gegn greiðslu, Þá var því haldið fram, Efnisskrá LEXKV Bls að krafa S væri fyrnd skv. 233. gr. siglingalaganna og Haagreglunum, Þá var mótmælt upphafstíma vaxta og ágreiningur um við hvaða dag skyldi miða útreikning á gengi. Landsbankinn krafðist sýknu og benti á, að PA hefði fengið vöruna afhenta 5. maí. Landsbankinn hefði ekki bakað S neitt tjón. Það breytti engu, þótt innheimtubankinn hefði afhent PA skjöl í byrjun júlí, þegar PA var búinn að fá vöruna, Héraðsdómur taldi kröfu S á hendur H fyrnda. Hann taldi, að ekki væri neitt samband á milli þess, að varan var afhent án greiðslu og þeirra mistaka Landsbank- ans, að innheimtubanki hans afhenti PA frumfarmskíirtein- ið. Landsbankinn hefði ekki tekið á sig ábyrgð á greiðslu, og aðrar reglur leiðdu ekki til ábyrgðar bankans. Voru H og Landsbankinn því sýknuð af kröfum S. Í dómi Hæsta- réttar sagði m.a., að S hefði ekki sannað þá staðhæfingu sína, að frumrit farmskírteinis þess, sem H gaf út, hafi þurft að fylgja vörunni vegna flutnings hennar frá Ant- werpen til Milano. Þótt svo hefði verið, hefði S getað látið búa farmskirteinið þannig úr garði, að tryggt væri, að PA gæti ekki fengið vöruna í hendur samkvæmt því farm- skírteiniseintaki. Var á það fallist, að flutningsfyrirtækið X hefði mátt, eins og á stóð, líta svo á, að farmskírteinis- eintak það, sem það fékk, framselt, eins og áður segir, hefði það átt að fá PA í hendur, svo og vöruna. Var héraðs- dómur staðfestur að niðurstöðu til, að því er H varðaði, en með vísan til forsendna hans, að því er Landsbankann varðaði .............eesesessssr rr 1071 Skipafélagið H tók að sér að flytja tiltekið magn af lagmeti fyrir S til Milano með umhleðslu í Antwerpen. Hinn 13. febrúar 1974 gaf H út farmskirteini í tveim frumritum fyrir vöru þessari. H flutti vöruna til Antwerpen en flutn- ingafyrirtækið X þaðan til Milano og afhenti móttakanda vöruna hans þar án greiðslu en annað eintak frumfarm- skírteinis framselt af S hafði fylgt vörunni, Málavextir voru Í aðalatriðum hinir sömu og í næsta máli hér á undan og úrlausn ágreiningsefna eins og þar greinir, að öðru leyti en því, að Landsbanki Íslands var ekki aðili í þessu máli .. 1086 Farmskírteini. Sjá farmflutningar. Fasteignaskattur. Sjá skattar. Fasteignir. Í seldi G hús „sem var í byggingu, með kaupsamningi 4. apríl 1973. Húsið skyldi afhent í síðasta lagi í júlí 1973. Kaup- LRXKVI Efnisskrá Bls. verð var ákveðið 2.660.000 krónur, og skyldi það innt af hendi með mörgum nánar tilteknum greiðslum við lok til- tekinna byggingaáfanga. Til viðbótar hinu tiltekna kaup- verði skyldi G greiða Í verðbætur samkvæmt vísitölu, og voru nánari ákvæði um þær í samningnum. Verðbæturnar námu 517.924 krónum. Ekki var talið, að samningur þessi bryti í bága við lög nr. 71/1966 um verðtryggingu fjár- skuldbindinga, og var G dæmt skylt að greiða verðbæturn- ar. Sjá og verðtrygging fjárskuldbindinga ................ 27 S seldi Þ íbúð. Eftir söluna komu í ljós leyndir gallar. S greiddi Þ bætur í samræmi við matsgerð dómkvaddra matsmanna. Þ og eiginkona hans, R, skildu og krafði R þá S um frekari bætur, S var sýknaður. Sjá skaðabótamál ................ 504 I og V byggðu tvíbýlishús í Reykjavík á árunum 1947—- 1948. Þeir skiptu eign og afnotum húseignarinnar með sér þann- ig í aðalatriðum, að V hlaut efri hæð og ris í sinn hlut ásamt dálitlum hluta í kjallara hússins og annan bílskúrinn af tveimur. I hlaut í sinn hlut neðri hæðina ásamt mestum hluta kjallarans, og hinn bílskúrinn. Sér inngangur var í hvorn eignarhluta um sig, en auk þess var inngangur í kjallara í gegnum miðstöðvarklefa neðri hæðar. Dyraop á miðstöðvarklefa var minna en önnur dyraop í kjallara. Aðilar skiptu með sér leigulóð þeirri, sem húsinu fylgir, en þeim samningi var eigi þinglýst. Hvorki var gert ráð fyrir íbúð í risi né kjallara. I seldi hluta kjallarans, og var þar gerð íbúð. Var jafnframt lokað fyrir aðalinngang- inn í kjallara, en nota skyldi innganginn gegnum miðstöðv- klefann. V hafði selt Á eignarhluta sinn í húsinu. Hún vildi ekki una þeirri breytingu, að öll umferð fólks í kjall- aranum færi fram um kjallaradyrnar. Eigendur kjallarans höfðuðu þá mál gegn Á og kröfðust þess, að viðurkenndur yrði með dómi umferðarréttur eiganda kjallara og neðri hæðar hússins til og frá kjallaraðyrum hússins, að við- lögðum dagsektum. Talið var, eins og gerð hússins og not- um var háttað, að V og I hefðu gengið út frá því, þegar þeir skiptu lóðinni afnotaskiftum, að aðalinngangur neðri hæðar yrði einnig notaður sem aðalinngangur fyrir kjall- arann. Var Á því sýknuð af kröfum I. Á hafði sett upp girð- ingu á sínum lóðarhluta, sem kom í veg fyrir, að íbúar kjall- arans gætu notað kjallaradyrnar sem aðalinngang. Eigend- ur kjallarans höfðu krafist þess, að þessi girðing yrði fjar- lægð, en eigi var fallist á þá kröfu ..............0......... 855 B gerði samning við M um kaup á íbúð í fjölbýlishúsi. Íbúðin var í byggingu. Verðið skyldi háð hreyfingum á bygginga- vísitölu. Sjá verðtryggingu ............00.0.0..0..... 903, 912 Efnisskrá LEKKVII Bls. Félagsdómur. Frávísunardómur, kveðinn upp í Félagsdómi 29. nóvember 1977, var kærður til Hæstaréttar 12. desember s. á. Kærufrestur skv. 67. gr. laga 80/1938 er vika frá uppsögu dóms eða úr- skurðar. Í 3. mgr. 64. gr. laganna er boðið að tilkynna mál- flytjendum hvar og hvenær dómur eða úrskurður verði kveðinn upp. Enginn sótti þing af hálfu sóknaraðila, þegar frávísunardómurinn var kveðinn upp, og málflutningsmanni hans hafði ekki verið tilkynnt um dómþingið. Þegar svo hagar til, þykir bera að beita meginreglu 22. gr. laga 75/ 1973 um það, hvenær aðila eða fyrirsvarsmanni hans varð kunnugt um dóm eða úrskurð. Var við það miðað, að sókn- araðili hefði eigi öðlast vitneskju um uppsögu dómsins, fyrr en 7. desember, og var kæran þá fram komin innan rétts kærufrests. Sjá og frávísun ...........0000000000 0000... 1 Félagsréttindi. Félög. Sjá og byggingarsamvinnufélög, hlutafélög og samvinnufélög. irma. Fískeldi. Fiskveiðabrot. Hinn 13. júlí 1976 var gæsluflugvél Landhelgisgæslunnar á eftirlitsflugi undan Garðskaga. Sást þá til vélbáts, er gæslu- menn töldu vera að ólöglegum togveiðum á friðuðu svæði. Við rannsókn neitaði skipstjórinn, G, því, að hann hefði verið innan friðunarmarkanna. Mál var höfðað gegn G. Skólastjóri Stýrimannaskólans markaði á sjókort staðar- ákvarðanir gæsluflugvélarinnar, og reyndist báturinn sam- kvæmt því hafa verið innan fiskveiðimarkanna. Var talið sannað, að G hefði gerst sekur um ólöglegar fiskveiðar. Við mat á refsingu var við það miðað, að báturinn væri 39,00 metrar á lengd og höfð hliðsjón af því, að um ítrekað brot var að ræða. Samkvæmt gullgildi jafngiltu 100 guli- krónur 11.680.86 krónum. Refsing G var ákveðin fangelsi í 3 mánuði og 1.700.000 króna sekt til Landhelgissjóðs, og skyldi koma fangelsi í 3 mánuði í stað sektar, ef hún yrði ekki goldin innan 4 vikna frá birtingu dóms. G var sviftur skipstjórnarréttindum í 3 mánuði. Afli og veiðarfæri báts- ins voru gerð upptæk .............00.. 00 enn en nn 4 LEXXKVIITI Efnisskrá Bls. FHiskverslun. Fíkniefni, Fjármál hjóna. Fjárnám. G og GS áfrýjuðu fjárnámsgerð og uppboðsgerð. Í áfrýjunar- stefnu lýstu áfrýjendur hvor um sig kröfum sínum svo, að þeir krefðust þess, að hinni áfrýjuðu fógetagerð og hinni áfrýjuðu uppboðsgerð verði „.... hrundið og breytt á þá leið, að allar kröfur hans fyrir fógetadóminum og uppboðs- dóminum verði teknar til greina í, Endurrit hinna áfrýjuðu réttargerða báru ekki með sér, að sótt hefði verið þing af hálfu áfrýjenda, eða að kröfur hefður verið gerðar af þeirra hálfu í fógeta- eða uppboðsrétti. Með hinum til- vitnuðu orðum þótti ekki nægilega greint í hvaða skyni áfrýjað var og hverjar dómkröfur áfrýjenda væru. Áfrýj- unarstefnurnar fullnægðu því eigi ákvæðum 3. tl. 2. mgr. 34. laga nr. 75/1973. Var málinu því vísað frá Hæstarétti .. 85 Fjársvik. Fjölbýlishús. Flugrekstur, Afturköllun flugrekstrarleyfis talin hafa valdið leyfishafa tjóni og ríkissjóður dæmdur til að greiða honum skaðabætur. Sjá skaðabætur ...............0....00.00.0. 000 782 Flutningssamningar. Sjá farmflutningar. Foreldravald. Sjá börn. Forkaupsréttur. Fógetagerðir. Sjá aðför, fjárnám, kyrrsetning, lögbann, lögtak, innsetningargerðir og útburðargerðir. Framkrafa. Framsal kröfu. Frávísun. A. Einkamál. Efnisskrá LEKKTX Bls. 1. Frá héraðsdómi. P. réðst árið 1944 til Rafmagnsveitna ríkisins. Frá ársbyrjun 1953 varð hún forstöðumaður teiknistofu raforkumála- stjóra. Forstöðumaður teiknistofu Rafmagnsveitna ríkisins, sem var karlmaður, hafði fengið laun samkvæmt hærri launaflokki en P. 1963 var P látin taka laun skv. 15. launa- flokki en hinn forstöðumaðurinn skv. 17. og síðar 19. launa- flokki. Stjórn BSRB kærði málið til bærra yfirvalda, en úrskurður Kjaradóms varð sá, að P skyldi taka laun skv. 15. launaflokki. Árið 1974 leitaði P til Jafnlaunaráðs, er taldi, að P ætti að vera í sama launaflokki og aðrir for- stöðumenn teiknistofa. P höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist þess, að sér yrðu greidd laun þau, er hún taldi vangreidd, fyrir árin 1963--1976. Héraðsdómur vísaði mál- inu frá dómi, þar sem Kjaranefnd ætti að skera til fulln- ustu úr ágreiningi með röðun í launaflokka skv. 1. 55/1962 og síðar 1. 46/1973 og 1. 29/1976. Hefðu lög um Jafnlauna- ráð 37/1973 og lög um jafnrétti kvenna og karla 78/1976 engu breytt um þetta. Í dómi Hæstaréttar segir, að Kjara- nefnd hafi verið ætlað að skera til fullnustu úr ágreiningi um skipan í launaflokka sbr. 24. gr. 1. 55/1962 og 25. gr. 1. 46/1973 og yrði P að hlíta þeim lagaákvæðum, nema Kjaranefnd hefði í úrskurði sínum eigi gætt lagareglna um launajafnrétti karla og kvenna, en það atriði mætti bera undir dómstóla. P hafi lagt kröfur sínar fyrir Kjaranefnd fyrir tímabilið frá 1. júlí 1963 til ársloka 1965, en ekki fyrir tímann eftir það. Yrðu kröfur P vegna ágreinings eftir árslok 1965 því eigi bornar undir dómstóla og bæri að vísa þeim frá héraðsdómi. Var frávísunarðómur héraðsdóms staðfestur að þessu leyti, en lagt fyrir dóminn að taka fyrri þáttinn til efnismeðferðar. Einn hæstaréttardómari greiddi sératkvæði og taldi, að dómstólar ættu að fjalla um allan ágreininginn ...............2..0. 0000 nn 15 H höfðaði mál gegn Póst- og símamálastofnuninni, P, og krafð- ist bóta fyrir tjón, er hann taldi sig hafa orðið fyrir vegna þess að bandaríska póstþjónustan hefði ranglega stöðvað og endursent óskrásettar bréfapóstsendingar til hans. Byggði hann bótarétt sinn gegn P á 44. gr. sbr. 45. gr. alþjóðapóstmálasamningsins frá 1969. Eigi var talið, að H hefði rennt nægum stoðum undir kröfur sínar um fébætur úr hendi P. Þar sem málið hafði ekki verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd, og það var ekki undanþegið sáttatilraun hennar, varð þó ekki hjá því komist að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa málinu sjálfkrafa frá héraðsdómi sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. H var dæmdur til að greiða P málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti. Í héraði XxC Efnisskrá hafði P verið sýknaður af kröfum H ...........0000...... 42 G, höfðaði mál gegn E, aðalverktaka, og B, undirverktaka, til greiðslu óskipt á skuld. Kröfur sínar byggði hann annars vegar á vinnusamningum við B, munnlegum og skriflegum, svo og munnlegum leigusamningi við hann. E var ekki aðili að samningum þessum, og sköpuðu þeir því ekki rétt- arsamband milli G og E. Í annan stað byggði G kröfu sína á ákvæði í kjarasamningi E við sex verkalýðsfélög. Héraðs- dómur taldi, að þar sem dómkröfurnar á hendur E og B væru eigi af sömu rót runnar, stæði 47. gr. laga nr. 85/1936 því í vegi, að hægt væri að sækja þá í einu máli. Var málinu því vísað frá héraðsdómi. Frávísunarðómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...................... 78 Með bréfi 6. desember 1974 veitti menntamálaráðherra B, deild- arstjóra í menntamálaráðuneytinu, lausn frá störfum frá 9. desember sama árs að telja. Í bréfinu sagði, að ákvörðun þessi væri á því byggð, að ýmsar athafnir B og fram- koma hafi verið óhæf og ósamrýmanleg starfi hans sem deildarstjóra. B höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist 35 millj. kr. skaðabóta vegna fyrirvaralausrar og ástæðu- lausrar uppsagnar. Í héraði var ríkissjóður dæmdur til að greiða B 3.500.000 kr. auk vaxta og málskostnaðar. Málinu var áfrýjað af hálfu ríkissjóðs. Í dómi Hæstaréttar segir: „Mál þetta var eigi lagt til sátta fyrir sáttanefnd, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. Málið er ekki undanþegið sáttatilraun sáttamanna. Aðilar höfðu eigi heldur samið um að ganga fram hjá sáttanefnd, sbr. 11. tl. 3. mgr. nefndrar greinar og 2. gr. laga nr. 46/1950.“ Var hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. Einn dómara Hæstaréttar gerði sératkvæði og taldi, að ekki hefði verið nauðsyn að, leggja mál þetta fyrir sáttanefnd og að Hæstarétti hefði borið að taka málið til efnismeðferðar ...................00000. 00. 105 Karl og kona, P og V, hófu sambúð í október 1970 með hjóna- band í huga. Eftir tæplega þriggja ára sambúð, slitnaði upp úr samvistum þeirra og konan, V, fór af heimilinu. Við sam- búðarslitin reis með þeim ágreiningur um skiptingu eigna. V krafðist þess, að P greiddi sér 1.325.000 krónur auk vaxta og kostnaðar. Í dómi Hæstaréttar segir að kröfugerð V sé óglögg og hvarflandi. Óskýrt sé, hvort kröfur séu reistar : á því, að hún telji sér ráðskonulaun úr hendi P eða því, að ; hún krefjist hlutdeildar í eignaaukningu P, meðan á sam- . búð stóð. Blandist kröfurnar og þær málsástæður, er þær # styðjast við, saman með þeim hætti, að þær þykja eigi dóm- - hæfar, eins og málatilbúnaði er farið. Þá hafði málið eigi verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd. Hinn áfrýjaði dómur Efnisskrá og málsmeðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. Í héraðsdómi var P. dæmdur til að greiða V 595.000 krónur auk vaxta og kostnaðar ................ Frakkneskt félag, F, höfðaði mál gegn kvikmyndahúsi í Reykjavík, H, og Landsbanka Íslands, L, til greiðslu á skuld vegna leigu á kvikmyndum. Kröfugerð F á hendur H var byggð á því, að stofnast hefði samningur milli þeirra, sem H bæri að efna. Krafa F á hendur L var hins vegar byggð á því, að starfsmenn bankans hefðu með atferli sínu bakað F tjón, sem bankanum bæri að bæta. Héraðsdóm- ari leit svo á, að dómkröfur á hendur H og L væru ekki runnar af sömu rót, og því væri ekki unnt að sækja þær í einu máli, sbr. ákvæði 47. gr. laga nr. 85/1966. Þar sem hins vegar væri viðurkennt af hálfu H, að það ætti eftir að greiða nokkra fjárhæð, þótti mega leggja dóm á kröfur F á hendur H, en með vísan til nefnds lagaákvæðis þótti eiga að vísa kröfu F á hendur L sjálfkrafa frá dómi. Frá- vísunarðómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .........00.zeeeeesessn sr Hjónin Ö og V áttu 4 börn saman. Þau fengu útgefið leyfisbréf til skilnaðar að borði og sæng 1. mars 1974. Var konunni, V, þar veitt forræði þriggja yngstu barnanna í samræmi við samninga um skilnaðarkjör, er hjónin höfðu gert með sér áður og staðfest fyrir yfirvaldi. Með samkomulagi 1. júní 1975 var svo kveðið á, að V skyldi hafa forræði allra barn- anna. Maðurinn, Ö, krafðist síðan lögskilnaðar og forræðis tveggja yngstu barnanna. V krafðist einnig lögskilnaðar en forræðis allra barnanna. Málið var að svo stöddu afgreitt til dómsmálaráðuneytisins, er gaf út leyfi til lögskilnaðar 29. júní 1977. Í leyfisbréfinu var svo ákveðið, að V skyldi að svo stöddu veitt forræði barnanna. Hafði ráðuneytið áður skrifað Ö bréf, þar sem það tjáði honum, að ráðuneyt- ið gæti eigi breytt samkomulagi aðila. Því yrði eigi breytt nema með dómi skv. 48. gr. laga nr. 60/1972. Hinn 16. febrú- ar 1977 ritaði ráðuneytið Ö bréf að nýju og tjáði honum, að á grundvelli nýgengins dóms í Hæstarétti teldi ráðuneyt- ið nú unnt að taka hjónaskilnaðarmálið til afgreiðslu að nýju og skera úr ágreiningi um forræði barnanna, ef aðilar óskuðu þess. Ö höfðaði mál gegn V fyrir bæjarþingi Reykjavíkur og krafðist þess, að ákvæðum skilnaðarskil- mála um forræði tveggja yngstu barnanna yrði breytt á þann veg, að forræði þeirra yrði tekið úr höndum V og feng- ið sér. Með dómi 26. janúar 1978 var máli þessu vísað frá héraðsdómi, þar sem úrskurðarvald um málefni þetta heyrði undir dómsmálaráðuneytið. Héraðsdómur var kærður til Hæstaréttar, Í dómi Hæstaréttar sagði, að dómsmálaráðu- XCIl1 Efnisskrá Bls, neytið hefði gefið út leyfi til lögskilnaðar 29. júní 1977. Hefði svo verið ákveðið í leyfisbréfinu, að V væri að svo stöddu veitt forræði barnanna. Hafi samkomulagi aðila um forræði barnanna frá 20. febrúar 1974 og 1. júní 1975 þar með fallið úr gildi og málinu verið skipað með ákvörðun ráðuneytisins, sbr. 1. mgr. 47. gr. laga nr. 60/1972. Þá sagði, að samkvæmt 2, ml. 48. gr. laga nr. 60/1972 gætu dómstólar ekki breytt úrskurði dómsmálaráðuneytis um forræði barna, enda væri meðferð máls rétt og við úrlausn máls beitt efnislegu mati. Samkvæmt því og þar sem ekki varð séð, að meðferð málsins hjá ráðuneytinu og ákvörð- unin sjálf væru haldin neinum þeim göllum, að ógildingu hennar varðaði, bæri að staðfesta hinn kærða frávísunar- dóm að niðurstöðu til. Tveir hæstaréttardómarar greiddu sératkvæði. Sagði þar, að þar sem sú ákvörðun, að V fengi forræði barna málsaðila væri reist á samningi þeirra, yrði Þeirri skipan ekki breytt síðar nema með dómi, ef aðilar yrðu ekki á annað sáttir, sbr. 48. gr. 1. ml. og 46. gr. laga nr. 60/1972. Hafi sóknaraðila því verið nauðsynlegt, ef hann vildi knýja fram breytingu á skipan forræðis barn- anna gegn vilja V að leita dómsúrlausnar um ágreining- inn, ætti réttarágreiningur málsaðilja samkvæmt þessu undir dómstóla en ekki dómsmálaráðuneytið ............ 439 M og K eignuðust barn saman, sem fæddist hér á landi 6. júní 1972. Þau tóku upp sambúð í maí það ár. Árið 1974 fluttust þau til Bandaríkjanna. K fór til Íslands hinn 10. maí 1975 og skildi barnið eftir, Hinn 11. desember sama ár fór hún til Bandaríkjanna, sótti barnið og flutti það til Reykjavíkur. Hefur það verið hjá henni síðan. M kom til Reykja- víkur skömmu á eftir mæðgunum og hófst handa um að fá forræði dóttur sinnar, en til vara umgengisrétt við hana. Hann leitaði til dómsmálaráðuneytis í þessu skyni. Dóms- málaráðuneytið hafnaði tilmælum M. Það tók fram, að þar sem eigi væri að finna í lögum marktækar reglur um um- gengnisrétt foreldris við óskilgetið barn sitt, væri eigi unnt að verða við beiðni hans. M höfðaði mál fyrir bæjar- þingi Reykjavíkur í apríl 1977 og krafðist þess, að viður- kenndur yrði með dómi réttur hans til umgengni við barn hans og K. K krafðist sýknu af kröfum M. Héraðsdómur vísaði máli þessu frá dómi, þar sem úrlausnarefni þetta ætti undir úrskurð dómsmálaráðuneytis. Frávísunardómn- um var skotið til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði: „Krafa sóknaraðila um, að umgengnisréttur hans verði viðurkenndur er tvíþætt. Í fyrsta lagi lýtur hún að því, að íslenskar réttarreglur heimili honum slíkan umgengnisrétt að stofni til, en í öðru lagi, að eins og á stendur, þ.e. þegar Efnisskrá XCIll Bls. metnir eru hagsmunir sóknaraðila og barnsins, sé ekkert því til fyrirstöðu, að slíkur umgengnisréttur verði veittur. Síðari þáttur þessarar kröfu lýtur úrlausn dómsmálaráðu- neytis sbr. dóm Hæstaréttar 18. janúar 1978. Hefur héraðs- dómari réttilega vísað þeim kröfuþætti frá dómi. Hinn þátturinn hlítir úrlausn dómstóla og hann tengist bein- línis afmörkuðu sakarefni milli málsaðilja. Er unnt að leggja dóm á hann og þykir 67. gr. laga nr. 85/1936 eigi standa því í vegi. Kröfuþættirnir, sem hér aðframaner lýst, eru eigi samtengdir með þeim hætti, að ógerningur sé að leysa þá í sundur og láta aðeins annan þeirra ganga til dóms, en sóknaraðili hefur eigi gert kröfur sínar skýrlega úr garði.“ Var hinn kærði frávísunardómur því felldur úr gildi. Einn dómari Hæstaréttar taldi, að staðfesta bæri hinn kærða frávísunardóm, þar sem ágreiningsefni þetta bæri ekki undir dómstóla, heldur dómsmálaráðuneyti. Meiri hluti dómenda tók fram, að rétt hefði verið að stefna dómsmálaráðherra fyrir hönd dómsmálaráðuneytis til varnaraðildar við hlið stefndu í málinu. Einn dómari skil- aði sératkvæði og taldi að eigi hefði verið ástæða til að stefna dómsmálaráðherra f.h. dómsmálaráðuneytis til varn- araðildar í málinu ..............02.0eee.seenn ng 447 Sveitarstjórn S hrepps ákvað að girða afréttargirðingu því sem næst á mörkum þriggja aðliggjandi hreppa, A hrepps, H hrepps og R hrepps. Hreppar þessir neituðu að taka þátt í kostnaði við girðinguna. Eftir árangurslausar sáttatilraunir höfðaði S hreppur mál gegn hreppsnefndum hinna hrepp- anna og krafðist þess, að hreppunum þremur yrði in soliðum gert að greiða S hreppi 1/4 af útlögðum kostnaði við landamerkagirðingar frá Dettifossi að sandgræðslu- girðingu vestan við Gæsafjöll, en heildarkostnaður nam 1.490.334 krónum. Til vara var þess krafist, að sömu aðilum yrði gert að greiða kostnað samkv. þessum lið pro rata í hlutfalli við skiptingu afréttarlands þeirra í milli eða eign- arhlutföll í Þeistareykjalandi. Þá var þess íkrafist, að hreppunum þrem yrði með dómi gert að hlíta úrskurði óvil- hallra dómkvaddra matsmanna um skiptingu á hálfum framangreindum kostnaði, þ.e. helmingnum af 1.490.334 krónum. Auk þess var krafist vaxta og kostnaðar. Í héraði voru hinir stefndu hreppar sýknaðir af kröfum S hrepps, þar sem þau ákvæði girðingarlaga, sem S byggði kröfur sínar á, voru eigi talin eiga við um skiptingu kostnaðar af girðingu þeirri, sem hér var um að ræða, en eigi var á- greiningur um, að þar væri um að ræða girðingu milli afréttarlanda. Eigi var heldur sýnt fram á, að skylda hefði stofnast af öðrum ástæðum til greiðslu kostnaðarins. S XCIV Efnisskrá Bis. hreppur áfrýjaði dóminum til Hæstaréttar, en þar var hér- aðsdómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. Kröfugerð fyrir Hæstarétti var nokkuð á annan veg en í héraði af hálfu áfrýjanda og að því leyti, sem um nýjar kröfur var að ræða, varð þeim ekki komið að fyrir Hæsta- rétti, þar sem skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973 var ekki fullnægt. Þá sagði í dómi Hæstaréttar, að í öðrum kröfu- lið krefðist áfrýjandi þess, að stefndu yrði dæmdir til að hlíta úrskurði matsmanna, sem ekki hefðu verið tilnefndir. Með skírskotun til 88. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936 bæri að vísa kröfulið þessum frá héraðsdómi. Þá var talið, að ákvæði 5". gr. girðingarlaga heimiluðu áfrýjanda ekki að krefja annarsvegar H-hrepp og hinsvegar A og R hreppa saman í dómsmáli um að greiða sér óskipt hluta kostnaðar við hina umdeildu girðingu. Samkvæmt þessu og með vísan til 47. gr. eml. var hinn áfrýjaði dómur ó- merktur og málinu vísað frá héraðsdómi. Einn dómara Hæstaréttar greiddi sératkvæði og taldi, að dæma ætti hreppana A, H og R til að greiða S hluta kröfunnar in soliðum, en kröfunni um, að A, H og R yrðu dæmdir til að hlíta úrskurði ótilnefndra matsmanna, bæri að vísa frá héraðsdómi ..................202.....ee sr 659 Stefnandi máls krafðist þess, að stefndi yrði dæmdur til að hlíta úrskurði matsmanna, sem ekki höfðu enn verið tilnefndir. Með skírskotun til 88. gr, og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936 var kröfu þessari vísað frá dómi. Sjá girðingalög .. 672 Keflavikurkaupstaður og eigendur tiltekinna jarða í Njarðvík- urhreppi afsöluðu S lóð undir salthús árið 1968. Þegar grafið var fyrir grunni hússins, kom í ljós olíuleiðsla, sem flytja þurfti brott og bakaði það S ærinn kostnað. Höfðaði S mál til heimtu bóta fyrir tjón sitt. Beindi hann kröfum sínum aðallega að fjármálaráðherra og utanríkisráðherra f.h. ríkissjóðs en til vara að fyrrnefndum seljendum lóðar- innar. Kröfur sínar á hendur ríkissjóði reisti S á því, að varnarmáladeild utanríkisráðuneytisins hefði skuldbundið sig gagnvart honum til að greiða honum tjón hans. Ef ekki yrði á það fallist, taldi hann ríkissjóð engu að síður á- byrgan gagnvart sér, þar sem varnarlið Bandaríkjanna hefði lagt olíuleiðsluna í heimildarleysi og bæri ríkissjóði samkv. ákvæðum laga nr. 110/1951 að bæta sér tjón sitt. Kröfur sínar á hendur seljendum lóðarinnar rökstuddi S með því, að það hefði verið vanefnd á kaupsamningi þeirra við sig, að olíuleiðslurnar reyndust liggja í jörðu á hinni seldu lóð. Í dómi Hæstaréttar var vísað til hrá. 1973, bls. 984, Með þeim dómi hafði héraðsdómur vegna sama á- greiningsefnis milli sömu aðila verið ómerktur og málinu Efnisskrá XCV Bls. vísað frá héraðsdómi. Var frávísunin m.a. á því reist, að kröfur S áhendur ríkissjóði annarsvegar og landeigend- um hinsvegar væri ekki þannig vaxnar, að sækja mætti þær í einu og sama máli. Í þessu máli væri málatilbúnaður S haldinn sömu annmörkum. Yrði því ekki hjá því komist að ómerkja héraðsdóm og vísa málinu frá héraðsdómi með vísan til 47. gr. eml. Einn dómari Hæstaréttar taldi, að 47. gr. eml. stæði því ekki í vegi, að S gæti hagað kröfugerði sinni eins og hann gerði ............0...eeene.n en... 693 Húsfélag í fjölbýlishúsi höfðaði mál gegn K, sem hafði byggt húsið og selt íbúðir í því, til heimtu skaðabóta vegna kostn- aðar við að bæta úr ófullnægjandi frágangi hússins. Af háfu K var því haldið fram, að um 30 íbúðareigendur hefðu tekið við afsölum án fyrirvara í nokkurri mynd. Þá hafi K sjálft átt 3 íbúðir, þegar málið var höfðað, en alls hafi íbúðirnar verið 63. Taldi K því, að réttarstaða þessara 30 íbúðareigenda yrði allt önnur heldur en hinna, ef krafa húsfélagsins yrði tekin til greina. Héraðsdómur komst að þeirri niðurstöðu með vísan til 47. gr. laga 85/1936 og þó einkum með vísan til 116. gr. sömu laga, að vísa bæri mál- inu frá dómi. Í Hæstarétti sagði, að húsfélagið krefði í máli þessu eitt og í eigin nafni varnaraðila um skaðabætur þær, sem fjallað er um í málinu. Málinu yrði því eigi vísað frá héraðsdómi með skírskotun til 47. gr. laga nr. 85/1936. Eigi voru heldur talin skilyrði til þess skv. 116. gr. sömu laga að vísa málssókn sóknaraðila frá dómi vegna þess, að ekki hefði verið nægilega reifuð af hans hendi andmæli við málssókn varnaraðila, er fram komu við munnlegan flutn- ing máls. Var hinn kærði frávísunardómur því úr gildi felldur ...........0200000 000 snar rns sT7 R gerðist skólastjóri við Tónlistarskólann í Keflavík 1959. Hinn 30. september 1970 var gerður ráðningarsamningur milli R og Tónlistarfélags Keflavíkur, sem þá rak skólann og var R þar með fastráðinn skólastjóri skólans. Hinn 15. maí 1975 ritaði tónlistarfélagið R bréf og sagði honum upp störfum. R höfðaði mál fyrir bæjarþingi Reykjavíkur gegn Tónlistarfélagi Keflavíkur, Tónlistarskólanum í Keflavík, svo og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs til greiðslu bóta vegna uppsagnarinnar. Tónlistarfélagið og tónlistarskólinn kröfðust þess, að málinu yrði vísað frá héraðsdómi, þar sem það væri höfðað á röngu varnarþingi og ennfremur van- reifað. Var frávísunarkrafan tekin til greina. Frávísunar- dómurinn var kærður til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að lagagrundvöllur sá, er sóknaraðili reisi kröfur sínar gegn ríkissjóði á, sé eigi þess konar, að mál þetta verði höfðað fyrir bæjarþingi Reykjavíkur, en málsaðilar XCvVI Efnisskrá Bls. hafi ekki samið um, að mál þetta yrði rekið þar. Frávísun- ardómurinn var því staðfestur .............0.0.08.. 0000... 926 Meistarafélag húsasmiða í Reykjavík höfðaði mál fyrir bæjar- þingi Reykjavíkur á hendur Félagi húsgagna- og innrétt- ingaframleiðanda og krafðist þess, að stefnt félag yrði með dómi bæjarþingsins skyldað til að fella niður úr nafni sínu heitið „innréttinga“. Í héraðsdómi sagði, að skipting starfa á milli iðngreina húsasmiða og húsgagnasmiða væri frá árinu 1936. Eftir þann tíma hefðu orðið breytingar á frágangi sumra tegunda innréttinga og aðferðum við smíði þeirra. Yrði því að líta svo á, að grundvöllur málsins væri raunverulega ágreiningur um skiptingu starfa milli iðn- greina við þær aðstæður, sem nú eru við smíði eða fram- leiðslu slíkra innréttinga. Ekki væri fram komið, að heild- arsamtök iðnaðarmanna hefðu fjallað um eða tekið af- stöðu til þessa ágreinings. Við þær aðstæður þótti verða að vísa málinu sjálfkrafa frá dómi. Frávísunarðómnurinn var kærður til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að eins og dómkröfum sóknaraðila væri háttað, þætti umsögn sam- taka iðnaðarmanna um mörk milli starfsgreina húsasmiða og húsgagnasmiða ekki mundu geta haft þá þýðingu til upplýsinga um málavöxtu, að rétt hefði verið að vísa mál- inu frá dómi vegna þess, að hennar hefði ekki verið leitað. Var því hinn kærði frávísunardómur felldur úr gildi og málinu vísað heim í hérað ..............220... 00... 0... 936 Hlutafélagið R höfðaði mál gegn hlutafélaginu B, til greiðslu skuldar að fjárhæð 1.143.080 krónur. R taldi skuld þessa vera þannig til komna, að R hefði selt B viðskiptavíxla, er næmu samtals þessari fjárhæð. Hefði B átt að leggja hana inn á viðskiptareikning R hjá sér og greiða með henni steypu, sem R síðan aldrei fékk. Væri R því skuldlaus við B en hefði ekki tekist að fá víxlana aftur. Í héraðsdómi sagði, að málshöfðun þessi væri tilkomin vegna viðskiptavíxla R við B, en í stefnu væri hins vegar hvergi að finna neina lýsingu á þeim víxlum, sem væru grundvöllur málshöfðun- arinnar. Yrði því að telja málið vanreifað, og málatilbúnað- ur bryti verulega gegn ákvæðum 88. gr. laga nr. 85/1936 þannig að málinu var vísað frá dómi. Af hálfu B var eigi sótt þing í málinu. Frávísunarðómur þessi var staðfestur í Hæstarétti með þeirri athugasemd, að málið hefði ekki verið lagt fyrir sáttamenn skv. 5. gr. laga nr. 85/1936 .... 1026 Sementsverksmiðja ríkisins lét smíða sementsflutningaskip. Mánuði eftir að skoðun og mæling var framkvæmd á hinu nýja skipi, löggilti aðstoðarsiglingamálastjóri eftirlitsbók og dagbók skipsins. Í báðum þessum skjölum var þess getið, að skipið væri 385 rúmlestir að stærð. Þegar mæl- Efnisskrá XCVI ingarbréf og haffærisskirteini var gefið út, sagði þar, að skipið væri 419,26 rúmlestir. Sementsverksmiðjan taldi það mikið hagsmunamál fyrir sig, hvort skipið væri undir eða yfir 400 rúmlestum, þar sem mismunandi reglur giltu um fjölda yfirmanna á skipum yfir og undir 400 lestum. Höfð- aði Sementsverksmiðjan mál á hendur siglingamálastjóra og krafðist þess, að Siglingadómur kvæði svo á, að yfir- skoðun og mæling skuli fara fram og dómurinn annist yfirskoðun sjálfur eða kveðji til sérstaka yfirskoðunar- menn, ef honum þyki þess þörf. Máli þessu var vísað frá Siglingadómi, þar sem það var ekki talið hlutverk Sigl- ingadóms skv. lögum 52/1970 sbr. lög 52/1972, 39. gr. að skera úr deiluefni sem þessu. Frávísunardómur þessi var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .............. K höfðaði mál gegn tryggingafélaginu A til greiðslu skaðabóta sís vegna tjóns á flugvél, sem hlotist hafði við flugtak. Mál þetta hafði eigi verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. Aðilar höfðu heldur eigi samið um að ganga fram hjá sáttanefnd. Málið var eigi talið undanskilið sáttatilraun sáttamanna. Var hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi ....................en ene 2. Frá Félagsdómi. stofnaði sængurgerð á Sauðárkróki. Fyrirtækið greiddi ið- gjöld af launum starfsstúlkna til Lífeyrissjóðs SÍS. Starfs- stúlkurnar vildu eiga aðild að Lífeyrissjóði verkalýðsíélaga á Norðurlandi vestra. Alþýðusamband Norðurlands höfðaði fyrir hönd þeirra aðildarfélaga, sem stóðu að Lífeyrissjóði verkalýðsfélaga á Norðurlandi vestra mál fyrir Félagsdómi gegn Vinnumálasambandi samvinnufélaganna vegna Sæng- urgerðarinnar og Lífeyrissjóðs SÍS og krafðist viðurkenn- ingar á því, að starfsstúlkurnar ættu rétt á að vera í Líf- eyrissjóði verkalýðsfélaga á Norðurlandi vestra, og að þeim væri óskylt að greiða iðgjöld til Lífeyrissjóðs sís. Málinu var vísað frá Félagsdómi þar sem fjármálaráðu- neytið hafði ekki fjallað um ágreininginn skv. 2. gr. laga 9/1974, en þar segir, að rísi ágreiningur um það í hvaða lífeyrissjóði starfsmaður skuli vera, skuli bera hann undir úrskurð fjármálaráðuneytisins. Frávísunardómurinn var staðfestur í Hæstarétti .............0000000. 0... 0... 3. Frá Hæstarétti. G og GS áfrýjuðu fjárnámsgerð og uppboðsgerð. Í áfrýjunar- stefnu lýstu áfrýjendur hvor um sig kröfum sínum svo, að þeir krefðust þess, að hinni áfrýjuðu fógetagerð og hinni Bls. 1215 XCVIII Efnisskrá Bls. áfrýjuðu uppboðsgerð verði „.... hrundið og breytt á þá leið, að allar kröfur hans fyrir fógetadóminum og upp- boðsdóminum verði teknar til greina....“. Endurrit hinna áfrýjuðu réttargerða báru ekki með sér, að sótt hefði verið Þing af hálfu áfrýjenda, eða að kröfur hefðu verið gerðar af þeirra hálfu í fógeta- og uppboðsrétti. Með hinum til- vitnuðu orðum þótti ekki nægilega greint í hvaða skyni áfrýjað var og hverjar dómkröfur áfrýjenda væru. Á- frýjunarstefnurnar fullnægðu því eigi ákvæðum 3. tl. 2. mgr. 34, gr. laga nr. 75/1973. Var málinu því vísað frá Hæstarétti ..................0..0..0 20. 85 Áfrýjunarstefna á hendur Á hafði ekki verið birt honum. Var málinu því vísað frá Hæstarétti, að því er hann varðaði .. 535 Kröfur stefnanda í máli einu voru nokkuð á reiki. Gerði hann ýmist kröfu til þess, að stefndi yrði dæmdur til að greiða sér tiltekna fjárhæð, eða að skuld hans við stefnda skv. veðskuldabréfi yrði lækkuð um sömu fjárhæð. Eigi varð séð, að stefndi hefði haft uppi nein andmæli gegn þessari kröfugerð. Í dómi Hæstaréttar sagði, að þar sem stefndi hefði ekki í endanlegri kröfugerð sinni fyrir héraðsdómi greint skýrlega, hvort hann krefðist fremur greiðslu fram- angreindra fjárhæða eða lækkunar skuldarinnar, væru kröfur hans svo óglöggar, að héraðsdómi hefði verið rétt að vísa málinu frá dómi að sjálfsdáðum. Héraðsdómur dæmdi málið eigi að síður að efni til, og stefnandi féll fyrir Hæstarétti frá skaðabótakröfum þeim, er hann hafði haft uppi og stefndi verið sýknaður af í héraðsdómi. Þótti því mega leggja efnisdóm á kröfur áfrýjanda fyrir Hæstarétti 535 H höfðaði mál gegn E til heimtu skuldar. E var dæmdur til að greiða skuldina og síðan gerði H fjárnám hjá honum til tryggingar dómskuldinni. E áfrýjaði dóminum, að fengnu áfrýjunarleyfi, svo og fjárnáminu. Áfrýjunarleyfið tók að- eins til héraðsdómsins. Frestur til áfrýjunar fjárnámsins var liðinn, og var kröfu E um, að fjárnámsgerðin yrði felld úr gildi, vísað frá Hæstarétti. Sjá skuldamál ............ 920 Víxilmáli var vísað frá héraðsdómi ex officio. Stefnandi kærði dóminn til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði: „Í athugasemndum héraðsdómara, sem ritaðar eru í samræmi við 27. gr. laga nr. 75/1973 greinir, að endurrit héraðsdóms hafi verið sent sóknaraðila 14. júní í póstkröfubréfi, er vitjað hafi verið 19. s.m. Verður við það að miða, að þá hafi sóknaraðili fengið vitneskju um dóminn. Kæra sóknaraðila 19. júlí 1978 barst héraðsdómara samdægurs. Samkvæmt því er mál þetta kært, eftir að kærufresti lauk sbr. 1. mgr. 22. gr. laga T5/1973, og ber að, vísa því sjálfkrafa frá Hæstarétti.“ .................00.0 000 923 Efnisskrá KCIX J og P voru dæmdir in soliðum í héraði til greiðslu víxilskuld- ar. J áfrýjaði málinu sjálfur og fh. P. Upplýst var, að J hafði ekki umboð til áfrýjunar fyrir P og var málinu því vísað frá Hæstarétti, að því er P varðaði ................ Máli vísað frá Hæstarétti, þar sem áfrýjunarfrestur var liðinn og lagaheimild brast til útgáfu áfrýjunarleyfis. Sjá áfrýj- UN 200... Gagnsök vísað frá Hæstarétti, þar sem áfrýjunarfrestur var liðinn, þegar áfrýjað var, og áfrýjunarleyfis hafði ekki verið aflað ............0..0.0.ses ss Máli vísað frá Hæstarétti, þar sem áfrýjunarfrestur var liðinn, þegar máli var áfrýjað, og áfrýjunarleyfis hafði ekki verið aflað. Sjá áfrýjun ......0.2...0000 0000 nn rn B. Opinber mál. 1. Frávísun frá héraðsdómi. Héraðsdómslögmaður einn sendi kæru til sakaðóms í janúar 1976 á hendur Á, framkvæmdastjóra hlutafélags eins, fyrir að gera ekki skil á iðgjöldum af launum til tiltekins lífeyris- sjóðs. Mál var höfðað á hendur ÁA með ákæru 15. okt. 1976 fyrir að hafa gerst brotlegur við 247. gr. hgl. með því að vanrækja að gera lífeyrissjóðnum skil á tiltekinni fjárhæð, sem hann hefði haldið eftir af launum starfsmanna félags- ins. Rannsókn máls þessa þótti mjög ábótavant, og m.a. hafði ekki verið aflað gagna, er þóttu skipta meginmáli. Sagði í dómi Hæstaréttar, að ákæra í málinu, sem að efni til væri ábótavant, þætti reist á rannsókn, sem fullnægði ekki, eins og á stóð, skilyrðum laga til málshöfðunar sbr. 1. mgr. 115. gr. laga 74/1974. Var héraðsdómurinn, en þar hafði A verið dæmdur í 2 mánaða fangelsi skilorðsbundið, því ómerktur og ákæru vísað frá héraðsdómi ............ Héraðsdómur í opinberu máli ómerktur og máli vísað frá hér- aðsdómi vegna galla á ákæru. Sjá ákæru ............ 869, 2. Frávísun frá Hæstarétti. Rannsóknarlögregla ríkisins krafðist þess, að S, ritstjóri dag- blaðsins M, yrði kvaddur fyrir dóm til vitnisburðar um, hver sett hefði í blaðið tiltekna auglýsingu, er laut að 50% ávöxtun sparifjár. S kom fyrir sakadóm og lýsti yfir því, að hann teldi sér ekki skylt lögum samkvæmt að bera vitni um þetta atriði. Rannsóknarlögreglan krafðist úrskurðar sakadóms um skyldu S til vitnisburðarins. Féll úrskurður- inn á þá leið, að S væri ekki skylt að bera vitni um fram- angreint atriði. Rannsóknarlögreglustjóri ríkisins kærði úr- skurð þennan til Hæstaréttar og krafðist þess að S, yrði lýst rétt og skylt að lögum að veita rannsóknarlögreglu Bls. 1042 1173 1302 1307 708 1097 Cc Efnisskrá ríkisins lið í þágu rannsóknar þeirrar, sem um ræðir í máli þessu, með skýrslugerð fyrir rannsóknarlögreglu og dómi og á annan hátt til upplýsinga um auglýsandann og ætlað brot hans á lögum nr. 58/1960. Í dómi Hæstaréttar segir, að í 172. gr. laga nr. 74/1974 segi, að „aðili“ geti kært til Hæstaréttar úrskurði héraðsdómara um þau efni, er þar greinir. Þetta ákvæði beri að túlka svo, að af hálfu almenn- ingsvaldsins sé kæruheimild í höndum ríkissaksóknara, nema lög segi annað. Í lögum nr. 107/1976 um breyting á lögum um meðferð opinberra mála sé eigi vikið að því, að rannsóknarlögreglustjóri ríkisins hafi kæruheimild. Með hliðsjón af 11. gr. þeirra laga og þeirri stefnu, sem í því ákvæði felist, verði að telja, að kæruheimild út af hinum kærða úrskurði sé hjá ríkissaksóknara en ekki rannsókn- arlögreglu ríkisins. Var málinu því vísað frá Hæstarétti .. Skaðabótakröfu í opinberu máli vísað frá Hæstarétti. Sjá skaðabætur .................000000 0000 0.n Frelsissvipting. Sjá gæsluvarðhald. Frestur. Er mál kom fyrir Hæstarétt 1. desember 1978, óskaði áfrýjandi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um frek- ari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti, Eigi þótti fært að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda, og var málið fellt niður ....................0... Er mál kom fyrir Hæstarétt 1. desember 1978, óskaði áfrýjandi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um frek- ari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti. Eigi þótti fært að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda, og var málið fellt niður ........................ Er mál kom fyrir Hæstarétt 1. desember 1978, óskaði áfrýjandi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um frek- ari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti. Eigi þótti fært að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda, og var málið fellt niður .............0.0...00.... Fyrning. Sjá og girðingalög. Með kaupsamningi 7. september 1961 keypti G vélbát af Á, P og R. Skyldi G greiða hluta kaupverðsins með því að taka að sér greiðslu áhvílandi veðskulda á bátnum, en þar á meðal voru skuldir samkvæmt tveim handhafaveðskulda- bréfum, sem R og Á höfðu gefið út, tryggð með 2. samhliða Veðrétti í vélbátnum, sama dag og afsal fyrir honum var gefið út til G. Ekki ritaði G nafn sitt undir skuldabréf þessi. Hinn 15. júní 1962 seldi G S og H vélbátinn og tóku þeir að Bls. 979 1254 1255 1256 Efnisskrá CI BIs. sér að greiða framangreindar veðskuldir, að fjárhæð 52.550 krónur, sem G hafði skuldbundið sig til að greiða, er hann keypti bátinn. Hinn 19. september 1967 var vélbáturinn seld- ur á nauðungaruppboði og fékkst ekkert upp í greiðslu veðskuldarinnar af uppboðsandvirði. Hinn 24. mars 1971 var Á krafinn um greiðslu á framangreindri skuld og greiddi hann hana. Höfðaði hann síðan mál á hendur G til heimtu fjárhæðarinnar með stefnu birtri 13. apríl 1972. Héraðsdómari taldi kröfu Á á hendur G ekki lúta 4. gr. sbr. 5. gr. fyrningarlaga eða 4. tl. 3. gr. þeirra. Taldi hann kröf- una fyrnda samkvæmt 1. tl. 3. gr. laganna. Í dómi Hæsta- réttar sagði, að krafa Á á hendur G samkvæmt skuldabréf- unum hefði enn verið í gildi, þegar Á greiddi skuldina 3. maí 1971, þar sem G hafði ekki staðið við skuldbindingu sína gagnvart Á og P og R um greiðslu veðskuldabréfanna. Fyrningarfrestur endurgjaldskröfu Á á hendur G vegna greiðslu veðskuldabréfanna var því ekki talinn hafa hafist, fyrr en 3. maí 1971, sbr. 1. mgr. 5. gr. fyrningarlaga nr. 14/1905 og væri krafan því ekki fallin niður fyrir fyrningu þegar Á birti G stefnu. Var krafa Á því tekin til greina .... 1106 Sjá ennfremur uppboð ..........00%000000 00 ner 1283 Gagnaöflun. Aðilum máls var með úrskurði veitt færi á að afla tiltekinna gagna, áður en mál yrði dæmt í Hæstarétti, sbr. 120. gr. laga nr. 85/1936, sbr. 58. gr. laga 75/1973 ...............0... 1196 Gagnfær farmskírteini. Gagnsakir. Sjá áfrýjun. Gallar. S seldi Þ íbúð. Eftir söluna komu í ljós leyndir gallar. S greiddi Þ bætur í samræmi við matsgerð dómkvaddra matsmanna. Þ og eiginkona hans, R, skildu og krafði R þá S um frekari bætur. S var sýknaður. Sjá skaðabótamál ................ 504 Geðrannsókn. Úrskurður um gæsluvarðhald og geðheilbrigðisrannsókn kærð- ur til Hæstaréttar og felldur úr gildi. Sjá gæsluvarðhald .. 12 Sakaður maður úrskurðaður til að sæta geðheilbrigðisrann- SÓKN .......0.2200000n senn 225, 325, 467 Gengisákvæði. Sjá veðskuldabréf. Gerðardómar. CII Efnisskrá Bls. Girðingarlög. Sjá og ómerking og frávísun. Sumarið 1968 lét S hreppur reisa girðingu, er skildi á milli landa S hrepps og R hrepps. S hreppur krafði síðan R hrepp um 1/4 hluta af útlögðum kostnaði og gerði enn- fremur þá kröfu, að R hreppi yrði gert að hlíta úrskurði matsmanna um skiptingu á helmingi kostnaðarins en kvaðning og störf matsmanna færu eftir 5. gr. girðingar- laga sbr. 7. gr. sömu laga. Þá krafðist S vaxta og máls- kostnaðar. S hreppur byggði kröfu sína á því, að girðingin hefði verið reist að undangengnum viðræðum við oddvita R hrepps, sem hefði samþykkt gerð girðingarinnar og tek- ið þátt í að ákveða girðingarstæði, en ósamkomulag hefði verið um skiptingu kostnaðar. Hann taldi 5.—7. gr. girðinga- laga nr. 10/1965 gilða um girðingu þessa og samkv. 7. gr. laganna bæri R hreppi að taka þátt í girðingarkostnaðin- um, þótt hann hefði ekki samþykkt girðinguna fyrirfram. R hreppur krafðist sýknu í fyrsta lagi vegna fyrningar og í öðru lagi vegna aðildarskorts, þar sem girðing sú, sem um væri fjallað í málinu, lægi nálægt merkjum milli tiltek- inna jarða, sem væru í einkaeign. Loks hefði S hreppi eigi verið heimilt að reisa girðinguna með einhliða aðgerðum, heldur hefði honum borið að fara eftir fyrirlagi 17.—19. gr. girðingarlaga. Héraðsdómur taldi kröfu S hrepps fyrnda, þar sem mál var ekki höfðað, fyrr en með stefnu útgefinni 15. apríl 1973. Í dómi Hæstaréttar sagði, að skv. skjölum máls og málflutningi fyrir Hæstarétti lægi land tiltekinnar jarðar, sem væri í ábúð og einkaeign, að girð- ingunni á um þriggja km. kafla, en hinum megin væri sagður afréttur S hrepps. Þá lægju og að girðingunni lönd tveggja jarða, sem væru í eyði, en í einkaeign og hefðu hreppsmenn tekið beitarrétt þeirra á leigu. Eins og eign og nytjum landa þeirra, sem að girðingunni lágu væri háttað, yrði ekki sannað, að hér væri um að ræða girðingu milli afréttarlanda. Yrðu kröfur S hrepps ekki byggðar á 5. og 7. gr. girðingalaga, og ekki væri um að ræða önnur laga- ákvæði sem þær yrðu reistar á. Yrði þegar af þeirri ástæðu að sýkna R hrepp af kröfum S hrepps að því leyti, sem kröfum hans hefði ekki verið vísað frá dómi, en hluta af kröfum S hrepps var vísað frá dómi. Sjá frávísun ........ 672 Gjafsókn. Gjafvörn. P, fyrrverandi forstöðumaður teiknistofu Orkustofnunar ríkis- ins, höfðaði mál gegn fjármálaráðherra f.h. Orkustofnunar til heimtu vangreiddra launa, sem hún taldi stafa af mis- munun vegna kynferðis. Fékk hún gjafsókn fyrir héraðs- ÁÓMI .......0.20 000 15 Efnisskrá Uppboðsþoli fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti .................. Hafnarsjóður kaupstaðar eins fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti .. Kona, sem krafðist vátryggingarbóta eftir sambýlismann sinn, sem látist hafði af slysförum, fékk gjafsókn fyrir Hæsta- rétti ..........00000ses err Maður, sem orðið hafði fyrir slysi á vinnustað krafðist bóta vegna örorkutjóns og fékk gjafsókn í héraði og fyrir Hæstarétti ..........0...000 0000 neee Kona, sem krafðist vátryggingarbóta vegna slyss, fékk gjaf- sókn fyrir Hæstarétti ............22000000 0000... nn Dánarbú, sem tók við málsókn eftir látinn mann, en í máli þessu var ágreiningur um greiðslu tekjuskatts, fékk gjaf- sókn fyrir Hæstarétti ................022.000 000... 00... Hreppsnefnd veitt gjafvörn í héraði og fyrir Hæstarétti í máli vegna ágreinings um greiðslu kostnaðar við girðingu .. 659, Maður, sem krafðist skaðabóta vegna vinnuslyss, fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti .............0.....2200 000 H, 17 ára stúlka, sem varð fyrir vinnuslysi, fékk gjafsókn í héraði og fyrir Hæstarétti ..............0000.0.0 0. .00.0... Kona, sem krafðist vangoldins kaups, fékk gjafsókn fyrir Hæstarétti ..............2.000 00. Krefjendur dánarbóta fengu gjafsókn í héraði og fyrir Hæsta- rétti í máli gegn ríkissjóði ..........0.02000 000... Gjalddagi. Gjaldþrot. Sjá skiptamál. Greiðslufall. Gæsluvarðhald. Ó var handtekinn skömmu eftir miðnætti og var þá talinn ofur- ölvi. Var hann fluttur í fangageymslu. Nokkru síðar sá lögreglumaður, að reyk lagði frá klefa beim, er hann var í, og kom honum til bjargar. Var Ó því næst fluttur á sjúkra- hús. Þaðan hvarf hann nokkru síðar, en var brátt hand- tekinn aftur. Hann gekkst við því fyrir dómi síðar sama dag, að hann hefði lagt eld í dýnu í fangaklefanum, sem hann var í, og einnig, að hann hefði síðar um nóttina, eftir að hann hvarf af spítalanum, kastað steini í rúðu lög- reglubifreiðar og brotið hana. Stuttu eftir að yfirheyrslu lauk fyrir dómi, var hann úrskurðaður í gæsluvarðhald allt að 45 dögum og gert skylt að gangast undir geðheilbrigðis- rannsókn. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að eigi beri rannsóknarnauðsynjar til að hneppa Ó í gæsluvarðhald, og brot hans og háttsemi 255 593 609 622 672 754 828 931 1186 CIV Efnisskrá þyki ekki vera þess eðlis, að ástæða sé til að öðru leyti að beita gæsluvarðhaldi. Eigi þóttu heldur efni til að mæla fyrir um geðheilbrigðisrannsókn. Var gæsluvarðhaldsúr- skurðurinn því felldur úr gildi .......................... Grunaður maður var úrskurðaður til að sæta áfram gæslu- varðhaldi. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem taldi rannsóknarnauðsynjar bjóða, að gæsluvarðhaldið yrði framlengt, sbr. 1. tl. 67. gr. laga nr. 74/1974. Var úrskurð- urinn staðfestur .....................000000 000. Gæsluvarðhaldsvist sakaðs manns var framlengd um allt að tvo mánuði. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .......................0...00 0000 Sakaður maður var úrskurðaður í gæsluvarðhald allt að 5 dög- um. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ........2.00000000 00. Með úrskurði sakadóms var gæsluvarðhaldsvist sakaðs manns framlengd um allt að 60 dögum. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...................... Með úrskurði sakadóms Reykjavíkur 1. mars 1978 var gæslu- varhald sakaðs manns framlengt til 15. sm. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ............ Maður, sem grunaður var um nauðgun, var úrskurðaður í gæsluvarðhald allt að 11 daga. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ........................ Maður, sem sakaður var um rán, var hinn 4. apríl 1978 úrskurð- aður til að sæta gæsluvarðhaldi, þó eigi lengur en til 10. maí 1978. Hann var ennfremur úrskurðaður til að sæta geðheil- brigðisrannsókn, meðan á gæsluvarðhaldinu stæði. Hann skaut úrskurðinum til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að varnaraðili væri aðeins 16 ára gamall. Í sakarvott- orði hans væri aðeins getið eins brots, er hann hefði framið, og hefði ákæru vegna þess verið frestað. Þá var tekið fram, að hann hefði viðurkennt þau brot, sem honum voru gefin að sök. Með hliðsjón af þessu og að öðru leyti með skír- skotun til málavaxtalýsingar hins kærða úrskurðar, þótti gæsluvarðhaldstími hans hæfilega ákveðinn allt að 3 vikum frá 4. apríl 1978 að telja. Ákvæði hins kærða úrskurðar um geðheilbrigðisrannsókn voru staðfest ................ Með úrskurði sakadóms Reykjavíkur 14. apríl 1978 var sakaður maður úrskurðaður í gæsluvarðhald allt til 31. maí 1978. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, og varð niðurstað- an þar sú, að hann skyldi sæta gæsluvarðhaldi enn um hríð eða allt til15. maí 1978 ...............0.0..000 00... Sakaður maður var úrskurðaður í gæsluvarðhald í 7 daga. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar. Samkvæmt lög- regluskýrslum, sem fylgðu kærumálinu, var manninum gef- Bls, 157 164 180 181 306 429 467 501 Efnisskrá CV Bls. ið það að sök að hafa ekið bifreið undir áhrifum áfengis og að hafa drukkinn sett af stað brunaboða á þaki slökkvi- liðsstöðvarinnar í kaupstaðnum þar, sem hann bjó. Lög- regluskýrslur um þetta höfðu ekki verið lagðar fram í héraðsdómi, og eigi var þeirra getið í hinum kærða úr- skurði. Ekki var heldur að sjá, að sökunautur hefði verið spurður um þessi kæruatriði fyrir dómi, eða hann tjáð sig um þau. Í hinum kærða úrskurði var þess getið, að hinn sakaði hefði veist að heimilisfólki sínu heima hjá sér, og að eiginkona hans teldi sig og börnin ekki óhult um líf sitt, meðan hann væri í ölvunar- og vímuástandi. Um þetta atriði hafði varnaraðili hvorki verið yfirheyrður af lögreglu né fyrir dómi. Samkvæmt þessu þótti kæruefnum ekki hafa verið gerð viðhlítandi skil í hinum kærða úrskurði, og ekki hafði þess verið getið, hverjar rannsóknarnauðsynjar væru til þess að beita gæsluvarðhaldi, sbr. 67. gr. laga nr. 74/1974, en eingöngu vísað til 123. gr. og 4. mgr. 220. gr. almennra hegningarlaga án frekari málsútlistunar. Þóttu þetta vera slíkir annmarkar á hinum kærða úrskurði, að óhjákvæmilegt væri að ómerkja hann ...........0.0000... 560 Sakaður maður kærði gæsluvarðhaldsúrskurð til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...........200000 0. sess 1021 Með dómi sakadóms Reykjavíkur 19. desember 1977 voru þeir K og S dæmdir í ævilangt fangelsi en T í 16 ára fangelsi fyrir manndráp o.fl. Sama dag voru þeir úrskurðaðir til að sæta gæsluvarðhaldi „uns dómur Hæstaréttar gengi í máli þeirra, þó eigi lengur en til 19. desember 1978. Þann dag var gæsluvarðhald þeirra með úrskurði framlengt til 19. des- ember 1979. Þeir kærðu gæsluvarðhaldsúrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .............2.0000.0... 1328 Hafnargjöld. Með bréfi 24. janúar 1975 veitti Sjávarútvegsráðuneytið hluta- félögunum Í og H leyfi til að taka á leigu norskt verk- smiðjuskip, N, á loðnuvertíð þeirri, er þá fór í hönd, en snjóskriða hafði fallið á verksmiðju félaganna á Seyðisfirði og gert hana óstarfhæfa. Í bréfinu var tekið fram, að leyfið væri háð tilteknum skilyrðum, m.a. skyldu leigutakar kaupa hráefnið af íslenskum loðnuveiðiskipum á sama verði og loðnuverksmiðjurnar í landi og greiða öll gjöld af fram- leiðslunni svo sem útflutningsgjöld, eins og um verksmiðju í landi væri að ræða. Skipið mun hafa komið til landsins í byrjun febrúar 1975. Lagðist það þá fyrir akkeri úti á Reyðarfirði, en færði sig til Hvalfjarðar, þegar liðið var nokkuð á loðnuvertíðina og lá þar til vertíðarloka. Á þess- um tíma mun hafa verið innheimt svonefnt aflagjald í við- Efnisskrá komandi hafnarsjóð, þar sem skip lögðu afla í land. Nam aflagjald þetta 1% af verðmæti loðnu þeirrar, sem landað var, og var lagt á samkvæmt heimild í 12 gr. hafnalaga nr. 45/1973 og hafnarreglugerðum viðkomandi hafna. Afla- gjaldið var innheimt af skipum þeim, sem seldu afla sinn í N. Hinn 7. febrúar 1975 fór Hafnasamband sveitarfélaga þess bréflega á leit við samgönguráðuneytið, að það kvæði upp úrskurð um innheimtu og ráðstöfun aflagjalds vegna verksmiðjuskipsins N. Samgönguráðuneytið svaraði bréfi þessu 20. febrúar 1975. Var það skoðun ráðuneytisins, að ein forsenda samþykkis ríkisstjórnarinnar fyrir því, að N yrði tekið á leigu, hafi verið sú, að fullt aflagjald væri greitt af öllum afla, sem verksmiðjuskipið tæki við og rynni Íþað til hafnarsjóðs Seyðisfjarðar, ef skipið lægi ekki innan marka annarrar hafnar og væri gjaldskylt þar. Hafi fram- angreint sjónarmið aðallega verið rökstutt með því, að H, annar leigutaki N, ætti heimili og varnarþing á Seyðisfirði. Væri ljóst, að verksmiðjuskipið hefði aðallega verið tekið á leigu til að leysa af hólmi verksmiðju fyrirtækjanna með- an hún væri óstarfhæf. Samkvæmt þessu taldi ráðuneytið, að um væri að ræða samningsbundna skyldu umráðamanna N til að standa skil á aflagjaldi til hafnarsjóðs Seyðisfjarð- ar. Seyðisfjarðarkaupstaður, S, krafði H og Í um afla- gjaldið, en er það fékkst ekki greitt, höfðaði hann mál á hendur félögunum til innheimtu þess. Studdi hann kröfu sína einkum sömu rökum og komu fram í fyrrgreindu bréfi sjávarútvegsráðuneytisins. Þá var því haldi öfram af hans hálfu, að venja væri, að fiskverksmiðjur í landi sæju um innheimtu á aflagjöldum hjá útgerðarmönnum vegna hinna ýmsu hafnarsjóða. Það væri óeðlilegt, ef þeir, sem legðu upp loðnuafla í N, yrðu betur settir en þeir, sem legðu upp afla sinn hjá verksmiðjum í landi. Af hálfu Í og H kom fram, að þeim hefði verið rétt og skylt að innheimta afla- gjaldið og skila því síðan tryggilega til hins rétta við- komanda. Hins vegar væri ekki ljóst, hver hinn rétti við- takandi væri, og um það atriði væri ekkert tekið fram í leyfi ráðuneytisins. Um þetta leyti mun og hafa verið kom- inn upp ágreiningur um það, hvort útgerðarmönnum, sem skip áttu og lögðu upp afla sinn í N, bæri skylda til að greiða umrætt aflagjald. Í og H tóku því það ráð að leggja andvirði aflagjaldsins inn á bankabók, þar sem það yrði geymt, þar til búið væri að skera úr málinu fyrir dóm- stólum eða á annan hátt. Því var sérstaklega mótmælt af hálfu Í og H, að þeir hefðu bundist samningsskyldu um að greiða aflagjald. Enginn samningur lægi til grundvallar, heldur væri eingöngu um einhliða skilyrt stjórnvaldsleyfi Bls. Efnisskrá að ræða. Í dómi Hæstaréttar, sem staðfesti héraðsdóm að niðurstöðu til, sagði, að hvorki 2. tl. 12. gr. hafnalaga nr. 45/1973 né hafnarreglugerð S veittu áfrýjanda heimild til þess beint eða fyrir lögjöfnun að innheimta umrætt afla- gjald af loðnuafla, sem skipað var upp Í verksmiðjuskip- ið N utan marka Seyðisfjarðarhafnar. Eigi var áðurgreint bréf sjávarútvegsráðherra til H heldur metinn lögmætur grundvöllur S til þessarar gjaldtöku. Loks var heldur ekki talið að með bréfaskiptum H og sjávarútvegsráðherra hefðu H og Í orðið skuldbundnir gagnvart S til að greiða honum fé, er svari til þess aflagjalds, sem loðnuseljendur hefðu þurft að greiða S, ef þeir hefðu skipað afla sínum upp í Seyðisfjarðarhöfn í stað þess að selja hann til vinnslu í N. Var héraðsdómur staðfestur ......0..00000000.0..0.0.. Hafning máls. Handtaka. Hefð. Hegningarauki. Heimvísun. Sjá ómerking. Hilming. Hjón. Sjá skipti, kaupmáli. Hjúalög. Sjá vinnusamningar. Hjúskapur. Hlunnindaskattur. Sjá skattar. Hlutafélög. Hlutdeild. Húftrygging. Sjá vátnyggingar. Húsleit. cvn Bls. CVIII Efnisskrá Bls. Höfundalög. Sumarið 1974 var haldin sýning í Leningrad á vegum íslenska ríkisins. Á sýningu þessari voru annars vegar sýndir munir frá Þjóðminjasafni en hins vegar nútímamunir og ljós- myndir. Leitað var til M ljósmyndara og valdar hjá honum nokkrar myndir til sýningarinnar. Eigi var samið um fjár- greiðslur eða endurgjald fyrir myndirnar. M sendi Þjóð- minjasafni reikning og krafðist 47.520 króna vegna efnis og vinnu og 40.480 króna vegna birtingarréttar á sýningu. Krafan vegna efnis og vinnu var greidd en hinum þætti Teikningsins var synjað. M höfðaði þá mál á hendur fjár- málaráðherra og menntamálaráðherra fh. ríkissjóðs og þjóðminjasafnsins og krafðist greiðslu á reikningi sínum. Í héraði urðu úrslit þau, að ríkissjóður og Þjóðminjasafn voru sýknuð. Í dómi Hæstaréttar sagði, að við það bæri að miða, að 25. gr. höfundalaga ætti beint við um myndir þess- ar. Það var ekki ágreiningsefni í málinu, að með kaupum sínum á ljósmyndunum hefði þjóðminjasafnið öðlast rétt til að sýna myndirnar opinberlega, eins og það gerði, heldur hitt, hvort áfrýjandi hefði reiknað sér hærra endurgjald fyrir þær en honum hefði verið heimilt skv. samningi máls- aðila. Þegar virt voru skipti málsaðilja, þótti verðskrá Ljósmyndarafélags Íslands eða samningar ekki standa því í vegi, að M mætti reikna sér endurgjald fyrir myndirnar á þann hátt, sem hann hafði gert. Var krafa hans því tekin til greina .................0... 0000 1332 Iðnaður. Iðnnám. Innheimtulaun. Innsetningargerðir. Ítak. Ítrekun. J var talinn hafa gerst sekur um ölvun við akstur, og var refs- ing hans var ákveðin 15 daga varðhald. Hann var sviftur öÖkuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða .. 89 H var talinn hafa gerst sekur um ölvun við akstur. Refsing hans var ákveðin 15 daga varðhald, og hann var sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða. Í héraðsdómi hafði H verið dæmdur til að greiða 60.000 króna sekt til ríkissjóðs ...................0....0.00... 72 Efnisskrá Maður dæmdur í 20 daga varðhald og sviftur ökuleyfi ævilangt fyrir ölvun við akstur, ítrekað brot. Sjá Áfengislög, Bif- reiðar ........00.0esese ss Jafnlaunaráð. Leitað álits Jafnlaunaráðs vegna ágreinings um skipan í launa- flokka ........00.ceesssss sr Leitað álits Jafnlaunaráðs vegna ágreinings um launajafnrétti Kaup og sala. 1. Fasteignir. Sjá og fasteignir. Félag eitt seldi G keðjuhús, sem var í byggingu. Söluverð skyldi vera háð breytingum, sem yrðu á byggingavísitölu á samn- ingstímanum. Sjá verðtrygging fjárskuldbindinga ........ S seldi Þ íbúð. Eftir söluna komu í ljós leyndir gallar. S greiddi Þ bætur í samræmi við matsgerð dómkvaddra matsmanna. Þ og eiginkona hans, R, skildu og krafði R þá S um frekari bætur. S var sýknaður. Sjá skaðabótamál ...........0.2... B gerði samning við M um kaup á íbúð í smíðum í fjölbýlishúsi. Verðið skyldi háð hreyfingum á byggingavísitölu. Sjá verð- trygging ........00000000 ner 903, 2. Lausafé. Í febrúarmánuði 1974 keypti G í Reykjavík vörubifreið af gerð- inni Scania Vabis af V, vörubílstjóra í Höfnum. Umsamið kaupverð var 1.100.000 krónur. Aðilar gerðu ekki skriflegan samning um viðskipti sín, og er ekki fullljóst, hvernig samið var um greiðslu kaupverðs í einstökum atriðum. Virðist þó, að G hafi átt að greiða V 100.000 krónur, er hann fékk bifreiðina í sínar hendur, 600.000 krónur, þegar hann hefði selt eigin bifreið, en afganginn með víxlum, er greiða skyldi á einu ári. Eigi fékk G afsal fyrir bifreiðinni, og eigi var hún umskráð á hans nafn. Í febrúarmánuði 1975 hafði G ekki greitt bifreiðina að fullu. Sótti V þá bifreiðina austur í Hveragerði, þar sem hún var í geymslu, og seldi hana síðan öðrum manni. Var söluverð hennar þá talið vera 1.400.000 krónur. G hafði látið framkvæma talsvert miklar viðgerðir á bifreiðinni, meðan hann hafði hana undir höndum, og taldi að söluverð hennar hefði allt að því tvöfaldast. Það hefði að minnsta kosti ekki verið undir 1.600.000 krónum, og mundi V hafa selt bifreiðina fyrir hærra verð en hann taldi. Krafði G V um endurgreiðslu á þeim 840.000 krónum, sem hann hafði greitt honum, auk mismunarins á umsömdu kaupverði og verðmæti hennar á söludegi, eða 500 þúsund krónur, og nam krafa hans því 1.340.000 krónum. V krafðist sýknu. Hann taldi G hafa van- CIX Bls. 815 738 2 504 912 CX Efnisskrá Bls. efnt samninginn um kaupin á bifreiðinni svo verulega, að sér hefði verið heimilt að rifta honum, og hann hefði haft Ýmislegan kostnað og tjón af sölunni, sem G bæri að greiða sér. Ósannað þótti, að V hefði hreyft því, að hann vildi rifta kaupin, fyrr en eftir að hann tók bifreiðina í sínar hendur. Þá var hann þó eigi reiðubúinn að endurgreiða G meira en 100.000 krónur, en afganginn að frádregnum kostnaði vildi hann greiða með víxlum. Var talið, að V hefði verið óheimilt að taka bifreiðina aftur í sínar hendur og ráðstafa henni með þeim hætti, sem hann gerði, og væri hann greiðsluskyldur gagnvart G vegna töku bifreið- arinnar og ráðstöfunar sinnar á henni. Eigi var talið sann- að, að söluverð bifreiðarinnar hefði verið hærra en 1.400.000 krónur, eða að verðmæti hennar hefði verið meira. Þá var talið sannað, að G hefði greitt V 840.000 krónur upp í verð bifreiðarinnar. Ennfremur var viðurkennt af G, að hann ætti að greiða 64.497 krónur í skatta af bifreiðinni. Var V dæmdur til að greiða G 1.075.503 krónur auk vaxta og kostnaðar ................20.0. s.s sð se 1257 Þjóðminjasafnið keypti ljósmyndir hjá M ljósmyndara til að sýna á sýningu í Leningrad. Ágreiningur reis síðan um endurgjald fyrir myndirnar, en um það hafði ekki verið samið. Sjá höfundalög ................2...0.0. 00 nn nn 1322 Kaupgjald. Sjá vinnusamningar. Kaupmálar. Hinn 18. febrúar 1965 var tilkynntur og skrásettur hjá borgar- fógetaembættinu í Reykjavík kaupmáli milli hjónanna Á og J, dagsettur 12. s.m. 1975 ákváðu hjón þessi að skilja að borði og sæng, og var bú þeirra tekið til opinberra skipta, þar sem ekki var samkomulag um búskipti. Maðurinn, J, kvaðst aldrei hafa undirritað kaupmála þann, sem fyrr getur. Kvað hann konu sína, Á, ítrekað hafa reynt að fá sig til að gera kaupmálann, en hann hefði aldrei gert það. Í úr- skurði skiptaréttar sagði, að kaupmálinn bæri undirskrift J. Vottar þeir, sem kaupmálinn tilgreindi, hefðu komið fyrir dóm og borið, að J hefði skrifað undir í þeirra viður- vist. Fullyrðing J um, að hann hefði ekki undirritað kaup- málann, var því ekki tekin til greina og ekki heldur sú málsástæða, að hann hefði ekki gert sér ljóst efni skjalsins, en því hafði hann haldið fram sem varamálsástæðu. Þá var tekið fram, að J hefði ekki sýnt fram á, að kaupmál- inn væri málamyndagerningur. Krafa J um, að kaupmálinn yrði metinn ógildur, var því eigi tekin til greina. Hæsti- réttur staðfesti úrskurð þennan með þeirri athugasemd, að Efnisskrá CKIT Bls. J hefði ekki rennt neinum stoðum undir þær staðhæfingar sínar, að kaupmálinn skyldi eigi lagður til grandvallar í fjárskiptum vegna hjónaskilnaðar málsaðila .............. 653 Kaupréttur að kirkjujörð. Með byggingabréfi 28. maí 1956, byggði dóms- og kirkjumála- ráðherra G jörðina K í Þingvallasveit ævilangt frá fardög- um það ár. Sumarbústaðalönd, sem leigð höfðu verið úr landinu, voru undanskilin við byggingu jarðarinnar, og leigutekjur af þeim til ábúenda féllu niður. Tekið var fram, að Þingvallanefnd hefði frá 1956 heimild til úthlutunar landa undir sumarbústaði á tilteknu svæði en ábúandi héldi veiðiréttindum sínum í Þingvallavatni. Með stefnu, birtri 7. mars 1975, á hendur fjármálaráðherra og landbúnaðarráð- herra f.h. ríkissjóðs og Þingvallanefnd f.h. Alþingis krafðist G þess aðallega, að hann fengi með dómi viðurkenndan rétt sinn til að kaupa ábúðarjörð sína. Til vara krafðist hann erfðaábúðar, en til þrautavara krafðist hann, að útkljá ætti réttarágreininginn sem eignarnám. Af hálfu stefndu var krafist sýknu. Í héraði voru stefndu sýknaðir af kröf- um G, þar sem jörðin K þótti hafa verið tekin til opinberra nota í skilningi 2. mgr. 47. gr. laga nr. 102/1962 við gildis- töku laga nr. 59/1928 um friðun Þingvalla. Af sömu ástæð- um var kröfu G um erfðaleigu einnig hafnað. Í dómi Hæstaréttar sagði, að skv. 2. gr. laganna um friðun Þing- valla hefði spilða úr landi K verið tekin undan notum þá- verandi ábúanda. Ennfremur hefði verið lagt bann við jarð- raski og mannvirkjagerð í landi jarðarinnar nema með samþykki Þingvallanefndar. Skv. 5. gr. laganna var Þing- vallanefnd falin yfirstjórn hins friðlýsta svæðis og jarða þeirra í ríkiseigu, sem taldar voru í 2. gr., þar á meðal K. Þegar G fékk jörðina til ábúðar á árinu 1956, var honum eigi byggð jörðin á erfðaleigu heldur ævilangt. Með bygg- ingabréfinu var enn nokkur hluti jarðarinnar tekinn undan umráðum hans, „og Þingvallanefnd heimilað að ráðstafa öðrum tilteknum jarðarhluta. Með ákvæðum 2. og ö. gr. laganna um friðun Þingvalla var jörðinni búin sérstaða meðal kirkjujarða, þar sem hún var falin yfirstjórn Þing- vallanefndar og ýmsar hömlur lagðar á nýtingu hennar. Var þetta gert vegna tengsla jarðarinnar við hið friðlýsta svæði og í þágu þeirra stefnumiða allsherjarréttar eðlis, sem lögin mörkuðu. Þessi lögmælta sérstaða jarðarinnar þótti standa því í vegi, að áfrýjandi ætti kauprétt að jörð- inni, eða rétt á að fá hana byggða sér á erfðaleigu. Voru því hvorki aðalkrafa né varakrafa G teknar til greina. Þrautavarakrafa G þótti eigi hafa við lagaröðk að styðjast CXII Efnisskrá BIis. og var því ekki tekin til greina ...............00.0000.... 1060 Kaupsamningar. Sjá fasteignasala. Kirkjujörð. Sjá kaupréttur að kirkjujörð. Kjaranefnd. Máli út af ágreiningi um skipan í launaflokk vísað frá dómi, þar sem það hafði ekki verið lagt fyrir Kjaranefnd ...... 15 Kjarasamningar. Sjá vinnulaun. Kjörbörn. Kjörskrá. Sjá kosningaréttur. Kosningaréttur. Með lögum nr. 34/1978 var lögsagnarumdæmi Hafnarfjarðar stækkað. Samkvæmt ákvæði til bráðabirgða í lögunum skyldu þeir, sem með lögunum flyttust í lögsagnarumdæmi Hafnarfjarðar, teknir á kjörskrá í Hafnarfirði, Sveitar- stjórnarkosningar skyldu fara fram 28. maí. S, sem eftir lagabreytinguna átti heima í Hafnarfirði, höfðaði mál gegn bæjarstjórn Garðakaupstaðar og krafðist þess, að bæjarstjórninni yrði dæmt skylt að taka nafn hans á kjör- skrá þá í Garðakaupstað, sem gilti við sveitarstjórnarkosn- ingar þær, sem fram áttu að fara 28. maí. Þessi krafa var ekki tekin til greina með vísan til framangreinds bráða- birgðaákvæðis laganna, sem staðfest hefðu verið af Forseta Íslands 12. maí, birt í A deild Stjórnartíðinda 18. maí og öðlast þegar gildi ..................00..0000.0 0 714 Hinn 28. maí 1978 fóru fram bæjarstjórnarkosningar í Garða- kaupstað. Samkvæmt vottorði Hagstofunnar var K skráð í Noregi á íbúaskrá 1. desember 1977. Síðasta lögheimili K á Íslandi var í Garðakaupstað. K var fæðd 1946, Samkvæmt samnorrænu flutningsvottorði, sem lagt var fyrir Hæsta- rétt, undirrituðu af eiginmanni K fluttist hún ásamt eigin- manni sínum og tveim börnum þeirra frá Garðakaupstað til Oslóar 27. júní 1977. Ekki var gerð nein athugasemd um það í vottorðinu, að lögheimili K skyldi vera áfram í Garðakaupstað sbr. 10. gr. laga nr. 35/1960, og eigi naut við neinna annarra gagna, er sýndu slíka fyrirætlun. Samkvæmt samnorrænni flutningsboðun, áritaðri af Oslo folkeregister, var K talin hafa tekið þar lögheimili 29. júní 1977. Nafn K var ekki á kjörskrá þeirri, sem gilti við bæjarstjórnarkosningarnar. Höfðaði K mál gegn bæjar- stjórninni og krafðist þess, að henni yrði dæmt skylt að Efnisskrá CXTIl Is. taka nafn K á kjörskrána. Krafa K var ekki tekin til greina, þar sem hún hafði ekki neytt heimildar 10. gr. lög- heimilislaganna til að halda lögheimili sínu á Íslandi, er hún fluttist til Oslo, eins og að framan greinir, Einn dóm- ara Hæstaréttar greiddi sératkvæði og taldi, að taka bæri kröfu K til greina .........00000200 00 ene n nn T16 E eiginmaður K, sem greinir frá í næsta máli hér á undan, krafðist þess í máli gegn bæjarstjórn Garðakaupstaðar, að nafn sitt yrði tekið á kjörskrá þá, sem gilti við bæjarstjórn- arkosningarnar 28. maí 1978. Málvextir voru hinir sömu, og í áðurnefndu máli greinir, og málsúrslit hin sömu .... "19 Kröfugerð. Sjá dómkröfur, frávísun. Kröfur stefnanda í máli einu voru nokkuð á reiki. Gerði hann ýmist kröfu til þess, að stefndi yrði dæmdur til að greiða sér tiltekna fjárhæð, eða að skuld hans við stefnda skv. veðskuldabréfi yrði lækkuð um sömu fjárhæð. Eigi varð séð, að stefndi hefði haft uppi nein andmæli gegn þessari kröfugerð. Í dómi Hæstaréttar sagði, að þar sem stefndi hefði ekki í endanlegri kröfugerð sinni fyrir héraðsdómi greint skýrlega, hvort hann krefðist fremur greiðslu fram- angreindra fjárhæða eða lækkunar skuldarinnar, væru kröfur hans svo óglöggar, að héraðsdómi hefði verið rétt að vísa málinu frá dómi af sjálfsdáðum. Héraðsdómur dæmdi málið eigi að síður að efni til, og stefnandi féll fyrir Hæstarétti frá skaðabótakröfum þeim, er hann hafði haft uppi og stefndi verið sýknaður af í héraðsdómi. Þótti því mega leggja efnisdóm á kröfur áfrýjanda fyrir Hæstarétti 563 Kvittun. Þ, iðnverkakona, varð fyrir bifreið á Skúlagötu í Reykjavík og handleggsbrotnaði á efri hluta hægri ölnarbeins. Slysið varð 18. febrúar 1971. Þ var á sjúkrahúsi og síðan undir læknishendi fram á árið 1972. Hinn 31. maí 1972 samdi tryggingamiðlari nokkur við viðkomandi tryggingafélag um, að það greiddi henni ákveðna fjárhæð sem fullnaðar skaðabætur fyrir atvinnutjón, miska og kostnað vegna slyssins, Í kvittuninni sagði: „Geri ég ekki frekari kröfur á hendur félaginu né eiganda bifreiðarinnar vegna tjóns þessa“. Fram kom, að Þ hafði ekki náð fullum bata, þegar tryggingamiðlarinn samdi fyrir hennar hönd um skaða- bæturnar frá tryggingarfélaginu. Leið svo nokkur tími, og Þ fékk ekki fullan bata, en versnaði heldur. Gerði hún þá kröfu til bóta á hendur tryggingarfélaginu. Í niðurstöðu héraðsdóms sagði, að legið hefði fyrir vottorð læknis, þegar CXIV Efnisskrá Bls. Þ gerði upp við tryggingarfélagið. Í því hefði komið fram, að vantað hefði 10--15% upp á fulla réttingu hægri handar, en þrátt fyrir það hefði tryggingarmiðlarinn fyrir hönd Þ gefið fyrirvaralausa skaðabótakvittun. Taldi dómurinn, að afleiðingar slyssins hefðu ekki í verulegum atriðum orðið alvarlegri, en hún mátti reikna með, þegar samið var um bætur. Að þessu athuguðu féllst dómurinn ekki á, að for- sendur væru brostnar fyrir samkomulaginu, og var trygg- ingarfélagið sýknað. Í Hæstarétti var héraðsdómurinn staðfestur með vísan til forsendna hans og sagt, að á það mætti fallast, að ekki væru slíkar forsendur brostnar fyrir samkomulaginu, að Þ gæti nú krafið tryggingarfélagið um bætur vegna meiðsla sinna. Einn dómari Hæstaréttar greiddi sératkvæði og taldi Þ ekki bundna við yfirlýsingu sína um fullnaðaruppger, eins og á stóð. Hann taldi Þ hafa orðið meðvalda að slysinu, en eiga að fá tjón sitt bætt að tveim þriðju .........0.00.00000. neee 609 Í máli einu deildu aðilar um það, hvort vísitöluákvæði í verk- samningi eða kaupsamningi væri gilt. Kaupandi íbúðar, B, taldi sig hafa greitt M of mikið, en M taldi B skulda sér verulega fjárhæð vegna þess, að verð hinnar seldu íbúðar hefði hækkað í samræmi við verðlag. M hafði kvittað fyrir fé, sem hann tók á móti, og sagði í kvittuninni, að um lokagreiðslu vegna íbúðar og lokagreiðslu vegna vísitölu væri að ræða. Eins og samskiptum aðila var háttað, var talið að B hefði mátt vera ljóst, að ekki gat verið um að ræða fullnaðarkvittun, sem að lögum leiðdi til þess, að M gæti ekki krafið um frekari greiðslur .................. 903 Samskonar sakarefni ..............000.00 0... sn senn 912 Kærufrestur. Sjá frávísun, kæra. Frávísunardómur, kveðinn upp í Félagsdómi 29. nóvember 1977, var kærður til Hæstaréttar 12. desember s.á. Kærufrestur skv. 67. gr. laga 80/1938 er vika frá uppsögu dóms eða úrskurðar. Í 3. mgr. 64. gr. laganna er boðið að tilkynna málflytjendum hvar og hvenær dómur eða úrskurður verði kveðinn upp. Enginn sótti þing af hálfu sóknaraðila, þegar frávísunardómurinn var kveðinn upp, og málflutnings- manni hans hafði ekki verið tilkynnt um dómþingið. Þegar svo hagar til, þykir bera að beita meginreglu 22. gr. laga 75/1973 um upphaf kærufrests samkv. 67. gr. laga 80/1938 og miða við það, hvenær aðila eða fyrirsvarsmanni hans varð kunnugt um dóm eða úrskurð. Var við það miðað, að sóknaraðili hefði eigi öðlast vitneskju um uppsögu dómsins, fyrr en 7. desember og var kæran þá fram komin innan Efnisskrá rétts kærufrests. Sjá og frávísun ........000000.0.00 000... Kærumál. A. Einkamál. 1. Frávísun frá héraðsdómi. P réðst árið 1944 til Rafmagnsveitna ríkisins. Frá ársbyrjun 1953 varð hún forstöðumaður teiknistofu raforkumála- stjóra. Forstöðumaður teiknistofu Rafmagnsveitna ríkisins, sem var karlmaður, hafði fengið laun samkvæmt hærri launaflokki en P. 1963 var P látin taka laun skv. 15. launa- flokki en hinn forstöðumaðurinn skv. 17. og síðar 19. launa- flokki. Stjórn BSRB kærði málið til bærra yfirvalda, en úrskurður Kjaradóms varð sá, að P skyldi taka laun skv. 15. launaflokki. Árið 1974 leitaði P til Jafnlaunaráðs. er taldi, að P ætti að vera í sama launaflokki og aðrir for- stöðumenn teiknistofa. P höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist þess, að sér yrðu greiðd laun þau, er hún taldi vangreiðd, fyrir árin 1963-—-1976. Héraðsdómur vísaði mál- inu frá dómi, þar sem Kjaranefnd ætti að skera til fulln- ustu úr ágreiningi um röðun í launaflokka skv. Í. 55/1962 og síðar 1. 46/1973 og 1. 29/1976. Hefðu lög um Jafnlaunaráð 37/1973 og lög um jafnrétti kvenna og karla 78/1976 engu breytt um þetta. Í dómi Hæstaréttar segir, að Kjaranefnd hafi verið ætlað að skera til fullnustu úr ágreiningi um skipan í launaflokka sbr. 24. gr. 1. 55/1962 og 25. gr. 1. 46/1973 og yrði P að hlíta þeim lagaákvæðum, nema Kjara- nefnd hefði í úrskurði sínum eigi gætt lagareglna um launa- jafnrétti karla og kvenna, en það atriði mætti bera undir dómstóla. P hefði lagt kröfur sínar fyrir Kjaranefnd fyrir tímabilið frá 1. júlí 1963 til ársloka 1965, en ekki fyrir tímann eftir það. Yrðu kröfur P vegna ágreinings eftir árs- lok 1965 því eigi bornar undir dómstóla og bæri að vísa þeim frá héraðsdómi. Var frávísunardómur héraðsdóms staðfestur að þessu leyti, en lagt fyrir dóminn að taka fyrri þáttinn til efnismeðferðar. Einn hæstaréttardómari greiddi sératkvæði og taldi, að dómstólar ættu að fjalla um allan ágreininginn ..........000.0 nennt G höfðaði mál gegn E, aðalverktaka, og B, undirverktaka, til greiðslu óskipt á skuld. Kröfur sínar byggði hann annars vegar á vinnusamningum við B, munnlegum og skriflegum, svo og munnlegum leigusamningi við hann. E var ekki aðili að samningum þessum, og sköpuðu þeir því ekki rétt- arsamband milli G og E. Í annan stað byggði G kröfu sína á ákvæði í kjarasamningi E við sex verkalýðsfélög. Héraðs- dómur taldi, að þar sem dómkröfurnar á hendur E og B væru eigi af sömu rót runnar stæði 47. gr. laga nr. 85/1936 15 CXVI Efnisskrá Bls, því í vegi, að hægt væri að sækja þá í einu máli. Var mál- inu því vísað frá héraðsdómi. Frávísunardómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .............. 78 Frakkneskt félag, F, höfðaði mál gegn kvikmyndahúsi í Reykjavík, H, og Landsbanka Íslands, L, til greiðslu á skuld vegna leigu á kvikmyndum. Kröfugerð F á hendur H var byggð á því, að stofnast hefði samningur milli þeirra, sem H bæri að efna. Krafa F á hendur L var hins vegar byggð á því, að starfsmenn bankans hefðu með atferli sínu bakað F tjón, sem bankanum bæri að bæta. Héraðsdómari leit svo á, að dómkröfur á hendur H og L væru ekki runnar af sömu rót, og því væri ekki unnt að sækja þær í einu máli, sbr. ákvæði 47, gr. laga nr. 85/1966. Þar sem hins vegar væri viðurkennt af hálfu H, að það ætti eftir að greiða nokkra fjárhæð, þótti mega leggja dóm á kröfur F á hend- ur H, en með vísan til nefnds lagaákvæðis þótti eiga að vísa kröfu F á hendur L sjálfkrafa frá dómi. Frávísunar- dómurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann 344 Frávísunardómur bæjarþings var kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann. Sjá frávísun .................00000.000.. 439 Frávísunardómur bæjarþings var kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá frávísun ........................ 447 Frávísunardómur bæjarþings kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá frávísun ................000000....0... 877 R gerðist skólastjóri við Tónlistarskólann í Keflavík 1959. Hinn 30. september 1970 var gerður ráðningarsamningur milli R og Tónlistarfélags Keflavíkur, sem þá rak skólann, og var R þar með fastráðinn skólastjóri skólans. Hinn 15. maí 1975 ritaði tónlistarfélagið R bréf og sagði honum upp störf- um. R höfðaði mál fyrir bæjarþingi Reykjavíkur gegn Tónlistarfélagi Keflavíkur, Tónlistarskólanum í Keflavík, svo og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs til greiðslu bóta vegna uppsagnarinnar. Tónlistarfélagið og tónlistarskólinn kröfðust þess, að málinu yrði vísað frá héraðsdómi, þar sem það væri höfðað á röngu varnarþingi og ennfremur vanreifað. Var frávísunarkrafan tekin til greina, Frávísun- arðdómurinn var kærður til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að lagagrundvöllur sá, er sóknaraðili reisi kröfur sínar gegn ríkissjóði á, sé eigi þess konar að mál þetta verði höfðað fyrir bæjarþingi Reykjavíkur, en málsaðilar hafi ekki samið um, að mál þetta yrði rekið þar. Frávis- unarðómurinn var því staðfestur .............0.......... 926 Frávísunardómur bæjarþings kærður til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá frávísun ................0.00.0.000 0000... 936 Frávísunarðómur bæjarþings kærður til Hæstaréttar, sem stað- festi dóminn. Sjá frávísun .............0.0.00000..0.... 1026 Efnisskrá CXVI Bis. 2. Frávísun frá Siglingadómi. Frávísunardómur Siglingadóms kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann. Sjá frávísun ...........0.2000 000... 0... 0... 1207 3. Frávísun frá Félagsdómi. Frávísunardómur Félagsdóms kærður til Hæstaréttar og stað- festur þar. Sjá kærufrestur ...........0.00000 00... 0... 1 4. Frávísun frá Hæstarétti. Víxilmáli var vísað frá héraðsdómi ex officio. Stefandi kærði dóminn til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði: „Í at- hugasemdum héraðsdómara, sem ritaðar eru í samræmi við 27. gr. laga nr. 75/1973 greinir, að endurrit héraðsdóms hafi verið sent sóknaraðila 14, júní 1978 í póstkröfubréfi, er vitjað hafi verið 19. s.m. Verður við það að miða, að þá hafi sóknaraðili fengið vitneskju um dóminn. Kæra sóknar- aðila 19. júlí 1978 barst héraðsdómara samdægurs. Sam- kvæmt því er mál þetta kært, eftir að kærufresti lauk skv. 1. mgr. 22. gr. laga 75/1973, og ber að vísa því sjálfkrafa frá Hæstarétti“ .............00000000 0000 923 5. Frestir. 6. Málskostnaður. Úrskurður stjórnar Lögmannafélags Íslands um endurgjald fyrir málflutningsstörf kærður til Hæstaréttar ............ ut 7. Vanhæfi dómara. Þrír aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi viki sæti í máli vegna vanhæfis. J, fulltrúi skipta- ráðanda, fór með málið í skiptaréttinum. Féll úrskurður hans á þann veg, að krafan var eigi tekin til greina. Sókn- araðilar kærðu úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936 skuli dómari úrskurða sjálfur hvort hann víki sæti í máli. Hefði fulltrúa hans því eigi verið rétt að leggja úr- skurð á slíka kröfu, þótt hann færi með málið að öðru leyti. Þótti því verða að ómerkja ex officio hinn kærða úrskurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og upp- kvaðningar úrskurðar að Nýju ........00.0000000 0000... sg Þrír aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi viki sæti í máli vegna vanhæfis. Studdu þeir kröfu sína þeim rökum, að ekkja hins látna hefði fengið leyfi til setu í óskiptu búi, án þess að slík leyfisveiting hefði verið heimil. Kom fram, að fulltrúi fyrrverandi bæjarfógeta hafði gefið út leyfi þetta. Þá var því haldið fram, að bæj- CXVIII Efnisskrá arfógetaembættið hefði tekið afstöðu til dánarbúsins með þinglýsingu á afsali og skuldabréfi andstætt réttindum sóknaraðilja og einnig tekið afstöðu til dánarbúsins með skráningu tiltekins hlutafélags. Skiptaráðandi hratt kröfu þessari með úrskurði, sem var kærður til Hæstaréttar, er staðfesti úrskurðinn að niðurstöðu til, Sagði í dómi Hæsta- réttar, að gögn máls bæru ekki með sér, að skiptaráðand- inn væri vanhæfur til að framkvæma skipti á dánarbúinu .. 8. Ýmis kæruatriði. Maðurinn, H, og konan, K, höfðu búið saman ógift og eignast barn. Þau slitu samvistum og K tók barnið með sér. H höfð- aði mál á hendur K og krafðist forræðis barnsins en til vara umgengnisréttar við það. Meðan á meðferð málsins stóð í héraði, krafðist H, að dómkvaddir yrðu tveir matsmenn til að kanna hagi foreldranna og barnsins og segja álit sitt á tilteknum atriðum. Héraðsdómari kvað upp úrskurð um, að matsmenn yrðu dómkvaddir, K kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá umgengnisréttur, börn .......00002.20000 00 esne Úrskurður skiptaráðanda um, að dánarbú skyldi tekið til opin- berra skipta kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti úrskurð- inn að niðurstöðu til. Sjá skiptamál ...................... Kærumál flutt munnlega fyrir Hæstarétti .................... Úrskurður skiptaréttar um, að dánarbú skyldi ekki tekið til opinberra skipta, staðfestur að niðurstöðu til. Sjá skipti .. Talið heimilt að kæra dómkvaðningu matsmanna til Hæsta- réttar skv. lokaákvæði 21. gr. laga nr. 75/1973 ............ B. Opinber mál. 1. Atvinnuréttindi. 2. Ákæra. 3. Dómsátt. 4. Frávísun frá Hæstarétti. Rannsóknarlögregla ríkisins krafðist þess, að S, ritstjóri dag- blaðsins M, yrði kvaddur fyrir dóm til vitnisburðar um, hver sett hefði í blaðið tiltekna auglýsingu, er laut að 50% ávöxtun sparifjár. S kom fyrir sakadóm og lýsti yfir því, að hann teldi sér ekki skylt lögum samkvæmt að bera vitni um þetta atriði. Rannsóknarlögreglan krafðist úrskurðar sakadóms um skyldu S til vitnisburðarins. Féll úrskurður- inn á þá leið, að S væri ekki skylt að bera vitni um framan- Bls. 284 819 1225 1225 1313 Efnisskrá CKIX greint atriði. Rannsóknarlögreglustjóri ríkisins kærði úr- skurð þennan til Hæstaréttar og krafðist þess, að S yrði lýst rétt og skylt að lögum að veita rannsóknarlögreglu ríkisins lið í þágu rannsóknar þeirrar, sem um ræðir í máli þessu, með skýrslugerð fyrir rannsóknarlögreglu og dómi og á annan hátt til upplýsinga um auglýsandann og ætlað brot hans á lögum nr. 58/1960. Í dómi Hæstaréttar segir, að í 172. gr. laga nr. 74/1974 segi, að „aðili“ geti kært til Hæsta- réttar úrskurði héraðsdómara um þau efni, er þar greinir. Þetta ákvæði beri að túlka svo, að af hálfu almennings- valds sé kæruheimild í höndum ríkissaksóknara nema lög segi annað. Í lögum nr. 107/1976 um breyting á lögum um meðferð opinberra mála sé eigi vikið að því, að rannsóknar- lögreglustjóri ríkisins hafi kæruheimild. Með hliðsjón af 11. gr. þeirra laga og þeirri stefnu, sem í því ákvæði felist, verði að telja, að kæruheimild út af hinum kærða úrksurði sé hjá ríkissaksóknara en ekki rannsóknarlögreglu ríkisins. Var málinu því vísað frá Hæstarétti ...........00.0...... 5. Gæsluvarðhald. Úrskurður um gæsluvarðhald og geðheilbrigðisrannsókn kærður til Hæstaréttar og felldur úr gildi. Sjá gæsluvarðhald .... Úrskurður um gæsluvarðhald kærður til Hæstaréttar og stað- festur þar ......00000000eenen net n nr 2 Gæsluvarðhaldsvist sakaðs manns var framlengð um allt að tvo mánuði. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem stað- festi hann .......0.20000n ene Sakaður maður var úrskurðaður í gæsluvarðhald allt að 5 dög- um. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ........000 0. Með úrskurði sakadóms var gæsluvarðhaldsvist sakaðs manns framlengð um allt að 60 dögum. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ..........0.0000.00.... Með úrskurði sakaðóms var gæsluvarðhald sakaðs manns fram- lengt. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ........ccree sess Maður, sem grunaður var um nauðgun, var úrskurðaður í gæslu- varðhald allt að 11 daga. Hann kærði úrskurðinn til Hæsta- réttar, sem staðfesti hann ........00.0.0000. 000... 0... Maður, sem sakaður var um rán, var hinn 4. apríl 1978 úrskurð- aður til að sæta gæsluvarðhaldi, þó eigi lengur en til 10. maí 1978. Hann var ennfremur úrskurðaður til að sæta geðheil- brigðisrannsókn, meðan á gæsluvarðhaldinu stæði. Hann skaut úrskurðinum til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að varnaraðili væri aðeins 16 ára gamall. Í sakarvott- Bls. 35 157 164 180 181 306 429 CKK Efnisskrá Bis. orði hans væri aðeins getið eins brots, er hann hefði framið, og hefði ákæru vegna þess verið frestað. Þá var tekið fram, að hann hefði viðurkennt þau brot, sem honum voru gefin að sök. Með hliðsjón af þessu og að öðru leyti með skir- skotun til málavaxtalýsingar hins kærða úrskurðar, þótti gæsluvarðhaldstími hans hæfilega ákveðinn allt að 3 vikum frá 4. apríl 1978 að telja. Ákvæði hins kærða úrskurðar um geðheilbrigðisrannsókn voru staðfest .................... 467 Með úrskurði sakadóms Reykjavíkur 14. apríl 1978 var sakaður maður úrskurðaður í gæsluvarðhald allt til 31. maí 1978. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar, og varð niðurstað- an þar sú, að hann skyldi sæta gæsluvarðhaldi enn um hríð eða allt til 15. maí 1978 ................00..00.00 00. 501 Sakaður maður var úrskurðaður í gæsluvarðhald í 7 daga. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar. Samkvæmt lögreglu- skýrslum, sem fylgdu kærumálinu var manninum gefið það að sök að hafa ekið bifreið undir áhrifum áfengis og hafa drukkinn sett af stað brunaboða á þaki slökkvistöðvarinnar í kaupstaðnum Þar, sem hann bjó. Lögregluskýrslur um þetta höfðu ekki verið lagðar fram í héraðsdómi, og eigi var þeirra getið í hinum kærða úrskurði. Ekki var heldur að sjá, að sökunautur hefði verið spurður um þessi kæru- atriði fyrir dómi, eða hann tjáð sig um þau. Í hinum kærða úrskurði var þess getið, að hinn sakaði hefði veist að heimilisfólki sínu heima hjá sér, og eiginkona hans teldi sig og börnin ekki óhult um líf sitt, meðan hann væri í ölvunar- og vímuástandi. Um þetta atriði hafði varnar- aðili hvorki verið yfirheyrður af lögreglu né fyrir dómi. Samkvæmt þessu þótti kæruefnum ekki hafa verið gerð viðhlítandi skil í hinum kærða úrskurði, og ekki hafði þess verið getið, hverjar rannsóknarnauðsynjar væru til þess að beita gæsluvarðhaldi, sbr. 67. gr. laga nr. 74/1974, en ein- göngu vísað til 123. gr. og 4. mgr. 220. gr. almennra hegn- ingalaga án frekari málsútlistunar, Þóttu þetta vera slíkir annmarkar á hinum kærða úrskurði, að óhjákvæmilegt væri að ómerkja hann .................00.00.00 0. 000. 560 Sakaður maður kærði gæsluvarðhaldsúrskurð til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...................0.0000 000... 0 1021 Þrír menn, sem voru dæmdir í sakaðdómi til fangelsisvistar fyrir manndráp, voru úrskurðaðir til að sæta gæsluvarðhaldi uns dómur Hæstaréttar gengi í máli þeirra. Þeir kærðu úrskurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .......... 1328 6. Húsleit. 7. Réttarneitun. Efnisskrá CKXI Bls. 8. Vanhæfi dómara. Þ, aðalfulltrúa yfirsakadómara í Reykjavík, var falin rannsókn opinbers máls. Meðan á rannsókn málsins stóð, krafðist sjálfvalinn réttargæslumaður sakborninga, að Þ fulltrúi viki sæti sem dómari í málinu og jafnframt, að úrskurðað yrði, að yfirsakadómari væri vanhæfur til að vinna að málinu eða að láta vinna að því. Lögmaðurinn rökstuddi kröfu sína um, að fulltrúinn viki sæti með því, að hann hefði brotið reglur um meðferð opinberra mála í sambandi við rannsóknina. Að því er yfirsakadómara snerti rökstuddi hann kröfu sína með því, að yfirsakaðómarinn hefði sent ríkissaksóknara og stjórn Lögmannafélags Íslands bréf, sem yrði að skoða sem kæru yfirsakadómara á hendur sér vegna meintra refsiverðra réttarbrota. Þ. aðalfulltrúi kvað upp úrskurð á þá leið, að kröfur réttargæslumannsins fyrir hönd sakbornings yrðu ekki teknar til greina. Varnar- aðili kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, að fengnu leyfi ríkissaksóknara sbr. 171, gr. laga nr. 74/1974 og hafði upp sömu kröfur og í héraði. Í dómi Hæstaréttar sagði að krafa varnaraðila varðandi vanhæfi yfirsakadómara yrði ekki úrskurðuð af fulltrúa hans sbr. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1974 og 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Úrskurður um það atriði skipti máli um hæfi Þ aðalfulltrúa til að halda áfram dómsrannsókn í málinu sbr. síðastnefnt ákvæði laga nr. 74/1974 og 3. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936. Af þessum ástæðum yrði ekki hjá því komist að ómerkja hinn kærða úrskurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppkvaðningar úrskurðar að nýju. Tekið var fram að eðlilegast hefði verið, ef varnaraðili hugðist krefjast þess, að yfirsakadómari viki dómarasæti, að hann hefði leitað sjálfstæðs úrskurðar um það ............0.00000.0. 0... 58 Þ, sjálfvalinn réttargæslumaður sakbornings, B, krafðist þess, að yfirsakaðómarinn í Reykjavík, skyldi talinn vanhæfur til að vinna eða láta vinna að rannsókn, sem beindist að B. Hann krafðist þess jafnframt, að Þ, aðalfulltrúi yfir- sakadómara, viki sæti sem rannsóknardómari í málinu. Yfirsakadómari ákvað með hliðsjón af 2. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1974, sbr. 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936, að kröfur lögmannsins yrðu teknar til úrskurðar í tvennu lagi. Tók hann fyrst til úrskurðar kröfur B um, að yfirsakadómari viki sæti. Kröfu þessa rökstuddi P með því, að yfirsaka- dómari hefði sent ríkissaksóknara og stjórn Lögmannafé- lags Íslands bréf, sem yrði að skoða sem kæru yfirsaka- dómara á hendur sér vegna meintra refsiverðra réttarbrota sinna. Yfirsakadómari taldi engin rök til að telja aðgerðir sínar varða vanhæfi, og var krafa P því eigi tekin til greina. CXKII Efnisskrá P kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstarétt- ar sagði, að ekki hefði verið sýnt fram á, að yfirsakadómari hefði aðhafst neitt það, er gerði hann vanhæfan í máli þessu Var hinn kærði úrskurður því staðfestur, Tekið var fram, að kæran væri að ófyrirsynju ........0..0......0... Sjálfvalinn réttargæslumaður sakaðs manns krafðist þess, að fulltrúi yfirsakadómara, er fór með rannsókn málsins, viki sæti, þar sem hann hefði brotið reglur um meðferð opin- berra mála. Fulltrúinn kvað upp úrskurð, þar sem kröfunni var synjað. Úrskurðurinn var kærður til Hæstaréttar, sem staðfestihann ....................0.000.0.. 00... 9. Ýmislegt. Yfirsakadómari synjaði með úrskurði kröfu ríkissaksóknara um dómsrannsókn í opinberu máli. Ríkissaksóknari kærði úr- skurðinn til Hæstaréttar, sem staðfesti hann, Sjá Dóms- TaNnNSÓkN ..........0...00.000000 ns Landamerkjamál. Ágreiningur um landamerki reis á milli eigenda jarðanna H og O í Húnavatnssýslu. Meðal gagna máls voru tvær landa- merkjaskrár, önnur frá 1884 en hin frá 1890. Þær voru ósamhljóða og sýndu, að þá hafði verið ágreiningur um landamerkin, Sami maður hafði átt báðar jarðirnar sam- tímis frá 1924 til 1931. Hann seldi aðra jörðina 1931 og var talið, að hann hefði þá getað ráðið merkjum hennar. Málsaðilar og ýmsir staðkunnugir menn gáfu skýrslur fyrir dómi um landamerkin. Ýmis önnur gögn voru lögð fram. Samkvæmt þessum gögnum og framburðum þótti rétt að ákveða merkin í samræmi við kröfur eiganda jarðarinnar Landbúnaður. Landhelgisbrot. Sjá fiskveiðabrot. Landhelgissjóður. Sekt vegna fiskveiðibrots renni Landhelgissjóð .............. Landskipti. Landvist. Launaskattur, Sjá skattar. Lausafjárkaup. Sjá kaup og sala. Bls. 117 1100 Efnisskrá CKKIN Bls. Leigusamningur um skip. Með leigusamningi 18. janúar 1969 leigði M útgerðarfélaginu Í h/f vélbát. Leigutíminn var frá undirskrift samnings til ársloka og leigufjárhæð skyldi vera kr. 100.000 á mánuði, auk þess sem leigutaki skyldi greiða 10% aflaverðmætis í Stofnfjársjóð fiskiskipa hjá Fiskveiðasjóði Íslands, er kæmi þannig í hlut leigusala og ennfremur 15 þúsund krón- ur á mánuði upp í viðhaldskostnað. Aðilar endurnýjuðu þennan leigusamning óbreyttan um þessi atriði með samn- ingi 16. mars 1970, og skyldi sá samningur gilda frá 7. febrú- ar til 31. desember 1970. Er aðilar hugðust gera upp viðskipti sin vegna leigunnar fyrir bæði tímabilin að þeim loknum, kom upp ágreiningur um uppger. Taldi Í sig vera búið að greiða M TT1.102 krónum of mikið og krafðist endurgreiðslu á því. M samþykkti þessa kröfu, en taldi sig eiga gagn- kröfu á hendur Í, sem næmi hærri fjárhæð eða 812.026 krónum. Hafði hann þessa gagnkröfu uppi til skuldajafn- aðar og fyrirvara um að krefja mismuninn í sérstöku máli. Í samþykkti upphæð gagnkröfunnar að hluta, og voru endanlegar kröfur hans fyrir Hæstarétti þær, að M greiddi sér 558.511 krónur. M taldi Í hafa vangreitt framlag í stofnfjársjóð er næmi 193.242 krónum, en Í taldi sig hafa greitt framlagið að fullu. Miðað við rekstrarreikning vélbáts- ins, sem Í hafði gert, var framlagið vanreiknað um þá fjár- hæð, sem M krafði, og var sá liður gagnkröfunnar því tek- inn til greina ásamt umkröfðum vöxtum af hinu vangreiðda framlagi, er námu 17.114 krónum. Þá taldi M sig eiga hjá Í vangoldna leigu fyrir vélbátinn í 3 mánuði og vangoldna hlutdeild í viðhaldskostnaði sama tíma. Þessa kröfu byggði M á því, að Í hefði ekki getað skilað vélbátnum í samnings- bundnu ástandi við lok veiðitímabilanna. Í taldi leigutímann í raun hafa verið nokkru styttri, en samningurinn sagði til um. Aðilar voru sammála um, að vegna verkfalls hefði fyrra samningstímabilið byrjað mánuði síðar en samningur greindi, en að öðru leyti þótti Í ekki hafa sannað staðhæf- ingar sínar. Ekki þótti sönnuð sú staðhæfing M, að Í hefði ekki skilað bátnum á réttum tíma. Var leiga talin van- goldin fyrir ein mánuð og tvo daga, 106.607 krónur, og samsvarandi hlutdeild í viðhaldskostnaði, 16.000 krónur. Aðrar gagnkröfur M, sem mótmælt var, voru metnar með hliðsjón af framlögðum gögnum, og varð niðurstaðan sú, að mismunur á kröfum Í og M væri 259.248 krónur, sem M bæri að greiða ..............00000n0 nennt 964 Iáfeyrir. CXXKIV Efnisskrá Bls. Líkamsáverkar. Sjá skaðabótamál. Líkamsmeiðingar. Nótt eina vorið 1975 var óskað eftir aðstoð lögreglunnar að tilteknu húsi á Keflavíkurflugvelli vegna Íslendinga, sem þar höfðu verið í handalögmálum. Lögregluþjónn kom á staðinn og hitti þar fyrir S, sem var illa haldinn og alblóð- ugur. Annað auga hans var sokkið. Hann var með blóð- nasir og gat ekki stigið í annan fótinn. Rannsókn málsins leiddi til þeirrar niðurstöðu, að sannað þótti, að K væri valdur á áverkum þeim, er S hafði hlotið. K taldi sig hins Vegar muna mjög óljóst eftir málavöxtum, enda var hann ölvaður. S var einnig með áfengisáhrifum, K játaði aldrei beinlínis, að hann væri valdur að áverkum beim, sem S hlaut, en neitaði því ekki heldur. Hann kannaðist við að hafa verið eitthvað að rífast við S og kvaðst muna eftir, að S hefði legið á jörðinni alblóðugur. Áverkar þeir, er S hlaut, voru brotið hægra kjálkabein og neðsti hluti sperri- leggs. Áverkar þessir þóttu slíkir, að brot K varðaði við 218. gr. hgl. Í sama máli var K ákærður fyrir að hafa ráðist á stúlkuna A á heimili sínu í Keflavík, snúið upp á hægri handlegg hennar og barið hana nokkur högg í andlitið en siðan elt hana út úr húsinu, ráðist á hana aftur á götunni, snúið upp á handleggi hennar og slegið hana niður. A kærði árás þessa til lögreglunnar í Keflavík. Höfðu þau A og S verið að skemmta sér á dansleik um kvöldið en orðið sundurorða, er kom heim til hans að dansleiknum loknum. Eigi þótti sannað gegn neitun K, að hann hefði barið A í andlitið eða slegið hana niður. Hinsvegar viður- kenndi K að hafa tekið höndum um A, haldið henni fastri og þannig reynt að hefta för hennar, bæði heima hjá sér svo og úti á götu. Einnig hefði hann tuskað hana eitthvað til. Þótti hann með þessu hafa gerst brotlegur við 1. mgr. 217. gr. hgl. K sem í sama máli var sakfelldur fyrir brot á áfengislögum og umferðarlögum, var dæmdur í 6 mánaða fangelsi en gæsluvarðhaldstími hans látinn koma til frá- dráttar. S var lögregluþjónn að atvinnu en ekki við skyldu- störf, þegar hann lenti í átökunum við K. Viðkomandi lögreglustjóri krafðist skaðabóta úr hendi K vegna auka- vinnu, sem vinna varð vegna fjarveru K í veikindum hans, sem voru afleiðingar af áverkum þeim, er K veitti honum. Þeirri kröfu var vísað frá dómi, Sjá skaðabætur .......... 979: Ljósmyndir. Þjóðminjasafnið keypti ljósmyndir hjá M ljósmyndara til að sýna á sýningu í Leningrad. Ágreiningur reis síðan um Efnisskrá CKKV endurgjald fyrir myndirnar, en um það hafði ekki verið samið. Sjá höfundalög ...........00.0.0.0. eee. een Loftför. Læknar. Sjá og mat og skoðun. Blóðrannsókn ........00.0000000.. 69, 72, 815, 979, 1002, 1167, Geðheilbrigði .............020..0.000 nn. 12, Líkamsáverkar ..........0..200.0e0res ss Örorka .......0...000n ser 484, 593, Læknaráð. Löghald. Löghaldsgerð staðfest .................00.0. 0. e.s. Lögheimili. Hinn 28. maí 1978 fóru fram bæjarstjórnarkosningar í Garða- kaupstað. Samkvæmt vottorði Hagstofunnar var K skráð í Noregi á íbúaskrá 1. desember 1977. Síðasta lögheimili K á Íslandi var í Garðakaupstað. K var fædd 1946. Samkvæmt samnorrænu flutningsvottorði, sem lagt var fyrir Hæsta- rétt, undirrituðu af eiginmanni K fluttist hún ásamt eigin- manni sínum og tveim börnum þeirra frá Garðakaupstað til Oslóar 27. júní 1977. Ekki var gerð nein athugasemd um það í vottorðinu, að lögheimili K skyldi vera áfram í Garðakaupstað sbr. 10. gr. laga nr. 35/1960, og eigi naut við neinna annarra gagna, er sýndu slíka fyrirætlun. Sam- kvæmt samnorrænni flutningsboðun, áritaðri af Oslo folke- register, var K talin hafa tekið þar lögheimili 29. júní 1977. Nafn K var ekki á kjörskrá þeirri, sem gilti við bæjar- stjórnarkosningarnar. Höfðaði K mál gegn bæjarstjórninni og krafðist þess, að henni yrði dæmt skylt að taka nafn K á kjörskrána. Krafa K var ekki tekin til greina, þar sem hún hafði ekki neytt heimildar 10. gr. lögheimilislaganna til að halda lögheimili sínu á Íslandi, er hún fluttist til Oslo, eins og að framan greinir. Einn dómara Hæstaréttar greiddi sératkvæði og taldi, að taka bæri kröfur K til greina ...... E eiginmaður K, sem greinir frá í næsta máli hér á undan, krafðist þess í máli gegn bæjarstjórn Garðakaupstaðar, að nafn sitt yrði tekið á kjörskrá þá, sem gilti við bæjar- stjórnarkosningarnar 28. maí 1978. Málavextir voru hinir sömu, og í áðurnefndu máli greinir, og málsúrslit hin sömu Lögjöfnun. Bls. 1178 467 979 828 893 716 719 CXXVI Efnisskrá Bls. Lögmannafélag Íslands. Lögmaðurinn Á og umbjóðandi hans, S, deildu um hver væru hæfileg málflutningslaun til Á fyrir skaðabótamál, sem Á hafði flutt fyrir S í héraði á hendur V og fengið hæsta- réttarlögmann til að flytja fyrir hann í Hæstarétti. Ágrein- ingslaust var, að Á skyldi einnig fá launin fyrir málflutn- inginn fyrir Hæstarétti. Á miðaði málflutningslaun sín við stefnukröfuna, sem var 2.944.550 krónur. Í héraði var tjón S metið 2.500.000 krónur en þriðjungur sakar lagður á S. V áfrýjaði dóminum. S gagnáfrýjaði ekki. Úrskurður stjórn- ar Lögmannafélagsins var á þá leið, að kröfur Á voru teknar til greina, og málflutningslaunin miðuð við stefnu- kröfu í héraði, bæði í héraði og fyrir Hæstarétti. Hæsti- réttur taldi, að miða ætti málflutningslaunin í héraði við tjón S, eins og það var metið, án tillits til sakarskiptingar, en málflutningslaunin fyrir Hæstarétti miða við áfrýjunar- fjárhæð, og reikna þau skv. gjaldskrá Lögmannafélagsins í samræmi Við það ................02020.0 en tr 5 Lögreglumenn. Lögræði. Lögsaga. Lögskráning sjómanna. Í ársbyrjun 1969, keypti S í Stykkishólmi 27 tonna vélbát af tveim mönnum á Höfn í Hornafirði. Þrír menn fóru austur á Höfn til að sækja bátinn. Þegar þangað kom, leitað skip- stjórinn til hreppstjórans í Höfn um lögskráningu áhafnar bátsins, þeirra þriggja félaga. Voru nöfn þeirra færð í skipshafnarskrá bátsins, en enginn þeirra undirritaði skrána. Um kl. 12.30 þennan sama dag, 4. mars 1969, sendi hreppstjórinn sýslumanni Snæfellsness- og Hnappadals- sýslu símskeyti og tilkynnti, að mennirnir þrír hefðu verið skrásettir þá um daginn á vélbátinn til einnar viku. Um hádegisbilið 6. mars sigldi báturinn frá Höfn, án þess að gengið væri nánar frá lögskráningunni. Um kl. 19.00 daginn eftir barst skeyti frá bátnum, þar sem sagt var, að bátur- inn hefði verið staddur við Garðskaga kl. 18.00. Síðan hefur ekki af bátnum frést. Á þessum tímum var í kjarasamning- um sjómanna og útgerðarmanna kveðið á um það, að út- gerðarmaður skyldi á sinn kostnað tryggja sjómenn sam- kvæmt almennum skilmálum fyrir slysatryggingu fyrir 400.000 krónur miðað við dauða eða fulla örorku, og skyldi fjárhæðin greiðd aðstandendum viókomandi skipverja, ef Efnisskrá CKXKVIL Bls. báturinn færist. Með lögum nr. 71/1962, hafði 7. gr. laga um lögskráningu sjómanna verið breytt á þann veg, að bætt var inn ákvæði um skyldu lögskráningarstjóra til að ganga úr skugga um, að líf- og slysatryggingar skipverja hefðu verið teknar hjá tryggingarfélagi og væru í samræmi við gildandi kjarasamninga. Eigandi vélbátsins taldi sig hafa keypt þessa slysatryggingu hjá tilteknu tryggingar- félagi. Ekkja eins skipverjanna gerði árangurslausar til- raunir til að fá tryggingaféð greitt frá viðkomandi trygg- ingarfélagi með málssókn. Hún fékk og dóm á hendur eig- anda vélbátsins, fyrir skuld þessari, en hann reyndist ó- gjaldfær. Höfðaði hún þá mál á hendur ríkissjóði til greiðslu fjárhæðarinnar, 400.00 króna, og byggði kröfu sína á því, að um hefði verið að ræða bótaskyld mistök af hálfu- hreppstjóra Hafnarhrepps, er hann lögskráði á vélbátinn, án þess að ganga úr skugga um að slysatrygging væri í lagi, eins og honum var skylt að gera samkvæmi ". gr. lög- skráningarlaganna. Í héraði var ríkissjóður sýknaður af kröfu ekkjunnar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að lögskýra yrði hið umdeilda lagaákvæði svo, að útgerð skips en ekki ríkissjóður bæri skaðabótaábyrgð vegna þess, að lögskráð hefði verið á skip, án þess að í gildi væri líf- og slysatrygg- ing sú, sem fjallað var um í lagaákvæðinu. Var héraðs- dómur því staðfestur. Tveir hæstaréttarðómarar greiddu sératkvæði og töldu, að með greindu lagaákvæði hefði verið lögð sérstaklega brýn könnunarskylda um afmarkað og auðkannað atriði á herðar lögskráningarstjóra. Laga- ákvæðinu væri ætlað að tryggja, að líf- og slysatrygging sjómanna, sem lögskráðir hefðu verið, væri ávallt í gildi í samræmi við kjarasamninga. Hreppstjóranum hefði borið að krefjast yfirlýsingar tryggingafélags um líf- og slysa- tryggingu áhafnarinnar. Það hefði hann ekki gert, og þau mistök hefðu leitt til þess að vélbáturinn hefði látið úr höfn með lögskráða áhöfn, án þess að skipverjar væru líf- og slysatryggðir í samræmi við gildandi kjör. Hefðu afleiðing- arnar orðið þær, að áfrýjendur fengu ekki greidda vátrygg- ingarfjárhæðina. Þótti vera um slík mistök í stjórnsýslu að ræða að leggja yrði bótaábyrgð á hendur ríkissjóði ...... 1186 Lögskýring. Lögum nr. 54/1978 um breytingu á 80 .gr. umfi. nr. 40/1968 var ekki beitt, sbr. 2. gr. hgl. nr. 19/1940 um atburð, sem átti sér stað í ágúst 1975 ............200000 000 nn ne nan... 433 S gerðist sekur um ölvun við akstur 6. febrúar 1976. Í héraðs- dómi var atferli hans talið varða við 2. mgr. sbr. 4. mgr. 25. gr. sbr. 80. gr. umfi. nr. 40/1968, sbr. lög nr. 54/1976. Í CXXVIII Efnisskrá dómi Hæstaréttar sagði: „Um breytingu laga nr. 54/1976 vísast til 2. gr. alm. hgl. nr. 19/1940. Við refsiákvörðun í málinu ber að leggja grundvallar viðurlög þau, er greinir í 45. gr. áfengislaga nr. 82/1969, sem í gildi voru, er ákærði framdi brot sitt, en viðurlögum 5. gr. laga nr. 52/1978 verð- ur eigi beitt, sbr. 2. gr. alm. hgl.“ Sjá bifreiðar .......... G var dæmdur fyrir að hafa ekið bifreið undir áhrifum áfengis í Færeyjum, hafa valdið þar árekstri og horfið af slysstað, án þess að gera viðeigandi ráðstafanir. Við ákvörðun refs- ingar og ökuleyfissviftingar var höfð hliðsjón af viðeig- andi löggjöf í Færeyjum, sbr. 2. mgr. 8. gr. hgl........... Lögtak. Lögtaksgerð fyrir aðstöðugjaldi felld úr gildi, Sjá aðstöðugjald Fógeti hafði kveðið upp úrskurð um, að lögtak skyldi fram fara fyrir hækkunum á opinberum gjöldum H. H áfrýjaði úrskurðinum til Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi, þar sem gjaldahækkanirnar þóttu ekki reistar á lögmætum tekjuhækkunum. Sjá skattar ................00..0000 0. Úrskurður fógetaréttar um, að lögtak skyldi fram fara fyrir hækkunum opinberra gjalda hjá hlutafélaginu R, staðfest- ur, Sjá skattar .................22020.000 00 Áfrýjunarfrestur lögtaksgerðar. Sjá áfrýjun .................. Lögtaksréttur fyrndur, Sjá uppboð ...........000..000.0.0. Lögveð. S hreppur krafðist uppboðs skv. lögum um sölu lögveða til lúkn- ingar hlunnindaskatti. Sjá uppboð ............00000.0.000. Manndráp. Aðfararnótt sunnudags 4. apríl 1976 braust Ú, sem þá var ný- lega orðinn 18 ára gamall, inn í verslun á Akureyri. Hann var eitthvað undir áhrifum áfengis. Samkvæmt frásögn hans sjálfs stal hann þarna í búðinni einum riffli, 5 eða 6 pökkum af riffilskotum og um 8.000 krónum í peningum. Síðan gekk hann um bæinn nokkra stund. Á meðan skaut hann einu skoti úr rifflinum og hlóð hann síðan með um það bil 6 skotum. Á göngu sinni mætti hann manni, sem hann þekkti ekki. Eftir nokkur orðaskipti þeirra á milli skaut hann manninn í andlitið. Maðurinn féll við, og segist Ú hafa séð blóð vella út um nasir og munn hans. Ú barði hann með riffilskeftinu í bakið og andlitið mörgum högg- um. Loks skaut hann manninn í hnakkann, líklega 4 skot- um. Að því loknu gróf Ú riffilinn í snjó, en henti skotunum í moldarbing skammt frá. Síðan fór hann heim til sín. Lík mannsins fannst um morguninn, og fljótlega bárust böndin Bls. 1167 1178 293 1007 1014 1173 1283 1283 Efnisskrá CKKIX að Ú. Játaði hann við yfirheyrslu um kvöldið, að hann hefði orðið manninum að bana á þann hátt, sem að framan er greint. Héraðsdómari taldi Ú hafa gerst sekan um mann- dráp og dæmdi hann til að sæta fangelsi í 16 ár fyrir brot gegn 211. gr. hgl. Hann taldi innbrotið og þjófnaðinn þátt í heildarbrotinu. Í dómi Hæstaréttar var tekið fram, að innbrotið í verslunina og þjófnaðurinn væri sjálfstætt brot, er varðaði við 244. gr. hgl. Refsing Ú var ákveðin fangelsi fl2ár.......0rs sess Skömmu eftir miðnætti þriðjuðagsins 6. júlí 1976 hittust tveir ungir menn, A, tæplega 18 ára og K, nýlega orðinn 18 ára, af tilviljun við Umferðarmiðstöðina í Reykjavík. Þeir voru báðir undir áhrifum áfengis. Þeir höfðu hist áður, en voru ekki kunnugir að öðru leyti. Þarna hittu þeir mann að nafni G, sem þeir þekktu ekki og höfðu ekki hitt fyrr. G var tæplega fimmtugur að aldri. Hann var í sendiferðabifreið, er hann átti og mun hafa verið lítið eitt undir áhrifum áfengis. Það varð úr, að þeir A og K fóru upp í bifreiðina hjá G. Settist K í framsætið hjá G, en Á klifraði yfir fram- sætið og settist flötum beinum á gólfið fyrir aftan. Að því búnu ók G um borgina og nágrenni nokkra stund og telur A, að tilgangurinn hafi verið að ná í áfengi. Þeir óku m.a. um Fífuhvammsveg í Kópavogi. K bað þá G skyndilega að nema staðar og sló hann í höfuðið með pilsnerflösku svo fast, að flaskan brotnaði. A sló G strax á eftir höfuðhögg með ölflösku. A og K fóru síðan út úr bifreiðinni og tóku G út með sér. Þeir slógu hann nokkur hnefahögg, er hann veitti mótstöðu. Meðan á þessu stóð, tók A veski úr vasa G og úr því 5 þúsund krónur. Að því búnu færðu þeir félagar G inn í afturrými bifreiðarinnar. A og K fóru síðan inn í bifreiðina, en K settist undir stýri og ók af stað. Eftir að ekið hafði verið stuttan spöl, kveður A K hafa sagt, að best væri að drepa karlinn úr því, sem komið væri, og num- ið staðar. Þeir félagar hafi svo farið út úr bifreiðinni og tekið G út, en hann hafi getað staðið einn og óstuddur. K hafi síðan tekið stein og slegið G með honum í höfuð- ið og hann fallið við. Síðan hafi þeir báðir barið hann með spýtu. Þeir hafi síðan farið brott á bifreiðinni, sem K ók. Ekki hafi þeir þá verið fullvissir um, að G væri látinn, en A kveðst þó hafa talið svo vera. K kveðst ekki minnast þess, að þeir A hafi rætt neitt um það sín á milli að drepa G, en einhvern veginn hafi það farið svo, að hann hafi numið staðar og þeir A farið út, og tekið G út úr bifreið- inni. Síðan kveðst K hafa tekið upp stein og kastað. hon- um í höfuð G. Hann telur G hafa fallið við höggið, en hann kveðst þá hafa slegið hann, svo að hann féll og spark- Bls. 225 CKKK Efnisskrá Bls. að síðan í hann. Síðan hafi þeir A báðir barið G með spýt- um. Hann kveðst hafa spurt A, hvort G mundi dauður og A talið svo vera, enda hafi verið ætlunin að vinna endanlega á honum, þegar hér var komið. K kveðst hafa tekið úr G og stungið því á sig. K ók síðan bifreiðinni til Reykjavíkur, þar sem þeir skildu hana eftir. Lík G fannst um morgun- inn. Á og K voru handteknir daginn eftir og játuðu á sig verknaðinn. Þrír sakadómarar fóru með mál þetta í saka- dómi skv. 3. mgr. 5. gr. laga nr. 74/1974. Í héraðsdómi segir, að sannað þyki með samhljóða framburði ákærðu og gögnum máls, að A og K hafi í sameiningu ráðið G bana af ásettu ráði. Verði að telja, að þeir hafi í fyrstu ráðist að G, til þess að ná af honum peningum og ásetningur til að svipta hann lífi, hafi ekki orðið til, fyrr en eftir að at- lagan var hafin. Verknaður A og K var talin varða við 211. gr. alm. hegningarlaga. Í máli þessu var A einnig ákærður fyrir 4 þjófnaðarbrot og fyrir að hafa notað eða látið nota í lögskiptum 4 tékka með fölsuðum nafnritunum, að fjárhæð samtals 26.000 krónur. Fyrsta þjófnaðarbrotið framdi A haustið 1975 en hið síðasta aðfaranótt 7. júlí 1976. Hann viðurkenndi brot þessi afdráttarlaust. Voru þau talin varða við 244, gr. hgl. Tékkamisferlið, sem A viðurkenndi, var framið á tímabilinu frá 2. júlí 1975 til 18. desember 1975. A hafði rofið skilorð dóms frá 30. apríl 1976, þar sem hann var dæmdur í 60 daga varðhald. Var honum því skv. 60. gr. hgl. dæmd refsing í einu lagi fyrir brot þau, sem sá dómur fjallaði um, og brot þau, sem hann var saksóttur fyrir í þessu máli. Refsins A var ákveðin 8 ára fangelsi, en þyngri refsingu var ekki hægt að dæma honum, þar sem hann hafði ekki náð 18 ára aldri, er hann framdi brot sín, sbr. 2. tl. 74. gr. hgl. K hafði rofið skilorð dóms frá 4. febrú- ar 1976, 6 mánaða fangelsi, og var honum skv. 60 gr. hgl. dæmd í einu lagi refsing fyrir brot þau, er sá dómur laut að, og brot þau, sem hann var ákærður fyrir í máli þessu. Refsing hans var ákveðin 12 ára fangelsi. Bæði A og K höfðu sætt gæsluvarðhaldsvist, og var hún látin koma refs- ingu þeirra til frádráttar ..................0..0 000... 0. 325 Manndráp af gáleysi. Hinn 25. júní 1976 kl. 16.00 varð umferðaslys á tengibraut milli Seljabrautar og Breiðholtsbrautar í Reykjavík. Drengur á reiðhjóli, 7 ára gamall, lenti á vinstri hlið vörubifreiðarinn- ar R, féll undir hana, varð undir vinstri afturhjólum henn- ar og beið bana. E, ökumaður R bifreiðarinnar, var ákærð- ur fyrir brot á 215. gr. hgl. auk ýmissa umferðarlagabrota. Á slysstaðnum var verið að vinna við malbikunarfram- ot Efnisskrá CXXXKI kvæmdir á vegum Reykjavíkurborgar. E skýrði svo frá, að hann hefði farið upp í bifreið sína, er stóð þarna á göt- unni, og verið búinn að sjá drenginn, sem fórst í slysinu, sitjandi kyrran á reiðhjóli utan við götuna, nokkuð á ská fyrir aftan bifreið sína, áður en hann ók henni af stað. Hefði hann aðeins ekið örstuttan spöl áfram, er hann varð þess áskynja, að afturhjól bifreiðarinnar vinstra megin lyftist upp, og hefði hann þá þegar numið staðar. Vitnið M kvaðst hafa séð drenginn koma hjólandi, og hafi hann verið kominn aftur fyrir R bifreiðina, er E steig upp í hana. Drengurinn hafi síðan snúið við og hjólað upp í moldarbarð. Samkvæmt frásögn sjónarvotta stóð dráttarvél á moldar- barði þessu, og var hún hreyfð úr stað í þessum svifum. Virðist þá hafa komið fát á drenginn. Vitnið J kveðst þá hafa séð dreng á hjóli renna aftur á bak fram undan dráttarvél. Vitnunum M og J ber saman um, að drengur- inn hafi runnið á hjólinu niður moldarbinginn eða moldar- barðið og undir afturhjól bifreiðarinnar, sem þá var komin á ferð áfram. Í dómi Hæstaréttar segir, að drenginn hafi borið óvænt að bifreið ákærða og engum togum skipt, að hann lenti undir afturhjóli hennar. Slysið hafi eigi orðið með þeim hætti, að ákærði bæri refsiverða sök á því. Var hann því sýknaður af kröfur ákæruvalds í málinu. Í héraði var ákærði talinn hafa gerst sekur um þau brot, sem hann var ákærður fyrir, dæmdur í 50 þúsund króna sekt og svipt- ur ökuleyfi í fjóra mánuði ...........202000000 00... Maí og skoðun. . Atvinnutjón: Tryggingastærðfræðingur reiknar út tjón manns vegna líkamsmeiðsla .........200000000 00... 484, 593, 609, Tryggingastærðfræðingur reiknar tjón maka og barna vegna láts maka .........2.2.220000 000 n enn . Áverkar og heilsutjón: Læknar lýsa áverkum og heilsutjóni .. 484, 593, 609, 828, . Blóðrannsókn: Bifreiðastjórar .............. 69, 72, 815, 979, 1002, 1167, . Geðheilbrigði ...............000. 0000... 12, 225, 325, . Örorka: Læknar meta Örorku ........0000.0... 0... 484, 593, 609, . Ýmsar skoðunar og matsgerðir: Maður krafðist umgengisréttar við barn sitt óskilgetið. Krafðist hann þess að dómkvaddir yrðu tveir menn til að kanna hagi foreldranna og segja álit sitt á tilteknum atrið- um. Héraðsdómari kvað upp úrskurð um að matsmenn skyldu dómkvaddir, Móðir barnsins kærði úrskurðinn til Bls. 1113 828 387 979 1178 467 828 CKXXII Efnisskrá Hæstaréttar, sem felldi hann úr gildi. Sjá umgengnisréttur, börn ......00.0000.00.000 enn Eðlisfræðingur framkvæmdi álitsgerð um óvissu í ágisk- unum lögregluþjóna varðandi hraða bifreiðar .......... Dómkvaddir tveir matsmenn til að meta galla á húsi, sem selt hafði verið ......................0.00..0 0. Dómkvaddir matsmenn kvaddir til að segja til um, hvernig aðstaða á vinnustað og búnaður trésmíðavélar, þar sem slys hafði orðið, hefði verið ..................0.0.00.... Leitað álits Jafnlaunaráðs ..................0..0000...... Leitað álits skriftarsérfræðings ....................00..... Dómkvaddir matsmenn meta galla á húsbyggingu ........ Dómkvaddir matsmenn skila álitsgerð í máli, sem höfðað var á hendur húsasmíðameistara vegna ákæru fyrir brot á byggingarsamþykkt Reykjavíkur ...................... Héraðsdómari dómkvadðdi tvo menn til að meta Vverðrýrnun á húsi, Dómkvaðning var kærð til Hæstaréttar, sem felldi hana úr gildi, Sjá dómkvaðning matsmanna ............ Leitað álits læknis í sambandi við rannsókn á meintu skír- lífisbroti .............2.....0.0 0000 Dómkvaddir matsmenn meta tjón vegna afturköllunar flugrekstrarleyfis ................0.0000.02.00 000 Matsmenn. Sjá mat og skoðun. Málflutningur. Mál einungis flutt um formhlið skv. 48. gr. laga nr. 75/1973 .... Athugavert þótti, að svonefnd aðildarskýrsla áfrýjanda, sem lögð hafði verið fram í héraði, hafði að geyma málflutning af hans hendi. Ennfremur þótti athugavert, að í greinar- gerð lögmanns áfrýjanda fyrir Hæstarétti fólst skriflegur málflutningur ..................00000..vvnv ne Kærumál flutt munnlega fyrir Hæstarétti .................... Málflytjendur. Sjá lögmenn. Málsástæður. Sjá og áfrýjun. B krafði M um endurgreiðslu á fé, er hann taldi sig hafa of- greitt. M höfðaði gagnsök í málinu og krafði B um fjárhæð, sem hann taldi B skulda sér. Þingsókn féll niður af hálfu M, meðan á málsókn í héraði stóð, og áður en M hafði skil- að greinargerð af sinni hálfu. Í dómi Hæstaréttar sagði, að áfrýjandi hefði látið sækja þing í héraði og þingfesta þar gagnsök. Hefði þá stefnan í gagnsökinni verið eitt af skjölum málsins, sem taka bar tillit til, þegar málið var dæmt, eftir að útivist hafði orðið af hálfu gagnstefnanda, Bls. 63 433 504 593 7133 546 st 1313 632 182 105 738 1225 Efnisskrá CXXXKIII M, en í gagnstefnunni hefðu falist mótmæli gegn kröfum B. Samkvæmt því þótti mega taka málsástæður M til EFEÍNA .......00000000 sn Samskonar sakarefni .............20000000 0000 en Talið, að málsástæður áfrýjanda komi ekki til álita í Hæsta- rétti, þar sem skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973 sé ekki fullnægt, en þingsókn hafði fallið niður í héraði af hans hálfu. Sjá skuldamál ..............00.0000 2000 nn Málshöfðun. Málshöfðunarfrestur, Sjá málshöfðun. Málsvarnarlaun. Maður, sem ákærður hafði verið fyrir verðlagsbrot, flutti mál sitt sjálfur fyrir Hæstarétti og var sýknaður þar en hafði verið dæmdur til sektargreiðslu í héraði. Hann krafðist málsvarnarlauna. Þeirri kröfu var ekki sinnt sbr. 139. gr. laga nr. 74/1974 ...........20220000 venner Meðdómendur. Mál dæmt með tveimur meðdómendum á bæjarþingi .......... Meðsök. Sjá skaðabætur. Merkjadómur. Meiðyrði. Sjá ærumeiðingar. Miskabætur. Sjá skaðabætur. Nafnréttur. Náðun. Nágrenni. Niðurfelling máls. Er mál kom fyrir í Hæstarétti 1. desember 1978, óskaði áfrýj- andi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um frekari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti. Eigi þótti færst að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda og var málið fellt niður ............00.00000000... Er mál kom fyrir Hæstarétt 1. desember 1978, óskaði áfrýj- andi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um Bls. 903 912 920 1254 CXKXIV Efnisskrá Bls. frekari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti. Eigi þótti fært að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda og var málið fellt niður ......................0... 1255 Er mál kom fyrir Hæstarétt 1. desember 1978, óskaði áfrýj- andi eftir fresti til febrúarmánaðar, en stefndi synjaði um frekari frest og krafðist frávísunar frá Hæstarétti. Eigi þótti fært að veita frekari frest í málinu gegn andmælum stefnda og var málið fellt niður .......................... 1256 Nytjastuldur. Opinberir starfsmenn. K hafði komið hingað til lands eftir ósk íslensks stjórnvalds til starfa sem sérfræðilegur ráðunautur við rannsókn til- tekinna refsimála. Hann var talinn opinber starfsmaður Í skilningi 108. gr. hgl. og njóta verndar greinarinnar vegna þeirra starfa, sbr. 3. mgr. 106. gr. hgl. Sjá ærumeiðingar .. 210 S var settur kennari við barna- og unglingaskóla í þorpi einu frá 1. september 1966 til eins árs. Síðan var hann settur til þessa sama starfs til eins árs í senn frá 1. september ár hvert og síðast frá 1. september 1971. S var skipaður stöðvarstjóri Pósts og síma í þorpinu frá 1. febrúar 1972 en stundaði jafnframt kennslustörf sín við barna- og unglinga- skólann allan þann vetur til loka maímánaðar. S fékk laun greidd sem stöðvarstjóri Pósts og síma frá 1. febrúar 1972. Hann fékk einnig greidd full laun samkvæmt 18. launafl. starfsmanna ríkisins fyrir kennslustarfið til loka júlímálað- ar 1972, en þá stöðvaði launadeild fjármálaráðuneytisins greiðslur til hans, þar sem svo var litið á, að hann ætti ekki að fá full laun kennara, eftir að hann tók við starfi stöðvarstjóra Pósts og síma. S krafðist launa fyrir ágúst- mánuð, þar sem hann hefði verið settur kennari hinn 1. september til eins árs og hefði unnið fullt kennslustarf, eftir að hann var skipaður stöðvarstjóri. S taldi Póst- og síma- málastofnunina sjálfstæðan aðila í ríkiskerfinu. Af hálfu ríkissjóðs var kröfu S mótmælt með vísan til 26. gr. laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins og því haldið fram, að S væri þegar búinn að fá greitt mun meira en hann ætti rétt á. Ríkissjóður var sýknaður af kröfum S í héraði og var sá dómur staðfestur í Hæstarétti ........................ 1198 Orlof. D vann við þýðingarstörf hjá Sjónvarpinu. Hún var ekki fast- ráðinn starfmaður Ríkisútvarpsins heldur vann að þýðing- um eftir sérstakri beiðni hverju sinni. Vinnan var einkum tvenns konar, þýðingar texta og aðlögun texta að mynda- Efnisskrá CKKKV Bls. efni. Greiðslur fyrir þýðingarstörf D voru ákveðnar í sér- stakri gjaldskrá. Eru starfsþættir þar sundurgreindir og mismunandi greiðslur ákveðnar fyrir einstaka þætti, öðrum þræði, miðað við tíma, sem til verks er variði, en öðrum þræði er annar mælikvarði notaður. Sérstakt ákvæði er um endursýningu sjónvarpsmyndar. D var ein úr all fjölmenn- um hópi manna, sem sjónvarpið leitar til um að þýða sjón- varpsefni úr erlendum tungumálum. Sjónvarpinu var ekki skylt að fela henni þýðingarverkefni og henni að sínu leyti ekki skylt að taka að sér slík verkefni, sem Sjónvarpið bauð henni. Ekki var til að dreifa neins konar uppsagnarfresti. D krafði sjónvarpið um orlofsfé af greiðslum þeim, er hún fékk vegna þýðingarstarfa sinna. Nokkur bréfaskipti höfðu farið fram á milli Félags sjónvarpsþýðenda og Sjónvarps- ins. Ekki varð séð, að D hefði haft uppi kröfu um orlofsfé, er hún veitti viðtöku greiðslum fyrir störf sín. Þegar virt voru framkomnar upplýsingar um störf D og samskipti aðila, var eigi talið, að D ætti tilkall til orlofsfjár þess, er hún krafði, og var Sjónvarpið sýknað af kröfum hennar. Einn dómenda Hæstaréttar taldi, að D ætti rétt til orlofs- fjár vegna vinnu sinnar. Í héraði höfðu úrslit orðið þau, að Sjónvarpið var dæmt til greiðslu orlofsfjár .............. 112 Ómaksbætur. Áfrýjandi máls, sem ekki sótti þing í Hæstarétti, dæmdur til að greiða ómaksbætur ...................... 12, 432, 763, TGA Ómerking. A. Einkamál. H höfðaði mál gegn Póst- og símamálastofnuninni, P, og krafð- ist bóta fyrir tjón, er hann taldi sig hafa orðið fyrir vegna þess að bandaríska póstþjónustan hefði ranglega stöðvað og endursent óskrásettar bréfapóstsendingar til hans. Byggði hann bótarétt sinn gegn P á 44. gr. sbr. 45. gr. al- þjóðapóstmálasamningsins frá 1969. Eigi var talið, að H hefði rennt nægum stoðum undir kröfur sínar um fébætur úr hendi P. Þar sem málið hafði ekki verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd, og það var ekki undanþegið sáttatilraun hennar, varð þó ekki hjá því komist að ómerkja hinn áfrýj- aða dóm og vísa málinu sjálfkrafa frá héraðsdómi sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. H var dæmdur til að greiða P málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti. Í héraði hafði P verið sýknaður af kröfum H ..............0..0....0.002. 42 Þrir aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi viki sæti í máli vegna vanhæfis. J, fulltrúi skipta- ráðanda, fór með málið í skiptaréttinum. Féll úrskurður CXXKVI Efnisskrá Bls. hans á þann veg, að krafan var eigi tekin til greina. Sókn- araðilar kærðu úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936 skuli dómari úrskurða sjálfur, hvort hann víki sæti í máli. Hefði fulltrúa hans því eigi verið rétt að leggja úrskurð á slíka kröfu, þótt hann færi með málið að öðru leyti. Þótti því verða að ómerkja ex officio hinn kærða úr- skurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og uppkvaðningar úrskurðar að nýju .................... 88 Með bréfi 6. desember 1974 veitti menntamálaráðherra B, deild- arstjóra í menntamálaráðuneytinu, lausn frá störfum frá 9 desember sama árs að telja. Í bréfinu sagði, að ákvörðun þessi væri á því byggð, að ýmsar athafnir B og framkoma hafi verið óhæf og ósamrýmanleg starfi hans sem deildar- stjóra. B höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist 35 millj. kr. skaðabóta vegna fyrirvaralausrar og ástæðulausrar uppsagnar. Í héraði var ríkissjóður dæmdur til að greiða B 3.500.000 kr. auk vaxta og málskostnaðar. Málinu var áfrýj- að af hálfu ríkissjóðs. Í dómi Hæstaréttar segir: „Mál þetta var eigi lagt til sátta fyrir sáttanefnd, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. Málið er ekki undanþegið sáttatilraun sáttamanna. Aðilar höfðu eigi heldur samið um að ganga fram hjá sáttanefnd, sbr. 11. tl. 3. mgr. nefndrar greinar og 2. gr. laga nr. 46/1950.“ Var hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. Einn dómari Hæstaréttar gerði sératkvæði og taldi, að ekki hefði verið nauðsyn að leggja mál þetta fyrir sáttanefnd og að Hæstarétti hefði borið að taka málið til efnismeðferðar ...............00.000 0000 105 Karl og kona, P og V, hófu sambúð 1970 með hjónaband í huga. Eftir tæplega þriggja ára sambúð, slitnaði upp úr samvist- um þeirra og konan V fór af heimilinu. Við sambúðarslitin reis ágreiningur með þeim um skiptingu eigna. V krafðist þess, að P greiddi sér 1. 325.000 krónur auk vaxta og kostn- aðar. Í dómi Hæstaréttar segir, að kröfugerð V sé óglögg og hvarflandi. Óskýrt sé, hvort kröfur séu reistar á því, að hún telji sér ráðskonulaun úr hendi P eða því að hún krefj- ist hlutdeildar í eignaaukningu P, meðan á sambúð þeirra stóð. Blandist kröfurnar og þær málsástæður, er þær styðj- ast við, saman með þeim hætti, að þær þykja eigi dómhæfar, eins og málatilbúnaði er farið. Þá hafi málið eigi verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd. Hinn áfrýjaði dómur og máls- meðferð í héraði voru því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi, Í héraðsdómi var P dæmdur til að greiða V 595.000 krónur auk vaxta og kostnaðar .................. 318 Sveitarstjórn S hrepps ákvað að reisa afréttargirðingu því sem Fifnisskrá CXKKVII Bls. næst á mörkum þriggja aðliggjandi hreppa, Á hrepps, H hrepps og R hrepps. Hreppar þessir neituðu að taka þátt í kostnaði við girðinguna. Eftir árangurslausar sátta- tilraunir höfðaði S hreppur mál gegn hreppsnefndum hinna hreppanna og krafðist þess, að hreppunum þremur yrði in solidum gert að greiða S hreppi 1/4 af útlögðum kostnaði við landamerkjagirðingar frá Dettifossi að sand- græðslugirðingu vestan við Gæsafjöll, en heildarkostnaður nam 1.490.334 krónum. Til vara var þess krafist, að sömu aðilum yrði gert að greiða kostnað samkv. þessum lið pro rata í hlutfalli við skiptingu afréttarlands þeirra í milli eða eignarhlutföll í Þeistarreykjalandi. Þá var þess krafist, að hreppunum þrem yrði með dómi gert að hlíta úrskurði óvilhallra dómkvaðddra matsmanna um skiptingu á hálfum framangreindum kostnaði, þ.e. helmingnum af 1.490.334 krónum. Auk þess var krafist vaxta og kostnaðar. Í héraði voru hinir stefndu hreppar sýknaðir af kröfum S hrepps, þar sem þau ákvæði girðingarlaga, sem S byggði kröfur sínar á voru eigi talin eiga við um skiptingu kostnaðar af girðingu þeirri, sem hér var um að ræða, en eigi var ágrein- ingur um, að þar væri um að ræða girðingu milli afrétt- arlanda. Eigi var heldur sýnt fram á, að skylda hefði stofnast af öðrum ástæðum til greiðslu kostnaðarins. S hreppur áfrýjaði dóminum til Hæstaréttar, en þar var hér- aðsdómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. Kröfu- gerð fyrir Hæstarétti var nokkuð á annan veg en Í héraði af hálfu áfrýjanda og að því leyti, sem um nýjar kröfur var að ræða, varð þeim ekki komið að fyrir Hæstarétti, þar sem skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973 var ekki fullnægt. Þá sagði í dómi Hæstaréttar, að í öðrum kröfulið krefðist áfrýjandi þess, að stefndu yrðu dæmdir til að hlíta úrskurði matsmanna, sem ekki hefðu verið tilnefndir, Með skírskot- un til 88. gr. og 4. mgr. 193. gr. laga nr. 85/1936 bæri að vísa kröfulið þessum frá héraðsdómi. Þá var talið, að ákvæði 57. gr. girðingarlaga heimiluðu áfrýjanda ekki að krefja annarsvegar H hrepp og hinsvegar A og R hreppa saman í dómsmáli um að greiða sér óskipt hluta kostnaðar við hinu umdeildu girðingu. Samkvæmt þessu og með vísan til 47. gr. eml. var hinn áfrýjaði dómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. Einn dómara Hæstaréttar greiddi sératkvæði og taldi, að dæma ætti hreppana A, H og R til að greiða S hluta kröfunnar in soliðum, en kröfunni um að A, H og R yrðu dæmdir til að hlíta úrskurði ótilnefndra matsmanna, bæri að vísa frá héraðsdómi ................ 659 Keflavíkurkaupstaður og eigendur tiltekinna jarða í Njarðvík- urhreppi afsöluðu S lóð undir salthús árið 1968. Þegar graf- CXKKVIIT Efnisskrá ið var fyrir grunni hússins kom í ljós olíuleiðsla, sem flytja þurfti brott og bakaði það S ærinn kostnað. Höfðaði S mál til heimtu bóta fyrir tjón sitt. Beindi hann kröfum sínum aðallega að fjármálaráðherra og utanríkisráðherra f.h. rík- issjóðs en til vara að fyrrnefndum seljendum lóðarinnar. Kröfur sínar á hendur ríkissjóði reisti S á því, að varnar- máladeild utanríkisráðuneytisins hefði skuldbundið sig gagnvart honum til að greiða honum tjón hans. Ef ekki yrði á það fallist, taldi hann ríkissjóð engu að síður ábyrg- an gagnvart sér, þar sem varnarlið bandaríkjanna hefði lagt olíuleiðsluna í heimildarleysi og bæri ríkissjóði skv. ákvæðum laga nr. 110/1951 að bæta sér tjón sítt. Kröfur sínar á hendur seljendum lóðarinnar rökstuddi S með því, að það hefði verið vanefnd á kaupsamningi þeirra við sig, að olíuleiðslurnar reyndust liggja í jörðu á hinni seldu lóð. Í dómi Hæstaréttar var vísað til hrá. 1973, bls. 984. Með þeim dómi hafði héraðsdómur vegna sama ágreiningsefnis milli sömu aðila verið ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi. Var frávísunin m.a. á því reist, að kröfur S á hendur ríkis- sjóði annarsvegar og landeigendum hinsvegar væru ekki þannig vaxnar, að sækja mætti þær í einu og sama máli. Í þessu máli væri málatilbúnaður S haldinn sömu ann- mörkum. Yrði því ekki hjá því komist að ómerkja héraðs- dóm og vísa málinu frá héraðsdómi með vísan til 47. gr. eml. Einn dómari Hæstaréttar taldi að 47, gr. eml. stæði því ekki í vegi, að S gæti hagað kröfugerð snni eins og hann gerði ................0000.02.0.0n 693 H höfðaði skaðabótamál segn S vegna galla á húsi, er hann hafði keypt af S. Héraðsdómari dæmdi málið með tveim sérfróðum meðdómsmönnum. Annar meðdómsmannanna hafði að ósk H skoðað „rör“ í kjallara hússins rétt áður en hann fluttist í það og síðan hafði hlutafélag, sem með- dómsmaðurinn var formaður í unnið við viðgerð á pípulögn í húsinu. Ágreiningur var m.a. um galla á pípulögninni. Reikningur frá félaginu fyrir viðgerðina var meðal gagna máls og varð að taka afstöðu til þeirra við úrlausn sakar- efnis. Tengsl meðdómsmannsins við sakarefnið voru því talin slík, að hann hefði ekki mátt gegna dómarastörfum í málinu, sbr, 7. tl. 36. gr. laga nr. 85/1936. Var hinn áfrýj- aði dómur því ómerktur og málinu vísað heim í hérað til löglegrar meðferðar og dómsálagningar .................. 947 Héraðsdómur ómerktur og máli vísað frá héraðsdómi, þar sem mál hafði ekki verið lagt til sátta fyrir sáttamenn ........ 1215 B. Opinber mál. Úrskurður í opinberu máli ómerktur vegna vanhæfis dómara. Efnisskrá CKKKIX Sjá dómarar, vanhæfi .............00000.nnenne ern 58 Sakaður maður var úrskurðaður í gæsluvarðhald í 7 daga. Hann kærði úrskurðinn til Hæstaréttar. Samkvæmt lögreglu- skýrslum, sem fylgdu kærumálinu var manninum gefið það að sök að hafa ekið bifreið undir áhrifum áfengis og að hafa drukkinn sett af stað brunaboða á þaki slökkvistöðvar- innar í kaupstaðnum þar, sem hann bjó. Lögregluskýrslur um þetta höfðu ekki verið lagðar fram í héraðsdómi, og eigi var þeirra getið í hinum kærða úrskurði. Ekki var heldur að sjá, að sökunautur hefði verið spurður um þessi kæruatriði fyrir dómi, eða hann tjáð sig um þau. Í hinum kærða úrskurði var þess getið, að hinn sakaði hefði veist að heimilisfólki sínu heima hjá sér, og að eiginkona hans teldi sig og börnin ekki óhult um líf sitt, meðan hann væri í ölvunar- og vímuástandi. Um þetta atriði hafði varn- araðili hvorki verið yfirheyrður af lögreglu né fyrir dómi. Samkvæmt þessu þótti kæruefnum ekki hafa verið gerð við- hlítandi skil í hinum kærða úrskurði, og ekki hafði þess verið getið, hverjar rannsóknarnauðsynjar væru til þess að beita gæsluvarðhaldi, sbr. 67. gr. laga nr. 74/1974, en ein- göngu vísað til 123. gr. og 4. mgr. 220. gr. almennra hegn- ingalaga án frekari málsútlistunar. Þóttu þetta slíkir ann- markar á hinum kærða úrskurði, að óhjákvæmilegt væri að ómerkja hann. Sjá gæsluvarðhald .................... 560 Þrír menn voru ákærðir fyrir skattsvik, að því er varðaði fram- tal til söluskatts, tekjuskatts, eignarskatts og tekjuútsvars. Þeir voru ennfremur ákærðir fyrir bókhaldsbrot. Í dómi Hæstaréttar sagði, að eigi verði séð, að skattframtöl félags þess, er hinir ákærðu voru forsvarsmenn fyrir, og sölu- skattskýrslur félagsins fyrir þau ár, sem sannsókn málsins tók til, hefðu verið lögð fram við rannsókn málsins fyrir sakadómi, Væri hér þó um slík undirstöðugögn að ræða, að nauðsyn var að kynna hinum ákærðu þau og gefa þeim kost á að tjá sig um þau, svo og að leiða í ljós, hverjir önn- uðust skil á skattframtölum og söluskattskýrslum þessum til skattstjóra. Í málinu koma fram, að mjög hafi skort á, að bókhald félagsins hefði verið fært á lögmæltan hátt. Eigi hafði þó við dómsrannsókn málsins verið rannsakað sjálfstætt, hvernig bókhaldinu var háttað, og eigi voru nein bókhaldsgögn meðal þeirra skjala, sem lögð voru fram við rannsókn málsins fyrir sakadómi. Vegna þessara galla á rannsókn málsins var héraðsdómurinn ómerktur og málinu vísað heim í hérað til frekari rannsóknar og dómsálagn- ingar að NÝJU ........2.2000000 00 sn 678 Héraðsdómslögmaður einn sendi kæru til sakadóms í janúar 1976 á hendur Á, framkvæmdastjóra hlutafélags eins, fyrir CXL Efnisskrá Bls. að gera ekki skil á iðgjöldum af launum til tiltekins lífeyris- sjóðs. Mál var höfðað á hendur Á með ákæru 15. okt. 1976 fyrir að hafa gerst brotlegur við 247, gr. hgl. með því að vanrækja að gera lífeyrissjóðnum skil á tiltekinni fjárhæð, sem hann hefði haldið eftir af launum starfsmanna félags- ins. Rannsókn máls þessa þótti mjög ábótavant, og ma. hafði ekki verið aflað gagna, er þóttu skipta meginmáli. Sagði í dómi Hæstaréttar, að ákæra í málinu, sem að efni til væri ábótavant, þætti reist á rannsókn, sem fullnægði ekki, eins og á stóð, skilyrðum laga til málshöfðunar sbr. 1. mgr. 115. gr. laga 74/1974. Var héraðsdómurinn, en þar hafði A verið dæmdur í 2 mánaða fangelsi skilorðsbundið, því ómerktur og ákæru vísað frá héraðsdómi ............ 708 B var ákærður með tveim ákæruskjölum ríkissaksóknara fyrir verðlagsbrot. Ákærur í málinu þóttu reistar á rannsókn, sem ekki fullnægði skilyrðum laga til málshöfðunar og sjálfar fullnægðu ákærurnar ekki lagaskilyrðum. Var hinn áfrýjaði dómur því ómerktur og ákærunum vísað frá hér- aðsdómi. Sjá ákæra ...............0.0000000 0000 nr 869 Héraðsdómur í opinberu máli ómerktur og máli vísað frá hér- aðsdómi vegna galla á ákæru. Sjá ákæra ................ 1096 Ómerking ummæla. Sjá ærumeiðingar. Óvígð sambúð. M og K bjuggu saman í óvígðri sambúð nálega 4 ár. Á þessu tímabili bættust M nokkrar eignir m.a. íbúðarhús í smíðum bifreið og sumarbústaður. K lagði fram 90.000 krónur til byggingar íbúðarhússins, sem telja verður, að hafi átt að reisa til hagsbóta fyrir báða málsaðila. Eigi varð séð, að K hafi bæst aðrar eignir á sambúðartímanum. Hún hafði á framfæri dóttur sína á skólaaldri á heimili þeirra. Aðilar töldu hvort um sig fram til skatts þann tíma, sem þau bjuggu saman, og fjárhagur þeirra virðist hafa verið greinilega aðskilinn allan tímann, M og K slitu samvistum og krafðist K þess, að M greiddi sér andvirði helmings eigna þeirra, er hún taldi, að þeim hefðu bæst á sambúðar- tímanum, en eignir þessar voru framangreind húseign, sumarbústaður, bifreið og heimilistæki, alls að verðmæti 2.862.011 krónur. Í héraðsdómi sagði, að K ætti rétt á greiðslu úr hendi M vegna vinnuframlags síns á sameigin legu heimili þeirra, meðan á sambúð stóð. Við mat á þessu var tekið tillit til þess, að K vann fulla vinnu utan heimilis og hafði dóttur sína á framfæri en veitti M aðstoð, er hann var að reisa íbúðarhúsið og sumarbústaðinn. Þótti þessi greiðsla hæfilega ákveðin 480.000 krónur, að viðbættum Efnisskrá CKLI Bls. þeim 90.000 krónum, sem K hafði lánað M. Í Hæstarétti var fjárhæð sú, sem M var dæmdur til að greiða K, hækkuð í "700.000 krónur samtals. Einn dómenda Hæstaréttar greiddi sératkvæði. Sagði þar, að eigi væru skráðar laga- reglur hér á landi um eignauppger við lok óvígðrar sam- búðar, en hins vegar hefðu verið lögfest nokkur laga- ákvæði, er gerðu hlut sambúðarfólks svipaðan því, sem lögmælt væri um hjón. Þegar þessa væri gætt og höfð hlið- sjón af löggjöf og lagareglum um fjárskipti við lok hjú- skapar, taldi hann lagarök standa til þess, að K öðlaðist hlutdeild í þeirri fjármunamyndun, sem varð á meðan sambúð málsaðilanna stóð. Hafa bæri í huga, að K hefði haft dóttur sína á heimilinu, og að K hefði lagt fram fé og vinnu vegna byggingar hússins og sumarbústaðarins. Taldi hann hæfilegt, að M greiddi K 1.000.000 krónur .... 893 Prentréttur. Rangar sakargiftir. Ö kom í heimsókn til fyrrverandi eiginkonu sinnar, V. Þar var staddur E. Ö hélt þá brott. Hann var akandi. E hringdi þá til lögreglunnar og tjáði henni, að Ö hefði ógnað sér með byssu, og að hann hefði ekið brott í bifreið sinni ölvaður eða undir lyfjaáhrifum, auk þess sem hann væri vopnaður skambyssu. Lögreglan handtók Ö. Allar sakargiftir E á hendur Ö reyndust einber uppspuni. Leit héraðsdómur svo á, að E hefði kært Ö fyrir athæfi, sem honum var sjálfum ljóst, að hann var ekki sekur um. E var einungis saksóttur skv. 149. gr. hgl., og þóttu ekki skilyrði til þess skv. 118. gr. laga 74/1974 að taka til úrlausnar, hvort hátterni hans varðaði við 148. gr. sömu laga fyrir rangar sakargiftir, enda væru refsimörk þeirrar gr. öll önnur en í 149. gr. segir. Var E dæmdur í refsingu skv. 149. gr., varðhald í 45 daga. Ö hafði krafist skaðabóta úr hendi E. Var talið, að aðgerðir lögreglunnar hefðu verið Ö mjög tilfinnanlegar og valdið honum óþægindum og miska, þótt lögregluþjónar hefðu hagað aðgerðum sínum af fyllstu gætni. Var E dæmdur til þess að greiða Ö 75.000 krónur í bætur .........0....... 766 Rangur framburður fyrir dómi. Refsiheimildir, Refsingar og önnur viðurlög. Skipstjóri dæmdur í þriggja mánaða fangelsi og að auki 1.700.000 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, en til vara CXLII Efnisskrá fangelsi í 3 mánuði, fyrir fiskveiðabrot. Ennfremur sviftur skipstjórnarréttindum í 3 mánuði ...............00000.... Ökumaður bifreiðar dæmdur í 15 daga varðhald fyrir ölvun við akstur og sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða ...............0..00..00. 0. Ökumaður bifreiðar dæmdur í 15 daga varðhald fyrir ölvun við akstur og sviftur ökuleyfi ævilangt, þar sem um ítrekað brot var að ræða .................0....0 00. n nn Maður dæmdur til að greiða 30.000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir ærumeiðandi ummæli. Engin vararefsing ............ Tveir ritstjórar dagblaðs dæmdir til að greiða 25.000 króna sekt í ríkissjóð hvor fyrir ærumeiðandi ummæli um opin- beran starfsmann, Engin vararefsing .................... Maður, sem var nýorðinn 18 ára, gerðist sekur um manndráp og innbrotsþjófnað. Hann var dæmdur í 12 ára fangelsi .. Tveir menn höfðu gerst sekir um manndráp. Annar þeirra, tæpra 18 ára að aldri, hafði auk þess gerst sekur um skala- fals og þjófnað. Hann hlaut 8 ára fangelsi. Hinn var nýorð- inn 18 ára. Hann hlaut 12 ára fangelsi .................... Maður dæmdur til að greiða 15.000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir ærumeiðandi ummæli. Vararefsing 2 dagar .......... Maður dæmdur til að greiða 40.000 króna sekt í ríkissjóð fyrir of hraðan akstur. Vararefsing 5 daga varðhald. Sviftur ökuleyfi í3 mánuði .............0000000 0000. Maður dæmdur til að greiða 8.000 króna sekt í ríkissjóð fyrir ærumeiðandi ummæli. Vararefsing varðhald í 2 daga ...... Maður dæmdur til að greiða 10.850 króna sekt í ríkissjóð fyrir brot á áfengislögum. Vararefsing varðhald í 2 daga ...... Sekt fyrir brot á 4. sbr. 3. málsgr. 19. gr. áfengislaga ákveðin fimmfalt söluverð áfengis sbr. 42. gr. áfengislaga ........ Refsing var ákveðin 10.850 króna sekt. Vararefsing 2 dagar .. Maður var dæmdur til að greiða 8.000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir að hafa gerst brotlegur við 234. og 235. gr. alm. hgl. með ærumeiðandi ummælum um G .........0000 0000... Maður dæmdur í 100.000 króna sekt til ríkissjóðs fyrir tolllaga- brot. Vararefsing varðhaldí8S daga ...................... Maður dæmdur í 45 daga varðhald fyrir rangar sakargiftir skv. 149. gr. hgl. ...............00 000. Maður dæmdur í 20 daga varðhald fyrir ölvun við akstur, ítrekað brot. og sviftur ökuleyfi ævilangt ................ Maður dæmdur í 6 mánaða fangelsi fyrir líkamsárás, ölvun við akstur og fleiri umferðalagabrot. Hann var sviftur öku- réttindum í 3 ár .............0.0000 0000 nv nn Ákvörðun refsingarfyrir brot á 249. gr. hgl. frestað í 3 ár .... Maður dæmdur í 50.000 króna sekt fyrir ölvun við akstur, Vararefsing 10 daga varðhald. Hann var sviftur ökurétt- 69 72 126 210 225 325 416 433 535 469 469 469 535 546 72 815 979 1055 Efnisskrá CXLIITI indum í l ár ........0..02.202020n0enn nr Maður dæmdur í 85.000 króna sekt fyrir ölvun við akstur, Vara- refsing varðhald í 20 daga. Sviftur ökuleyfi ævilangt .... Einstakar refsitegundir og önnur viðurlög: a. Ákvörðun refsingar frestað með skilorði ................ b. Fangelsi dæmt ...........00000.00. 000... 34, 225, 325, c. Varðhald dæmt ..........00...... 0... 69, 72, 772, d. Sekt dæmd án vararefsingar ..........00000000. 0... 126, e. Sekt dæmd. Varðhald sem varasefsing: Fjárhæð sektar 8.000 krónur, varðhald 2 dagar ............ Fjárhæð sektar 10.850 krónur, varðhald 2dagar .......... Fjárhæð sektar 15.000 krónur, varðhald 2 dagar .......... Fjárhæð sektar 40.000 krónur, varðhald 5 dagar .......... Fjáhæð sektar 100.000 krónur, varðhald 8 dagar .......... Fjárhæð sektar 50.000 krónur, varðhald 10 dagar ........ Fjárhæð sektar 85.000 krónur, varðhald 20 dagar ........ Fangelsi sem vararefsing: Fjárhæð sektar 1.700.000 krónur, fangelsi 3 mánuðir .... f. Skilorðsbundin refsing g. Svifting skipstjórnarréttinda ............2.00.2000 0000... h. Svifting ökuleyfis ............ 69, 72, 433, 815, 979, 1167, i. Upptaka eigna ..........00000 0000 nn 34, i. Ómerking ummæla .............00...00.... 126, 210, 416, Réttarfar. Mál einungis flutt um formhlið skv. 48. gr. laga nr. 75/1973 .... Réttarfarsvítur. Að því fundið, að í gæsluvarðhaldsúrskurði var ekki greint við hvaða refsiákvæði væri líklegt, að brot varnaraðila varð- aði, en slíkt var talið nauðsynlegt, þegar meta skal laga- forsendur fyrir gæsluvarðhaldi, sbr. 65. gr. stjórnarskrár- innar og 1. tl. 69. gr. laga nr. 74/1974 „........00.0.000002.. Fundið að því í dómi Hæstaréttar, að málsatvikalýsingu væri áfátt í gæsluvarðhaldsúrskurði ..............00000..0.0... Það var talið andstætt 65. gr. stjórnarskrárinnar, að sakaður maður var ekki leiðdur fyrir dómara, áður en hann var úr- skurðaður í gæsluvarðhald. Það var og talið athugavert við rannsókn máls, að ýmsir þeir, er gáfu skýrslu fyrir lögreglu staðfestu skýrslur sínar fyrir dómi, án þess að þeir væru prófaðir sjálfstætt um sakarefni ..............00.00000... Varnaraðili, sem kærði gæsluvarðhaldsúrskurð til Hæstaréttar, krafðist þess að héraðsdómari og rannsóknarlögregla yrðu vítt fyrir ranga málsmeðferð og rannsóknaraðferðir. Í dómi Hæstaréttar sagði, að engir þeir annmarkar væru á hinum kærða úrskurði og málsmeðferð fyrir dómi að vítum varð- 1055 979 815 210 535 469 416 433 546 1167 1178 34 34 1178 469 535 195 12 180 225 CXLIV Efnisskrá aði, en eigi yrði fjallað um kröfu varnaraðila um vítur að öðru leyti í þessu kærumáli ................200.0.. 0. 00... Mál var þingfest 19. mars 1971. Dómari veitti umboðsmanni stefnda frest og síðan fjölmarga framhaldsfresti til að gera kröfur og rita greinargerð um málsatvik, uns loks kom fram greinargerð af hans hendi 27. mars 1972. Talið, að frestveitingar þessar væru úr hófi fram og andstæðar á- kvæðum 106. gr. sbr. 2. mgr. 105. gr. laga nr. 85/1936 ...... Fundið að því að héraðsdómari, er sat sem dómsformaður í sjó- og verslunardómi, þegar mál var dæmt, kvaddi til dóm- setu sem meðdómanda héraðsdómara úr öðru lögsagnar- umdæmi, sem sjálfur hefði orðið að dæma málið með sjó- og verslunardómsmönnum, ef málið hefði borið undir hann. Var þetta andstætt ákvæðum 201. gr. laga nr. 85/1936 .... Mál var höfðað fyrir bæjarþingi Reykjavíkur með stefnu birtri 25. nóvember 1966, en það var eigi tekið til munnlegs flutn- ings og dóms fyrr en 15. maí 1975. Í dómi Hæstaréttar segir, að á bæjarþingi Reykjavíkur 31. október 1967 sé bókað, að lögmenn aðilja telji gagnasöfnun lokið í málinu og dagur til munnlegs málflutnings verði ákveðinn síðar. Málið hafði næst verið tekið fyrir á bæjarþinginu 7. apríl 1975 af dómara þeim, sem kvað upp héraðsdóminn og hafði engin skýring komið fram á þessum drætti, sem þótti mjög víta- VEIÐUF .......000200000000 sn Athugavert þótti, að vitni, þar á meðal skriftarsérfræðingur, höfðu ekki verið kvödd fyrir dóm við rannsókn opinbers Máls .........000000 eens Að því var fundið, að sakborningi, sem úrskurðaður var í gæslu- varðhald, voru ekki kynnt ákvæði 1. mgr. TT. gr. laga nr. 74/1974, er hann kom fyrir dóm, og honum var eigi heldur veittur kostur á að fá sér skipaðan verjanda eftir upp- kvaðningu úrskurðarins, sbr. 80. gr. og 1. mgr. 81. gr. sömu laga ........200000000.0.s ens Hæstaréttarlögmaður víttur fyrir óhæfileg ummæli hans í greinargerð og málflutningi um nafngreindan mann ...... Athugavert þótti, að svonefnd aðilaskýrsla áfrýjanda, sem lögð hafði verið fram í héraði, hafði að geyma málflutning af hans hendi. Ennfremur þótti athugavert, að í greinargerð lögmanns áfrýjanda fyrir Hæstarétti fólst skriflegur mál- flutningur ............0000.0.000sn sess Varnaraðila var veittur frestur og framhaldsfrestur alls 11 sinnum til að rita greinargerð sína í bæjarþingsmáli einu, uns hún loks var lögð fram á bæjarþingi. Þær frestveitingar voru taldar ríflegri en rétt var skv. ákvæðum 106. gr. eml. Málið var upphaflega dómtekið á bæjarþingi 3. mars 1978, en Varnaraðili sótti ekki þing. Málið var þó tekið fyrir að Bls. 306 379 379 460 546 560 138 738 Efnisskrá CXLV Bls. nýju á bæjarþingi 16. maí s.á. og gögn lögð fram af hendi sóknaraðila, en málið því næst flutt munnlega og dómtekið að nýju. Voru ástæður fyrir þessari endurupptöku málsins ekki greindar í þingbók. Var að þessu fundið í dómi Hæsta- réttar ........20000 nes 936 Það þótti athugavert, að héraðsdómsstefna var eigi svo skilrík sem skyldi. Dómsformaður hafði ekki kvatt samdómendur til dómsetu, fyrr en gagnasöfnun var lokið og ekki var sýni- legt, að dómarar hefðu farið á vettvang til að kynna sér galla á húseign, sem málssóknina varðaði ...........2.... 947 Opinbert mál var höfðað á hendur K með tveim ákæruskjölum. Sætti annað málið sókn og vörn fyrir dómi sbr. 130. gr. obl. nr. 74/1974. Var það munnlega flutt í sakadómi 23. júní 1977 og dómtekið sama dag. Mál skv. hinni ákærunni, sem var dagsett síðar, sætti eigi meðferð skv. 130. gr. Var skrifleg vörn í því máli lögð fram í sakadómi 30. júní 1977 sbr. 123. gr. og 1. mgr. 135. gr. obl. og það dómtekið jafnframt því, að málin voru þá sameinuð. Talið var, að réttast hefði verið að sameina þessi mál fyrir málflutninginn og láta hann fara fram í einu lagi skv. áðurnefndri 130. gr. ........ 979 Mál var höfðað með stefnu Þirtri 27. nóvember 1963. Lögmenn aðila lýstu gagnasöfnun lokið 18. mars 1966. Nokkru síðar var nafngreindum borgardómara falið málið. Hann tók það ekki fyrir á dómþingi, fyrr en 9. febrúar 1972. Síðan var málið ekki tekið fyrir, uns annar tiltekinn borgardóm- ari tók við málinu vegna veikindaforfalla hins 1. október 1974. Var hinn fyrrnefndi borgardómari svo og lögmenn aðila í héraði víttir fyrir þann óhæfilega drátt, sem varð á rekstri málsins .........0...ssen sessa 1046 Fundið að því, að dómsformaður í sjó- og verslunardómi skipaði einn dóm, þegar aðilar og vitni komu fyrir dóm .......... 1071 Réttargæsla. Réttarneitun. Ritfrelsi. Ríkisstarfsmenn. Sjá opinberir starfsmenn. Sakarefm skipt. Sakarefni skipt og mál flutt eingöngu um það, hvort um skaða- bókaskyldu væri að ræða ........00000000. 0000... 263 Sakhæfi. CKLVI Efnisskrá Samaðild. G höfðaði mál gegn E, aðalverktaka, og B, undirverktaka, til greiðslu óskipt á skuld. Kröfur sínar byggði hann annars Vegar á vinnusamningum við B, munnlegum og skriflegum, svo og munnlegum leigusamningi við hann. E var ekki aðili að samingum þessum, og sköpuðu þeir því ekki réttar- samband milli G og E. Í annan stað byggði G kröfu sína á ákvæði í kjarasamningi E við sex verkalýðsfélög. Héraðs- dómur taldi, að þar sem dómkröfurnar á hendur E og B væru eigi af sömu rót runnar stæði 47. gr. laga nr. 85/1936 því í vegi, að hægt væri að sækja þá í einu máli. Var mál- inu því vísað frá héraðsdómi. Frávísunardómurinn var kærður til Hæstaréttar sem staðfesti hann .............. Sambúð. Sjá óvigð sambúð. Sameignarslit. H og K voru eigendur vélbátsins S að jöfnu skv. yfirlýsingu 8. febrúar 1961, innfærðri til þinglýsingar sama dag. K og eiginkona hans J, skildu, og í skilnaðarskilmálum þeirra var tekið fram, að eignarhluti K í vélbátnum S skyldi vera eign konunnar, Skilnaðarskilmálum þessum lét hún þing- lýsa árið 1971 sem eignarheimild sinni að bátnum. Hinn 24. ágúst 1971 krafðist J þess, að vélbáturinn S með tilheyr- andi fylgifé og veiðarfærum, sem væri í óskiptri sameign sinni og H, yrði seldur á opinberu uppboði til slita á sam- eign. H mótmælti því, að uppboðið færi fram. Hélt hann því fram, að hann hefði orðið einkaeigandi vélbátsins haustið 1964. Hefði K þá afhent sér bátinn til fullrar eignar og af- nota, þótt afsali hefði ekki verið þinglýst. Hann hefði gert vélbátinn út fyrir eigin reikning ávallt síðan og talið hann fram á skattframtali sínu sem sína eign. H hafði þinglýst yfirlýsingu sinni um að hann væri einkaeigandi bátsins og þinglýst mótmælum gegn því, að J hefði orðið eigandi báts- ins að hálfu við skilnaðinn. Í héraðsdómi sagði, að H hefði ekki sannað þá fullyrðingu sína, að K hefði afhent honum bátinn til fullrar eignar og umráða, og einhliða yfirlýsing hans skapaði honum ekki eignarrétt. Skilnaðarskilmáli K og J var talin fullnægjandi eignarheimild fyrir hluta J í bátnum og var uppboðskrafan því tekin til greina. Í dómi Hæstaréttar sagði, að J hefði þinglýsta eignarheimild að hálfum bátnum og staðhæfngar H um, að K hefði afsalað til hans eignarhluta sínum, væru ósannaðar. Heimilt væri að slíta sameign að bátnum ásamt fylgifé með uppboði samkvæmt kröfu J. Hins vegar var tekið fram, að þar sem veiðarfæri væru ekki sérgreind og óvíst samkvæmt gögnum Efnisskrá CKLVII Bls máls, hver þau væru, yrði krafa J um uppboð á veiðarfær- um eigi tekin til greina. Var hinn áfrýjaði héraðsdómur því staðfestur að því, er varðaði uppboð á vélbátnum ásamt fylgifé .........000000 00 cent unnar nr tr nr 196 Samningar. Sjá og leigusamningar. J gerði Þ kauptilboð í íbúð hans hinn 1. maí 1972. Samkvæmt tilboðinu skyldi kaupverð vera 1.600.000 krónur. Átti J að greiða 800.000 krónur í peningum í þrennu lagi og taka að sér að greiða áhvílandi veðskuld 66.000 krónur en greiða eftirstöðvarnar, 734.000 krónur með jöfnum árlegum af- borgunum á næstu 10 árum ásamt 8% ársvöxtum. Tekið var fram, að eignin skyldi vera laus til afnota fyrir kaupanda 25. maí 1972. Tilboði þessu svaraði Þ þannig, að hann sam- þykkti það með nánari tilgreindum breytingum, sem voru í því fólgnar, að kaupverðið hækkaði í 1.650.000 krónur og greiðslur þær, sem J skyldi inna af hendi fram til 1. jan- úar 1973 skyldu verða samtals 900.000 krónur í stað 800.000 króna áður. Hann skyldi taka að sér áhvílandi veðskuld og lækkaði þá fjárhæð sú, sem hann átti að greiða á 10 árum, í 684.000 krónur. Þ samþykkti þetta tilboð. Um vaxta- greiðslur var ekkert rætt. Sölumaður á fasteignasölu þeirri, er annaðist söluna, samdi síðan kaupsamning á grundvelli þessara tilboða. Undirrituðu aðilar síðan kaupsamning þennan. Þegar að því kom að ganga frá skuldabréfum þeim, sem J skyldi undirrita í samræmi við kaupsamning- inn, en þau voru 5 að tölu, tók sölumaðurinn, en hann ann- aðist gerð og frágang skuldabréfanna, eftir því, að í 5. lið kaupsamningsins stóð, að vextir, 8%, skyldu reiknast frá 25. maí 1973. Sölumaðurinn taldi, að hér væri um misritun að ræða. Ártalið 1973 hefði misritast í stað 1972, enda átti fyrsti gjalðdagi skuldabréfanna að vera 25. maí 1973. Íbúðin átti samkvæmt kaupsamningnum að vera tilbúin til af- hendingar 25. maí 1972. Þ taldi einnig, að hér væri um misritun að ræða, en J taldi, að hann hefði veitt því sér- staka athygli, að vexti ætti ekki að reikna nema frá 25. maí 1973. Bæði hann og Þ hefðu lesið samninginn vandlega og hvorugur haft neinar athugasemdir við hann. Þ krafði J um vexti frá 25. maí 1972. Í héraðsdómi urðu úrslit á þá leið, að J var sýknaður af kröfu Þ, en í dómi Hæstaréttar segir m.a. svo, að þar sem tilboð J var gert 1. maí 1972 og skuldina átti að greiða á næstu 10 árum, og þar sem enn- fremur var gert ráð fyrir, að íbúðin yrði laus til afnota fyrir J eigi síðar en 15. maí 1972, væri eðlilegast að skilja tilboðið þannig að 10 ára lánstíminn teldist frá síðast- greindu tímamarki. Yrði þá ákvæði tilboðsins ekki skilið CXLVIII Efnisskrá Bls. öðru vísi en svo, að vexti ætti að reikna frá sama tíma og greiða þá samtímis sérhverri hinna árlegu afborgana. Ekki var heldur talið sennilegt, að til þess væri ætlast, að hluti kaupverðsins yrði vaxtalaus í heilt ár, eftir að J tæki við íbúðinni. Var ekki talið, að Þ hefði veitt J á neinn hátt réttmæta ástæðu til að ætla, að hann hefði óumbeðið ætlað að breyta vaxtaákvæðinu sér í óhag. Væri þess þó sérstak- lega að gæta í því sambandi, að J var í lófa lagið að inna Þ eða sölumanninn eftir skýringum á þeim atriðum í kaup- samningnum, sem hann taldi í ósamræmi við það, sem aðil- um hafði farið á milli áður. Með vísan til þessa og með skírskotun til 1. málsgr. 31. gr. samningalaga nr. T/1963 var fallist á það með Þ, að J bæri að greiða vexti af veð- skuldabréfunum frá 25. maí 1972. Tveir dómarar Hæsta- réttar skiluðu sératkvæði og töldu, að ósannað væri, að J hefði vitað eða mátt vita, að um mistök væri að ræða, þegar skráð væri í kaupsimninginn, að vextir af skulda- bréfinu skyldu reiknast frá 25. maí 1973, sbr. 1. málsgr. 31. gr. laga nr. 7/1936. Þeir töldu Þ ekki hafa sýnt fram á, að fastar venjur hefðu myndast um upphafstíma vaxta af verðbréfum, sem út væru gefin í sambandi við fasteigna- kaup. Töldu þeir því, að staðfesta bæri hinn áfrýjaða ÁÓM .......0.0000 000 166 H og H gerðu 28. mars 1963 samning við forsvarsmenn vél- smiðjunnar K h/f um kaup á stálbáti um 13 rúmlestir að stærð. Kaupverð var 900 þúsund krónur, 100 þúsund krónur áttu að greiðast 1. maí 1963. Um 550 þúsund skyldu greið- ast með láni Fiskveiðastjóðs Íslands. Um 80 þúsund skyldu greiðast með ávísun á tollendurgreiðslur frá ríkissjóði. Eftirstöðvarnar, 170 þúsund krónur, skyldu greiðast með Veðskuldabréfi. Við endanlegt uppgjör taldi K, að H og H skulduðu sér enn rúmar 135 þúsund krónur og krafðist greiðslu þeirrar fjárhæðar. H og H höfðu þá ekki gefið út veðskuldabréf það að fjárhæð 170 þúsund krónur, sem samningurinn sagði til um. Af hálfu H og H var krafist sýknu, þar sem þeir væru þegar búnir að greiða meira en andvirði bátsins. Til vara var krafist 13.595 króna lækkunar á kröfu K. Ástæðan til ágreinings aðilja var einkum sú, að H og H töldu, að andvirði tiltekins víxils hefði runnið til K eða fyrirsvarsmanns K. Af hálfu H og H hafði því ekki verið haldið fram, fyrr en í réttarhaldi í mars 1975, að andvirði víxilsins hefði runnið til K, og var talið að auðvelt hefði verið fyrir P og H að benda á þegar í júní 1963, að verð bátsins væri að fullu greitt, en það var eigi gert. Var því ekki á þessa málsástæðu H og H fallist. Varakröfu H og H um lækkun að fjárhæð 13.595 krónur var aðeins Efnisskrá CXLIX Bls. mótmælt á þeirri forsendu, að hún væri of seint fram komin. Svo var eigi talið, og var lækkunin tekin til greina. Urðu úrslit málsins þau, að H og H voru dæmdir til að greiða K stefnufjárhæðina að frádregnum téðum 13.595 krónum. Héraðsdóminum var áfrýjað til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ..........e.neesssveðssen sn 1046 G keypti vörubíl af V. Ágreiningur reis síðan með aðilum vegna skilnings á samningi þessum og efnda á honum. Sjá kaup og sala ..........00000 00 rennt 1257 Samvinnufélög. Sáttir. H höfðaði mál gegn Póst- og símamálastofnuninni, P, og krafð- ist bóta fyrir tjón, er hann taldi sig hafa orðið fyrir vegna íþess að bandaríska póstþjónustan hefði ranglega stöðvað og endursent óskrásettar bréfapóstsendingar til hans. Byggði hann bótarétt sinn gegn P á 44. gr. sbr. 45. gr. al- þjóðapóstmálasamningsins frá 1969. Eigi var talið, að H hefði rennt nægum stoðum undir kröfur sínar um fébætur úr hendi P. Þar sem málið hafði ekki verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd, og það var ekki undanþegið sáttatilraun hennar, varð þó ekki hjá því komist að ómerkja hinn áfrýj- aða dóm og vísa málinu sjálfkrafa frá héraðsdómi sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. H var dæmdur til að greiða P málskostnað í héraði og fyrir Hæstarétti. Í héraði hafði P verið sýknaður af kröfur H ...........2.000000 000... 42 Með bréfi 6. desember 1974 veitti menntamálaráðherra BB, deild- arstjóra í menntamáalaráðuneytinu, lausn frá störfum frá 9 desember sama árs að telja. Í bréfinu sagði, að ákvörðun íþessi væri á því byggð, að ýmsar athafnir B og framkoma hafi verið óhæf og ósamrýmanleg starfi hans sem deildar- stjóra. B höfðaði mál gegn ríkissjóði og krafðist 35 millj. króna skaðabóta vegna fyrirvaralausrar og ástæðulausrar uppsagnar. Í héraði var ríkissjóður dæmdur til að greiða B 3.500.000 kr. auk vaxta og málskostnaðar. Málinu var á- frýjað af hálfu ríkissjóðs. Í dómi Hæstaréttar segir: „Mál þetta var eigi lagt til sátta fyrir sáttanefnd, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. Málið er ekki undanþegið sáttatil- raun sáttamanna. Aðilar höfðu eigi heldur samið um að ganga fram hjá sáttanefnd, sbr. 11. tl. 3. mgr. nefndrar greinar og 2. gr. laga nr. 46/1950.“ Var hinn áfrýjaði dómur og málsmeðferð í héraði því ómerkt og málinu vísað frá héraðsdómi. Einn dómara Hæstaréttar gerði sératkvæði og taldi, að ekki hefði verið nauðsyn að leggja mál þetta CL Efnisskrá fyrir sáttanefnd og að Hæstarétti hefði borið að taka málið til efnismeðferðar .................0000.00000.0... Máli vísað frá héraðsdómi, af því að það hafði ekki verið lagt fyrir sáttamenn, en var auk þess vanreifað. Sjá frávísun .. K höfðaði mál gegn tryggingafélaginu A til greiðslu skaða- bóta vegna tjóns á flugvél, sem hlotist hafði við flugtak. Mál þetta hafði eigi verið lagt til sátta fyrir sáttanefnd sbr. 1. málsgr. 5. gr. laga nr. 85/1936. Aðilar höfðu heldur eigi samið um að ganga fram hjá sáttanefnd. Málið var ekki talið undanskilið sáttatilraun sáttamanna. Var hinn áfrýj- aði dómur og málsmeðferð í héraði ómerkt og málinu vís- að frá héraðsdómi ...................0.0.0...0 00. Sératkvæði. 1. Hæstiréttur. Einn dómara Hæstaréttar greiðir sératkvæði um formhlið Máls .......00000000200.snesr err 105, 447, Tveir dómarar Hæstaréttar greiða sératkvæði, um formhlið Máls ..........00000 0. Einn dómara Hæstaréttar greiðir sératkvæði um forsendur máls Tveir dómendur Hæstaréttar greiða sératkvæði um forsendur .. Einn dómara Hæstaréttar greiðir sératkvæði um málsúrslit 15, 210, 293, 387, 609, 659, 693, 716, 719, 772, Tveir dómarar Hæstaréttar greiða sératkvæði um úrslit máls 126, 166, 186, 309, 414, 439, 484, 1186, 2. Héraðsdómur. Einn héraðsdómara greiðir sératkvæði .................. 255, Setudómari í héraði .................. 210, 659, 672, 678, 1060, Siglingadómur, Frávísunardómur Siglingadóms kærður til Hæstaréttar, sem staðfesti hann .....................2.00 0000 n nr Siglingalög. A var skipverji á vélbáti. Hinn 21. júní 1973 var báturinn staddur í Englandi. Hvarf A þá af bátnum, en lík hans fannst 3 dögum síðar. Útgerðarmaður bátsins hafði keypt slysatryggingu fyrir skipverja skipsins í samræmi við bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 108/1972 um breytingu á siglingalögum. Í tryggingarskilmálum var svofellt ákvæði: „Dánarbætur 1 milljón króna við dauða, er greiðist nánustu vandamönnum (erfingjum) hins látna.“ Dóttir A krafðist þess að fá þessar bætur greiddar hjá tryggingafélaginu. A hafði búið í óvígðri sambúð með E, sem hann hafði áður 105 1026 1215 1186 439 1225 563 893 1283 738 1283 1207 Efnisskrá CLI Bls. verið kvæntur. FE krafðist einnig bótanna. Talið, að orðin „nánustu vandamönnum“, sem tekin voru upp Í vátrygg- ingarskírteinið, bæri að skýra með hliðsjón af ákvæðum 5. mgr. 105. gr. laga nr. 20/1954. Það ákvæði tæki eigi samkvæmt beinum orðum til E, þar sem hún var eigi Í hjúskap með A, er hann fórst. Eigi var talið, að til álita kæmi að beita ákvæði 5. mgr. 105. gr. um maka með lög- jöfnun, þó að E hefði búið í óvígðri sambúð með A. Leiddi þetta þegar af því, að í 1. tl. a liðs bráðabirgðaákvæðis laga nr. 108/1972 væru tekin af öll tvímæli um það, að orðin „nánustu vandamenn“ taki eigi til þeirra, sem ekki eiga arf- tökurétt eftir þann, sem tryggður var. Tryggingarfélagið var því sýknað af kröfu E. Deilt var um upphafstíma vaxta. Talið var ósannað, að vátryggingarfélaginu hefði verið til- kynnt um dauða A, fyrr en um mánaðamótin janúar-febrú- ar 1974. Var tryggingafélaginu því dæmt að greiða vexti af vátryggingarfénu frá 14. febrúar 1974 sbr. 1. mgr. 24. gr. laga nr. 20/1954. Sératkvæði í héraði. Sjá vátrygging ...... 255 Sjó- og verslunardómur. Mál dæmt í sjó- og verslunarðómi 255, 344, 379, 628, 722, 731, 754, 964, 1046, 1071, 1086 Sjómannalög. Sjá vinnusamningar. Sjóveðréttur. Sjá vinnusamningar. Sjóveð. Skaðabætur. A. Innan samninga. Þ réðst í vinnu hjá G í þvottahúsi hans í Reykjavík, að því er ætla má, hinn 1. september 1972. Hinn 20. september 1973 hætti Þ störfum hjá G án lögmætrar uppsagnar. Hann taldi sig þá eiga inni hjá G mánaðarlaun. Höfðaði hann mál á hendur G til heimtu launanna. G krafðist sýknu, þar sem hann ætti gagnkröfu á hendur Þ vegna þess, að Þ hefði valdið sér meira tjóni með hinni ólögmætu uppsögn en kröfu hans næmi. Í dómi Hæstaréttar segir, að við það þyki mega miða, að Þ hafi tekið föst mánaðarlaun hjá G, og hafi verið búinn að fá greidd laun sín til loka ágúst- mánaðar, er hann hætti störfum. Ætti hann því ógoldin laun vegna starfa sinna frá 120. september. Líkur voru leiddar að því, að G hafi orðið fyrir tjóni og óhagræði vegna hinnar ólögmætu uppsagnar Þ og þótti mega á- kveða honum bætur með hliðsjón af 25. gr. hjúalaga nr. CLII Efnisskrá Bls. 22/1928. Þ hefði ekki andmælt því fyrir héraðsdómi, að gagnkrafa væri höfð uppi í málinu. Var talið, að G hefði) eigi haldið eftir meiru af launum Þ, en næmi beim bótum sem hann ætti rétt á úr hendi hans. Var G því sýknaður af kröfum Þ ..............0...... 0 120 Með afsali 16. desember 1963 seldi S Þ íbúð í húsinu nr. 16 við Langholtsveg í Reykjavík. Kaupsamningur um íbúðina er dagsettur 31, nóvember s.á. Húsið, sem íbúðin er í, er talið byggt 1945. Daginn sem afsal fór fram, undirritaði S yfir- lýsingu um, að kaupandinn hefði vakið athygli sína á því, áður en afsal var undirritað, að á stofugólfi í íbúðinni væri rakavottur, sem kaupandi teldi leynda galla, er hann hefði ekki vitað um þegar kaupin voru ákveðin. Vegna þessa féllst S á að kaupandi léti dómkveðja tvo menn til að skoða gallana og meta viðgerðarkostnað. Lofaði S að greiða mats- kostnað og viðgerðarkostnað samkvæmt niðurstöðu mats- manna. Skv. beiðni Þ voru dómkvaddir tveir menn til þess að framkvæma matið. Er matsgerð þeirra dags 4. apríl 1964. Er þar gerð grein fyrir í hverju gallarnir séu fólgnir, og hvað gera þurfi til þess að ráða bót á þeim. Kostnað við þær framkvæmdir töldu matsmenn hæfilega metinn á 8.900 krónur. S greiddi Þ fjárhæð þessa ásamt matskostn- aði við dómkvaðningu matsmanna. Þ og eiginkona hans, R, skildu og féll þá íbúðin í hlut R. Árið 1970 tilkynnti R S, að tilraunir til að bæta úr gallanum hefðu ekki tekist og krafðist þess, að S greiddi viðgerðarkostnað. Fékk R síðan dómkvadda matsmenn til að skoða og meta skemmdir og galla á íbúðinni og er matsgerð þeirra dagsett 11. nóvember 1972. Mátu þeir kostnað við viðgerðina á 115.400 krónur. Fram kom í málinu, að gallar þeir, sem metnir voru við báðar matsgerðirnar, mundu vera þeir sömu, þótt þeir hefðu verið orðnir öllu meiri í seinna skiptið. Héraðsdómur taldi, að þar sem S hefði greitt viðgerðarkostnaðinn sam- kvæmt fyrra matinu, að viðbættum matskostnaði og kostn- aði við dómkvaðningu, hefði S staðið við skuldbindingar sínar skv. fyrrgreindri yfirlýsingu. Fullyrðingar af hálfu R um, að aðeins hefði verið um „tilraunamat“ að ræða væru órökstuddar. Ósannað þótti, að gert hefði verið við húsnæðið, eftir að greiðsla skv. fyrra matinu var innt af hendi. Var S því sýknuð af kröfum R. Dóminum var áfrýjað til Hæstaréttar sem staðfesti hann ...................... 504 A krafði B um vangoldin laun. B hafði uppi til skuldajafnaðar skaðabótakröfu á hendur B, vegna þess að B hefði farið úr starfi fyrirvaralaust. Sjá vinnusamningar ............ 1247 G keypti vörubifreið af V. V taldi G hafa vanefnt kaupsamning- inn verulega og krafðist skaðabóta úr hendi G vegna tjóns, Efnisskrá CLIITI er hann taldi sig hafa orðið fyrir. Sjá kaup og sala ........ B. Utan samninga. 1. Árekstur skipa. 2. Bifreiðaslys. Hinn 7. desember 1973 um kl. 14.15 var bifreiðinni R eign X ekið af Sléttuvegi inn í Kringlumýrarbraut í Reykjavík og eftir þeirri götu til norðurs. Bifreiðinni A, eign J, var um sama leyti ekið norður Kringlumýrarbraut. Nokkru norðan við vegamót Sléttuvegarins var bifreiðinni A ekið aftan á bifreiðina R. J kvaðst hafa ekið bifreið sinni, A, norður Kringlumýrarbraut á 50—60 km hraða eftir hægri akrein. Hann kvaðst hafa veitt athygli tveim bifreiðum, sem komu frá hægri að Kringlumýrarbraut í átt frá Borgarspítalan- um. Kvaðst hann álíta, að fremri bifreiðin hafi stansað við gatnamótin, áður en henni var ekið inn á Kringlumýrar- brautina. Síðan hafi henni verið ekið til norðurs á sömu akrein og hann ók sinni bifreið. Hann kvað síðari bifreiðina hafa verið þó nokkurn spöl á eftir fyrri bifreiðinni að gatnamótunum, og sér hafi virst ökumaður hennar hika við að aka inn á Kringlumýrarbrautina, en hann hafi síðan ekið viðstöðulaust inn á götuna, án þess að stansa við gatna- mótin. Bifreiðinni hafi verið ekið í víðri beygju inn á Kringlumýrarbrautina þannig, að hún lenti yfir á miðak- reinina., Síðan hafi bifreiðinni verið ekið um 15 metra vega- lengd eftir þeirra akrein, en þá skyndilega beygt inn á hægri akrein í veg fyrir sína bifreið, er hann var um það bil að aka fram úr. Kvaðst hann þá hafa hemlað strax og beygt til vinstri til að forðast árekstur, en ekki tekist það. Nokkur vitni báru um aððragandann að árekstrinum. Hér- aðsdómari taldi með hliðsjón af tengslum vitnanna við aðila, að ekki væri rétt að leggja framburð þeirra til grundvall- ar dómi. X taldi, að J ætti alla sök á árekstrinum og krafð- ist þess, að J bætti tjónið að fullu. J krafðist sýknu. Í hér- aðsdómi segir, að staðreynd sé, að ökumaður R hafi ekið frá stöðvunarskyldu inn á Kringlumýrarbrautina, sem er „hraðbraut“. Hafi honum því borið að haga akstri sínum á þann hátt að hann hindraði eigi í neinu akstur bifreiða, sem eftir Kringlumýrarbraut óku. Hafi ökumanni R-bif- reiðarinnar mátt vera ljóst, að ökuhraði eftir Kringlu- mýrarbraut var allhraður, og þar af leiðandi bar honum að haga akstri sínum eftir henni með tilliti til þess, svo að hann ylli bifreiðum á brautinni ekki hindrunum. Þótti hann því eiga nokkra sök á árekstrinum. Hins vegar hafi J ekið CLIV Efnisskrá Bls. norður Kringlumýrarbrautina með um 50—60 km. hraða, sem sé allnokkuð yfir löglegum hámarkshraða. Af vett- vangsskoðun hafi verið ljóst að ökumaðurinn hafði gott og vítt útsýni norður Kringlumýrarbrautina, er hann sá R-bifreiðina aka inn á Kringlumýrarbrautina, en þá hafi hann verið alllangt sunnan gatnamótanna. Þótti mikið hafa skort á af hans hálfu, að hann hefði gætt fyllstu varúðar, eins og honum bar. Hefði hann hvorki dregið úr hraða bif- reiðar sinnar né á annan hátt reynt að koma í veg fyrir árekstur. Hemlaför voru sýnd um 1 metra á vettvangs- uppdrætti, Þótti J eiga megin sök á árekstrinum. Var sök skipt þannig með ökumönnum, að J bæri 2/3 hluta sakar, en ökumaður R 1/3 hluta sakar. Eigi var ágreiningur um bótafjárhæð að öðru leyti en því, að J taldi kröfu X vegna afnotamissis 20.000 krónum of háa. Upplýst var, að bifreið X hafi verið á verkstæði frá því í byrjun janúar 1974 til 22. mars það ár. Utan þess tímabils hefði hann haft bílaleigubíl til afnota og greitt fyrir hann alls 16.503 krónur. Að athug- uðu máli þótti krafa hans að þessu leyti sanngjörn. Fyrir Hæstarétti var upplýst, að hámarkshraði á Kringlumýrar- braut var 60 km. miðað við klukkustund þegar árekstur- inn varð. Fallist var á þá skoðun héraðsdóms, að J hefði sýnt verulega ógætni í umrætt sinn. Var niðurstaða héraðs- dóms því staðfest, en málskostnaður látinn falla niður fyrir Hæstarétti ....................0.0....0 0 48 Sunnudaginn 30. mars 1975 um kl. 10.25 ók J bifreið norður Reykjanesbraut og var nýkominn út úr Hafnarfirði inn í Garðahrepp. Skammt norðan við Setbergsveg hljóp hestur út á veginn, Varð hann fyrir bifreiðinni og slasaðist svo mikið, að aflífa varð hann á staðnum. Bifreiðin skemmdist talsvert. Vegurinn er steinsteyptur þarna, en var blautur, og ekki sáu lögreglumenn hemlaför eftir bifreiðina við vettvangsskoðun. Bjart var af degi og útsýni gott. J, öku- maður bifreiðarinar, var ein í bifreiðinni og kvaðst hún hafa ekið á um 60 km. hraða norður Reykjanesbraut. Allt í einu hafi tveir hestar hlaupið þvert yfir veginn. J kvaðst hafa hemlað, um leið og hún sá hestana, sem ekki voru samsíða. Hafi bifreiðin lent á hestinum, sem aftar fór. Aðilar komu sér saman um, að hæfilegt verð hestsins væri 180.000 krónur. Viðgerðarkostnaður bifreiðarinnar var 193.142 krónur. Daginn áður höfðu nokkrir menn úr Hafn- arfirði farið ríðandi frá Rjúpnahæð eftir Elliðavatnsvegi að hesthúsum við Kaldárselsveg, örskammt innan bæjar- marka Hafnarfjarðar. Þeir höfðu rekið allmörg hross. Svo má heita, að öll þessi leið sé innan marka Garðahrepps í Kjósarsýslu. Þegar komið var að hesthúsunum, tóku menn Efnisskrá eftir því, að hestur sem S átti, var ekki með í hópnum. Var þá tekið að bregða birtu. Þegar í stað var hafin leit að hestinum, en hún bar ekki árangur um kvöldið. S hóf tafar- laust leit að hestinum í birtingu morguninn eftir, og kom hann að slysstaðnum rétt eftir, að áreksturinn varð. Var það hestur S, sem orðið hafði fyrir bifreiðinni. S krafðist þess, að eigandi bifreiðarinnar, H, og tryggingafélag það, sem hún var tryggð hjá, A, greiddi sér verð hestsins að fullu. S byggði kröfur sínar á því, að skv. 1. mgr. 67. gr. umferðarlaga bæri H ábyrgð á tjóninu, og hann, S, hefði ekki orðið meðvaldur eða meðábyrgur að því, svo að til lækkunar bóta ætti að koma skv. 3. mgr. 67. gr. umferðar- laga. Hesturinn hefði ekki verið í vörslu S, þegar tjónið varð, og hann yrði ekki sakaður um að hafa sýnt af sér hirðuleysi, þótt hann hefði tapað hestinum úr rekstri á fáförnum vegi. Ökumaður bifreiðarinnar ætti einn sök á tjóninu með of hröðum og ógætilegum akstri miðað við aðstæður. H og A kröfðust sýknu og byggðu á því, að skv. 64. gr, umfl. væri óheimilt að reka hópa búfjár á vegum í þéttbýli, nema sérstakt leyfi lögreglustjóra kæmi til, en slíkt leyfi hefði ekki verið veitt. Hefði S með slíku athæfi sýnt af sér stórkostlegt gáleysi og ætti af þeim sökum að bera tjón sitt sjálfur. Sú staðreynd, að hesturinn var laus á slysstað, hafi verið afleiðing hreins kæruleysis við rekstur hestanna. Vísuðu þeir til 63. gr, umfl. máli sínu til stuðn- ings. Héraðsdómari taldi, að skipta bæri sök þannig, að eigandi bifreiðarinnar bæri 3/4 hluta en eigandi hestsins 1/4. Bæri A og H að greiða S 3/4 af verði hestsins, en S að greiða A og H 1/4 af viðgerðarkostnaði bifreiðar. Í dómi Hæstaréttar var tekið fram, að rekstur hrossa á þeirri leið sem farin var, væri ekki brot á 63. eða 64. gr umferðarlaga. Rekstur þessi varðaði ekki við nein ákvæði lögreglusam- þykktar fyrir Kjósarsýslu. Að því leyti sem vera kunni, að eigi hafi verið fylgt fyrirmælum niðurlagsákvæðis 2. mgr. 64. gr. umferðarlaga við reksturinn, var það ekki talið ráða úrslitum í þessu máli af þeirri ástæðu, að hesturinn varð ekki fyrir bifreiðinni á þeim vegi, sem hrossin voru rekin eftir. Óvíst hefði verið, hvort hesturinn fór úr rekstrinum nálægt Reykjanesbraut. Gagnáfrýjandi hefði tafarlaust hafið leit að hestinum, er hann saknaði hans, og haldið þeirri leit áfram í birtingu næsta morgun. Þótti óhappið, ekki hafa hlotist með þeim atvikum, að rétt væri af þeim sökum að lækka fébætur, sem H og A bæri að greiða eftir ákvæðum 1. mgr. 67. gr. sbr. 1. mgr. 69. gr. og 2. mgr. 24. gr. laga nr. 70/1968. Af sömu ástæðum var heldur ekki fallist á kröfur H og A á hendur S um bætur fyrir tjón á CLV Bls, CLVI Efnisskrá Bls. bifreiðinni. Voru dómkröfur H því að fullu teknar til greina, að öðru leyti en því, að vextir voru reiknaðir 13% ársvextir en ekki 14% eins og í héraðsdómi hafði verið gert, Tveir dómarar Hæstaréttar gerðu sératkvæði og töldu, að stað- festa bæri niðurstöðu héraðsdóms um sakarskiptingu, þar sem S hefði sýnt hirðuleysi við rekstur hestanna ........ 186 Hinn 21. apríl 1974 laust fyrir kl. 1550 ók G bifreiðinni Ö austur Vesturgötu í Keflavík. Í sama mund ók GE bifreið- inni R norður Túngötu inn á Vesturgötu framhjá biðskyldu- merki, sem þar er, Varð þarna all harður árekstur og tals- verðar skemmdir á bifreiðunum. Eigandi R bifreiðarinnar taldi, að Ö bifreiðinni hefði verið ekið of hratt miðað við aðstæður auk þess, sem biðskyldumerki hefðu ekki verið á réttum stað lögum samkvæmt, en það var fest á húshorn. Taldi hann, að ökumaður Ö bifreiðarinnar ætti alla sök á árekstrinum. Hann höfðaði mál gegn eiganda Ö bifreiðar- innar, tryggingarfélagi hennar og ríkissjóði til greiðslu bóta. Var krafan á hendur ríkissjóði á því byggð, að bið- skyldumerkið hefði ekki verið á réttum stað. Talið var, að staðsetning biskyldumerkis hafi verið slík, að hver gætinn ökumaður hefði greinilega mátt veita því athygli. Ríkis- sjóður var því sýknaður af kröfum eiganda R bifreiðarinn- ar. Ekki var heldur talið sannað, að Ö bifreiðinni hefði verið ekið of hratt í umrætt sinn eða á annan hátt óvarlega, en henni var ekið eftir aðalbraut. Var eigandi hennar og tryggingafélagið sýknað ..................00..0...0..0.... 246 Hinn 16. júlí 1971 var E að vinna við viðgerð á dráttarvél á hlaðinu á bænum F fyrir bóndann þar, D. Vélin var af gerðinni Ferguson árg. 1951. Hlaðið var nokkurn veginn slétt og hallalaust. E var vanur viðgerðum á dráttarvélum, en ekki iðnlærður. Viðgerðin var fólgin í því að skipta um platínur. D stóð hjá E, meðan á viðgerðinni stóð. Þegar búið var að skipta um platínurnar, var vélin sett í gang. E stóð þá við hægri hlið hennar og var að athuga ganginn í vélinni. Í þeim svifum gekk D brott. Skyndilega fór drátt- arvélin af stað. Sláttuvélargreiða, sem á henni var, stakkst í fót E, sem dróst með vélinni 6—10 metra, uns hún stans- aði við húsvegg. E hlaut af þessu mikil meiðsl. E taldi, að vélin hefði hrokkið í gír. Engir sjónarvottar voru að því, er dráttarvélin fór af stað. Dómkvaddir voru matsmenn til að segja álit sitt á orsökum þess, að vélin hrökk í gír. Fram- kvæmdu þeir nákvæma rannsókn og skiluðu ítarlegri álits- gerð. Fram kom, að breytingar höfðu verið gerðar á ræsi- búnaði dráttarvélarinnar frá því, sem upphaflega var. E. krafðist þess, að D og tryggingarfélag það, sem dráttar- vélin var tryggð hjá, greiddu sér skaðabætur vegna afleið- Efnisskrá CLVII Bls. inga slyssins. Kröfu sína á hendur D byggði hann á 1. mgr. 67. gr. og 1. mgr. 69. gr. umfl., en kröfu sína á hendur tryggingarfélaginu á 74. gr. sömu laga. D og trygginga- félagið kröfðust sýknu, Í héraðsdómi sem skipaður var sér- fróðum mönnum sagði, að E hefði verið að gera við drátt- arvélinu, er slysið varð. Hún hefði því ekki verið í notkun sem vélknúið ökutæki í skilningi 1. mgr. 67. gr. sbr. 1. mgr. 69. gr. umfl. nr. 40/1968. Af því leiði, að fébótaábyrgð byggð á reglum umferðarlaga eigi ekki við. Beri því að sýkna tryggingafélagið af kröfum E. Í héraðsdómi segir, að E hafi verið vanur að gera við vélar þ.á.m. dráttarvélar og hafi unnið við akstur dráttarvéla svo árum skipti. Þegar það sé virt, og hvernig hann hafi staðið að viðgerðinni, verði að telja, að orsök slyssins verði einungis rakin til stórkostlegs gáleysis af hans hálfu við framkvæmd viðgerð- arinnar. Var D því einnig sýknaður af kröfum E. Í dómi Hæstaréttar segir, að fallast verði á þá niðurstöðu héraðs- dóms, sem skipaður hafi verið sérfróðum samdómendum, að dráttarvélin hafi eigi farið á hreyfingu vegna neins konar bilunar í henni sjálfri, heldur hafi hreyfing hennar stafað af því, að áfrýjandi hafi af vangá komið við skipti- stöngina og dráttarvélin þess vegna hrokkið í gír. Hafi sú niðurstaða einnig stoð í niðurstöðu hinna dómkvöddu manna. Ekki verði talið, að hin hlutlæga bótaregla 1. mgr. 67. gr. sbr. 1. mgr. 69. gr. umfi. eigi við um slys E, er vann við viðgerð dráttarvélarinnar, og olli því skv. framan- sögðu, að hún fór á hreyfingu. Þá var eigi talið, að breyt- ing á ræsibúnaði dráttarvélarinnar hefði verið með þeim hætti, að á D yrði lögð ábyrgð á slysinu vegna (þeirrar breytingar. Eigi hefði heldur verið sýnt fram á, að slysið hefði hlotist af saknæmu atferli hans að öðru leyti. Var héraðsdómur því staðfestur .................0.00.00.0000.. 263 Miðvikudaginn 12. febrúar 1975 varð árekstur á gatnamótum Grensásvegar og Miklubrautar milli bifreiðanna X og Y. Umferðarljós eru á gatnamótum þessum. S ökumaður bif- reiðarinnar X, kvaðst hafa ekið austur Miklubraut og stöðvað augnablik við Grensásveg, meðan umferðarljósin skiptu frá rauðu yfir á grænt. Síðan hafi hún ekið af stað en rétt í þann mund, sem hún var komin af stað á grænu ljósi, hafi bifreiðinni Y verið ekið í veg fyrir sig suður Grensásveg, með þeim afleiðingum að bifreiðarnar skullu saman. Hálka hafi verið og bifreið sin runnið til á hálkunni. A, ökumaður YÝ bifreiðarinnar, kvaðst hafa ekið suður Grensásveg með u.þ.b. 40 km. hraða miðað við klukkustund. Um leið og hann hefði ekið inn á gatnamótin, hefði skipt á umferðarljósunum frá grænu yfir á gult, en hann kvaðst CLVIII Efnisskrá hafa verið kominn svo langt, að hann taldi sig ekki geta stöðvað og ók því áfram. Hann kvaðst hafa litið á umferð- arljósin, rétt áður en bifreiðarnar rákust saman, og hafi þá verið komið rautt ljós. S taldi A bera alla ábyrgð á á- rekstri þessum og krafði hann bóta. Héraðsdómur taldi, að þeim framburði S, að hún hefði ekið yfir gatnamótin á grænu ljósi, hefði ekki verið hnekkt, og ekkert hefði komið. fram, sem benti til þess að hún hefði ekið ógætilega í um- rætt sinn. Taldi dómurinn A eiga alla sök á árekstrinum og bera óskipta fébótaábyrgð á tjóni því, er af honum varð. Niðurstaða héraðsdóms var staðfest í Hæstarétti með vísan forsendna hins áfrýjaða dóms. Tveir hæstaréttardómarar töldu, að ekki væri unnt samkvæmt þeim gögnum, sem við nyti í málinu, að telja annan málsaðilja eiga meiri sök á árekstrinum en hinn. Bæri því að dæma Á til að greiða helming tjóns S, en hinn helminginn skyldi hún bera sjálf .. Hinn 22. september 1974 varð árekstur við mót gatnanna Rjúpu- fells og Suðurfells í Reykjavík á milli bifreiðanna RÖ og RE. Bifreiðin RÖ skemmdist, og nam viðgerðarkostnaður á henni 32.257 krónum. Ö, eigandi bifreiðarinnar RÖ, krafð- ist þess að E, eigandi bifreiðarinnar RE, greiddi sér kostnað þennan auk 10.000 króna vegna afnotamissis. Í dómi Hæsta- réttar segir, að aðdragandi að árekstrinum sé ekki ljós. Skýrslum málsaðilja fyrir lögreglumönnum beri ekki saman og þeir höfðu ekki komið fyrir dóm. Bifreiðarnar höfðu verið færðar úr stað, áður en lögreglan kom á vettvang, svo að ekki sást af uppdrætti af vettvangi, hvar þær stað- næmdust eftir áreksturinn. Á uppdrætti var merktur sá staður, þar sem glerbrot lágu á götunni eftir áreksturinn, en vinstra stefnuljós RÖ að framanverðu brotnaði við á- reksturinn. Staður þessi var lítið eitt norðan við miðlínu Rjúpufells, og þótti verða við það að miða, að þar hefði áreksurinn orðið. Samkvæmt því þótti í ljós leitt, að E hefði verið of innarlega á götunni, er hún beygði inn á Rjúpu- fell, og ekki verið alveg á hægri vegarhelmingi, þegar á- reksturinn varð. Hefði E með þessu gerst brotleg við 3. málsgr. 46. gr. laga nr. 40/1968 og því átt sök á árekstrin- um. Sagt var að Ö hefði borið að sýna sérstaka varúð, þeg- ar hann kom að Suðurfelli, sbr. c. lið 3. mgr. 49. gr. laga nr. 40/1968, einkum gagnvart umferð á hægri hönd, sbr. 1. mgr. 48. gr. sömu laga. Hemlaför eftir bifreið hans bentu til þess, að hann hefði ekið of hratt miðað við aðstæður. Var því talið, að hann hefði einnig átt nokkra sök á árekstrinum. Var sök skipt þannig, að E bæri 2/3 hluta sakar og var henni gert að bæta Ö tjónið að þeim hluta. Eigi var ágrein- ingur um fjárhæðir „............0..2 000 nn0 enn Bls. 309 Efnisskrá CLIX Bls. Að kvöldi hins 9. september 1972 var dansleikur í félagsheimil- inu að Melum í Hörgárdal. Pilturinn, I, sem þá var aðeins 16 ára og hafði því ekki ökuréttindi, bauð stúlkunni H, sem var 17 ára gömul og hafði ökuréttindi, í ökuferð á bifreið bróður sins, sem stóð fyrir utan samkomuhúsið. Hafði bróðir I leyft honum að flytja bifreiðina til á bifreiðastæð- inu við samkomuhúsið, en þá sátu þau I og H í bifreiðinni. Bróðir I neitaði því, að hann hefði leyft I að fara á bifreið- inni í ökuferðina. I ók bifreiðinni fram Hörgárdal nokkurn spöl og síðan sömu leið til baka. Á þeirri leið ók hann út af veginum og slasaðist H verulega. Hinn 8. nóvember 1972 sætti I sekt með dómsátt í sakaðómi Akureyrar fyrir brot á 27. og 49. gr. umfl. svo og 259. gr. hgl. vegna slyss þessa. Hann var auk þess sviptur réttindum til að öðlast ökuleyfi um tiltekinn tíma. Upplýst var, að H hafði ekki greitt öku- gjald fyrir aksturinn. H hlaut auk tímabundinnar örorku 5% varanlega örorku vegna slyssins. Höfðaði hún mál á hendur eiganda bifreiðarinnar, I, auk tryggingarfélags þess, S, sem bifreiðin var tryggð hjá. Námu endanlegar kröfur hennar alls 791.689 krónum. Þar af voru 445.998 krónur vegna atvinnutjóns og 250.000 krónur miskabætur. Í héraðs- dómi sagði, að telja bæri hegðun I slíka, að hún leiddi til skaðabótaskyldu skv, alm. reglum skaðabótaréttarins. Á hinn bóginn bæri á það að líta, að H hefði vitað, að I hafði ekki ökuréttindi, en hún hafði sjálf ökuréttindi og nokkra reynslu í akstri bifreiðar. Þá hefði henni einnig mátt vera ljóst eftir öllum aðstæðum, að I hefði ekki beina heimild eiganda bifreiðarinnar til akstursins. Þrátt fyrir þetta hefði hún sjálfviljug farið í ökuferðina með I. Með þessu hátt- erni sínu yrði að telja, að hún hefði gerst meðábyrg í gerð- um Í og sjálfviljug tekið á sig þá áhættu, sem því fylgdi, og þannig fyrirgert bótarétti sínum. Voru stefndu því sýkn- aðir af kröfum hennar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að það hefði að vísu verið óforsjálni af H að fara í ökuferð þessa með 1, en þegar það væri virt, að I hafði nokkra leikni í akstri og málsatvik metin að öðru leyti, þótti rétt, að H gæti sótt I um helming tjóns síns. Þá var tekið fram í dóm- inum, að eigandi bifreiðarinnar hefði falið I að færa bifreið- ina til á bifreiðastæðinu, en horfið á braut, áður en því var lokið. Ákvæði 2. mgr. 69. gr. laga nr. 40/1968 ættu hér eigi við og bæri einnig að dæma eigandann fébótaskyldan gagnvart H skv. 3. mgr. 69. gr. laganna. Þá var tekið fram, að H gæti sótt tryggingafélagið til greiðslu þeirra fébóta, sem hún ætti rétt á skv. 3. mgr. 70. gr. sbr. 2. mgr. 74. gr. laga nr, 40/1968. Tjón H var metið 300.000 krónur vegna e örorku og 100.000 krónur í miskabætur, en stefndu voru CLX Efnisskrá Bls dæmdir til að greiða helming þeirra fjárhæðar. Tveir dóm- arar Hæstaréttar greiddu sératkvæði og töldu, að staðfesta bæri hinn áfrýjaða dóm ............000. 000 es senn 484 Kona ein slasaðist í umferðaslysi. Umboðsmaður hennar tók fyrir hennar hönd við bótum vegna slyssins frá trygginga- félagi nokkru. Í kvittuninni kom fram, að ekki yrðu gerðar frekari kröfur á hendur tryggingafélaginu vegna slyssins. Í ljós var leitt, að konan hafði ekki náð fullum bata, þegar kvittunin var gefin út. Hún náði ekki fullum bata og versnaði heldur. Krafði hún þá tryggingafélagið um frekari bætur. Félagið var sýknað af kröfum hennar, þar sem talið var, að afleiðingar slyssins hefðu ekki orðið alvarlegri í verulegum atriðum, en konan hefði mátt reikna með, þegar samið var um bæturnar. Var ekki talið, að slíkar forsendur væru brostnar fyrir samkomulaginu, að konan gæti krafið um frekari bætur. Sjá kvittun ........ 609 3. Vinnuslys. Hinn 9. nóvember 1973 voru starfsmenn byggingarfélagsins B h/f að vinna við uppsetningu á stórum vinnukrana, sem nota átti vegna byggingaframkvæmda félagsins í Breiðholti. Verið var að vinna við stóra bómu, sem átti að fara á kranann. Bóman lá á jörðinni á einhvers konar undirstöð- um. Verið var að festa víra í bómuna og stóðu tveir menn á henni. Skyndilega féll bóman á hliðina og mennirnir tveir duttu á jörðina. Annar þeirra slapp við meiðsli, en hinn, E, tókst á loft og kom illa niður á höfuðið í grjóturð. Hlaut hann slíka áverka við fallið, að hann beið bana af. H, ekkja E krafðist dánarbóta úr hendi B vegna sín og tveggja ófjárráða dætra sinna. Hélt hún því fram, að slysið hefði orðið með þeim hætti, að B bæri fébótaábyrgð á því og afleiðingum þess. Stórkostleg mistök og yfirsjónir hefðu átt sér stað við verkstjórnina og aðalorsök slyssins væri, að bóman hefði ekki verið skorðuð nægilega vel. Stefndi krafðist sýknu af kröfum H, en til vara lækkunar vegna þess að E hefði sjálfur átt sök á slysinu. Var bent á í því sambandi, að E hefði ekki verið með öryggishjálm, þegar slysið varð, en slíka hjálma hefði B lagt mönnum sínum til og lagt á það áherslu, að þeir væru notaðir. Í héraðsdómi sagði, að ljóst væri af gögnum máls, að undirstöður þær, sem settar voru undir bómuna hafi verið svo ótraustar, að bóman féll á hliðina, meðan mennirnir tveir voru uppi á henni. Var talið, að skylt hefði verið að búa svo um bóm- una, meðan á þessu stóð, að hún ylti ekki, en þetta hefði verið vanrækt. Eigi þótti bera að skipta sök, þótt E hefði ekki verið með öryggishjálm. Ekki þótti leitt í ljós, að verk- Efnisskrá CLXI stjóri sá, sem stjórnaði verkinu og stóð á bómunni með E, hefði verið með öryggishjálm, og hann hafði ekki lagt til, að E væri með slíkan hjálm. Ennfremur var ekki sýnt fram á, að afleiðingar slyssins hefðu orðið aðrar eða minni en raun varð á, þótt E hefði haft öryggishjálm á höfði. í dómi Hæstaréttar sagði, að ekki yrði fullyrt, að það hefði breytt afleiðingum af falli E, þótt hann hefði verið með öryggishjálm. Var því fallist á úrlausn héraðsdóms um óskipta fébótaábyrgð B á slysinu. Tryggingastærðfræðing- ur reiknaði út tjón H vegna fráfalls E. Voru stefnukröfur í héraði að fjárhæð T.272.646 miðaðar við útreikning hans 31. maí 1976. Hann reiknaði tjónið á ný 18. febrúar 1978 og miðaði þar við 9% ársvexti frá slysdegi til 15. júlí 1974 og síðan 13% ársvexti til frambúðar. Ennfremur tók hann tillit til hækkunar launa frá því, að fyrri útreikningar voru gerðir, og til hækkunar bóta frá Tryggingastofnun ríkisins og frá lífeyrissjóði málm- og skipasmiða. Miðað við útreikn- ing tryggingastærðfræðingsins sundurliðaði H kröfur sínar þannig: Bætur til H fyrir missi framfæranda 9.092.617 krónur og bætur fyrir röskun á stöðu og högum 500.000 krónur. Frá þeirri fjárhæð var dregin greiðsla frá slysa- tryggingu, verðmæti 8 ára slysabóta og verðmæti mæðra- launa, og kom þá út 6.162.888 krónur. Bætur til dóttur H, Þ, sem var fædd 15. desember 1967, fyrir missi framfæranda reiknaði tryggingastærðfræðingurinn 1.032.013 krónur og bætur fyrir röskun á stöðu og högum 300.000 krónur, en bætur til dóttur hennar EB, sem var fædd 26. júní 1974, reiknaði hann 1.300.139 krónur og bætur fyrir röskun á stöðu og högum 300.000 krónur. Alls námu kröfurnar 9.095.038 krónum. Í dómi Hæstaréttar sagði, að skilyrði 45. gr. hæstaréttarlaga til hækkunar dómkröfu eins og þarna stóð á, væri eigi fyrir hendi. Bætur til H sjálfrar vegna missis framfæranda þóttu hæfilega ákveðnar 3.000.000 krónur og bætur fyrir röskun á stöðu og högum 500.000 krónur en frá fjárhæðum þessum voru dregnar atvinnu- leysistryggingabætur, sem H hafði fengið greiddar, 500.000 krónur. Bætur til Þ þóttu hæfilega ákveðnar 600.000 krón- ur og bætur til EB 800.000 krónur. Einn dómara hæstaréttar taldi, að verulegar líkur væru á því, að dregið hefði verið úr afleiðingum falls E, ef hann hefði haft öryggishjálm á höfði. Taldi hann, að þegar litið væri til verkmenntunar E og stöðu hans, yrði að telja, að honum hefði borið að sjá til þess, að fyllsta öryggis væri gætt, og að notaður væri nauðsynlegur öryggisbúnaður. Þar sem hann gætti þess eigi sem skyldi, var hann talinn eiga nokkra sök á því, hvernig fór. Taldi dómarinn hæfilegt að telja hann eiga 1/4 hluta k Bls. CLXII Efnisskrá sakar .......0...0....0.0 00 387 G trésmíðameistari var starfsmaður trésmíðafyrirtækis T. Hann varð fyrir því slysi, er hann starfaði að því að rista timbur í vélsög á vinnustað, að fingur hans varð fyrir sag- arblaðinu og skaddaðist. Þegar slysið varð, var verið að rista planka í vélsöginni. G og annar maður unnu við þetta. Dró annar mannanna plankann gegnum sögina, en G ýtti á eftir. G taldi, að slysið hefði orðið vegna vanbúnaðar vél- sagarinnar, sem T bæri ábyrgð á. Vanbúnaðurinn hafi m.a. verið fólginn í því að svokallað „land“ var fest með tré- smíðaþvingum, ófullkomin stýring hafi verið á því, og vant- að hafi öryggishlíf. T krafðist sýknu og byggði sýknukröfu sína á því, að slysið yrði eigi rakið til neinna þeirra atvika eða áhættu, sem hann bæri ábyrgð á sem vinnuveitandi. Vélsögin hafi verið nýleg, útbúnaður hennar í eðlilegu horfi og engir gallar á henni. Ekki hafi skort verkstjórn, leið- beiningar né eftirlit, enda hafi G verið lærður trésmiður. sem kunnað hafi full skil á starfi sínu. Héraðsdómur taldi, að T bæri fulla bótaábyrgð á slysinu, vegna þess að það yrði eingöngu rakið til vanbúnaðar vélsagarinnar. Dóm- kvaddir matsmenn komust að þeirri niðurstöðu, að aðstaða á vinnustað hefði verið góð, en öryggishlíf yfir sagarblað- inu mundi að þeirra áliti, hafa komið í veg fyrir slys. G sundurliðaði kröfur sínar þannig, að skaðabætur vegna tímabundinnar og varanlegrar örorku voru 1.225.850, en miskabætur 274.150. Taldi héraðsdómur bætur vegna ör- orkutjóns hæfilega ákveðnar 500.000 krónur og riska- bætur 100.000. Í dómi Hæstaréttar var fallist á, að það hefði verið vanbúnaður á vélsöginni, að sagarblaðið var ekki búið öryggishlíf en talið var, að þess hafi verið kostur, eins og verkefninu var háttað, að hafa hlíf yfir sagarblað- inu, sem hindrað hefði, að gagnáfrýjandi ræki figurinn í blaðið. Hins vegar var talið ósannað, að G sem var iðn- lærður trésmiður með iðnréttindi, hefði hreyft athugasemad- um við þessum vanbúnaði sagarinnar. Þá hefði hann og sjálfur getað gert öryggishlíf um sagarblaðið, en það var mjög auðvelt. Þótti hann því sjálfur hafa átt nokkra sök á slysinu. Var sök skipt þannig, að G þótti eiga að bera sjálf- ur þriðjung sakar, en T dæmt til að bæta honum tjónið að 2/3. Tjón hans vegna tímabundinnar og varanlegrar örorku þótti hæfilega metið 650.000 krónur, og þjáningabætur 100.000) .....0.0.0.. 0. 593 Í mars 1972 varð slys um borð í vélbátnum S eign hlutafélags- ins Á, er skipið var á loðnuveiðum. Verið var að snurpa nótina á línuspili, sem hásetinn R stjórnaði, en það var starf hans við slíkar aðstæður. R mun hafa verið að hag- Efnisskrá CLXTII Bis. ræða tóginu á koppnum með hægri hendi, og lenti hönd hans í spilinu. Skipstjórinn var í brúnni, en þar voru stjórn- tæki skipsins, og mun hann hafa kúplað samstundis frá. Var R strax losaður úr spilinu og síðan farið með hann til læknis í Vestmannaeyjum. Hafði R hlotið mikil meiðsl. Höfðaði hann skaðabótamál gegn Á til greiðslu bóta vegna slyssins. R taldi orsök slyssins vera vanbúnað, m.a. hefði tógið sjálft verið trosnað og þættir í því eða hluti þátta lausir. Ennfremur hélt hann því fram, að vinna við spil væri háskaleg, og á því bæri Á ábyrgð. R hafði enga við- vörun fengið vegna starfs síns við spilið eða leiðbeiningu frá skipstjóra. Af hálfu Á var því haldið fram, að slysið yrði alfarið rakið til gáleysis R og óhappatilviljunar. Þess vegna yrði hann að bera tjón sitt sjálfur. R hafði unnið við stjórn spilsins frá því í júní 1971, þar til hann varð fyrir slysinu. Að áliti hinna sérfróðu meðdómsmanna í héraði var vinnutilhögun við spil það, sem R slasaðist við, eins og best varð á kosið. Niðurstaða héraðsdóms, sem var staðfest í Hæstarétti, var því sú, að þar sem eigi væri í ljós leitt, að slysið yrði rakið til vanbúnaðar skipsins, mistaka skip- stjórans við stjórn þess eða annarra orsaka, sem Á bæri ábyrgð á, yrði Á sýknað af öllum kröfum R .............. 754 Stúlkan H, 17 ára gömul, réðst til starfa á veitingastofu S sumarið 1972. Sunnudagsmorgun einn í ágúst var hún að vinna við djúpsteikingarpott, sem hitaður var með raf- magni og notaður til að steikja frakkneskar kartöflur. Feitin í pottinum var orðin heit, en H taldi sig hafa sett of mikla feiti í pottinn. Tók hún litla plastfötu óg jós í hana feiti úr pottinum. Er H var að bera plastfötuna úr aí- greiðslusalnum, þar sem potturinn var, inn Í eldhúsið, sem er næsta herbergi við, bráðnaði botninn í plastfötunni, og feitin úr fötunni lak niður á fótlegg H. Brenndist hún á vinstra fæti og hlaut brunasár allt frá vinstra læri miðju og niður á rist, að innanverðu á fótleggnum og lærinu. Smá svæði brenndist aftan á kálfanum. H var lögð á Landspital- ann og útskrifaðist þaðan 30. september, en 25. október voru sárin gróin. Ör á vinstri kálfa voru mjög áberandi. Önnur ör voru sýnileg, þannig að litabreyting var á húðinni allt uppá mitt læri. Við skoðun í maí 1974 voru örin mjög stór og áberandi. H hafði og mikil óþægindi í fætinum. Hún var þá í menntaskóla. Að loknu stúdentsprófi hóf hún nám. í hjúkrunarfræðum. Varanleg örorka H var metin 15%. Ekki tilkynnti S Öryggiseftirliti ríkisins um slysið. H.krafði S bóta vegna örorkutjóns svo og miskabóta. H byggði kröfur sínar á því, að slysið yrði rakið til vanbún- aðar á vinnustað. Vanbúnaður þessi hefði verið fólginn í því CLXIV Efnisskrá Bls. annars Vegar, að hurð milli veitingasalar og eldhúss hefði verið biluð. Þá hefði hún ekki fengið fullnægjandi leiðbein- ingar til undirbúnings því starfi, sem hún átti að vinna. S hefði heldur ekki kvatt starfsmenn Öryggiseftirlitsis á vettvang. S mótmælti bótakröfunni og taldi slysið eingöngu að kenna gáleysi H. Héraðsdómur taldi, að orsakir slyssins mætti rekja til þess, að H hefði ekki fengið fullnægjandi leiðbeiningar, og að skort hefði á fullnægjandi verkstjórn. Bæri S því bótaábyrgð á tjóni því, er H hlaut af slysinu. Hins vegar þótti H hafa sýnt nokkra óvarkárni. Taldi héraðsdómur því rétt, að H bæri sjálf tjón sitt að 1/3. Hér- aðsdómur taldi tjón H vegna slyssins hæfilega metið á 1.200.000 og bæri S að greiða 2/3 þeirrar fjárhæðar. Fyrir Hæstarétti námu dómkröfur H alls 2.342,272 krónum, Þar af bætur vegna tímabundinnar og varanlegrar örorku 1.617.110 krónur. Í dómi Hæstaréttar sem staðfesti ákvæði héraðs- dóms um sakarskiptingu, sagði, að vegna æsku H hefði verið enn meiri þörf en ella að leiðbeina henni rækilega og brýna fyrir henni að gæta sérstakrar varúðar um meðferð heitrar steikarfeitinnar. Ágreiningslaust væri, að: plastfata sú, er í málinu greinir, var almennt notuð, er feiti var bætt í steikarpottinn. Þá sagði, að með hliðsjón af þeim læknis- fræðilegu upplýsingum, sem fyrir lægju, þætti nægilega fram komið, að H hefði hlotið nokkra varanlega örorku og hefði orðið fyrir fjártjóni vegna tímabundinnar örorku. Ljóst væri, að hún hefði orðið fyrir miska vegna þjáninga, óþæginda og lýta. Tjón hennar þótti hæfilega metið 1.400.000 og var S dæmt að greiða 2/3 hluta þess .......... 828 4. Ýmsar skaðabætur, Í meiðyrðamáli var krafist miskabóta vegna ærumeiðandi um- mæla. Meirihluti dómara Hæstaréttar taldi ummælin ekki til þess fallin að valda stefnendum slíkum miska, að bóta- skylt væri. Sjá ærumeiðingar ............................ 126 Í febrúar 1969 keypti S útgerðarmaður í Stykkishólmi 27 tonna vélbát á Höfn í Hornafirði. Var báturinn afhentur þar. S hafði ætlað að fara austur með H skipstjóra og J vélstjóra til að sækja bátinn og flytja hann til Stykkishólms, en áður höfðu þessir menn ráðgert að gera bátinn þaðan út í félagi. Ekki varð af því, að S færi sjálfur til að sækja bátinn, og fékk hann annan mann, G, í sinn stað til að fara með þeim H og J austur á Hornafjörð í því skyni. Ekki hafði verið rætt um ráðningarkjör þessara manna, áður en ferðin var farin. Hinn 4. mars 1969 óskaði H eftir því við hrepp- stjóra Hafnarhrepps, að hann sjálfur ásamt þeim J og G yrðu lögskráðir á vélbátinn Dagnýju. Hreppstjóri Hafnar- Efnisskrá CLXV Bls. hepps hefur skýrt svo frá, að hann hafi í framhaldi af þessu fært nöfn (þeirra á skipshafnarskrá, en þeir hafi aldrei komið til að undirrita hana. Af skipshafnarskránni mátti ráða, að H hefði verið skráður skipstjóri. Ekki kvaðst hreppstjórinn muna, hvort hann hefði innt skipstjórann eftir því, hvort hinn samningsbundna slysatrygging væri Í lagi, og ekki krafðist hann þess, að honum væru sýnd skil- ríki fyrir því. Kvaðst hann hafa talið víst, að búið væri að kaupa þá tryggingu. Sama dag sendi hreppstjórinn sím- skeyti til sýslumannsins í Stykkishólmi, þar sem tilkynnt var, að áðurgreindir þrír menn hefðu verið skrásettir á vél- bátinn til einnar viku. Gögn máls bentu til, að vélbáturinn Dagný hefði látið úr höfn um hádegisbilið 6. mars 1969. Báturinn fórst í þeirri ferð ásamt áhöfn. S taldi, að trygg- ingarsamningur hefði komist á við tryggingarfélag um líf- og örorkutryggingu hinna Þriggja manna, að fjárhæð 400.000 krónur fyrir hvern, en það var sú upphæð, sem útgerðarmaður skyldi tryggja hvern þann mann, sem SVo- nefndur vertíðarsamningur skipstjóra og stýrimanna, sem þá var í gildi, tók til. Var fjárhæð þessi miðuð við dauða eða fulla örorku, og skyldi greiðast aðstandendum hlutaðeig- andi skipverja, ef hann dæi. Ekki reyndist neinn trygging- arsamningur hafa verið gerður milli útgerðarmannsins og tryggingarfélags, og höfðaði þá ekkja H mál á hendur S útgerðarmanni persónulega til greiðslu framangreindrar tryggingarfjárhæðar fyrir sína hönd og tveggja ófjárráða sona sinna. Byggði hún kröfu sína á því, að S hefði sem út- gerðarmanni bátsins borið að sjá um að kaupa þá líf- og örorkutryggingu, sem honum hefði borið skylda til sam- kvæmt gildandi kaup- og kjarasamningum, en það hefði hann ekki gert. S krafðist sýknu og taldi enga kjarasamn- inga hafa verið í gildi milli sjómannafélaganna og út- vegsmanna, sem tækju til slíkra ferða, sem hinir látnu skip- verjar fóru. Hann byggði einnfremur á þeirri málsástæðu, að skipstjórinn og skipverjarnir hefðu ætlað að festa kaup á vélbátnum sameiginlega og reka hann saman. Hefði skip- stjóranum því borið skylda til að gæta þess, að tryggingin yrði keypt, ef það yrði talið skylt. Í héraðsdómi var talið, að útgerðarmanni hefði verið skylt að kaupa tryggingu þá, sem að framan greinir, og að S bæri ábyrgð á því að, það væri gert. Vafalaust var talið, að hann væri eigandi og útgerðarmaður vélbátsins. Var hann því dæmdur til að greiða stefnukröfuna. Dóminum var áfrýjað til Hæstarétt- ar, sem staðfesti hann ........00200000esennnerrrr rr 319 G höfðaði meiðyrðamál gegn S vegna ummæla í grein í blaði. Tiltekin ummæli í grein þessari þóttu fela í sér móðganir CLXVI Efnisskrá Bls. og aðdróttanir í garð G og varða við 234. og 235. gr. alm. hgl. Voru þau talin varða S refsingu og ummælin ómerkt skv. 1. mgr. 241. gr. sömu laga. G krafðist miskabóta úr hendi S vegna hinna ærumeiðandi ummæla og var S dæmt að greiða honum 15.000 krónur í miskabætur ............ 535 Ö kom í heimsókn til fyrrverandi eiginkonu sinnar, V. Þar var staddur E. Ö hélt þá brott. Hann var akandi. E hringði þá til lögreglunnar og tjáði henni, að Ö hefði ógnað sér með byssu, og að hann hefði ekið brott í bifreið sinni ölvaður eða undir lyfjaáhrifum, auk þess sem hann væri vopnaður skambyssu. Lögreglan handtók Ö. Allar sakargiftir E á hendur Ö reyndust einber uppspuni, Leit héraðsdómur svo á, að E hefði kært Ö fyrir athæfi, sem honum var sjálfum ljóst, að hann var ekki sekur um. E var einungis saksóttur skv. 149. gr. hgl., og þóttu ekki skilyrði til þess skv. :118. gr. laga 74/1974 að taka til úrlausnar, hvort hátterni hans varðaði við 148, gr. sömu laga fyrir rangar sakargiftir, enda væru refsimörk þeirrar gr. öll önnur en í 149. gr. segir. Var E dæmdur í refsingu skv. 149. gr., varðhald í 45 daga. Ö hafði krafist skaðabóta úr hendi E. Var talið, að aðgerðir lögreglunnar hefðu verið Ö mjög tilfinnanlegar og valdið honum óþægindum og miska, þótt lögregluþjónar hefðu hagað aðgerðum sínum af fyllstu gætni. Var E dæmdur til þess að greiða Ö 75.000 krónur í bætur .................. 7166 Ferðaskrifstofan S hóf starfsemi 1960. Varð starfsemi hennar brátt viðtæk og umfangsmikil, einkum á sviði orlofsferða til Miðjarðarhafslanda. 1969 varð S hlutafélag en hafði verið. einkafyrirtæki fam að því. Árið 1969 sótti S um leyfi til að kaupa flugvél, m.a. til að flytja farþega sína til og frá útlöndum, og einnig til að annast leiguferðir fyrir er- lendar ferðaskrifstofur á erlendum vettvangi. Ekkert varð af þessum flugvélakaupum. Hinn 1. september 1969 veitti samgönguráðuneytið S flugrekstrarleyfi skv. umsókn S frá 30. júlí 1969 og segir í leyfi þessu: „Ráðuneytið samþykkir fyrir sitt leyti, að Ferðaskrifstofan reki starfsemi á alþjóða flugleiðum, öðrum en þeim, sem íslensku flugfélögin starf- rækja áætlunar- og leiguflug á, enda verði fylgt þeim skil- yrðum og fyrirmælum við skrásetningu, eftirlit og öryggi flugvéla ferðaskrifstofunnar, sem íslensk yfirvöld fara eftir á hverjum tíma.“ S tók nú flugvél á leigu. Taldi S sig skv. flugrekstrarleyfinu hafa rétt til að fljúga með. farþega til Spánar, einkum Mallorka og Kanaríeyja. Samgönguráðu- neytið bannaði S hins vegar flug þangað, þar sem það taldi, að íslensku flugfélögin hefðu flogið leiguflug þangað und- anfarin ár eftir þörfum. S taldi, að hvorugt íslensku flup- félaganna starfrækti leiguflug til Mallorka. Nokkrar tafir Efnisskrá CLXVII Bls. urðu á ferðum S vegna banns ráðuneytisins, en málið var leyst með þeim hætti, að annað flugfélag, F, tók á leigu leiguflugvél S, og S fékk síðan að senda farþega sína með vélinni þetta sumar, að fengnu sérstöku leyfi hverju sinni. Hinn 30. september 1970 tilkynnti ráðuneytið S, að það afturkallaði flugrekstrarleyfi S frá 1. desember n.k. að telja, enda hefði leyfið eitt sér ekki komið S að neinum notum. S mótmælti þessu þegar í stað og kvað það á mis- skilningi byggt, að leyfið hefði ekki komið að neinum not- um. Hinn 23. nóvember 1970 veitti samgönguráðherra S flugrekstrleyfi á ný með vissum. skilyrðum. Gilti það leyfi til að reka flugstarfsemi á alþjóðaflugleiðum öðrum en þeim, sem íslensku flugfélögin starfrækja áætlunar- og leiguflug á. S hefur haldið því fram, að hið nýja flugrekstr- arleyfi hafi reynst einskis virði vegna þess, að afturköllun eldra flugrekstrarleyfis hafði þá spurst út og valdið svo miklu viðskiptalegu tjóni, að ekki hafi verið um annað að gera en hætta flugrekstri að öllu leyti. S krafðist skaðabóta frá ríkissjóði vegna þess tjóns, sem félagið hefði orðið fyrir vegna sviftingar flugrekstrarleyfisins. Rökstuddi S kröfur sínar með því að flugrekstrarleyfið hafi verið ívilnandi lögleg stjórnarathöfn, sem ekki yrði afturkölluð fyrir- vara- og ástæðulaust. Um sé að ræða verðmætt leyfi, sem valdhafar geti ekki afturtekið af aðila bóta- og athuga- semdalaust. Því var og haldið fram að S hafi haft heimild til að fljúga með farþega frá Íslandi til Spánar og þar með Mallorka og Kanaríeyja. Afturköllun flugrekstrarleyf- isins hafi verið ólögleg, þar sem S var ekki gefið tækifæri til þess að tala máli sínu, áður en félagið var svift leyfinu. Afturköllunin hafi ekki verið rökstudd, þótt um íþyngjandi stjórnarathöfn væri að ræða. Ekkert hafi S brotið af sér. Ríkissjóður krafðist sýknu, þar sem heimilt hefði verið að binda flugrekstrarleyfi skilyrðum og einnig að tímabinda þau. Flugrekstrarleyfið hefði verið takmarkað við þær flug- leiðir, sem íslensku flugfélögin starfræktu ekki áætlunar og leiguflug á, og loks hafi S í raun aldrei misst flugrekstrar- leyfið, því að því hafi verið veitt það að nýju 23. nóvember 1970. Héraðsdómur, sem skipaður var sérfróðum meðdóm- endum taldi, að samgönguráðuneytið hefði mátt banna S að fljúga með farþega til Spánar og Mallorka. Öðru máli gegndi hins vegar um afturköllun flugrekstrarleyfisins. Það hefði verið ótímabundið. Í afturköllun hefði hvergi komið fram, að leyfishafi hefði brotið gegn skilyrðum. Sú stað- hæfing væri röng, að leyfið hefði ekki komið að neinum not- um. Ráðuneytið hafi virt að vettugi þá viðteknu venju Í stjórnsýslurétti að gefa aðila kost á að tala máli sínu, áður CLXVIII Efnisskrá Bls. en tekin var ákvörðun, sem hefði í sér fólgna íþyngjandi stjórnarathöfn fyrir hann, en afturköllun flugrekstrarleyf- isins væri þess eðlis. Dómurinn taldi afturköllunina því ólögmæta stjórnarathöfn gagnvart S, sem hefði bakað félaginu tjón, er ríkissjóður bæri skaðabótaábyrgð á. Tvær Mmatsgerðir dómkvaddra manna lágu fyrir um tjón S. Voru matsgerðir þessar mjög ítarlegar og tjónið sundurliðað. Annars vegar var undirmatsgerð tveggja matsmanna og hins vegar matsgerð þriggja yfirmatsmanna. Miðað við, að ekki hefði verið óréttmætt að banna S leiguflug til Spánar, töldu undirmatsmenn tjón þess nema rúmum fjórtán milljónum en yfirmatsmenn rúmum fimm milljónum. Féllst héraðsdómur á að rétt væri að leggja yfirmatið til grundvallar og dæma ríkissjóð til að greiða S bætur sam- tals 5.374.261 en auk þess 2.000.000 krónur í bætur fyrir tjón vegna fjárhagserfiðleika og röskunar þeirrar, sem leyfisveitingin olli, en krafa S vegna þess nam 5.000.000 krónum. Í dómi Hæstaréttar sagði, að leyfi það, sem sam- gönguráðherra veitti ferðaskrifstofunni 1. september 1969, hafi verið ótímabundið, en skv. 3. gr. reglna nr. 13/1947 skyldi leyfið veitt til 5 ára. Um afturköllun leyfis innan 5 ára tímabilsins færi því eftir 86. gr. laga nr. 34/1964. Í afturköllunarbréfinu hafi ekki verið vísað til þeirra á- stæðna, sem í grein þessari eru taldar, og það eitt sagt, að leyfið hafi ekki komið S að notum. En það hafi ekki verið lögmæt ástæða til afturköllunar. Eigi hefði verið sannað í málinu, að efnislegar ástæður hafi verið til afturköllunarinnar, sem samrýmdust 86. gr. loftferðalaga. Þess sé og að geta, að við stjórnarathöfn þessa, sem varðaði mikla fjárhagslega hagsmuni S, var þess ekki gætt að gefa félaginu tækifæri til að skýra sjónarmið sín, áður en afturköllunin var ráðin. Eigi var talið, að það leysti ríkissjóð undan ábyrgð, þó að S væri veitt flug- rekstrarleyfi á ný, en það bæri, að virða, þegar leyst væri úr því, hvert tjón S hefði beðið við afturköllun leyfisins. Með skírskotun til þessa var fallist á niðurstöður héraðs- dóms um, að S ætti rétt á bótum úr ríkissjóði vegna tjóns- þess, er það hefði orðið fyrir. Þá sagði, að það væri samróma álit undirmatsmanna, yfirmatsmanna og héraðs- dóms, sem skipaður var sérfróðum samdómendum, að aft- urköllun leyfisins hefði valdið S nokkru fjárhagstjóni. Þegar þessa væri gætt og virt atvik málsins í heild, þætti nægjanlega í ljós leitt, að afturköllun leyfisins, hefði vald- ið slíkum truflunum á loftferðastarfsemi S, að bakað hafi því fjárhagstjón. Þóttu bæturnar hæfilega metnar 4 millj- ónir króna auk vaxta ..................0..0..0 782 Efnisskrá CLXIX Bls. Lögregluþjónn einn var frá vinnu um skeið vegna áverka, er hann hlaut af völdum K. Í opinberu máli, sem höfðað var á hendur K, krafðist viðkomandi lögreglustjóri bóta úr hendi K vegna aukavinnu, sem lögreglustjóraembættið hefði orðið að greiða vegna fjarveru lögregluþjónsins. Á- greiningslaust var, að lögregluþjónninn hefði fengið greidd laun, meðan hann var frá vinnu. Ekki var fram komið í málinu, hverri fjárhæð þær greiðslur námu. Ennfremur var viðurkennt, að K hefði greitt lögregluþjóninum nokkr- ar fébætur vegna áverkanna, en ekkert var nánar upplýst um þær greiðslur. Þegar af þessum ástæðum þótti verða að vísa bótakröfu þessari frá dómi ............00..000... 979 Ekkja manns, sem drukknað hafði, er vélbátur fórst, höfðaði mál gegn ríkissjóði til greiðslu dánarbóta. Studdi hún kröfu sína þeim rökum, að lögskráningarstjóri hefði ekki gætt þess, er hann lögskráði á bátinn, að skipverjar hefðu verið líf- eða slysatryggðir, eins og skylt var. Ríkissjóður var sýknaður af kröfu hennar. Sjá lögskráning sjómanna 1186 Skattar. 1. Aðstöðugjald. Félagið Þ, sem hafði heimilisfang að Skarði í Landmanna- hreppi, annaðist sem verktaki lagningu 11 km. langs kafla af Vesturlandsvegi gegnum Reykjavík, Mosfellshrepp og Kjalarneshrepp á árunum 1971— 1973. Rúmir 6 km. veg- arins lágu gegnum Mosfellshrepp. Mosfellshreppur taldi, að Þ. hefði haft fast stjórnunaraðsetur þar í hreppi á þeim tíma, sem verkið var unnið. Þar hafi félagið haft skrifstofu með síma og rekið þar mötuneyti fyrir starfs- menn sína. Taldi hreppurinn, að félagið ætti að greiða að- stöðugjald til hreppsins, þar sem það hefði haft þar heim- ilisfasta atvinnustofnun á þeim tíma, sem vegaframkvæmd- irnar stóðu yfir. Af hálfu Þ var því haldið fram, að félaginu bæri ekki að greiða aðstöðugjald til Mosfellshrepps. Skrif- stofuhald, mannaráðningar og kaupgreiðslur vegna fram- kvæmdanna hefðu farið fram í Reykjavík, en þar og í Kópavogi hefði allur þorri starfsmanna verið búsettur. Starfsmenn hefðu farið heim og heiman kvölds og morgna, fæði starfsmanna hefði verið keypt á Álafossi nema hluta- ársins 1972, þegar Þ hefði rekið mötuneyti fyrir þá að Hlé- garði í Mosfellssveit. Í Mosfellssveit hefði verið vinnuskáli og hefði þar verið aðstaða fyrir verkstjóra, mælingamenn og staðarverkfræðing alls 23 menn. Steypustöð vegna framkvæmdanna hefði árið 1972 verið í Kjalarnesheppi. Að- staða og starfsemi Þ í Mosfellshreppi hefði því ekki verið slík, að heimilt væri að leggja aðstöðugjald á félagið. Aðilar CLXX Efnisskrá Bls. voru sammála um, að aðilskrifstofa Þ hefði verið í Reykja- vík á þessum tíma. Mosfellshreppur lagði aðstöðugjald á félagið, og fór lögtak fram til tryggingar því 15. ágúst 1975. Þ áfrýjaði lögtaksgerðinni og krafðist þess, að hún yrði felld úr gildi og synjað um framkvæmd lögtaksins. Í dómi Hæstaréttar sagði, að þegar virt væri starfsemi Þ í Mosfellshreppi og rekstraraðstaða félagsins þar, yrði ekki talið, að hún hefði verið slík, að félagið hefði haft þar heimilisfasta atvinnustofnun samkvæmt ákvæðum a liðs 1. mgr. 40. gr. laga nr. 8/1972 sbr. 2. mgr. 8. gr. reglugerðar nr. 81/1962. Var Þ því eigi talið skylt að greiða aðstöðu- gjald til Mosfellshrepps. Var lögtaksgerðin felld úr gildi og synjað um framkvæmd lögtaksins. Einn dómara Hæsta- réttar taldi, að aðalstöðvar Þ hefðu verið í Mosfellshreppi. Verkframkvæmdir Þ hefðu verið næst umfangsmestar þar af framkvæmdum félagsins árið 1971 og mestar allra fram- kvæmda Þ árið 1972. Við atvinnureksturinn hefði Þ haft nokkur afnot fasteigna í Mosfellshreppi. Yrði því að telja, að Þ hefði haft með höndum atvinnurekstur í Mosfells- hreppi, þess eðlis, að um hefði verið að ræða heimilisfasta atvinnustofnun í skilningi áðurnefndra laga. Taldi hann því rétt að staðfesta hina áfrýjuðu lögtaksgerð .............. 293 2. Eignarskattur. Sjá tekjuskattur. 3. Fasteignaskattur. S hreppur krafðist uppboðs á jörð í eigu utansveitarmanns til lúkningar hlunnindaskatti, sem lagður hafði verið á skv. heimild í 4. mgr. 3. gr. laga nr. 8/1972. Uppboðskröfunni var synjað, þar sem lögtaksréttur var fyrndur. Sjá uppboð 1283 Hreppsnefnd Mosfellshrepps ákvað að notfæra sér heimild 4. mgr. 3. gr. laga nr. 8/1972 um tekjustofna sveitarfélaga til þess að leggja 4% hlunnindaskatt á hlunnindi í eigu utan- sveitarmanna. Samþykkti hreppsnefndin á fundi sínum 26. maí 1972 að nota þetta heimildarákvæði og gerði það síðan árin 1972, 1973, 1974 og 1975. Samkvæmt þessu lagði hrepps- nefndin hlunnindaskatt á hitaréttindi Reykjavíkurborgar í Mosfellshreppi og var skatturinn að fjárhæð 6.240.000 krónur. Reykjavíkurborg neitaði að greiða, og höfðaði hreppurinn þá bæjarþingsmál á bæjarþingi Reykjavíkur til heimtu :skattsins. Héraðsdómur féll á þá leið, að kröfur Mosfellshrepps voru teknar til greina. Í dómi Hæstaréttar sagði, að orðið hlunnindi í mæltu máli væri mjög víðtækrar merkingar og gæti átt við margskonar hagræði annað en það, sem tengt væri fasteign og nytjum hennar. Ótvírætt mætti þó ráða af samhenginu, að í 4. mgr. 3. gr. laga nr. Efnisskrá CLXXI Bls. 8/1972 ætti orðið hlunnindi aðeins við hlunnindi, sem bundin væru við fasteign. En einnig með þeirri takmörkun væri merking orðsins víðtæk og ekki skírt afmörkuð. Þar sem fasteignamat væri grundvöllur fyrir ákvörðun fasteigna- skatta, þætti verða að líta sérstaklega til þess við skýringu á nefndu lagaákvæði, hvernig orðið væri notað í löggjöf um fasteignamat og þá einkum þeirri, sem í gildi var, þegar ákvæðið var sett. Kæmu þá fyrst og fremst til álita ákvæði reglugerðar nr. 301/1969. Þar væri ekki að finna almenna skilgreiningu á því, við hvaða landsgæði væri átt, þegar einstök ákvæði reglugerðarinnar gætu. hlunninda. Væru á einum stað hinsvegar sérstaklega nefnd nokkur réttindi, sem landi fylgdu auk hlunninda. Væru það m.a. réttindi til hagnýtingar efna í jörðu og jarðhita, svo og vatns, sem á jörðu liggur og um hana rennur. Benti þetta til þess skiln- ings, að hér væri orðinu hlunnindi ekki ætlað að ná til þessara sérstöku landsgæða, a.m.k. ekki að því leyti, sem þau væru ekki þess eðlis eða nýtingu þeirra þannig háttað, að annað leiddi ótvírætt af almennri málvenju. Hitaréttindi sín í Mosfellssveit hefði Reykjavíkurborg gert nýtanleg með miklum jarðborunum og virkjunum borhola. Til þess að heita vatnið kæmi að notum, hefði hún reist dælustöðvar, lagt vatnsleiðslur og gert önnur mannvirki. Hagnýting jarðhitans sem orkugjafa í svo stórum stíl, sem raun hefði orðið á, væri eigi gerleg án hinna miklu framkvæmda til orkuvinnslunnar. Þegar þetta væri virt og þess gætt, sem áður sagði um notkun orðsins hlunninda í mæltu máli og löggjöf um fasteignamat, var ekki talið, að ákvæði 4. mgr. 3. gr. laga 8/1972 tæku eftir orðum sínum til þeirra fast- eignaréttinda áfrýjanda, sem um væri fjallað í málinu, og var Reykjavíkurborg því sýknuð af kröfum Mosfellssveitar 1316 4. Hlunnindaskattur. Sjá fasteignaskattur. 5. Launaskattur. 6. Söluskattur. T. Tekjuskattur. E var einn af prestum Þjóðkirkjunnar og kona hans A, sem um árabil hafði verið fastur kennari við héraðsskóla einn, var komin á eftirlaun. Við álagningu opinberra gjalda á árinu 1973 kom fram, að eftirlaun A höfðu verið lögð til grundvallar skattálagningu óbreytt. E taldi, að hann ætti rétt á því, að helmingur eftirlauna eiginkonu sinnar kæmu CLXXII Efnisskrá Bls. til frádráttar framtöldum tekjum, áður en opinber gjöld væru lögð á. Hann kærði álagninguna til skattstjóra. Hann féllst á sjónarmið E, og með úrskurði sínum 2. október 1973 lækkaði hann tekjur til álagningar í samræmi við það, með vísan til 2. mgr. 3. gr. skattalaga. Skattstjórinn til- kynnti E úrskurðinn samdægurs, og 4. s.m. sendi hann ríkis- skattstjóra úrskurðinn og skýrði rök sín fyrir lækkuninni. Með bréfi 18. janúar 1974 tilkynnti ríkisskattstjóri E, að hann gæti ekki fallist á úrskurð skattstjóra og hefði því í hyggju að breyta ályktun hans skv. heimild í 4. mgr. 42. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt sbr. 16. laga 7/1972. E mótmælti þessu en með úrskurði ríkisskattstjóra 4. febrú- ar og ö. apríl 1974 var tekjuskattur. E hækkaður að nýju. Í dómi Hæstaréttar sagði, að skv. 41. gr. laga nr. 68/1971, eins og henni hafði verið breytt, hafi ríkisskattstjóra verið heimilt að skjóta úrskurði skattstjóra til ríkisskattanefnd- ar á næstu þrem mánuðum eftir dagsetningu úrskurðar. Þetta hefði hann ekki gert. Komið hefði fram, að ríkis- skattstjóri hefði tekið málið eingöngu upp í því skyni að breyta ályktun skattstjóra og hækka tekjuskatt E. E hafði talið fram til skatts hinar umdeildu tekjur. Engar nýjar upplýsingar hefðu verið komnar fram í málinu, þegar ríkisskattstjóri kvað upp úrskurðinn. Skilyrði 4. mgr. 42. gr. laga 68/1971 til þess að ríkisskattstjóri gæti breytt ályktun skattstjóra til hækkunar væru því ekki fyrir hendi, þar sem ekki var hér um að ræða ályktun skattstjóra heldur formlegan úrskurð, sem sætir kæru skv. 2. mgr. 41. gr. laganna. Var endurupptaka málsins af hálfu ríkisskatt- stjóra því ekki heimil og hækkun tekjuskattsins felld úr Sildi .............020002 0000. 622 Á árinu 1975 lét skattstjórinn í Reykjavík fara fram athugun á bókhaldi hlutafélagsins R fyrir árin 1972, 1973 og 1974. 10. október 1975 ritaði skattstjórinn R bréf og skýrði hon- um frá því, að hann teldi bókhald félagsins ekki fullnægja kröfum bókhaldslaga, og væri grunsamlegt, að sjóðstaðan væri neikvæð við hver mánaðarlok þessi þrjú ár nema í desembermánuði. Væri því eigi unnt að leggja framtöl R til grundvallar skattaákvörðun, og mundu nettótekjur félags- ins verða áætlaðar eins og nánar var sagt í bréfinu. R svaraði þessu bréfi 28. október 1975 og viðurkenndi, að bók- haldinu hefði verið ábótavant, Skattar R voru hækkaðir með skattbreytingarseðlum dags. 31. desember 1975. R kærði breytingu þessa, en skattstjóri úrskurðaði, að hún skyldi óbreytt standa og staðfesti ríkisskattanefnd niður- stöðu skattstjóra. Krafist var lögtaks fyrir hækkuninni, og úrskurðaði fógeti, að lögtak skyldi fram fara. H áfrýjaði Efnisskrá CLXXITII Bls. úrskurðinum. Í dómi Hæstaréttar sagði, að á það mætti fallast, að með bréfi skattstjórans í Reykjavík 10. október hefði verið fullnægt ákvæðum 37. gr. laga nr. 68/1971, sbr. 7. gr. laga nr. 60/1973 um áskorun til skattþegns um að láta í té skýringar og gögn um framtöl sín, þó að eigi væri rétt að skrá þar þá þegar væntanlega tekjuáætlun. Varð niður- felling álagningarinnar því ekki byggð á þessu. Sagt var, að af gögnum máls kæmi fram, að bókhald R, sem var, bókhaldsskylt hefði verið mjög ófullkomið og þannig úr garði gert, að það væri ekki viðhlítandi grundvöllur undir skattframtölum félagsins. Hefði skattstjóranum því verið heimilt að víkja þeim til hliðar og áætla tekjuskattstofna sbr. 37. og 38. gr. laga nr. 68/1971, sbr. 7. gr. laga nr. 60/1973. Tekjuskattstofnar þeir, sem áætlaðir voru væru að vísu nokkuð háir, en þess bæri að geta, að með væru talin viðurlög skv. 47. gr. laga nr. 68/1971. Þar sem eigi var sýnt fram á efnislega ágalla á áætlun skattstjóra og áætlanir þóttu eigi úr hófi, þótti verða að leggja þær til grundvallar skattákvörðun. Var úrskurður fógeta um, að lögtakið skyldi ná fram að ganga, staðfestur, en fjárhæðir höfðu eigi sætt andmælum ...........00.. 00. enn ven... 1014 Skattstjórinn í Reykjavík lét gera athugun á skattframtali H árið 1974 vegna tekna 1973. Þótti sú athugun leiða í ljós, að hann hefði haft neikvæðan lífeyri á framtali það ár. Af því tilefni fór einnig fram athugun á skattframtölum framteljanda árið 1971, 1972 og 1973. Hinn 12. desember 1975, ritaði skattstjórinn H bréf, þar sem honum var tjáð, að fyrirhugað væri að áætla honum viðbótartekjur til skattlagningar árin 1971—1974. Athugun hefði leitt í ljós, að ekki væri unnt að fallast á áðurgreind framtöl, sem fullnægjandi grundvöll fyrir álagningu opinberra gjalda. Síðar í bréfinu sagði, að viðbótartekjur hefðu verið áætlað- ar, svo sem var nánar tilgreint. Bréfinu fylgdi greinargerð, þar sem sýnt var fram á, hversu hárri fjáhæð lífeyrir H hefði numið þessi ár. H svaraði þessu bréfi ekki. 31. desem- ber 1975 sendi skattstjórinn H skattbreytingarseðla. Var H þar tilkynnt, að opinber gjöld hans hefðu verið hækkuð árin 1971, 1972 og 1973, svo sem þar var nánar tilgreint, og einnig árið 1974. Gjaldðahækkun það ár greiddi H, og var hún eigi til úrlausnar í málinu. Gjaldahækkanirnar voru í samræmi við tekjuhækkanirnar. H kærði þessa álagn- ingu 12. janúar 1976. Taldi hann lífeyri sinn fyrir árin 1970, 1971 og 1972 réttan og hæfilegan, enda hefðu engar athuga- semdir verið gerðar við hann. Skattstjórinn úrskurðaði 17. maí 1976, að hin álögðu gjöld skyldu óbreytt standa. H kærði úrskurð þennan til ríkisskattanefndar, sem staðfesti CLXXIV Efnisskrá Bls. hann. Krafist var lögtaks fyrir hækkuninni, og féllst fógeti á, að lögtak skyldi fram fara. Í dómi Hæstaréttar sagði, að fallast mætti á, að í bréfi skattstjórans 12. desember 1975 hefði verið fullnægt skilyrðum 38. gr. sbr. 37. gr. laga nr. 68/1971 og 7. gr. laga nr. 60/1973 um áskorun til skatt- þegns um að láta í té skýringu og gögn um framtöl sín, enda þótt eigi væri rétt að skrá þar þá þegar áætlaðar viðbótartekjur. Þá sagði, að rök skattstjóra fyrir hækkun tekna H væru |þau, að lífeyrir hans væri óeðlilega lágur og framtaldar skuldir hans við nána ættingja grunsamlegar. Engin athugasemd hefði þó verið gerð um þetta atriði, þegar skatturinn var lagður á, og engin ný gögn hefðu komið síðar fram þessu til stuðnings. Eigi höfðu lánar- drottnar H samkvæmt framtölum hans verið krafðir skýr- inga. 1. mgr. 38. gr. laga nr. 68/1971 þótti samkvæmt þessu eigi hafa veitt skattstjóra heimild til þeirra hækkana á tekjum H, sem í málinu greindi, og þar sem tekjuhækk- anirnar voru ekki lögmæt undirstaða gjaldhækkana þeirra, sem lögtakskrafan laut að, var lögtaksgerðin felld úr gildi og lögtaks synjað ..................... 00. 1007 Hjónin G og S í Reykjavík töldu fram til skatts sitt í hvoru lagi árið 1975, eins og um sérsköttun væri áð ræða. Á árinu 1974 var eiginmaðurinn, G, launþegi en eiginkonan, S, rak hárgreiðslustofu og hafði tekjur af rekstri hennar. Töldu þau sér heimilt að telja fram:til skatts sitt í hvoru lagi skv. reglum um tekju- og eignarskatt. Skattstjórinn í Reykjavík viðurkenndi ekki, að hjónin hefðu rétt til sérsköttunar og lagði skattgjaldstekur þeirra saman við álagningu, eins og um samsköttun væri að ræða. Ríkisskattanefnd staðfesti úrskurð skattstjóra um þetta efni. G neitaði að greiða, og krafðist Gjaldheimtan, að lögtak yrði gert í eignum hans til tryggingar greiðslu vegna hækkunar á sköttunum. Féll. úrskurður fógeta á þá leið, að lögtakið skyldi fram fara. Í dómi Hæstaréttar sagði, að í máli þessu væri deilt um það, hvort áfrýjandi ætti rétt á því, að tekjur hans væru skattlagðar sérstaklega og tekjur eiginkonu hans sérstak- lega. Um þetta efni giltu ákvæði 2. málsl. 2. mgr. 3. gr. laga nr. 68/1971, sbr. 1. gr. laga nr. 7T/1972, sem væri undan- tekning frá aðalreglu 1. mgr. 3. gr. Ákvæði þetta yrði að skilja svo, að sérsköttun hjóna sé aðeins heimil, þegar svo stendur á, sem í 1. málslið 2. mgr. 3. gr. segir, að tekna konunnar sé ekki aflað hjá fyrirtæki eða félagi, sem hjónin annað hvort eða bæði eða ófjárráða börn þeirra eiga eða reka að verulegu leyti. Var niðurstaða hins áfrýjaða úr- skurðar. því staðfest. Aðaláfrýjandi. áfrýjaði málinu með stefnu 5. janúar 1977, að fengnu áfrýjunarleyfi 20. desem- Efnisskrá CLXKV Bls. ber 1976. Gagnáfrýjandi áfrýjaði sama máli með stefnu 9. febrúar 1977. Varð eigi séð með vissu, að málinu hefði verið gagnáfrýjað innan lögmælts áfrýjunarfrests skv. 3. mgr. 20. gr. laga nr. 75/1973, og eigi hafði verið aflað leyfis til gagnáfrýjunar. Var gagnsök því vísað frá Hæstarétti, en kröfur gagnáfrýjanda skýrðar svo, að hann krefðist stað- festingar hins áfrýjaða úrskurðar .........00.00000.0.0.. 1302 8. Útsvar. Skattábyrgð. Skattsvik. Sjá ómerking. Skiprúmssamningar. Skipsleiga. Skiptamál. Þrir aðilar í skiptamáli kröfðust þess, að hinn reglulegi skipta- ráðandi viki sæti í máli vegna vanhæfis. J, fulltrúi skipta- ráðanda, fór með málið í skiptaréttinum. Féll úrskurður hans á þann veg, að krafan var eigi tekin til greina. Sókn- araðilar kærðu úrskurð þennan til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar segir, að skv. 2. mgr. 37. gr. laga nr. 85/1936 skuli dómari úrskurða sjálfur, hvort hann víki sæti í máli. Hefði fulltrúa hans því eigi verið rétt að leggja úrskurð á slíka kröfu; þótt hann færi með málið að öðru leyti. Þótti því verða að ómerkja ex officio hinn kærða úrskurð og vísa málinu heim í hérað til löglegrar meðferðar og upp- kvaðningar úrskurðar að NÝJU ........0000%. 0000 000... 38 Þrír aðilar í skiptamáli kröfðust þess að hinn reglulegi skipta- ráðandi, bæjarfógetinn í Vestmannaeyjum viki sæti í máli vegna vanhæfis. Studdu þeir kröfu sína þeim rökum, að ekkja hins látna hefði fengið leyfi til setu í óskiptu búi, án þess að slík leyfisveiting hefði verið heimil. Kom fram, að fulltrúi fyrrverandi bæjarfógeta hafði gefið út leyfi þetta. Þá var því haldið fram, að bæjarfógetaembættið hefði tekið afstöðu til dánarbúsins með þinglýsingu á afsali og skulda- bréfi andstætt réttindum sóknaraðilja og einnig tekið af- stöðu til dánarbúsins með skráningu tiltekins hlutafélags. Skiptaráðandi hratt kröfu þessari með úrskurði, sem var kærður til Hæstaréttar, er staðfesti úrskurðinn að niður- stöðu til. Sagði í dómi Hæstaréttar, að gögn máls bæru ekki með sér, að skiptaráðandinn væri vanhæfur til að CLEXXVI Efnisskrá Bls. framkvæma skipti á dánarbúinu .................0..0.... 284 Hinn 18. febrúar 1965 var tilkynntur og skrásettur hjá borgar- fógetaembættinu í Reykjavík kaupmáli milli hjónanna Á og J, dagsettur 12. s.m. 1975 ákváðu hjón þessi að skilja að borði og sæng, og var bú þeirra tekið til opinberra skipta, þar sem ekki var samkomulag um búskipti. Maður- inn, J, kvaðst aldrei hafa undirritað kaupmála þann, sem fyrr getur. Kvað hann konu sína, Á, ítrekað hafa reynt að fá sig til að gera kaupmálann, en hann hefði aldrei gert það. Í úrskurði skiptaréttar sagði, að kaupmálinn bæri undirskrift J. Vottar þeir, sem kaupmálinn tilgreindi, hefðu komið fyrir dóm og borið, að J hefði skrifað undir í þeirra viðurvist. Fullyrðing J um, að hann hefði ekki undirritað kaupmálann, var því ekki tekin til greina og ekki heldur sú málsástæða, að hann hefði ekki gert sér ljóst efni skjalsins, en því hafði hann haldið fram sem varamáls- ástæðu. Þá var tekið fram, að J hefði ekki sýnt fram á, að kaupmálinn væri málamyndagerningur. Krafa J um, að kaupmálinn yrði metinn ógildur, var því eigi tekin til greina. Hæstiréttur staðfesti úrskurð þennan með þeirri athugasemd, að J hefði ekki rennt neinum stoðum undir þær staðhæfingar sínar, að kaupmálinn skyldi eigi lagður til grundvallar í fjárskiptum vegna hjónaskilnaðar máls- aðila .........0....02000 0... 653 Hinn 8. janúar 1963 kom ekkjan G fyrir skiptarétt í Vestmanna- eyjum og óskaði eftir að fá leyfi til setu í óskiptu búi með börnum sínum eftir mann sinn M, er hafði látist 16. desem- ber 1962. Eignir og skuldir voru skráðar í skiptabók. Erfingjar voru talin 5 börn þeirra hjóna. Skiptaráðandi gaf út leyfi til handa G til setu í óskiptu búi með börnunum, sem öll samþykktu þá ráðstöfun. M hafði átt eina dóttur, H, fyrir hjónaband, og hafði hún ekki veitt samþykki sitt til þess, að ekkjan fengi leyfi til setu í óskiptu búi, enda virðist ekki hafa verið eftir því leitað. H krafðist föður- arfs síns 1964 eða 1965. Kvaðst G þá hafa farið fram á, að búinu yrði skipt og leitað til starfandi lögfræðings, er hefði tekið að sér að annast skiptin. 1977 krafðist A dóttir G og M, að búið yrði tekið til opinberra skipta. H krafðist einnig opinberra skipta svo og tvö önnur börn þeirra M og G. Ekkjan mótmælti því, að búið yrði tekið til opinberra skipta, svo og tvö börn hennar. Var því haldið fram af þeirra hálfu, að skiptin hefðu þegar farið fram, Skiptaráð- andi úrskurðaði, að búið skyldi tekið til opinberra skipta. Úrskurðurinn var kærður til Hæstaréttar. Í ljós var leitt, að H hafði fengið greiðdar rúmlega 93.000 krónur, að hún taldi upp í arfshluta sinn. Hún hefði hins vegar ekki litið Efnisskrá CLXKVII Bls. á þetta sem lokagreiðslu. Af gögnum máls þótti ljóst, að skipti á dánarbúi M hefðu ekki farið fram. Dóttir hans, H, hefði ekki samþykkt setu G í óskiptu búi. Þar sem H hafði krafist þess, að opinber skipti færu fram á búi föður síns, var skylt að taka kröfu hennar til greina samkvæmt 4. gr. skiptalaga nr. 3/1978. Af því leiddi skv. 15. gr. sömu laga, að skiptaráðanda bar að láta skrifa upp og virða eignir dánarbúsins og taka síðan ákvörðun um það í sam- ræmi við ákvæði 1618. gr. laganna, hvort búinu yrði skipt sem skuldaviðgöngubúi eða skuldafrágöngubúi ...... 819 T bóndi andaðist 11 „október 1945. Eigi var dánarbú hans tekið til skipta, og ekki fékk ekkja hans, Þ, heldur leyfi til setu í óskiptu búi. Ekkjan lést 16. apríl 1949. Eigi fóru heldur fram skifti eftir hana. Sameiginlegir lögerfingjar T og Þ voru synir þeirra E og ÞT svo og dóttursonur þeirra GP. Þá hafði T átt einn son, áður en hann kvæntist, TT. Hann hafði ekki lögerfðarétt skv. þágildandi lögum, en T hafði gert þá ráðstöfun með erfðaskrá, að TT tæki allan arf eftir sig nema til væri að dreifa arfgengum niðjum, en þá skyldi hann hljóta arf sem aðrir afkomendur í 1. lið eða 1/4 hluta eigna, nema aðrir erfingjar vildu meina honum arfsjöfnuð Hvorki eringjar né skiptaráðandi gerðu reka að því, að skipti færu fram eftir þau T og Þ. Uppskriftar- og virð- ingargerð á eignum dánarbúsins fór loks fram 4. júní 1965. Var hún framkvæmd af hreppstjóra að tilhlutan ÞT, og var hann einn erfingja viðstaddur uppskriftargerðina, en auk þess var umboðsmaður GT viðstaddur. Niðurstaða virðingar var sú, að skuldlaus eign dánarbúsins næmi 5.500 krónum. Gerð var erfðafjárskýrsla í samræmi við upp- skriftargerðina. Undir skýrsluna ritaði erfinginn ÞT og fyrrnefndur umboðsmaður GT f.h. fjarstaddra erfingja. Í skýrslunni er miðað við, að þeir fjórir erfingjar, sem áður eru greindir, taki arf að jöfnu eftir þau hjón, þótt TT ætti ekki arfstilkall eftir Þ. Er málið kom fyrir Hæstarétt, voru allir fyrrgreindir erfingjar T og Þ látnir. Dánarbú ÞT og GT höfðu verið tekin til opinberra skipta, en skipt- um var ólokið. Engin erfðakrafa hafði verið gerð við með- ferð þeirra búa í dánarbú T og Þ. Dánarbúi TT hafði verið skipt einkaskiptum og erfðafjárskattur verið greiddur, en ekki getið neinnar erfðakröfu í bú T. Einn sona TT var lát- inn, og höfðu skipti eftir hann ekki farið fram. Ennfremur var einn sonarsonur TT látinn, og við skipti eftir hann hafði ekki verið gerður neinn áskilnaður um ógreiddan arf eftir T og Þ. Með bréfi 2. ágúst 1972 beiddust nokkrir afkom- endur T þess, að fram færu skipti í dánarbúi T og Þ. Þessi skiptabeiðni var tekin fyrir í skiptarétti 28. júní 1977. Gekk CLXXVIII Efnisskrá Bls. úrskurður skiptaréttar á þá leið, að synjað var kröfu um að taka búið til opinberra skipta. Sóknaraðilar málsins í Hæstarétti voru eingöngu afkomendur GT. Í dómi Hæsta- réttar sagði, að á það yrði að fallast með sóknaraðilum, að skiptameðferð á dánarbúi T og Þ væri í ýmsum atriðum ábótavant. Því hefði þó ekki verið hnekkt, sem skráð var í úttektar- og virðingarbók hreppstjóra við uppskriftargerð, að GT hefði haft umboðsmann sinn við gerðina. Sá um- boðsmaður hefði undirritað erfðafjárskýrslu og ætla yrði, að skiptaráðandi, sem veitti athugasemdalaust viðtöku erfðafjárskýrslu og erfðafjárskatti samkvæmt henni, hefði litið svo á, að einkaskiptum dánarbúsins væri þar með lokið. Ekkert hafði komið fram um það að GT, sem lifði í rúm 2 ár eftir þetta, hefði álitið annað. Þá var þess og að gæta, að dánarbú GT hafði ekki verið tekið til skipta. Þegar þetta var virt, var krafa sóknaraðila eigi tekin til greina og hinn kærði úrskurður staðfestur að niðurstöðu til. Einn dóm- enda Hæstaréttar greiddi sératkvæði í máli þessu um for- sendur dóms, en var samþykkur að niðurstöðu til, að öðru- leyti en því, að hann taldi, að málskostnaður ætti að falla MIÐUR .........000000 00 1225 Með úrskurði skiptaréttar Reykjavíkur 25. mars 1977 var bú H tekið til gjaldþrotaskipta á grundvelli árangurslausrar fjár- námsgerðar, H kærði úrskurð þennan til Hæstaréttar, sem staðfesti hann, þar sem eigi varð séð annað, en að fjár- námsgerðin hefði farið fram að lögum, og sóknaraðili hefði verið kvaddur formlega fyrir skiptarétt, en hann var fjar- verandi, þegar úrskurður skiptaréttar var kveðinn upp .. 1244 Skírlífisbrot. A og B voru ákærðir fyrir að hafa tvivegis árið 1972 haft sam- ræði við telpuna X, dóttur ákærða A, fædda 1965. Við læknisskoðun var enga áverka að sjá á kynfærum telpunn- ar og meydómshimnan var heil. A neitaði eindregið, að hann hefði haft nokkur kynmök við telpuna. B skýrði frá því, að hann og A hefðu tvisvar sinnum haft kynmök við telpuna með þeim hætti að nudda getnaðarlim sínum við kynfæri hennar. B kvað þá hafa verið undir áhrifum áfeng- is í bæði skiptin, auk þess sem þeir hefðu tekið inn pillur. Telpan X skýrði. rannsóknarlögreglumanni frá því, að pabbi hennar hefði stundum kynmök við hana og lýsti því nánar, Hún kvað B einnig hafa haft við sig kynmök. Eigin- kona A, móðir X, kvaðst ekki vita til, að A hefði haft kyn- mök við telpuna. Telpan: viðurkenndi bæði fyrir rannsókn- arlögreglu og lækni, að pabbi sinn hefði haft kynmök við sig. A og B voru báðir látnir hlíta rannsókn á geðheilbrigði. Efnisskrá CLXXKIX Bls. Í skýrslu geðlæknis um A segir, að klínísk skoðun og sál- fræðilegt próf beri vott um djúplæg taugaveiklunareinkenni og skapgerðargalla, og að hann sé sennilega haldinn sterk- um kynhvötum. Héraðsdómur taldi fram komnar nægi- legar sannanir fyrir því, að A og B hefðu orðið sekir um brot á 1. mgr. 200. gr. sbr. 20. gr. og 1. mgr. 200. gr. sbr. 202. gr. alm. hgl. nr. 19/1940. Atferli A þótti auk þess varða við 1. mgr. 190. gr. sbr. 20. gr. hgl. Var A dæmdur í 18 mán- aða fangelsi en B í 14 mánaða fangelsi. A áfrýjaði dómin- um en B ekki. Í dómi Hæstaréttar var tekið fram, að fram- burðir telpunnar X væru glöggir og ekki misræmi í frásögn hennar í þau tvö skipti, sem hún gaf skýrslur. Hinsvegar bæri að líta til þess, að hún var mjög ung, þegar þessir atburðir áttu að hafa gerst, og að á heimili hennar hafi kynræn málefni verið mjög til umræðu af því, er ráðið verður af sakargögnum. Megi vera, að framburður hennar og skynjun litist nokkuð af því. Þá var talið, að við mat á sönnunargildi framburða B yrði að gæta þess, að hann hefði átt við alvarleg áfengisvandamál að stríða um nokk- urt árabil, en þeir A og B hefðu báðir verið undir áhrif- um áfengis og pillna á þeim tíma, sem verknaðir þeir áttu að vera framdir, sem A var sakaður um. Sakargögn virt í heild bæru að vísu böndin mjög að A um, að hann væri sekur um refsiverð kynræn afskifti af telpunni X, en þar sem ýmislegt veikti þó sönnunargildi helstu sakargagna, væri ekki komin alveg fullnægjandi sönnun fyrir sekt hans. Var hann því sýknaður af kröfum ákæruvalds í málinu með vísan til 108. gr. laga nr. 74/1974 .........0..20000 000... 632 Skjalafals. A hafði ásamt öðrum manni svift mann lífi. Í máli, sem höfðað var gegn honum af hálfu ákæruvalds, var hann einnig á- kærður fyrir fjögur þjófnaðarbrot og fyrir að hafa notað eða látið nota í lögskiptum 4 tékka með fölsuðum nafnrit- unum, að fjárhæð samtals 26.000 krónur. Fyrsta þjófnaðar- brotið framdi A haustið 1975, en hið síðasta aðfararnótt 7. júlí 1976. Hann viðurkenndi brot þessi afdráttarlaust. Voru þau talin varða við 244. gr. alm. hgl. Tékkamisferlið sem A hefur viðurkennt var framið á tímabilinu frá 2. júlí 1975 til 18. desember 1975. A hafði rofið skilorð dóms frá 30. apríl 1976, þar sem hann var dæmdur í 60 daga varð- hald. Var honum því dæmd refsing í einu lagi fyrir brot þau, sem sá dómur fjallar um, og þau brot, sem hann var saksóttur um í þessu máli. Refsing A var ákveðið 8 ára fangelsi, en þyngri refsingu var eigi hægt að dæma honum, þar sem hann hafði eigi náð 18 ára aldri er hann framdi CLXXX Efnisskrá brot sín sbr. 2. tl. 74. gr. hgl. Sjá manndráp .............. 325 A var ákærður fyrir að hafa gerst brotlegur við 1. mgr. 155. gr. alm. hgl. með því að beita fyrir sig þrem skjölum, sem föls- uð höfðu verið sem fylgiskjöl með aðflutningsskýrslu, er hann hafði undirritað. Gegn neitun A þótti eigi sannað sam- kvæmt gögnum máls, að hann hefði gerst sekur um þennan verknað, og var hann því sýknaður af ákæru um brot á nefndri grein. Sjá tolllagabrot ..............0.0..0.0...... 546 Skuldajöfnuður. Sjá vinnulaun. Skuldamál. S sótti J um greiðslu skuldar vegna leigu á vinnuvél. J sótti ekki þing í héraði, og var málið því dæmt eftir 118. gr. laga nr, 85/1936. Voru kröfur S að öllu leyti teknar til greina. J áfrýjaði héraðsdómi, en S gagnáfrýjaði. Þegar málið var tekið til munnlegs flutnings í Hæstarétti, var eigi sótt þing af hálfu J og var aðalsök í málinu því felld niður sbr. 39. gr. laga nr. 75/1973. Engir þeir annmarkar voru á hinum áfrýjaða dómi, er yrðu þess valdandi, að kröfur S gagn- áfrýjanda yrðu ekki teknar til greina að öðru leyti en því, er varðaði vexti. Í héraðsdómi hafði J verið dæmdur til að greiða S kröfuna með 2% dráttarvöxtum fyrir hvern mán- uð eða brot úr mánuði frá gjalddaga til greiðsluðags, en í Hæstarétti voru vextir ákveðnir 13% á ári frá gjalddaga 1975 til 19. nóvember :1977, en 16% á ári frá þeim degi til greiðsluðags .....................20.0 00 177 Fasteignasalan N hafði milligöngu um sölu á húseign og gerð kaupsamnings á milli seljanda húseignarinnar og bygg- ingarfélagsins H á árinu 1966. Hinn 15. júlí 1966 sömdu aðilar um, að kaupsamningnum væri rift og H greiddi selj- endum 100.000 krónur í skaðabætur eftir nánara sam- komulagi fyrir samningsrofin með veðskuldabréfi til 5 ára. Seljendur framseldu síðan N bótakröfuna til greiðslu á sölulaunum fasteignasölunnar. Sama dag og kaupunum var rift, undirritaði HS, forstöðumaður H, yfirlýsingu, þar sem hann skuldbatt sig til að gefa út persónulega veðskuldabréf til 5 ára með 8% ársvöxtum, að fjárhæð! 100.000 krónur, tryggt með 2. veðrétti í tiltekinni fasteign. Tekið var fram í yfirlýsingunni, að skuldabréfið skyldi nota til að greiða bætur vegna riftunar H á kaupsamningnum, ef samkomu- lag næðist um bætur. Svo fór, að HS gaf aldrei út skulda- bréf þetta og greiddi aldrei andvirði þess. Taldi hann, að skuldbinding sín hefði ekki átt að gilda nema: veðskulda- bréfið væri gefið út fyrir 1. ágúst 1966 og samkomulag hafi ekki náðst við fasteignasöluna fyrir þann tíma. N höfðaði Efnisskrá CLXXXI Bls. mál gegn HS til efnda á skuldbindingum þeirra. Málið var höfðað með stefnu birtri 25. nóvember 1966, en eigi dóm- tekið, fyrr en 15. maí 1975. Þá hafði N fallið frá öllum kröfum á hendur H, sem var orðið gjaldþrota, en kröfur N á hendur HS voru þær, að hann greiddi sér 100.000 krón- ur með 8% ársvöxtum frá 15. júlí 1966 til greiðsludags svo og málskostnað. Talið var, að ósannað væri gegn mótmæl- um forsvarsmanna N, að N hefði ekki viljað taka við veð- skuldabréfinu á tímabilinu frá 15. júlí til 1. ágúst. Enn- fremur var talið, að með orðinu samkomulag í yfirlýsing- unni væri átt við samkomulagið á milli H og seljanda fasteignarinnar um bætur, og að ekki hefði verið sýnt fram á, að það samkomulag hefði fallið niður. Var HS dæmdur til greiðslu kröfunnar. Í dómi Hæstaréttar var tekið fram, að skuldabréfið hefði átt að gefa út eigi síðar en 1. ágúst 1966. Það hefði átt að vera til fimm ára og ætti því að vera greitt að fullu. Bæri að líta svo á, að það væri and- virði skuldabréfsins, er N sækti HS um í málinu. Var hér- aðsdómurinn staðfestur með þessari athugasemd ........ 460 J. sótti P til greiðslu vöruskuldar fyrir erlent félag. P sótti eigi þing í héraði. Var málið dæmt eftir framlögðum skjöl- um og skilríkjum, og þar sem þau voru í samræmi við dómkröfur stefnanda, voru þær teknar til greina. P. áfrýj- aði dóminu til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að P, sem ekki sótti þing í héraði, hafi eigi fært fram nein haldbær rök, er hnekktu kröfu J. Bæri því að dæma hann til að greiða stefnufjárhæðina ..............200000..00.. 628 H höfðaði mál gegn E til heimtu skuldar samkvæmt skulda- bréfi, sem H hafði samkvæmt ákvæðum í kaupsamningi úm vélbát tekið að sér að greiða. Af hálfu H var sótt þing í héraði, er málið var þingfest, en ekki síðar. Var málið dómtekið, án þess að H andmælti kröfum E, og kom engin skýring fram á því, hvers vegna þingsókn féll niður af hans hendi. Var málið síðan dæmt skv. 118. gr. eml., og E dæmd- ur til að greiða H skuldina. Fjárnám var síðan gert hjá E til tryggingar dómskuldinni. E áfrýjaði dóminum til Hæsta- réttar að fengnu áfrýjunarleyfi, þar sem áfrýjunarfrestur var liðinn, svo og fjárnámsgerðinni. Í dómi Hæstaréttar sagði, að áfrýjandi hefði ekki fullnægt skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973, og kæmu því málsástæður hans eigi til álita í Hæstarétti. Samkvæmt því bæri að staðfesta héraðsdóm- inn. Þá var tekið fram, að áfrýjunarleyfið væri einskorðað við héraðsdóminn en tæki eigi til fjárnámsgerðar þeirrar, sem fór fram á grundvelli hans. Frestur til áfrýjunar fjár- námgerðarinnar var liðinn, þegar áfrýjunarstefnan var gefin út, og var kröfu áfrýjanda um, að fjárnámsgerðin CLXXXII Efnisskrá samningur um skip ...........0..00.000. 00 H og H sömdu við vélsmiðju um kaup á stálbáti, sem var í smíðum, næstum fullbúinn. Við uppger á kaupverði reis ágreiningur með aðilum. Sjá samningar .................. Með kaupsamningi 7. september 1961 keypti G vélbát af Á, P og R. Skyldi G greiða hluta kaupverðsins með því að taka að sér greiðslu áhvílandi veðskulda á bátnum, en þar á meðal voru skuldir samkvæmt tveim handhafaveðskulda- bréfum, sem R og Á höfðu gefið út, tryggð með 2. samhliða veðrétti í vélbátnum, sama dag og afsal fyrir honum var gefið út til G. Ekki ritaði G nafn sitt undir skuldabréf þessi. Hinn 15. júní 1962 seldi G S og H vélbátinn og tóku þeir að sér að greiða framangreindar veðskuldir, að fjár- hæð 52.550 krónur, sem G hafði skuldbundið sig til að greiða, er hann keypti bátinn. Hinn 19. september 1967 var vélbáturinn seldur á nauðungaruppboði og fékkst ekkert upp í greiðslu veðskuldarinnar af uppboðsandvirði. Hinn 24. mars 1971 var Á krafinn greiðslu á framangreindri skuld og greiddi hann hana. Höfðaði hann síðan mál á hendur G til heimtu fjárhæðarinnar með stefnu birtri 13. apríl 1972. Héraðsdómari taldi kröfu Á á hendur G ekki lúta 4. gr. sbr. 5. gr. fyrningarlaga eða 4. tl. 3. gr. þeirra. Taldi hann kröfuna fyrnda skv. 1. tl. 3. gr. laganna. Í dómi Hæstaréttar sagði, að krafa Á á hendur G samkvæmt skuldabréfunum hefði enn verið í gildi, þegar Á greiddi skuldina 3. maí 1971, þar sem G hafði ekki staðið við skuld- bindingu sína gagnvart Á og P og R um greiðslu veðskulda- bréfanna. Fyrningarfrestur endurgjaldskröfu A á hendur G vegna greiðslu veðskuldabréfanna var því ekki talinn hafa hafist, fyrr en 3. maí 1971, sbr. 1. mgr. 5. gr. fyrningarlaga nr. 14/1905 og væri krafan því ekki fallin niður fyrir fyrn- ingu, þegar Á birti G stefnu. Var krafa Á því tekin til BEEÍNA ......0......0... Slysatrygging sjómanna. Útgerðarmaður hafði vanrækt að kaupa lögákveðna líf- og ör- orkutryggingu fyrir skipverja á vélbáti, sem fórst. Hann var talinn bera persónulega ábyrgð á tryggingafjárhæð- inni. Sjá skaðabætur ...................0..0.00000. 0 Stjórnarskráin. 964 1046 1106 Efnisskrá CLXKXII Bls. Stjórnsýsla. S kaupstaður krafðist greiðslu á svonefndu aflagjaldi vegna loðnu, sem lögð var upp í erlent bræðsluskip, er tekið hafði verið á leigu af íslenskum aðilum. Samgönguráðuneytið hafði lýst yfir þeirri skoðun, að leigutakar ættu að greiða gjald þetta. Dómur féll á aðra leið. Sjá hafnargjöld ...... 97 Afturköllun flugrekstrarleyfis talin hafa valdið leyfishafa tjóni og ríkissjóður dæmdur til að greiða honum skaða- bætur. Sjá skaðabætur ..........000000. 0. eeen. enn. 782 Svik. Með kaupsamningi 21.september 1973 seldi G K og B íbúð í fjöl- býlishúsi, sem hann var að reisa í Reykjavík. Kaupverðið var 2.450.000 krónur. Í kaupsamningnum var svohljóðandi ákvæði: „Hækki byggingarkostnaður samkvæmt bygg- ingarvísitölu frá og með 1. nóvember 1973 til og með 1. nóvember 1974, greiðir kaupandi til viðbótar framan- greindu samningsverði sem svarar helmingi allrar þeirrar hlutfallslegu hækkunar, sem verður á byggingarvísitölunni fram til og með 1. nóvember 1974, alveg án tillits til þess hvenær einstakar greiðslur á kaupverði íbúðarinnar fara fram skv. kaupsamningnum.“ Kaupendur greiddu ekki þessa hækkun, sem G taldi nema 815.419 krónum. Hinn 17. mars 1975 veðsetti G íbúðina án vitunar og leyfis kaupenda til tryggingar tveimur víxilskuldum, er námu samtals framangreindri fjárhæð. Með kaupsamningi 10. október 1973 seldi G O ófullgerða íbúð í sama húsi fyrir 2.150.000 krónur. Í kaupsamningnum var samskonar ákvæði um hækkun kaupverðs og í áðurnefndum samningi. Kaupandi greiddi ekki þessa hækkun, sem G taldi nema T14.695 krón- um, og 17. mars 1975 veðsetti G íbúðina fyrir 2 víxilskuld- um samtals að fjárhæð 714 þúsund krónur. Fór veðsetning þessi fram án vitundar og samþykkis O. Með ákæru 27. janúar 1977 var G ákærður fyrir að hafa selt nefndar íbúð- ir og hafa síðan í heimildarleysi veðsett þær, eins og að framan segir. Var brot hans talið varða við 2. tl. 1. mgr. 250. gr. hl. Í héraðsdómi, sem var staðfestur Í Hæstarétti var atferli G talið varða við 249. gr. hgl., og var talið, að beita mætti þessu ákvæði skv. 118. gr. laga nr. 14/1974, þótt það væri ekki nefnt í ákæru, enda hefði málið verið flutt með það í huga. Ákvörðun um refsingu G var frestað skilorðsbundið í 3 ár. Í Hæstarétti var tekið fram, að ákærða hefði brostið heimild til að veðsetja íbúðirnar með þeim hætti, sem lýst var í héraðsdómi, án tillits til þess, hvort hann átti lögvarða kröfu á hendur kaupendum íbúð- anna vegna hækkunarinnar á kaupverði þeirra .......... 1055 CLXXKIV Efnisskrá Söluskattur. Söluþóknun. Sönnun. H og K voru eigendur vélbáts að jöfnu samkvæmt Þþinglýstri eignarheimild. K og eiginkona hans, J, skildu og Í skiln- aðarskilmálum þeirra var tekið fram, að eignarhluti K í vélbátnum skyldi verða eign J. J krafðist uppboðs á vél- bátnum til slita á sameign. H andmælti því, að uppboð færi fram. og kvað sig vera orðinn einkaeiganda bátsins. Stað- hæfing H um það þótti ósönnuð. Sjá sameingarslit ...... Gegn neitun ákærðs manns þótti eigi sannað samkvæmt fram- komnum gögnum, að hann hefði gerst sekur um brot á 155. gr. hgl. Sjá tolllagabrot .................. G var ákærður fyrir að hafa ekið bifreið ölvaður. Gegn ein- dreginni neitun G þóttu eigi fram komnar nægilegar sann- anir fyrir sekt hans, og var hann sýknaður .............. Tekjuskattur. Sjá skattar. Tékkamisferli. Sjá skjalafals. Tilboð. Tilraun. Togveiðar. Sjá fiskveiðabrot. Tollagabrot. A keypti notaða bifreið í Þýskalandi og flutti hana til Íslands haustið 1974. Bifreiðin var talin vera af gerðinni Opel Rekord, en reyndist vera Opel Commodore. A var ákærður fyrir að hafa breytt tegundaheiti bifreiðarinnar í Opel Rekord á afriti af kaupsamningi fyrir bifreiðinni, í reikn- ingi yfir kaupverð bifreiðarinnar, skoðunarvottorði og grundarnúmersplötu bifreiðarinnar í því skyni að blekkja tolleftirlitið í Reykjavík og orka þannig á útreikninga að- flutningsgjalda af bifreiðinni til lækkunar. Gátu aðflutn- ingsgjöldin skv. því numið 92.425 krónum lægri fjárhæð en ella hefði átt að vera. Var brot A í ákæru talið varða við 1. mgr. 155. gr. alm. hgl. og 2. mgr. 63. gr. laga um toll- heimtu og tolleftirlit. A neitaði öllum sakargiftum. Héraðs- dómur taldi sannað þrátt fyrir neitun A, að hann hefði Bls. 196 546 1178 Efnisskrá CLXKXV Bls. gerst brotlegur við þau ákvæði, sem í ákæru greindi. Var hann dæmdur til að sæta fangelsi í 2 mánuði skilorðsbund- ið, og auk þess skyldi hann greiða 50.000 króna sekt í ríkis- sjóð. Málinu var áfrýjað og það lagt þannig fyrir Hæsta- rétt, að A var sakaður um að hafa beitt fyrir sig þrem skjölum, sem fölsuð höfðu verið sem fylgiskjöl með að- flutningsskýrslu, er hann hafði undirritað, og lögð voru af hans hálfu fyrir tollgæsluyfirvöld hér á landi. Eigi var það meðal ákæruefna fyrir Hæstarétti, að A hefði sjálfur breytt efni skjalanna, en hins vegar hefði honum verið kunnugt um breytingarnar og allt um það eigi skirrst við að nota skjölin með þeim hætti, sem greint var. Þá var og talið, að fallið hefði verið frá ákæru vegna breytinga á grindar- númersplötu. Í dómi Hæstaréttar sagði, að A hefði vart getað dulist, að bifreiðin væri ekki af gerðinni Opel Rekord, og að rangt væri hermt í áðurgreindum skjölum um teg- und bifreiðarinnar. Hins vegar var ekki talið sannað gegn neitun A, að honum hefði verið kunnugt um, að skjölum hefði verið breytt án heimildar útgefanda, og var hann því sýknaður af ákærum um brot á 155. gr. hgl. Hins vegar var lagt til grundvallar, að A hefði mátt vita, að bifreiðin var ekki af gerðinni Opel Rekord. Hann hafði þó undirritað aðflutningsskýrslu, þar sem tegund hinnar innfluttu bif- reiðar var ranglega tilgreind, og var talið, að hann hefði undirritað skýrsluna og notað hana svo úr garði gerða í því skyni, að tollgjöld af bifreiðinni yrðu lægri en iðg kvæðu á um. Með þessu atferli sínu var hann talinn hafa brotið gegn 2. mgr. 63. gr. laga nr. 59/1969, og var refsing hans ákveðin 100.000 krónu sekt til ríkissjóðs ............ 546 Tómlæti. Traustnám. Umboð. Í héraði voru J og P dæmdir in solidum til að greiða víxilskuld. J áfrýjaði málinu sjálfur og einnig fh. P. Upplýst var, að J hafði ekki umboð til að áfrýja málinu f.h. P, og var málinu, að því er P varðaði, vísað frá Hæstarétti Umferðalög. Sjá og bifreiðar. Maður var að vinna við viðgerð á dráttarvél og slasaðist. Sjá skaðabætur .............0000.. 00 nnn ses 263 Umferðarréttur. Sjá fasteign. CLEXXVI Efnisskrá Bls. Umgengnisréttur. Maður, H, og kona, K, eignuðust saman dóttur, J, fædda 1972. Þau tóku upp sambúð í maí það ár og bjuggu fyrst hér á landi, en fluttust til Bandaríkjanna árið 1974. K veiktist og fór heim til Íslands 1975 en skildi dóttur sína eftir. Hinn 11. desember það ár sótti hún dóttur sína til Bandaríkjanna og flutti til Reykjavíkur, þar sem K hefur dvalist síðan á heimili foreldra sinna. H kom til Reykjavíkur skömmu síð- ar og hófst handa um að reyna að fá forræði dóttur sinnar, en til vara umgengnisrétt við hana. Hann leitaði til dóms- málaráðuneytis í þessu skyni og ráðuneytið leitaði um- sagnar barnaverndarnefndar Reykjavíkur og Barnavernd- arráðs Íslands, sem mæltu ekki með breytingu á forræði. Tilkynnti dómsmálaráðuneytið H 21. október 1976, að ráðu- neytið teldi rétt á grundvelli umsagnanna, að móðirin hefði áfram forræði barnsins. H höfðaði þá mál á hendur K og krafðist þess, að viðurkenndur yrði með dómi réttur sinn til umgengni við barnið, en K krafðist þess, að synjað yrði um slíka viðurkenningu. Meðan á rekstri málsins stóð, krafðist H þess, að héraðsdómarinn útnefndi tvo sérfróða og óvilhalla menn til að kanna hagi aðila málsins og barns þeirra og segja álit sitt á tilteknum atriðum. Féll úrskurð- ur héraðsdómara á þá leið, að rétt væri að taka þessa kröfu H til greina með tilteknum skilyrðum. K kærði úr- skurðinn til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að í kærumáli þessu yrði ekki leyst úr því, hvort faðir óskil- getins barns gæti átt lögverndaðan rétt til umgengni við það, þótt eigi nyti við beinnar lagaheimildar til þess. Jafn- vel þótt á þá skoðun yrði fallist, að slíkum rétti gæti verið til að dreifa, yrði þó að telja, með sérstakri hliðsjón af ákvæðum 47. gr. og niðurlagi 48. gr. laga nr. 60/1972, sem væru einu ákvæði settra laga, er lúta að umgengnisrétti, að dómsmálaráðuneyti ætti að skera til fullnustu úr ágrein- ingi um umgengnisrétt í einstöku tilvikum, þó með þeim takmörkunum, sem leiða af 60. gr. stjórnarskrár. Sam- kvæmt þessu var það ekki talið bera undir dómstóla, hvað sem liði að öðru leyti reglum um umgengnisrétt, að skera úr því, hvort viðurkenna bæri eða synja ætti varnaraðila um umgengnisrétt við dóttur sína vegna sérstakra ástæðna er varða málsaðila eða barn þeirra. Af þessu leiddi, að hin umbeðna dómkvaðning gæti eigi haft þýðingu fyrir úrslit málsins í því horfi, sem það hefði verið lagt fyrir dóm- stóla. Var hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og kröfu varnaraðila um dómkvaðningu matsmanna synjað .. 63 M og K eignuðust barn saman, sem fæddist hér á landi 6. júní 1972. Þau tóku upp sambúð í maí það ár. Árið 1974 flutt- Efnisskrá CLEXXXVII ust þau til Bandaríkjanna. K fór til Íslands hinn 10. maí 1975 og skildi barnið eftir. Hinn 11. desember sama ár fór hún til Bandaríkjanna, sótti barnið og flutti það til Reykja- víkur. Hefur það verið hjá henni síðan. M kom til Reykja- víkur skömmu á eftir mæðgunum og hófst handa um að fá forræði dóttur sinnar, en til vara umgengnisrétt við hana. Hann leitaði til dómsmálaráðuneytisins í þessu skyni. Dómsmálaráðuneytið hafnaði tilmælum M. Það tók fram, að þar sem eigi væri að finna í lögum marktækar reglur um umgengnisrétt foreldris við óskilgetið barn sitt, væri eigi unnt að verða við beiðni hans. M höfðaði mál fyrir bæj- arþingi Reykjavíkur í apríl 1977 og krafðist þess, að við- urkenndur yrði með dómi réttur hans til umgengni við barn hans og K. K krafðist sýknu af kröfum M. Héraðsdómur vísaði máli þessu frá dómi, þar sem úrlausnarefni þetta ætti undir úrskurð dómsmálaráðuneytis. Frávísunardómin- um var skotið til Hæstaréttar. Í dómi Hæstaréttar sagði: „Krafa sóknaraðila um, að umgengnisréttur hans verði við- urkenndur er tvíþætt. Í fyrsta lagi lýtur hún að því, að viðurkennt verði að íslenskar réttarreglur heimili honum slíkan umgengnisrétt að stofni til, en í öðru lagi að eins og á stendur, þ.e. þegar metnir eru hagsmunir sóknaraðila og barnsins, sé ekkert því til fyrirstöðu, að slíkur umgengnis- réttur verði veittur. Síðari þáttur þessarar kröfu lýtur úr- lausn dómsmálaráðuneytis sbr. dóm Hæstaréttar 18. jan- úar 1978. Hefur héraðsdómari réttilega vísað þeim kröfu- þætti frá dómi. Hinn þátturinn lýtur úrlausn dómsmála og hann tengist beinlínis afmörkuðu sakarefni milli málsað- ilja.. Er unnt að leggja dóm á hann og þykir 67. gr. laga nr. 85/1936 eigi standa því í vegi. Kröfuþættirnir, sem hér að framan er lýst eru eigi samtengdir með þeim hætti að ógerningur sé að leysa þá í sundur.og láta aðeins annan þeirra ganga til dóms, en sóknaraðili hefur eigi gert kröfur sínar skýrlega úr garði.“ Var hinn kærði frávísunardómur því felldur úr gildi. Einn dómari Hæstaréttar taldi, að staðfesta bæri hinn kærða frávísunardóm, þar sem ágrein- ingsefni þetta bæri ekki undir dómstóla, heldur dóms- málaráðuneyti. Meiri hluti dómenda tók fram, að rétt hefði verið að stefna dómsmálaráðherra fyrir hönd dómsmála- ráðuneytis til varnaraðildar við hlið stefndu í málinu. Einn dómari skilaði sératkvæði og taldi að eigi hefði verið ástæða til að stefna dómsmálaráðherra f.h. dómsmálaráðu- neytis til varnaraðildar í málinu ...........000..00 00... Umsýsla. Umsýsluþóknun. Bls. CLEXKXXVIII Efnisskrá BIs. Uppboð. R átti jörð í S-hreppi. Hreppsnefndin neytti heimildar í 4. mgr. 3. gr. laga nr. 8/1972 um tekjustofna sveitarfélaga til að leggja aukafasteignaskatt á hlunnindi í eigu utansveitar- manna, 4% af virðingarverði þeirra, og skv. þessari heimild var lagður fasteignaskattur á hlunnindi jarðarinnar 186.720 krónur árið 1972. 10. janúar 1973 krafðist Innheimtustofnun sveitarfélaga uppboðs á jörðinni til fullnustu hlunninda- skattinum. Með úrskurði uppboðsréttar 31. maí 1974 var fallist á kröfu uppboðsbeiðanda. Þessi úrskurður var felld- ur úr gildi með dómi Hæstaréttar 31. mars 1976 og synjað um framgang uppboðsins, þar sem ágreiningsefnið hefði ekki verið lagt fyrir yfirfasteignamatsnefnd. Ágreinings- efnið var síðan lagt fyrir yfirfasteignamatsnefnd, sem stað- festi álagningu hreppsnefndarinnar. Hinn 21. september 1976 krafðist Innheimtustofnun sveitarfélaga þess, að fram færi nauðungaruppboð á jörðinni til fullnustu framan- greindum fasteignaskatti auk vaxta og kostnaðar. Var mál- ið tekið fyrir í uppboðsrétti 28. september, Uppboðinu var mótmælt og kveðinn upp úrskurður í uppboðsrétti 27. janú- ar 1977 á þá leið, að uppboðið skyldi fram fara. Í dómi Hæstaréttar sagði, að í 1. gr. laga nr. 49/1951 um sölu lög- veða án undangengins lögtaks væri það m.a. sett sem skilyrði fyrir uppboðssölu skv. lögunum, að lögtaksréttur fyrir lögveðskröfunni væri ekki fyrndur. Þar sem liðin voru meira en tvö ár frá því, er krafa hreppsnefndarinnar taldist hafa fallið í gjalddaga þegar uppboðs var beiðst 28. septem- ber 1976, væri lögtaksrétturinn fyrir kröfunni fallinn nið- ur, sbr. 2. gr. laga nr. 29/1885 og 1. gr. laga nr. 83/1947, enda leiddi fyrri uppboðsbeiðnin og meðferð hennar fyrir uppboðsrétti ekki til þess, að sjálfur lögtaksrétturinn væri þá enn ófyrndur. Skilyrði 1. gr. laga nr. 49/1951 var eigi fullnægt, og þótti 12. gr. fyrningalaga ekki breyta þessari niðurstöðu um fyrningu lögtaksréttarins. Var úrskurður uppboðsréttar felldur úr gildi og synjað um framgang upp- boðs. Tveir dómendur Hæstaréttar greiddu sératkvæði og töldu, að orðalag 12. gr. fyrningarlaganna væri svo ótví- rætt, að ákvæðinu bæri að beita um réttinn til að fá lög- veðið selt á nauðungaruppboði eftir lögum nr. 49/1951. Töldu þeir, að uppboðsmálið hefði verið nægilega snemma tekið fyrir á dómþinginu 28. september 1976 og rétturinn væri Ófyrndur ...................00 0000. 1283 G og GS áfrýjuðu fjárnámsgerð og uppboðsgerð. Í áfrýjunar- stefnu lýstu áfrýjendur hvor um sig kröfum sínum svo, að þeir krefðust þess, að hinni áfrýjuðu fógetagerð og hinni áfrýjuðu uppboðsgerð verði „.... hrundið og breytt á þá Efnisskrá CLXKXXKIX Bls. leið, að allar kröfur hans fyrir fógetadóminum og uppboðs- dóminum verði teknar til greina....“. Endurrit hinna áfrýjuðu réttargerða báru ekki með sér, að sótt hefði verið þing af hálfu áfrýjenda, eða að kröfur hefðu verið gerðar af þeirra hálfu í fógeta- eða uppboðsrétti. Með hinum til- vitnuðu orðum þótti ekki nægilega greint í hvaða skyni áfrýjað var og hverjar dómkröfur áfrýjenda væru. Áfrýj- unarstefnurnar fullnægðu því eigi ákvæðum 3. tl. 2. mgr. 34. gr. laga nr. 7T5/1973. Var málinu því vísað frá Hæsta- rétti ...........0. 0000 85 Uppboð haldiði til slita á sameign. Sjá sameignarslit .......... 196 Uppsögn á starfssamningi. Sjá vinnulaun. Vinnusamningar Upptaka eigna. Bifreiðastjóri var talinn hafa gerst sekur um brot á 4. sbr. 3. mgr. 19. gr. sbr. 42. gr. áfengislaga nr. 82/1969. Áfengis- flaska, er fannst í bifreið hans, var gerð upptæk eign ríkissjóðs ...........00000. 00. sann 469 Afli og veiðarfæri báts, sem staðinn var að ólöglegum veiðum, gerð upptæk .........0...00 0000 000 34 Útburðargerð. Í nóvember 1973 krafðist G þess að GA yrði borinn út af jörð, þar sem hann hefði niðurnýtt jörðina og með því fyrirgert ábúðarrétti sínum. G hafði í sama mánuði tilkynnt GA uppsögn ábúðar. Mál þetta var tekið fyrir í fógetarétti Dalasýslu 12. ágúst 1974. Í fógetarétti 5. september það ár var gerð bókun í þingbók, þar sem sagði, að gerðarbeiðandi féllist á, að gerðarþoli sæti á jörðinni til 20. maí 1975 með ákveðnum skilmálum. GA vék ekki af jörðinni hinn 20. maí og 22. maí krafðist G útburðar. Var útburðarkrafan meðal annars byggð á fyrrgreindu samkomulagi. Í Hæstarétti var talið, að samkomulag þetta yrði eigi skilið á annan veg en þann, að GA hefði skuldbundið sig til að flytja bú sitt af jörðinni eigi síðar en 20. maí 1975. Þar sem hann hafði eigi staðið við þessa skuldbindingu sína, var útburðarkrafan tekin til greina og lagt fyrir fógeta að framkvæma hina umbeðnu fógetagerð ..............20000 0 ner enn 159 Úrskurðir. Aðilum máls gefinn kostur á að afla frekari gagna .........: 1196 Útivist aðila. Áfrýjandi sótti eigi þing. Útivistardómur 12, 119, 120, 177, 283, 432, 432, 433, 559, 559, 763, 763, 764, 764, 765, 765, 766, 962, 962, 963, 963, 1112, 1246, 1247 CxC Efnisskrá Útsvör. Sjá skattar. Vanheimilad. Vanhæfi dómara. Sjá dómarar. Vanreifun. Máli vísað frá héraðsdómi, vegna þess að það hafi ekki verið lægt fyrir sáttamenn, auk þess sem það var vanreifað. Sjá frávísun .................0.00 020 Varnarsamningur við Bandaríki Norður-Ameríku Varnar þing. Máli, sem höfðað var fyrir bæjarþingi Reykjavíkur, vísað frá héraðsdómi, þar sem lagagrundvöll skorti til að höfða mál gegn stefnda þar, og aðilar höfðu ekki samið um að reka málið þar. Sjá kærumál, frávísun ........................ Vátryggingar. ÁA var skipverji á vélbáti. Hinn 21. júní 1973 var báturinn staddur í Englandi. Hvarf A þá af bátnum, en lík hans fannst 3 dögum síðar. Útgerðarmaður bátsins hafði keypt slysatryggingu fyrir skipverja skipsins í samræmi við bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 108/1972 um breytingu á siglingalögum. Í tryggingarskilmálum var svofellt ákvæði: „Dánarbætur: 1 milljón króna við dauða, er greiðast nán- ustu vandamönnum (erfingjum) hins látna.“ Dóttir A krafð- ist þess að fá þessar bætur greiddar hjá tryggingarfélaginu. A hafði búið í óvígðri sambúð með E, sem hann hafði áður verið kvæntur. E krafðist einnig bótanna. Talið, að orðin „nánustu vandamönnum“, sem tekin voru upp í vátrygg- ingarskírteinið, bæri að skýra með hliðsjón af ákvæðum 5. mgr. 105. gr. laga nr. 20/1954. Það ákvæði tæki eigi sam- kvæmt beinum orðum til E, þar sem hún var eigi í hjúskap með A, er hann fórst. Eigi var talið, að til álita kæmi að beita ákvæði 5. mgr. 105. gr. um maka með lögjöfnun, þó að E hefði búið í óvigðri sambúð með A. Leiddi þetta þegar af því, að í 1. tl. a liðs bráðabirgðaákvæðis laga nr. 108/1972 væru tekin af öll tvímæli um það, að orðin „nánustu vanda- mönnum“ taki eigi til þeirra, sem ekki eiga arftökurétt eftir þann sem tryggður var. Tryggingarfélagið var því sýknað af kröfu E. Deilt var um upphafstíma vaxta. Talið var ósannað, að vátryggingarfélginu hefði verið tilkynnt um dauða A, fyrr en um mánaðarmótin janúar-febrúar Bls. 1021 926 Efnisskrá CXCI Bls. 1974. Var vátryggingarfélagið því dæmt til að greiða vexti af vátryggingarfénu frá 14. febrúar 1974 sbr. 1. mgr. 24. gr. laga nr. 20/1954. Sératkvæði í héraði .................. 255 Slysatrygging sjómanna. Sjá skaðabætur ................0..- 379 Í ágústmánuði 1973 ók 18 ára piltur, H, fólksbifreið áleiðis upp í Breiðholt. Veður var bjart og færi þurrt. Nyrðri akbraut Breiðholtsbrautar hafði á þessum tíma verið malbikuð, en meðfram henni að sunnan lá malarvegur, sem aðallega mun hafa verið ætlaður fyrir flutningatæki. H lagði leið sína eftir þessum malarvegi upp í móti. Móts við Selja- hverfi var vörubifreið ekið af nyrðri akbraut Breiðholts- brautar inn á afleggjarann að Seljahverfi í veg fyrir bifreið H. H hemlaði bifreiðinni en hún rann áfram, skall á aftur- hjól vörubifreiðarinnar og skemmdist mikið. Bifreiðin var húftryggð hjá S og krafði eigandi bifreiðarinnar, HK, S um viðgerðarkostnaðinn, að frádreginni sjálfsáhættu 5.000 krónum. S neitaði að greiða bætur, þar sem það taldi, að ökumaður fólksbifreiðarinnar hefði sýnt af sér stórkostlega óvarkárni í umrætt sinn. Hemlaför fólksbifreiðarinnar reyndust 50 metrar. Það var talið benda til þess, að H hefði ekið með allt of miklum hraða. Þegar hins vegar voru virtar skýrslur vitna um ökuhraðann, einkum ökumanns, sem hafði ekið samhliða fólksbifreiðinni, og haft í huga, að vegurinn lá um opið svæði, þar sem útsýni virðist hafa verið gott, og þess loks gætt, að vörubifreiðinni var beygt til hægri þvert yfir þá akbraut, sem fólksbifreiðin fór, þótti varhugavert að telja sannað, að tjónið á fólksbifreið- inni hefði orðið fyrir stórkostlegt gáleysi ökumanns hennar. Var S því dæmt til að greiða kröfu HK .................. 884 Veðréttindi. B gerði samning við M um kaup á íbúð í smíðum í fjölbýlis- húsi. Verðið skyldi háð hreyfingum á byggingavísitölu. B neitaði að greiða verðbæturnar. M, sem ekki var búinn að gefa. út afsal til B fyrir íbúðinni, lét þá þinglýsa veðbréfi, sömu fjárhæðar og verðbæturnar námu, á íbúð B. Þetta var M talið óheimilt, og var honum dæmt skylt að aflétta þessum veðböndum. Sjá verðtrygging ............00...... 903 Samskonar sakarefni ..........2..2020050.2 0... sn 912 Veðskuldabréf. Fiskveiðahlutafélagið H lét smíða fyrir sig vélbát, og fékk 30. ágúst 1963 lán hjá Fiskveiðasjóði Íslands að fjárhæð 8.500.000 krónur. Gaf H út skuldabréf fyrir lánsupphæðinni sama dag, tryggt með 1. veðrétti í hinu nýja skipi. Í skulda- bréfi þessu var svofellt ákvæði: „Er Fiskveiðasjóði heimilt CXCII Efnisskrá Bls. að innheimta 3/5 hluta af láni þessu eða eftirstöðvum þess á hverjum tíma með breytilegri fjárhæð, sem nemi gengis- breytingu íslenskrar krónu á lánstímanum“. Á árunum 1967 og 1968 var gengi íslenskrar krónu lækkað. Tilkynnti Fiskveiðasjóður H, að skv. þessari heimild í skuldabréfinu hefði lánið verið hækkað um samtals 1.841.408 krónur. H hafði ekki staðið í skilum við Fiskveiðasjóð skv. ákvæðum skuldabréfsins. Árið 1970 afsalaði H hlutafélaginu E skip- inu, og skyldi kaupverðið meðal annars greiðast með því, að kaupandi tæki að sér að greiða fiskveiðasjóðslánið, eins og það var eftir hækkunina. H taldi, að Fiskveiðasjóði hefði verið óheimilt að hækka skuldina skv. veðskulda- bréfinu. 'Höfðaði hann mál gegn Fiskveiðasjóði 1975 og krafðist þess, að Fiskveiðasjóður greiddi sér 1.841.408 krón- ur auk vaxta, eða að sjóðurinn yrði dæmdur til að þola, að skuldin yrði lækkuð um sömu fjárhæð eða aðra fjár- hæð til vara. Fiskveiðasjóður taldi, að heimildin fyrir gengisbreytingarákvæðinu í skuldabréfinu væri byggð á 2. gr. laga nr. 17/1961, þar sem Fiskveiðasjóði var heimilt að áskilja, þegar hann endurlánaði erlent lánsfé, að ný lán úr sjóðnum endurgreiðist með breytilegri fjárhæð, sem nemi gengisbreytingu íslenskrar íkrónu á lánstímanum. Ákvæði þetta var í skuldabréfum fyrir lánum, sem veitt voru úr Fiskveiðasjóði frá 21. mars 1961 til ársloka 1966. Síðan voru ekki gengisbreytingarákvæði í skuldabréfum fyrir lánum, sem veitt voru úr sjóðnum, uns slík ákvæði voru tekin upp aftur skv. ákvörðun sjóðsstjórnar 29. maí 1968. H taldi, að skilja bæri ákvæði 2. gr. laga 17/1961 þannig, að sjóðnum væri að eins heimilt að áskilja, að láns- fjárhæðin breyttist í samræmi við gengi erlends gjaldeyris, ef og af því leyti, sem um væri að ræða endurlánað erlent lánsfé. Ekkert af því fé, sem hann hefði fengið að láni, hefði Fiskveiðasjóður tekið að láni erlendis. Hafi því gengisákvæði veðskuldabréfsins verið með öllu ógilt. Við flutning málsins fyrir Hæstarétti var því þó lýst yfir af hans hálfu að 4,751% af láninu hefði verið erlent lánsfé. Ljóst var af gögnum máls, að sjóðurinn hafði tekið erlent lán á árunum 1961 til 1963, sem hafði verið endurlánað hérlendis með gengisákvæði, Engin erlend lán höfðu hins vegar verið tekin frá 1963 til 31. október 1968. Einnig hafði sjóðurinn tekið erlend lán fyrir 1961, sem höfðu verið end- urlánuð, án þess að gengisbreytingarákvæði væri í skulda- bréfum. Á árunum 1967 og 1968 urðu stórfelldar gengis- fellingar. Gengistöpum sínum jafnaði Fiskveiðasjóður nið- ur á lán þau, sem lánuð höfðu verið með gengisbreytingar- ákvæðum. Hækkuðu lánin vegna gengisbreytingarinnar á Efnisskrá CXCTIl Bls. árinu 1967 um 5,3% og árið 1968 um 15,54%, sem var miklu lægra en nam fullri hækkun skv. heimildinni í skuldabréf- inu. Samkvæmt upplýsingum Fiskveiðasjóðs voru banka- innstæður sjóðsins erlendar að 28,36 hundraðshlutum, hinn 30. ágúst 1963, þegar lánið til H var útborgað. Í héraðs- dómi sagði, að sú aðferð Fiskveiðasjóðs að halda hinu erlenda lánsfé ekki sérgreindu frá öðru fé sjóðsins og end- urlána það beint ákveðnum aðilum, heldur lána það ósund- urgreint með gengistryggingu að hluta og dreifa með því gengsáhættunni, þætti ekki brjóta í bága við ákvæði laga nr. 17/1961. Þar af taldi héraðsdómur leiða, að eðlilegt væri að skýra ákvæði laga þessara svo, að heimilt hafi verið að láta þá, er tóku ný lán eftir 17. mars 1961, taka þátt í gengistöpum af þeim erlendum lánum sjóðsins, sem hann hafði tekið fyrir þann tíma og ógreidd voru við gildistöku laganna. Þá taldi héraðsdómur, að stjórn sjóðsins hefði út af fyrir sig verið heimilt að fella niður gengistryggingar- ákvæði úr skuldabréfum fyrir veittum lánum á tímabilinu 1. janúar 1967 til 1. maí 1968. En sú ákvörðun sjóðsins hefði þó ekki mátt verða til þess, að með henni vær aukin gengisáhætta fyrir lántakendur. Héraðsdómur taldi hins vegar, að Fiskveiðasjóður hefði endurlánað eitthvað af erlendu fé, eftir að gengisbreytingarákvæðið var niður fellt, og gengistapi vegna fyrri lána gæti hann ekki jafnað niður á fyrri lántakendur. Héraðsdómur taldi því, að lán H hefðu verið hækkuð of mikið vegna gengistapa Fiskveiða- sjóðs. Var niðurstaða dómsins sú, að skuld H skyldi lækkuð um 738.638 krónur, og vextir felldir niður af þessari fjár- hæð. Í dómi Hæstaréttar sagði, að ákvæði 2. gr. laga nr. 17/1961 yrði að skýra þannig, að með því væri stjóðnum aðeins heimilt að áskilja að endurgreiðsla nýrra lána, sem hann veiti, sé háð breytingum á gengi íslenskrar krónu, þegar um er að ræða endurlán á erlendu fé, sem sjóðurinn hefur fengið að láni. Sjóðnum hafi verið heimilt að áskilja, að endurlánað erlent fé væri gengistryggt. Hefði verið rétt að geta þess í veðskuldabréfi H, hvaða fjárhæð var háð þeim skilmálum og við hvaða erlendan gjaldeyri skyldi miðað. Telja yrði, að gengisákvæði í veðskuldabréfinu væri engu að síður gilt að því marki, sem um endurlán var að ræða í raun. Mátti Fiskveiðasjóður gera eitt af tvennu, þeg- ar hann veitti gagnáfrýjanda lánið 1963. Hann mátti miða gengisákvæðið við, hve mikið af handbæru fé á útlánsdegi var fengið að láni erlendis eða miða við, hve mikið af fé, sem hann hafði til útlána á tilteknu tímabili, væri erlent. Síðari kosturinn mátti þó eigi leiða til þess, að Fiskveiða- sjóður hagnaðst á gengisbreytingum, og sjóðurinn mátti m CXCIV Efnisskrá Bls, ekki áskilja, að síðari erlendar lántökur hans, sem ekki hefði verið tekin ákvörðun um, þegar hann veitti H lán, gætu leitt til aukinnar greiðslubyrði fyrir H. Miðað við út- reikninga Fiskveiðasjóðs var á það fallist, að bankainn- stæður Fiskveiðasjóðs hefðu verið erlendar að uppruna um 28,36 hundraðshluta, þegar H fékk lán sitt, og hefði lánið því verið erlent í raun, sem því nam. Miðað við þetta var talið, að hækkanir þær, sem Fiskveiðasjóður hafði gert á skuldabréfinu, væru innan löglegra marka. Fyrir Hæsta- rétti féll H frá kröfu um fjárgreiðslur, en kafðist þess, að hækkanir þær, sem hefðu verið gerðar á skuldabréfinu yrðu felldar niður. Tveir dómarar greiddu sératkvæði. Annar taldi, að gengisbreytingarákvæði veðskuldabéfsins og framkvæmd Fiskveiðasjóðs, sem á því byggðist, hefði ekki verið í samræmi við gildandi lög. Eigi væri tekið fram í skuldabréfinu, að um endurlán á erlendu lánsfé væri að ræða, hvorki að öllu né nokkru leyti, og Fiskveiðasjóður hefði ekki fært sönnur á, hvort eða að hve miklu leyti hefði verið raunverulega um endurlán á erlendu lánsfé að ræða. Hann taldi hinsvegar að H hefði með tómlæti firrt sig rétti til að koma að mótmælum þessum gegn hækkuninni. Hinn dómarinn taldi, að aðferð sú, er Fiskveiðasjóður beitti, er hann lánaði erlent fé og annað ráðstöfunarfé sitt ósundurgreint með gengistryggingu að hluta, hefði ekki brotið gegn 2. gr. laga nr. 17/1961. Yrði hækkun sjóðsins á láni H vegna gengistaps af erlendum lánum, sem sjóðurinn varð fyrir við gengisfellingu íslenskrar krónu á árunum 1967 og 1968, þar á meðal á erlendum lánum, sem tekin voru fyrir gildistöku laga nr. 17/1961, ekki metin ólögmæt. Væri þá sérstaklega haft í huga, að lán H var ekki hækkað nema um þann hluta af umræddum gengistöpum Fiskveiða- sjóðs, sem hlutfallið milli láns hans og annarra ógreiddra lána, er sjóðurinn hafði veitt með gengisákvæðum, sagði til um, Hann taldi, að sú ákvörðun sjóðsins að setja ekki gengistryggingarákvæði í skuldabréf fyrir lánum veittum úr sjóðnum 1. janúar 1967 til 29. maí 1968, hefðu ekki verið ólögmæt gagnvart H, sem gæti engar kröfur á því byggt .. 563 Vegir. Veiðiréttindi, Veikindadagar. Sjá vinnulaun. Venjuréttur. Efnisskrá CKCV Bls. Verðjöfnunargjald. Verðlagsbrot. B var ákærður, með tveim ákæruskjölum ríkissaksóknara, fyrir verðlagsbrot. Var honum gefið að sök, að hafa vanrækt að skila verðlagseftirliti með þeim hætti, sem krafist er, verðútreikningum yfir innfluttar vörur fyrirtækis síns, sem tollafgreiddar höfðu verið á tilteknum tíma, og hafið sölu varanna, án þess að verðlagsyfirvöld hefðu staðfest sölu- verð þeirra. Í héraði var B dæmdur í 25.000 króna sekt. Í dómi Hæstaréttar sagði, að verðlagsstjóri hefði kært B fyrir verulega vanrækslu á því að skila verðlagseftirlitinu verðútreikningum yfir ýmsar innfluttar og tollafgreiddar vörur, sem fluttar hafi verið til landsins á vegum fyrir- tækis B og hefja sölu á þeim, án þess að staðfest hefði verið verð þeirra. Ekki hefði verðlagsstjóri látið fylgja kæru- bréfum sínum aðflutningsskýrslur yfir vörur þessar en að- eins "tilgreint tollafgreiðslunúmer, og ekki getið þess, hverrar tegundar vörur þessar voru. Við rannsókn málsins fyrir verðlagsdómi höfðu hvorki skýrslur þessar, staðfest endurrit þeirra né ljósrit, verið lögð fram. Hafi þó verið hér um slík undirstöðugögn að ræða, að nauðsyn var á að kynna ákærða efni skýrslnanna og gefa honum kost á að tjá sig um þær, sbr. 78. gr. laga 74/1974. Af gögnum, sem lögð voru fyrir Hæstarétt, varð ekki ráðið, hvort verðlagn- ing varanna allra eða sumra þeirra hafi verið háð stað- festingu verðlagsstjóra eða trúnaðarmanna hans. Eigi var ákærða gefinn kostur á að tjá sig um þetta atriði. Eigi varð heldur ráðið af rannsókn máls, hvenær hafin var sala á vörum þeim, sem málið fjallaði um. Ákærur í málinu þóttu eigi svo skilríkar sem skyldi. Í báðum ákærum voru tíma- setningar ónákvæmar. Þá var ákærða í báðum tilvikum gefið að sök, að hafa hafið sölu varanna, án þess að verð- lagsyfirvöld hefðu staðfest söluverð þeirra, en eigi var þó í ljós leitt við rannsókn málsins, hvort allar vörurnar eða sumar væru háðar verðlagseftirliti. Ákærur í málinu þóttu reistar á rannsókn, sem ekki fullnægði skilyrðum laga til málshöfðunar og sjálfar fullnægðu ákærurnar ekki laga- skilyrðum. Var hinn áfrýjaði dómur því ómerktur og ákær- unum vísað frá héraðsdómi .........2.2..0 00... nn 869 Verðtrygging fjárskuldbindinga. Hinn 4. apríl 1973 gerðu hlutafélagið Í og G með sér kaupsamn- ing, þar sem Í seldi G keðjuhús í Garðahreppi. Húsið var þá í byggingu. Kaupverð var ákveðið 2.660.000 krónur, er skyldi innt af hendi með mörgum nánar tilteknum greiðsl- CXCVI Efnisskrá Bls. um, er skyldu fara fram við lok tiltekinna byggingaráfanga fram að afhendingu og á öðrum tilteknum tímum, allt þar til 6 mánuðir væru frá afhendingu og tiltekið lán fengist. Eignin skyldi afhent í síðasta lagi í júlí 1973. Í samningn- um var ákvæði um vísitöluálag og sagði þar m.a. svo: „Sölu- verð þessa húss er háð byggingarvísitölu frá Hagstofu Íslands .... Verði hækkun eða lækkun á vísitölunni miðað við 689 stig, á meðan að greiðslur fara fram vegna kaupa á þessu húsi, þá skal verðið breytast í sama hlutfalli % vís og byggingarvísitalan segir til um á hverjum tíma, en þó skal verðið breytast eftir því, hvenær greiðslurnar hafa verið greiddar...“ Síðan voru í samningnum nánari ákvæði um verðbótaútreikninginn. Verðbætur námu 517.924 krón- um, og krafði Í G um þá fjárhæð. G hélt því fram, að ákvæði kaupsamningsins um vísitöluálag brytu í bága við lög nr. 71/1966 um verðtryggingu fjárskuldbindinga, og væri sér óskylt að greiða verðbæturnar. Ekki lá fyrir sam- þykki Seðlabanka Íslands til verðtryggingarinnar sbr. 3. gr. nefndra laga. Héraðsdómari taldi, að verðbótaákvæði kaupsamningsins færu í bága við fortakslaust ákvæði 1. mgr. laga nr. 71/1966 og væru því ógild. Var G því sýkn- aður af kröfu Í. Í dómi Hæstaréttar segir, að ákvæði 1. og 2. mgr. laga nr. '71/1966 verði að skýra svo, að þau ógildi eigi fortakslaust vísitöluákvæðin í samningi aðila, sem felur í sér þá skuldbindingu, að þeir inni báðir framlög af hendi á tilteknu tímabili eftir samningsgerð með þeim hætti, er í samningnum greinir. Í málinu sé ekki krafist verðbóta á greiðslur, sem inntar voru af hendi eftir af- hendingu hússins, og ekki hafi því verið haldið fram, að um drátt hafi verið að ræða á greiðslum, sem G átti að inna af hendi í lok tiltekinna byggingaáfanga. G dæmt skylt að greiða Í hinar umdeildu verðbætur .............. 27 B gerði samning, sem nefndur var verksamningur, um kaup á íbúð af byggingafélaginu M í fjölbýlishúsi. Í samningnum sagði: „Verð íbúðarinnar er háð hreyfingum vísitölu bygg- ingarkostnaðar til hækkunar eða lækkunar á bygginga- tímanum. Hreyfingar vísitölunnar virka ekki aftur fyrir sig á þær greiðslur, sem verkkaupi hefur innt af hendi. Viðmiðunargrunntala vísitölu er 853 stig.“ B taldi sig ekki skyldugan til þess að greiða þá vísitöluhækkun, sem M fór fram á. Taldi hann sig þegar hafa ofgreitt rúmlega 300.000 krónur, er smíði íbúðarinnar var lokið. Höfðaði hann mál á hendur M og krafðist þess að fá útgefið afsal fyrir íbúð- inni og ennfremur endurgreiðslu á nefndri fjárhæð. Studdi hann kröfur sínar við 1. gr. laga nr. 71/1976 um verðtrygg- ingu fjárskuldbindinga. M taldi hins vegar, að B ætti enn Efnisskrá CXCVII Bls. vangreiddar rúmlega 700.000 krónur vegna vísitöluhækk- unar og höfðaði gagnsök á hendur B til greiðslu þeirrar skuldar. Hann hafði áður látið þinglýsa veðbréfi sömu fjár- hæðar á íbúð B. B krafðist þess, að M léti aflýsa veðbönd- um þessum. Þingsókn féll niður af hálfu M í málinu í héraði. Niðurstaða héraðsdóms varð sú, að kröfur B voru teknar til greina, og M gert að gefa út afsal til handa B, greiða honum umkrafða fjárhæð og aflétta veðböndunum. Í dómi Hæstaréttar sagði, að ákvæði 1. og 2. mgr. 1. gr. laga nr, T1/1966 um verðtryggingu fjárskuldbindinga bæri að skýra svo, að þau ógildi ekki fortakslaust vísitöluákvæði i samningi aðila, sem fælu í sér þá skuldbindingu, að þeir inni báðir framlög af hendi á tilteknu tímabili eftir samn- ingsgerð með þeim hætti, sem í samningnum greinir. Verði við það að miða, að ekki sé í málinu deilt um verðbætur á greiðslur, sem fram fara eftir afhendingu eignarinnar til stefnda og ekki heldur um verðbætur á greiðslur, sem stefndu hafi innt af hendi síðar en vera átti samkvæmt samningum aðila. Fram þótti komið, að hækkun sú á bygg- ingarvísitölu, sem orðið hafði á verktímanum, leiddi til þess að verðið hækkaði um rúmar 1200.000 krónur, og var skuld B því talin rúmar 880.000 krónur. M var því sýknað að svo stöddu af kröfu B um útgáfu afsals og endurgreiðslu, en dæmt skylt að aflétta veðböndunum. Í málinu var lögð fram kvittun. sem gefin hafði verið út á skrifstofu M til- tekinn dag. Var þar kvittað fyrir móttöku fjár, sem afhent var skrifstofunni sem útborgun veðdeildarláns til B. Segir í kvittuninni, að um sé að ræða lokagreiðslu vegna vísitölu. Heildarfjárhæðin var hin sama og hið útborgaða lán. Eins og samskiptum aðila var háttað, mátti B vera ljóst, að hér gat ekki verið um að ræða fullnaðarkvittun „sem að lögum leiddi til þess, að áfrýjandi gæti ekki krafið B um frekari greiðslu ......0..000.00 00 er enst 903 Samskonar sakarefni ............0000. 0000 esne 912 Verjandi í opinberu máli. Verkkaup. Sjá vinnulaun. Verksamningar. Vettvangsmál. Ágreiningur kom upp milli eigenda húss um umferðarrétt að og frá húsinu. Mál þetta var rekið sem vettvangsmál í héraði skv. III. kafla laga nr. 41/1919. Sjá Fasteignir CXCVIITI Efnisskrá Vextir. Héraðsdómari ákvað vexti af tildæmdri bótafjárhæð 14% á ári. Í Hæstarétti voru þeir lækkaðir í 13% á ári .............. Upphafstimi vaxta af dánarbótum, sem tryggingafélag var dæmt til að greiða, talinn hefjast 14 dögum eftir mánaða- mót, þegar talið var, að tryggingafélaginu hefði verið til- kynnt um dauðsfallið, sbr. 1. mgr. 24. gr. laga nr. 20/1954. Sjá vátryggingar, siglingalög ........0.........0.00000.... S sótti J um greiðslu skuldar vegna leigu á vinnuvél. J sótti ekki þing í héraði, og var málið því dæmt eftir 118. gr. laga nr. 85/1936. Voru kröfur S að öllu leyti teknar til greina. J áfrýjaði héraðsdómi, en S gagnáfrýjaáði. Þegar málið var tekið til munnlegs flutnings í Hæstarétti, var eigi sótt þing af hálfu J og var aðalsök í málinu því felld niður sbr. 39. gr. laga nr. 75/1973. Engir þeir annmarkar voru á hinum áfrýjaða dómi, er yrðu þess: valdandi að kröfur S gagnáfrýjanda yrðu ekki teknar til greina, að öðru leyti en því, er varðaði vexti. Í héraðsdómi hafði J verið dæmdur til að greiða S kröfuna með 2% dráttar- vöxtum fyrir hvern mánuð eða brot úr mánuði frá gjald- daga til greiðsludags, en í Hæstarétti voru vextir ákveðnir 13% á ári frá gjalddaga 1975 til 19. nóvember 1977, en 16% á ári frá þeim degi til greiðsluðags ..............0........ Viðlagasjóður. Viðskiptabréf. Sjá veðskuldabrét. Vinnusamningar. Stúlkan A réð sig til starfa á saumastofu hjá félaginu B í mars 1975. Eftir vinnu föstudaginn 16. maí fór A að leita sér að annarri vinnu. Hún hóf síðan vinnu hjá öðru fyrirtæki eftir helgina, hringdi til B og kvaðst vera hætt. Hún krafði Bum laun fyrir unninn tíma í maí. Óumdeilt var, að uppsagnar- frestur af beggja hálfu var 2 vikur. A byggði kröfur sínar á því, að fyrirvaralaus uppsögn sín hefði verið algerlega lögleg, þar sem áður hafi verið um að ræða vanefnd á greiðslu kaups af hálfu B til sín. B krafðist sýknu, þar sem hann hefði orðið fyrir tjóni, vegna þess að A hljóp fyrir- Vvaralaust úr vinnu, og taldi tjón sitt hóflega áætlað 50.000 krónur. A taldi ólöglegt að skuldajafna skaðabótakröfu við launakröfu. Niðurstaða héraðsdóms var sú, að eigi var á það fallist, að 1. gr. laga nr. 28/1930 um greiðslu verkkaups stæði í vegi fyrir því, að bótakrafa kæmist að í málinu til skuldajafnaðar við launakröfur. Óumdeilt var, að A hafði unnið fyrir 25.404 krónum. Niðurstaða héraðsdóms var sú, Bls. 255 177 Efnisskrá CXCIX Bla. að telja yrði meginreglu íslensks réttar, að launþegi skuli bæta tjón, sem hann veldur vinnuveitanda með ólöglegu brotthlaupi. 25. gr. hjúalaga nr. 22/1928 geri ráð fyrir- meðalhófsbótum, þegar fjárhæð tjóns sé ekki sönnuð, og sé þar miðað við helming af kaupi fyrir tímann, sem eftir var. Var niðurstaða héraðsdóms sú, að B var dæmt til að greiða A helming hinna ógreiddu launa, 12.702 krónur auk vaxta og kostnaðar. Í dómi Hæstaréttar sagði, að gagnkrafa sú, sem B hafði uppi til skuldajafnaðar væri fébótakrafa vegna fyrirvaralausra slita A á vinnusamningi málsaðilja. Hún væri því sprottin af samningi þessum eins og vinnulauna- krafa A. Þegar svo stendur á, yrði að skýra ákvæði 1. gr. laga nr. 28/1930 samkvæmt forsögu sinni þannig, að þau girði ekki fyrir, að krafa stefnda um skuldajöfnuð komist að. Vanefnd stefnda á greiðslu vinnulauna til áfrýjanda væri eigi þess eðlis, að hún hefði heimilað áfrýjanda að slíta vinnusamningi málsaðila fyrirvaralaust. Samkvæmt þessu og með hliðsjón af 25. gr. hjúalaganna var hinn áfrýjaði dómur staðfestur að öðru leyti en því, er varðar fjárhæð vaxta .......0.000000 renn nr 1247 Þ réðst í vinnu hjá G í þvottahúsi hans í Reykjavík, að því er ætla má, hinn 1. september 1972. Hinn 20. september 1973 hætti Þ störfum hjá G án lögmætrar uppsagnar. Hann taldi sig þá eiga inni hjá G mánaðarlaun. Höfðaði hann mál á hendur G til heimtu launanna. G krafðist sýknu, þar sem hann ætti gagnkröfu á hendur Þ vegna þess, að Þ hefði valdið sér meira tjóni með hinni ólögmætu uppsögn en kröfu hans næmi. Í dómi Hæstaréttar segir, að við það þyki mega miða, að Þ hafi tekið föst mánaðarlaun hjá G, og hafi verið búinn að fá greidd laun sín til loka ágústmán- aðar, er hann hætti störfum. Ætti hann því ógoldin laun vegna starfa sinna frá 120. september. Líkur voru leiðdar að því, að G hafi orðið fyrir tjóni og óhagræði vegna hinnar ólögmætu uppsagnar Þ og þótti mega ákveða honum bætur reð hliðsjón af 25. gr. hjúalaga nr. 22/1928. Þ hefði ekki andmælt því fyrir héraðsdómi, að gagnkrafa væri höfð uppi í málinu. Var talið að G hefði eigi haldið eftir meira af launum Þ, en næmi þeim bótum, sem hann ætti rétt á úr hendi hans. Var G því sýknaður af kröfum Þ ............ 120 Hinn 27. júlí 1974 var Ó, sem þá var lögskráður matsveinn á vélbát í eigu Þ, á reið skammt utan við Sauðárkrók og féll hann af baki, er hesturinn hnaut. Hlaut Ó af þessu meiðsli og var af þeim sökum óvinnufær Í meira en einn mánuð. Taldi hann sig af þessum sökum hafa orðið af þremur veiði- ferðum á vélbátnum frá 29. júlí til 2. september, en laun matsveins í þessum veiðiferðum hefðu numið 321.860 krón- CC Efnisskrá um. Dagana 20. maí til 6. júní 1975 varð Ó, sem þá var enn matsveinn á vélbátnum, aftur frá vinnu vegna tannverks og tannviðgerðar. Námu laun matsveins á tímabilinu 20. maí til 11. júní 193.135 krónum. Krafði Ó Þ um greiðslu þessara fjárhæða. Að því er varðaði fyrra tilvikið, krafð- ist Þ sýknu, þar sem hann taldi sig ekki greiðsluskyldan. Í kjarasamningi þeim, sem gilti, var ákvæði á þá leið, að yrði skipverji fyrir slysi um borð í skipi við skyldustörf í þágu þess eða á leið til eða frá vinnu Þannig, að hann yrði frá störfum af þeirri ástæðu, skyldi útgerðarmaður greiða honum eins og sjómannalög ákvæðu á hverjum tíma. Ákvæði þetta var þrengra en ákvæði 3. mgr. 18. gr. sjó- mannalaga. Að því er varðaði veikindi og viðgerðir á tönn- um, taldi Þ, að þau yrðu eingöngu rakin til þess, að við- komandi maður hefði ekki hirt um að halda tönnum sínum við, og yrðu slík veikindi eingöngu rakin til eigin sakar Ó, sbr. 4. mgr. 18. gr. sjómannalaga. Niðurstaða málsins varð sú, að Þ var dæmdur til að greiða Ó kaup í einn mánuð vegna fyrra slysatímabilsins, 289,297 krónur. Ó var talinn eiga rétt á launum meðan hann var óvinnufær vegna tann- verksins. Krafa sú, er hann gerði, var vegna tveggja veiði- ferða en talið var, að hann hefði aðeins verið óvinnufær í upphafi fyrri ferðarinnar, og fékk hann því tildæmd laun að fjárhæð 116.159 krónur vegna þess. Ó var dæmdur sjó- veðréttur í vélbátnum til tryggingar þeirri fjárhæð. Þ áfrýj- aði dóminum, sem var staðfestur með þeirri athugasemd, að niðurlagsákvæði 4. mgr. 18. gr. laga 67/1963 ættu ekki við í síðari tilfellinu, en aðila greindi ekki á um tölulegan útreikning ........................... J var skipverji á vélbáti í eigu Þ.J hlaut ákafa tannverki í veiði- ferð, sem lauk 17. apríl 1975. Er í land var komið, leitaði hann því til tannlæknis, og er staðfest með! vottorði hans, að J var óvinnufær vegna tannverkja, þegar næsta veiði- ferð hófst. J krafðist kaups fyrir næstu veiðiferð, Upplýst var, að hann hafði orðið vinnufær, áður en þeirri veiðiferð lauk, en talið var, að skilja bæri orðalagið í 3, mgr. 18. gr. sjómannalaganna, „á hann rétt til kaups svo lengi sem hann er óvinnufær“ vegna sjúkdómsins þannig, að viðkom- andi skuli halda kaupi sínu allt að umræddum tíma, þar til hann á þess kost og er reiðubúinn að rækja starf sitt á ný. Geti það ekki breytt neinu hér um þótt J hafi e.t.v. aftur hlotið bata og orðið vinnufær, áður en veiðiferðinni lauk. Á- greiningslaust var, að J hefði haft samtals 157.227 krónur í tekjur í veiðiferðinni, hefði hann ekki forfallast. Var Þ dæmdur í héraðsdómi til að greiða honum þá fjárhæð. Þá var J dæmdur sjóveðréttur í vélbátnum til tryggingar kröfu Bls. 722 Efnisskrá CCI Bls. sinni.. Héraðsdómur staðfestur í Hæstarétti með þeirri athugasemd, að niðurlagsákvæði 18. gr. sjómannalaganna ætti ekki við hér ..................00000 0000 731 Konan R starfaði sem lausráðinn þingskrifari árin 1966--1972, en réðst sem fastur starfsmaður á skrifstofu Alþingis 1. janúar 1973. Starfsheiti hennar var þingskrifari. Laun hennar skvidu nema 4/7 hlutum fastra launa eftir 13. launaflokki í þágildandi samningum ríkisins og B.S.R.B. og vinnutími vera í samræmi við það. 31. janúar 1974 varð bráðabirgðasamkomulag milli starfsmannafélaga ríkis- stofnana f.h. þriggja þingskrifara Alþingis, m.a. R, og Alþingis, um að þeir skyldu taka laun miðað við 15. launa- flokk. R lét af störfum 30. apríl 1974. Síðar eða 25. október 1974, gerði Alþingi og starfsmannafélag ríkisstofnana Í.h. þeirra starfsmanna, sem þá voru meðlimir þess, með sér kjarasamning, þar sem þingskrifurum var raðað í 17. launaflokk. Þingskrifurum, þar á meðal R, var raðað í 17. launaflokk frá og með 1. janúar 1974. Óumdeilt var, að launaákvörðun og samningar þessir voru að formi til full- gildir og bindandi, og ennfremur hafði R fengið öll sín laun greidd í samræmi við þá. Á sama tíma var hins vegar starfandi á skrifstofu Alþingis karlmaður, J, sem R telur, að hafi að öllu leyti unnið sambærileg störf og hún, en hon- um hafi verið skipað í hærri lannaflokk, fyrst í 14., síðan í 18. og loks 21. launaflokk. Munurinn hafi aðeins verið sá, að starfsheiti hans hafi verið fulltrúi. Af hálfu Alþingis var talið, að staða J hefði verið önnur. Hann hefði verið sér- staklega skipaður aðstoðareftirlitsmaður við þingskriftir og staðgengill deildarstjóra á skrifstofu Alþingis. Leitað var álits Jafnlaunaráðs. Það taldi, að samkvæmt þeim upp- lýsingum, sem það hefði fengið, virtist ekki hægt að bera störf R saman við störf J. Það taldi ekki hægt að hnekkja fullyrðingum skrifstofustjóra Alþingis um það, að J hefði auk vélritunar unnið þýðingarmikil störf önnur, sem rétt- lættu, að hann væri í hærri launaflokki. R krafðist þess að fá greidd sömu laun og J og höfðaði mál gegn Alþingi til heimtu á mismuninum á þeim launum, sem hún hafði fengið greidd, og þeim launum, sem J hafði fengið greidd. Niðurstaða héraðsdóms varð sú, að Alþingi var sýknað af kröfum R, þar sem ekki hefði verið sýnt fram á, svo ótvírætt væri, að hún og fulltrúinn hefðu unnið jafnverðmæt og að öðru leyti sambærileg störf í merkingu 1. gr. laga nr. 37/1973. Einn dómara í héraðsdómi, sem var fjölskipaður, taldi að taka ætti kröfu R til greina. Niðurstaða héraðs- dómara var staðfest í Hæstarétti og tekið fram, að R hefði hvorki sannað, að henni hefðu verið greidd lægri laun, en CCII Efnisskrá Bls. hún átti tilkall til skv. ráðningarsamningi sínum, kjara- samningum eða öðrum ákvæðum laga, né að henni hefði verið mismunað vegna kynferðis, svo sem hún hélt fram, er henni voru ekki greidd sömu laun og fulltrúa, sem einnig starfaði hjá Alþingi .................020. 000. en ve 738 Stúlkan H réðst til starfa á veitingastofu til V á Seyðisfirði. Starfskjör áttu að vera samkvæmt kjarasamningi Alþýðu- sambands Norðurlands við Samband veitinga- og gisti- húsaeigenda frá 1974. Við endanlegt launauppgjör taldi H, að rúmar 40.000 krónur vantaði á fulla launagreiðslu. Taldi hún yfirvinnu vanreiknaða, bæði tímakaup og tímafjölda. Ennfremur væri um að ræða reikningsskekkju. Höfðaði H mál gegn V til heimtu þessarar fjárhæðar. H taldi ráðn- ingarkjör sín hafa verið miðuð við tveggja ára starfs- reynslu, en upplýst var, að hún hafði ekki svo langa reynslu. Hins vegar hafði V reiknað laun hennar skv. taxta miðað við tveggja ára starfsreynslu. Þótti hann með því hafa skuldbundið sig til að greiða H laun í samræmi við bað. Aðilar voru sammála um, að H hefði, m.a. vegna ann- arrar vaktatilhögunar en fyrrgreindur kjarasamningur gerði ráð fyrir, unnið 52 stundir í yfirvinnu á starfstíman- um, og var V dæmdur til að greiða henni laun fyrir þessa yfirvinnu. Þá krafðist V þess, að H greiddi sér hálft fæði þann tíma, sem hún vann hjá honum, í samræmi við áður- greindan kjarasamning. Upplýst var, að V hafði ekki reikn- að henni fæði, þegar hann gerði upp við hana í starfslok, og hreyfði þessari kröfu ekki, fyrr en eftir að hann hafði lagt fram greinargerð í héraði. Þótti hann því eigi geta krafið H um fæði á starfstímanum. H hafði verið frá verki vegna veikinda í 5 daga á starfstímanum en átti rétt á þremur veikindadögum skv. samningnum. Miðað við þetta var V dæmdur til að greiða H 27.765 krónur .............. 931 S var settur kennari við barna- og unglingaskóla í þorpi einu frá 1. september 1966 til eins árs. Síðan var hann settur til þessa sama starfs til eins árs í senn frá 1. september ár hvert og síðast frá 1. september 1971. S var skipaður stöðvarstjóri Pósts og síma í þorpinu frá 1. febrúar 1972 en stundaði jafnframt kennslustörf sín við barna- og ung- lingaskólann allan þann vetur til loka maímánaðar. S fékk laun greidd sem stöðvarstjóri Pósts og síma frá 1. febrúar 1972. Hann fékk einnig greidd full laun samkvæmt i8. launafl. starfsmanna ríkisins fyrir kennslustarfið til loka júlímánaðar 1972, en þá stöðvaði launadeild fjármálaráðu- neytisins greiðslur til hans, þar sem svo var litið á, að hann ætti ekki að fá full laun kennara eftir að hann tók við starfi stöðvarstjóra Pósts og síma. S krafðist launa fyrir Efnisskrá CCI Bls. ágústmánuð, þar sem hann hefði verið settur kennari hinn 1. september til eins árs og hefði unnið fullt kennslu- starf, eftir að hann var skipaður stöðvarstjóri. S taldi Póst- og símamálastofnunina sjálfstæðan aðila í ríkiskerfinu. Af hálfu ríkissjóðs var kröfu S mótmælt með vísan til 26. gr. laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins og því haldið fram, að S væri þegar búinn að fá greitt mun meira en hann ætti rétt á. Ríkissjóður var sýknaður af kröfu S í héraði og var sá dómur staðfestur í Hæstarétti 1198 Vinnuslys. Sjá skaðabótamál. Vitni. Vítur. Hæstáréttarlögmaður víttur fyrir óhæfileg ummæli hans í greinargerð og málflutningi um nafngreindan mann ...... 738 Víælar. Víæilmál. H höfðaði mál gegn J til greiðslu á 3 víxlum að fjárhæð 3.740.000 krónur samtals. Víxlarnir voru allir samþykktir af J. Í héraði féll þingsókn niður af hálfu J eftir þingfest- ingu máls, og var hann dæmdur til að greiða H andvirði stefnukröfunnar. J áfrýjaði málinu til Hæstaréttar, sem staðfesti héraðsdóminn að öðru leyti en því, að J var sýknaður af stimpilkostnaðarkröfu H, þar sem víxlarnir höfðu eigi verið stimplaðir. Tekið var fram, að engar þær varnir hefðu komið fram fyrir Hæstarétti, sem leiði til annarra málaloka en greinir í héraðsdóminum, og engir þeir annmarkar væru á meðferð málsins í héraði, er ómerk- ingu varði ..........2..000. 0... 1028 2 höfðaði mál gegn J til greiðslu á víxli að fjárhæð 360.000 kr. J krafðist sýknu og hafði uppi þá varnarástæðu, að undir- skrift sín um samþykki væri fölsuð. Opinber rannsókn fór fram í málinu, og rithandarsérfræðingur lét í ljós þá skoð- un, að nafnritun J væri ófölsuð. Var J dæmdur til að greiða Z stefnufjárhæðina. Dómur þessi var staðfestur í Hæsta- Fétti ............0 0000 1031 Z höfðaði mál gegn J og P hf. til greiðslu á andvirði fjögurra víxla, er P hafði gefið út og ábekt, en J samþykkt. J hafði uppi þá varnarástæðu, að undirskriftir sínar sem sam- þykkjanda væru falsaðar. Opinber rannsókn fór fram og rithandarsérfræðingur, sem athugaði ritun sannaðra rit- handarsýnishorna eftir J, taldi að þær væru ritaðar af sama manni og samþykkjanda víxlanna. Þar sem stað- hæfing J um fölsun var ósönnuð og aðrar varnir, sem ccIV Efnisskrá Bls. hafðar yrðu uppi í víxilmáli skv. 208. gr. eml., höfðu ekki komið fram, var J og P gert að greiða Z stefnufjárhæðina in soliðum. Í héraði varð útivist af hálfu P. J áfrýjaði málinu fyrir sína hönd og P. Upplýst var fyrir Hæstarétti, að J hafði ekki umboð til að áfrýja málinu fyrir hönd P, og var því vísað frá Hæstarétti að því leyti. Héraðsdómur var staðfestur, að því er J varðaði ...................... 1042 H höfðaði víxilmál gegn J. J hafði uppi þá varnarástæðu, að undirskrift sín væri fölsuð. Opinber rannsókn fór fram í málinu og taldi rithandarsérfræðingur, að undirskrift J væri ófölsuð. Var J dæmdur til að greiða H stefnufjár- hæðina. J áfrýjaði dóminum til Hæstaréttar, sem staðfesti hann ...........0000000 0000 1033 Samskonar ágreiningsmál ...............0.0.00. 000. 1036, 1039 Hlutafélagið F höfðaði mál gegn hlutafélaginu H og Í og Þ til greiðslu víxils, að fjárhæð 1.500.000 krónur. Víxillinn var útgefinn af Í og framseldur af honum og Þ eyðufram- sali. Hann var samþykktur af H. Stefndu kröfðust sýknu og byggðu á því, að víxillinn væri tryggingarvíxill, sem eigi hefði átt að greiða. Þá kom fram, af hálfu stefndu, að ekki hefði verið skráður gjalddagi á víxilinn, þegar F fékk hann í hendur, en raunverulega hefði hann verið út- gefinn 6. mars 1974. Þar sem gjalddaginn væri ekki skráður á víxilinn, væri um sýningarvíxil að ræða, og hefði átt að afsegja hann innan árs frá því, að hann var útgefinn. Hins vegar hefði víxillinn ekki verið afsagður fyrr en 16. mars 1976, og væri því víxilrétturinn gagnvart Þ og Í fallinn niður. Útgáfudagur á víxlinum var skráður 25. febrúar 1976. Talið, að sú varnarástæða Í og Þ, að F hefði ritað annan útgáfudag á víxilinn en honum hefði verið heimilt gagn- vart þeim, kæmist ekki að í víxilmáli gegn andmælum F. Víxillinn væri sýningarvíxill, og bæri að telja frest til sýn- ingar hans til greiðslu og afsagnar hans vegna greiðslufalls frá 25. febrúar 1977, þar sem sá dagur teldist útgáfudagur víxilsins. Víxillinn var afsagður sökum greiðslufalls 16. mars 1976, og fór afsögn því fram innan þeirra fresta sem greinir í 1. mgr. 34. gr. og 3. mgr. 44. gr. víxillaga. Í og Þ voru bæði í héraði og Hæstarétti dæmdir til að greiða víxil- fjárhæðina að fullu, en málinu hafði verið vísað frá héraðs- dómi, að því er H snerti ..............0.00000.00. 1277 H höfðaði víxilmál gegn S, G, M og K, til greiðslu skuldar in solidðum, að fjárhæð 373.249 krónur skv. víxli, útgefnum af G og ábektum af þeim M og K, en samþykktum af S til greiðslu í Verslunarbanka Íslands h.f., Reykjavík, með gjalddaga 15. maí 1976. Víxillinn hafði ekki verið greiddur á gjalddaga og verið afsagður sökum greiðslufalls. Meðan Efnisskrá málið var fyrir héraðsdómi, var fallið frá málssókn á hend- ur M. Ekki var sótt þing af hálfu S, G og K. Í héraði voru þau S, G og K in soliðum dæmd til að greiða andvirði víx- ilsins. K áfrýjaði dóminum. Eftir uppsögn héraðsdóms kom K fyrir dóm og greindi frá því, að á víxli þeim, sem málið var risið út af, hafði verið tilgreint, þegar hann ritaði fram- sal sitt á hann, að víxilinn ætti að greiða í Landsbanka Ís- lands. Hefði hann engum veitt umboð til að breyta þeirri áritun. S, samþykkjandi víxilsins, bar einnig, að tilgreint hefði verið í víxlinum, er hann samþykkti hann, að greiða ætti hann í Landsbanka Íslands. Staðhæfing sama efnis hafði komið fram fyrir héraðsdómi af hendi M, en H hafði fallið frá öllum kröfum á hendur M. Víxillinn bar það með sér, að á eyðublaðinu, sem hann var ritaður á, hafði verið prentað: „Víxillinn greiðist í Landsbanka Íslands Reykja- vík.“ Ennfremur, að strikað hafði verið yfir orðin: „Lands- banki Íslands“ en vélritað þess í stað: „Verslunarbanki Íslands h.f.“ Eins og hér hagaði til, þóttu ákvæði 45. gr. laga nr. 75/1973 því ekki í vegi, að málsvörn áfrýjanda, sem ekki sótti þing í héraði, kæmist að fyrir Hæstarétti. Var lögð til grundvallar sú staðhæfing samþykkjanda víxils- ins svo og K og M, að breyting hefði verið gerð á víxlinum, eftir að þeir rituðu nöfn sín á hann og var því ómótmælt. Þar sem afsögn víxilsins fór fram í Verslunarbanka Ís- lands h/f, sem var ekki réttur afsagnarstaður víxilsins, eins og hann hafði verið gerður úr garði, samkvæmt 91. gr. laga nr. 93/1933, hafði greiðslufall af hendi greiðanda víxilsins ekki verið sannað með lögmætri afsagnargerð, sbr. 1. mgr. 44. gr. sömu laga. Þótti ekki fullnægt laga- skilyrðum, til að H gæti leitað fullnustu hjá K, og var víxil- réttur gagnvart honum fallinn niður skv. 53. gr. víxillaga, sbr. 3. mgr. 44. gr. laganna og lög 25/1968. Var K sýknaður af kröfu H ...........0.00 0000. Vörslusvipting. Yfirvaldsúrskurðir. Þinglýsing. Þingsókn í héraði. Sjá og áfrýjun. S sótti J um greiðslu skuldar vegna leigu á vinnuvél. J sótti ekki þing í héraði, og var málið því dæmt eftir 118. gr. laga nr. 85/1936. Voru kröfur S að öllu leyti teknar til greina. J áfrýjaði héraðsdómi, en S gagnáfrýjaði. Þegar málið var tekið til munnlegs flutnings í Hæstarétti, var ccv Bls. 1280 CCVI Efnisskrá eigi sótt þing af hálfu J og var aðalsök í málinu því felld niður sbr. 39. gr. laga nr. 75/1973. Engir þeir annmarkar voru á hinum áfrýjaða dómi, er yrðu þess valdandi að kröfur S gagnáfrýjanda yrðu ekki teknar til greina að öðru leyti en því, er varðaði vexti. Í héraðsdómi hafði J verið dæmdur til að greiða S kröfuna með 2% dráttarvöxtum fyrir hvern mánuð eða brot úr mánuði frá gjalddaga til greiðsludags, en í Hæstarétti voru vextir ákveðnir 13% á ári frá gjalddaga 1975 til 19. nóvember 1977, en 16% á ári frá þeim degi til greiðsludags ...................0..... 02. Stefndi sótti ekki þing í héraði. Mál því dæmt eftir framlögðum skjölum og skilríkjum skv. 2. mgr. 118. gr. eml. Sjá skulda- Mál ......0..00000 000 B krafði M um endurgreiðslu á fé, er hann taldi sig hafa of- greitt. M höfðaði gagnsök í málinu og krafði B um fjár- hæð, sem hann taldi B skulda sér. Þingsókn féll niður af hálfu M, meðan á málssókn í héraði stóð, og áður en M hafði skilað greinargerð af sinni hálfu. Í dómi Hæstaréttar sagði, að áfrýjandi hefði látið sækja þing í héraði og þing- festa þar gagnsök. Hefði þá stefnan í gagnsökinni verið eitt af skjölum málsins, sem taka bar tillit til, þegar málið var dæmt, eftir að útivist hafði orðið af hálfu gagnstefn- anda, M, en í gagnstefnunni hefðu falist mótmæli gegn kröfum B. Samkvæmt því þótti mega taka málsástæður M til greina ...................00 0000 Samskonar sakarefni ................0.000... 0000 Talið, að málsástæður áfrýjanda komi ekki til álita í Hæsta- rétti, þar sem skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973 sé ekki fullnægt, en þingsókn hafði fallið niður í héraði af hans hálfu, Sjá skuldamál ..................0% 00. Þingsókn féll niður af hálfu stefnda í héraði, Sjá víxilmál 1026, 1028, Þingsókn féll niður af hálfu stefnda í héraði. Sjá áfrýjun, víx- ilmál .............0002 0000 Þingvottar. Þjáningar. Sjá skaðabætur. Þjófnaður. Ú, sem var nýlega orðinn 18 ára gamall, braust um nótt inn í verslun og stal þar riffli og skotum. Síðar um nóttina varð hann manni að bana með rifflinum. Sjá manndráp .......: A hafði ásamt öðrum manni svift mann lífi. Í máli, sem höfðað var gegn honum af hálfu ákæruvalds, var hann einnig ákærður fyrir fjögur þjófnaðarbrot og fyrir að hafa notað Bls. 177 628 903 912 920 1042 1280 225 Efnisskrá CCvVII Bis. eða látið nota í lögskiptum 4 tékka með fölsuðum nafnrit- unum, að fjárhæð samtals 26.000 krónur. Fyrsta þjófnaðar- brotið framdi A haustið 1975, en hið síðasta aðfaranótt 7 júlí 1976. Hann viðurkenndi brot þessi afdráttarlaust. Voru þau talin varða við 244. gr. alm. hgl. Tékkamisferlið sem Á hefur viðurkennt var framið á tímabilinu frá 2. júlí 1975 til 18. desember 1975. A hafði rofið skilorð dóms frá 30. apríl 1976, þar sem hann var dæmdur í 60 daga varðhald. Var honum því dæmd refsing í einu lagi fyrir brot þau, sem sá dómur fjallar um, og þau brot sem hann var saksóttur um í þessu máli. Refsing A var ákveðin 8 ára fangelsi, en þyngri refsingu var eigi hægt að dæma honum, þar sem hann hafði eigi náð 18 ára aldri, er hann framdi brot sín sbr. 2. tl. 74. gr. hgl. Sjá manndráp ........00..00000000.. 325 Þrotabú. Sjá skipti. Ærumeiðingar. Í janúar 1974 efndu 14 menn til blaðamannafundar og tilkynntu, að þeir hefðu bundist samtökum undir kjörorðinu „Varið Land“ og undirbúið almenna söfnun undirskrifta til að mót- mæla kröfum um uppsögn varnarsamningsins og brottvísun varnarliðsins. Vildu þeir bjóða öllum íslenskum ríkisborg- urum 20 ára og eldri að undirrita yfirlýsingu, sem að þessu laut. Ástæður til þess, að stofnað hefði verið til undir- skriftarsöfnunar tilgreindu þeir m.a., að þeir vildu, að Ís- lendingar tækju áfram fullan þátt í samstarfi vestrænna lýðræðisþjóða og að hér á landi þyrftu að vera traustar varnir. Varnir landsins væru beint í þágu Íslendinga og annarra þjóða við Norður-Atlantshaf svo og varnarsam- taka Vesturlanda sem trygging þess, að Ísland héldi frelsi og sjálfstæði. Undirskriftarsöfnun fór síðan fram og 21. mars sama ár höfðu forgöngumennirnir skilað forsætis- ráðherra og forseta sameinaðs Alþingis undirskriftalistun- um, sem voru alls 4880 með alls yfir 55.522 nöfnum atkvæðisbærra Íslendinga. Höfðu þeir þá farið yfir nafna- listana, notað til þess tölvu og vinsað úr nöfn þeirra, er eigi höfðu náð tvítugs aldri 1. mars, svo og nöfn þeirra er tvítekin voru og fölsuð. Daginn eftir blaðamannafundinn hinn 16. janúar 1974 var frétt á 3. síðu í Þjóðviljanum, þar sem sagði: „Bandaríkjaleppar fara á stjá: krefjast varan- legs hernáms í undirskriftasöfnun“. Í allmörgum tölu- blöðum upp frá því fram eftir mánuðinum og fram í febrú- ar birtust fréttir, greinar, myndir, vísur og þess háttar, þar sem ráðist var af hörku gegn undirskriftarsöfnuninni og sérstaklega forgöngumönnum hennar. Hinn 16. febrúar CCVvIIl Ffnisskrá Bls. 1974 birti Þjóðviljinn grein þess efnis, að landsmenn væru flokkaðir með tölvu af „Vörðu landi“ og þarna væri um að ræða mestu persónunjósnir, sem tíðkast hefðu hérlendis. Upp frá því birtust ýmsar greinar í Þjóðviljanum með nánari útlistun á tölvuvinnslu forgöngumanna „Varins lands“ á undirskriftarlistunum. Kom þar, að 12 menn af áðurgreindum hópi þeirra, er stofnuðu til undirskriftanna ákváðu að höfða meiðyrðamál gegn ritstjóra og ábyrgðar- manni Þjóðviljans fyrir nafnlausar greinar og ritstjórnar- greinar, sem birst höfðu í blaðinu. Auk þess ákváðu þeir að höfða mál gegn ýmsum, sem höfðu skrifað aðrar greinar gegn þeim. Stefna í máli gegn ritstjóranum var gefin út 19. júní 1974, og náði hún yfir ummæli í Þjóðviljanum frá 16. janúar til 3. mars 1974, alls 14 blöðum. Málið var þing- fest 27. júní 1974. Hinn 21. júní birti Þjóðviljinn á forsíðu grein með spurningu í stórri fyrirsögn: „Eru víðtækar réttarofsóknir að hefjast? Sagði þar, að hér væri um að ræða umfangsmestu meiðyrðamál á Íslandi til þessa. Sex milljón króna væri krafist af Þjóðviljanum fyrir að segja sannleikann um „Varið land“ og undirskriftasöfnunina. Stefnendur höfðuðu framhaldssök fyrir ummæli í ritstjórn- argrein í blaði þessu auk ummæla í 97. tölublaði, sem út hafði komið 14. júní 1974. Hinn 5. júní 1975 kom síðan út 148. tölublað Þjóðviljans, og var á forsíðu þess frétt þess efnis að dómar í 2 „VIL-málum“ hefðu verið kveðnir upp daginn áður, og væru það fyrstu dómarnir í málaröð þess- ari. Í því blaði voru ummæli á 4. síðu blaðsins í þættinum Klippt og skorið, sem stefnendur töldu meiðandi fyrir sig og höfðuðu nýja framhaldssök, sem þingfest var í bæjarþing- inu 15. janúar 1976. Alls birtust hin átöldðu ummæli í 17 tölublöðum Þjóðviljans og komu 16 af þeim út á árinu 1974. Í tölublöðum þessum var S talinn ritstjóri og ábyrgðarmað- ur blaðsins. Ein greinanna var undirrituð ÞH, en eigi var þar talið vera um nafngreiningu að ræða í skilningi 15. gr. laga nr. 57/1956 um prentrétt. Var S talinn bera ábyrgð á öllum ummælunum. Fjölmörg ummælanna voru talin mjög móðgandi og meiðandi fyrir stefnendur, skammaryrði og órökstuddar aðdróttanir, Voru sum ummælin talin varða refsingu sbr. 234. gr., en önnur skv. 235. gr. alm. hegn- ingarlaga nr. 19/1940 og voru jafnframt ómerkt. Önnur ummæli þóttu ekki varða refsingu, en voru ómerkt og loks þóttu sum ummælin, hvorki varða refsingu né ómerkingu. Hins vegar þóttu ummælin ekki til þess fallin að valda stefnendum slíkum miska, að bótaskylt væri skv. 1. mgr. 264. gr. alm. hegningarlaga. Önnur ummæli í hinum átöldu greinum þóttu ekki varða við hegningarlög. S var dæmdur Efnisskrá CCIX Bls. skyldur til að birta dóminn í 1. eða 2. tölublaði Þjóðviljans, sem út kæmi eftir að dómurinn var birtur. Tveir dómarar skiluðu sératkvæði og töldu, að þar sem S hefði verið sekur fundinn um refsiverða meingerð gegn æru stefnenda ættu þeir rétt á fégjaldi úr hendi hans skv. 1. mgr. 164. gr. alm. hegnignarlaga ...........000.00 0... .nn rns 126 K fyrrverandi rannsóknarlögreglumaður í Vestur-Þýskalandi, var 1976 ráðinn sem sérfræðilegur ráðunautur við saka- dómaraembættið í Reykjavík, til að starfa með rannsókn- arlögreglunni við rannsókn tiltekinna sakamála. Sumarið 1976 birtust í M-blaðinu 2 teiknimyndir. K taldi myndir þessar ærumeiðandi fyrir sig og sendi kæru til sakadómara- embættisins. Með ákæru 7. október 1976 var síðan höfðað op- inbert mál á hendur ritstjórum M-blaðsins, þeim M og S, svo og á hendur SJ, er hafði teiknað myndirnar. Var þess krafist í ákæru, að hinir ákærðu yrðu dæmdir til refsingar, greiðslu miskabóta til K og greiðslu alls sakarkostnaðar. Þess var krafist, að ritstjórunum yrði dæmt skylt að birta forsendur og niðurstöður dóms í máli þessu. Frá þessari kröfu var fallið fyrir Hæstarétti. Ákærðu voru í ákæru taldir hafa gerst brotlegir við 108. gr. hgl., þar sem mynd- irnar fælu í sér móðganir og ærumeiðandi aðdróttanir um opinberan starfsmann. Önnur myndin sýndi Gestapómann með skammbyssu, svipu og hund og á einkennisbúningnum var ermaborði með hakakrossi. Í texta við myndina var m.a. nefnt nafn rannsóknarlögreglumannsins. Hin teikning- in sýndu mann í einkennisbúningi og á kraga einkennisbún- ingsins voru hakakross og stafirnir SS. Á myndinni var áletrun með nafni K. K sagði, að Gestapó og SS menn væru alþekktir út um allan heim sem ærulausir, grimmir og sérstaklega ruddalegir handlangarar einræðisstjórnar nasista og þess vegna fyrirlitnir. K taldi ærumeiðinguna fólgna í því, að hann sem Þjóðverji væri grunaður um að hafa verið lögregluþjónn undir einræðisstjórn nasista. Grófari ærumeiðing fyrir lögregluþjón væri algerlega ó- hugsandi. Af hálfu hinna ákærðu var lögð á það áhersla, að þarna væri um að ræða skopmynd auk þess, sem blaðið hefði birt sérstaka afsökunarbeiðni til K. SJ auðkenndi myndirnar með auðkenninu SIGMUND. Í héraðsdómi var þetta ekki talin nægileg nafngreining í merkingu 15. gr. laga nr. 57/1956, og skipti ekki máli, þótt SJ hefði lýst yfir því, að hann væri höfundur myndanna og bæri ábyrgð á þeim. Var því ábyrgðin á teikningunum lögð á ritstjóra blaðsins. Héraðsdómur féllst á það sjónarmið K, að í hin- um umdeildu myndum fælist ærumeiðandi aðdróttun til þess fallin, eins og á stóð, að torvelda störf hans sem lög- ccxX Efnisskrá Bls. regluþjóns og skerða virðingu hans og álit. Varðaði þetta við 108. gr. alm. hegningarlaga. Ritstjórarnir voru hvor um sig dæmdir í 25.000 króna sekt til ríkissjóðs. Vararefsing var ekki dæmd. Þeim var dæmt að greiða K óskipt miska- bætur að fjárhæð 100.000 krónur. Var þá m.a. tekið tillit til afsökunarbeiðninnar. Þá voru þeir dæmdir til að greiða málskostnað að 2/3 hlutum auk málsvarnarlauna skipaðs verjanda síns. Í dómi Hæstaréttar var tekið fram, að K hefði komið hingað til lands eftir ósk íslensks stjórnvalds til starfa sem sérfræðilegur ráðunautur sakaðdómara- embættisins í Reykjavík við rannsókn tiltekinna refsimála. Var hann því talinn opinber starfsmaður í skilningi 108. gr. hgl. og njóta verndar greinarinnar vegna þessara starfa sbr. 3. mgr. 106. gr. sömu laga. Fallist var á þá niðurstöðu héraðsdóms, að myndirnar fælu í sér aðdróttanir í garð K, sem vörðuðu við 108. gr. hgl. Ennfremur var á það fall- ist, að auðkennið SIGMUND væri ekki nægileg nafngrein- ing til að bera refsi- og fébótaábyrgð á myndunum skv. 2. mgr. 15. gr. laga nr. 57/1956. Var SJ því sýknaður af kröf- um ákæruvalds, en héraðsdómurinn staðfestur, að því er varðaði refsingu ritstjóranna. Þeim var dæmt að greiða K óskipt 75.000 krónur í fébætur. Fallist var á þá úrlausn héraðsdóms, að vararefsing verði ekki ákveðin sbr. 53. gr. hgl. svo sem henni hefur verið breytt með 7. gr. laga nr. 101/1975. Ritstjórarnir voru dæmdir til að greiða 2/3 hluta sakarkostnaðar auk málsvarnarlauna verjanda síns. Einn dómara hæstaréttar gerði sératkvæði og taldi refsingu rit- stjóranna hvors um sig hæfilega ákveðna 50.000 kr. sekt til ríkissjóðs og komi 4 daga varðhald í stað hvorrar sektar, yrðu þær eigi goldnar innan 4 vikna frá birtingu dómsins, enda ætti lokaákvæði 7. gr. laga nr. 101/1976 hér ekki við .. 210 Í janúar 1974 efndu 14 menn til blaðamannafundar og tilkynntu, að þeir hefðu bundist samtökum undir kjörorðinu „Varið Land“ og undirbúið almenna söfnun undirskrifta til að mótmæla kröfum um uppsögn varnarsamningsins og brott- vísun varnarliðsins. Vildu þeir bjóða öllum íslenskum ríkis- borgurum tvítugum og eldri að undirrita yfirlýsingu sem að þessu laut. Undirskriftasöfnun fór síðan fram og 21. mars s.á. höfðu forgöngumennirnir skilað forsætisráð- herra og forseta sameinaðs Alþingis undirkriftarlistunum, sem. voru 4.880 með alls 55.522 nöfnum atkvæðisbærra íslendinga. Höfðu þeir þá farið yfir nafnalistana og notað til þess tölvu og vinsað út nöfn þeirra, sem eigi höfðu náð tvitugs aldri 1. mars, svo og nöfn þeirra, sem tvítekin voru og fölsuð. Í allmörgum tölublöðum af blaðinu X, sem komu út eftir blaðamannafundinn í janúar og febrúar birtust Efnisskrá CCXI Bls. fréttir, greinar, myndir og þess háttar, þar sem ráðist var af hörku gegn undirskriftasöfnuninni og sérstaklega for- göngumönnum hennar, Hinn 16. febrúar 1974 birti blaðið grein þess efnis að landsmenn væru flokkaðir með tölvu af „Vörðu landi“ og þarna væri um að ræða mestu persónu- njósnir, sem tíðkast hefðu hérlendis. Fleiri greinar birtust síðar varðandi tölvuvinnslur þessar í blaðinu. Kom þar, að 12 menn úr áðurgreindum hópi þeirra, sem stofnuðu til undirskriftanna, ákváðu að höfða meiðyrðamál gegn S rit- stjóra og ábyrgðarmanni blaðsins fyrir nafnlausar greinar og ritstjórnargreinar, sem birst höfðu í blaðinu. Auk þess ákváðu þeir að höfða mál gegn ýmsum, sem höfðu skrifað aðrar greinar gegn þeim. Meðal þeirra 14 manna sem höfðu staðið fyrir undirskriftasöfnuinni voru prófessorarnir J, R og Þ. Hinn 22. mars 1974 birtist í blaðinu óundirrituð grein, sem í voru þessi ummæli: „... prófessorar, sem nú sitja sveittir við að mata tölvurnar á nöfnum hinna „riytsömu sakleysingja“ sem undirrituðu Watergatevíxilinn (sic) og við að koma öllu í kerfi, svo að flokksvél Sjálf- stæðisflokksins eigi sem auðveldast með að þekkja „sína“ þegar til almennra kosninga kemur að vori.“ J, R og Þ höfðuðu meiðyrðamál gegn S og kröfðust þess að framan- greind ummæli yrðu dæmd dauð og ómerk, að S yrði dæmd- ur til þyngstu refsingar, sem á geti reynt skv. 234.—236. gr. hgl. Ennfremur dæmdur til greiðlu miskabóta og til að greiða stefnendum sameiginlega 25.000 krónur til að kosta birtingu væntanlegs dóms í málinu. Loks, að hann verði dæmdur til að sjá um að dómurinn yrði birtur í heild í 1. eða 2. tbl. Þjóðviljans er út kæmi eftir birtingu dómsins. Þá kröfðust þeir málskostnaðar úr hendi S. Stefnendur töldu ummælin mjög ærumeiðandi fyrir sig og hafa að geyma alvarlegar aðdróttanir gegn þeim, bornar fram gegn betri vitund. Í dómi Hæstaréttar sagði, að S bæri sem ábyrgðar- maður dagblaðsins X ábyrgð á hinum átöldu ummælum. Uniímælin voru talin beinast ótvírætt að J, R og Þ, sem allir voru prófessorar. Ummælin þóttu ótilhlýðileg og bæri skv. 1. mgr. 241. gr. alm. hgl. að ómerkja þau. Hins vegar þóttu Þau hvorki geyma refsiverðar móðganir né aðdróttanir í garð þremenninganna. Þar sem niðurstaðan varð sú, að S hefði ekki gerst sekur um refsiverðar ærumeiðingar gagnvart þremenningunum, var krafa þeirra um miska- bætur ekki tekin til greina og ekki heldur krafa um greiðslu til að kosta birtingu dómsins. Samkvæmt 22. gr. laga 57/ 1956 var tekin til greina krafa þeirra um að dómurinn yrði birtur í heild í 1. eða 2. tbl. blaðsins X, sem út kæmi eftir birtingu dómsins. S var dæmdur til greiðslu máls- CCXII Efnisskrá kostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti .................. 299 E ritaði tvær greinar í dagblaðið Þ á árinu 1974, þar sem hann veittist harkalega að forystumönnum Varins Lands. Bar önnur greinin fyrirsögnina „Votergeitvíxillinn“, en hin fyrirsögnina „Fasistatilburðir“. 12 af forystumönnum Var- ins Lands höfðuðu meiðyrðamál á hendur E og kröfðust 'þess, að fyrirsagnir greinanna og tiltekin ummæli önnur yrðu dæmd dauð og ómerk. Þá íkröfðust þeir þess, að E yrði dæmdur til refsingar og greiðslu miskabóta. Fyrir- sögnin „Votergeitvíxillinn“, þótti vera hnjóðsyrði í garð stefnenda, sem vert væri að ómerkja, og önnur ummæli í greininni þóttu sömuleiðis óviðurkvæmileg að tilbúningi og bæri að ómerkja þau. Ummæli voru eigi talin varða refsingu. Með fyrirsögninni „Fasistatilburðir“ ásamt til- teknum ummælum í þeirri grein þóttu stefnanda gerðar upp miður sæmilegar hvatir, og þótti með ummælum þess- um Í heild þannig sveigt að æru stefnanda, að varðaði refsingu skv. 234. og 235. gr. alm. hgl. Önnur tiltekin ummæli Í sömu grein voru ómerkt, en þóttu ekki varða refsingu. Eigi þóttu ummæli þau, sem stefnt var út af, fallin til að valda stefnendum þeim miska, sem bótaskyldur væri skv. 1. mgr. 264. gr. hgl. E var dæmdur til að birta dómsorð og forsendur hæstaréttardómsins í 1. eða 2. tbl. dagblaðsins Þ, sem kæmi út eftir birtingu dómsins. Þá var E dæmdur til greiðslu málskostnaðar. Tveir dómarar í Hæstarétti greiddu sératkvæði og töldu, að þar sem E hefði verið sekur fundinn um refsiverðar ærumeiðingar í garð stefnenda, bæri að taka til greina kröfu þeirra um miskabætur ............ 414 Í maímánuði 1965 reis deila milli Félags framreiðslumanna og sambands veitinga- og gistihúsaeigenda um það, hvernig reikna bæri þjónustugjald af seldum veitingum. Mál þetta var lagt fyrir Félagsdóm og varð niðurstaðan sú, að sölu- skatt bæri að reikna af verði veitinga með þjónustugjaldi, og að álagningarstofn þjónustugjalds væri verð veitinga án söluskatts. Samband veitinga- og gistihúsaeigenda hélt blaðamannafund á Hótel Loftleiðum 27. nóvember 1973, og dreifði þar meðal fréttamanna útvarps og dagblaða í Reykjavík bréfi, þar sem það skýrði sjónarmið sín. Í bréfi þessu var sagt, að þjónar hefðu dregið sér 13% meira fé, en veitingamenn teldu sig hafa samið um. Þar sagði ennfremur: „Það verður að teljast furðulegt siðgæði, þegar stjórn FF. vill reyna að telja almenningi trú um það, að ólögmæt sjálftaka þjóna á fjármunum annarra hafi verið hluti af kjörum þeirra“. Framleiðslumaðurinn G taldi um- mæli þessi ærumeiðandi fyrir sig og til þess fallin að valda sér álitshnekki. Krafðist hann þess, að 4 nafngreindum Efnisskrá CCXITlI Bls. stjórnarmönnum sambandsins yrði hverjum um sig dæmd refsing vegna meiðyrða þessara skv. 236. gr. hgl., en til vara 235. og 234. gr. sömu laga. Hann krafðist ómerkingar á orðunum „dregið sér“ og orðunum „ólögmæt sjálftaka“. Þá krafðist hann hæfilegrar fjárhæðar úr hendi stefndu sér til handa til að standa straum af kostnaði við birtingu dóms í málinu skv. 241. gr. hgl. og auk þess miskabóta að fjárhæð 250.000 krónur. Héraðsdómur taldi ummæli þau, sem stefnt var út af, beinast að framreiðslumönnum í heild í stéttarfélagi þeirra, og því væri það félagið, sem ætti rétt til málssóknar út af ummælunum, en ekki einstakir félagsmenn, jafnvel þótt veitingamenn hefðu krafið þá um endurgreiðslu |þjónustugjalds af söluskatti eða viðlaga- sjóðsgjaldi. Voru stefndu því sýknaðir skv. 2. mgr. 45. gr. laga nr. 85/1936. Í dómi Hæstaréttar, þar sem héraðsdóm- ur var staðfestur, var tekið fram, að félagsmenn í stéttar- félagi framreiðslumanna hefðu verið 100—130 að tölu og hefðu þeir allir starfað í vínveitingahúsum utan einn ...... 476 Í október 1975 ritaði G cand. mag. skólastjóri grein í blað eitt. Kvað hann íþar meðal annars svo að orði um kennslubók, sem S hafði þá nýgefið út, að vissir kaflar bókarinnar væru gott dæmi um það, hvernig ekki eigi að skrifa kennslubók. Hinn 11. nóvember 1975 ritaði S grein í sama blað, þar sem hann veittist nokkuð að G. Taldi G grein þessa hafa að geyma ærumeiðandi ummæli og aðdróttanir um sig. Höfðaði hann meiðyrðamál á hendur S og krafðist þess, að tiltekin ummæli í greininni „sem hann taldi upp í 8 lið- um, yrðu dæmd dauð og ómerk. Hann krafðist þess, að Ss yrði dæmdur til refsingar og til að greiða sér miskabætur. Í héraði voru ummælin samkvæmt öllum kröfuliðunum nema einum dæmd dauð og ómerk skv. 1. mgr. 241. gr. hgl., en S var sýknaður af refsi- og fébótakröfum G. Í Hæsta- rétti þóttu ummælin samkvæmt öllum töluliðunum ýmist móðgandi, óviðurkvæmileg eða niðrandi. Voru þau öll ómerkt skv. 1. mgr. 241. gr. hgl. Tiltekin ummæli þóttu auk þess fela í sér móðganir og aðdróttun í garð G. Gefið var Í skyn, að hann beitti brögðum í viðskiptum. Voru þau ummæli talin varða við 234. og 235. gr. hgl. og varða G refsingu. Þá notaði G sem millifyrirsögn tvær ljóðlínur úr þekktu kvæði eftir frægt skáld. Þótti notkun þessara orða óviðurkvæmileg, eins og á stóð, og fela í sér móðgun og að- dróttun í garð G, þannig að varðaði við 234. og 235. gr. hgl. Þótti verða að refsa S fyrir notkun vísuorðanna í þessu skyni og ómerkja notkun þeirra skv. 1. mgr. 241. gr. hgl. Refsing S var ákveðin 8.000 krónur. Hann var og dæmdur til að greiða G miskabætur vegna hinna refsiverðu ccxIV Efnisskrá Bls. ummæla 15.000 krónur. G krafðist sem hluthafi í hluta- félagi skaðabóta úr hendi S.S var sýknaður af þeirri kröfu vegna aðildarskortsG ................00.0... 0000... 535 Ökuleyfissvifting. Maður sviftur ökuleyfi fyrir ölvun við akstur 69, 72, 815, 979, 1167, 1178 Maður sviftur ökuréttindum fyrir of hraðan akstur. Sjá bif- Teiðár ............%.2 000... 433 Ölvun. Sjá áfengislög. Örorka. Örorka metin .!.........0.0.000. 484, 593, 609, 828 Öryggiseftirlit ríkisins. Sjá skaðabótamál. Öryggisgæsla. VI. YFIRLIT. Flokkun dæmdra mála A. Einkamál: 1. Áfrýjunarmál: Bæjarþings- og aukadómþingsmál 60 Sjó- og verslunardómsmál 10 Landamerkjadómsmál 1 Merkjadómsmál 1 Fógetaréttarmál 7 Uppboðsréttarmál 2 Skiptaréttarmál 2 Siglingadómsmál 1 84 2. Kærumál: Bæjarþings- og aukadómþingsmál 11 Sjó- og verslunardómsmál 1 Félagsdómsmál 1 Skiptaréttarmál 4 Stjórn LMFÍ 1 18 18 B. Opinber mál: 1. Áfrýjunarmál: Sakadómsmál 22 Verðlagsdómsmál 1 2. Kærumál: Sakadómsmál 17 40 40 C. Úrskurðir um gagnaöflun 1 Hafning máls 3 Útivistardómar 25 29 29 alls: 17 Dómarar: Mál dæmd af fimm hæstaréttardómurum 88 Mál dæmd af þremur hæstaréttardómurum 83 171 Máld dæmd með varadómara 13